Κώστας Μελάς - Περιδιαβαίνοντας σε Ζητήματα της Μακροοικονομικής Θεωρίας

Περιδιαβαίνοντας σε Ζητήματα της
Μακροοικονομικής Θεωρίας
Κώστας Μελάς
Αθήνα, 2004
www.kostasmelas.gr
ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΙΝΟΝΣΑ΢ ΢Ε ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΣΗ΢ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ΢ ΘΕΩΡΙΑ΢ ΚΩ΢ΣΑ΢ ΜΕΛΑ΢
ΔΙ΢ΑΓΩΓΗ
Δίλαη γλσζηφ φηη έλα απφ ηα βαζηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ απνηέιεζε ηνλ
ππξήλα ζεκειίσζεο ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο είλαη ην δήηεκα ηεο
αγνξάο. ΢ην νηθνλνκηθφ γίγλεζζαη ηνπ θαπηηαιηζκνχ, παξαηεξείηαη κηα
δεδνκέλε ηάμε, ε νπνία δελ έρεη «επηβιεζεί εθ ησλ έμσ», κε ηνλ ηξφπν
δειαδή, πνπ αλαγλσξίδεηαη φηη ζπκβαίλεη ζηα θπζηθά θαηλφκελα, αιιά
είλαη απνηέιεζκα δηαθφξσλ αιιειεμαξηεκέλσλ ζπλαιιαγψλ κεηαμχ
αηφκσλ πνπ αλήθνπλ ζε ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθέο νκάδεο, νη νπνίεο
εληαγκέλεο ζηε ινγηθή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζπζηήκαηνο σζνχληαη ζηελ
ηθαλνπνίεζε ηνπ ίδηνπ ζπκθέξνληνο, ή ηνπιάρηζηνλ λα κελ ππνζηνχλ
απψιεηεο ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο.
Οη αιιεπάιιειεο θαη ζπλερείο πξνζπάζεηεο θαηαλφεζεο ησλ ιεηηνπξγηψλ
ηεο αγνξάο, νη δπλαηφηεηεο, νη αδπλακίεο ηεο θαη ε ζεηηθή ή αξλεηηθή
ηνπνζέηεζή καο έλαληη απηψλ, θαηαιακβάλνπλ ζεκαληηθφηαην κέξνο ηεο
ηζηνξίαο ηεο νηθνλνκηθήο ζθέςεο.
Οη πξνζπάζεηεο απηέο, grosso modo, ζα κπνξνχζαλ λα ελνπνηεζνχλ ζε
δχν κεγάιεο νκάδεο: ε πξψηε νκάδα, ε νπνία επηρεηξεί λα απνδείμεη φηη ε
αγνξά απνηειεί έλα κεραληζκφ απηνξπζκηδφκελν, κε επηδερφκελν
πεξαηηέξσ βειηηψζεσλ, άξηζην ζε ζρέζε κε ηελ ππνρξέσζε λα
ζπληνλίδεη θαηά ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ηηο αηνκηθέο επηινγέο.
Παξάιιεια, λα εμαζθαιίδεη ηελ ηάμε, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ
θνηλσληθή αξκνλία θαη ηε δηαρξνληθή εμέιημε ησλ νηθνλνκηθψλ
γεγνλφησλ.
Ζ δεχηεξε νκάδα πξνζπαζεί λα θαηαζηήζεη εκθαλέο ην πψο θαη ην γηαηί
ηα απνηειέζκαηα ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο αγνξάο είλαη κε ηθαλνπνηεηηθά,
αλαθέξνληαο κεηαμχ άιισλ, σο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο, ηηο πεξηνδηθέο
καδηθέο αλεξγίεο αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ, ηε θαηαζπαηάιεζε θπζηθψλ
θαη ηερλεηψλ πφξσλ πξεζβεχνληαο ηελ χπαξμε ζεκαληηθψλ δπλαηνηήησλ
www.kostasmelas.gr
1
ελεξγεηηθήο παξεκβαηηθήο θξαηηθήο πνιηηηθήο ζηελ θαηεχζπλζε ηεο

βειηίσζεο ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο αγνξάο.
΢ηε βάζε ησλ παξαπάλσ αληηιήςεσλ, νη νπνίεο απνηεινχλ θαη ην
θπξίαξρν κέξνο ηνπ αδηάςεπζηνπ ζθιεξνχ ππξήλα ηνπο, δηακνξθψζεθαλ
αληίπαια επηζηεκνληθά πξνγξάκκαηα κε ζπγθεθξηκέλεο κεζνδνινγηθέο
αξρέο, ζπζηεκαηηθή πξνιβεκαηνζεζία θαη γεληθά θαζνξηζκέλε
εζσηεξηθή δνκή.
Παξάιιεια, ε αληηπαιφηεηα κεηαμχ ησλ επηζηεκνληθψλ πξνγξακκάησλ
(αληηιήςεσλ) δεκηνχξγεζε ηνπο απαξαίηεηνπο δηαχινπο επηθνηλσλίαο,
έηζη ψζηε λα θαηαζηεί θαηά θάπνην ηξφπν δπλαηή ε ζπγθξφηεζε κηαο
εληαίαο εζσηεξηθήο ινγηθήο σο βάζε γηα αμηφινγεο-ειιφγηκεο θξίζεηο
νξζνινγηθφηεηαο.
Με ηελ έλλνηα απηή έρεη επηβιεζεί κηα εζσηεξηθή ινγηθή ζηελ αλάπηπμε
ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο δηακέζνπ ηεο ζπλερνχο αληηπαξάζεζεο
πξνβιεκαηνζεζηψλ, δηεξεπλήζεσλ, ιχζεσλ θαη εθαηέξσζελ θξηηηθψλ
ηνπνζεηήζεσλ. Τπάξρεη δειαδή, κηα ζπλερήο εζσηεξηθή θηλεηηθφηεηα
ζην corpus ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο δηακέζνπ ηεο αληηπαξάζεζεο
ζεσξηψλ, νη νπνίεο νξίδνληαη, θαηά ηξφπν απφιπην ζα έιεγα, απφ ην εάλ
ηζρχεη ε ζέζε πεξί απηάξθεηαο ηεο αγνξάο ή ε θξαηηθή παξέκβαζε
απνηειεί αλαγθαηφηεηα «εθ ησλ νπθ άλεπ» γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο
ζπλερνχο απνδνηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο.
Ζ αμηνιφγεζε ηεο πξνφδνπ ζην εζσηεξηθφ ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο
απαηηεί ηελ πηνζέηεζε ζαθψλ ηππηθφ-νξζνινγηθψλ θξηηεξίσλ πνπ λα
εμαζθαιίδνπλ ηελ εζσηεξηθή ζπλέπεηα θαη ηε ινγηθή πιεξφηεηα ησλ
ζεσξηψλ. ΢ηε βάζε απηή, ε δηακάρε κεηαμχ ησλ ζεσξηψλ αθνξά θαη‟
αξρήλ ζηνπο «παξνηθνχληεο ζηελ Ηεξνπζαιήκ», ηελ θνηλφηεηα ησλ
επαγγεικαηηψλ – αθαδεκατθψλ νηθνλνκνιφγσλ θαη πνιχ ιηγφηεξν ή
ζρεδφλ θαζφινπ ηελ θνηλή γλψκε. Ζ ηειεπηαία ελδηαθέξεηαη θαηά βάζε
κνλάρα γηα ηα ηζηνξηθά -εκπεηξηθά- πξαγκαηηθά απνηειέζκαηα ησλ
www.kostasmelas.gr
2
νηθνλνκηθψλ πνιηηηθψλ, πνπ βαζίδνληαη ζηηο εθάζηνηε θπξίαξρεο

ζεσξίεο, δηφηη απηά αθνξνχλ ζην άκεζν νηθνλνκηθφ ηεο ζπκθέξνλ. Ζ
ηζηνξηθή εκπεηξηθή επηθχξσζε δειαδή ησλ νηθνλνκηθψλ ζεσξηψλ,
απνηειεί ην κνλαδηθφ θξηηήξην πνπ είλαη ηθαλφ λα θαηαζηήζεη θπξίαξρε
κηα ζεσξία. Οη πξνζπάζεηεο ησλ νηθνλνκνιφγσλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ
ηελ νηθνλνκεηξία, θαη φιεο ηηο γλσζηέο καζεκαηηθέο ηερληθέο γηα ηνλ
έιεγρν ησλ ζεσξηψλ ζε ζρέζε κε ηα γεγνλφηα δελ έρεη ζεκεηψζεη
επηηπρία ζηελ επίιπζε ησλ ζεσξεηηθψλ δηελέμεσλ. Οη νηθνλνκεηξηθέο
κειέηεο δελ επέιπζαλ νχηε κηα κεγάιε ζεσξεηηθή δηαθσλία. Ζ έληνλε
καζεκαηηθνπνίεζή ηνπο νδεγεί βήκα - βήκα ζε απνκάθξπλζε απφ ηελ
ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα.
Σν φξακα ηνπ Samuelson θαη ηεο Cowley Commission λα κεηαηξαπνχλ
ηα νηθνλνκηθά ζε απζηεξή θαη καζεκαηηθή επηζηήκε δελ θαίλεηαη λα
πινπνηήζεθε νινθιεξσηηθά ηνπιάρηζηνλ κέρξη ζήκεξα. Θα κπνξέζεη
ζην κέιινλ; Σν πιένλ πηζαλφ είλαη πσο φρη αλ ζθεθηνχκε φηη ε βάζε ησλ
νηθνλνκηθψλ είλαη ε αλζξψπηλε δξάζε θαη ζπκπεξηθνξά θαη νη
αλζξψπηλεο θνηλσλίεο. Άιισζηε απφ ην ρψξν απηφ ν νπνίνο πξνζδηνξίδεη
ην εηδέλαη ηεο νηθνλνκίαο έξρνληαη νη έληνλεο θαη ζεκαληηθέο θξηηηθέο
παξαηεξήζεηο πνπ δηαβξψλνπλ ζηγά – ζηγά ην νηθνδφκεκα ησλ
λενθιαζηθψλ νηθνλνκηθψλ.
www.kostasmelas.gr
3
ΟΙ ΠΤΛΩΝΔ΢ ΣΗ΢ ΠΑΡΑΓΟ΢ΙΑΚΗ΢ ΘΔΩΡΙΑ΢
Ζ πξψηε αληίιεςε έρεη ηηο αξρέο ηεο ζηνλ πεξίθεκν αθνξηζκφ ηνπ Α.
Smith πεξί «αφξαηνπ ρεξηνχ», θαζψο θαη ζηελ άπνςε ηνπ J.B. Say, πεξί
ηνπ «λφκνπ ησλ αγνξψλ», ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ε ειεχζεξε αγνξά δίλεη
ην θαιχηεξν δπλαηφ απνηέιεζκα φζνλ αθνξά ηελ απαζρφιεζε ησλ
ζπληειεζηψλ παξαγσγήο θαη ζπλεπψο ζην κέγεζνο ηνπ νηθνλνκηθνχ
πξντφληνο. Ζ άπνςε απηή, δηαπεξλά ζαλ θφθθηλν λήκα ην νηθνδφκεκα
ηεο νλνκαδφκελεο «λέν-θιαζζηθήο νξζνδνμίαο» απνθνξχθσκα ηνπ
νπνίνπ απνηεινχλ ε ζεσξία ηεο «Γεληθήο Οηθνλνκηθήο Ηζνξξνπίαο» ηνπ
L.Walras θαη ηα ζεσξήκαηα ηνπ V.Pareto πεξί «νηθνλνκηθήο επεκεξίαο».
Δίλαη παζίγλσζην φηη, ε θαξδηά ηεο λενθιαζηθήο ζεσξίαο
(κηθξννηθνλνκηθήο ζεσξίαο) είλαη ην ππφδεηγκα ηεο ηέιεηαο
αληαγσληζηηθήο αγνξάο (perfect competition model), ζην νπνίν νη
πσιεηέο θαη νη αγνξαζηέο ζπκκεηέρνπλ θαηά ηξφπν αηνκηθφ ζηελ αγνξά,
δελ έρνπλ απνθαζηζηηθή εμνπζία επί ησλ ηηκψλ, θαη ζηελ νπνία ε δήηεζε
θαη ε πξνζθνξά ηζνξξνπνχλ ζπλερψο δηακέζνπ ηνπ κεραληζκνχ ησλ
ηηκψλ. Τπάξρεη νινθιεξσηηθή απνπζία (αληαγσληζκνχ) αληηπαιφηεηαο
(rivality) κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ. ΢πλεπψο «ν ηέιεηνο αληαγσληζκφο»
ζηελ νηθνλνκηθή ζεσξία έρεη κηα δηακεηξηθά αληίζεηε ζεκαζία απφ ηελ
θαζεκεξηλή ρξήζε ηνπ φξνπ. Οη επηρεηξεκαηίεο ρξεζηκνπνηνχλ ηε ιέμε
Αληαγσληζκφο σο ζπλψλπκν ηεο Αληηπαιφηεηαο. Με ηελ έλλνηα απηή, ε
άπνςε ησλ επηρεηξεκαηηψλ ζπλάδεη πεξηζζφηεξν κε ηελ Κιαζζηθή
Θεσξία ηνπ Αληαγσληζκνχ (Classical Theory of Competition). ΢ηνπο
θιαζηθνχο νηθνλνκνιφγνπο ν αληαγσληζκφο έρεη εληειψο δηαθνξεηηθή
ζεκαζία, απφ φηη ζηε λενθιαζηθή ζεσξία. ΢ηελ θιαζηθή παξάδνζε,
αληαγσληζκφο ζεκαίλεη πξαγκαηηθφο αληαγσληζκφο (real competition) κε
ηελ έλλνηα ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αληαγσληζκνχ. Οη επηρεηξήζεηο
ρξεζηκνπνηνχλ δηάθνξεο ζηξαηεγηθέο θαη ηαθηηθέο ψζηε λα θεξδίζνπλ
www.kostasmelas.gr
4
θαη λα δηαηεξήζνπλ κεξίδηα αγνξάο κε βαζηθφ φπιν ηηο ηηκέο. Σν θφζηνο

παξαγσγήο απνηειεί ηνλ θχξην παξάγνληα, κέζσ ηνπ νπνίνπ νη
επηρεηξήζεηο επηδηψθνπλ λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Ο
αληαγσληζκφο θαζνξίδεηαη απφ ηα Απφιπηα Κφζηε, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη
φηη νη επηρεηξήζεηο κε ην πςειφηεξν κνλαδηαίν θφζηνο παξαγσγήο
ππνθέξνπλ απφ Απφιπην αληαγσληζηηθφ κεηνλέθηεκα. Αο επηζηξέςνπκε
φκσο ζην ππφδεηγκα ηνπ ηέιεηνπ αληαγσληζκνχ θαη λα δψζνπκε κηα
ζπλνπηηθή πεξηγξαθή.
Σν ππφδεηγκα ηνπ Σέιεηνπ Αληαγσληζκνχ (Perfect Competition)
βαζίδεηαη ζηηο αθφινπζεο ππνζέζεηο:
1. Μεγάινο αξηζκφο ζπκκεηερφλησλ (επηρεηξήζεσλ) πσιεηψλ θαη

αγνξαζηψλ (θαηαλαισηψλ), έηζη ψζηε φινη λα απνηεινχλ δέθηεο
ηηκψλ (price takers)
2. Οκνηνγελή πξντφληα. Κάζε θιάδνο παξαγσγήο, παξάγεη νκνηνγελή
πξντφληα, κε φ,ηη απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηα ηερληθά θαη ινηπά
ραξαθηεξηζηηθά ηεο παξαγσγή. Ζ θακπχιε δήηεζεο θάζε
επηρείξεζεο είλαη απεξηφξηζηα ειαζηηθή, έηζη ψζηε θάζε
επηρείξεζε λα κπνξεί λα πσιήζεη νπνηαδήπνηε πνζφηεηα ζηηο
επηθξαηνχζεο ηηκέο ηεο αγνξάο.
3. Διεχζεξε πξφζβαζε θαη έμνδνο ησλ επηρεηξήζεσλ απφ ηνλ θιάδν.
4. Μεγηζηνπνίεζε Κεξδψλ. Γελ ππάξρνπλ άιινη ζηφρνη γηα ηηο
επηρεηξήζεηο εθηφο ηεο κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ.
5. Με θπβεξλεηηθή παξέκβαζε.
6. Σέιεηα θηλεηηθφηεηα ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο. Απηφ ζεκαίλεη,
πφξνη θαη εκηθαηεξγαζκέλα δελ ππφθεηληαη ζε κνλνπσιηαθέο
θαηαζηάζεηο. Οη εξγαδφκελνη δελ είλαη ζπλδηθαιηζκέλνη,
γλσξίδνπλ θάζε είδνο εξγαζίαο θαη θηλνχληαη ειεχζεξα ζην ρψξν
θαη ζην ρξφλν.
7. Σέιεηα Πιεξνθφξεζε. Πιήξεο Πιεξνθφξεζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο
αγνξάο, φρη κφλν ηεο ηξέρνπζαο πεξηφδνπ, αιιά θαη ηεο
κειινληηθήο πεξηφδνπ. Ζ πιεξνθφξεζε είλαη ειεχζεξε, δίρσο
θφζηνο. ΢πλεπψο, ε αβεβαηφηεηα δελ πθίζηαηαη.
www.kostasmelas.gr
5
Ζ δηαηχπσζε ηνπ ππνδείγκαηνο ηεο γεληθήο νηθνλνκηθήο ηζνξξνπίαο1 δελ

είλαη ηίπνηε πεξηζζφηεξν απφ ηε κεηαθνξά ηνπ ππνδείγκαηνο ηνπ ηέιεηνπ
αληαγσληζκνχ θάζε αγνξάο, ζε φιεο ηαπηφρξνλα ηηο αγνξέο.
΢ηφρνο ηνπ ππνδείγκαηνο, ε αβίαζηε επίηεπμε ηεο ηζνξξνπίαο ζε φιεο
ηαπηφρξνλα ηηο αγνξέο κε ηε ζχγρξνλε κεγηζηνπνίεζε ηνπ
απνηειέζκαηνο γηα θάζε νηθνλνκηθή κνλάδα.
Αβίαζηε κε ηελ έλλνηα ηνπ φηη ε ειεχζεξε αγνξά είλαη ε κφλε κνξθή
αγνξάο πνπ θαηαιήγεη ζην θαιχηεξν δπλαηφλ απνηέιεζκα, φζνλ αθνξά
ζηελ απαζρφιεζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο θαη ζηε ζπκβνιή ηνπ
ζηε κεγέζπλζε ηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο. Πξνο επίξξσζε απηνχ
ζεκεηψλνπκε φηη νη νηθνλνκνιφγνη ηεο λενθιαζηθήο ζρνιήο
επηθέληξσζαλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζε ηξεηο εξσηήζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ
ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο γεληθήο νηθνλνκηθήο ηζνξξνπίαο.
΢πγθεθξηκέλα:
i. Σν ζχζηεκα γεληθήο ηζνξξνπίαο έρεη ιχζε;
ii. Δίλαη απηή ε ιχζε κνλαδηθή;
iii. Δίλαη ην ζχζηεκα ζηαζεξφ, έηζη ψζηε λα επαλέξρεηαη ζε
θαηάζηαζε ηζνξξνπίαο κεηά ηελ πεξάησζε ηεο επίδξαζεο
θάπνηαο εμσηεξηθήο δχλακεο;
Όπσο είλαη δνκεκέλν ην ππφδεηγκα ηεο γεληθήο νηθνλνκηθήο ηζνξξνπίαο,

ε ιεηηνπξγία ηνπ αθνξά κφλν ζηε ρξήζε ησλ παξαγσγηθψλ πφξσλ θαηά
ηέηνην ηξφπν ψζηε λα πξνθχπηεη κεγηζηνπνίεζε ηνπ παξαγσγηθνχ
απνηειέζκαηνο.
1
Η μελέτη των καταστάσεων “ισορροπίας» και των συνθηκών πραγματοποίησής τους,
αποτελεί έμμονη ιδέα στους συμβατικούς οικονομολόγους της νεοκλασικής σχολής και όχι
μόνο. Η ιδέα αυτή παρότι φαίνεται να οφείλεται στην προσπάθεια μιμητικής μεταφοράς στην
οικονομία, των καταστάσεων ισορροπίας του νευτώνειου υποδείγματος όπως αυτή
διαμορφώθηκε στη φυσική επιστήμη του 17ου αιώνα και 18ου αιώνα ουσιαστικά οφείλεται σε
δύο ιδεολογικούς λόγους:
i. Οι καταστάσεις ισορροπίας επιλέγονται, διότι είναι οι μόνες που επιτρέπουν λύσεις
καθορισμένες και μονοσήμαντες (δεδομένου ότι η μαθηματική τους επεξεργασία
προσφέρει μια επίφαση αυστηρής επιστημονικότητας).
ii. Παράλληλα, οι καταστάσεις ισορροπίας εμφανίζονται ως ιδεατές και άριστες,
εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό μια φιλοσοφική αντίληψη που υποστηρίζει τη
μεγιστοποίηση της κοινωνικής αρμονίας και ατομικής ευημερίας.
www.kostasmelas.gr
6
Όκσο ην θχξην εξψηεκα ην νπνίν αλαδχεηαη αθνξά ζηνπο ηξφπνπο θαη

ηνπο φξνπο πνπ νη αληαγσληζηηθέο αγνξέο νδεγνχλ ζε νηθνλνκηθή
απνηειεζκαηηθφηεηα. Ζ αλαδήηεζε απάληεζεο ζην παξαπάλσ εξψηεκα,
δειαδή ζηελ αλαδήηεζε ελφο ηξφπνπ αμηνιφγεζεο ηεο
απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο αληαγσληζηηθήο αγνξάο ζε
φξνπο αηνκηθψλ σθειηκνηήησλ, νδήγεζαλ ζηε δηαηχπσζε απφ ηνλ
Vilfredo Pareto ζηε δηαηχπσζε ησλ δπν ζεκειησδψλ ζεσξεκάησλ ηεο
νηθνλνκηθήο ηεο επεκεξίαο.
΢χκθσλα κε ην πξψην ζεψξεκα, ππφ νξηζκέλνπο φξνπο2, νη
αληαγσληζηηθέο αγνξέο νδεγνχλ ζε κηα θαηαλνκή πφξσλ κε πνιχ εηδηθέο
ηδηφηεηεο: δελ ππάξρεη ηέηνηα αλαδηάηαμε ησλ πφξσλ πνπ ζα βειηηψλεη ηε
ζέζε θάπνηνπ ρσξίο, ηελ ίδηα ζηηγκή, λα ρεηξνηεξεχεη ηε ζέζε θάπνηνπ
άιινπ. Οη θαηαλνκέο πφξσλ κε ηελ παξαπάλσ ηδηφηεηα, νλνκάδνληαη
απνηειεζκαηηθέο θαηά Pareto (ή άξηζηεο θαηά Pareto).
Μφλν θάησ απφ ηηο αλαθεξφκελεο πξνυπνζέζεηο, ην ππφδεηγκα
ιεηηνπξγεί θαη λα δεηρζεί φηη ππάξρεη νηθνλνκηθή απνηειεζκαηηθφηεηα
θαηά Pareto. Βεβαίσο, ππάξρνπλ ζεκαληηθέο πεξηπηψζεηο, νπνίεο κηα
2
Οι όροι είναι οι ακόλουθοι:
i. Τπάρχουν δύο συντελεστές παραγωγής, Εργασία (L) και Κεφάλαιο (K) σε
δεδομένες ποσότητα (τέλεια ανελαστική προσφορά). Είναι ομοιογενείς και
μπορούν να χωρισθούν σε οποιαδήποτε ποσότητα.
ii. Δυο προϊόντα Χ και Ψ παράγονται από δύο επιχειρήσεις. Κάθε επιχείρηση
παράγει μόνο ένα εμπόρευμα. Η συνάρτηση παραγωγή δίδεται από τις καμπύλες
ισοπαραγωγής με σταθερές αποδόσεις. Σα δύο προϊόντα μπορούν να χωρισθούν σε
οποιαδήποτε ποσότητα.
iii. Τπάρχουν δύο καταναλωτές Α κι Β, των οποίων οι προτιμήσεις
αντιπροσωπεύονται με τις γνωστές καμπύλες αδιαφορίας
iv. ΢τόχος των καταναλωτών είναι η μεγιστοποίηση της χρησιμότητας και των
επιχειρήσεων, η μεγιστοποίηση του κέρδους.
v. Οι συναρτήσεις παραγωγής είναι ανεξάρτητες. Δεν υπάρχουν εξωτερικές
οικονομίες ή αρνητικές οικονομίες στην παραγωγή. Σο ίδιο και για τις
συναρτήσεις χρησιμότητας των καταναλωτών.
vi. Η κατανομή των δεδομένων ποσοτήτων Εργασίας (L) και Κεφαλαίου (Κ) μεταξύ
των δύο καταναλωτών, προσδιορίζεται εξωγενώς.
vii. Τπάρχει μια συνάρτηση κοινωνικής ευημερίας W= f(Ua, Ub). Με την έννοια της
δυνατότητας Κατασκευής.
viii. Τπάρχουν: τέλεια πληροφόρηση και τέλειος ανταγωνισμός.
www.kostasmelas.gr
7
αγνξά δελ είλαη απνηειεζκαηηθή θαηά Pareto. ΢πγθεθξηκέλα, ηέηνηεο

πεξηπηψζεηο είλαη νη αθφινπζεο:
 Γελ ππάξρεη ζπλάξηεζε θνηλσληθήο επεκεξίαο.
 Τπάξρνπλ αιιειεμαξηήζεηο ζηηο ζπλαξηήζεηο ρξεζηκφηεηαο
 Τπάξρνπλ νηθνλνκίεο θιίκαθαο
 Τπάξρεη ηδηαηηεξφηεηα ζηνπο ζπληειεζηέο παξαγσγή πνπ
ζπκκεηέρνπλ ζηε ζπλάξηεζε παξαγσγήο
 Τπάξρνπλ εμσηεξηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο
 Τπάξρνπλ δεκφζηα αγαζά
 Τπάξρνπλ αηειείο αγνξέο ή απνπζηάδνπλ αγνξέο
 Τπάξρεη αηειήο πιεξνθφξεζε
 Τπάξρεη αλεξγία, πιεζσξηζκφο – ειιείκκαηα.
΢εκεησηένλ φηη κηα θαηάζηαζε απνηειεζκαηηθή θαηά Pareto, δελ

εγγπάηαη ηε κεγηζηνπνίεζε ηεο θνηλσληθήο επεκεξίαο. Μηα θαηάζηαζε
κπνξεί λα είλαη απνηειεζκαηηθή θαηά Pareto, δίρσο λα κεγηζηνπνηεί ηελ
θνηλσληθή επεκεξία.
Σν δεχηεξν ζεψξεκα επεκεξίαο, ππνζηεξίδεη φηη αλ ε θαηαλνκή ηνπ
εηζνδήκαηνο δελ είλαη αξεζηή, ρξεηάδεηαη απιά λα αλαδηαλείκνπκε ηνπο
αξρηθνχο πφξνπο θαη λα αθήζνπκε ηα ππφινηπα ζηε ιεηηνπξγία ηεο
αληαγσληζηηθήο αγνξάο. Κάζε αξρηθή θαηαλνκή ησλ αξρηθψλ
πξνηθνδνηήζεσλ αληηζηνηρεί κηα ζπγθεθξηκέλε θαηαλνκή ηνπ
πξνθχπηνληνο κέγηζηνπ δπλαηνχ απνηειέζκαηνο, πνπ λα πιεξνί ην θαηά
Pareto θξηηήξην ηεο θνηλσληθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο.
Δπνκέλσο, νη αξρηθέο θαηαλνκέο ησλ πφξσλ απνηεινχλ ηηο πξνυπνζέζεηο
ππφ ηηο νπνίεο θάζε άηνκα ζπκκεηέρεη ζηε κέγηζηε παξαγσγηθή
απνηειεζκαηηθφηεηα θαη σο εθ ηνχηνπ απνηεινχλ θαη ηνπο φξνπο γηα ηελ
επίηεπμε κηαο επηζπκεηήο θαηαλνκήο.
΢ην δεχηεξν ζεψξεκα ηεο νηθνλνκηθήο ηεο επεκεξίαο, ζηεξίδνληαη νη
παξαθάησ δχν απνθάλζεηο ηνπ λενθιαζηθνχ ππνδείγκαηνο:
 Πξψηνλ, φηη ε ειεχζεξε ηέιεηα αληαγσληζηηθή αγνξά απνηειεί ην
κνλαδηθφ (;) κεραληζκφ γηα ηελ επίηεπμε ηεο κέγηζηεο νηθνλνκηθήο
απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη
www.kostasmelas.gr
8
 Γεχηεξνλ, φηη κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ νη δηαδηθαζίεο ηεο

θαηαλνκήο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Έηζη δχλαηαη λα ιεθζνχλ
κέηξα γηα ηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, αδηαθνξψληαο γηα
ηηο επηπηψζεηο ζηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο εάλ ε θνηλσλία δελ
ζπκθσλεί κε ηηο ζπλέπεηεο ηεο θαηαλνκήο, απιά ζα πξέπεη λα γίλε
αλαθαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο.
Ζ βαζηθή ζεσξεηηθή πξνθείκελε, επί ηεο νπνίαο εδξάδεηαη ε

παξαδνζηαθή ζεσξία, είλαη ν Νφκνο ηνπ Say. ΢χκθσλα κε ην λφκν απηφ,
ε πξνζθνξά δεκηνπξγεί ηε δήηεζή ηεο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην ζχλνιν ησλ
δαπαλψλ παξαγσγήο πξέπεη θαη‟ αλάγθε λα δαπαλεζεί ακέζσο ή
εκκέζσο γηα ηελ αγνξά ησλ παξαρζέλησλ αγαζψλ. Σα άηνκα ζα βξνπλ
ηξφπνπο ψζηε λα δαπαλήζνπλ ηα ρξήκαηά ηνπο.
΢χκθσλα κε ηνλ Keynes, ρσξίο ην λφκν ηνπ Say, ε παξαδνζηαθή
νξζφδνμε ζεσξία είλαη αδχλαην λα ζηαζεί ζηα πφδηα ηεο. Ο λφκνο απηφο
απνηειεί ηνλ αθξνγσληαίν ιίζνο ηεο. Καη απηφ δηφηη βάζεη ηνπ λφκνπ
απηνχ δχλαηαη λα ζεκειησζεί:
 Ζ πνζνηηθή ζεσξία ηνπ ρξήκαηνο
 Ζ χπαξμε θξίθνπ έλσζεο ησλ απνθάζεσλ απνρήο απφ ηελ άκεζε
θαηαλάισζε θαη ησλ απνθάζεσλ εμαζθάιηζεο κειινληηθήο
θαηαλάισζεο. Γειαδή, ηεο χπαξμεο κειινληηθψλ ή ελδερνκέλσλ
αγνξψλ.
 Ζ θιαζηθή ζεσξία ηεο αλεξγίαο
 Ζ αληίιεςε γηα ηελ πξφβιεςε ηνπ κέιινληνο
 Ζ άπνςε γηα ηα θνηλσληθά πιενλεθηήκαηα ηεο ηδησηηθήο
απνηακίεπζεο
 Ζ ζεσξία γηα ην επηηφθην θιπ.
΢ηε λενθιαζηθή ζχιιεςε, ην φηη ην ζχζηεκα ηείλεη πάληα ζηελ

ηζνξξνπία ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο βαζίδεηαη ζε δχν θεληξηθέο
ππνζέζεηο:
 Σελ ππφζεζε κηαο άξηζηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ ππνθεηκέλσλ πνπ
θηλνχληαη ζε έλα πεξηβάιινλ βεβαηφηεηαο, νθεηιφκελν ζηε
δηαθάλεηα ηεο αγνξάο θαη
 ΢ηελ πιήξε κεηαβιεηφηεηα ησλ ηηκψλ θαη κηζζψλ
www.kostasmelas.gr
9
Ζ ζπλάληεζε, ζηελ αγνξά εξγαζίαο κεηαμχ ηεο θακπχιεο ηεο νξηαθήο

παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο θαη ηεο θακπχιεο ηεο νξηαθήο
δπζαξέζθεηαο (πξνζθνξάο εξγαζίαο) πξνζδηνξίδεη ηελ πξαγκαηηθή
ηζνξξνπία πνπ κεγηζηνπνηεί ηαπηφρξνλα ην επηρεηξεκαηηθφ θέξδνο θαη ηε
ρξεζηκφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ.
Με δεδνκέλν ην θεθάιαην θαη ηελ ηερλνινγία, ν φγθνο ηεο απαζρφιεζεο
πνπ επηθξαηεί ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζα πξνζδηνξίζεη ηνλ φγθν
παξαγσγήο, ν νπνίνο ζα αληηζηνηρεί ζην κέγηζην ηεο πιήξνπο
απαζρφιεζεο.
΢πγρξφλσο, ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο ηεο νξηαθήο ζρνιήο, θάζε
ζπληειεζηήο ζα ακεηθζεί ζχκθσλα κε ηε ζρεηηθή παξαγσγηθφηεηά ηνπ.
Σν εηζφδεκα επνκέλσο ζα θαηαλεκεζεί ζε θαηαλαισηηθφ θαη
απνηακηεπηηθφ. Ζ παξαγσγή ζα εμαληιεζεί νινθιεξσηηθά ζηελ αγνξά
απφ ηε ζηηγκή πνπ ζε θάζε πνζφηεηα απνηακίεπζεο ζα ππάξρεη ίζε
πνζφηεηα δαπάλεο γηα επελδχζεηο.
Γηα ηνπο λενθιαζηθνχο ππάξρεη πξάγκαηη ζηελή ζρέζε κεηαμχ ησλ δχν
απηψλ κεγεζψλ. Οη κεραληζκνί ζχλδεζεο ησλ δχν απηψλ κεγεζψλ είλαη
αξθεηνί: απφ ηελ ηαπηφηεηα απφθαζεο κέρξη ηε ιεηηνπξγία ηνπ
επηηνθίνπ.
΢χκθσλα ινηπφλ κε ηηο ζρεηηθέο ζπλαξηήζεηο, ηφζν νη επελδχζεηο, φζν
θαη ε απνηακίεπζε, ζεσξνχληαη ζπλαξηήζεηο ηνπ επηηνθίνπ θαη γη‟ απηφ
ππάξρεη πάληα κηα ηηκή ηνπ επηηνθίνπ (ηζνξξνπίαο) πνπ ηζνξξνπεί
δήηεζε θαη πξνζθνξά, δειαδή, επέλδπζε θαη απνηακίεπζε. ΢πλεπψο,
απηφ ζεκαίλεη φηη θάζε πξνζθνξά ζα βξεη ζηελ αγνξά ηε ζρεηηθή ηεο
δήηεζε, δειαδή φηη νη επηρεηξήζεηο ζα θαηαθέξνπλ λα πσιήζνπλ
ζπλνιηθά ηελ παξαγσγή ζε νπνηνδήπνηε επίπεδν πξνγξακκαηηζζεί.
Πηζαλφηεηεο χπαξμεο αληζνξξνπηψλ ππάξρνπλ ιφγσ ιαζψλ ή δεδνκέλσλ
αθακςηψλ, αιιά νη ίδηνη νη κεραληζκνί ηεο αγνξάο είλαη ηθαλνί λα ηνπο
ππεξβνχλ.
www.kostasmelas.gr
10
Γηα ηνπο λενθιαζηθνχο, φηαλ ππάξρεη αλεξγία, ηελ επζχλε ηελ έρεη ν
πξαγκαηηθφο κηζζφο, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν έρεη ππνινγηζζεί ε
πξνζθνξά εξγαζίαο. Δάλ παξαηεξεζεί ππέξβαζε ηεο πξνζθνξάο ζηελ
αγνξά εξγαζίαο ζε ζρέζε κε ηε δήηεζε, ηφηε νη επηρεηξεκαηίεο δχλαληαη
λα απμήζνπλ ηελ απαζρφιεζε κφλν αλ κεησζεί ν πξαγκαηηθφο κηζζφο.
Μηα πηψζε ηνπ πξαγκαηηθνχ κηζζνχ, ζα είλαη ζπλεπψο ηθαλή λα
απνθιείζεη ηελ αληζνξξνπία ζηελ αγνξά εξγαζίαο. ΢ηελ αληίζεηε
πεξίπησζε κηα κείσζε ησλ ηηκψλ ζα επηηξέςεη ηελ απνξξφθεζε ηεο
ππεξβάιινπζαο πξνζθνξάο αγαζψλ ζε ζρέζε πάληα κε ηε δήηεζε.
Ο κεραληζκφο ηνπ επηηνθίνπ αληηζηνίρσο ζα επηηξέςεη ηελ επίηεπμε
ζπκθσλίαο αλάκεζα ζε απνηακίεπζε θαη επέλδπζε.
ΑΣΔΛΔΙ΢ ΑΓΟΡΔ΢
Ζ δεχηεξε αληίιεςε μεθηλά απφ ηελ πξνζπάζεηα ζεκειίσζεο κηαο

καθξννηθνλνκηθήο ζεψξεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ δηαθπκάλζεσλ (K. Wick
sell), θαζψο θαη απφ ηε δηεξεχλεζε δηαθφξσλ απνθιίζεσλ απφ ηελ
θαηάζηαζε γεληθήο ηζνξξνπίαο (P. Sraffa, E. Chamberlin, J. Robinson)
γηα λα αγγίμεη ην απνθνξχθσκά ηεο κε ηε «Γεληθή Θεσξία ηεο
Απαζρφιεζεο ηνπ Υξήκαηνο θαη ηνπ Σφθνπ» ηνπ J.M.Keynes.
Ζ αξρηθή αλαδήηεζε, κηαο ζεσξίαο ηνπ «αηεινχο αληαγσληζκνχ»
νθείιεηαη ζηνλ P. Sraffa, ν νπνίνο γξάθνληαο ην πεξίθεκν άξζξν ηνπ
The Laws of Returns under Competitive Conditions3 ακθηζβήηεζε ηα
αμηψκαηα ηνπ «ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ» θαη θάιεζε ηνπο
νηθνλνκνιφγνπο «λα εγθαηαιείςνπλ ην δξφκν ηνπ ειεχζεξνπ
αληαγσληζκνχ θαη λα πάξνπλ ηελ αληίζεηε θαηεχζπλζε, δειαδή ηνπ
κνλνπσιίνπ…».
3
P. Sraffa: The Laws of Returns under Competitive Conditions, Economic Journal, 36,
December 1926 p.p. 535-550.
www.kostasmelas.gr
11
Ζ βαζηθή αηηία πνπ νδεγνχζε ζηελ εγθαηάιεηςε ηνπ «ειεχζεξνπ

αληαγσληζκνχ» ήηαλ ε χπαξμε ηνπ θζίλνληνο θφζηνπο σο πιαηζίνπ
ιεηηνπξγίαο ησλ επηρεηξήζεσλ «…πνιιέο επηρεηξήζεηο – θαη ε
πιεηνλφηεηα εθείλσλ πνπ παξάγνπλ θαηαλαισηηθά αγαζά – εξγάδνληαη
θάησ απφ ζπλζήθεο αηνκηθά θζίλνληνο θφζηνπο» ζεκεηψλεη ν P. Sraffa,
θαη ζπλερίδεη «…ην βαζηθφ εκπφδην πνπ έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ, φηαλ
ζέινπλ λα απμήζνπλ βαζκηαία ηελ παξαγσγή ηνπο, δελ είλαη ην θφζηνο
παξαγσγήο – ην νπνίν γεληθά επλνεί απηή ηελ θαηεχζπλζε – αιιά ε
δπζθνιία λα πνπιήζνπλ κηα κεγαιχηεξε πνζφηεηα αγαζψλ δίρσο λα
κεηψζνπλ ηηο ηηκέο ή δίρσο λα έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ απμαλφκελεο
δαπάλεο marketing…». ΢ηα ακέζσο επφκελα ρξφληα, κε αθνξκή ην άξζξν
απηφ ηνπ P. Sraffa, δεκνζηεχνληαη κηα πιεηάδα άξζξσλ θαη εξγαζηψλ γηα
ηηο επηπηψζεηο ηνπ θζίλνληνο θφζηνπο θαη ηελ κειέηε ησλ «αηειεηψλ ηεο
αληαγσληζηηθήο αγνξάο»4.
΢ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1930, νξηζκέλεο ζεσξεηηθέο αλαδεηήζεηο
παξνπζίαζαλ μερσξηζηφ ελδηαθέξνλ, ζρεηηθά κε ηε κειέηε ησλ «αηειψλ
αγνξψλ» θαη εηδηθφηεξα ζηε δηακφξθσζε κηαο ζεσξίαο ηεο επηρείξεζεο
ζε «κε – αληαγσληζηηθή αγνξά». ΢πγθεθξηκέλα δεκνζηεχζεθαλ απφ ηνλ
Edward Chamberlin5 ην 1933 θαη ηνλ Ronald Coase6 ην 1937. To 1933
θπθινθφξεζε ην βηβιίν ηεο Joan Robinson, The Economics of Imperfect
Competition7 θαη ην 1931 ην βηβιίν ηνπ E.A.G. Robinson: The Structure
of competitive Industry8
4
A.C. Pigou, The Laws of diminishing and Increasing Cost, Economic Journal, June 1927
G.F. Shove, Varying Costs and Marginal Net Products, Economic Journal, June 1928
Lionel Robins, The Representative firm, Economic Journal, September 1928
Joseph Schumpeter, The Instability of Capitalism, Economic Journal, September 1928
Allyn Young, Increasing Returns and Economic Progress, Economic Journal, December 1928
D.H. Robertson, P. Sraffa, D.G. Shoves, Increasing Returns and the Representative Firm,
Economic Journal, Mars 1930.
5
Edward Chamberlin: The Theory of Monopolistic Competition, Harvard University Press,
Cambridge, Mars 1933.
6
Ronald Coase: The Nature of the Firm, Economica, 4, November 1937.
7
Joan Robinson: The Economics of Imperfect Competition, Macmillan, London 1937.
8
E.A.G. Robinson: The Structure of competitive Industry, London 1931
www.kostasmelas.gr
12
Όιεο νη παξαπάλσ εξγαζίεο ππφ κία έλλνηα, απνηέιεζαλ έλα είδνπο

πξνπνκπνχ γηα ηελ «Γεληθή Θεσξία» ηνπ J.Keynes, πνπ σο γλσζηφλ
θπθινθφξεζε ην 1936.
Ζ ζεσξία ηνπ Keynes δηαηππσκέλε κε φξνπο ζπλνιηθψλ κεγεζψλ
(καθξννηθνλνκηθά κεγέζε) ακθηζβήηεζε ην βαζηθφ πφξηζκα ηεο
ζπκβαηηθήο νηθνλνκηθήο ζεσξίαο, πνπ ππνζηήξηδε φηη νη δπλάκεηο
πξνζθνξάο θαη δήηεζεο είλαη απφ κφλεο ηνπο ηθαλέο λα νδεγήζνπλ ζηελ
πιήξε απαζρφιεζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο θαη ζπλεπψο ζηε
κέγηζηε απνηειεζκαηηθφηεηα. Ακθηζβήηεζε δειαδή, ηελ ηζρχ ηνπ
«λφκνπ ηνπ Say» θαη ηελ εμ‟ απηνχ απνξξένπζα απφθαλζε, φηη ην
ζχζηεκα ηεο ειεχζεξεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο πάληνηε ηείλεη ελδνγελψο
πξνο ηελ θαηάζηαζε γεληθήο ηζνξξνπίαο κε πιήξε απαζρφιεζε.
Η ΚΔΫΝ΢ΙΑΝΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΙΚΗ
Ο Keynes επηρείξεζε λα δεκηνπξγήζεη κηα ΓΔΝΗΚΖ ΘΔΩΡΗΑ πνπ

αθνξνχζε ζηελ ΑΠΑ΢ΥΟΛΖ΢Ζ, ζην ΥΡΖΜΑ θαη ζηνλ ΣΟΚΟ θαη ηε
ζρέζε ηνπ κε ην ΚΑΠΗΣΑΛΗ΢ΣΗΚΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ.
Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζεσξία είλαη ηα αθφινπζα:
 Σα νηθνλνκηθά γεγνλφηα σο θνηλσληθά γεγνλφηα,
πξαγκαηνπνηνχληαη εληφο ηνπ ηζηνξηθνχ ρξφλνπ.
 Σν κέιινλ είλαη αβέβαην: νη πξνζδνθίεο έρνπλ ζεκαληηθφ θαη
απνθαζηζηηθφ ξφιν ζηε δεκηνπξγία ησλ νηθνλνκηθψλ γεγνλφησλ.
 Γεδνκέλνπ φηη ηα νηθνλνκηθά γεγνλφηα πξαγκαηνπνηνχληαη εληφο
ηνπ ηζηνξηθνχ ρξφλνπ, νη ζεζκνί, θνηλσληθνί, νηθνλνκηθνί θαη
πνιηηηθνί δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφηαην ξφιν ζηηο νηθνλνκηθέο
δηεξγαζίεο.
 Σν θαπηηαιηζηηθφ ζχζηεκα εγγελψο ξέπεη πξνο ηελ αληζνξξνπία,
δεδνκέλνπ φηη ιεηηνπξγεί ππφ θαζεζηψο αβεβαηφηεηαο.
 Σα άηνκα ιεηηνπξγνχλ ζπλήζσο ππφ θαζεζηψο απιεζηίαο θαη θφβνπ
θαη φρη νξζνινγηθά φπσο ππνηίζεηαη ζην λενθιαζηθφ ππφδεηγκα.
 Ζ έλλνηα ηεο ηζνξξνπίαο είλαη παληειψο αληίζεηε κε ηε θχζε ηεο
θαπηηαιηζηηθήο νηθνλνκίαο.
www.kostasmelas.gr
13
Δηδηθφηεξα ε θευλζηαλή θξηηηθή επηθεληξψλεηαη θπξίσο ζηα παξαθάησ

βαζηθά ζεκεία ηεο ζεσξεηηθήο θαηαζθεπήο ηεο παξαδνζηαθήο ζεσξίαο:
 «Νφκν ηνπ Say»
 ηε ζχλδεζε κεηαμχ απνηακηεχζεσλ θαη επελδχζεσλ, δειαδή ηελ
απνπζία κειινληηθψλ θαη ελδερνκέλσλ αγνξψλ
 ηε δηαδηθαζία «πξφβιεςεο» ησλ κειινληηθψλ γεγνλφησλ
 ηελ ειαζηηθφηεηα ησλ νλνκαζηηθψλ ηηκψλ
 ηε ζχιιεςε ηεο έλλνηαο ηνπ ρξήκαηνο, κφλν σο κέζν ζπλαιιαγψλ
θαη ηελ εμ‟ απηνχ απνξξένπζα νπδεηεξφηεηα ηνπ ρξήκαηνο.
Σα νηθνλνκηθά ππνθείκελα θηλνχληαη ζ΄ έλα πεξηβάιινλ αλαξρίαο θαη δελ

θαηαθέξλνπλ πνηέ λα βξνπλ ηνλ άξηζην ζπγρξνληζκφ ex post θαη ζηελ
αγνξά, δεδνκέλνπ φηη ν θνηλφο παξαλνκαζηήο ησλ νηθνλνκηθψλ
απνθάζεσλ δελ είλαη ε νξζνινγηθφηεηα αιιά ε αβεβαηφηεηα.
Παξάιιεια, εάλ ππάξμεη έλαο ζπγρξνληζκφο ζηελ αγνξά, απηφο δελ είλαη
παξφκνηνο κε απηφλ πνπ ππνζέηεη ν Walras ζην ππφδεηγκα ηεο γεληθήο
ηζνξξνπίαο αιιά
έλαο ηχπνο ζπγρξνληζκνχ πνπ ηηκσξεί ηα ιάζε εθηίκεζεο πνπ έρνπλ
ιάβεη ρψξα ζε φξνπο ηηκψλ θαη πνζνηήησλ.
Σ’ απηφ ην πιαίζην αλαδεηθλχεηαη ε ηδέα ηνπ Keynes γηα ξηδηθή
δηαθνξνπνίεζε ηνπ ηξφπνπ αλάιεςεο ησλ απνθάζεσλ επελδχζεσλ θαη
απνηακηεχζεσλ θαζψο θαη ν ξφινο ηνπ ρξήκαηνο, ην νπνίν
ελζσκαηψλεη έλα ζηνηρείν αβεβαηφηεηαο ππεξβαίλνληαο ηε λενθιαζηθή
άπνςε πεξί απινχ ιηπαληηθνχ, ζα κέζν ζχλδεζεο ηνπ παξφληνο κε ην
κέιινλ.
΢χκθσλα κε ηνλ Keynes, ε αλάπηπμε ηνπ εηζνδήκαηνο αλάγεηαη ζηηο
απνθάζεηο ηεο επέλδπζεο, δειαδή ζηε ζπκπεξηθνξά κηαο ζπγθεθξηκέλεο
θνηλσληθήο νκάδαο, ησλ επηρεηξεκαηηψλ.
Ζ γξακκή πνπ νδεγεί ηηο ζθέςεηο ηνπο δελ είλαη ν νξζνινγηζκφο ηεο
κεγηζηνπνίεζεο ηνπ θέξδνπο κέζα ζ‟ έλα πιαίζην βεβαηφηεηαο, αιιά ε
www.kostasmelas.gr
14
ηάζε κεγηζηνπνίεζεο ηνπ θέξδνπο εληφο ηνπ πιαηζίνπ ειιηπψλ

πιεξνθνξηψλ θαη κεηαβαιιφκελσλ πξνζδνθηψλ.
Σν επίπεδν ηεο ελεξγνχο δήηεζεο αληηπξνζσπεχεη έλα ζεκείν
πξνζαλαηνιηζκνχ, ελψ ζπγρξφλσο απνηειεί έλα παξάγνληα θέξδνπο,
αιιά εμαξηάηαη θαη απηφ απφ ηηο απνθάζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη
επηρεηξεκαηίεο πξνζδηνξίδνπλ, αλεμάξηεηα απφ ηηο επελδχζεηο ζηηο
νπνίεο βξίζθεηαη ε ξεπζηφηεηα, απφ ηνλ φγθν ησλ επελδχζεσλ,
πξνζαλαηνιηζκέλνη ζ‟ απηφ απφ ηηο πξνζδνθίεο ηνπ θέξδνπο.
Κχξηνο ζηφρνο είλαη λα επηηχρνπλ απφ ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία έλα
ζχλνιν θεξδψλ πνπ λα απνπιεξψλεη ηηο πξαγκαηνπνηεκέλεο επελδχζεηο.
Οη επελδχζεηο, δηακέζνπ ηνπ πνιιαπιαζηαζηή, πξνζδηνξίδνπλ ην
εηζφδεκα θαη ην ζπλνιηθφ φγθν ηεο παξαγσγήο θαη ηεο απαζρφιεζεο.
Οη ζπκβάζεηο ζηελ αγνξά εξγαζίαο πξνζδηνξίδνπλ ηελ νλνκαζηηθή
θαηαλνκή κεηαμχ κηζζψλ θαη θεξδψλ.
΢ην παξαπάλσ ππφδεηγκα, κφλν ην γεληθφ επίπεδν ηηκψλ κπνξεί λα
ελαξκνλίζεη ηε ρξεκαηηθή θαηαλνκή κε ηελ πξαγκαηηθή θαηαλνκή ηελ
νπνία νη επηρεηξεκαηίεο επηζπκνχλ λα ζηαζεξνπνηήζνπλ έηζη ψζηε λα
δεκηνπξγεζεί ην επηζπκεηφ ζχλνιν θεξδψλ.
Έηζη νη ηηκέο πξνζδηνξίδνληαη, κε ηελ πξφζζεζε ελφο θαζνξηζκέλνπ
πεξηζσξίνπ θέξδνπο, ζην κέζν εληαίν θφζηνο ησλ πξντφλησλ. Σν γεγνλφο
απηφ εκπεξηέρεη ηελ ππέξβαζε ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ ηηκψλ ηεο
λενθιαζηθήο άπνςεο, ζηε βάζε ηεο νξηαθήο παξαγσγηθφηεηαο.
Δπνκέλσο, ε πεξηγξαθή ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ επηρεηξείηαη
είλαη παληειψο δηαθνξεηηθή απφ ηελ αληίζηνηρε λενθιαζηθή.
Κχξηνο παξάγνληαο ησλ νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ ζεσξείηαη ν
επηρεηξεκαηίαο. Ζ απζφξκεηε ηάζε πξνο ηελ πιήξε απαζρφιεζε ζην
πιαίζην απηφ δελ γίλεηαη απνδεθηή, κηαο θαη ε πξαγκαηηθή παξαγσγή θαη
ε απαζρφιεζε εμαξηψληαη απφ ηηο επηρεηξεκαηηθέο απνθάζεηο ζρεηηθά κε
ηηο επελδχζεηο. Παξάιιεια, ζηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο βάζεη ησλ
www.kostasmelas.gr
15
νξηαθψλ θαλφλσλ αληηπαξαηίζεηαη κηα θαηαλνκή πνπ εκπεξηέρεη

ζχγθξνπζε κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ.
Σν δήηεκα ηνπ πιεζσξηζκνχ, ζην πιαίζην ηεο εξκελείαο ηεο θευλζηαλήο
ζθέςεο πνπ επηρεηξνχκε, αξζξψλεηαη νινθιεξσηηθά ζε δηαθνξεηηθφ
ζεσξεηηθφ πιαίζην ζε ζρέζε κε ην αληίζηνηρν ησλ λενθιαζηθψλ.
Όπσο έρνπκε επαλαιάβεη, νη λενθιαζηθνί γηα λα πεξηγξάςνπλ ηηο ζρέζεηο
πνπ δηέπνπλ ην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα, επηρεηξνχλ κηα δηρνηφκεζε
ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη ζρεηηθέο ηηκέο πξνζδηνξίδνληαη απφ ηηο
ζπλζήθεο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο, ελψ ην γεληθφ επίπεδν ηηκψλ αλάγεηαη
ζε έλα ππνζεηηθφ λνκηζκαηηθφ ηνκέα, ζηνλ νπνίν νη ηηκέο
πξνζδηνξίδνληαη απφ ηελ πνζνηηθή ζεσξία ηνπ ρξήκαηνο.
Αληηζέησο, ζηε βάζε ηεο αλάιπζεο ηνπ Keynes, γηα ηελ θίλεζε ησλ
ηηκψλ, ππάξρεη κηα δηαθνξεηηθή ζχιιεςε ηνπ ρξήκαηνο, πνπ
ππνβαζηάδεη ηελ άξλεζε ηνπ λα πηνζεηήζεη απηή ηελ αληίιεςε γηα
δηρνηνκία ηνπ ζπζηήκαηνο. Γηα ηνλ Keynes, ην ρξήκα δελ είλαη νπδέηεξν,
θαζφζνλ ηα άηνκα δελ ην παξαθξαηνχλ κφλν γηα ζπλαιιαθηηθνχο
ιφγνπο, αιιά επεηδή δηαθξίλνπλ ζ‟ απηφ ηε δπλαηφηεηα λα
ρξεζηκνπνηεζεί ζαλ απφζεκα αμίαο, δειαδή έλα ηξφπν παξαθξάηεζεο
πινχηνπ φηαλ νη πξνζδνθίεο είλαη αξλεηηθέο.
Οη κεηαβνιέο ηεο πξνηίκεζεο ξεπζηφηεηαο, κε ζηαζεξή ηελ πνζφηεηα
ρξήκαηνο, επεξεάδνπλ ην επηηφθην, δειαδή ηελ ηηκή πνπ πξέπεη λα
θαηαβιεζεί έηζη ψζηε ηα ππνθείκελα λα πξνζθέξνπλ ξεπζηφηεηα. Σν
επηηφθην, ζπλδπαδφκελν κε ηηο πξνβιέςεηο ησλ πσιήζεσλ θαη ηε γεληθή
θαηάζηαζε ησλ πξνζδνθηψλ, ζα επηδξάζεη ζηηο επελδπηηθέο απνθάζεηο
θαη ζπλεπψο ζην επίπεδν ηεο νηθνλνκίαο.
Με ηνλ ηξφπν απηφ, ν Keynes δείρλεη φηη ε ζπλνιηθή πξνζθνξά ηεο
νηθνλνκίαο είλαη ζπλάξηεζε θαη ησλ λνκηζκαηηθψλ κεηαβιεηψλ.
Σν ίδην ηζρχεη γηα ηε ζπλνιηθή δήηεζε θαη ηδηαίηεξα γηα ην κέξνο πνπ
απνηειείηαη απφ ηελ επελδπηηθή δήηεζε. Ζ θαηαλαισηηθή δήηεζε, πνπ
www.kostasmelas.gr
16
είλαη ζπλάξηεζε ηνπ εηζνδήκαηνο, εμαξηάηαη απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ

πξνζδηνξίδνπλ ην εηζφδεκα.
΢ρεηηθά κε ηε ζεσξία ησλ ηηκψλ, ε πεπνίζεζε ηνπ Keynes ήηαλ φηη ε
θπξίαξρε νπηηθή, βαζηδφκελε ζηελ αληίιεςε πεξί νπδεηεξφηεηαο ηνπ
ρξήκαηνο, θαηαιήγεη λα αληηιακβάλεηαη ηηο ηηκέο πξνζδηνξηδφκελεο
πξσηαξρηθά απφ ηε ζπλάξηεζε δήηεζεο, ή ζεσξνχκελε σο αλαινγηθή κε
ηελ πνζφηεηα ρξήκαηνο, ππνηηκψληαο κε απηφ ην δήηεκα ηελ
ειαζηηθφηεηα ηεο πξνζθνξάο.
Αληηζέησο, ην γεληθφ επίπεδν ησλ ηηκψλ κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη
πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε ζχγρξνλε ζεψξεζε ησλ ζπλαξηήζεσλ δήηεζεο
θαη πξνζθνξάο. ΢ρεηηθά κε ηελ άξλεζε ηνπ Keynes, ηεο πνζνηηθήο
ζεσξίαο ηνπ ρξήκαηνο, ππάξρεη κηα ξηδηθή θξηηηθή ζηα ζεσξεηηθά
ππνζηπιψκαηα, επηκέλνληαο ζηελ χπαξμε πνιιαπιψλ πξνυπνζέζεσλ σο
θαλφλα ηζρχνο ηεο.
Ο Keynes απνξξίπηεη ηελ ππφζεζε φηη ζηελ αγνξά εξγαζίαο ππφθεηηαη ζε
δηαπξαγκάηεπζε ν πξαγκαηηθφο κηζζφο, φρη ηφζν σο απφξξνηα ηζηνξηθήο
εκπεηξίαο αιιά σο ζεσξεηηθά άλνκε, δεδνκέλνπ φηη ην επίπεδν ηηκψλ
είλαη άγλσζην ζηνπο δηαπξαγκαηεπφκελνπο. Σν ηειεπηαίν κπνξεί λα
θαηαζηεί γλσζηφ κφλν φηαλ γίλεη γλσζηή ε ζπλνιηθή πξνζθνξά,
ζπλεπψο ε ζπλνιηθή απαζρφιεζε.
Γηα ηνπο πνζνηηθνχο, ζηηο πεξηπηψζεηο ππναπαζρφιεζεο, κεηαβνιέο ζηελ
πνζφηεηα ρξήκαηνο πξνθαινχλ αλαινγηθέο απμήζεηο ζηελ απαζρφιεζε
θαη ζηελ παξαγσγή. Φαλεξφ είλαη φηη ε κεγέζπλζε ηεο απαζρφιεζεο κε
ζηαζεξέο ηηκέο είλαη εγγπεκέλε απφ ηελ ειαζηηθφηεηα ηνπ νλνκαζηηθνχ
κηζζνχ, ν νπνίνο ζπλδέεη ηελ ηηκή ηνπ πξαγκαηηθνχ κηζζνχ κε ηελ
εμέιημε ηεο θζίλνπζαο νξηαθήο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο. Δάλ
αληηζέησο ππνηεζνχλ αλειαζηηθνί νλνκαζηηθνί κηζζνί, ε πνζνηηθή ζέζε
κπνξεί λα ηζρχεη κφλν κε πξνυπνζέζεηο πνιχ ηδηαίηεξεο:
www.kostasmelas.gr
17
α) Δίλαη αλαγθαίν λα ππνηεζεί φηη ην πνζνζηφ κεηαβνιήο ησλ ακνηβψλ

