01 2010

WWW.THUV IENVATLY .
COM
B n Tin V t L
Th Vi n V t L www.thuvienvatly.com Banquantri@thuviemvatly.com Thng 01 nm 2010
N i dung: hiepkhachquay Bin t p: Tr n Tri u Ph Thi t k : Bch Tri u, V V Cng m t s C ng tc vin khc Trong b n tin c s d ng hnh nh v cc bi d ch t cc t p ch n i ti ng PhysicsWorld.com, Natural Physics, NewScientist.com cng m t s t p ch khc.
T H U V I E N V A T L Y . C O M
i dung
1Nh ng ngi sao i n y u c th b t ch c Big Bang ............................ 3 Pht hi n nh ng hnh tinh ngo i nng hn c ngi sao m ...................... 5 NASA ch n ba s m nh khng gian vo chung k t................................... 7 Hubble tm th y nh ng thin h nguyn th y n 13,2 t nm tr c ....... 9 K l c 2,7 nghn t ch s th p phn c a pi .............................................. 11 V t ch t t i c a D i Ngn h v n mnh u n o ...................................... 13 My tnh l ng t tnh ra chnh xc nng l ng c a phn t hydrogen.. 15 H a tinh th i c i m t hn chng ta ngh ....................................... 18 Quan st th y chuy n ng run l c c a h t s c p ng nh Schrdinger tin on ......................................................................................................... 20 C u trc ton h c p nh t l n u tin xu t hi n trong phng th nghi m23 Chu Phi thnh l p hi p h i v t l ton chu l c ...................................... 25 Pulsar pht sng v tuy n nhanh hn nh sng .................................... 27 L n u tin i u khi n c dng spin b ng i n tr ng ..................... 29 Cc php tnh nghing v ng h nh ng ngi sao quark n ng................ 31 Thu c tr c ti p quang ph c a m t hnh tinh ngo i .......................... 33 Sao siu m i a v t ch t t i v ng ch c a n .................................. 36 M t xu t c a Newton c xc nh n b ng th c nghi m.................... 38 Cc nh quan st pulsar ch y ua tm sng h p d n .............................. 40 Ch t o thnh cng transistor phn t ..................................................... 43 Nh ng c nh kh tin bn trong nh my i n nhi t h ch.......................... 45 V tinh Enceladus c a Th tinh ang trong cn hi ........................... 47 H i Hong gia Anh cng b s th t v giai tho i qu to Newton ........... 50 Ton h c tr u t ng mang l i cng ngh laser m i................................ 54 Nh ng hnh tinh nhm ngoi c th c nh ng i dng kim cng .... 55 Khoa h c v ngh thu t th hi n chuy n ng ........................................ 58 Xung quanh ci ch t c a m t nh v t l Iran ............................................ 66 H m t tr i chm l a t h t carbon c a Tri t s khai ................ 69 C ch siu d n m i cc h p ch t g c s t .......................................... 71 V t b i b n c th l h u qu hai ti u hnh tinh va nhau....................... 74 Ti n g n n Tri t khi n cc ti u hnh tinh b ng t .................... 76 Nh ng b c nh p c a D i Ngn h do m t nh thin vn nghi p d ch p ................................................................................................................. 78 Cc thin th ch n mnh ang sn u i Tri t...................................... 83 Khm ph b m t hnh thnh nh ng mng ph ng c c m ng................... 86 B y ion b ng tr ng nh sng ................................................................ 89
1| B n Tin V t L thng 12
Gi i th ng Crafoord cho nh h i dng h c huy n tho i...................... 91 Nh ng nh ch p u tin c a hoa tuy t cch nay 120 nm New York 93 Th l n v tr mu n ph k l c ri t do t c siu m ..................... 97 S d ng siu my tnh kh o st nng l ng h t nhn .......................... 101 Sao ch i chia tch c p v tinh song sinh c a sao M c ..................... 103 Laser ng u nhin ho t ng nh th no?........................................... 105 t ph m i trong s pht tri n siu ch t li u Graphene ...................... 109 L c entropy: m t xu h ng m i t l c h p d n .................................... 113 Cn i v t ch t t i c a M t tr i c th nh h ng n qu o Tri t116 Hydrogen c siu d n ? ......................................................................... 118 Khm ph b t ng : Tia X chi ph i s hnh thnh tinh th m i............... 120 Photon truy n qua ch ng nhi u l p i n mi t c siu sng .......... 122 Spirit v n m c k t trong ct sao H a ..................................................... 124 S tm th y hnh tinh song sinh c a Tri t vo cu i nm nay ............ 126 Pht hi n m t lo i st m i ..................................................................... 129 M t trng c th hnh thnh trong m t v n h t nhn .......................... 131 Phng ti n m i tm ki m nh ng v n tia gamma............................... 133 Laser t t i c t m c quan tr ng cho s nhi t h ch .............................. 136 C hay khng nh ng ng i ngoi hnh tinh thn thi n ? ...................... 138 Chuyn m c m i: nh p thin vn m i ngy ..................................... 147 Thi t t nghi p THPT 2010: Ch n t p nh ng n i dung c tnh ti p n i . 149 ng d ng cng ngh thng tin trong gi ng d y v t l............................ 151 H c tr c tuy n: Chng Cc nh lu t b o ton ................................... 156 Trao i k nng s d ng PowerPoint: Bu i 3 - V cc ng trn ng tm ............................................................................................................... 157
2| B n Tin V t L thng 12
Nh ng ngi sao i n y u c th b t ch c Big Bang

M t h hng sao m i c th ti t o nh ng i u ki n c a Big Bang bn trong li h t s c c c a n. m
Nn v t ch t l i ch t v l c h p d n s lm cho n n tung thnh m t l en. Cc sao neutron t ng c xem l d ng m c nh t c a v t ch t c th ch ng l i m t s co s p nh th . G n y hn, cc nh v t l ci nhau r ng m t s sao siu m i c l l i pha sau nh ng ngi sao quark cn m c hn n a, trong cc neutron phn h y thnh cc quark thnh ph n c a chng.
Cc ngi sao i n y u c th ti t o nh ng i u ki n c a Big Bang trong m t vng c b ng qu to trong li c a chng. (Minh h a: Casey Reed, i h c bang Pennsylvania)
Nay, m t nghin c u ng u l De-Chang Dai thu c tr ng i h c bang New York Buffalom, pht bi u r ng ci ch t c a nh ng ngi sao r t n ng c th d n t i nh ng ngi sao i n y u (electroweak) ti n st hn n a n gi i h n l en (arxiv.org/abs/0912.0520). Li c a nh ng xc sao ch t ny c th t t i m t b ng v i m t c a v tr lc 10-10 giy sau Big Bang. Lc y, s khc bi t gi a l c i n t v l c h t nhn y u b ph v . i u ny cho php cc quark bi n thnh nh ng h t ma qui g i l neutrino, gi i phng nng l ng gia c cho ngi sao ch ng l i s co s p. Cc ph n ng s x y ra trong m t vng c b ng qu to bn trong li n ng b ng kho ng tm l n Tri t.
V t trn gi i h n
Nh ng ngi sao trn c th xu t hi n trong d li u thin vn h c d i d ng sao neutron n ng hn l thuy t cho php, i nghin c u ni. V khng gi ng nh sao neutron, ngu n g c nng l ng n i t i c a chng s ngn c n chng ngu i i theo th i gian.
13| B n Tin V t L thng 1-2010
Theo cc nh nghin c u tnh c, nh ng ngi sao trn c th t n t i trong t nh t 10 tri u nm. Nhng Sanjay Reddy thu c Phng th nghi m qu c gia Los Alamos New Mexico, M, pht bi u r ng nh ng ngi sao trn khng th no b n ch ng l i s co s p. t ng th t h p d n, nhng xc nh xem n c ng tin c y khng, cn c nhi u vi c ph i lm, ng pht bi u v i New Scientist. N u nh ng ngi sao trn th t s t n t i, th li c a chng l ni duy nh t trong v tr hi n i m v t ch t t nhin tr l i tr ng thi nguyn th y c a chng, theo pht bi u c a thnh vin i nghin c u, Glenn Starkman thu c tr ng i h c Case Western Reserve Cleveland, Ohio. T t nhin, c th c m t s n n vn minh tin ti n u ngoi kia bi t cch t o ra n, ng ni. Theo New Scientist Xem thm t i: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2910/213/
Pht hi n nh ng hnh tinh ngo i nng hn c ngi sao m

M t hnh tinh kh ng l v i m t c a b t Styro l m t trong nh ng c m hnh tinh ngo i m i do knh thin vn Kepler c a NASA pht hi n ra. Nh ng hnh tinh ny qu nng thch h p cho s s ng m chng ta bi t, m c d nh ng khm ph trn, c th c hi n trong vi tu n ho t ng u tin c a chi c knh thin vn m i, cho th y Kepler ang trn l trnh ng i tm nh ng ng i anh em c a Tri t, cc nh nghin c u cho bi t nh v y.
Knh thin vn Kepler c a NASA pht hi n ra nm hnh tinh kh ng l ang quay xung quanh ngi sao c a chng v i qu o g n. ( nh: NASA/JPL)
C hn 400 hnh tinh c tm th y hi n ang quay xung quanh nh ng ngi sao khc, nhng nh ng hnh tinh c Tri t c l l nh ng ni thch h p nh t cho s s ng v n cn hay l ng trnh. Knh thin vn Kepler ang quay trn qu o c a NASA c thi t k tm ki m chng. N v ang chm ch di theo 100.000 ngi sao k t thng 4 nm 2009, tm ki m nh ng d u hi u lu m trong nh sng sao t o ra khi cc hnh tinh i qua pha tr c ngi sao m c a chng. Trong su tu n quan st u tin c a n, Kepler tm th y nm hnh tinh m i. T t c u l nh ng hnh tinh kh ng l - b n hnh tinh n ng hn M c tinh v m t hnh tinh n ng c ch ng H i vng tinh. Chng u quay xung quanh ngi sao m c a chng qu g n nn b m t c a chng cn nng hn c dung nham nng ch y. Nhn vo chng gi ng nh nhn vo m t l luy n kim ang h ng h c l a, theo l i nh nghin c u ch o William Borucki, ng i trnh by cc k t qu tr n vo hm th hai r i t i m t cu c h p c a H i Thin vn h c Hoa K th Washington.
Nng v long
Nh ng hnh tinh m i tm th y u km m hnh thnh cc hnh tinh kh ng l t ch t kh.

c hn so v i trng
i d a trn cc m hnh
M t hnh tinh, tn g i l Kepler 7b, m c c polystyrene. N r ng c 1,5 l n M c tinh, nhng ch c c m t ph n m i, khi n n l m t trong nh ng hnh tinh b khu ch tn nh t t ng c tm th y t tr c n nay. Ng i ta cho r ng nhi t l nguyn do gy ra s sng ph ny, nhng c ch nng ln v n cha c hi u r n c th l b c x sao, s ko gi t t pha ngi sao, ho c l ci g khc. Chng ti ngh y l th c n ph i lm v i th c t l t t c chng u r t g n v i ngi sao m c a chng... nhng chng ti cha tm th y nguyn do, theo l i thnh vin i nghin c u, Dimitar Sasselov thu c Trung tm V t l thin vn Harvard-Smithsonian Cambridge, Massachusetts.
Nng hn c ngi sao m c a chng
Cc b c nh ch p c a Kepler cng cho th y hai v t th cn nng hn c ngi sao m c a ny cho th y cc v t th trn l nh ng chng, v i nhi t ch ng 10.000oC. Nh ng nhi t ngi sao co l i g i l sao ln tr ng. Sao ln tr ng th ng l n c b ng Tri t, nhng cc quan st c a Kepler cho th y nh ng v t th trn l n hn nhi u vo c kch th c c a M c tinh. M t l i gi i thch kh d l nh ng v t th trn l sao ln tr ng m t ph n l n kh i l ng c a chng ngay t s m, lm gi m i s ko gi t h p d n gi cho cc ngi sao co l i, theo l i Ronald Gilliland thu c Vi n Khoa h c Knh thin vn v tr Baltimore, Maryland. M c d nh ng hnh tinh m i h t s c nng, nhng cc thnh vin s m nh nghin c u ni vi c tm th y chng bo hi u tin t t lnh cho kh nng c a Kepler pht hi n ra nh ng ng i anh em c a Tri t. [Chng] ch c ch n khng ph i l ni tm ki m s s ng. Chuy n g nr is n sau ny thi, Borucki ni. Vi c pht hi n d t khot c a nh ng hnh tinh ngo i i h i t nh t b n s ki n lu m nh sng, ngha l vi c pht hi n cc hnh tinh c Tri t quay trn nh ng qu o nhi u nm v n cn xa pha tr c. Theo New Scientist
NASA ch n ba s m nh khng gian vo chung k t

C quan khng gian M NASA v a ch n ra ba d n vo vng chung k t cho s m nh v tr ti p theo c a mnh. Cc d n trn nh m t i vi c kh o st b u kh quy n v b m t c a Kim tinh, l y m t m nh v ti u hnh tinh v Tri t, v mang v t l y t c c nam c a M t trng. Cc xu t trn l m t ph n c a chng trnh Bin gi i M i (New Frontiers), c thi t k th c hi n nh ng s m nh th ng xuyn, gi thnh th p. NASA c p ti n ti tr cho m t phn tch tr n v n hn c a cc d n, v i d n th ng cu c c ch n ra vo gi a nm 2011. Gi thnh c a d n th ng cu c ph i khng v t qu 650 tri u la v ph i s n sng ln b phng vo cu i nm 2018. Nh ng gi i h n ny ang gi cho chng trnh Bin gi i M i l nh ng s m nh khoa h c v tr ng n h n, t p trung, v tng i r ti n. Ba xu t trn l:
Ba ng vin chung k t l M t trng, Kim tinh, ho c m t ti u hnh tinh. a ha h c Kh quy n, hay
Tu Kh o st B m t v SAGE, s thu th p thng tin v b u kh quy n c a Kim tinh trong hnh trnh i xu ng c a thi t b h cnh, sau n s lao vo b m t c a hnh tinh xc nh thnh ph n ha h c v khong ch t m t cch chi ti t. Tu thm hi m Nh n d ng Ti nguyn Gi i thch Ngu n g c Ph , hay Osiris-Rex, ban u s bay xung quanh m t ti u hnh tinh, h cnh ln n thu th p kho ng 60 g ch t li u mang tr v Tri t. S m nh Mang v M u t Lng cho Aitken C c nam M t trng s h cnh xu ng g n c c nam c a M t trng, mang v kho ng 1 kilogram ch t li u m cc nh khoa h c tin r ng nng ln t b m t t ph n bn trong c a M t trng. M i i c chi 3,3 tri u la tri n khai c th cc xu t c a h trong nm 2010.
y l nh ng d n truy n c m h ng v kch thch cc nh khoa h c, k s tr v cng chng, Ed Weiler, nh qu n l thu c Ban gim c S m nh Khoa h c c a NASA, ni.
Ba d n ny mang l i gi tr khoa h c t t nh t trong s tm trong nm nay [2009]
xu t
trnh ln NASA
xu t c ch n cu i cng s hnh thnh nn s m nh th ba trong chng trnh Bin gi i M i. S m nh th nh t, Chn tr i M i (New Horizons), c phng ln vo nm 2006 v s bay qua Dim vng tinh vo nm 2015. S m nh th hai, t tn l Juno, s l phi thuy n u tin bay vng quanh M c tinh t c c nam sang c c b c sau khi n c phng ln vo nm 2011. Theo BBCNews Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2903/2/
Hubble tm th y nh ng thin h nguyn th y n 13,2 t nm tr c

Knh thin vn v tr Hubble c a NASA l n ng c qu kh n 13,2 t nm xa hn tr c y c v th i gian l n khng gian h l m t s ng c th i nguyn th y c a nh ng thin h tr c nay cha t ng c trng th y.
Khm ph c a Hubble cho th y cc thin h hnh thnh s m hn hng tri u nm so v i cc nh thin vn h c tr c nay v n ngh. ( nh: CNN)
Hubble cng nhn su hn vo khng gian, n cng i ng c xa hn v qu kh , v nh sng m t hng t nm bng qua v tr c th quan st c, Vi n Khoa h c Knh thin vn v tr pht bi u trong m t thng co nu ra h i hm th ba. K t qu ny khi n Hubble l c my th i gian y s c m nh cho php cc nh thin vn nhn th y cc thin h cch nay 13 t nm v tr c ch ng 600 tri u n 800 tri u nm sau Big Bang. S t n t i c a nh ng thin h m i tm th y ny y li th i gian khi cc thin h b t thnh n tr c 500-600 tri u nm sau Big Bang, vi n khoa h c trn pht bi u. u hnh
Nh ng thin h ny c c i ngu n tri di vo m t s ng c s m hn c a cc sao. Ph i c m t thnh ph n c th t c a nh ng thin h n m ngoi gi i h n pht hi n c a Hubble, theo James Dunlop thu c i h c Edinburgh Scotland, ng i c trch d n trong b n thng co trn. Cc thnh vin thu c H i thin vn h c Hoa K ang h p trong tu n ny Washington nh gi d li u v hnh nh thu c b i Camera Tr ng r ng 3 h ng ngo i m i (WFC3) c a Hubble, c l p t h i thng 5 pht ngn vin c a vi n, Ray Villard, pht bi u v i CNN. M t s hnh nh c chia s v i cng chng h i thng 9.
Villard ni, camera trn tin ti n hn nhi u so v i camera tr c, ci ch c th trng th y nh ng thin h ch ng 900 tri u nm sau Big Bang v n v tr theo l thuy t nh d u s ra i c a v tr . Nhng n ang t t i nh ng gi i h n c a mnh, ng ni. M t thi t b m nh hn, Knh thin vn v tr James Webb, c ln k ho ch phng vo qu o trong nm 2014. N s cho php cc nh thin vn nghin c u b n ch t chi ti t c a thin h s khai v khm ph ra nhi u thin h cn xa hn n a. T kho tr nh hi n nay, l n u tin cc nh thin vn c th th y cc thin h l n ln t nh ng c m sao sng, nh , thnh nh ng thnh ph sao xo n c to l n ngy nay, Villard ni. Nh ng thin h nh xu t hi n d i d ng mu r t xanh. Theo vi n nghin c u trn, nh ng quan st c chi u su cn ch ng minh s hnh thnh ly ti n c a cc thin h v cung c p thm s ng h cho m hnh th b c c a s nhm h i thin h, trong nh ng v t th nh h p nh t hnh thnh nn nh ng v t th l n hn trong m t qu trnh va ch m v k t t u n nhng c nhi u b t ng . N gi ng nh nh ng dng su i h p nh t thnh nh ng nhnh sng r i vo m t ci v nh bi n. Chi c camera h ng t i m t ph n c a b u tr i c g i l Hubble Tr ng C c su, thi t b tho t u o c trong ph nh sng kh ki n h i nm 2004, v cho th y m t b u tr i t i en ch a y hn 10.000 thin h. Thi t b WFC3 l p l i php o trn h i thng 8 i v i nh sng h ng ngo i. M t s ghp c t o ra v i hnh nh thu v t c hai cu c kh o st. nh
Theo Villard, kho nh Hubble g m hn 500.000 b c nh c th truy c p b i 6000 nh thin vn h c trn kh p th gi i. D li u t Tr ng C c su v ang c phn tch b i t nh t l 5 i thin vn qu c t , ng ni. Theo CNN Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2914/2/
10| 110| B n Tin V t L thng 1-2010
K l c 2,7 nghn t ch s th p phn c a pi

M t nh khoa h c my tnh kh ng nh tnh c h ng s ton h c pi v i g n 2,7 nghn t ch s , nhi u hn k l c tr c y ch ng 123 t ch s . Fabrice Bellard s d ng m t my tnh 131 ngy hon t t v ki m tra k t qu . bn th c th c hi n php tnh, m t t ng c ng
S pi xu t hi n trong nhi u cng th c v hi n t ng t nhin.
Phin b n ny c a s pi m t hn m t terabyte khng gian a c ng
lu tr . nh
Nh ng k l c tr c y c thi t l p b ng siu my tnh, nhng ng Bellard kh ng phng php c a ng hi u qu hn n 20 l n.
K l c tr c g m kho ng 2,6 nghn t ch s , l p vo thng 8 nm 2009, b i Daisuke Takahashi t i tr ng i h c Tsukuba Nh t B n, m t ch 29 gi ng h . Tuy nhin, cng trnh s d ng m t siu my tnh nhanh hn 2000 l n v nghn l n so v i my tnh bn m ng Bellard s d ng. t ti n hn hng
Nh ng php i n ton n ng n ny hnh thnh nn b ph n c a m t ngnh ton h c g i l s h c chnh xc ty ni n gi n l bi t m t s cho tr c v i s l ng ch s th p phn b t k. Khng ph i c ng i u qu m c s pi c xc nh hi n nay di bao nhiu, nhng vi c m t ch s m i giy, th s m t n 85.000 nm! c
Ti c quy n sch u tin c a mnh v s pi khi ti 14 tu i v k t , ti ti p t c theo u i s ti n b nh ng k l c i n ton khc nhau, Bellard pht bi u v i BBC News. Nhng khng ph i ch v con s Ti khng yh pd n i v i ng.
c bi t h ng th v i s ch s c a pi, ng ni.
11| 111| B n Tin V t L thng 1-2010
S h c chnh xc ty v i nh ng con s kh ng l c r t ch cng d ng th c ti n, nhng m t s thu t ton c lin quan th t h p d n lm nh ng cng vi c khc. Bellard c k ho ch cng b phin b n chng trnh ng s d ng th c hi n php tnh, nhng ng ni r ng vi c ti p t c th c hi n v i hng t ch s n a s ty thu c vo ng c c a ti. Ivars Peterson, gim c xu t b n t i Hi p h i Ton h c Hoa K, pht bi u r ng k t qu trn ng l m i nh t trong cu c truy lng lu nay cho m t con s pi di hn. B n thn Newton nghin c u cc ch s c a pi v m t r t nhi u th i gian s d ng m t trong nh ng cng th c do ng pht tri n thu thm vi ba ch s n a, Peterson pht bi u v i BBC News. Tuy nhin, trong th i hi n di l th. i, pi khng ch l m t h ng s n gi n, m cn l m t h ng s
Ng i ta dng n nh m t phng ti n ki m tra cc thu t ton v ki m tra cc my tnh; pi c chu i ch s th p phn chnh xc, n ng l nh th , v n u my tnh c a b n khng ho t ng hon m, th m t s ch s s b sai, ng gi i thch. Khng ch l m t tr tiu khi n pi l m t cch ki m tra m t phng php v r i phng php c th dng cho nh ng m c ch khc. The BBC News Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2915/2/
12| 112| B n Tin V t L thng 1-2010
V t ch t t i c a D i Ngn h v n mnh u n o
m my v t ch t t i m ng i ta cho l bao quanh D i Ngn h c l c hnh gi ng nh m t qu bng chuy n bi bi n b p l i. Qu ng v t ch t khng nhn th y ny d ng nh cn n m m t gc b t ng - c th l m t n nh vo m t l thuy t thch th c s gi i thch c a Einstein v l c h p d n.
V t ch t t i m t nh h ng ( nh: David Law/
i h c Virginia)
V t ch t t i l ch t li u m cc nh v tr h c vi n d n gi i thch t i sao d ng nh c t kh i l ng trong v tr hn so v i ngh ph i nh th . N u ng nh v y, th D i Ngn h b dm trong m t qu ng mnh mng lo i ch t li u y n ng g p ch ng 10 l n ton b nh ng ngi sao v ch t kh c a c thin h c ng l i. Nhng hnh d ng chnh xc c a ci qu ng ny ci c th mang n v t tch c a nh ng va ch m hnh thnh nn thin h - v n cha c r. tm ki m manh m i xem v t ch t t i c phn b nh th no, David Law thu c tr ng i h c California, Los Angeles, v cc ng s nghin c u ng i c a m t thin h ln b v v n g i l Sagittarius, n ri vo thin h c a chng ta cch nay 3 t nm tr c. H l gi i r ng s ko gi t c a v t ch t t i c a D i Ngn h nh h ng n qu o c a dng m nh v lm cho Sagittarius b x to c ra. Dng m nh v cho th y s phn b v t ch t t i r t khc v i v t ch t bnh th ng, Law ni. Thay v b t ch c ci a sao c a D i Ngn h, nh cc m ph ng cho th y, qu ng v t ch t t i i khi vung gc v i ci a v dy ch ng phn n a b r ng c a n. Ti khng c t ng b n t o ra m t ci a nh th no theo h ng trn nh ng lo i qu ng ny, Law ni, ng trnh by cc k t qu vo hm th hai t i m t cu c h p c a H i Thin vn h c Hoa K th Washington.
13| 113| B n Tin V t L thng 1-2010
James Bullock thu c tr ng i h c California, Irvine, ng r ng m t s nh h ng nh v y c ph n b t ng . Cc m ph ng cho th y khi cc thin h hnh thnh b ng cch va ch m v h p thu nh ng thin h khc, s tun ch y v t ch t s lm cho cc qu ng v t ch t t i xoay trn nh m t con quay. V t ch t bnh th ng c th hnh dung l ti p t c tun ch y v ri vo s nh h ng gi ng nh v y. Ng i ta c th trng i ban u ch t kh xoay trn theo v t ch t t i, v r i ri vo hnh thnh nn [m t] ci a xoay trn theo cng h ng nh v t ch t t i, Bullock ni. Nhng c l [Law] v cc c ng s ang th hi n cho chng ta th y r ng s hnh thnh c a ci a Ngn h ph c t p hn so v i hnh dung tr c y. Nh ng k t qu m i trn cn ging m t n m nh vo nh ng l thuy t khc cho v t ch t t i. M t l thuy t, g i l ng l c h c Newton c i ti n, hay MOND, xu t r ng cc tc d ng c a v t ch t t i c th gi i thch c n u l c h p d n m nh hn trn nh ng kho ng cch l n so v i Einstein xu t. N u l thuy t MOND ng, th l n c a l c h p d n c a D i Ngn h ph i b ng nhau theo m i h ng nh ng kho ng cch l n. Nhng qu o c a dng Sagittarius cho th y c ng h p d n c a D i Ngn h bi n thin theo h ng nh ng v t th xa pha trn m t ph ng Ngn h s ch u m t l c ko gi t m nh hn so v i nh ng v t n m th ng hng v i m t tr i hn. Th t ra, k t qu ny ng h cho cc m hnh v t ch t t i, l nh c a s hnh thnh thin h, v bc b MOND, Oleg Gnedun thu c tr ng i h c Michigan Ann Arbor ni. Theo New Scientist Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2916/213/
14| 114| B n Tin V t L thng 1-2010
My tnh l ng t tnh ra chnh xc nng l ng c a phn t hydrogen

L m t trong b c quan tr ng hng u i v i m t cng ngh m i y tri n v ng, cc nh khoa h c s d ng m t my tnh l ng t tnh ra nng l ng chnh xc c a phn t hydrogen. Phng php t ph ny i v i cc m ph ng phn t c th c nh ng ng d ng r ng ri khng ch trong ngnh ha l ng t , m cn trong nhi u lnh v c khc, t m t m h c cho n khoa h c v t li u.
nh: The Modern Green
M t trong nh ng bi ton quan tr ng nh t i v i nhi u nh ha h c l thuy t l lm th no th c hi n nh ng m ph ng chnh xc c a nh ng h ha h c, pht bi u c a tc gi Aln Aspuru-Guzik, ph gio s ha h c v sinh ha t i tr ng i h c Harvard. y l l n u tin m t my tnh l ng t c ch t o mang l i nh ng php tnh chnh xc nh th ny. Cng trnh trn, m t trong s ra tu n ny c a t Nature Chemistry, l k t qu c a s h p tc gi a i c a Aspuru-Guzik g m cc nh ha h c l thuy t t i Harvard v m t nhm g m cc nh v t l th c nghi m ng u l Andrew White t i tr ng i h c Queensland Brisbane, Australia. i c a Aspuru-Guzik ph i h p thi t k th c nghi m v th c hi n nh ng php
15| 115| B n Tin V t L thng 1-2010
tnh quan tr ng, trong khi cc cc th nghi m.
i tc c a ng
Australia th l p rp my tnh v t l v ch y
Chng ti l nh ng g ph n m m, Aspuru-Guzik ni, v h l nh ng g ph n c ng. Trong khi cc siu my tnh hi n i c th th c hi n cc m ph ng g n ng c a nh ng h phn t n gi n, th vi c tng kch c c a h mang l i s tng theo hm m th i gian i n ton. i n ton l ng t c d bo c ti m nng gi i c nh ng lo i bi ton nh t nh khng th x l i v i nh ng my tnh thng th ng. Thay v s d ng cc bit nh phn gn gi tr 0 ho c 1 m ha d li u, nh trong m t my tnh thng th ng, i n ton l ng t lu tr thng tin d i d ng cc qubit, ci c th bi u di n ng th i 0 v 1. Khi my tnh l ng t i vo gi i m t bi ton, n xt h t m i cu tr l i kh d b ng cch ng th i s p x p cc qubit c a n thnh t ng k t h p c a 0 v 1. V m t chu i qubit c th bi u di n nhi u gi tr s khc nhau, nn m t my tnh l ng t s th c hi n t php tnh hn so v i m t my tnh thng th ng trong vi c gi i m t s bi ton. Sau khi ho t ng c a my tnh hon t t, th m t php o cc qubit c a n s mang l i cu tr l i. V my tnh kinh i n khng tnh ton hi u qu , nn n u b n m ph ng b t c ci g l n hn b n ho c nm phn t - th d , m t ph n ng ha h c, hay th m ch m t phn t ph c t p v a ph i n s r t nhanh chng tr thnh m t bi ton kh nu t, theo l i tc gi James Whitfield, tr l nghin c u ha h c v sinh ha t i Harvard. Nh ng php tnh g n ng c a nh ng h nh th th ng l ci cc nh khoa h c gi i nh t c th lm. Aspuru-Guzik v cc ng nghi p c a ng ng nh v m t khi ni m. u v i bi ton ny v i m t t ng tao
N u c th y vi c m ph ng m t h l ng t b ng m t my tnh c i n qu ph c t p, ng ni, v y t i sao khng m ph ng cc h l ng t v i m t h th ng l ng t khc? M t cch ti p c n nh th c th , trn l thuy t, mang l i nh ng php tnh chnh xc cao trong khi ch s d ng m t ph n ti nguyn c a i n ton thng th ng. Trong khi m t s h v t l khc c th ng vai tr l m t khun kh i n ton, th cc ng s c a Aspuru-Guzik Australia s d ng thng tin m ha trong hai photon b v ng vu ti n hnh cc m ph ng phn t hydrogen c a h . M i m c nng l ng tnh c l k t qu c a 20 php o l ng t nh th , mang l i m t php o chnh xc cao v t ng tr ng thi hnh h c c a phn t hydrogen. Phng php i n ton ny th hi n m t phng th c hon ton m i mang l i nh ng l i gi i chnh xc cho nhi u bi ton m theo kinh nghi m thng th ng th ch c th gi i g n ng thi, Aspuru-Guzik ni. Cu i cng th chnh chi c my tnh l ng t c th th c hi n s m ha Internet cng s c th tnh ra nh ng c u hnh nng l ng th p nh t c a nh ng phn t ph c t p nh cholesterol.
16| 116| B n Tin V t L thng 1-2010
Tham kh o: http://dx.doi.org/10.1038/NCHEM.483 Theo physicsnews.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2931/2/
17| 117| B n Tin V t L thng 1-2010
H a tinh th i c chng ta ngh
i m t hn
Nh ng nh ny th hi n d li u tr c a cho nh ng ch s c i. D li u tr c a th hi n r cc rnh n i nh ng ch b xi mn t nng thnh su hn. Ch s t ln chnh s t ln chnh gc trn bn tri c a hnh bn tri su ch
t ln c gi i thch l nh ng h n c th i s t ln c su khc nhau cho th y cc h hnh bn ph i c su ch ng 40 m. Ch ng 100 m.
L ch s H a tinh th i s khai c l c nhi u n c trn b m t hn so v i tr c nay ng i ta v n ngh. l theo cc nh nghin c u Anh, nh ng ng i nh n ra m t lo i c i m a ch t trn b m t hnh tinh , ci h kh ng nh ch c th hnh thnh b i n c l ng ch y qua. M t h qu tru ngi l s s ng th i nguyn th y c th c c h i ti n ha l n hn tr c khi hnh tinh tr thnh m nh t bng gi. K t th p nin 1970 khi s m nh Viking c a NASA ph n h i v nh ng hnh nh chi ti t t b m t sao H a, cc nh khoa h c th ng nh t r ng ri r ng n c t ng c m t trn H a tinh th i i m r t s m trong l ch s c a n. Tuy nhin, a s m i ng i tin r ng m t khi hnh tinh b c vo K nguyn Hesparian cch nay x p x 3,5 t nm tr c, nhi t t i b m t H a tinh gi m m nh v b t k l ng n c no cn st l i u bi n thnh bng. N u s s ng b t u xu t hi n trn H a tinh th i s khai, th n s tr nn r t kh duy tr nh ng i u ki n l nh nh th ny. Trong nghin c u m i nh t ny, m t i ng u l Nicholas Warner thu c tr ng Imperial College London xu t r ng tr ng h p ny khng nh t thi t x y ra. B ng cch nghin c u nh ng hnh nh ch p b i m t camera trn s m nh Tu trinh st sao H a c a NASA, cc nh nghin c u t p trung vo m t chu i s p lm xung quanh m t s vng xch o c a hnh tinh . S hnh thnh nh ng c i m ny c xc nh tu i khng hn 3 t nm tr c
18| 118| B n Tin V t L thng 1-2010
b ng cch m s mi ng h va ch m m t phng php c ngu n g c do cc nh khoa h c NASA pht tri n xc nh tu i c a cc c i m a ch t trn M t trng. Tr c y, ng i ta cho r ng nh ng c i m ny c hnh thnh b i bng bi n i tr c ti p thnh hi n c trong qu trnh thng hoa. Tuy nhin, phn gi i cao c a nh ng b c nh ch p m i cho php Warner v cc ng nghi p c a ng theo di m t s rnh h p n i li n t ng ch s p lm, v i u ny d n h n m t k t lu n khc v s hnh thnh trn. H quy nh ng a hnh ny cho nh ng qu trnh l ngueyen do gy ra a hnh nhi t vi (thermokarst) ph bi n Siberia v Alaska, trong nh ng khu v c t b ng bng vnh c u ang tan ch y lm cho n c nh gi t xu ng nh ng cao th p hn d i tc d ng c a tr ng l c. Cc nh khoa h c b qua k nguyn Hesperian v ng i ta ngh r ng H a tinh khi l m t m nh t bng gi, Warner ni. Th t th v , nghin c u c a chng ti hi n t i cho th y th i k trung i ny trong l ch s H a tinh nng ng hn nhi u so v i tr c y chng ta v n ngh. Richard Soare, m t nh a v t l t i tr ng Dawson College Canada ng r ng nh ng b c nh trn th t s mang l i m t s tng t m nh m v i nh ng vng nhi t vi trn a c u. ng pht bi u v i physicsworld.com r ng ng i ta bi t r t t v s suy s p t ng t b ng bng vnh c u trn H a tinh trong th i k s khai ny c a l ch s sao H a. Cng trnh ny mang l i m t b c ti n u tin th t s theo chi u h ng ny, ng ni. Vi c xc nh quy m v s phn b c a n c l ng l m t kha c nh quan tr ng trong vi c kh o st tr l i cu h i s s ng c t ng xu t hi n trn hnh tinh hay khng. Warner v i c a ng d nh s pht tri n nghin c u c a h b ng cch phng trnh d li u quang ph t nh ng ch s p lm v nh ng vng xung quanh c a chng nh m tm ki m cc khong ch t hydrate. Ng i ta bi t r t t v nh ng vng mi ng h ny v v n khng r l chng c qu b i b m kh o st c s ha h c hay khng, Warner pht bi u v i physicsworld.com. Nghin c u ny ng trn t p ch Geology. Theo physicsworld.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2919/213/
19| 119| B n Tin V t L thng 1-2010
Quan st th y chuy n ng run l c c a h t s c p ng nh Schrdinger tin on
Christian Roos v cc ng nghi p m ph ng chuy n ng run l c c a m t electron tng i tnh b ng cch thao tc trn m t ion calcium v i m t chm laser trong ci l ng i n ng ny.
Cc nh v t l chu u v a ginh ph n th ng trong cu c ua quan st zitterbewegung, chuy n ng run l c d d i c a m t h t s c p nh Erwin Schrdinger tin on h i nm 1930. quan st hi n t ng ny, i nghin c u m ph ng hnh tr ng c a m t electron t do b ng m t ion calcium thao tc b ng laser b b y trong m t bu ng i n ng. H ch n phng php ny v hi n nay ng i ta khng th pht hi n ra s run l c c a m t electron t do, n c bin ch 1013 m v t n s 1021 Hz. Cc m ph ng i n ton cng b lo i tr , v cc my tnh ngy nay c dung l ng b nh v cng su t khng m nh. Cc nh nghin c u kh ng nh thnh t u c a ng cn gi vai tr m t b c ti n quan tr ng h ng n s d ng cc ion v nguyn t b b y m ph ng s siu d n nhi t cao, t tnh v c nh ng l en. Hi n th c tng i tnh
Theo Christian Roos t i tr ng i h c Innsbruck, o, m t trong nh ng y u t then ch t d n n thnh cng l t o ra ion phi tng i tnh c a h nh th n l m t h t tng i tnh. i u ny quan tr ng v zitterbewegung c tin on b i phng trnh Dirac, phng trnh m t c h c l ng t tng i tnh. Roos ti n hnh cng vi c cng v i cc ng nghi p Innsbruck v tr ng i h c X Basque. Khi g p nh ng i u ki n ph h p, phng trnh Schrdinger m t ion ny l m t
20| 120| B n Tin V t L thng 1-2010
h l ng t trng gi ng h t nh phng trnh Dirac c a electron t do, ng gi i thch. Ion b b y, i u khi n b ng laser trn khi c th nghin c u l m t i t ng tng t c a m t electron t do tng i tnh. Cc ion calcium c ch n v chng c th b kch thch v i laser b c sng kh ki n. Ngoi ra, c u trc m c nng l ng c a calcium n gi n cho php nh th c nghi m i u khi n g n nh hon h o trn cc tr ng thi n i c a ion, nhng ph c t p th c hi n cc php o l ng t c n thi t nh m suy ra v tr c a h t . Cc m ph ng b t u b ng cch a ion calcium vo m t tr ng thi l ng t c bi t. Ion ny c php ti n tri n trong m t th i gian nh t nh, tr c khi cc nh nghin c u o v tr c a ion. Nh ng chuy n ng nh xu
Trong nh ng php o ny, h t chuy n ng b i b c sng c a nh sng kh ki n nh hn nhi u, cho nn chng ti khng th tr c ti p s d ng k thu t ghi nh xc nh v tr c a ion, Roos gi i thch. Thay vo , chng ti s d ng m t tng tc laser-ion c cn o thch h p l p b n thng tin v v tr c a h t d a trn tr ng thi n i c a ion. V tr c a ion sau c xc nh t tr ng thi n i c a n, v v tr ny l chuy n ng run l c. Ho t ng o v tr c a ion lm suy s p hm sng c a n, nn cc nh nghin c u ph i xy d ng l i hm sng ban u nh mong mu n i v i t ng php o m t. Tuy nhin, qu trnh ny tng i nhanh, v h c th ti n hnh 50 th nghi m m i giy. Vi c i u ch nh cng su t c a laser lm thay i t s ng nng v nng l ng ngh c a h t m ph ng, v m ra cnh c a cho cc nghin c u v t l tng i tnh v phi tng i tnh. Cc nh nghin c u nh n th y s thay i kh i l ng tc d ng c a h t trong khi xung l ng c a n gi nguyn khng i d n n s bi n m t c a zitterbewegung trong nh ng gi i h n phi tng i tnh v tng i tnh cao (tng ng l kh i l ng tc d ng l n v nh ). Tuy nhin, chuy n ng run l c c m t r rng trong ch gi a nh ng gi i h n ny. Cng trnh truy n c m h ng Jay Vaishnav tr ng i h c Bucknell, Pennsylvania, pht bi u r ng cng trnh nghin c u c a Roos v cc c ng s c a ng i di n cho m t b c ti n quan tr ng h ng n cc m ph ng c l ng t , v b tin r ng n s truy n c m h ng cho nh ng nhm nghin c u khc n l c t c nh ng th tng t . B ni vi c xy d ng m t phin b n nguyn t c a transistor Datta-Das m t d ng c g c spin cha bao gi c ch t o thnh cng v i electron c th d n n t cng trnh c a Roos. Nguyn l ho t ng c a transistor ny d a trn vi c ch t o m t c c u tng i tnh s d ng cc nguyn t l nh. Cng trnh c ng t i trn t p ch Nature. Theo physicsworld.com
21| 121| B n Tin V t L thng 1-2010
Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2917/2/
22| 122| B n Tin V t L thng 1-2010
C u trc ton h c p nh t l n u tin xu t hi n trong phng th nghi m

