m^:^

f, 'i:>v,v'!'.' „ ''
•• :'' '

'wiirj'''',

m^'^W''-'
•l''.".'\:'''' '

;i'.i. ,

W^^vfi::
;
W0'^ J;

'#.-i^'-i •:':-'•:'-
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecursu131mign
 OGrlM
CURSUS COMPLETUS
SEU UIBLIOMIKCA UMVEilSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COM.MODA, OECONOMICA,

mmM ss. FATRU]], mmmi ^mnmm ecclesiasticorcil

SIVE LATINORUU, SIVE GR.eCORUM,

IHI All yEVO APOSTOLICO AD TEMPORA ISSOCESTIl III [ASSO 1216) l'RO LATISIS
ET COSCILll FLORESTISl [ASS. 1139) l'RO GU.ECIS FLORUEIWST :

RECUSIO CIIRO\OLOGICA
JMMCM QU.E liXSTITERE .mNU.ME.NTOilUM C.\TliOLIC.E TR WUTIONIS 1>ES QUINDECIM l'UUniA
ECCLESIJ: S.ECULA,
JJXTA EDITIONES ACCUriATISSIMAS. INTER SE CU-M(JUK NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUA.M DILIGEN-
TJEB CASTIGATA; DISSEBTATIONIEUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA OMNIBUS ;

OPEBIBUS POST AMPLIS3I.MAS EDITIONES QfJM TBIBUS NOVISSI.MIS S/ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUGTA )

INDICIBUSPARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTI-
BUS,DONATa;CAPITULIS INTRA IPSUM TE.\TUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARU.M PAGINA-
RU.M MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATEMAM SIGNIFICANTIBUS, ADORN-V-
TA ;OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCBTPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE
AD TRADITIONEM ECCLESIASTICA.M POLLENTIBUS, AMPLIFICATA j

llUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPH ABETICIS, CHR.iXOLOGICIS, STATIS-
TICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, [N QUODQUE BELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR-
lilCUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICU.M, ET CU.NCTA ALIA SINE ULLA E.\CEPTI0NE; SED PR.KSERTIM
DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET REllU.M, QUO CONSULTO, QUIDQUIII
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRU.M, NE UNO QUIDEM OMISSO,
IS QUODLIBET THEMA SORIPSERIT, UNO INTUITU CONSPIGIATUR ALTERO SGRIPTUR.E
;

SACR/E, EX QUO LECTOBI COMPEBIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPEBUM
SUOBUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUR.-E VFRSUS, A PRIMO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT:
EDITIO ACCUHATISSIMA, C.BTERISQUE OMNIBUS PACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHABACTEriUM NHIDirAS,
CUART.E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORBECTIONIS, OPERUM RECUSOBUM TUM VAIlIETA^i,
TUM NUMERUS. FOR.MA VoLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROL0aI.« DECURSU C INSTANTKR
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR.ESEBTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHBONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUU, PRIMUM AUTKM
IN NOSTP.A HIBLIOTHECA, EX OPEBIBGS ET MSS. AD OMNES yETATES, LOCOS, LINGUAS FOKMASQUE
PEBTINENTiBUS, CO.IDUNATORUM.

SERIES LATINA,
1.N nUA rUODliU.NT l'.\.TKES, DOCTOUICS SCUIPTOUESQUE ECCLESl.U L.VTl.N.E
A TEUTULLIANO AD LN^NOGENTIU.M III.

AGCURANTu: J -P. MIGXE,

Itibliotiieose Cleri ui>iv<'r.><{e,
.SIVE CUaSUU.M CO.MPI.ETORUM IN Sl^GULOS SCIENTI.E KCCLESI.XSTIC.-S K.\.M()S KlilTOUK.

PATROLOGl.E TOMUS CXXXI.

KtMIGiLS .MONACll s. t.ERM. .\NTISS.; B. NOTKEIILS BAI.IlLl.ls, S. GALI.I MO.WCIILS; JOAN.VES IX, lUCNKDlCTlS IV,
SEBGILS III, A.NASTASILS III, POXTll ICES KO.MAM FILCO RHKMEXSIS, lliCLLKlS SIESSIO.NE.NSIS, .MANCIO
;

CATALALXE.NSIS, HATTO .MOGU.NTINLS, EPISCOPl MARTIXIA.NLS MONACHIS.

;

TOMUS UNICUS.

PARISIIS,
APUD GARNIEH FRATHES, EDITORES ET J.-F. xMIGNE SUCCESSORES.
IN VIA DICTA: AVESCE DU .MAI.XE. 1S0, OWl a!/AL.S.?EE DUMAIXE, \>1
 ELENCIIUS
AUCTORUM ET OP£RURI QCI IN HOG TOMO GXXXI CONflNENTUR.

FULCO ARCHIEI^ISCOPUS RHEMENSIS.

Episiola;. Col. 9
RICULFUS SUESSIONENSIS EPISCOPUS.
statuti. ir;

M.VNCIO CATALAUNENSIS E1'ISC0PUS

Epislola ad Fuiconem RtiemL'nse;ii. . 23
MARTINIANUS MONACHUS.
Prologus in liliros morales. 26
JOANNES PAPA IX.
Epistolae el privilegia. 28
Canon de electiojie pap;e. 38
Prailocutio in concilio Kavennatc. 40
BENEDICTUS PAI'A IV.
Epislola; et privilcgia. 40
RE.MIGIUS MDN.^CHUS S. GEUMANI ANTISSIODOHENSIS
Operum pars prima. — Esegetica. 32
Commentarius iu Genesin. 134
Enarrationcs in p^alraos.
Operum pais sccunila. — Misrellanea. 84.5

Tractaius de dedicatione ecciesiie.

'^
Homilice XII. s^ j
De musica. 932
Appendix ad Rrniigium.
Ej>i.slo!ai dua; R. ad D. 9r.3

SERGIUS 1'APA 111.

Ep>;('l;L et pr.vilcgia. 971

B. NOTKERUS BALBULUS S. GALLl MONACHUS.
Libjr de interp"eiil)us divinarura Scrijituraruin. 99:^
Liber Scquenti^iiuiii. 1003
Marlyrologimii. 102G
Episiola ad Puiodpertum. liia
romulas. iJOi
De musica. . 1 170
HATTO MOGUNTINUS ARCHIEPISCOPUS.
E;istola al Joannem IX p;ip:im. 1179
AN.\STAS1US Hl PONTIFEX UOMANUS
P/ivilegia duo. . 1183
Epitaphium. MStJ
 ANNO DOMINI DCCCC.

FULCO
ARGHIEPISCOPUS RHEMENSIS.
NOTITIA HISTORIGA.
(Galli. Ghrist., tom. IX.)

Fulconis initia Flodoardus paucis attigit; valde
nobilem 4iihilominu3 eum memorat, et f,alitinu ofji-
ciis assuetum. affinem quoque Guidonis et Lamberti
Spoletanorum ducum,quos ad imperatores evehere
conati sunt summi pontirices.Excanonico S. Audo-
mari factus est monachus in abbatia S.BertinijCujus
anno 877 abbas electus est. Hincmaro fatis functo.
assumptusesLa clerosimuletpopulo inarchiepisco-
pum Rhemensem anno 883,et consecratus,ineunte,
mense Martio, Cum autem Hildeboldus Suessionen-
sis episcopus, caeterique metropoleos suffraganei
id factum non exspsctata visitaloris adventu que-
rerentur, excusatorias hac de re iis litteras scri-
pserunt Rhemi, quibus electionem nonesse factam
ante visitatoris adventum signilicabant.Fulco post
consecrationem suam fidei sua: tenorem Marino
papae delegans, inquit Flodoardus,/)a//n/wa// eo an-
tecessorum suorum de more suscepii cui eliam lillc-
; pum Gatalaunensem qua de re reprehensum esta
^ XVI Kal. April. Dodilonem conaecravit episcopum
Cameracensem, qui ejus postea alfensam incurrit,
quod Balduino Flandrensium comiti faveret. Anno
888 subscripsit privilegio, immunitatis quod Lind-
bertusMoguntiensis episcopus concessitmonasteriis
Nova3 Corbeiffi el Herilbrdiensi. Anno 888, sublato
imperatore,cum Odo.filius RobertiFortis, rex Fran-
corum salutatus esset, hunc sensim infenso animo
regnantemvidet Fulco,actandemconcilio apudRhe-
nos coacto anno 893, e solio disturbare adnisus est;
unde eodem anno Carolum Simplicem coronavitin
ecclesia sua metropolitana, v Kal. Februar. Eodem
in coQcilio multa conquestus est contraBalduinum,
Flandriffi comitem,bonorum ecclesiasticorum inva-
sorcm, quem,nisi resipisceret,anathemate perpetuo
feriendum rainitati sunt episoopi congregati.Eodem
circiter tempore Mancionem consecravit in episco-
;

ras misil pro concedendo debilo lihememis Ecclesix
privilegio atque pro commendatione regis Carlomanni,
in quibus se significal ab eodem papa dudum fuisse
cognitum tempore Joannis papx, quando cum Carolo
imperatore idcni Fulco fucrat Romx. Irruentibus
hinc inde barbaris, urbem Rhemorum novo circum-
dedit ?7iuro, veteri prius ah Ebone in majoris basi-
licae structuram impenso ;ecclesiamque S.Dionysii,
quod munimento obesset, paulopost funditus ever-
tit;
qusdam etiam castella a fundamentis erexit,
.Mtimontem scilicet in Dulcomensi pago, et aliud
apud Sparnacum, qiiod Odo rex, quia desciverut ab
eo propter evectionem Caroti Simplicis, subvcrtit,
quo Normannis resisteret. Urbe novis propugna-
Formoso paptt Anno 890, praefuit synodo coactae
n apud Vangiones, et anno892 transtulit reliquias S.
Rigobertiinecclesiamsuammetropolitanam.Eodem
anno 892 privilegium obtinuerat a Formoso papa,ne
reges, episcopi, au quilibet Christianorum. sede
Rhemensi vacante.in suam utilitatem converterent
redditus Ecclesia; Rbemensis ;ut omniafuturo anti-
stiti reservarentur eligendo intra tempus statutum
in canonibus, id estintra trium mensium spatium,
ne diutius quam
par esset metropolis destitueretur
pastore. .\nno 896, firmata pace Odonem inter et
Carolum Simplicem arcessitus est ad concilium Ro-
manum.quod Slephanus VI papa indixerat in men-
sem Septembrem ejusdem anni celebratum autem;

culis flrmata, corpus B. Remigii ex Orbacensi non fuisse ni anno 897 censet Labba;us,et Marlotus
monasterio, in quod e Sparnaco delatum iuerat, synodum illam rejicit in annum 898. Fulco, qui ei
idem antistes anno suipra^sulatus grimoDurocorto- interesse non poterat, misitad eam HonoratumBel
rum revexit pcr Culmiciacuro, assistentibus coepi- lovacensem, et Rodulfum Laudunensera, suffraga-
scopis etclero. Per idem quoque tempus corporis neos suos. Anno 898et sequenti sammum Francia
partem beati maryris Nicasii, simul cum corpore cancellarium gerebat. Ab eo autem tempore adnotat
beats sororis Eutropiae, ab ecclesia B. Agricola; in p Mabilio noster coepisse archiepiscopos Rhemenses
urbem recens muris vallatam transtulit retroque ^ cancellarii offlcio fungi.
post altare Dei Genitricis N'aria3 juxta B. Callisti .iccidit aulem. inquit Flodoardus, utabbaiiam S.
papae pignora quffi non ita pridem ob paganorum Veddsti. quam Balduinus comes tenebal cum .llreba-
infestationem,illata fuerant,recondidit. Anno 884, tensi custro, rex Carolus pro infidclilale Balduini ab
audita .^driani III ad summum pontificatum pro- eo anferret, atque Futconi prxsuli cam conccderet,
vectione, litteris eum visi/are studuit, congawJcns .lltimnro qimdam romitc abbatiam S. Medardi te-
ipsius tionori. ct se Homam peteie velte significat si neuie: qaam sibi visum est opportunitalis gratia cum
Deo paccm tribuente valuerit : rogat interim ut a eodem comiie commutarc debcre quod et cgit anno :

Leone, lienediclo et Pficolao pontificibus concessa
Rhemensi Ecclesia; privilegia corroboret et augeat,
Carlomannum regem iterum commendat, et Fro-
tarium olim Burdigalensem: tunc Bituricensem ar-
chiepiscopum.Sublatoe viviseodemanno Carloman-
no, fratris ejus natu rainimi Caroli Simplicis tule-
lam sumpsit Fulco.
Attanta niox subiit rerum confusio, Normannis
turmatimirruentibusin dia;cesesRhcmensem,Sues-
sionem ac Noviomenscm. ut Francorum proccres
totius regni curam Carolo Crasso iraperatori Fulco-
nis rogatu commiserint. Aano 887, vel forte 888, D proficisci solerel. Qmdam die dum paucis admoUum
900. Eodem forte anno, Fuico Garolum Simplicein,
quem pauci, dum vivebat Odo, pro rege habebant,
iterum coronavilin urbe Rhomorun\. Accepit ttaque
Fulco ah eodem Altimaro abbatiam S, Mcdardi, et
dedit illi abbutiam S. Vednsti, recepto per vim obsi-
dionis a lialduino .itrebatensicastro. Cujus an.vietalis
dolore succensus tam lialduinus quam omnisejus co-
milatus, dumquierunt qualitcr se possinl ulcisci,ami-
citiani cum codem pnesule sc fmgunt resarcire ,qu;K-
renlcs uliionis locum. c.rplorantcsque quomodo a me-
taiu suo ad regis colloquium stiptdorihus vallotus

Patrol. CXXXI. 1

3)0
 :
H FULCONIS ARGHIEPISCOPI RHEMENSIS EPISTOLiE.
comitatus regis peteret alloqmwn, cum i/i
quodam Winemaro, aggredienles intercipiunt Et qui-
aem primum quasi de amicitia et recuperatione Bal-
duini affantur, demumvero improvisumlanceis impc-
tunt, prosternunt ac perimunt xv Kaleudas
dam vero suorum scseob nimium ejus amorem
ipsum prosternentes, pariter cum eo transfixi ct iutcr-
etnpti sunt. Cxtcri qui superfuere his qui ad hospi-
talia remanseranl,iixc maxima sui doloris nunlia
portant. Qui novitate perculsi, armisque muniti,
percussores episcopi cotiantur ultione adoriri. Quibus
minime repertis, corpus e.ranitne immensis cjulantes
planyorilnis levant, et cum ingcnti suorum omnium
luctu Hhemcnsem ad urbem dcferunt. Ibi landem lo-
tum et dignis e.vequiis honoratujn decenti est scpxd-
turx mandatum. Cujus anlistiis hoc habctur
phium
Hoc tumulo niagni Fulconis membra teguntur
Rhemorum«eJis preesulis egregii
;
Germine nobilium quem Fraucia protulit orlum
Aulaque descholis sumpsit et excoluit.
Uinc Deus assumptum statuit virtute probatum
Ecclesiifi speculum, pontiticemque pium
Septenos denosque simul cuipraefuit annos,
Tres menses, denos insuper atque dies.
Auxit episcopium supperaddens plurima rerum
Urbis et ialius moenia restituit.
Orbis honor. patriie tutor. pietatis amator,
Pro studio picis, coufoditur jaculis.
Septenum denumque diem jam mensis agebat
Juuius, et dira morle peremptus abit.
Cui Matris Domini, pariter quoque praesuHs almi
Kemigii pietas obtineat requiem.
Fulco indignatus erat Carolo Simplici quod
fcEdus cum Normannis pepigisset, eumque
pali licentia per iitteras quas Flodoardus
verbis asperioribus increparat, quo regis animum
altius haec penetrarent. De litteris illis lege Rive-
tem nostrum Hist. litter Franc, tom. V p. 092.
Scripsisse etiam creditur ad Alfredum regem West-
Saxonum ; qua de re lege Bollandianos J ul.tom. I,
FULCONIS
A R CHIE PISCOPI RHEMENSIS
EPISTOLiE.
(Provincede Reims, tom.
EPISTOLA PRIMA.
AD STEPHANUM V PONTIFICEM MAXIMU.M.
(Anno 885.)
Accepi antecessoris tui litteras, me totum. cum
omni mea provincia, ad grates es animo rependen-
dasinfinitispropenominibusobstringentes.Dignatu
est enim eloquio prorsus apostolico, etomni gladio
ancipiti penetrabiliore nosinter medias Nortman-
norum afflictationum procellas solari, et
et amici vocabulo afficere, cum pontificia
calcarihaud commerear. Ad ipsum, et jam ad tc,
sanctissime parens, votis omnibus aveo properarc
sed prohibet Dan(irum,quibu3 vallamuret vellimur-
incursatio ;
qui ab annis jamocto ita hocce regnum
IS
via dttce A- pag. 651 Multa quoque bona in hac sede Rhemensi,
. ait Flodoardus, prxsul liic operatus est : nam et
episcopium rebus impetrati.'! pluribm, tam monaste-
rio Aven?iaco quam nounullis aliis a regiius ac di-
Jul. Qui- versis personis obtentis possessionibus amplificavit,
super atque diversis muneribus et ornamentis Itanc Rhe-
inensem ecclesiam decoravit. Ejus tempore, anno,
ut conjectat Mabilio, 893, reliquiae S. Gibriani e
pago Catalauneasi in basilicam S.Remigiitranslata
sunt. PrcVfatus denique prxsul sollicitus circa Dei
rultum el ordinem eeclesiasticum, amore quoque sa-
pieniix fervens, suas scholus hliemis canonicorum
scilicet loci, atquc ruralium clencorum, jam pene
delapsas reslituit cl evocato Remigio Antissiodorense
:
magisiro, liberalium artium studiis adolescentes cle-
cpita- ric.os cxerceri fecit, ipscque cum eis lectioni ac me-
ditationi sapientix operam dedit. Sed ct Hucbaldum
S. Amandi monachum, virum queque disciplinis so-
phicis nobililer eruditum accersivit. et ecclesiam
illustravit doclrinis. Harum
B /ibrmensem prxclaris
autem scholarum constitutionem relert Mabilio ad
annum circiler 893. Regino Fulconem numerat
; intcrmartyres qui pro libertateecclesiasticafortiter
occubuerunt et nos eidem olim nomensancti non
;
denegavimus, quamvis publico decretonecdum re-
nunliatus sit. Hunc apud S. Audomarumquiescere
putat Molanus juxta B. Bertinura ;at certius est se-
pultum fuisse in ecclesia B. Remigii Rhemensis ;
quod posteriores epitapliii sui versussat clare indi-
cant.CodexIgnaciensis Fulconem tcstaraentum con-
didisse narrat his verbis .4/ vero prxfatus Fulco,
:
utpotc vir sapiens ac timens Deum, testamentum du-
ille dum ordinavcrat, ut de jure patrimonii sui qui-
episco- busdam ecclesiis dislribuerel ; inter quas ecciesix
retulit Uhemensi pro animx sus remedio Villam Nemin-
cum, qux sita est in episcopatu yoviomensi, contulil ;
cujus reditus pro illius memoria annuatim recolenda
canonicis Iiliemen.<;ibus dividunlur: de censu prx-
p dictx Villx canonici Noviomenses habent singulis
annis lx solidos illius monetx.
I, pag. 520)
infectarunt, ut soli beatiessent, quise castellis pos-
sent tueri, et haec etiamprohibuere, quominusinsi-
dias.quas pestiferihominesbonaememorise pontitici
moliebantur, possem dissolvere.
Si quidtamen potueremiserihomuncionispreces,
iissanenon defui ;
qui porro deesse possem ini,qui
affinem meum Widonem in filium quodammodo
adoptaraf?quodcum consanguineismeis denuntias-
me fratris sem, statim omneobsequiumsuum.ac reverentiam
solea sedi apostolicae devoverunt.Et ego una cum coepi-
scopis meis, etsi eorum nonnulli, uti Morinensis,
civitaten: suam ambustam ad tompus deserere co-
ganlur, in cuHu Romanae sedis ad usque lelhum
perseverantes, qusecunque Ecclesi» Dei necessaria
13 KIGULFUS SUESS. EPISC. — NOTITIA HISTOIIICA. 14
oocurrent,cum rei domesticas atque etiam corporis A runt. Vos e contra nunc Deum relinquitis. Dioam
dispendio perllciemus, uti condecet Rhemensem, certe, lioet nolens, quia Deum relinquitis, cumvos
quem anlecessores vestri, pra: omnibus Gallicanis ejus hostibus sooiatis. Unde et merito prophetica
pensi habentes, primatu donarunt in Sixto primo illa vox ad vos dirigitur, quae quondam ad regem
totius regionis praesule a beatc Petro apostolorum Israel similia facientem directa est Impio prxbes :