φισλ ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ εμνκνηψλεηαη κε ηηο
αληίζηνηρεο κεηαβνιέο ηνπ κηζζνχ, δειαδή, φινη νη
ππναπαζρνινχκελνη ζπληειεζηέο παξαγσγήο είλαη νκνηνγελείο
αιιεινυπνθαζηζηνχκελνη θαη απνδνηηθνί γηα ηελ παξαγσγή απηνχ
πνπ δεηείηαη, κε ηέηνην ηξφπν ψζηε, δεδνκέλεο ηεο ηερληθήο θαη
παξαγσγηθήο ηθαλφηεηαο, ην γεληθφ επίπεδν ησλ ηηκψλ εμαξηάηαη
απφ ηελ απαζρφιεζε θαη ηνλ κηζζφ.
β) Δίλαη επίζεο αλαγθαίν λα ππνηεζεί φηη κέρξη ηελ πιήξε

απαζρφιεζε, ηζρχνπλ αλειαζηηθνί κηζζνί θαη ζηαζεξέο απνδφζεηο.
Γειαδή κέρξηο φηνπ παξακείλεη ζηελ ππναπαζρφιεζε θάζε
παξαγσγηθφο ζπληειεζηήο ηθαλνπνηείηαη κε ηνλ ίδην νλνκαζηηθφ
κηζζφ. ΢ηελ πεξίπησζε απηή, δεδνκέλεο ηεο ζπλάξηεζεο
πξνηίκεζεο ξεπζηφηεηαο θαη ηεο αμίαο ηεο νξηαθήο απφδνζεο ηνπ
θεθαιαίνπ, θάζε αχμεζε ηεο πνζφηεηαο ρξήκαηνο ζα ξίμεη ην
επηηφθην δεκηνπξγψληαο θίλεηξν γηα πεξηζζφηεξεο επελδχζεηο,
πεξηζζφηεξε απαζρφιεζε θαη ζηαζεξέο ηηκέο. Γειαδή, παξφιε ηελ
παξνπζία νλνκαζηηθψλ κηζζψλ, ε χπαξμε ζηαζεξψλ απνδφζεσλ
απνηξέπεη ηελ εκθάληζε δηαθνξψλ κεηαμχ ηνπ κηζζνχ πνπ
ζπλαξηάηαη ζην λέν επίπεδν απαζρφιεζεο θαη ζηελ παξαγσγηθφηεηα
ηεο εξγαζίαο.
Ζ αλάγθε πξνζθπγήο ζε ηφζν αθξαίεο πξνυπνζέζεηο ζηεξεί απφ ηελ

πνζνηηθή ζεσξία ην γεληθφ ραξαθηήξα πνπ απηή επηδεηνχζε γηα λα
εξκελεχζεη ηηο ζρέζεηο ηηκψλ θαη ρξήκαηνο ζηηο πεξηπηψζεηο
ππναπαζρφιεζεο.
΢ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο νη απνδφζεηο δελ είλαη ζηαζεξέο αιιά
θζίλνπζεο, ζπλεπψο κείσζε ηνπ επηηνθίνπ ζα απνδεηρζεί φρη ηθαλή γηα λα
πξνθαιέζεη αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο, εάλ ε εμέιημε ηνπ κηζζνχ δελ
κεηψλεηαη ζηνλ ίδην ξπζκφ κε ηελ νξηαθή παξαγσγηθφηεηα. Αθφκε
πεξηζζφηεξν, πξηλ επηηεπρζεί ε πιήξεο απαζρφιεζε, κε αλειαζηηθνχο
νλνκαζηηθνχο κηζζνχο, ππάξρεη ζχκθσλα κε ηνλ Keynes, κηα ζησπεξή
απνδνρή απφ ηε κεξηά ησλ εξγαδνκέλσλ κεηνχκελσλ πξαγκαηηθά κηζζψλ.
Απφ ηελ άιιε πιεπξά απηή είλαη ε κνλαδηθή ζπλζήθε βάζεη ηεο νπνίαο
νη επηρεηξεκαηίεο ζα είλαη δηαζέζηκνη λα απμήζνπλ ηελ απαζρφιεζε, κε
www.kostasmelas.gr
18
ηελ παξνπζία θζηλνπζψλ απνδφζεσλ. Απφ ηε ζηηγκή πνπ νη νλνκαζηηθνί

κηζζνί είλαη ζηαζεξνί, ζα είλαη νη ηηκέο πνπ ζα πξέπεη λα απμεζνχλ έηζη
ψζηε λα δηαηεξεζεί ε ηζφηεηα κεηαμχ πξαγκαηηθνχ κηζζνχ θαη νξηαθήο
παξαγσγηθφηεηαο εξγαζίαο. Τπνζέηνληαο ζπλεπψο έλα ππφδεηγκα κε
ζηαζεξνχο νλνκαζηηθνχο κηζζνχο θαη θζίλνπζεο απνδφζεηο, ε αχμεζε
ησλ ηηκψλ θαζίζηαηαη έλα ζεσξεηηθφ εξγαιείν απαξαίηεην γηα ηελ
εξκελεία ηεο κεηαβνιήο ηεο απαζρφιεζεο πξηλ απφ ηελ ηζνξξνπία ηεο
πιήξνπο απαζρφιεζεο.
Γηα ιφγνπο ξεαιηζκνχ δελ ζα πξέπεη λα ππνηεζεί φηη νη παξαγσγηθνί
ζπληειεζηέο είλαη νινθιεξσηηθά ππνθαηάζηαηνη κεηαμχ ηνπο.
Ζ ζπκκεηνρή ζηελ παξαγσγή είλαη μερσξηζηή γηα θάζε ζπληειεζηή θαη
θάζε έλαο κπνξεί λα επηηχρεη ηελ πιήξε απαζρφιεζε πξηλ απφ ηνλ άιιν.
΢πλεπψο, νη ζρεηηθέο αληακνηβέο δελ κεηαβάιινληαη φιεο κε ηελ ίδηα
αλαινγία.
΢χκθσλα κε ην αμίσκα «of gross substitution» θαηά ηε δηάξθεηα ηεο
ζπλαιιαγήο νπνηνδήπνηε αγαζφ κπνξεί λα ππνθαηαζηήζεη νπνηνδήπνηε
άιιν. Απηφ ζεκαίλεη φηη φηαλ νη ζρεηηθέο ηηκέο κεηαβάιινληαη , νη
ελεξγνχληεο ζα αγνξάζνπλ πεξηζζφηεξα αγαζά απφ ηα ζρεηηθά
θζελφηεξα ελψ ζα αγνξάζνπλ ιηγφηεξα απφ ηα ζρεηηθά αθξηβφηεξα,
δαπαλψληαο θπζηθά ην ίδην πνζφ εηζνδήκαηνο. Ζ ηζρχο ηνπ ζεσξήκαηνο
εμαζθαιίδεη φηη, εάλ φιεο νη ηηκέο αγνξάο είλαη ηειείσο ειαζηηθέο, ηφηε
φιεο νη αγνξέο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο αγνξάο εξγαζίαο,
εθθαζαξίδνληαη απηνκάησο .Οη Arrow θαη Hahn έρνπλ απνδείμεη9, φηη ε
κε ηζρχο ηνπ παξαπάλσ ζεσξήκαηνο ζέηεη ζε ακθηβνιία φιεο ηηο
ππάξρνπζεο απνδείμεηο ηεο γεληθήο ηζνξξνπίαο. Με άιια ιφγηα, εάλ δελ
ηεζεί αμησκαηηθά ε αλσηέξσ πξφηαζε δελ κπνξεί λα απνδεηρζεί ε
απηφκαηε εθθαζάξηζε ησλ αγνξψλ. Ζ πιήξεο απαζρφιεζε ηνπ ζπλφινπ
ησλ παξαγσγηθψλ πφξσλ δελ επηηπγράλεηαη απηνκάησο. Tν αμίσκα απηφ
9
K.J.Arrow – F.J.Hahn , General Competitive Equilibrium, Holden-Day , S.Francisco , 1971.
www.kostasmelas.gr
19
δελ είλαη ζπκβαηφ κε ηελ θευλζηαλή άπνςε10 φπσο δηαηππψλεηαη ζην 17ν
Κεθάιαην ηεο Γεληθήο Θεσξίαο, ε νπνία αθνξά ηηο νπζηαζηηθέο
ειαζηηθφηεηεο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηα ξεπζηά ζηνηρεία. ΢χκθσλα κε φζα
αλαθέξνληαη:
- ε ειαζηηθφηεηα παξαγσγήο11 φισλ ησλ ξεπζηψλ ζηνηρείσλ
(πεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ρξήκαηνο ) είλαη κεδέλ. Ζ ηδηφηεηα απηή
ηεο ειαζηηθφηεηαο ζεκαίλεη φηη ην ρξήκα θαη ηα ξεπζηά ζηνηρεία
γεληθά δελ κπνξνχλ λα παξαρζνχλ κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηεο
εξγαζίαο απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα.
- Ζ ειαζηηθφηεηα ππνθαηάζηαζεο κεηαμχ φισλ (ησλ κε-
παξαγφκελσλ) ξεπζηψλ ζηνηρείσλ θαη ησλ παξαγφκελσλ αγαζψλ
θαη ππεξεζηψλ ζηελ νηθνλνκία είλαη κεδέλ. Κάζε αχμεζε ηεο
δήηεζεο γηα ξεπζηφηεηα (φπσο δήηεζε γηα παξαθξάηεζε κε-
παξαγνκέλσλ ξεπζηψλ λνκηζκαηηθψλ ζηνηρείσλ κε ζθνπφ ηελ
απνζεζαχξηζε) θαη νη ζπλεπαγφκελεο αιιαγέο ζηηο ζρεηηθέο ηηκέο
κεηαμχ κε-παξαγφκελσλ λνκηζκαηηθψλ ξεπζηψλ ζηνηρείσλ θαη
ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ, δελ ζα εθηξέςεη ηελ αχμεζε ηεο
δήηεζεο ησλ κε-παξαγφκελσλ ξεπζηψλ λνκηζκαηηθψλ ζηνηρείσλ
ζε δήηεζε γηα παξαγφκελα αγαζά ή ππεξεζίεο «…απηφ πξνθχπηεη
απφ ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηνπ ρξήκαηνο ηνπ νπνίνπ ε ρξεζηκφηεηά
ηνπ πεγάδεη κφλν απφ ηελ αληαιιαθηηθή ηνπ αμία. Έηζη ρξήκα θαη
αληαιιαθηηθή αμία απμάλνληαη θαη κεηψλνληαη αλάινγα ψζηε φηαλ
απμάλεηαη ε αληαιιαθηηθή αμία ηνπ ρξήκαηνο λα κελ ππάξρεη
θίλεηξν ή ξνπή γηα ηελ ππνθαηάζηαζή ηνπ κε άιιν ζπληειεζηή…
Έηζη, φρη κφλν είλαη αδχλαηνλ λα ζηξέςνπκε πεξηζζφηεξε εξγαζία
ζηελ παξαγσγή ρξήκαηνο - φηαλ απμάλεηαη ε ηηκή ηεο εξγαζίαο
10
J.M.Keynes , Γεληθή Θεσξία , Παπαδήζε , Αζήλα 2003
11
«΢ην πιαίζην απηφ ειαζηηθφηεηα παξαγσγήο ζεκαίλεη ηελ απφθξηζε ηεο πνζφηεηαο εξγαζίαο πνπ
ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ παξαγσγή ηνπ ρξήκαηνο , ζε κηα αχμεζε ηεο πνζφηεηαο ηεο εξγαζίαο , πνπ ζα
επηβάιεη ε παξαγσγή κηαο ρξεκαηηθήο κνλάδαο…». J.M.Keynes , Γεληθή Θεσξία , Παπαδήζε , Αζήλα,
ζειίδα 256 θαη γεληθφηεξα Κεθάιαην 20.
www.kostasmelas.gr
20
ηνπ, αιιά ην ρξήκα είλαη απχζκελε θαηαβφζξα αγνξαζηηθήο

δχλακεο, φηαλ απμάλεηαη ε δήηεζή ηνπ, αθνχ δελ ππάξρεη ηηκή γηα
απηφ, ζηελ νπνία λα εθηξέπεηαη ε δήηεζε – φπσο ζηελ πεξίπησζε
άιισλ πξνζνδνθφξσλ αγαζψλ- έηζη ψζηε λα δηνρεηεπηεί ζε
δήηεζε γηα άιια πξάγκαηα.»12
΢πκπεξαζκαηηθά, ζηε ζθέςε ηνπ Keynes, ε πιήξεο απαζρφιεζε δελ

είλαη ζηάδην ην νπνίν επηηπγράλεηαη ηαπηφρξνλα ζ‟ φιε ηελ νηθνλνκία,
γη‟ απηφ δελ έρεη λφεκα λα ππνζηεξηρζεί φηη πξηλ απφ ηελ επίηεπμε απηνχ
ηνπ ζηφρνπ ηζρχνπλ αληίζεηνη θαλφλεο απ‟ απηνχο πνπ ζα ηζρχζνπλ κεηά
(ηελ επίηεπμε ηνπ).
Παξάιιεια, ν Keynes δελ πηζηεχεη φηη κεηά ηελ πιήξε απαζρφιεζε ν
πιεζσξηζκφο δελ κπνξεί λα επηδξάζεη ζεηηθά ζηα επίπεδα απαζρφιεζεο.
Δίλαη ξεαιηζηηθή ε άπνςε φηη νη επηρεηξεκαηίεο, παξαθνινπζψληαο ηελ
αχμεζε ησλ ηηκψλ ζα κπνξνχζαλ λα απμήζνπλ ηα επίπεδα παξαγσγήο.
Γειαδή, γίλεηαη παξαδεθηφ φηη κπνξεί λα επεθηαζεί ην επίπεδν
παξαγσγήο, πέξα απφ ην ζεκείν πνπ κεγηζηνπνηείηαη ην θέξδνο. ΢πλεπψο,
ζηνλ πξαγκαηηθφ κηζζφ ηζνξξνπίαο νη επηρεηξεκαηίεο κπνξνχλ λα
πξνζιάβνπλ εξγαδνκέλνπο έζησ θαη αλ ε νξηαθή ηνπο παξαγσγηθφηεηα
είλαη ρακειφηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ηεο ηζνξξνπίαο.
΢ηελ πεξίπησζε πιήξνπο απαζρφιεζεο, κηα αχμεζε ησλ ηηκψλ ζα
επηθέξεη αιιαγέο ζηελ θαηαλνκή ησλ ζπλνιηθψλ εζφδσλ. Απηφ ζεκαίλεη
φηη γίλεηαη κεηαθνξά πφξσλ πξνο ην θέξδνο θαη ζε βάξνο ησλ
εηζνδεκαηηψλ.
Ζ αχμεζε ησλ ηηκψλ ζπλεπψο, ηφζν πξηλ απφ ηελ επίηεπμε ηεο πιήξνπο
απαζρφιεζεο φζν θαη κεηά, ιεηηνπξγεί ζεηηθά γηα ην θέξδνο,
αληηπξνζσπεχνληαο ζπλεπψο θίλεηξν γηα αχμεζε ησλ επελδχζεσλ θαη
ππνζηήξημεο ηεο ζπζζψξεπζεο.
12
Ο.π ζειίδα 257.
www.kostasmelas.gr
21
Δπνκέλσο, εάλ εγθαηαιεηθζεί ε νπηηθή ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηεο

ζηαζεξφηεηαο θαη εηζάγνπκε έλα πιαίζην ζχκθσλα κε ην νπνίν ε
αλάπηπμε ηνπ εηζνδήκαηνο είλαη κηα ζπλερήο δηαδηθαζία αλ θαη φρη
γξακκηθή, φπνπ ην ζεσξεηηθφ status ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο ζπλερψο
μεπεξληέηαη απφ ηε ξνή ηεο αλαπαξαγσγήο ησλ πφξσλ, ηφηε ε ζπλερήο
κεγέζπλζε ησλ ηηκψλ κε ηελ αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο γίλεηαη γεληθφο
θαλφλαο.
Σν λφεκα απηνχ ηνπ θαλφλα πεξηέρεη ηε ζρέζε πνπ ζπλδέεη ηε
ζπζζψξεπζε κε ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο.
Δπίζεο απηφ πνπ ζπλδέεη ηε κεηαβνιή ησλ ηηκψλ κε ηηο κεηαβνιέο ησλ
επελδχζεσλ, ηφζν απφ αξηζηεξά φζν θαη απφ δεμηά ηεο ηζνξξνπίαο
πιήξνπο απαζρφιεζεο, είλαη ν πξνζδηνξηζκφο κηαο θαηαλνκήο ηνπ
εηζνδήκαηνο πνπ δηάθεηηαη ζεηηθά πξνο ην θέξδνο.
΢ηελ πξψηε πεξίπησζε, ε αχμεζε ησλ ηηκψλ ρξεζηκεχεη, παξνπζία
νλνκαζηηθψλ αλειαζηηθψλ κηζζψλ, γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο θαηαλνκήο
ηνπ εηζνδήκαηνο πνπ κεγηζηνπνηεί ηα θέξδε, δειαδή ηζνθαξίδεη ζε
πξαγκαηηθνχο φξνπο ηηο κεηαβνιέο ηνπ αζπκβίβαζηνπ κηζζνχ απφ ηε
κεξηά ησλ θνζηψλ, κε ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο. ΢ηε δεχηεξε
πεξίπησζε, ν πιεζσξηζκφο επηθνξηίδεηαη ην ξφιν ηεο κεηαθνξάο ησλ
πφξσλ απφ ηνπο εηζνδεκαηίεο πξνο ηνπο επηρεηξεκαηίεο, απμάλνληαο ην
νλνκαζηηθφ θέξδνο, δίλνληαο θίλεηξν γηα επελδχζεηο.
Η ΝΔΟΚΛΑ΢ΙΚΗ ΢ΤΝΘΔ΢Η ΣΟΤ KEYNES ΚΑΙ Η ΑΝΟΓΟ΢

ΣΟΤ ΜΟΝΔΣΑΡΙ΢ΜΟΤ
Αλ ζειήζνπκε λα πξνζδηνξίζνπκε ην ζεκείν θακπήο απφ φπνπ, αξγά

αιιά ζηαζεξά, αξρίδεη ε άλνδνο ηνπ κνλεηαξηζκνχ, ζίγνπξα ζα ην
εληνπίζνπκε ζηε δεκηνπξγία ηνπ καθξννηθνλνκηθνχ ππνδείγκαηνο πνπ
www.kostasmelas.gr
22
θπξηάξρεζε ζηελ παγθφζκηα ζθελή απφ ηα ηέιε ηνπ Β‟ Παγθνζκίνπ

Πνιέκνπ κέρξη θαη ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60‟, ην γλσζηφ σο ζχλζεζε
λενθιαζηθή θευλζηαλή (ή πην απιά σο λενθιαζηθή ζχλζεζε)13.
Σν ππφδεηγκα είλαη θαηαζθεπαζκέλν ζε φξνπο γεληθήο ηζνξξνπίαο.
Τπάξρνπλ αγνξέο γηα θάζε αγαζφ, νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ: α) ηηο
ζπλζήθεο πξνζθνξάο, β) ηηο ζπλζήθεο δήηεζεο, θαη γ) ηηο ζπλζήθεο
ηζνξξνπίαο. Ηζρχεη ν λφκνο ηνπ Walras θαη σο εθ ηνχηνπ, κηα αγνξά δελ
πξνζδηνξίδεηαη απφ ηηο ζπλζήθεο ηζνξξνπίαο. Δπίζεο, είλαη έηζη
θαηαζθεπαζκέλν, ψζηε λα γίλεηαη δπλαηή ε ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ
ππνδεηγκάησλ «θευλζηαλφ» θαη «λενθιαζηθφ». Σν θευλζηαλφ ππφδεηγκα
εμαξηάηαη θαηά ηξφπν βαζηθφ απφ ηελ αλειαζηηθφηεηα πξνο ηα θάησ ησλ
νλνκαζηηθψλ κηζζψλ.
Φπζηθά, γηα λα βξεζνχκε ζε έλα θφζκν λενθιαζηθφ, δελ απνηειεί ηθαλή
ζπλζήθε ε ειαζηηθφηεηα ησλ νλνκαζηηθψλ κηζζψλ. Τπάξρνπλ
παξάιιεια θαη νη «αλαγθαίεο» ζπλζήθεο, νη νπνίεο ζθνπίκσο έρνπλ
παξαιεθζεί απφ ηηο πιαηηέο ζπδεηήζεηο. Ο Modigliani ζεσξεί
ηνπιάρηζηνλ πέληε ηέηνηνπ είδνπο ππνζέζεηο: α) βεβαηφηεηα, β) απνπζία
«ρξεκαηηθήο ςεπδαίζζεζεο», γ) ειαζηηθφηεηα φρη πςειφηεξε απφ ηε
κνλάδα ζρεηηθά κε ηηο ηηκέο, δ) απνπζία αλειαζηηθφηεηαο απφ ηηο ηηκέο
ζηελ αγνξά, ε) αλεμαξηεζία απφ ηε ζπλνιηθή δήηεζε ηεο θαηαλνκήο ηνπ
πινχηνπ κεηαμχ ησλ ππνθεηκέλσλ. Μφλν αλ ηζρχνπλ φιεο απηέο νη
ζπλζήθεο, «ην απνηέιεζκα πινχηνπ είλαη ζε ζέζε λα εμαζθαιίζεη ηελ
θαηάζηαζε λενθιαζηθήο ηζνξξνπίαο».
13
Πρόκειται για ένα σύνολο θεωριών, με πυρήνα το υπόδειγμα IS-IM (Hicks J: “Mr. Keynes
and the Classics: A suggested interpretation” Econometrica, 1937), το οποίο στη συνέχεια
εμπλουτίστηκε με μια σειρά παρεμβάσεις (Modigliani F: Liquidity Preference and the Theory
of Interest and Money, Econometrica, 1944 και Klein L.R.: The Monetary Mechanism and its
Interaction with Real Phenomena, Review of Economics and Statistics, 1963 (Μ. Monti 1969).
Η αναφορά που γίνεται εδώ αφορά στο υπόδειγμα όπως αυτό παρουσιάζεται από τον
Modigliani στην εκδοχή του 1963: Modigliani F: The Monetary Mechanism and its Interaction
with Real Phenomena, Review of Economics and Statistics, 1963.
www.kostasmelas.gr
23
΢ηε βάζε απηψλ ησλ «εμειίμεσλ», ηα θευλζηαλά απνηειέζκαηα

αλαδχνληαη κφλν σο κηα πεξίπησζε εηδηθή, ζπλδεδεκέλε κε ηελ
αλειαζηηθφηεηα ησλ νλνκαζηηθψλ κηζζψλ θαη ε νπνία αθφκε θαη ηψξα
κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί κφλν βξαρππξφζεζκα. Βξηζθφκαζηε πνιχ
καθξηά απφ ηε ζέιεζε ηνπ Keynes λα δνκήζεη κηα Γεληθή Θεσξία.
Γπν ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο απνξξένπλ απφ ην ππφδεηγκα, φπσο απηφ είλαη
δνκεκέλν.
Η πξψηε: θζάλεη λα ραιαξψζεη ειάρηζηα ε αλειαζηηθφηεηα ησλ
νλνκαζηηθψλ κηζζψλ (ε νπνία δηθαηνινγείηαη απφ ηε «ρξεκαηηθήο
ςεπδαίζζεζε») γηα λα θζάζνπκε ζηε καθξνρξφληα ηζνξξνπία πιήξνπο
απαζρφιεζεο σο κνλαδηθφ επίπεδν ηζνξξνπίαο πνπ ζπλάδεη κε ην
ππφδεηγκα IS –LM.
Η θακπχιε Philips
Η δεχηεξε: παξφιν φηη ην ππφδεηγκα ζεσξεί ην γεληθφ επίπεδν ηηκψλ σο
ελδνγελή κεηαβιεηή, δελ ελζσκαηψλεη κηα ζεσξία πιεζσξηζκνχ, ηελ
πεξηγξαθή δειαδή κηαο θαηάζηαζεο, ζηελ νπνία ην επίπεδν ησλ ηηκψλ
απμάλεη κε έλα νκνηφκνξθν ξπζκφ ηζνξξνπίαο.
Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί ζην ζεκείν απηφ, γηα θαηαλφεζε φζσλ
πεξηγξάθνληαη, φηη νη λενθιαζηθνί-θευλζηαλνί θαη ζπγθεθξηκέλα ν F.
Modigliani ζην ζπγθεθξηκέλν άξζξν ηνπ, κηιά γηα «πιεζσξηζκφ
δήηεζεο» θαη γηα «πιεζσξηζκφ θφζηνπο», αιιά αλαθέξεηαη ζε
δηαδηθαζίεο κεηαβνιήο ηνπ γεληθφ επηπέδνπ ηηκψλ, νη νπνίεο ηείλνπλ ζε
θάπνην επίπεδν ηζνξξνπίαο.
Γελ ππάξρεη ζην ππφδεηγκα κηα εμήγεζε ηνπ πιεζσξηζκνχ σο
ΓΗΑΓΗΚΑ΢ΗΑ. Μηα ζηηγκηαία αχμεζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ θφζηνπο –
κηζζφο ή θέξδνο - πξνθαιεί αχμεζε ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ, φκσο ην
γεγνλφο απηφ απφ κφλν ηνπ δελ κπνξεί λα ζπληεξήζεη ζπλερή αχμεζε
ηνπ πιεζσξηζκνχ, εθηφο αλ ζπλνδεχεηαη απφ κηα γξεγνξφηεξε
www.kostasmelas.gr
24
λνκηζκαηηθή επέθηαζε. Σν ίδην ηζρχεη εάλ ν ζπιινγηζκφο κεηαθεξζεί

ζηελ πιεπξά ηεο δήηεζεο. Δχθνια θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα ηνπ M.
Friedman, φηη θάζε ζπζηεκαηηθφο πιεζσξηζκφο απνηειεί λνκηζκαηηθφ
θαηλφκελν. Γηα λα δεκηνπξγεζεί έλα ππφδεηγκα λενθιαζηθήο –
θευλζηαλήο ζχλζεζεο, φπνπ ν πιεζσξηζκφο είλαη ελδνγελήο κεηαβιεηή,
ρξεηάδεηαη λα αλαηξέμνπκε ζην νλνκαδφκελν ππφδεηγκα ηεο «ζπλνιηθήο
Πξνζθνξάο θαη Εήηεζεο». ΢ηελ νπζία πξφθεηηαη γηα ην ππφδεηγκα IS –
LM, ζην νπνίν ηφζν νη ηηκέο φζν θαη νη κηζζνί είλαη ειαζηηθνί.
Ζ Γεληθή Θεσξία δελ πεξηέρεη, φπσο πξηλ απφ ιίγν αλαθέξακε, κηα
ζεσξία πιεζσξηζκνχ, εθηφο ησλ πεξηπηψζεσλ πνπ ε ζπλνιηθή
πξαγκαηηθή δήηεζε ππεξβαίλεη ζπζηεκαηηθά ηελ παξαγσγηθή
δπλαηφηεηα ηεο νηθνλνκίαο ζε ζπλζήθεο πιήξνπο απαζρφιεζεο. Γηα ηελ
πεξίπησζε ηεο ππναπαζρφιεζεο, ε ζεσξία εμεγεί γηαηί νη ηηκέο
ζπλδένληαη κε κηα ζεηηθή ζρέζε κε ηελ απαζρφιεζε, αιιά φρη γηαηί
απηέο κπνξνχλ λα απμάλνληαη κε απαζρφιεζε ζηαζεξή ή θαη κεηνχκελε.
Ζ δπζθνιία εμήγεζεο ηεο παξαπάλσ πεξηπηψζεσο ήηαλ εκθαλήο γηα ηα
γεγνλφηα ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‟60.
Πξαθηηθά ην πξφβιεκα αληηκεησπίζζεθε κέζσ ηεο θακπχιεο Philips, ε
νπνία εξκελεχηεθε κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα πξνζθέξεη ζηνπο ζθνπνχο
ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο έλα trade-off κεηαμχ αλεξγίαο θαη
πιεζσξηζκνχ. Τπήξραλ νξηζκέλνη ραξαθηεξηζηηθνί ιφγνη πνπ επέηξεςαλ
ηελ άκεζε ελζσκάησζή ηεο ζηα ππνδείγκαηα θευλζηαλήο πξνέιεπζεο. Ο
πξψηνο αθνξά ζηε δπζθνιία πνπ απνξξέεη κεηά ηελ απνδνρή ηεο
θακπχιεο λα πξνζδηνξηζζεί επαθξηβψο ε έλλνηα ηεο πιήξνπο
απαζρφιεζεο. Ο δεχηεξνο, φηη ε ίδηα ε χπαξμή ηεο λνκηκνπνηεί ηε
δηαθξηηηθή παξέκβαζε ησλ αζθνχλησλ ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή ζηηο
νηθνλνκηθέο επηινγέο, ζην πιαίζην φκσο πνπ απηή θαζφξηδε. Όια απηά
www.kostasmelas.gr
25
παξφηη ε θακπχιε Philips ήηαλ έλα εκπεηξηθφ-ζηαηηζηηθφ απνηέιεζκα, ην

νπνίν αλαδεηνχζε «κηα ζεσξεηηθή ζεκειίσζε»14.
Δλψ ζηελ αξρή νη νηθνλνκνιφγνη ηεο «ζχλζεζεο» ζεσξνχζαλ φηη ππάξρεη
θάπνηνο κεραληζκφο mark-up κεηαθνξάο ηεο απμήζεσο ησλ κηζζψλ πξνο
ηηο ηηκέο, ε ζεσξεηηθή επεμήγεζε πνπ θπξηάξρεζε θαη ε νπνία
πξνηάζεθε θαη‟ αξρήλ απφ ηνλ Lipsey15, έζπξσμε αθφκε πεξηζζφηεξν ηε
«ζχλζεζε» πξνο ηηο ζέζεηο ησλ κνλεηαξηζηψλ.
Ζ εξκελεία πνπ πξνηείλεη ν Lipsey γηα ηελ θακπχιε Philips είλαη θαζαξά
λενθιαζηθήο πξνέιεπζεο, θαη βαζίδεηαη ζηελ άπνςε φηη ππάξρεη κηα
ζρέζε δπλακηθήο πξνζαξκνγήο ζε κηα παξνπζηαδφκελε αληζνξξνπία ηεο
αγνξάο εξγαζίαο. Γειαδή, νη νλνκαζηηθνί κηζζνί ηείλνπλ λα απμεζνχλ
φηαλ ππάξρεη ππεξβάιινπζα δήηεζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηείλνπλ λα
κεησζνχλ, αλ θαη κε πην αξγφ ηξφπν, φηαλ εκθαλίδεηαη ππεξβάιινπζα
πξνζθνξά. Φπζηθά ζην ζεκείν ηζνξξνπίαο, πξνζθνξάο θαη δήηεζεο, δελ
θαηαγξάθεηαη αλεξγία ίζε κε ην κεδέλ, δειαδή πιήξεο απαζρφιεζε.
Δκθαλίδεηαη έηζη, κηα άιιε «΢ηαζεξά» ηνπ κνλεηαξηζκνχ, ην Φπζηθφ
Πνζνζηφ Αλεξγίαο.
΢ηε ζπλέρεηα, αλαθεξφκαζηε ζην ξφιν πνπ «παίδεη» ην «θπζηθφ πνζνζηφ
αλεξγίαο» ζηε κνλεηαξηζηηθή αληεπαλάζηαζε. Όκσο απφ ηελ απνδνρή
ηεο ζεσξεηηθήο εξκελείαο πνπ πξφηεηλε ν Lipsey γηα ηελ θακπχιε
Philips απνξξέεη ε άξλεζε ηεο ππφζεζεο, πάλσ ζηελ νπνία ζηεξίδνληαη
νη θευλζηαλέο θαηαζθεπέο, δειαδή λα αλειαζηηθφηεηα ησλ νλνκαζηηθψλ
κηζζψλ. Δπνκέλσο, θαηαξξέεη εχθνια θαη ε θευλζηαλή ππφζεζε ηεο
«ρξεκαηηθήο ςεπδαίζζεζεο ή απηαπάηεο ηνπ ρξήκαηνο»16. Γεδνκέλνπ
φηη ηα ππνθείκελα πξέπεη λα είλαη νξζνινγηθά, ρξεηάδεηαη ε θακπχιε
Philips λα δηνξζσζεί, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο πξνζδνθίεο. Έηζη,
14
Tobin J.: La Teoria Macroeconomica in Discussione, Bancaria, 1985.
15
Lipsey R.G.: The relation between unemployment and the rate of change of money wage
rates in the United Kingdom, 1862-1957 .
16
www.kostasmelas.gr
26
εηζέξρνληαη ξεηά πιένλ νη πξνζδνθίεο ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο θακπχιεο

Philips. Ο ηχπνο ησλ πξνζδνθηψλ πνπ ρξεζηκνπνηεί ν Friedman είλαη νη
ιεγφκελεο πξνζαξκφζηκεο πξνζδνθίεο (adaptive expectations)17.
Η κνλεηαξηζηηθή θξηηηθή ζηελ θακπχιε Philips

Ζ ζπλαξηεζηαθή ζρέζε (trade – off), P=f(U), πνπ εμήρζε απφ ηελ
εκπεηξηθή εξγαζία ηνπ Philips θαη ε πξνζπάζεηα ζεσξεηηθήο επεμήγεζήο
ηεο απφ ηνλ Lipsey δέρζεθαλ πνιιέο θξηηηθέο απφ νπαδνχο ηεο
λενθιαζηθήο ζρνιήο (Friedman, Phelps, Cagan), νη νπνίνη ππνζηήξηδαλ
φηη ζ‟ έλα επίπεδν πνπ δελ ηαπηίδεηαη κε ην «θπζηθφ» πνζνζηφ, ζα
πξνθαινχζαλ εθδειψζεηο πιεζσξηζκνχ ή απνπιεζσξηζκνχ.
Ζ έλλνηα ηνπ Φπζηθνχ Πνζνζηνχ Αλεξγίαο θαηέρεη έλα ζεκαληηθφ
θεληξηθφ ξφιν ζηελ επίζεζε ηνπ Friedman ελαληίνλ ηεο θιίζεο ηεο
ζπκβαηηθήο θακπχιεο Philips καθξνρξνλίσο.
Ση είλαη ην θπζηθφ Πνζνζηφ Αλεξγίαο;
«΢ε θάζε ζηηγκή ππάξρεη έλα επίπεδν αλεξγίαο, ην νπνίν είλαη ζπκβαηφ
κε ηελ ηζνξξνπία ηνπ πνζνζηνχ ηνπ πξαγκαηηθνχ κηζζνχ. Σν Φπζηθφ
Πνζνζηφ Αλεξγίαο, κε άιια ιφγηα, είλαη ην επίπεδν πνπ εμάγεηαη απφ ην
ζχζηεκα ησλ εμηζψζεσλ ηνπ ππνδείγκαηνο γεληθήο ηζνξξνπίαο, θζάλεη
λα έρνπλ ελζσκαησζεί ηα δνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο δεδνκέλεο ζηηγκήο
ησλ αγνξψλ ησλ αγαζψλ θαη ηεο εξγαζίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ
αδπλακηψλ ηεο αγνξάο, ησλ αηηηαθψλ κεηαβνιψλ ηεο πξνζθνξάο θαη ηεο
δήηεζεο, ηνπ θφζηνπο ζπιινγήο ησλ πιεξνθνξηψλ γηα ηηο θελέο ζέζεηο
εξγαζίαο θιπ.»18.
Με απιά ιφγηα ην «θπζηθφ πνζνζηφ αλεξγίαο» U* ζεσξείηαη ην πνζνζηφ
πνπ είλαη ζπκβαηφ κε ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο NF ηεο θιαζηθήο άπνςεο
17
Μια συνοπτική αναφορά στο ζήτημα των προσδοκιών που χρησιμοποιήθηκαν κυρίως στην
οικονομική ανάλυση βρίσκεται στο: Μελάς Κ., Οι Προσδοκίες στην Οικονομική Ανάλυση,
Οικονομικά Χρονικά, Σεύχος 1, Αθήνα, 1995.
18
Fiedman M.: The Rate of Monetary Policy, American Economic Review, April 1968.
www.kostasmelas.gr
27
ηεο νξζφδνμεο ζρνιήο. Γειαδή, κπνξεί λα ζεσξεζεί σο «επίπεδν

πιήξνπο απαζρφιεζεο ηεο αλεξγίαο».
Δάλ ε δήηεζε εξγαζίαο είλαη πςειφηεξε απφ ην NF , ην πξαγκαηηθφ
πνζνζηφ αλεξγίαο ζα είλαη θάησ απφ ην U* θαη ζα πξνθιεζεί πίεζε πξνο
ηα άλσ ηνπ πξαγκαηηθνχ κηζζνχ. Αλαιφγσο, κηα κε ηθαλνπνηεηηθή
δήηεζε εξγαζίαο ζα δεκηνπξγήζεη έλα πξαγκαηηθφ πνζνζηφ αλεξγίαο
πάλσ απφ ην U* θαη επνκέλσο πίεζε γηα κείσζε σλ πξαγκαηηθψλ
κηζζψλ.
Μφλν φηαλ «θπζηθφ» πνζνζηφ θαη «πξαγκαηηθφ» πνζνζηφ ηαπηίδνληαη, ν
πξαγκαηηθφο κηζζφο ηζνξξνπεί ηελ αγνξά εξγαζίαο. Απφ εδψ θαη πέξα νη
πξαγκαηηθνί κηζζνί απμάλνπλ κε ηελ παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο.
Ζ αλάιπζε ηνπ Friedman επηθεληξψλεηαη ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ
πξαγκαηηθνχ κηζζνχ κε ηα επίπεδα αλεξγίαο, ελψ ε πξσηαξρηθή εξγαζία
ηνπ Philips εμεηάδεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ νλνκαζηηθνχ κηζζνχ. Γειαδή,
ζηελ θακπχιε Philips, w=f(p), ε εμαξηψκελε κεηαβιεηή είλαη ην w
(νλνκαζηηθφο κηζζφο).
Ζ ινγηθή ηνπ Friedman αληηζηξέθεη ηελ άπνςε ηνπ Philips θαη ζέηεη σο
εμαξηψκελε κεηαβιεηή ηηο ηηκέο p. Γειαδή, p=f(U).
Παξάιιεια, εηζάγεηαη ε άπνςε γηα ζπκκεηνρή ησλ πξνζδνθηψλ ζηνλ
πξνζδηνξηζκφ ηνπ ξπζκνχ πιεζσξηζκνχ.
Μπνξνχκε λα παξνπζηάζνπκε ηελ άπνςε ηνπ Friedman (εηζαγσγή ησλ
πξνζδνθηψλ) ζπλνπηηθά σο εμήο:
p= f(U) + pe
φπνπ p είλαη ην κέξνο πνπ είλαη νινθιεξσηηθά πξνβιεπφκελν, ελψ ην κε
πξνβιεπφκελν κέξνο είλαη ην (p-pe).
΢χκθσλα κε ηελ ππφζεζε ηνπ Friedman κφλν ν κε πξνβιεπφκελνο
πιεζσξηζκφο κεηαβάιιεηαη κε ηε κεηαβνιή ηνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο. Έλα
άκεζν ζπκπέξαζκα ηεο παξαπάλσ ππφζεζεο είλαη φηη ν πιεζσξηζκφο
www.kostasmelas.gr
28
κπνξεί νινθιεξσηηθά λα πξνβιεθζεί κφλν φηαλ ε αλεξγία είλαη ζην

«θπζηθφ» ηεο επίπεδν.
Σν Φπζηθφ Πνζνζηφ Αλεξγίαο κπνξεί λα ππνινγηζηεί εχθνια: φηαλ ν
πιεζσξηζκφο είλαη πιήξσο πξνβιέςηκνο (p-pe)=0, ηφηε ην θπζηθφ
Πνζνζηφ Αλεξγίαο είλαη ίζν κε ηε ξίδα ηεο εμίζσζεο f(U)=0.
Σα αλσηέξσ κπνξνχκε λα ηα παξνπζηάζνπκε θαη κέζσ ελφο απινχ
παξαδείγκαηνο.
Τπνζέηνπκε φηη ν πξνζδνθίεο γηα ην κειινληηθφ επίπεδν ηνπ
πιεζσξηζκνχ είλαη ίζεο κε ην κεδέλ, δεδνκέλνπ φηη ζην πξφζθαην
παξειζφλ θαη γηα αξθεηφ ρξνληθφ δηάζηεκα νη ηηκέο ήηαλ ζηαζεξέο. Σν
πνζνζηφ αλεξγίαο βξίζθεηαη ζην «θπζηθφ» ηνπ επίπεδν. Ο ξφινο ησλ
θπβεξλψλησλ είλαη δηακέζνπ ησλ λνκηζκαηηθψλ θαη δεκνζηνλνκηθψλ
εξγαιείσλ πνπ δηαζέηνπλ λα ην δηαηεξήζνπλ ζην ίδην επίπεδν αλεξγίαο
U*. Δάλ ηψξα νη αξρέο αιιάμνπλ άπνςε, ζεσξψληαο φηη ην πνζνζηφ
αλεξγίαο είλαη πςειφ θαη επηζπκνχλ λα ην κεηψζνπλ ζε U, δηακέζνπ ηεο
ρξήζεο ησλ ίδησλ εξγαιείσλ, ζα έρνπκε ηηο παξαθάησ εμειίμεηο:
Βξαρπρξφληα, αο ππνζέζνπκε φηη κεηψλεηαη ε αλεξγία ζηα επηζπκεηά
επίπεδα, κε θφζηνο πιεζσξηζκνχ 2%, ην νπνίν ζεσξείηαη απνδεθηφ. Οη
εξγαδφκελνη θαη νη θνηλσληθέο νκάδεο πθίζηαληαη απψιεηεο, δεδνκέλνπ
φηη έρνπλ ππνγξάςεη ζπιινγηθέο ή αηνκηθέο ζπκβάζεηο νλνκαζηηθνχ
επηπέδνπ κηζζψλ. Δπνκέλσο ηελ επφκελε ρξνληθή πεξίνδν, ζηε βάζε ησλ
ιαζψλ ηνπ παξειζφληνο, ηα άηνκα θαη νη θνηλσληθέο νκάδεο πθίζηαληαη
απψιεηεο θαη ηείλνπλ λα επαλεθηηκήζνπλ ηηο πξνζδνθίεο ηνπο πξνο
πςειφηεξεο ηηκέο.
Τπάξρεη κφλν κηα πεξίπησζε ζπγθξάηεζεο ηεο πιεζσξηζηηθήο
δηαδηθαζίαο, φηαλ ην πνζνζηφ αλεξγίαο θαζνξίδεηαη ζην αληίζηνηρν
«θπζηθφ» επίπεδν. Απηφ ζεκαίλεη, θαηά ζπλέπεηα, αδπλακία ηεο άπνςεο
γηα δπλαηφηεηα παξέκβαζεο ησλ αξρψλ, γηα ζηαζεξνπνίεζε ηεο αλεξγίαο
www.kostasmelas.gr
29
ή ηνπ πιεζσξηζκνχ ζε επηζπκεηά επίπεδα, φπσο πξνέβιεπε ε θακπχιε

Philips ζηελ θιαζηθή ηεο κνξθή.
Σν βαζηθφ ζεκείν ηεο «λέαο άπνςεο» πνπ ρξεηάδεηαη επνκέλσο λα
ζπγθξαηεζεί είλαη ην αθφινπζν:
Δπαλέξρεηαη ε καθξνρξφληα ηζνξξνπία ζηελ αγνξά εξγαζίαο,
πξνζδηνξηζκέλε απφ ηε ζπλάληεζε ηεο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο,
εθθξαζκέλεο ζε ζπλάξηεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ κηζζνχ. Ο Keynes19 απφ ηε
κεξηά ηνπ, παξφιν φηη δηαηήξεζε ηελ «θιαζηθή» έλλνηα ηεο δήηεζεο
εξγαζίαο, είρε ζεκειηψζεη ηελ θαηαζθεπή θαη ηνλ νξηζκφ ηεο δνκηθήο
αλεξγίαο ζηε άξλεζε ηεο παξαδνζηαθήο θακπχιεο πξνζθνξάο
εξγαζίαο (θεθ. 2 ηεο Γεληθήο Θεσξίαο). Σνχην είλαη ην θπξίαξρν
ζεκείν ηεο «ζηξνθήο» πνπ πξαγκαηνπνηείηαη κε ην κνλεηαξηζκφ, θαη
φρη νη ζπδεηήζεηο γηα ηε ζηαζεξφηεηα ηεο δήηεζεο ρξήκαηνο ή ηνπ
ξφινπ ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο. ΢ηηο δπλαηφηεηεο ηζνξξνπηψλ
ππναπαζρφιεζεο ζηηο νηθνλνκίεο ηεο αγνξάο ππνθαζίζηαηαη ε
απνθιεηζηηθφηεηα ηζνξξνπηψλ βάζεη ηνπ «θπζηθνχ πνζνζηνχ».
Δπνκέλσο, εθείλν πνπ αξλείηαη ραξαθηεξηζηηθά ε κνλεηαξηζηηθή άπνςε
είλαη νη δπλαηφηεηεο πνιηηηθψλ ζηαζεξνπνίεζεο γηα ππνζηήξημε ηεο
απαζρφιεζεο. ΢πλέπεηα φισλ ησλ πξνεγνχκελσλ είλαη ε ζέζε πεξί κε
χπαξμεο ζπλαξηεζηαθήο ζρέζεο κεηαμχ πιεζσξηζκνχ θαη αλεξγίαο. Ζ
θακπχιε Philips καθξνρξφληα είλαη θάζεηε.
Θα πξέπεη εδψ λα ζεκεησζεί, φκσο, φηη ν κνλεηαξηζκφο Η (φπσο ηνλ
νλνκάδεη ν Tobin) ή ν κνλεηαξηζκφο ηνπ Friedman, ελψ ππνζηεξίδνπλ
ηελ χπαξμε λενθιαζηθήο ηζνξξνπίαο καθξνρξφληα κε πξαγκαηηθφ κηζζφ
θαη απαζρφιεζε ηζνξξνπίαο, αθήλνπλ νξηζκέλν ρψξν γηα δπλαηφηεηεο
αληζνξξνπίαο βξαρπρξφληα, νη νπνίεο εμαξηψληαη θπξίσο απφ
ιαλζαζκέλεο αληηιήςεηο γηα ηελ εμέιημε ησλ ηηκψλ. ΢ην δηάζηεκα απηφ
19
Keynes J.M.: Η Γενική Θεωρία της Απασχόλησης, Σόκου και του Χρήματος, Παπαζήση
2003.
www.kostasmelas.gr
30
(βξαρπρξφληα πεξίνδνο) γίλεηαη απνδεθηή ε ζρέζε πνπ ππνδειψλεη ε

θακπχιε Philips θαη σο εθ ηνχηνπ θαη νη δπλαηφηεηεο άζθεζεο
απνηειεζκαηηθήο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο.
Η εκθάληζε ηεο Νέαο Κιαζηθήο Μαθξννηθνλνκίαο
Η ζχλδεζε κε ηα πξνεγνχκελα
Με ηελ εηζδνρή ησλ «πξνζδνθηψλ» φκσο, αλεμαξηήησο ησλ εηδηθψλ
ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ απνδίδνληαη ζε απηέο, εθιείπεη ην βαζηθφ
ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ παξαδνζηαθνχ βαιξαζηαλνχ ππνδείγκαηνο
Γεληθήο Ιζνξξνπίαο, ην θαζεζηψο πιήξνπο πιεξνθφξεζεο ησλ
ελεξγνχλησλ νηθνλνκηθψο αηφκσλ ή αιιηψο ε πιήξεο δηαθάλεηα ησλ
αγνξψλ, ε νπνία απνηεινχζε ηθαλή θαη αλαγθαία ζπλζήθε
εμαζθάιηζεο ηεο γεληθήο ηζνξξνπίαο.
Ζ παξνχζα απηψλ ησλ ελνριήζεσλ (ζηνραζηηθψλ ελνριήζεσλ) ζχκθσλα
κε ηνλ Phelps20, είλαη πνπ θαζηζηά αλαγθαίν ην ξφιν ησλ πιεξνθνξηψλ
ζηελ εμήγεζε ησλ πξνζδνθηψλ. Δπνκέλσο, ηα ππνδείγκαηα παξακέλνπλ
αλνηθηά θαη απαηηείηαη λα «θιείζνπλ» κε επηπξφζζεηεο ππνζέζεηο ζρεηηθά
κε ηνλ ηξφπν πνπ ζρεκαηίδνληαη νη πξνζδνθίεο.
΢πκπεξαζκαηηθά, ην δήηεκα ηίζεηαη σο εμήο: ρξεηάδεηαη λα ζεκειησζεί εθ
λένπ ε καθξννηθνλνκηθή ζεσξία ζηε βάζε ηνπ βαξιαζηαλνχ
ππνδείγκαηνο Γεληθήο Ηζνξξνπίαο, κε ηελ παξνπζία φκσο κε πιήξνπο
πιεξνθφξεζεο.
Σν ζηνίρεκα ηνπ Lucas21 ζπλίζηαηαη ζην φηη κπνξεί λα «νηθνδνκεζεί» ε
καθξννηθνλνκηθή ζεσξία, πεξηνξίδνληαο ηηο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο,
20
Friedman and Phelps: Individual Forecasting and Aggregate Outcomes, Cambridge
University Press, 1983.
21
O Lucas R.E. αποτελεί αναμφισβήτητα την εμβληματική φυσιογνωμία στο χώρο της Ν.Κ.Μ.
Οι εργασίες του, πολυάριθμες αλλά και πρωτοπόρες, αποτελούν το «μακρύ χέρι» των
απόψεων της Ν.Κ.Μ., σε τέτοιο βαθμό που αναφερόμενοι σε αυτόν, ουσιαστικά
αναφερόμαστε στην Ν.Κ.Μ. Παραθέτουμε εκτενή βιβλιογραφία των έργων του.
Lucas R.E.: Expectations and the Neutrality of Money, Journal of Economics Theory, 1972a.
www.kostasmelas.gr
31
κφλν ζε φζεο εληάζζνληαη ζηηο ζηάζηκεο (stationary) δηαδηθαζίεο

παξαγσγήο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, «επηβάιιεη» ηηο «νξζνινγηθέο
πξνζδνθίεο» ζαλ βαζηθφ κεραληζκφ επεμήγεζεο ησλ καθξννηθνλνκηθψλ
δεηεκάησλ.
Οη άιιεο ππνζέζεηο αξρήο ηεο Ν.Μ.Κ. ζπκπίπηνπλ κε ηηο αληίζηνηρεο ηνπ
βαιξαζηαλνχ ππνδείγκαηνο.
Οη ζηφρνη ηνπ λένπ πξνγξάκκαηνο

Ο ζθνπφο ησλ Νέσλ Κιαζηθψλ δελ είλαη κηα ζθιεξή θξηηηθή ζηηο
εξκελεπηηθέο ηθαλφηεηεο ησλ δηαθφξσλ ππνδεηγκάησλ νηθνλνκηθήο
πνιηηηθήο, αιιά ε πξνζπάζεηα λα απνδεηρζεί φρη κφλν ε κε ρξεζηκφηεηα,
αιιά αληηζέησο ην επηβιαβέο ηεο ίδηαο ηεο θαλνληζηηθήο πξνζέγγηζεο ζηα
νηθνλνκηθά θαηλφκελα ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο.
Κάλνπλ κηα πξνζπάζεηα λα επαλαδηαηππψζνπλ κηα ζεσξεηηθή εξκελεία
ηνπ θαπηηαιηζκνχ ζε «θπζηθνχο» λφκνπο. Έλλνηεο φπσο «θπζηθφ»
πνζνζηφ αλεξγίαο, «θπζηθά» επηηφθηα, επαλέξρνληαη ζην πξνζθήλην ζην
πιαίζην ηεο επαλαηνπνζέηεζεο ηνπ βαξιαζηαλνχ ππνδείγκαηνο Γεληθήο
Ηζνξξνπίαο, σο ζεκαληηθνχ «παξαδείγκαηνο» εμήγεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ
θαηλνκέλσλ θαη ζε πεξηπηψζεηο κηαο νηθνλνκίαο, ζηελ νπνία θαζνξηζηηθφ
ξφιν έρεη ην ρξήκα θαη άξα, ιεηηνπξγεί ππφ θαζεζηψο αβεβαηφηεηαο.
Οη δεζκνί ησλ λενθιαζηθψλ νηθνλνκνιφγσλ κε ην κνλεηαξηζκφ ηνπ
M.Friedman είλαη εκθαλείο, ηφζν ζην επίπεδν ηεο αθνινπζνχκελεο
Lucas R.E.: Econometric Testing of the natural Rate Hypothesis στο Eckstein O (Επιμ.): The
Econometrics of Price Determination, Washington, Conference Board of Governors of the
Federal Reserve System and Social Science Council, 1972b.
Lucas R.E.: Some International Evidence on Output-Inflation Trade-offs, American Economic
Review, 1973
Lucas R.E.: An Equilibrium Model of the Business Cycles, Journal of Political Economy, 1975
Lucas R.E.: Econometric Policy Evaluation: A Critique, Journal of Monetary Economics, 1976
Lucas R.E.: Unemployment Policy, American Economic Review, 1978
Lucas R.E.: Methods and Problems in Business Cycle Theory, Journal of Money, Credit and
Banking, 1980
Lucas R.E.: Studies in Business-Cycles Theory, Cambridge, MIT Press, 1981a.
Lucas R.E.: Tobin and Monetarism: A Review Article, Journal of Economic Literature, 1981b.
Lucas R.E.: Models of Business Cycles, Yrio Yahysson Lectures, Oxford Blackwell, 1987
www.kostasmelas.gr
32
κεζνδνινγίαο (λέν-ζεηηθηζκφο), φζν θαη ζηελ θξηηηθή αλαιπηηθή εξγαζία

ηνπο απέλαληη ζην θευλζηαλφ ππφδεηγκα. Όκσο, είλαη ζαθέο, φηη νη
επηδηψμεηο ηνπ πεγαίλνπλ πνιχ καθξχηεξα απφ ηελ θξηηηθή πνπ άζθεζε
ζηα θευλζηαλά ππνδείγκαηα ν M. Friedman. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε
άπνςε ηνπ J. Tobin22: «… νη ζπδεηήζεηο πνπ έρνπλ γίλεη ηα ηειεπηαία 25
ρξφληα κεηαμχ θευλζηαλψλ θαη κνλεηαξηζηψλ, αθνξνχζαλ πξνβιήκαηα
νπζηαζηηθά ηεο καθξννηθνλνκηθήο πνιηηηθήο, αιιά απφ ζεσξεηηθήο
απφςεσο παξέκελαλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ζπγθξνηεκέλεο θαη απνδεθηήο
καθξννηθνλνκίαο… (νη νπνίεο δηαθνξέο) δελ αλαδείθλπαλ ζεκειηαθά
ζεσξεηηθά πξνβιήκαηα ή πξνβιήκαηα κεζφδνπ, θαη ζε γεληθέο γξακκέο
ιχλνληαλ κε ηηο γλσζηέο ηερληθέο ηεο ζεσξεηηθήο καθξννηθνλνκηθήο
έξεπλαο θαη ηεο νηθνλνκεηξίαο…».
Έρεη κεγάιε ζεκαζία λα γίλεη θαηαλνεηφ απνιχησο ην πιαίζην, εληφο ηνπ
νπνίνπ ν Lucas επηρεηξεί λα δψζεη απαληήζεηο. Καη‟ αξρήλ, αο ζηαζνχκε
λα εμεηάζνπκε ηη πξαγκαηηθά ζεκαίλεη ε πξφηαζε ηνπ Lucas γηα
επαλαθνξά ηεο ζεσξίαο ηεο Γεληθήο Οηθνλνκηθήο Ηζνξξνπίαο, έζησ θαη
ππφ ηελ απνδνρή ηεο κε πιήξνπο πιεξνθφξεζεο, σο παξαδείγκαηνο
ηθαλνχ λα αληηκεησπίζεη ηε ιεηηνπξγία ηεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο «επί
ηεο νπζίαο». Γειαδή, ελφο νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο, ππνθεηκέλνπ ζε
θαηλφκελα αληζνξξνπίαο, ησλ νπνίσλ νη θπθιηθέο δηαθπκάλζεηο
απνηεινχλ ηππηθή εθδήισζε.
Σν πξψην δήηεκα αθνξά επνκέλσο ζηελ επαλεηζαγσγή ηεο ζεσξίαο ηεο
Βαξιαζηαλήο Γεληθήο Ηζνξξνπίαο, σο ζεσξίαο ηθαλήο λα αληηκεησπίζεη
πξνβιήκαηα, πνπ, ζηελ παξαδνζηαθή ηεο δνκή, ήηαλ αδχλαηνλ λα
αληηκεησπίζεη. ΢πγθεθξηκέλα, αλαθεξφκαζηε ζην φηη, ε ζεσξία ηεο
Γεληθήο Ηζνξξνπίαο ζα πξέπεη λα ιεηηνπξγήζεη σο ζεσξία ζηελ νπνία ην
«ρξήκα» ζα απνηειεί δνκηθφ ηεο ζηνηρείν. Ωο εθ ηνχηνπ, ζα πξέπεη λα
αληηκεησπίζεη πξνβιήκαηα πνπ ζα έρνπλ άκεζε ζρέζε κε έλλνηεο φπσο
22
Tobin J.: Teoria Macroeconomica, Bancaria, p.21
www.kostasmelas.gr
33
„αβεβαηφηεηα‟, „πξνζδνθίεο‟, „ηζνξξνπία‟ θ.ι.π. θαη γεληθά, πξνβιήκαηα

πνπ εθθξάδνπλ κηα δεδνκέλε δπλακηθή ζεψξεζε ησλ πξαγκάησλ. Σνχην
ζεκαίλεη φηη ε Ν.Κ.Μ. κε ηε ζεσξεηηθή πξφηαζε πνπ θαηαζέηεη, ζα
πξέπεη λα ππεξβεί ηα εξκελεπηηθά φξηα ηεο ζηαηηθήο ηζνξξνπίαο, φπσο
απνξξέεη απφ ην ππφδεηγκα ηνπ Walras.
Βξηζθφκαζηε ινηπφλ αληηκέησπνη κε πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ θαηά θφξνλ
ζπδεηεζεί ζηε δεθαεηία ηνπ ‟30 23.
Η πξφηαζε ηεο Ν.Κ.Μ.
Η ζεκειίσζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ ζε ηζνξξνπία

Σν πξψην εγρείξεκα πνπ επηρεηξείηαη αθνξά ζηελ πξνζπάζεηα ηεο εθ
λένπ κηθξνζεκειίσζεο ηεο καθξννηθνλνκηθήο ζεσξίαο ζηε βάζε ηνπ
ππνδείγκαηνο ηεο θιαζηθήο Γεληθήο Ηζνξξνπίαο, (βαξιαζηαλφ
ππφδεηγκα), κε ηελ πξνζζήθε ηνπ φξνπ ηεο κε πιήξνπο πιεξνθφξεζεο.
Σν φιν εγρείξεκα, φπσο βεβαίσο γίλεηαη ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, μεθηλά
απφ ηελ νμεία θξηηηθή ζηε ζεκειίσζε ηεο θευλζηαλήο καθξννηθνλνκίαο,
ε νπνία απνηέιεζε θαη ην πιένλ αμηφπηζην ππφδεηγκα απηήο ηεο πιεπξάο
ηεο νηθνλνκηθήο ζεσξίαο.
Δίλαη γλσζηφ φηη ε εηθφλα πνπ πξνζθέξεη ε νηθνλνκηθή ζεσξία είλαη κηα
εηθφλα δηαζπαζκέλε κεηαμχ καθξννηθνλνκηθήο ζεψξεζεο θαη
κηθξννηθνλνκηθήο ζεψξεζεο.
΢χκθσλα κε ηε καθξννηθνλνκηθή ζεψξεζε, ε παξαγσγή θαη ε
απαζρφιεζε απνθιίλνπλ θαηά ηξφπν ζεκαληηθφ απφ ηηο εμειίμεηο ηεο
«ηάζεο» ηνπο. Οη παξαηεξνχκελεο απνθιίζεηο: α) ζρεηίδνληαη κε ηε
ζεηξά, β) ή ζπλήζσο ζπζρεηίδνληαη ζεηηθά κε ηελ απφθιηζε ηεο
νηθνλνκηθήο δαπάλεο απφ ηελ ηάζε ηεο κέζνπ πεξηφδνπ. Απηέο νη
απνθιίζεηο ηνπ επηπέδνπ ηεο πξαγκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο γχξσ απφ ηελ
23
Shackle G.L.S.: The Years of High Theory, Cambridge University Press, 1967.
www.kostasmelas.gr
34
ηάζε ηεο απνηεινχλ απηφ πνπ νλνκάδεηαη «θχθινο» ή «θπθιηθή