M t d ng ph c t p c a i x ng ton h c lin quan n l thuy t dy v a thong xu t hi n trong th gi i th c l n u tin, trong nh ng th nghi m trong phng lab trn nh ng tinh th k l .
D u hi u c a m t c u trc ton h c g i l E8 l n u tin c trng th y trong th gi i th c. (Minh h a: Claudio Rocchini) Cc nh ton h c khm ph ra m t i x ng ph c t p 248 chi u g i l E8 vo cu i nh ng nm 1800. Cc chi u trong c u trc trn khng nh t thi t ph i l chi u khng gian, gi ng nh ba chi u m chng ta s ng trong , m chng tng ng v i nh ng t do ton h c, trong m i chi u th hi n m t gi tr khc nhau. Vo th p nin 1970, d ng i x ng trn c chuy n sang nh ng tnh ton lin quan n l thuy t dy, m t ng c vin cho l thuy t c a t t c c th gi i thch m i l c trong v tr . Nhng l thuy t dy v n ang ch b ng ch ng th c nghi m. C u trc trn cn l c s cho m t l thuy t c a t t c c xu t khc pht tri n trong nm 2007 b i nh v t l Garrett Lisi, ng i quy cho E8 c l l c u trc p nh t trong ton h c. Gi th cc nh v t l v a pht hi n ra d u hi u c a E8 trong m t th gi i r t khc cc th nghi m trn nh ng tinh th siu l nh. Up hay down Radu Coldea thu c tr ng i h c Oxford v cc ng nghi p c a ng ng l nh m t tinh th c u thnh t cobalt v niobium n 0.04 trn khng tuy t i (0,04 K). Cc nguyn
23| 123| B n Tin V t L thng 1-2010
t trong tinh th trn s p x p thnh nh ng chu i di, song song nhau. Do m t tnh ch t l ng t g i l spin, cc electron g n v i cc chu i nguyn t tc d ng gi ng nh nh ng thanh nam chm nh , m i nam chm ch c th h ng ln ho c h ng xu ng. Nh ng i u k l x y ra khi cc nh th c nghi m thi t t m t t tr ng m nh 5,5 Tesla vung gc v i h ng c a nh ng nam chm electron ny. Cc m u u n t ng xu t hi n spin electron trong cc chu i trong m t th d n gi n ha v i ba electron, cc spin c th c l up-up-down ho c down-up-down, trong s nhi u kh nng khc. M i hnh m u ring bi t c m t nng l ng khc nhau i cng v i n. T s c a nh ng m c nng l ng ny cho th y cc spin electron t s p x p trnh t theo cc quan h ton h c trong i x ng E8. i x ng ph c t p Alexander Zamolodchikov, hi n lm vi c t i tr ng i h c Rutgers Piscataway, New Jersey, M, cho bi t h i nm 1989 cc nng l ng m l thuy t tin on c a nh ng h nh th ph h p v i nh ng trng i t s i x ng E8. Nhng nguyn nhn c b n v sao th v n cn b n. Robert Konik thu c Phng th nghi m qu c gia Brookhaven Upton, New York, ng i khng c lin quan trong th nghi m trn, pht bi u r ng th t ra th m t h n gi n nh v y v c b n l g m nh ng chu i nam chm m t chi u bi u hi n s i x ng ph c t p nh th l th t b t ng . Nhn vo h trn, b n khng nh t thi t trng i n x y ra, ng pht bi u v i New Scientist. Ci ng ch l nn xem y l m ng k l c a ton h c trong th gi i th c, ng b sung thm. Khng lin quan g n l thuy t dy
M c d E8 th t s c m t trong cc php tnh l thuy t dy, nhng vi c quan st i x ng y trong cc th nghi m tinh th t tnh khng mang l i b t k b ng ch ng no cho b n thn l thuy t dy, Konik ni. Th t t b n trng th y s i x ng c bi t ny trong chu i spin ny khng ni ln b t k i u g v b n thn l thuy t dy, ng ni. V l do tng t , cc th nghi m trn cng ch ng cung c p s h u thu n no cho l thuy t c a t t c m Lisi xu t, l thuy t xy d ng trn E8, ng b sung thm. Tham kh o: Science (DOI: 10.1126/science.1180085) Theo New Scientist Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2923/2/
24| 124| B n Tin V t L thng 1-2010
Chu Phi thnh l p hi p h i v t l ton chu l c
Chu Phi nhn t khng gian: Cc nh v t l trn chu l c to l n v a s c t c ny gi l c a ring h . ( nh: C quan Khng gian Canada)
c hi p h i v t
Hm qua, 12/1, t i m t bu i l t ch c Dakar, Senegal, cc nh nghin c u n t ton chu Phi k ni m ngy thnh l p H i V t l chu Phi (AfPS), t ch c c k v ng c kho ng 1000 thnh vin. AfPS s ng h nghin c u c a nh ng hi p h i v t l hi n c chu Phi, v d nh Vi n V t l Nam Phi, ng th i h tr cc nh v t l ang nghin c u ho c h c t p m t qu c gia chu Phi no khng c t ch c h i ring. AfPS cng s h tr cc nh v t l nh ng t n c khc nhau thu c chu Phi n h p tc v i nhau. Tng c ng o t o v nghin c u Francis Allotey, m t nh v t l v t ch t ha c Ghana, ch t ch lm th i c a AfPS, cn hi v ng hi p h i m i s thc y nhi u n c chu Phi thnh l p t ch c h i v t l c a ring mnh. L t ch c ng h cho n n v t l trn ton l c a, AfPS s c g ng tng c ng ti
25| 125| B n Tin V t L thng 1-2010
nguyn cho s o t o v nghin c u v t l chu Phi v s pht tri n kinh t v x h i [c a chu l c], Allotey pht bi u v i physicsworld.com. M t trong nh ng l do thnh l p m t t ch c h i ton chu l c, Allotey trnh by, l khng c qu c gia chu Phi no c tn trong top 20 khi x p h ng theo s trch d n trung bnh m nh ng bi bo t chu Phi c c. Nhng m i n c thu c top 20 c nh ng c i m vng mi n v qu c gia ring ng h cho ngnh v t l v thin vn h c.
Hi p h i V t l chu Phi s ng vai tr v n ng hnh lang cho nh ng d n tri n khai trn chu l c en, th d nh d n Square Kilometre Array. ( nh Xilostudios).
AfPS cn thnh l p m t h i dnh cho sinh vin g i l Hi p h i Sinh vin V t l chu Phi (AAPS). Ton b h i vin sinh vin c a AfPS s l p t c tr thnh h i vin c a AAPS, t ch c s h tr thi t l p cc quan h gi a sinh vin v t l chu Phi v ph n cn l i c a th gi i. V n ng cho nh ng d n m i
AfPS cng s gi vai tr v n ng hnh lang v ng h cho nh ng d n m i c th tri n khai chu Phi. Ch ng h n, AfPS v a tn thnh d n Square Kilometre Array tr gi 1,5 t la xy d ng Nam Phi. y l m t b anten v tuy n s p x p trn m t di n tch 1 km vung s nh y hn 50 l n so v i b t k chi c knh thin vn no khc. AfPS thay th cho Hi p h i cc nh v t l v nh ton h c chu Phi (SAPAM), t ch c thnh l p nm 1984. Cc h i v t l qu c gia trn kh p chu l c cng s thnh vin c a AfPS gi ng h t nh cc n c chu u l thnh vin c a Hi p h i v t l chu u. Cu c h p Dakar trong tu n ny cn t n n t ng cho vi c thnh l p Hi p h i Thin vn h c chu Phi (AAS) v Hi p h i Quang h c v Quang l ng t chu Phi v m t ch t ch theo nhi m k s c b u ra trong cu c h p thnh l p h i. Theo physicsworld.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2945/2/
26| 126| B n Tin V t L thng 1-2010
Pulsar pht sng v tuy n nhanh hn nh sng
Cc nh thin vn s d ng i thin vn Arecibo Puerto Rico hn t c nh sng.
ghi l i cc xung truy n i nhanh
M i nh v t l u bi t r ng chuy n ng nhanh hn nh sng l b c m b i thuy t tng i c bi t c a Einstein. Nhng cc th nghi m trong phng lab th c hi n trong hn 30 nm qua cho th y r rng r ng m t s th d ng nh ph v gi i h n t c ny m khng lm o l n cc nh lu t v t l. Nay cc nh thin vn v t l M v a nhn th y nh ng t c siu sng nh th trong khng gian ci c th gip chng ta c c ki n th c t t hn v thnh ph n c a nh ng vng khng gian gi a cc v sao. T c siu sng (superluminal) i cng v i m t hi n t ng g i l s tn s c d th ng, qua chi t su t c a m t mi tr ng (v d nh m t ch t kh nguyn t ) tng theo b c sng c a nh sng truy n qua. Khi m t xung nh sng g m m t on sng nh sng m t s b c sng khc nhau i qua m t mi tr ng, v n t c nhm c a n c th c tng c ng n qu v n t c c a cc sng thnh ph n c a n. Tuy nhin, nng l ng c a xung sng v n truy n i t c c a nh sng, ngha l thng tin c truy n i ph h p v i l thuy t Einstein. Nay cc nh v t l thin vn kh ng nh ch ng ki n hi n t ng ny sng v tuy n truy n i t m t pulsar xa.
27| 127| B n Tin V t L thng 1-2010
Khm ph trn c th c hi n t i tr ng i h c Texas Brownsville, ni Frederick Jenet v cc ng nghi p v ang theo di m t pulsar m t sao neutron ang quay nhanh cch xa hn 10.000 nm nh sng. Khi cc pulsar quay trn, chng pht ra m t chm b c x quay trn le ln qua tr c m t nh ng ng i quan st xa trong nh ng kho ng th i gian u n gi ng nh m t ng n h i ng. V cc xung sng b bi n i khi chng truy n qua mi tr ng gi a cc sao, cho nn cc nh thin vn v t l c th s d ng chng kh o st b n ch t c a v tr . Ng i ta bi t c m t vi y u t nh h ng n cc xung sng. Hydrogen trung ha c th h p th chng, cc electron t do c th lm tn x chng v m t t tr ng ngoi c th lm quay s phn c c c a chng. Plasma trong mi tr ng gi a cc sao cng gy ra s tn s c, ngha l cc xung c b c sng di hn b nh h ng b i m t chi t su t nh hn. Nhm c a Jenet ngh r ng s tn s c d th ng ph i c thm vo danh sch ny. S d ng i thin vn Arecibo Puerto Rico, h kh o st d li u v tuy n c a pulsar PSR B1937+21 t n s 1420,4 MHz v i d i thng 1,5 MHz trong ba ngy. Th t k l , nh ng xung n m g n gi tr chnh gi a n s m hn so v i trng i khi bi t tr c th i gian tc t c c a pulsar, v do d ng nh truy n i nhanh hn t c nh sng. Nguyn nhn c a s tn s c d th ng trn i v i nh ng pulsar ny, theo cc nh thin vn v t l Brownsville, l s c ng h ng c a hydrogen trung ha, n m t n s 1420,4 MHz. Nhng gi ng nh s tn s c d th ng nhn th y trong phng th nghi m, cc xung siu sng c a pulsar khng vi ph m tnh nhn qu v tng i b i v, v m t k thu t, khng c thng tin no c mang i trong xung trn. Tuy nhin, Jenet v cc ng nghi p tin r ng hi n t ng trn c th dng tm hi u tnh ch t c a nh ng m my hydrogen trung ha trong thin h c a chng ta. C v nh r t th v , th t s m t k t qu ch c ch n v kh p, pht bi u c a Michael Kramer, m t nh thin vn v t l t i tr ng i h c Manchester, ng i khng c lin quan trong nghin c u trn. Andrew Lyne, m t nh thin vn v t l pulsar, cng lm vi c t i Manchester, cho r ng cng trnh trn th t th v , n u khng ni k t qu l b t ng . Tuy nhin, ng nghi ng vi c n c th gip tm hi u cc m my hydrogen trung ha v th ng c m t vi m my trong cng m t ng nhn. Bi bo khng nu r l ng i ta s thu c thm thng tin g n a, ng b sung thm. Nghin c u s ng trn t p san Astrophysical Journal. B n th o t i ln arXiv:0909.2445v2. Theo physicsworld.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2936/2/
28| 128| B n Tin V t L thng 1-2010
L n u tin i u khi n c dng spin b ng i n tr ng
ti p gip chui h m do Agns Barthlemy v cc
ng nghi p ch t o. ( nh: Science)
Cc nh v t l Php, c v Anh kh ng nh h l nh ng ng i u tin i u khi n c s phn c c c a m t dng spin b ng cch thi t t m t i n tr ng qua m t ch t cch i n. K thu t trn yu c u nng l ng t hn nhi u so v i nh ng k ho ch tr c y nh m l t h ng spin, v c th gi vai tr quan tr ng trong s pht tri n c a cng ngh i n t h c spin v cu i cng l nh ng d ng c i n t nh hn v hi u qu hn. i n t h c spin l m t lnh v c nghin c u tng i m i m khai thc spin c a elecron ng th i v i i n tch c a n. Spin c th l up ho c down, v tnh ch t ny c th dng lu tr v x l thng tin trong cc d ng c i n t h c spin. Nh ng m ch i n nh th c th nh hn v hi u qu hn so v i cc m ch i n t thng th ng chng ho t ng trn s chuy n d ch i n tch v vi c l t h ng spin t up sang down c th th c hi n s d ng r t t nng l ng, t nh t l trn nguyn t c. Tuy nhin, cho nh ng d ng c nh th tr thnh th c ti n, cc nh v t l c n ph i i n m t phng th c l t h ng spin b ng cch thi t t i n tr ng, thay cho t tr ng. y l v t tr ng tiu t n nhi u hn n u tnh theo khng gian v nng l ng. Cc nh v t l c m t s thnh cng trong vi c i u khi n spin b ng cch li nh ng dng i n l n i qua m t v t d n t tnh, nhng cch ny cng i h i nng l ng r t m nh. Nay m t Thales v i ng u l Agns Barthlemy thu c CNRS/Khoa Nghin c u v Cng ngh i h c Paris-Sud Paris v a ch ng t r ng s i u khi n duy ch dng i n m t
29| 129| B n Tin V t L thng 1-2010
ch t li u lai ch t o b ng cch ghp m t ch t s t i n v i m t ch t s t t . Ch t s t i n l m t ch t ch a nh ng mi n phn c c i n nh xu, tng t nh cc mi n t ha trong ch t s t t . K t qu m i ny th t th v v n ch ng t m t lo i ghp i n t , khc v i s ghp t n t i trong cc ch t li u composite c bi t r ng ri, theo l i thnh vin i nghin c u Manuel Bibes, cng t i CNRS/Thales. T tr chui h m Cc nh nghin c u b t u b i vi c ch t o nh ng ti p gip ng h m nh xu k t h p hai i n c c s t t - s t v oxide s t t LSMO cch nhau m t l p s t i n barium titanium oxide (BaTiO3) ch dy 1 nm. Cch y 6 thng, cng i nghin c u trn ch ng t c r ng nh ng hng ro ng h m s t i n nh v y c th t o ra cc hi u ng t tr kh ng l nhi t phng (Nature 460 81). Gi th Barthlemy v cc ng s o t tr chui h m (TMR) sau khi nh h ng s phn c c s t i n trong hng ro ng h m BaTiO3 l up ho c down b ng cch thi t t cc xung i n p kho ng 1 V. TMR l m t hi u ng bi t r trong i n tr chui h m ph thu c vo s s p th ng hng t tnh c a hai ch t s t t . Ng i ta cn th y TMR ph thu c vo s phn c c s t i n, theo cc nh nghin c u, n cho bi t s thay i phn c c spin c a dng i n chui h m. V i s hi u bi t c a chng ti, y l l n u tin s phn c c spin c i u khi n ch b ng m t i n tr ng, Bibes pht bi u v i physicsworld.com. Ton b nh ng hi u ng i n t h c spin, v d nh TMR v t tr kh ng l , u ph thu c vo s phn c c spin c a dng i n. Vi c i u khi n s phn c c spin b ng i n tr ng theo cch ny, do , c kh nng m ra con ng i u khi n m i d ng c i n t h c spin b ng cc phng ti n i n thu n ty. S tng tc t i cc ti p gip m t m c c b n hn, cng trnh m i trn cn nh n m nh s tng tc qua l i gi a cc ch t ch a s t t i cc ti p gip, Bibes gi i thch. i u ny c th d n n m t th h m i nh ng ch t li u nhn t o khai thc cc hi n t ng ti p gip kh ng l . Th c t hn, k t qu trn c th t ra h u d ng trong vi c gi m b t cng su t ghi nh ng b nh t truy xu t ng u nhin (MRAM). i nghin c u, bao g m cc nh khoa h c n t Phng th nghi m V Php, BESSY Berlin, c, v tr ng i h c Cambrdige Anh, hi n nh ng th nghi m b sung nh m nghin c u thm n a c s v t l LSMO/BaTiO3/Fe. Trong th i gian di hn, chng ti c kh nng s c a mnh sang nh ng h ti p gip khc, Bibes pht bi u thm. Cng trnh trn c m t trn t Sciencexpress. Theo physicsworld.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2961/2/ t l Ch t r n Orsay, ang ln k ho ch cho ti p gip cc m u m r ng nghin c u
30| 130| B n Tin V t L thng 1-2010
Cc php tnh nghing v ng h nh ng ngi sao quark n ng
Gi n
sao quark v sao neutron th hi n thnh ph n c a chng. ( nh: Knh thin vn v tr Chandra NASA)
i v i m t ngi sao l n, ci ch t l m t cht co p m thi. M t khi nhin li u h t nhn c a n c n ki t, th li c a n co l i, te ra m t v n sao siu m i ngo n m c th i bay ra xa nh ng l p pha ngoi. V t th cn l i l m t qu c u nn ch t, l nh l o g i l m t sao neutron m n u kh i l ng l n cu i cng s co l i thnh m t l en. p su t c c l n bn trong sao neutron c ngha l ton b electron v proton h p nh t l i ch cn c neutron m thi. g n li chnh gi a, theo l thuy t, nh ng sao neutron ny th nh tho ng phn h y thnh m t bi n quark, hay ci g i l v t ch t quark l . M t l thuy t g n y g i r ng v t ch t ny c th hnh thnh nn m t tr ng thi c b n n nh c a v t ch t h t nhn xu t s t n t i c a nh ng ngi sao quark c l p. B ng ch ng cho nh ng ngi sao quark ch m i c g n y, v i ch vo ba ng c vin quan st c. Nhng nh ng tnh ton m i do m t nhm nh l thuy t qu c t th c hi n v ra m t b c tranh t t hn c a b n ch t c a nh ng ngi sao quark, v xu t r ng chng c th d l n ra tung tch hn so v i tr c y ng i ta ngh. K t lu n chnh c a cng trnh c a
31| 131| B n Tin V t L thng 1-2010
chng ti l c m t d u hi u r rng cho kh nng d tim nh ng ngi sao quark v do l v t ch t quark l n nh, pht bi u c a tc gi Aleksi Vuorinen thu c tr ng i h c Bielefeld c. p d ng l thuy t nhi u lo n Vuorinen h p tc v i Aleksi Kurkela t i tr ng ETH Zurich Th y S v Paul Romatschke t i tr ng i h c Washington Seattle, M, kh o st xem p su t c a v t ch t quark l ph thu c nh th no vo m t c a n m t m i quan h c m t b ng phng trnh tr ng thi c a ngi sao. Cc nh v t l tr c y t ng nhn vo quan h ny, nhng ch s d ng cc m hnh n gi n ha cao c a cc tng tc quark. Thay v th , nhm c a Vuorinen s d ng l thuy t nhi u lo n m t k thu t l y g n ng nh ng l i gi i ton h c theo ki u b c thang, d a trn k t qu t ng th chnh xc hn nhi u. K t qu trn c th lm ng c nhin nh ng nh v t l khc. Suy ngh hi n nay l nh ng ngi sao quark ph i nh hn sao neutron, v th t ra nh ng ngi sao r n ch c trn m t kch c nh t nh tiu bi u kho ng hai l n kh i l ng M t tr i c a chng ta ph i l sao neutron thu n ty khng c li quark no c . Tuy nhin, nhm c a Vuorinen k t lu n i u h u nh ng c l i: nh ng ngi sao quark l n nh t c th l n hn sao neutron, c l ln t i 2,5 l n kh i l ng m t tr i. Ni cch khc, nh Vuorinen trnh by, vi c pht hi n ra m t ngi sao r n ch c v i kh i l ng g n gi i h n s l d u hi u ch c ch n c a m t ngi sao quark. M t s pht hi n nh th s gy h ng th to l n i v i cc nh thin vn v t l, v n s m ra m t cnh c a m i soi r i tnh ch t c a v t ch t quark l . Khng gi ng nh v t ch t quark nng, hay plasma quark gluon, ci c th nghin c u t i cc my gia t c h t nh My Va ch m Hadron L n t i CERN, v t ch t quark l khng th no t o ra trong phng th nghi m hi n nay. Nh ng k t lu n gy tranh ci Thomas Schaefer, m t nh v t l nghin c u quark t i tr ng i h c bang B c Carolina M, ngh r ng y l m t bi bo r t h p d n, m c d ng ni r ng m t s k t lu n trn s gy tranh ci. Th t s ti nghing v ch ng v i ci cc tc gi trnh by [v kch c c th c c a nh ng ngi sao quark], ng b sung thm. Nhng nh ng ng i khc th khng ch c ch n. Mark Alford t i tr ng i h c Washington St Louis, Missouri, lu r ng l thuy t nhi u lo n do nhm Vuorinen s d ng ch th t s chnh xc khi cc quark m c hn hng tri u l n so v i trong cc sao neutron th c t . Khi h ni v cc sao neutron, h ang ngo i suy tnh ton c a mnh vo m t vng ni n khng c tnh xc th c, ng ni. Tuy nhin, y l m t c i ti n trn ci c s n trong tay bi bo ny th t s l m t b c ti n b . B n th o c a nghin c u trn c th tm c t i arXiv. Theo physicsworld.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2964/2/
32| 132| B n Tin V t L thng 1-2010
Thu c tr c ti p quang ph c a m t hnh tinh ngo i
Ph c a hnh tinh ngo i xung quanh ngi sao HR 8799 ( nh: ESO/M Janson).
Cc nh thin vn Canada v c v a th c hi n php o tr c ti p u tin v quang ph kh quy n c a m t hnh tinh n m bn ngoi h m t tr i c a chng ta. S d ng i thin vn Nam chu u (ESO), Knh thin vn R t L n (VLT) Chile, cc nh khoa h c nghin c u thnh ph n ha h c c a b u kh quy n c a hnh tinh trn c l p v i quang ph c a ngi sao b m c a n. H ni y l m t b c ti n quan tr ng trong cu c tm ki m s s ng u trong v tr . Cc nh thin vn c khm ph u tin v m t hnh tinh ang quay xung quanh m t ngi sao khc h i nm 1992 v h ti p t c pht hi n thm hn 400 hnh tinh ngoi h m t tr i, hay g i g n l hnh tinh ngo i. M t m c tiu ch y u c a cu c tm ki m ny l nghin c u thnh ph n ha h c c a b u kh quy n hnh tinh ngo i v nghin c u ny cung c p thng tin v s hnh thnh v ti n ha c a hnh tinh v n cn c th h l nh ng d u hi u c a s s ng. Tuy nhin, vi c thu l y nh ng d li u quang ph nh th l c c k kh, v nh sng pht ra b i m t hnh tinh ngo i b l n t b i nh sng c a ngi sao m c a n. Tr c y, cc nh thin vn th c hi n nh ng php o nh th b ng cch s d ng knh thin vn v tr nghin c u nh t th c hnh tinh ngo i, khi m t hnh tinh ngo i bi n m t pha sau ngi sao c a n. i u ny cho php quang ph c a hnh tinh c trch ra b ng cch so snh nh sng sao tr c v sau k nh t th c. K thu t ny ti t l m t s ha ch t trong kh quy n, v d nh hi n c v methane, nhng th t khng may n ch c th s d ng trn
33| 133| B n Tin V t L thng 1-2010
m t vi hnh tinh ngo i xu t hi n ngay pha Tri t. Phi sng 5 gi
nghing qu
o thch h p so v i h ng nhn t
Nay, Markus Janson thu c tr ng i h c Toronto v cc ng nghi p l nh ng ng i u tin thu c m t quang ph hnh tinh ngo i m t cch tr c ti p, ni cch khc l nghin c u nh sng pht ra thay v theo di nh ng bi n i trong quang ph c a ngi sao m c a n. K thu t ny i h i ch p nh trong vng h ng ngo i, v m t hnh tinh cn nng s ch y u pht x nh ng b c sng ny, v lm nh v y cc nh nghin c u s d ng thi t b h ng ngo i NACO g n trn VLT. K thu t ny yu c u hn 5 gi phi sng v s d ng quang h thch ng tin ti n nh t, nh m trung ha cc tc d ng c a s nhi u do kh quy n b ng cch s d ng cc u t t o ra nh ng thay i nh xu lin t c i v i hnh d ng gng c a knh thin vn theo nh ng mo d ng nh sng pht ra t m t ngi sao tham chi u. Hnh tinh ngo i trong nghi v n g i tn l HR 8799c. N l hnh tinh th hai trong s ba hnh tinh c bi t quay xung quanh ngi sao HR 8799, ngi sao c kh i l ng b ng 1,5 kh i l ng M t tr i v cch Tri t 130 nm nh sng. Gi ng nh nh ng b n ng hnh c a n, HR 8799c l m t hnh tinh kh kh ng l , v n ng hn ch ng 10 l n so v i M c tinh, c bn knh qu o b ng 38 l n kho ng cch M t tr i Tri t v nhi t kho ng 1100 K. Nh Janson gi i thch, d u hi u ha h c c a HR 8799c khng c tin on b i l thuy t. Quang ph hi n t i cho chng ti r ng c t methane hn so v i trng i kh quy n t ng trn, cho th y carbon ch y u b giam gi trong carbon monoxide. i u ny c ngha l hnh tinh trn c th giu nh ng nguyn t n ng so v i ngi sao m c a n, g i r ng hnh tinh trn hnh thnh theo ki u gi ng nh cc hnh tinh trong h m t tr i c a chng ta. Trinh st nh ng hnh tinh lng gi ng B c ti p theo c a cc nh nghin c u l o quang ph c a hai hnh tinh lng gi ng xem nh ng c i m b t ng ny c ph bi n cho c ba hnh tinh hay ch c bi t c HR 8799c. Sau s c m t vi hnh tinh ngo i khc c th nghin c u theo cch ny, s d ng NACO, trong khi thi t b SPHERE, l p t trn VLT vo nm 2011, v Knh Thin vn C c L n chu u 42 m s m r ng kh nng ny thm n a. Carl Grillmair thu c Vi n Cng ngh California, ng i thu c quang ph hnh tinh ngo i b ng k thu t nh t th c, tin r ng cng trnh m i nh t ny l m t b c ti p theo quan tr ng v h p l thu c quang ph c a cc hnh tinh ngo i; ng b sung thm r ng ng c c k n t ng v i ch t l ng c a quang ph do nhm Janson thu c. Nhng ng nu r r ng nh ng quan st trn m t t nh th ch ho t ng t t i v i nh ng hnh tinh ngo i r t l n v nng. Chng h u nh ch c ch n khng ho t ng i v i nh ng hnh tinh ngu i hn, gi ng nh Tri t, v c kh nng ang dung d ng s s ng, ng ni. V n s ti p t c l i sang a h t c a nh ng thi t b ph c t p g n trn khng gian v tr . Cng trnh trn c m t trong m t bi bo th o c th tham kh o t i ESO. trnh ln t Astrophysical Journal Letters v b n Theo physicsworld.com
34| 134| B n Tin V t L thng 1-2010
35| 135| B n Tin V t L thng 1-2010
Sao siu m i a v t ch t t i v ng ch c a n
S phn b ch t kh c a m t thin h ln c m ph ng nh ng th i i m khc nhau trong s ti n ha c a n, t tri sang ph i v t trn xu ng d i. Hnh trn cng bn tri th hi n thin h trn th i i m 1 t nm sau Big Bang, cn hnh gc d i bn ph i th hi n s phn b ch t kh th i i m hi n nay. ( nh: Katy Brooks)
Chi m hn 80% v t ch t trong v tr v mang l i ch t keo h p d n gi cc thin h l i v i nhau, nhng v t ch t t i v n l m t b n b t ch p nh ng d u hi u tru ngi do cc nh nghin c u M thu c h i nm ngoi. D on t t nh t hi n nay l n g m nh ng h t chuy n ng ch m (ho c l l nh) khng tng tc v i b c x i n t . Th t v y, v t ch t t i l nh (CDM) ny d i do n m c cc nh thin vn v t l c th d dng s d ng n tin on hnh d ng c a m t s lo i thin h hon ton b qua nhng tc d ng nh xu c a v t ch t nhn th y c u t o nn cc ngi sao. Tuy nhin, phng php duy-CDM ny h t s c th t b i khi ti n t i nghin c u cc thin h ln nh ng v t th cha t i 10% kh i l ng c a D i Ngn h. Cc m ph ng duyCDM cho th y vng trung tm c a nh ng thin h ln ny ph i ch a m t li v t ch t t i c m t tng nhanh v pha gi a. Tuy nhin, cc quan st khng ti t l i m li no gi a nh v y m l m t ng u c a v t ch t t i trn kh p ph n li. Th m ch t hn n a, cc m hnh duy-CDM cn tin on r ng tm c a nh ng thin h ln ph i ch a nhi u ngi sao m c, ci trong th c t khng c quan st th y.
36| 136| B n Tin V t L thng 1-2010
M c d m t s nh thin vn v t l xem nh ng s khng nh t qun ny l b ng ch ng r ng CDM khng t n t i, nhng nh ng nghin c u khc cho r ng chng l k t qu c a vi c b qua nh ng qu trnh hnh thnh sao c lin quan n v t ch t nhn th y. Nhng vi c xc nh n ci th hai v a ni khng d dng g v n i h i m t l ng th i gian i n ton h t s c l n. Tuy nhin, gi th m t m ph ng m i do m t i g m cc nh thin vn v t l qu c t th c hi n cho th y sao siu m i nh ng v n sao kh i l ng l n gi m t vai tr quan tr ng trong s hnh thnh c a nh ng thin h ln. CDM, nh n xu t hi n, th t s l cch t t nh t m t v t ch t khng nhn th y d ng nh th m m ton v tr . Ci c th t Th c hi n b i Chris Brook thu c tr ng i h c Central Lancashire Anh v cc ng nghi p Th y S, M v Canada, m ph ng trn l m ph ng u tin l p m hnh khng ch s hnh thnh sao trong ton b m t thin h ln v cn tnh n cc tc d ng h p d n c a CDM. N cho th y m t s nng l ng gi i phng b i sao siu m i trong li c a m t thin h ln gy ra m t cn gi v t ch t nhn th y th i tung ra kh i li. Chuy n ng ny c a kh i l ng ng k ht v t ch t t i ra kh i li, san ph ng m t v lm cho thin h m ph ng trng gi ng nh th t hn. M ph ng trn c th c hi n, s d ng kho ng 250 b vi x l ch y trong kho ng hai thng. Tnh ton sau c l p l i, s d ng nh ng i u ki n ban u khc mang l i m t k t qu tng t . Theo Brook, sao siu m i c tc ng ng k ln s ti n ha c a cc thin h ln nhng khng nh h ng ln nh ng thin h c kch c c a D i Ngn h v th nng h p d n ton th c a m t thin h ln l nh . Tuy nhin, xc nh n i u ny, i nghin c u c n ph i m ph ng nh ng thin h l n hn xem hi u ng trn c cn tc d ng hay khng. y s l m t i h i kh v m t thin h l n hn s c n cc ngu n ti nguyn i n ton t nh t l g p 10 l n. Richard Bower, m t nh v tr h c t i tr ng Durham Anh, nh n xt nghin c u trn m t trong nh ng bi bo t t nh t m ti t ng xem qua. ng b sung thm r ng i u quan tr ng cho s thnh cng c a i nghin c u l kh nng c a h m ph ng nh ng pha khc nhau c a ch t kh hydrogen c u thnh nn ph n l n v t ch t nhn th y trong m t thin h. [K t qu trn] bo hi u r t t t cho CDM, Bower ni. Cng trnh ng trn t p ch Nature 463 203. Theo physicsworld.com
37| 137| B n Tin V t L thng 1-2010
M t xu t c a Newton c xc nh n b ng th c nghi m
Nh khoa h c Rob Dalgliesh ( gi a) l m t thnh vin c a i nghin c u cng b nh ng k t qu th c nghi m u tin t tr m m c tiu th hai ISIS. Cc k s Richard Coleman (ph i) v Nick Webb (tri) ch u trch nhi m thi t k k thu t v l p t thi t b trn t i ISIS. ( nh: Stephen Kill/ y ban Thi t b Khoa h c v Cng ngh )
M t hi u ng quang h c do Isaac Newton xu t l n u tin c quan st th y v t ch t. Khm ph trn l m t s xc nh n n a c a l ng tnh sng-h t m t trong nh ng tr c t c a c h c l ng t . t ph trn cn l thnh t u khoa h c u tin c cng b xu t hi n t m t ngu n neutron tr gi 200 b ng Anh m i m c a g n y Anh. Newton tin on vo th k 17 r ng m t chm nh sng b ph n x t i b m t th y tinhchn khng s ch u m t s d ch chuy n nh theo b ngang. ng cho r ng cc u sng, ang ti n t i chn khng, s tr t m t kho ng cch ng n trn m t phn cch tr c khi l ra tr l i v ph n x tr vo trong th y tinh. Tuy nhin, bi t r ng c c a hi u ng ny l nh , mi cho n nm 1947 th n c quan st th y l n u tin b ng th c nghi m b i cc nh v t l F Goos v H Hnchen t i Vi n V t l Hamburg, c. M t tr ng h p c bi t? Khng h n, nh m i nh v t l c h c tr ng ph thng, s khc bi t gi a sng v h t khng r r t nh c m gic hng ngy cho th y. Do b n ch t l ng t ha c a nng l ng, nh sng i khi c th hnh x nh th n g m cc h t, v cc h t c th hnh x nh th chng l sng. Gi th m t nhm nh nghin c u ng u l Rob Dalgliesh v Sean Langridge t i thi t b nghin c u ISIS v Victor de Haan tr ng i
38| 138| B n Tin V t L thng 1-2010
h c Delft (H Lan) cu i cng ho n ch nh b c tranh trn b i vi c ch ng minh ci g i l hi u ng Goos-Hnchen v i cc neutron. Thay i s phn c c
Cc nh nghin c u khai thc th c t l m i neutron c m t m men t c th bi u di n b ng m t hm sng g i l spinor g m c hai thnh ph n spin-up v spin-down. Cc nh l thuy t tnh c r ng d i Goos-Hnchen ph i nh h ng n cc hm sng up v down v i nh ng m c khc nhau, ngha l s phn c c chung c a m t chm neutron s b bi n i b i s tc d ng c a n ph n x trong m t ci gng. K t qu l trong qu trnh ph n x , cc tr ng thi spin up v down ph i phn tch trong khng gian v th i gian. Dalgliesh v Langridge, lm vi c v i cc ng nghi p c a h H Lan, thi t k ra m t thi t b c kh nng pht hi n ra nh ng sai l ch tinh vi s phn c c trong m t khu v c nh xu. H s d ng thi t b ny, t tn l "Offspec", ghi s phn tch khng gian c a cc hm sng neutron ln t i 100 nm, ng th i tng ng v i tr th i gian vo c 0.1 s. Cc k t qu thu c t i tr m m c tiu th hai t i ngu n neutron ISIS, thi t b b t u ho t ng khoa h c c a n h i thng 8, cho php cc nh nghin c u truy xu t b y thi t b tin ti n m i. Langridge pht bi u v i physicsworld.com r ng thi t b m i trn cho php m t s thay i nh y v t kh nng p d ng s tn x neutron cho ngnh khoa h c nano. C nhi u d n h p d n thu c cc ngnh khoa h c v cng ngh s h ng l i t nh ng kh nng v phn gi i c i thi n trn. Ngoi ra, ng tin r ng d li u t nghin c u m i nh t ny nu b t nh u c a k thu t neutron v c l cn thch h p v m t cng ngh v i s c i thi n cc sng mang neutron v, nhn xa hn, v i th h ti p theo c a i n t h c. Nghin c u ny ng trn t Physical Review Letters. Theo physicsworld.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2963/2/
39| 139| B n Tin V t L thng 1-2010
Cc nh quan st pulsar ch y ua tm sng h p d n