principe huc destinato, etiam llormisdas papa Re- auxUium, el liis qui oderunt Deum amiciiia jungeris
migium per omnem Galliam vices suas obire voluit, [II Par. xix). Et certe cum deberetis malis prajter-
quna modo adjicionda vidontur, ne forsan Rberui terminum ponere, et rapinis et depriedationibus
itis

nostri sub Nortraannorum ruinis, quod Deus aver- pauperum renuntiare, ac pro his omnibus poeniten-
tat, sepulti, etiam pontificum oblivione sepeliantnr. tiam agerc, nunc ad majorem iram Dei provocan-
Propterea commendata velim quee Marino et dam, his qui Deum ignorant, et in sua feritate con-
Adriano supplex propnsui privilegia, necnon Ram- fidunt,vos conjungitis.Gredite mihi, quia nunquam
ponislratris mei munilicaui jiroerigendomonasterio sicagendo ad regnum pervenietis, imo velociter
donationem, et cum Bruinilidiis non desistat donata disperdet vos Deus, quem irritatis. Hactenus quidem
de peculari, tandem anathemate feriatur sunt et : de vobis meliora sperabam nunc video vos cum
:

alii qui Rhemensia Ecclesia; bona corrodant,
quos Carolus imperator, si verbulo pontilicio
moneatur, facilc animadverteret.
EPISTOLA II.
AD CAROLUM CALVUM IJIPERATOREM.
(Anno 894.)
Dc pacto cnm iformatmis inilo.
Quis enim, qui vobis sicut oportet fidelis est, non
expavescat, vos inimicorum Dei amicitiam velle,
et in oladem ac ruinam nominis Chrisliani pagana
arma et fccdera detestanda suscipere? Nihil enim
distat utrum quis se paganis societ, an abnegato
Deo idola adoret. Nam si, ut ait Apostolus, mores
bonos colloquia prava corrumpunt (/ Cor. xv),
quanto magis corrumpitur caslitas animre Chri- C excommunioans ceterno anathemate condemnubo.
stianae ethnicorum consiliis et societate? Neque enim Pro fidelitate quam vobis servo, heeo gemebundus
poteritnon imitari quodassidueviderit: quin polius
assuesoet paulalim,ct quasi vinoulo mal;econsuetu-
in „ omnibus consanguineis vestris periturum, si tamen
prae- hocvere vuItisagere,ettalibusconsiIiis acquiescere.
Revera qui tale vobis dant oonsilium, non lideles,
sed per omnia infldeles csse comprobantur, quos
si audirc volueritis, terrenum simul et cceleste re-
gnum amittetis. Deprucor itaque vos per Deum, ut
tale deseratis consilium, neque velitis vos in a:ter-
nuin praecipitare inleritum, et mihi caeterisque, qui
secunduin Deum vobis fideles sunt, a;terni doloris
aCferre dispendium. Melius enim fuerat vos non
nasci, quam diaboli patrocinio velle regnare.et illos
juvare quos deberetis per omnia impugnare. Soiatis
enim, quia si hoo fecerilis, et talibus consiliis ac-
quioveritis, nunquain rae fidelem habebitis, sed et
quoscunquc potucro a vestra fidclitate revooabo, et
cum omnibus coepiscopis meis vos et omnes vcstros
scribo, quoniam cupio vos secundum Deum et ss-
cuhim semperessehonorantum et non Satan;c,sed ,

dinis trahetur ad faoinus. Certe progenitores veslri Ghristi adjutorio, ad dcbitum vobis conscendere
reges, deposito gentiiitio errore, divino oultui se regni fastigiura. Regnum enim quod Deus dat, flr-
sublimiter subdiderunt, et a Deo semper au.xilium mum habet fundamentum quod vero per injusti- :

expetiverunt, propterquod et felioiter regnaverunt, tiam et rapinas acquiritur, caducum est, et cito
et regni ha;reditatem ad suos posteros transmise- dcoidivum, nec poterit diu perraanere.

ANNO DOMINI DCCCCII.

RICULFUS
SUESSIONENSIS EPISGOPUS.
NOTITIA HISTORIGA.
(Ex Gallia Cbristiana.)

E judicibus qui in plaoito Vermeriensi anno 892 J)

cellam Alfain Adremarensibus monachis asserue-
runt.unus fuit Uioulfiis. SynodoRhcmensiastitit an.
893, in ([ua Carolus Simpicx unctus est. Con.secravit
Horvcum archiepiscopum llheniensem anno 900 in
synodo Hhemensi, in qua diris devovit homines Bal-
duini comitis Flandri;e qui Fulconcm archiepisco
pum interfecerant. Constitutioncm cdidit an. 889,
qu;ccxslal tom. l.\ Conciliorum Liibb., pag. 'lUi. In
ea snnt multa nbsprvationcdigna.N.:i,(/c/iorn'('(iHt>-
7iicis lcgitur: « Habcte qu;rsun)us sludium in psal-
m os can tando, in divinos libros legendo, in canonicas
 )

15 RIGULFI SUESSIONENSIS EPISCOPI 16

horas custodiendo, id est primam.tertiam, sextam,
missarum quoque quotidiana celebratione,
vesperasetcompletoriuni,atquematutinalBofricium
decantando.et invitate paroshianos vestros ut si ad
alioscursus venirenon sufficiunt.saltemmissas fre-
quentius audire studeant, et Dominicis atque aliis
diebus festis vesperas, matutinas et missas frequen-
tare non pr£etermittant. » Ex hac constitutione N. 8
facienda erant scrutinia per baptismales ecclesias
A. statuto intra Quadragesimam temporo, ct baptizati
nonam, mox post baptismum Eucharistiam. id est commu-
nionem sanctam percipiebant. N. 20 sancitur n ut
in Kalendis uniuscujusque mensis per singulas de-
canias prosbyteri simul conveniant, et convenientes
non pastis vel potationibus vacent, sed de suo mi-
nisterio et religiosa conversatione, atque de his quse
in eorum parochiis aecidunt sermonem habeant. »
Obiisse creditur Riculfus anno 902.

STATUTA RICULFI,
(
Province de Reinis, tom. I, pag. 525.

Ego Riculfus humilis Suessionum episcopus, B dum alios docere debetis : quia nemo, qua3 nescit,
consideratis paraecia3 divinitus nobis commissfe ne- aliis insinuare valet. Enimvero nec latere vos volu-
cessitatibus, atque comministris nostris competenti mus. quod de illis presbyteris, qui desides et ad
habita ratione, inspirante pariter et opitulante Do- discendum tardi sunt, regum et imperatorum capi-
mino.quaBdam^qUc-cad sacerdotum nostrorumcom- lula non sine consensu plurimorum episcoporum
monitionem,vel vulgaris populi eruditionem perti- sanxerunt, scilicet hoc « Ut quicunque presbyter,
:

nere videbantur, modeste et utiliter pro viribus tra- a suo episcopo frequenter admonitus de sua scien-
ctare disposui. Et quamvis totius Christianae vitiB tia ut discerc curet, facere neglexerit, procul dubio
regula divina; Scriptur» paginis satis superque te- et ab removeatur, et ecciesiam, quam te-
officio

neatur inserta, non incongruum tamen fore puta- net amittat. Quia ignorantes legem Dei, eam aliis
vi, quaedam ex his, quae simplicium observationi annuntiare et prajdicare non possunt(a). » Ooc ne
conveniunt, brevibus et lucidis capitulis annotare, alicui vestrum eveniat, fraterno afTectu pramo-
vobisque consacerdotibus, et cooperatoribus nostris nemus.
habenda simul et crebrius legenda commiltere.ut si II.Oportet igitur unumquemque sacerdotem, vita,
tanta divins et canonics auctoritatis volumina re- et moribus, et actibus bonis, cum Dei auxilio, po-
volvere non sufficilis,ha)C saltem brevissima et aper- „ pulo sibi commisso, cteterisquc subditis excellere,
tissima manualiter Irequentetis, et commissis vobis ut in eo videant quid imitari et sequi bene operando
plebibus salubremvivendi normamhisadmonitiun- possint, castitatis videlicet, humilitatis, modestiee,
culis praemonstretis. Ita enim, cooperante Domino, aliarumpue virtutum,divina gratia largiente, exem-
et periculo ministerii vestris vos potcritis exuere, et phim prffibeat, ut juxta Apostoli vocem, doctrinam
cum subjectis populis ad coelestis rcgni gaudia pro- Dei nostri in omnibus ornet {Tit. ii).

perare. Habete, quaesumus, studium in psalmos can-

III.

I. Attendite ergo, quia nobiscum sollicitudinem tando, in divinos libros legendo, in canonicas Horas
gregis Dominici percepistis, et in sacerdotali mi- custodiendo, id est, primam, tertiam, sextam mis- ;

nisterio secundi ordinis et dignitatis locura posside- sarum quoquo quotidiana celebratione, nonam.ve-
tis.Et sicut nos,licetimmeriti, apostolorum vices in speras et completorium, atque matutinale offlcium
hac ecclesia agere debemus ita et vos quoque se-
: decantando. Et invilate parochianos vestros ut si

ptuaginta duorum discipulorum nobiscum ministe- ad alios cursus(6) venire non sufficiunt, saltem mis-
rium in hac plebe Dominica exercere oportet. Nam et sas frequentius audire studeant,et Dominicis atque
in veteri lege Moyses et Aaron locum summi pontifi- aliis diebus festis vesperas. matutinas, et missas
cis tenuerunt, et filii quoque Aaron officium sacerdo- frequentarc non prietermittant.
tale in secundo gradu sortiti sunt. .\d vos enim ple- D IV. Ad vos ergo dictum essc scitote : Muuda-
bium pertinet]cura et sollicitudo,et ex vobis pendet mini, qui fertis vasa Domini Ubi non tan-
llsa. lii).
eorunr salus, utilitas, atque animarum profectus ; tum intelligendum esse putetis, quod de calice et
scriplum namque est de vobis Labia sacerdolis
: patena (c), ubi corpus et sanguis Domini conficitur,
custodient scientiam, et legern requircnt ex orc ejus : dictum sit; sed de corporis munditia, et mentium
qtiia angelus Domini exercicuum est (Malach. ii). puritate. Ut enim beatus Gregorius dicit, cum de
Angelus namque Latino eloquio nuntitis dicitur : et paraboladecem virginum tractaret « Vascula nostra :

vosquidemangelorum ministeriumexpletis,quando sunt corda, in quibusferimuscunctaquaBCOgitamus.

vestras plebes instruitis atque docetis sed primo ; Ilabemus itaque fragile vas, id est corpus nostrum,
necessarium est, ut ipsi diligenti meditatione litte- quod semper summopere mundum servare debemus,
rarum'8acrarum lectionem discatis, quam postmo- ut dum oblationes mundas Deo porrigimus, ipsi

a) Capitul. xvi, an 769. (c) Id est corporale.

b) Id est officium.
 iV STATUTA. 18

quoque ante sanctum altare illius hostiae acceptabi- A mus. Ad missam quoque,et vespftras, si sufficitis'
les efflciamur. thus vel incensum in thuribulo Deo offerte. IUud
etiam expresse praecipimus, ut domos vestras niti-
monemus.ut unusquisque vestrum psal-
V. Item
das et sine sordibus et foetoribus habeatis,ut exinde
mos, sermonem fldei catholica8(a),cujus initium:
et
puriores ad altare Domini procedatis.
Quicunque vult salvus esse et canonem missae, ac
;

Vin. Instanter quoque monemus,ut scrutinia per

cantum, vel cempotum meraoriter,et veraciter, ac
baptismales ecclesias statuto intraQuadragesimam
correcte tenere studeat.Consignationem veroinfan-
tempore generaliter fiant. Et ut baptizati mox post
tum, tam masculorum quam feminaruni, .unius vel
baplismum, Eucharistiam, id est communionem
plurium, et consecrationem et aqu« per
fontis,
commendationem, et sanctam pcrcipiant, sollicite vos studere praecipi-
domos spargenda;, et animae
mus. Quoniam qui dixit Nisi quis renatus fueritex
ad mortuum sepeliendum habeatis de-
:

orationes
aqua el Spiritu sancto, non intrabit in regnum cmlo-
scripta distinete et veraciter, et frequenti usu ea
meditemini,ut correcte et irreprehensibiter ea tam
rum (Jortre.v),ipse dixit :Nisi mauducaveritis camem
filii hominis,€t biberitis ejus sanguinem,non habebitis
super masculum quam super feminam proferre
vitam in volis (ibid.).
sciatis.Supradictam vero consignationem infantum
IX. Solerter studendum est presbyteri3,ut curam
volumusutquadrifariescribendodividatiSjSupersin- B
publice pffinitentium habeant,et orationes ad visi-
gularem scilicet masculum et singularem feminam,
tandosinflrmosvel infirmas correcteproferresciant
itemque super masculos plures et plures feminas,
trade-
et maximam curam adhibeant, ut sicut nemo sine
sicut nos vobis, Christo propitio, descripta
baptismo,ita etiam nemo absque viatici munere mo-
mus.
riatur ; sed neque publice poenitens, si fuerit infir-
\I. Item promonemus, ut unusquisque vestrum, mus et sedulo considerent atque diligenter ca-
;

Missalem, Lectionarium, Evangelium, Martyrolo- veant,neprohujusmodinegligentia gravepericulum

gium, Antiphonarium, Psalterium, et librum qua- incurrant. Videant quoque neSimonimago etJudae
draginta Homiliarum beati Gregorii correctum at- traditori efflciantur similes.si pro pretio,aut pro fa-
que distinctum per nostros codices, quibus in san- miliaritate vel propinquitate, pcenitentes ante tem-
cta matre Ecclesia utimur, habere laboret. Et pus ad reconciliationem adduxerint, et eis pro
libros quidem divinos et eccIesiasticos,quoscunquo
reconciliationetestimonium dederint,vel si cum fer-
potestishabere non emittite ex ipsis enim cibos
;
vore et diligentia pcenitentes aliqua amaritudine,
etcondimentum animarum percipietis,dicente Do- veI,quod absit, odio,aut qua nihil ab eis accipiunt,
mino Non in solo pime vicit homo, sed in omni
:
a reconciliatione suspendi fecerint quia ut commi-
;

verbo quod procedit de ore Dei [Malih. iv). Si quis C nistri,ita etiam cooperatores presbyteri in ministe-
autem omnes Vcteris Testamenti libros habere ne-
rio divino a Deo sunt constituti episcopis. Si vero
quiverit, saltem hoc studiosius elaboret,ut primum publicepoenitentes pro certa necessitate,vel ratione,
totius divinae historiae librum, Genesim videlicet,
ante praefixos a canonibus annos fuerint reconciliati:
sibi correcte transcribat,cujuslectione totius mundi sicut ante reconciliationem secundum pcenitentium
creationem dignoscere valeat. possibilitatem et qualitatem, de eorum pmnitentia
VII. Studere etiam debetis,ut digne atque honeste sollicitudinem habuerunt ; ita et post reconciliatio-
vestra ecclesiastica vestimentapraeparata habeatis, nem, vitam eorum et conversationem, donec praefi-
albam videlicet ad divinum mysterium unam, vel xum paenitentias tempus expleatur, non negligant,
'
duas nitidas, cum orariis,id est,stolis duabns niti- sed solerter discutiant et attendant, scientes non
dis,etamictisduobusnitidis,corporalibusquoqueto- solum episcopis,sed etiam secundum modum suum,
tidem nitidis,item zonis duabus,id est, cinctoriis,ac presbyteris convenire quod dicitur Speculatorem :

manipulis totidem nitidis;ac linteaminaal taris habea- dedi te domui Israel {Ezech. iii) et de unoquoque ;

tis nitida,et casulam sericam, cum qua missa cele- sibicommisso rursus per prophetam dicitur San- :

bretur.Hoc autem omnimodis prohibemus.at nemo guinem ejus de manutua requiram. {ibid.).
illa albautatur in sacrismysteriis,quain quotidiano J)
X. Item oportet ut presbyteri infirmos suospost
usu induitur (fcj.Loco quoque mund;i et
vel e.xteriori confessionem et reconciliationcmoleo sancto perun-
congrue composita habeatis, ubi posl sumpta sacra gant.et tunc eos communicenl.Quod si ante adven-
mysteria, manusetoravestra Iavetis(f),et,sipossibile tum eorum infirmus obmutuerit.et certi teslcs sint
fuerit, unusquisque calicem cum putena argentea, quod ipseinCrmus talesignum ostenderit,quia pm-
sivecujuslibetmetallipurissimihabeat;utcumadnos- nitentiam petiil.quam mora sacerdotis sb eo esolu-
tram synodum unumquemque vestrum eadem vasa, sit, viatici ei subsidium pra;beant.
velcaeteraquae adminisleriumsacerdotale pertinent, XI. His exceptis, scire debctis quia facultates

doferre jusserimuSjVel pcr vestras parochias trans- Ecclesia; in quatuor partes canonica auctorilato
itum fecerimus, nostram exinde ollensionem mini- sunl divisae. Ex quibus una est, si voluerit, episco-

me incurratiSjSi ha;c praiparata inhonestius videri- pi ; alia ad luminaria et sarta tecta.id est restaura-

Agitur do Symbolo S. Athanasio ascripto.