δηαθχκαλζε».
Απηή ε δηαπίζησζε, πνπ απνηειεί ηνλ ππξήλα ηεο Μαθξννηθνλνκηθήο
ζεψξεζεο, έξρεηαη ζε πιήξε αληίζεζε κε ηε ζεψξεζε πνπ καο πξνζθέξεη
ε κηθξννηθνλνκία, ζηελ νπνία θαηλφκελα «θχθινπ» δελ ππάξρεη
πεξίπησζε λα εκθαληζηνχλ. ΢πγθεθξηκέλα, ε ηειεπηαία πξνζθέξεη κηα
εηθφλα, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ππάξρεη αληαγσληζηηθή αγνξά, φπνπ
δξνπλ αηνκηθνί πσιεηέο θαη αγνξαζηέο θαη ζηελ νπνία, δήηεζε θαη
πξνζθνξά βξίζθνληαη ζε ζπλερή ηζνξξνπία κέζσ ηνπ κεραληζκνχ ησλ
ηηκψλ.
Οη αγνξέο ελζσκαηψλνληαη ζε έλα ππφδεηγκα Γεληθήο Βαξιαζηαλήο
Ηζνξξνπίαο, ζην νπνίν ην πξντφλ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ πιεπξά ηεο
πξνζθνξάο (θαη σο εθ ηνχηνπ, δχλαηαη λα κεηαβιεζεί κφλν αλ
κεηαβιεζνχλ νη παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηελ πξνζθνξά, δειαδή,
ε ζπλάξηεζε παξαγσγήο, ε πνζφηεηα ηνπ θεθαιαίνπ ή ηεο εξγαζίαο, ζε
ζρέζε κε ηνλ πξαγκαηηθφ κηζζφ). ΢ε απηφ ην ζχλνιν ησλ αγνξψλ, νη
κεηαβνιέο ηεο ζπλνιηθήο νλνκαζηηθήο δήηεζεο επεξεάδνπλ κφλν ηηο
ηηκέο, ελψ αθήλνπλ ακεηάβιεηεο ηηο πξαγκαηηθέο πνζφηεηεο.
Δπνκέλσο, θάζε ζπλεπήο πξνο ηνλ εαπηφ ηεο καθξννηθνλνκηθή ζεψξεζε
ζα πξέπεη λα θαηαζηήζεη ζαθέο ηνλ ηξφπν, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ε
ζχιιεςε ηεο έλλνηαο ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο, δηαθνξνπνηείηαη απφ
ηνλ ηξφπν πνπ αληηιακβάλεηαη ε κηθξννηθνλνκία αληίζηνηρα ηε
ιεηηνπξγία ηεο.
Πξνεγνπκέλσο αλαθεξζήθακε ζηελ «ηζηνξηθή» δηάζηαζε ηνπ
δεηήκαηνο. ΢ηε ζπλέρεηα ζα αλαθεξζνχκε ζηελ πξνζπάζεηα πνπ ν Lucas
θαη νη ζπλ απηψλ θαηαβάιινπλ γηα λα ιχζνπλ ην πξφβιεκα.
Οη θχξηεο δπζθνιίεο πνπ ρξεηάδεηαη λα ππεξπεδεζνχλ ζηελ πξνζπάζεηα
απηή είλαη ηξεηο (νη δπν είλαη ζεσξεηηθήο θχζεο, ελψ ε ηξίηε είλαη
αληηζέησο εκπεηξηθήο):
www.kostasmelas.gr
35
Η πξψηε, ζπλίζηαηαη ζηελ απαίηεζε λα ζπλδπαζηεί ε ππφζεζε ηνπ

market clearing κε ηελ θπθιηθή εμέιημε ησλ ζπλνιηθψλ κεγεζψλ (πξντφλ,
απαζρφιεζε θιπ). Γειαδή, ε ζεσξία ηνπ θχθινπ ζα πξέπεη λα είλαη κηα
«ζεσξία ηνπ θχθινπ ζε ζπλζήθεο ηζνξξνπίαο» (equilibrity business –
cycle theory) ζχκθσλα κε ηελ άπνςε πνπ είρε εθθξάζεη ν Von Hayek
ζηε δεθαεηία ηνπ „30 θαη ε νπνία είρε εγθαηαιεηθζεί κεηά ηελ επηηπρία
ηεο θευλζηαλήο πξνβιεκαηηθήο.
Η δεχηεξε, είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηε ινγηθή ζπκπεξηθνξά ησλ
ππνθεηκέλσλ, δειαδή, κε ην γεγνλφο φηη απηή ε ζπκπεξηθνξά εμαξηάηαη
κφλν απφ ηηο ζρεηηθέο ηηκέο θαη είλαη ακεηάβιεηε ζε ζρέζε κε ηελ θίλεζε
ησλ απφιπησλ ηηκψλ. Γειαδή, πσο απηή ε απνπζία «ρξεκαηηθήο
απηαπάηεο» κπνξεί λα ζπλδπαζηεί κε ην εκπεηξηθφ γεγνλφο φηη ε
ζπλνιηθή πξνζθνξά εξγαζίαο επεξεάδεηαη απφ ην γεληθφ επίπεδν ηηκψλ.
Η ηξίηε δπζθνιία αθνξά έλα εκπεηξηθφ γεγνλφο, ηελ πςειή καδηθή
αλεξγία πνπ εκθαλίδεηαη ζε δηάθνξεο ηζηνξηθέο πεξηφδνπο. Ζ απάληεζε
ησλ νηθνλνκνιφγσλ ηεο Ν.Μ.Κ. είλαη φηη «ην πξφβιεκα δελ είλαη
πξαγκαηηθφ. Οη ζεκαληηθέο κεηαβνιέο ηνπ επηπέδνπ απαζρφιεζεο είλαη
νξζνινγηθέο απαληήζεηο ζηηο κεηαβνιέο ζρεηηθψλ ηηκψλ…»24.
Ξαλαβξηζθφκαζηε εκπξφο ζην ζεσξεηηθφ πξφβιεκα ζεκειίσζεο ηεο
θακπχιεο Philips (ηεο ζπλ-θίλεζεο ησλ ηηκψλ θαη ηνπ πξντφληνο). Όκσο
κε ηελ απνδνρή ηνπ market clearing ε Ν.Μ.Κ. δελ κπνξεί λα
ρξεζηκνπνηήζεη ηηο παξαδνζηαθέο επεμεγήζεηο – ε ιχζε Lipsey δελ
κπνξεί λα γίλεη απνδεθηή, δεδνκέλνπ φηη ζηεξίδεηαη ζηελ ππφζεζε
χπαξμεο αληζνξξνπίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο.
Γειαδή, ε ζρνιή ηνπ Lucas πξέπεη λα θαηαζθεπάζεη κηα θακπχιε
«ζπλνιηθήο πξνζθνξάο», ε νπνία λα ελζσκαηψλεη κηα επζεία ζρέζε
κεηαμχ εζληθνχ πξντφληνο θαη πιεζσξηζκνχ (ή απνιχησλ ηηκψλ),
24
Greenwald B – Stiglitz J.E.: Keynesian, New Keynesian and Νew Classical Economics,
Δακτυλογραφημένο, 1986
www.kostasmelas.gr
36
μεθηλψληαο απφ ηελ πξνυπφζεζε, φηη ε ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ θαη ησλ
επηρεηξήζεσλ βαζίδεηαη ζηελ παξαηήξεζε ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ πνπ
πξνζδηνξίδνληαη απφ κηα αγνξά ζε ζπλερή ηζνξξνπία.
Σν θχξην πξφβιεκα, ζην νπνίν ζηξέθεη ηελ πξνζνρή ηνπ ν Lucas είλαη ε
αγνξά εξγαζίαο, δεδνκέλνπ φηη θαηά θνηλή παξαδνρή ππάξρεη εκθαλήο
αληίθαζε κεηαμχ «θπθιηθψλ θαηλνκέλσλ» θα «ζεσξηψλ νηθνλνκηθήο
ηζνξξνπίαο».
Ζ πξφηαζε πνπ θαηαζέηεη ν Lucas δηαθνξνπνηείηαη απφ ην λενθιαζηθφ
ππφδεηγκα, κφλν ζηελ ππφζεζε φηη, νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ
αγνξαπσιεζία ζε θάζε αγνξά κπνξεί λα κελ έρνπλ πιήξε πιεξνθφξεζε
αλαθνξηθά κε ηηο ηηκέο πνπ επηθξαηνχλ ζηηο ΑΛΛΔ΢ αγνξέο.
Έηζη, ελψ ζε θάζε ηνπηθή (single) αγνξά εθαξκφδνληαη νη ηδηφηεηεο ηεο
ζπλερνχο ηζνξξνπίαο (ν απφιπηνο αηνκηθηζκφο ζηηο επηινγέο ησλ
ζπκκεηερφλησλ θαη παληειήο απνπζία θνζηψλ ζπλδεδεκέλσλ κε ηηο
κεηαθνξέο), ε κε πιήξεο πιεξνθφξεζε αλαθνξηθά κε απηφ πνπ
ζπκβαίλεη ζηηο ππφινηπεο αγνξέο δεκηνπξγεί ηε δπλαηφηεηα εθδήισζεο
θπθιηθψλ θαηλνκέλσλ, δειαδή θηλήζεηο πξαγκαηηθψλ κεγεζψλ σο
απνηέιεζκα ελνριήζεσλ ηεο νλνκαζηηθήο δήηεζεο.
Ζ λενθιαζηθή κηθξννηθνλνκία, ζε κηα γεληθή αχμεζε ηεο νλνκαζηηθήο
δήηεζεο, ππνζέηεη κηα αλάινγε αχμεζε ησλ ηηκψλ, αθήλνληαο
ακεηάβιεηεο ηηο πνζφηεηεο.
Οη δηάδνρνη ηνπ Keynes, πηνζεηψληαο ηε «κέζνδν ησλ ζηαζεξψλ ηηκψλ»
(έλα αλαιπηηθφ ηέρλαζκα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα κελ αληηκεησπίζνπλ
ην δήηεκα ηεο «γέθπξαο» κηθξν-καθξν), ππέζεζαλ φηη φιεο νη κεηαβνιέο
ηεο νλνκαζηηθήο δήηεζεο έρνπλ επηδξάζεηο κφλν ζηα πξαγκαηηθά κεγέζε.
Ζ Ν.Κ.Μ. αληίζεηα, πξνβιέπεη αξρηθά εμάπισζε ησλ πξαγκαηηθψλ
κεγεζψλ, ε νπνία νθείιεηαη ζηε ιαλζαζκέλε αληίιεςε πνπ ζρεκαηίδνπλ
νη ζπκκεηέρνληεο απφ ηελ θίλεζε ησλ ηηκψλ.
www.kostasmelas.gr
37
Ζ κε πιήξεο πιεξνθφξεζε ησλ νηθνλνκηθψο ελεξγνχλησλ γηα ην ηη

ζπκβαίλεη ζηηο αγνξέο φπνπ απηνί δελ δξαζηεξηνπνηνχληαη, δελ απνθιείεη
ηα άηνκα απηά, λα δξνπλ νξζνινγηθά θαη, σο εθ ηνχηνπ, ε ζεσξία λα
είλαη απνθιεηζηηθά πξνζθνιιεκέλε ζηελ ππφζεζε ηεο άξηζηεο
νξζνινγηθήο ζπκπεξηθνξάο.
Ωο ηέηνηα, ζα κπνξνχζε λα αλαθεξζεί ε πεξίπησζε φπνπ νξηζκέλεο
πιεξνθνξίεο πηζαλφλ λα έρνπλ κεγαιχηεξν θφζηνο απφ ηελ αμία πνπ
κπνξνχλ λα πξνκεζεχζνπλ. ΢πλεπψο, νξζνινγηθή είλαη ε ζπκπεξηθνξά
πνπ ζα αξλεζεί λα ηηο πξνκεζεπηεί θαη λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεη.
Απφ ηε ζηηγκή πνπ (νξηζκέλνη) πσιεηέο επηθεληξψλνπλ ηελ πξνζνρή
ηνπο ζηηο αγνξέο ζηηο νπνίεο δξνπλ, αδηαθνξψληαο γηα ην ηη ζπκβαίλεη
ζηηο αγνξέο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο θαη ησλ άιισλ πξντφλησλ, κηα
δεδνκέλε αχμεζε ηεο ηηκήο ηνπ πξντφληνο πνπ πσινχλ ζα ηνπο νδεγήζεη
πηζαλψο ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο θαη ηεο πψιεζεο, επξηζθφκελνη ζε
αδπλακία λα ππνινγίζνπλ ην ηη ζπκβαίλεη ζηηο αγνξέο φπνπ πσινχληαη
ηα κέζα αληηθαηάζηαζεο (θφζηε ζπληειεζηψλ παξαγσγήο, πξψηεο χιεο,
εκηθαηεξγαζκέλα θιπ) γηα ηε ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ηνπ. Θα εθιάβνπλ
επνκέλσο ηελ αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ πξντφλησλ ηνπο σο αχμεζε ησλ
ζρεηηθψλ ηηκψλ, πνπ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα κπνξεί λα είλαη απιψο
αχμεζε παξάιιειε κε ηελ αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ.
΢ηελ αγνξά εξγαζίαο, αθξηβψο κε ηνλ ίδην ηξφπν, αληηδξνχλ νη
εξγαδφκελνη ζηελ αχμεζε ηεο ζπλνιηθήο νλνκαζηηθήο δήηεζεο θαη, θαηά
ζπλέπεηα, ζηελ απξφζκελε αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ.
Βιέπνπκε ινηπφλ, φηη ε ιχζε πνπ πξνηείλεη ν Lucas βαζίδεηαη ζε δχν
«ζπγρχζεηο», ζηηο νπνίεο εκπιέθνληαη ηα δξψληα νηθνλνκηθά
ππνθείκελα25.
Οη δχν «ζπγρχζεηο» πνπ βνεζνχλ ηνλ Lucas ζην εγρείξεκα εχξεζεο
ιχζεο, ην πξφβιεκα φπσο απηφ παξνπζηάζηεθε είλαη:
25
Lucas R.E.: Real Wages, Employment and Inflation, Journal of Political Economy, 1969
www.kostasmelas.gr
38
Οη ζπγθπξηαθέο θαη δηαξθείο θηλήζεηο (temporary – permanent confusion)

ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ θαη εθείλε κεηαμχ θηλήζεσλ ζρεηηθψλ θαη απνιχησλ
ηηκψλ (relative – absolute confusion). Ζ πξψηε αλαδεηθλχεηαη σο
ζπνπδαίνο παξάγνληαο θαηά ηε δηεξεχλεζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο
πξνζθνξάο εξγαζίαο κε ππνδείγκαηα δηαρξνληθήο αξηζηνπνίεζεο ζε
ζπλζήθεο κε πιήξνπο πιεξνθφξεζεο26.
Ζ πξνζθνξά (εξγαζίαο ή αγαζψλ) είλαη πεξηζζφηεξν ειαζηηθή ζηηο
«ζπγθπξηαθέο» κεηαβνιέο ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ απφ ηηο αληίζηνηρεο
«δηαξθείο», αιιά ηα νηθνλνκηθά ππνθείκελα δελ γλσξίδνπλ ηη είδνπο είλαη
νη κεηαβνιέο πνπ ππνπίπηνπλ ζηελ αληίιεςε ηνπο. Γελ κπνξνχλ λα
θάλνπλ ηίπνηε θαιχηεξν απφ ην λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο πιεξνθνξίεο
πνπ πεξηέρνληαη ζηηο ηζηνξηθέο ζεηξέο, έηζη ψζηε λα εληνπίζνπλ έλα
ζεκάδη, θαηηηί, δηαρσξίδνληαο ηνπ δπν ηχπνπο ησλ κεηαβνιψλ ζηε βάζε
ηεο πξνεγνχκελεο εκπεηξίαο.
Απηφ ζεκαίλεη φηη κηα δηαξθήο κεηαβνιή ζα ζεσξείηαη θαηά έλα κέξνο
σο ζπγθπξηαθή θαη αληηζηξφθσο.
Καη ε δεχηεξε ζχγρπζε είλαη αλάινγεο θχζεο.
Σα ππνθείκελα (νξζνινγηθά) αληηδξνχλ κνλάρα ζηηο κεηαβνιέο ησλ
ζρεηηθψλ ηηκψλ θαη φρη ζε εθείλεο ησλ απφιπησλ ηηκψλ. Αλ δηαζέηνπλ
φκσο κφλν πιεξνθνξίεο ηνπηθνχ ραξαθηήξα, εάλ δειαδή γλσξίδνπλ ηελ
θίλεζε ησλ ηηκψλ, αιιά φρη ηελ πξνέιεπζή ηνπο, είλαη αλαγθαζκέλνη θαη
εδψ, λα αλαδεηήζνπλ θάπνην ζεκάδη πξνζαλαηνιηζκνχ. Δθείλν
επνκέλσο πνπ κπνξνχλ λα θάλνπλ, είλαη λα ζεσξήζνπλ κέξνο απηήο ηεο
θίλεζεο σο απνηέιεζκα κεηαβνιήο ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ θαη λα
πξνζαξκφζνπλ ζπλεπψο ηελ πξνζθνξά εξγαζίαο ηνπο.
Με ηνλ ηξφπν απηφ εμεγνχληαη νη δηαθπκάλζεηο ηεο απαζρφιεζεο θαη ε
ζεηηθή ηνπο ζπζρέηηζε κε ηηο κεηαβνιέο ησλ ηηκψλ θαη ησλ νλνκαζηηθψλ
κηζζψλ, ρσξίο λα ηίζεηαη ζε ακθηζβήηεζε θαλέλα απφ ηα «θιαζηθά
26
Lucas R.E.: Studies in Business – Cycles Theory, Cambridge MIT Press, 1981
www.kostasmelas.gr
39
δφγκαηα»: πιήξεο νξζνινγηθφηεηα ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ηθαλφηεηα

απηνξξχζκηζεο ησλ αληαγσληζηηθψλ αγνξψλ θαη αθφκε λενθιαζηθή
δηρνηνκία (καθξνρξφληα) ηνπ πξαγκαηηθνχ θαη ηνπ λνκηζκαηηθνχ ηνκέα.
΢ηελ νπηηθή απηή δελ ππάξρεη ρψξνο γηα «αζέιεηε αλεξγία» γηαηί ε
αγνξά είλαη πάληνηε «θαζαξή» θαη νη εξγαδφκελνη βξίζθνληαη πάληνηε
πάλσ ζηελ θακπχιε πξνζθνξάο ηνπο.
«Σα ζηαηηζηηθά κεγέζε γηα ηελ αλεξγία (αθξηβέζηεξα, ηα ζηνηρεία πνπ
αθνξνχλ αλεξγία κε ηξηβήο) αλαθέξνληαη ζε πξφζσπα πνπ ζεσξνχλ ηνπο
κηζζνχο, ζηε βάζε ησλ νπνίσλ ζα κπνξνχζαλ λα βξνπλ απαζρφιεζε,
ζπγθπξηαθά ρακεινχο θαη γη‟ απηφ πξνηηκνχλ λα πεξηκέλνπλ κέρξη λα
βξνπλ θαιχηεξεο ζπλζήθεο απαζρφιεζεο…».
Ξεθηλψληαο απφ απηή ηε κηθξννηθνλνκηθή βάζε, ε νπνία ηππνπνηείηαη
δηακέζνπ ηεο ππφζεζεο ηεο «παξαβνιηθήο θακπχιεο ησλ λεζηψλ27»
θαηαζθεπάδεηαη κηα ζπλνιηθή ζπλάξηεζε πξνζθνξάο, ζηελ νπνία ε
πνζφηεηα ηνπ output θπκαίλεηαη γχξσ απφ ηε θπζηθή ηνπ ηηκή, ζε επζεία
ζπλάξηεζε κε ηε δηαθνξά ηνπ ηξέρνληνο θαη αλακελφκελνπ επηπέδνπ ησλ
ηηκψλ. ΢ε απηφ ζπλίζηαηαη νπζηαζηηθά «ε θακπχιε πξνζθνξάο» ησλ
Lucas/ Sargent. Απηή ππνζηεξίδεη φηη ε «ζπλ-θίλεζε» ησλ output θαη ησλ
ηηκψλ εθδειψλεηαη σο ζπλέπεηα θάπνηαο «έθπιεμεο», ελφο ιάζνπο ζηελ
πξφβιεςε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ εθ κέξνπο ησλ νηθνλνκηθψο
ελεξγνχλησλ αηφκσλ.
Δάλ νη κεηαβνιέο πξνβιέπνληαλ θαηά ηξφπν απφιπην, δελ ζα
πξνθαινχζαλ θακία πξαγκαηηθή κεηαβνιή. Ζ θακπχιε πξνζθνξάο ησλ
Lucas / Sargent είλαη ε βάζε ηεο ζεσξεηηθήο θαηαζθεπήο ηεο Ν.Κ.Μ.28
΢χκθσλα ινηπφλ κε φζα εηπψζεθαλ κπνξεί ηψξα λα θαηαζθεπαζζεί ε
θακπχιε πξνζθνξάο ηνπ Lucas, ζε αιγεβξηθή κνξθή. ΢πγθεθξηκέλα:
27
Lucas R.E.: An Equilibrium Model of Business Cycles, Journal of Political Economy, 1975. Ο
πρώτος όμως που τυποποίηση τα υποδείγματα αυτά, ήταν ο Phelps, The New
Microeconomics in Inflation and Employment Theory, American Economic, Review, 1969.
28
Μια ανάλυση των προβλημάτων που ανακύπτουν στο υπόδειγμα της Ν.Μ.Κ., υπάρχει στο
Κ. Μελάς: Η Νέα Κλασική Μακροοικονομία, Οικονομικά Χρονικά, Σεύχος 13, Αθήνα, 1998.
www.kostasmelas.gr
40
Yst = Y * + c ( p t – p te ) + v t
Σν Τ* αληηπξνζσπεχεη ην θπζηθφ επίπεδν παξαγσγήο πνπ ζρεηίδεηαη κε
ην θπζηθφ πνζνζηφ αλεξγίαο θαη απνηειεί ην επηζπκεηφ επίπεδν
παξαγσγήο .Σν c είλαη ζεηηθή ζηαζεξά θαη ην vt είλαη κηα αλεμάξηεηε
ζηνραζηηθή κεηαβιεηή κε πξνζδνθψκελε κέζε ηηκή ίζε κε ην κεδέλ θαη
ζεηηθή δηαθχκαλζε. Ζ επίηεπμε ηνπ Τ* πξαγκαηνπνηείηαη φηαλ pt = pte
θαη δελ ππάξρνπλ ζηνραζηηθέο δηαηαξαρέο , vt =0 .
Μεηά ηα παξαπάλσ , κπνξεί λα παξνπζηαζζεί έλα απιφ ππφδεηγκα ηεο
ΝΚΜ ζηελ εθδνρή Lucas29.
Σν ππφδεηγκα κε ηηο νξζνινγηθέο πξνζδνθίεο θαηά Lucas

(ην λέν θιαζηθφ κνληέιν)
Σν ππφδεηγκα ηνπ Lucas, δελ είλαη παξά έλα ζηνραζηηθφ κνληέιν

πεξηνξηζκέλνπ ηχπνπ φπνπ απεηθνλίδεηαη ξεηά κφλν ε αγνξά
εκπνξεπκάησλ, ελψ φιεο νη άιιεο αγνξέο ιεηηνπξγνχλ ζην παξαζθήλην.
Ζ ζπλνιηθή δήηεζε ζην ρξφλν t:
Yt d At b (mt pt ) ut
Όπνπ ην Αt θαιχπηεη φιεο εθείλεο ηηο δαπάλεο πνπ είλαη αλεμάξηεηεο απφ
ηα πξαγκαηηθά δηαζέζηκα, ην b είλαη κηα ζεηηθή ζηαζεξά θαη ην ut (0, 2
),
κηα αλεμάξηεηε ζηνραζηηθή κεηαβιεηή, ελψ ην mt θαη ην pt ζπκβνιίδνπλ
ηνπο θπζηθνχο ινγαξίζκνπο ησλ νλνκαζηηθψλ ξεπζηψλ δηαζεζίκσλ θαη
ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ. Άξα ε δηαθνξά ηνπο είλαη ίζε κε ην ιφγν Μ/Ρ.
Ζ ζπλνιηθή πξνζθνξά εκπνξεπκάησλ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ

επνλνκαδφκελε ζπλάξηεζε Lucas γηα ηε ζπλνιηθή πξνζθνξά:
Yt s Y * c ( pt pte ) vt
29
Felder B – Homburg S : Μαθξννηθνλνκηθή θαη Νέα Μαθξννηθνλνκηθή . ΚΡΗΣΗΚΖ ΑΘΖΝΑ 1991.
www.kostasmelas.gr
41
Σν Τ* αληηπξνζσπεχεη ην θπζηθφ επίπεδν παξαγσγήο πνπ ζρεηίδεηαη κε

ην θπζηθφ πνζνζηφ αλεξγίαο, ην c είλαη κηα ζεηηθή ζηαζεξά θαη ην
vt (0, 2
) είλαη κηα αλεμάξηεηε ζηνραζηηθή κεηαβιεηή. Ζ παξαπάλσ
ζπλάξηεζε πξνζθνξάο ζηεξίδεηαη ζηηο αθφινπζεο ππνζεηηθέο αξρέο:
Όηαλ επαιεζεχνληαη νη πξνζδνθίεο ησλ ηηκψλ pt pte θαη απνπζηάδνπλ
νη ζηνραζηηθέο δηαηαξαρέο (v=0), ε ζπλνιηθή πξνζθνξά εκπνξεπκάησλ
ιακβάλεη ηε θπζηνινγηθή ηηκή ηεο, δειαδή Yt Y * . Απηή είλαη ε
θαηάζηαζε πνπ πξνηηκά ν ηδησηηθφο ηνκέαο. Ζ αλεξγία πνπ επηθξαηεί
ηφηε είλαη νηθεηνζειήο θαη νθείιεηαη ζην θφζηνο επθαηξίαο ηεο αξγίαο.
Κάζε πηζαλή αηέιεηα απνθιείεηαη απφ ηηο αξρηθέο ππνζέζεηο.
Δπνκέλσο νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ αγνξά ζηνρεχνπλ ζηελ

πξαγκαηνπνίεζε ηνπ Τ*. Δίλαη ινγηθφ φκσο λα ππάξρνπλ απνθιίζεηο απφ
ην Τ*, ιφγσ απξφβιεπησλ αιιαγψλ ζην Α ή ζηνραζηηθψλ δηαηαξαρψλ.
Απηή είλαη ε εμήγεζε γηα ηελ απφθιηζε ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ απφ ην
πξνζδνθψκελν. Γηαηί φκσο εμαξηάηαη ε ζπλνιηθή πξνζθνξά απφ ηε
δηαθνξά pt pte ; Σν λφεκα ηεο παξαπάλσ ζπλάξηεζεο πξνζθνξάο κπνξεί
λα εηθνλνγξαθεζεί κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν ρξεζηκνπνηψληαο ην
παξάδεηγκα ελφο ηερλίηε ηνπ Lucas. Αλ απηφο ν ηερλίηεο πξνζδνθά
πνζνζηφ πιεζσξηζκνχ 5% θαη ε ηηκή ηνπ εκπνξεχκαηφο πνπ παξάγεη
απμεζεί θαηά 10%, απηφο ζα ην εξκελεχζεη σο αχμεζε ηεο ζρεηηθήο
ηηκήο ηνπ πξντφληνο ηνπ θαη κάιινλ ζα εληείλεη ηηο πξνζπάζεηέο ηνπ γηαηί
ζα πηζηεχεη φηη ε παξαγσγή ζα γίλεη πην θεξδνθφξα. Αλ ππνζέζνπκε
επηπιένλ φηη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζσξηζκνχ ηειηθά αλέξρεηαη ζην 10%,
είλαη πξνθαλέο φηη ν ηερλίηεο έθαλε ιάζνο ζηελ εθηίκεζή ηνπ. Όκσο, ν
ηερλίηεο έρεη ήδε απμήζεη ηελ εθξνή ηνπ. Γειαδή, ην απνηέιεζκα ζην
νπνίν θαηαιήγνπκε είλαη φηη κηα απξνζδφθεηε αχμεζε ζην πνζνζηφ ηνπ
πιεζσξηζκνχ απμάλεη ηελ πξαγκαηηθή εθξνή.
www.kostasmelas.gr
42
Μηα νπζηαζηηθή ζεσξεηηθή αθεηεξία ηεο λέαο θιαζηθήο νηθνλνκηθήο

είλαη φηη φινη νη παξαγσγνί είλαη αξθεηά θαιά πιεξνθνξεκέλνη ζρεηηθά
κε ηηο αιιαγέο ζην επίπεδν ηηκψλ. Αλ ηζρχεη απηφ, κηα απξνζδφθεηε
άλνδνο ηνπ πιεζσξηζκνχ ζα θάλεη φινπο ηνπο παξαγσγνχο λα
αληηιεθζνχλ εζθαικέλα απμήζεηο ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ θαη ζπλεπψο λα
απμήζνπλ ηελ νιηθή παξαγσγή. Αλ ινηπφλ δίλεηαη ην p , ηφηε ππάξρεηe
t
κηα ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ pt θαη ζπλνιηθήο πξνζθνξάο εκπνξεπκάησλ.

΢εκεησηένλ, απηή ε ζρέζε ζεκειηψζεθε ρσξίο λα ππνζέζνπκε αθακςία
ησλ σξνκηζζίσλ ή απηαπάηε ηνπ ρξήκαηνο. Ζ ζπκπεξηθνξά φισλ ησλ
παξαγσγψλ είλαη ηειείσο νξζνινγηθή, αλ θαη πξάγκαηη εζθαικέλε σο
απνηέιεζκα έιιεηςεο πιεξνθνξηψλ.
Αθνχ αλαθεξζήθακε ζηα δχν ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο αγνξάο

εκπνξεπκάησλ, ππνζέηνπκε φηη απηή ε αγνξά είλαη αλά πάζα ζηηγκή
εθθαζαξηζκέλε. Οη ηηκέο είλαη εληειψο εχθακπηεο:
Yt d Yt s Yt
Ζ δήηεζε, ε πξνζθνξά θαη ε πξαγκαηηθή παξαγσγή ζπκπίπηνπλ πάληνηε.

Άξα, επαλαδηαηππψλνπκε ηηο παξαπάλσ ζπλαξηήζεηο ρσξίο ηνπο δείθηεο
d θαη s, σο εμήο:
Yt At b (mt pt ) u t
Yt Y* c ( pt pte ) vt
Δπεηδή ην πξνζδνθψκελν επίπεδν ηηκψλ είλαη άγλσζην, δελ κπνξνχκε λα

πνχκε πνην επίπεδν παξαγσγήο θαη πνην επίπεδν ηηκψλ ζα πξνθχςεη. ΢ην
λέν θιαζηθφ κνληέιν ππάξρεη ε ππφζεζε ησλ νξζνινγηθψλ πξνζδνθηψλ
ψζηε φιεο νη κεηαβιεηέο κε δείθηε «e» είλαη καζεκαηηθέο αλακελφκελεο
ηηκέο. Αο ππνινγίζνπκε θαη‟ αξράο ηηο αλακελφκελεο ηηκέο ζηηο
παξαπάλσ δχν εμηζψζεηο:
www.kostasmelas.gr
43
Yt e Ate b (mte pte )

Yt e Y*
Οη δχν κεηαβιεηέο δηαηαξαρήο εμαθαλίδνληαη γηαηί έρνπλ κεδεληθή

αλακελφκελε ηηκή. Οη ηέζζεξηο παξαπάλσ ηχπνη απνηεινχλ έλα ζχζηεκα
ηεζζάξσλ εμηζψζεσλ κε ηέζζεξηο αγλψζηνπο Yt , pt , Yt e pte . Οη
πνιηηηθέο κεηαβιεηέο Α θαη m δίλνληαη, φπσο επίζεο θαη νη

αλακελφκελεο ηηκέο ηνπο. Ζ πξψηε ιχζε δίλεηαη απφ ηελ ηειεπηαία
εμίζσζε, φπνπ ε αλακελφκελε ηηκή ηνπ επηπέδνπ παξαγσγήο ζπκπίπηεη
κε ην θπζηθφ επίπεδν παξαγσγήο. Οπφηε κεηά, εχθνια ππνινγίδεηαη θαη
ε αλακελφκελε ηηκή ηνπ επηπέδνπ ηηκψλ:
e e Y* Ate
pt mt
b
Αθαηξψληαο ηηο εμηζψζεηο ησλ αλακελφκελσλ ηηκψλ απφ απηέο ησλ
πξαγκαηηθψλ ηηκψλ ηνπ επηπέδνπ παξαγσγήο, ζα πξνζδηνξίζνπκε ηα Y
θαη p:
Yt Yt e ( At Ate ) b (mt mte ) b ( pt pte ) ut
Yt Yt e c ( pt pte ) vt
Δμηζψλνληαο ηηο δεμηέο πιεπξέο απηψλ ησλ εμηζψζεσλ ιακβάλνπκε ην pt,

ην νπνίν ην αληηθαζηζηνχκε θαη επίζεο ζέηνπκε Yt e Y * , γηα λα ιάβνπκε
ην πξαγκαηηθφ επίπεδν παξαγσγήο:
c b
Yt Y* [( At Ate ) b(mt mte ) ut vt
c b c
1
pt pte [( At Ate ) b (mt mte ) ut vt ]
c b
Σψξα έρνπκε ηελ πιήξε ιχζε. Δλδηαθέξνληα ζπκπεξάζκαηα πξνθχπηνπλ

απφ ηηο δχν ηειεπηαίεο εμηζψζεηο. Πξψηνλ, ην θπζηθφ επίπεδν παξαγσγήο
www.kostasmelas.gr
44
πξαγκαηνπνηείηαη αλ απνπζηάδνπλ νη απξνζδφθεηεο δηαηαξαρέο θαη νη

απξνζδφθεηεο θξαηηθέο παξεκβάζεηο.
΢ ‟απηήλ ηελ πεξίπησζε ηθαλνπνηνχληαη θαη νη νξζνινγηθέο πξνζδνθίεο
αλαθνξηθά κε ην επίπεδν ηηκψλ. Δπηπξφζζεηα, θάζε απξφβιεπηε
λνκηζκαηηθή δηφγθσζε θαη θάζε αχμεζε ησλ θξαηηθψλ δαπαλψλ
πξνθαιεί αχμεζε ηεο παξαγσγήο θαη ησλ ηηκψλ (φπσο πξνθχπηεη θαη απφ
ηνπο καζεκαηηθνχο ηχπνπο).
Οη ηπραίεο κεηαηνπίζεηο ηεο δήηεζεο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηε

κεηαβιεηή u, δεκηνπξγνχλ επίζεο θπθιηθή ζπκπεξηθνξά ησλ ηηκψλ,
δειαδή ηα p θαη Y θηλνχληαη πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε. Μηα αηθλίδηα
αχμεζε ηεο δήηεζεο επηθέξεη κηα αχμεζε ηφζν ηεο εθξνήο φζν θαη ησλ
ηηκψλ, νη νπνίεο εμαθνινπζνχλ λα απμάλνληαη έσο λα εθθαζαξηζηεί πάιη
ε αγνξά εκπνξεπκάησλ.
Ωζηφζν, ηα ζνθ πξνζθνξάο πνπ πξνθαινχληαη απφ αιιαγέο ζην vt έρνπλ

σο απνηέιεζκα αληηθπθιηθή ζπκπεξηθνξά ησλ ηηκψλ. Όηαλ ππάξμεη κηα
απξνζδφθεηε άλνδνο ηνπ vt , ζα απμεζεί ε εθξνή ελψ ζα κεησζνχλ νη
ηηκέο. Αλ δελ ππάξμνπλ θξαηηθέο παξεκβάζεηο, ην επίπεδν παξαγσγήο ζα
ηαιαληψλεηαη γχξσ απφ ην θπζηθφ ηνπ επίπεδν, θαη νη ηηκέο ζα θηλεζνχλ
ζε θπθιηθή ή αληηθπθιηθή θαηεχζπλζε αλάινγα κε ην αλ νη δηαηαξαρέο
πξνθαινχληαη απφ ην ut ή ην vt.
Πνηα ζα είλαη ε ζηάζε ελφο θιαζηθνχ νηθνλνκνιφγνπ απέλαληη ζηελ

θακπχιε Philips; Αο ζεκεηψζνπκε αξρηθά φηη ππάξρεη αξλεηηθή ζρέζε
κεηαμχ εθξνήο θαη αλεξγίαο. ΢χκθσλα κε ηελ Y t
Y* c ( pt pte ) v , κηα
απξφβιεπηε λνκηζκαηηθή επέθηαζε ζα πξνθαιέζεη αχμεζε ηφζν ηεο

παξαγσγήο φζν θαη ησλ ηηκψλ, άξα ζα κεηψζεη ηελ αλεξγία. Όκσο, κηα
νινθιεξσηηθά πξνβιεθζείζα λνκηζκαηηθή επέθηαζε δελ πξφθεηηαη λα
www.kostasmelas.gr
45
έρεη σο απνηέιεζκα απνθιίζεηο ηεο παξαγσγήο, ησλ ηηκψλ θαη ηεο

αλεξγίαο ηνπιάρηζηνλ απφ ηα θπζηθά ηνπο επίπεδα. Γειαδή, ε παξαγσγή
θαη ε αλεξγία δελ ζα αιιάμνπλ, ελψ νη ηηκέο ζα είλαη ηψξα πςειφηεξεο.
Δπνκέλσο, ε λέα θιαζηθή εξκελεία δηαθέξεη απφ εθείλε ησλ

κνλεηαξηζηψλ, νη νπνίνη παξαδέρνληαλ βξαρππξφζεζκεο επηπηψζεηο ηεο
λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο. ΢χκθσλα κε ηνπο λένπο θιαζηθνχο δελ
ελδηαθέξεη αλ εμεηάδνληαη κηθξά ή κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα, αιιά αλ
ε λνκηζκαηηθή επέθηαζε είλαη πξνβιεπφκελε ή απξφβιεπηε. Απφ
κνλεηαξηζηηθή ζθνπηά ηα δχν απηά δεηήκαηα ηαπηίδνληαη εμαηηίαο ηεο
ππφζεζεο ησλ πξνζαξκφζηκσλ πξνζδνθηψλ.
Πνιηηηθά ζπλεπαγφκελα
Οη παξαπάλσ δχν εμηζψζεηο-ιχζεηο ηνπ ππνδείγκαηνο, ζα καο βνεζήζνπλ

λα θαηαιάβνπκε αλ κηα νηθνλνκία κπνξεί λα ζηαζεξνπνηεζεί κέζσ
δηαθξηηηθήο δεκνζηνλνκηθήο ή λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο.
Παίξλνληαο σο παξάδεηγκα ηνλ θαλφλα ζηαζεξήο λνκηζκαηηθήο αχμεζεο

θαηά Friedman, ππνζέηνπκε ηελ χπαξμε ζηαζεξήο λνκηζκαηηθήο αχμεζεο
κε ξπζκφ k, ε νπνία θαη επηβάιιεηαη δηα λφκνπ, νπφηε έρνπκε:
M M 0 e kt mt m0 k t
Ο θαλφλαο είλαη γλσζηφο ζηα άηνκα ηα νπνία πξνβιέπνπλ ηε

λνκηζκαηηθή αχμεζε ζ‟ φιε ηεο ηελ έθηαζε:
mte m0 kt
Οπφηε, επεηδή ε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή είλαη επαθξηβψο πξνβιέςηκε,

κεδελίδνληαη νη φξνη (mt mte ) , θαη ε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή δελ ζα έρεη
ην παξακηθξφ πξαγκαηηθφ απνηέιεζκα, θάηη πνπ είλαη αθξηβψο
www.kostasmelas.gr
46
ηζνδχλακν κε ην απνηέιεζκα ησλ κνλεηαξηζηψλ. Ζ δηαθνξά

παξαηεξείηαη φηαλ ππνζέζνπκε πξννδεπηηθή αχμεζε ηεο πνζφηεηαο
ρξήκαηνο. Δμαηηίαο ηεο κνλεηαξηζηηθήο παξαδνρήο πξνζαξκφζηκσλ
πξνζδνθηψλ, ν θαλφλαο απηφο ζα έρεη πξαγκαηηθά απνηειέζκαηα. Όκσο,
ζχκθσλα κε ηνπο λένπο θιαζηθνχο, δελ ζα ζπκβεί θάηη ηέηνην ππφ ηνλ
φξν φηη ζα δεκνζηνπνηεζεί ν θαλφλαο απηφο. Πξάγκαηη, ε θεληξηθή
ηξάπεδα κπνξεί λα αθνινπζήζεη νπνηνλδήπνηε απζαίξεηα
θαηαζθεπαζκέλν θαλφλα ρσξίο λα κεηαβιεζνχλ νη πξαγκαηηθέο
κεηαβιεηέο, αλ πξνεγνπκέλσο ηνλ αλαθνηλψζεη. ΢πλεπψο, δελ ηζρχεη ζην
λέν θιαζηθφ κνληέιν ην κνλεηαξηζηηθφ ζεψξεκα ηεο επηηάρπλζεο, θαη ν
επηηαρχλζεηο ή επηβξαδχλζεηο ηεο λνκηζκαηηθήο αλάπηπμεο δελ
πξνθαινχλ θαλέλα πξαγκαηηθφ θαηλφκελν ππφ ηνλ φξν φηη είλαη εθ ησλ
πξνηέξσλ γλσζηέο. Σέινο, είλαη ιάζνο λα δηαθξίλεηαη ε βξαρππξφζεζκε
απφ ηε καθξνπξφζεζκε επίπησζε ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο: ε νξζή
δηάθξηζε ζπλίζηαηαη ζην δηαρσξηζκφ πξνβιεπφκελσλ θαη απξφβιεπησλ
κέηξσλ. Ζ απξφβιεπηε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή είλαη απηή πνπ ζα παξάγεη
πξαγκαηηθά θαηλφκελα.
Οη κνλεηαξηζηέο δηαηείλνληαη φηη ππάξρεη ζηελή ζρέζε κεηαμχ πνζφηεηαο

ρξήκαηνο θαη νλνκαζηηθνχ εηζνδήκαηνο P Y φκσο δελ έρεη απαληεζεί
ην πψο κνηξάδεηαη απηφ ην θαηλφκελν αλάκεζα ζε αιιαγέο ηνπ P θαη ηνπ
Τ. Ζ λέα θιαζηθή ζεσξία απαληά κε ζαθήλεηα: Πξψηνλ, ε πξνβιεπφκελε
λνκηζκαηηθή επέθηαζε πξνθαιεί θαζαξφ πιεζσξηζκφ. Γεχηεξνλ, ε
απξφβιεπηε επέθηαζε νδεγεί ζε απμήζεηο ηφζν ησλ ηηκψλ φζν θαη ηνπ
φγθνπ παξαγσγήο, ελψ νη αληίζηνηρεο αιιαγέο κπνξνχλ λα ππνινγηζηνχλ
απφ ηηο ιχζεηο ηνπ ππνδείγκαηνο ζην νπνίν αλαθεξφκαζηε.
Ζ λέα θιαζηθή ζεσξία απαληά επίζεο θαη ζην εξψηεκα ηεο απφθιηζεο
ηνπ επηπέδνπ ηεο παξαγσγήο απφ ην θπζηθφ πνζνζηφ. Αλ ππνηεζεί φηη νη
www.kostasmelas.gr
47
αξρέο είλαη θαιχηεξα πιεξνθνξεκέλεο απφ ηα άηνκα, ππάξρεη ρψξνο γηα

κηα δηαθξηηηθή πνιηηηθή παξά ην φηη νη πξνζδνθίεο είλαη νξζνινγηθέο θαη
νη αγνξέο εθθαζαξηζκέλεο. Έηζη νη απνθιίζεηο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηα
πνιηηηθά κέηξα, αιιά θαη απφ ηηο ζηνραζηηθέο κεηαβιεηέο u θαη v,
κπνξνχλ λα ζπγθιίλνπλ κέζσ ηεο θαηάιιειεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο.
΢ρεηηθά κε ηε δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, αλ ππνζέζνπκε φηη ην θξάηνο

κεηψλεη ηνπο εθάπαμ θφξνπο γηα ηελ ηξέρνπζα πεξίνδν θαη ρξεκαηνδνηεί
ην θελφ πνπ πξνθχπηεη κε δαλεηζκφ, ε θευλζηαλή ζεσξία θαη ε ζεσξία
επηινγήο ραξηνθπιαθίνπ, δηαηείλνληαη φηη ην κέηξν απμάλεη ηε ζπλνιηθή
δήηεζε εκπνξεπκάησλ, απνηέιεζκα πνπ νθείιεηαη ζηελ αχμεζε ηνπ
θαζαξνχ πινχηνπ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, επεηδή ηα άηνκα πνπ θαηέρνπλ
νκνινγίεο, ζεσξνχλ εαπηνχο πινπζηφηεξνπο, νπφηε απμάλνπλ ηελ
θαηαλάισζε. Απηή ε δεκνζηνλνκηθή απηαπάηε, ζα έξζεη αληηκέησπε κε
ηα δάλεηα θαη ηνπο ηφθνπο πνπ έρεη λα απνπιεξψζεη απφ ηνλ ηξέρνληα
δαλεηζκφ. Με δεδνκέλεο ηηο θξαηηθέο δαπάλεο ινηπφλ, ε θπβέξλεζε είλαη
αλαγθαζκέλε λα επηβάιιεη πςειφηεξνπο θφξνπο απ‟ φηη πξηλ- ή λα
ζπλάςεη έλα λέν δάλεην ην νπνίν απιψο ζα αλαζηείιεη πξνζσξηλά ην
πξφβιεκα. Ζ ζεκεξηλή αμία ησλ επηπξφζζεησλ θφξσλ ηζνχηαη κε ην
ρξένο θαη έηζη ν δεκφζηνο δαλεηζκφο δελ πξνθαιεί θακία αχμεζε ηνπ
θαζαξνχ ηδησηηθνχ πινχηνπ. Απηφ ινηπφλ είλαη ην ζεψξεκα ηζνδπλακίαο
ηνπ Ricardo, φπνπ νη επηπηψζεηο θφξσλ θαη δαλεηζκνχ πξνθαλψο
ζπκπίπηνπλ.
Οη Πξνζδνθίεο ζηελ Οηθνλνκηθή Θεσξία
΢ηελ αλάιπζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαηλνκέλσλ , ε ιεηηνπξγία πνπ

απνδίδεηαη άκεζα ή έκκεζα ζηηο πξνζδνθίεο δελ απνηειεί έλα θνηλφ
www.kostasmelas.gr
48
ηφπν γηα φινπο ηνπο εξεπλεηέο. Γελ ππάξρεη consensus κεηαμχ ησλ
νηθνλνκνιφγσλ ζρεηηθά κε ην ξφιν ησλ πξνζδνθηψλ ησλ νηθνλνκηθψο
ελεξγνχλησλ αηφκσλ ή θνηλσληθψλ νκάδσλ , κε ζηφρν ηελ εξκελεία ησλ
θπξίαξρσλ νηθνλνκηθψλ θαηλνκέλσλ , φπσο νη θπθιηθέο δηαθπκάλζεηο
θαη ε κεγέζπλζε , ν πιεζσξηζκφο θαη ε απαζρφιεζε.30. Σνχην νθείιεηαη
ζηελ αζπκθσλία πνπ παξνπζηάδεηαη ζε βαζηθά πξνβιήκαηα ηεο
νηθνλνκηθήο επηζηήκεο θαη αθφκε πεξηζζφηεξν ζα έιεγα ζηελ αληίιεςε
γηα ηελ ίδηα ηε θχζε ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο , ηε δπλαηφηεηα λα
εληνπηζζνχλ «λφκνη» αλάινγνη κε ηνπο αληίζηνηρνπο ησλ θπζηθψλ
επηζηεκψλ , ηελ χπαξμε θαλνληθφηεηαο ζηελ αηνκηθή θαη θνηλσληθή
ζπκπεξηθνξά ησλ δξψλησλ ππνθεηκέλσλ θαη ζε φια απνηεινχλ ηε βάζε
φρη κφλν ησλ θπθιηθψλ δηαθπκάλζεσλ αιιά θαη ηεο νηθνλνκηθήο
αλάπηπμεο.
Αλεμαξηήησο ησλ αζπκθσληψλ απηψλ κπνξεί λα ππάξμεη ηνπιάρηζηνλ
ζπκθσλία ζην φηη ηα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ νηθνλνκηθή
δηαδηθαζία ιεηηνπξγνχλ ζε ζπλζήθεο αβεβαηφηεηαο. Απφ εδψ γελληέηαη ε
εξψηεζε πσο θαη πφζν φινη νη νηθνλνκηθά δξψληεο επεξεάδνληαη ή
αληηκεησπίδνπλ ηηο ζπλζήθεο αβεβαηφηεηαο.
Ζ ιεηηνπξγία ησλ πξνζδνθηψλ ζηελ νηθνλνκία ζπλίζηαηαη ζηε
δεκηνπξγία ελφο δηαχινπ επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη
ησλ απνθάζεσλ ησλ νηθνλνκηθά ελεξγνχλησλ πνπ δεκηνπξγνχλ θαη
κεηαβάιινπλ ζπλερψο απηή ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Δπνκέλσο ν
ππνθεηκεληθφο ραξαθηήξαο ησλ πξνζδνθηψλ δελ ηίζεηαη ελ ακθηβφισ.
Ζ αληηκεηψπηζε ηνπ ππνθεηκεληθνχ ραξαθηήξα ησλ πξνζδνθηψλ ζην

πιαίζην ηεο νηθνλνκηθήο αλάιπζεο γίλεηαη κέζσ δχν ηξφπσλ:
30
Visco. I (επηκέιεηα) : Le aspettative nell‟ analisi economica. Il Mulino 1985.
www.kostasmelas.gr
49
- ν πξψηνο αθνινπζεί ηελ ινγηθή έληαμεο θαη ςπρνινγηθψλ

παξαγφλησλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε δηεπξχλνληαο ην πιαίζην
ηεο.
- Ο δεχηεξνο αληηζέησο «ζηελεχεη» ηνλ ρψξν δηεξεχλεζεο
ρξεζηκνπνηψληαο απνθιεηζηηθά ηα αλαιπηηθά κέζα ηεο
νηθνλνκηθήο επηζηήκεο κε απνηέιεζκα ή λα ζεσξνχληαη νη
πξνζδνθίεο σο «ελδνγελείο κεηαβιεηέο» ηνπ ππνδείγκαηνο θαη
ζηελ νπζία λα εμνπδεηεξσζνχλ ή λα «εμνξθηζηνχλ» κέζσ
δηαθφξσλ ππνζέζεσλ πνπ επηηξέπεη ηνλ πιήξε πξνζδηνξηζκφ ηνπο
απφ ηηο ππφινηπεο κεηαβιεηέο πνπ απνηεινχλ ην ηειηθφ
αληηθείκελν ηεο ζεσξεηηθήο αλάιπζεο31 .
Ζ αλαδήηεζε ησλ απαληήζεσλ νδεγεί ζηηο δηαηππσκέλεο ζέζεηο ησλ

δηαθφξσλ νηθνλνκηθψλ ζρνιψλ ζθέςεο.
Έηζη ζρεηηθά κε ηηο δηαηππσκέλεο απφςεηο ησλ νηθνλνκηθψλ ζρνιψλ ,ζην
δήηεκα ησλ πξνζδνθηψλ, κπνξνχλ λα εηπσζνχλ ηα αθφινπζα:
΢ηελ θιαζηθή ζρνιή θαη ηδηαίηεξα ζηελ «λέν-ξηθαξληηαλή» εθδνρή ηεο ,

αιιά θαη ζηε λέν-θιαζηθή ζρνιή θαη θαηά ηξφπν παξάδνμν ζηελ Νέα
Κιαζηθή Μαθξννηθνλνκία (ΝΚΜ) ε νπνία αλαθίλεζε κηα νιφθιεξε
ζπδήηεζε ιφγσ ηνπ δεηήκαηνο ησλ «νξζνινγηθψλ πξνζδνθηψλ», νη
πξνζδνθίεο παίδνπλ ειάρηζηα ζεκαληηθφ ξφιν ζηε ιεηηνπξγία ησλ
ππνδεηγκάησλ ηνπο. ΢πγθεθξηκέλα:
32
Οη λέν-ξηθαξληηαλνί ζεσξνχλ φηη ηα κφλα θαηάιιεια , θαη‟ αξράο,
ζεσξεηηθά αλαιπηηθά ζρήκαηα γηα ηε κειέηε ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ
ζπζηήκαηνο είλαη εθείλα πνπ κπνξνχλ λα δηαθξίλνπλ ηηο αληηθεηκεληθέο
ζπλζήθεο ζηηο νπνίεο ηείλεη καθξνπξφζεζκα ην ζχζηεκα. ΢ην πιαίζην
31
Ozga. S. A, Expectations in Economic Theory. Weidenfeld and Nicolson .London 1965, p.295-300.
32
Sraffa P, Produzione di merci a mezzo di merci. Einaudi 1961. Garegnani P, Valore e domanda
effettiva . Einaudi 1979. Roncaglia A, Sraffa e la teoria dei prezzi. Laterza 1975. Petri.F,
www.kostasmelas.gr
50
απηφ νη πξνζδνθίεο ζεσξνχληαη φηη έρνπλ ειάρηζην ξφιν δηφηη είλαη

ζπλδεδεκέλεο ππέξκεηξα κε ππνθεηκεληθνχο παξάγνληεο νη νπνίνη
καθξνπξνζέζκσο δελ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηε βαζηθή ηάζε ηνπ
ζπζηήκαηνο.
Οη ηεο ΝΚΜ33 παξφηη δίλνπλ έκθαζε ζην ξφιν ησλ πξνζδνθηψλ ζηηο
δηαρξνληθέο ζρέζεηο ησλ νηθνλνκνχλησλ αλζξψπσλ, ζηελ νπζία ηηο
ρξεζηκνπνηνχλ απιά γηα λα κεηαθέξνπλ ζε βξαρπρξφληα πεξίνδν ηηο
θαηαζηάζεηο «θπζηθήο» καθξνρξφληαο ηζνξξνπίαο ε νπνία βεβαίσο ,σο
«θπζηθή» , δελ εμαξηάηαη απφ ηελ θαηάζηαζε ησλ πξνζδνθηψλ.
Οη κεηά – θευλζηαλνί (post – keynsians)34 ζεσξνχλ φηη ε νηθνλνκηθή
πξαγκαηηθφηεηα εκπεξηέρεη ζεκαληηθφ αξηζκφ ζηνηρείσλ ηα νπνία
ζπλδένληαη κε ηελ ππνθεηκεληθή θχζε ησλ απνθάζεσλ . Σν γεγνλφο απηφ
θαζηζηά αδηάθνξε θαη κε ξεαιηζηηθή ηε κειέηε ηεο ηάζεο ηεο
καθξνρξφληαο ηζνξξνπίαο . ΢χκθσλα κε απηή ηελ άπνςε ε νηθνλνκηθή
πξαγκαηηθφηεηα είλαη νπζηαζηηθά απξνζδηφξηζηε κε δεδνκέλε ηε θχζε
ησλ πξνζδνθηψλ.
33
O Lucas R.E. αποτελεί αναμφισβήτητα την εμβληματική φυσιογνωμία στο χώρο της Ν.Κ.Μ.
Οι εργασίες του, πολυάριθμες αλλά και πρωτοπόρες, αποτελούν το «μακρύ χέρι» των
απόψεων της Ν.Κ.Μ., σε τέτοιο βαθμό που αναφερόμενοι σε αυτόν, ουσιαστικά
αναφερόμαστε στην Ν.Κ.Μ. Παραθέτουμε εκτενή βιβλιογραφία των έργων του.
Lucas R.E.: Expectations and the Neutrality of Money, Journal of Economics Theory, 1972a.
Lucas R.E.: Econometric Testing of the natural Rate Hypothesis στο Eckstein O (Επιμ.): The
Econometrics of Price Determination, Washington, Conference Board of Governors of the
Federal Reserve System and Social Science Council, 1972b.
Lucas R.E.: Some International Evidence on Output-Inflation Trade-offs, American Economic
Review, 1973
Lucas R.E.: An Equilibrium Model of the Business Cycles, Journal of Political Economy, 1975
Lucas R.E.: Econometric Policy Evaluation: A Critique, Journal of Monetary Economics, 1976
Lucas R.E.: Unemployment Policy, American Economic Review, 1978
Lucas R.E.: Methods and Problems in Business Cycle Theory, Journal of Money, Credit and
Banking, 1980
Lucas R.E.: Tobin and Monetarism: A Review Article, Journal of Economic Literature, 1981b.
Lucas R.E.: Models of Business Cycles, Yrio Yahysson Lectures, Oxford Blackwell, 1987
34
Weintraub.S, Danidson.P, Minsky.H, Vickers.D θαη άιινη.
www.kostasmelas.gr
51
Ζ άπνςε απηή απνξξίπηεηαη απφ ηε ζρνιή ησλ λέν-ξηθαξληηαλψλ .