Knh thin vn v tuy n s c nh tranh v i cc detector laser trong vi c sn tm d u hi u c a nh ng v va ch m v tr kh ng l . c h tr b i nh ng ng h thin th t t nh t c a V tr , cc nh thin vn v tuy n ang s n sng cho m t cu c tm ki m s tr i cng h u nh khng th nh n th y c a c c u khng gian gy ra b i sng h p d n ci c tin on b i l thuy t tng i r ng c a Einstein n cho n nay v n cha c pht hi n ra tr c ti p. Phng php trn ang c nh tranh v i nh ng phng php khc ph c t p v t ti n hn d tm sng h p d n. K t cu i nh ng nm 1970, cc nh thin vn bi t r ng sng h p d n nh h ng n th i gian t i c a nh ng v bng pht sng v tuy n t a ra u n t cc pulsar, sao neutron ang quay nhanh cn l i t sao siu m i n . Gi th t ng chuy n t l thuy t sang ng d ng v i nh ng khm ph m i y v nhi u pulsar mili giy, chng pht ra nh ng t sng v tuy n m i m t ph n nghn giy m t l n hay c nh th , nhanh hn v xc th c hn so v i cc pulsar thng th ng.
Dng pulsar sn tm sng h p d n. 1 Sng h p d n pht ra t s h p nh t l en siu tr ng trong nh ng thin h xa lm d ch chuy n nh v tr c a Tri t. 2 Knh thin vn trn Tri t o nh ng chnh l ch nh th i gian t i c a cc xung v tuy n gy ra b i s x y. 3 o hi u ng trn m t lo t pulsar s tng thm c h i pht hi n ra sng h p d n. nh nh : M t b n ton b u tr i do Knh
40| 140| B n Tin V t L thng 1-2010
thin vn v tr tia gamma Fermi l p c trong nm ho t ng NASA/DOE/Fermi LAT Collaboration
u tin c a n. nh:
Knh thin vn v tr tia gamma Fermi c a NASA ang nh n d ng v tr c a hng t chi c ng h thin h nh th ny, cho php cc nh thin vn v tuy n theo di v ghi nh chng. Cc nh nghin c u c th suy ra c hay khng m t sng h p d n i qua x y Tri t b ng cch quan st nh ng bi n thin nh th i gian t i c a nh ng t bng pht sng v tuy n pulsar ch vi ph n c a m t giy trong ti n trnh hng nm. N u nh ng n l c ny thnh cng, th cc nh nghin c u s c m t cng c m i dng kh o st nh ng tai bi n v tr - nh ng l en ang va ch m, ch ng h n c cho l pht ra sng h p d n (xem hnh). N l c mong manh trn, bao g m cc nhm Australia, chu u v B c M, c th ging n m nh vo nh ng nhm l n hn v c ti tr t t hn s d ng cc giao thoa k laser d tm sng h p d n b ng nh ng tc ng nh xu c a chng ln chuy n ng c a nh ng kh i l ng th . Cu i cng th ng i ta cng quan tm, pht bi u c a Scott Ransom, m t nh thin vn t i i thin vn v tuy n qu c gia Charlottesville, Virginia, M, ng i h i tu n r i cng b khm ph ra 17 pulsar mili giy t i m t cu c h p c a H i Thin vn h c Hoa K th Washington. Ransom pht bi u r ng c bi t c kho ng 100 pulsar mili giy trong D i Ngn h, nhng ch m t t l sng v u n o cv i chnh xc c n thi t cho sn tm sng h p d n. Ch ng 20-40 trong s nh ng pulsar ny, cho m t ma tr n ng h pulsar, ph i c theo di trong 5-10 nm tr c khi m t tn hi u sng h p d n xu t hi n. Nhng v i nh ng pulsar mili giy m i ang xu t hi n, cc nh nghin c u tin ch c r ng h s s m c c nh tranh v i nh ng n l c laser t trn m t t Italy, c v M, ni cc nh v t l dang n i trn hng petabyte d li u trong hng nm tr i m khng nh t ra n i m t ci hi h p d n no. Nh ng nhm trn m t t ny c th v n g p may v pht hi n ra d u hi u sng h p d n c a m t s ki n hi m, v d nh chuy n ng cu i cng c a m t sao neutron g n h p nh t. Nhng vi c b t l y m t s ki n nh v y khng ch c cho l m cho n khi detector chnh c a M i thin vn Sng h p d n Giao thoa k Laser (LIGO) bang Washington v Louisiana c nng c p vo nm 2015 cho n nh y nh t ra nh ng con sng t m t kh i V tr l n hn nhi u. Cc nh thin vn nghin c u pulsar v th c m t c h i pht hi n ra u tin. Ti ngh h th t s c m t c h i ch c ch n ging m t n vo nh ng detector trn m t t, pht bi u c a Bruce Allen, gim c Vi n V t l H p d n Max Planck Hanover, c, ng i i u hnh vi c phn tch d li u chia s gi a nh ng detector trn m t t. l m t cu c ua th t s . K t thc c a cu c ua nh m pht hi n ra sng h p d n s nh d u s ra i c a ngnh thin vn h c sng h p d n nhng nh ng phng php khc nhau th nh y v i nh ng hi n t ng khc nhau n v cng. Trong khi cc giao thoa k s pht hi n ra nh ng xung nhanh c a nh ng sao neutron ang h p nh t, th ma tr n ng h pulsar tm ki m tn hi u n n t n s th p hn nhng m nh hn xu t pht t s h p nh t d d i c a nh ng l en siu tr ng t i tm c a nh ng thin h xa xi. Anten V tr Giao thoa k Laser (LISA), m t s m nh v
41| 141| B n Tin V t L thng 1-2010
tr nhi u t la ang c NASA v C quan Khng gian chu u xem xt, s nh y v i nh ng t n s sng h p d n trung bnh, ni nh ng s ki n nh s h p nh t cc sao ln tr ng s xu t hi n. Thomas Prince, m t nh thin vn v t l t i Vi n Cng ngh California Pasadena v nh khoa h c s m nh LISA cho NASA, pht bi u r ng cc giao thoa k t trn m t t v trong khng gian s l t t hn vi c nh v cc s ki n h p d n trn b u tr i. Nhng Ransom ni so ra th phng php ma tr n ng h pulsar r m t v chng s d ng cc knh thin vn v tuy n hi n c thay v i h i m t detector nh LIGO, thi t b ng n t i 300 tri u la M ch t o v ang c n thm 200 tri u la n a cho vi c nng c p. Cho d ch n cch no, th vi c pht hi n ra nh ng s ki n d d i nh t c a V tr cng i h i nh y c bi t nh y th i gian trong tr ng h p ma tr n ng h pulsar v nh y khng gian trong tr ng h p cc giao thoa k . Cc giao thoa k theo di v tr c a nh ng kh i l ng th c a chng v i chnh xc t t hn m t ph n tri u tri u t (1021) ci Prince v v i vi c o kho ng cch n m t ngi sao ln c n v i chnh xc cha t i b r ng c a m t s i tc ng i. Theo Nature Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2971/2/
42| 142| B n Tin V t L thng 1-2010
Ch t o thnh cng transistor phn t

Transistor nh nh t th gi i, ch t o t ch su nguyn t carbon l l ng gi a hai i n c c b ng vng, v a c cc nh khoa h c M v Hn Qu c ch t o. Cc transistor khu ch i ho c chuy n m ch cc tn hi u i n v l nh ng vin g ch c u trc c b n c a nh ng d ng c i n t hi n i. M hnh phn t ny, c m t trn t p san Nature, l m t khm ph khoa h c hn l m t t ph cng ngh , nhn th i i m hi n nay. Nhng n u nh ng transistor nh v y c ch ng minh c th t n t i th c t , th chng c th gip ch t o ra nh ng con ch p my tnh nh hn dng cho cc d ng c tiu th cng su t gi nhi t ngu i hn b ng cch khng lng ph nng l ng.
Transistor nh xu, ch t o t su nguyn t carbon, c th a (Ngu n: iStockphoto)
n nh ng chi c laptop ngu i hn.
Ni cch khc, n u b n ang c bi vi t ny trn chi c my tnh n m g n trong lng b n, th transistor nh hn, hi u qu hn c ngha l b n s c m th y chi c my tnh ngu i hn. V n khng ph i nh th no. kch c c a transistor, m ch n chuy n ha nng l ng hi u qu
Ng i ta lun ngh tr chi k t thc l vi c ch t o cc transistor nh , pht bi u c a gio s Mark Reed thu c tr ng i h c Yale, ng i h tr thi t k chi c transistor m i trn. Th t ra khng ph i l v n ; m l n chng phung ph bao nhiu nng l ng, v m t cch c i ti n l s d ng nh ng d ng c truy n t i khc. Vng benzene Reed v cc ng s c a ng ch t o hai transistor phn t , m t ci ho t ci khng ho t ng t t l m. ng, v m t
43| 143| B n Tin V t L thng 1-2010
Ci khng ho t ng t t l m ch t o g m tm nguyn t carbon n i l i v i nhau thnh m t dy th ng v i cc nguyn t hydrogen treo bn, gi ng nh ci so phi qu n o v i tm ci ghim g k p ln cch nh ng kho ng u nhau d c theo chi u di c a ci so. Transistor th nh t ny khng ho t ng t t, ng nh cc nh khoa h c troogn ch mu n ch ng t h c th ch t o m t d ng c nh nh th . i; v h
i n truy n d c theo s i dy, nhng m t r t nhi u nng l ng y ngay c m t l ng nh qua s i alkane t n qu nhi u nng l ng ch t o m t transistor hi u qu . i v i m u th hai, cc nh nghin c u ch n su nguyn t carbon v hydrogen v xo n chng thnh m t vng trn t o ra m t phn t benzene. d ng ny, dng i n ch y nh nhng, ln m t i n c c b ng vng, qua cc nguyn t carbon, v xu ng i n c c b ng vng kia. Vi c xo n cc nguyn t carbon thnh vng mang cc electron trong carbon l i g n nhau hn, cho nn cc nguyn t carbon th t s c th chia s cc electron v i nhau. Nh ng electron dng chung cho dng i n ch y qua tng i tho i mi. Tng lai M t transistor nh hn m t nano mt l m t cng ngh . t ph khoa h c, ch khng ph i m t t ph
N u ti mang k t qu ny n IBM v h i h ngh g, h s tr l i n th t th v , nhng n ch ng gip g cho chng ti, Reed ni. Cc transistron silicon thng m i hi n i c th t t i kch th c kho ng 45 nano mt, th m ch cn nh hn trong nh ng phng th nghi m nghin c u chuyn d ng. Nhng vi c ng gi nh ng transistor nh xu ny l i v i nhau v cc chip my tnh c th v n nng ln v nng l ng b th t thot trong lc truy n i. Vi c nghin c u nh ng lo i transistor m i tiu tn nhi t c th mang l i nh ng chi c my tnh ngu i hn v i n tho i di ng ho t ng c lu hn. Nh ng d ng c ny v n cn xa nhi u nm n a m i t i c th c t thng m i trong s c nh ng transistor benzene m Reed v cc ng nghi p ch t o, ch kho ng 15% trong s chng th t s ho t ng. Ch t o th d , ch ng t n ho t ng m i l v n , pht bi u c a James Kushmerick, m t nh khoa h c t i Vi n Tiu chu n v Cng ngh qu c gia Hoa K. Nhng b n c n c hng nghn transistor nh chng i cng v i t l thnh cng cao ch t o m t chi c my tnh. Cng ngh ch t o nhi u transistor benzene n i li n v i nhau hi n nay khng c, v c kh nng s khng c trong t nh t l 10 nm n a, nhng Kushmerick v n h ng th v i ci ng g i l m t t ph khoa h c l n. Theo abc.net.au Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2947/2/
44| 144| B n Tin V t L thng 1-2010
Nh ng c nh kh tin bn trong nh my i n nhi t h ch

My Z c th l cu tr l i cho bi ton c n ki t nng l ng c a th gi i, m t thi t b m t khi nh l a v i cng su t i n c p vo tng i nh c th t o ra cng su t n 290 terawatt. Cng su t tng ng v i 80 l n t ng cng su t i n c a ton th gi i. Hm nay, cng su t ch c th gi i phng trong m t xung ko di 70 nghn t c a m t giy nhng m i ch l s kh i u.
t t i Phng th nghi m qu c gia Sandia New Mexico, M, n c s d ng nghin c u cc ph n ng nhi t h ch ch ng h n, ph n ng x y ra t i tm c a m t v n bom khinh kh. Gi th n cn c m t ng d ng h u ch hn: tm m t phng th c h p nh t cc nguyn t n c n ng s n xu t i n nhi t h ch. Nhi t h ch l Chn Thnh c a ngnh cng nghi p i n: r ti n, s ch, an ton v khng gi i h n. H n ch , v i cng ngh hi n nay, l ph n ng kh i u khi n. Khi c my nh l a, 36 s i cp m i s i dy b ng thn ng a pht ra tia l a ng th i. Cc s i cp chi u m t xung 50 nghn t watt vo m t m c tiu c b ng m t cu n cotton. Bn trong m c tiu l m t ci bnh ch a y cc dy m nh hn s i tc ng i. Cc dy b c hi, t o ra nhi t cao n 3,5 t C, nhi t cao nh t m con ng i t ng t o ra c, v m t xung tia X v t qu 290 terawatt.
45| 145| B n Tin V t L thng 1-2010
Bu ng chn khng trung tm c a My Z, ng knh 10 foot (3,05 m) v su 20 foot (6,1 m), bao quanh b i v s t i n pin dng d tr i n tch nh l a cho c my. Khi cc dy n m bn trong m c tiu nh xu trn b c hi, cc s i tungsten bu c ph i i vo pha trong t c trn 3000 d m m i giy, v k t qu l s gi i phng nng l ng h t s c t ng t. S thng ging m nh c a t tr ng khi c my phng i n sinh ra m t dng i n trong m i v t kim lo i bn trong bu ng cho nn s th p sng n t ng hay h quang v tia l a c trng th y y. 36 s i cp c p xung nng l ng vo My Z cch i n v i nhau b i bu ng ch a hai tri u lt d u cch i n v hai tri u lt n c ch ng ion ha. Trong khi My Z c th pht ra m t xung nng l ng c c l n, th n ch lm c nh th trong m t ph n h t s c nh c a m t giy nng l ng s d ng ch c p i n cho 100 h gia nh trong hai pht, v c cung c p b i m t cng ti i n a phng qua h c c m trn t ng. Theo Daily Mail
46| 146| B n Tin V t L thng 1-2010
V tinh Enceladus c a Th tinh ang trong cn hi

Nh ng gi t bng m p u n dng ln b m t v ch c th ng l p v bng gi trn v tinh Enceladus c a Th tinh gi i thch cho hnh tr ng nhi t ph c t p v b m t kch thch tr t m c a vng c c nam c a v tinh trn, theo m t bi bo m i s d ng d li u thu t phi thuy n Cassini c a NASA.
Vo hm 5 thng 10 nm 2008, ngay sau khi ti n t i kho ng cch 25 kilo mt i v i b m t c a Enceladus, tu v tr Cassini c a NASA ch p b c nh n t ng. ( nh: NASA/JPL/Vi n Khoa h c V tr )
Cassini d ng nh ch p dnh Enceladus gi a m t cn hi, pht bi u c a Francis Nimmo, m t nh khoa h c hnh tinh t i tr ng i h c California Santa Cruz v l ng tc gi c a bi bo ng trn t Nature Geoscience. Nh ng giai o n d d i nh th l hi m g p v Cassini tnh c quan st c v tinh trn trong m t trong nh ng th i k c bi t ny. Vng c c nam c a v tinh trn lm say m cc nh khoa h c v n ch a nh ng v t n t g i l c p v n phun hi n c v nh ng h t khc ra kh i v tinh. Trong khi bi bo m i nh t, ng hm 10 thng 1, khng lin h s khu y ng hi v n i b t tr c ti p v i s hnh thnh c a nh ng v t n t v tia phun tro, nhng n th t s l p y m t s ch tr ng trong l ch s c a vng v a ni.
47| 147| B n Tin V t L thng 1-2010
M hnh chng h i ny gip gi i m t trong nh ng b n r c r i nh t c a Enceladus, Bob Pappalardo, nh khoa h c d n Cassini t i Phng th nghi m S c y ph n l c (JPL) c a NASA Pasadena, California, ni v nghin c u do cc ng nghi p c a ng th c hi n. T i sao b m t vng c c nam l i tr nh v y? Lm th no l ng nhi t ny c bm ra kh i c c nam c a v tinh trn? t ng ny gi ng nh l p rp cc m nh c a cu hnh. Kho ng 4 nm tr c, thi t b quang ph k h ng ngo i h n h p c a Cassini pht hi n ra m t dng nhi t vng c c nam t nh t l 6 gigawatt, tng ng v i t nh t l m t t nh my i n. Nng l ng ny t nh t l b ng ba l n nhi t m m t vng trung bnh thu c Tri t c di n tch tng t s sinh ra, m c d kch c c a Enceladus l nh . Sau , thi t b quang ph kh i trung ha v ion c a Cassini tm th y vng trn ang t ng kh nhanh ra ch t kh argon, ch t kh pht ra t nh ng t ng phn r phng x v c t c phn r bi t. Cc tnh ton cho cc nh khoa h c bi t l Enceladus khng th lin t c sinh nhi t v ch t kh t c ny. Chuy n ng th y tri u l c ht v y t pha Th tinh v Enceladus chuy n ng xung quanh hnh tinh trn khng th gi i thch s gi i phng nhi u nng l ng nh v y. Tu i b m t c a nh ng vng khc nhau trn Enceladus cng th hi n s a d ng l n. Nh ng vng ng b ng b b n ph n ng n ph n pha b c c a v tinh trn d ng nh gi c 4,2 t nm tu i, cn m t vng g n xch o g i l Sarandib Planitia th t 170 tri u n 3,7 t nm tu i. Tuy nhin, vng c c nam d ng nh cha t i 100 tri u nm tu i, c kh nng tr kho ng 500.000 nm tu i. Craig O'Neill thu c tr ng i h c Macquarie Sydney, Australia, v Nimmo, ng i c ti tr m t ph n b i chng trnh Nghin c u Cc hnh tinh nhm ngoi c a NASA, s a l i m t m hnh m O'Neill pht tri n cho s i lu c a l p v Tri t. i v i Enceladus, v tinh c b m t hon ton b bao ph b i bng gi l nh b t gy do s ko gi t c a l c ht h p d n c a Th tinh, cc nh khoa h c gia c l p v . H ch n m t s c b n u gi a s c b n c a nh ng m ng ki n t o d b o trn Tri t v nh ng m ng r n ch c c a Kim tinh, chng qu kh e, cho nn d ng nh chng cha bao gi b mt xu ng ph n li bn trong. M hnh c a h cho th y nhi t sinh ra t ph n bn trong c a Enceladus c th gi i phng d i d ng t ng t b t bng nh , m p dng ln trn b m t, tng t nh cc gi t sp nng b ng trong m t dng nham th ch. S dng ln c a b t m s g i bng gi l nh, n ng hn xu ng ph n bn trong. (T t nhin, m l tng i. Nimmo ni b t c kh nng ngay d i m c ng c, l 273 Kelvin ho c 32 Farenheit, cn b m t th nhi t gi l nh 80 Kelvon hay 316 Farenheit) M hnh trn ph h p v i ho t ng trn Enceladus khi nh ng th i k hi v n i b t c cho l ko di kho ng 10 tri u nm, v nh ng th i k yn , khi bng trn b m t khng b xo tr n, ko di kho ng 100 tri u ho c hai t nm. M hnh c a h cho bi t nh ng th i k ho t ng m nh x y ra ch 1 n 10% th i gian Enceladus t n t i v xoay vng 10 n 40% b m t. Vng ho t ng xung quanh c c nam c a Enceladus chi m kho ng 10% b m t c a n. S m nh Cassini-Huygens l m t d n h p tc c a NASA, C quan Khng gian chu u v C quan Khng gian Italy. JPL, m t phn vi n c a Vi n Cng ngh California Pasadena,
48| 148| B n Tin V t L thng 1-2010
i u hnh s m nh cho Ban gim c S m nh Khoa h c c a NASA Washington. Tu qu o Cassini c thi t k , pht tri n v l p rp t i JPL. Theo Science Daily Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2970/2/
49| 149| B n Tin V t L thng 1-2010
H i Hong gia Anh cng b s th t v giai tho i qu to Newton

T p b n th o vi t tay lm lan truy n m t trong nh ng giai tho i n i ti ng nh t c a l ch s khoa h c v a c H i Hong gia Anh cho cng b trn Internet.
Ng i ta
i v i nhau r ng ngi Isaac Newton khm ph ra l c h p d n trong khi ng i trong m nh v n nh c a m ng Lincolnshire.
l m t trong nh ng giai tho i n i ti ng nh t trong l ch s khoa h c. Chng trai tr Isaac Newton ang ng i trong v n nh mnh khi m t qu to ri trng u anh ta v, trong m t le sng c a tr tu t t nh, anh t ng t i t i l thuy t c a mnh v s h p d n. Cu chuy n trn ch c ch n b thm m m d m mu i, b i chnh Newton l n nhi u th h nh vi t truy n v ng. Nhng t hm nay, b t k ai truy c p Internet u c th t tm th y l i gi i thch cn b n lm th no m t qu to ri c th truy n c m h ng cho s tm hi u l c h p d n. H i Hong gia London ang a ra cng khai d ng k thu t s m t b n th o g c quan tr ng m t cch th c Newton ngh ra l thuy t c a ng v s h p d n sau khi ch ng ki n m t
50| 150| B n Tin V t L thng 1-2010
qu to ang ri t trn cy xu ng trong m nh v n nh c a m ng khng c b ng ch ng no cho th y n ri trng u ng.
Lincolnshire, m c d
l vo nm 1666, v d ch b nh lm ng c a nhi u cng s v nh ng cu c h i h p. Newton ph i b Cambridge n Woolsthorpe Manor, g n Grantham Lincolnshire, ngi nh khim t n ni ng cho i, chim nghi m nh ng v n hc ba m ng v ang theo u i tr ng i h c. ng c bi t b m nh b i qu o c a M t trng xung quanh Tri t, v cu i cng l gi i r ng tc d ng c a tr ng l c ph i tr i r ng n nh ng kho ng cch r t l n. Sau khi trng th y lm th no nh ng qu to lun lun ri th ng ng xu ng m t t, ng b ra nhi u nm nghin c u c s ton h c ch ng t tr ng l c gi m t l ngh ch v i bnh phng kho ng cch. Nhng c b ng ch ng no cho th y Newton th t s c truy n c m h ng b i m t qu to ang ri hay khng? ng khng l i b n vi t tay no cho th y i u ny, m c d c nh ng t li u khc cho r ng ng t ng ni v i nh ng ng i khc nh th lc ng l m t ng i l n tu i. Cc nh s h c h ng t i m t t li u c bi t vi t b i m t trong nh ng ng i ng th i tr tu i hn c a Newton, m t nh su t m c v l nh ti n kh o c h c tn g i William Stukeley, ng i ng th i l tc gi vi t quy n ti u s u tin c a nh khoa h c v i ng i Anh, mang t a H i k v Cu c i c a Ngi Isaac Newton. Stukeley cng sinh ra Lincolnshire, v s d ng quan h ny k t b n v i Newton v n kht ti ng hay g t g ng. Stukeley vi l n tr chuy n v i anh b n thm nin hn kia, v hai ng i g p nhau u n v l thnh vin c a H i Hong gia, v trao i v i nhau. Vo m t d p c bi t trong nm 1726, Stukeley v Newton c m t bu i n t i chung v i nhau London. Sau bu i t i, ti t tr i ang m p, chng ti t n b ra v n v u ng tr d i tn m t s cy to, ch c ng v ti, Stukeley vi t trong t p b n th o vi t tay k cng m H i Hong gia cho cng b . Gi a nh ng bi thuy t gi ng khc, ng b o ti, ng l i trong tnh hu ng tng t , nh tr c y khi quan i m l c h p d n xu t hi n trong u c a ng. T i sao qu to lun lun r t th ng ng xu ng t, ng t ngh mi; nhn lc m t qu to ri xu ng, khi ng ng i trong t th suy t. T i sao n khng r t sang bn, hay r t ln trn cao? M c lun ph i r t xu ng tm Tri t? Nh t nh l do l Tri t ht n xu ng. Ph i c m t s c m nh ht ko no v t ch t. V t ng s c m nh ht ko trong v t ch t c a Tri t ph i n m tm c a Tri t, ch khng n m b t k ch no khc c a Tri t. V th , qu to ny c ri vung gc hay ti n v pha tm y hay khng? N u v t ch t theo cch ht l y v t ch t, th n ph i t l v i l ng c a n. Do , qu to ht l y Tri t, ng th i Tri t ht l y qu to. y l b n vi t chi li nh t c a giai tho i qu to ri, nhng n khng ph i l b n vi t duy nh t t th i Newton cn l i. ng cng dng n tiu khi n v i John Conduitt, ch ng c a c
51| 151| B n Tin V t L thng 1-2010
chu gi c a Newton v l ng i tr l c a ng t i S c ti n Hong gia, c quan do Newton lnh o trong nh ng nm thng sau ny c a cu c i ng. Conduitt vi t: Vo nm 1666, m t l n n a ng r i Cambridge v ngh v i m ng Lincolnshire. Trong khi ang i lang thang tr m t trong v n, th trong u ng ch t xu t hi n t ng r ng s c m nh c a tr ng l c (ci mang qu to t trn cy xu ng t) khng b h n ch v i m t kho ng cch nh t nh n Tri t, m s c m nh ny ph i tr i r ng ra xa hn ng i ta th ng ngh. T i sao khng cao n M t trng kia ch , ng t b o mnh, v n u nh th , th s c m nh ph i nh h ng n chuy n ng c a m t trng v c l duy tr qu o c a n, t ng lao vo tnh ton xem k t qu c a gi thi t s l g. C hai b n vi t v tnh ti t qu to u c Newton nh c l i kho ng 50 nm sau ny. Li u n c th t s x y ra, hay n ch l m t cu chuy n m Newton thm th t hay th m ch l b a ra? Newton kho lo mi gia giai tho i ny cho t n t i v i th i gian, pht bi u c a Keith Moore, tr ng phng lu tr t i H i Hong gia. Cu chuy n y nh t nh c th t, nhng ch c l b thm b t nhi u. Cu chuy n qu to ph h p v i quan i m r ng m t v t hnh qu t b ht v pha Tri t. N cn c ng h ng v i b n vi t trong kinh thnh v ba cy ki n th c, v c bi t Newton l ng i c quan i m tn gio c c oan, ng Moore ni. T i Woolsthorpe Manor, ngy nay thu c s h u qu c gia, ng i qu n gia, Margaret Winn, cho bi t chnh cy to y v n l n ln pha tr c ngi nh, ngay tr c c a s phng ng c a Newton. ng t ng k cu chuy n y lc v gi nhng b n th t s nghi v n khng bi t n th t s c x y ra hay khng nh , c Winn, ng i t ng bun chuy n v i nh ng qu to, ni. Nhng cho d cu chuy n c l s c t ng t ng ng bng c a m t ng c gi, th cu chuy n qu to ri i vo l ch s v i vai tr l th i kh c eureka th hai trong khoa h c, sau s ki n Archimedes pht hi n ra cch xc nh th tch c a cc v t khi ng trong nh t m. Nh ng th i kh c eureka: Lm th no h c c n *Archimedes c cho l nh khoa h c u tin ht tong cu ni Hi L p "Eureka!" nh d u m t b c t ph, khi ng pht hi n ra nguyn l c a ng v s n i. Nh vn La M Vitruvius vi t r ng Archimedes ang t m khi ng nh n ra r ng lc ng b c vo trong b n t m, kh i l ng c th c a ng thay th cho m t tr ng l ng n c nh t nh. Ng i ta ni nh khoa h c nh y ra kh i b n t m v tr n tru ng ch y ra ng ph Syracuse Sicily, ht tong ln: "Eureka, eureka!" (Ti tm ra r i!). Tnh xc th c c a cu chuy n ny b nghi ng , v r ng Vitruvius vi t v n g n 200 nm sau ny. *Otto Loewi, nh sinh l h c ng i c, b ra 17 nm c g ng tm ra b ng ch ng d t khot r ng cc xung th n kinh c truy n b ng ha ch t, v cu i cng b t g p s c m nh sng t o trong m t m khi ng n m m th y mnh ti n hnh m t th nghi m quan tr ng s d ng tri tim c a con ch. ng l p t c i vo phng th nghi m c a mnh th c hi n th nghi m trn, th y dy th n kinh ph v c a con ch gi i phng m t ha ch t, ngy nay g i l ch t truy n xung th n kinh acetylcholine, ch t ny i u khi n nh p tim.
52| 152| B n Tin V t L thng 1-2010
*M c d ng i ta th ng b o r ng Charles Darwin i t i l thuy t c a ng v s ch n l c t nhin trong khi trn qu n o Galapagos vo nm 1835, nhng ng ch b t u tin vo s ti n ha sau khi ng tr l i Anh. Thay v c m t th i kh c Eureka, nh khoa h c b ra hai th p k cn nh c nh ng quan st c a ng, cu i cng trnh by l thuy t gy tranh ci c a ng trong quy n sch nm 1859 V ngu n g c c a cc loi. Theo independent.co.uk Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2973/212/
53| 153| B n Tin V t L thng 1-2010
Ton h c tr u t ng mang l i cng ngh laser m i

nh sng v a b bu c gt b i cc nh v t l ang lm vi c t i cc tr ng Glasgow v Southampton, Anh qu c. i h c Bristol,
nh sng trn c i u khi n b ng hologram c thi t k c bi t v i l thuy t th t nt m t ngnh ton h c tr u t ng c truy n c m h ng b i cc xo n b n dy bu c v l bu c dy c a i giy. t ph trn lt ng cho m t m c chnh xc m i trong cng ngh laser, v i nh ng ng d ng a d ng t sng b n t c giao thng cho n thi t b o cao. Ti n s Mark Dennis tr ng i h c Bristol ni: Trong m t chm nh sng, dng nh sng i qua khng gian tng t nh n c ch y trn m t con sng. M c d n th ng ch y theo ng th ng - th d nh nh sng pht ra t ng n u c, n ch laser, vn vn nhng nh sng cn c th ch y thnh xoy v cu n, hnh thnh nn cc ng trong khng gian g i l xoy quang h c. D c theo nh ng ng ny, hay theo cc xoy quang h c, c ng (mu en). Ton b nh sng xung quanh chng ta ch a khng th trng th y chng. nh sng l b ng zero
y nh ng ng t i en ny, m c d chng ta
i nghin c u c th t o ra cc gt th t trong cc xoy quang h c, s d ng nh ng hologram ph c t p h ng dng nh sng, theo l i ti n s Dennis, tc gi ng u bi bo ng trn t Nature Physics. Nghin c u ny ch ng minh m t ng d ng v t l cho m t ngnh ton h c tr c y v n c xem l hon ton tr u t ng. Gio s Miles Padgett tr ng i h c Glasgow, ng i ng u cc th nghi m trn, ni: Thi t k hologram ph c t p c n thi t cho s ch ng minh th c nghi m c a nh sng b th t gt th hi n s i u khi n quang h c tin ti n, ci khng nghi ng g n a c th s d ng trong cc d ng c laser trong tng lai. Ti n s Dennis pht bi u thm: Nghin c u cc xoy b th t gt c b t u b i hun t c Kelvin t n h i nm 1867 trong s kh o st c a ng i tm m t l i gi i thch c a cc nguyn t . Cng trnh ny m ra m t chng m i trong l ch s quang h c. Theo independent.co.uk Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2975/2/
54| 154| B n Tin V t L thng 1-2010
Nh ng hnh tinh nhm ngoi c th c nh ng i dng kim cng
B ng cch n u ch y v ha r n tr l i i v i kim cng, cc nh khoa h c tin r ng c nh ng dng qu ny trn H i vng tinh v Thin vng tinh. ( nh: NASA)
Nh ng i dng kim cng l ng, ch a y nh ng ni bng kim cng r n, c th tri n i trn H i vng tinh v Thin vng tinh, theo m t bo co m i cho bi t. Nghin c u trn, ng trn t Nature Physics, d a trn nh ng php o chi ti t i m tan ch y c a kim cng. Nghin c u tm th y kim cng hnh x gi ng nh n c trong khi ng v i th r n n i bn trn th l ng. u tin c a
c v nng ch y,
Khm ph b t ng y mang l i cho cc nh khoa h c m t ki n th c m i v kim cng v m t s hnh tinh xa xi nh t trong h m t tr i c a chng ta. Kim cng l m t khong ch t tng i ph bi n trn Tri t, nhng i m nng ch y c a n cha h c o, ti n s Jon Eggert thu c Phng th nghi m qu c gia Lawrence Livermore California, pht bi u. B n khng th ch tng nhi t v lm cho n tan ch y; b n cn ph i t o ra p su t cao, yu c u khi n ng i ta r t kh o nhi t nng ch y c a n. Nh ng nhm khc lm tan ch y thnh cng kim cng cch nay nhi u nm, nhng h khng th o p su t v nhi t m kim cng tan ch y.
55| 155| B n Tin V t L thng 1-2010
Kim cng v graphite Kim cng l m t ch t h t s c c ng. Ch m i tnh ch t khi n n kh tan ch y. Nhng kim cng c m t i l ng khc n a khi n ng i ta cn kh o i m nng ch y c a n hn. Kim cng khng cn gi ng nh kim cng n a khi n nng ln. Khi kim cng nng ln thnh graphite. n nhi t c c cao, n bi n i v m t v t l, chuy n t kim cng
Graphite, v khng ph i kim cng, sau tan ch y thnh ch t l ng. V n i v i cc nh khoa h c l lm kim cng nng ln trong khi ng th i ngn khng cho n bi n i thnh graphite. Nh ng p su t c c cao, lo i p su t tm th y trn nh ng hnh tinh kh kh ng l nh H i vng tinh v Thin vng tinh thu c v m t s ni trong p su t c c cao v nhi t c c cao ng th i t n t i. Eggert v cc ng nghi p c a ng t m t vin kim cng t nhin, nh , tinh khi t, n ng kho ng m t ph n m i carat v dy n a mili mt, v t n v i nh sng laser p su t c c cao. Cc nh khoa h c lm ha l ng vin kim cng p su t cao hn 40 tri u l n so v i ci m t con ng i ph i ch u khi ng m c n c bi n trn Tri t. T , h t t h nhi t v p su t xu ng. Khi p su t gi m xu ng cn kho ng 11 tri u l n p su t kh quy n m c n c bi n trn Tri t v nhi t gi m xu ng cn kho ng 50.000 , th m ng kim cng r n b t u xu t hi n. Nh ng i dng kim cng c a kim cng v n khng i, th cng c nhi u m ng
Ti p t c gi m p su t, nhng nhi t kim cng hnh thnh.
Khi kim cng th c hi n ci gy b t ng . Cc m ng kim cng khng chm xu ng. Chng n i b ng b nh. Nh ng t ng bng kim cng vi m tri n i trong m t bi n kim cng l ng nh xu. Kim cng hnh x gi ng nh n c v y. V i a s cc ch t, tr ng thi r n m c hn tr ng thi l ng. N c l m t ngo i l v i quy lu t ; khi n c ng bng, bng thu c th t s m c hn n c xung quanh, l nguyn do v sao bng n i trn v c c th s ng st qua ma ng gi l nh. M t i dng kim cng cn c th gip gi i thch s hnh tinh trn, Eggert ni. nh h ng c a t tr ng c a nh ng
Ni i khi, cc c c t c a Tri t ph h p v i cc c c a l. Nhng cc c c t v c c a l trn Thin vng tinh v H i vng tinh th khng ph h p; th t v y, chng c th l ch nhau n 60 kh i tr c b c-nam.
56| 156| B n Tin V t L thng 1-2010
N u t tr ng c a Tri t b l ch xa nh th , n s a t c c b c n m mi n trung Australia thay v n m duyn h i l c a Nam C c. M t i dng kim cng l ng ch y cu n xoy c th gi i thch cho s khc bi t . ng tin c y Ng i ta c tnh c t i 10% Thin vng tinh v H i vng tinh c u t o t carbon. M t i dng kh ng l kim cng l ng n m ni thch h p c th lm ch ch h ng hay l t nghing t tr ng ra kh i s th ng hng v i chuy n ng quay c a hnh tinh. t ng r ng c nh ng i dng kim cng l ng bn trong H i vng tinh v Thin vng tinh khng ph i l t ng g m i, theo gio s Tom Duffy, m t nh khoa h c hnh tinh t i tr ng i h c Princeton. Bi bo ng trn Nature Physics lm cho nh ng hn, Duffy ni. i dng kim cng trng cng ng tin c y
Tuy nhin, nghin c u thm n a v thnh ph n c a H i vng tinh v Thin vng tinh l c n thi t tr c khi c m t k t lu n th t s d t khot, v lo i nghin c u ny r t kh th c hi n. Cc nh khoa h c c th ho c a phi thuy n ln nh ng hnh tinh ny, ho c h c th th m ph ng nh ng i u ki n ny trn Tri t. C hai l a ch n u c n nhi u nm chu n b , c n nh ng thi t b t ti n, v l i t ng cho m t s mi tr ng kh c nghi t nh t trong v tr . Theo abc.net.au Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2979/2/
57| 157| B n Tin V t L thng 1-2010
Khoa h c v ngh thu t th hi n chuy n ng