[a) Episcopi et, in Ecclesia Rheraensi, sacerdqtes
(f)

(6) Agitur de veste clericali, vesie lalari, casula, usum retinueruut lavandi post «aoram synaxim.
antiquis csnonibus memorata, Vide Statuta Hincmari.
19 RICULPI SUESSIONENSIS EPISCOPI 20
tionem ecclesim tertia presbytero et suis qiiarta
; ; A locate, ne locum inveniant aut ipsi peccandi, aut
hospitibus deputata {Conc. fyormatien^e, anni SGS, vobis dispendium inferendi.
oan. 7). Quapropter ex ipsa parte, qut-e fabricis XIH. Illud quoque summoporc cavendum mone-
debetur ecclesia;, volunius aut per nos uul per no- mus,ut presbyteri vel clerici tabernas causa convi-
stroscomministros rescirequidannuatim tam in !u- vandi non adeant,neque in ecciesiis vinum.excepta
minaribus olei vel ceroc, quam etiam in restaura- causa necessftatis, vendere concedant; sed neque
tione tectorum, vel in ornamentis inde in ecclesia vendentes aut ementes in ipsis ecclesiis more convi-
parcat. Gonvenit etiam vobis unum vel duos, vel vantium immorari permittant,quod in concilioCar-
tres clericos habere,qui vobiscum missascelebrent, thaginensi ita inhibetur : « Nulli episcopi,veI clerici
quos salutotiSjet a quibus resalutemini.quiaDomi- in ccclesiaconviventur;nisi forte transeuntes hospi-
jus in Evangelio dicit IJhi duo vcl Ircs coiigreguti
: tii necessitate illic autem ab hujus-
reficiant: populi
fuerinl in'nominc meo, ihi sum in medio eorum. modi con^dviis quantum possunt prohibeantur. »
{Malth. sviii). Solus autcm nemo vestrum missas [Conc. Carthag. anni 397, can. 30.)
celebrare praesumat. In ratione vero sacrorum, hoc XIV. Observandum quoqne monemus ut presby-
omnibus modis servare debetis, ut in caliceaquam feminis noa cohabitent.neque detra-
teri vel clerici
vino misceatis, quia panis corpus, vinum sanguis
g hendi se locum donent. De qua re Clemens sanctse
intelligitur; aqua quK in ma-
cruce de latere [)omini
sedis Roman;e Eoclesiaj pra5sul,ita edocet:« Clericus,
navit certissime lldelem designatpopulum junctum inquiens, ad feminaa tabernaoulumnon accedat,ne-
capiti suo, quod est Christus. Quibus devotissi- qu.ne properet.»Necpresbytersolus cum solafemina
me observatis, verum Dnmini corpus procul du- fabulas misceat,definiente sanclo concilio Nicajno ;

bio in veritate conlicitur. Et quisquis es eo corde Neque episcopo, neque presbytero, neque diacono,
et corpore puritlcatus, cum fide fuerit recreatus,
neque ullo clerico omnino licere habere secum mu-
remissionem peccatorum in illo sine dubio opera-
lierem exlraneam. Nos vero etiam a matribus,ami-
tur. tis,sororibus, vel propinquis cavendum dicimus.ne
XII. Hospites secundum quod possibile est esci- forte illud eveniatquod in sancta Scriptura legitur
pere,et illis juxta vires ea quibus indigent hilariter de Thamar sorore Absalon,quam Amnon frater suus
administrare studete. Et plebes vestras, utidipsum male concupiscendo violavit ; de Loth etiam, qui
faciant.et pedespauperum laveut, instantius admo- filias suas per ebrietatis vitium similiter corrupit.
nete : scientes,quia si aliquis pauperum hospitium Quod si aliquis vestrum matrem,sororem, vel ami-
postulaverit, et impetrare non mcruerit, et extra tam ad convescendum vocaverit, expleto couvivio,
domum jarens vel a bcsliis fuerit comestus,vcl fri- p ad dornos suas vel ad hospitia a domo presbyteri
gore aut aliqua aeris asperitate mortuus,ab illo re remota,cum luce rcmeare: periculo-
diei eas faciat

quirendus erit qui humanitatis subsidium ei nega- sum quippe vobiscum babitent, et ideo inhi-
est ut
verit. Et saoerdos immunis abhaeculpanonerit,qui bilumest asanctis Patribus:quoniamexcepta supra-
adjutores suos ut hcspitalitalem diligerent non ad- dicta occasione peccandi, femina qua; cura matre,
monuit.Scimus enim quia magna est hospitalitatis sorore,vel amitaaut nepte ingredietur,non est pro-
virtus per quam plurirai Deo placuerunt,et angelos pinqua ex quo nisi cautc actum fucrit.in laqueum
;

hospitio recipere meruerunt, ut Abraha;, Loth, To- diaboli sacerdotali? ordo incurrere poterit. Invitati
biae,et aliis quamplurimis legimus contigisse.Sem- etiam presbyteri a religiosis quibusque pro charo-
perque meminisse dcbetis quanta sit merceshospi- rum suorum memoriis non se inebrient,neque inter
talitatis, dicente Domino : Hospes fui, et .'uscepistis pocula cantare prjesumant: sed neque bibendi pre-
me IMatth. xxv). Verba quoque .^postoli ad mcmo- cationes sub nominibus sanctorum exerceant ; sed
riam frequentius revocate, dicentis : Hospitalitatem potius cum religione prandeant et cum sobrietate
nolile oblivisci (Hehr. xiii). Et ut cum B. Job possi- bibant, et quce ad a;dificationem pertinent loquan-
tis dicere : Bospilium meum viatori paluit [Job.xxxi). tur, et ad tempus cuni luce diei ad ecclesias suas
Sententiam quoque S.Gregorii in expositione evan- redeant.
gelica frequcnter revolvite dicentis, quia hospites D XV. rt presbyteri, villici, id est provisores villa-
non solum invitandi sunt,sed etiam trahendi.Susce- rum, non flant, et procuratores viduarum non exi-
ptis autem hospitibus,secundum possibilitatem ve- stant et ut conductores agrorum sa^cularium non
:

stram ofCcium humanitatis impendite, juxta hoc sint,neque uUiturpi negotio et inhonesto victum vel
quod legitur Si multum tibi fuerit, abundanter iri-
: 'ucrum quKrant.Ncc eMam de viduarum conversa-
bue : exiguum, et illud lihentissime imperlire
si vero tione sio curam haDeant,quatenusopinionem suam
{Tob.i\). Recngitantes quoque et illud evangelicum: infament, nec Je selocum detractioni donent.Et ut
Quicu7iquc dederit caliiem aqux frigidx tantum in curam habeant ne ministri reipublica!,id est vicarii
nomine discipuli, amcn dico vobis, non perdet mcrce- et centenarii, seu reliqui exactores, advenas et
dem suam {Mallh. x). Et qucniam contingere solet, pauperes afUigant.Quod si per se cmendare non po.
ut susceptffi personae quibus suscipiuntur
illis a tuennt,nobis vel comministris nostris innotescant.
damnum aliquod inferant:si quos tales suscipitis de XVI.Monemus praeterea ut presbyteri sic rurali.
quorum persona dubitstis,in remota eos domo col bus,id est terrestribus, et OEeteris oeoupationibus
21 STATUTAi 28
inserviant^quatenusdivinumofflciumnonnegligant, A siis sepelirentur, his verbis respondit {Epist. 55)
et scholarios suos modeste distringant, caste nu- i< Gum gravia peccata non deprimunt, hoc prodest
triant,et siclitterisimbuant.ut mala conversatione mortuis si in ecclesiis sepeliantur, quod eorum pro-
nondestruant et puellasad discendum cum schola-
; ximi, quoties ad eadem sacra loca couveniunt, suo-
riis suis in schola sua nequaquam recipiant et ut ; rum quorum sepulcra aspiciunt recordantur, et pro
turpi lucro et negotialionibus non inserviant. eis Domino preces fundunt.Nam quos peccata gra-
XVlI.Illud quoque admonendum censemus, ut ab via deprimunt, non ad solutionem potius quam ad
usuris omnes se subtrahant : si enim,juxta pr«ce- majorem damnationis cumulum eorum corpora in
ptum Domini, amicosin Deo, et inimicos debemus ecolesiisponuntur. Quod meIius,inquit,ostendemus,
diligere propter Deum, eteis nostra bona, qua; ipse si ea quae diebus nostris gesta sunt breviler enarre-
nobisimmeritis contulit. gratis largiri qua ratione :
mus. Vir namque vitae venerabiiis Felix, Portuensis

possumus ab eis qui nostri in Christo sunt fratres, episcopus, in Sabiniensi provincia ortus atque enu-

ut idem ait Unus est enim Puter vester, omnes atitem

:
tritus est,qui quamdam sanctimonialem feminamin
vos fratres cstis (Maitli. xxiii), exigere quae non ac- loco eodem fuisse testatur, qus carnis quidem con-
commodavinius, et repetere qua; non pra;stitimus ? tinenliam habuit, sed linguas procacitatem atque
Unusquisque igitur quantum prKstiterit tantum re- T, stultiloquium non declinavit. Hffic igitur dcfuncta,

cipiat, et eamdem speciem et mensuram annonae, atque in ecclesia sepulta Nocto autem eadem
est.

aut vini, aut argenti, aut certe alicujus pretii con- ejusdem ecclesiae custosper revelationem vidit quia
valentis, prout inter cos tamen ut convenerit : ita deducta ante sacrum altare per medium secabatur,
non multiplicetur neque superaugeatur. De iter et parsunaillius ignecremabatur,pars autem altera

agentibussimiliterobservandumdecernimus,utnuI- intacta remanebat. Cumque hoc surgens mane fra-

mensura in venundando tribuatur nisi illa

la eis alia tribus narraret, et locum vellet ostendere in qua

qua vobis vestravel accipitis vel comparatis quia fuerat igne consumpta, ipsa flammae combustio ita
;

scriptum est Neque circumvenias in negolio fratrem

:
ante altare in marmoribus apparuit, ac si illic ea-

tuum {I Tliess. iv). Et Eadem menaura qua mensi

:
dem femina corpore fuisset igne concremata.Ex qua
fueritis, remetielur vobis (Luc. vi). Et : Non habehis re aperle datur intelligi, quia in quibus hic peccata
diversa pondcra, niajus aut minus, sed sit tibi justus dimissa non fuerint, ad eVadendum judicium sacris
modius, sequusque sextarius (Deut. xxv). locis post mortem non valent adjuvari. Joannes
quoque vir magnificus in hacurbelocum prffifecto-
XVIII. Mercationes vero, quae divinis ethumanis
legibus prohibitaj sunt, et nunc denuo diebus Domi-
rum servans, cujus veritalis atque gravitatis sit no-
nicis a quibusdam improbis exercentur, modis om-
vimus qui mihi testatus est Valerianum Patricium ;

C in civitate, qua3 Brixia dicitur, fuisse defunctum.

nibus inhibemus, et vobis inhibendas omni studio
Gui ej usdem oivitatis episcopus,accepto pretio,locum
caiionica auctoritate decernimus. Ineptum namque
in ccclesia pr.ebuit, in quo sepeliri debuisset. Qui
est ut Christianus quilibet ea die, qua resurrectionis
videlicet Valerianus usque ad cetatem decrepitam
Dominica; nostrtBque redemptionis memoria recen-
IevisacIubricusexstitil,modumquesuispravitatibus
setur, lucra s;ecularia vel mercationcs exerceat,
ponere contempsit. Eadem vero nocte qua sepultus
quam totam debet in divinis laudibus et officiis, et
est, beatus Faustinus martyr, in cujus ecclesiacor-
oblationibus, pro suaet cunctorura ad se pertinen-
pus illius fuerat humatum, custodi suo apparuit,
tium salute, atque totius Ecclesis stabilitate occu-
dicens : Vade, et dic episcopo projiciat hinc has fe-
pare.
tentes carnes, quas hic posuit, quia si non fecerit,
XIX. Sepulturas mortuorurn ecclesiastica hone-
state et pietateunusquisque presbyter disponat, et
die trigesimo ipse morietur. Quam visionem custos
episcopo timuit confiteri. Et rursus admonitus de-
ne pro sepeliendis mortuis xenia exquirat. Unde
clinavit. Die autem trigesimo ejusdem civitatisepi-
beatus Gregorius ita prssumentibus talia loquitur
scopus cum vespertina hora sanus atque incolumia
(Epist. adJanuar.): « Grave nimis,inquit, et procul
ad lectum rediisset, subita et inopinata morte do-
est a sacerdotis officio, pretium de tcrra concessa ,,. ...
, j- 1 j 1- 11 ,• 1 , n functus
'""^'''^'' est.
'^°'" Es qua
^* ^^ ^' Petre, co
re. ligo quia hi quos
putredini qua^rere, et de alieno velle facerc luclu 13 _ . ^ ,',
f J _!,:.:
peccata gravia dcprimunt, si in sacro loco sepeliri
compendium. IIoc autem vitium et nos, posl(|uam,
se faciant, rostat ut etiam do sua pra>sumptione ju-
Deoauclorc, adepiscopatushonorem riomana; sedis
dicetur, quatenus cos sacra loca non libercnt, sed
accessimus, de Ecclesia nostra omnino exstirpare
etiain culpa temeritatis accuset. » His auctoritatibus
decrevimus,etpravam denuoconsuetudinem nequa-
roborati, ut a vobis quoque hujusmodi pra;sumptio
quam usurpari permittimus. Siautem a devotis pro
suis mortis quiddamecclesia; vel presbyteris sponle
caveatur instanter judicavimus admonendum et ut ;

talia irrationabiliter postulantibus, rationabiliter,

presbyteris accipi non prohibemus.
ofTertur, a >.

his prolatis auctorifalibus, denegare curctis. »

Quod autem infraecclesiarnneminem sepelire debe-
tis, multis auctoritatibus perdocemus, et maxime XX. Rationi quoque proximum osse sanximus ut
bcatiGregorii sancta;Romanaesedis antistitis. Inter- in unoquoque mense, statuta die,id cst in Kalendis
rogatus enim a Petro discipulo suo, utrum anima- uniuscujusquc mensis, per singulas decanias pre-
busaliquidprodesset si mortuorum corporain cccle- sbyteri simul conveniant, et conveniontos non pastis
23 MARTINIANUS MONACHUS. — NOTITIA HISTORICA.
vel potationibus vacent, sed de suo niinisterio et A diam revocate : si vcro semel et bis a vobis admo-
religiosa conversatione, atque de his quce in eoruna niti audire refugerint,secundum auctoritatem Aga-
parochiis accidunt sermonem habeant, ct qualiter thensis concilii ab Ecclesia excommuuicentur. Ita
pro rege vel rectcribus ecclesia;, atque pro t'ami- enim in prc-efato concilio de his qui per odium ad
liaribus suis, tam vivis quam et defunctis, orare pacem non revertuntur capite trigesimo primo scri-
debeant, simul considerent. ptum continetur Quod si inimicitias deponere
:

XXI. Docete etiam parochianos vestros ut quan- perniciosa intentione noluerint, de Ecclesia» ccetu
do ad ecclesiam conveniunt, orare pro se proque justissima excommunicatione pellantur. » Item in
aliis cura gemitibus et lacrymis studeant, et a ver- ooncilio Carthaginiensi, capite nonagesirao tertio :

bis otiosis se subtrahant ;

quia Salvator noster, c<Oblationes dissidentium fratrum, neque in sa-
quandu ingressus est templuni, et vendentes in illo crario, neque in gazophylacio recipiantur. »
et ementes eliminavit, protinus dixit Scriplum est. : XXII. Quando autem vobis a nostra parvitate
quia domus mea domus oratiotiis vocabiliir {Malth. vel a comministris nostris jejunium faciendum
xxi). Et si ibidem aliqui sunt discordes, pia admo- injungitur, plebes ad ecclesiam venire rogate, et
nitione et sacerdotali exhortatione eos ad concor- facta litania, et missis celebratis

ANNQ DOMINI DCCCCII.

MANT O i
GATALAUNENSIS EPISCOPUS.
MANTIONiS EPISTOLA
AD FULCO^EM imiiMENSEM EPISCOPUM.
{Province dc Rcims, tom. I.)

Domino Patri Folconi venerabili archiepiscopo, B alii. Quam actione.m cum diu omnes pariter dolere-
et omnibus episcopis ejus suffraganeis, et cuncto mus, contulimus super hoo nihil deliberare prius-
clero eorum, presbyteris, diaconibus, et cunctis quam ad vestram paternitatem per eumdem pre-
ordinus, tam canonicis quam et monachis, IMan- sbyterum scriberemus, supplicantes instrui quid
Tio humilis Catalaunensis episcopus, fide obse- nobis agendum foret, neccorreptione ulcisci malam
quium ct devotas orationes. pra;sumptionem,quam per vosquaerimus insinuan-
Notum sanctimoniae vestrae precamur quia pre- dam. Oranes ergo nos sanctam paternitatem ve-
sbyterquidam, noraine Angelricus, de villa Wasnau stram oramus ut eumdem fratrem has litteras fe-
de ecclesia sancti Lupi, venit ante pr<Bsentiam no- rentem in Domino suscipiatis, et per eum litteris
stram coram synodo nostra Catalaunis Nonis Maii desiderabilibus vestris insipientiam nostram instru-
habita et convictus proprio est ore confessus qua-
; atis, et qualiter hasc prcesumptio ab Ecclesia pel-
litercumparochianis suisdesponderit veldesponsa- latur sollicite perpendatis. Constitit itaque inter
verit quamdam feminam, nomine Grimmam, con- nos a nostro seorsum esse collegio, quousque ve-
sentientibus propinquis ejus (n). Quam cum ducere stro consolemur rescriplo. Valete, pro nobis obse-
pergeret, respectu clementiee Dei restiturunt nequis- cramus orantes.
simo conatui ejus boni et pii fidelesque homines c
{(t) Primus hic notatur qui, sacerdotium indutus. de ineundo matrimonio cogitaverit.

ANNO DOMINI DCCCCVI.

MAftTINIANUS MONACHUS
NOTITIA HISTORICA.
(Apud. Mabill. Annalium tom. III, pag. 32-4.)

Ineunte decimo saeculo florebat Martiansus mo- quatuor ejus E.vcrcitalionum libri, nempe duo ad
nachus, cujus scripta qu;edam, hactenus ut puto monachos sui temporis, unus ad clericos, unusitem
ncognita. invenimus in codice Resbacensi, in quo ad laicos, habentur. Hic disciplinse regularis cauaa
2S MARTINIANI MONACHI PROLOGUS IN LIBROS MORALES.
missus ad quoddam monasterium, inde jussus est A sa.ncia, silentio perpctualitcr dedicata, fabulis pollue-
ab abbate et prioribus suis ut adatiudmonasterium
transmigraret.ijuod ferlur aliinterioribus viris flo-
ruisseantiquitusopuhntissime opibusscilicet et ierra
auroque el argenlo.seu oinnibus ornamentis innu-
meris.Dcgebat autemilludmonaslerium sub veguiari
abbale.cui obediebanl inibifralres ducenli secaginta.
Ibi enim cim aliis fratrihus. inquit ille,7»n7(^ subti-
lioribuset nobitioribus, ad reslaurundum (sic vo-
cem hanc fere detritam legol misnus adrenissem,
multa adversa ab invidis et falsisfratribusierluli.
Quamobremislococedere compulsus.insolitudinem
secessit,ibiqueduos monasticarum E.cerciialionum
seu eshortationum composuit libros,quos revereii-
tissimo Patri domino J. nuncupavit.cujus in mona-
sterio aliquandiusubstiterat,forte abbati Resbacen-
sis monaslerii, in quo hic codex.quemunicumesse
opinor,anobisrepertusest.Inprimolibroinvehiturin
monachos qui pretiosiora vestimenta amant.contra
quamsanctusBenedictuspra;cipitvestemsanctam et •g
humilem,quamsanctiPatrebadinsinuandamhumili-
tatem insiiiueTunl, tincturisetforcipibusdehonestan-
tes.Deinde hos arguit.quod apud eos omnino ne-
gligatur oratio, et quod specie doctrinae eseant e
claustro, ambientes esse magistri anlequam sint
perfecti discipuli.Ad hEccquod ambiant honores et
dignitates. In secundo librovitamca?nobiticam ere-
mitics pra;ferendam docet;tum ccenobitis variadat
monita. Postea inducit fratres quosdam ita de se
conqueTeuies Quare cogilur ywhis hic obsetvatio
: apud Turonos canonici,quibus librum secundumde
regulae .plusquam in aliis locis : nam inaliomona-
sterio sic vivitur. et in illo sic vivitur, et sunt sine
murmuratione et dissensione .dcut prxciyit sanctus
Bencdictus. Hxc enim superstitiosa sunl, qim islc
imposl or cogit nobis facere. Kd quos ille respondct,
se nihil amplius exigere,quam quodinEvangelio.in
apostolis et in regula legitur. Ad hsc silentium in
ecclesia.dormitorio.refectorio ei in coquina servan-
dum docet. Propterea si quis ex nohis, inquit, loca
MARTINIANI
PROLOGUS IN LIBROS MORALES.
(Apud Mabill. Annaliumtom.
Reverentissimo Patri dom:no scilicet J... frater C pomiexpulitdeparadisojimmissionibussuisturpiter
Martinianus omniummonachoruminfimusin Chri- me ac miserabiliterilludebat, adeo ut plerumque
sto Jesu, donum felicis perseverantiaj, ac bravium
remunerationis aBterna;.
Posteaquam a te, mi Pater, infelix et insipiens
sensus meus me corporeseparavit.quod mentenon
potuit,et investro monasterioperveni atque secun-
dumpropositummonachilisordinisineodem degere
et militare disposuissem, modico intervallo facto
tractatum est ab abbate el prioribus meis, ut ad
aliud monasterium transmigrarem, quod ferturab
anterioribus virisfloruisse antiquilusopulentissime
opibus scilicet et tcrra, auroque et argento, seu
omnibusornamentisinnumeris.Degebatautem illud
monasterium sub regulari abbate, cui obediebant
inibi fratres ducenti sexaginta. Ibi enim cum aliis j^
fratribus mihi valdo subtilioribus et nobilioribus
advenissem multaadversa ab invidisetfalsis fratri-
bu8 pertuli.Nec immerito quidem.Nam callidus ille
serpens,' qui primum hominem per gustum vetiti
2«
rit, vel in quocumque loco contra proecepta rcgulx
quippiam egerit, non potest expiari nisi per veniam
ctsatisfactionem. Ob hanc causam inter monasterii
ofllcinas /a/)«/a/ormm institutumait, qui necessaria
dici possint.
Liber tertius E.xercilalionum contra transgressio-
nem clericorum editus a Martiniano, inscriptus est
in hunc modum lyobilissimis ac prseclarissimis
dominis meis, scilicet sancti Martini alumnis, fratcr
Marlinianus omnium monachorum e.vtremus, in Re-
demplore pio de occultis hostibus nobilemtriumpkum.
In primis arguit clericos,quod non clericalem habi-
tum sed arma gestarent;quod cum feminis cohabi-
tarent, ad venationes pergerent,essentque negotia-
tores. Dein eos ad officium mortis consideratione
revocat. Denique tria in eis prrccipua vitia notat,
superbiam.avaritiam et luxuriam;quse ipsamet vitia
sunt qua? in SKCuli sui hominibus Abbo monachus
Pratensis,utsuperius vidimus.reprehendit.Quartus
Martiniani libellus ad laicos eo spectat,uteos a de-
lectamentis carnalibus,ab amore principatus, et a
vana spe deterreat.Hujus porro auctorisstas colli-
gitur tum ex scriptura Resbacensis codicis scripti
ante annos septingentos, tum ex raritate monaste-
riorum in quibustunc disciplina monaslica viguisse
dicitur; tumexmoregestandiarma.quem in cfericis
arguit, ad finem s»culinoniconsueto; tum denique
ex eo quod Martiniani alumni, id est sanctiMartini
clericis nuncupat, jam cucullum abjecerant. Unde
verisimilimum est Martinianum sub initia saeculi
decimi scripsisse, et quidem ante natamcongrega-
tionemCluniacensem, perquamregularisdisciplina
in multis monasteriiseo saeculo refloruit.Fortemo-
nosterium illud.ad quod restaurandum missusest,
erat Majus-Monasterium olim perceIebre,quod ss-
culodecimofereinsolitudinemet ad paucos clericos
redactum erat.
III, Append.)
quasi ebrius incedens, quae sancta erant fastidirc,
atque lubrica cogitare diligerem. Tandcm, Deo
dante,cum ad me revertebar, exclamabam -.Exsur-
gat Deuset dissipcntur inimici ejus{Psal. livii), etc.
Tunc ingemiscens dicebam : Nisi Dominus adju-
vasset me, paulo ?ninus habitassct in inferno anima
mea{Psal. xciii). Istud cnim bellum nemo videbat,
nisi Deus liberator meus. Quod si vidissent invidi,
qui aliquid me a-stimabant, et de me nihil facere
contendebant, quid putatis adversum me agerent?
Certe sufficeret eis hoo solum quodin me regnabat
peccatum ad me tentandum ct ad exturbandum.
Sed non permisit pius Deus.Denique multotiescum
largientc Deo tentatio illa evanesrebat.mox sentie-
bam diabolum reredere et Dcum meum aceedere.
Tunc invocato Christi uuxilio, accipiebara tabulam
et graphium, et tentabam si aiiquidpossem cgenus
scribere contra illam tentationem, ea videlicet
 :