΢πγθεθξηκέλα ν Pasinetti35 ππνζηεξίδεη φηη «ε αληηπαξάζεζε κε ην
ζεσξεηηθφ ζρήκα ηεο ΝΚΜ δελ κπνξεί λα γίλεη κε βάζε ην επηρείξεκα
φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ είλαη κε-ινγηθή, αιιά κε ηε δεκηνπξγία
ελφο άιινπ ζρήκαηνο ινγηθά ζπλεπνχο». Έλα κε πεηζηηθφ επηρείξεκα ην
νπνίν φκσο θαηά ηελ άπνςή καο πνπ ρξεηάδεηαη πξνζεθηηθή απάληεζε
36
. Αληηζέησο κε ηε ζέζε ησλ κεηά – θευλζηαλψλ θαίλεηαη λα ππάξρνπλ
αξθεηά ζεκεία νκνηφηεηαο νη απφςεηο ησλ νηθνλνκνιφγσλ ηεο
«απζηξηαθήο» ζρνιήο. Ζ νκνηφηεηα θαίλεηαη θπξίσο ζηνλ ηξφπν
εξκελείαο ηεο θαπηηαιηζηηθήο νηθνλνκίαο ελψ ππάξρνπλ ξηδηθέο
δηαθνξνπνηήζεηο ζηα ζέκαηα νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. ΢χκθσλα κε ηνλ
Lachmann37 , εθθξαζηή ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζρνιήο πνπ έρεη αζρνιεζεί
επηζηακέλα κε ηνλ ξφιν ησλ πξνζδνθηψλ ζηελ νηθνλνκηθή ζεσξία
ππάξρνπλ πνιιά θνηλά ζεκεία ηεο ζπκβνιήο ηνπ Shackle κε ηελ
αληίζηνηρε ηνπ Mises « ζηελ έκθαζε πνπ δίλνπλ ζηελ απζφξκεηε θχζε
θαη ζπλεπψο απζφξκεηε ηεο αλζξψπηλεο δξάζεο , ζηελ άξλεζε ησλ
κεραληζηηθψλ ελλνηψλ ηνπ ρξφλνπ θαη ηεο πηζαλφηεηαο…Δπίζεο
ζπκκεξίδνληαη ηελ άπνςε φηη κηα επηζηήκε ηεο αλζξψπηλεο δξάζεο έρεη
αλάγθε απφ κηα κεζνδνινγία sui generis». Αθφκα νη δχν ζρνιέο
ζπκθσλνχλ ζηελ απξνζδηνξηζηία ησλ πξνζδνθηψλ , θαζφζνλ κηα
θνηλσληθή επηζηήκε πξέπεη λα επηδεηά ηελ θαηαλφεζε θαη φρη ηνλ
πξνζδηνξηζκφ(αξηζκεηηθφ)38. Οη δηαθνξέο ηνπο , πάληνηε ζχκθσλα κε
ηνλ Lachmann , βξίζθνληαη ζην φηη ν Shackle επέθηεηλε «ηνλ
ππνθεηκεληζκφ απφ ηηο πξνηηκήζεηο ζηηο πξνζδνθίεο» θαη φηη «ην κέιινλ
35
Pasinetti.L, Comment , ζην : Worswick.D and Trevithick.J(ed) , Keynes and the Modern World.
Cambridge University Press 1983.
36
Ο Pasinetti αδπλαηεί λα αληηιεθζεί φηη ν ζρεκαηηζκφο ησλ πξνζδνθηψλ απνηειεί κηα γεληθά
νξζνινγηθή δηαδηθαζία φπσο θάζε αλζξψπηλε δξάζε
37
Lachman.L.M, The Role of Exprectations in Economics as a Social Science. Economica , February
1943.
38
Γηα ην πξάγκαηη ζεκειηψδεο απηφ δήηεκα δεο: Κ. Καζηνξηάδε, Φηινζνθία θαη Δπηζηήκε. Δπξαζία
2004.
www.kostasmelas.gr
52
παξφηη είλαη κε αλαγλσξίζηκν κπνξεί λα ην θαληαζηεί θάπνηνο» θαζψο

θαη ζηε κε απνδνρή ηεο καθξνρξφληαο ηζνξξνπίαο.
2.
Έλα ζεκείν αξρήο γηα ηελ εμέηαζε ηνπ ξφινπ ησλ πξνζδνθηψλ ζηελ
νηθνλνκηθή ζεσξία απνηειεί ν δηαρσξηζκφο πνπ εηζήγαγε ν Knight39
κεηαμχ ησλ ελλνηψλ ηνπ θηλδχλνπ (risk) θαη ηεο αβεβαηφηεηαο (
uncertainty). ΢πγθεθξηκέλα : ζε θαηάζηαζε «ξίζθνπ» νη πηζαλφηεηεο
ησλ κειινληηθψλ γεγνλφησλ κπνξνχλ λα ππνινγηζζνχλ θαη σο εθ ηνχηνπ
ζεσξνχληαη «ππνινγίζηκεο». Ηθαλή ζπλζήθε ζπλεπψο είλαη , ηα γεγνλφηα
πνπ εμεηάδνληαη λα παξνπζηάδνπλ πεξηνδηθφηεηα έηζη ψζηε λα ππάξρεη
ζηαηηζηηθή βάζε γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ πηζαλνηήησλ πξαγκάησζεο.
Βεβαίσο είλαη γλσζηφ φηη ε απιή επαλάιεςε ελφο γεγνλφηνο δελ
απνηειεί επαξθή ζπλζήθε γηα αθξηβή πξφβιεςε κειινληηθψλ γεγνλφησλ
κέζσ ηεο ινγηθήο ζπλαγσγήο θαηαλνκήο πηζαλνηήησλ. Σα πξνβιήκαηα
πνπ παξνπζηάδνληαη απφ ηελ εθαξκνγή ηεο επαγσγηθήο κεζνδνινγίαο
γηα ηελ πξφβιεςε κειινληηθψλ γεγνλφησλ είλαη γλσζηά απφ ηελ επνρή
ηνπ Hume40. Γλσζηή επίζεο είλαη ε θξηηηθή πνπ δηαηχπσζε ν Popper41
θαη ν ηξφπνο πνπ ππφ κηαλ έλλνηα έδσζε «ιχζε». Αλ θαη δελ θαίλεηαη
ινγηθά δπλαηφ λα πξνζδηνξηζζεί ε πηζαλφηεηα πξαγκαηνπνίεζεο ελφο
ζπκβάληνο ζηε βάζε ηεο παξειζνχζαο εκπεηξίαο , δελ κπνξεί λα
απνθιεηζζεί φηη κπνξνχκε λα πξνρσξήζνπκε δηακέζνπ ηεο κάζεζεο
κέζσ ηεο θαηαλφεζεο ησλ πξνζδηνξηζηηθψλ παξαγφλησλ ηνπ δεδνκέλνπ
θαηλνκέλνπ. Απηφ γίλεηαη μεζθαξηάξνληαο εθείλεο ηηο ζεσξεηηθέο
ππνζέζεηο πνπ απνδεηθλχνληαη ςεπδείο απφ ηελ εκπεηξία δηακέζνπ κηαο
δηαδηθαζίαο πνπ ηείλεη λα δηαγξάςεη θαη λα απνθιείζεη ηα ιάζε. Σν
39
Knight F.H, Risk, Uncertainty and Profit Houghton Mifflin NY 1921.
40
Hume.D, Trattato di Natura Umana. Laterza1982.
41
Popper K, Objective Knowledge: An Evolution Approach .Oxford Clarendon Press. 1972.
www.kostasmelas.gr
53
πξφβιεκα ηνπ Hume έρεη θαη κηα ςπρνινγηθή αληηζηξνθή. Δάλ ,δειαδή,
δελ δηθαηνινγνχκαζηε λα πεξάζνπκε απφ ηηο επαλαιακβαλφκελεο
πεξηπηψζεηο γηα ηηο νπνίεο έρνπκε εκπεηξία ζε ζπκπεξάζκαηα γηα
ζπκβάληα πνπ δελ έρνπκε εκπεηξία , πσο κπνξεί λα εμεγεζεί ην γεγνλφο
φηη θάζε ινγηθφ άηνκν ζεσξεί «φηη νη πεξηπηψζεηο πνπ δελ έρεη εκπεηξία
κνξθνπνηνχληαη κε εθείλεο πνπ έρεη εκπεηξία;»42 Ζ απάληεζε ηνπ Hume
φηη απηφ ζπκβαίλεη επεηδή ηα αλζξψπηλα φληα ππφθεηληαη ηελ πίεζε ησλ
ζπλζεθψλ πνπ επηβάιινπλ νη επαλαιήςεηο θαη σο εθ ηνχηνπ ελεξγνχλ κε
ηξφπν αλάινγν, νδεγεί ζε κηα αλνξζνινγηθή πξνζέγγηζε κε
ππνζηεξηδφκελε ζχκθσλα κε ηα πξνηάγκαηα ηεο ινγηθήο.
Σν ζπκπέξαζκα ηνπ Popper43 φηη νη πξνζδνθίεο κπνξνχλ λα
δεκηνπξγεζνχλ αλεμάξηεηα απφ ηηο επαλαιήςεηο , ή θαη πξηλ απφ απηέο44
κε δεδνκέλε «ηελ αδηάθνπε αλζξψπηλε αλάγθε γηα θαλνληθφηεηα»
απνηειεί κηα ηδηαίηεξα ελδηαθέξνπζα απάληεζε ζην πξφβιεκα ηνπ
Hume.
Δπνκέλσο είλαη δπλαηφ λα ππνζηεξηρζεί φηη :
΢ηελ Οηθνλνκία, φπσο θαη ζ‟ άιια επηζηεκνληθά πεδία, απνθάζεηο ζε
ζπλζήθεο θηλδχλνπ ιακβάλνπλ ρψξα φηαλ κπνξνχλ λα απνδνζνχλ
ζπγθεθξηκέλεο πηζαλφηεηεο ζε δπλεηηθέο θαηαζηάζεηο (νη νπνίεο
απνθιείνληαη ακνηβαία) ζπλδεδεκέλεο κε ζπγθεθξηκέλεο κε θάζε
κνλαδηαία απφθαζε. Δπνκέλσο δελ είλαη αλαγθαίν λα ππνηεζεί φηη ηα
θαηλφκελα είλαη «επαλαιακβαλφκελα» , φπσο είλαη ηα ζπκβάληα ζηα
νπνία αλαθέξεηαη θπξίσο ε βηβιηνγξαθία. Φζάλεη , είλαη δειαδή ηθαλή
ζπλζήθε, φηη πξνζδηνξίδνληαη ππνθεηκεληθέο πηζαλφηεηεο (φρη ζπλεπψο
42
Όπσο παξαπάλσ, ζειίδα 22.
43
Popper K : Objective Knowledge: An Evolution Approach . Oxford .Clarendon Press. 1972.
44
Απηφ ζπκβαίλεη θαηά ηνλ Popper επεηδή ε αλάγθε γηα θαλνληθφηεηα απνηειεί θάηη ην ελζηηθηψδεο
θαη θαζφινπ δελ απνηειεί ινγηθή δηαδηθαζία.
www.kostasmelas.gr
54
χπαξμε ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ)45 ζηε βάζε ησλ νπνίσλ κπνξνχλ λα

ιεθζνχλ νη απνθάζεηο.
΢ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο «θαηαζηάζεηο αβεβαηφηεηαο»46
αληηζέησο, ζεσξείηαη φηη δελ ππάξρνπλ πιεξνθνξίεο ηθαλέο ψζηε λα είλαη
δπλαηφλ λα απνδνζεί «αληηθεηκεληθή πηζαλφηεηα» πξαγκαηνπνίεζεο
ησλ κειινληηθψλ γεγνλφησλ πνπ βεβαίσο ζα αθνξνχλ ζε νηθνλνκηθά
γεγνλφηα. Ωο αληηθεηκεληθή πηζαλφηεηα ζεσξείηαη ην φξην ηεο ζρεηηθήο
ζπρλφηεηαο ελφο γεγνλφηνο πνπ επαλαιακβάλεηαη ζηνλ ρξφλν. Σχκθσλα
κε απηή ηε ζεσξία, νη θαηαζηάζεηο αβεβαηφηεηαο γελληνχληαη ιφγσ ηεο
κνλαδηθφηεηαο νξηζκέλσλ γεγνλφησλ.
΢ηηο θπζηθέο επηζηήκεο ε επαλάιεςε ησλ γεγνλφησλ εμαζθαιίδεηαη
θαηά ηξφπν επαξθέζηαην κε ηελ εθηέιεζε πεηξακάησλ ζην εξγαζηήξην.
Απηφ δελ ζπκβαίλεη κε ηα νηθνλνκηθά γεγνλφηα. ΢ηηο πεξηπηψζεηο απηέο
κφλν ε θαλνληθφηεηα κε ηελ νπνία επαλαιακβάλεηαη ην νηθνλνκηθφ
γεγνλφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο ππνθαηάζηαην ηνπ πεηξάκαηνο
ζην εξγαζηήξην. Απφ εδψ απνξξέεη ε ζεκαζία πνπ έρεη γηα ηελ
νηθνλνκία ε παξνπζία θαλνληθνηήησλ ζηα νηθνλνκηθά γεγνλφηα. Ζ
δηαπίζησζε χπαξμεο θαλνληθνηήησλ επηηξέπεη ηε καζεκαηηθνζηαηηζηηθή
επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ (πνπ απνξξένπλ απφ ηηο θαλνληθφηεηεο)
θαζηζηψληαο ην επηζηεκνληθφ status ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο ηζάμην ή
πεξίπνπ ηζάμην κε ην αληίζηνηρν ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ , δεδνκέλνπ φηη
απνθαζίζηαηαη ε νκνηφηεηα κεηαμχ ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ θαη ηεο
νηθνλνκίαο θαη ζην ζεκείν πνπ αθνξά ζηελ πεηξακαηηθή δηαδηθαζία θαη
ζηελ πξφβιεςε. «Αιιά ππάξρεη θαλνληθφηεηα ζηελ νηθνλνκηθή δσή…ε
νηθνλνκηθή αλάιπζε πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηεο ηελ χπαξμε
45
Δίλαη γλσζηφλ φηη ππάξρνπλ ζνβαξέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ζρνιψλ ζρεηηθά κε ην δήηεκα
ησλ πηζαλνηήησλ. ΢ε γεληθφ επίπεδν κπνξνχλ λ αλαθεξζνχλ δχν βαζηθέο ζρνιέο ζθέςεο , ε θιαζζηθή
θαη ε κπαεζηαλή . ΢ηελ πξψηε ε πηζαλφηεηα ιακβάλεη αληηθεηκεληθά ραξαθηεξηζηηθά . Οξίδεηαη σο ην
φξην , πνπ ηείλεη ζην άπεηξν , ηεο ζρεηηθήο ζπρλφηεηαο ησλ επαλαιήςεσλ ελφο θαηλνκέλνπ. ΢ηε
δεχηεξε ζρνιή , ε πηζαλφηεηα ελλνείηαη σο «βαζκφο εκπηζηνζχλεο» ή «πίζηεο» ζην λα ζπκβεί έλα
γεγνλφο.
46
Keynes J.M, Treatise on Probability, Mac Millan, London, 1921. (Σν πξψην κέξνο θπξίσο).
www.kostasmelas.gr
55
θαλνληθνηήησλ. Πξέπεη λα ην θάλεη εάλ ζέιεη λα έρεη θάπνηα εξκελεπηηθή

δπλαηφηεηα»47
΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο ππάξρεη βαζηά δηαθσλία αθξηβψο γηα απηφ ην
δήηεκα, κεηαμχ ησλ δχν θπξίαξρσλ επηζηεκνληθψλ πξνγξακκάησλ ζην
ρψξν ηεο νηθνλνκίαο.
Οη Κευλζηαλνί48 θαη νη Post-Keynesians49 ππνζηεξίδνπλ φηη ζπλήζσο ηα
ζεκαληηθά νηθνλνκηθά γεγνλφηα δελ παξνπζηάδνπλ θαλνληθφηεηα, είλαη
κε επαλαιακβαλφκελα θαη σο εθ ηνχηνπ κνλαδηθά. Πξαγκαηνπνηνχληαη
ζπλεπψο ζε πεξηβάιινλ πιήξνπο αβεβαηφηεηαο. ΢χκθσλα κε ηνλ Keynes
ππάξρεη έλαο ηξφπνο αληίιεςεο πνπ είλαη «αλζξσπίλσο ινγηθφο» θαη ν
νπνίνο αληηπαξαηίζεηαη ζηε «ηππηθή ινγηθή» θαη ν νπνίνο επηηξέπεη ηε
δεκηνπξγία «ινγηθψλ πηζηεχσ» γηα ηελ πηζαλφηεηα κειινληηθψλ
ζπκβάλησλ βαζηδφκελνο κφλν ζηελ επζεία εκπινθή θαη άκεζε γλψζε ηεο
ηζηνξίαο ησλ γεγνλφησλ απηψλ. Παξφιν πνπ ε επηινγή ησλ γεγνλφησλ
είλαη ππνθεηκεληθή, ε αμηνιφγεζε ησλ πηζαλνηήησλ δελ είλαη
ππνθεηκεληθή. Με απιά ιφγηα απηφ ζεκαίλεη φηη πνιιέο απνθάζεηο
ιακβάλνληαη ζε έλα νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ ρσξίο λα ππάξρεη ε
δπλαηφηεηα λα ηνπο απνδνζεί καζεκαηηθνζηαηηζηηθή βάζε. Πξφθεηηαη
γηα ηηο «θαπηέο απνθάζεηο» (crucial decisions).50
Γηα ηνπο post-Keynesians, ην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα είλαη αλνηθηφ: ην
νηθνλνκηθφ κέιινλ πξέπεη λα δεκηνπξγεζεί απφ ηηο αλζξψπηλεο πξάμεηο.
Ζ ηηζέκελε έκθαζε απφ ηνλ Keynes ζηα « animal spirits», πνπ νδεγνχλ
ηηο επελδπηηθέο απνθάζεηο, εκπεξηέρεη έλαλ απηφλνκν ξφιν ζηηο
πξνζδνθίεο. Ζ απάληεζε ηνπ Keynes ζε φζνπο ζθέπηνληαη λα
θαηαζηήζνπλ ηηο πξνζδνθίεο κία (θαιά θαηαζθεπαζκέλε) πνζνηηθή
ελδνγελή κεηαβιεηή είλαη ε αθφινπζε : «φηαλ απαζρνινχκεζα κε ηελ
47
Frydman. R – Phelps E.S, (επηκέιεηα) Individual Forecasting and Aggregate Outcomes. Rational
Expectations Examined. Introduction. Cambridge University Press 1983.
48
Shackle G.L.S : Uncertainty in Economics . Cambridge. University Press 1955.
49
Davidson P: Financial Markets, Money and the Real World. Edward Elgar.MA, USA 2002.
50
Shackle G.L.S : Uncertainty in Economics . Cambridge.University Press 1955.
www.kostasmelas.gr
56
επηξξνή ησλ πξνζδνθηψλ, βξηζθφκαζηε, ιφγσ ηεο θχζεο ησλ πξαγκάησλ,

έμσ απφ ην βαζίιεην ηεο ηππηθήο αθξίβεηαο»51.
΢χκθσλα κε ηνλ Keynes δελ είλαη αλαγθαίν ην λα κπνξνχλ λα
ζπγθξηζνχλ νη πηζαλφηεηεο, κηαο θαη δελ εθθξάδνληαη πάληα ζε
αξηζκεηηθή κνξθή.
Γηα ηνλ Keynes ε δηαθνξά κεηαμχ κηαο δπλακηθήο θαη κηαο ζηαηηθήο
αλάιπζεο ηεο νηθνλνκίαο ζπλίζηαηαη ζην γεγνλφο φηη : «δελ είλαη ην
παξαηεξνχκελν νηθνλνκηθφ ζχζηεκα ην νπνίν βξίζθεηαη ζε θίλεζε ζηε
κηα πεξίπησζε θαη ζε ζηαζηκφηεηα ζηελ άιιε, αιιά είλαη νη πξνζδνθίεο
καο αλαθνξηθά κε ην κειινληηθφ πεξηβάιινλ πνπ κεηαβάιινληαη ζηε κία
πεξίπησζε ελψ παξακέλνπλ ζηάζηκεο ζηελ άιιε»52.
Σα πξνβιήκαηα ηνπ πξαγκαηηθνχ θφζκνπ κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ, κφλν
φηαλ, θαηά Μ.Ο., «νη πξνεγνχκελεο πξνζδνθίεο καο είλαη λα
δηαςεπζζνχλ θαη νη κειινληηθέο καο πξνζδνθίεο επεξεάδνπλ απηφ πνπ
θάλνπκε ζήκεξα»53.
Μφλν ζε έλαλ θφζκν ζηνλ νπνίν ηα κειινληηθά γεγνλφηα κπνξνχλ λα
δηαςεπζηνχλ -ζηνλ θφζκν καο- «νη εηδηθέο ηδηφηεηεο ηνπ ρξήκαηνο ζαλ
δαρηπιίδη κεηαμχ παξφληνο θαη κέιινληνο πξέπεη λα εηζέιζνπλ ζηνπο
ππνινγηζκνχο καο»54. Μφλν ζην πξαγκαηηθφ θφζκν ην ρξήκα δελ είλαη
νπδέηεξν θαη ζπλεπψο, νη θεξδνζθνπηθέο πξάμεηο ζηηο
ρξεκαηνπηζησηηθέο αγνξέο έρνπλ πξαγκαηηθά απνηειέζκαηα ζηελ
παξαγσγή, ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηε κεγέζπλζε ηφζν καθξνρξνλίσο
φζν θαη βξαρπρξνλίσο.
51
J.M Keynes. The Collected Writings of John Maynard Keynes, 14, Mac Millan , 1973, p 2.
52
J.M. Keynes , φπσο παξαπάλσ , p 511.
53
Keynes1936, 393-394.
54
J.M.Keynes, Ζ Γεληθή Θεσξία ηεο Απαζρφιεζεο, ηνπ Σφθνπ θαη ηνπ Υξήκαηνο, Παπαδήζε 2001,
ζειίδα 316
www.kostasmelas.gr
57
Οη απφςεηο ηνπ Keynes55 ζρεηηθά κε ην ζρεκαηηζκφ ησλ πξνζδνθηψλ

επηηξέπεη επηπιένλ έλα πεξαηηέξσ δηαρσξηζκφ επίζεο ζεκαληηθφ.
΢πγθεθξηκέλα πξφθεηηαη γηα ηνλ δηαρσξηζκφ κεηαμχ βξαρππξφζεζκσλ
θαη καθξνπξφζεζκσλ πξνζδνθηψλ. Ο δηαρσξηζκφο δελ αλαθέξεηαη ζηνλ
ρξνληθφ νξίδνληα , αιιά ζηε θχζε ησλ εμεηαδνκέλσλ θαηλνκέλσλ. ΢ηελ
νπζία ν Keynes ζέηεη ζε αληηπαξάζεζε ηηο απνθάζεηο πνπ αλαθέξνληαη
ζηελ πξνζαξκνγή ηεο παξαγσγήο ησλ θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ ζηελ
αληίζηνηρε δήηεζε κε εθείλεο πνπ αθνξνχλ ηελ απφθηεζε θαη ηελ
εγθαηάζηαζε ησλ θεθαιαηνπρηθψλ αγαζψλ. Με ηελ παξαπάλσ άπνςε
56
δηαθνξνπνηείηαη απφ ηε ΢νπεδηθή ζρνιή θαη ηελ αλάιπζή ηεο ζην
πιαίζην ex-ante θαη ex-post πνπ αθνξνχλ κφλν βξαρππξφζεζκεο
πξνζδνθίεο θαη ηα κέζα θαηαλάισζεο. Οη πξνζδνθίεο απηνχ ηνπ είδνπο
κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ ζην πιαίζην ηνπ θηλδχλνπ. Αληηζέησο νη
καθξνπξφζεζκεο πξνζδνθίεο πνπ αθνξνχλ ζηηο επελδπηηθέο απνθάζεηο
κφλν ζην πιαίζην ηεο αβεβαηφηεηαο κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ.
΢ηηο πξψηεο δελ απέδηδε θαζφινπ βάξνο ζην πξνζδηνξηζκφ ηεο
θαηάζηαζεο ηεο ππναπαζρφιεζεο πνπ εγγελψο πξνζέδηδε ζην
θαπηηαιηζηηθφ ζχζηεκα . Όιν ην βάξνο έπηπηε ζηηο καθξνρξφληεο
πξνζδνθίεο. Μάιηζηα δελ ζεσξνχζε θαλέλα είδνο αιιειεμάξηεζεο
κεηαμχ ησλ δχν , πηζηεχνληαο φηη είλαη αλεμάξηεηεο.
Αληηζέησο νη λέν-θιαζηθνί νηθνλνκνιφγνη ππνζηεξίδνπλ κε ζέξκε ηελ

χπαξμε θαλνληθνηήησλ ζηελ νηθνλνκηθή δσή θαη ζηεξίδνπλ ηελ
πξνβιεκαηηθή ηνπο ζην ζηνηρείν ηεο πεξηνδηθφηεηαο ησλ νηθνλνκηθψλ
γεγνλφησλ.
55
Keynes J.M Γεληθή Θεσξία…. Κεθάιαηα V θαη XII.
56
Samuelson P.A : What Classical and Neoclassical Monetary Theory Really Was. In Clower R.W :
Monetary Theory . Middlesex. Penguin 1969.
www.kostasmelas.gr
58
57
Ο Lucas , ππνζηεξίδεη φηη νηθνλνκηθνί θχθινη απνηεινχλ γεγνλφηα
επαλαιακβαλφκελα, δηαζέηνπλ ζηαζεξή θαλνληθφηεηα θαη ζπλεπψο
πξνζθέξνληαη γηα ζπιινγή ησλ απαξαίηεησλ πιεξνθνξηψλ νη νπνίεο
ππνθείκελεο ηελ καζεκαηηθνζηαηηζηηθή επεμεξγαζία παξάγνπλ ηηο
ζρεηηθέο πξνζδνθίεο. Ζ αληίιεςε απηή θπξίαξρε ζηε ζπκβαηηθή
νηθνλνκηθή ζεσξία ζηεξίδεηαη ζε έλα αθειή ξεαιηζκφ ή αληηθεηκεληζκφ
θαζψο ππνζηεξίδεη φηη γηα φινπο ηνπο δξψληεο ππάξρεη έλαο θαη κφλνο
θφζκνο (πνπ αληαλαθιάηαη ζην θπξίαξρν νηθνλνκηθφ ππφδεηγκα58) , κε
ηνλ νπνίν απηνί κέζσ κηαο ζπλεθηηθήο ζρέζεο δηαηεξνχλ κηα
αληηθεηκεληθά νξζνινγηθή ζρέζε. ΢ηελ αληίιεςε απηή δελ ππάξρεη ρψξνο
γηα θαλέλα ράζκα αλάκεζα ζηελ αληηθεηκεληθή ζχζηαζε ηνπ θφζκνπ θαη
ηελ ππνθεηκεληθή αληίιεςε ηνπ εθ κέξνπο ηνπ δξψληνο νπφηε δελ
εγείξνληαη θαη εξσηήκαηα. Δπίζεο νη δηαλνεηηθέο ηθαλφηεηεο ησλ
δξψλησλ δελ ζπλαληνχλ αηνκηθά φξηα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα
απνηειέζνπλ θίλδπλν γηα ηελ νξζνινγηθή δξάζε.
Ο ΢άκνπειζνλ59, επίζεο, έρεη επηκείλεη ζην γεγνλφο φηη νη ζπλζήθεο ηεο
εξγαηηθφηεηαο θαη ηεο κε-ρξνληθφηεηαο ησλ νηθνλνκηθψλ ππνδεηγκάησλ
είλαη ζεκειηψδεηο πξνυπνζέζεηο ηεο επηζηεκνληθήο νηθνλνκηθήο
αλάιπζεο. Δπηπιένλ, ζεκεηψλεη φηη ζηε λενθιαζηθή ζεσξία «…κία
ελδηαθέξνπζα πξνυπφζεζε…ζα ην νλνκάζσ «εξγνδηθή ππφζεζε»…
κηιψληαο κε ηερληθνχο φξνπο, εκείο νη ζεσξεηηθνί ειπίδακε λα κελ
εηζάγνπκε, ζην ππφδεηγκα καο, θαηλφκελα πζηέξεζεο έηζη φπσο γίλεηαη
ζηε Βίβιν, φηαλ ππνζηεξίδεηαη «δηαηξέρνπκε απηή ηελ νδφ κφλνλ κία
θνξά» θαη έηζη ιέγνληαο νδεγεί ην ππνθείκελν έμσ απφ ην βαζίιεην ηεο
επηζηήκεο, γηα λα ην ζέζνπλ ζε εθείλν ηεο αιεζηλήο ηζηνξίαο. ΢χκθσλα
κε ηνλ ΢άκνπειζνλ, ε νηθνλνκία ζα είλαη έλαο θιάδνο γλψζεο κε-
57
58
Σν γλσζηφ σο λενθιαζηθφ ππφδεηγκα.
59
Samuelson P.A : What Classical and Neoclassical Monetary Theory Really Was. In Clower R.W :
Monetary Theory . Middlesex. Penguin 1969.
www.kostasmelas.gr
59
επηζηεκνληθφο, εάλ γίλεη δεθηή ε άπνςε, φηη νη νηθνλνκηθνί ελεξγνχληεο

κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ην νηθνλνκηθφ κέιινλ ζηε βάζε ησλ
πξάμεσλ ηνπο θαη, ζπλεπψο, φηη ε νηθνλνκηθή δηαδηθαζία, εμαξηάηαη απφ
ηελ ηζηνξία ηνπ πνηνο «έρεη δηαζρίζεη απηφ ην δξφκν, κφλν κία θνξά».
Δάλ νη ελεξγνχληεο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ην νηθνλνκηθφ κέιινλ,
ηφηε, ζχκθσλα κε ηνλ ΢άκνπειζνλ, ε νηθνλνκία ζα κεηαηξεπφηαλ ζε κία
αλζξσπηζηηθή κειέηε, θαη ζπλεπψο ζα θαζηζηνχζε ηνπο νηθνλνκνιφγνπο
πνιίηεο δεχηεξεο θαηεγνξίαο, ζην πιαίζην ηεο επηζηεκνληθήο θνηλφηεηαο.
Οχηε ν ΢άκνπειζνλ, νχηε νη ζεσξεηηθνί ησλ νξζνινγηθψλ πξνζδνθηψλ
επηζπκνχλ ηελ ηνπνζέηεζε ησλ νηθνλνκνιφγσλ ζηνπο πνιίηεο β΄
θαηεγνξίαο.
Δίλαη νινθάλεξν φηη γηα φινπο απηνχο ηνπο "επηζηεκνληθνχο"

νηθνλνκνιφγνπο, πνπ νξηζηηθά πηζηεχνπλ ζ‟ έλα εξγνδηθφ ζχζηεκα , νη
πξνζδνθίεο γηα ην κέιινλ δελ ζα κπνξνχζαλ πνηέ λα είλαη απηφλνκεο,
θαζφζνλ ζ‟ απηή ηελ πεξίπησζε ζα έδηλαλ αθνξκή γηα ηελ
απξνζδηνξηζηία, ιφγσ ηεο παξνπζίαο έλαο βαζκνχ ειεπζεξίαο ζην
ζχζηεκα, ηέηνηαο ψζηε ηα πνζνηηθά κεγέζε ηεο πξνεγνχκελεο
νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο δελ ζα κπνξνχζαλ λα είλαη έλαο
πηζαλνινγηθφο νδεγφο θαηάιιεινο γηα ηα κειινληηθά γεγνλφηα.
3.
Μειεηψληαο απηφ ην δήηεκα ν Simon60 έρεη αλαδείμεη ηα φξηα ηεο
ηθαλφηεηαο ησλ αλζξσπίλσλ φλησλ λα ιχλνπλ ηα πξνβιήκαηα , ηε
δπζθνιία λα είλαη «νιηθνί αξηζηνπνηεηέο» αθφκα θαη ζε θαζεκεξηλέο
θαηαζηάζεηο νη νπνίεο φκσο ζηελ πξάμε είλαη πνιχ ζχλζεηεο. Ο Simon
αξλείηαη ηελ «θαλνληζηηθή λενθιαζηθή ζεσξία» θαη ηηο ππνζέζεηο πνπ ηε
60
Simon. H , α)Models of Discovery, D.Reidel , Boston 1977. β)The Sciences of the Artificial , The
MIT Press, Cambridge 1981. γ) Models of Bounded Rationality. The MIT Press, 2 Volume ,Cambridge
1982. δ) From Substantive to Procedural Rationality, ζην S.Latsis (επηκ) Method and Appraisal in
Economics
www.kostasmelas.gr
60
ζπλνδεχνπλ , ηελ αξηζηνπνίεζε θαη ηελ «νπζηαζηηθή νξζνινγηθφηεηα»,

ζρεηηθά κε ηνπο νηθνλνκηθά ελεξγνχληεο. Πηζηεχεη ζε κηα «ζηαδηαθή»
νξζνινγηθφηεηα , ζε κηα πεξηνξηζκέλε ηθαλνπνίεζε ησλ επηδηψμεσλ
βαζηζκέλε ζε απινχο θαλφλεο , ζην «πεξίπνπ» αιιά «αξθεηά θαινχο» νη
νπνίνη δελ εκθαλίδνληαη ζε έλα ρανηηθφ θφζκν αιιά δηακνξθψλνληαη
ππφ ην θίλεηξν ησλ νπζηαζηηθψλ αιιαγψλ ηεο εμσηεξηθήο
πξαγκαηηθφηεηαο. Σν θπξίαξρν εδψ είλαη φηη ν Simon , κε βάζε ηε
ςπρνινγία ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ, επαλαθέξεη ζην πιαίζην ηεο
νηθνλνκίαο ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζηελ αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα θαη
ηελ αληίζηνηρε εηθφλα ηνπ δξψληνο , ε νπνία είρε θαηαξγεζεί ζην πιαίζην
ηεο λενθιαζηθήο αιιά θαη ηεο ΝΚΜ ζρνιήο κε ηελ απνδνρή ηεο
«νπζηαζηηθήο νξζνινγηθφηεηαο» , θαζψο δελ ζεσξεί ηνπο ζθνπνχο ηεο
δξάζεο δεδνκέλνπο αιιά παξαηεξεί ηε γέλεζε θαη ηελ αιιαγή ηνπο ζηνλ
ρξφλν. Γειαδή εμεηάδεη πσο αλαπηχζζνληαη νη δηαλνεηηθέο ζηξαηεγηθέο
ππφ ηελ επίδξαζε θνηλσληθψλ θαη αηνκηθψλ παξαγφλησλ φπσο θαη ησλ
πθηζηάκελσλ δηαλνεηηθψλ ηθαλνηήησλ θαη παξνδηθψλ ζπγθηλήζεσλ ή
ζηαζεξψλ πξνθαηαιήςεσλ. Οη πεξηνξηζκνί ηεο νξζνινγηθφηεηαο
γελληνχληαη ηφζν απφ ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν πξέπεη λα ιακβάλνληαη
απνθάζεηο φζν θαη απφ θπζηνινγηθέο θαη ςπρνινγηθέο ηδηφηεηεο ηνπ
δξψληνο πνπ ζέηνπλ φξηα ζηηο δηαλνεηηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο.
΢χκθσλα κε ζπκπεξάζκαηα εξεπλψλ απφ ηα θχξηα ξεχκαηα ηεο
ζχγρξνλεο ςπρνινγίαο61 αιιά θαη απφ εκπεηξίεο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ε
ζέζε ηεο «θαλνληζηηθή λενθιαζηθή ζεσξία» θαη νη ππνζέζεηο πνπ ηε
ζπλνδεχνπλ , ε αξηζηνπνίεζε θαη ε «νπζηαζηηθή νξζνινγηθφηεηα», είηε
κε ηε κνξθή ηεο «πιήξνπο πιεξνθφξεζεο» είηε κε ηε κνξθή
«νξζνινγηθήο επηινγήο» ζρεηηθά κε ηνπο νηθνλνκηθά ελεξγνχληεο , είλαη
απνιχησο αβάζηκε. Οη νηθνλνκηθά ελεξγνχληεο , πξνπάλησλ ζε
61
Abelson R, Social Psyhology‟s Rational Man, S.Benn- G.Martimore (ed): Rationality and the Social
Sciences .London 1976.
www.kostasmelas.gr
61
ζπλζήθεο αλαζθάιεηαο, ιακβάλνπλ ηηο απνθάζεηο ηνπο ζηε βάζε

δνθηκαζκέλσλ είδε εκπεηξηψλ απφ ηηο νπνίεο πξνζπαζνχλ λα εμάγνπλ
αλάινγα ζπκπεξάζκαηα. Οη πξνηηκήζεηο, ζπλεπψο, είλαη πξντφληα
πξνζαξκνγήο θαη επζπγξακκίδνληαη κάιινλ κε ηηο πθηζηάκελεο
δπλαηφηεηεο δξάζεο παξά κε αθεξεκέλνπο βέιηηζηνπο ζηφρνπο62 . Ζ
πεξηνξηζκέλε νξζνινγηθφηεηα είλαη κηα θαηάζηαζε γηα ηελ νπνία νη
άλζξσπνη ιακβάλνπλ γλψζε κε λεθαιηφηεηα θαη ζηελ νπνία
«βνιεχνληαη» πξαγκαηηζηηθά ρσξίο λα αηζζάλνληαη θαζφινπ ληξνπή γηα
ειιείςεηο δηαλνεηηθνχ ή άιινπ πεξηερνκέλνπ.
Δπίζεο ε ηειηθή απφθαζε δηακνξθψλεηαη ζηγά - ζηγά θαη απνζπαζκαηηθά

ρσξίο λα έρεη σο επηδίσμε ηελ αξηζηνπνίεζε θαη ηελ κεγηζηνπνίεζε ηεο
αηνκηθήο σθέιεηαο. Ζ «πεξηνξηζκέλε νξζνινγηθφηεηα» ηνπ Simon , θαη
απηφ είλαη ην θχξην ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη , ελψ κπνξεί λα
ζεσξεζεί φηη θαιχηεξν έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ ν νηθνλνκηθά ελεξγψλ γηα
λα πεξηγξάςεη κηα θαηάζηαζε , δελ κπνξεί λα παξάμεη θαλφλεο κε ζθνπφ
ηε δξάζε . Η παξαδνρή θαη κφλν ηεο αηέιεηαο ή ηνπ πεξηνξηζκνχ δελ
επηηξέπεη , εμ’ ππνζέζεσο, ηελ εμαγσγή θαλφλσλ.
Ζ αηειήο νξζνινγηθφηεηα γηα λα ιεηηνπξγήζεη θαλνληζηηθά ρξεηάδεηαη λα
γλσξίδεη ην δηάζηεκα , ηελ απφζηαζε πνπ ηε ρσξίδεη απφ ηελ πιήξε
νξζνινγηθφηεηα . Ωο εθ ηνχηνπ ζα πξέπεη λα γλσξίδεη ηελ πιήξε θαη
βέιηηζηε νξζνινγηθφηεηα , πξάγκα αδχλαηνλ δηφηη αλ ηελ γλψξηδε ζα ηελ
ρξεζηκνπνηνχζε εμ αξρήο.
Ζ επηζηεκνληθνπνίεζε ηεο δηαδηθαζίαο ιήςεο απνθάζεσλ κε ηελ
θαηαζθεπή ππνδεηγκάησλ , κε ηα νπνία ζα πξέπεη λα επζπγξακκίδεηαη ν
νηθνλνκηθά δξσλ, απνηειεί ην βαζηθφ ζηφρν ησλ λενθιαζηθψλ
νηθνλνκηθψλ είηε ζην πιαίζην ηεο πιήξνπο πιεξνθφξεζεο είηε ηεο
62
Elster.J, Sour Grapes. Studies in the Subversion of Rationality. Cambridge 1983. 109
www.kostasmelas.gr
62
νξζνινγηθήο επηινγήο , είηε ησλ νξζνινγηθψλ πξνζδνθηψλ. Τπάξρεη κηα

ζηελή νκάδα πεξηπηψζεσλ πνπ ηα ππνδείγκαηα απηά ιεηηνπξγνχλ.
Τπάξρεη κηα ρξεζηκφηεηα ησλ ππνδεηγκάησλ απηψλ. Δμππεξεηεί (;) ηελ
εκπεηξηθή- ππνινγηζηηθή ρεηξαγψγεζε κέζσ κηαο απιήο πεξηγξαθήο .
Σεηξηκκέλεο θαηαζηάζεηο πνπ ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε «δείρλνπλ»
κέζα απφ δαηδαιψδεηο ππνινγηζκνχο απηφ πνπ ήδε ππάξρεη ζηελ
πξνθείκελε απφ ηελ νπνία μεθίλεζαλ. Όκσο απηφ δελ ηα θαζηζηά
απαξαίηεηα. Σα ππνδείγκαηα απηά δελ είλαη θαηάιιεια γηα θαλνληζηηθέο
νδεγίεο δηφηη δελ κπνξνχλ λα θαιχςνπλ φιεο ηηο νληνινγηθέο
θαηαζηάζεηο. Με ιίγα ιφγηα δελ ηα θαζηζηά ζεσξία. Ο νηθνλνκηθά δξσλ
δελ θαζνξίδεη ηε δξάζε ηνπ απφ ηελ γεληθά ηζρχνπζα ζεσξεηηθή αξρή
,πρ κεγηζηνπνίεζε ηεο σθέιεηαο. Αιιά απφ ρηιηάδεο άιινπο
θνηλσληθννληνινγηθνχο παξάγνληεο θαη κπνξεί λα θηάζεη ζην ίδην
απνηέιεζκα μεθηλψληαο απφ άιιε ζεσξεηηθή αξρή ή ρσξίο αξρή.
4.
Φαίλεηαη ινηπφλ φηη ε θφθθηλε γξακκή πνπ δηαθνξνπνηεί ηηο νηθνλνκηθέο

ζεσξίεο σο πξνο ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ πξνζδνθηψλ αθνξνχλ ζηε θχζε
ησλ νηθνλνκηθψλ δηαδηθαζηψλ. Απφ ηελ απάληεζε ζην εξψηεκα απηφ
εμαξηάηαη αλ νη νηθνλνκηθέο δηαδηθαζίεο παξνπζηάδνπλ θαλνληθφηεηα
(είλαη ζηαηηζηηθά ζηαζεξέο) ή φρη.
΢ρεηηθά κε ηε θχζε ησλ νηθνλνκηθψλ πξάμεσλ κπνξνχλ λα εηπσζνχλ ηα

αθφινπζα:
Οη νηθνλνκηθέο πξάμεηο απνηεινχλ κέξνο ησλ θνηλσληθψλ πξάμεσλ.
Παξάγνληαη σο ζπλέπεηα ηεο αλζξψπηλεο θνηλσληθήο δξάζεο. Ωο εθ
ηνχηνπ νη νηθνλνκηθέο πξάμεηο απνηεινχλ θαηά βάζε αλαθιαζηηθέο
πξάμεηο. Ζ αλαθιαζηηθφηεηα κε απιά ιφγηα ζπλίζηαηαη ζην εμήο :
www.kostasmelas.gr
63
Σα γεγνλφηα ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ είλαη αλεμάξηεηα απφ ηηο πξνηάζεηο

ησλ επηζηεκφλσλ πνπ επηρεηξνχλ λα ηα εξκελεχζνπλ. Απνηεινχλ
αληηθεηκεληθά γεγνλφηα κε ηελ έλλνηα φηη δελ επεξεάδνληαη απφ ηε
βνχιεζε θαη ηε δξάζε ησλ επηζηεκφλσλ- αλζξψπσλ πνπ επηρεηξνχλ λα
ηα εξκελεχζνπλ.
Σα γεγνλφηα ηνπ θνηλσληθνχ θφζκνπ απφ ηελ άιιε κεξηά δελ είλαη
αλεμάξηεηα απφ ηε βνχιεζε θαη ηε δξάζε ησλ επηζηεκφλσλ –
αλζξψπσλ. Οη ηειεπηαίνη ζπκκεηέρνπλ ζ‟ απηά , ηα δεκηνπξγνχλ
,επηδηψθνπλ λα επηδξάζνπλ λα πιάζνπλ ηελ πξαγκαηηθφηεηα ζχκθσλα κε
ηε βνχιεζή ηνπο. Ζ επηζηεκνληθή εξγαζία ηνπ νηθνλνκνιφγνπ είλαη
θαηαδηθαζκέλε δειαδή λα αληαλαθιά έλαλ θφζκν πνπ δεκηνπξγεί ε
αλζξψπηλε βνχιεζε. Παξάιιεια νη ζπκκεηέρνληεο επηδηψθνπλ λα
θαηαλνήζνπλ63 ηελ θαηάζηαζε ζηελ νπνία ζπκκεηέρνπλ , λα
θαηαλνήζνπλ ηελ πξαγκαηηθφηεηά ηνπο νπζηαζηηθά.
Οη δχν ιεηηνπξγίεο πνπ αζθνχλ νη ζπκκεηέρνληεο ζπλερψο θαη αελάσο
παξεκβαίλνπλ ε κία ζηελ άιιε. Γεκηνπξγείηαη κηα ακθίδξνκε ζρέζε
κεηαμχ ηεο αλζξψπηλεο βνχιεζεο θαη ηεο δνκήο ηνπ θνηλσληθνχ θφζκνπ.
Ζ ζπλχπαξμε απηψλ ησλ ιεηηνπξγηψλ δεκηνπξγεί ηελ αλαθιαζηηθφηεηα
ησλ θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ. Ζ αλαθιαζηηθφηεηα είλαη παξνχζα ζε θάζε
ηζηνξηθή δηαδηθαζία. Δίλαη απηή πνπ θαζηζηά κηα δηαδηθαζία αιεζηλά
ηζηνξηθή . Δγείξεη κε- αληηζηξεπηέο ηζηνξηθέο δηαδηθαζίεο θαη ζπλεπψο
δελ πξνζθέξεηαη γηα άρξνλα ηζρχνπζεο γεληθεχζεηο. Ωο εθ ηνχηνπ
απαηηεί θαη‟ αξράο θηινζνθηθή πξνζέγγηζε ΢ηα νηθνλνκηθά γεγνλφηα
εθδειψλεηαη κέζσ ησλ πξνηηκήζεσλ , νη νπνίεο έξρνληαη λα «θαιχςνπλ»
63
Ζ θαηαλφεζε αθνξά ζηνλ αλζξψπηλν ρψξν, πνπ πεγάδεη απφ ην γεγνλφο φηη ε αλζξψπηλε ηζηνξία
θαη ε αλζξψπηλε δσή είλαη δεκηνπξγία λνεκάησλ θαη ζεκαζηψλ. Αληηζέησο ε εξκελεία (εμήγεζε)
ζεκαίλεη λα πξνζπαζήζνπκε λα αλαγάγνπκε έλα θαηλφκελν ζηηο αηηίεο ηνπ θαη ζε γεληθνχο λφκνπο ,
ζχκθσλα κε ηνπο νπνίνπο ε εκθάληζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ θαηλνκέλνπ νθείιεηαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε
αηηία. Ζ εξκελεία αθνξά ζηηο δηαδηθαζίεο ηεο Φπζηθψλ επηζηεκψλ. Τπάξρεη θαη κηα ηξίηε ζηάζε ε
δηαχγαζε , δειαδή ε δεκηνπξγία θηινζνθηθψλ ζεκαζηψλ πνπ καο επηηξέπνπλ λα ζθεθηνχκε ην νλ θαη
ηα φληα ζηε ζχλδεζή ηνπο κε ηελ εκπεηξία καο. Γηα φια απηά δεο: Κ.Καζηνξηάδεο, Φηινζνθία θαη
Δπηζηήκε. Δπξαζία 2004.
www.kostasmelas.gr
64
ην θελφ κεηαμχ ηνπ παξφληνο (φπνπ ιακβάλνληαη νη απνθάζεηο) θαη ελφο

αλακελφκελνπ κέιινληνο πνπ επειπηζηνχκε φηη ζα ππάξμεη
επηβεβαηψλνληαο ηηο πξνζδνθίεο καο αιιά θαη θαζνδεγνχκελν απφ απηέο.
Σειηθά ην κέιινλ πνπ ζα πξνθχςεη ζα είλαη θαηά βάζε ην απνηέιεζκα
ησλ πξνζδνθηψλ πνπ ζα επηθξαηήζνπλ , δεδνκέλνπ φηη ζηελ αγνξά
ζπγθξνχνληαη απεξηφξηζηνο αξηζκφο πξνζδνθηψλ.
Ζ απφξξηςε ηεο έλλνηαο ηεο αλαθιαζηηθφηεηαο νθείιεηαη ζηε ζέιεζε
ησλ νηθνλνκνιφγσλ ηεο ζπκβαηηθήο ζεσξίαο λα αλαγάγνπλ ηελ επηζηήκε
ηνπο ζε ηζάμην επηζηεκνληθφ status κε ηηο θπζηθέο επηζηήκεο. ΢ηφρεπαλ
ζηε δεκηνπξγία θαζνιηθά ηζρπφλησλ λφκσλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα
ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα εμεγεζεί θαη λα πξνβιεθζεί ε νηθνλνκηθή
ζπκπεξηθνξά θαη έιπηδαλ φηη ζα ην πεηχρνπλ βαζηδφκελνη ζηελ έλλνηα
ηεο ηζνξξνπίαο. Γειαδή ελέηαμαλ ζην νπινζηάζηφ ηνπο κηα έλλνηα
(δαλεηζκέλε απφ ηε λεπηψλεηα θπζηθή) ε νπνία πίζηεπαλ φηη ζα ηνπο
«έιπλε» ην πξφβιεκα ηεο αλαθιαζηηθφηεηαο φκσο κέζσ ηεο
νινθιεξσηηθήο απφξξηςεο ηνπ απφ ηελ ελλνηνινγηθή ζπγθξφηεζε ηεο
επηζηήκεο ηνπο.
Γίλεηαη απηνλφεην φηη γηα λα δνζεί απάληεζε ζην δήηεκα ηεο
ζηαζεξφηεηαο ρξεηάδεηαη λα πξνζδηνξηζζεί πνηνο ηχπνο ζπκπεξηθνξάο
ππεξηζρχεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. H θχζε ησλ νηθνλνκηθψλ πξάμεσλ,
φπσο πεξηγξάθηεθαλ πξνεγνπκέλσο, εμππαθνχεηαη φηη θαζνξίδεη ζε
κέγηζην βαζκφ ηε ζηαζεξφηεηα ησλ νηθνλνκηθψλ δηαδηθαζηψλ δεδνκέλνπ
φηη ε ηειεπηαία δελ είλαη ηίπνηε άιιν απφ ην απνηέιεζκα ηεο πξψηεο.
Καινχληαη νη νηθνλνκνιφγνη λα απνθαλζνχλ(sic) φηη ηα αληηθείκελα
ςπρή, θνηλσλία θαη ηζηνξία είλαη νπζησδψο θαη ζην αθέξαην νκνηνγελή
κε ηα θπζηθά ή βηνινγηθά αληηθείκελα. Πσο ζα κπνξνχζαλ λα
απνθαλζνχλ επί απηνχ φηαλ γηα λα ππάξμεη θαη‟ αξράο ην νηθνλνκηθφ
εηδέλαη , κε ηελ έλλνηα ηεο πεξηγξαθήο, ηεο αλάιπζεο θαη ηεο εμήγεζεο
ησλ πξαγκαηηθψλ νηθνλνκηθψλ θαηλνκέλσλ ρξεηάδεηαη λα ζηεξίδεηαη ζε
www.kostasmelas.gr
65
αηηήκαηα ή απνηειέζκαηα πνπ αθνξνχλ ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ,

ζηα θίλεηξά ηεο, ζην βαζκφ νξζνινγηθφηεηάο ηεο θαη ζηε θχζε ηεο
νξζνινγηθφηεηαο απηήο, ζηε δηαίξεζε ηεο θνηλσλίαο ζε νκάδεο,
ζηξψκαηα, ηάμεηο, ζηελ εζσηεξηθή ιεηηνπξγία θαη ηνλ θνηλσληθφ ξφιν
ησλ νξγαληζκψλ θαη ησλ ζεζκψλ, θπξίσο ηεο επηρείξεζεο, ηνπ
ζπλδηθάηνπ, ηνπ θξάηνπο64. Απφ πνχ λα ηα πάξεη φια απηά; Σα
ζπκπεξάζκαηα ηεο θνηλσληνινγίαο , ηεο ςπρνινγίαο θαη άιισλ ζπλαθψλ
αλζξσπνινγηθψλ θιάδσλ γλψζεο φρη κφλν δελ κπνξνχλ λα επηβιεζνχλ
ζηελ νηθνλνκία , φπσο γίλεηαη ζηηο αθξηβείο επηζηήκεο65 , αιιά
νπζηαζηηθά ηεο είλαη άρξεζηα γηα λα κελ πνχκε απσζεηηθά.
ΝΔΑ ΚΔΫΝ΢ΙΑΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (New-Keynesians economy)
΢ην δξφκν πνπ άλνημε Νέα Κιαζηθή Οηθνλνκία, αθνινχζεζε ζρεδφλ

ζπγρξφλσο ε ιεγφκελε Νέα Κευλζηαλή Οηθνλνκία (New-Keynesians
economy). Με ηε ζεηξά ηεο εηζέξρεηαη ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο
ηεο κηθξνζεκειίσζεο ηεο καθξννηθνλνκηθήο ζεσξίαο. Παξαδέρεηαη
δειαδή, φηη ε λέν-θιαζηθή θευλζηαλή ζχλζεζε αδπλαηεί λα δψζεη
απάληεζε ζην παξαθάησ βαζηθφ εξψηεκα: Πψο κπνξεί λα ζπλππάξμεη ε
ππφζεζε πεξί ηέιεηνπ αληαγσληζκνχ, φπσο απηή ελππάξρεη εληφο ηνπ
βαξιαζηαλνχ ππνδείγκαηνο, κε ηε ζέζε πεξί αλειαζηηθνηήησλ ησλ
νλνκαζηηθψλ κεγεζψλ θαη θπξίσο κε απηή ησλ νλνκαζηηθψλ κηζζψλ;
Πψο κπνξεί λα ζπκβαίλεη απηφ φηαλ, ην βαζηθφηεξν κήλπκα ηεο
νηθνλνκίαο είλαη, φηη ζε κηα αληαγσληζηηθή αγνξά ε δπλακηθή ησλ
πξαγκάησλ ζπλίζηαηαη ζηελ πξνζαξκνγή ησλ ηηκψλ σο απάληεζε ζηελ
χπαξμε αληζνξξνπίαο κεηαμχ πξνζθνξάο θαη δήηεζεο;
64
Κ.Καζηνξηάδεο, , Νενηεξηθή επηζηήκε θαη θηινζνθηθή εξψηεζε, ζην Κ.Καζηνξηάδεο, Σα
ζηαπξνδξφκηα ηνπ ιαβπξίλζνπ, Ύςηινλ /Βηβιία 1991, ζει. 228.
65
M.Planck, Νφεκα θαη φξηα ηεο ζεηηθήο επηζηήκεο ,University Studio Press. 1998.
www.kostasmelas.gr
66
Ζ ζεσξεηηθή αλαθνξά ηνπ δεηήκαηνο ησλ «αηειψλ αγνξψλ», θαζίζηαηαη

επνκέλσο απαξαίηεηε γηα ηελ δηαζαθήληζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ
αλαθχπηνπλ θαη ηελ απνθπγή παξεμεγήζεσλ.
Ζ ζπδήηεζε γηα ηηο «αηειείο αγνξέο» φπσο είλαη επλφεην, εκπεξηέρεηαη
ζηελ γεληθφηεξε ζπδήηεζε πνπ αθνξά ζηνλ πξνζδηνξηζκφ θαη ζηελ
ηππνπνίεζε ησλ αγνξψλ φπσο απηέο ζπιιακβάλνληαη απφ ηηο δηάθνξεο
νηθνλνκηθέο ζρνιέο θαη ηα παξαγφκελα απφ απηέο νηθνλνκηθά
ππνδείγκαηα.
Ζ νλνκαδφκελε Νέα Κευλζηαλή Οηθνλνκία αθνινπζψληαο ην πιαίζην

πξνβιεκαηηζκνχ ηα Νέαο Κιαζηθήο Οηθνλνκίαο δίλεη κεγάιε έκθαζε κε
ηε ζεηξά ηεο, ζηελ πξνζπάζεηα κηθξνζεκειίσζεο ηεο καθξννηθνλνκηθήο
ζεσξίαο. Αλαπηχζζνληαη έηζη εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα, ηα νπνία
επηρεηξνχλ λα «θηίζνπλ» καθξννηθνλνκηθέο ζεσξίεο κέζσ ησλ «λέσλ
εμειίμεσλ» πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζηηο αγνξέο ησλ αγαζψλ, ηεο εξγαζίαο
θαη ηνπ θεθαιαίνπ. Οη ζπκκεηέρνληεο εξεπλεηέο ζηελ πξνζπάζεηα
επίηεπμεο ηνπ θνηλνχ ζηφρνπ, έρνπλ αθνινπζήζεη δηαθνξεηηθνχο δξφκνπο
έξεπλαο. Μηιψληαο γεληθά κπνξνχκε λα εληάμνπκε φιεο ηηο πξνζπάζεηεο
ζε δχν ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο.
Η πξψηε νκάδα66 ππνζηεξίδεη ηελ άπνςε φηη ε αλειαζηηθφηεηα ησλ
νλνκαζηηθψλ ηηκψλ, απνηειεί νπζηαζηηθφ θξηηήξην δηαθνξνπνίεζεο ηεο
66
D. Romer: The New Keynesian Synthesis, Journal of Economic Perspectives, vol7, No1,
winter 1993, p.5-22
Ball L, N. Gregory Mankiw, Romer D: The New Keynesian n Economics and the Output –
Inflation Trade – off, Brookings Papers on Economic Activity, 1988, No1, p.1-65
Ball L, Romer D: Real Rigidities and the Non-Neutrality of Money, Review of Economic
Studies, April 1990, 57, p. 183-203
Okun AM, Rational Expectations with Misperceptions as a Theory of the Business Cycle,
Journal of Money, Credit and Banking, 1980, ιταλική μετάφραση στο Rodano G. (a cura)
Ascesa e decline della nuova macroeconomica classica.
Ball L. Romer D.: Are Prices Too Sticky?, Quarterly Journal of Economics, August 1989, 104,
p. 507-524.
N. Gregory Mankiw and David Romer, eds., (1991), New Keynesian Economics. Vol. 1: Imperfect
competition and sticky prices, MIT Press,. Vol. 2: Coordination Failures and Real Rigidities. MIT
Press,.
www.kostasmelas.gr
67
θευλζηαλήο πξνζέγγηζεο απφ ην ππφδεηγκα Walras – Arrow – Debreu.