Chuy n ng chng ta lm th , ng v t lm th , nhng a s khng ai trong chng ta suy ngh m t cch c th c v n. Cho nn trong ph n l n l ch s , chng ta khng bi t chnh xc cc c th di chuy n nh th no. Trong m t tri n lm m i trng by London, Jonathan Miller a chng ta vo m t cu c hnh trnh i qua nh ng n l c c a con ng i nh m th hi n chuy n ng trong khoa h c v trong ngh thu t.
Ng a phi n c
Cc h a s chu u th k th 18 nh John Wootton, ng i v tc ph m Cu c ua ng vng Newmarket ( nh trn), th ng th hi n nh ng con ng a ang phi n c i trong t th gi ng nhau v theo ki u ng a g khng th c t . V n l chn c a con ng a ang phi n c i di chuy n qu nhanh cho t th th t s c trng th y. Cng ngh xu t hi n c u nguy vo nm 1877, khi Leland Stanford, m t ng i nui ng a ua v l th ng c bang California, yu c u nh nhi p nh chuyn ch p nh phong c nh Eadweard Muybridge nh c c xem c b n chn c a m t con ng a ang phi n c i c r i kh i m t t ng th i t i m t th i i m b t k no hay khng. tr l i cu h i trn, Muybridge b tr m t hng camera c c a s p c th xu ng b ng dy ko cng ngang qua ng ua; m t con ng a phi n c i vo ng ua s l y s i dy v i mng gu c c a n v v th kch ho t m t lo t nh ch p v n khi n ch y qua. K t qu l m t lo t nh lin t c th hi n cc giai o n chuy n ng t li u u tin ghi l i chuy n ng m t cch chi ti t.
58| 158| B n Tin V t L thng 1-2010
Cng trnh trn cho php cc h a s s a l i cho ng t th c a nh ng h , th d nh ng a. ( nh: B o tng Fitzwilliam, Cambridge)
i t ng v c a
ng v t v kh a thn Vo nh ng nm 1880, tr ng i h c Pennsylvania tuy n m Muybridge, v v i s h tr c a cc nh ha h c v th i n c a tr ng, nhi u lo t nh ch p hn c th c hi n, bao g m nh c a s t , v t mo v con ng i kh a thn. M t cu n sch tiu S v n ng c a ng v t su t p 781 t m nh nh th ny. Cng trnh ny mang l i cho Muybridge ti ng tm mun thu , b t ch p m t s th c t khng minh b ch: ng th ng ch p v nh ng lo t nh c a mnh n u m t khung hnh b thi u ho c b m , v nh nh ng ng i ph n kh a thn c a ng th n ng i ra gi ng nh nh khiu dm. Khiu v, 1887 ( nh: Eadweard Muybridge/B o tng Kingston)
59| 159| B n Tin V t L thng 1-2010
Nhi p nh ho t nghi m ng th i v i Muybridge, nh tri t h c v nhi p nh gia Etienne-Jules Marey cng s d ng nhi p nh phn tch chuy n ng. ng pht tri n m t phng php h a ph c t p xc nh t th c a m t con ng a d a trn s thay i p l c c a mng gu c c a n khi chng ti p xc v i m t t. Khi ng nhn th y chu i nh c a Muybridge, ng nh n ra r ng nhi p nh c th l phng th c n gi n hn lm cng vi c ny. Marey pht minh ra m t k thu t g i l nh ho t nghi m ch p nh ng giai o n c a chuy n ng trn cng m t t m phim, v i nhi u l n phi sng trn giy sao cho cc hnh nh chuy n ng ch ng ln nhau. Vo nh ng nm 1880, Marey chuy n s ch c a ng sang th thu t phn tch chuy n ng bay c a chim, ch p nh lin ti p c a nh ng con di c v v t mo. ng cn ph n khch n m c ng nghin c u m t con mng bi n b ng ng thi c. Phn tch chuy n ng bay c a con mng bi n, 1887.
( nh: Etienne-Jules Marey/Dpot du Collge de France, B o tng Marey, Beaune, Php)
60| 160| B n Tin V t L thng 1-2010
M t di s n
l i cho
Cc bi n th c a k thu t Marey c nhi u nh nhi p nh khc s d ng k t . Ch ng h n, b c nh ch p m t ng i ang nh y ny th c hi n b i nh h a s v iu kh c Thomas Eakins. T m nh h ng c a Marey cn xuyn bin gi i ra th gi i ngh thu t bn ngoi, ng ch nh t l trong nh ng tc ph m c a Tr ng phi V lai Italy h i u th k 20. c truy n c m h ng tr c ti p b i cng trnh c a Marey, h cho ch ng cc ng nt ln nhau ch p nh ng l c h c c a nh ng i t ng c a mnh. Nghin c u chuy n ng: Kh a thn nam, ng nh y sang ph i, 1885.
( nh: Thomas Eakins/Vi n Hn lm Ngh thu t Pennsylvania, Philadelphia)
61| 161| B n Tin V t L thng 1-2010
Hi u ng nh p nhy Vo th p nin 1930, di s n khoa h c c a Marey ti p t c c k th a b i Harold Edgerton, m t k s i n t i Vi n Cng ngh Massachusetts. Edgerton ch p nh ng b c nh s d ng n flash i n t t c cao t o ra hi u ng nh p nhy. V i nh sng flash le ln m t tri u l n m i giy, Edgerton ch p nh ng b c nh c a ng i nh ki m, v n ng vin nh y so v nhi u th linh tinh khc theo phong cch Marey nhng v i chnh xc cao hn v r nt hn. Quay g y, 1938. ( nh: Harold Edgerton/Michael Hoppen Gallery)
62| 162| B n Tin V t L thng 1-2010
Khoa h c, khng ph i ngh thu t Edgerton kho lo t tch mnh kh i nh ng nh nhi p nh khc nh Gjon Mili, ng i s d ng nh ng k thu t tng t nhng lm vi c v i nh ng i t ng mang tnh ngh thu t hn, th d nh v o v nh c s. ng khng khng: Ch c s th t thi. ng b t ti l m t ngh s. Ti l m t k s. Ti ng sau cc s th t.
Trong b c nh ch p nm 1952 ny, ngh s violin Jascha Heifetz ang chi n trong phng thu t i c a Mili khi nh sng g n v i ci v c a ng v ch nn chuy n ng c a n. ( nh: Gjon Mili/Time & Life Pictures/Getty Images)
63| 163| B n Tin V t L thng 1-2010
H u Eadweard Cng trnh c a Muybridge ti p t c gy h ng th, nh th hi n b i tc ph m ny c a Idris Khan mang t a ng ln t t ... H u Con ng i v S v n ng c a ng v t, th c hi n nm 2005. ( nh: Idris Khan/Victoria Miro Gallery, London)
64| 164| B n Tin V t L thng 1-2010
T t c l m t cht nhe i Vo th k 20, ci tr thnh m t l m t chuy n ng b ng cch lm m ho c nhe b c nh i m t cch c ch s d ng th i gian phi sng lu, nh trong b c nh c a Jonathan Shaw ch p b ba ng i nh y t i sn v n ng Alexander, Birmingham, Anh, nm 1996. S nhe nh c s d ng nh n m nh b n ch t lin t c c a chuy n ng ho c mang l i n t ng r ng v t ang chuy n ng nhanh n m c m t chng ta khng th t p trung vo n c. ( nh: Jonathan Shaw/Birmingham Library & Archive Services)
ng v v Trong tranh vui v ho t hnh, hi u ng ny thu c v i vi c s d ng cc ng v v ho c b ng cch v k t cng v i nhi u nt v ch bin. Billy Whizz, trch t The Beano Book, 1999. ( nh: Beano) Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2983/334/
65| 165| B n Tin V t L thng 1-2010
Xung quanh ci ch t c a m t nh v t l Iran
Nh ng ng i a tang mang thi th b c trong l c Iran c a Masoud Alimohammadi trong m tang c a ng b c Tehran vo hm 14 thng 1 nm 2010. Nh ng ng i a tang gi n d h ho nh ng kh u hi u ch ng M v ch ng Israel tham gia m a tang nh v t l h t nhn Iran b gi t trong m t v t n cng b ng bom. ( nh: AFP/Getty Images)
Chng ti ang s ng trong b u khng kh s hi, pht bi u c a Reza Mansouri, m t nh v tr h c t i tr ng i h c Sharif Tehran, v i s ng c a gi i tr th c th Iran sau v m st m t nh v t l gy ch n ng d lu n hm th ba r i. Masoud Alimohammadi, m t gio s v t l 50 tu i t i tr ng i h c Tehran, v a b gi t b ng m t qu bom i u khi n t xa g n vo s n bn xe m t. Qu bom pht n khi ng r i nh n s lm vo sng th ba tu n r i. T ng thu t c a gi i thuy n thng Iran quy trch nhi m cho M v Israel cho v t n cng, m t kh ng nh m pha M m t l l b ch. i u tra h s xu t b n c a Alimohammadi cho bi t ng khng ph i l m t nh v t l h t nhn ng d ng, nh cc phng ti n truy n thng Iran kh ng nh, m l m t nh v t l ton nghin c u c h c l ng t v l thuy t tr ng. ng cng b hn 50 bi bo v g n y th chuyn v cc l thuy t nng l ng t i. Bi bo cu i cng c a ng mang t a Nh ng nh n xt v nng l ng t i Gauss-Bonnet khi qut ng trn t Physical Review D h i thng 3 (Phys. Rev. D 79 063006).
66| 166| B n Tin V t L thng 1-2010
Khng c nghin c u no c a ng c ci g lin quan xa xi v i v kh h t nhn cho nn ti t h i khng bi t v soa h l i g i ng l m t nh khoa h c h t nhn v ni r ng M ho c Israel c l nh bom ng, pht bi u c a Subir Sarkar, m t nh v t l l thuy t t i tr ng i h c Oxford Anh. Khng ph i l m t nhn v t chnh tr Alimohammadi l m t trong b n nh v t l u tin hon t t lu n n ti n s c a mnh hon ton Iran, v t n c ny khng c chng trnh o t o ti n s tr c Cch m ng H i gio nm 1979. ng hon thnh lu n n ti n s t i tr ng i h c Cng ngh Sharif, ni Mansouri lm vi c. Alimohammadi l m t tn H i gio ngoan o v tham gia cc ho t ng lin quan n cu c cch m ng vn ha [Iran], Mansouri nh l i. M c d Mansouri c ni thm r ng Alimohammadi khng ph i l m t nhn v t chnh tr , nhng nh ng t ng thu t khc ni r ng tn c a ng n m trong s 420 tr th c k m t l th ng h s ph n i t i cu c b u c t ng th ng h i thng 6 nm ngoi. Khu tr ng i h c trn c tng c ng an ninh k t t b u c thng 6, ci chm ngi cho s no lo n t i t nh t Iran k t cu c cch m ng vn ha th i k thu c th p nin 1980 sau Cch m ng H i gio. Hng tin Reuters t ng thu t r ng c nh st ch ng b o ng bao vy tr ng i h c Tehran, ni Alimohamadi lm vi c, vo hm 8 thng 12 khi m t cu c mt tinh l n c t ch c nh m c c n tr s ph n khng k ch li t. Najib Ghadbian, m t nh khoa h c chnh tr t i tr ng i h c Arkansas v l tc gi quy n S dn ch ha v Ch ngha H i gio Thch th c Th gi i Arab, m t tnh hnh chung Iran l r t cng th ng, k t sau b u c . Chnh sch c a gi i c m quy n i v i phng Ty ngy cng c ng r n hn v ti r t lo ng i cho gi i tr th c t duy c l p , ng ni. Tnh hnh cng th ng h t nhn Trong khi , cu i tu n ny, cc nh ngo i giao t su n c, bao g m M v Anh, g p nhau th o lu n nh ng s c l nh tr ng ph t c th c i v i tham v ng h t nhn c a Iran. Ghadbian tin r ng nh ng cu c g p nh th ny ch ng vai tr tng c ng thm tinh th n bi phng Ty c a ch Ahmadinejad, lm cho tnh hnh thm nguy hi m i v i gi i tr th c Iran. Ci cc nh chnh tr phng Ty th t b i khng hi u n i l s ng h chng trnh h t nhn lan r ng kh p Iran, th m ch trong s nh ng ng i khng ng h ch t ng th ng ng nhi m, ng ni. B c tranh Iran m m tri h n v i t n c trong c m nh n c a Joo Magueijo, m t nh v tr h c t i tr ng Imperial College, London, ng i c th i gian lm vi c Iran h i nm 1999. Ti r t n t ng b i cc tr ng i h c v khu tr ng s r ng ri c a h , v c r t nhi u ni m vui v i sinh vin , ng ni. Trn h t th y, trong tr ng vi n, ti hon ton thch nghi gi a nh ng ng i h t s c ngoan o v nh ng ng i v th n ch ngha. H gi u c t s l a ch n c a nhau v i gi ng nh nhng v s khoan dung th t s (v hi n nhin tri v i lu t php).
67| 167| B n Tin V t L thng 1-2010
m tang Masoud Alimohammadi di n ra Tehran vo th nm tu n r i v th i bo The Times t ng thu t hng trm gi i ch c trung thnh c a chnh quy n vy quanh thi th c mang t nh c a nh v t l pha b c thnh ph . L cng vi ng s t ch c sau 14 ngy, theo phong t c H i gio. Theo physicsworld.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2982/2/
68| 168| B n Tin V t L thng 1-2010
H m t tr i chm l a t h t carbon c a Tri t s khai

L a qut qua h m t tr i nhm trong c l nh ng hnh tinh nhm trong khc. t h t ph n l n carbon trn Tri t v trn
M c d hnh tinh c a chng ta dung d ng cho s s ng g c carbon, nhng n c m t s thi u h t carbon b n. Nguyn t y cc sao ch i v h m t tr i nhm ngoi d i do g p hng nghn l n trn Tri t, so v i l ng silicon m m i v t th c. M t tr i cng giu c carbon tng t . Th t ra khng c nhi u carbon c u thnh nn Tri t so v i ci c s n, Edwin Bergin thu c tr ng i h c Michigan Ann Arbor pht bi u.
Ngy nay ton b l ng carbon bi n i u ? ( nh: Christian Miller/iStock)
L i gi i thch tr c nay cho s thi u h t y l r ng trong vng bn trong c a a b i ni Tri t hnh thnh, nhi t vt ln t i 1800 kelvin, cho carbon si ln h t. Nhng nh ng quan st nh ng h m t tr i ang pht tri n cho th y kho ng cch Tri t n m t tr i, nhi t qu ngu i lm b c hi b i carbon. Gi th m t i g m cc nh thin vn h c ni ng n l a th t ng trch. Cc nguyn t oxygen nng trong a b i s d dng k t h p v i carbon, t chy n, sinh ra carbon dioxide v nh ng ch t kh khc theo l i Jeong-Eun Lee thu c tr ng i h c Sejong Seoul, Hn Qu c, v cc ng nghi p, trong c Bergin, trong m t bi bo ng trn t The Astrophysical Journal Letters (arxiv.org/abs/1001.0818). B t k carbon r n no thu c h m t tr i nhm trong u b ph h y trong vng vi nm, k t qu tnh ton c a h cho bi t nh th . ng h cho l thuy t trn l th c t s d i do carbon trong vnh ai ti u hnh tinh bao quanh cc hnh tinh nhm trong tng ln khi b n cng ti n ra xa m t tr i. Carbon m Tri t ch a ngy nay ph i c phn pht sau ny b i cc ti u hnh tinh v sao ch i hnh thnh bn ngoi ph m vi c a ng n l a s khai, cc nh nghin c u ni. i u ny c l c m t ch l i ti m n: cc ph n ng ha h c trong h m t tr i nhm ngoi c th bi n
69| 169| B n Tin V t L thng 1-2010
i nh ng h p ch t carbon n gi n thnh nh ng phn t ph c t p hn, v d nh amino acid, thnh ph n quan tr ng c a s s ng, Bergin ni. Theo New Scientist Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2987/2/
70| 170| B n Tin V t L thng 1-2010
C ch siu d n m i cc h p ch t g c s t
M t khm ph b t ng b i cc nh nghin c u Cornell v cc tr ng thi tinh th l ng i n t trong m t ch t siu d n nhi t cao, g c s t, l m t b c ti n b n a h ng t i vi c tm hi u s siu d n v s d ng n trong nh ng ng d ng th d nh truy n t i cng su t. V nh ng k t qu ny c v gi ng v i ci chng ti quan st th y tr ng thi m c a cc ch t siu d n [g c ng], nn n cho th y y c th tiu bi u cho m t y u t chung trong c ch cho s siu d n nhi t cao hai h ch t li u tuy th nhng r t khc nhau ny, pht bi u c a ng i ng u nhm, J.C. Samus Davis, gio s khoa h c v t ch t ng ch J.D. White tr ng Cornell v l gim c Trung tm Siu d n thu c B Nng l ng M. Cc nh nghin c u m t k t qu c a h trn s ra ngy 8 thng 1 c a t p san Science.
nh qut STM th hi n m t di n tch 96 nano mt vung c a m t ch t siu d n g c s t cho th y cc electron s p thnh hng song song g i n tr ng thi tinh th l ng c a ch t l ng electron. S s p hng song song xu t hi n trong nh ng vng ng u nhin trong ton kh i tinh th , nh h ng th ng ng ho c n m ngang. ng cho xuyn qua b c nh trn l ranh gi i gi a hai vng. Khm ph ra s s p x p ny cho th y c ch c a cc ch t siu d n g c s t ph c t p hn tr c y ng i ta tin, v c l gi ng v i c ch cc ch t cuprate. ( nh: Phng th nghi m Davis)
71| 171| B n Tin V t L thng 1-2010
Nhi u nh l thuy t trng i cc ch t li u g c s t tc d ng gi ng nh cc ch t siu d n kim lo i thng th ng hn, trong cc electron ghp c p mang dng i n m t cch d dng m khng yu c u b t k s s p x p khng gian c bi t no c a cc nguyn t trong kim lo i. Nh ng ch t li u ny d n i n v i i n tr zero ch nh ng nhi t g n khng tuy t i, hay 270 Celsius. Cuprate, hay ch t g c ng, v nh ng ch t siu d n g c s t m i khm ph ho t ng ng ng nhi t m hn, m c d v n r t l nh (ln t i 120 Celsius i v i cuprate v 220 Celsius i v i h p ch t g c s t) khi n chng c ti m nng ng d ng th c ti n hn cho nh ng ng d ng c l n, th c t , th d nh cc ng dy truy n t i i n khng t n th t i n nng. Cuprate l oxide c a ng pha t p v i nhi u lo i nguyn t khc. Cc ch t siu d n g c s t ch m i c minh ch ng l n u tin trong nm 2008 l nh ng h p ch t ch y u pha t p s t v arsenic. V l do no , s pha t p lm mo d ng c u trc tinh th c a ch t li u theo ki u khi n n c th cho cc electron ch y m khng c i n tr . Vi c tm hi u c ch ny ho t ng c th m ra cnh c a vo vi c thao tc k thu t trn nh ng phin b n nhi t cao hn, hay theo l t ng, nhi t phng. Cc nh khoa h c s d ng m t knh hi n vi chui h m qut (STM) c bi t trong phng th nghi m c a Davis Cornell, trong m t u kh o st nh xu di chuy n ngang qua m t b m t theo t ng b c nh hn b r ng c a m t nguyn t . B ng cch bi n i dng i n ch y gi a u kh o st v b m t trn, Davis c th c ra ph cc m c nng l ng c a electron bn trong ch t v l p ra m t b c tranh phn b electron. Davis m i y c trao gi i th ng Kamerlingh-Onnes cho vi c pht minh ra k thu t ny. Davis v cc ng nghi p kh o st cc m u d i m c pha t p g m m t h p ch t c a calcium, s t, cobalt v arsenic tr thnh ch t siu d n khi l ng cobalt pha t p tng ln. Ch t li u c bi t h s d ng, do Paul Canfield t i Phng th nghi m Ames Iowa c a B Nng l ng M (DOE) ch t o, l m t s ch n l a thi t y u, Davis ni, v n c th c t lt t o ra m t b m t ph ng v c u trc nguyn t v hon ton khng c m nh v v n c n thi t cho k thu t STM. Ci tr nn r rng i v i i nghin c u l h ang c ci g r t khc v i trng i. H quan st th y cc hng ng tnh, c p nano c a electron cch nhau kho ng tm l n kho ng cch gi a t ng nguyn t s t, t t c s p th ng hng theo m t tr c c a tinh th c s , g i n cch th c cc phn t s p th ng hng trong m t tinh th l ng. Cc tinh th l ng, dng trong hi n th i n t , l m t lo i tr ng thi trung gian gi a ch t l ng v ch t r n trong cc phn t s p thnh hng song song c th i u khi n s i qua c a nh sng. Trong cc ch t tinh th r n gi ng nh ch t siu d n nhi t cao, cc electron khng cn g n v i t ng nguyn t m hnh x gi ng nh m t ch t l ng, v v th , Davis ni, cc electron d ng nh m t tr ng thi tng t nh m t tinh th l ng. B n khng th s d ng c s v t l ch t r n bnh th ng tm hi u cc ch t li u ph c t p nh th ny, ng ni. Cc nh khoa h c cn nh n th y cc electron t do di chuy n trong ch t li u trn theo h ng vung gc v i nh ng tr ng thi tinh th l ng i n t s p th ng hng ny. i u ny cho bi t
72| 172| B n Tin V t L thng 1-2010
cc electron mang dng i n khc v i nh ng nh ng electron s p hng bi u ki n trong cc tinh th l ng i n t . B c ti p theo s l xem nh ng i u ki n ny nh h ng nh th no ch t khi n bi n i thnh ch t siu d n. n s siu d n c a
Nh ng quan st trn gi ng m t cch kinh ng c v i ci Davis v i c a ng t ng th y cuprate. N u chng ti c th lin h nh ng quan st c a mnh nh ng ch t siu d n g c s t v i ci x y ra trong cc ch t siu d n cuprate, th c l n s gip chng ti tm hi u c ch chung cho s siu d n nhi t cao m i ch t li u nh th ny. Ki n th c c th gip chng ti thao tc k thu t trn nh ng ch t li u m i v i nh ng tnh ch t siu d n c i thi n cho cc ng d ng nng l ng, Davis ni. Cc nh khoa h c n t Phng th nghi m qu c gia T tr ng cao t i tr ng i h c bang Florida v i h c St. Andrews, Scotland, h p tc v i nhau trn nghin c u ny. H p tc c ti tr b i Phng Khoa h c thu c DOE; Qu Khoa h c qu c gia Hoa K; Phng Nghin c u H i qun Hoa K; Trung tm Nghin c u K thu t v Khoa h c v t ch t Anh qu c; v Trung tm Ti tr Nghin c u Scotland. Theo Science Daily Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2990/2/
73| 173| B n Tin V t L thng 1-2010
V t b i b n c th l h u qu hai ti u hnh tinh va nhau

M t v t b i b n trong vnh ai ti u hnh tinh c l i di n cho b ng ch ng m t s va ch m gi a cc ti u hnh tinh trong th i k hi n i. u tin c a
S d ng m t chi c knh thin vn New Mexico, m t chng trnh kh o st ti u hnh g i l LINEAR (Nghin c u Ti u hnh tinh G n Tri t Lincoln), ghi c m t v t b i di vo hm 6 thng 1.
M t c p ti u hnh tinh c l m vo nhau sinh ra v t b i ny trong vnh ai ti u hnh tinh, trng qua nh y thu t knh thin vn WIYN trn nh Kitt, Arizona. Hai mi tn ch vo ci c l l m t m nh v c a m t trong hai ti u hnh y. ( nh: J Annis/M Soares-Santos/D Jewitt/Fermilab/UCLA)
V t b i trn, g i l P/2010 A2, trng gi ng nh m t ci ui sao ch i, nhng khng gi ng nh a s sao ch i, n c tr trong vnh ai ti u hnh tinh n m gi a H a tinh v M c tinh. B ng ch ng cho th y v t b i trn c l m nh v m t s va ch m gi a cc ti u hnh tinh xu t pht t nh ng quan st m t v t th ln c n (xem hnh). V t th y c v l m t ti u hnh tinh b ngang 200 mt ang chuy n ng ngang qua b u tr i v i t c b ng v cng h ng v i v t b i, theo cc quan st th c hi n b i Javier Licandro thu c Vi n V t l thin vn Qu n o Canary. Th i gian th c David Jewitt thu c tr ng i h c California Los Angeles ni v t th 200 mt y c l l m t m nh v l n thu c trong nh ng ti u hnh tinh va ch m, ph n l n chng b ph h y trong c va p. p l c t nh sng m t tr i s th i m my m nh v thu c thnh m t ci ui di.
74| 174| B n Tin V t L thng 1-2010
V h y di t c l x y ra cch nay vi ba tu n tr c, khng bao lu tr c khi P/2010 A2 c pht hi n, ng ni. s l b ng ch ng m i nh t c a m t trong nh ng v va qu t ti u hnh tinh tnh cho n nay. H hng cc ti u hnh tinh c t t c cc thnh vin chuy n ng theo qu o gi ng nhau ngy nay c kh nng hnh thnh trong nh ng v va ch m d d i, nhng trong qu kh xa xi hn nhi u. Chng ti th y b ng ch ng r t r rng cho nh ng va ch m trong vnh ai ti u hnh tinh [ x y ra] nhi u ch c tri u nm tr c y, Jewitt pht bi u v i New Scientist. Ci r rng n u cch gi i thch va ch m l ng l chng ti ang trng th y m t ci v c b n nh n x y ra. M t sao ch i c m t tr i s i m? M t gi i thch khc, P/2010 A2 l m t sao ch i vnh ai chnh, m t v t th trong vnh ai ti u hnh tinh th nh tho ng le ln v m c m t ci ui gi ng nh sao ch i. Cc nh thin vn tin r ng cc sao ch i vnh ai chnh c cung c p s c m nh b i cng c ch nh sao ch i thng th ng bng nng ln b i nh sng m t tr i v b c hi, th i ph ch t kh v b i. M t s v t th nh th ny c tm th y, nhng cho n nay, ton b trong s chng c qu o thu c ph n pha ngoi, l nh hn c a vnh ai ti u hnh tinh. P/2010 A2 c tr trong ph n pha trong, m p hn, ni c cho l ch a t bng hn. Jewitt ang hi v ng c ph chu n quy n h ng Knh thin vn v tr Hubble vo P/2010 A2 tm ki m thm nh ng m nh v t v va ch m c th c. N u ti trng th y nh ng m nh v , ti ngh s l m t b ng ch ng anh thp ng h cho cch l gi i va ch m, ng ni. Cnh c a nhn v qu kh ng cn tin on r ng kho ng cch gi a v t th 200 mt trn v ci ui s tng ln. l v p l c nh h ng m t tr i c th th i bay ra ngoi nh ng h t b i trong ci ui nhng c t tc ng ln t ng v tr v m v kia, n c qun tnh gi cho qu o c a n tng i khng thay i. N u ha ra n l m t v va ch m, th n s mang l i m t cnh c a khng c ti n l nhn vo nh ng s ki n d d i nh hnh nn vnh ai ti u hnh tinh. Cc va ch m c cho l ph h y nh ng ti u hnh tinh nh theo th i gian, bi n chng thnh b i, Jewitt ni. Khng r l nh ng v va ch m gi a cc ti u hnh x y ra th ng xuyn nh th no. Nhng Bill Bottke thu c Vi n Nghin c u Ty Nam Boulder, Colorado, Hoa K, ng r ng P/2010 A2 c th l k t qu c a m t va ch m nh th . Cc ti u hnh tinh th t s va ch m l n nhau, ng ni. Cc va ch m l qu trnh a ch t c b n x y ra trong vnh ai ti u hnh tinh ngy nay. Theo New Scientist Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2994/2/
75| 175| B n Tin V t L thng 1-2010
Ti n g n n Tri t khi n cc ti u hnh tinh b ng t

Chng ta u bi t r ng nh ng va ch m thin th ch c th gy ra nh ng tai bi n trn Tri t gi th d ng nh Tri t c th tr a tr l i. S ch m trn c li g n v i hnh tinh c a chng ta c v nh lm cho c u trc c a m t s thin th ch b lay chuy n. Quan i m gi i thch cho m t cu c. a s cc ti u hnh tinh nhu m mu s m en a do s b n ph khng thng ti c c a cc h t v tr . Nhng m t s ti u hnh tinh c tr trong h m t tr i nhm trong l i xanh nh t, gi ng nh ph n bn trong c a cc thin th ch.
Kho ng cch m cc ti u hnh tinh g n Tri t ti n n hnh tinh c a chng ta c th gi i thch cho mu s c c a chng. (Minh h a: ESO)
M t l thuy t cho r ng chng tr i qua nh ng va ch m, phi tr n l p tinh nguyn trn b m t c a chng. Nay cc nh nghin c u ng u l Richard Binzel Vi n Cng ngh MIT v a xc nh n m t l thuy t knh ch khc. H tnh ton hnh tr ng qu o c a 95 ti u hnh tinh i vo h m t tr i nhm trong. Hn n a tri u nm qua, m t s qu o v n xa qu o c a Tri t, v m t s qu o khc b l ch m t cch nguy hi m n g n qu o hnh tinh chng ta. Trong s 20 ti u hnh tinh xanh xm nh t nh t thu c m u nghin c u, m i ti u hnh tinh u c kh nng ch m trn g n v i Tri t. Vng nguy hi m K t qu trn g i r ng l c h p d n c a Tri t m r ng ra khng gian bn ngoi v gy nhi u trn nh ng ti u hnh tinh n qu g n, c l gy ra s tr t l lm phi ra l p bn d i. cho ph h p v i s l ng ti u hnh tinh xanh xm quan st th y, i nghin c u tnh ton hi n t ng ny ph i x y ra v i b t k ti u hnh tinh no ti n n trong c li kho ng 100.000 kilo mt tnh t hnh tinh c a chng ta.
76| 176| B n Tin V t L thng 1-2010
L thuy t c a h s c ki m tra vo nm 2029, khi m t ti u hnh tinh t i tn g i l Apophis s p i vo c li cch Tri t kho ng 40.000 km. Binzel trng i n s nh hnh l i b m t v i mu. L c ph i m nh s px pl i ng nt trn b m t, ng pht bi u v i New Scientist. S th t th v n u c con tu kh o st a ch n trn Apophis, sau bay st bn n, quan st v l ng nghe s v n t v ti ng rn r c a n khi n trong hnh trnh i qua Tri t. Tham kh o: Nature (DOI:10.1038/nature08709) Theo New Scientist Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2997/2/
77| 177| B n Tin V t L thng 1-2010
Nh ng b c nh p c a D i Ngn h do m t nh thin vn nghi p d ch p

M t nh thin vn nghi p d lm s ng s t gi i nghin c u thin vn trn kh p th gi i v i nh ng b c nh ch p b t ng ny c a v tr - ch p t sn v n nh ng. Peter Shah, 38 tu i, khot m t ci l trn mi ngi nh g c a ng v l p chi c knh thin vn 8 inch khim t n c a mnh. t bn trong
Sau hng thng kin nh n ch i th i kh c thch h p, ng ch p c m t lo t nh l th c a D i Ngn h t m nh v n sau nh c a ng.
n t ng: Nh thin vn nghi p d Peter Shah ch p b c nh khng th tin n i ny c a chm sao Pleiades (Th t tinh) t m t chi c knh thin vn trong nh v n c a ng.
78| 178| B n Tin V t L thng 1-2010
nh ch p c a ng cho th y s r c r c a nh ng c m sao cch Tri t hng nm nh sng v p nh nh ch p t knh thin vn v tr Hubble tr gi 2,5 t b ng Anh. Nhng Shah ch chi c 20.000 b ng Anh trang b cho ngi nh v n c a ng m t chi c knh thin vn n i v i my tnh trong nh c a ng. ng ni: a s m i ng i thch i th th n trong nh v n c a mnh nhng m nh v n nh ti mang tnh cng ngh cao hn cht so v i a s . Ti s a nh c m t mi tr t nn ti c th ng i tho i mi v nhn ng m b u tr i.
Kin nh n: Shah b ra hng thng trong v n sau nh mnh c n th n ch p l y nh ng b c nh, trong c b c nh ny c a tinh vn u Kh .
79| 179| B n Tin V t L thng 1-2010
V tr : B su t p nh, trong c b c nh ny c a tinh vn B t bong bng, c th snh ngang v i nh ch p b i knh thin vn Hubble tr gi 2,5 t b ng Anh.
Ti c m t phng ti n r t khim t n nhng n v a cho th y m t cnh c a nhn vo v tr l r ng m i v i t t c m i ng i chng ta cho d l v i s ti n t i nh t. Ti ph i nh n n i v ch p cc b c nh trong th i gian vi thng v b u tr i Anh th ng b my che ph v b n c n c i u ki n th i ti t trong. L nhn vin vn phng, s ng trong m t ngi nh g m t t ng trn s n i Meifod, g n Welshpool, Powys, Shah khao kht tr thnh m t nh thin vn k t khi m ng mua cho ng m t chi c knh thin vn 5 b ng Anh khi ng ln 7. Nh ng b c nh c a ng bao g m tinh vn N v tinh vn Ng n u c. u Kh , Thin h xo n c M33, Thin h Tin
80| 180| B n Tin V t L thng 1-2010
C m h ng: Shah khao kht tr thnh m t nh thin vn k t khi m ng mua cho ng m t chi c knh thin vn 5 b ng Anh khi ng ln 7. Hnh trn l Thin h xo n c M33.
81| 181| B n Tin V t L thng 1-2010
Khng t n km: Shah, 38 tu i, trang b cho ngi nh v n c a ng m t mi tr t v b ra 20.000 b ng Anh n i chi c knh thin vn c a ng v i my tnh trong nh tr c khi ch p cc b c nh.
Nh ng b c nh c a Shah, m i nh g m kho ng 30 khung hnh, s sch m i mang t a Mirror Image ( nh Gng).
c in trong m t t p n
V c a ng, Lisa, ng h tinh th n cho ng trong nh ng m di ng m sao, lin t c mang nh ng tch c ph. V c u con trai 2 tu i Oliver c a i v ch ng th t ra h ng th v i s thch c a ng b .
Shah ni: l m t ti h p d n, c qu nhi u th ang di n ra trn y v ti r t t ho c th ch p c cc b c nh t ngi nh v n c a mnh. Theo Daily Mail Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2998/334/
82| 182| B n Tin V t L thng 1-2010
Cc thin th ch n mnh ang sn u i Tri t

M t ti u hnh tinh nh xu bay ve vn Tri t h i tu n r i m t l n n a nh c nh kh nng b t n cng c a hnh tinh chng ta tr c nh ng v t th c qu o khc th ng a chng vo tr chi tr n tm v i loi ng i. M t chi c knh thin vn m t t theo di m t t ng v tr 10 mt bay s t qua qu o c a chng ta v a ng ba ngy tr c m t c tr t h t vo hm 13 thng 1, khi n bay kho ng cch ch b ng m t ph n ba kho ng cch c a m t trng. Ti u hnh tinh trn cha bao gi c trng i va vo Tri t v s b c chy tr c khi ch m xu ng m t t trong b t k tr ng h p no. Nhng qu o b t th ng c a n c v nh c thin nhin d ng s n m t cch ti tnh trnh n con ng i c a chng ta trong v tr (xem hnh). C kh nng nhi u v t th l n gy ra s thi t h i nghim tr ng ang n mnh d i nh ng tnh hu ng tng t .
Hi m nguy ang rnh r p trn
u chng ta. ( nh: Joe Tucciarone/SPL)
Nhng nh ng ti u hnh tinh nh hn ci v n c th gy t n h i cho Tri t n u chng c kch th c t nh t 30 n 50 mt th ng qu m nh t nn cc knh thin vn kh pht hi n ra, tr khi trong kho ng th i gian ng n ng i khi chng ti p c n g n v i Tri t. i v i m t ti u hnh tinh g n Tri t tiu bi u, con ng i ch bi t t i nh ng s xu t hi n ny tr c vi nm ho c vi th p k . Tuy nhin, m t v khch b t ng h i tu n r i, tn g i l 2010 AL30, gi kho ng cch xa v i Tri t nn khng trng th y trong hn m t th k . S n trnh lu nay x y ra l b i v chu k qu o quanh m t tr i c a n l 366 ngy r t g n v i chu k nm c a Tri t (m c d s i qua g n v a ni lm d ch chuy n t ng v tr vo m t qu o 390 ngy). Gi ng nh m t chi c xe ua hi ch m hn m t cht b v t ln t t b i i th knh ch c a n trn m t ng ua trn, n v n gi kho ng cch xa v i Tri t trn nh ng qung ng di n a.
83| 183| B n Tin V t L thng 1-2010
Kho ng cch gi a 2010 AL30 v Tri l ngy 13 thng 1 v a qua.
t ngy cng rt ng n l i nm qua nm. C tr t h t trn hnh
2010 AL30 c l thu c lo i tr ranh i v i cc ti u hnh tinh ang n mnh, pht bi u c a Alan Harris thu c Vi n Khoa h c V tr Boulder, Colorado, Hoa K. Nh ng ti u hnh tinh ng b tng t c l ang n mnh v i nh ng chu k r t g n v i hai, ha, ho c b n nm,vn vn, Harris ni. Nh ng ti u hnh tinh c chu k kho ng b n nm c nguy c r i ro cao nh t v i Tri t, v chng s ng b v i c Tri t v M c tinh, theo pht bi u c a Timothy Spahr thu c Trung tm Nghin c u Ti u hnh tinh Cambridge, Massachusetts. Nh ng ti u hnh tinh nh th s b nh h ng m t ph n b i l c h p d n c a M c tinh, thc chng vo m t hnh trnh va ch m v i Tri t. Nh ng ti u hnh c qu o khng ng b cng c th n mnh. Nh ng ti u hnh tinh c qu o ch y u n m bn trong qu o c a Tri t g i l nh ng ti u hnh tinh Aten tr i qua ph n l n th i gian c a chng trong nh chi c a m t tr i khi nhn t Tri t, nn cc knh thin vn kh theo di chng. Nhng cc ti u hnh tinh Aten s d theo di n u knh thin vn c t g n m t tr i hn trong m t qu o g n Kim tinh, ch ng h n. M t chi c knh thin vn nh th s cn gy kh d cho nh ng ti u hnh tinh n mnh trong nh ng qu o ng b , Harris ni. ng th a nh n r ng chi ph cho m t s m nh nh th s cao, bi t r ng ch m t ph n nh cc ti u hnh c kh nng trong qu o ng b ha. M t khc, ti ngh ti th chi ti n cho d n hn l cho nh ng my qut hnh l sn bay nh m pht hi n k nh bom, ci cng c u
84| 184| B n Tin V t L thng 1-2010
thnh m t m c chi ph v r i ro tng t cho c ng ng, ng ni. M t bo co c a y ban Nghin qu c qu c gia Hoa K nh gi cc chi n l c sn lng ti u hnh tinh, trong c vi c s d ng knh thin vn v tr , s s m xu t hi n. Nhng cho d khng c i quan st no t g n Kim tinh, th Phi thuy n Kh o st H ng ngo i Tr ng r ng (WISE) v a m i phng ln qu o cng c th theo di b t k ti u hnh tinh ng b v i Tri t no c kch th c l n l n hn 1 kilo mt b ngang. Nh ng ti u hnh tinh l n trong qu o gi ng nh 2010 AL30, kho ng cch c t Tri t n m t tr i ho c g n hn, s m v sng trong vng h ng ngo i, khi n chng l mi ng bnh ngon cho WISE theo di, Spahr ni. Tuy nhin, ngay c WISE cng s ch c th theo di m t ph n nh nh ng ti u hnh tinh kch c trung bnh trong nh ng qu o ny, ng ni. B t ch p nh ng n l c t t nh t c a chng ta, a s ti u hnh tinh n mnh qu nh v qu m pht hi n ra cho n khi chng chng p n trn u chng ta cho d qu oc a chng l g, l hay khng l . M ng bu n c a cu chuy n l ph n l n nh ng kh i v tr ng c y khng hi n hi n tr c m t chng ta trong a ph n th i gian, Spahr ni.
2010 AL30 l m t ci boomerang nhn t o ?