27 JOANNIS PAPyE IX 28
causa, utfrequentius visa et lecta auxilium mihi Explicit prologus.
prsberet ipsa scriptura, quamvis esigua et illucu- Quadam igitur die,dum exoapitulo nimis affecta-
brata. Sic itaque.miPater, inchoavi hocopusculum tus rixosis actumidis,sivesECularibus locutionibus
et perfeci.Hoc etenim a te desideroaccipi,a te con- fratrum quondam exissem,occurrit animo ut.dimis-
cupisco legi,et flagito emendari, a te postulocorro- sis exercitationibus illis, causa quietudinis villas

borari ;
quatenus si aliquis mei similis post Cnem adirem : quo facto, dum residerem tranquillius,
meum invenerit, et legere atque exinde in melius acceptis tabulis et stylo, coepi dictare isto modo.
assurgere malucrit, illius profectus proficiat mihi, Scio, et veraciter scio, quia verum est quod mihi
mequemortuo.vel tantillumopusmeum vivatatque, objieiunt fratres mei,sedet deceptorcs sui quiaver-
raelacente,clametpauperrimalocutio meain Condi- bum.quod in auribusillorum de divinis lectionibus
toris servitio. De caetero autem peto quo non atten- refero,non dulce,non leniter.sed exasperanler pro-
datur ad vilissimam formam arboris,sed ad melli- fero ; et ego judico quia sic est, sed quare '? quia ia
fluumguslum pomi optimi generis,illius soillicet per malivolam animam, id est in ssculari animo, non
quod evacualur vis mortis propinata per gustum potest introire divinus sermo, etc, non de omni-
vetiti arboris. bus dico, etc.

ANNO DOMINI DCCCCV.

JO\NIVES PAPA IX
NOTITIA HISTORICA.
(Apud Mansi, Conciliorum generalium tomo XVIII.)

Joannes IX, patria Tiburtinus, patre Raaapoaldo
natus,professionemonachus,etordinediaconus.post
obitum Theodori factus est pontifex anno Domini
901(a),sub Ludovico IV imperatore. Cum Berenga-
rius dux Forojuliensis captum imperatorem
simul et imperio privasset.et cum armato
Romam profectus coronam imperii abhoo pontifice
violputerextorsisset, nomenque imperatoris sibi ty-
rannice vindicasset post obitum ejus Lambertum
: Jeremias a Deo missus, evulsit,di8sipavit et destru-
Widonis filium,anteannosundecim aFormoso papa
imperatoria ooronadonatum, Romam vocavit, ibi-
quesynodali judicio declarari mandavit Berengarii
B esse habendam. Hac occasione principes Italiae a
Berengario deficientes, Lambertum pro rege et im-
peratore agnoverunt. Gumque ex Romanis plurimi
Berengario l'averent,eique contra Lambertum adhce-
oculis rerentjJoannes papanon satistutumse judicans si
exercitu Romae maneret,profectus est Ravennam,ibiqueacta
Stephani conira Formosumper synodumirntared-
didit,hisque turbulentissimis temporibuE velutalter
xit ea omnia quas a prcedecessore Stephano male
plantata atque pessime Kdificata fuerant.Sedit an-
nos tres, et dies quindecim [al., quinquej obiit :

et Arnulphi coronationes nullas esse et illegitimas, anno Domini 905. Sepultus est apud Sanclum Pe-
utpote quae viextortajpenitus sint abrogandae:Lam- trum prcB foribus ante portam dictam Guidoneam.
berti vero, in quem Formosi papae et successorum In oujus sepulcro sculptum erat epitaphium, quod
ejuslibera vota conspirassent, legitimam et ratam recitat Baronius anno 905.

(a) Rectius808. Vide Pagium ad hunc an.

JOANNIS Vk?M IX EPISTOL^.

(Mansi ibid.)

EPISTOLA PRIMA Vestrffi fraternitatiSjVestraeque reverendffl sancti-

AD HERIVEUM ARCHIEPISCOPUM RHEMENSEM.
Rescriptum domini Joannis papx ad consulla Herivei
Rhemorum archicpiscopi de Northmannis nuper ad
fidem conversis, quorum alii baptiznti fuerant, et
rehaptizati. et post haptismum gentiliter vi.verant
qualiteriltis consuleyidum sit ; ubi demum habetur
absolutio sui suorumque.
JoANNEs episcopus, servusservorum Dei,reveren-
tatis mellifluas litteras libentissime suscipicntes,ac
diligentissime pertractantes : et tristes admodum,
et vehementer exstitimus exsultantes.Mcerentes ita-
que de tantis calamitatibus tantisque pressuris at-
que angustiis,non solum paganorum,verum etiam
Christianorum in vestris partibus (ut vestrarumas-
sertio litterarum edocet) accidentibus gaudentes :

tissimo confratri nostro Heriveo Rhemorum archi- siquidemdeipsagente Northmannorum,quaB ad fi-

episcopo. dem, diviaa inspirante clementia, coaversa» olim
S9 EPISTOLiE.
humanosanguinegrassataL-stabatiir; nuuc verove- A. etiara ucusque reprobasti, et quae illa approbavit
stris exbortationibus, [)ominocooperante,ambrosio etiam Volumus igitur ut etiam nunc
tu approbasti.

Christisanguine se gaudet fore redemptam atque secundumeamdemregulamdecretasanctissimorum

potatam. Undemultipliciter ei, a quo procedit omne pontificum prffidecessorum nostrorum inconcussa
quod bonum est, immensas gratiarum actiones re- maneant. Quapropter Ignatium, et Photium, etSte-
pendimus, suppliciter obsecrantes ut eos soliditate phanum, et Antonium, sicut sanctissimus papa Ni-
verae fidei confirmare et aeternE Trinitatis gloriam colaus, et Joannes, et sextus Stephanus, et universa
agnoscere faciat, atque ad suae visionis inenarrabile Romana Ecclesia hucusque tenuit, etiam nos eodem
gaudium introducat. Nam quod de his vestra nobis ordine illos recipimus et tenemus, et illis [f. ut et
innotuit fraternitas, quid agendum sit quod fuerint illis. Hard.] qui supersunt ex eorum ordine, eodem

baptismum gentiliter
baptizati et rebaptizati, et post pacto nobiscum manus prcebeas hortamur et pacis :

vixerint, atque paganorum more Christianos inter- el communionisillisconcedimusunitatem.dumipsi

fecerint sacerdotes trucidaverint, atque simulacris eodem pacto regulas servaverint. Tum vero chiro-
immolantes idolothyta comederint equidem [al.,et
;
graphum, quod nobis fecisti,quamvis multumquae-
quidem. Hard.] si tirones ad fldem non forent, ca- sierimus, invenire tamen minime potuimus.
nonica experirentur judicia. Unde quia ad fidcm ru-
B EPISTOLA III.
des sunt, vestro utique libramini vestrffique censurK
committimus experiendos, qui illam gentem vestris AD CLERUM ET POPULUM LINGONENSEM.

confiniis vicinam habentes, studiose advertere, et Argriniim episcopiim iis restituit.

mores, actusque omnes pariter et conversa-

illius
JoANNES episcopus, servus servorum Dei, clero et
tionem agnoscere prae cfeteris valeatis. Quod enim populo sacras Lingonensis Ecclesia, dilectis filiis.
mitius agendum sit cum eis quam sacri censeant
Tantum a Domino hujus sanctae sedis et apostolicae
canones vestrasatis cognoscit industria, ne forte in- Eoclesiffi fundatore, et beato Petro apostolorum
sueta onera portantes, importabilia illis fore, quod principe accepimus fiduciam, ut prouniversaliChri-
absit, videantur, et ad prioris vit» veterem quem
sti sanguine redempta Kcclesia impigro laboremus
exspoliaverunthominem,antiquoinsidianteadversa- omnibus Domino famulantibus succurra-
aflectu, et
rio, relabantur. Et quidem si inter eos tales inventi
mus ; et cunctis pie viventibus apostolica auctori-
fuerint, qui secundum canonica instituta se perpce-
tate opem feramus ; et quidquid nocivum est, auxi-
nitentiammacerare, ettantacommissasceleradignis lianteDominOjCorrigereetemendarenondifTeramus.
lamentationibus expiare maluerint, eos canoniceju- Ad hoc enim divina; dispensationis provisio gradus
dicare non respuatis ita ut in omnibus erga eos
:
et diversos constituitordineaesse distinctos,ut dum
pervigiles existatis, ut ante tribunal aeterni judicis C
reverentiam minores potioribus exhiberent, et po-
cum multiplici animarum fructu venientes gaudia
tiores minaribus dileotionem et adjutorium impen-
aeterna cum
beato Remigio adipisci mereamini. Mu- derent, una concordiae fieretexdiversitate connesio,
nus vero quod nobis vestra sanctitas dirigere dignata et recte officiorum gereretur administratio singulo-
est, amoresusoepimusquoa vobisfuit
eo dilectionis
rum. Litteras sane dilectionis vestrK, quas ad beati
destinatum. Divina majestas vos vobisque omnes
apostoli Petri sedem pro vestri causa negotii non
subjectos ita concedat temporaliter vivere, ut inter-
solum semel sed et bis et ter misistis, libenter
cedente beato Petro apostolorum principe, omnium
suscepimus, una cum dilecti filii nostri Berengarii
peccatorum vestrorum vincula solvat, et ad coelestis
regis apicibus; seddevestrisafflictionibusetincom-
regni gloriam sine ulla offensione perducat. Opta-
moditatibus,quasvostantotemporeperpessoslacry-
mus sanctitatem vestram bene valere, et apud piis- mal)iliter conquesti estis, non modioe contristati
simum Dominum pro nobis piis supplicationibus
sumus, scilicet quod Ecclesia vestra multis attrita
intercedere.
calamitatibus, omnipastorali sitdestitutasolatio, ex
EPISTOLA II. quo Argrinus venerabilis episcopus ab ipsa per sub-
AD STYLLIANUM EPISCOPUM NEOC.ESAREENSEM. reptionem quorumdam recessit Eoclesia quem om :

Negal illi veniam qtiam petiveratcommunicandi cum D nes concorditcr vos elegissc:cxcepisseetacclamassc
illis quos Pkotius ordinaverut.
testificamini nullumque post ipsum alium sponte
;

Eas quas par est dilectioni tua? gratias agimus, reccpisso cpiscopum, sicut libello vestraj reclama-
honorande frater, quod nunquam a matre tuasancta tionis pleniuscontinetur. JamenimoIiraperAnscha-
catholica et apostolica Ecclesia Romana declinare rum comitcm dilcctum filium nostrum hoc ipsum
voluisti. Ncque enim tormenta ulla, ncque exsilia, cognoveramus, (|ui so in hoc facto graviter errasse
neque fraudos adulterorum hominum a matretuate huniilitcrconfessusest.Nosorgo qui omnium Eccle-
divollere potuerunt. Spero tamen tuarum prccum siarum Dei curam soUicituninem gerimus, et
ct

favorem duritiem cordis eorum, qui salvari debent,
lcniendam, et optatam pacem rcdituram quod
apertis argumentis futuruin apparct, ct schisnia
quadraginta fcrc annorum ad priorem sanitalem
reversurum. Qua; enim tua mater reprobavit tu
omnibus Ecclesiis jus intemeratum, canonicanique
: auctnritatcra irrefragabiliter observare volumus et
dcbcmus,nequaquam vos diullustaliapatipermitti-
mus; sed compatientcs veslr.T fralornitati, ct vc-
strara lacryraosam querSmoniam veridicis assertio-
sr JOANNIS PAP^ IX 32

nibuscum collegiofratrumnosfrorumepiscoporum, A penejamadnihilumdeductavideatur.Quamcausam

reliquorum ordinum officio approbantes, proefatum cum collegio venerabilium episcoporum nostrorum
confratrem nostrum Argrinum venerabilem episco- diligentiexaminationeperpendentes, etreiveritatem
pum vobis canonice restituimus, suaeque Ecclesias perscrulantes, eorumque infelicitati misericorditer
reformandce intromillimus non sententiam praede-
: subvenientes, canoince deflnimus, quatenus ei sua

cessoris nostri Stephani papa repreher.dentes, sed nostra auctoritate redderetur Ecclesia : sententiam
utilitatis ao necessitatis causa canonice in melius prffidecessoris Stephani papae causa necessitatis et
commutantes,quemadmodumpredecessoresnostros utilitalis in melius commutautes, sicut prajdecesso-
de multisegissein promptuhabemus. Uujus reigra- res nostros de multis egisse inpromptu habemus.
tiamonemus vos, ct his pontificatus nostri litteris Unde prajvidimus, et gloriam acreligiositatem tuam
hortamur, atque auctoritate t)ei et nostra prcscipi- monemus, ut, quia canonice illum pra^dictce sua^
mus, uteumdemArgrinumepiscopum,quemunani- Ecclesiae Lingonensi restituimus, ei manum auxilii

mitati vestrai ut petiistis reddidimus, benigno amore semper porrigas, nostrffique institutioni consentias,
concordiquedevotione absque ulla cunctationereci- et ubicunque expedit, adjutor ei ac defensor pro

piatis, et obedientes in omnibus existentes, tanquam amore omnipotentis Uoi, et reverentia beatorum
animarum vestrarum piura pastorem honorabiliter t> apostolorum, nostraque apostolica paternitate exi-
teneatis atque colatis, canonica illius jussa in cunctis stas quatenus sub tuo regali munimine pacifice
:

observantes. Quod si aliquis vestrum contra hoc eamdem regere digne valeat Ecclesiam, ut quibus
nostrum apostoiicum judicium atque statutum agere debet praeesse valeat et prodesse. Bene vale.
aut sine ipsiusArgriniepiscopi consensu,inEcclesia Scriptum per manum Samuel notarii et scriniarii
sua Lingonensi ministrare prKSumpserit, et eum sancta; RomancG Ecclesiaj, vld. Maii. indictione ii.

juxta nostrum decretum recipere noluerit, sicatse EPISTOLA V.

IIATTOMS MOGCNTINI ARCHIEPISCOPI EJUSQUE SUFFRA
nostra aactoritate excommunicatum atque damna-
OANEORUM AD JOANNEM IX PAPAM.
tum. Bene valete.
De morte [a) ArmUphi imper.; de Litdovico ejus filio
Scriptum per manum Samuej notarii et scriniarii
scplenni, rccje Qermanix salutato de archiepisco-
:

sanctee Romanje Ecclesi», in mense Maio, indi- palu apud Moravos erecto.
ctione ii. Domno Siancts etapostolicae et universalis Roma-
EPISTOLA IV. nae Ecclesiae papa;,HATTH,o indignus praesul Mogun-
AD CAROLUiM SIMPLICEM KEGEM FRANCORUM. tinensis Ecclesiae, cum universis suffraganeis nostrae
Hortatur ul Argrini Ling07tensis episcopi reslilulioni exiguitati adjunctis, debitum orationis obsequium,
faveat. et fidelem servitutem.
JoANNEsepiscopus, servus servorum Dei dilectis- C Noverit igitur sublimitas vestrae sanctitatis, quod
simo filio Carolo glorioso regi. nulla fratrum unanimitas sanctas Romanae Ecclesias
Quia te,dilectissimefili, moreregumprsdecesso- potestati subjecta, fidelior atque devotior ac sub-
rum tuorum pro defensione et utilitate sanct» Dei jectior apparet quam nos, qui vestr» dominationi
Ecclesias contra parvorum hominum et otiam paga- et capiti omnium Ecclesiarum omni mentis iuten-
norum rabiem viriliter agere relatu multorum co- tionesubjicimur, plurimum gaudentes in Dominoet
gnoscimus,omnimodis congaudemus,et venerabili- in dono gratiaeipsius, quodper vestram sanctitatem
ter tuam in Christo amplectimur filiationem et ut etsapientiammagnificeetamplissimesedesejusdem
:

in melius semper proficere satagas, pacem justi- EccIesicB dilatatur in religionc divina et in hoc :

tiam et veritatem diligas, a recto etiam tramite instantissime precibusincumbimus,deprecantesdi-

nullo modo devies, paterne hortamur quatenus ;vinam clementiam ut ad altiorasemper conscendere
benedictionem a clementissimo Domino nostro Jesu voset de die in diem meliora sectari atque perficere
Christo, ut et ab e.jus apostolorum principe ac cla- concedat. De caetero vestrae clementiaa innotescimus
vigero Petro consequaris, pro cujus amore talia senioremnostrumArnuIphumimperatoremdehujus
agere satagis. Denique notum esse volumus, tuae vitas exsilio migrasse. Sed quandiu in hoc mundo
filiationi.Lingonensis Ecclesice gemitum lacrymabi- Q subsistimus per incertaferimur, nescientesubiquo-
lemque querimoniam non solum semel, sed et bis, rumdam aninia; post hanc lucem mansionem reci-
et ter ad aures clementia; nostras pervenisse, pro piant : vestris quasi provoluti vestigiis subnixe po-
pastoris sui Argrini episcopi sequestratione, quem scimus, ut animam ipsius vestra auctoritatis pote-
omnes unanimiter elegisse, expetisseet conclamasse state a vinculis peccatorum absolvatis, quia quxcun-
se testantur, sed pro quorumdam subreptioneabeis que solveritis super terram, erunt soluta in ccelo
eum separatum fuisse:qua dereipsaEccIesiapasto- (Matth. xvi). Tali vero domino, rectore et guberna-
variisque incessanterper-
rali destituta sit solalio, tore amisso. in nostris partibus vacillavit navis
turbationibus et incommoditalibusagitetur, adeout Ecclesiae. Quem regem eligeret parvotempore inscia
(a)Arnulphusimperator,cujushicobitusnuntiatur tu, quem a Joanne institutum esse aequens epistola
mortuus est 20 Novembris, anno 899, Stephano VI declarat. Cur autem tam sero scribant hi epis-
pontifice. Non tamen ad eum, sed ad ejus succes- copi, causam his ipsis in litteris afferunt.
Borem Joannem hffic scripta est epistola, quod facile Gabr. Cossartius.
exquerelade I^oravorum archiepiscopa-
intelligitur
33 EPISTOL^. 34
mansit : et timor magnus aderat nc solidum
quia A. Accusator autem episcoporum nullus servus aut
sit

