Nastanak gradova I univerziteta

Ozivljavanje Trgovine na zapadu

Kada su Normani krajem 11. Veka najzad stvorili sopstvenu drzavu na Siciliji, olaksana je trgovina Mediteranom. Od
pocetka 12. Veka mesta oziveljenje trgovine severa I juga postal su veliki sajmovi, poput cuvenog sajma koji su
organizovali grofovi Sampanje, oblasti smestene izmedju Sone, Sene I Loare. Gospodari te pokrajine organizovali su ove
velike pijace, odrzavali bezbednost I osnivali prve menjacnice novca koje su omogucavale trgovinu razlicitim valutama.
Tokom 12. Veka na zapadu je stvorena citava mreza sajmova, na kojima su se razmenjivali proizvodi iz Italije (luksuzne
tkanine, macevi, konji), svila I zacini sa istoka, krzna, koze, vosak I med sa severa, stoka, vuna, engleski kalaj.
Vremenom su glavne trgovinske veze izmedju Italije I severnih gradova presle u ruke Hanze – lige koju su stvorili
sevenonemacki gradovi sredinom 14. Veka. Mletacki trgovci, braca Polo, doplovili su u drugoj polovini 13. Veka sve do
Kine, a Markov opis ovog putovanja Milion upoznao je prvi put srednjovekovni svet sa postojanjem nepoznatih kultura
na Dalekom istoku.

Komune

Gradom je obicno vladao episkop, dok su plemici – vlasnici okolne zemlje, bili njegovi vazali. Sa razvojem trgovine,
samim tim I ekonomskim snazenjem gradskih stanovnika, trgovci I zanatlije su zeleli sve vecu vlast u gradu. Oni su
stvarali komune – saveze gradjana povezanih zakletvom, koje su posle dugih borbi protiv crkvenih, a potom I svetovnih
vlasti stekle punu nezavisnost.
Razvoj gradova na Zapadu donekle se razlikovao u odnosu na situaciju u Italiji. U ranom srednjem veku polozaj zavisnih
kmetova onemogucavao je razvoj zanatstva, jer neslobodni zanatlija nije imao motiva da stvori visak proizvoda, posto je
sve sto je posedovao pripadalo gospodaru. Slicno je bilo I sa trgovinom; kmetovi su oni koji su zeleli a nisu mogli da se
bave trgovinom posto im je zavisan polozaj onemogucavao da napuste posed svog seniora. Do kraja 11. Veka stvaraju se
skupine trgovaca I zanatlija koji su uspevali da od lokalnih gospodara dobiju odredjene povlastice I da, u zamenu za njih,
placaju neku vrstu novcane rente.

Gilde

Posebna udruzenja – gilde, organizacije gradjana nastale sa ciljem da sluze njihovim interesima I, nudeci razlicite vrste
osiguranja, omoguce zastitu sopstvenih clanova. Vremenom od zanatskih su pocele da se razdvajaju trgovacke gilde.
Uprava grada najcesce je bila u rukama bogatih trgovackih gildi, kojima su se cesto suprostavljala udruzenja zanatlija,
ocekujuci svoj udeo u vlasti.

Izgled srednjovekovnog grada

Trgovci I zanatlije najcesce su stvarali svoja naselja u podnozju zidina vlastelinskog zamka – to je tzv. Podgradje. Da bi se
odbranili, I oni su ubrzo morali da utvrdjuju svoja naselja zidinama. Kako se gradska teritorija dalje sirila, tako bi nastajala
naselja u vidu koncentricnhih krugova. Zasticeni prostor unutar zidina bio je iskoriscavan do kranjih granica, tako da je
srednjovekovni grad cinilo mnostvo gusto poredjanih drvenih kuca I uskih ulica. Odlika grada bila je I veliki broj crkava,
medju kojima se uzdizala katedralna crkva, ponos gradske zajednice I ogledalo njene uspesnosti. Od 14. Veka pocinju da
se grade kamene kuce, posebno sedista imucnih gildi, a ubrzo I trgovacke kuce koje su nastojale da se sve visi nalikuju
vlastelinskom zamku.

Napredak gradova doveo je do pojacanja novcanog prometa

Tokom 12. I 13. Veka novcani poslovi na medjudrzavnom nivou mahom su se odvijali zahvaljujuci posrednistvu dva
monasko vojnicka reda – templara I hospitalaca. Neka vrsta banaka koje su ovi redovi stvarali omogucavala je putnicima
posebno hodocasnicima I trgovcima, da svoj novac poloze u ruke predstavnika reda, a potom da ga, uz priznanicu,
podignu u bilo kojoj drugoj zemlji. Templari su se zbog svog bogastva povremeni nalazili na udaru kraljevskih vlasti.
Uklonio ih je francuski kralj Filip IV Lepi da bi se oslobodio duga. Od 13. Veka sve vise se javljaju I zajmodavci hriscani, sto
je dovelo do proterivanja Jevreja iz nekih kraljevina, poput Francuske I Engleske.

Univerziteti

Tokom citavog ranog srednjeg veka skole su u Zapadnoj Evropi uglavnom bile ogranicene na manastire I cilj im je bio
obrazovanje svestenika. Pored ovih skola, postojale su pri domovinama uglednih feudalaca, privatne skole za mlade
plemice u kojima su sinovi njihovih vazala I rodjaka sticali znanja potrebna da budu proizvedeni u vitezove.
Tokom 11. I 12. Veka sredista u Sartru, Lionu I Parizu postala su cuvena predavanja iz sedam slobodnih vestina I
teologije. Katedralne skole su bile matrica iz koje ce nastati jedna od najzacajnijih tekovina srednjovekovnog sveta –
uiniverzitet.
Univerziteti su bili obrazovne gilde, udruzenja profesora I studenata nastala sa ciljem da se zastite njihovi interesi.
Najstariji univerziteti osnovani su u Bolonji, Parizu I Oksfordu krajem 12. I pocetkom 13. Veka. Svaki od ovih univerziteta
vodio je dugu borbu za autonomiju od crkvenih, a zatim I kraljevskih vlasti. Sa razvojem monarhijskog centralizma, kralj
je zeleo vlast nad gradovima I univerzitetima. Tokom 13. Veka univerziteti su osvojili priviljegije I prakticno izuzeli
univerzitet od biskupske I kraljevske vlasti. Kao njihov saveznik u borbi sa komunalnim I kraljevskim vlastima javlja se
rimski papa.