Cc nh thin vn pht hi n ra 2010 AL30 ch vo ngy tr c khi n rt qua Tri cch b ng m t ph n ba kho ng cch n m t trng. t kho ng
Qu o th tnh ton t hai ngy u quan st b ng knh thin vn cho bi t n i qua g n Tri t vo nm 2005 v i qua g n Kim tinh vo nm 2006 m t qu o gi ng m t cch kh nghi v i qu o c a phi thuy n Venus Express c a chu u, phng ln vo thng 11 nm 2005 v n Kim tinh vo thng 4 nm 2006. i u khi n Michael Khan, m t k s t i C quan V tr chu u, v nh ng ng i khc cho r ng v t th trn c l khng ph i l m t ti u hnh tinh g c , m l m t t ng tn l a cn l i t v phng phi thuy n trn. Tuy nhin, sau , nh ng quan st khc tinh ch nh qu o c a v t th . Gi th r m c d 2010 AL30 th t s ti n kh g n n Kim tinh vo nm 2006, nhng n cha h ti n r t g n Tri t vo nm 2005. Th t ra, c tr t h t h i tu n r i l m t l n ti p c n c a n v i Tri t k t t nh t l nm 1920. V i k t qu m i ny, gi th n l t Khan ni r ng v t th trn khng th l m t m nh tn l a phng phi thuy n Venus Express t Tri t v c l n c ngu n g c t nhin. Theo New Scientist Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3000/2/
85| 185| B n Tin V t L thng 1-2010
Khm ph b m t hnh thnh nh ng mng ph ng c c m ng

Cho l ng nh ng l p k t tinh c c m ng thu c nh ng ch t khc nhau ln trn m t ch t n n m t qu trnh g i l m c ghp l cng o n quan tr ng i v i vi c s n xu t cc d ng c bn d n. Nhng cc nh v t l lu nay khng hi u n i t i sao m t s ch t hnh thnh nn nh ng l p b ng ph ng c tr t t , cn m t s ch t khc m c ln nh ng c u trc g gh ki u m . M c d cc nh nghin c u t o ra c nh ng m hnh m c ghp h tr cho ngnh cng nghi p vi i n t , nhng ci t ra khng th l th y c t ng nguyn t di chuy n nh th no t v tr ny sang v tr khc trn b m t trong khi hnh thnh nn m t l p v cc nguyn t qu nh b v di chuy n qu nhanh. Tuy nhin, gi th Itai Cohan v cc ng s t i tr ng i h c Cornell M v a thu c ki n th c quan tr ng v s m c ghp b i vi c ch t o nh ng l p k t tinh g m cc h t keo, chng to hn nguyn t v chuy n ng ch m hn nhi u. H ti n hnh cng vi c ny b ng cch g n m t l p gi ch t g m nh ng qu c u plastic ng knh 1 m ln trn m t ch t n n ph ng, sau dm vo m t dung d ch g m nh ng qu c u y. Nh ng qu c u ny t do chm l ng ln trn b m t k t tinh, ni chng t t hnh thnh nn m t l p m ng.
B n nh ch p b n th i i m khc nhau trong m t th nghi m tng tr ng tinh th . nh: nhm Itai Cohen.
m ph ng tng tc ht lm cho cc nguyn t k t tinh thnh l p, i nghin c u thm nh ng chu i polymer nh hn vo h n h p, chng cu n l i thnh nh ng qu c u v i ng knh ch ng 100 nm. C qu c u polymer v qu c u plastic nh hn u b x y t i lui do nh ng thng ging nhi t ng u nhin trong n c (chuy n ng Brown). Nhng khi hai lo i qu c u n g n nhau trong c li 100 nm, cc chu i polymer khng cn l p kht gi a chng n a. V khng cn chu i polymer gi a cc qu c u y chng ra xa, nn cc qu c u b t u n g n nhau m t s m t cn b ng trng tng t nh l c ht t m ng n.
86| 186| B n Tin V t L thng 1-2010
Cc qu c u ang chuy n
ng
i nghin c u ch p m t lo t nh hi n vi quang c a b m t trong vi ngy, k t h p chng thnh m t b phim th hi n cch th c nh ng qu c u plastic di chuy n (xem bn d i). D li u cho bi t khi t ng qu c u p ln trn b m t, chng chuy n ng ra xung quanh m t cch ng u nhin. Nhng n u cc qu c u qu g n nhau, chng c th k t l i hnh thnh nn m t hn o k t tinh c th l n ln b ng cch ht thm nh ng qu c u khc. Trong m t th gi i l t ng, nh ng hn o ny s l n ln, bao ph ton b ch t n n, trong khi v n duy tr b dy ch m t qu c u. Tuy nhin, trong th c t , cc qu c u c xu h ng p ln trn m t hn o c s n v n u nh ng qu c u ny khng th di chuy n ra ngoi ra c a o v i ln ch t n n, th hn o s chuy n thnh m p m. Vi c tm hi u v i u khi n nh ng qu trnh gy ra nh ng hng ro x p b c nh th l quan tr ng i v i vi c pht tri n cc k thu t ch t o cc mng m ng hon ton ph ng. Khi tng tc gi a cc nguyn t c th m r ng ra vi l n bn knh nguyn t , th cc nguyn t ra c a m g i n ch u m t t ng h p l c ht h ng vo gi chng trn hn o. Tuy nhin, lin k t gi a cc qu c u plastic trong h m hnh c a i Cornell ng n hn nhi u (so v i bn knh cc qu c u) v cc nh v t l khng trng i nhn th y m t hng ro nh th . Nhng h l i th y, n truy n c m h ng cho h nghin c u hng ro, s d ng nhp quang h c t m t qu c u g n ra b c thang v quan st ci x y ra sau . i Cornell nh n th y m t qu c u i qua m t ra b c thang n nt m ng g n nh t ph i di chuy n xa hn ba l n so v i m t qu c u di chuy n n m t nt m ng ln c n theo b t k h ng no khc. V chuy n ng c a cc qu c u c m t b ng s di chuy n ng u nhin, nn vi c i qua m t ra b c thang c th m t th i gian lu hn chn l n so v i di chuy n theo h ng khc ngha l m t qu c u c kh nng l i trn hn o hn l i ra kh i o.
Gi n cc nguyn t khu ch tn bn trn v g n m t hn o tinh th . Cc h t mu xanh l ang ti p xc v i ph n ra ho c gc, ni chng b c n tr . H t mu cam g p hng ro c n nh hn v n di chuy n t nt m ng sang nt m ng. 1 l k hi u m t lin k t b ph v . 2 l k hi u m t lin k t ang hnh thnh. g n ra ho c gc, cc nguyn t khng c nguyn t lng gi ng m i hnh thnh lin k t, l ci t o ra ro c n. nh: Nhm Itai Cohen.
Cohen pht bi u v i physicsworld.com r ng nh ng hi u ng lin quan n s khu ch tn nh th , theo ng hi u, cha t ng c xem xt trong cc m hnh m c ghp nguyn t , nhng chng c th c lin quan, b i v cc nguyn t b x y qua kauh trn m t ch t n n b i cc dao ng m ng. K t qu l cc nguyn t c th g p n n kp khi n i vo nh ng ti n trnh ho t ng ch ng l i s hnh thnh c a nh ng mng m ng hon ton ph ng.
87| 187| B n Tin V t L thng 1-2010
Nghing v m t s di chuy n ng u nhin

Trn m t quan i m tch c c hn, Cohen ni r ng cc mng m ng g m cc qu c u v nguyn t c th dt ph ng ra b ng cch chuy n d ch trn h ng khu ch tn. Trong tr ng h p cc qu c u, i u ny c th th c hi n n gi n b ng cch tng s khng kh p m t gi a cc h t v ch t l ng, v cho tr ng l c lm nhi m v c a n. C th lm tng t i v i cc nguyn t b ng cch thi t t cc i n tr ng. M t hi n t ng khc c th nghin c u b ng cc qu c u l s ti c u trc b m t m t s bi n d ng m ng tinh th th ng x y ra khi mng m ng v ch t n n l nh ng ch t khc nhau. Hi n t ng ny c th m ph ng b ng cch s d ng hai lo i qu c u kch th c khc nhau cho ch t n n v mng th m i hi n ang nghin c u. Cohen cn nu r ng nh ng tinh th c u t o g m nh ng qu c u kch c micron th t h t s c h p d n. Th t v y, chng c th c u t o v i nh ng h ng s m ng ngang c v i b c sng quang h c. i u ny c ngha l c th s d ng chng lm cc tinh th quang l ng t trong nh ng d ng c truy n thng quang h c. Cng trnh c bo co trn t Science 327 445 . Theo physicsworld.com & physorg.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3004/2/
88| 188| B n Tin V t L thng 1-2010
B y ion b ng tr ng nh sng
nh sng laser: cc nh v t l
c l nh ng ng i u tin b y c m t ion b ng phng ti n quang h c. ( nh: David Marchal)
Cc nh v t l c kh ng nh b y c cc ion c thn l n u tin b ng laser m t thnh t u c th m r ng cnh c a n nh ng m ph ng tin ti n c a cc h l ng t . Tr c y, vi c b y cc h t nguyn t tun theo m t quy lu t c b n: s d ng tr ng i n t t n s v tuy n (RF) i v i cc ion, v laser quang h c i v i cc h t trung ha, th d nh cc nguyn t . y l v cc tr ng RF ch c th tc d ng l c i n ln cc i n tch; vi c c g ng s d ng chng trn cc h t trung ha s c t tc d ng. M t khc, laser c th li m men l ng c c c a cc h t trung ha v pha gi a c a chm tia. Nhng b y quang h c thu c tng i y u, v v th cc ion nh y v i i n tr ng t n l c d dng thot ra ngoi. Nay Tobias Schaetz v cc ng nghi p t i Vi n Quang h c L ng t Max-Planck Garching, c, kh ng nh gi i c bi ton ny. H c th ni v i physicsworld.com r ng v h ang c k ho ch trnh v i m t t p san c chnh sch c m khng cho truy n t thng tin v i cnh bo ch, nhng trong m t b n th o c t i my ch arXiv, h m t b ng ch ng th c nghi m c tnh nguyn t c lm th no nh ng chm laser m nh hn, t p trung hn c th b y cc ion b ng phng php quang h c trong hn m t mili giy. Ion magnesium c thn
Trong th nghi m trn, nhm c a Schaetz lm l nh m t ion 24Mg+ c thn trong m t b y RF chu n tr c khi ch ng ln n m t tr ng laser m nh. Sau , cc nh v t l t t gi m tr ng RF xu ng m c zero sao cho ion c gi b i m t mnh tr ng nh sng thi. Cu i
89| 189| B n Tin V t L thng 1-2010
cng, h quan st nh sng hunh quang c a ion qua m t camera CCD b b y thnh cng hay khng.
ki m tra xem n c
Trong m t s th nghi m, h tnh ton th i gian b y l kho ng 1,8 ms. Th i gian s ng c a ion trong b y l ng c c quang b h n ch b i s tn x photon v do c trng i s c th c i thi n b i nh ng k thu t tn ti n, h lu . Cc b y quang cho ion c th gip ch cho cc m ph ng trn cc h l ng t . N u cc b y quang c ch ng ln trn cc b y RF, th c kh nng m ph ng trong khng gian hai ho c ba chi u, ho c cc h t va ch m theo nh ng phng php m i. L i th l n nh t c a vi c c th b y m t ion b ng phng php quang, thay v [s d ng] m t i n c c RF, l khi ng i ta c th nghin c u va ch m gi a m t nguyn t trung ha v m t ion nng l ng th p, Yu-Ju Lin, m t nh nghin c u t i Lin Vi n L ng t t i tr ng i h c Maryland, M, gi i thch. N u m t ion v n b b y b i m t i n c c RF, th n lun c m t chuy n ng vi m RF c m ng t c l ng nng ci gi i h n nng l ng c a cc va ch m c th th p m c no. 'C s v t l th c nghi m tuy t v i' Andrew Steane, m t nh v t l l ng t t i tr ng i h c Oxford, Anh, g i nghin c u trn l c s v t l th c nghi m tuy t v i, m c d ng lu r ng n l m t m r ng c a nh ng t ng v th nghi m tr c y. [M t b y quang] nh th t t nhin c s d ng r ng ri trong cc th nghi m trn nguyn t trung ha, ng ni. Vi c p d ng t ng cho cc ion m r ng thm h p cng c s n c cho cc th nghi m trong ngnh v t l nguyn t c b n v c h c l ng t . B n th o c a nghin c u trn c t i arXiv:1001.2953. Theo physicsworld.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3011/2/
90| 190| B n Tin V t L thng 1-2010
Gi i th ng Crafoord cho nh h i dng h c huy n tho i

Nh h i dng h c ng i M Uwalter Munk v a c Vi n Hn lm Khoa h c Hong gia Th y i n trao gi i Craaford nm nay cho ngnh v t l a c u. Munk c vinh danh cho nh ng ng gp tin phong v c b n c a ng cho s hi u bi t c a chng ta v s lu thng i dng, th y tri u v sng, v vai tr c a chng trong ng l c h c c a Tri t.
Walter Munk nh n m t b n sao c a vn l t sng c i t H i Groundwell nh m tn vinh nghin c u tin phong c a ng v sng i dng (2007). nh: Chuck Colgan
Nh nghin c u tr danh ng i M ny c l n i ti ng nh t v i cch ti p c n c tnh l ch s c a ng v i khoa h c i dng, c bi t l s am hi u c a ng v t m quan tr ng c a th y tri u trn nhi u ph m vi khc nhau. "Khng nghi ng g n a, Walter l nh khoa h c c ng gp nhi u hn b t k ng i no khc do nghin c u h i dng h c trong hn 50 nm qua, pht bi u c a Leif Anderson, m t nh ha h c i dng t i tr ng i h c Gothenburg, Th y i n, ng i l m t thnh vin c a y ban xt gi i. Nh vua v N hong Th y i n s trao cho Munk m t t m sc 4 tri u Krona Th y (kho ng 550 000 la M), t i m t bu i l t ch c t i Stockholm vo thng 5 t i.
91| 191| B n Tin V t L thng 1-2010
i n
T ng c m thnh nhn vin ngn hng Sinh ra Vienna, n c o, vo nm 1917, Walter Munk v gia nh ng chuy n sang bang New York vo nm 1932 khi gia nh c a ng hnh dung ra m t s nghi p ngn hng cho ng i con trai y tri n v ng c a h . Tuy nhin, Mink s m nh n ra r ng ni m am m th t s c a ng l khoa h c t nhin, cho nn ng u qun vo Vi n Cng ngh California, ni ng l y b ng c nhn khoa h c v t l vo nm 1939. Sau m t th i gian ng n lm vi c cho qun i M, Munk c mi n tr ti n hnh nghin c u qun s t i Vi n H i dng h c Scripps t i tr ng i h c California. ng v n l i vi n sau Th chi n th hai v hon thnh lu n n ti n s c a ng thu c ngnh h i dng h c vo nm 1947 v c phong hm gio s vo nm 1954. Trong n a sau th k 20, Munk lm cch m ng ha ngnh khoa h c h i dng b i s p d ng ch t ch c s ton h c cho cc i dng c a th gi i lin h chng v i ng l c h c ton c u bao qut hn. M t th d l nghin c u c a ng v nh ng ti n trnh ha tr n trong cc i dng, ci gip c i thi n b c tranh c a chng ta v s phn b nhi t trong cn cn nng l ng ton c u. ng mang l i cho chng ta m t c s l thuy t gi i thch s lu thng v gi khi cc m hnh kh h u tr nn ph c t p hn, Anderson ni. Nh l t vn c a n c M Munk cn h ng l i t h c mang l i n, m t c cho n b i nh ng c ng ng l t vn trn kh p th gi i, mn th thao nh ng ti n b trong d bo th y tri u v sng do nghin c u c a nh h i dng i. Erik Huss, m t pht ngn vin cho Vi n Hn lm Khoa h c Hong gia Th y Munk l m t nhn v t huy n tho i trong nh ng nh l t vn ti nng. ng i dng, ci s l
M c d 93 tu i, nhng Munk v n xu t hi n l m t nhn v t tch c c trong c ng nghin c u, ng l ng tc gi khng d i b n bi bo nghin c u h i nm r i.
Gi i th ng Crafoord l gi i th ng th ng nin c a Vi n Hn lm Khoa h c Hong gia Th y i n, trao xoay vng cho cc nghin c u thin vn h c, ton h c, sinh v t h c, khoa h c tri t ho c nghin c u ch a b nh th p kh p. Ti n trao gi i c h tr c a Qu Anna-Greta v Holger Crafoord thnh l p nm 1980. Holger, qua i nm 1982, l m t nh cng nghi p Th y i n thnh t tr c khi lm b nh th p kh p trong qung cu i i ng. Theo physicsworld.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3012/2/
92| 192| B n Tin V t L thng 1-2010
Nh ng nh ch p u tin c a hoa tuy t cch nay 120 nm New York

Nh ng b c nh bng hoa tuy t do ng i em ra trng bn t i New York. u tin ch p chng trn camera v a c
M i b c nh ch p tin phong c a Wilson A Bentley, m t nng dn ng i M g i l Hoa tuy t Bentley, c rao bn m i b c 4800 la t i H i ch c Hoa K. Bentley ch p b c nh hi n vi thnh cng u tin c a ng v m t tinh th tuy t vo nm 1885 lc 19 tu i v ti p t c ch p hn 5000 b c nh.
Chi ti t tinh vi: M i trong s nh ng b c nh ch p hoa tuy t mang tnh l ch s c a Wilson A Bentley c rao bn.
M i b c nh rao bn New York thu c s h u c a Carl Hammer, ng i c m t phng trng by ngh thu t Chicago hi n ang trng by 20 b c nh Bentley khc. Chng th t p, Hammer ni.
C nh ng ch khng hon h o trn ra bn ngoi c a b n thn b c nh v trn gi y, nhng b n thn cc b c nh kh c s c. B ng cch l p ghp m t chi c knh hi n vi c m t camera bn d i, l n u tin trong l ch s , Bentley c th ch p c s thanh t tinh vi c a m t bng hoa tuy t.
93| 193| B n Tin V t L thng 1-2010
Quy n sch t ph nm 1931 c a ng, Tinh th Tuy t, ghi l i cho h u th nt s m ng manh, v hnh dng nh ren thu c a 2500 bng hoa tuy t.
p,
D i knh hi n vi, ti nh n th y cc bng hoa tuy t p m t cch k di u; v d ng nh th t h th n l nt p ny khng c nh ng ng i khc nhn th y v nh gi ng, Bentley pht hi u h i nm 1925. M i tinh th l m t ki t tc sng t o, v khng m t ki t tc no t ng l p l i. Khi m t bng hoa tuy t tan ra, ki t tc b m t i vnh vi n. Vi tu n sau khi xu t b n quy n sch trn, Bentley qua tr n bo tuy t v r i b vim ph i. i sau khi i trong m t
B t ch p cng trnh mang tnh t ph c a ng, ci d n n nh ng ng gp quan tr ng cho ngnh nhi p nh v khoa h c, tn tu i c a Bentley v n khng c ph n l n cng chng bi t n. Nh ng b c nh c a ng hi m khi xu t hi n trn th tr ng, Hammer ni. Kenneth G. Libbrecht, ng i vi t b y quy n sch v nh ng bng hoa tuy t v nui nh ng tinh th tuy t trong m t phng th nghi m, ni cc b c nh c a Bentley th ng khng b t k p cc tiu chu n hi n i v ng lm vi c v i thi t b th s.
Bentley ch p hn 500 b c nh c a nh ng bng hoa tuy t, s d ng k thu t nhi p nh hi n vi c a ng, khng c nh no gi ng nh no.
Nhng ng lm cng vi c y t t n m c khng ai bu n ch p nh hoa tuy t trong g n nh 100 nm, theo l i Libbrecht, m t gio s v t l t i Vi n Cng ngh California. Khi Libbrecht tr nn b cu n ht v i nh ng bng hoa tuy t, ng ni, Bentley v n l chu n m c. Phng php tch ring m t tinh th ch p nh khng thay i trong su t th i gian y.
94| 194| B n Tin V t L thng 1-2010
V c b n, b n cho tinh th tuy t ri ln m t ci g , mu en ho c mu t i, v r i b n ph i nh t n ln v i ci tm hay bn ch i v t n ln bn knh th y tinh, Libbrecht ni. Ng i ph trch B o tng Ngh thu t Dn gian Hoa K, Stacy Hollander, ni b ch m i bi t t i Bentley h i nm ngoi khi chu n b m t tri n lm chn M c a Paula Nadelstern, ng i sng t o ra m t lo t chn l y c m h ng t nh ch p hi n vi c a Bentley.
Bentley ch p b c nh hi n vi thnh cng u tin c a ng v m t tinh th tuy t vo nm 1885, lc ng 19 tu i.
B o tng trn m n su b c nh Bentley t m t phng trng by New York sung cho cu c tri n lm.
C m t c m gic khm ph th t s i v i ti khi Paula gi i thi u v i ti cc b c nh v i v i nh ng v khch c a b o tng, nh ng ng i ang khm ph nh ng b c nh ny l n u tin, Hollander ni. qu hng c a Bentley, Jericho, Vermont, c m t b o tng c dnh ring cho s nghi p c a i ng t i m t nh x ng c ch a kho ng 2000 b c nh tiu bi u c a ng. Hollander ni cc b c nh c a Bentley c ch t l ng ki u dn gian, ci b m t l phong cch, nng ng v sng t o. Bentley l nh khoa h c t h c v l ng i ngh s c bi t m nh v i s a d ng v cng c a nh ng bng hoa tuy t lin quan n cch th c n hnh thnh, b ni. Chnh Bentley l ng i cho r ng tinh th bng hnh thnh ty thu c vo nhi t v a i m trong m t tr n bo tuy t, b ni, b g i ng gp c a ng cho khoa h c l th t s ng k .
95| 195| B n Tin V t L thng 1-2010
M i ng i u b quy n r b i bng tuy t, Hollander ni. ng l k di u, v ng ch p l i s k di u trong b c nh hi n vi tuy t p nh th ny. Theo Daily Mail Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3015/334/
96| 196| B n Tin V t L thng 1-2010
Th l n v tr mu n ph k l c ri t do t c siu m
M t th l n v tr s th ph k l c g n 50 nm v i c nh y cao nh t trong nm nay, tr thnh ng i u tin chuy n ng siu m khi ri t do. Cu c bi u di n nho l n trn c th gip cc k s thi t k nh ng h th ng thot cho nh ng chuy n bay v tr . Vo ngy 16 thng 8 nm 1960, vin s quan Khng qun M Joe Kittinger i vo l ch s b i vi c nh y ra kh i m t kh c u cao ch ng 31.333 mt. Ti ng d y, c m t cu kinh c u nguy n v nh y ra, ng nh l i.
Joe Kittinger l p k l c nh y t
cao l n nh t vo nm 1960, khi ng ri t m t kh c u helium cao 31 kilo mt. ( nh: Khng qun M)
K t y, nhi u ng i th ph k l c nh ng khng c ai thnh cng - Nick Piantanida, ng i bang New Jersey, th t s qua i khi ang c g ng th vo nm 1965. Nay ng i th l n v tr ng i o Felix Baumgartner v a cng b ng s th n l c l p k l c, v i s h tr c a Kittinger v s u c a cng ti n c u ng tng l c Red Bull. Baumgartner, ng i u tin v t qua Eo bi n Anh b ng ri t do h i nm 2003, s c mang ln cao 36.575 mt trong m t kh c u helium. Sau khi tri n i ch ng ba gi ng h , ng s m c a c a t h p p l c 1 t n, ch p l y tay v n m t bn l i ra, v nh y ra, c kh nng ph v k l c c nh y d cao nh t, ng th i l p k l c ri t do nhanh nh t v lu nh t. Sng xung kch ng s i m t tr c tnh th c c k nguy hi m. ng s t t i t c siu m lc 35 giy sau khi nh y, v sng xung kch khi y l m t v n l n, gim c k thu t c a n, Art Thompson, pht bi u trong m t cu c h p bo ng n hm th su. Trong l ch s pht tri n ban u c a ngnh hng khng, h ngh l m t b c t ng h s khng th v t qua n u khng ph v n. Trong tr ng h p c a chng ti, phng ti n y l th t da v mu, v ng s ph i ch u m t s l c c c k l n.
97| 197| B n Tin V t L thng 1-2010
Tuy nhin, gim c y khoa c a n, Jonathan Clark lu c m t th d bi t trong m t phi cng v n s ng st khi m t my bay b ph h y t c g p ba t c m thanh. Chng ta bi t n ch khng c th v m t l thuy t, n l c th , ng ni. Sau khi ri kho ng su pht, Baumgartner s m d cao ch ng 1520 mt.
cao nh y d trn m t ng ng gi tr 19.000 mt c g i l ng Armstrong, p su t kh quy n th p n m c cc ch t l ng s b t u si. N u b n m m t n ho c b qu n o, th ton b ch t kh trong c th b n s si ln, cho nn ng l b n s bi n thnh m t chai n c s i b t kh ng l , ch t l ng s i ra t m t v mi ng b n, trng y nh trong phim kinh d , Thompson gi i thch. Ch vi giy l b n tiu tng. B qu n o linh ho t t b o v mnh, Baumgartner s m t m t m u linh ho t hn c a b du hnh kn hi, ch u p l c hi n dng trn tu con thoi v tr . B s cho ng u n o t c v tr l n chu n, g p b ng c n thi t cho gi m t c. M t lo ng i n a l chuy n ng quay khng i u khi n c, n c th lm cho ng b t t nh. Cc b c m bi n g n trn b m c s lin t c theo di gia t c c a ng, tm d u hi u c a chuy n ng quay, ng th i ki m tra nh p tim v v tr c a ng, ph n h i d li u v im t t thng qua m t ci radio n m trong m t ci gi g n trn ng c c a ng. N u c n thi t, m t ci d hnh ph u c th c tri n khai n nh chuy n ng bay c a ng.
Felix Baumgartner s m c m t b
ch u p l c linh ho t. ( nh: Sven Hoffmann)
98| 198| B n Tin V t L thng 1-2010
Hai chuy n bay th nghi m s c ti n hnh cao kho ng 20.000 v 27.000 mt. Hi n nay, Baumgartner ang tr i qua nh ng php ki m tra nghim ng t trong b du hnh i u ki n c c l nh, trong bu ng chn khng v trong ng gi th ng ng m ph ng s ri. Red Bull khng ti t l chi ph c a n. V m c d h ni s tri n khai trong nm nay B c M, nhng cho n nay h v n khng nu r ngy thng ho c a i m nh y d. i u ny ch c ch n ph thu c m t ph n vo vi c tm nh ng i u ki n th i ti t l t ng cho chuy n bay, Thompson gi i thch.
Baumgartner nh y d Calais, Php. ( nh: Ulrich Grill)
B ng vi c ch ng t m t ng i c th tr v Tri t an ton t t c v cao , i s m nh T ng bnh lu hi v ng ch ng t c r ng cc nh du hnh v tr c th s ng st v i nh ng h th ng tng t n u khi c n thi t h ph i nh y ra kh i phi thuy n. B n tnh con ng i l mu n h ng t i ci nhanh hn n a v xa hn n a, Kittinger lu , nhng ng b sung thm r ng ng s khng k tn ng n u khng c tri n v ng t c d li u khoa h c. Chng ti ang ki m tra nh ng b du hnh p l c tr n v n th h ti p theo.
99| 199| B n Tin V t L thng 1-2010
Baumgartner s c g ng ph nhi u k l c trong chuy n ng ri t do c a ng. B n k l c m n T ng bnh lu Red Bull mu n t c: 1 K l c cao cho chuy n bay b ng kh c u c ng i li; 2 K l c cao ri t do; 3 K l c t c ri t do nhanh nh t; 4 K l c th i gian ri t do. (Minh h a: n T ng bnh lu Red Bull)
Theo New Scientist Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3018/334/
100| 1100| B n Tin V t L thng 1-2010
S d ng siu my tnh kh o st nng l ng h t nhn

B n c bao gi mu n th y m t li l ph n ng h t nhn ang ho t ng khng? M t thu t ton my tnh m i pht tri n b i cc nh nghin c u t i Phng th nghi m qu c gia Argonne thu c B Nng l ng Hoa K (DOE) cho php cc nh khoa h c nhn th y s phn h ch h t nhn chi ti t c th hn nhi u so v i tr c y. M t i g m cc k s h t nhn v nh khoa h c my tnh t i Phng th nghi m qu c gia Argonne ang pht tri n b m truy n t i neutron UNIC, ci cho php cc nh nghin c u l n u tin thu c m t m t chi ti t cao c a li l ph n ng h t nhn.
B m trn c th thi t y u trong s pht tri n c a cc l ph n ng h t nhn an ton, ti n l i v thn thi n mi tr ng. m ph ng d ng hnh h c ph c t p c a m t li l ph n ng i h i hng t nguyn t khng gian, hng trm gc v hng nghn nhm nng l ng t t c nh ng yu c u d n t i bi ton c nghn tri u tri u l i gi i kh d. Nh ng php ton nh th s d ng c n ki t b nh my tnh c a nh ng c my tnh l n nh t, v do cc b m m ph ng l ph n ng th ng d a trn nh ng php g n ng. Nhng cc php g n ng h n ch kh nng d bo c a cc m ph ng my tnh v l i sai s ng k trong thi t k l v cc thng s ho t ng thi t y u. B m UNIC d nh gi m sai s v d c trong cc php tnh thi t k l ph n ng b ng cch thay d n d n cc k thu t l y trung bnh nhi u m c hi n c b ng nh ng phng php gi i tr c ti p hn d a trn d ng hnh h c l ph n ng hi n h u, pht bi u c a Andrew Siegel, m t nh khoa h c my tnh t i Argonne v l lnh o nhm m ph ng l ph n ng c a Argonne.
101| 1101| B n Tin V t L thng 1-2010
UNIC ch y thnh cng t i cc thi t b i n ton do DOE qu n l, ngi nh c a m t s siu my tnh thu c lo i nhanh nh t th gi i, bao g m c my hi u qu nng l ng IBM Blue Gene/P t i Argonne v Cray XT5 t i Phng th nghi m qu c gia Oak Ridge. M c d v n ang trong giai o n pht tri n, nhng b m trn mang l i nh ng k t qu khoa h c m i. c bi t, i Argonne ti n hnh nh ng m ph ng chi ti t cao c a cc th nghi m L ph n ng Zero Power trn 163.840 li vi x l c a Blue Gene/P v 222.912 li x l c a Cray XT5, ng th i trn 294.912 li x l c a Blue Gene/P t i Trung tm Siu i n ton Jlich c. V i UNIC, l n u tin cc nh nghin c u miu t thnh cng cc chi ti t c a d ng hnh h c ton b l ph n ng v c th so snh cc k t qu tr c ti p v i d li u th c nghi m. B m UNIC c a Argonne mang l i m t cng c m i y s c m nh cho cc nh thi t k l ph n ng h t nhn an ton, thn thi n mi tr ng m t y u t quan tr ng c a nhu c u nng l ng hi n nay v trong tng lai. B ng cch tch h p nh ng c i m thi t k c i ti n v i nh ng gi i php s tin ti n, UNIC cho php cc nh nghin c u khng ch hi u bi t t t hn hnh tr ng c a cc h l ph n ng hi n c m cn d bo hnh tr ng c a nhi u h m i xu t c nh ng c trng thi t k cha qua ki m tra. Vi c pht tri n b m UNIC c ti tr ch y u b i Phng Nng l ng H t nhn thu c DOE thng qua chng trnh L p m hnh Tin ti n v M ph ng Nng l ng H t nhn (NEAMS). D n Argonne UNIC l m t b ph n quan tr ng trong s nh ng n l c NEAMS nh m thay th phng php g c-ki m nghi m truy n th ng i v i thi t k cc h h t nhn b ng m t phng php g c-khoa h c m i trong vi c l p m hnh tin ti n v m ph ng gi vai tr ch o. Theo physorg.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3021/2/
102| 1102| B n Tin V t L thng 1-2010
Sao ch i chia tch c p v tinh song sinh c a sao M c