regnumin partes se scinderet, divino, ut credimus,
instinctu factum est ut filius senioris nostri quamvis
parvissimus communi consilio principum et totius
populi consensu in rcgemelevaretur. Et quia reges
Francorum semperes uno genere procedebant, ma-
luimtis pristinum morem servare, quamnovainsti-
tutione insidere. Sed our hoc sine vestra jussione et
permissione factum sit, vestram haud dubitamus
laterc prudentiam. Nulla scilicet alia causa actum
constat nisiquia,paganis inter nos et vos consisten-
libertus.nullaque persona suspecta aut infamis re-
pellantur inimici etomnes laici.Isti fratres et coepi-
scopi nostri Bawarienses, veraces Dei cultores et
boni pastores,pervigili custodia custodiunt gregem
sibicommissum,ne lupi rabiesaliquam sancti gregis
oviculam rapiat in pradam suam. Stant pro muro
domus Israel,ne aliquavisinimicafirmamenturaEc-
clesiffidissoIvat.Quitales inquietatetsuamalitiaim-
pugnat,Iicet proesentem, futuram tamen nou evadet
p(Enam,quia scriptum est Quivos lanijii, tangil pu-
:

tibus, impeditum est iter nostrum ad sanctam ma- pillam oculi mei [Zach. iii). Ha;c autem omnia per-
trem nostram Romanam sedem ita ut nec legati a : scripta vobis ideo dirigimus, qui estis caput totius
nostra parvitate ad vestramdignitatemdirigipotuis- sanctaaEcclesis.qufficunqueperorbemdifiunditur.et
sent. Sed quia tandem occasio et tempus advenit, solamen mojrentium.queecunque tristia vobisconti-
quonostraepistolavestri^obtutibus pra;sentaretur, „ gerunt mcmbris vestris, quia sanctissimi pastores
rogamus nostram communem constitutionem vestrae Ghristi superius dicti in nuUa re a catholica fide de-
dominationis benedictione roborari. Insuper etiam viantes,sedeamdem sanctisoperibusetecclesiasticis
intimamus quod fratres et coepiscopi
pietati vestrffi officiis ornantes,apud nos conquerentes postulave-
nostri Bawarienses se apud nos conquerentes, et runt,ut vestra; notitia; manifcsta faceremus, quia et
alta suspiria trahentes, geraebant qualiter Mara- per seipsos vobis eadem innotescere vita comite
illi

venses populi Francorum potestati rebelles jactent promittebant.Unde poscimus ut vestra consolatio il-
se ab illorum consortio esse divisos, et seorsum lorum mmrorem ad loctitiam reformet,et semper lalia
metropolitano gloriantur a vestra concessione esse membra summo capiti, quod estis vos, se gaudeant
sublimatos.cum nunquam metropolitana sedes inter adhKrere. Uli autem Maravenses, ut nostris auribus
illos haberetur, sed semper illorum provincii-c et illatum est, in occasionem superbiae sus assumunt,
dioecesi cohsrerent. Dolebant se etiam apud nos quia a vestraconcessionedicunt se metropolitanum
quodquorumdammachinationemagnainfamiacirca suscipere,et singulariter degentes aliorum episcopo-
vestram celsitudinem essent denotati, scilicet, ut rum consortia refutant.Si hac confidentiadiutiusin-
cum paganis foedus et pacem inirent, et ipsi pagani flantur.usque ad sanguinis effusionem, ut multi ar-
consilio eorum agerent tam mulla nefaria et illicita. bitrantur, prosilient.In quantumpra3fuimus,admo-
De his omnibus consilium a nobis qurerentihus Ba- C nemus, quatenus vestra auctoritas,priusquam hoc
wariensibus episcopis.justumrespondimusessefra- contingat,ad humilitatis viam illos corrigendo depo-
trum solatio semper adhaerere quia Propheta in- : nat, ut tandem cognoscantcui dominatui subjici de-
quH: Ecce quam bonum ct quam jucundum hahitare beant. Xossiquidsm debitores esse cognoscimus,si
fraires in unum {Psal. cxxxi). Illi vero non in quid asauctc-B matrisRomanajEccIesiaescilicetconti-
unum habitant, qui fratrum se solatio subtrahunt, gerit elabi, vosiade cortificari,ut vestra potentiaad
aut fratribus insidias praeparant.Nos illorum tristi- rectitudinisIineamperduoatur.Quodsivestraadmo-
tias compatientes nolumus illi consilium de talibus nitioilIosnoncorrexit,velint,nolint,Francorumprin-
objectionibus prmbere,priusquam ad vestram inter- cipibus oolla submittent,et credimus absque effusio-
rogationem per epistolam nostram veniremus.Sem- ne sanguinis, et mutua ca;de ex utraque parte, tunc
per nos scimus carnales spiritales solerepersequi, posse bene contingerc. Iterum iterumque vestra;
etmalevolos benevolos infirmareet lacerare. Prjevi- dignitatis auribus replicamus, quod tam episcopi
ders ergo summopere debent omnes qui sacerdotes quam laici Bawarienses in religioneChristianitatis
Domini persequuntur,tam occulte quam manifeste, nullagenteinferiores csse probantur.nequeunquam
ne ad iUos pertineat quod Propheta dixit Cogitavc- Franci absque iilorum auxilio, aut in ecclesiasticis
:

runt nialitias in cordc suo : lotu dic constitiicbanl £) rebus, vel in bellicis ncgotiis noniinatim, vcl fama,
prxlia. Ji.vacuerunt linguas suas sicul scrpcnlis ; dignum aliquid pcregerunt.Sicut neque illi absque
venenu/n aspiduinsub labiis corum [Psal.cxxxiK). Et istis.

paulo post : Cadent supcs eos carboncs, in igncm de- (a) EPISTOLA VL
jlcies cos(i6irf.).Et itcrum Fir linguosusnon dlrige-
:
ThEOTMAIU JLVANKNSIS ECCI.ESl.K ARCUIEPISCOPI, ET
turinterra ; viruminju.^ttcinmala capicnl in intcrilu AMOnUM KIMSCOPOIIUM AD JOANNEM IX.

[ibid.]. Et per Jereiniam inquit Dominus Omnesin

:
{)uerunlur ujium archiepiscopum cl episcopos tres.
sanijiiinc judicanlur, tinusquisque proximum suum in Schlavorum lcrris prius Pataricnsi epi.<:copo
tribulat. Omnes in maliim manus suas prxparant. subicclii), creutos csse.

Non debent enim alieni.episcoporumaut accusato- Summo pontifici, et universali papa;, non unius
res nut judices fieri. l'nde de Loth est scriptum : urbis, scd totius orbis, domino J(ianni. Romana"
lnijressuses,ut advena,nuuquid utjudiccs [Gcn. xix) ? sedisgubernatori magnifico, humillimi paternitatis

(a)Hano epistolam ediditCordeaius, cum Uincmari opu3oulis,8ed JoanmVIIperporaminscripsit. Nam

35 JOANNIS PAP^ IX 36
Theotmarus Juvaneusis Ecclesite archi-
vestr.-efilii, A dioecesibus ab episcopis retinentur, quffi nunquam
episcopuSjWALDO Frisingensis,ERCHEN'PALDUsEysta- episcopos habuerunt, nonnisi cum voluntate ejus
tensis,ZACHARiA SKbonensis, Tutto Ratisponensis. cpiscopi a quo tenentur proprios accipiant rectores,
RiCHARius Palaviensis Ecclesiffi episcopus. Necnon vel [id cst, al. et Hard.] episcopos. Et item in eo-
et universus clerus populusque Christianus per to- dem concilio, cap. 65, ut plebes, quai nunquam
tam Noricam, quee et Bawaria vocatur, prosperum habuerunt proprios episcopos, nisi ex consilio ple-
in Salvatore nostro profectum catholicae pacis aug- nario uniuscujusque provinciae, et primatis, atqua
mentum, et regnum optamus aeternum. consensu ejus ad cujus dicEcesin eadem plebs perti-
Antecessorum vestrorum decretis et catholicorum nebat,episcopos minime accipiant. In decretis papa;
Patrum institutis plenissimeinstruiinurin omnibus Leonis, capite 15, scriplum est Nulla ratio sinit
:

nostro ministerio sacerdotali obstantibus et adver- ut inter episcopos habeantur, qui a provincialibus
santibus Romanum appellarepontincera,ut quod ad episcopis.cum metropolitani judicio non consecran-
unitatem concordirE,et ad custodiam pcrLinet disci- tur. Ittin, capite •49 :Si indignis quibusque, etlonge
plinae, nulla dissensione violetur,sed ab ipso summa extra sacerdotale meritum constitutis, pastorale
provisione decernatur. Nequaquam enim credimus, fastigium et gubernatio Ecclesiae detur, non est hoc
quod audimus, ut de sancta et
P consulere populis, sed nocere nec praestare regi-
coacti quolidie illa ;

et apostolica sede, qua; nobis saccrdotalis mater est men, sed augere discrimem. Et in eodem capite,
dignitatis, et origo Ghristiana: religionis, profluxe- postpauca: DifTicile est, ul bono peragantur exitu,
rit quidpiam perversitatis, sed docUiua, et aucto- quae malo sunt inchoata principio. Et in decreto
ritas ecclesiasticfe ralionis. Sed venerunt, ut ipsi pap« Coelestini anteoessoris vestri, capite 17 conti-
promnlgaverunt, de latere vestro tresepiscopi,vide- netur, ne alicui locus concedatur sacerdoti in alte-
licet Joannes archiepiscopus, Benedictus et Daniel rius injuriam. Antecessor vcster, Zuentibaldo duce
episcopi in terram Schlavorum, qui Maraci dicun- impetrante, Withingum consecravit episcopum, et
tur, qua3 regibus nostris, et populo nostro, nobis nequaquam in illum antiquum Palaviensem episco-
quoque cum habitatoribus suis subacta fuerat,tam patumeum transmisit,sed in quanidam neophytam
in cultu Christiana; religionis, quam in tributo gentem, quam ipse dux domuit bello, et ex paganis
substantiae sfficularis, quia exinde primum imbuli, Christianos esse patravit. Cum autem eisdem Schla-
et ex paganis Christiani sunt facti.Et idcirco Pata- vislocus famiiiaritatisapudlegatos vestros dabatur,
viensis episcopus civitatis, in cujus dicecesi sunt il- accusabant nos el diffamabant nos in multis, et ver-
liustemporepopuliabexordioChristianitatiscorum, bis mendacibus instabant, quia nemo eis vera res-
quando voluit et debuit, illuc nullo obstante intra- pondebat, dicentes nos et cum Francis et Alemaa-
vit, etsynodalem cum suis, et etiam ibi inventis, C nis scandalum et discordiam habuisse,cum hoc fal-
conventum frequentavit, ct omnia qu.ns agenda sunt sum esse ex hoc convincitur, quia amicissimi nostri
potenter egit, et nullus ei in faciem restitit. Etiam sunt, et charitative cooperantes,et etiam cum ipsis
et nostri comites illi terra; confines placita sfficula- impacatos esse accusabant.
ria illic continuaverunt, et qua; corrigenda sunt Quod non nostra culpa exigente, sed sua proter-
correxerunt, tributa tulerunt, et nulli eis restite- via faciente, ita fatemur esse. Quia quando Chri-
runt; usque dum, incessente cordaeorum diabolo. stianitas illis cccpit vilesccre, et insuper debitum
Christianitatem abhorrere, et omnem justitiam tributum senioribus nostris regibus et principibus
detrectare, belloque lacessere et obsistere sKvissi- eorum solvere respuerunt, belloque resistere, et
me cceperunt, adeo ut via episcopo et praidicatori-gentem nostram coiperunt lacessere, orta est sedi-
bus non esset,sed libitu suo egerunt qua3 volue-
illa tio inter illos. Et quoniam armis sibi eos defende-
runt. Nunc vero, quod grave nobis videtur, et in- runt, et in servitium redegerunt, idcirco jure pro-
credibile,in augmentum injuriaB jactitant se magni- prio tributarios habere debuerunt, et debent, et
tudine pecunis id egisse, qualia de illa apostolica sivevelint, sive nolint, regno nostro subacti erunt.
sede uunquam audfvimus exisse, neque canonum Quapropter opcrtet vos ab alto speculari, et mode-
decreta sanxisse, ut tantum schisma una pateretur n raminis temperiem pra; omnibus tenere, ne pejor
Ecclesia. Est enim unus episcopatus in quinque divi- pars confortetur, et meliorinfirmetur. Progenitores
sus. Intrantes enim pra;dicli episcopi in nomine namque serenissimi senioris nostri, Ludwici vide-
vestro, ut ipsi dixerunt,ordinaverunt in uno eodem- licet imperatoris, et reges ex Christianissima Fran-
que episcopatu, unum archiepiscopum (si tamen in corum gente prodierunt. Moimarii vera Schlavi, a
alterius episcopatu archiepiscopum [al., archiepi- paganiset ethnieis venerunt. Illi potentia imperiali
scopus. Hard.] esse potcst) et Ires sulTraganeos ejus Romanamrempublicam sublimaverunt,isti damna-
episcopos absque scientia archiepiscopi,et consensu verunt. UliChristianum regnum confortaverunt,isti
episcopi in cujus fuerunt dioecesi. Cum in concilio infirmaverunt. Illi loti mundo spectabiles apparue-
Africano, cap. 20, decretum sit ut plebes quse in runt, isti latibulis et urbibusoccultatifuerunt.Illo-

ad Joannem IX missam esse constat.ex episcoporum proxime anteccdit,ebiderat anteOevoldusin appen-

qui scribunt aetate. ut disces es Hundii metropoli dice ad Chronicon Reicherspergense.
Salisburgensis, tom. I. Eamdera, et alteram quas
37 CANON DE ELECTIONE PAP^E. 38
rum consilio apostolica sedes pollebat,istorumper- A possunt, quantos dies transierunt, et totam terram
secutione Christianitas dolebat. In omnibus his desolatam viderunt. Quando vero Ungaros Italiam
juvenculus rexnoster. nulli prsdccessorum suorum intrassecomperimus,pacificarecumeisdemSchlavis
inferior, secundum virtutem a Deo sibi datara, teste Deo, multum desideraviraus, promittenteseis
sanctffi Romanae Ecclesiffl etvobis summo pontifici, propter Deum omnipotentem ad perfectum indulgere
cumomnibusregnisuiprincipibus adjutoroptatesse omnia mala contra nos nostrosque acta, et omnia
fortissimus. Onme namque regnum divinitus sibi reddere quie de suis nostrosconstaret habere, qua-
commissum ad Dei servitium suumque adjutoriun tenueexillissccurosnosredderent.cttandiuspatium
unum vult et operatur. Unde et pace viget, et con- darent, quandiu Longobardiam nobis intrare et res
cordia gratulatur, atque ad vestram paternitatera, sancti Petri defendere, populumque Christianum
sicut patres sui se pertinere Imtatur. Quod nos divino adjutorio redimere licoret. Et nec ipsum ab
procfati Schlavi criminabantur,
Ungaris lidem cum eis obtincrepotuimus, ut post tanta maleficia habe-
catholicam violasse, et per canem,seulupum,alias- rent beneficia et sunt falsi accusatores, qui semper
;

que nefandissimas et ethnicas res, sacramenta e'' fuere Christianorum persecutores. Si quis in toto
pecam egisse, atque ut in Italiam transirent pecu- mundo aliorsum nos oberrasse etjustitiae restilisse
niam dedisse, si vobis coram posito, ratio inter „ probare conetur.veniat prKscnSjet eura ludificasse
:,^^.i X. T^ _._: :i __,_
nos agitaretur ante Deum, qui cuncta novit ante nosque de hac re sentietis purissimosesse. Idcirco
quam fiant, et coram vobis qui vicem ejus apostoli- gingliomnesqueadraonendo precamur,neullo modo
cara tenetis eorum falsitas manifestaretur, etinno- alicui falso de nobis aliquam suspicionem referenti
centia nostra probaretur. Quia enim Christianis creduli sitis,antequam opportunitase.xigat.ut hujus
nostris longe a nobis positis seraper imminebant, rei graliamissus de vestra celsitudinenobis, aut a
et persecutione nimia affligebant, donavimus illis nostra parvitate directus appareat vobis. Communis
nuUius pretiosEB pecuniam substantise, sed tantum gemitus et generalis dolor angustat quosGermania
nostralineavestimenta.quatenus aliquatenus eorum et tota tenet Norica, quod unitas Ecclesia; dividitur
feritatem molliremus, et ab eorum persecutione scissura.Estenim, utprKraisimus,unusepiscopatus
quiesceremus.Talianamque,utpra3scripsimus,juxta inquinque divisus, ideo si quid fraus maligni [al.,
malitiam cordis sui argumentantes, et pontifices maligna. Hard.J Schlavorum celliditate adduxerat,
vestros [nostros] ad injuriam nostrara incitantes, Vosque virtute ex alto induti, et
justitia vertat.
adeo, ut directa nobis epistola quasi ab apostolica apostolicapotestate arraati, juxta prophetam -.011011
sede,haBc orania improperabant.et diversasinjurias fraclum ed alligate, quod infirmumconsolidale, quod
ingerebant, atque inter alia divino gladio feriendos ahjcclum reducite: ut deinceps populus.et fidei inte-
dignoa dicebant. Impletur enim in nobisquod qui- C gritate gratuletur, et sancta Ecclesia tranquilla
dam sapiens ait Justus lulit crimminiqui. Ipsi enim
: devotione laetetur
crimen quod nobis falso semel factum imposue- Theotmarus indignus archiepiscopus,etapostoIi-
runt multis annis peregerunt. IpsiUngarorum non carum rerum procurator promptissimus.Pecuniam
raodicam multitudinera ad sesurapscrunt, et more vestro juri debitam, propter infestam paganorum
eorura capitasuorum pseudochristianorura penitus ssevitiam, nec per me poteram, nec peraliostraiis-
detonderunt, et supernos Ghristianos iraraiserunt, mittere sed quia Dei gratia liberata est Italia,
;

atque ipsi supervenerunt, et alioscaptivosduxerunt quanto citius potero, vobis transmittam. Precatur
alios occiderunt, alios ferina carcerum fame et siti nostra humilitasutdigneturvestra sublimitas res-
perdiderunt, innumeros vero exsilio denutarunt et
pondere per singula transmissa cum epistola.
nobiles viros ac honestas mulieres in servitium rede-
gerunt, ecclesias Dei inconderunt,et omniaaediUcia Almo pater mundi dignus pro nominePetri,
deleverunt, ita ut in tota Pannonia nostra maxima Nomine quem sequeris, utinam virtute sequaris,
provincia tantum una non appareat ecclesia, prout Sisque tuis famulis prolector verus, etimpos,
episcopi a vobis destinati, si fateri velint, enarrare Commendens Domino, cceloqui prsesidet alto.

PAPiE IX JOANSffXS
GANON DE ELECTIONE PAP/E IX.
(Apud Pertz.,Monum, Germ. hist.)