Οπζηαζηηθά ην θχξην βάξνο δίλεηαη ζηελ πξνζπάζεηα ζεσξεηηθή
ζεκειίσζεο ηεο αλειαζηηθφηεηαο ησλ κηζζψλ, φπσο είρε πηνζεηεζεί απφ
ηνλ J.M. Keynes ζηε Γεληθή Θεσξία67 (Κεθάιαην 2).
Γηαηί ππάξρεη αλειαζηηθφηεηα ζηηο ηηκέο θαη ζηνπο κηζζνχο απνηειεί ην
θεληξηθφ πξφβιεκα ηεο Νέαο Κευλζηαλήο Οηθνλνκίαο. Γηαηί νη ηηκέο
πξνζαξκφδνληαη ηφζν αξγά; Μηα θνηλή εμήγεζε πνπ δίλεηαη απφ ηνπο
Νενθευλζηαλνχο είλαη ε παξνπζία ησλ ιεγφκελσλ «θφζηε γηα ηνπο
θαηαιφγνπο»68 κηθξά δειαδή θφζηε πνπ πξέπεη λα θαηαβιεζνχλ γηα λα
ελεκεξσζνχλ νη θαηάινγνη ησλ πξντφλησλ , νη λέεο ηηκέο θηι. Αλ θαη
απηά ηα θφζηε ζεσξνχληαη κηθξά εληνχηνηο νη λενθευλζηαλνί ζεσξνχλ
φηη ζπκβάινπλ ζηελ αλειαζηηθφηεηα ησλ ηηκψλ, θαη κπνξνχλ λα
επεθηείλνπλ ηηο βξαρππξφζεζκεο δηαθπκάλζεηο.
Δπίζεο ππνδεηθλχνπλ θαη άιιεο πεγέο πνπ ζπκβάινπλ ζπελ
αλειαζηηθφηεηα ησλ ηηκψλ:
-απμαλφκελεο απνδφζεηο θιίκαθνο
-απνηειέζκαηα ηζνινγηζκψλ
- θπθιηθέο δηαθπκάλζεηο ζηα markups
- απνηειεζκαηηθνί κηζζνί
-αληίζηξνθεο επηινγέο
-άξξεηα ζπκβφιαηα
- κεγάιεο εμσηεξηθέο νηθνλνκίεο.
Παξάιιεια, κέζσ απηήο ηεο ζεκειίσζεο, επηρεηξείηαη λα δεηρζεί φηη ε

ξνπή πξνο αληζνξξνπία πνπ εκθαλίδεη ην ζχζηεκα δελ νθείιεηαη ζηελ
Δπίζεο ζε απηή ηελ νκάδα ζπκπεξηιακβάλνληαη ν J.B.Taylor, o P.Krugman, o O.Blanchard , o

N.Kivotaki, ,o J.Gali , θαη o M.Woodford
67
Keynes J.M.: Η Γενική Θεωρία της Απασχόλησης, Σόκου και του Χρήματος, Παπαζήση
68
΢ηελ νηθνλνκία menu costs είλαη ηα θφζηε ησλ επηρεηξήζεσλ γηα λα αλαπξνζαξκφζνπλ ηνπο
θαηαιφγνπο , ηνπο ηηκνθαηαιφγνπο, ηα δηαθεκηζηηθά θπιιάδηα θαη άιια πιηθά φηαλ νη ηηκέο αιιάδνπλ
ζηελ νηθνλνκία. Δπεηδή απηά ηα ζπλαιιαθηηθά θφζηε ππάξρνπλ, νη επηρεηξήζεηο κεξηθέο θνξέο δελ
αιιάδνπλ ηηο ηηκέο ηνπο φηαλ ε νηθνλνκία ζέηεη πίεζε ζε απηά , νδεγψληαο ζε αλειαζηηθφηεηα ηηκψλ.
www.kostasmelas.gr
68
ππφζεζε ηεο αλειαζηηθφηεηαο ησλ κηζζψλ, αιιά αληηζέησο, ζηηο αηέιεηεο

ηεο αγνξάο θαη ζπλεπψο ζηνλ αηειή αληαγσληζκφ ησλ επηρεηξήζεσλ69, νη
νπνίεο δεκηνπξγνχλ «θξαγκνχο» ζηελ ειαζηηθφηεηα ησλ νλνκαζηηθψλ
ηηκψλ. Αθφκε θαη κηθξνί έσο ειάρηζηνη «θξαγκνί» κπνξνχλ λα
πξνθαιέζνπλ επξένπ θάζκαηνο καθξννηθνλνκηθά απνηειέζκαηα.
Γηαπηζηψλεηαη επίζεο, φηη ππάξρεη ζπκπιεξσκαηηθφηεηα κεηαμχ ησλ
νλνκαζηηθψλ θαη πξαγκαηηθψλ αλειαζηηθνηήησλ. Ζ αλειαζηηθφηεηα ησλ
πξαγκαηηθψλ κεγεζψλ ζηηο αγνξέο αγαζψλ θαη εξγαζίαο, κπνξεί λα
εληζρχζεη ην κέγεζνο ηεο αλειαζηηθφηεηαο ησλ νλνκαζηηθψλ κεγεζψλ.
Άιινη παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζε απηή ηελ θαηεχζπλζε είλαη : ε κε
ηέιεηα πιεξνθφξεζε πνπ ππάξρεη ζηηο ρξεκαηνπηζησηηθέο αγνξέο , νη
ιαλζαζκέλνη ζπληνληζκνί , πνπ νδεγνχλ ζε πνιιαπιέο θαηαζηάζεηο
ηζνξξνπίαο ιφγσ φηη δεκηνπξγνχλ πνιιαπιέο ζπλαζξνηζηηθέο δεηήζεηο.
Δπίζεο ην θαηλφκελν ηνπ εζηθνχ θηλδχλνπ .
΢εκαληηθή ζπλεηζθνξά ζηε Νέα Κευλζηαλή Οηθνλνκία έγηλε ην 1991 κε

ηελ έθδνζε ησλ δχν ηφκσλ ηεο New Keynesian Economics απφ ηνπο
N.Gregory Mankiw kai D.Romer70.
Σην έξγν απηφ νη δεκηνπξγνί επηθεληξψλνληαη ζηε κηθξνζεκειίσζε ε
νπνία κπνξεί λα παξάγεη θευλζηαλά καθξννηθνλνκηθά απνηειέζκαηα θαη
δελ επηρεηξνχλ αθφκα λα θαηαζθεπάζνπλ νινθιεξσκέλα καθξννηθνλνκηθά
ππνδείγκαηα.
Αξγφηεξα άξρηζαλ λα θαηαζθεπάδνληαη Δπλακηθά ζηνραζηηθά ππνδείγκαηα

γεληθήο ηζνξξνπίαο κε νξηζκέλα θευλζηαλά ραξαθηεξηζηηθά71 ζηα νπνία
69
Blanchard, Olivier Jean; Kiyotaki, Nobuhiro (1987). "Monopolistic competition and the effects of
aggregate demand". American Economic Review 77 (4): 647–666. Reprinted as Ch. 13 of Mankiw and
Romer, op. cit.
70
N. Gregory Mankiw and David Romer, eds., (1991), New Keynesian Economics. Vol. 1: Imperfect
competition and sticky prices, MIT Press,. Vol. 2: Coordination Failures and Real Rigidities. MIT
Press,
www.kostasmelas.gr
69
ρξεζηκνπνηνχληαη άξηζηεο λνκηζκαηηθέο θαη δεκνζηνλνκηθέο πνιηηηθέο. Σε

απηά ηα ππνδείγκαηα νη λενθευλζηαλνί νηθνλνκνιφγνη ζπκθσλνχλ κε ηνπο
νηθνλνκνιφγνπο ηεο ΝΚΜ ζην φηη ηα λνηθνθπξηά θαη νη επηρεηξήζεηο
ζπκπεξηθέξνληαη θαη ιεηηνπξγνχλ ζηελ νηθνλνκία κε βάζε ηηο νξζνινγηθέο
πξνζδνθίεο. Επίζεο νη λενθευλζηαλνί νηθνλνκνιφγνη ζπκθσλνχλ κε ηνπο
νηθνλνκνιφγνπο ηεο ΝΚΜ ζην φηη καθξνρξνλίσο ηζρχεη ε θιαζηθή
δηρνηφκεζε: νη αιιαγέο ζηελ πξνζθνξά ρξήκαηνο είλαη νπδέηεξεο. Πάλησο
, επεηδή νη ηηκέο είλαη αλειαζηηθέο ζηα λενθευλζηαλά ππνδείγκαηα κηα
αχμεζε ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο (ή κείσζε ηνπ επηηνθίνπ)
βξαρππξφζεζκα απμάλεη ην πξντφλ θαη κεηψλεη ηελ αλεξγία. Έηζη νη
λενθευλζηαλνί νηθνλνκνιφγνη δελ πξνηείλνπλ ηε ρξήζε επεθηαηηθήο
λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο γηα λα επηηχρνπλ βξαρπρξφληα θέξδε ζην πξντφλ
θαη ηελ απαζρφιεζε δηφηη πηζηεχνπλ φηη κε ηνλ ηξφπν απηφ απμάλνληαη νη
πιεζσξηζηηθέο πξνζδνθίεο. Αληηζέησο πξνηηκνχλ λα ρξεζηκνπνηείηαη ε
λνκηζκαηηθή πνιηηηθή γηα ιφγνπο ζηαζεξνπνίεζεο. Γηα ηνλ ηξφπν πνπ
ρξεζηκνπνηείηαη ε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή ζε απηά ηα ππνδείγκαηα ζα
αλαθεξζνχκε ζε άιιν ηκήκα ηεο εξγαζίαο. Δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηε ΝΚΜ
ζην φηη ππνζέηνπλ κηα ζεηξά απνηπρηψλ ηεο αγνξάο. Η απνδνρή
αλειαζηηθψλ ηηκψλ θαη κηζζψλ εκπνδίδεη ηελ απηφκαηε επίηεπμε ηεο
ηζνξξνπίαο. Η ηζνξξνπία κε βάζε ηηο νξζνινγηθέο πξνζδνθίεο δελ είλαη
κνλαδηθή. Σπλεπψο εκπνδίδεηαη ε επίηεπμε πιήξνπο απαζρφιεζεο. Η
θξαηηθή παξέκβαζε κέζσ ηεο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο θαη ε παξέκβαζε
ησλ θεληξηθψλ ηξαπεδψλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε πεξηζζφηεξν
απνηειεζκαηηθά καθξννηθνλνκηθά απνηειέζκαηα απφ φηη ην laissez faire
αιιά κφλν καθξνρξνλίσο. Η πξφζθαηε ρξεκαηνπηζησηηθή θαη νηθνλνκηθή
71
Michael Woodford (2003), Interest and Prices: Foundations of a Theory of Monetary Policy.
Princeton University Press,. Έλα ηέηνην ππφδεηγκα παξνπζηάδεηαη ζηε ζπλέρεηα απηνχ ηνπ βηβιίνπ ,
ζειίδα 69-
www.kostasmelas.gr
70
θξίζε νδήγεζε νξηζκέλνπο λενθευλζηαλνχο νηθνλνκνιφγνπο λα

μαλαζθεθηνχλ βαζηθά πξνβιήκαηα ηεο καθξννηθνλνκηθήο72
Σν Τπφδεηγκα ηεο «Νέαο ΢πλαίλεζεο» (New consensus model)
1. Σν ζεσξεηηθφ πιαίζην.
΢ηελ αζθνχκελε, ζηα ρξφληα ηεο Παγθνζκηνπνίεζεο, νηθνλνκηθή

πνιηηηθή ζηηο ΖΠΑ αιιά θαη ζηηο ππφινηπεο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηεο
δχζεο, ε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή απνηειεί ην θπξίαξρν εξγαιείν . Έρεη
αλαιάβεη λα ζεθψζεη ην θχξην βάξνο κηαο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο ε
νπνία θαηά θνηλή νκνινγία απνηειεί έθθξαζε ηεο λενθιαζηθήο
απεηθφληζεο ηεο νηθνλνκίαο. Ο ζθιεξφο ππξήλαο απηήο ηεο απεηθφληζεο
απφ ηνλ νπνίν εθπνξεχνληαη φιεο νη απνθάλζεηο , ζεσξεηηθέο θαη
πξαθηηθέο, ηνπ νηθνλνκηθνχ εξκελεπηηθνχ πιαηζίνπ εδξάδεηαη ζηελ
αληίιεςε ηεο ειεχζεξεο ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο σο ηνπ κφλνπ
κεραληζκνχ απφιπηεο εμαξκνλίθεπζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ
αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ.
΢ην ρψξν ηεο Ννκηζκαηηθήο Θεσξίαο αιιά θαη ηεο Ννκηζκαηηθήο
Πνιηηηθήο , κεηά απφ ηελ αθξαηθλή Μνλεηαξηζηηθή ζεψξεζε , έρνπκε
πεξάζεη ζην Τπφδεηγκα ηεο «Νέαο ΢πλαίλεζεο» ην νπνίν επηρεηξεί λα
ππεξβεί ηηο αθξαίεο κνλεηαξηζηηθέο ζέζεηο ελζσκαηψλνληαο νξηζκέλα
ζηνηρεία απφ ηε ζεσξία ηνπ «ελδνγελνχο ρξήκαηνο».
Σα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα είλαη αξθεηνί νη νηθνλνκνιφγνη πνπ
ζπκθσλνχλ , εθζεηάδνληαο παξαιιήισο , ζηελ παξαηεξνχκελε
ζεσξεηηθή ζχγθιηζε κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ππνδεηγκάησλ αιιά θαη ζηελ
72
O. Blanchard et al , Rethinking Macroeconomic Policy. IMF , February 2010.
www.kostasmelas.gr
71
73
πξαθηηθή άζθεζε ηεο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο (Goodhart , C.A.E
2001).
Ο Woodford74 (2003) πξνζθέξεη κηα ζπζηεκαηηθή θαη απζηεξή
παξνπζίαζε απηνχ πνπ νλνκάζζεθε «Τπφδεηγκα ηεο Νέαο ΢πλαίλεζεο».
75
Παξάιιεια θαη άιινη (Meyer 2001, McCallum 2001 , Clarida, Gali,
and Gertler 1999) παξνπζηάδνπλ, κε κηθξέο παξαιιαγέο , ην ίδην
ππφδεηγκα.
Βαζηθά πξφθεηηαη γηα κηα «λέα» εθδνρή ηνπ παιαηνχ λέν- θιαζηθνχ
ππνδείγκαηνο , ζηελ νπνία επηβεβαηψλεηαη θαη‟ αξράο κηα δηαθνξεηηθή
εθδνρή ηεο δηρνηνκίαο κεηαμχ πξαγκαηηθνχ θαη λνκηζκαηηθνχ ηνκέα
76
(Fontana and Palacio Vera 2005).
Σν ελλνηνινγηθφ πιαίζην ηνπ «Τπνδείγκαηνο ηεο Νέαο ΢πλαίλεζεο»
ζηεξίδεηαη ζηε ινγηθή πνπ δηέπεη ηα Γπλακηθφ ΢ηνραζηηθφ Τπφδεηγκα
Γεληθήο Ηζνξξνπίαο (Dynamic Stochastic General Equilibrium Model)
(DSGEM) ηεο Νέαο Κιαζηθήο Μαθξννηθνλνκίαο (ΝΚΜ) ( ). ΢πλεπψο
ζην ππφδεηγκα ππάξρνπλ φια ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ΝΚΜ.
- Ζ δηαρξνληθή αξηζηνπνίεζε ησλ λνηθνθπξηψλ είλαη ζεκαληηθή
ζεσξεηηθά δηφηη κέζσ απηήο ζηεξίδεηαη ε άπνςε φηη νη επελδχζεηο
εμαξηψληαη κφλν απφ ην θφζηνο ηνπ θεθαιαίνπ , εμνζηξαθίδνληαο
θάζε δπλαηφηεηα λα έρνπλ θάπνην ξφιν ηεο θευλζηαλήο
73
Goodhart , C.A.E . The endogeneity of Money. In P.Arestis-M.Desai-S.Dow, (eds) Money,
Macroeconomics and Keynes, Essaysin Honour of Victoria Chich .Vol.1 London. Routledge 2001
74
Woodford. M , Interest and Prices: Foundations of a Theory of Monetary Policy. Princeton, NJ.
Princeton University Press. 2003.
75
Clarida,R. Gali,J. and Gertler,M. “The Science of Monetary Policy: A New Keynesian Perspective”
Journal of Economic Literature. 37(4): 1661-1707 ,1999
McCallum,B.T, “Monetary Policy Analysis in Models without Money” Federal Reserve Bank of St.
Louis Review 83(4): 145-160. 2001.
Meyer,L,H, “Does Money Matter?” Federal Reserve Bank of St. Louis Review 83(5): 1-15. 2001.
76
Fontana.G - Palacio Vera.A. Are long run Price Stability and Short run Outptut Stabilization all that
Monetary Policy can aim for? Working Paper No 430. The Levy Economics Institute 2005.
www.kostasmelas.gr
72
πξνέιεπζεο animal spirits θαζψο θαη νπνηαδήπνηε απνηειέζκαηα

ρξνληθήο πζηέξεζεο 77(Sawyer 2002).
- Σν Ρηθαξληηαλφ ζεψξεκα ηζνδπλακίαο78 (R.Barro 1974, 1989a,
1989b) , ζχκθσλα κε ην νπνίν νπνηνζδήπνηε ηξφπνο
ρξεκαηνδφηεζεο ησλ Γεκνζίσλ Γαπαλψλ έρεη ηηο ίδηεο ζπλέπεηεο
θαη νπζηαζηηθά είλαη άλεπ ζεκαζίαο , απαμηψλνληαο ηελ
ρξεζηκνπνίεζε ηεο Γεκνζηνλνκηθήο Πνιηηηθήο σο εξγαιείνπ ηεο
Οηθνλνκηθήο Πνιηηηθήο.
- Σν δπλεηηθφ πξντφλ ηεο νηθνλνκίαο , ην επίπεδν ησλ πξαγκαηηθψλ
κηζζψλ , ην πξαγκαηηθφ επηηφθην ηζνξξνπίαο πξνζδηνξίδνληαη κφλν
απφ ηελ ηερλνινγία θαη ηηο πξνηηκήζεηο .
-
Δληφο απηνχ ηνπ πιαηζίνπ νη Νενθευλζηαλνί επηρεηξνχλ λα εηζάγνπλ
νξηζκέλα κε-θιαζηθά ραξαθηεξηζηηθά , θευλζηαλήο πξνέιεπζεο , φπσο
λα δψζνπλ θάπνην ξφιν ζηελ ελεξγφ δήηεζε θαη ζε νξηζκέλεο πνιηηηθέο
ζηαζεξνπνίεζεο θπξίσο φζνλ αθνξά ζηελ ρξήζε ηεο Ννκηζκαηηθήο
πνιηηηθήο. Οη εηζαγσγέο απηέο βαζίδνληαη ζε κηα ζεηξά ππνδεηγκάησλ
κηθξνζεκειίσζεο79 (Tamporini 2006) , φπνπ νη αθακςίεο ζε νξηζκέλεο
νλνκαζηηθέο κεηαβιεηέο δελ επηηξέπνπλ ζηνπο κηζζνχο θαη ζηηο ηηκέο λα
«εθθαζαξίζνπλ» ηηο αγνξέο εξγαζίαο θαη πξντφλησλ ζπλερψο. Οη
αθακςίεο απηέο απνηεινχλ ηελ αηηία χπαξμεο επηπηψζεσλ ζηα
πξαγκαηηθά κεγέζε κεηά απφ ηηο αιιαγέο ησλ νλνκαζηηθψλ κειεηψλ.
΢πλεπψο , αλ απηέο νη αθακςίεο εθιείςνπλ ζα εμαθαληζζνχλ θαη νη
επηπηψζεηο επί ησλ πξαγκαηηθψλ κεγεζψλ.
77
Sawyer.M.C . The NAIRU, Aggregate Demand and Investment. Macroeconomica 53 (1), 66-94.
2002
78
Barro.R 1974, 1989a, 1989b)
79
Tamporini,R. Back to Wicksell? In Search of Foundations of Practical Monetary Policy . Mimeo
2006
www.kostasmelas.gr
73
΢ην ζέκα ηεο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο , ζπγθεθξηκέλα, ην «Τπφδεηγκα

ηεο Νέαο ΢πλαίλεζεο» , ππνζηεξίδεη φηη βξαρπρξνλίσο , ιφγσ ησλ
ζπγθεθξηκέλσλ αθακςηψλ , κπνξνχλ λα επέιζνπλ απνηειέζκαηα ζηα
πξαγκαηηθά κεγέζε αιιά καθξνρξνλίσο ε επίδξαζε ηεο είλαη νπδέηεξε.
2.
Σν Τπφδεηγκα.80
Τ gt = a0 + a1Yg t – 1+ a2Etg (Y gt + 1)– a3 [ Rt - Et (Pt+1)] + si (1).
Pt = b1Ygt + b2 pt-1 + b3Et(pt+1) + s2 , κε (b2+b3= 1) (2).
Rt = RR* + Et (Pt+1) + c1Ygt-1 +c2(pt-1 - pT) + c3Rt-1. (3).
Yg = ην άλνηγκα πξντφληνο κεηαμχ ηξέρνληνο Τt θαη δπλεηηθνχ πξντφληνο

Τ*
R = Ολνκαζηηθφ Δπηηφθην.
P = πιεζσξηζκφο.
ΡΣ = πιεζσξηζκφο- ζηφρνο.
RR* = πξαγκαηηθφ επηηφθην ηζνξξνπίαο. (ην επηηφθην πνπ ζπλάδεη κε Τg =

0, ην νπνίν παξάγεηαη απφ ηελ εμίζσζε (2) κε ζηαζεξφ πιεζσξηζκφ).
Si (i=1,2,3….) αληηπξνζσπεχεη ηα ζηνραζηηθά shocks.
Et είλαη νη πξνζδνθίεο ζηνλ ρξφλν t.
Ζ εμίζσζε (1) αληηπξνζσπεχεη ηε ΢πλαζξνηζηηθή Εήηεζε φπνπ ην

ηξέρνλ πξντφλ πξνζδηνξίδεηαη απφ ην χςνο ηνπ αλνίγκαηνο – πξντφληνο
ηνπ πξνεγνπκέλνπ έηνπο θαη απφ ην αληίζηνηρν χςνο ηνπ επνκέλνπ
έηνπο θαζψο θαη απφ ην πξαγκαηηθφ επηηφθην. Οκνηάδεη κε ηε ζπκβαηηθή
80
Όπσο παξνπζηάδεηαη απφ ηνλ Meyer (2001).
www.kostasmelas.gr
74
θακπχιε IS , αιιά ππάξρνπλ νξηζκέλεο ζεκαληηθέο δηαθνξέο. Πξψηε :

παξάγεηαη απφ ηνλ άξηζην ζπλδπαζκφ ηεο απνηακίεπζεο ησλ
λνηθνθπξηψλ θαη ηελ ηζφηεηα κεηαμχ δήηεζεο θαη πξνζθνξάο . Έηζη σο
απνηέιεζκα ην ηξέρνλ πξντφλ εμαξηάηαη απφ ην πξνζδνθψκελν
κειινληηθά πξντφλ θαη απφ ην πξαγκαηηθφ επηηφθην.
Ζ εμίζσζε (2) αληηπξνζσπεχεη ηελ θακπχιε Phillips , φπνπ ν

πιεζσξηζκφο πξνζδηνξίδεηαη απφ ην χςνο ηνπ ηξέρνληνο αλνίγκαηνο –
πξντφληνο , απφ ην χςνο ηνπ πιεζσξηζκνχ ηνπ πξνεγκέλνπ έηνπο θαη απφ
ην χςνο ηνπ πξνζδνθψκελνπ πιεζσξηζκνχ ηνπ επνκέλνπ έηνπο. Ηζρχεη ν
πεξηνξηζκφο b2 + b3 = 1.
Ζ εμίζσζε (3) αληηπξνζσπεχεη ηνλ δηαρεηξηζηηθφ θαλφλα ηεο
λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο (ΝΠ) (θαλφλα Taylor). Σν νλνκαζηηθφ επηηφθην
πξνζδηνξίδεηαη σο ζπλάξηεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ επηηνθίνπ ηζνξξνπίαο,
ηνπ πξνζδνθψκελνπ πιεζσξηζκνχ, ηνπ αλνίγκαηνο – πξντφληνο ηνπ
πξνεγνπκέλνπ έηνπο, ην κέγεζνο ηεο απφθιηζεο ηνπ πιεζσξηζκνχ απφ
ηνλ ηεζέληα ζηφρν θαη ηνπ νλνκαζηηθνχ επηηνθίνπ ηνπ πξνεγνπκέλνπ
έηνπο. Ζ εμίζσζε απηή ππνθαζηζηά ππφ κηαλ έλλνηα ηελ θιαζηθή
εμίζσζε LM.
Μηα ηέηαξηε εμίζσζε κπνξεί λα πξνζηεζεί ε νπνία λα ζπλδέεη ην

απφζεκα ρξήκαηνο κε ηε δήηεζε «γηα λνκηζκαηηθέο κεηαβιεηέο»
φπσο ην εηζφδεκα . νη ηηκέο θαη ην επηηφθην ,κε ηελ νπνία
ελδπλακψλεη ε ελδνγελήο θχζε ηνπ ρξήκαηνο απηήο ηεο πξνζέγγηζεο
, έηζη ψζηε ην απφζεκα ρξήκαηνο λα πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε δήηεζε(
Arestis , Does the stock of money have any causal ).
Τπάξρνπλ ηξεηο εμηζψζεηο θαη ηξεηο άγλσζηνη: Πξντφλ, Δπηηφθην,

Πιεζσξηζκφο. Σν ππφδεηγκα έρεη ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά.
www.kostasmelas.gr
75
-Σν απφζεκα ηνπ ρξήκαηνο δελ έρεη ξφιν ζην ππφδεηγκα. Γελ αλαθέξεηαη
ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θαζφινπ.
Έηζη κηα εμίζσζε πνπ ζπλδέεη ην απφζεκα ρξήκαηνο , κε ην πξντφλ, ην
επηηφθην, θαη ηνλ πιεζσξηζκφ κπνξεί λα πξνζηεζεί δείρλνληαο ηελ
«ππνιεηκκαηηθή» ηνπ θχζε.
Γελλάηαη επνκέλσο ε εξψηεζε ηνπ ηξφπνπ ηεο επαλέληαμεο ηνπ
ρξήκαηνο έηζη ψζηε ην απφζεκα ρξήκαηνο λα έρεη θάπνηα επίδξαζε ζηε
καθξννηθνλνκηθή.
-Ο δηαρεηξηζηηθφο θαλφλαο εκπεξηέρεη ηελ άπνςε φηη ε ΝΠ (ε

ηνπνζέηεζε ηνπ χςνπο ηνπ επηηνθίνπ) απνηειεί ζπρλφηεξα κηα
ζπζηεκαηηθή πξνζαξκνγή ζηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε παξά κηα
εμσγελή δηαδηθαζία.
Πάλησο ην ππφδεηγκα ελζσκαηψλεη κηα ζπκκεηξηθή πξνζέγγηζε ζηε
ζηνρνπνίεζε ηνπ πιεζσξηζκνχ. Πιεζσξηζκφο πάλσ απφ ην ζηφρν
επηβάιιεη πςειφηεξα επηηφθηα , ελψ πιεζσξηζκφο θάησ απφ ην ζηφρν
αληηζηνίρσο ρακειφηεξα επηηφθηα.
Τπάξρνπλ πξνζαξκνγέο κε ρξνληθέο πζηεξήζεηο θαζψο θαη πξνζεζκηαθά
ζηνηρεία.
-Σν ππφδεηγκα πεξηιακβάλεη ηελ νπδεηεξφηεηα ηνπ ρξήκαηνο , κε

απνηέιεζκα , νη ηηκέο ηζνξξνπίαο ησλ πξαγκαηηθψλ κεηαβιεηψλ λα είλαη
αλεμάξηεηεο ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο. Ο πιεζσξηζκφο πξνζδηνξίδεηαη
απφ ηε ΝΠ κέζσ ηεο επίδξαζεο ηνπ επηηνθίνπ ζηε ΢πλαζξνηζηηθή
Εήηεζε (εμίζσζε 1) θαη ε ΢πλαζξνηζηηθή Εήηεζε επεξεάδεη ηνλ
πιεζσξηζκφ (εμίζσζε 2).
www.kostasmelas.gr
76
-Μαθξνπξφζεζκα ν πιεζσξηζκφο ζεσξείηαη ζηαζεξφο θαη κε

εθπιεξσκέλεο ηηο πξνζδνθίεο , ε εμίζσζε (1) γίλεηαη : R-p = a0/a3 θαη ε
εμίζσζε (3) γίλεηαη : R-p = RR* + c2(pt-1 – pT).
Δπνκέλσο a0/a3= RR* + c2(pt-1 – pT) θαη καθξνπξφζεζκα ν ξπζκφο
πιεζσξηζκνχ δηαθνξνπνηείηαη απφ ην ζηφρν ηνπ πιεζσξηζκνχ έσο φηνπ
a0/a3= RR*.
Σν επηηφθην RR*.ζχκθσλα κε κηα βάζηκε εθδνρή είλαη ζπγγελήο κε ην
«Φπζηθφ Δπηηφθην» ηνπ Wicksell θαζφηη αληαπνθξίλεηαη ζε ζηαζεξφ
πιεζσξηζκφ κε άλνηγκα πξντφληνο ίζνλ κε ην κεδέλ.
-Ο φξνο Et (Pt+1) έρεη κεγάιε ζεκαζία , δηφηη, φπσο ζηελ εμίζσζε (2)
δείρλεη ηελ αιεζνθάλεηα ηεο ΚΣ, κε ηελ έλλνηα φηη φηαλ φια ηα ππφινηπα
δεδνκέλα παξακέλνπλ ακεηάβιεηα, πεξηιακβάλνληαο ην χςνο ηνπ
επηηνθίνπ πνπ έρεη επηιεγεί, ν πξνζδνθψκελνο πιεζσξηζκφο είλαη
ρακειφηεξνο φηαλ ε ΚΣ είλαη ζπλεπήο κε φζα είρε δηαθεξχμεη παξά ζηελ
αληίζεηε πεξίνδν.
Ζ πςειή ζπλέπεηα ηεο ΚΣ ππνγξακκίδεη ηε ζέιεζή ηεο λα επηηχρεη θαη
λα δηαηεξήζεη ρακειφ πιεζσξηζκφ .
Σν γεγνλφο απηφ δείρλεη φηη ε κείσζε ηνπ ηξέρνληνο πιεζσξηζκνχ είλαη
δπλαηή κε ζεκαληηθά κηθξφηεξν θφζηνο ζε φξνπο πξντφληνο81 ( Kydland
and Prescott 1977).
΢χκθσλα κε ηα πξνεγνχκελα ην ππφδεηγκα βαζίδεηαη ζηελ ππφζεζε φηη
νη πιεζσξηζηηθέο πξνζδνθίεο θαηαιακβάλνπλ ζεκαληηθφηαην ξφιν ζηε
κείσζε ηνπ ηξέρνληνο πιεζσξηζκνχ.
- Σν δπλεηηθφ επίπεδν ηνπ πξντφληνο Τ* είλαη εμσγελψο πξνζδηνξηζκέλν
απφ ην επίπεδν ηνπ Κεθαιαίνπ, ηεο Δξγαζίαο θαη ηεο Σερλνινγίαο θαη
81
Kydland, F.E and Prescott, E.C, “Rules Rather Than Discretion: The Inconsistency of Optimal
Plans” Journal of Political Economy 85(3) 1977.
www.kostasmelas.gr
77
επνκέλσο κπνξεί λα επεξεαζζεί κφλν απφ ηε κεηαβνιή θάπνηνπ απφ

απηνχο ηνπο παξάγνληεο.
3.
Καλφλαο Taylor.
Ο πεξηζζφηεξν γλσζηφο δηαρεηξηζηηθφο θαλφλαο82 ηεο ΝΠ έρεη πξνηαζεί

απφ ηνλ John Taylor(1993). Όπσο έρνπκε αλαθέξεη κπνξεί λα γξαθηεί
σο:
Rt = RR* + Et (Pt+1) + c1Ygt-1 +c2 (pt-1 - pT) (4)
΢ηελ αξρηθή ηνπ κνξθή νη ηηκέο ησλ ζπληειεζηψλ c1 θαη c2 ήηαλ

αληίζηνηρα 0,5 θαη 1,5.
Γεληθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ θαλφλα είλαη φηη ζεσξεί ην επηηφθην κφλν
εγρσξίνπ ελδηαθέξνληνο , ρσξίο αλαθνξέο ζην δηεζλέο πεξηβάιινλ κέζσ
ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ή ησλ ππνινίπσλ επηηνθίσλ ζην δηεζλέο
επίπεδν83 ( Arestis and Sawyer 2003).
Πξνθεηκέλνπ λα κειεηεζεί θαη αμηνινγεζεί ν θαλφλαο Taylor,

έρνπλ αθνινπζεζεί δχν πξνζεγγίζεηο:
Α)απηή πνπ βαζίδεηαη ζηηο εθηηκήζεηο ηνπ ππνδείγκαηνο84 (New
Normative Macroeconomics. Taylor, 2000a, p61) θαη
Β) ε ηζηνξηθή πξνζέγγηζε.
Ζ πξψηε ζπλίζηαηαη ζηελ ζηνραζηηθή πξνζνκνίσζε ηνπ
ππνδείγκαηνο κε πνιινχο «Απινχο Καλφλεο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο»
(SMPR: simple monetary policy rules) θαη ηε δηεξεχλεζε πνηνο απφ
82
Γηα κηα παξνπζίαζε άιισλ δηαρεηξηζηηθψλ θαλφλσλ ΝΠ δεο: Kjetil Olsen, Jan Fredrik Qvigstad and
Oinstein Roisland.: Monetary policy in real time: the role of simple rules.BIS paper No 19.
83
Arestis.P and Saywer.C.M, “The nature and role of monetary policy when money is
endogenous”. Working Paper No 374. The Levy Economics Institute 2003.
84
Taylor.J.B , New Normative Macroeconomics. 2000a, p61.
www.kostasmelas.gr
78
απηνχο , ζηε βάζε νξηζκέλσλ θξηηεξίσλ, έρεη θαιχηεξα νηθνλνκηθά

απνηειέζκαηα . Σέηνηνπ είδνπο θξηηήξηα κπνξεί λα είλαη ην επίπεδν
πιεζσξηζκνχ ή ην θαιχηεξν επίπεδν πιεζσξηζκνχ ή παξαγσγήο
85
(Taylor ,1999a, p320 ).
Δκπεηξηθέο δηεξεπλήζεηο απηήο ηεο πξνζέγγηζεο είλαη κεηαμχ
άιισλ Bryant et al (1993), Bernanke and Mishkin (1997), Taylor (1999a,
1999b).86
΢χκθσλα κε απηέο ηηο κειέηεο πξνθχπηεη φηη :
-νη θαλφλεο απηνί ιεηηνπξγνχλ αξθεηά θαιά θαη είλαη αξθεηά
θνληά ζε απηνχο ησλ πιεξέζηεξσλ άξηζησλ πνιηηηθψλ.
- ειαρηζηνπνηνχλ ηε ζπλάξηεζε απψιεηαο (loss function) ησλ ΚΣ
ζε δηαθνξεηηθά αληαγσληζηηθά θαζεζηψηα θαη αληαπνθξίλνληαη
θαιχηεξα απφ δηάθνξνπο πεξίπινθνπο θαλφλεο πνπ εθαξκφδνληαη ζε
δηαθνξεηηθά ππνδείγκαηα θαη ηέινο
- αλ θάζε θαλφλαο πνιηηηθήο επηηνθίνπ απνηειεί κηα «νλνκαζηηθή
άγθπξα» θαη ζηαζεξνπνηεί ηελ νηθνλνκία, ηφηε ην βξαρπρξφλην
νλνκαζηηθφ επηηφθην ζα κπνξνχζε λα κεηαβιεζεί πεξηζζφηεξν
αλαινγηθά (έηζη ψζηε λα θαηαζηεί ην ex-ante πξαγκαηηθφ επηηφθην
αληηθπθιηθφ) ζε ζρέζε κε ηηο δηαθπκάλζεηο ηνπ πιεζσξηζηηθνχ
ράζκαηνο.
Ζ ιεγφκελε ηζηνξηθή πξνζέγγηζε ζπκπιεξψλεη ηελ πξνεγνχκελε.

Ζ κέζνδνο ζπλίζηαηαη ζηελ επηινγή ελφο αληηπξνζσπεπηηθνχ θαλφλα
πνιηηηθήο ν νπνίνο ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο απφ κία θεληξηθή ηξάπεδα
κε ζηφρν ηελ πξνζαξκνγή ηνπ νλνκαζηηθνχ βξαρπρξνλίνπ επηηνθίνπ ζην
παξαηεξνχκελν ράζκα κεηαμχ ηξέρνληνο πιεζσξηζκνχ θαη πξντφληνο θαη
85
Taylor.J.B,(ed), Monetary Policy Rules, Chicago: University of Chicago Press , 1999.
86
www.kostasmelas.gr
79
ησλ αληίζηνηρσλ ζηφρσλ. Ο αληηπξνζσπεπηηθφο θαλφλαο ιακβάλεηαη σο

πξνκεζεπηήο ελφο ηππηθνχ θαινχ θαλφλα Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο
87
(Taylor ,1999a, p321 ). ΢ηε ζπλέρεηα εθηηκάηαη γηα δηαθνξεηηθνχο
πεξηφδνπο κε ζθνπφ λα δηαπηζησζεί θάζε κεηαβνιή ζηελ εμεηδίθεπζε ησλ
θαλφλσλ Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο ή αιιαγψλ ζηηο ηηκέο ησλ
εθηηκψκελσλ ζπληειεζηψλ αληίδξαζεο. Μέρξηο φηνπ ν δεδνκέλνο
αληηπξνζσπεπηηθφο θαλφλαο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο ζεσξείηαη φηη
αληηπξνζσπεχεη κηα θαιή πνιηηηθή , νπνηαδήπνηε παξέθθιηζε απφ απηφλ
απνηειεί ιάζνο ζηελ άζθεζε ηεο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο.
88
΢χκθσλα κε Clarida et al (1998) απφ ην 1979 νη θεληξηθέο
ηξάπεδεο ηεο Γεξκαλίαο, Ηαπσλίαο θαη ησλ ΖΠΑ έρνπλ πηνζεηήζεη κία
κνξθή θαζνξηζκνχ πιεζσξηζκνχ- ζηφρνπ ( ΗΣ).
Σν βαζηθφ κέζν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ε αχμεζε ηνπ
νλνκαζηηθνχ βξαρπρξνλίνπ επηηνθίνπ φηαλ παξαηεξείηαη αχμεζε ηνπ
πιεζσξηζκνχ έηζη ψζηε λα ζπξσρζεί πξνο ηα πάλσ ην πξαγκαηηθφ
89
επηηφθην. Ζ ζπκπεξηθνξά απηή ζχκθσλα κε Clarida et al (1998,
π.1035) είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή θαη πνζνηηθά ελδηαθέξνπζα. Δπίζεο
ππνζηεξίδεηαη φηη δηαθξαηψληαο ζηαζεξφ ηνλ πξνζδνθψκελν
πιεζσξηζκφ , νη ΚΣ πξνζαξκφδνπλ ηα επηηφθηα ζχκθσλα κε ην επίπεδν
ηνπ πξντφληνο.
Παξάιιεια φκσο παξνπζηάδεη νξηζκέλεο πξαθηηθέο δπζθνιίεο φπσο :
87
88
89
www.kostasmelas.gr
80
-γηα λα είλαη ιεηηνπξγηθφο ν θαλφλαο απαηηνχληαη εθηηκήζεηο ηνπ

πξαγκαηηθνχ επηηνθίνπ ηζνξξνπίαο θαη ηνπ αλνίγκαηνο πξντφληνο. Οη δχν
απηέο εθηηκήζεηο είλαη ππνθείκελεο ζε πςειφ βαζκφ αβεβαηφηεηαο.
-ρξεηάδεηαη επηινγή θαηάιιεισλ ζπληειεζηψλ c1 θαη c2 , δεδνκέλνπ φηη

νη αξρηθέο ηηκέο δελ είλαη θαηάιιειεο γηα θάζε ρψξα γεγνλφο πνπ απαηηεί
εηδηθέο έξεπλεο ζε θάζε ρψξα κε πηζαλφ απνηέιεζκα ηελ απνζάζξσζε
ηεο γεληθήο βαξχηεηαο ηνπ ππνδείγκαηνο , πέξα απφ ηηο πξαθηηθέο
δπζθνιίεο ππνινγηζκνχ.
4.
Λεηηνπξγία ηνπ ππνδείγκαηνο : H Ννκηζκαηηθή Πνιηηηθή.
΢χκθσλα κε ηε ινγηθή ηνπ ππνδείγκαηνο , ε ΚΣ ζέηεη σο ζηφρν ηεο

Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο (ΝΠ) ηνλ έιεγρν ηνπ πιεζσξηζκνχ. Δπηιέγεη σο
κέζνλ ΝΠ ην βξαρπρξφλην νλνκαζηηθφ επηηφθην. Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπ
χςνπο ηνπ βξαρπρξνλίνπ νλνκαζηηθνχ επηηνθίνπ γίλεηαη κέζσ ηνπ
δηαρεηξηζηηθνχ θαλφλα άζθεζεο ηεο ΝΠ (εμίζσζε 3).
΢χκθσλα κε ηνλ δηαρεηξηζηηθφ θαλφλα ηεο ΝΠ , αλ ην ηξέρνλ
βξαρππξφζεζκν νλνκαζηηθφ επηηφθην(Rt) ηεζεί ζην χςνο ηνπ
πξαγκαηηθνχ επηηνθίνπ ηζνξξνπίαο(RR*) , ηφηε ν ηξέρνλ ξπζκφο
πιεζσξηζκνχ ζα είλαη ίζνο κε ηνλ πιεζσξηζκφ ζηφρν. Ζ ΚΣ κέζσ ηεο
επηινγήο ηνπ επηηνθίνπ πξνζδνθά ηνλ επεξεαζκφ ησλ ζπληζησζψλ ηεο
΢πλαζξνηζηηθήο Εήηεζεο (εμίζσζε 1) ψζηε λα εμηζνξξνπήζεη ην άλνηγκα
πξντφληνο Yg. ΢ηε ζπλέρεηα νη κεηαβνιέο ηεο ΢πλαζξνηζηηθήο Εήηεζεο
επεξεάδνπλ ηνλ πιεζσξηζκφ (εμίζσζε 2).
΢πλεπψο ε δχλακε, ε ρξνληθφηεηα θαη ε πξνβιεςηκφηεηα ησλ
επηδξάζεσλ ηνπ επηηνθίνπ ζηε ΢Ε απνθηνχλ ηδηαίηεξε ζεκαζία. Σν
ππφδεηγκα δειαδή βαζίδεηαη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ επηηνθίνπ θαη
www.kostasmelas.gr
81
επζεία επίδξαζε ζε κηα ξεπζηή θαηάζηαζε ηεο αγνξάο «ε νπνία

επηηξέπεη ζηελ ΝΠ λα κεηαδίδεηαη κέζσ ησλ αγνξψλ κε θάπνην
κπζηεξηψδε ή κε κπζηεξηψδε ηξφπν»90 (Volker 2002,p.9).
΢ηελ ινγηθή ηνπ ππνδείγκαηνο ν πιεζσξηζκφο ραξαθηεξίδεηαη σο
πιεζσξηζκφο δήηεζεο , φπσο θαίλεηαη απφ ηελ εμίζσζε 2 , ζε αληίζεζε
κε ηε κνλεηαξηζηηθή άπνςε πνπ ραξαθηεξίδεη ηνλ πιεζσξηζκφ σο
λνκηζκαηηθφ θαηλφκελν. «…καθξνπξφζεζκα ν πιεζσξηζκφο είλαη
πάληνηε έλα θαηλφκελν νθεηιφκελν ζηελ ππέξβαζε ηνπ ηξέρνληνο
πξντφληνο ζε ζρέζε κε ην δπλεηηθφ πξντφλ»91 (Gordon 1997).
Γελ γίλεηαη επίζεο απνδεθηή ε άπνςε φηη κπνξεί λα ππάξμεη
πιεζσξηζκφο θφζηνπο. Σα shocks απφ ηελ πιεπξά ηεο πξνζθνξάο
έξρνληαη θαη παξέξρνληαη –θαηά κέζν φξν είλαη κεδέλ – ρσξίο λα
επεξεάδνπλ ηνλ πιεζσξηζκφ.92(Clarida, Gali, Gertler 1999).
Αλαδχνληαη δχν ζεκαληηθά δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ

ππνδείγκαηνο.
Σν πξψην αθνξά ζηνλ ηξφπν πνπ ε ΚΣ επηιέγεη ην «ζσζηφ» επηηφθην θαη
ην δεχηεξν αθνξά ζην αλ πξάγκαηη ε άζθεζε ηεο ΝΠ κε ηνλ ηξφπν πνπ
ππνζέηεη ην ππφδεηγκα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επεξεάζεη ηε ΢Ε.
Θα ηα εμεηάζνπκε ζηε ζπλέρεηα.
5.
Πξνζδηνξηζκφο χςνπο επηηνθίνπ.
΢χκθσλα κε ηε ινγηθή ηνπ ππνδείγκαηνο αιιαγέο ζην ξπζκφ

πιεζσξηζκνχ είλαη ελδεηθηηθέο ηεο αληζνξξνπίαο ηεο Οηθνλνκίαο. Σν
επίπεδν ηεο ΢Ε είλαη πςειφηεξν απφ ην «Φπζηθφ» επίπεδν πξνζθνξάο
(δπλεηηθφ πξντφλ). Ζ ππεξβάιινπζα δήηεζε πξνθαιεί απμήζεηο ζε ηηκέο
θαη κηζζνχο. Αληηζέησο αλ ν ξπζκφο πιεζσξηζκνχ είλαη ζηαζεξφο απηφ
90
Volker.P.A, Monetary Policy Trasmission: Past and Future Challenges, FRBNY Economic Policy
Review May 2002..
91
Gordon R.J. The Time-Varying NAIRU and its implications for Economic Policy.. Journal of
Economic Perspectives 11(1), 11-32.
92
www.kostasmelas.gr
82
ππνδεηθλχεη φηη ε νηθνλνκία βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε ηζνξξνπίαο. Ζ ΢Ε

είλαη ζην ίδην επίπεδν κε ην «Φπζηθφ» επίπεδν πξνζθνξάο θαη επνκέλσο
ην βξαρππξφζεζκν νλνκαζηηθφ επηηφθην είλαη ζην ζσζηφ επίπεδν ηνπ
πξαγκαηηθνχ επηηνθίνπ ηζνξξνπίαο. Όηαλ ν ηξέρσλ πιεζσξηζκφο δελ
είλαη ζηαζεξφο κέζσ δηαθξηηηθήο πνιηηηθήο ν επεξεαζκφο ηεο ΢Ε
ρξεζηκνπνηψληαο ην επηηφθην. Απηφο ν επεξεαζκφο κπνξεί λα επηδξάζεη
κφλν ζην χςνο ηνπ ηξέρνληνο πξντφληνο θαη θαζφινπ ζην αληίζηνηρν
χςνο ηνπ δπλεηηθνχ πξντφληνο.
Ζ ινγηθή πνπ αθνινπζεί ην ππφδεηγκα είλαη παξφκνηα κε απηή πνπ
ππάξρεη ζηνλ K.Wicksell θαη ζηελ αλάιπζή ηνπ γηα ηα δχν επηηφθηα 93(K.
Wicksell 1936, G. Fontana 2006).
Μπνξνχκε ζπλνπηηθά λα παξνπζηάζνπκε ηελ πξνζέγγηζε ηνπ
K.Wicksell.
Α) Οη ηξάπεδεο ρνξεγνχλ δάλεηα ζηνπο επηρεηξεκαηίεο νη νπνίνη ηα

ρξεζηκνπνηνχλ γηα ηελ πιεξσκή ησλ παξαγσγηθψλ εηζξνψλ. Σν ρξήκα
δελ έρεη εζσηεξηθή αμία θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζε κηα ζρέζε ρξέσζεο
/πίζησζεο.
Β) Οη εξγαδφκελνη θαηαζέηνπλ ηνπο κηζζνχο ηνπο ζηηο ηξάπεδεο θαη ηνπο
ρξεζηκνπνηνχλ ζηε ζπλέρεηα γηα λα αγνξάζνπλ εκπνξεχκαηα απφ ηνπο
εκπφξνπο. Με απηή ηε δηαδηθαζία νη εξγαδφκελνη κεηαηξέπνπλ ηελ
απνηακίεπζε απφ εκπξάγκαηε κνξθή (εκπνξεχκαηα) ζε ρξεκαηηθή
κνξθή(θαηαζέζεηο).
Γ) ΢ην ηειεπηαίν ζηάδην ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο , νη έκπνξνη
ρξεζηκνπνηνχλ ηελ απνηακίεπζε ζε ρξεκαηηθή κνξθή γηα λα αγνξάζνπλ
ηα λέα παξαρζέληα εκπνξεχκαηα απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο κε απνηέιεζκα
93
Wicksell K, Interest and Prices: A Study of the Causes Regulating the Value of Money , London,
Macmillan, 1936.
Fontana.G. The “New Consensus” View of Monetary Policy. A New Wicksellian Connection?
Working Paper No 476. The Levy Economics Institute. 2006.
www.kostasmelas.gr
83
νη θαηαζέζεηο ησλ εκπφξσλ λα κεηαθεξζνχλ ζηα ρέξηα ησλ

επηρεηξεκαηηψλ. Σα πνζά απηά ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνπο
επηρεηξεκαηίεο γηα ηελ απνπιεξσκή ησλ ηξαπεδηθψλ ηνπο δαλείσλ. Δάλ
νη ηξάπεδεο ζέζνπλ ην χςνο ηνπ επηηνθίνπ ρνξεγήζεσλ ίζν κε ην χςνο
ηεο πξαγκαηηθήο απφδνζεο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ηφηε ππάξρεη
ηζφηεηα κεηαμχ επελδχζεσλ θαη απνηακηεχζεσλ , ε νηθνλνκία βξίζθεηαη
ζε ηζνξξνπία θαη νη νξηαθνί θαλφλεο θαηαλνκήο γίλνληαη ζεβαζηνί. ΢ην
ηέινο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο νη έκπνξνη εηζπξάηηνπλ ην ζπλνιηθφ
πνζφ πνπ αληηζηνηρεί ζηελ θαζαξή αμία ησλ παξαρζέλησλ πξντφλησλ
αθνχ πξνεγνπκέλσο έρνπλ θαηαβιεζεί νη ακνηβέο ησλ επηρεηξεκαηηψλ,
ηξαπεδψλ θαη εξγαδνκέλσλ γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ παξαγσγηθή
δηαδηθαζία. Οη έκπνξνη εηζπξάηηνπλ ηελ πξαγκαηηθή απφδνζε ιφγσ ηεο
αξρηθήο απνηακίεπζεο.
΢χκθσλα κε ηνλ K.Wicksell απηή ε δηαδηθαζία είλαη ηθαλή λα εμεγήζεη

ηε γεληθή θίλεζε ησλ ηηκψλ κέζσ ηεο δηάθξηζεο «Φπζηθνχ» επηηνθίνπ
θαη επηηνθίνπ ρνξεγήζεσλ.
Σν θπζηθφ επηηφθην (ξ) είλαη έλα θαζαξφ επηηφθην επί ησλ πξντφλησλ θαη
πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ ζπαληφηεηα ηεο απνηακίεπζεο (θεθαιαίνπ).
Πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ πξνζθνξά θαη ηε δήηεζε εάλ δελ γίλεη ρξήζε
ρξήκαηνο θαη ν δαλεηζκφο γίλεη κε ηε κνξθή πξαγκαηηθψλ
θεθαιαηνπρηθψλ αγαζψλ. Κπβεξλάηαη απφ ηνπο θαλφλεο ηεο Οξηαθήο
Παξαγσγηθφηεηαο ηνπ Κεθαιαίνπ(ΟΠΚ). Γελ είλαη ζηαζεξφ αιιά
επεξεάδεηαη απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ΟΠΚ.
Σν επηηφθην ρνξεγήζεσλ (r ) είλαη απηφ πνπ απνθαζίδεη ην ηξαπεδηθφ
ζχζηεκα θαηά ην δαλεηζκφ ησλ επηρεηξήζεσλ. Απνηειεί ππφ κίαλ έλλνηα
επηινγή ηνπο , βεβαίσο ππφ νξηζκέλνπο πεξηνξηζκνχο.
΢ηελ ηζνξξνπία ζα πξέπεη λα είλαη ξ= r. Όκσο ε ηαχηηζε είλαη ηπραία ή
ρξεηάδεηαη λα επηδησρζεί. Αλ νη ηξάπεδεο ζέζνπλ ην r
www.kostasmelas.gr
84
πςειφηεξν(ρακειφηεξν) απφ ην ξ ηφηε παξαηεξείηαη πηψζε(αχμεζε) ησλ

ηηκψλ κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ε νηθνλνκία πάληνηε βξίζθεηαη ζην επίπεδν
ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο.
Αιγεβξηθά ζα κπνξνχζε λα δνζεί σο εμήο:
Π = δP/P = g(ξ-r). (5)
Όηαλ ην (r) είλαη ρακειφηεξν απφ ην (ξ) νη επηρεηξεκαηίεο (επελδπηέο)

κπνξνχλ λα θεξδίζνπλ έλα extra ζεηηθφ θέξδνο ζε βάξνο ησλ εκπφξσλ
(απνηακηεπηέο), δαλεηδφκελνη πεξηζζφηεξν απφ ηηο ηξάπεδεο θαη
απμάλνληαο ηηο επελδχζεηο. Σν αληίζεην ζπκβαίλεη φηαλ νη ηξάπεδεο
ζέζνπλ ην (r) πςειφηεξν ηνπ (ξ).
Ζ δηαθνξά κεηαμχ επελδχζεσλ θαη απνηακηεχζεσλ απνηειεί ζεηηθή
ζπλάξηεζε κεηαμχ ηνπ αλνίγκαηνο ξ θαη r
(I-S) = f (ξ-r) (6)
Γεδνκέλνπ φηη ην «θπζηθφ επηηφθην» , δειαδή ε νξηαθή παξαγσγηθφηεηα

ηνπ θεθαιαίνπ , δελ κπνξεί λα είλαη γλσζηή ζε θάζε θάζε ηνπ
επηρεηξεκαηηθνχ θχθινπ, ε απαηηνχκελε ηαχηηζε κεηαμχ (ξ) θαη (r) είλαη
εληειψο ηπραία. Σν γεγνλφο απηφ νδεγεί ην ζχζηεκα ζε κηα δηάθξηζε
ζπλζεθψλ ηζνξξνπίαο θαη αληζνξξνπίαο. Ζ πξψηε είλαη κηα εηδηθή
πεξίπησζε ηεο δεχηεξεο.
΢ηελ αλάιπζε δπν επηηνθίσλ ηνπ Wicksell , ν πιεζσξηζκφο είλαη κηα

ζηαηηζηηθή πεξίιεςε πνπ δείρλεη ηελ θαηάζηαζε αληζνξξνπίαο ηεο
νηθνλνκίαο . Σν δφγκα ηνπ Wicksell είλαη φηη ν πιεζσξηζκφο
αληαπνθξίλεηαη ζηνπο ίδηνπο θαλφλεο πνπ θαζνξίδνπλ ην επίπεδν ηεο
ηηκήο ζε κηα αγνξά . Όπσο ε απφθιηζε κεηαμχ ηεο δήηεζεο θαη ηεο
www.kostasmelas.gr
85
πξνζθνξάο ελφο εκπνξεχκαηνο πξνθαιεί κεηαβνιή ζηελ ηηκή ηνπ

ζπγθεθξηκέλνπ εκπνξεχκαηνο , έηζη , ζχκθσλα κε ηνλ Wicksell , θάζε
κεηαβνιή ηνπ ζπλνιηθνχ επηπέδνπ ηηκψλ πξνθαιείηαη παξνκνίσο απφ
ηελ απφθιηζε κεηαμχ ζπλνιηθήο δήηεζεο θαη ζπλνιηθήο πξνζθνξάο.
΢‟ απηή ηελ πεξίπησζε , ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα δελ ρξεηάδεηαη λα
εμαθξηβψζεη ην θπζηθφ επηηφθην πξηλ λα ζέζεη ην επηηφθην δαλείνπ . Όζν
ην ζπλνιηθφ επίπεδν ηηκψλ είλαη ζηαζεξφ , ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα κπνξεί
λα είλαη ζίγνπξν φηη ην επηηφθην δαλείσλ ηαπηίδεηαη κε ην θπζηθφ
επηηφθην , θαη ρξεηάδεηαη λα αληαπνθξίλεηαη κφλν ζηε κεηαθίλεζε ηνπ
επηπέδνπ ησλ ηηκψλ πξνο ηε κηα ή ηελ άιιε θαηεχζπλζε .
Με ηνλ ίδην ηξφπν , ην ππφδεηγκα ηεο «Νέαο ΢πλαίλεζεο» δηαηεξεί ηελ
ηδέα φηη νη αιιαγέο ζην επίπεδν ηνπ πιεζσξηζκνχ είλαη ελδεηθηηθέο ηεο
αληζνξξνπίαο ζηελ νηθνλνκία , κε ην επίπεδν ζπλνιηθήο δήηεζεο λα είλαη
πςειφηεξν απφ ην θπζηθφ επίπεδν ζπλνιηθήο πξνζθνξάο. Ζ
ππεξβάιινπζα ζπλνιηθή δήηεζε πηέδεη ηηο αγνξέο εκπνξεπκάησλ θαη
εξγαζίαο κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ζηα επίπεδα ηηκψλ θαη κηζζψλ .
΢πλεπψο , κε ηελ «Νέα ΢πλαίλεζε» , φζν ην πνζνζηφ πιεζσξηζκνχ είλαη
ζηαζεξφ , νη θεληξηθέο ηξάπεδεο κπνξνχλ λα είλαη ζίγνπξεο φηη ην
επηηφθην αγνξάο ηαηξηάδεη κε ην NRI . Μφλν φηαλ ν ηξέρσλ πιεζσξηζκφο
δελ είλαη ζηαζεξφο , πξέπεη λα εθαξκφζνπλ πνιηηηθέο ζηαζεξνπνίεζεο
κέζσ αιιαγψλ ζην βξαρππξφζεζκν νλνκαζηηθφ επηηφθην .
΢χκθσλα κε ηνλ Woodford94 (2003) ε κεγάιεο θεληξηθέο ηξάπεδεο

αζθνχλ ηε ΝΠ κε ηνλ αθφινπζν ηξφπν :
Δπηιέγνπλ ην επηζπκεηφ βξαρππξφζεζκν επηηφθην ρσξίο θακία αλαθνξά
ζην κέγεζνο ησλ πξάμεσλ αλνηθηήο αγνξάο θαη ζηε ζπλέρεηα θαη κφλν
ζηε ζπλέρεηα δίλνπλ νδεγίεο ζηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο λα αγνξάζνπλ ή λα
94
Woodford. M , Interest and Prices:Foundations of a Theory of Monetary Policy. Princeton, NJ.
Princeton University Press. 2003.
www.kostasmelas.gr
86
πσιήζνπλ ρξεφγξαθα ηνπ Γεκνζίνπ ή ηζνδχλακα πξντφληα έηζη ψζηε λα

δηαηεξεζεί ην overnight επηηφθην θνληά ζηνλ ηεζέληα ζηφρν.
΢πλεπψο ην νλνκαζηηθφ βξαρπρξφλην επηηφθην γίλεηαη ην κέζνλ άζθεζεο
ηεο ΝΠ , ζηε ζέζε ηνπ απνζέκαηνο ρξήκαηνο.
Ζ κνλεηαξηζηηθή ζέζε πνπ ππνβάζηαδε ηελ ζπγθεθξηκέλε ζέζε
εγθαηαιείπεηαη. Σν απφζεκα ρξήκαηνο απνηειεί ππνιεηκκαηηθφ κέγεζνο
ηεο ιεηηνπξγία ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ε νπνία νθείιεηαη
νπζηαζηηθά ζηελ πηζησηηθή επέθηαζε (ζπζηνιή) ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ
ζπζηήκαηνο.
Δπνκέλσο εγθαηαιείπεηαη επίζεο ε κνλεηαξηζηηθή ζέζε πεξί εμσγέλεηαο
ηνπ ρξήκαηνο πνπ απνηεινχζε ηελ πξνυπφζεζε γηα λα κπνξεί λα
ρξεζηκνπνηεζεί ην ζπγθεθξηκέλν κέγεζνο σο κέζνλ άζθεζεο ηεο ΝΠ.
Γηαηεξνχληαη φκσο δχν βαζηθέο κνλεηαξηζηηθέο ζέζεηο :
- ππεχζπλνο πξνζδηνξηζηηθφο παξάγνληαο ηνπ πιεζσξηζκνχ
εμαθνινπζεί λα είλαη ε ΝΠ ,φπσο αζθείηαη απφ ηελ ΚΣ,
- ην επίπεδν θαη ν ξπζκφο κεγέλζπζεο ηνπ δπλεηηθνχ πξντφληνο δελ
επεξεάδεηαη απφ ηε ΝΠ.
Φαίλεηαη πεξίεξγν φηη ην ππφδεηγκα «Νέαο ΢πλαίλεζεο» έρεη απνξξίςεη

ηε πνζνηηθή ζεσξία γηα ράξε ηεο αλάιπζεο δπν επηηνθίσλ ηνπ Wicksell
, έρνληαο αθήζεη πίζσ έλα ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ απηήο ηεο
αλάιπζεο , δειαδή ην ξφιν ησλ εκπνξηθψλ ηξαπεδψλ , ζηελ εμήγεζε
ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ηεο ζρεηηθήο δηαδηθαζίαο ζηελ
πξνζθνξά ηνπ ρξήκαηνο . Απηφ είλαη ηδηαίηεξα πεξίεξγν γηαηί νη
ζεσξεηηθνί θαη εθαξκνζηέο ηνπ «Νένπ ΢πλαηλεηηθνχ» ππνδείγκαηνο ,
φπσο νη Weber θαη Woodford , έρνπλ αλαγλσξίζεη ηελ απζεληηθφηεηα
ηεο λνκηζκαηηθήο αλάιπζεο ηνπ Wicksell θαη έρνπλ απνξξίςεη θαη ηηο
δπν εθδνρέο, δπλαηή θαη αδχλαηε , ηεο πνζνηηθήο ζεσξίαο ζρεηηθά κε ηε
λνκηζκαηηθή πνιηηηθή .
www.kostasmelas.gr
87
Δλάληηα ζε φηη ηζρπξίδνληαη νη ζεσξεηηθνί θαη εθαξκνζηέο ηνπ «Νένπ