Di n m o khc bi t c a hai v tinh l n nh t c a sao M c, Callisto v Ganymede, c l l do s l ng v t c khc nhau c a cc sao ch i lao vo chng trong bu i u ti n ha c a chng, l k t lu n c a cc nh nghin c u ng i M. Ganymede v Callisto gi ng nhau v kch c v c u t o g m h n h p tng t nhau c a bng v , nhng d li u t phi thuy n Galileo v Voyager cho th y chng trng khc nhau b m t v bn trong. Cu gi i thch t i sao hai v tinh ny l i khc nhau trnh n cc nh khoa h c trong hn 30 nm qua. S d ng my tnh l p m ph ng, ti n s Amy Barr v ti n s Robin Canup thu c Vi n Nghin c u Ty Nam M tin r ng hai v tinh trn r ra trn con ng ti n ha c a chng cch nay kho ng 3,8 t nm tr c, trong K b n ph N ng n Mu n (Late Heavy Bombardment), m t pha trong l ch s c a h m t tr i v i vai tr ch o thu c v nh ng s ki n va ch m l n. Nghin c u trn c m t trong s ra ngy hm nay [25/1] c a t p san Nature Geoscience
Gi ng nhng khc: C u trc c a v tinh Ganymede (tri) v Callisto (ph i) c l l k t qu c a nh ng c va ch m sao ch i. ( nh: NASA)
Cc va ch m trong th i k ny lm Ganymede tan ch y tri t v su s c n m c nhi t khng th no thot i nhanh chng, Barr ni. Ton b c a Ganymede ln xu ng pha tm c a n theo ki u gi ng nh ton b bnh chocolate chm xu ng y h p ng kem b ch y.
103| 1103| B n Tin V t L thng 1-2010
Callisto nh n t c va ch m hn, v n t c th p hn, v trnh c s tan ch y hon ton. L c ht c a M c tinh Trong m hnh trn, l c h p d n m nh c a M c tinh t p trung nh ng sao ch i st th vo Ganymede v Callisto. M i va ch m ln b m t bng v h n h p c a Ganymede ho c Callisto t o ra m t h n c l ng, cho php trong h tan ch y chm xu ng tm c a v tinh. Ganymede g n M c tinh hn v do b nh ng tn st th bng gi va ch m nhi u g p i so v i Callisto, v cc sao ch i lao vo Ganymede c v n t c trung bnh l n hn. M hnh do Barr v Canup l p ra cho th y s hnh thnh li b t u trong k b n ph n ng n mu n tr thnh t duy tr m nh m Ganymede, nhng khng c Callisto. Nghin c u trn lm sng t v n i c c Ganymede-Callisto, m t bi ton kinh i n trong ngnh hnh tinh h c so snh, m t lnh v c nghin c u i tm l i gi i thch t i sao cc v t th thu c h m t tr i c nh ng c i m gi ng nhau l i c nh ng di n m o khc nhau r t nhi u. Tng t nh Tri t v Kim tinh, Ganymede v Callisto l m t c p song sinh, v vi c tm hi u lm th no chng ra i gi ng nhau v l n ln th qu khc bi t l ni m am m t t b c i v i cc nh khoa h c hnh tinh, Barr ni. Nghin c u c a chng ti cho th y Ganymede v Callisto ghi l i nh ng d u vn tay c a s ti n ha bu i u c a h m t tr i, ci r t h p d n v r t cu c l i khng nh trng i. Theo abc.net.au Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3025/2/
104| 1104| B n Tin V t L thng 1-2010
Laser ng u nhin ho t nh th no?
ng
Khi cc nh khoa h c t i i h c Utah pht hi n ra m t lo i laser m i pht ra b i mng m ng plastic hay polymer d n i n, khng ai c th gi i thch c n ho t ng nh th no v m t s ng i cn nghi ng n c th t hay khng. Gi th, sau m t th p k , cc nh nghin c u Utah tm th y nh ng laser ng u nhin ny x y ra v nh ng h p c ng h ng ki u gng, v n c t nhin trong cc polymer trn, v h ni nh ng laser nh th c th t ra h u ch trong vi c ch n on ung th. Cho n nay, v n khng ai bi t n ho t ng nh th no, pht bi u c a Z. Valy Vardeny, m t gio s v t l danh ti ng v l tc gi chnh c a nghin c u m i trn, cng b tr c tuy n hm ch nh t, 24/1, trn t p san Nature Physics. Chng ti thnh cng trong vi c ghi nh h p c ng h ng. y l m t b c ti n l n trong s tm hi u c a chng ta v hi n t ng k l ny, ci m nhi u ng i v n khng tin. Cc ch t li u hay mi tr ng ho t tnh pht ra laser thng th ng c t trong m t c u trc c tr t t g i l b c ng h ng ch ng th t thot th ng s d ng cc gng pht ra nh sng m khng m t mt nhi u. Cc ch t li u laser ng u nhin, tri l i, l m t tr t t v m t m t ph n nh sng. Hay nh Vardeny trnh by: B n c th cho pht laser t nh ng cc ch t l n x n n u chng ch a nh ng phn t pht sng. S m t tr t t mang l i s tr t t hon h o. Trong nghin c u m i trn, Vardeny v cc ng s t o ra nh ng hnh nh h l cc h p c ng h ng t nhin bn trong m t mng polymer lin h p pi, l m t mng polymer h u c m ng tn g i l DOO-PPV mng d n i n m c d n l m t ch t li u ki u plastic. (Lin h p pi nh c t i c u trc i n t c a ch t li u trn)
nh ch p hi n vi ny c a m t mng m ng polymer DOO-PPV cho th y nh ng m polymer khng ha tan n i ln bn trong ch t li u polymer ha tan t i hn. Ng i ta tin r ng nh ng s khng ng u nh th t o ra nh ng h p c ng h ng nh xu tc d ng gi ng nh nh ng b c ng h ng ki u
105| 1105| B n Tin V t L thng 1-2010
gng, s n c, t o ra ci g i l nh sng laser ng u nhin, theo m t nghin c u m i c a cc nh v t l i h c Utah. nh: Randy Polson, i h c Utah.
Cc h p c ng h ng vi m nh ng b t u n t nhin bn trong mi ng plastic trn tc d ng cng nhau gi ng nh cc gng trong h p c ng h ng bnh th ng h tr khu ch i nh sng trong m t laser thng th ng. Cc laser c thi t k v ch t o th n tr ng nh m t o ra s pht x laser, theo l i ng tc gi nghin c u trn, Randy Polson, m t k s quang h c thm nin t i Vi n Laser Dixon thu c tr ng i h c Utah. Th t b t ng , c m t h laser trong s pht x laser x y ra t cc ch t ng l b run l c cng v i nhau. y c g i l laser ng u nhin v s pht x x y ra t m t c u hnh khng u khi n c m t s m t tr t t thay cho c u trc tinh th bn trong mi tr ng laser ch t dng pht ra laser. C m t s b t ng v cch th c cc laser ng u nhin ho t ng. L y m t th d tng t , hy t ng t ng b n ang bn ngoi m t sn v n ng th thao v nghe th y ti ng la ht c a m ng. C ph i ti ng n y pht ra trn kh p sn v n ng ng th i (St! St!) hay ng i ta m nh ai n y la ht (Vo r i, Yea!) ? Cng trnh c a chng ti cho th y s pht x t laser ng u nhin x y ra v i m t i t ng pht t i m t th i i m, gi ng nh t ng ng i trong m ng m nh ai n y ku st, Polson ni. Vardeny v Polson th c hi n nghin c u trn v i tc gi th nh t Abdullah Tulek, ng i hi n lm vi c Th Nh K nhng v a l nghin c u sinh t i tr ng i h c Utah. Nghin c u c ti tr c a B Nng l ng v Qu Khoa h c qu c gia Hoa K. Laser ho t ng nh th no
Laser l t vi t t t cho S khu ch i nh sng b ng s pht b c x c m ng (Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation). Khng gi ng nh bng n, pht ra nhi u b c sng nh sng theo m i h ng, nh sng laser thng th ng c m t b c sng v di chuy n d i d ng m t chm tia theo m t h ng. Vardeny gi i thch cch th c m t chm laser c pht ra nh sau. Tr c tin, b n kch thch m t phn t hay m t chromophore m t ch t nhu m hay ch t khc pht ra nh sng s d ng i n ho c m t ngu n nh sng khc. Phn t b kch thch pht ra m t photon hay m t h t nh sng. Cc photon truy n i v kch thch nh ng phn t chromophore khc pht ra thm nh sng. Khi m t b photon ch m trng chromophore v i nng l ng thch h p c ng h ng v i nh sng chromophore s pht ra, th chromophore pht ra nh sng ngay t c th khi chng b cc photon ch m trng. S pht x k t h p y l s pht b c x c m ng t ser trong laser. K t khi laser c pht tri n trong th p nin 1960, cc nh nghin c u nh n ra r ng n u b n t nhi u phn t chromophore cng nhau bn trong m t ci h p n m trong m t ch t ch t li u k t tinh, th h p quang h c y s tc d ng gi ng nh m t ci gng, khu ch i (ch a trong laser) s pht nh sng c m ng.
106| 1106| B n Tin V t L thng 1-2010
Vardeny ni a s laser thng th ng ri vo hai lo i ho t
ng laser nh sau:
Laser h p c ng h ng gi ng nh n ch laser v my qut hng ha. Trong nh ng laser ny, ch t li u pht laser c ch a bn trong nh ng ci h p c ng h ng. Laser khng c n h p c ng h ng, ch l m t polymer c u t o g m m t chu i chromophore pht ra nh sng t ng lo t lin ti p, khu ch i nh sng ra. Laser xung dng trong thng m i v y khoa s d ng phng php ny, Vardeny ni. Cn hai lo i laser khc c ch ng minh, nhng khng dng trong cc m c ch th c ti n: laser siu sng v laser siu hunh quang, trong chromophore c m nh n v i nhau tc d ng ng b v t o ra nh sng laser m khng c n gng. Cc polymer lin h p pi pht quang khi b kch thch b ng i n ho c m t ngu n sng khc. Chng pht ra nhi u mu s c khc nhau, v c s d ng ch t o i-t pht quang (LED) ngy cng ph bi n t n tn hi u giao thng cho n n trang tr Ging sinh. Nm 1999, Vardeny v cc ng s cng b trn t p san Physical Review B khm ph c a h v m t lo i laser th nm laser ng u nhin. Trong m t mng m ng polymer DOO-PPV, h t o ra nh sng laser c b c sng b i bn trong m t d i h p mu . N d ng nh l m t laser h p c ng h ng di b n ch t c a nh sng pht x c a n ngo i tr l ch ng ai c th tm th y cc h p c ng h ng bn trong mng m ng polymer y. Cc nh v t l khng th hi u n i, Vardeny ni. Khng ai th t s hi u c n. Nhng, nh ng nhm nghin c u khc s m tm th y s pht laser ng u nhin trong nh ng ch t li u khc.
nh ch p hi n vi ny cho th y m t ph n c a m nh plastic hay mng polymer d n i n b b n ph b ng m t xung nh sng mu l c t m t laser thng th ng. nh sng mu l c kch thch nh ng h p c ng h ng nh xu bn trong mng t o ra nh sng laser ng u nhin mu nhn th y trong hnh. Cc nh v t l t i tr ng i h c Utah v a cng b m t nghin c u gi i thch lo i laser k l ny ho t ng nh th no. nh: Randy Polson, i h c Utah.
Nghin c u m i: Tr t t bn trong m t ch t m t tr t t
107| 1107| B n Tin V t L thng 1-2010
Trong nh ng laser thng th ng, cc h p c ng h ng c t o ra b ng cch t c n th n nh ng ci gng xung quanh mi tr ng ch a ch t li u chromophore, cho d n l m t tinh th , ch t kh hay ch t nhu m, Vardeny ni. Nghin c u m i cho th y laser ng u nhin c nh ng ci gng t nhin, s n c, nh xu, ng b sung thm. ghi nh c a nh ng h p c ng h ng pht laser bn trong polymer DOO-PPV, cc nh khoa h c t p trung m t xung laser th ng, mu l c ln trn mng m ng polymer y, kch thch s pht nh sng laser mu t mng. B ng cch h i t m t th u knh trong m t ki u nh t nh, h t o ra c 10.000 nh c a ph nh sng laser pht ra b i nh ng vung vi m bn trong mng, sau l p ghp chng thnh m t nh c a ton b mi ng mng m ng polymer. H ti t l nh ng h p c ng h ng ki u gng b i s th hi n nh ng nh i m lin ti p v i cng ph nh sng v cng gi tr trn trung bnh c a chi t su t, s o t c nh sng truy n i bn trong m t ch t. Khi h l p b n nh ng vng chi t su t trn trung bnh bn trong polymer DOO-PPV, th nh ng vng y n i k t v i nhau hnh thnh nn nh ng ci vng, tc d ng gi ng nh h p c ng h ng ki u gng pht ra nh sng laser, Vardeny ni. Cc nh nghin c u Utah s d ng ci g i l php bi n i Fourier phn tch ki u sng t laser ng u nhin DOO-PPV. Polson trch d n m t th tng t : N u b n g y n ghi-ta, v r i dng m t php bi n i Fourier phn tch sng m, th b n c th ch ra c dy ho c n t no c chi t i b t k m t th i i m no . Theo ki u tng t , cc nh nghin c u bi n i ki u sng nh sng i v i nh ng khc nhau trn polymer, v ti t l c nh ng h p c ng h ng bn trong ch t li u trn. S pht laser ng u nhin c th t ng d tm m ung th m
Vardeny v cc ng s hi n ang ti n hnh nghin c u thm nh m m c tiu pht tri n v thng m i ha cc laser ng u nhin phn bi t m ung th v i m khng ung th c a ng i. Trong m t nghin c u h i nm 2004 ng trn Applied Physics Letters, h ngm m ru t k t ng i m th ng v m ung th v i ch t nhu m hunh quang mu pht ra nh sng laser ng u nhin khi b kch thch. H c th phn bi t m ung th v i m ru t k t bnh th ng v m ung th pht ra nhi u v ch nh sng laser ng u nhin hn, c kh nng v c u trc c a n m t tr t t hn so v i m bnh th ng. S m t tr t t m ung th l n x n hn nhi u so v i m lnh tnh, Vardeny ni.
Cc nh lm sng h c hi n ang tm ki m nh ng khc th ng ch th ung th, nhng Vardeny ni phng php pht laser ng u nhin c ti m nng t ng kh o st m tm ung th. Theo physorg.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3026/335/
108| 1108| B n Tin V t L thng 1-2010
t ph m i trong s pht tri n siu ch t li u Graphene

M t n nghin c u h p tc ang mang th gi i n g n hn m t b c n a v i vi c s n xu t m t lo i v t li u m i trn cng ngh nano tng lai c th t n n t ng. Cc nh nghin c u trn kh p chu u, trong c Phng th nghi m V t l qu c gia (NPL) c a Anh, ch ng minh c lm th no m t ch t li u l th ng, graphene, c th gi vai tr quan tr ng i v i tng lai c a ngnh i n t h c t c cao, th d nh cc vi chip v cng ngh mn hnh c m ng. Graphene t lu t ra c ti m nng, nhng tr c y ch c s n xu t quy m r t nh , h n ch m c n c th c o, c hi u, v pht tri n. M t bi bo cng b vo hm 17 thng 1n, trn t Nature Nanotechnology, gi i thch lm th no cc nh nghin c u, l n u tin, s n xu t c graphene v i kch c v ch t l ng c th pht tri n th c ti n, v o thnh cng cc c tnh i n c a n. Nh ng t ph quan tr ng ny v t qua hai trong s nh ng ro c n l n nh t i v i s tri n khai quy m cng ngh trn.
Graphene, ch dy m t nguyn t , x p t ng trn b m t m t ch t n n silicone carbide. B c nh ny c a d ng c graphene c ch p v i knh hi n vi l c nguyn t . ( nh: NPL/ Ti n s Olga Kazakova)
M t cng ngh cho tng lai Graphene l m t d ng tng i m i c a carbon, c u t o g m m t l p nguyn t s p x p theo m t m ng hnh t ng ong. M c d dy ch m t nguyn t v n gi n v m t ha h c, nhng graphene c c k b n v c tnh d n cao, khi n n l t ng cho i n t h c t c cao, quang h c l ng t v nhi u ng d ng khc. Graphene l m t ng c vin n ng k thay th cho cc chip bn d n. nh lu t Moore pht bi u r ng m t transitor trn m t m ch tch h p tng ln g p i m i hai nm m t l n,
109| 1109| B n Tin V t L thng 1-2010
nhng silicon v nh ng ch t li u transistor hi n c c cho l g n kch c t i thi u m chng cn c th gi c tnh hi u qu . Cc transistor graphene c ti m nng ch y t c cao hn v ch u c nhi t cao hn. Graphene c th l gi i php cho vi c m b o cng ngh i n ton ti p t c pht tri n cng su t ng th i thu gi m kch c , ko di th i gian s ng c a nh lu t Moore ln thm nhi u nm. Cc nh s n xu t vi chip l n nh IBM v Intel th ng th n th hi n s h ng th v i ti m nng c a graphene v i t cch l m t ch t li u trn cng ngh i n ton tng lai c th t n n t ng. Graphene cn c ti m nng cho nh ng cch tn m i h p d n, th d nh cng ngh mn hnh c m ng, mn hi n th LCD, v pin m t tr i. S c b n khng g snh n i v s trong su t c a n khi n n hon h o cho nh ng ng d ng ny, v d n c a n s mang l i s tng ngo n m c hi u su t trn nh ng ch t li u hi n c. L n ln n c c th s d ng trong khi v n duy tr ch t l ng
Cho n nay, graphene c ch t l ng hi u qu ch c s n xu t d i d ng nh ng m nh nh kch c vi ph n nh xu c a m t mili mt, s d ng cc phng php tinh vi nh dng bng dnh bc l p cc tinh th graphite. Vi c s n xu t quy m ngnh i n t c th s d ng i h i nh ng nui nh ng vng di n tch l n hn nhi u. n ny nhn th y cc nh nghin c u, l n u tin, s n xu t v cho ho t ng thnh cng m t s l ng l n d ng c i n t t m t di n tch l p graphene kh l n (x p x 50 mm2). M u graphene trn, c s n xu t b ng phng php m c ghp m t qu trnh nui m t l p tinh th trn m t l p khc trn silicon carbide. Vi c c c m t m u ng k nh v y khng ch ch ng t graphene c th c s n xu t th c t , theo ki u hng lo t, m cn cho php cc nh khoa h c hi u r hn nh ng tnh ch t quan tr ng khc. o i n tr t ph then ch t th hai c a n trn l o c cc c tnh i n c a graphene v i chnh xc khng c ti n l , t n n t ng cho vi c thi t l p cc tiu chu n ti n l i v chnh xc. cho cc s n ph m nh transistor trong my tnh ho t ng hi u qu v c gi tr thng m i, cc nh s n xu t ph i c th th c hi n nh ng php o nh th v i chnh xc khng th tin n i trn m t tiu chu n qu c t c ph chu n. Tiu chu n qu c t cho i n tr c cung c p b i Hi u ng Hall L ng t , m t hi n t ng nh nh ng tnh ch t i n trong cc ch t li u 2D c th c xc nh ch d a trn nh ng h ng s c b n c a t nhin. Cho n nay, hi u ng trn ch c ch ng minh v i chnh xc v a m t s l ng nh ch t bn d n thng th ng. Ngoi ra, nh ng php o nh th i h i nhi t gn khng tuy t i, k t h p v i t tr ng r t m nh, v ch m t vi phng th nghi m chuyn mn trn th gi i m i c th thu c nh ng i u ki n ny. Graphene t lu c d bo l s mang l i m t chu n cn t t hn n a, nhng cc m u l i khng tng x ng ch ng t s c m nh ny. B ng cch s n xu t nh ng m u c kch c v
110| 1110| B n Tin V t L thng 1-2010
ch t l ng v a , v ch ng minh chnh xc i n tr Hall, i ng i ch ng t c r ng graphene c ti m nng thay th cc ch t bn d n thng th ng trn quy m hng lo t. Ngoi ra, graphene cn th hi n hi u ng Hall l ng t nhi t cao hn nhi u. i u ny c ngha l chu n i n tr graphene c th s d ng r ng ri hn nhi u v c nhi u phng th nghi m c th t t i nh ng i u ki n c n thi t cho vi c s d ng n hn. Ngoi l i th t c v b n ho t ng, c tnh ny s cn lm tng t c s n xu t v gi m gi thnh c a cng ngh i n t tng lai xy d ng trn n n t ng graphene. Gio s Alexander Tzalenchuk, thnh vin Nhm Khm ph L ng t thu c NPL v l ng tc gi c a bi bo ng trn t Nature Nanotechnology ni: Th t xc ng l m t di n tch l n graphene m c ghp c ch ng minh khng ch lin t c v m t c u trc, m cn c m c hon h o c n thi t cho cc php o i n chnh xc ngang v i cc ch t bn d n thng th ng v i l ch s pht tri n lu i hn nhi u. Chng ta ang u?
i nghin c u khng d ng l i . H ang hi v ng ti p t c ch ng minh c nh ng php o chnh xc hn n a, cng nh nh ng php o nhi t cao hn n a. Hi n nay, h ang tm ti tr chu u ti p t c nghin c u. Ti n s JT Janssen, m t thnh vin NPL tham gia n nghin c u trn, ni: Chng ti thi t t n n t ng cho tng lai c a n n s n xu t graphene, v s ph n u nghin c u ti p t c c a chng ti mang l i s hi u bi t nhi u hn v lo i ch t li u l th ny. Thch th c i v i ngnh cng nghi p trong nh ng nm s p t i s l vi c tng quy m s n xu t ch t li u theo cch ph h p v i cc yu c u cng ngh m i. Chng ti ti n m t b c l n, v m t khi qu trnh s n xu t tri n khai, chng ti hi v ng graphene s mang l i cho th gi i m t l a ch n nhanh hn v r hn thay th cho cc ch t bn d n thng th ng. Nghin c u trn l m t n h p tc th c hi n b i Phng th nghi m V t l qu c gia Anh; i h c Cng ngh Chalmers, Gteborg, Th y i n; Vi n Bch khoa Milan, Italy; i h c Xem thm t i Xem thm t i linkping, Th y i n; v i h c Lancaster, Anh. Php o c th c hi n b i Nhm Khm ph L ng t t i Phng th nghi m V t l qu c gia Anh Teddington. Chi ti t k thu t M u ch t c nui theo phng php m c ghp, nghin c u lo i ton b cc nguyn t silicon theo m t ki u c i u khi n ra kh i m t n l p b m t c a silicon carbide v cho php carbon hnh thnh nn n l p graphene g n nh l t ng. B c ti p theo l s d ng cc k thu t vi ch t o chu n, v d nh in kh c chm tia v kh c ion ti ph n ng, t o ra nh ng d ng c a d ng v kch c t m t vi micro mt (1 micro mt = 0.001 mm) cho n hng trm micro mt v v n ch dy m t nguyn t carbon. M i d ng c o c t tr c n nay u th hi n nh ng tnh ch t i n t nh mong mu n. Hi u ng Hall l ng t Hi n t ng x y ra trong m t dng i n ch y qua m t ch t li u hai chi u n m trong m t t tr ng vung gc v i n p bn trong ch t c o theo h ng vung gc v i c dng i n
111| 1111| B n Tin V t L thng 1-2010
v tr ng. Trong nh ng kho ng u n nh t nh c a tr ng, t s c a i n p ngang ny v i dng i n, g i l i n tr Hall, c xc nh ch b i m t s k t h p bi t c a cc h ng s c b n c a t nhin h ng s Planck h v i n tch electron e. Do tnh ch t ph bi n ny, nn hi u ng Hall mang l i c s cho chu n i n tr trn nguyn t c l c l p v i m u, ch t li u hay c c u o c bi t no . Cho n nay, hi u ng Hall l ng t ch c ch ng minh chnh xc v i chnh xc v a ph i m t s l ng nh ch t bn d n thng th ng, th d nh Si v cc ch t lai nhm IIIV. Do c u trc i n t c nh t v nh c a n, graphene t lu c d bo l s mang l i m t chu n cn t t hn n a, nhng kch c nh c a cc m nh graphene v ch t l ng khng c a nh ng mng graphene bu i u khng cho php cc php o chnh xc c th c hi n. Theo physorg.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3028/2/
112| 1112| B n Tin V t L thng 1-2010
L c entropy: m t xu h ng m i t l ch pd n
L c h p d n chnh xc l ci g? M i ng i u ch u tc d ng c a n, nhng v tr l i c l c h p d n th ch ng d dng cht no. hi u t i sao
M c d s h p d n c m t thnh cng v i cc nh lu t do Isaac Newton v sau ny l Albert Einstein ngh ra, nhng chng ta v n khng bi t nh ng tnh ch t c b n c a v tr k t h p v i nhau nh th no t o ra hi n t ng . Nay m t nh v t l l thuy t ang xu t m t phng php hon ton m i kh o st s h p d n. Erik Verlinde thu c tr ng i h c Amsterdam, H Lan, m t nh l thuy t dy xu t s c v c qu c t tr ng v ng, cho r ng l c ht h p d n c th l k t qu c a cch th c thng tin v nh ng i t ng v t ch t c t ch c trong khng gian. N u ng nh v y, n c th mang l i l i gi i thch c b n m chng ta tm ki m hng th p k qua.
L c h p d n gi cho chng ta ri tr v Tri
t. ( nh: SuperStock/Getty)
Verlinde ng t i bi bo c a ng ln my ch b n th o v t l h i u thng ny, v k t nhi u nh v t l hoan nghnh xu t l c tri n v ng (arxiv.org/abs/1001.0785). Nh v t l l thuy t t gi i Nobel Geraldt Hooft thu c tr ng i h c Utrecht H Lan nh n m nh r ng t ng c n pht tri n, nhng ng b n t ng tr c cch ti p c n c a Verlinde. [Khng gi ng] nhi u nh l thuy t dy, Erik ang nh n m nh cc khi ni m v t l th t s nh kh i l ng v l c, khng ch l ton h c h t s c tr u t ng, ng ni. t ng c ng h t quan i m c a ti v i t cch m t nh v t l. Newton l ng i u tin ch ra c s h p d n ho t ng nh th no trn quy m l n b ng cch xem n l m t l c gi a cc v t. Einstein tinh ch nh t ng c a Newton v i l thuy t tng i r ng c a ng. ng ch ra r ng s h p d n c m t t t hn b ng cch th c m t v t th lm cong c c u c a v tr . Chng ta u b ht v pha Tri t v kh i l ng c a hnh tinh lm cong khng-th i gian xung quanh.
113| 1113| B n Tin V t L thng 1-2010
Nhng cu chuy n khng k t thc . D u cho Newton v Einstein cung c p nh ng ci nhn xu t s c, nhng cc nh lu t c a h ch l nh ng m t ton h c. H gi i thch l c h p d n ho t ng nh th no, nhng khng gi i thch n c ngu n g c t u, Verlinde ni. N n v t l l thuy t c m t th i gian dai d ng k t n i l c h p d n v i nh ng l c c b n khc bi t trong v tr . M hnh chu n, lu nay l khun kh t t nh t c a chng ta nh m m t th gi i h nguyn t , bao g p l c i n t v l c h t nhn m nh v y u nhng khng bao g p c l c h p d n. Nhi u nh v t l nghi ng n s khng bao g p c. S h p d n ha ra c l c phn pht thng qua tc d ng c a cc h t gi thi t g i l graviton, nhng cho n nay khng c b ng ch ng no cho s t n t i c a chng. Tnh r c r i c a s h p d n l m t trong nh ng nguyn nhn chnh l gi i t i sao cc l thuy t nh l thuy t dy v l thuy t h p d n l ng t vng c xu t trong nh ng th p nin g n y. Cng trnh c a Verlinde mang l i m t cch th c khc nhn vo v n trn. Hi n ti b thuy t ph c r ng s h p d n l m t hi n t ng pht sinh t cc tnh ch t c b n c a khng gian v th i gian, ng ni. tm hi u ci Verlinde ang xu t, hy xt khi ni m tnh l ng n c. M i phn t ring l khng c tnh l ng, nhng t p th phn t th c. Tng t , l c c a s h p d n khng ph i l ci v n h u trong b n thn v t ch t. N l m t tc d ng v t l ngoi, pht sinh t s tc ng qua l i c a kh i l ng, th i gian v khng gian, Verlinde ni. Quan i m c a ng v s h p d n l m t l c entropy d a trn nguyn l th nh t c a nhi t ng l c h c nhng ho t ng bn trong m t m t k l c a khng-th i gian g i l holography [phng php nh giao thoa n i]. Holography trong v t l l thuy t tun theo cng nh ng nguyn l nh nh n i trn t gi y b c [ti n], chng l nh ba chi u chm trong m t b m t hai chi u. Khi ni m y trongvl c pht tri n vo nh ng nm 1970 b i Stephen Hawking t i tr ng i h c Cambridge v Jacob Bekenstein t i tr ng i h c Hebrew Jerusalem Israel, m t cc tnh ch t c a l en. Cng trnh c a h d n n s hi u bi t su s c r ng m t qu c u gi thi t c th lu tr m i bit thng tin c n thi t v kh i l ng bn trong. Trong th p nin 1990, 't Hooft v Leonard Susskind t i tr ng i h c Stanford California xu t r ng khun kh ny c th p d ng cho ton b v tr . Nguyn l nh n i c a h t ra h u d ng trong nhi u l thuy t c b n. Verlinde s d ng nguyn l nh n i ny xt ci ang x y ra v i m t kh i l ng nh n m cch m t kho ng cch nh t nh v i m t kh i l ng l n hn, th d m t ngi sao hay m t hnh tinh. Di chuy n kh i l ng nh m t cht, ng trnh by, c ngha l thay i n i dung thng tin, hay entropy, c a m t b m t nh n i gi thi t gi a hai kh i l ng. S thay i thng tin ny lin h v i m t s thay i nng l ng c a h . Sau , s d ng th ng k xt m i chuy n ng c th c c a kh i l ng nh v s thay i nng l ng c lin quan, Verlinde nh n th y cc chuy n ng v pha kh i l ng l n hn l c xc su t nhi t ng l c h c l n hn nh ng chuy n ng khc. Hi u ng ny c th xem l m t h p l c ht hai kh i l ng l i v i nhau. Cc nh v t l g i y l l c entropy, v n pht sinh trong nh ng bi n i c kh nng nh t n i dung thng tin.
114| 1114| B n Tin V t L thng 1-2010
i u ny v n cha nh m th ng t i s h p d n. Nhng hy nhn vo nh ng bi u th c c b n cho n i dung thng tin c a b m t nh n i, thnh ph n nng l ng c a n v m i lin h Einstein c a kh i l ng v i nng l ng tr c ti p a n nh lu t h p d n c a Newton. M t phin b n tng i tnh ch l vi b c n a thi, nhng m t l n n a d dng nh n c. V n d ng nh p d ng cho c qu to v hnh tinh. Vi c tm ra cc nh lu t Newton m t l n n a c th l m t s trng h p may m n, Verlinde ni. M t s khi qut ha tng i tnh cho th y i u ny su s c hn nhi u so v i m t vi phng trnh ha ra ng v a v n. Bi bo c a Verlinde nh n c s tn dng t m t s nh v t l. Robbert Dijkgraaf, m t nh v t l ton xu t s c cng t i i h c Amsterdam, ni ng khm ph c tnh tao nh c a nh ng t ng c a Verlinde. Th t ng c nhin l khng ai t ng i n t ng ny s m hn, trng n qu n gi n nhng c s c thuy t ph c, ng ni. Tuy nhin, nhi u ng i khc v n cn xt on. M t s ng i tin r ng Verlinde ang s d ng cch l gi i vng trn trong cc phng trnh c a ng, b t u kh i hnh v i s h p d n. Nh ng ng i khc th th hi n s lo ng i v nh ng c s ton h c h u nh t quan tr ng c lin quan, l i a ph n l thuy t xy d ng trn nh ng khi ni m r t t ng qut c a khng gian, th i gian v thng tin. Stanley Deser thu c tr ng i h c Brandeis Waltham, Massachusetts, ng i c cng trnh nghin c u m r ng ph m vi c a thuy t tng i r ng, ni cng trnh c a Verlinde d ng nh l m t l trnh h a h n nhng ng b sung thm r ng n l m t qu t c n s nh n r t nhi u s lnh h i, thch th c ton b nh ng ni m tin c a chng ta t Newton v Hooke cho n Einstein." Verlinde nh n m nh bi bo c a ng khng ph i l bi u tin v ti trn. Th m ch n cn cha l m t l thuy t, m l m t xu t cho m t m u hnh ho c khun kh m i, ng ni. M i cng vi c kh khn gi t i. Amanda Gefter Theo New Scientist Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3029/335/
115| 1115| B n Tin V t L thng 1-2010
Cn i v t ch t t i c a M t tr i c th nh h ng n qu o Tri t
M t tr i nhn qua knh thin vn v tr SOHO: qu o c a Tri t c b nh h ng b i cn i v t ch t t i c a ngi sao ny hay khng? ( nh: NASA)
Cc php tnh do m t nh v t l Italy th c hi n cho th y M t tr i ang nu t l y nh ng l ng ng k v t ch t t i v ho t ng ny ang gy ra nh ng thay i c th quan st c i v i qu o c a Tri t. Nghin c u m i nh t ny tin on r ng trong vi t nm t i, qu o c a cc hnh tinh s co l i ng k , kho ng cch t Tri t n M t tr i gi m i m t n a ng v i kho ng th i gian ny. Cc nh v t l tin r ng ch ng 23% thnh ph n kh i l ng-nng l ng c a v tr c u thnh t v t ch t t i, m t ch t khng pht sng tng tc h p d n v i v t ch t bnh th ng. V t ch t t i ny phn tn kh p v tr nhng co c m l i v i nhau m t cao hn trong vng ph c n c a nh ng v t th nhn th y, do hnh thnh nn m t ci qu ng xung quanh D i Ngn h. M t s nh nghin c u cn tin r ng h m t tr i l ngi nh cho m t c m v t ch t t i c bi t m c. ang tch gp k t lc m i sinh Nh v t l ng i Italy Lorenzo Iorio tnh ra nh ng nh h ng c a v t ch t t i ny ln qu o c a cc hnh tinh. lm nh v y, ng gi s r ng t 2 n 5% kh i l ng M t tr i l d ng v t ch t t i, m t gi i h n trn t ra b i nh ng php o cc tnh ch t, th d nh sng v thng l ng nng l ng c a M t tr i, v r ng M t tr i tch gp v t ch t t i ny lin t c trong hn 4,5 t nm l ch s c a n khi n chuy n ng qua qu ng thin h. Nh ng gi thi t ny d n n m t s tng cht t kh i l ng M t tr i ln kho ng m t ph n 1012 m i nm. Tr c tin, Iorio tnh xem cc hnh tinh cch M t tr i bao xa lc ra i h m t tr i cch nay 4,5 t nm tr c. Nh ng hnh tinh ngoi cng, ng k t lu n, b d ch chuy n i nhi u nh t t v tr hi n nay c a chng, bn knh qu o c a H i vng tinh, ch ng h n, l n hn t i 10
116| 1116| B n Tin V t L thng 1-2010
n v thin vn (1 n v thin vn x p x b ng bn tr c l n c a Tri t, ch ng 150 tri u kilo mt). Tri t, tri l i, khng n m xa hn hi n nay 0,32 n v thin vn. Iorio cng tnh xem qu o c a cc hnh tinh s co l i bao nhiu vo lc M t tr i c cho l t t i kch c t i a c a n l m t sao k nh , trong th i gian ch ng 7,5 t nm. ng tnh c H i vng tinh c th g n hn ch ng 16 n v thin vn, cn bn knh qu oc a Tri t c th b chia hai. c bi t hi n nay c s b t ng gi a cc nh thin vn h c r ng c hay khng qu o c a Tri t s b nh n chm b i M t tr i ang n ra, Iorio ni r ng nh h ng c a v t ch t t i h m t tr i s lm tng thm xc su t c a s xm l n ny. V a v n ph h p v i quan st M t tc d ng ph n tr c gic c a s co l i qu o Tri t, theo m ph ng c a Iorio, l bn tr c l n c a Tri t th t ra s tng ln ch ng 2-5 cm m i nm. ng ni i u ny c th x y ra v v t ch t t i h m t tr i lm cho ng i c a qu o Tri t lin t c co l i v do ch g n ng l m t elip. Cho nn trong khi kho ng cch ti p c n g n nh t c a Tri t v i M t tr i gi m i trong m i chu k quay, nhng kho ng cch xc nh l bn tr c l n c th tng ln. Th t v y, k t lu n ny v a v n ph h p v i cc quan st, k t h p t nhi u ngu n thng tin khc nhau, cho th y m t s tng c a n v thin vn t 5 n 9 cm m i nm. Iorio cn tnh c bao nhiu v t ch t t i b i t quanh hnh tinh s nh h ng n chuy n ng c a cc v tinh c a hnh tinh nhng nh n th y nh h ng ny l khng ng k - v i bn knh qu o c a M t trng ch l n hn c 160 mt lc b t u xu t hi n h m t tr i. Th t v y, c ch ny khng c th gi i thch m t s bi n i quan st th y qu o c a cc v tinh c a hnh tinh, trong c nh ng bi n thin khc nhau chu k qu oc am ts v tinh c a M c tinh v s gi m bn tr c l n c a v tinh nhn t o LAGEOS c a Tri t. Th t ra, Iorio nh n m nh nghin c u c a ng th t s ph thu c vo s l ng gi thi t v b n ch t c a v t ch t t i, c bi t l t c n c th b i t bn trong h m t tr i. Philippe Jetzer, m t nh thin vn v t l t i tr ng i h c Zurich, trnh by r ng tnh hnh ph c t p hn nhi u b i th c t M t tr i v cc hnh tinh c th cn b i t v t ch t bnh th ng. V i ki n th c hi n nay c a chng ta, ng i ta khng th k t lu n v t ch t t i c ang b i t t c ng k bn trong h m t tr i hay khng, ng ni. Nghin c u trn c ng t i arXiv:1001.1697. Theo physicsworld.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3031/2/
117| 1117| B n Tin V t L thng 1-2010
Hydrogen c siu d n ?
Cc nh v t l lu nay v n nghi v n khng bi t hydrogen, nguyn t d i do nh t trong v tr , c th bi n i thnh kim lo i v th m ch c kh nng l m t ch t siu d n tr ng thi k l trong cc electron c th ch y m khng b c n tr - hay khng. H kh o st c d i nh ng i u ki n p su t v nhi t nh t nh, hydrogen c th ng l i thnh m t kim lo i v c kh nng cn l m t ch t siu d n, nhng vi c ch ng minh n b ng th c nghi m t ra th t s kh khn. Cc nh nghin c u p su t cao, trong c Ho-kwang (Dave) Mao thu c Vi n Carnegie, l p m ph ng h p kim kim lo i ba hydrogen c v nh n ra c nh ng xu h ng p su t v nhi t i cng v i tr ng thi siu d n m t s ti n b l n trong vi c tm hi u lm th no c th khai thc ch t li u d i do ny. Nghin c u cng b vo sng ngy 25 thng 1 nm 2010, trn phin b n tr c tuy n c a Nin l c Vi n Hn lm Khoa h c qu c gia Hoa K. M i ch t li u bi t ph i l nh xu ng d i m t r t th p, g i l nhi t chuy n ti p, m i tr thnh siu d n, khi n chng khng th c ti n cho vi c ng d ng r ng ri. Cc nh khoa h c nh n th y ngoi s thao tc ha h c lm tng nhi t chuy n ti p, s siu d n cn c th gy ra b i p su t cao. Vi c l p m hnh l thuy t r t h u ch trong vi c xc nh cc c trng v p su t c th d n n nh ng nhi t chuy n ti p cao. Trong nghin c u ny, cc nh khoa h c l p m ph ng nh ng tnh ch t c b n t nh ng nguyn l u tin nghin c u hnh tr ng c p nguyn t - c a kim lo i ba hydride d i nh ng k ch b n nhi t , p su t, v thnh ph n c bi t. Cc kim lo i hydride l h p ch t trong kim lo i lin k t v i r t nhi u hydrogen trong m t c u trc m ng. Cc h p ch t trn g m scandium trihydride (ScH3), yttrium trihydride (YH3) v lanthanum trihydride (LaH3). Chng ti nh n th y s siu d n x y ra p su t t ch ng 100.000 n 200.000 l n p su t kh quy n m c n c bi n (10 n 20 GPa), th p hn m t b c l n so v i p su t c n thi t i v i nh ng h p ch t c lin quan lin k t v i hydrogen thay v ch c ba, Mao nh n xt. Lanthanum trihydride n nh kho ng 100.000 atmosphere v c nhi t chuy n ti p 423F (20 Kelvin), cn hai ch t kia n nh kho ng 200.000 atmosphere v nhi t -427 F (18 K) v -387 F (40 K) tng ng cho ScH3 v YH3. Cc nh nghin c u cn nh n th y hai trong s cc h p ch t, LaH3 v YH3, c phn b nng l ng dao ng gi ng nhau hn so v i ScH3 ng ng siu d n v nhi t chuy n ti p l cao nh t t i i m khi s bi n i c u trc x y ra c ba. K t qu ny cho th y tr ng thi siu d n pht sinh t tng tc c a cc electron v i nng l ng dao ng qua m ng tinh th . nh ng p su t cao hn kho ng 350.000 atmosphere (35 GPa), s siu d n bi n m t v c ba h p ch t tr thnh kim lo i bnh th ng. yttrium trihydride, tr ng thi siu d n xu t hi n tr l i kho ng 500.000 atmosphere, nhng khng xu t hi n nh ng ch t kia. Cc nh khoa h c gn k t qu ny cho kh i l ng khc bi t c a n. Th c t cc m hnh trn tin on nh ng xu h ng ring bi t trong hnh tr ng c a ba h p ch t ny nhi t v p su t tng t r t h p d n i v i lnh v c nghin c u trn, Mao bnh lu n. Tr c nghin c u ny, ng i ta t p trung vo nh ng h p ch t c b n nguyn t
118| 1118| B n Tin V t L thng 1-2010
hydrogen. Th c t s siu d n c gy ra p su t th p hn trong cc trihydride khi n chng c kh nng l nh ng ch t li u c tri n v ng hn ti p t c nghin c u. Ng ng nhi t v p su t d dng t t i trong phng th nghi m v chng ti hi v ng s ch ng ki n nhi u th nghi m ra d i t nh ng k t qu ny. i nghin c u t i Carnegie b t tay vo th nghi m c a ring h trn h trihydride nh m ki m tra cc m hnh ny. Theo physorg.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3035/2/
119| 1119| B n Tin V t L thng 1-2010
Khm ph b t ng : Tia X chi ph i s hnh thnh tinh th m i