Quia sancta Romana Ecclesia, cui Deo auctoro D legatorum praeseutia pontificis fit consecratio, nec
pra>sidemu9, plurimas patitur violentias pontilico canonico ritu ct consuetudino ab imperatore dlrecli
obeunte, quia absque iraperatoris notitia et suorum intersunt nuntii, qui violenliam et scandala in ejus
39 BENEDIGTI PAP^ IV. 40
consecratione non permittant lieri, volumus id ut A cretur nullusque sine periculo juramentum vel
;

deinceps abdicetur, et constituendus pontifex con- promissiones aliquas nova adinventione ab eo au-
venientibus episcopis et universo clero eligatur, deatextorquere,nisi qua antiquaexigit consuetudo,
expetente senatu et populo, qui ordinandus est, et ne Ecelesia scandalizetur vel imperatoris honorifi-
sic in conspectu omnium celeberrime electus ab centia minuatur.
omnibus, pra;sentibus legatis imperialibus, conse-

JOASTNIS PAPA: IX
PRiELOCUTIO IN CONCILIO RAVENNATE.
(Apud Mansi, Gonciliorum tom. XVIII.)

Prxlocutio poniificis. B tuum consistant ad statum etmuninem sanctae De*

Quia.divina inspirante misericordia,vestra nobis- Ecolesiae, ad salvationem omnium fideliumper Dei
cum convenit fraternitas, ut nutu sancti Spirilus, misericordiam.
qui suisnunquam deestfidelibus.communiomnium Responsio.
vestrum consultu, fratres cbari6simi,eaquiT neces- Immensas Deo Salvalori nostro laudes referimus,
saria sanctje Dei Ecclesia; praevidimus, una cum qui talem vos prKfecil Eeclesisejusopportunitatem
spiritualifllio nostro, gloriosissimo videlicet impe- decernere, ut omne ab eazizanium eradicare cone-
ratore Lamberto, et vestro sancto collegio, et quae mini, prout in hac S. synodo cunctis nationibus
nocivo surculo pullulare conabantur in agrosanctae apertis declaratur indiciis. Capitula etiam qus pro
Ecclesise, canonico sarculo eradicare studeamus, generali omnium cautela ad robur et muninem
quae capitulatim annotatasunt,si omnibus placent, sanctae Ecclesias conscripta sunt, si vestrae placet
in omnium legantur, examinentur, et
conspectu doceamur
pietati, legantur, qualiter per ea oranes
examinata manibus omnium pro futura memoria qu<e observare. vel quK cavere debeamus.ne in ali-
roborentur, ne ulli unquamsine statussui periculo quo a regulis sanctorum Patrum, quod Deus aver-
eadem violare liceat, sed rata et firma in perpe- tat, deviare inveniamur.

ANNO DOMIN! DCCCCV.

BEI\IEI>ICTIj8 PAPA IV
NOTITIA HISTQRIGA.
(Apud Mansi, Conciliorum amplissima CoIIectio.)

BenedictusIV,nationeRomanus,postinterregnum est Christi 997 ex hac vita migravit, sepultusque

unius diei subrogatus est Joanni IX anno Christi estapud Sanctum Petrum juxtaaditum quo itur ad
905, tempore Lamberti iraperatoris. Munificentissi- sanctum Gregorium ubi et sepulcrum ejus exor-
:

mus erga pauperes, viduas et orphanos, inter ho- natum fuit epitaphio, quod ex Manlio exscriptum
rum temporum pontifices tanquam sidusquoddam habet Baronms prsdicto loco.
lucidum emicuit. Anno pontiflcatus sui tertio, qui

BEINEDlCTf PAPtE IV EPISTOL^.

EPISTOLA PRIMA. D rentissimis et sanctissimis confratribus nostris Gal-

AD GALLIARUM EPISCOPOS, PRINCIPES, CtC. liarum archiepiscopis, episcopis, seu gloriosissimis
Argrinum Lingonemem episcopum in Ecclesix sux regibus, ducibus, comitibus, sanctae catholicas et
jura omnia restituit. apostolica; Ecclesi» atque fidelibus.
filiis
(Ex Conciliis Mansi.) Quanta pietatisgratia, quantaquecompassioniset
Benedictus episcopus, servus servorum Dei,reve- condescensionis sublimitate, sancta mater Romano
 41 EP1ST0L.E. &
Ecclesia, apostolicisinstructahorlaiiiniljus, poUeat A mine, nostroque aposlolico privilegio srlemniter
et emineat universis in fidei unitate degcntibus, munitus Lingonensem canonice deinceps absque
clarum habetur.quoniam a Deo omnis misericordiae alicujus contradietione leneret Ecclesiam,pastorali-
fulget, quemadmodum a sacralissimi fonlis potu terque regeret, atque Den ordinante disponeret. Non
hausit.QuapropteromnibusinsanctffiConversationis sententiam prffidecessoris nostri Stephani papcB
gremio consistentibus notuin esse volunius legatos reprehendentes, sed canonice causa necessitatis et
Argriniconlratrisnostrivenerabilisepiscopinostrum utilitalis in raelius commutantes, quemadmodum
adiisseapostolatum,humiliterobsecrantesquatenus prajdecessores nostros de multisegisse manifestum
justitiae moderaminc ffiquilalis libramina,more prtS- est. Quamobrem auctoritatis nostrre privilegium ei
decessoruui nostrorum, et pro amore Dei, et reve- jussimus.in quo pallii usum ad raissarum so-
tieri

rentia beali Petri apostolorum principis, conferre- lemnia sacratis diebus illi concessimus,quod olim a
mus, suumque eloctionis ordinem decretumque a sanctissimo pri-edecessore nostro Formoso papa
populoetcleroLingonensis Ecclesife digeslum,quod acceperat. Quapropter virtute sancti Spiritus et
prse manibus habebant, clementice vestrae attendere- noslra apostolica auctoritate praecipimus ut nulla
mus, quod et fecimus, in ornnibus servuta servare potestas regalis, nuUusque conditionis vel ordinis
curantes: videlicet qualiter aclero et populopriTfata
priTfata t> sexus, coutra hoc nostrimi apostolicum privilegium
LingomcnsisEcclesia postdiscessum Gerlonis
is quon- insurgerc audeat, nostrisque jussionibus ullo modo
dam episcopi ur.animiter expetitus, concorditer ele- contraire pertentet . sed liceat ei quiete suam,Do-
ctus et acclamatus, necnon a proprio metropolitano mino juvante, regere Ecclesiam, ut quibus pra;esse
Aureliano, et ab ejus suffraganeis, et a Bernuino debet valeat et prodesse. Si quis vero hujus privi-
Viennensi archiepiscopo canonice consecratus, et legii nostri temerarius transgressor exstiterit, et in
in ipsa sede Lingonica communi voto ac desiderio omnibus non observaverit, et de rebus jam fatae

inthronizatus exstitit, et quomodo per spatium duo- LingonensisEcclesiffi juste acquisitis aliquid inva-
rum annorumet trium raensiumeamdern prout pro- serit, aut minorare tentaverit, sciat se a vivifico

tuit paslorali moderamine rexil Ecclesiam ; sed Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi corpore et
postea per quorumdam hominum insolentiam et sanguine alienum, et a consortio fidelium Ghristia-
subreptionem a propria sequestratus fuerit Ecclesia norum scquestratum, et nisi cor.-ectus satisfccerit,
tempore Widonis imperatoris, qui tunc Romanis perpetuo anathemate damnatum. Bene valele.
imperabat. Peractis autem liquidius annis, cum fre- Scriptum per manum
Sergii sanctae Romanee Ec-
quenter hancsanctam RomanamEcclesiarii infortu- clesia? scriniarii in mense Augusto, indictione 3.
nii sui causa visitaret, et semper lacrymabiliter,ut Data XI Kal. Septemb. per manura Leouis Dei pie-
ei sinum misericordis hcec aperire dignaretur de- ^ ^''^^^ sanct;e sedis apostolica?, anno do-
primicerii
posceret, pervenit ad praedecessoris nostri piw re- mini Benedicti papa3 primo. Anno 11 post obitum
cordationis Joannispapa; praesentiam cum Ecclesia: Landeberti imperatoris Augusti, indictione 3.
suas lacrymosis querimoniis, qui ejus absentiam et
voce et lilteris condolebant, scilicet quod posl ejus EPJSTOLA 11,

discessum variis et nimisattriti incommoditatibus, AD CLEUUM ET POPULUM LINGON'ENSE.M.

omni pastorali destituti fuisseut solatio,adeo ut nec
(Ibid.)
chrisma confectum, nec infantes consignati in ipsa
Lingonensi Ecclesia fuerint, nec aliquod episcopale Be.nedictus episcopu.s, servus servorum Dei,clero
ministerium riteperactum; undectiam dictus Joan- et plebi sanctiB Lingonensis Ecclesice.
nes sanctissiinus papa, ejus querimoniam Eccle- Apostolica nos et evangelica instituta incessanter
sicB sUcT3 benigne suscipiens,cum coUegioepiscopo-
admouentutomniumEcclesiarumcuramsollicitege-
rum suorum reliquorumque ordinum frequentia rere debcamus, ipsa nos instruente, nobisque in
diligenter inquisivit,canoniceque definivit,quatcnus beato Petioapostolorum principe pra^cipiente N'eri-
ei apostolica auctoritate sua redderetur Ecclesia, tate, qui dicit : 5wio« Joaiuiii. (Iditjis jiie'! Pasce
quemadmodum in scrinio sanctn- Romance Ecclesiaj D oves rucas (Jonn. xxi). Cujus auctoritate et vicarica-
plenius habetur. Nos vero, his auditis et diligenti tione divina dispositione freti, cunctis et in prospe-
examinatione perpensis, pradecessoris nostri Joan- ritatibuscongaudere,etin necessitatibusopem ferre
nis papa; statuta in omnibus servaro cupientes. quia parati sunuis.Et quia lex Dei pcr Moysen data pra;-
rationis hujus series indiscussa, el irrefragabilitnr cipit : Si. inquiens, videris usi>ntm proximi iiii sub
determinanda, absquc revcrendoium episcoporum oncre jacentem, non pcrtrimsibis, sed subleeabis cum
cumulum capere non potcrat,
consilio perfeclionis eo (Exod. xxiii) ; scrutata vestra calamitate, vestra-
sanctam convocavimus in Lateranense palatium que descrimina continua, non sine maximo moerore
synodum, omniaque ista vcra csso omnimodis com- admirando suscepimusquodinfratot dierumtempo-
probantes, consilio ethortamine reverendorum pa- rumque spalia vestram nobisinjuriam cuslos homi-
trum nobis assistentiuin, jura ci indulsimus eccle- num sollicitudo ininimc patelecit. Nunc ergo quia
siastica, scilicet ul quia injusto a
suaEcclesia pri- sicut pcrvestra scripta didicimus.Teutbaldus ncque
vatu8 fuerat ordine,ju3to etiam redderetur modera- a vobis expetitus, neque ulectus, nequc acclamatui

Patkol. CX.VXL
*3 BENEDICTI PAP.E IV PRIVILEGIUM. 44
est, sed nec ad aliquos sacros ordines iu vestra Ec- A rentissimis et sanctissimis episcopis seu archiepi-
clesia provectus, sicut hoc veris approbare poteslis scopis, necnon abbatibus atque comitibus, seu ju-
indiciis, et ila se res habet, sicut pPceJecessori no- dicibus, verum etiam et universis orthodoxis Chri-
stropis recordationis JoannipaptE jamdudum inno- stianae fidei cultoribus.
tuistis non nobis videtur esse incongruuui, sed
: Sanctitati scu omnium Christianorum religiosita-
potius omni sacracanonicaauctoritate fulcitum,
et libus notum esse volumus.quiaistepraesensMalage-
more praedecessorum nostrorum sententiam mu- nusvenerabiliscpiscopusHierosolymitanaeEcclesife,
tandoinmelius,utde multis exemplisevidentissimis una cum suis fidelibus a Saracenorum gentibus a
approbare possumus. Ideo .\rgrinum pastorem ve- sua Ecclesia depraedatus est, et ctiain quidam de
strum a vobis unanimiter electum et expetitura vo- suis hominibus ab ipsa uefandissima gente Sarace-
bls canonice prsesse concedimus quem, sicut di-
;
norum occisi sunt, pro eo quod fidem illorum mi-
citis, utique patet inconsiderate fuisse per subre- nime oelebrare voluerunt. Hic itaque Malacenus re-
ptionem a vobis espulsum praecipientes ut digna ac
: verentissimus episcopus cum ab ipsis Saracenis
competenti illum reverentia recipiatis, atque sicut deprajdatus est, a quibusdam Christianis Deum ti-
proprio episcopo obedienles in omnibus existentes, mentibus comparatus est, et alii triginta Christiani,
et ejus alloquio et consolationcnostra auctoritate „ qui cum eo deprcedati sunt, fxb eisdem Saracenisin
fruamini, ac veluti eo tanto pastore rcddito ct a custodia retincntur.Unde mandamus ut pro Dei
vobis recepto in Dominovobiscum congraluiemini. omnipotentis amore, in quantum virtutis Dominus
SanequiaoranibusEcclesiisjusintemeratum legem- vobis donaverit, adjutorium illis faciatis, et liceat
que canonicam inviolabiliter conservare volumus, illis quiete absque cujuscunque oppressione sal-
Ecclesiae vestra; nequaquam vim inferre debemus, vos pergere, et de civitatc in civitatem per vestrum
nec aliquod prsjudicium imponere quaerimus, sed auxilium et adjutorium salvi existant, ut nullus ho-
in omnibus canonicam auctoritatem priscam et rao eos deprasdarc, aut aliquud malum facere au-
electionemimmutilatam essecensemus.Benevalete. deat : sed, pro amore Dei et reverentia beatorum
Data II Kalend. Septembris, per manum Sergii principum apostolorum Petri et Pauli, ad cujus li-
scriniarii sanctfE Romans Ecclesiae.indictione terlia. mina isti pervenerunt, benigne eos suscipiatis, et de
EPISTOLA III, ENC^-CLICA. civitate in civitalem salvos eos transmittite, et ho-

Malacenum episcopum sociosque ejus a Saracenis spitium eis prsparate. Credimus enim quia omnia,
male habilos commendal. quidquid in eis bonorum feceritis, ab ipso creatore
(.VlabiU. Vet. Analecta, pag. 428.) omninm Deo vobis retribuetur, et mercedem exinde
Benedictus servus servorum Dei, omoibus reve- habebitis

PRIVILEGIUM BENEDICTI PAPiE.

Huoggi abbalt Fuldemi concessum.

(Apud Dronke, codex Diplom. Fuld. pag. 298.)

Bekedictus, servus servorum Dei, Huoggi abbati q^

tur. De qua re piis desidcriis faventes. hao nostra
venerabilismonasterii Domini Salvatoris,et per eum apostolica auctoritate id quod exposcitur etfectui
in eodem venerabili monaslerio successorxbusque mancipamus, secundum seriem quod ab
privilegii
suis abbatibus in perpetuum. antccessore nostro bonae memoria? Marino hujus
Summamgerentossollicitudinemomnium venera- almffi sedi.s pra;sule inibi perpetualiter factum nobis
bilium locorum quantum ex divino adjutorio possi- ostendere sategisti. Et ideo omnem cujuslibetEccIe-
bilitasdaturdeeorumstabilitate satagere studemus. si« sacerdotem in priBfato venerabili monasterio
Hoc namque studio et divina placatur clcmentia et ditionem quamlibet habere et auctoritatem praeter
laus Ecclesia; Christi procuratur. Nam potiori et sedem apostolicam, et episcopum in cujus dioecesi
nosfiduciaproimpetrandaveniadeliclorumceternam idem venerabile monasterium constructum esse
pietatem audemus" implorare.Etideo reverentia tua dignoscitur ; cui licentiam concedimustantum cum
postulavit a nobis, qualenus jam dictum venerabile opportunitasconsecrandialtaris fuerit probibemus
;

monasterium Domini Salvatoris a sancto Bonifacio ita utnisi ab abbate munasterii fucrit invitatus,nec
archiepiscopo constructum in loco Boconia erga ri- missarum ibidem solemnitalemquispiamprEesumat
pamfluminisjFuldaprivilegiisedisapostolicfe muui- omninocelebrare,utprofectojuxtaidquodsubjectum
mine decoretur, ut sub jurisdictione sanctae nostrae, apostolica? sedi firmitate privilegii consistit, incon-
n
cui Deo auctore deservimus, Ecclesice conslitutum ^ cusse dolatum permaneat locisque ac rebus,tam eis
nullius alterius Ecclesiaejurisdictionibus submitta- quas modernotemporetenetvel poesidetquam quas
46 CHRISTUPHORI PSEUDUPAP^ DIPLOMA PRO ABBATIA CORBEIENSIS. 46
futuris temporibu3 in jure ipsius monasteriidivina ^ ter ae potestatemomnimodisiiabeantsecimdurare-
pietas voluerit augere cx douis etoblafionibusdcci- gulamsancti ncnedioti sine ulliuspersonae contradi-
misquefidelium,absqueulliusperson8econtradictio ctione. Ettibi, fili dilecte Huoggi,quia te bene eru-

nefirmitateperpetuaperfruatur.Caeterumhocdelibe- ditum et cloquentem virum esse novimus, vcrbum

rantes decernimus ut congruis temporibus nostrK
sollicitudini ecclesiastica! intimetur,qualiter religio
monastica regulari babitu dirigatur concordiaque
convenienti ecclesiastico rilu mancipetur, ne forte,
quod absit.sub hujus privilegii obtentu animus gres-
susque rectitudmis vestra3 a norma justitiac aliquo
modo retorqueatur. Et neque regi, neque episcopo
cuilibet, vel comiti, vel alii magnce parvsque per-
sonas licitum sit qu,imlicptviminferre,sinc aliquam
controversiam facere in reijus vel familiis ejusdem
Scepe dicti venerabilis monasterii.Etauctoritateno-
stra interdicimus ut nulla femina inibi ingredi un-
quam praesumat. Nemo in eodem monastei-io vene-
rabili, vel in caeteris ejus locis placitum habeat.
Nemo servos vel colonos ad aliquod servitium con-
stringat,illis tantum exceptispersonis quibusabbas
ad utilitatem suse necessitatis assensum prKbuerit.
Eligendisibiabbatem quandoopus fuerit fratres in-
Dei pr.xdicare aucloritate sancti Petri, et concedi-
muset praicipimus.lgiturstatuentesapostolicacura
decernimusperhujusdecreti nostripaginam ut qui-
cunque cujuslibet Ecclesiaj antistitesvel quaounque
dignitale prredita persona hancprivilegii nostriau-
ctoritatem quam prKrogativa principis apostolorum
firraamus.temerare praesumpserit,nisi cito resipi-
scat, anathema sit ct iram Dei incurrens, a ccetu
sanctorum omnium extorris existat,et nihilominus
praefatimonasterii dignitas anobis indubiaperma-
neat. Qui autem custosexstiterit, benedictionera et
gratiam a Domino eonsequatur.
Scriptum per raanum Leonis scriniarii sanclae
RomanK menseMaio, indictione4.Bene
Ecclesia; in
valete.Datum quinta decima Kalendarum Junii per
raanura Anastasii primicerii defcnsorum sancta; sedii
apostolica;, iraperante domnopiissimo Augusto Lu-
dovico a Deo coronato magno imperatore anno.

.^NNO DOMINI DCCtCV.

CHRISTOPHORUS
SEl)/S APOSrOLIC^ INVASOR.

NOTITIA HISTORIC.\ IN CHRISTOPHORUtM.

(Ex Conciliis Mansi.-)

Christophorus invasorsedis apostolicae.pari modo ab invasore Sergio pontificatu dejicitur,quo ille prm-
decessorem suum Leonem V legitime electum sede sua amoverat.Nam cum septem menses sedera pontifi-
ciara tenuisset,dejectus est e sede violenter per Sergium.strictusque vinculis,et in carcerem trusus, per-
vim inductus vitam et habitum monasticum suscepit.