΢πλαηλεηηθνχ» ππνδείγκαηνο , απηφ δελ έρεη αγθαιηάζεη πιήξσο ηελ
λνκηζκαηηθή αλάιπζε ηνπ Wicksell , θαη έηζη έρεη ράζεη ηηο πξννπηηθέο
γηα πεξαηηέξσ αλάπηπμε κηαο κε-πνζνηηθήο ζεσξεηηθήο πξνζέγγηζεο
ηνπ ρξήκαηνο θαη ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο .
6.
Ο πιεζσξηζκφο σο ζηφρνο ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο.
Ο θαζνξηζκφο πιεζσξηζκνχ – ζηφρνπ (inflation targeting, IT) ζπλδέεηαη

ζηελά κε ην ππφδεηγκα ηεο λέαο ζπλαίλεζεο (NCM) φληαο ζεκαληηθφ
ζεσξεηηθφ ηνπ ζηνηρείν. Παξάιιεια έρεη κεηαβιεζεί θαη ζε ζεκαληηθφ
πξαθηηθφ εξγαιείν άζθεζεο ηεο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο πνπ
ρξεζηκνπνηείηαη ζε πνιιέο ρψξεο 95.(Fracaso et al 2003).
Δθηελέζηαηα έρεη κειεηεζεί ην πιαίζην πιεζσξηζκνχ-ζηφρνπ ζηελ
νηθνλνκία ησλ ΖΠΑ. Πάλησο νη κειέηεο δείρλνπλ φηη νη
βηνκεραλνπνηεκέλεο ρψξεο θαη νη ρψξεο ηεο ΔΔ έρνπλ πηνζεηήζεη ζε
κεγάιν βαζκφ ηνλ θαλφλα ηνπ Taylor.
Έλαο νξηζκφο πνπ ζπλήζσο δίλεηαη αλαθνξηθά κε ηελ ππφζεζε ηνπ

πιεζσξηζκνχ-ζηφρνπ είλαη φηη απνηειεί ην πιαίζην άζθεζεο ηεο
Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο φπνπ δηαηππψλνληαη δεκφζηα νη επίζεκνη
πνζνηηθνί ζηφρνη γηα ηνλ πιεζσξηζκφ κε ηελ παξάιιειε απνδνρή θαη ηε
ζαθή αλαγλψξηζε φηη ν ρακειφο θαη ζηαζεξφο πιεζσξηζκφο είλαη ν
θπξηφηεξνο καθξνρξφληνο ζηφρνο ηεο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο.
΢ε αληίζεζε κε ηνπο«Απινχο Καλφλεο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο»
(SMPR: simple monetary policy rules) νη νπνίνη ηππηθά θαηεπζχλνπλ ηελ
πξνζνρή ησλ θεληξηθψλ ηξαπεδψλ ζε έλαλ κφλν δείθηε-θιεηδί, ην
95
Fracaso et al 2003
www.kostasmelas.gr
88
πιαίζην ηνπ πιεζσξηζκνχ- ζηφρνπ ελζαξξχλεη ηηο αξρέο λα θάλνπλ

ρξήζε φισλ ησλ δηαζέζηκσλ ζρεηηθψλ πιεξνθνξηψλ.
Όηαλ ν πιεζσξηζκφο θαζίζηαηαη ζηφρνο ηεο Ννκηζκαηηθήο πνιηηηθήο

απηφ πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη:
- νη αζθνχληεο ηελ Ννκηζκαηηθή Πνιηηηθή ζέηνπλ έλα αξηζκεηηθφ
ζηφρν γηα ην εχξνο ηνπ πιεζσξηζκνχ.
- Ζ ρξεζηκνπνίεζε ηεο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο απνηειεί ην θιεηδί
κεηαμχ ησλ κέζσλ ηεο Οηθνλνκηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ επίηεπμε ηνπ
ζηφρνπ ηνπ πιεζσξηζκνχ. Ζ Ννκηζκαηηθή Πνιηηηθή ιακβάλεη ηε
κνξθή ηεο πξνζαξκνγήο ηνπ επηηνθίνπ.
- Ζ άζθεζε ηεο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο βξίζθεηαη ζηα ρέξηα ηεο
«αλεμάξηεηεο» Κεληξηθήο Σξάπεδαο.
- Ζ Ννκηζκαηηθή Πνιηηηθή ζπλδέεηαη κφλν κε ηνλ πιεζσξηζκφ , ελψ
νη πηζαλέο επηδξάζεηο ηεο ζε άιινπο ζηφρνπο αγλννχληαη είηε
ζεσξψληαο φηη δελ ππάξρνπλ είηε φηη έρνπλ κφλν βξαρππξφζεζκεο
επηδξάζεηο.
΢χκθσλα κε ηνπο (Bernake et al 1999, Mishkin 1999, Svensson

1997)96 ε πηνζέηεζε ηνπ πιεζσξηζκνχ-ζηφρνπ έρεη απνδεηρζεί φηη
παξνπζηάδεη θαιά απνηειέζκαηα ζηε κείσζε ηνπ πιεζσξηζκνχ φζν
θαη ζηηο πιεζσξηζηηθέο πξνζδνθίεο . Δπίζεο παξνπζηάδεη θαιά
απνηειέζκαηα ζηε ζηαζεξνπνίεζε ηνπ πξντφληνο θαη δίλεη ιχζε ζην
πξφβιεκα ηεο δπλακηθήο δηαρξνληθήο αζπλέπεηαο ( Dynamic time
inconsistency problem).
96
Bernake B.S, Laubach T, Mishkin.F.S, Posen A.S, Inflation Targeting: Lessons from the
International Experience. Princeton : Princeton University Press 1999.
Mishkin F.S, International Experience with Different Monetary Policy Regimes. Journal of Monetary
Economics, 43(3), p. 579-605,1999.
Svensson.L.E.O Inflation Targeting as a Monetary Policy Rules .Journal of Monetary Economics
43(3) ,607-654, 1999
www.kostasmelas.gr
89
Σν πιαίζην πιεζσξηζκνχ-ζηφρνπ απνηειεί εθείλε ηελ άπνςε ηεο

Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο φπνπ κε ηελ αλαθνίλσζε ηνπ επίζεκνπ
ζηφρνπ πιεζσξηζκνχ, αλαγλσξίδεηαη φηη ε ζηαζεξφηεηα ησλ ηηκψλ
απνηειεί ηνλ πξσηαξρηθφ καθξνρξφλην ζηφρν ηεο Ννκηζκαηηθήο
Πνιηηηθήο.
Ο ζηφρνο απηφο επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο αμηνπηζηίαο , επιπγηζίαο θαη

λνκηκφηεηαο 97(Bernake et al 1999).
Ζ αμηνπηζηία απαηηείηαη ζε αληηπαξάζεζε ζηε κεηνχκελε

εκπηζηνζχλε ζηηο δηαθξηηέο ελεξγέο πνιηηηθέο νη νπνίεο ηηο δεθαεηίεο
1960 θαη 1970 ζηάζεθαλ αλίθαλεο λα ειέγμνπλ ηελ χθεζε ηεο
νηθνλνκίαο.
Ζ ζέζε απηή ππνζηεξίδεηαη απφ ηξεηο ζεσξεηηθέο ππνζέζεηο :
α) ηελ γλσζηή ζέζε ηνπ Friedman φηη ε Ννκηζκαηηθή Πνιηηηθή

απνδίδεη καθξνρξνλίσο θαη κε ρξνληθέο πζηεξήζεηο
β) ηελ ππφζεζε ησλ Friedman – Phelps φηη δελ ππάξρεη

καθξνρξνλίσο trade-off κεηαμχ πιεζσξηζκνχ θαη αλεξγίαο θαη
γ) ηε ζέζε ησλ Kydland-Prescott φηη αθφκα θαη αλ ππάξρεη ζέιεζε λα

θξαηεζεί ν πιεζσξηζκφο ρακειφο κηα ελεξγή Κεληξηθή Σξάπεδα
ζπρλά ζα έρεη ηζρπξφ θίλεηξν λα απμήζεη ηνλ πιεζσξηζκφ πάλσ απφ
ην αλακελφκελν επίπεδν.
97
www.kostasmelas.gr
90
Ο δεχηεξνο ιφγνο είλαη ε ππφζεζε φηη ν ρακειφο πιεζσξηζκφο

πξνσζεί καθξνρξνλίσο ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε θαη
98
απνηειεζκαηηθφηεηα (Bernake et al 1999). Οκνίσο νη ίδηνη
κειεηεηέο ζεσξνχλ φηη ην πιαίζην θαζνξηζκνχ πιεζσξηζκνχ-ζηφρνπ ,
είλαη ρξήζηκν γηαηί κπνξεί λα ζπγθξαηήζεη επηκέλνπζεο
πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο νθεηιφκελεο πρ ζε δηάθνξα shock απφ ηελ
πιεπξά ηεο πξνζθνξάο. Σν φηη ν πιεζσξηζκφο ζεσξείηαη βιαβεξφο
γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο νηθνλνκίαο δελ ακθηζβεηείηαη απφ ηνπο
ζπγθεθξηκέλνπο κειεηεηέο .
Όκσο είλαη ραξαθηεξηζηηθφ ην φηη δελ θαζνξίδνπλ ζπγθεθξηκέλν
χςνο πιεζσξηζκνχ πάλσ απφ ην νπνίν νπσζδήπνηε ζα πξέπεη λα
ιεθζνχλ κέηξα. Πεξηζζφηεξν ζεσξνχλ σο ηζρπξφηεξν ιφγν γηα ηελ
πηνζέηεζε ηνπ πιαηζίνπ ΗΣ είλαη ε χπαξμε κηαο «νλνκαζηηθήο
άγθπξαο» δεδνκέλνπ φηη ρσξίο απηή ν πιεζσξηζκφο αιιά θαη νη
πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο θαζίζηαληαη αζηαζείο.
Οη ζηφρνη ΗΣ επηηπγράλνληαη κέζσ ηεο αξρήο “constrained discretion”
99
(Bernanke and Mishkin, 1997, p.104). Πξφθεηηαη γηα κηα κέζε
θαηάζηαζε κεηαμχ «Καλφλσλ» θαη «Γηαθξηηήο» άζθεζεο ηεο ΝΠ.100
98
99
Bernake.B.S,- Mishkin.F.S, Inflation Targeting: A New Framework for Monetary Policy? Journal
of Economic Perspective, 11(2), 97-116, Spring 1997
100
Γηα ηα ζέκαηα απηά δεο : Κ .Πξνδξνκίδεο , Αξρέο Οηθνλνκηθήο Θεσξίαο, Δ.Μπέλνπ 1996
www.kostasmelas.gr
91
7. Η απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο ζηελ

πεξίπησζε «πθεζηαθψλ» θαηαζηάζεσλ ηεο νηθνλνκίαο.
΢ρεηηθά κε ην δεχηεξν ζεκείν , δειαδή κε ην αλ ε ΝΠ είλαη

απνηειεζκαηηθή ζην λα επεξεάδεη ηελ ζπλαζξνηζηηθή δήηεζε θαη κέζσ
απηήο ηνλ πιεζσξηζκφ , ε απάληεζε πνπ απνξξέεη απφ ην ππφδεηγκα
είλαη θαηά ην ήκηζπ λαη. Ζ ινγηθή ηνπ ππνδείγκαηνο θηλείηαη εληφο ηνπ
πιαηζίνπ πνπ πεξηγξάθεη ε γλσζηή ξήζε « ε ΝΠ παξνκνηάδεη κε κηα
θισζηή , κε ηελ νπνία κπνξεί θαλείο λα ηξαβήμεη ελψ είλαη αδχλαηνλ λα
ζπξψμεη». Απφ ηελ απνδνρή ηεο άπνςεο φηη ν πιεζσξηζκφο είλαη ν
κνλαδηθφο ζηφρνο ηεο ΝΠ θαη φηη ν πιεζσξηζκφο είλαη ην απνηέιεζκα
ηεο ππεξβάιινπζαο ζπλαζξνηζηηθήο δήηεζεο είλαη θαλεξφ φηη ε ΝΠ
κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί κφλν ζηε δηαδηθαζία πεξηνξηζκνχ ηεο
ππεξβάιινπζαο δήηεζεο.
Δμεηάδνληαο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ΝΠ απφ ηελ πιεπξά ηεο
«ηφλσζεο» ηεο ζπλαζξνηζηηθήο δήηεζεο ην ίδην ην ππφδεηγκα αθήλεη
ειάρηζηεο ή θαη θαζφινπ πηζαλφηεηεο λα κπνξεί λα ζπκβεί θάηη
ηέηνην.
Οη Arestis and Sawyer101 (2003) εμεηάδνληαο ην εχξνο ησλ δπλαηνηήησλ
ηεο ΝΠ ζηελ πεξίπησζε πνπ παξαηεξείηαη ειιεηκκαηηθή ζπλαζξνηζηηθή
δήηεζε νθεηινκέλε ζηε κείσζε ηεο απηφλνκεο ζπληζηψζαο ηεο, ζην
πιαίζην ελφο νηθνλνκεηξηθνχ ππνδείγκαηνο πνπ κπνξεί λα εηδσζεί σο ε
επεμεξγαζία ηνπ ππνδείγκαηνο ηεο Νέαο ΢πλαίλεζεο ,ππνζηεξίδνπλ πσο
νη πξνεξρφκελεο δπλαηφηεηεο απφ ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηεο ΝΠ ζην
ππφδεηγκα είλαη κεδακηλέο. Απηφ νθείιεηαη θαηά ηελ άπνςε ησλ
ζπγγξαθέσλ , επεηδή ζην ππφδεηγκα ζεσξείηαη δεδνκέλε ε χπαξμε
ηζνξξνπίαο απφ ηελ πιεπξά ηεο πξνζθνξάο (supply-side
equilibrium)(NAIRU) πνπ ηζνδπλακεί κε κεδεληθφ ράζκα πξντφληνο θαη
101
Arestis.P and Saywer.C.M, “The nature and role of monetary policy when money is
endogenous”. Working Paper No 374. The Levy Economics Institute 2003.
www.kostasmelas.gr
92
θαηά ζπλέπεηα κε ζηαζεξφ πιεζσξηζκφ. ΢’ έλα θαζεζηψο ην νπνίν

«ζπξψρλεη» ηελ νηθνλνκία πξνο ηελ ηζνξξνπία απφ ηελ πιεπξά ηεο
πξνζθνξάο (αληαλαθιψληαο ηνλ θαλφλα Taylor) ππάξρεη πνιχ κηθξφο
ρψξνο ην πξντφλ λα δηαθέξεη νπζηαζηηθά απφ ην επίπεδν ηζνξξνπίαο
θαζνξηδφκελν απφ ηελ πιεπξά ηεο πξνζθνξάο.
΢ηελ πεξίπησζε , φκσο πνπ ην πξντφλ βξίζθεηαη , γηα ιφγνπο πνπ ε
ζεσξία απνξξίπηεη απφ ηηο ππνζέζεηο ηεο, ζε δηαδηθαζία θζίλνπζαο
πνξείαο, φπσο ζπκβαίλεη ζήκεξα ζηηο ΗΠΑ, ε άζθεζε ηεο
λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο δελ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε έμνδν απφ ηελ
θζίλνπζα πνξεία. Πξνο επίξξσζε ησλ παξαπάλσ θζάλεη λα
παξαθνινπζήζνπκε ηα απνηειέζκαηα ησλ πξνζπαζεηψλ ηεο Fed ππφ
ηε δηνίθεζε ηνπ Bernake.B.S, λα νδεγήζεη ηελ νηθνλνκία ζηελ απνθπγή
ηεο χθεζεο κέζσ ησλ αιιεπάιιεισλ κεηψζεσλ ηνπ prime interest rate.
Μέρξη ηψξα φιεο νη πξνβιέςεηο ζπγθιίλνπλ φηη ππάξρεη κεγάινο
θίλδπλνο ε ακεξηθαληθή νηθνλνκία λα νδεγεζεί κέζσ ησλ ζπλερψλ
κεηψζεσλ ησλ επηηνθίσλ ζε παγίδα ξεπζηφηεηαο επηβεβαηψλνληαο
γηα κηα αθφκα θνξά ηελ θευλζηαλή ινγηθή.
Γηα ην ιφγν απηφ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεζεί απαξαίηεηα ε

Γεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή. Ήδε ζηηο ΗΠΑ απηφ επηρεηξήζεθε κε ηε
κείσζε ησλ θφξσλ ζε νξηζκέλεο θαηεγνξίεο ηνπ πιεζπζκνχ κε
ζθνπφ ηελ ηφλσζε ηεο θαηαλάισζεο θαη κέζσ ηνπ θευλζηαλνχ
πνιιαπιαζηαζηή λα επελεξγήζεη ζηελ ελεξγφ δήηεζε. Γπζηπρψο ε
πνζφηεηα ηεο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο πνπ ρνξεγήζεθε ζηελ
ακεξηθαληθή νηθνλνκία απνδείρζεθε πάξα πνιχ κηθξή θαη σο εθ
ηνχηνπ αλίζρπξε γηα νπνηνδήπνηε απνηέιεζκα.
www.kostasmelas.gr
93
8. Πνιηηηθά ΢πλεπαγφκελα.
Σα ζεσξεηηθά πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ππφδεηγκα ηεο «Νέαο

΢πλαίλεζεο» ζα ηα ζπδεηήζνπκε ζην δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο καο
πνπ ζχληνκα ζα δεη ην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο. Δδψ ζα δείμνπκε ηη
ζεκαηνδνηεί πνιηηηθά ε παξαπάλσ ζεψξεζε.
Απφ ηε ζηηγκή πνπ ν πιεζσξηζκφο εμαθνινπζεί λα ζεσξείηαη
λνκηζκαηηθφ θαηλφκελν , έζησ θαη αλ δηακεζνιαβείηαη κε ηελ ππφζεζε
ηεο ππεξβάιινπζαο δήηεζεο , θαη ε ζεξαπεία ηνπ επαθίεηαη ζηελ
«ζηέλεπζε» ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ηα πξψηα ζχκαηα δελ είλαη
άιια παξά ηα εηζνδήκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηε κηζζσηή εξγαζία .
Βεβαίσο δελ είλαη ηα κνλαδηθά αιιά ρσξίο θακηά ακθηβνιία απνηεινχλ
ηα βαζηθά πιεηηφκελα εηζνδήκαηα. Ο κνλνδηάζηαηνο ηξφπνο , πνπ
βεβαίσο απνξξέεη απφ ηε ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε, θαηαπνιέκεζεο ηνπ
πιεζσξηζκνχ ζηεξεί απφ ην πνιηηηθφ ζχζηεκα ηνπο ππάξρνληεο βαζκνχο
ειεπζεξίαο γηα ιφγνπο εμππεξέηεζεο ζπγθεθξηκέλσλ θνηλσληθψλ θαη
νηθνλνκηθψλ ζπκθεξφλησλ.
Η δεχηεξε νκάδα ηεο Νέαο Κευλζηαλήο Οηθνλνκίαο102 αθνινχζεζε έλα

άιιν δξφκν, ηνλ νπνίν είρε ππνδείμεη θαηά κία έλλνηα ν Keynes: Ζ
απμεκέλε ειαζηηθφηεηα κηζζψλ θαη ηηκψλ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο
δηεπξχλεη ηελ θπθιηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο, επηθέξνληαο πεξηζζφηεξν
έληνλεο δηαθπκάλζεηο. Έηζη θαίλεηαη φηη ε αλειαζηηθφηεηα ησλ
νλνκαζηηθψλ κεγεζψλ δελ απνηειεί ην κφλν πξφβιεκα, νχηε θαλ ην
θεληξηθφ πξφβιεκα ζηελ επεμήγεζε ηεο εκθάληζεο ησλ αληζνξξνπηψλ
ζηηο δηάθνξεο αγνξέο. Σνχην, δεδνκέλνπ φηη παξαηεξείηαη πςειή
κεηαβιεηφηεηα ζην πξντφλ θαη ζηελ απαζρφιεζε, αθφκα θαη ζηελ
102
Greenwald, B. and J. E. Stiglitz, “Keynesian, New Keynesian and New Classical
Economics,” Oxford Economic Papers 39, March 1987a: pp. 119–133.
www.kostasmelas.gr
94
πεξίπησζε πνπ ππάξρεη ηέιεηα ειαζηηθφηεηα κηζζψλ θαη ηηκψλ. Σν

γεγνλφο απηφ, επεθηείλεη ηα shocks θαη θάλεη πην εκθαλή θαη έληνλα ηα
απνηειέζκαηα αληζνξξνπίαο ζηελ νηθνλνκία.
Σν λέν-θιαζζηθφ ππφδεηγκα ηεο νηθνλνκίαο, πνπ θπξηαξρεί ζηελ
αθαδεκατθή ζθέςε πεξηζζφηεξν απφ εθαηφ ρξφληα, γλσζηφ σο
Βαξιαζηαλφ ππφδεηγκα ηεο Γεληθήο Οηθνλνκηθήο Ηζνξξνπίαο ζηεξίδεηαη
θαηά ηξφπν απνθαζηζηηθφ, εθηφο ησλ άιισλ, ζηελ πξνυπφζεζε χπαξμεο
ΣΔΛΔΗΟΤ ΑΝΣΑΓΩΝΗ΢ΜΟΤ. Ζ πηνζέηεζε ηνπ ππνδείγκαηνο ηνπ
Σέιεηνπ Αληαγσληζκνχ, απαηηεί θαη ηελ πηνζέηεζε ηεο ππφζεζεο ηεο
ΣΔΛΔΗΑ΢ ΠΛΖΡΟΦΟΡΖ΢Ζ΢.
Ζ εηζαγσγή ηεο Αζχκκεηξεο Πιεξνθφξεζεο ζην ζεσξεηηθφ ππφδεηγκα
ηεο λενθιαζηθήο ζρνιήο, αλαηξέπεη παληειψο ηηο απνθάλζεηο απηνχ ηνπ
ππνδείγκαηνο θαη κεηαμχ άιισλ θαηαξξίπηεη ηε βαζηθή ηνπ ζέζε φηη ε
αγνξά απνηειεί επαξθέο κέζν γηα ηελ επίηεπμε ηζνξξνπίαο ζχκθσλα κε
ηα θξηηήξηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαηά Pareto.
Ζ απφξξηςε ηνπ ππνδείγκαηνο ηνπ ηέιεηνπ αληαγσληζκνχ απφ ηνπο
ππνζηεξηρηέο ηεο Αζχκκεηξεο Πιεξνθφξεζεο ηνπο ηνπνζεηεί ζηελ
πιεπξά ησλ ζχγρξνλσλ νηθνλνκνιφγσλ πνπ πηνζεηνχλ ηα ιεγφκελα
ππνδείγκαηα «αηεινχο αληαγσληζκνχ»
Λέκε ζχγρξνλσλ, γηαηί ζηελ ηζηνξία ηεο νηθνλνκηθήο ζθέςεο ε χπαξμε
«αηειψλ αγνξψλ» φρη κφλν δελ έρεη αγλνεζεί, αιιά αληηζέησο έρεη
πνιιάθηο δηαπηζησζεί, θαη αλαιπζεί103. Αθφκα θαη ε θπξίαξρε ζπκβαηηθή
λενθιαζηθήο ζεσξία δελ έρεη αγλνήζεη ηελ χπαξμε ησλ «αηειψλ
αγνξψλ», φπσο ζα δνχκε θαη ζηε ζπλέρεηα αλεμαξηήησο αλ επηρεηξεί λα
ηεο αλαιχζεη αθνχ ηηο εληάμεη ζην δηθφ ηεο ελλνηνινγηθφ πιαίζην.
103
Γεο παξνχζα εξγαζία ζειίδα:
www.kostasmelas.gr
95
Οπζηαζηηθά, ε νκάδα απηή, πηνζεηεί ηελ άπνςε φηη νη αγνξέο είλαη

αηειείο κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, θαη επηρεηξνχλ λα ηηο επεμεγήζνπλ κε
φξνπο αηεινχο θαη δαπαλεξήο πιεξνθφξεζεο. Κχξηα, επηθεληξψλνληαη
ζηηο αηέιεηεο πνπ παξνπζηάδνπλ νη αγνξέο θεθαιαίνπ θαη εξγαζίαο.
Δπηρεηξνχλ δειαδή, φρη κφλν λα επεμεγήζνπλ ηελ αλειαζηηθφηεηα ησλ
νλνκαζηηθψλ κηζζψλ (κεγεζψλ), αιιά λα θηίζνπλ κηα λέα
κηθξννηθνλνκηθή ζεσξία, ψζηε λα απνηειέζεη ηε ζεκειίσζε κηαο
καθξννηθνλνκηθήο ζεσξίαο, ηθαλήο λα εξκελεχζεη πεηζηηθά ηηο
παξνπζηαδφκελεο δηαθπκάλζεηο ζηελ νηθνλνκία, αιιά θαη ην δήηεκα ηεο
απαζρφιεζεο.
΢ηηο εξγαζίεο καδί κε ηνπο B. Greenwald, A. Weiss, R. Radner, R.
Arnott, M. Rothschild, θιπ. o J. Stiglitz104 ζέηεη ζην επίθεληξν ηεο
έξεπλάο ηνπ ην δήηεκα ηεο πιεξνθφξεζεο. Δίλαη γλσζηφ, άιισζηε
αλαθεξζήθακε θαη εκείο ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, φηη ην ζπκβαηηθφ
ππφδεηγκα πνπ θπξηαξρεί ζηελ νηθνλνκηθή ζεσξία, δειαδή ην
λενθιαζηθφ ππφδεηγκα, εδξάδεηαη ζηελ ππφζεζε ηεο ηέιεηαο
πιεξνθφξεζεο. ΢ρεδφλ φινη νη αζρνινχκελνη κε ηελ νηθνλνκηθή
επηζηήκε, αλαγλσξίδνπλ φηη ε πιεξνθφξεζε πνπ ιακβάλεη θάζε έλαο
ησλ ζπκκεηερφλησλ, δελ είλαη ηέιεηα. Όκσο νη πεξηζζφηεξνη ζεσξνχζαλ
φηη ην ππφδεηγκα κε θαζεζηψο αηεινχο πιεξνθφξεζεο δελ δηαθέξεη ηφζν
πνιχ απφ ην ππφδεηγκα κε ηέιεηα πιεξνθφξεζε. Ζ ζπλήζεο
αληηκεηψπηζε ηεο πιεξνθφξεζεο ήηαλ παξφκνηα κε απηή ελφο
ζπλαιιαθηηθνχ θφζηνπο. Μπνξεί λα δηαθνξνπνηνχζε πνζνηηθά ηα
κεγέζε, δελ επέθεξε φκσο θακία αιιαγή ζηε δνκή ηνπ ζπκβαηηθνχ
ππνδείγκαηνο, νχηε θαη ζηα ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία θαηέιεγε. Όκσο ην
104
΢το παράρτημα Α παρατίθεται εκτενής βιβλιογραφία αναφορικά με τις εργασίας των
συγκεκριμένων επιστημόνων και μελετητών .
www.kostasmelas.gr
96
πξφβιεκα ηεο πιεξνθφξεζεο είλαη ΚΔΝΣΡΗΚΟ γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ

ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ηεο νηθνλνκίαο, θαη ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο105.
Μεηαθηλψληαο ηελ ππφζεζε ηεο ηέιεηαο πιεξνθφξεζεο, κεηαβάιιεηαη ε
δνκή ηνπ ππνδείγκαηνο, θαζψο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία
εμάγνληαη απφ απηφ. Ζ φιε πξνζπάζεηα ησλ κειεηεηψλ ζπλίζηαηαη
επνκέλσο ζην εμήο:
Α. ζηελ επαλεμέηαζε ησλ βαζηθψλ πξνηάζεσλ ηνπ ππνδείγκαηνο ηνπ
ηέιεηνπ αληαγσληζκνχ ππφ ην θαζεζηψο ηεο αηεινχο πιεξνθφξεζεο
Β. ζην θηίζηκν ελφο λένπ ππνδείγκαηνο, ηνπ νπνίνπ ε βαζηθή πξνθείκελε
ζπλίζηαηαη φηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ ππάξρεη ηέιεηα πιεξνθφξεζεο.
Απνηειεί επνκέλσο κηα λέα πξνζπάζεηα, ε νπνία έρεη βάζε ηνλ
απνθιεηζκφ ηεο ππφζεζεο ηεο πιήξνπο ή ηέιεηαο πιεξνθφξεζεο, σο
βαζηθνχ ππιψλα ππνζηήξημεο ησλ νηθνλνκηθψλ ππνδεηγκάησλ θαη
θπξίσο ηνπ ππνδείγκαηνο ηεο αληαγσληζηηθήο αγνξάο.
Η Πξνβιεκαηηθή ηεο Αζχκκεηξεο Πιεξνθφξεζεο.
Κξηηηθή ζην ζπκβαηηθφ λενθιαζηθφ ππφδεηγκα
΢χκθσλα κε ηνλ Stiglitz106 (1989g), ην ζπκβαηηθφ λενθιαζηθφ

ππφδεηγκα, νπζηαζηηθά θαηέζηεζε ηελ νηθνλνκηθή, θιάδν ηεο κεραληθήο.
Κάζε νηθνλνκηθφ πξφβιεκα κεηαηξάπεθε ζε πξφβιεκα κεγηζηνπνίεζεο
ππφ θαζεζηψο πιήξνπο πιεξνθφξεζεο θαη θάησ απφ ζπγθεθξηκέλνπο
πεξηνξηζκνχο: έηζη ηα λνηθνθπξηά θαινχληαη λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηε
ρξεζηκφηεηά ηνπο, ελψ νη επηρεηξήζεηο ηα θέξδε ηνπο. Δηδηθά γηα ηηο
επηρεηξήζεηο, δελ ππάξρεη πνηέ δηαθσλία ζρεηηθά κε ηνπο ηηζέκελνπο
105
Stiglitz. J : Information and the Change in the Paradigm in Economics. Prize Nobel Lecture
.December 8, 2001.
106
Stiglitz J , “Mutual Funds, Capital Structure, and Economic Efficiency,” in Theory of
Valuation – Frontiers of Modern Financial Theory, Vol. 1, S. Bhattacharya and G.
Constantinides (eds.), Totowa, NJ: Rowman and Littlefield, 1989g, pp. 342–356.
www.kostasmelas.gr
97
ζηφρνπο: ελαιιαθηηθέο δηνηθήζεηο είραλ πάληνηε θνηλφ ζηφρν θαη ηελ ίδηα
πξνηεηλφκελε ιχζε, ηε κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ.
Ζ έλλνηα ηνπ θηλδχλνπ, ζην ζπκβαηηθφ ππφδεηγκα δελ εκπεξηέρεη ηελ
πεξίπησζε ηεο πηψρεπζεο κηαο επηρείξεζεο. Τπνλνείηαη κφλν φηη ν
θίλδπλνο ζπλδέεηαη κε ηνλ επηρεηξεζηαθφ θχθιν. Γελ ππάξρεη επίζεο,
αμηνιφγεζε ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ, ζε
αληίζεζε κε ηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή ησλ αγνξψλ.
Σα ρξεζηκνπνηνχκελα καζεκαηηθά απαηηνχλ σο βαζηθέο πξνυπνζέζεηο ηε
΢ΤΝΔΥΔΗΑ θαη ηελ ΚΟΗΛΟΣΖΣΑ ησλ ζπλαξηήζεσλ, ψζηε λα κπνξεί
λα απνδεηρζεί, ε χπαξμε απνηειεζκαηηθφηεηαο θαηά Pareto. Ζ ηππηθή
απφδεημε ησλ ζεκειηαθψλ ζεσξεκάησλ ηεο νηθνλνκηθήο ηεο επεκεξίαο,
ζηεξίδεηαη εθηφο ησλ πνιιαπιψλ ηεο πξνυπνζέζεσλ θαη ζηελ ππφζεζε
ηεο ηέιεηαο πιεξνθφξεζεο. Δλψ ππάξρνπλ ρηιηάδεο πξνβιήκαηα πνπ
ζρεηίδνληαη κε ηελ πιεξνθφξεζε, ε πξνζνρή εζηηάδεηαη κφλν ζην
πιεξνθνξηαθφ πξφβιεκα ηεο ζπάλεο (scarcity).
΢ην ππφδεηγκα ηεο γεληθήο νηθνλνκηθήο ηζνξξνπίαο, δελ ππάξρνπλ
θαηαζηάζεηο shocks, νχηε κε-αλακελφκελα γεγνλφηα: ζηελ αξρή ηνπ
ρξφλνπ φια έρνπλ επηιπζεί ζχκθσλα κε ηηο ππνζέζεηο ηνπ ππνδείγκαηνο.
Δπίζεο, νη ζεζκνί δελ έρνπλ θακία ζεκαζία θαη ιφγσ ηεο δηαθάλεηάο
ηνπο νη αγνξέο δελ ππφθεηληαη ζε θακία αηειή πιεξνθφξεζε.
Παξάιιεια, ε Ηζηνξία δελ έρεη ζεκαζία. Σα νηθνλνκηθά γεγνλφηα είλαη
α-ηζηνξηθά, δειαδή, δηαρξνληθά, ηζρχνπλ ζε θάζε ηζηνξηθή πεξίπησζε
φπσο ηα αληίζηνηρα θπζηθά.
Οη παξαπάλσ θξηηηθέο παξαηεξήζεηο πνιιαπιαζηάδνληαη θαη
κεηαηξέπνληαη ζε θαηαιπηηθέο κε ηελ κεηαθίλεζε ηεο ππφζεζεο ηεο
ηέιεηαο πιεξνθφξεζεο.
΢πγθεθξηκέλα, ην λέν παξάδεηγκα ηεο πιεξνθνξίαο πξνζβάιιεη
νπζηαζηηθά ηα ζεκέιηα ηνπ ππνδείγκαηνο ηεο αληαγσληζηηθήο ηζνξξνπίαο,
www.kostasmelas.gr
98
ηνπο βαζηθνχο «λφκνπο» ησλ νηθνλνκηθψλ, ζηνπο νπνίνπο

πεξηιακβάλνληαη:
- ν λφκνο ηεο δήηεζεο θαη ηεο πξνζθνξάο107 (ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ε
ηζνξξνπία ζηελ αγνξά, ραξαθηεξίδεηαη απφ εθθαζάξηζε ηεο αγνξάο).
- Ο λφκνο ηεο κνλαδηαίαο ηηκήο (ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ην ίδην αγαζφ
πσιείηαη ζηε κία κνλαδηαία ηηκή παληνχ ζηελ αγνξά)
- Ο λφκνο ηεο αληαγσληζηηθήο ηηκήο (ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ε ηηκή
ηζνξξνπίαο είλαη ίζε κε ην νξηαθφ θφζηνο).
- Σελ ππφζεζε ησλ απνηειεζκαηηθψλ αγνξψλ (ζχκθσλα κε ηελ νπνία
νη ηηκέο ζηα ρξεκαηηζηήξηα αμηψλ κεηαθέξνπλ φιεο ηηο ζεκαληηθέο
πιεξνθνξίεο απφ ηνλ πιεξνθνξεκέλν ζηνλ απιεξνθφξεην).
Κάζε κηα απφ ηηο παξαπάλσ ζέζεηο έρεη θαηαξξηθζεί ή ηζρχεη θάησ απφ
πνιχ ζηελέο πξνυπνζέζεηο. Ο θαζνξηζκφο ησλ ζπλζεθψλ ιεηηνπξγίαο ηνπ
Γεληθνχ Τπνδείγκαηνο Οηθνλνκηθήο Ηζνξξνπίαο, πεξηιακβάλεη έλα
κεγάιν αξηζκφ κε-ξεαιηζηηθψλ ζπλζεθψλ. «Αλ θαη φινη αλαγλψξηδαλ φηη
απηέο νη πξνυπνζέζεηο ήηαλ κε –ξεαιηζηηθέο, ππήξρε ε ειπίδα φηη, εάλ ε
πξαγκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο νηθνλνκίαο δελ απνκαθξπλφηαλ πάξα πνιχ
απφ απηέο ηηο ππνζέζεηο, ηφηε ε ζεσξία πεξί αφξαηνπ ρεξηνχ ηνπ Άληακ
΢κηζ ζα εμαθνινπζνχζε εληνχηνηο λα απνηειεί κηα άξηηα, πεξηγξαθή ηεο
νηθνλνκίαο. Δπξφθεηην πεξηζζφηεξν γηα επζεβή πφζν – ηδηαίηεξα εθείλσλ
107
Για να προσδιοριστούν οι τιμές της αγοράς, χρειάζεται η ΤΠΟΘΕ΢Η ότι οι καμπύλες
ζήτησης και προσφοράς είναι ΔΕΔΟΜΕΝΕ΢ ΑΝΕΞΑΡΣΗΣΑ η μια από την άλλη. Χωρίς
ανεξάρτητα δεδομένες καμπύλες ζήτησης και προσφοράς, οι τιμές θα έπαυαν να
προσδιορίζονται κατά ενιαίο τρόπο. Σώρα το ζήτημα είναι ότι οι συνθήκες προσφοράς και
ζήτησης αλληλεξαρτώνται κατά κάποιο τρόπο ή εξαρτώνται από τα συμβάντα της αγοράς.
Τπάρχουν αναρίθμητες καταστάσεις που δεν μπορούν να ληφθούν ως δεδομένες οι καμπύλες
ζήτησης και προσφοράς. ΢υνήθως στις αιτιάσεις αυτές, η απάντηση είναι μεθοδολογικού
χαρακτήρα: δηλαδή, υποστηρίζεται ότι τα οικονομικά δεν ασχολούνται με τη ζήτηση και την
προσφορά, αλλά μόνο με τη σχέση ανάμεσά τους. Όμως ο ισχυρισμός αυτός υιοθετεί την
άποψη ότι ο μηχανισμός των τιμών λειτουργεί μόνο προς τη μια κατεύθυνση,
αντανακλώντας παθητικά τις συνθήκες ζήτησης και προσφοράς. Όταν οι πωλητές γνωρίζουν
πόσο επιθυμούν να προσφέρουν σε κάθε στιγμή και οι αγοραστές γνωρίζουν πόσο επιθυμούν
να αγοράσουν, το μόνο που χρειάζεται για να επιτευχθεί ισορροπία στην αγορά είναι να
βρεθεί εκείνη η μοναδική τιμή που συνταιριάζει τη ζήτηση με την προσφορά.
www.kostasmelas.gr
99
ησλ νπνίσλ ηα ζπκθέξνληα εμππεξεηνχζε – παξά γηα επηζηήκε. Ζ δηθή

κνπ έξεπλα, θαζψο θαη άιισλ, γηα ηηο επηπηψζεηο ηεο αηεινχο θαη
αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο έρεη δείμεη φηη έλαο απφ ηνπο ιφγνπο πνπ ην
αφξαην ρέξη είλαη ίζσο αφξαην είλαη πσο ΑΠΛΑ ΓΔΝ ΤΠΑΡΥΔΗ. Αθφκε
θαη ζε πνιχ αλαπηπγκέλεο ρψξεο, νη αγνξέο ιεηηνπξγνχλ νπζησδψο
δηαθνξεηηθά απφ ηνλ ηξφπν πνπ έρνπλ πεξηγξάςεη νη ζεσξίεο πεξί
„απνηειεζκαηηθψλ αγνξψλ‟»108. ΢χκθσλα κε ζεηξά κειεηψλ,
ζεσξεηηθήο, αιιά θαη εκπεηξηθήο δηεξεχλεζεο ζπλάγνληαη ηα αθφινπζα
ζπκπεξάζκαηα:
- Γεδνκέλνπ φηη ε «πνηφηεηα» ελφο πξντφληνο επηδξά ζηηο ηηκέο
(ζχκθσλα κε ηνπο κεραληζκνχο ησλ θηλήηξσλ ή ησλ επηινγψλ), ε
ηζνξξνπία κπνξεί λα επηηεπρζεί ζε ηέηνην επίπεδν δήηεζεο, πνπ δελ
εμηζψλεηαη κε ην αληίζηνηρν επίπεδν ηεο πξνζθνξάο109 (Rothschild –
Stiglitz 1997). Οη επηρεηξήζεηο δελ θαηαβάινπλ ρακειφηεξνπο
κηζζνχο ζηνπο εξγαδφκελνπο, αθφκα θαη φηαλ κπνξνχλ λα ην θάλνπλ,
δηφηη δελ επηζπκνχλ λα επηβαξχλνπλ, ην εξγαζηαθφ ηνπο θφζηνο. Οη
ηξαπεδηθέο επηρεηξήζεηο δελ επηβαξχλνπλ ηνπο πειάηεο ηνπο κε
πςειφηεξα επηηφθηα, αθφκε θαη φηαλ κπνξνχλ λα ην θάλνπλ (φηαλ
ππάξρεη ππεξβάιινπζα δήηεζε γηα πηζηψζεηο) γηαηί έηζη απμάλνπλ ην
δπλεηηθφ κέζν πνζνζηφ πηψρεπζεο, κεηψλνληαο ηηο πξνζδνθψκελεο
απνδφζεηο.
- Οη αγνξέο ραξαθηεξίδνληαη απφ θαηαλνκή κηζζψλ θαη ηηκψλ, αθφκα
θαη φηαλ δελ ππάξρνπλ εμσγελείο πεγέο «ζνξχβσλ» ζηελ νηθνλνκία,
δειαδή ζηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία νη επηρεηξήζεηο θαη νη
εξγαδφκελνη κπνξεί λα ζεσξεζνχλ φκνηνη.
108
J. Stiglitz, Η Ξέυρενη Δεκαετία τοσ Ενενήντα, op.cit. p. 26
109
Rothschild, M. and J. E. Stiglitz, , “Competition and Insurance Twenty Years Later,”
Geneva Papers on Risk and Insurance Theory; 22(2), December 1997: pages 73–79.
www.kostasmelas.gr
100
- ΢ηελ θαηάζηαζε ηζνξξνπίαο, νη επηρεηξήζεηο ζα επηβαξχλνπλ ηελ ηηκή

πάλσ απφ ην νξηαθφ θφζηνο, νη εξγαδφκελνη ζα ιάβνπλ κηζζφ πάλσ
απφ ηνλ θνηλφ κηζζφ. Σν «πιεφλαζκα» απαηηείηαη γηα λα δψζεη
θίλεηξν ζηε δηαηήξεζε ηεο θήκεο ηεο επηρείξεζεο.
- Ζ ππφζεζε ησλ απνηειεζκαηηθψλ αγνξψλ ζεσξεί φηη νη ηηκέο ζηε
Υξεκαηηζηήξην Αμηψλ αληαλαθιά ην ζχλνιν ησλ πιεξνθνξηψλ. Αιιά
εάλ απηφ πξάγκαηη ηζρχεη δελ ζα ρξεηάδεηαη θίλεηξν γηα θαλέλα λα
δαπαλά ρξήκαηα γηα ζπιινγή πιεξνθνξηψλ. Έρεη δεηρζεί φηη ην
ζχζηεκα ηηκψλ αληαλαθιά αηειψο ηηο πιεξνθνξίεο θαη ε ηζνξξνπία
πνπ πξαγκαηνπνηείηαη είλαη αηειήο110 (Grossman – Stiglitz 1976,
1980).
- «Αλάκεζα ζηηο „απνηπρίεο ηεο αγνξάο‟, ζηηο νπνίεο ε έξεπλά καο
επίζηεζε ηελ πξνζνρή, ήηαλ εθείλεο πνπ ζρεηίδνληαλ κε πξνβιήκαηα
δξψλησλ ππνθεηκέλσλ, ηα νπνία δξνπλ σο „εληνινδφρνη άιισλ‟.
Λφγσ ηεο αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο είλαη δχζθνιν λα ππνζηεξηρζεί
φηη ν εληνινδφρνο πάληνηε δξα ζχκθσλα κε ηηο „εληνιέο‟ πνπ
ππνηίζεηαη φηη έρεη ιάβεη. Ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθέο είλαη νη
θαηαζηάζεηο, φπνπ ππάξρεη ζχγθξνπζε ζπκθεξφλησλ, νη νπνίεο είλαη
πξφδειεο ζηα εηαηξηθά ζθάλδαια ησλ πξνζθάησλ ρξφλσλ. Τπάξρεη
δπζαξκνλία θηλήηξσλ θαη φρη αξκνλία θηλήηξσλ. Οη Γηεπζχλνληεο
΢χκβνπινη ησλ εηαηξηψλ θαη άιια επηηειηθά ζηειέρε, ελεξγνχλ
πξσηίζησο γηα ηα δηθά ηνπο ζπκθέξνληα»111. Ζ ξίδα ηνπ πξνβιήκαηνο
βξίζθεηαη θαη‟ αξράο ζηνλ ηξφπν πνπ απηνί ακείβνληαη (πξναίξεζε
κεηνρψλ, bonus θιπ). φκσο ν ηξφπνο απηφο, κε βάζε ηε ζπκβαηηθή
110
Grossman, S. and J. E. Stiglitz, “Information and Competitive Price Systems,” American Economic
Review, 66(2), May 1976, pp. 246–253.
–, “On the Impossibility of Informationally Efficient Markets,” American Economic Review, 70(3),
June 1980a, pp. 393–408.
111
J. Stiglitz, Ζ Ξέθξελε Γεθαεηία ηνπ Δλελήληα, op.cit. p. 27
www.kostasmelas.gr
101
ζεσξία, ππνηίζεηαη φηη αληαλαθιά ηελ πξνζθεξφκελε

παξαγσγηθφηεηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αηφκνπ. Ζ γλσζηή θξάζε «ε
αγνξά απνθαζίδεη γηα ην κηζζφ ησλ ζηειερψλ» αληαλαθιά απηήλ ηελ
θαηάζηαζε.
- «΢ηα νηθνλνκηθά, δελ κπνξνχκε λα δηεμάγνπκε πεηξάκαηα ζε
πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο, δελ κπνξνχκε λα επαλαιάβνπκε ηελ ηζηνξία,
επνκέλσο πνηέ δελ κπνξνχκε λα είκαζηε ζίγνπξνη γηα ηα
ζπκπεξάζκαηά καο»112.
- Ζ ππφζεζε ηεο θπξηφηεηαο ησλ ζπλαξηήζεσλ, ε νπνία αληηζηνηρεί
ζηελ αξρή ησλ θζηλνπζψλ απνδφζεσλ113 (Arnott – Stiglitz, 1998a), κε
ηελ χπαξμε ηεο πιεξνθφξεζεο δελ κπνξεί πιένλ λα ππνζηεξηρζεί. Ζ
αμία ηεο πιεξνθφξεζεο δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ζηαζεξφ θφζηνο
(ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ ζεσξείηαη ειεχζεξν αγαζφ). Αληηζέησο, έρεη
δεηρζεί φηη ε «αμία ηεο πιεξνθφξεζεο» απνηειεί κηα «ζεκειηαθά κε –
θνίιε» ζπλάξηεζε, πνπ ζεκαίλεη φηη θάησ απφ θαλνληθέο γεληθέο
ζπλζήθεο, νπδέπνηε ζα θαηαβάιεη θάπνηνο έλα ηίκεκα γηα λα
114
αγνξάζεη έλα κηθξφ «θνκκάηη» πιεξνθφξεζεο (Radner – Stiglitz,
1984).
Ο βαζηθφηεξνο ιφγνο ηνπ γηαηί νη αγνξέο κε αηειή πιεξνθφξεζε

δηαθέξνπλ απφ εθείλεο ζηηο νπνίεο απηφ ππνηίζεηαη φηη δελ ζπκβαίλεη,
είλαη φηη νη ΠΡΑΞΔΗ΢ (πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ επηινγψλ) κεηαθέξνπλ
112
J. Stiglitz, Ζ Ξέθξελε Γεθαεηία ηνπ Δλελήληα, op.cit. p. 51
113
Arnott, R. and J. E. Stiglitz, , “Randomization with Asymmetric Information”, Rand Journal of
Economics 19(3), Autumn 1988a: pp. 344–362.
114
Radner, R. and J. E. Stiglitz, “A Nonconcavity in the Value of Information,” in Marcel
Boyer and Richard Khilstrom (eds.), Bayesian Models in Economic Theory, Elsevier Science
Publications, 1984, pp. 33–52.
www.kostasmelas.gr
102
πιεξνθφξεζε. απηφ ην γλσξίδνπλ νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ αγνξά, θαη

επεξεάδεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο.
Ζ απφθαζε κηαο επηρείξεζεο λα ρνξεγήζεη κηα εγγχεζε ζε έλα ηεο
πξντφλ δελ ζεκαίλεη φηη ε επηρείξεζε είλαη ηθαλφηεξε γηα ηελ
απνξξφθεζε ηνπ θηλδχλνπ, αλ ην ζπγθεθξηκέλν πξντφλ απνδεηρζεί
ειαηησκαηηθφ. Ζ απφθαζε ηεο απηή έρεη σο ζηφρν λα κεηαδνζεί ε
πιεξνθνξία, δηάκεζνπ ηεο εγγχεζεο, αλαθνξηθά κε ηελ εκπηζηνζχλε πνπ
δείρλεη ε επηρείξεζε πξνο ην πξντφλ ηεο. Έλαο αζθαιηζκέλνο
πξνκεζεχεηαη θάπνην αζθαιηζηηθφ ζπκβφιαην κε κεγάιε έθπησζε γηαηί
πηζηεχεη φηη ε πηζαλφηεηα λα ηνπ ζπκβεί έλα αηχρεκα είλαη ρακειή θαη
φρη γηαηί απηή ηνπ ε πξάμε κεηαθέξεη θάπνηα πιεξνθφξεζε ζηελ
αζθαιηζηηθή ηνπ εηαηξία. Μηα επηρείξεζε κπνξεί, λα κελ ηνπνζεηήζεη
έλα εξγαδφκελν ζε πςειή ζέζε, δηφηη θξίλεη φηη απηφ ζα κπνξνχζε λα
εξκελεπζεί απφ ηελ αγνξά, σο αλαγλψξηζε ηεο αμίαο ηνπ θαη πηζαλφλ λα
απνηειέζεη ζεκείν έιμεο απφ άιιεο εηαηξίεο, κε απνηέιεζκα, ή λα
απνρσξήζεη ν εξγαδφκελνο απφ ηελ εηαηξία, ή ε εηαηξία λα ππνζηεί ηελ
αχμεζε ηνπ κηζζνχ ηνπ.
Ο G. Akerlof115 (1970) απνδεηθλχεη φηη νη αγνξέο κπνξεί λα είλαη «πνιχ
ιεπηέο» ή λα κελ ππάξρνπλ θαζφινπ. Μηα απφ ηηο βαζηθέο πξνυπνζέζεηο
ηνπ ζπκβαηηθνχ λενθιαζηθνχ παξαδείγκαηνο είλαη ε χπαξμε ελφο
ζπλνιηθνχ ζεη αγνξψλ – ζηηο νπνίεο ζπκπεξηιακβάλνληαη νη δηαρξνληθέο
αγνξέο πξντφλησλ, ρξήκαηνο, εξγαζία θαη εμσηεξηθψλ ζπλαιιαγψλ.
Ζ απνπζία εηδηθψλ αγνξψλ, π.ρ. γηα θηλδχλνπο, έρεη νπζηαζηηθέο
επηδξάζεηο ζηε ιεηηνπξγία ησλ άιισλ αγνξψλ. Σν γεγνλφο φηη νη
εξγαδφκελνη θαη ν επηρεηξήζεηο δελ κπνξνχλ λα αζθαιηζηνχλ έλαληη
πνιιψλ θηλδχλσλ επεξεάδεη ηηο αγνξέο θεθαιαίσλ θαη εξγαζίαο.
115
Akerlof, G. A., “The Market for „Lemons‟: Quality Uncertainty and the Market Mechanism,”
Quarterly Journal of Economics 84, 1970: pp. 488–500.
www.kostasmelas.gr
103
Απηέο νη ζπκβάζεηο, πνπ παξνπζηάδνληαη αηειείο θαη κε νινθιεξσκέλεο

επηδξνχλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζηε ζπλνιηθή απφδνζε ηεο
νηθνλνκίαο. ΢ην ππφδεηγκα ηεο αηεινχο πιεξνθφξεζεο νπδέπνηε νη
αγνξέο επξίζθνληαη ζε θαηάζηαζε ηζνξξνπίαο θαηά Παξέην.
Πεγέο Αζχκκεηξεο Πιεξνθφξεζεο116

Οη αηέιεηεο ηεο πιεξνθφξεζεο είλαη δηάρπηεο ζην νηθνλνκηθφ γίγλεζζαη:
πξάγκαηη είλαη δχζθνιν λα θαληαζηεί θαλείο έλα θφζκν κε ηέιεηα
πιεξνθφξεζε. Σν νπζηαζηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο νηθνλνκίαο ηεο
αγνξάο είλαη ην φηη δηαθνξεηηθνί άλζξσπνη γλσξίδνπλ δηαθνξεηηθά
πξάγκαηα: νη εξγαδφκελνη γλσξίδνπλ πεξηζζφηεξα γηα ηελ θαηάζηαζε
ηεο πγείαο ηνπο απφ ηελ αζθαιηζηηθή εηαηξία. ν ηδηνθηήηεο ελφο
απηνθηλήηνπ γλσξίδεη πεξηζζφηεξα γηα ηελ θαηάζηαζε ηνπ νρήκαηνο απφ
έλα δπλεηηθφ αγνξαζηή. ν ηδηνθηήηεο κηαο επηρείξεζεο γλσξίδεη
πεξηζζφηεξα γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο επηρείξεζήο ηνπ απφ έλα δπλεηηθφ
116
Akerlof, G. A., “The Market for „Lemons‟: Quality Uncertainty and the Market Mechanism,”
Quarterly Journal of Economics 84, 1970: pp. 488–500.
J. E. Stiglitz “Information, Screening and Welfare,” In Bayesian Models in Economic Theory,
Marcel Boyer and Richard Khilstrom (eds.), Elsevier Science Publications, 1984a, pp. 209–
239.
Edlin, A. and J. E. Stiglitz, “Discouraging Rivals: Managerial Rent–Seeking and Economic
Inefficiencies”, American Economic Review 85(5), December 1995: pp. 1301–12.
J. E. Stiglitz “Equilibrium in Product Markets with Imperfect Information,” American Economic
Review, 69(2), May 1979a: pp. 339–345.
Salop, S. and J. E. Stiglitz, “Bargains and Ripoffs: A Model of Monopolistically Competitive
Price Dispersions,” Review of Economic Studies, 44, October 1977, pp. 493–510. (Reprinted
in S.A. Lippman and D.K. Levine (eds.), The Economics of Information, Edward Elgar, 1995,
pp. 198–215.).
–, “The Theory of Sales: A Simple Model of Equilibrium Price Dispersion with Identical
Agents”, American Economic Review, 72(5), December 1982, pp. 1121–1130.
–, “Information, Welfare and Product Diversity,” in G. Feiwel (ed.), Arrow and the Foundations
of the Theory of Economic Policy, London: MacMillan, 1987, pp. 328–340.
www.kostasmelas.gr
104
επελδπηή. ν δαλεηδφκελνο γλσξίδεη πνιχ πεξηζζφηεξα γηα ηνπο θηλδχλνπο

πνπ αλαιακβάλεη απφ ην δαλεηζηή.
Μεξηθέο απφ απηέο ηηο αζπκκεηξίεο ηεο πιεξνθφξεζεο είλαη εγγελείο: ηα
άηνκα γλσξίδνπλ πεξηζζφηεξα γηα ηνλ εαπηφ ηνπο απφ νπνηνλδήπνηε
άιινλ. Οξηζκέλεο απφ απηέο ηηο αζπκκεηξίεο δεκηνπξγνχληαη εμαηηίαο
ησλ νηθνλνκηθψλ δηεξγαζηψλ. Ζ ζπκπεξηθνξά ηεο αγνξάο επεξεάδεηαη
απφ ην κέγεζνο ησλ αζπκκεηξηψλ ηεο πιεξνθφξεζεο. Σν εχξνο ηνπ
επεξεαζκνχ φκσο εμαξηάηαη θαη απφ ηελ ππάξρνπζα δνκή ηεο αγνξάο.
Μηα απφ ηηο θαηεπζχλζεηο πνπ πήξε ε έξεπλα ήηαλ λα δείμεη φηη νη
αζπκκεηξίεο ηεο πιεξνθφξεζεο νδεγνχλ ζε αζζελείο ή ζρεδφλ
αλχπαξθηεο αγνξέο. (Akerlof 1970)117 .
Oη αξρηθέο εξγαζίεο ζηα νηθνλνκηθά ηεο πιεξνθφξεζεο αζρνιήζεθαλ κε
ηνπο δηάθνξνπο ηξφπνπο πνπ νη αγνξέο μεπεξλνχλ ζπγθεθξηκέλα
πξνβιήκαηα αζπκκεηξηψλ. Ζ κεηέπεηηα έξεπλα ζηξάθεθε, ζην λα
θαηαλνήζεη ην πψο νη ίδηεο νη αγνξέο δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα
πιεξνθφξεζεο εθκεηαιιεπφκελεο ηηο ίδηεο ηνπο ηηο δπλάκεηο: π.ρ. νη
δηνηθήζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ πξνζπαζνχλ λα απμήζνπλ ηελ πψιεζε ησλ
πξντφλησλ ηνπο κε ηξφπνπο πνπ ζηελ νπζία δηεπξχλνπλ ηηο αζπκκεηξίεο
ηεο πιεξνθφξεζεο. Έηζη, ν αληαγσληζκφο ζηελ αγνξά κεηψλεηαη
απνηειεζκαηηθά.
Ζ δηαζπνξά ηηκψλ πνπ πθίζηαηαη ζηελ αγνξά δεκηνπξγείηαη απφ ηελ
αγνξά. ζπλεπψο απηφ δελ είλαη απνηέιεζκα ηεο απνηπρίαο ησλ αγνξψλ,
αιιά θαηά θάπνην ηξφπν ηαπηίδεηαη κε ηελ πξαγκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο
αγνξάο.
Θα κπνξνχζε λα ππάξρεη κηα θαηαλνκή κηζζψλ αθφκα θαη αλ φιεο νη
επηρεηξήζεηο ήηαλ ηαπηφζεκεο, π.ρ. αληηκεησπίδνληαο ηα ίδηα θφζηε
117
Στο Παράρτημα παροσσιάζεται εκτενώς το περίυημο άρθρο τοσ Akerlof, G. A., “The
Market for „Lemons‟: Quality Uncertainty and the Market Mechanism,” Quarterly Journal of
Economics 84, 1970: pp. 488–500.
www.kostasmelas.gr
105
έξεπλαο. Δίλαη θαλεξφ φηη αθφκε θαη κηθξά θφζηε έξεπλαο κπνξνχλ λα
πξνθαιέζνπλ κηα κεγάιε δηαθνξά ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ αγνξψλ
εξγαζίαο θαη αγαζψλ. Τπνζέηνπκε φπσο ε ζπκβαηηθή ζεσξία, φηη φιεο νη
επηρεηξήζεηο ρξέσλαλ ηελ ίδηα αληαγσληζηηθή ηηκή, αιιά ππήξρε έλα (ε)
θφζηνο έξεπλαο, αλ απνθάζηδε θάπνηνο λα πάεη ζε άιιν θαηάζηεκα. Σφηε
θάζε επηρείξεζε, ε νπνία ζα ηηκνινγήζεη πςειφηεξα θαηά ε/2 δελ ζα
απνιέζεη θαλέλα πειάηε. Απηφ ζα επηηξέςεη ζηε ζπγθεθξηκέλε
επηρείξεζε λα απμήζεη ηηο ηηκέο ηεο. ΢πγρξφλσο ην ίδην ζα πξάμνπλ θαη νη
ππφινηπεο επηρεηξήζεηο. Οη ηηκέο ζα ζπλερίζνπλ λα απμάλνπλ έσο φηνπ ζα
θζάζνπλ ζηε κνλνπσιηαθή ηηκή. Ζ χπαξμε ελφο αθφκε ειάρηζηνπ
θφζηνπο έξεπλαο ζα νδεγήζεη ζηε κνλνπσιηαθή ηηκή, κηα αγνξά κε
πνιιέο επηρεηξήζεηο. ΢ηε βάζε απηή κπνξεί λα δεηρζεί118 (Salop-Stiglitz
1977, 1987, Stiglitz 1979b, 1989c) φηη ζε θαηαζηάζεηο φπνπ ππάξρεη
αθφκε θαη έλα κηθξφ θφζηνο έξεπλαο αγνξάο, νη αγνξέο κπνξνχλ λα
ραξαθηεξηζζνχλ απφ κηα θαηαλνκή ηηκψλ.
΢ηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία, θάζε επηρείξεζε έρεη ππφ ηνλ έιεγρφ ηεο ηηο
επηινγέο πνπ απηή πξνζθέξεη, αιιά φρη ηηο επηινγέο πνπ πξνζθέξνπλ νη
άιινη, ε απφθαζε ησλ πειαηψλ, εμαξηάηαη απφ ην ζχλνιν ησλ επηινγψλ
πνπ έρεη ζηε δηάζεζή ηνπο. ΢χκθσλα κε ηνλ Stiglitz119 πξνθχπηνπλ ηα
αθφινπζα:
Με δεδνκέλν ην «θπζηθφ» νξηζκφ ηεο ηζνξξνπίαο, ηέηνηα ηζνξξνπία
κπνξεί λα κελ ππάξρεη. Τπάξρνπλ δχν δπλαηέο κνξθέο ηζνξξνπίαο, ε
poνlling equilibria, ζηελ νπνία ε αγνξά δελ είλαη ηθαλή λα δηαθξίλεη
118
Salop, S. and J. E. Stiglitz , op.cit. και “On Search and Equilibrium Price Distributions,” In
Economics and Human Welfare: Essays in Honor of Tibor Scitovsky, M. Boskin (ed.), York:
Academic Press Inc., 1979b, pp. 203– 236.
119
Rothschild, M. and J. E. Stiglitz, “Equilibrium in Competitive Insurance Markets: An Essay
on the Economics of Imperfect Information,” Quarterly Journal of Economics, 90(4),
November 1976, pp. 629–649.
www.kostasmelas.gr
106
δηαθνξέο θαη ε «ρσξηζηή ηζνξξνπία», ζηελ νπνία απηή ε ηθαλφηεηα