Pht hi n xng gy, ung b u v l su rng, phn tch nguyn t trong cc ch t a d ng v qut hnh l sn bay nhng ai bi t chng cn c th lm cho cc tinh th hnh thnh kia ch ? M t i g m cc nh tr ng i h c Northwestern v a pht hi n th y tia X c th kch ho t s hnh thnh c a m t lo i tinh th : nh ng dy tc hnh tr tch i n s p tr t t gi ng nh m t b bt ch ch u tc d ng c a nh ng l c ht, l ci cha bi t trong cc tinh th . Hi n t ng tng t c th x y ra t nhin trong sinh h c, th d trong cc s i cytoskeleton c a t bo, c quan i u khi n s phn chia v di tr t bo trong cc di cn ung th v nhi u qu trnh khc. K t qu trn, s cng b trn s ra tu n ny, hm 29 thng 1, c a t p ch Science, m r ng ki n th c v cc tinh th , cho d l t t nhin, cc d ng c k thu t hay phng th nghi m, v cng m ra cnh c a s d ng tia X i u khi n c u trc c a cc ch t ho c pht tri n nh ng li u php y sinh m i l . S hnh thnh tinh th th ng d a trn cc l c ht gi a cc nguyn t ho c phn t , khi n cho khm ph Northwestern hon ton b t ng . y l m t k t qu r t h p d n v l lng, pht bi u c a Samuel I. Stupp, tc gi chnh c a bi bo. Cc dy tc tch i n nn ng i ta trng i chng y nhau ra, ch khng t ch c thnh m t tinh th . M c d chng y nhau ra, nhng chng ti tin r ng hng trm nghn s i dy tc trong cc b b b y l i bn trong m t m ng l i v hnh thnh nn m t tinh th tr nn b n hn. Vi c khm ph ra nh ng tinh th m i trn l i u may m n. M t bu i sng r t s m t i Phng th nghi m qu c gia Argonne, cc thnh vin thu c i nghin c u c a Stupp chi u b c x tia X synchrotron vo m t dung d ch s i nano peptide m h ang nghin c u. (Peptide l nh ng phn t t ng h p nh c th dng t o ra nh ng ch t li u m i) Cc nh nghin c u nhn th y dung d ch chuy n t trong sang v n c. C m t s bi n i k ch tnh cch th c cc dy tc lm tn x b c x , pht bi u c a tc gi th nh t Honggang Cui, m t nghin c u sinh h u ti n s phng th nghi m c a Stupp. Tia X bi n m t c u trc m t tr t t thnh ci c tr t t - m t tinh th . Tia X lm tng i n tch c a cc dy tc, v do lm tng l c y tnh i n chi ph i s k t tinh m t ch ng dy tc hnh l c gic. B b y trong m t m ng ba chi u, cc dy tc tch i n b l i khng c kh nng thot ra kh i nhau. Cc tinh th bi n m t khi t t tia X i, v ch t li u khng b ph ho i g ng k b i b c x tia X.
120| 1120| B n Tin V t L thng 1-2010
L m t h qu c a l c y, cc dy tc n m cch xa nhau, v i kho ng cch ch ng 320 angstrom gi a cc s i. c i m k l ny khng tm th y nh ng tinh th bnh th ng trong cc phn t cch nhau cha t i 5 angstrom. C nh ng i dng n c bn trong tinh th trn, Stupp ni. Hn 99% c u trc l n c", Stupp ni. Cc nh nghin c u cn quan st th y khi n ng dy tc tch i n trong dung d ch cao hn, th nh ng tinh th gi ng nh v y hnh thnh t pht m khng c n chi u tia X vo chng. Theo physorg.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3036/2/
121| 1121| B n Tin V t L thng 1-2010
Photon truy n qua ch ng nhi u l p i n mi t c siu sng

Cc nh nghin c u t i Lin Vi n L ng t (JPI), m t s h p tc c a Vi n Tiu chu n v Cng ngh qu c gia Hoa K v tr ng i h c Maryland t i College Park, c th tng t c cc photon (h t nh sng) ln n nh ng t c d ng nh nhanh hn nh sng qua m t ch ng v t li u b ng cch thm m t l p n, c b tr c chi n l c. Minh ch ng th c nghi m ny xc nh n nh ng tin on h p d n c a v t l l ng t r ng th i gian truy n nh sng qua cc ch t li u nhi u l p ph c t p khng c n ph thu c vo b dy, nh i v i cc ch t li u n gi n nh th y tinh, m ph thu c vo tr t t cc l p c x p ln nhau. y l nghin c u u tin c cng b v s ph thu c ny i v i cc photon c thn.
T i ranh gi i gi a cc l p, photon t o ra cc sng giao thoa v i nhau, nh h ng qua c a n. nh: JQI
n th i gian truy n
Ni cho ch t ch th nh sng lun thu c t c t i a trong chn khng, hay khng gian tr ng r ng, v ch m xu ng th y r khi n truy n qua m t ch t no , th d nh th y tinh ho c n c. i u tng t cng ng i v i nh sng truy n qua m t ch ng ch t i n mi, chng cch i n v c th dng ch t o nh ng c u trc c tnh ph n x cao th ng dng lm l p trng quang trn gng ho c s i quang. Ti p t c nh ng php o th c nghi m tr c , cc nh nghin c u JPI t o ra nh ng ch ng x p x 30 l p i n mi, m i l p dy kho ng 80 nano mt, tng ng v i kho ng m t ph n t m t b c sng c a nh sng truy n qua n. Cc l p xen nhau gi a ch t chi t su t cao (H) v chi t su t th p (L), lm cho sng nh sng b b cong ho c ph n x i nh ng l ng khc nhau. Sau khi m t photon c thn ch m trng ranh gi i gi a cc l p H v L, n c c h i b ph n x ho c truy n qua. Khi i t i m t ch ng g m 30 l p xen k gi a L v H, cc photon hi m hon ton xuyn th u ch ng ch t i qua kho ng 12,84 femto giy (fs, ph n nghn tri u tri u c a m t giy). Thm m t l p n chi t su t th p vo cu i ch ng i n mi ny lm tng khng tng x ng th i gian photon truy n qua thm 3,52 fs n kho ng 16,36 fs. (Th i gian truy n qua l p thm vo ny ch kho ng 0,58 fs, n u n ch ph thu c vo b dy c a l p v chi t su t). Tri l i, thm
1122| B n Tin V t L thng 1-2010 22|
m t l p H n a vo ch ng g m 30 l p xen k gi a H v L s lm gi m th i gian truy n qua kho ng 5,34 fs, cho nn t ng photon d ng nh l ra qua ch ng i n mi dy 2,6 micron t c siu sng (nhanh hn nh sng).
M t photon c thn truy n qua cc l p ch t chi t su t th p (mu lam) v cao (mu l c) ch m hn (hnh trn) ho c nhanh hn (hnh d i) ty thu c vo s tr t t c a cc l p. M t l p thm vo s p t c chi n l c (hnh d i) c th lm gi m ng k th i gian photon truy n qua. nh: JQI
Ci cc nh nghin c u JQI ang nhn th y c th gi i thch b ng tnh ch t sng c a nh sng. Trong th nghi m ny, nh sng b t u v k t thc s t n t i c a n tc d ng nh m t h t m t photon. Nhng khi m t trong nh ng photon ny ch m trng ranh gi i gi a cc l p ch t, n t o ra sng m i b m t, v sng nh sng ang lan truy n giao thoa v i nhau gi ng h t nh s ch ng ch t sng i dng gy ra nh tri u bi bi n. V i cc l p H v L s p x p thch h p, cc sng nh sng giao thoa k t h p lm cho photon truy n qua xu t hi n s m. S truy n thng tin x y ra khng th nhanh hn nh sng v, trong th c t , n l m t th o gic: ch m t ph n nh photon i qua ch ng i n mi, v n u ton b cc photon ban u c pht hi n, th my d s ghi nh n cc photon trn m t s phn b th i gian bnh th ng. Tham kh o thm: N. Borjemscaia, S.V. Polyakov, P.D. Lett v A. Migdall, Single-photon propagation through dielectric bandgaps, Optics Express, cng b tr c tuy n ngy 21/01/2010, doi:10.1364/OE.18.002279 Theo physorg.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3041/2/
123| 1123| B n Tin V t L thng 1-2010
Spirit v n m c k t trong ct sao H a

NASA th a nh n nh ng n l c nh m gi i phng Spirit b sa l y b i ct sao H a th t b i v thay vo c xe r bt ang g ng mnh ng u v i ma ng x H a. Spirit cha ch t; n ch Doug McCuistion, gim Washington. i vo m t pha khc trong cu c i di h n c a n, pht bi u c a c Chng trnh Thm hi m sao H a t i t ng hnh dinh NASA
C v nh a i m hi n nay c a Spirit trn sao H a s l ni yn ngh cu i cng c a n.
Spirit s ti p t c
m nh n vai tr m t tr m tnh t i, NASA ni. ( nh: NASA/JPL-Caltech/Cornell)
H i tinh
u thng, NASA t ng ni m cng tr ng su nm, phong ph c a Spirit trn Hnh , khi ng i ta d on n khng cn t n t i hn ba thng n a.
Nhng h i thng 4, c r bt su bnh xe, y sinh l c, n ng 180 kilogram, ch c th ng m t l p b m t c ng v ch m trng ct t i m t ra c a mi ng h Troy, pha ty cao nguyn Home Plate, thu c bn c u nam sao H a. V n c p in
M i n l c nh m gi i thot cho n u th t b i. Ch t trn ng i c a n, Spirit khng th gi kh i b i sao H a ang t t tch gp trn cc t m pin m t tr i c a n, ngn khng cho ngu n pin c a n c s c i n. Gi v i ma ng ang th s c i n, NASA ni. n vo thng 5, Spirit s khng thu nh sng t M t tr i c
Nng l ng m t tr i ang c n d n v s p khng c p i n vo gi a thng 2. i i u hnh c xe c k ho ch s d ng nh ng h ng li ti m nng cn l i nh m c i thi n nghing c a c xe. NASA hi v ng c th l t nghing Spirit gi cho n t n t i qua ma ng t i.
124| 1124| B n Tin V t L thng 1-2010
Ma ng t i s lm nhi t h xu ng v cc linh ki n i n t trn c xe s ch u nhi t l nh bi t d ng no, nh qu n l d n John Callas ni. M i cht nng l ng t o ra b i cc t m pin m t tr i c a Spirit s dnh vo vi c gi m cc thi t b i n t thi t y u c a c xe, ho c b ng cch cho thi t b i n t ho t ng ho c b ng cch b t nh ng b nhi t c n thi t. M c d v n chn chn t i ch , nhng Spirit s v n c th th c hi n cc nghin c u v b t u theo di nh ng s l c l nh trong chuy n ng quay c a H a tinh nh m thu c ci nhn su s c vo li c a hnh tinh . N u s i ru khoa h c cu i cng trn chp m Spirit xc nh c li c a sao H a l ng hay r n, th i u s th t tuy t v i, nh nghin c u Steve Squyres ni. d ng
Theo abc.net.au Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3040/2/
125| 1125| B n Tin V t L thng 1-2010
S tm th y hnh tinh song sinh c a Tri t vo cu i nm nay

Hnh tinh u tin ki u Tri t n m ngoi h m t tr i s c pht hi n ra vo cu i nm nay, m t trong nh ng nh thin vn h c hng u th gi i pht bi u nh th trong ngy hm qua [25/1]. Gio s Michel Mayor, nh khoa h c ph trch i pht hi n ra hnh tinh ngoi h m t tr i u tin h i nm 1995, kh ng nh r ng c h i tm th y m t hnh tinh thch h p cho loi ng i gi s p n. Nh thin vn h c, thu c tr ng i h c Geneva, trn ni r ng ti n b cng ngh g n y cho php quan st cc hnh tinh n m bn ngoi h m t tr i hi n t i khi n cho vi n c nh nh v c m t hnh c c u t o tng t nh Tri t c c k c tri n v ng.
Gio s Michel Mayor pht bi u trong ngy hm qua r ng c h i tm th y m t hnh tinh thch h p cho loi ng i gi s p n.
Gio s Mayor ni: Vi c tm ki m nh ng ng i anh em song sinh c a Tri t c thc y b i vi n c nh t i h u tm th y nh ng a i m c nh ng i u ki n thch h p cho s pht tri n s s ng. Chng ta b c vo m t pha m i trong h ng nghin c u ny. ng ang pht bi u t i m t h i ngh t ch c H i Hong gia Anh Tm ki m S s ng thng minh ngoi a c u, g i t t l SETI. k ni m chng trnh
126| 1126| B n Tin V t L thng 1-2010
Trong s nh ng ng i tham d c cc i bi u n t NASA, C quan V tr chu u v Vn phng Lin h p qu c v Nh ng v n ngoi khng gian. Gio s Mayor ni r ng phi thuy n Kepler c a NASA c kh nng l thi t b u tin nh v c hnh tinh l t ng duy tr s s ng c a loi ng i v n mang chi c knh thin vn l n nh t t tr c n nay m con ng i g i ra ngoi qu o c a Tri t. Chi c knh thin vn trn, s vo qu xung quanh M t tr i, ang theo di hn 100.000 ngi sao trong m i n a gi ng h v t p trung vo m t vng sao trong cnh tay xo n c Orion thu c D i Ngn h.
Gio s Mayor ni r ng phi thuy n Kepler c a NASA c kh nng l thi t b u tin nh v c hnh tinh l t ng duy tr s s ng c a loi ng i v n mang chi c knh thin vn l n nh t t tr c n nay m con ng i g i ra ngoi qu o c a Tri t.
Hn 400 hnh tinh ngoi h m t tr i hay hnh tinh ngo i quay xung quanh nh ng ngi sao khc tng t nh M t tr i c pht hi n trong 15 nm qua, gio s Mayor pht bi u t i h i ngh trn. Nhng a s nh ng hnh tinh ny qu l n thch cho s s ng c a loi ng i, do chng c nh ng m ng ki n t o ho t ng m nh s lm cho mi tr ng c c k khng n nh. Hnh tinh nh nh t c tm th y tnh cho n nay, ng ni, x p x 1,7 l n kch c Tri i u cng c p thi t cho hnh tinh trn l n ph i n m m t kho ng cch nh t nh tnh ngi sao c a n sao cho n c c a n s th l ng. t. n
Gio s Mayor ni: N u hnh tinh trn qu g n, th n s nng r ng r c v ton b n c s b c hi v n u n qu xa, th n s l th gi i bng gi. Ng i ta hi v ng r ng trong vng kho ng 4 nm, Kepler s nh v c nh ng hnh tinh c cng c nh Tri t, ng th i n m trong vng c, ng thm.
127| 1127| B n Tin V t L thng 1-2010
Theo Daily Mail Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3042/2/
128| 1128| B n Tin V t L thng 1-2010
Pht hi n m t lo i st m i
Khi nh a ch n h c ni l a Stephen McNutt t i Vi n V t l a c u thu c tr ng i h c Alaska Fairbanks nhn th y nh ng tia l a l trong d li u a ch n thu t t phun tro ni l a Spurr nm 1992, ng khng h ngh r ng nghin c u c a ng c lin quan n m t hi n t ng i n. Cc nh a ch n th t s ang thu c nh ng tia st, McNutt ni. Ti bi t mnh ch m t i cc nh vi nghin c u st. V i tnh hi u k mu n bi t tia st ni l a b t ngu n nh th no, McNutt nh p i v i nh v t l v k s i n Ronald Thomas v Sonja Behnke, m t sinh vin cha t t nghi p ngnh v t l kh quy n t i Vi n Khong h c v Cng ngh New Mexico Soccoro, New Mexico, trong m t chng trnh h p tc c nh t v nh nh m tm hi u thm v st ni l a.
St v m my tro pha trn ni l a Redoubt trong t phun tro ngy 28 thng 3. nh: Bretwood Higman
129| 1129| B n Tin V t L thng 1-2010
Khi ni l a Redoubt b t u gy n o a ch n vo thng 1 nm 2009, McNutt c nh b o Thomas v Behnke r ng y s l m t c h i l n ch p l y m t s d li u st ni l a m i. Vo lc ni l a phun h i thng 3, i tri n khai b n Ma tr n L p b n St (LMA) s n sng ghi l i d li u st t t phun tro. LMA v c b n l m t anten TV c c ci pht ra, Behnke ni. t thu ch n knh 3 cng t n s m tia st
t LMA cch ng n ni l a trn kho ng 50 d m trn m t kh i n c g i l Cook Inlet pha nam mi n trung Alaska c l khng ph i l m t a i m l t ng, nhng i nghin c u gi i thch r ng c nh ng tr ng i khi n khng th t LMA g n ng n ni l a c. Chng ti khng th t LMA trn ng n ni l a v ni l a v c b n n m vu v cc tr m c n c i n v internet ho t ng, Thomas ni. Khi d li u b t u xu t hi n t t phun tro, m t ni hoang
i nghin c u tm th y m t s th b t ng .
Chng ti trng th y r t nhi u st 20 n 30 pht st, Thomas ni. Chng ti th y nhi u st hn thng th ng chng ti th y trong m t cn ging bo l n. Khng ch s l ng st b t th ng, m lo i st xu t hi n t ni l a cng khng bnh th ng. Ngay lc ni l a b t u phun, c nh ng tia st lo i ny xu t hi n t mi ng ni Reboubt ch ko di 1 n 2 mili giy, McNutt ni. y l m t lo i st khc chng ti cha bao gi trng th y tr c y. C dn a phng v cc nh khoa h c t ng ch ng ki n nh ng Redoubt m t nh ng s ki n y l m t mn trnh di n ngo n m c. H t phun c a ni l a
u ni n l mn trnh di n st l ng l y nh t m h t ng th y, Thomas ni.
i hi n cn ang nghin c u lo i st ni l a m i pht hi n so snh nh th no v i lo i st ging bo quen thu c. Th t th v khi chng ta bi t c st ni l a gi ng v khc nh th no v i d ng st ging bo, Behnke ni. Theo physorg.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3044/2/
130| 1130| B n Tin V t L thng 1-2010
M t trng c th hnh thnh trong m t v n h t nhn

M t l thuy t m i xu t r ng M t trng c hnh thnh sau m t v n h t nhn t nhin trong l p bao c a Tri t ch khng ph i sau m t v va ch m c a m t v t th l n v i Tri t, nh tr c y ng i ta ngh.
M t trng. nh: NASA
Tr c tr c v i gi thuy t va ch m l cc m ph ng tnh c M t trng ph i g m 80% v t th va ch m v 20% Tri t, trong khi th c t th t s ng v c a cc nguyn t nh v n ng tm th y trong t M t trng t tr c n nay kh o st h u nh gi ng h t nh trn Tri t. Gi thuy t phn h ch l m t l i gi i thch khc cho s hnh thnh c a m t trng, v n tin on cc t s ng v nh nhau trn M t trng v Tri t. Gi thuy t trn (ng i ta cho l do ng i con trai tn George c a Charles Darwin nu ra nm 1879) l Tri t v M t trng b t u l m t kh i tan ch y ang quay trn nhanh nn l c h p d n ch v a v n l n hn l c li tm. Ngay c m t ci hch nh cng c th h t tung m t ph n kh i l ng vo qu o, ni n s tr thnh M t trng. Gi thuy t trn c 130 nm tu i, nhng n b bc b v khng ai c th gi i thch m t ngu n nng l ng c n thi t hch m t m ng tan ch y kch c m t trng vo qu o.
131| 1131| B n Tin V t L thng 1-2010
Cc nh khoa h c ng i H Lan Rob de Meijer ( i h c Western Cape) v Wim van Westrenen ( i h c VU Amsterdam) ngh r ng h bi t c cu tr l i . Gi thuy t c a h l l c li tm s t p trung nh ng nguyn t n ng nh thorium v uranium trn m t ph ng qu o v t i ranh gi i li-l p bao c a Tri t. N u n ng nh ng nguyn t phng x cao, th i u ny c th d n n m t ph n ng h t nhn dy chuy n tr nn siu t i h n, gy ra m t v n h t nhn. De Meijer v van Westrenen tnh c n ng cc nguyn t phng x c th cao cho m t ph n ng h t nhn siu t i h n x y ra. Sau khi tr nn siu t i h n, Tri t v c b n tr thnh m t l a ph n ng h t nhn t nhin pht n v phng vo qu o m ng v t ch t kch c m t trng, ci tr thnh ch H ng m chng ta th ng ng m m i m trng trn. Cc nh nghin c u xu t gi thuy t trn gi i thch c thnh ph n ng v c a cc nguyn t nh v n ng gi ng h t nhau, v cn cho r ng gi thuy t trn c th ki m tra, v v n s l i b ng ch ng, th d nh xenon-136 v helium-3, chng s c s n sinh ra d i do trong l a ph n ng. S xc nh n s ph c t p b i th c t gi m t tr i lm l ng tr m tch nh ng ng v ny ln trn m t trng v i hm l ng kh ng l , v ph n tr m tch ph i c tnh n. Cc l a ph n ng c bi t t n t i trn Tri t, th d nh t i Oklo C ng ha Gabon thu c Ty Phi, n ho t ng cch nay t 2,0 n 1,5 t nm tr c. Tham kh o thm: http://arxiv.org/abs/1001.4243 Theo physorg.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3045/2/
132| 1132| B n Tin V t L thng 1-2010
Phng ti n m i tm ki m nh ng v n tia gamma

Cc nh khoa h c v a pht hi n ra m t phng php m i d tm nh ng v n tia gamma trong khi s d ng knh thin vn v tuy n quan st sao siu m i. Cc nh nghin c u pht bi u i u ny c th mang l i nh ng manh m i m i trong vi c tm hi u m t s sao siu m i pht n nh th no v lm th no chng c th lin quan n nh ng v n tia gamma. Nh ng s ki n bng n tia gamma l m t trong nh ng v n d d i v m nh m nh t trong v tr , pht ra ch y u tia gamma v tia X. Sao siu m i th nh hn nhi u khi so snh nh sng pht ra tiu bi u nh ng b c sng kh ki n, t c t t i 3% t c nh sng.
Cc nh nghin c u ni, v t ch t th i tung ra g n t c nh sng cho th y m t ng c trung tm m nh bn trong sao siu m i. ( nh: Bill Saxton, NRAO/AUI/NSF)
M t nhm sao siu m i g i l lo i Ib/c tr c y i cng v i nh ng v n tia gamma, nhng s pht x quang h c v v tuy n c a chng cha t ng th hi n b ng ch ng truy n i n g n t c nh sng m t d u hi u ch th c c a nh ng v n tia gamma. Nay m t bo co ng trn t p ch Nature xu t r ng nh ng v n tia gamma ko di l m t nhm con hi m g p thu c lo i sao siu m i Ib/c.
133| 1133| B n Tin V t L thng 1-2010
Nh ng
ng c m nh m
S d ng knh thin vn v tuy n, cc nh nghin c u tm th y v t ch t phng ra kh i sao siu m i 2007gr n m trong thin h NGC1058 ang chuy n ng nhanh hn 60% t c nh sng. Nh ng dng v t ch t tng i tnh ny g i s c m t c a nh ng ng c m nh n m gi a nm chng ra, nh thin vn v tuy n, ti n s Megan Argo, thu c tr ng i h c Cng ngh Curtin Perth, ni. Nh ng ng c gi a ny c cho l dnh dng en ho c ln trn m t sao neutron. n s b i t v t ch t ho c vo m t l
Argo ni l c t m nh bn trong sao neutron lm t p trung st sao v t ch t phng ra thnh nh ng dng nng l ng cao, chng c th o c b ng cc knh thin vn v tuy n. N chnh l qu trnh c tin l n m t i trung tm c a nh ng v n tia gamma, b ni. Theo Argo, nh ng k t qu trn cho th y m t s sao siu m i lo i Ib/c c th t o ra nh ng dng tng i tnh n ha.
V n sao siu m i co-nhn
y ra l p v m nh v g n nh hnh c u. nh: Bill Saxton, NRAO/AUI/NSF
C n thm b ng ch ng Trong m t bi bo khc ng trn Nature, m t i ng u l ti n s Alicia Soderberg Trung tm Thin vn V t l Harvard-Smithsonian pht hi n ra nh ng pht x v tuy n t sao siu m i 2009bb n m g n tm c a thin h NGC 3278.
134| 1134| B n Tin V t L thng 1-2010
Vi c pht hi n ra m t sao siu m i nh th b ng cch quan st s pht x v tuy n c a n, thay v qua cc tia gamma, l m t b c t ph, Soderberg ni. Chng ti tin r ng chng ti s tm th y nhi u sao siu m i trong tng lai thng qua quan st v tuy n hn so v i cc v tinh tia gamma. D li u c a h cho bi t v t ch t ang r i kh i sao siu m i trn t c 85% t c nh sng, ng th i nng l ng c th snh v i nh hong hn v tuy n pht ra t nh ng v n tia gamma g n. Cc nh nghin c u ni SN2009bb l sao siu m i tng i tnh duy nh t c tm th y trong m t cu c kh o st v tuy n 143 sao siu m i g n trong ph n b u tr i m i c a b quan st. H tin r ng ch 1% sao siu m i lo i Ib/c c ch a nh ng ng c gi a, m t con s theo h l ph h p v i t c suy lu n c a nh ng v n tia gamma g n. Theo abc.net.au Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3047/2/
135| 1135| B n Tin V t L thng 1-2010
Laser t t i c t m c quan tr ng cho s nhi t h ch

Laser l n nh t th gi i ang t t i m c tiu tm ki m lu nay c a vi c nh l a m t ph n ng nhi t h ch t o ra nhi u nng l ng hn laser cung c p. Cc laser d tnh lm nh v y b ng cch un siu nhi t m t th i nhin li u nhi t h ch cho n khi n n tung vo trong, lm nng v nn li chnh gi a c a n n nhi t v p su t c n thi t cho s nhi t h ch h t nhn. Nh ng th nghi m tr c y mang l i nh ng v n vo trong khng u tiu hao h t ph n l n nng l ng cung c p. Nhng nay cc nh nghin c u ng u l Brian MacGowan thu c Phng th nghi m qu c gia Lawrence Livermore California, Hoa K, v a lm ch c vi c nn m c tiu ch t li u thnh nh ng qu c u thay v bnh k p hay nh ng hnh d ng b l ch nhi u hn, t n n t ng cho nh ng n l c nhi t h ch trong tng lai.
Cc th nghi m nhi t h ch t i Thi t b nh l a Qu c gia Hoa k s d ng m t qu trnh hai giai o n g i l s giam c m qun tnh. Tr c tin, nh ng nhm chm laser c chi u vo hai u i di n c a m t ng tr kim lo i g i l hohlraum (xem hnh), n ch a m t vin nhin li u nhi t h ch. Trong kho ng 15 nano giy, hohlraum t t i kho ng 3,3 tri u C, mang l i m t s pht tia X m nh. S pht tia X ny lm bia b n vo trong, nn li c a n n m t c n thi t cho s nhi t h ch. (Minh h a: Phng th nghi m Lawrence Livermore/B Nng l ng Hoa K)
Cng trnh trn th c hi n t i Thi t b nh l a qu c gia (NIF) 192 chm laser thu c Livermore, c s b t u ho t ng trong nm 2009. i nghin c u s d ng m c tiu khng ch a nh ng thnh ph n quan tr ng cho s nhi t h ch hai ng v c a hydrogen g i l deuterium v tritium. Nhng s n vo trong i x ng c a m c tiu cho th y NIF ph i c kh nng nh l a s nhi t h ch v i nh ng xung laser 1,2 n 1,3 megajoule th p hn kh nng 1,8 megajoule tr n v n c a n.
136| 1136| B n Tin V t L thng 1-2010
T m i th chng ti c th th y, chng ti i ng h ng, Jeff Wisoff, m t nh qu n l c p cao t i NIF pht bi u v i New Scientist.
Phng th nghi m qu c gia Lawrence Livermore n m Livermore, California, cch pha ng San Francisco ch ng 40 d m v h ng nam Alameda County.
Cc nh nghin c u b ra c nm ngoi t t xoay chuy n cng su t pht c a laser trn, cu i cng t t i nng l ng ton ph n hn 1 megajoule. Gi th h ang ng ng g n nh ng thi t b m i ln trn bu ng bia nhm dy 10 centi mt v l p t nh ng cnh c a b tng kh ng l ch a neutron m h trng i s sinh ra trong nh ng th nghi m nhi t h ch tng lai. Trong vi thng t i, h s b t u ki m tra m t lo i bia m i c thi t k c nh cc tng tc chm tia v s nn. N u t t c ho t ng t t, th h c th th nh l a nhi t h ch vo cu i nm nay.
Theo New Scientist Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3052/2/
137| 1137| B n Tin V t L thng 1-2010
C hay khng nh ng ng i ngoi hnh tinh thn thi n ?