DiPLOMA CHRlSTOPHOlli
In confirmalionem privilegiorum abbatiae Corbeiensis in dicecesi Ambianemi

Christophorus episcopus, servus servorum Dei, C Ambianensi supcr tluvium Sommara,adiit nos per
universis episcopis Galliarum. vcnerabileracoepiscopumnostrumOrgarium.pcten»
Cum Romanae sedis pontificem constet oranium ut nostr;e auetoritatis privilegio prajcepta vel edicta
Ejclesiarura Christi caput fore, ac si beati Petri p.gum et impcratorum antiquis aut modernis tem-
apostolorum principis vices agentem, cui Christus poribus eidem loco concessa firmaremus necnon ;

ait Tu es Pelrus, et super hanc petram .TiUlicabo

."
privilegiaepiscoporum, unum a prsesule Ambia-
Ecclesium meam, et tibi dabo cktves regni cwlorum, nonsi Bertolrido, ad cujus diuBCCsim locus ipse per-
nulli cunctandum est quod cuncta; Ecclesini paci, tinet, et coepiscopis suis factuin, et primitus a'difi-
saluti et ([uieti prospicere nos oporteat, pr;fcipue cato suo monasterio datum ; aliud longe postea re-
tamenhis quiad nos nocessitatissua; causas dcfcrro gnante Carolo, ab Hincraaro Rhemensiarchiepisco-
voluerint. Unde cognoscaf omnium sanctorum Gal- po et universali concilio episcoporum Gallia; conscri-
lia.' pra;sulum charissimafraternilas quod vir vene- ptum;pr;utprea privilcgia beata; meraori;e Boncdicti
rabilis Franco abbas cx monasterio Corbei;e pro- et Nicolai pra;deccsPorum nustrorum.inquibus om-
vinciae Galliarum, quod est constructum in pago nibus stalutum est ut prajfatum monasteriumCor-
47 REMIGIUS ANTISSIODORENSIS.
beiaererumsuarumliberamobtineatdominationem,
et eligendisibi abbatemdesuissemper habeat pote-
statem, contradictores vero et repugnantes huic
sanctioni anathemate damnandos. Qua de re nove-
ritomnisca»lusepiscoporum Galiia; quod privilegia
sanctorum episcoporum Galli3e,sive sedis Romanff,
cui auctore Deo prcesidemus.jam dicto monasterio
Corbeis concessa, nostrae auctoritatis edicto robo-
ramus.etomnem resistentem divinojudiciodamnan-
dum denuntiamus. Super haec autem jam dictus
abbas Franco cum congregatione sibi commissa
obsecrat, ut quia,divina decernente justilia, pira-
tarum sasvitia, maritima Galliajloca, in quibus et
ipsum monasterium situra est,adeo devastantur.ut
nulliextra munitionesmanenti liber relinquaturlo-
cus, cujus etiam vastitatis impulsu cogente, ssepe
memoratum monasterium muro munitumest-.qua-
tenusidem, sicut prius, in abbatis et fratrum pote-
state perpetuo maneat,itaut neque comes,nec qui-
libet judes,aut manendi, aut aliquid contra volun-
(a) In Dacherii, qui hoc diplomaedidit.Spicilegio
habetur indictione vii, hoc est anno Ch. 9U3, cujus
Kalend. Septemb. indict. vii, numerari cccperat.
ANNO DOMINI
HEMIGIUS
MONAGHUS S. GERMANI ANTISSIODORENSIS, ORDINIS
NOTlTiA HISTORIGA IN REMIGIUM.
(Apud Fabric, Bibl.
ilem!5»i«,monachuscoenobiiS. Germani Ayilissio-
dorensis^OTd. S. Benedicli, post annum 882 a Ful-
coije archiepiscopo Rhemensiad scholamibi rcgen-
dam evocatus est, teste Flodaordo Hist.Uhem.l\',9.
Operose deilloegit HistorialitterariaGalli<c tom.Vl,
p. 99. Edidit ille : Ti.Commenlarius in ,l/)OCH/i//).s!n,quivulgo Ilaimoni
1. Expositionem Missx, quod opusculum Alcuino
tribuerunt,quippequodc.iO libii de diviniisGtliciis
constifuit.observante Eccardo rerum Francic.xxvi;,
26.Multa ex Marco Floro desumpaisse nofat Bulaeus
Hist. .Academii-E Parisina; tom.l,pag.635,Possevinus
librum (ieO/^fnidiujn/scolon. 1-530, excusum memo-
rat ; nescio an i.lem sit cuni hac ExpositioneMissae.
Exstnt tom. XVI Bibl. PP. maxims p. 883.
2.Expo.iitionem in undeci'» pioplielasininores,qux
una cum OEcumenio et Areta prodiit Antuerpiae
1545.
i.Commentaria in Psalmos, es Ambrosio, Augu-
stino et Cassiodoro consarcinata.Colon. i536,fo!,Et
hcBC quidem Iria habentur lom. XVI liitil. PP.
Lugdun.
4. Commenlarim in Epislolas Pauli, qui vulgo
Remigio Rhemensi vel Haymoni (a) tribuitur, ad
nostrum potius pertinel, quia Gregorius Magnus
cum Bedn ibi citatur, ct Saraccnorum mentio flt.
Suh nomine nostri prodiisse in Bibl.PP. Coloniensi
tradit Caveus, quodlonge secius est. Nam tomo V
ejusque parte tertia expresse habetur Hejuigii Rke-
(a) Nam in codice Casinensi, Possevino teste scribitur Raimo.
41
A. tatem abbatis et fratrum inibi agendi potestatem
praesumere audeat,ne fortc concessa ab initio privi-
legia violentur.Quorura petifioncm juslam et pro
tempore opportunam judicantes,decerniraus,ne ali-
qua sive ecclesiastica,sive Sfficularis personacontra
roborata noslra auctorilate privilegia venire audcat;
sed sicuthaclenus, ita deinceps in futurum incon-
vulsa permaneant. Et quia prseteritorum casus nos
caufos faciunt infuturum, omnem huicsanctE au-
ctoritali renitenlem, nisi eis, quos lfflsit,digne satis-
fecerit,alienum a ccEtu rideliura ethic et in futuro
decernimus ; omnes vero his nostris sancli scilicet
Petri successoris decretisfaventes, gratis suae uber-
tate Dominus replere dignetur.
Scriptum per manumSergii scriniarii sanct.^e Ro-
nian» Ecclesiae in mensp.Decembri,(a}indictionexi,
septimo Kal. Januarii, imperante domno nostro
piissimo augusto Ludovico a Deo coronato impera-
tore sanctissimo. Valete.
Tunc revera sedpbat in Romana cathedra Christo-
phorus, juxta supputationem Pagii.
DCCCCVIII.
S. BNEEDICTI.
med. et inf. Lat.)
mensis episcopi Explanatio Epislolarum Paulinarum
ex editione Jo. Bapt. Villalpandi. Rom. 1598, fol.
Mogunt. 1614. fol. In Bibl, vero Lugdunensi tom.
VIII, p. 883, Remigio Lugdunensi ascribitur. Vide
llisforiam Galliffi litterariam tom. 111, p. 162.
tribuitur ad nostrum spectat.Nam is ex quadam
modestia nomen suum scriptisnon addidit,vel etiam
ileymonis a.ul Raymonis abbreviatum nomen adjecit,
unde Hayraonem feceruntin his non sati exercitati.
Sfylus enimestRemigii nostri.prout observat abbas
Lebeuf tuni.IDissert.ad Hist Gallicam spectantium,
p. 279, quietiam singularem de hac re disserfa-
tionempromiltit.Uf obiterhocaddamus,abbas modo
laudatus ibidem illud agit,iit Ilonorium, quem huc
usque .iugiistodttnensem vocarunt, Germanis potius
vindicet, ut .iugustx vel yindelicorum vel Rauraco-
aum tribuendus sit.
ad Dadonem cpiscopum Virdunensem,
6. Epistola
in quaexplicat quid de Goget Magogapud Ezechie-
lem intelligendurasit,etde llungrorumorigine quae-
dam narral,habeturin Collectioneamplissima Edm.
Martcne et Ursini Durand tom. L p 230. Quamvis
efiam tantum litterffi init:ales R.etD. in codice FIo-
relTiensi exstent, teraporatamen conveniunt.et siib
finem epistolae conrirfgationem S. Germani vocat
jralres el dominos suos.
~ .Commentarius in Genestnediiuseai aBern.Pezio
4d MONITDM AD COMMENT. IN GEN. SO
Thes. novissimo Anecdot. tom. IV, part. 1, sub iiiil. \ 13. /i«/J'"'-^''oadGualonem,Heduorum episoopum,
8. Comment. vasLus in Mattluvum, ms. habetur de pugna Michaelis cum diabolo, de corpore Mosis
Monaohii in bihliolhec-i sereni,s3imi electoris Bava- et de Behemolh, quam Possevinus memorat.
ric-e.testeRev. B 'rn. PezioDissert. Isagogicaad tom. 1 1 i, l)e raiione gubernandx F.cclesix scrips it, prout
Thesauri novi Aneodolorum, p. 23 in Bibl. Vindo- : docet Eisengrcinius, apud euuidem Possevinum.
bonensi et S. (Jeorgii Majoris Veuetiis, teslePosse- 15. Int erpretatio nominum Hcbraicorum ordine
vino Apparatus tomo II, p. 320. alphabetico, qus vulgo Beds tribuebatur, in cujus
9. De fcstiviiatibus SaiicCorum lib. i, ad Episcopum quippe OperiLius exslat tom. III, p. 371. Oudinus
j^lduorum, memorat Bulteus. autem testatur in optim.T3 notc-e codicibus Remigio
10. Sennones triginta occurrunt in Lectionario nostro tribui. Adde i\Ierici Casauboni adnot. ad
monasterii Mcdianensis anle annos 700 scripto, ex Optatum,p.49.AdhuncRemigiumAntissiodorensem
quibus aliquot, qui ad sacramentum Eucharistiae spectare credo homilias quasdem legendasin Uomi-
spectant, desciipsit Hyaointhus Alliot. Hiec Theode- liario quodam ms. bibliothece can.majoris ecclesiae
ricus Ruinarlus in Itinere Alsatico et Lotharingico, Lucensis. Sunt aulem homilia S. Ilemigii in illud:
tom. III Operum posthumorum Mabillonii et Rui- Viyilute ergo quia nescitis; incipit Hie ergoperspicue. :

nartii, p. 441. An vero Alliotus illos ediderit, mihi Altera in illud De die autem illa: incipit : Gaudet :

non constat. Arius. Alleracjusdera in illud Ntliil estopertum, elc; :

11. Commoilarii in Martianum Capellam, Donalum incipit Cur debelis timcre. Altora in illud
: Vos ;

et Prisciunum inediti in variis bibliothecis habcntur. estis sal terrx; incipit Quia di.verat Dominus. Item :

Videlndicem IJern. de Monfauoon. Videndum annon

his titulis comprehendanlur licmiyii Grammalicalia,
B tractatus in illud Scitis quia posc biduum ; incipit: :

Et faclum est, etc, hac enim scntenlia. Item homiiia

colon. 1.508 fol. edita, tesleMaittairio tom. .\nnal. in illud
I Vespere aulem Sabbati; incipit Matthssus
: :

Typogr. p. 728, edit. poster. a parle. Item altera in illud Magisler, altuli filiurn :

12. Commcntariits in IU'!/ulam S. Bencdicti lorte meum; incipit Iletorquet culpam. Altera in illud : :

iUius est. Flnrenti;e in Bibl. Medicea et Gamaldu- Dissere nobis parabolam ; incipit Sed quserendum. :

lensi. Idem, p. 413' i30. Codex est sfficuli. ut arbitror, xii.

MONITUM IN OPUS SUBSEQUENS.

(Apud Pez., Thesaurus Anecdot. novissimus.)

MagnispassimlaudibusRemigiumsanctiGermani C Marcum el erudilissimi commentatoris. Tum sub-

Antissiodorensismonachum affeceruntveteres juxta dere librarium In omnibus aulem nomen suum ta- :

ac recentiores scriptores. Audiendus de eo pra; pri- cuit, ut ciim sapientia culmen f]uo(iue humililatis at-
mis Frodoardus in Chronic. lib. iv, cap. 9, ubi de tingeret. Silentio prcetereo honorifica de Remigio
restauratis et refloresccnlibus Rhemensibus scholis, testimonia Sigeberti Gemblacensis, Trithemii alio-
Fulcone archiepiscopo, ita scribit « Prfefatus deni-
: rumque, quos longo agmine sequuntur Antonius
que praesul honorabilis Fulco... duas scholas Rhe- Possevinus in Apparatu sacro, tom. II, pag. 319;
mis, canonicorum scilicet loci atque ruralium cleri- Bellarminus et Labbeus in operibus quoe ambo de
corum, jam pene delapsas, restituit; et evocalo Re- Scriptoribus ecclesiasticis ediderunt Du Pin in Bi- ;

migio Antissiodorensi magistro, liberalium artium bliotheca ecclesiastica ; Caveus in Historia Littera-
studio adolesccntos clericos exerceri feoit, ipseque ria Gottfridus Oloarius, tom II Bibliothecae Scri-
;

cum eis lectioni ac meditationi operam dcilit. Sed ptorum ecclesiasticorum, ac novissime Casimirus
et Hucbaldum S. Amandi monaohum, virum quoque Oudinus, apostata Prt-Bmonstratensis, tom. 11 Com-
disciplinis sophistio's nobiliter eruditum,accersivit, mentariorum de Scriptoribus et Scriptis ecclesiasti-
et Ecclesiam Rhemcnscm praeclaris illustravit do- cis, col. 329 et seq., qui etiam omnium accuratis-
ctrinis. Auotor Vil;e U. Joannis Gorziensis, apud
>>
simederelictisRemisianiingenii mnnnmenlisegisse
^
Labbeum lom. Bibliotheca; Novas mss., pag. 744,
I videtur, tametsi nullo verbo lueminerit Commenta-
celebrat Hildeboldum, qui e.v discipulis Domini Re- rii in Malihxum, quod in Monacensi serenissimi
imgii, doctissimi ca irtate, id est circa annum Oomini electoris Bavariae bibliotheca exstare in Itinere Ba-
890, magislri scliolas in Lotharingia habelat. Necro- .joarico monui, ac pri-eterea Viennaj in Austria, uti-
logium cathedralis ecclesis Antissiodorensis, circa quc in .Auguslissima Vindobonensi bibliothcca, et
annum 1100 exaratum, et quonriam in bibliotheca Voneliis asservari ox anonymo auctore intellexi.qui
Thuana3aadvorsatum,his verbis Homigii obilum se- opusculuui do Tradilione Kcolesi.T Antissidorensis
cunda Maii .mnuntiat: Obiit hc.migius monachus el circa Propositioncs Quesnellianas, a Clemente .XI
cgregius doctor. Sin,L;ulare est et notatu dignum quod P. M. anathemale conlixas, nuper admodum inlu-
de Remigii doctrina simul et modestia Bernardus cem emisit. Nec plura apud cumdcm Oudinum repc-
Montefalconius ex cnmvo fere codice monasterii S. rias de Remigii Commentario in Gcnesim,c[uem nunc
Bencdicti Padolirononsis propo Mulinam in Diario primum einanuscriptis codicibus cvulgnmus. Ihiju*
suo Italico cap. 3 obscrvat. Namque in illo post tamen opcris diserto meminil Anonymus Mollicen-
quEdam S.Ambrosio attribula opuscula, .fequi ait sis, qui su;onli) duoderimo de Scriploribus ecclpsia-
Iraclalum domini Hemiqii vcnerabilis monachi in sticis commcntalus est. Sic autcm ejus caput 66 ha-
Sl REMfGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS. I. — EXEGETICA. 82
bet : c( Remigius, vi" clarus, tam divinis quetn sas- A exemplum subgessit,Tegernseensi longe castigatiu
cuiaribus litteris sufficienter instructus, inter alia exaratum, ad cujus etiam fidem nostram editionem
Explanationem in Gencsim
Sed et super scripsit. prKcipue adornavimus. Ca-terum ipsum Remigii
Psalterium commentum insignecomposuit.Habetur opus grave, succinctum ac elegans est, omninoqus
nihilominusetaliud ejuscommenium.quodscripsit ad eum modum compositum quem in Commenta-
super Donatum. » Cum Anonymo Mellicensi faciunt rio Remigii in Psalmos dudum Senen-
Sixtus
codices Tegernseensis el Garstensis, quorum uter- sis observavit, nempe quod Remigius ita veterum
in

que saeculi fere duodecimi est. iidem codices etiam Patrum sensa transtulerit, ut tamen etiam qusdam
subRemigii nomine Comnu7ita)ium in Pentateiichum dc suo adjecerit, idque pro more sa^culi sui, quo
ostentant hoc initio Deuterononium le.r. seeunda
: usus antiquiorum scriptorum commentariaexpilan-
dicitur; etc; id quod in Paumgartenhergensis mo- di late obtinebat. Nuntiatum non ita pridem publice
nasterii ord. Cisterc. in .\ustria codice, sceculo ta- fuit esse quemdam eruditum in Italia virum, qui Re-
men quoque observavimus. Ve-
xiv vix antiquiore. migii nostri Commentaria in plero3que omnes divi-
rum opus non Remigii Antissiodorensis, sed Ra-
in nasauetoritatislibros feliciterdetecta prelo apparet;
bani Mauri archiepiscopi Monguntini, inter cujus ex- quod ut verum sit ex animo optamus. Illud omnino

cusa opuscula etiam prostat, essc postea deprehea-
dimus. Itaque, eo praetermisso, ad edendumsolum
Bemigii Commentariorum in Genesim operam con-
ferre visum fuit. Quo in labore raaxime mihi profnit
adm. RR. PP. .Vdalberti [lilstl ascetaB Tegernseensis
r> certissimum est adm. R. P. Felicem Wyrtenberger,
doctissimum exordine Servorum beatinMariE Virg.
virum,nunctotum ineruendis gravissimis etelegan-
tissimis Herrici monachi Antissiodorensis homiliis
versarii quod eo libentius hoc loco commemoro,
;

etPetriOberhuebersuperiorisGarstensishumanitas, quod ejusdem Hprrici diligens quondam auditor et

qua ille integrum opus ex eleganti sui monasterii nobilis discipulus Remigius exstitit Sed de his plura
.

codice exscripsit, hic vero alterum e sua bibliolheca in medium afferendi occasionem alibi nanciscemur.

MONACHi s. Gl:umam antissiodork.nsis, ordinis s. beni:dicti

OPEPtUM PABS PRIMA. - EXEGETICA.

COMMENTAUIIJS !1\ GEI\ESIM
EriUus ex ms. codice inclyli monasterii Garstensis ordinis S. Benedicti in Austria a P. Ber-
nardo Pez, collato cum codice Tegernseensi ab adm. R. D. P. Adalberto Diistl, ejusdem loci
asceta Bmedictino.

IN DEI NOMINE

\mm E\POS!TIO [{EllJG!! SIPE!{ Bl{ESITii,

IDEST, SUPER GENESIM.