ππάξρεη. Οη δηαθνξεηηθέο νκάδεο επηιέγνληαη κέζσ ησλ πξάμεψλ ηνπο.
- αθφκα θαη κηθξέο πνζφηεηεο αηεινχο πιεξνθφξεζεο κπνξνχλ λα
κεηαβάιινπλ ηα ζπκβαηηθά απνηειέζκαηα ζρεηηδφκελα κε ηα
ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηζνξξνπίαο.
- Κάζε πξάμε κεηαθέξεη πιεξνθφξεζε πνπ επηδξά ζηελ ηζνξξνπία
Τπεξβαίλνληαο ηηο αζπκκεηξίεο ηεο πιεξνθφξεζεο.
Ζ παξνπζία αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο ζηελ νηθνλνκηθή

δξαζηεξηφηεηα, εμαλαγθάδεη φινπο φζνπο ζπκκεηέρνπλ ζηηο νηθνλνκηθέο
δηεξγαζίεο λα επεμεξγαζηνχλ ηξφπνπο γηα λα κπνξέζνπλ λα ηελ
πεξηνξίζνπλ ή θαη λα ηελ ππεξβνχλ νινθιεξσηηθά. Ο Stiglitz
αθνινχζεζε δχν δξφκνπο ζηελ πξνζπάζεηα κειέηεο ηνπ θαηλνκέλνπ:
Α. Δπηρείξεζε λα εληνπίζεη ηα θίλεηξα πνπ σζνχλ απηφλ πνπ ζπκκεηέρεη
ζηελ νηθνλνκηθή δσή λα επηδηψμεη ηελ απφθηεζε πιεξνθφξεζεο.
Β. ΢ηε ζπλέρεηα, ζηε βάζε ησλ εληνπηζζέλησλ θηλήηξσλ , ρξεηάδεηαη λα
πξνζδηνξηζζεί ν κεραληζκφο, δηακέζνπ ηνπ νπνίνπ, επηηπγράλεηαη ε
πιεξνθφξεζε.
Με ηνλ ηξφπν απηφλ ν Stiglitz, πξνζδηφξηζε θίλεηξα ζε δηάθνξεο
θαηαζηάζεηο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. Θα κπνξνχζαλ λα αλαθεξζνχλ
νξηζκέλα παξαδείγκαηα:
Καη‟ αξράο, ηα βαζηθά θίλεηξα γηα ηε δηάρπζε ησλ πιεξνθνξηψλ
πξνέξρνληαη π.ρ. απφ ηα πεξηζζφηεξν κνξθσκέλα άηνκα (αγνξά
εξγαζίαο), απφ ηηο πεξηζζφηεξν ηθαλέο επηρεηξήζεηο (κε ηα θαιχηεξα
πξντφληα) (αγνξέο πξντφλησλ θαη επελδχζεσλ) απφ ηα πεξηζζφηεξα ηθαλά
σο πξνο ηνλ θίλδπλν άηνκα ή επηρεηξήζεηο (αγνξά θηλδχλνπ θαη
θεθαιαίσλ).
www.kostasmelas.gr
107
Δάλ θαηαθέξνπλ λα πείζνπλ γηα ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο, ηνπο

αληηζπκβαιιφκελνπο, (επηρεηξεκαηίεο, θαηαλαισηέο, ηξάπεδεο ή
αζθαιηζηηθέο εηαηξίεο) ηφηε ζα επηηχρνπλ αληίζηνηρα:
 Τςειφηεξν κηζζφ
 Τςειφηεξεο πσιήζεηο (ζε φγθν) ή πςειφηεξεο ηηκέο
 Υακειφηεξα πεξηζψξηα επηηνθίνπ ή ρακειφηεξα αζθάιηζηξα
θηλδχλνπ (premium)
Γίπια ζηα άηνκα ή ζηηο επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ θίλεηξν λα απνθαιχςνπλ

ηηο πιεξνθνξίεο, ππάξρνπλ άηνκα ή επηρεηξήζεηο, πνπ έρνπλ αληηζέησο
θίλεηξν λα κελ απνθαιπθζνχλ απηέο νη πιεξνθνξίεο. Πξφθεηηαη θπζηθά
γηα ηα ιηγφηεξν ηθαλά ή κε-ηθαλά άηνκα ή επηρεηξήζεηο. Τπάξρεη ινηπφλ,
ε πεξίπησζε λα ππάξμεη «ηζνξξνπία» ζηελ αγνξά ζχκθσλα κε ηηο
πιεξνθνξίεο πνπ έρνπλ απνθαιπθζεί. Σν εξψηεκα πνπ πξνθχπηεη είλαη
ην αθφινπζν:
Ση ζα ζπκβεί εάλ εθείλνη πνπ είλαη πεξηζζφηεξν ηθαλνί δελ θαηαθέξνπλ
λα πείζνπλ ηνπο επηρεηξεκαηίεο (ή απηνί πνπ έρνπλ ρακειφ θίλδπλν δελ
κπνξνχλ λα πείζνπλ ηηο αζθαιηζηηθέο εηαηξίεο) γηα ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο;
Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη θαη ε άιιε πιεπξά ηεο αγνξάο έρεη θίλεηξν
λα ζπιιέγεη πιεξνθνξίεο: π.ρ. έλαο εξγνδφηεο, ν νπνίνο κπνξεί λα βξεη
έλαλ εξγάηε, ν νπνίνο είλαη ηθαλφηεξνο απφ απηφ πνπ ηνπ αλαγλσξίδεηαη
απφ ηνπο άιινπο εξγνδφηεο, ζα βξεζεί ζε κηα πιενλεθηηθή θαηάζηαζε. Ο
κηζζφο ηνπ εξγάηε ζα πξνζδηνξίδεηαη απφ ην ηη νη άιινη πηζηεχνπλ. Σν
πξφβιεκα ζα αξρίζεη λα δεκηνπξγείηαη απφ ηε ζηηγκή πνπ νη άιινη
(εξγνδφηεο) ζα πιεξνθνξεζνχλ φζα γλσξίδεη ν ζπγθεθξηκέλνο
εξγνδφηεο. ηφηε ν κηζζφο ηνπ εξγαδνκέλνπ ζα αλέβεη θαη ν
ζπγθεθξηκέλνο καο εξγνδφηεο δελ ζα κπνξέζεη λα απνιαχζεη ηηο
απνδφζεηο ηεο δαπάλεο ηεο επέλδπζήο ηνπ πξνο ζπιινγή πιεξνθνξηψλ,
ζρεηηθά κε ην ζπγθεθξηκέλν εξγαδφκελν.
www.kostasmelas.gr
108
΢ην πιαίζην ηνπ αληαγσληζκνχ, ην γεγνλφο φηη γηα ηνλ επηινγέο ππάξρεη
δπζθνιία λα απνιαχζεη ηηο απνδφζεηο ηεο δαπάλεο ηνπ έρεη ζεκαληηθέο
επηπινθέο: ζηηο αγνξέο φπνπ, γηα ηνλ έλα ή ηνλ άιιν ιφγν, ν πεξηζζφηεξν
ηθαλφο δελ κπνξεί λα απνιαχζεη νινθιεξσηηθά ηηο απνδφζεηο ηεο
δαπάλεο επέλδπζεο γηα επηινγή, ηφηε δεκηνπξγείηαη αηειήο
αληαγσληζκφο ζηε δηαδηθαζία επηινγήο. Ζ νηθνλνκία, ζηελ πξάμε,
πξέπεη λα επηιέμεη κεηαμχ δχν δηαθνξεηηθψλ αηειεηψλ: αηειήο
πιεξνθφξεζε, ή αηειήο αληαγσληζκφο ζηελ επηινγή;
Μεραληζκνί πεξηνξηζκνί ηεο αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο

΢ηε ζεσξία έρνπλ αλαιπζεί εηο βάζνο δηάθνξνη κεραληζκνί, ψζηε λα
πεξηνξηζζεί ε αζχκκεηξε πιεξνθφξεζε. Αλαθέξνληαη νη πιένλ
ζεκαληηθνί αιιά θαη νη πιένλ ιεηηνπξγηθνί .
Δπηινγή κέζσ εμεηάζεσλ

Ο πιένλ απιφο ηξφπνο, πνπ απηφ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί είλαη
δηακέζνπ εμεηάζεσλ. ΢ην πιαίζην ελφο απινχ αληαγσληζηηθνχ
ππνδείγκαηνο ηζνξξνπίαο απαηηνχληαη δχν πεξαηηέξσ γεληθέο αξρέο:
Σα θέξδε ησλ πιένλ ηθαλψλ είλαη επξχηεξα απφ ηηο δαπάλεο ησλ ιηγφηεξν
ηθαλψλ. Σν πςειφηεξεο ηθαλφηεηαο άηνκν δεκηνπξγεί κηα ηζνξξνπία
πςειφηεξσλ κηζζψλ, ελψ ζπγρξφλσο θαζνξίδεη φηη ηα ππφινηπα άηνκα
είλαη ρακειφηεξεο ηθαλφηεηαο.
Ζ ηδησηηθή απφδνζε ησλ δαπαλψλ εθπαίδεπζεο είλαη πςειφηεξε ηεο
αληίζηνηρεο θνηλσληθήο απφδνζεο. Δίλαη θαλεξφ φηη δεκηνπξγνχληαη
ζεκαληηθέο εμσηεξηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζπλδεδεκέλεο κε ηελ
πιεξνθφξεζε. Όκσο απφ ηελ κειέηε ηνπ κεραληζκνχ απηνχ, αλαδχεηαη
έλα εληππσζηαθφ απνηέιεζκα: φηη κπνξνχλ λα ππάξμνπλ πνιιαπιέο
ηζνξξνπίεο, κία εηο ηελ νπνία ε πιεξνθφξεζε απνιακβάλεηαη πιήξσο (ε
αγνξά δηαθξίλεη ηνπο αλζξψπνπο ησλ πςειψλ θαη ρακειψλ ηθαλνηήησλ)
θαη ε άιιε ζηελ νπνία δελ απνιακβάλεηαη (νλνκαδφκελε pooling
www.kostasmelas.gr
109
equilibria: ζπιινγηθή – θνηλή ηζνξξνπία). ΢χκθσλα ινηπφλ κε ηα

παξαπάλσ, νη αγνξέο δελ πξνκεζεχνπλ ηα απαξαίηεηα θίλεηξα γη‟
απνθάιπςε ηεο πιεξνθφξεζεο. Απηφο είλαη θαη‟ αξρήλ ν ξφινο ηεο.
Σν απινχζηεξν ππφδεηγκα αληίζηξνθεο επηινγήο

Τπνδειψλεη εθείλε ηελ θαηάζηαζε, φπνπ ν ελδηαθεξφκελνο
(θαηαλαισηήο, εξγάηεο, επελδπηήο ρξεκαηηζηεξίνπ θιπ) θηλείηαη
επηιεθηηθά κεηαμχ δηαθφξσλ πξνζθνξψλ, δηαιέγνληαο εθείλε, απφ ηα
ζηνηρεία, ηεο νπνίαο ζεσξεί φηη σθειείηαη πεξηζζφηεξν κε ην ρακειφηεξν
δπλαηφ ηξφπν.
΢ηελ θαζεκεξηλή δσή, ε πιεξνθφξεζε πνπ ιακβάλνπλ νη
επηρεηξεκαηηθέο νξγαλψζεηο (επηρεηξήζεηο, ηξάπεδεο, αζθαιηζηηθέο
εηαηξίεο θ.ι.π.) πξνέξρεηαη βαζηθά απφ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ κέζσ
ζηαηηθψλ εθηηκήζεσλ, ηα νπνία βαζίδνληαη ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ
νηθνλνκηθψλ ππνθεηκέλσλ. Αο αλαθέξνπκε έλα παξάδεηγκα: ε ζέιεζε λα
απνθηήζεη θάπνηνο κηα αζθάιηζε ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ηηκή κεηαθέξεη
πιεξνθφξεζε ζηελ αζθαιηζηηθή εηαηξία. Ζ ζέζε απηή ηζρχεη γεληθφηεξα
θαη φρη κφλν ζηελ αζθαιηζηηθή αγνξά. ΢ηελ αγνξά εξγαζίαο: ε ζηάζε
ελφο εξγνδφηε έλαληη ελφο εξγαδφκελνπ κεηαθέξεη πιεξνθφξεζε ζρεηηθά
κε ηελ άπνςή ηνπ, γηα ηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ. ε ζέιεζε ελφο (Insider)
εζσηεξηθνχ πιεξνθνξηνδφηε κηαο επηρείξεζεο λα πνπιήζεη κεηνρέο ηεο
επηρείξεζεο ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ηηκή, κεηαθέξεη πιεξνθφξεζε ζρεηηθά
κε ηελ νπηηθή ηνπ πιεξνθνξηνδφηε γηα ηελ ηηκή ζρεηηθά κε ηελ
αλακελφκελε απφδνζε.
Σν απνηέιεζκα ηεο αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο είλαη ε απνπζία αγνξάο
ή ε χπαξμε κηαο αβαζνχο αγνξάο, γεγνλφο πνπ βνεζά ζηελ εξκελεία ηνπ
γηαηί νη αγνξέο εξγαζίαο θαη θεθαιαίνπ ζπρλά δελ ιεηηνπξγνχλ θαιά. Ζ
αηειήο ιεηηνπξγία ησλ αγνξψλ θεθαιαίνπ θαη εξγαζίαο παίδνπλ
www.kostasmelas.gr
110
ζεκαληηθφ ξφιν ζηηο καθξννηθνλνκηθέο ζεσξίεο, πνπ απνηεινχλ κέξνο

ηνπ λένπ ππνδείγκαηνο.
Σν απινχζηεξν ππφδεηγκα αληίζηξνθεο παξαθίλεζεο

΢ην πξνεγνχκελν ππφδεηγκα ε βαζηθή ππφζεζε ήηαλ φηη κεηαμχ ηνπο ηα
άηνκα δηαθέξνπλ. Τπάξρεη κηα κνλαδηθή ελέξγεηα, ε νπνία κεηαθέξεη
πιεξνθφξεζε. Όκσο ε αηειήο πιεξνθφξεζε ζπλδέεηαη επίζεο κε ην πψο
νη άλζξσπνη θάλνπλ απηφ πνπ θάλνπλ. Έλαο εξγαδφκελνο εξγάδεηαη
ζθιεξφηεξα απφ έλαλ άιιν. Έλαο δαλεηζηήο αλαιακβάλεη πςειφηεξν
θίλδπλν απφ θάπνηνλ άιινλ, θιπ. ΢πλεπψο, ν εξγνδφηεο – επηρεηξεκαηίαο
ζα επηζπκεί λα γλσξίδεη ηελ «πνηφηεηα» ηεο πξνζθεξφκελεο εξγαζίαο ή
ππεξεζίαο.
΢ην ζεκείν απηφ, δεκηνπξγνχληαη πξνβιήκαηα αζχκκεηξεο
πιεξνθφξεζεο. Αθξηβψο φπσο ζην πξνεγνχκελν ππφδεηγκα, εδψ ε
ππέξβαζε πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ησλ ειέγρσλ πνπ θαηαιιήισο
δεκηνπξγνχληαη.
Όκσο, ηφζν ε εμέηαζε φζν θαη ν έιεγρνο θνζηίδνπλ, θαη παξφηη
πξνζθέξνπλ νξηζκέλεο πιεξνθνξίεο, ηππηθά παξακέλεη έλα πςειφ
ππφιεηκκα αηεινχο πιεξνθφξεζεο. Όπσο ζην ππφδεηγκα αληίζηξνθεο
επηινγήο, ν πσιεηήο ηεο αζθάιηζεο αλαγλσξίδεη φηη ν κέζνο
εθαξκνζκέλνο θίλδπλνο επεξεάδεηαη απφ ηνπο φξνπο ηνπ ζπκβνιαίνπ
αζθάιηζεο, έηζη επίζεο ην αλαιακβαλφκελν επίπεδν ηνπ θηλδχλνπ κπνξεί
λα επεξεαζηεί. Ίδηα απνηειέζκαηα ππάξρνπλ θαη ζε άιιεο αγνξέο.
Παξάδεηγκα ν αλαιακβαλφκελνο θίλδπλνο ησλ δαλεηζηψλ επεξεάδεηαη
απφ ην επηηφθην ρνξεγήζεσλ.
Δλψ ν λφκνο ηεο πξνζθνξάο θαη ηεο δήηεζεο ζεσξείηαη έλαο λφκνο ηεο
νηθνλνκίαο, ζηελ πξάμε δελ ππάξρεη λφκνο πνπ λα απαηηεί απφ ηελ
αζθαιηζηηθή εηαηξία λα πσιήζεη ζε φινπο ζηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη,
ζην premium πνπ είρε αλαγγείιεη, ή ζηνλ επηρεηξεκαηία λα πξνζιάβεη
www.kostasmelas.gr
111
φινπο φζνη απεπζχλζεθαλ ζε απηφλ δίλνληάο ηνπο κηζζφ ίζν κε ηνλ θαη‟
αξράο αλαγγειζέληα κηζζφ. Δίλαη ηφζν ραξαγκέλν ζην κπαιφ ηνπ
νηθνλνκνιφγνπ ην αληαγσληζηηθφ ππφδεηγκα ηζνξξνπίαο, έηζη ψζηε
πάληνηε λα ππνζέηεη ζπκπεξηθνξά “price – taker”. Με ηέιεηα
πιεξνθφξεζε θαη ηέιεην αληαγσληζκφ, θάζε επηρείξεζε πνπ ζα ρξέσλε
πςειφηεξε ηηκή απφ ηνπο άιινπο ζα έραλε φινπο ηνπο πειάηεο ηεο. Έηζη
ζηελ θάζε ηηκή, θάζε έλαο ζρεκάηηδε κηα ηειείσο ειαζηηθή θακπχιε
πξνζθνξάο. ΢ηα ππνδείγκαηα αληίζηξνθεο επηινγήο θαη θηλήηξσλ, ε
νπζία δελ ήηαλ ε πξνζθνξά ησλ πειαηψλ ή ησλ εξγαδνκέλσλ, ή ησλ
δαλεηδνκέλσλ, αιιά ε «πνηφηεηά» ηνπο – ν θίλδπλνο ηνπ αζθαιηδνκέλνπ
ή ηνπ δαλεηδνκέλνπ, νη απνδφζεηο ησλ επελδχζεσλ, ε παξαγσγηθφηεηα
ησλ εξγαδνκέλσλ.
Δθαξκνγέο ηνπ Νένπ Τπνδείγκαηνο

Η λέα ζεσξία ηεο επηρείξεζεο θαη ε ζεκειίσζε ηεο κνληέξλαο
καθξννηθνλνκηθήο.
Η Θεσξία ηεο Δπηρείξεζεο.

Τπφ ηελ ζθέπε ηεο παιαηάο ζεσξίαο ηεο ηέιεηαο πιεξνθφξεζεο δελ
ππήξρε δηαθνξά ζην θαηά πφζν ε αχμεζε ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ
πξαγκαηνπνηείηαη κε ρξένο ή κεηνρέο (κε απνπζία βεβαίσο χπαξμεο
θνξνινγίαο πνπ δεκηνπξγεί παξακνξθψζεηο).
Απηή είλαη ε θεληξηθή ζέζε ηνπ ζεσξήκαηνο Modigliani – Miller120.
Όκσο ζχκθσλα κε ηνλ Stiglitz δελ ιακβάλεη ππφςε ηεο ηελ πεξίπησζε
ηεο πηψρεπζεο ηεο επηρείξεζεο. Όπσο ε ζέιεζε γηα δηαθξάηεζε (ή γηα
120
Modigliani, F., and M. Miller, “The Cost of Capital, Corporation Finance, and the Theory of
Investment”, American Economic Review, June 1958: pp. 261–297.
Stiglitz, J. E., “A Re-Examination of the Modigliani-Miller Theorem,” American Economic
Review, 59(5), December 1969a: pp. 784–793.
www.kostasmelas.gr
112
πψιεζε) κεηνρψλ κεηαθέξεη πιεξνθφξεζε, έηζη θαη ν ηξφπνο

ρξεκαηνδφηεζεο ηεο αχμεζεο ηνπ θεθαιαίνπ πνπ επηιέγεηαη απφ θάζε
επηρείξεζε, εμ‟ αληηθεηκέλνπ κεηαθέξεη πιεξνθφξεζε θαη σο εθ ηνχηνπ
δεκηνπξγεί δηαθνξέο ζηε αμηνιφγεζε ηεο θάζε επηρείξεζεο σο πξνο ηνλ
πηζησηηθφ ηεο θίλδπλν. Οη επηρεηξήζεηο πνπ βαζίδνληαη ζε πςειή
κφριεπζε, δηαηξέρνπλ πςειφηεξν θίλδπλν πηψρεπζεο, δεδνκέλνπ φηη
έρνπλ πςειφηεξεο πηζαλφηεηεο λα κελ αληαπνθξηζνχλ ζηηο ππνρξεψζεηο
ηνπο. Οη επηρεηξήζεηο απηέο επνκέλσο, δηαηξέρνπλ θαηά θαλφλα
θηλδχλνπο πςειφηεξνπο απφ απηνχο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ
επηρεηξεκαηηθφ θχθιν, φπσο ππνλνεί ε ζπκβαηηθή ζεσξία.
Δπίζεο, ε αμηνιφγεζε ηεο πίζησζεο (ή ε δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ηεο
πίζησζεο) θαζηζηά ζεκαληηθφ φρη κφλν ην χςνο ηεο θαζαξήο πεξηνπζίαο
ηεο επηρείξεζεο, αιιά θαζηζηά εμίζνπ ζεκαληηθή θαη ηε δνκή ηεο
(ξεπζηφηεηα, θπθινθνξνχλ ελεξγεηηθφ, θιπ). ΢ηε ζπκβαηηθή λενθιαζηθή
ζεσξία ησλ επελδχζεσλ, ε επέλδπζε εμαξηάηαη απφ ην πξαγκαηηθφ
επηηφθην. Ζ ηακεηαθή ξνή, ή ε θαζαξή πεξηνπζία ηεο επηρείξεζεο δελ
έρνπλ ζεκαζία. Οη νηθνλνκεηξηθέο δηεξεπλήζεηο ζεσξνχζαλ αζήκαληεο
ηηο κεηαβιεηέο απηέο, κέρξηο φηνπ, ππφ ηελ επίδξαζε ηεο αζχκκεηξεο
πιεξνθφξεζεο, άξρηζε ε εηζαγσγή ηέηνηνπ είδνπο κεηαβιεηψλ ζε
πξφζθαηεο νηθνλνκεηξηθέο δηεξεπλήζεηο. ΢χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα,
ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, απηέο νη κεηαβιεηέο ήηαλ βαζηθά
θξίζηκεο. Δπηπιένλ, ζηελ παξαδνζηαθή ζεσξία δελ ππήξραλ
επηρεηξεκαηηθά πέπια. ηα άηνκα κπνξνχζαλ απνιχησο λα παξαηεξήζνπλ
ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο. Οη επηρεηξήζεηο ήηαλ πιήξσο δηαθαλείο.
Γεγνλφο πνπ ζε θακία πεξίπησζε δελ παξαηεξείηαη ζηελ
πξαγκαηηθφηεηα.
www.kostasmelas.gr
113
Γηνίθεζε ησλ Δπηρεηξήζεσλ

΢ηελ παξαδνζηαθή ζεσξία, νη επηρεηξήζεηο απιά κεγηζηνπνηνχλ ηελ
παξνχζα αμία ησλ πξνζδνθψκελσλ θεξδψλ θαη κε ηελ παξαδνρή ηεο
ηέιεηαο πιεξνθφξεζεο, ε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο κεηαηξέπεηαη ζε έλα
πξφβιεκα κεραληθήο.
Ζ δηνίθεζε ησλ επηρεηξήζεσλ – πψο ιακβάλνληαη νη απνθάζεηο – ζε
ηέηνην πιαίζην νπζηαζηηθά θαζίζηαηαη αδηάθνξε. Όκσο φπσο φινη
γλσξίδνπκε δελ ππάξρεη ζπκθσλία ζρεηηθά κε ην ηη απνθαζίδεη κηα
επηρείξεζε λα θάλεη. Ζ αζπκθσλία, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, νθείιεηαη
ηφζν ζηηο δηαθνξεηηθέο εθηηκήζεηο, φζν θαη ζηνπο δηαθνξεηηθνχο ζηφρνπο
πνπ ηίζεληαη επί ηάπεηνο, απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπλππάξρνπλ ζηελ
επηρείξεζε.
Σα ζπκθέξνληα ησλ κεηφρσλ πνπ θαηέρνπλ κεγάιν αξηζκφ κεηνρψλ,
απηψλ πνπ θαηέρνπλ κηθξφ αξηζκφ κεηνρψλ, ησλ δηαρεηξηζηψλ, ηεο
επηρείξεζεο θαη ηνπ πξνζσπηθνχ δελ βξίζθνληαη ζε αξκνλία, φπσο
ππνζέηεη ε παξαδνζηαθή λενθιαζηθή ζεσξία.
Σν πξφβιεκα ηεο δηαθπβέξλεζεο ηεο επηρείξεζεο, γελληέηαη ηφζν απφ
ηελ χπαξμε ηεο αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο, φζν θαη απφ ην δεκφζην
ραξαθηήξα ηεο θχζεο ηεο Γηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο (π.ρ. αλ έλαο
κέηνρνο θαηνξζψζεη λα απνηξέςεη κηα άζηνρε θίλεζε ηεο δηνίθεζεο,
βνεζψληαο ζηε βειηίσζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο επηρείξεζεο, φινη νη
κέηνρνη ζα επλνεζνχλ απφ ην γεγνλφο απηφ).
Οξγαλσηηθφ ΢ρήκα
Ζ νξγάλσζε ηεο επηρείξεζεο, ζ‟ έλα θφζκν πιήξνπο πιεξνθφξεζεο, δελ
παίδεη θαλέλα ξφιν. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο, ζπκβαίλεη εληειψο ην
αληίζεην. Σν νξγαλσηηθφ ζρήκα κηαο επηρείξεζεο, επηηξέπεη ηε ζπιινγή
πιεξνθφξεζεο, ζηε βάζε ηεο νπνίαο, δχλαηαη λα πξνζαξκνζηεί θαη λα
ιεηηνπξγήζεη θαιχηεξα ην ζχζηεκα ησλ θηλήηξσλ. ΢πλεπψο, ε
www.kostasmelas.gr
114
δπλαηφηεηα χπαξμεο δηαθνξεηηθψλ νξγαλσηηθψλ ζρεκάησλ, επελεξγεί

νπζηαζηηθά ζηελ επίηεπμε ή φρη ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο.
Μαθξννηθνλνκηθή
Ζ αλεξγία απνηειεί θνκβηθφ ζεκείν ζηε καθξννηθνλνκηθή αλάιπζε. Ζ
χπαξμε αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο (ζηηο αγνξέο θεθαιαίνπ) ζχκθσλα
κε ηνλ Stiglitz επεμεγεί ηε δπλαηφηεηα ηζνξξνπίαο κε ππναπαζρφιεζε,
ζε αληίζεζε κε ηε ζπκβαηηθή ζεσξία. Οη αηέιεηεο ησλ θεθαιαηαγνξψλ,
ηα θαηλφκελα ηεο αμηνιφγεζεο ηεο πίζησζεο θαη ησλ κεηνρψλ, ιφγσ ηεο
χπαξμεο αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο απνηεινχλ ηα θιεηδηά, γηα ηε
ζεκειίσζε απηή: γηα αγαζά ησλ νπνίσλ ην θφζηνο ησλ απνζεκάησλ ήηαλ
ζεκαληηθά ρακειά, ν πξνεξρφκελνο θίλδπλνο απφ ηελ αηειή
πιεξνθφξεζε ήηαλ κεγαιχηεξνο θαηά ηελ πξνζαξκνγή ηηκψλ θαη κηζζψλ
παξά απφ ηελ πξνζαξκνγή ησλ πνζνηήησλ. Οη επηρεηξήζεηο πνπ
απνζηξέθνληαη ηνλ θίλδπλν (risk averse) ζα κπνξνχζαλ λα θάλνπλ
κηθξφηεξεο πξνζαξκνγέο ζηηο κεηαβιεηέο, νη ζπλέπεηεο ησλ νπνίσλ
ζεσξνχληαη πεξηζζφηεξν αβέβαηεο.
Ζ θιαζηθή θευλζηαλή εξκελεία ηεο ξνπήο πξνο ππναπαζρφιεζε ηεο
θαπηηαιηζηηθήο νηθνλνκίαο, ζηεξίδεηαη ζηελ αλειαζηηθφηεηα ησλ
εξγαζηαθψλ κηζζψλ, αιιά δελ παξέρεη επαξθή ζεσξεηηθή ζεκειίσζε
απηήο ηεο αλειαζηηθφηεηαο.
Γηα κηα πεξίνδν, κεξηθέο ζεσξίεο ππνζηήξημαλ, ηε ζεκαζία ηνπ θφζηνπο
ζηελ πξνζαξκνγή ησλ ηηκψλ (δει. φηη ππήξρε πςειφ θφζηνο ζ‟ απηήλ
ηελ πξνζαξκνγή) θαη απφ απηφ ππνζηεξίρζεθε σο ζπκπέξαζκα ε
πξνζαξκνγή ησλ πνζνηήησλ. Όκσο, ε κέηξεζε ηνπ θφζηνπο (ζρεηηθνχ)
απφ ηελ πξνζαξκνγή ησλ πνζνηήησλ έδεημε φηη ήηαλ πςειφηεξν απφ ην
αληίζηνηρν ηεο πξνζαξκνγήο ησλ ηηκψλ.
Αιιά αθφκα θαη φηαλ κηζζνί θαη ηηκέο δελ ήηαλ ηειείσο ειαζηηθέο,
αληηζέησο ήηαλ ηειείσο άθακπηεο, αθξηβψο φπσο ζηελ πεξίνδν ηεο
www.kostasmelas.gr
115
Μεγάιεο Ύθεζεο, απηέο έπεζαλ ζεκαληηθά. Τπήξμαλ κεγάιεο

δηαθπκάλζεηο ζε πξνγελέζηεξεο πεξηφδνπο θαη ζε άιιεο ρψξεο, ζηηο
νπνίεο ππήξρε πςειφο βαζκφο ειαζηηθφηεηαο κηζζψλ θαη ηηκψλ.
΢χκθσλα κε ηνπο Stiglitz – Greenwald121 ηα θαηλφκελα απηά (ησλ
καθξννηθνλνκηθψλ δηαθπκάλζεσλ) νθείινληαη ζηελ απνηπρία ηεο αγνξάο
θαη ηδηαίηεξα ζε απηή ησλ θεθαιαηαγνξψλ. Δπίζεο, ζηε ζχλαςε
νινθιεξσκέλσλ ζπκβάζεσλ. ΢ηηο ζπκβάζεηο δαλεηαθψλ πξάμεσλ, νη
νπνίεο ηππηθψο δελ πεξηέρνπλ κεραληζκφ ηηκαξηζκνπνίεζεο ηνπ
πιεζσξηζκνχ, νπνηεδήπνηε νη ηηκέο πέθηνπλ θάησ απφ ην πξνζδνθψκελν
επίπεδν, πξαγκαηνπνηείηαη κεηαθνξά πινχηνπ απφ ηνλ ρξεψζηε ζηνλ
πηζησηή. Σν αληίζεην ζπκβαίλεη ζηελ πεξίπησζε αχμεζεο ηνπ
πιεζσξηζκνχ.
΢ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, ππεξβνιηθέο δηαθπκάλζεηο ησλ εχθακπησλ
ηηκψλ ζα κπνξνχζε λα νμχλεη ην πξφβιεκα. Σέηνηνπ (θαη άιινπ) είδνπο
αιιαγέο ζηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο πξνθαινχλ εθηελή πξαγκαηηθέο
επηδξάζεηο, απφ ηηο νπνίεο δελ κπνξνχκε λα αζθαιηζζνχκε ιφγσ ηεο
αηέιεηαο ησλ θεθαιαηαγνξψλ.
Δθηελείο δνλήζεηο ηέηνηνπ είδνπο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε πησρεχζεηο
(επηρεηξήζεσλ – λνηθνθπξηψλ), γεγνλφο πνπ νδεγεί ζε απψιεηα
νξγαλσηηθνχ θαη πιεξνθνξηαθνχ θεθαιαίνπ.
Αθφκε θαη φηαλ νη δνλήζεηο είλαη ηφζν εθηελείο, ψζηε λα νδεγνχλ ζηε
πηψρεπζε, έρνπλ επίδξαζε ζηελ ηθαλφηεηα θαη ζηε ζέιεζε ησλ
επηρεηξήζεσλ λα αλαιάβνπλ θηλδχλνπο. Αθνχ φιε ε παξαγσγή είλαη
επηζθαιήο, νη δνλήζεηο επεξεάδνπλ ηε ζπλνιηθή πξνζθνξά, θαζψο θαη
ηε δήηεζε γηα επελδχζεηο. Ζ θαζαξή αμία ηεο επηρείξεζεο ρξεηάδεηαη
ρξφλν γηα λα ζηαζεξνπνηεζεί. Ζ αχμεζε ησλ επηηνθίσλ πνπ επηβαξχλεη
ηελ επηρείξεζε, ιφγσ ηεο κείσζεο ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηά ηεο,
J. Stiglitz-B. Greenwald: Towards a new paradigm in monetary economics. Cambridge

121
University Press 2003.
www.kostasmelas.gr
116
εμαληιεί ηελ θαζαξή πεξηνπζία ηεο επηρείξεζεο, γεγνλφο πνπ επεξεάδεη

ηελ επηρείξεζε αθφκε θαη φηαλ ηα επηηφθηα αξρίδνπλ λα πέθηνπλ.
΢πλνπηηθά, ε αλάιπζε δίλεη έκθαζε ζηηο επηδξάζεηο απφ ηελ πιεπξά ηεο
πξνζθνξάο, θαζψο θαη ζηελ αιιειεμάξηεζε επηδξάζεσλ πξνζθνξάο θαη
δήηεζεο. νπζηαζηηθά δίλεηαη έκθαζε θαη ζηε ζεκαζία ρξεκαηνδφηεζεο
ηεο αλαπαξαγσγήο θαη δηάδνζεο ησλ δηαθπκάλζεσλ.
Θεσξία Υξήκαηνο
Ννκηζκαηηθή ζεσξία122
Μηα ελδηαθέξνπζα πιεπξά ηεο αλαδηάξζξσζεο ηεο καθξννηθνλνκηθήο

επηθεληξψλεηαη ζηε λνκηζκαηηθή ζεσξία.
Οη απνθάλζεηο ηνπ ππνδείγκαηνο πνπ ελζσκαηψλεη σο βαζηθφ ππιψλα
ηνπ ηελ αζχκκεηξε πιεξνθφξεζε εκπεξηέρνπλ θαηαιπηηθέο θξηηηθέο ζηηο
πξνυπνζέζεηο θαη ζηα ζπκπεξάζκαηα ησλ ζπκβαηηθψλ ππνδεηγκάησλ ηεο
λνκηζκαηηθήο ζεσξίαο. Σν θπξίαξρν ζπκπέξαζκα απηψλ ησλ
ππνδεηγκάησλ, αλαθνξηθά κε ηηο αληαγσληζηηθέο
ρξεκαηνπηζησηηθέο αγνξέο ζπλίζηαηαη ζην φηη απηέο
ραξαθηεξίδνληαη απφ αμηνινγήζεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ πηζηνιεπηηθή
ηθαλφηεηα ησλ δαλεηδνκέλσλ φζν θαη ηεο θαζαξήο πεξηνπζίαο ησλ
ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηδξπκάησλ. Απηφ ζεκαηνδνηεί ηελ χπαξμε
αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο θαη επαλαηνπνζεηεί ζε λέεο βάζεηο ηε
λνκηζκαηηθή ζεσξία ζε ζρέζε κε φζα ππνζηεξίδνπλ νη γλσζηέο
«ζπκβαηηθέο» λνκηζκαηηθέο ζεσξίεο. Απνηέιεζκα απηνχ είλαη νη
κεραληζκνί κεηάδνζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο λα
δηαθνξνπνηνχληαη ζε ζρέζε κε απηνχο πνπ ππέζεηαλ νη αληίζηνηρεο
«ζπκβαηηθέο» λνκηζκαηηθέο ζεσξίεο.
J. Stiglitz-B. Greenwald: Towards a new paradigm in monetary economics. Cambridge

122
University Press 2003.
www.kostasmelas.gr
117
Σν «λέν ππφδεηγκα» δίλεη έκθαζε ζηελ Πξνζθνξά θαη Εήηεζε ησλ

δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ (Loanable Funds), δηφηη ζεσξεί φηη ε πίζησζε
θαη φρη ην ρξήκα είλαη ην βαζηθφ κέζν ζπλαιιαγψλ ζηελ επνρή καο.
΢ηηο ζχγρξνλεο νηθνλνκίεο, ε ηεξάζηηα αχμεζε ησλ ηξαπεδηθψλ
εξγαιείσλ πνπ αθνξνχλ ζηε δηαρείξηζε ησλ ξεπζηψλ ινγαξηαζκψλ
έλαληη ηεο αμίαο ελφο ραξηνθπιαθίνπ (απμάλνληαο απεξηφξηζηα ηελ
ηαρχηεηα θπθινθνξίαο ηνπ ρξήκαηνο) δείρλεη φηη ε πίζησζε θαη φρη ην
ρξήκα ρξεζηκνπνηείηαη σο δηεπθνιπληηθφο παξάγνληαο ζηηο πεξηζζφηεξεο
ζπλαιιαγέο. Έηζη ζηελ πεξίπησζε πνπ ην ρξήκα δελ είλαη αξθεηφ
ππάξρεη ε πίζησζε γηα λα δηεπθνιπλζεί ε ζπλαιιαγή. Ζ κε-
ρξεζηκνπνίεζε ηεο πίζησζεο σο κέζνλ ζπλαιιαγψλ κέρξη ιίγα ρξφληα
πξηλ νθεηιφηαλ ζηελ αδπλακία λα πηζηνπνηεζεί, ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν, εθ
κέξνπο ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ ε πηζηνιεπηηθή αμηνπηζηία ησλ
ζπλαιιαζζφκελσλ θαη θπξίσο ησλ θεξφλησλ ηελ πίζησζε. ΢ήκεξα κέζσ
ηεο ειεθηξνληθήο ηερλνινγίαο ην δήηεκα απηφ έρεη μεπεξαζζεί ζηελ
πξάμε.
Απηφ πνπ έρεη ζεκαζία είλαη ε δηαζεζηκφηεηα ηεο πίζησζεο (θαη νη φξνη
ζηνπο νπνίνπο είλαη δηαζέζηκε). απηφ ζπλδέεηαη κε ηελ πηζηνπνίεζε ηεο
αμίαο ηεο πίζησζεο εθ κέξνπο ησλ ηξαπεδψλ θαη ησλ άιισλ ζπλαθψλ
ηδξπκάησλ. Σν γεγνλφο απηφ απαηηεί ηελ θαηαλφεζε ηεο ιεηηνπξγίαο
εθείλσλ ησλ κεραληζκψλ (ηξάπεδεο θη άιινη ρξεκαηνπηζησηηθνί
νξγαληζκνί) πνπ ζχκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο,
πξνβαίλνπλ ζηελ ρνξήγεζε ηεο πίζησζεο αθνχ πξνεγνπκέλσο
αμηνινγήζνπλ ηελ πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα ησλ δαλεηδφκελσλ.123
΢πλνπηηθά ε πιεξνθφξεζε επξίζθεηαη ζηελ θαξδηά ηεο λνκηζκαηηθήο
νηθνλνκίαο. Οη ηξάπεδεο ζπκπεξηθέξνληαη αθξηβψο φπσο θαη νη άιιεο
επηρεηξήζεηο πνπ απερζάλνληαη ηνλ θίλδπλν: ε ηθαλφηεηά ηνπο θαη ε
123
Κ. Μειάο : Δηζαγσγή ζηελ Σξαπεδηθή Γηνηθεηηθή Υξεκαηννηθνλνκηθή. Β‟ Έθδνζε. Δμάληαο
2009.
www.kostasmelas.gr
118
ζέιεζή ηνπο λα θέξνπλ ηνλ ζπλδεδεκέλν θίλδπλν πνπ ζπλεπάγεηαη ε

ρνξήγεζε δαλείσλ εμαξηάηαη απφ ηελ θαζαξή ηνπο πεξηνπζία.124
Δπεηδή ε αμηνιφγεζε ησλ Ηδίσλ Κεθαιαίσλ έρεη εηζαρζεί σο θξηηήξην
θεξεγγπφηεηαο ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ, νη δηάθνξεο δνλήζεηο πνπ
επεξεάδνπλ ηελ θαζαξή ηνπο πεξηνπζία δελ κπνξνχλ απηφκαηα λα
επηιπζνχλ θαη έηζη εμεγείηαη ζεσξεηηθά γηαηί ηέηνηεο δνλήζεηο κπνξνχλ
λα έρνπλ κεγάιεο κε-επηζπκεηέο καθξννηθνλνκηθέο επηπηψζεηο. Ζ
ζεσξία δείρλεη πσο, φρη κφλν ηα παξαδνζηαθά λνκηζκαηηθά εξγαιεία (π.ρ.
δεζκεχζεηο) αιιά θαη ξπζκηζηηθά εξγαιεία (φπσο ε πξνζαξκνγή ησλ
θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ ζηνπο θηλδχλνπο) κπνξνχλ λα
ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηνλ επεξεαζκφ ηεο πξνζθνξάο ηεο πίζησζεο, ηνπ
επηηνθίνπ θαη ηνπ ηξαπεδηθνχ ραξηνθπιαθίνπ.
Παξαδνζηαθά, ην επηηφθην ζεσξείηαη ην κέζν εμηζνξξφπεζεο ηεο

δήηεζεο κε ηελ πξνζθνξά ρξήκαηνο θαη ζπγρξφλσο ην επηηφθην
αληηπξνζσπεχεη ην ελαιιαθηηθφ θφζηνο επθαηξίαο ηνπ ρξήκαηνο.
΢ήκεξα, νη πεξηζζφηεξεο κνξθέο εκθάληζεο ηνπ ρξήκαηνο, είλαη
ηνθνθφξεο. Μάιηζηα κε ηελ αλάπηπμε λέσλ ηξαπεδηθψλ εξγαιείσλ
νθεηινκέλσλ θπξίσο ζηελ ρξήζε ηεο ειεθηξνληθήο ηερλνινγίαο ηα άηνκα
κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηήζνπλ ζπλαιιαγέο ρξεζηκνπνηψληαο
Λνγαξηαζκνχο Γηαρείξηζεο Ρεπζηψλ125 ( Cash Management Account) ή
θαη Έληνθα ηνπ Γεκνζίνπ. ΢πλεπψο δελ ππάξρεη ελαιιαθηηθφ νξηαθφ
θφζηνο, ζηελ πεξίπησζε παξαθξάηεζεο ρξήκαηνο.126 Σν ζπκπέξαζκα
απηφ έξρεηαη ζε επζεία αληίζεζε κε ηελ άπνςε ησλ ζπκβαηηθψλ ζεσξηψλ
πνπ ππνζέηνπλ πάληνηε ηελ χπαξμε ελαιιαθηηθνχ θφζηνπο ζηελ
124
Γεο ζηε ζπλέρεηα έλα ππφδεηγκα ιεηηνπξγίαο ηξαπεδηθνχ ηδξχκαηνο.
125
Ζ Merrill Lynch είλαη ν πξψηνο ρξεκαηνπηζησηηθφο φκηινο πνπ θαηνρχξσζε ηε ιεηηνπξγία ηνπ
ζπγθεθξηκέλνπ εξγαιείνπ παγθνζκίσο.
126
Γηα ηνπ ιφγνπ ην αιεζέο ππάξρεη νξηαθφ ελαιιαθηηθφ θφζηνο ζηελ πεξίπησζε παξαθξάηεζεο
ξεπζηψλ , αιιά ειάρηζηνη νηθνλνκνιφγνη ρξεζηκνπνηνχλ ηα ξεπζηά ζηηο εμηζψζεηο παιηλδξφκεζεο γηα
λα εθηηκήζνπλ ηνλ πιεζσξηζκφ ή ην πξντφλ.
www.kostasmelas.gr
119
πεξίπησζε παξαθξάηεζεο ρξήκαηνο. Ζ δηαθνξά ζην χςνο ησλ επηηνθίσλ

δελ ζπλδέεηαη νπζηαζηηθά κε ηηο δηάθνξεο κνξθέο εκθάληζεο ηνπ
ρξήκαηνο (δηάθνξεο κνξθέο θαηαζέζεσλ ή έληνθα γξακκάηηα δεκνζίνπ)
αιιά πεξηζζφηεξν ζπλδέεηαη κε ην θφζηνο ζπλαιιαγήο θάζε κνξθή
εκθάληζεο ηνπ ρξήκαηνο. Σα παξαπάλσ ζεκαίλνπλ φηη ην επηηφθην θαη νη
απαξαίηεηεο πξνζαξκνγέο ηνπ δελ απνηεινχλ ην δίαπιν κέζσ ηνπ νπνίνπ
επέξρεηαη ε ηζνξξνπία ζηελ αγνξά πηζηψζεσλ. Βεβαίσο δελ ζεκαίλεη φηη
ην επηηφθην δελ παίδεη θαλέλα ξφιν. Όκσο απφ ηε ζηηγκή πνπ ε αγνξά
πηζηψζεσλ ραξαθηεξίδεηαη απφ «αμηνιφγεζε ηεο πηζηνιεπηηθήο
ηθαλφηεηαο» ησλ ζπκκεηερφλησλ, δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη ιεηηνπξγεί
σο ειεχζεξε αγνξά δεκνπξαζηψλ, φπσο πξεζβεχνπλ νη ζπκβαηηθέο
λνκηζκαηηθέο ζεσξίεο. ΢χκθσλα κε ην λέν ππφδεηγκα νη αγνξέο
πηζηψζεσλ θαηαλέκνπλ ηηο πηζηψζεηο αθνινπζψληαο έλα ζπγθεθξηκέλν
ζχζηεκα πηζηνδνηήζεσλ φπνπ νη δαλεηζηέο αμηνινγνχλ ηελ
πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα, δειαδή ηνλ ζπλδεδεκέλν θίλδπλν, ησλ
δπλεηηθψλ δαλεηνιεπηψλ. Ζ αμηνιφγεζε ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο
απαηηεί ζπιινγή πιεξνθνξηψλ θαη ζπλεπψο δεκηνπξγεί θφζηε κε
απνηέιεζκα νη ρξεκαηνπηζησηηθέο αγνξέο λα ιεηηνπξγνχλ εγγελψο σο
αηειψο αληαγσληζηηθέο. Άξα θινλίδεηαη ζνβαξά ε ζέζε ηεο ζπκβαηηθήο
ζεσξίαο πεξί «ηέιεησλ αληαγσληζηηθψλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ αγνξψλ».
Έλα αθφκα δήηεκα πνπ πξνθχπηεη είλαη ην αθφινπζν: ζηηο ζπκβαηηθέο
λνκηζκαηηθέο ζεσξίεο ππνηίζεηαη φηη ην ρξήκα ρξεζηκνπνηείηαη ζε
κεγάιν κέξνο γηα ιφγνπο ζπλαιιαθηηθνχο, Δπίζεο ζεσξείηαη φηη ε
Εήηεζε Υξήκαηνο γηα ζπλαιιαγέο είλαη αχμνπζα ζπλάξηεζε ηνπ
κεγέζνπο ηνπ Δζληθνχ Δηζνδήκαηνο. Μάιηζηα γηα ηνπο κνλεηαξηζηέο
πξφθεηηαη γηα ζηαζεξή ζπλάξηεζε ε νπνία απνηειεί θαη ην βαζηθφ
παξάγνληα πάλσ ζηνλ νπνίν εδξεχεη ην ζχλνιν ηεο πξνβιεκαηηθήο ηνπο
πεξί κνλφηνλεο ζπλαξηεζηαθήο ζρέζεο κεηαμχ πξνζθνξάο ρξήκαηνο θαη
νλνκαζηηθνχ εηζνδήκαηνο. Όκσο ζηε ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα κφλν
www.kostasmelas.gr
120
κηθξφ κέξνο ησλ ζπλαιιαγψλ ζπλδένληαη επζέσο κε ηε δεκηνπξγία

εηζνδήκαηνο. Οη πεξηζζφηεξεο ζπλαιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη
ζπλδένληαη κε ηελ αγνξαπσιεζία ζηνηρείσλ ηνπ ελεξγεηηθνχ θαη δελ
ζπκκεηέρνπλ ζηε δεκηνπξγία ηνπ εηζνδήκαηνο. Οη ζπλαιιαγέο απηέο,
έρεη απνδεηρζεί εκπεηξηθά, φηη παξνπζηάδνπλ κεγάιε κεηαβιεηφηεηα,
πνιχ κεγαιχηεξε απφ απηή πνπ παξνπζηάδνπλ ην εζληθφ εηζφδεκα, ην
επηηφθην ή νπνηαδήπνηε άιιε καθξννηθνλνκηθή κεηαβιεηή. Σν
ζπκπέξαζκα πνπ ζπλάγεηαη είλαη φηη δελ κπνξεί ε ζρέζε δήηεζεο
ρξήκαηνο γηα ζπλαιιαγέο θαη εζληθνχ εηζνδήκαηνο λα είλαη ζηαζεξή.
Αληηζέησο είλαη αζηαζήο γεγνλφο πνπ έξρεηαη ζε επζεία αληίζεζε κε ηηο
απνθάλζεηο ηεο ζπκβαηηθήο ζεσξίαο.
Απηή ε ζεσξία έρεη πνιχ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο. Πξνκεζεχεη κηα λέα

βάζε γηα ηελ «παγίδα ξεπζηφηεηαο» εμεγψληαο γηαηί ζε αξθεηέο
νηθνλνκηθέο πθέζεηο, ε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή κπνξεί λα είλαη ζρεηηθά κε-
απνηειεζκαηηθή. Δπεμεγεί κεξηθέο απφ ηηο πξφζθαηεο πνιηηηθέο
απνηπρίεο, φπσο ηελ αληθαλφηεηα ηεο Fed λα απνηξέςεη ηελ χθεζε ηνπ
1991, θαζψο θαη ηηο απνηπρίεο ηνπ IMF ζηελ ΝΑ Αζία ην 1997.
Σν ππφδεηγκα κε αζχκκεηξε πιεξνθφξεζε κεηαβάιιεη ηελ έκθαζε, απφ

ην επηηφθην ησλ πφξσλ ησλ Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ ή ηελ πξνζθνξά
ρξήκαηνο, ζε κεηαβιεηέο πνπ ζπλδένληαη πεξηζζφηεξν επζέσο κε ηελ
νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα φπσο ην επίπεδν ηεο πίζησζεο, θαη ην
επηηφθην ρνξεγήζεσλ ησλ δαλείσλ πξνο ηηο επηρεηξήζεηο (θαη απηφ
επεμεγεί ηελ θίλεζε ησλ πεξηζσξίσλ κεηαμχ εθείλνπ ηνπ επηηνθίνπ θαη
ηνπ επηηνθίνπ ησλ θεθαιαίσλ ησλ Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ).
Δπίζεο, ιακβάλεηαη ππφςε ε αιιεινζχλδεζε ησλ πηζηψζεσλ κεηαμχ
ησλ δηαθφξσλ επηρεηξήζεσλ (δηαςεχδνληαο ηελ άπνςε ηνπ Πνιψληνπ
«φηη νπδέπνηε ν δαλεηζηήο κπνξεί λα είλαη θαη δαλεηδφκελνο). Απηφ
www.kostasmelas.gr
121
ζεκαίλεη φηη ε θαηάζηαζε ζε κηα επηρείξεζε επεξεάδεη ηελ άιιε

επηρείξεζε.
Ννκηζκαηηθή πνιηηηθή.127
Δίλαη γλσζηφο ν κεραληζκφο κεηάδνζεο πνπ ηα ππνδείγκαηα ηεο ηέιεηαο

πιεξνθφξεζεο πηνζεηνχλ γηα λα αλαιχζνπλ ηηο επηπηψζεηο ηεο
λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο. Έιεγρνο ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο, έιεγρνο ηνπ
επηηνθίνπ θαη κέζσ απηνχ έιεγρνο ησλ επελδχζεσλ θαη ηεο νηθνλνκηθήο
δξαζηεξηφηεηαο. ΢χκθσλα κε ην ππφδεηγκα πνπ ελζσκαηψλεη ηελ
αζχκκεηξε πιεξνθφξεζε ηα δεδνκέλα αιιάδνπλ. ΢πγθεθξηκέλα :
- Απηφ πνπ επεξεάδεη ην επίπεδν ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο είλαη
νη φξνη ζηε βάζε ησλ νπνίσλ είλαη δηαζέζηκε ε πίζησζε ζηνλ
ηδησηηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο θαη ε πνζφηεηα ηεο πίζησζεο .
- Ζ ζρέζε κεηαμχ πηζησηηθψλ φξσλ θαη επηηνθίνπ θαηαζέζεσλ κπνξεί
λα κεηαβάιιεηαη ζχκθσλα κε ηελ θαηάζηαζε ηεο αγνξάο
αλεμαξηήησο ρξνληθήο ζηηγκήο.
- Ζ πξνζθνξά πίζησζεο δελ είλαη απαξαίηεην λα κεηαβάιιεηαη κε ηνλ
ίδην ηξφπν πνπ κεηαβάιιεηαη ε πξνζθνξά ρξήκαηνο.
- Οη πηζησηηθνί φξνη θαη ε πνζφηεηα ηεο πίζησζεο πνπ είλαη δηαζέζηκε
ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα πξνζδηνξίδνληαη in senso lato απφ ην πηζησηηθφ
ζχζηεκα, ην νπνίν ιακβάλεη ππφςε ηνπ ην θφζηνο ησλ ελαιιαθηηθψλ
θαηαζεηηθψλ ηνπνζεηήζεσλ (π.ρ επηηφθην εληφθσλ γξακκαηίσλ ) ζε
ζπλάξηεζε κε ηηο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ. Ζ αιιαγή
ζηα επηηφθηα κεηαβάιιεη ηελ θαζαξή πεξηνπζία ησλ επηρεηξήζεσλ
127
Δθηφο ησλ εξγαζηψλ ησλ J. Stiglitz-B.Greenwald, δεο ην αθηέξσκα ηνπ Journal of Economic
Perspectives No 9, 1995 θαη ζπγθεθξηκέλα ηα παξαθάησ άξζξα: Mishkin,F.S: “Symposium on the
Monetary Transmission Mechanism , pages 3-10. Taylor,J.B: “The Monetary Transmission Mechanism
: An Empirical Framework” pages 11-26. Bernanke,B.S and M.Gertler.: “Inside the Black Box : The
Credit Channel of the Monetary Policy Transmission” pages 27-48 . Meltzer, A: “Money, Credit (and
other) Transmission Processes :A Monetarist Perspective pages 49-72 .
www.kostasmelas.gr
122
θαη ησλ ηξαπεδψλ δεκηνπξγψληαο αλαθαηαηάμεηο ζηελ πηζησηηθή

δηαδηθαζία.
- Οη λνκηζκαηηθέο θαη ειεγθηηθέο αξρέο επεξεάδνπλ ηελ δηαζεζηκφηεηα
γηα πίζησζε κε ηνπο γλσζηνχο κεραληζκνχο λνκηζκαηηθνχ ειέγρνπ128,
- Ζ λνκηζκαηηθή πνιηηηθή επεξεάδεη ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα,
εθηφο απφ ηε δήηεζε πίζησζεο θαη κέζσ ηεο πξνζθνξάο ηεο
πίζησζεο. Γειαδή κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο ηεξάξρεζεο ησλ πηζηψζεσλ
ζηε βάζε ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ δαλεηδνκέλσλ.
- Οη δχν απηέο πιεπξέο αιιεινεπεξεάδνληαη θαη επηδξνχλ ζπγρξφλσο
ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα . Όκσο ε πιεπξά ηεο πξνζθνξάο
κπνξεί ζηελ πξάμε λα έρεη επξχηεξεο επηδξάζεηο κε απνηέιεζκα ,ζηηο
πεξηπηψζεηο απηέο ε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή φηαλ είλαη ζπζηαιηηθή
πηζαλφλ λα πξνθαιέζεη πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο.
- ΢ε κηθξέο αλνηθηέο νηθνλνκίεο ε πιεπξά ηεο πξνζθνξάο είλαη
θπξίαξρε, δηφηη κηα αζζελήο νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα πηζαλφλ λα
νθείιεηαη ζε πξνβιήκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ πιεπξά απηή θαη
ιηγφηεξν απφ ηελ πιεπξά ηεο δήηεζεο. Αθξηβψο γηα ην ιφγν απηφ
ζρεδηάδνληαη πνιηηηθέο πνπ αθνξνχλ ζηηο επελδχζεηο ζηελ αγνξά
εξγαζίαο θαη πηζηψζεσλ νη νπνίεο ζηνρεχνπλ ζηνλ επεξεαζκφ ηεο
πξνζθνξάο.
- Οη επηδξάζεηο ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ζηηο ηξάπεδεο, ζηηο
επηρεηξήζεηο θαη ζηα λνηθνθπξηά πξαγκαηνπνηνχληα φρη κφλν κέζσ
δηαρξνληθψλ απνηειεζκάησλ ππνθαηάζηαζεο (αιιαγέο ζην
πξαγκαηηθφ επηηφθην) αιιά θαη κέζσ απνηειεζκάησλ ζηνλ
πξαγκαηηθφ πινχην θαη ζηηο ηακεηαθέο ξνέο.
128
Κ.Μειάο -Κ.Καξθάθεο -Θ.Μπέλνο , Δηζαγσγή ζηε Ννκηζκαηηθή Θεσξία θαη Πνιηηηθή ,
Κεθάιαην 7, Δ. Μπέλνπ , Αζήλα 2000.
www.kostasmelas.gr
123
- Σα απνηειέζκαηα ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο επηδνχλ επί καθξχ