Michael Hanlon
Nh ng con qui v t trn t c su m t. Nh ng k kh ng b c xc tu. Ch nghe t g n tc gy r i. Nhng nh cc nh khoa h c tranh lu n, Michael Hanlon ni r t c kh nng chng ta khng n c trong V tr ... L m t ng i vi t v khoa h c, ti th ng t h i u l cu chuy n l n nh t c th ph v dng suy ngh c a mnh, ci s d n ns u tranh ginh quy n phn quy t cu i cng c xu t hi n ngay trang nh t hay khng. C l l s c m t c a nh ng dng ng i v tnh u tin? H p d n y, nhng khng ph i m t th gi i th t s ang thay i. Hay m t phng thu c i u tr ung th ? s l cu chuy n c a th k , nhng th t ng bu n l c kh nng n khng bao gi xu t hi n (ung th, trong m i tr ng h p, l nhi u th b nh, ch khng ph i m t). Khng, s ki n l n nh t s l khm ph c xc nh n v s s ng thng minh ngoi a c u. Cc vi khu n trn sao H a, ni th d thi, s l m t cu chuy n to tt, m c d sau s ho h ng ban u th y c xem ch y u l h ng th mang tnh hn lm vi n, ch khng h p d n cng chng. Nhng s khm ph ra s s ng thng minh ngoi a c u s c nh ng h qu h u nh
138| 1138| B n Tin V t L thng 1-2010
Th t s c ai ngoi kia khng? Tu thm hi m c a chng ta khng tm th y d u hi u c a s s ng thng minh, nhng c d u hi u c a vi sinh v t nguyn th y.
khng th t ng t ng n i. N u bi t tr tu con ng i khng ph i l c nh t s bu c chng ta suy ngh l i m i th chng ta bi t v s s ng, v V tr v v t t c . Nhi u ng i s th t ph n ch n. Nhng m t s nh khoa h c lo ng i nh ng h u qu khi m n n vn minh ban s c a chng ta b khm ph b i nh ng ng i ngoi hnh tinh tn ti n m i th t l ng s . Cu c chi n c a Nh ng th gi i c th l m t s miu t chnh xc hn l Ch m trn g n. Trong tu n ny, m t nh khoa h c nu ki n r ng n u chng ta th t s pht hi n ra ng i ngoi hnh tinh, th chng ta nn gi im l ng. Tuy nhin, nh ng lo s nh th , trong th i i m hi n nay, l khng th c t . B t ch p n a th k tm ki m, chng ta v n khng c manh m i th t s no r ng s s ng trong v tr l ph bi n hay ch c nh t trn Tri t m thi. Nh l i, vo thng 4 nm 1960, m t nh thin vn tr tn g i l Frank Drake i u khi n m t chi c knh thin vn v tuy n Ty Virginia, v h ng n vo m t ngi sao gi ng m t tr i g i l Tau Ceti, n m cch xa 66 nghn t d m, v l ng nghe. ng khng bi t Tau Ceti c hnh tinh no quay xung quanh n hay khng, hay c b t c hnh tinh no trong s ny gi ng v i Tri t khng, hay chng c nh ng sinh v t s ng bi t s d ng s truy n pht v tuy n hay khng. Nhng, ng l gi i th t h p l, ng ph i b t u u .
139| 1139| B n Tin V t L thng 1-2010
H i nm 1960, nh thin vn Frank Drake i u khi n m t knh thin vn v tuy n Ty Virginia v h ng n vo m t ngi sao gi ng m t tr i tn g i l Tau Ceti, n m cch xa 66 nghn t d m, xem ng c th nghe c nh ng g.
Trong tu n ny, m t h i ngh c t ch c t i H i Hong gia Anh nh m k ni m chng trnh Tm ki m S s ng thng minh Ngoi a c u, g i t t l SETI, nh m l ng nghe b ng ch ng ng h v ph n bc kh nng c s s ng ngoi a c u. Ngy hm qua [25/1], Frank Drake, gi 79 tu i, trnh by r ng h i nm 1960 ng khng c k t lu n no h t. C l m i ngi sao u ang pht sng. T t nhin, Drake ch ng nghe c g. Cng ch ng c tn hi u g t ngi sao ti p theo m ng kh o st, Epsilon Eridani. Trong nhi u nm k t n l c ng p ng ng u tin l ng nghe , d n SETI c m r ng v hi n nay qut qua hng nghn ngi sao trn v s t n s v tuy n. Nhng vi c tm ki m khng d ng l i . Chng ta g i tu thm hi m ln sao H a v m i ni tm nhng khng th y d u hi u c a s s ng thng minh (chng ta ch c ch n r ng Tri t l ni duy nh t trong h m t tr i c a chng ta v phng di n ny), m c d u hi u cho vi sinh v t nguyn th y. Cc nh thin vn thu c chng trnh SETI b t u tm ki m nh ng lo i tn hi u khc, c l l nh ng ch p sng laser thay cho s truy n sng v tuy n. V m t th h m i c a nh ng siu knh thin vn, trn m t t v trong khng gian, b t u m t cu c tm ki m nh ng th gi i ki u Tri t ang quay xung quanh nh ng ngi sao ln c n. Nhng, cho n nay, v n ch ng pht hi n g. Chng ta c b ng ch ng m nh m r ng nh ng th gi i ki u Tri t c l c ngoi kia. C nh ng d u hi u tru ngi c a s s ng vi sinh trn sao H a. Nhng, ch ng no cn c p n d u hi u c a s s ng thng minh, th v n ch ng c g. i u ny t n th t s kh b t ng . M i nm tr c khi Frank Drake l n u tin l ng nghe, nh v t l v i Enrico Fermi, cha c a nng l ng nguyn t , h i: a ng c u th m i ng i? Ni cch khc, nh ng dn c khc c a v tr sinh s ng u ch ? Lc Fermi pht bi u nh ng l i ny, kch c tng i v tnh c xa c a v tr tr nn r rng; nh ng con s ang gy s ng s t. ng 50 nm tr c y, cc nh thin vn h c ngh r ng v tr g m c m t thin h, D i Ngn h, c u thnh g m m t vi tri u ngi sao. C ng i ngoi hnh tinh hay khng? M t
140| 1140| B n Tin V t L thng 1-2010
s knh thin vn c dnh tr n cho i u kh tin r i. Nhng vo nm 1950 chng vi c tm ki m nh ng ni m s s ng ngoi ta bi t r ng nh ng m ng sng m nh t, nh ng a c u c th t n t i tinh vn t i m cho b u tr i m, v ci thch
cc nh thin vn trong th i gian kh lu, th t ra l nh ng thin h hon ton tch bi t. V tr to l n hn hng t l n so v i chng ta ngh v n v n gi hn nhi u, nhi u l m. Th t v y, ngy nay chng ta bi t r ng v tr bi t n m trong m t qu c u b ngang ch ng 94 t nm nh sng, v c u t o g m vi t thin h, m i thin h ch a hn n a nghn t ngi sao. Nh ng con s kh ng l nh th n m ngoi s lnh h i c a con ng i, nhng m t chu n so snh c ch l hy t ng t ng (r t th) c nhi u ngi sao Ngoi Kia nh c nhi u h t ct trn t t c nh ng bi bi n c a Tri t. Fermi l gi i r ng n u Tri t khng ph i l c nh t, th V tr s d i do s s ng.
Ph i c t nh t m t vi n n vn minh ngoi kia, v xt n tu i c a v tr th m t vi trong s ny ph i l nh ng n n vn minh r t tin ti n (hay t nh t cng bi t truy n pht sng v tuy n). V y th, ng h i, t i sao chng ta khng th y b ng ch ng no v h ? Cu h i ny tr nn n i ti ng t l ngh ch l Fermi v, n u c th ni c nh th , b n kh c su thm k t nm 1950.
C s s ng, nhng ti khng ngh chng ta c th g i n l thng minh
Lc y, chng ta khng th ch c ch n r ng cc hnh tinh, ni m b o thch h p cho s s ng ti n ha, th m ch c t n t i bn ngoi h m t tr i c a chng ta hay khng.
141| 1141| B n Tin V t L thng 1-2010
Nhng k t gi a th p nin 1990, kho ng 400 hnh tinh ngoi h m t tr i c khm ph l nh ng hnh tinh ang quay xung quanh nh ng ngi sao khc ngoi M t tr i c a chng ta ra. Con s hnh tinh c tng d n theo th i gian. Th nh tho ng, chng ta l i thong trng th y nh ng hnh tinh ny m t cch tr c ti p, nhng th ng th chng ta bi t chng c m t b ng cch theo di s l c l do h p d n m chng gy ra v i ngi sao b m c a chng. M t s c my hng v nh t m Con ng i t ng ch t o v d nh ma tr n Knh thin vn R t L n Chile, knh thin vn v tr COROT c a chu u, Knh thin vn v tr Hubble v K tm ki m Tri t Kepler c a NASA, m t i quan st v tr khc v a c phng ln trong nm 2009 hi n dnh tr n th i gian cho vi c sn tm nh ng ni kh d cho s s ng. Cho n nay, a s nh ng hnh tinh ny qu l n, ho c qu nng, ho c qu l nh c th l ngi nh h p l cho ng i ngoi hnh tinh. Nhng m t vi hnh tinh khc th khng nh th . Nm 2007, ng i ta cng b r ng m t ngi sao nh tn l Gliese 581, cch xa 20 nm nh sng trong chm sao Libra (Thin bnh), c m t c p th gi i nh , c l l , ki u Tri t, ang xung quanh n, hnh nh c nhi t v a thch h p cho s s ng t n t i. H i thng 12, m t hnh tinh g i l GJ1214b c tm th y ang quay xung quanh m t ngi sao lng gi ng. Cc nh thin vn ngh y l m t th gi i n c, c ph n l n hn Tri t m t cht v hon ton chm trong m t i dng su 100 d m bn d i m t l p kh quy n dy. Chng ta khng bi t c s s ng trn th gi i ny khng, ho c c trn b t k hnh tinh no trong s c l hng t hnh tinh i khi c Tri t n m ngoi kia hay khng. Nhng l gic d ng nh cho th y ph i c m t vi s s ng, v m t vi trong s ny l thng minh. V y th, m t l n n a, m i ng i u th ? M i nh thin vn m ti bi t u c m t l thuy t a thch ring c a h .
142| 1142| B n Tin V t L thng 1-2010
C nh ng d u hi u tru ngi c a s s ng vi khu n trn sao H a. Nhng, ch ng no cn s s ng thng minh, th chng ta v n cha tm th y g.
cp
Th t v y, th t hi m m t cch b t ng n u tm ra m t nh khoa h c v tr r ng chng ta l n c trong v tr .
ng knh ngh
B n thn Drake b thuy t ph c r ng c kho ng 10.000 n n vn minh n m ngay trong thin h c a chng ta. Quan i m chung l h c ngoi kia, nhng n gi n l v chng ta cha tm th y h , v h cng cha tm th y chng ta m thi. Chng ta c th b qua m t cch an ton l thuy t cho r ng chng ta tm th y ng i ngoi hnh tinh r i, v chnh ph gi u nh m thng tin . B t ch p m i kh ng nh ki u X-File v nh ng l thuy t thng ng, v n ch ng c l i gi i thch ng tin no c a m t chuy n vi ng thm b ng a bay t ngoi a c u n Tri t. V tr , r t cu c, l r t, r t l n. Ngay c nh ng tn hi u v tuy n, truy n i t c nh sng, cng m t hng nm ho c hng th p k i n ho c n t nh ng ngi sao g n nh t. Nhi u nh thin vn cho r ng ngay c nh ng ph n lng gi ng thu c thin h c a chng ta cng c th l ngi nh cho hng trm n n vn minh tin ti n, v n gi n l chng ti khng bi t m thi. Cng r t c kh nng l ng i ngoi hnh tinh khng s d ng v tuy n g c , h ni, v t i sao h ph i i tm cc tn hi u v tuy n g i n Tri t b ng m i gi ch ? Nh v y, c v n th i gian. V tr 13,7 t nm tu i. Ng i ngoi hnh tinh c th ti n ha, t t i nh cao s c m nh c a h , r i tr nn tuy t duy t v s l n trong th i gian .
143| 1143| B n Tin V t L thng 1-2010
tm tr thng minh ngoi a c u, chng ta ph i c u may trn m t n n vn minh qu xa trong v tr , nhng cn ang t n t i hi n nay.
khng
Nh ng ngi sao nh Gliese 581 c th l ngi nh cho ng i ngoi hnh tinh v n cn giai o n ti n s , ho c nh ng ng i hnh tinh khc b tuy t di t cch nay m t tri u nm. Ni cch khc, ng i ngoi hnh tinh khng c nhu c u s d ng nh ng b pht v tuy n. Xt cho cng, n u nh ng i ngoi hnh tinh t ng l b c n Tri t 100.000 nm tr c, th h ch ng tm th y g ngoi nh ng con ng i y lng l cng v i gio mc. Nhng ch c ch n b n l n nh t, khng c bi t nhi u b i nhm SETI (h c xu h ng qu l c quan v vi c i tm ng i ngoi hnh tinh), l b n c a b n thn s s ng. Chng ta khng bi t s s ng pht sinh nh th no trn Tri t. M t s ng i kh ng nh hnh tinh c a chng ta kh kh c nghi t trong nh ng nm thng u tin m s s ng ph i v a m i n, hnh thnh tr n v n, t u , do sao ch i ho c thin th ch mang n y d i d ng m m m ng v tr . M t xu t, c a nh v t l v v tr h c Paul Davies, l s s ng c l n y t H a tinh, ni tr c y t ng n ha hn so v i Tri t, ni nh hn v nh n t c hch t nh ng m nh v v tr . Trong tr ng h p , m i ng i chng ta xa xa c a chng ta trn Hnh tinh . u l dn sao H a v nn i tm ha th ch t tin
Davies, tc gi quy n sch m i S Im l ng K l , trnh by ton di n v nghi v n tr thng minh ngoi a c u, ngh r ng c l tm ki m v tuy n l cch khng nn lm. Thay vo , c l chng ta nn i tm b ng ch ng tr c ti p r ng ng i ngoi hnh tinh n vi ng nh ng khu r ng thin h c a chng ta trong qu kh . C l tr thng minh ngoi a c u s ch ng l ci g c cng nh n cn s ng c - c u t o t silicon thay v carbon, ho c t v t ch t t i b n c u thnh nn a ph n V tr . C l Tri t th t s c ng i ngoi hnh tinh vi ng thm m i lc v n gi n l chng ta khng n h . Nh ng ng i khc th khng ng . Nh sinh v t h c Cambridge, Simon Conway-Morris, nu r ng trn Tri t nh ng d ng gi i ph u tng t ti n ha l p i l p l i, tr c nh ng p l c ti n ha gi ng nhau. M t th d c a s h i t nh th l c heo v ng long. C heo l loi th i dng hi n i, cn ng long l m t loi b st k Jura tuy t ch ng nhng nhn bn ngoi th chng h u nh gi ng h t nhau. Ti n s Conway-Morris ngh r ng n u c tr thng minh ngoi kia, th n c l trng y h t nh chng ta (ng cn ngh ng i ngoi hnh tinh c l cn hnh x gi ng nh chng ta n a t c l x u xa trong tr ng h p n u chung i n tho i lin thin h reo vang, th chng ta khng nn nh c my).
144| 1144| B n Tin V t L thng 1-2010
Thay v t p trung vo cc tn hi u v tuy n, Davies ni, chng ta nn i tm t o tc, nh ng m nh my mc b i c l phn tn kh p h m t tr i c a chng ta. ng ni, tm ki m nh th trng c kh nng hn. M c d chng ta khng tm th y ng i ngoi hnh tinh no, ho c my mc c a h , nhng chng ta c th ni v ci h trng nh th no. Cu tr l i c rch l h s l ng i ngoi hnh tinh; r ng v s vng xoy ng u nhin v s bi n chuy n ti n ha m chng ta trng th y trn Tri t s khng c l p l i trong m t th gi i khc. a s cc nh sinh v t h c v tr (cc nh khoa h c chuyn nghin c u nh ng sinh v t ngoi hnh tinh c th c) v ch ra nh ng kh nng ki u khoa h c vi n t ng nh ng con qui v t c xc tu, nh ng sinh v t trn tu t c su m t, nh ng ci u t ong ki u cn trng, nh ng phin b n M t tr ng h p n a cho Mulder v Scully? B t ch p nh ng kh ng nh Xng i ngoi hnh tinh ki u cn trng siu sng. File v cc l thuy t thng ng, v n cha c l i gi i thch ng tin no cho m t chuy n vi ng thm b ng a bay. Cho n nay, th c t v n l khng ai i t i m t l i gi i thuy t ph c cho cu h i cn nguyn c a Fermi. a ng c n m u th h m i ng i? Ti ngh c ba kh nng. Th nh t, v kh nng ny c c k h p l, l s s ng th t s c m i ni trong c s s ng thng minh. Trong tr ng h p , n ph i l tr ng h p n gi n l chng ta khng trng th y n. Yu c u ny khng c g b t ng v i chng ta. Li u loi ki n s ng trong hang c a chng c thnh ph t p n p pha trn ng ng c a nh chng hay khng? Kh nng th hai l c m t vi n n vn minh gi ng nh n n vn minh c a chng ta, nhng do v c th m bao la c a v tr nn chng ta cha bao gi t ng g p h , v c l s khng bao gi g p. Nhng m t l n n a, bi t r ng tu i c a V tr l r t l n, n u s thng minh r t cu c l hng th nh, th lc ny chng ta ch c ch n ph i trng th y nh ng d u hi u c a n. R i cn m t kh nng th ba, l trong khi s s ng l ph bi n (v ti tin nh th ), nhng s s ng thng minh th khng. Xt cho cng, khng c loi no khc xa gi ng nh gi ng loi homo sapiens ti n ha trong ton b l ch s ba t nm ti n ha. Nhng c m t l thuy t cu i cng cn kh tin hn n a. Chng ta ph i i m t tr c kh nng r ng chng ta v cc loi sinh v t v th c v t cng chia s Tri t ny l n c. M t ngy no , bi t u s xu t hi n trong qung ngy ti cn s ng, cc nh khoa h c s khm ph ra ci g c b n v sinh v t h c c l v cch th c s s ng pht sinh, ho c th m ch tr no c a chng ta th t s ho t ng nh th no c th bu c chng ta k t lu n r ng Tri t th t s l c nh t v nh trong v tr mnh mng.
145| 1145| B n Tin V t L thng 1-2010
V, theo suy ngh c a ti, s l m t cu chuy n cn gy kinh hong hn c vi c pht hi n ra r ng chng ta khng h n c. Tr n Nghim d ch (theo Daily Mail) Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/3060/335/
146| 1146| B n Tin V t L thng 1-2010
Chuyn m c m i: nh vn m i ngy
p thin
K t thng 1/2010, thuvienvatly.com s ra m t cc b n chuyn m c "M i ngy 1 nh p thin vn". Chuyn m c ny s gi i thi u v i cc b n nh ng b c nh thin vn khng ch p m c bi t, m i b c nh cn c "ti u s " c a n: nh ng thng tin ki n th c v thin vn h c, v tr h c c l ng ghp m t cch nh nhng, mang tnh c p nh t. M i b c nh s c link nh ng b n yu nh p thin vn c th t i v lm hnh n n cho chi c my tnh yu d u c a mnh. Hi v ng chuyn m c m i ny s nh n c s quan tm c bi t c a cc b n. V a th ng th c ci p c a t nhin, v a h c l y nh ng bi h c "kh nu t" v thin vn h c, v tr h c m t cch "m d u" nh t. Th th cn g b ng n a ph i khng no?!
Hn
o v tr Andromeda ( nh: Martin Pugh)
V t th sng xa nh t d dng nhn th y b ng m t l M31, Thin h Tin N (Anderomeda) to l n cch chng ta ch ng 2,5 tri u nm nh sng. Nhng khng c n knh thin vn, th thin h xo n c mnh mng ny tr i r ng hn 200.000 nm nh sng cng xu t hi n d i d ng m t m my m c trong chm sao Tin N (Andromeda). Tri l i, cc chi ti t c a ph n nhn mu vng chi v nh ng ng vi n b i t i u n l n c th trng th y r trong b c nh ch p k thu t s qua knh thin vn ny. D li u nh d i h p, ph pht x ghi c t cc nguyn t hydrogen, cho th y nh ng vng ang hnh sao o ang t i m nh ng cnh tay xo n c mu lam l ng l y v nh ng c m sao tr . Trong khi nh ng ng i quan st
147| 1147| B n Tin V t L thng 1-2010
b u tr i ngy nay c truy n c m h ng b i ki n th c con ng i bi t c r ng c nhi u thin h xa xi gi ng nh M31, th cc nh thin vn t ng tranh lu n gay g t v quan ni m c b n ny trong th k 20. Li u tinh vn xo n c ny l thnh ph n n m bn ngoi thu c D i Ngn h c a chng ta hay chng l m t hn o v tr khc nh ng h sao xa xi m t thn chng c th so snh v i D i Ngn h? Cu h i ny l tm i m cho cu c tranh lu n n i ti ng Shapley-Curtis h i nm 1920, sau ny n c tr l i b i nh ng quan tr c M31 nghing v p n Tin N l m t hn o v tr khc. Theo NASA
148| 1148| B n Tin V t L thng 1-2010
Thi t t nghi p THPT 2010: Ch n t p nh ng n i dung c tnh ti p n i

Theo i di n V Gio d c trung h c (B GD- T), cc tr ng THPT ph i bm st chu n ki n th c, k nng tri n khai vi c n t p cho h c sinh l p 12, chu n b cho k thi t t nghi p THPT. Nhng trn th c t , nhi u c s gio d c n th i i m ny v n khng n m c ch trng ny. p l c thi c khi n ph n l n th y c gio ti p t c ch n gi i php an ton l n t p theo sch gio khoa. H c sinh ph i n t p theo sch gio khoa l p 12 v lo n t p l i c nh ng ki n th c l p 10, 11. kh ng nh l i quan i m c a B GD- T trong vi c nh h ng n t p cho h c sinh l p 12 nm nay, B GD- T v a ti p t c c vn b n yu c u cc s GD- T c trch nhi m ph bi n ti li u h ng d n d y h c theo chu n ki n th c, k nng n t ng c s gio d c, gio vin. Vi c xy d ng k ho ch n t p cho h c sinh l p 12 cng ph i bm vo chu n, khng lm qu t i n i dung d y h c, ch tr ng n vi c n t p theo t ng i t ng h c sinh, tng ng v i nh ng yu c u khc nhau trong ti li u d y h c theo chu n. Vi c n t p cho h c sinh khng ch y theo bi, n i dung trong sch gio khoa m t cch my mc m h ng d n h c sinh t h c, nng l c v n d ng ki n th c c a ng i h c, nng l c phn tch, t ng h p ki n th c, k nng lm bi thi, trnh vi c ghi nh ki n th c my mc, tnh tr ng h c t , h c l ch. Nh tr ng ph i k t h p v i ph huynh h c sinh trong vi c ki m tra st sao k ho ch n t p c a h c sinh. T h c k 2, cc tr ng THPT ph i tri n khai vi c s p x p, b tr gio vin ph o cho h c sinh y u km, h c sinh cha t t nghi p THPT nm tr c v i nh h ng r rng trong vi c n t p cho i t ng h c sinh ny nh m b sung ki n th c cn thi u, t m c t i thi u theo quy nh chu n ki n th c, k nng. Theo ng Nguy n H i Chu - ph v tr ng V Gio d c trung h c, h c sinh chu n b thi t t nghi p n t p k n i dung chng trnh l p 12, theo yu c u v chu n ki n th c, k nng v nh ng ph n c tnh lin thng, ti p n i l p 10, 11. C ngha s khng ph i r sot ton b chng trnh l p 10, 11 m ch n t p nh ng ph n ki n th c c tnh ti p n i, trn c s n i dung chng trnh l p 12.
149| 1149| B n Tin V t L thng 1-2010
Bn c nh , C c Kh o th v ki m nh ch t l ng gio d c (B GD- T) yu c u cc tr ng trong h c k 2 ph i tng c ng vi c i m i ki m tra, nh gi h c sinh th ng xuyn, nh k. Trong ph i h p cn i gi a hnh th c ki m tra tr c nghi m, v n p, t lu n. Cc tr ng ph i thnh l p i ng nh ng ng i lm thi cho t ng mn h c, t ch c bin so n, bin t p thi, xy d ng ngn hng thi trong m i nh tr ng ph c v vi c ra ki m tra 1 ti t, ki m tra 15 pht, ki m tra cu i k ho c t ch c cc t thi th cho h c sinh cu i c p. B GD- T s ti p t c bin so n v c p nh t cc bi t p ki m tra lm ngu n t li u cho cc tr ng trong vi c ki m tra nh gi h c sinh v gip h c sinh cu i c p n t p chu n b thi. VNH H /TTO Xem thm t i: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2926/326/
150| 1150| B n Tin V t L thng 1-2010
ng d ng cng ngh thng tin trong gi ng d y v t l

Ngy 19/12/2009 v a qua, t i Tr ng HKHTN TP.HCM di n ra H i Ngh khoa h c V t l l n III do H i V t L TP. HCM t ch c. H i ngh di n ra h t s c si ng v i nhi u ti u ban, nhi u bi bo co mang nhi u thng tin, cho ta th y c tnh hnh pht tri n v t l hi n t i v nh h ng trong tng lai. Trong ti u bang phng php gi ng d y v t l, bi bo co c a Th y Nguy n Vn Ti THPT Tr n H u Trang Q5 TP. HCM v ng d ng cng ngh thng tin trong gi ng d y v t l chia s cc kinh nhi m c a qu trnh tr thnh m t ng i am m ng d ng CNTT vo gi ng d y. Trao i v i Th Vi n V t L, Th y Nguy n Vn Ti c ni: "Theo ngh c a cc b n ti g i file bi bo co c a ti n cc b n chia s cng v i cc ng nghi p. cng l i u ti mong mu n. Cc bi gi ng trn my tnh ti so n d y v d thi (3 gi i ba, 1 gi i nh c a Phng GD- T Qu n 5, 1 gi i nh t, 1 gi i nh c a S GD- T Tp.HCM ) ti u so n d ng m v upload ln trang ti nguyn c a S GD- T, webside THPT Tr n H u Trang, Th vi n Violet ai th y ph h p s download v m s a ch a v s d ng. Bi bo co n y ti vi t theo kinh nghi m b n thn c ng v i s tham kh o ki n cc ng nghi p v i mong mu n ng vin cc ng nghi p l n tu i n m b t c tin h c ph c v nhi u m t ho t ng c a mnh trong c gi ng d y. Ti ng k lm thnh vin c a "thuvienvatly.com". nhng cha c bi vi t no th y s l m t ng gp nho nh u tin c a ti. Cm n BQT lu tm." BQT Trch ng bi bo co c a th y v i lng c m n Th y Nguy n Vn Ti v ngha c ny. -------------------------------------Gio vin: Nguy n Vn Ti B mn: V t L n v : Tr ng THPT Tr n H u Trang Q5 ( Phng Gio D c v o T o Q5 )
A. I I U CHIA S . I. NGUYN NHN TI N V I CNG NGH THNG TIN.
Cng ngh thng tin l m t pht minh l n nh t c a loi ng i cho n ngy nay. Cng ngh thng tin ang l m t xu th m c nhn lo i ang c g ng ti p c n v khai thc t t c cc ng d ng ph c v t t nh t nhu c u v m i m t c a mnh. Ti r t thn ph c nh ng ng i gp ph n pht minh v pht tri n cng ngh thng tin. S ng d ng c a n r t th n k v su r ng. Ti
151| 1151| B n Tin V t L thng 1-2010
l gio vin V t l THPT l n tu i, khng c ti p c n s m v i cng ngh thng tin nn c nh ng h n ch trong hi u bi t v lnh v c n y. Ti vi t bi n y v i mong mu n chia s v i cc th y c l n tu i v vi c ng d ng cng ngh thng tin trong gi ng d y, nh t l mn V t l THPT. Do l n tu i s nh y bn c a tr c v i tay gi m, hn n a cn vi c d y trn l p, d y km, lm h s s sch, vi c nh chi m nhi u th i gian v cng s c nn h u h t gio vin l n tu i u ng i s d ng my tnh trong gi ng d y. C ng i do nh tr ng b t bu c nn nh ng i khc lm v d y m t ti t cho xong r i thi, khng cn lu luy n g n a. B n thn ti ti p c n v n m b t c t nhi u v cng ngh thng tin do cc l do sau: Nh c s n my tnh c a con m mnh th khng bi t g h t nn c n ph i bi t v c m th y u ng ph. C nhu c u b n b. c bo, xem phim, nghe nh c, tm ki m cc thng tin c n thi t, trao i thng tin v i
Mu n t mnh so n bi d y, ki m tra, ch nh s a bi, lm i m, lm h s s sch cho mnh v ch ng i u khi n bi gi ng m mnh d y. B c u ti p c n v bi t c cht t ti c s h ng th nhi u, cng c s h ng th. Nh tr ng ang pht ng vi c gi ng d y trn my tnh. khng ph i l nguyn nhn chnh. i v i cng ngh thng tin. Cng bi t
y cng l m t nguyn nhn nhng
II. TI N M B T CNG NGH THNG TIN NH TH NO? u tin ti t s d ng my tnh nh v theo h ng d n trn my tnh lm v h i con khi c n thi t. Ti p theo ti tham d kha h c v s d ng my tnh do nh tr ng t ch c v n m c nh ng i u cn b n nhng cha thu n th c l m. Sau ti lun dnh th i gian thch h p t h c sch v , b n b v lm cc vi c c n thi t trn my tnh qua t p luy n cho quen cc ng tc s d ng bn phi m, con chu t, quen v i giao di n trn mn hnhHi n nay ti bi t v cng ngh thng tin cha nhi u l m nhng cng c bo m i bu i sng ( khng ph i mua bo t m khi c xong bo c hng ng ), xem phim, nghe nh c, g i email, chat v i b n b, lu gi hnh nh m mnh ch p b ng my k thu t s , v nh t l lm c cc vi c ph c v cho cng tc gi ng d y c a mnh. Ti th y r ng vi c t h c v th ng s d ng my tnh l i u quan tr ng i v i ng i l n tu i n m b t c phng ti n h tr n y. N u ta d y cc mn t nhin v bi t m t cht ti ng Anh th cng l m t thu n l i cho vi c h c tin h c. B. NG D NG CNG NGH THNG TIN TRONG GI NG D Y V T L THPT.
I. CC K NNG C N PH I C. ng d ng c CNTT trong d y h c c hi u qu th theo ti GV c n ph i c c nh ng k nng c b n sau: 1. 2. So n th o vn b n (MS Word, ...): Dng B ng tnh i n t (MS Excel): Dng so n gio n, vn b n,
th ng k, tnh i m, so n v d y bi gi ng i n t , bo
3.Trnh di n i n t (MS PowerPoint, Violet, ...): Dng co, trnh by m t v n no , 4. S d ng ph n m m Math Type
nh cng th c V t l, Ton,
5. S d ng ph n m m Crocodile Physics v cc ph n m m th nghi m khc. 6. S d ng trnh duy t web (Mozilla FireFox, Internet Explorer, ...): Dng ki m thng tin trn m ng Internet ho c m ng n i b c a c quan.
152| 1152| B n Tin V t L thng 1-2010
trao
i v tm
7. S d ng email: Dng
trao
i th t v i
ng nghi p, ph huynh, h c sinh, ...
8.Thi t k trang web, blog c nhn: Dng trao i thng tin lin quan n chuyn mn, gip HS h c t p thng qua m ng, m r ng khng gian giao ti p gi a th y-tr, ng nghi p, ... 9. Cng c n ph i bi t ch p nh, quay phim v chuy n t li u vo my tnh. 10. N u ta bi t c vi c ci t h i u hnh, downdload v ci th t t Ta s ch ng hn trong vi c s d ng my tnh. II. CC I U C N LU KHI 1. Lu chung: Vi c ng d ng CNTT trong gi ng d y ph i lun h ng vo m c tiu o t o v pht tri n nng l c gi i quy t v n c a h c sinh, ph i gp ph n i m i phng php d y h c theo h ng pht huy tnh tch c c, pht tri n t duy c l p c a h c sinh. Vi c a CNTT vo gi ng d y ph i ph h p v i c s v t ch t, c i m v i u ki n c a t ng n v , c bi t ch n vi c trang b phng ti n k thu t ng b v i vi c b i d ng, nng cao trnh v k nng ng d ng CNTT c a i ng gio vin. Gi a thi t b th t v th nghi m o ph i c s ph h p nh t nh, c bi t v yu c u s ph m. Nh ng thi t b , d ng c th nghi m cn b n ch c h tr b ng CNTT ch khng th thay th hon ton b ng CNTT. xc nh nh ng dng d y h c no nn ng d ng CNTT, nh ng dng d y h c no khng nn ng d ng CNTT, chng ta c n cn c vo: Ch ng lo i dng d y h c, tnh ch t v t l c a chng (kch th c, hnh d ng, c u t o); m c tiu, n i dung, phng php d y h c c a mn h c, kh nng c a ph n m m v cc gi i php CNTT; m c ch p d ng CNTT; m c ph h p gi a CNTT v thi t b 2. Nh ng lo i DDH nn c s ng d ng CNTT: t cc ph n m m ng d ng
NG D NG CNTT VO GI NG D Y.
Cc m hnh k thu t, cc qu trnh v t l di n ra qu nhanh m con ng i kh nh n bi t k p, nh n bi t khng chnh xc, y , cc hi n t ng v t l trong th gi i vi m, cc hi n t ng v t l c th gy nguy hi m, s r t thch h p v i cng ngh m ph ng. M t s h c li u c th k t h p v i thi t b cng ngh ho c c thay th b ng ti li u s ha nh: cc m hnh, m u v t c kch th c, kh i l ng l n, nh ng m hnh d gy v khi di chuy n ho c l p rp ph c t p m t nhi u th i gian, cc qu trnh v t l, cc quan h v chuy n ng ph c t p trong khng gian c th chuy n thnh b n s ha, h a m ph ng trong cc ph n m m. M t s tranh, nh minh h a, cc b ng s li u b ng gi y in hay v i c th chuy n thnh file h a ho c nh s , t o thnh b su t p trong CD-ROM ho c d li u s . 3. Nh ng lo i DDH khng nn l m d ng ng d ng CNTT: H u h t cc d ng c v thi t b th nghi m, th c nghi m khoa h c khng nn chuy n sang ph n m m. Ni chung, th nghi m v th c nghi m i h i h c sinh ph i th c hi n c th t s b ng tay v k nng quan st, ghi chp, phn tch Khng nn l m d ng cc trnh di n th nghi m o. ch l trnh di n ch khng ph i l th nghi m. Khi h c sinh s b h n ch hnh ng quan st v cng ch l quan st cc s v t o. R t nhi u k nng h c t p m cc mn h c i h i c th hi n trong thi t b ( c bi t trong d ng c th c nghi m, ti li u th c hnh) nh m nng cao tnh tch c c h c t p c a h c sinh t nh ng hnh vi v t ch t c m tnh. i u ny CNTT khng th thay th c v cng khng nn l m d ng.
153| 1153| B n Tin V t L thng 1-2010
Nh ng yu c u rn luy n k nng ( khoa h c, cng ngh ) c n c tn tr ng v khng c thay th b ng ph n m m hay cng ngh m ph ng. Th d : k nng n i hai an dy trong m ch i n, th nghi m v hi n t ng c m ng i n t , quan st nh qua cc quang c , l p rp d ng c th nghi m c th c hi n trn th c t th tc ng tm l khc h n khi n c th c hi n trong mi tr ng o. H c sinh c n c tr i nghi m nh ng hnh ng th t s n y.
III. THI T K BI GI NG. 1. N i dung. y l b c r t quan tr ng quy t nh thnh cng c a m t gi d y. c c m t k ch b n bi gi ng trn my vi tnh th t hon h o, GV ph i th c s k cng suy ngh, tm ti, c bi t l so n bi, thi t k gio n. So n bi l cng vi c th ng ngy c a GV nhng bi so n trn my vi tnh i h i tnh khoa h c, chnh xc v l gc cao. Thi t k bi gi ng trn my vi tnh ph i pht huy c tnh tch c c, ch ng, sng t o c a HS, ph i k t h p l i gi ng, s trnh di n c a GV v i s theo di c a h c sinh m t cch thch h p, thu n ti n. Khi so n bi, GV hy c g ng a ki n th c mu n truy n t n HS b ng con ng ng n nh t, d kh c su nh t. Trong bi so n, gio vin c n g i m nhi u t ng HS tm ti, sng t o, gy s h ng th gip cho vi c hi u bi su hn.T o i u ki n, khai thc t i a tnh nng, tc d ng c a phng ti n Thi t k bi gi ng c n c tnh linh ho t trn my vi tnh, th hi n s thu n l i, ph h p v i cc knh khc nhau trong qu trnh d y h c, khi c n thay i, chuy n knh ta c th d dng th c hi n nhng ph i b o m tnh chnh xc, khoa h c. Bi gi ng trn my tnh l ngu n ti li u ng tin c y cho ng i d y, ng i h c, do c n tranh th s ng gp c a b n b, ng nghi p v cng c n b sung, c p nh t t li u cho hay hn, ph h p hn. Thi t k bi gi ng trn my vi tnh l s k t h p hi ho gi a phng ti n truy n th ng (ph n, b ng) v phng ti n hi n i (my chi u, my vi tnh), ho t ng c a th y v tr ng ch chm cht phng php hi n i m xem th ng, quay lng i v i phng php truy n th ng Khi thi t k bi gi ng V t l trn my tnh ta c th tm t li u Webside thuvienvatly.com Webside thuvienviolet Webside youtube Webside wikimedia tiengviet Webside vat ly & ban tre Cc ph n m m th nghi m v t l tiu bi u nh Crocodile Physics v nhi u ph n m m khc. Cc webside c lin quan hnh. 2. Hnh th c. Mu s c c a hnh n n : ch nn s d ng ch mu s m trn n n tr ng hay n n mu sng. Ng c l i, khi dng mu n n s m th ch nn s d ng ch c mu sng hay tr ng. n m t bi hay m t chng c a chng trnh v t l THCS, THPT hi n cc ngu n sau:
154| 1154| B n Tin V t L thng 1-2010
Font ch : ch nn dng cc font ch m, r v g n khng m t nt khi trnh chi u. Th ng nn dng font Arial, b ng m Unicode, nt m. Khng dng cc font t s d ng my no cng c th c c. Size ch : ch thch h p ph i t c 20 tr ln. Cc m c size ch c th l n hn n a.
Hi u ng: so n bi gi ng i n t , gio vin c n lu khi dng hi u ng, m thanh, ti ng ng ph i ph h p, khng l m d ng, gy s phn tm HS, gy c i, gy gi t mnh. Trnh by n i dung trn hnh n n : l a ch n thng tin, hnh nh, o n phim ph c v bi d y c tnh thi t th c, trnh dn tri nhi u th khng c n thi t lm HS th y nhi u m khng bi t v khng nh tr ng tm l ph nno. 3.Trnh chi u bi gi ng i n t . Khi gio vin trnh chi u bi gi ng, h c sinh c th ghi chp k p th n i dung trong m i slide khng nn xu t hi n dy c cng lc. Ta nn phn dng hay phn o n thch h p, cho xu t hi n theo th i gian thch h p. Tr ng h p c n i dung di m nh t thi t ph i xu t hi n tr n v n cng lc, ta x p t ng ph n thch h p gi ng, sau a v l i trang c n i dung t ng th , h c sinh s d hi u v d chp hn. C. L I KT. m t ti t d y b ng bi gi ng trn my tnh thnh cng, cng ngh thng tin th c s l cng c c l c ph c v cho vi c d y v h c v nng cao ch t l ng d y v h c th i h i gio vin ph i khng ng ng nng cao trnh chuyn mn, nghi p v , trnh s d ng vi tnh, ph i th ng xuyn c p nh t thng tin, tm ki m t li u, c p nh t cc ph n m m m i h tr vi c so n gi ng b ng my tnh. Gio vin ph i lm ch cng ngh , lm ch bi gi ng v quan tr ng nh t gio vin ph i c nng l c chuyn mn v ng vng b i hi u qu c a ti t h c v n ph thu c vo vai tr c a ng i th y. Hn n a CNTT ch l m t trong nh ng phng ti n h tr cho vi c i m i phng php d y h c, truy n t ki n th c n h c sinh ch khng ph i l phng ti n duy nh t, s m t. Chng ta ng s d ng CNTT thay i t vi c c chp sang chi u chp, bi n h c sinh thnh nh ng khn gi xem phim, xem cc k x o v i s thch th tr m tr r i sau khng c g ng l i trong u chng. Ti vi t bi n y qua nh ng vi c lm c a b n thn mnh cng v i s tham kh o thm ki n c a cc b n ng nghi p, ng mn nh m trao i v m t phng php d y h c c s h tr c a nh ng phng ti n nghe nhn hi n i ( my vi tnh, my chi u 3D, projetor, ). Nhng c bi t trong bi vi t n y ti mu n em n m t ngu n ng vin cho cc ng nghi p l n tu i v i l i nh n nh r ng h c tin h c s d ng c my tnh trong cng vi c gi ng d y l khng kh l m.Mong cc b n s c g ng v t c k t qu . Ki n th c v ng d ng CNTT c a ti cn h n h p, ti c n ph i h c h i thm nhi u. Mong cc nghi p c g hay ch b o thm. R t c m n. ng
Nguy n Vn Ti - CTV Thuvienvatly.com
155| 1155| B n Tin V t L thng 1-2010
H c tr c tuy n: Chng Cc nh lu t b o ton

Chng Cc nh lu t b o ton l m t trong nh ng chng hay c a chng trnh v t l l p 10, cng l m t trong nh ng chng kh v do , c n nhi u trao i, th o lu n cng nh lm bi t p hn n a. L p h c ny v i m c ch gip cc em h c t p t t hn, c th d dng xem l i bi khi v nh, gip h c h i, c ng c v b p ki n th c trn l p. Trong l p h c ny s c: Cc n i dung tm t t t ng bi. Th o lu n cc v n hay g p. ng
Video th nghi m v cc m t sinh
Cc d ng bi t p v phng php gi i cho t ng d ng Cc bi t p t lu n HSP v cc em
L p h c ny dnh cho cc em HS 10D1, 10D2, 10A2 tr ng THTH khc c quan tm. M i tham gia t i: http://lophoc.thuvienvatly.com/dinhluatbaotoan
Th Vi n V t L
156| 1156| B n Tin V t L thng 1-2010
Trao i k nng s d ng PowerPoint: Bu i 3 - V cc ng trn ng tm

Trong khi trnh i n Powerpoint, i khi ta c n v cc ng trn ng tm bi u di n m t s th nghi m nh th nghi m a moment, hnh nh vn giao thoa, hi n t ng sng,... M i cc b n xem video h ng d n th thu t v download file m u v b xung cho th vi n powerpoint c a mnh t i http://lophoc.thuvienvatly.com/powerpoint Th Vi n V t L
157| 1157| B n Tin V t L thng 1-2010
Th Vi n V t L www.thuvienvatly.com Banquantri@thuviemvatly.com Thng 12 nm 2009
N i dung: hiepkhachquay Bin t p: Tr n Tri u Ph Thi t k : Bch Tri u Cng m t s C ng tc vin khc
Trong b n tin c s d ng hnh nh v cc bi d ch t cc t p ch n i ti ng PhysicsWorld.com, Natural Physics, NewScientist.com cng m t s t p ch khc.
158| 1158| B n Tin V t L thng 1-2010

01 2010

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

01 2010

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WWW.THUV IENVATLY .

Th Vi n V t L www.thuvienvatly.com Banquantri@thuviemvatly.com Thng 01 nm 2010

Nh ng ngi sao i n y u c th b t ch c Big Bang

14| B n Tin V t L thng 1-2010

Pht hi n nh ng hnh tinh ngo i nng hn c ngi sao m

Nh ng hnh tinh m i tm th y u km m hnh thnh cc hnh tinh kh ng l t ch t kh.

16| B n Tin V t L thng 1-2010

NASA ch n ba s m nh khng gian vo chung k t

17| B n Tin V t L thng 1-2010

Ba d n ny mang l i gi tr khoa h c t t nh t trong s tm trong nm nay [2009]

18| B n Tin V t L thng 1-2010

Hubble tm th y nh ng thin h nguyn th y n 13,2 t nm tr c

10| 110| B n Tin V t L thng 1-2010

K l c 2,7 nghn t ch s th p phn c a pi

S pi xu t hi n trong nhi u cng th c v hi n t ng t nhin.

Phin b n ny c a s pi m t hn m t terabyte khng gian a c ng

Nh ng k l c tr c y c thi t l p b ng siu my tnh, nhng ng Bellard kh ng phng php c a ng hi u qu hn n 20 l n.

11| 111| B n Tin V t L thng 1-2010

12| 112| B n Tin V t L thng 1-2010

V t ch t t i m t nh h ng ( nh: David Law/

13| 113| B n Tin V t L thng 1-2010

14| 114| B n Tin V t L thng 1-2010

My tnh l ng t tnh ra chnh xc nng l ng c a phn t hydrogen

nh: The Modern Green

15| 115| B n Tin V t L thng 1-2010

tnh quan tr ng, trong khi cc cc th nghi m.

Tham kh o: http://dx.doi.org/10.1038/NCHEM.483 Theo physicsnews.com Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2931/2/

17| 117| B n Tin V t L thng 1-2010

H a tinh th i c chng ta ngh

t ln c gi i thch l nh ng h n c th i s t ln c su khc nhau cho th y cc h hnh bn ph i c su ch ng 40 m. Ch ng 100 m.

19| 119| B n Tin V t L thng 1-2010

Quan st th y chuy n ng run l c c a h t s c p ng nh Schrdinger tin on

21| 121| B n Tin V t L thng 1-2010

Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2917/2/

22| 122| B n Tin V t L thng 1-2010

C u trc ton h c p nh t l n u tin xu t hi n trong phng th nghi m

24| 124| B n Tin V t L thng 1-2010

Chu Phi thnh l p hi p h i v t l ton chu l c

25| 125| B n Tin V t L thng 1-2010

26| 126| B n Tin V t L thng 1-2010

Pulsar pht sng v tuy n nhanh hn nh sng

Cc nh thin vn s d ng i thin vn Arecibo Puerto Rico hn t c nh sng.

ghi l i cc xung truy n i nhanh

27| 127| B n Tin V t L thng 1-2010

28| 128| B n Tin V t L thng 1-2010

L n u tin i u khi n c dng spin b ng i n tr ng

ti p gip chui h m do Agns Barthlemy v cc

ng nghi p ch t o. ( nh: Science)

29| 129| B n Tin V t L thng 1-2010

30| 130| B n Tin V t L thng 1-2010

Cc php tnh nghing v ng h nh ng ngi sao quark n ng

32| 132| B n Tin V t L thng 1-2010

Thu c tr c ti p quang ph c a m t hnh tinh ngo i

33| 133| B n Tin V t L thng 1-2010

m t vi hnh tinh ngo i xu t hi n ngay pha Tri t. Phi sng 5 gi

Xem thm t i link: http://thuvienvatly.com/home/content/view/2953/2/

35| 135| B n Tin V t L thng 1-2010

36| 136| B n Tin V t L thng 1-2010

37| 137| B n Tin V t L thng 1-2010

39| 139| B n Tin V t L thng 1-2010

Cc nh quan st pulsar ch y ua tm sng h p d n

thin vn v tr tia gamma Fermi l p c trong nm ho t ng NASA/DOE/Fermi LAT Collaboration

42| 142| B n Tin V t L thng 1-2010