ρξνληθφ δηάζηεκα. Μηα κεηαβνιή ηνπ επηηνθίνπ ζήκεξα κπνξεί λα
έρεη επηδξάζεηο ζε κεγάιε απφζηαζε ρξφλνπ.
- Ζ λνκηζκαηηθή πνιηηηθή έρεη πςειήο έληαζεο παξακνξθσηηθέο
επηδξάζεηο νη νπνίεο πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε φηαλ
ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο.
- Οη επηδξάζεηο ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο παξφηη πξσηαξρηθά
επηδξνχλ ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα ζηε ζπλέρεηα δηαρένληαη ζε φιν ην
πηζησηηθφ δίθηπν .
- Οη αιιαγέο ζηε δνκή ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ αγνξψλ θαη ε αχμεζε
ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ λννχκελε θπξίσο
σο κείσζε ησλ θεξδψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηε δηαθνξά επηηνθίσλ
θαηαζέζεσλ θαη ρνξεγήζεσλ κεηψλεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο
λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο .
΢ην ζεκείν απηφ κπνξνχκε λα αλαιχζνπκε εμεηδηθεχνληαο πεξηζζφηεξν

ηα παξαπάλσ απνηειέζκαηα ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο..
Ζ λνκηζκαηηθή πνιηηηθή πξνθαιψληαο κεηαβνιέο ζηελ αμία ησλ
ζηνηρείσλ ηνπ ελεξγεηηθνχ , πξνθαιεί ηαπηφρξνλα κεηαβνιή ζηελ
θαζαξή ζέζε ησλ ηξαπεδψλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ (αsset value effect).
Μεγάιεο αιιαγέο επηηνθίσλ πξνθαινχλ κεγάιεο αιιαγέο ζηελ αμία ησλ
ζηνηρείσλ ηνπ ελεξγεηηθνχ απμάλνληαο ηελ αβεβαηφηεηα γηα ηα ήδε
ρνξεγεζέληα δάλεηα θαζψο θαη γηα ηα λέα. Δπίζεο κεγάιεο κεηαβνιέο
ησλ επηηνθίσλ θαη ησλ πηζησηηθψλ φξσλ πξνθαινχλ κεηαβνιέο ζηελ
αλακελφκελε παξνχζα αμία ησλ θεξδψλ ηφζν ησλ ηξαπεδψλ φζν θαη ησλ
επηρεηξήζεσλ επεξεάδνληαο ην θφζηνο πηψρεπζεο.(franchise value
effect). Aιιαγέο ζηελ έθζεζε θηλδχλνπ ηνπ ραξηνθπιαθίνπ (portfolio
risk effect) απφ ηελ άζθεζε λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο θαζψο θαη ζηα
www.kostasmelas.gr
124
απνηειέζκαηα πινχηνπ ηνπ ραξηνθπιαθίνπ (portfolio wealth effect)

κπνξεί λα είλαη πεξηζζφηεξν έληνλα απφ ηα δηαρξνληθά απνηειέζκαηα
ππνθαηάζηαζεο (intertemporal substitution effect) ζηα νπνία
επηθεληξψλεηαη ε παξαδνζηαθή ζεσξία. Παξφκνηα απνηειέζκαηα
παξνπζηάδνληαη θαη ζηηο επηρεηξήζεηο επεξεάδνληαο ηηο ελέξγεηεο ηνπο
ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θηλδχλσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηα παιαηά θαη
λέα δάλεηα. Δίλαη δχζθνιν λα θαζνξηζζεί ε θαηεχζπλζε απηψλ ησλ
ελεξγεηψλ ,αιιά ζε θαηαζηάζεηο ζηελήο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο θαίλεηαη
λα επηβαξχλνπλ ηηο αξλεηηθέο θαηαζηάζεηο. ΢πλεπψο σο ζπκπέξαζκα
κπνξεί λα εηπσζεί φηη : ε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή επεξεάδεη ην δαλεηζκφ
κέζσ ηνπ επεξεαζκνχ ηνπ επηπέδνπ ηνπ ηξέρνληνο πινχηνπ, ηνλ
ζπλδεδεκέλν κε απηφλ θίλδπλν , ηνλ θίλδπλν πνπ ζπλδέεηαη κε ηα λέα
δάλεηα θαη ηελ απφδνζε ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ.
΢πκπεξαζκαηηθά ε ξνπή πξνο ηνλ θίλδπλν κεηαβάιιεηαη κε δηάθνξνπο
ηξφπνπο πνπ απαηηνχλ ηδηαίηεξε κειέηε.
Η αλάγθε άζθεζεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο.
΢χκθσλα κε ηηο απνθάλζεηο ηνπ ππνδείγκαηνο ε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή

κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο αθνχ
ιεθζνχλ ζνβαξά ππφςε νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο πνπ παξαπιεχξσο
παξάγνληαη.
Σν κεγαιχηεξν ίζσο πιενλέθηεκα, ζε ζρέζε κε ηε δεκνζηνλνκηθή
πνιηηηθή, είλαη ε επθνιφηεξε πξφζβαζε ζηηο απαηηνχκελεο πιεξνθνξίεο
απφ ηε κεξηά ηεο θπβέξλεζεο, δεδνκέλνπ φηη ν βαζηθφο κεραληζκφο
κεηάδνζεο είλαη αγνξαίνο, ην πηζησηηθφ ζχζηεκα. Δπνκέλσο ν
κεραληζκφο απηφο εκπεξηέρεη ζε κεγάιν βαζκφ εγγελψο ηελ
απνηειεζκαηηθφηεηα ζηελ θαηαλνκή ησλ πφξσλ, έηζη ψζηε λα κελ
ππάξρεη ππναπαζρφιεζε ησλ πφξσλ.
www.kostasmelas.gr
125
Σν επφκελν πιενλέθηεκα ζρεηίδεηαη κε ηελ χπαξμε κεγάισλ θαη

πξνβιέςηκσλ πνιιαπιαζηαζηηθψλ απνηειεζκάησλ ηα νπνία πξνθαινχλ
ζεκαληηθέο απμεηηθέο επηδξάζεηο φρη κφλν ζηελ ελεξγφ δήηεζε θαη
ζπλεπψο ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα αιιά θαη ζηελ πιεπξά ηεο
πξνζθνξάο. Ζ αχμεζε ηεο λνκηζκαηηθήο βάζεο ηεο νηθνλνκίαο πξνθαιεί
πνιιαπιάζηα απνηειέζκαηα ζηηο πηζηψζεηο ηνπ πηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο
θαη φρη κφλν κέζσ ησλ επηδξάζεσλ ηνπ επηηνθίνπ.
Τπάξρνπλ φκσο θαη βαζηθά πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ
άζθεζε λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ηα νπνία ρξεηάδεηαη λα ιεθζνχλ ππφςε.
Οη επηδξάζεηο ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο είλαη πνιχ ζπρλά
παξακνξθσηηθέο θαη απξφβιεπηεο .Μάιηζηα νη επηδξάζεηο απηέο
νμχλνληαη κε ηελ αλάπηπμε ,ηελ εμάπισζε θαη ηελ εκβάζπλζε ησλ
ρξεκαηνπηζησηηθψλ αγνξψλ129.
Οπζηαζηηθά νη Stiglitz-Greenwald πηζηεχνπλ φηη ε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή

έρεη επηδξάζεηο ζηνλ πξαγκαηηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο. ΢πλεπψο,
ζπγθαηαιέγνπλ ηελ ελεξγεηηθή άζθεζε λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο, ζηα
κέζα πνιηηηθήο πνπ δηαζέηνπλ νη αζθνχληεο ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή, γηα
ηελ επίηεπμε κηαο ζπλνιηθήο νηθνλνκηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Ζ
νπδεηεξφηεηα ηνπ ρξήκαηνο πνπ εκθαλίδεηαη λφκηκα ζε φιεο ηηο
εθθάλζεηο ηεο ζπκβαηηθήο ζεσξίαο (πνζνηηθή ζεσξία ηνπ ρξήκαηνο, λέν-
πνζνηηθή ζεσξία ηνπ ρξήκαηνο (M.Friedman) απνδεηθλχεηαη
νινθιεξσηηθά ιαλζαζκέλε.
129
W. Semmler, Asset Prices, Booms and Recessions, Center for Empirical Macroeconomics, Bielefed,
2002.
www.kostasmelas.gr
126
Κξαηηθή Παξέκβαζε θαη Αγνξά

΢χκθσλα κε φζα έρνπλ αλαθεξζεί, ην βαζηθφ ζπκπέξαζκα ηεο φιεο
πξνζπάζεηαο ηνπ Joseph Stiglitz (θαη θπζηθά ησλ ππνινίπσλ πνπ
αλήθνπλ ζηελ «νκάδα» ησλ λενθευλζηαλψλ) ζπλίζηαηαη ζην εμήο: ππφ
θαζεζηψο αζχκκεηξεο ή αηεινχο πιεξνθφξεζεο νη αγνξέο νπδέπνηε
επξίζθνληαη ζε ζέζε νηθνλνκηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαηά Pareto.
Σν λέν ππφδεηγκα ηεο αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο νπζηαζηηθά ζέηεη
«βφκβα» ζηα ζεκέιηα ηνπ νηθνδνκήκαηνο ηεο ζπκβαηηθήο λενθιαζηθήο
νηθνλνκίαο.
Σν λέν ππφδεηγκα νδεγεί ηελ νηθνλνκηθή ζθέςε ζε θαηλνχξγηνπο
δξφκνπο, αλαθνξηθά κε ηηο ιεηηνπξγίεο ζπκπεξηθνξάο ησλ
ζπκκεηερφλησλ ζε κηα νηθνλνκία ηεο αγνξάο. Απαηηεί ινηπφλ ηελ
εγθαηάιεηςε ησλ βαζηθψλ πξνυπνζέζεσλ ηεο ζπκβαηηθήο
κηθξννηθνλνκηθήο ζεσξίαο. Αλαθέξνπκε παξαδεηγκαηηθά νξηζκέλεο εμ‟
απηψλ:
 Γελ κπνξεί λα γίλεη δεθηή σο πξνυπφζεζε ε εθθαζάξηζε ησλ
αγνξψλ, απηφ ζα πξέπεη λα είλαη ζηα δεηνχκελα
 Γελ κπνξεί λα πξνυπνηεζεί ην φηη νη επηρεηξήζεηο πσινχλ ηα
πξντφληα ηνπο ζε φινπο ηνπ πειάηεο ζε ζπγθεθξηκέλε ηηκή.
 Γελ κπνξεί λα αξρίδεη ε αλάιπζε κε ηε ζέζε φηη, ζηελ
αληαγσληζηηθή ηζνξξνπία, ηα θέξδε ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη κεδέλ.
 Γελ κπνξεί λα ηίζεηαη σο κνλαδηθή κνξθή ζπκπεξηθνξάο ηνπ
αλζξψπηλνπ είδνπο, ην εγσηζηηθφ ζπκθέξνλ.
Με απιά ιφγηα, απηφ ζεκαίλεη φηη ν κεραληζκφο ηεο αγνξάο αδπλαηεί, αλ

αθεζεί ειεχζεξνο, λα νδεγήζεη ηελ νηθνλνκία ζε θαηάζηαζε νηθνλνκηθήο
απνηειεζκαηηθφηεηαο.
Παξάιιεια, ππνδεηθλχεηαη κε-αιεζήο ε άπνςε πνπ ππνζηεξίδεη ηε
δπλαηφηεηα δηαρσξηζκνχ ησλ δηαδηθαζηψλ απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο
νηθνλνκίαο θαη θαηαλνκήο ηνπ εηζνδήκαηνο (δεχηεξν ζεψξεκα ηνπ
Pareto). Σα ζεκειηαθά ζεσξήκαηα ηεο νηθνλνκηθήο ηεο επεκεξίαο είλαη
ρξήζηκα επεηδή δηαγξάθνπλ θαζαξά ην ξφιν ηνπ θξάηνπο.
www.kostasmelas.gr
127
Σν ζπκπέξαζκα είλαη φηη, ππφ θαζεζηψο αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο

δεκηνπξγνχληαη αλεπάξθεηεο ζηελ αγνξά, νη νπνίεο θαηαιήγνπλ ζε
αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο. Ζ απαίηεζε γηα θξαηηθή
παξέκβαζε, είλαη αλαγθαία θαη επηβεβιεκέλε. Πξνθχπηεη σο απνηέιεζκα
θξηηηθήο δηεξεχλεζεο ηεο ζεσξία ην ζπκβαηηθνχ νηθνλνκηθνχ
ππνδείγκαηνο, θαη ηνπ λένπ ππνδείγκαηνο ηεο αζχκκεηξεο
πιεξνθφξεζεο. Ζ θξηηηθή δηεξεχλεζε είλαη θαηαιπηηθή ζε ηέηνην βαζκφ,
ψζηε λα ζίγνληαη νπζηαζηηθά νη βάζεηο ηνπ ζπκβαηηθνχ ππνδείγκαηνο. Σν
πνηνο ζα πξέπεη λα είλαη ν ξφινο ηνπ θξάηνπο ζε κηα νηθνλνκία ηεο
αγνξάο απνηειεί έλα άιιν δήηεκα γηα ην νπνίν ν Stiglitz έρε αλαθεξζεί
ζε ζεηξά εξγαζηψλ ηνπ θαη δελ πξφθεηηαη λα καο απαζρνιήζεη εδψ.
Κνπηί 1
Τν βαζηθφ ππφδεηγκα ιεηηνπξγίαο ελφο ηξαπεδηθνχ ηδξχκαηνο.
Υπνζέηνπκε φηη ηα αθαζάξηζηα έζνδα ελφο αληηπξνζσπεπηηθνχ

ηξαπεδηθνχ (Τξ) ηδξχκαηνο είλαη ζπλάξηεζε :
Υ = Υ (Ν, r, e, Θ)
Όπνπ: Ν = ζπλνιηθφ χςνο δαλείσλ , r = επηηφθην ρνξεγήζεσλ , e =

δαπάλεο επηινγήο θαη παξαθνινχζεζεο, Θ= ε θαηάζηαζε ηνπ
επηρεηξεκαηηθνχ θχθινπ πνπ αληηπξνζσπεχεη ην ζπζηεκηθφ θίλδπλν
ηνπ ηξαπεδηθνχ ραξηνθπιαθίνπ. Υςειή ηηκή ηνπ Θ αληαλαθιά θαιή
θαηάζηαζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θχθινπ.
Φξεζηκνπνηείηαη έλα ππφδεηγκα δχν πεξηφδσλ. Όιεο νη επηιεγκέλεο
κεηαβιεηέο πξνζδηνξίδνληαη ζηελ πξψηε πεξίνδν t. Ο αξρηθφο πινχηνο
ηεο Τξ ζεσξείηαη δεδνκέλνο θαη ίζνο κε at. Ο ηειηθφο πινχηνο ηεο Τξ
αt+1 πξνζδηνξίδεηαη απφ ηηο επηινγέο πνπ πξαγκαηνπνηεί ζην
ραξηνθπιάθηφ ηεο.
Μέξνο ηνπ αξρηθνχ ηεο πινχηνπ, Ν, ε Τξ κπνξεί λα επελδχζεη ζε
δάλεηα κε αθαζάξηζηα έζνδα Υ θαη κέξνο Μ ζε Έληνθα Γξακκάηηα
(ΕΓ) κε απφδνζε ξ. Τν επηηφθην θαηαζέζεσλ είλαη θαη απηφ ίζν κε ξ.
Τν πνζνζηφ δεζκεχζεσλ είλαη ίζν κε k. Έηζη ε ρνξήγεζε ελφο δαλείνπ
χςνπο Β ρξεκαηνδνηνχκελνπ κε θαηαζέζεηο ζα είλαη ίζν κε :
www.kostasmelas.gr
128
D (1 – k) = B
Οη ππνρξεσηηθέο δεζκεχζεηο κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ σο επηβάξπλζε

ζην επηηφθην θαηαζέζεσλ ξ, δειαδή :
1+ η = 1/1-k .
Σπλεπψο ην ζπλνιηθφ θφζηνο ζα είλαη :
Dξ = Bξ(1+ η)
Σην ηέινο ηεο πεξηφδνπ, ν θαζαξφο πινχηνο ηεο ηξάπεδαο

ιακβάλνληαο ππφςε ηηο πηζαλφηεηεο πηψρεπζεο ζα είλαη ίζνο κε :
Αt+1 = (Y + M ( 1+ ξ) - Β (1+ξ) (1+η), 0 ).
Εμ ππνζέζεσο Β >= 0. Επίζεο νη ζπλνιηθέο δαπάλεο ζα πξέπεη λα είλαη

ίζεο κε :
Β = Ν + Μ + e –αt .
Αλ ε Τξ. Είλαη κηα εκπνξηθή ηξάπεδα ηφηε Β> 0.

Αλ ε Τξ. Είλαη κηα επελδπηηθή ηξάπεδα ηφηε Β=0.
Τψξα κπνξνχκε λα γξάςνπκε φηη:
Αt+1 = max {Y(N, r , e , Θ) + Μ(1+ξ) – [Ν+Μ+e-at] (1+ξ (1+η) ),0}
Η Τξ νδεγείηαη ζε πηψρεπζε φηαλ αt+1< 0. Η κεηαβιεηή Υζ > 0 εμ

ππνζέζεσο. Υπάξρεη κηα θξηηηθή ηηκή ηνπ Θ’, ηέηνηα ψζηε ε ηξάπεδα
νδεγείηαη ζε πηψρεπζε εάλ Θ < ή = Θ’. Έζησ F(Θ’) ε πηζαλφηεηα πνπ
Θ <ή = Θ’. Απηή είλαη ε πηζαλφηεηα πνπ ε ηξάπεδα νδεγείηαη ζε
πηψρεπζε. Τν c αληηπξνζσπεχεη ην θφζηνο ηεο πηψρεπζεο.
www.kostasmelas.gr
129
Μεηά-θευλζηαλνί. (Post Keynesians)
΢χκθσλα κε ηελ άπνςε ησλ post Keynesians130 ε νπζία ηνπ

θαπηηαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο πεξηγξάθεηαη απφ δχν ιέμεηο , αλαξρία θαη
αβεβαηφηεηα. Σν θαπηηαιηζηηθφ ζχζηεκα ξέπεη εγγελψο πξνο ηελ
αληζνξξνπία .
Σα νηθνλνκηθά ππνθείκελα θηλνχληαη ζ‟ έλα πεξηβάιινλ αλαξρίαο θαη δελ
θαηαθέξλνπλ πνηέ λα βξνπλ ηνλ άξηζην ζπγρξνληζκφ ex post ζηελ αγνξά
δεδνκέλνπ φηη ν θνηλφο παξαλνκαζηήο ησλ νηθνλνκηθψλ δελ είλαη ε
νξζνινγηθφηεηα αιιά ε αβεβαηφηεηα. Παξάιιεια , εάλ ππάξμεη έλαο
ζπγρξνληζκφο ζηελ αγνξά, απηφο δελ είλαη ηνπ ηχπνπ πνπ ππνζέηεη ην
βαξιαζηαλφ tatonnement αιιά έλαο ηχπνο πνπ ηηκσξεί ηα ιάζε
εθηίκεζεο πνπ έρνπλ ιάβεη ρψξα ζε φξνπο ηηκψλ θαη πνζνηήησλ. Έηζη νη
post Keynesians δίλνπλ έκθαζε ζηελ χπαξμε εηεξνγελψλ πξνζδνθηψλ
θαη κεγάιε ζεκαζία ζηελ κε νινθιεξσκέλε εθ ησλ πξνηέξσλ
αληηκεηψπηζε ησλ γεγνλφησλ131 . Τπνγξακκίδεηαη έηζη φηη ε θχζε ηνπ
ρξφλνπ132 ζηηο θαπηηαιηζηηθέο αγνξέο δελ είλαη «θαζαξή» φπσο ζηνπο
λενθιαζηθνχο θαη κε βάζε απηή ηελ αληίιεςε ν θαπηηαιηζκφο
πξνζιακβάλεηαη σο έλα δπλακηθφ ζχζηεκα.
Ο ηζηνξηθφο ρξφλνο θαηαιακβάλεη πξνεμάξρνπζα ζεκαζία ζηελ ζθέςε
ησλ post Keynesians133. Ο ηζηνξηθφο ρξφλνο κπνξεί λα πξνζδηνξηζζεί σο
γεγνλφηα πνπ έρνπλ ζπκβεί ζε κηα αθνινπζία κνλήο θαηεχζπλζεο. Έηζη,
έλα γεγνλφο ππάξρνλ ζην παξφλ, ρξεηάδεηαη λα πξνζδηνξηζζεί ζε έλα
πιαίζην πνπ ππήξρε ζην παξειζφλ, ζηελ ηζηνξία ηνπ, θαη έηζη ε ζπλέρεηα
πνπ νδεγεί ζην παξφλ γεγνλφο έρεη κεγαιχηεξε ζεκαζία. Σν παξφλ
130
Αλαθέξσ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο εμ απηψλ: G.Harcourt, J.Robinson, N.Kaldor, H.Minsky,
G.L.S.Shackle, S.Weintraub, J.Kregel, P.Davidson .
131
Davidson P, International money and the real world. Macmillan . London 1982.
132
Henry.J – Wray Randall. L , Economic Time. The Levy Institute WP 255.
133
Όπσο θαη ζε άιιεο ζρνιέο ζθέςεηο : Απζηξηαθνχο , Μαξμηζηέο , Θεζκηθνχο .
www.kostasmelas.gr
130
γεγνλφο έρεη ηα ίρλε ηνπ ζην παξειζφλ ην νπνίν δελ κπνξεί λα

κεηαθηλεζεί. Απηφ επίζεο ζεκαίλεη φηη ην επεξρφκελν κέιινλ ελφο
γεγνλφηνο δελ κπνξεί λα πξνθαζνξηζζεί θαη γηα απηφ ην ιφγν , ην
παξειζφλ θαζίζηαηαη νινθιεξσηηθά αδηάθνξν.134 Δδψ βξίζθεηαη ε
κεγάιε δηαθνξά ζε ζρέζε κε ην ππφδεηγκα Arrow- Debreu- MacKenzie
φπνπ ην παξφλ , ην παξειζφλ θαη ην κέιινλ δελ έρνπλ θακία
ηζηνξηθφηεηα. Αληηζέησο ζηα «ηζηνξηθά» ππνδείγκαηα , νη αηηηαθέο
ζρέζεηο εμεηδηθεχνληαη . Σν ζήκεξα είλαη έλα δηάιεηκκα ηνπ ρξφλνπ
κεηαμχ ηνπ ελφο αγλψζηνπ κέιινληνο θαη ελφο αλέθθιεηνπ παξειζφληνο.
Ση ζα ζπκβεί ζα είλαη απνηέιεζκα απφ ηελ αιιειεμάξηεζε ηεο
ζπκπεξηθνξάο ησλ αλζξσπίλσλ φλησλ εληφο ηεο νηθνλνκίαο. Ζ θίλεζε
κπνξεί λα είλαη κφλν πξνο ην κέιινλ.135 Οη post Keynesians ζεσξνχλ φηη
γηα λα θαηαζθεπαζζεί έλα ηζηνξηθφ ή βαζηζκέλν ζε αηηηφηεηα ππφδεηγκα
ρξεηάδεηαη λα εμεηδηθεπηεί ε ζεζκηθή δνκή ηεο νηθνλνκίαο , νη ηερληθέο
ζπλζήθεο θαη ε ζπκπεξηθνξηθέο αληηδξάζεηο ησλ νηθνλνκηθά
ελεξγνχλησλ θαη κεηά μεθηλψληαο απφ έλα εμεηδηθεπκέλν ηζηνξηθφ
πιαίζην λα επηρεηξεζεί ε θαηαλφεζε ηνπ κειινληηθνχ ζπκβάληνο.
Απνξξίπηνπλ κεηά βδειπγκίαο ηηο αληηιήςεηο φηη ε νηθνλνκία είλαη
νπζηαζηηθά έλα εξγνδηθφ ζχζηεκα.136
Γηα ηνπο post Keynesians ην κέιινλ είλαη αλνηρηφ. ΢ε πιήξε αληίζεζε κε
ηνπο λενθιαζηθνχο, ηνπο λενξηθαξληηαλνχο, ηνπο θαιεηζθηαλνχο θαη ηνπο
λενθεπλζηαλνχο δελ ρξεζηκνπνηνχλ σο βαζηθφ εξγαιείν αλάιπζεο ηελ
έλλνηα ηεο ηζνξξνπίαο (βξαρππξφζεζκε ή καθξνπξφζεζκε) αιιά θαη
νχηε θαη ηελ έλλνηα ηεο «θεληξηθήο ηάζεο». Οη ηζηνξηθέο ζπλζήθεο θαη ν
ηζηνξηθφο ρξφλνο έρνπλ ηελ πξνηεξαηφηεηα έλαληη ησλ ππνδεηγκάησλ
κεραληθήο ηζνξξνπίαο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε ινγηθνχο ρξφλνπο. Οη
134
Ric Holt, What is Post Keynesian Economics? http:csf.colorado.edu/pkt/pktauthors/Holt.Ric/What
_is_Post_Keynesian_Economics
135
Robinson J, Essays in the theory of economic growth .Macmillan ,London 1962.
136
Γηα ηα δεηήκαηα απηά δεο ην θεθάιαην πνπ αλαθέξεηαη ζηηο νξζνινγηθέο πξνζδνθίεο ζηελ παξνχζα
εξγαζία.
www.kostasmelas.gr
131
θαηλνηνκίεο θαη ε ζπλερήο πξνζαξκνγή ηνπ θαπηηαιηζκνχ είλαη βαζηθήο

ζεκαζίαο. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ν θαπηηαιηζκφο είλαη νπζηαζηηθά θαη
δνκηθά κηα ρξεκαηνπηζησηηθή νηθνλνκία, νη ρξεκαηνπηζησηηθέο δνκέο ,
νη θαηλνηνκίεο ηνπο ζηνλ ηζηνξηθφ ρξφλν έρνπλ πξσηαξρηθή ζεκαζία.
Ζ ελζσκάησζε ησλ ζεζκψλ ζηελ νηθνλνκηθή ζεσξία απνηειεί
πξσηαξρηθή ελαζρφιεζε γηα ηνπο post Keynesians. Ζ αλάιπζε ησλ
ζεζκψλ γίλεηαη ζε δχν επίπεδα : ην πξψην αθνξά ζηε γεληθή αλάπηπμε
ησλ ζεζκψλ ζην θαπηηαιηζηηθφ ζχζηεκα ζε δηάθνξεο ρψξεο θαη ζε
δηαθνξεηηθνχο ρξφλνπο. Σν δεχηεξν ζε κηα ηδηαίηεξε επνρή. ΢ηε ινγηθή
ηνπ ππνδείγκαηνο ηεο γεληθήο ηζνξξνπίαο ν πξαγκαηηθφο θφζκνο θαη νη
ζεζκνί ηνπ δελ έρνπλ θακία νπζηαζηηθή ζεκαζία, νχηε νη ζεζκνί πνπ
αθνξνχλ ζηηο αγνξέο αγαζψλ θαη ρξεκαηνπηζησηηθψλ πξντφλησλ.
Αληηζέησο ζηε αληίιεςε ησλ post Keynesians νη πνιηηηθνί θαη
νηθνλνκηθνί ζεζκνί επηδξνχλ ζεκαληηθά ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ
πξντφληνο , ηεο απαζρφιεζεο θαη ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ. Οη ζεζκνί
απηνί πεξηιακβάλνπλ , ην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα, ηηο ρξνληθά
πξνζδηνξηζκέλεο αγνξέο αγαζψλ, ζπληειεζηψλ παξαγσγήο, θαη
ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, ηνπο ζεζκνχο ησλ
ρξεκαηηθψλ ζπκβάζεσλ πνπ θαζνξίδνπλ ηηο ηξέρνπζεο θαη πξνζεζκηαθέο
αγνξέο, θαη εηδηθά ηηο ζπκβάζεηο γηα ηνπο νλνκαζηηθνχο κηζζνχο ζαλ
αλαγθαία ζπλζήθε χπαξμεο δηαρξνληθήο ξεπζηφηεηαο γηα κηα αγνξαία ,
ρξεκαηηθή , επηρεηξεκαηηθή νηθνλνκία παξαγσγήο.137
΢‟ απηφ ην πιαίζην αλαδεηθλχεηαη ε ηδέα ηνπ Keynes γηα ξηδηθή

δηαθνξνπνίεζε ηνπ ηξφπνπ αλάιεςεο ησλ απνθάζεσλ επελδχζεσλ θαη
137
Davidson P, International money and the real world. Macmillan . London 1982. Ο J.K.Galbraith ζην
«New Industrial State» (ειιεληθή κεηάθξαζε : Σν λέν βηνκεραληθφ θξάηνο, Δθδφζεηο Παπαδήζε),
αλαιχεη κε ζθαηξηθφηαηα ην ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα.
www.kostasmelas.gr
132
απνηακηεχζεσλ θαζψο θαη ν ξφινο ηνπ ρξήκαηνο , ην νπνίν ελζσκαηψλεη

έλα ζηνηρείν αβεβαηφηεηαο ππεξβαίλνληαο ηε λενθιαζηθή άπνςε πεξί
απινχ ιηπαληηθνχ, ζαλ κέζν ζχλδεζεο ηνπ παξφληνο κε ην κέιινλ.138
΢χκθσλα κε ηνλ ηνπ Keynes, ε κεγέζπλζε ηνπ εηζνδήκαηνο αλάγεηαη
ζηηο απνθάζεηο ηεο επέλδπζεο , δειαδή ζηε ζπκπεξηθνξά κηαο
ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθήο νκάδαο, ησλ επηρεηξεκαηηψλ. Ζ γξακκή πνπ
νδεγεί ηηο ζθέςεηο ηνπο δελ είλαη νξζνινγηζκφο ηεο κεγηζηνπνίεζεο ηνπ
θέξδνπο εληφο ελφο πιαηζίνπ βεβαηφηεηαο , αιιά ε ηάζε κεγηζηνπνίεζεο
ηνπ θέξδνπο εληφο ηνπ πιαηζίνπ ειιηπψλ πιεξνθνξηψλ θαη
κεηαβαιιφκελσλ πξνζδνθηψλ.
Σν επίπεδν ηεο ελεξγνχο δήηεζεο αληηπξνζσπεχεη έλα ζεκείν
πξνζαλαηνιηζκνχ , ελψ ζπγρξφλσο απνηειεί έλα παξάγνληα θέξδνπο ,
αιιά εμαξηάηαη θαη απηφ απφ ηηο απνθάζεηο ησλ επηρεηξεκαηηψλ. Οη
επηρεηξεκαηίεο πξνζδηνξίδνπλ , αλεμάξηεηα απφ ην επίπεδν ζηηο νπνίεο
βξίζθεηαη ε ξεπζηφηεηα , ηνλ φγθν ησλ επελδχζεσλ, πξνζαλαηνιηζκέλνη
ζε απηφ απφ ηηο πξνζδνθίεο γηα θεξδνθνξία .
Κχξηνο ζηφρνο είλαη λα επηηχρνπλ απφ ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία έλα
ζχλνιν θεξδψλ πνπ λα απνπιεξψλεη ζε φζν ην δπλαηφλ βξαρεία πεξίνδν
ηηο πξαγκαηνπνηνχκελεο επελδχζεηο. Οη επελδχζεηο , δηακέζνπ ηνπ
πνιιαπιαζηαζηή , πξνζδηνξίδνπλ ην εηζφδεκα θαζψο θαη ην ζπλνιηθφ
φγθν ηεο παξαγσγήο θαη απαζρφιεζεο. Οη ζπκβάζεηο ζηελ αγνξά
εξγαζίαο πξνζδηνξίδνπλ ηελ θαηαλνκή κεηαμχ ησλ νλνκαζηηθψλ κηζζψλ
θαη θεξδψλ.
΢ην παξαπάλσ ππφδεηγκα , κφλν ην γεληθφ επίπεδν ηηκψλ κπνξεί λα
ελαξκνλίζεη ηελ ρξεκαηηθή θαηαλνκή κε ηελ πξαγκαηηθή θαηαλνκή ηελ
νπνία νη επηρεηξεκαηίεο επηζπκνχλ λα ζηαζεξνπνηήζνπλ έηζη ψζηε λα
δεκηνπξγεζεί ην επηζπκεηφ επίπεδν ζπλνιηθψλ θεξδψλ. Έηζη νη ηηκέο
πξνζδηνξίδνληαη κε ηελ πξφζζεζε ελφο πξνζδηνξηζκέλνπ πεξηζσξίνπ
138
Davidson P, Financial Markets , Money and the Real World, Edward Elgar 2002.
www.kostasmelas.gr
133
θέξδνπο ζην κέζν εληαίν θφζηνο ησλ πξντφλησλ. Σν γεγνλφο απηφ

εκπεξηέρεη ηελ ππέξβαζε ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ ηηκψλ ζχκθσλα κε ηελ
λενθιαζηθή άπνςε ζηε βάζε ηεο νξηαθήο παξαγσγηθφηεηαο.
Δπνκέλσο , ε πεξηγξαθή ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ
επηρεηξείηαη είλαη εληειψο δηαθνξεηηθή απφ ηελ αληίζηνηρε λενθιαζηθή.
Κχξηνο θαη απνθαζηζηηθφο παξάγνληαο ησλ νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ
ζεσξείηαη ν επηρεηξεκαηίαο. Ζ απζφξκεηε ηάζε πξνο ηελ πιήξε
απαζρφιεζε ζην πιαίζην απηφ δελ γίλεηαη απνδεθηή , κηα θαη ε
πξαγκαηηθή παξαγσγή θαη ε απαζρφιεζε εμαξηψληαη απφ ηηο
επηρεηξεκαηηθέο απνθάζεηο ζρεηηθά κε ηηο επελδχζεηο. Παξάιιεια ζηελ
θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο βάζεη ησλ νξηαθψλ θαλφλσλ αληηπαξαηίζεηαη
κηα θαηαλνκή πνπ εκπεξηέρεη ζχγθξνπζε κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ
εηαίξσλ. Σν δήηεκα ηνπ πιεζσξηζκνχ , αξζξψλεηαη ζε νινθιεξσηηθά
δηαθνξεηηθφ πιαίζην ζε ζρέζε κε ην λενθιαζηθφ.
Όπσο έρνπκε δείμεη, νη λενθιαζηθνί γηα λα πεξηγξάςνπλ ηηο ζρέζεηο πνπ
δηέπνπλ ην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα , επηρεηξνχλ κηα δηρνηφκεζε ζχκθσλα κε
ηελ νπνία νη ζρεηηθέο ηηκέο πξνζδηνξίδνληαη απφ ηηο ζπλζήθεο
πξνζθνξάο θαη δήηεζεο , ελψ ην γεληθφ επίπεδν ηηκψλ αλάγεηαη ζηνλ
λνκηζκαηηθφ ηνκέα , φπνπ νη ηηκέο πξνζδηνξίδνληαη απφ ηελ πνζνηηθή
ζεσξία ηνπ ρξήκαηνο. Αληηζέησο , ζηε βάζε ηεο αλάιπζεο ησλ post
Keynesians , γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαη ηελ θίλεζε ησλ ηηκψλ, ππάξρεη
κηα δηαθνξεηηθή ζχιιεςε ηνπ ρξήκαηνο , πνπ ππνβαζηάδεη ηελ άξλεζε
πηνζέηεζεο ηεο αληίιεςεο γηα δηρνηνκία ηνπ ζπζηήκαηνο. Γηα ηνλ
Keynes , ην ρξήκα δελ είλαη νπδέηεξν , θαζφζνλ ηα άηνκα δελ ην
παξαθξαηνχλ κφλν γηα ζπλαιιαθηηθνχο ιφγνπο, αιιά επεηδή δηαθξίλνπλ
ζε απηφ ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηεζεί σο απφζεκα αμίαο , δειαδή
έλαλ ηξφπν παξαθξάηεζεο πινχην φηαλ νη πξνζδνθίεο είλαη αξλεηηθέο.
Οη κεηαβνιέο ηεο πξνηίκεζεο ξεπζηφηεηαο , κε ζηαζεξή ηελ πνζφηεηα
ρξήκαηνο, , επεξεάδνπλ ην επηηφθην, δειαδή ηελ ηηκή πνπ πξέπεη λα
www.kostasmelas.gr
134
θαηαβιεζεί έηζη ψζηε ηα ππνθείκελα λα πξνζθέξνπλ ξεπζηφηεηα. Σν

επηηφθην, ζπλδπαδφκελν κε ηηο πξνβιέςεηο ησλ πσιήζεσλ θαη ηελ γεληθή
θαηάζηαζε ησλ πξνζδνθηψλ , ζα επηδξάζεη ζηηο επελδπηηθέο απνθάζεηο
θαη ζπλεπψο ζην επίπεδν ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Με ηνλ ηξφπν
απηφ , ν Keynes δείρλεη φηη ε ζπλνιηθή πξνζθνξά ηεο νηθνλνκίαο είλαη
ζπλάξηεζε θαη ησλ λνκηζκαηηθψλ κεηαβιεηψλ. Σν ίδην ηζρχεη γηα ηελ
ζπλνιηθή δήηεζε θαη ηδηαίηεξα γηα ην κέξνο ηεο επελδπηηθήο δήηεζεο. Ζ
θαηαλαισηηθή δήηεζε , πνπ είλαη ζπλάξηεζε ηνπ εηζνδήκαηνο, εμαξηάηαη
απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ην εηζφδεκα.
΢ρεηηθά κε ηε ζεσξία ησλ ηηκψλ , ε πεπνίζεζε ηνπ Keynes είλαη φηη ε
θπξίαξρε νπηηθή, βαζηδφκελε ζηελ αληίιεςε πεξί νπδεηεξφηεηαο ηνπ
ρξήκαηνο, θαηαιήγεη λα αληηιακβάλεηαη ηηο ηηκέο πξνζδηνξηδφκελεο
πξσηαξρηθά απφ ηε ζπλάξηεζε δήηεζεο, ή ζεσξνχκελεο σο αλαινγηθέο
κε ηελ πνζφηεηα ρξήκαηνο, ππνηηκψληαο ην δήηεκα ηεο ειαζηηθφηεηαο
ηεο πξνζθνξάο.
Αληηζέησο , ην γεληθφ επίπεδν ησλ ηηκψλ κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη
πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε ζχγρξνλε ζεψξεζε ησλ ζπλαξηήζεσλ δήηεζεο
θαη πξνζθνξάο. ΢ρεηηθά κε ηελ άξλεζε ηνπ Keynes ηεο πνζνηηθήο
ζεσξίαο ηνπ ρξήκαηνο , ππάξρεη κηα ξηδηθή θξηηηθή ζηα ζεσξεηηθέο
βάζεηο , επηκέλνληαο ζηελ χπαξμε πνιιαπιψλ πξνυπνζέζεσλ γηα λα
ηζρχζεη. Ο Keynes απνξξίπηεη ηελ ππφζεζε φηη ζηελ αγνξά εξγαζίαο
ππφθεηηαη ζε δηαπξαγκάηεπζε ν πξαγκαηηθφο κηζζφο , φρη ηφζν σο
απφξξνηα ηζηνξηθήο εκπεηξίαο αιιά σο ζεσξεηηθά άλνκε, δεδνκέλνπ φηη
ην επίπεδν ηηκψλ είλαη άγλσζην ζηνπο δηαπξαγκαηεπφκελνπο. Σν
ηειεπηαίν κπνξεί λα θαηαζηεί γλσζηφ κφλνλ φηαλ γίλεη γλσζηή ε
ζπλνιηθή πξνζθνξά , ζπλεπψο ε ζπλνιηθή απαζρφιεζε.
Γηα ηνπο πνζνηηθνχο , ζηηο πεξηπηψζεηο ππναπαζρφιεζεο , κεηαβνιέο
ζηελ πνζφηεηα ηνπ ρξήκαηνο πξνθαινχλ αλαινγηθέο απμήζεηο ζηελ
απαζρφιεζε θαη ζηελ παξαγσγή. Φαλεξφ είλαη φηη ε κεγέζπλζε ηεο
www.kostasmelas.gr
135
απαζρφιεζεο κε ζηαζεξέο ηηκέο είλαη εγγπεκέλε απφ ηελ ειαζηηθφηεηα

ηνπ νλνκαζηηθνχ κηζζνχ, ν νπνίνο ζπλδέεη ηελ ηηκή ηνπ πξαγκαηηθνχ
κηζζνχ κε ηελ εμέιημε ηεο θζίλνπζαο νξηαθήο παξαγσγηθφηεηαο ηεο
εξγαζίαο. Δάλ αληηζέησο ππνηεζνχλ αλειαζηηθνί νλνκαζηηθνί κηζζνί, ε
πνζνηηθή ζέζε κπνξεί λα ηζρχεη κφλν κε πξνυπνζέζεηο πνιχ ηδηαίηεξεο :
Α) Δίλαη αλαγθαίν λα ππνηεζεί φηη ην πνζνζηφ κεηαβνιήο ησλ ακνηβψλ
φισλ ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ εμνκνηψλεηαη κε ηηο αληίζηνηρεο
κεηαβνιέο ηνπ κηζζνχ , δειαδή «φινη νη ππναπαζρνινχκελνη
ζπληειεζηέο παξαγσγήο είλαη νκνηνγελείο αιιεινυπνθαζηζηνχκελνη θαη
απνδνηηθνί γηα ηελ παξαγσγή απηνχ πνπ δεηείηαη, κε ηέηνην ηξφπν ψζηε,
δεδνκέλεο ηεο ηερληθήο θαη ηεο παξαγσγηθήο ηθαλφηεηαο, ην γεληθφ
επίπεδν ησλ ηηκψλ εμαξηάηαη απφ ηελ απαζρφιεζε θαη ηνλ κηζζφ.
Β) Δίλαη επίζεο αλαγθαίν λα ππνηεζεί φηη κέρξη ηελ πιήξε απαζρφιεζε,
ηζρχνπλ αλειαζηηθνί κηζζνί θαη ζηαζεξέο απνδφζεηο. Γειαδή κέρξηο φηνπ
παξακείλεη ζηελ ππναπαζρφιεζε θάζε παξαγσγηθφο ζπληειεζηήο
ηθαλνπνηείηαη κε ηνλ ίδην νλνκαζηηθφ κηζζφ. ΢ηελ πεξίπησζε απηή,
δεδνκέλεο ηεο ζπλάξηεζεο πξνηίκεζεο ξεπζηφηεηαο θαη ηεο αμίαο ηεο
νξηαθήο απφδνζεο ηνπ θεθαιαίνπ, θάζε αχμεζε ηεο πνζφηεηαο ρξήκαηνο
ζα ξίμεη ην επηηφθην δεκηνπξγψληαο θίλεηξν γηα πεξηζζφηεξεο
επελδχζεηο, πεξηζζφηεξε απαζρφιεζε θαη ζηαζεξέο ηηκέο. Γειαδή,
παξφιε ηελ παξνπζία νλνκαζηηθψλ κηζζψλ, ε χπαξμε ζηαζεξψλ
απνδφζεσλ απνηξέπεη ηελ εκθάληζε δηαθνξψλ κεηαμχ ηνπ κηζζνχ πνπ
ζπλαξηάηαη ζην λέν επίπεδν απαζρφιεζεο θαη ζηελ παξαγσγηθφηεηα ηεο
εξγαζίαο.
Ζ αλάγθε πξνζθπγήο ζε ηφζν αθξαίεο πξνυπνζέζεηο ζηεξεί απφ ηελ
πνζνηηθή ζεσξία ην γεληθφ ραξαθηήξα πνπ απηή επηδεηνχζε γηα λα
εξκελεχζεη ηηο ζρέζεηο ηηκψλ θαη ρξήκαηνο ζηηο πεξηπηψζεηο
ππναπαζρφιεζεο.
www.kostasmelas.gr
136
΢ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο νη απνδφζεηο δελ είλαη ζηαζεξέο αιιά

θζίλνπζεο, ζπλεπψο κείσζε ηνπ επηηνθίνπ ζα απνδεηρζεί φρη ηθαλή γηα λα
πξνθαιέζεη αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο , εάλ ε εμέιημε ηνπ κηζζνχ δελ
κεηψλεηαη ζηνλ ίδην ξπζκφ κε ηελ νξηαθή παξαγσγηθφηεηα. Αθφκε
πεξηζζφηεξν, πξηλ επηηεπρζεί ε πιήξεο απαζρφιεζε, κε αλειαζηηθνχο
νλνκαζηηθνχο κηζζνχο, ππάξρεη ζχκθσλα κε ηνλ Keynes , κηα ζησπεξή
απνδνρή απφ ηελ κεξηά ησλ εξγαδνκέλσλ , κεηνχκελσλ πξαγκαηηθψλ
κηζζψλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά απηή είλαη ε κνλαδηθή ζπλζήθε βάζεη ηεο
νπνίαο νη επηρεηξεκαηίεο ζα είλαη δηαζέζηκνη λα απμήζνπλ ηελ
απαζρφιεζε, κε ηελ παξνπζία θζηλνπζψλ απνδφζεσλ. Απφ ηε ζηηγκή
πνπ νη νλνκαζηηθνί κηζζνί είλαη ζηαζεξνί, ζα είλαη νη ηηκέο πνπ ζα πξέπεη
λα απμεζνχλ έηζη ψζηε λα δηαηεξεζεί ε ηζφηεηα κεηαμχ πξαγκαηηθνχ
κηζζνχ θαη νξηαθήο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο. Τπνζέηνληαο
ζπλεπψο έλα ππφδεηγκα κε ζηαζεξνχο νλνκαζηηθνχο κηζζνχο θαη
θζίλνπζεο απνδφζεηο , ε αχμεζε ησλ ηηκψλ θαζίζηαηαη έλα ζεσξεηηθφ
εξγαιείν απαξαίηεην γηα ηελ εξκελεία ηεο κεηαβνιήο ηεο απαζρφιεζεο
πξηλ απφ ηελ ηζνξξνπία ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο.
Γηα ιφγνπο ξεαιηζκνχ δελ ζα πξέπεη λα ππνηεζεί φηη νη παξαγσγηθνί
ζπληειεζηέο είλαη νινθιεξσηηθά ππνθαηάζηαηνη κεηαμχ ηνπο.
Ζ ζπκκεηνρή ζηελ παξαγσγή είλαη μερσξηζηή γηα θάζε ζπληειεζηή θαη
θάζε έλαο κπνξεί λα επηηχρεη ηελ πιήξε απαζρφιεζε πξηλ απφ ηνλ άιιν.
΢πλεπψο, νη ζρεηηθέο αληακνηβέο δελ κεηαβάιινληαη φιεο κε ηελ ίδηα
αλαινγία.
΢πκπεξαζκαηηθά ζηελ ζθέςε ηνπ Keynes, ε πιήξεο απαζρφιεζε δελ
είλαη ζηάδην ην νπνίν επηηπγράλεηαη ηαπηφρξνλα ζε φιε ηελ νηθνλνκία,
γη‟ απηφ δελ έρεη λφεκα λα ππνζηεξηρζεί φηη πξηλ απφ ηελ επίηεπμε απηνχ
ηνπ ζηφρνπ ηζρχνπλ αληίζεηνη θαλφλεο απ‟ απηνχο πνπ ζα ηζρχνπλ κεηά
ηελ επίηεπμή ηνπ.
www.kostasmelas.gr
137
Παξάιιεια ν Keynes, δελ πηζηεχεη φηη κεηά ηελ πιήξε απαζρφιεζε ν

πιεζσξηζκφο δελ κπνξεί λα επηδξάζεη ζεηηθά ζηα επίπεδα απαζρφιεζεο.
Δίλαη ξεαιηζηηθή ε άπνςε φηη νη επηρεηξεκαηίεο, παξαθνινπζψληαο ηελ
αχμεζε ησλ ηηκψλ ζα κπνξνχζαλ λα απμήζνπλ ηα επίπεδα παξαγσγήο.
Γειαδή γίλεηαη παξαδεθηφ φηη κπνξεί λα επεθηαζεί ην επίπεδν
παξαγσγήο, πέξα απφ ην ζεκείν πνπ κεγηζηνπνηείηαη ην θέξδνο. ΢πλεπψο
, ζηνλ πξαγκαηηθφ κηζζφ ηζνξξνπίαο νη επηρεηξεκαηίεο κπνξνχλ λα
πξνζιάβνπλ εξγαδφκελνπο έζησ θαη αλ ε νξηαθή ηνπο παξαγσγηθφηεηα
είλαη ρακειφηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ηεο ηζνξξνπίαο.
΢ηελ πεξίπησζε πιήξνπο απαζρφιεζεο , κηα αχμεζε ησλ ηηκψλ ζα
επηθέξεη αιιαγέο ζηελ θαηαλνκή ησλ ζπλνιηθψλ εζφδσλ. Απηφ ζεκαίλεη
φηη γίλεηαη κεηαθνξά πφξσλ πξνο ην θέξδνο θαη ζε βάξνο ησλ κηζζψλ. Ζ
αχμεζε ησλ ηηκψλ ζπλεπψο , ηφζν πξηλ απφ ηελ επίηεπμε ηεο πιήξνπο
απαζρφιεζεο φζν θαη κεηά, ιεηηνπξγεί ζεηηθά γηα ην θέξδνο,
αληηπξνζσπεχνληαο ζπλεπψο θίλεηξν γηα ηελ αχμεζε ησλ επελδχζεσλ
θαη ππνζηήξημε ηεο ζπζζψξεπζεο.
Δπνκέλσο , εάλ εγθαηαιεηθζεί ε νπηηθή ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηεο
ζηαζεξφηεηαο θαη εηζαγάγνπκε έλα πιαίζην ζχκθσλα κε ην νπνίν ε
κεγέζπλζε ηνπ εηζνδήκαηνο είλαη κηα ζπλερήο δηαδηθαζία αλ θαη φρη
γξακκηθή, φπνπ ην ζεσξεηηθφ status ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο ζπλερψο
μεπεξληέηαη απφ ηελ αλαπαξαγσγή ησλ πφξσλ, ηφηε ε ζπλερήο αχμεζε
ησλ ηηκψλ κε ηελ αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο γίλεηαη γεληθφο θαλφλαο. Σν
λφεκα απηνχ ηνπ θαλφλα πεξηέρεη ηε ζρέζε ζχλδεζεο ηεο ζπζζψξεπζεο
κε ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο.
Δπίζεο απηφ πνπ ζπλδέεη ηε κεηαβνιή ησλ ηηκψλ κε ηηο κεηαβνιέο ησλ
επελδχζεσλ , ηφζν απφ αξηζηεξά φζν θαη απφ δεμηά ηεο ηζνξξνπίαο
πιήξνπο απαζρφιεζεο , είλαη ν πξνζδηνξηζκφο κηαο θαηαλνκήο ηνπ
εηζνδήκαηνο πνπ δηάθεηηαη ζεηηθά πξνο ην θέξδνο. ΢ηελ πξψηε
πεξίπησζε , ε αχμεζε ησλ ηηκψλ ρξεζηκεχεη, παξνπζία νλνκαζηηθψλ
www.kostasmelas.gr
138
αλειαζηηθψλ κηζζψλ, γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο θαηαλνκήο ηνπ

εηζνδήκαηνο πνπ κεγηζηνπνηεί ηα θέξδε, δειαδή ηζνθαξίδεη ζε
πξαγκαηηθνχο φξνπο ηηο κεηαβνιέο ηνπ αζπκβίβαζηνπ κηζζνχ απφ ηελ
κεξηά ηνπ θφζηνπο, κε ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο. ΢ηε δεχηεξε
πεξίπησζε, ν πιεζσξηζκφο επηθνξηίδεηαη ην ξφιν κεηαθνξάο πφξσλ απφ
ηα εηζνδήκαηα πξνο ηνπο επηρεηξεκαηίεο, απμάλνληαο ην νλνκαζηηθφ
θέξδνο θαη δίλνληαο θίλεηξν γηα επελδχζεηο.
www.kostasmelas.gr
139

Κώστας Μελάς - Περιδιαβαίνοντας σε Ζητήματα της Μακροοικονομικής Θεωρίας

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Κώστας Μελάς - Περιδιαβαίνοντας σε Ζητήματα της Μακροοικονομικής Θεωρίας

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Περιδιαβαίνοντας σε Ζητήματα της

ελεξγεηηθήο παξεκβαηηθήο θξαηηθήο πνιηηηθήο ζηελ θαηεχζπλζε ηεο

νηθνλνκηθψλ πνιηηηθψλ, πνπ βαζίδνληαη ζηηο εθάζηνηε θπξίαξρεο

ΟΙ ΠΤΛΩΝΔ΢ ΣΗ΢ ΠΑΡΑΓΟ΢ΙΑΚΗ΢ ΘΔΩΡΙΑ΢

θαη λα δηαηεξήζνπλ κεξίδηα αγνξάο κε βαζηθφ φπιν ηηο ηηκέο. Σν θφζηνο

1. Μεγάινο αξηζκφο ζπκκεηερφλησλ (επηρεηξήζεσλ) πσιεηψλ θαη

Ζ δηαηχπσζε ηνπ ππνδείγκαηνο ηεο γεληθήο νηθνλνκηθήο ηζνξξνπίαο1 δελ

Όπσο είλαη δνκεκέλν ην ππφδεηγκα ηεο γεληθήο νηθνλνκηθήο ηζνξξνπίαο,

Όκσο ην θχξην εξψηεκα ην νπνίν αλαδχεηαη αθνξά ζηνπο ηξφπνπο θαη

αγνξά δελ είλαη απνηειεζκαηηθή θαηά Pareto. ΢πγθεθξηκέλα, ηέηνηεο

΢εκεησηένλ φηη κηα θαηάζηαζε απνηειεζκαηηθή θαηά Pareto, δελ

 Γεχηεξνλ, φηη κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ νη δηαδηθαζίεο ηεο

Ζ βαζηθή ζεσξεηηθή πξνθείκελε, επί ηεο νπνίαο εδξάδεηαη ε

΢ηε λενθιαζηθή ζχιιεςε, ην φηη ην ζχζηεκα ηείλεη πάληα ζηελ

Ζ ζπλάληεζε, ζηελ αγνξά εξγαζίαο κεηαμχ ηεο θακπχιεο ηεο νξηαθήο

Ζ δεχηεξε αληίιεςε μεθηλά απφ ηελ πξνζπάζεηα ζεκειίσζεο κηαο

Ζ βαζηθή αηηία πνπ νδεγνχζε ζηελ εγθαηάιεηςε ηνπ «ειεχζεξνπ

Όιεο νη παξαπάλσ εξγαζίεο ππφ κία έλλνηα, απνηέιεζαλ έλα είδνπο

Ο Keynes επηρείξεζε λα δεκηνπξγήζεη κηα ΓΔΝΗΚΖ ΘΔΩΡΗΑ πνπ

Δηδηθφηεξα ε θευλζηαλή θξηηηθή επηθεληξψλεηαη θπξίσο ζηα παξαθάησ

Σα νηθνλνκηθά ππνθείκελα θηλνχληαη ζ΄ έλα πεξηβάιινλ αλαξρίαο θαη δελ

ηάζε κεγηζηνπνίεζεο ηνπ θέξδνπο εληφο ηνπ πιαηζίνπ ειιηπψλ

νξηαθψλ θαλφλσλ αληηπαξαηίζεηαη κηα θαηαλνκή πνπ εκπεξηέρεη

είλαη ζπλάξηεζε ηνπ εηζνδήκαηνο, εμαξηάηαη απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ

α) Δίλαη αλαγθαίν λα ππνηεζεί φηη ην πνζνζηφ κεηαβνιήο ησλ ακνηβψλ

β) Δίλαη επίζεο αλαγθαίν λα ππνηεζεί φηη κέρξη ηελ πιήξε

Ζ αλάγθε πξνζθπγήο ζε ηφζν αθξαίεο πξνυπνζέζεηο ζηεξεί απφ ηελ

ηελ παξνπζία θζηλνπζψλ απνδφζεσλ. Απφ ηε ζηηγκή πνπ νη νλνκαζηηθνί

ηνπ, αιιά ην ρξήκα είλαη απχζκελε θαηαβφζξα αγνξαζηηθήο

΢πκπεξαζκαηηθά, ζηε ζθέςε ηνπ Keynes, ε πιήξεο απαζρφιεζε δελ

Δπνκέλσο, εάλ εγθαηαιεηθζεί ε νπηηθή ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηεο

Η ΝΔΟΚΛΑ΢ΙΚΗ ΢ΤΝΘΔ΢Η ΣΟΤ KEYNES ΚΑΙ Η ΑΝΟΓΟ΢

Αλ ζειήζνπκε λα πξνζδηνξίζνπκε ην ζεκείν θακπήο απφ φπνπ, αξγά

θπξηάξρεζε ζηελ παγθφζκηα ζθελή απφ ηα ηέιε ηνπ Β‟ Παγθνζκίνπ

΢ηε βάζε απηψλ ησλ «εμειίμεσλ», ηα θευλζηαλά απνηειέζκαηα

λνκηζκαηηθή επέθηαζε. Σν ίδην ηζρχεη εάλ ν ζπιινγηζκφο κεηαθεξζεί

παξφηη ε θακπχιε Philips ήηαλ έλα εκπεηξηθφ-ζηαηηζηηθφ απνηέιεζκα, ην

εηζέξρνληαη ξεηά πιένλ νη πξνζδνθίεο ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο θακπχιεο

Η κνλεηαξηζηηθή θξηηηθή ζηελ θακπχιε Philips

ηεο νξζφδνμεο ζρνιήο. Γειαδή, κπνξεί λα ζεσξεζεί σο «επίπεδν

κπνξεί νινθιεξσηηθά λα πξνβιεθζεί κφλν φηαλ ε αλεξγία είλαη ζην

ή ηνπ πιεζσξηζκνχ ζε επηζπκεηά επίπεδα, φπσο πξνέβιεπε ε θακπχιε

(βξαρπρξφληα πεξίνδνο) γίλεηαη απνδεθηή ε ζρέζε πνπ ππνδειψλεη ε

Η εκθάληζε ηεο Νέαο Κιαζηθήο Μαθξννηθνλνκίαο

κφλν ζε φζεο εληάζζνληαη ζηηο ζηάζηκεο (stationary) δηαδηθαζίεο

Οη ζηφρνη ηνπ λένπ πξνγξάκκαηνο

κεζνδνινγίαο (λέν-ζεηηθηζκφο), φζν θαη ζηελ θξηηηθή αλαιπηηθή εξγαζία

„αβεβαηφηεηα‟, „πξνζδνθίεο‟, „ηζνξξνπία‟ θ.ι.π. θαη γεληθά, πξνβιήκαηα

Η πξφηαζε ηεο Ν.Κ.Μ.

Η ζεκειίσζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ ζε ηζνξξνπία

ηάζε ηεο απνηεινχλ απηφ πνπ νλνκάδεηαη «θχθινο» ή «θπθιηθή

Η πξψηε, ζπλίζηαηαη ζηελ απαίηεζε λα ζπλδπαζηεί ε ππφζεζε ηνπ

Ζ κε πιήξεο πιεξνθφξεζε ησλ νηθνλνκηθψο ελεξγνχλησλ γηα ην ηη

Οη ζπγθπξηαθέο θαη δηαξθείο θηλήζεηο (temporary – permanent confusion)

δφγκαηα»: πιήξεο νξζνινγηθφηεηα ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ηθαλφηεηα

Σν ππφδεηγκα κε ηηο νξζνινγηθέο πξνζδνθίεο θαηά Lucas

Σν ππφδεηγκα ηνπ Lucas, δελ είλαη παξά έλα ζηνραζηηθφ κνληέιν

Ζ ζπλνιηθή δήηεζε ζην ρξφλν t:

Ζ ζπλνιηθή πξνζθνξά εκπνξεπκάησλ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ

Σν Τ* αληηπξνζσπεχεη ην θπζηθφ επίπεδν παξαγσγήο πνπ ζρεηίδεηαη κε

Δπνκέλσο νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ αγνξά ζηνρεχνπλ ζηελ

Μηα νπζηαζηηθή ζεσξεηηθή αθεηεξία ηεο λέαο θιαζηθήο νηθνλνκηθήο

κηα ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ pt θαη ζπλνιηθήο πξνζθνξάο εκπνξεπκάησλ.

Αθνχ αλαθεξζήθακε ζηα δχν ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο αγνξάο