(a) D«si(im'u«vocabaturepiscopusquidam familia- C Suggillutione, id est reprehensione. Tunc enim

ris et amicus beati Hierouymi,ad quem scribit hanc omnos l.XX legebant. et magna veneratione susci-
praefationem. piebant.
1'rxfatio Latine, prologus vel prosemium Graece di- l\ova pro vcteribus cudere. id est, Hebraicam ve-
cilur, iJ est brevialio. \mcn Graice, Latine dici- ritatem pro veteribus, id est LX.X Interpretihus.
tur via. Ila ingenium quasi vinum probantes. Sicut enim
Prxsagio, id est, praedivinatione vel signo futu- vinum probatur nare vel gustu, sic illi probabant
rorum. ingeniuni, rum dicebant Hieronymum in reprehen-
.Sortilus est nomen cum Daniele, qui et ipse vir sione LXX hoc facere.
desiderio!-um appellatus est; et sicut ille desidcrabat Porlione, id est pro vili.

praescire futura, sic iste desiderabat notitiam habere Pro paupcrtate mea. In alia enim proefatione dicit
Scripturarum. quod in tabernaculo Dei alii oiferrent aurum,lapi-
Penialeuchum. Penta. quinque, tcurhum [librum", des onychinos, byssum. coccum et purpuram : sibi

id est, quinque libros Moysi. vero sufficere, saltem pilos caprarum otTerret.
si

Oblreclatorum, id est. invidorum. Hanc dicit vilem portionem humilando se.icum ta-
i's) Dsest in codice ms, textus praefationis S. Hierony mi ad Pentateuchum, qus esponitur in sequentibus'
S3 COMMENTARIUS IN GENESIM. S4

men ipse magna offeret in tabernaculo Dei. hoc est A viros peritissimos. Qui venientes Alexandriam in
in Ecclesia. una basilica congregati.transtulerunt Scripturasde
Editioni antiqux, id est, translationi LXX. Hebrffio Graecum, conferentes ad invieem. Sed
in
Theodolio Judseus fuit,qui translulit divinas Scri- illi qui LX.Xnimium venerabantur,
confixerunt per
pturaSjSed in multis erravit judaizans.Illius transla- singulas cellas divisos fuisse, et Spiritu sancto di-
tionem Origenes immiscuit translationi LXX. ctante eadem scriptitasse.
Proprium fyntaijma, id est compositionem. Yllepictec (n),id est protecior fidetis, qui protege-
Si, inquit, omnia colligercm qux- in Evangeliis vel bat Ptolomaeum sapientfa; suje scuto.
Epistolis inveniunlur, ct qux sunt in L.V.Y, proprium :'isi forte putandus est Tullius ceconomicum, id
librum possem conficere. Mulli ignorantcs hxc in lie- est dispensatorium, quia ceconomos diciter dispen-
braica scripta non esse veritate, secctuntur deli'a- sator : quem librum transtulit Tullius de Graeco in
menta apocryphorum. Apocryphon dicunt Graici se- Latinum, non tamen prophetavit, quia interpres,
cretum. Inde apocryplii dicuntur libri qui nullam non vates fuit.
habent aucloritatem et non sunt in publico legendi. Plalonis Pythagoram [P rotagoramX Plato scripsit
Inde apocryphariu3,legatus secretorum. flc/j>amen- librum quem Pythagoram appellavit.quia ad Pytha-
ta,ii est,vanitates,vel insanias et ineptias.Lira quip- „ goram philosophum et amicum suum scripsit.Hunc
pe sulcus dicitur aratri.Hinc delirare dicuntur bo- transtulit similiter Tullius.
ves cum exorbitant. Inde dicimus deliros homines EtDcmosthenisproCtcsiphonteib^.Devaosih&n&iGTde.
insanos, exorbitantes a ratione et sensu. cus rhetor fuit, qui scripsit librum pro Ctesiphon-
Hiberas nasnias, id est Hispanicas vanitales. Pro- te, eo quod ante Gtesiphontem eum scripserit.

prie nxnix sunt, quse super tumulos mortuorum llistoria. Historia dicitur apo iu hislorin, id est
scribuntur, quibus nihil vanius. a videndo. Distat inter historias et annales,quiahi-
Libris aiUhenlieis, id est autoritate plenis. storia; sunl earum rerum quas videmus vel videre
Ptolomxus rex ^Egypti. Hic unius Dei cullor possumus.annales vero earum quas non videmus.
exstiterat, edoctus ab Aristaeo pbilosopho Platouico. Inter spiritalia charismata, id est dona vel gra-
Uicunt ergo Judaji ideo LXX tacuisse mysterium tiam Spiritus sancti.
sanctffi Trinitatis.ne Ptolom£eus,qui unius Dei cul- In Apostolo, videlicet Paulo, ubi commemorat
tor crat, deprehenderet divinitalem Patris et Filii; dona Spiritus,dicens : Quosdam quidem dicit aposto-

et ideo non errando, sed prudcnli consilio hoc fece- los,atios proplielas, etc. In quibus charismatibus ul-

runt timum pene gradum interpretes tenuerunt; et hoc

Nescio quis primus auctor conslruxcriL mendacio in ejusdem Pauli apostoli Epostola reperitur,ubi di-

me- C cit Alii datur pcr Spiritum sermo sapieniix, etc.

suo septuaginta cellulas Alexandriae.A\exa.adT\a. :

tropolis est .Egypti. Refert autem Josephus quod usque dum concludit dicens Alii genera linguarum, :

Plolomaeus rcx miserit nuntios cura magnis mune- alii intcpretatio sermonum.

ribusad sacerdolem Juda3orum,et rogaverit eum ut quam Grx-

Et emendatiora sunt e.vcmplaria Latina
libros divinarum Scripturarum faceret transferri de ca,Gneca quam Hebrxa. Unaquaeque cnim (c) res,
HebraBO in Grfecum, quia ipse Grsecus crat, et He- quo frequcntius transfertur, eo tirmius emenda-
braeam linguam ignorabat. Tunc ilie misit ei LXX bitur.

(a) Ita cod. (f) In cod. Garst. deest enim.

(b) Ambo cod., Prothesiphonlem, hic et infra.

INCIPJT TEXTUS BKESITH".

CAPUT PRIMUM. D esso principia.matcriam scilicctct speciem.tcrtium
Vers.i./i! principio creavit Dcus ccclum ct tcrram. quiddum nescio quid volensdicerc operatorium ap-
Auotor hujus operis, sicut sancti doctores tradunt, ppllavil.Quorum erroribus obvians Moyses utpote a
cognoscilur fuisse Moyscsqui per revelalionem Dei Deo electus verilatem dii;itur demonstrasse, osten-
mundi creationem cognovit, qui tamen morc Scri- dens Deum
cuncta simul ex nihilo formasse, non
ptur.T de se quasi de alioloquitur.ln principio hujus quidcm temporc.sed in iiiitio temporis dicens
in :

voluminisphilosophiconfutantur.quidcmuiidicrea- /)( principio, ct subauditur tcmporis, patel procul

:

tione conati disputare, sicut Plato, qui tria dixit duliio tunc tempus co^pisse quod antea minime
esse Deum videlicet, exemplar et raate-
principia, erat.
riam.et Deum non quasi auctorem ex nihilo cuncla enim calum el tcram. Cirluni uon istud
Creavil
creasse,scd quasi opifici in rebuscrcundis matcriam firmamentum acciporo dcbomus, sed illud
visiliile

adjutorium prjestitisse. Aristoles autem duo dixi empyroum, id est igneum, vel intollectuale coelum

(a) Hic titulus ibidem desideratur.

55 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETIGA. S6
quod non ab ardore,=ed a spleadore igneum dicitur, A corda horainum forebatur, prajvidens et disponens
quod statim rcpletum est angelicisspirilibusdequi- quorum corda digne posset inhabitare. Fial lux,
bus in Job dicitur Ctimme laudarent simul aslra
: Lux vocabulo fides aecipitur. Bene ergo lus prima
matutina cl jubilarenl omnes filii Dei {Job. xxxviii, die factaest, quiaprimo mandato legis fides com-
7). Bt nota tria hic elementa commemorari. Nomi- mendatur cum dicitur Audi,lsrael, Dominus Deus
:

ne enim ccEli aerem collige,nomine terrae ipsam ter- tuus Deus unus est.
ram,et ignem qui in ejus visceribus latet. Quarti ve- Vers. 5. Factum est vespere el mane dies unus.
ro elementi,id est aqua;,in sequentibus fit comme- Per mane initium fidei per vcspcram vcro perfectio
:

moratio. bonaB operationis intelligitur.Cujus diei mane in ve-

Vers. 2. Terru auiem inanis el vactia. Id est, in- speram deducitur ciim initium fidei completione
utiiis,infructuosa cl incoraposita.Omnia enim ele- bonsB operationis perficitur.
menta comraista erant ct confusa,et totum hoc aeris Vers. 6. Fiat firmamentum in medio aquarum,
spatium quod est a terra usque ad ctelum plenum Quo scilicet firraamcnto aquae superiores divisae sunt
erat aquis.qucEtamen nonerant ejusmodi qualitatis ab aquis inferioribns.et illa pars superior in modum
cujus nunc sunt, sed in modum nubium tenues, crystallini lapidis congelata est^castera vero inferior
quam qualitatem adhuc illa> superccelestes aquaj re- jn mare redacta est. Et hoc quidem secunda die
p
tinent. Spirilus Dei ferebalw super aquas. Sicut actum est, cujus diei opera minime hona esse di-
mens vel sapientiaalicujus artificis superfertur operi cuntur, sicut cffiterorum dierurn ubi dicitur: f^idil
quod facturus est.ut quomoJo vultita illud faeiat :
Dcus, quod esset bonum, non ideo quod bonum non
ita et Spiritus sanctus supcrferebatur, praeordinans sitquod factum cst, et pulchrum, sed propter bi-
et quasi disponens quid,qualiter facere vellet. narium numerura, qui est transgressio unitatis et
Vors. 3. Dixil Deus. Non voce carnea, nec motu malam habet significationem. Unde et eum sancti
labiiirum, sed dixit, id est, voluit. Velle enim ejus Patres discordias dedicaverunt.Ipse etiam bigamiam
dicere est. Unde scripturn est : Pi.vit, et facla sunt significat.In ejus etiara significatione bina animalia
{Psalm. cxLviii, 5). Vel etiam dixit, id cst, Filium de immundis missa sunt in arcara.
genuit perquem omnia lux.Lvx di-
faota aunt.Fiat Vers. 11. Germinet lerra herbam virentem et li-
citur a luendo, id est a purgando tenebras. Lux gimm poiniferuin. Omnia perfecta aDeo cognita
autem illa non ejusmodi erat qucc nunc est so!e su- sunt. Unde homo in perfecta ffit^te creatus est, et
perposito,sed qualis esse solet vel anle solis orlum, arbores cuni foliis suis simul et fructu. Hino etli-
vel post ejus occubitum. gnum pomiferum dicit habens unumquodquc semen-
Vers. 4. Ei vidit Deuslurem, qtiod csscl bonu. Non _ tem. Haec sementis est frugum et arbornm se- :

quod tuDcprimo videritin cujus prssentia semper ^ men vero hominum,et animalium seminium vel se-
hoc fuit : sed vidit,\A est nobis videri voluit lucem mentum exordium cujuscunqtie rei.

essebonam. Et lucem a tenebris. TenebrsB a

divisit Vers. 14. Fiant luminaria in ftrmamenlo cacli.

tenendo dictae sunt, quia teueut oculos ne videant. Luminaria solem, etlunam, et caeteras slellas acci-
Utrumque autem fecit Deus et lucem el tenebras, pimus. Verum sol et luna et septem planetffi non
scilicel ut in luce opcrarentur homines, ct in nocte sunt in firmamento positae sed in Kthere pendent :

requiescerent. Ergo et tcnebra; opus Dei sunt.Unde ideo in firmamento positae, dicuntur. Et dividant
in hymno trium puerorum inquo omnis creatura ad diem ac noclem. Sol diei praeest, luna nocti. Sint
benedicendum Deum invitatur, etiam tenebrfficuin in sifjna. Hoc, vel propter terminum Paschalem
luceponuntur..\llegorice quod dictum est inprin- : dicitur,quia luna signum est Paschalis termini qui
cipio fecit Deus coeluin el lerrain, nomine principii non nisipost quatuordecimamlunam celebratur,vel
Filium Dei non incongrue possumus accipere,sicut quia sidera signa sunt navigatibus per mare vel iter
ipse de se i\iAs\sA\\i\. : eijo principium qui et loquor agentibus per Libyam ubi vestigium itineris ad
vobis Joan. (viii, 28). Deum cnim Pater principium motum venti dissipatur.Luna apud Haibrsos tribus
est, sed non de principio,quia a Patre non factus noniinibus nuncupatur, Laro, Lavana,Mavors. tnra
nec creatu.^, sed genitus est : per quod principium D vocatur a numero dierum mensis Lavana a candi- :

Deus Pater coelum et terram creavit, id est coele- ditate : Mavors a defeotu, qula deficit singulis men-
stes ct terrf-nos.Per ccclum enim cajlestes sive cqb- sibus.
lestem vitam ducentes per terram vero terrenis
: Vers. 20, 21. Rcptile anima: viventis. Reptilia
negotiis inhiantes signantur. Qui utrique per prin- pisces hoc loco accipc. 'iluiabilem animam [Vulg.,
cipium creati sunt, quia nato Jesu Christo patuit rnolabilem an.] dicit animalium ad comparationem
qui essent ccelestes, quiquc tcrreni. Terra vero eral hominis. Quia licet mortalis sit horao ad compara-
wanw ef 1'acua. Id est, corpus humanum inane a tionera Dei, tamen immortalis est ad comparatio-
meditdtione ccElesti, vacuura a trnctu bona; opera- nem ca?.terorum animalinm.qua parte imaginem Dei
tionis. Et lcncbrx. erant super faciem abijssi. Quia retinet.
nfidelitalis tencbrse el ignoran tiae abyssum humani Vcrs. 26. Faciamus liominem ad imnginem et si-

cordis operiehant. Sp!>»7usZ)«? ferebalur super uquas. militudinem nostrain. Gum jubendo fecerit,
caetera
Quia divina praescicntia super fluida et infructuosa quasi maximam rem facturus Deus et cunctis quae
87 COMMENTAUIUS IN GENESIM. 88
fecerat praeferendam,quasi quotlani concilio dicit .
_\ plur;u. Quod apte prjefigurabant vectes illi qui in
Fac!Vim!i.s.Quod,licet quidam ad angelos referen- quatuor arcae circulis positi nunquam inde abs-
dum dicant, melius tamen ad sanctam Trinitatem trahobantur (Exod. xxxv). Per quatuor quippe
refertur. circulos.totidem Evangeliorum volumina prffifigu-

Vers. 37. Ad imaginem suam.

et similitudinem rantur: per vectes, doctores,in quorum cordibus
/maj/o dicta quasi imitago.Distat inter iinaginem et portatur arca, id est lex divina. Nunquam ergo
similitudinem. ilmagoest ia rationsfit iii iminorta- vectes a circulis arcae aulerebanlur : quia praedi-
litate: similitudi) vero in morum sanctitate et.justifi- catores doctores nunquam habere debent vacuam
catione. Similitudinem itaque peccando pordidit :
meditationem legis Dei.
i maginem non amisit, Nec audiendi sunt qui di- Quinta die produxerunt aquas reptile animao vi-

cunt hominem in corpore Dei imaginem hiahere. ventis Per hasc aniinalia,qu;B ex aquis sunt lor-

Hanc enim potius cum animajibus communem ha- mata et vivunt in aquis, signatnr ordo baptizato-

bemus, quia.quomodo eaquinque sensus corporis rura,qui velut pisces,sine aquis baptismatis Chri-

habent,ita et nos. In anima qiiippe imaginein Dei sti viverelnequeunt. Volntile nihilominus typum
habemus. Quod Deus in majori mundo,hoc anima rctinet sanctorum, qui penna virtutum et con-
in corpore nostro.operatur.Unde microcosmos n templationis ad coclestia festinare contendunt.
et
Grsce vocatur,id est minor mundus. Deus enim Perjumenta, quc-e soxta die creata sunt, docto-
extramundum positus non e.xcluditur,intra mun- res nc quiliLet ecolesiastici viri exprimuntur, qui
dum includitur.et prc-esidoiido sustentat, et susteu- minus valentes adjumenlo suae praedicationis in fi-
tando pr>Bsidet,et circumdando implet.et iraplendo dei firmitate corroborant. ISestix vero prssignant
circumdat. Sic et anima nec exlra corpus posita potentes vel superbos qui, more bestiarum, in
excluditur a corpore,nec intra corpus includitur, quoscunque su» crudelitatis saevitiam exhibent.
sed ubique tota,ubique integra. Mascutum et femi- Ver serpenles, (\m hoc \n loco in bonum accipiun-
nnm. Non utriquc uno tempore facti sunt per spe- tur, sanoti designantur prudentes et astuti caven-
ciem,sed in priesenlia Uei euncta sinuil tacta esse tes dolos diabuli,quibus Dorainusdicit : Eslote pru-
dicuntur. Unde est illud Qai vivit in xternum
: dcntes sicul serpcntes {Matth. x, 15).
omnia simul [Eccli. xviii, 1). Mystice firma-
creavit Hac ipsa die factus est homo, id est, Chri-
mentum sanctam significatScripturam,sicutin ojus stus per Virginem natus estsecundus Adam, qui
significatione in .\pocalypsi dioitur .' f^ rtelum re- primi hominis peccata tolleret.
cessil sicul liber involutus {Apoc. vi, l'i): aquaj Possunt tamen ha^e sex dierumopera ad totidem
mulla3 populi sunt.Tunc ergo firmaminlum in me- saeculi atates relerri. Prima itaque die fecit Deus
dio aquarum factum est quando Scriptura divina ^ lucem. Hacipsaaetatecreavit
hominem rationabi-
populisinnotuit.AquoB quidem super firmamentum lem ad similitudinem suam. Quasi enim homo lux
significant angelicas catcrvas qufe bene super fir- vocatur ad comparationem animalium irrationabi-
mamentum esse dicuntur,quia, Deum semper pres lium, dc quo dicitur Erut lu.v vera qux iUuminat :

oculis habentos,non indigent legali institulione ne- omncm Immincm (Joan., i, !t). Divisit lucem a te-
que evangelicis praceptis. Que vero sub firma- nebrisin hac die.- quiahac a;tate filii Dei, id est,
mento sunt aquaj,homines significant qui diviuia fllii Seth scparati sunt ab impia generatione Cain,
edocentur praeceptis.sine quibusad crelcsteregnum cujus vcspora fuit multiplicata iniquitas hominum
pervenire nequeunt. ideo ut inducerct Deus diluviura.
Tertiadie congregatKSunt aqu,-E in locum nnura Secundadic factum est firmaraentum : quia hac
et apparuit arida. Per aridam significantur corda Ktalate arca in diluvio enatavit,et omni genere ho-
electorum sitientia aquam baptismatis et fontem minum damnato, soIeb octo aniois in ea salvatae
doctrina; ccolestis. Collectis ergo aquis in uiium, sunt : vespera superbia fuit prajsumplio.quia
cu.jus
id est reprobis separatis a justis, apparuerunt san- homines voluerunt ;e(liticarc turrim, et linguarum
cti, divisi ab amaritudine infidelitaliset inconcussa confusio facla cst.
fidei firmitate roborali. B Tcrtia die congregat;e sunt aqu;e quia Lac oelate :

Quarla die facta sunt lurainaria in firmamento. separatus est populus Dei per .^braham a Cieteris
Per firmamentum, sicut diximus, sacra Scriptura nationibus, et illis eongregatis vel conckisis in
non inconvenienter accipitur per luminaria vero : amarituiline et volumine pcccatorum, isti in cul-
evangclistas,doctoro3 et prajdicatorcs intclligiinus. tu unius Dei solidati sunt, ut herbam virontem
qui illuminati Spiritus snncti gratia alios ud lu- virtutum germinarent ct fructum Lonorum operum
cem fidei sua pr.-r^dicatione convertunt.Qualibus per proferrent cujus vcspera tuit in perditione Saulis
;

Petrum [PaulumJ dicitiir : Jn medio nationis pravce ct Jonathio in monte Gelboe quando ab Allopbylis
et perversx inter quos tucetis sicut luminaria in interfocli sunl.
mundo verlnim vit;c contincntes[Phili;). ii, 1.5, (61. Quarla dic facta sunt luminaria : (juia quarta
Bene aulcm luminaria in lirmamento posila vel a;lalo dignitas rcgia splonduit iii Duvid, ot in Sa-
constituta, illi sompor inh:nrcant : quia doctorcs lonione cl in cailcris rcgibus et prophotis qui maxi-
debent contemplari ot coha.Tere sacrosancta) Scri- me hac tetate iloruerunt. Uujus vespera fuit in
5d REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAttS I. — EXEGETICA. 60

Sedechia quem rex Babjlonis muUavit oculis.ever- A Vers. Sed fons ascendens c terra universam ejus
6.

sa Jerusalemeldestructotemplo,transtulitin Baby- superficiem irrigubat.Fons autem ille, vel pcr oc-

lonem. cultos meatus terrae decurrens ascendebat ad irri-

Quinta die e% aquis producta sunl animalia : gandam terras superficiem, more Nili fluminis qiii

quia hac cBlate populus Judajorum inlergentes ve- alvei suimetasprogrediens irrigatplana^Egypti: vel
lut in aquis captivus versabalur.et lamen a cultu etiam irrigans universam superficiem terra% non
Dei noii recedebat. Mullum etiam jam sancti quasi quo omnem terrs superllciem operiret,sed rivatim
aves per conteraplationem ad cffilestia sublevaban- more fluminum per diversa loca dirivaretur. Vel
tur,sicut Jeremias, Ezechicl, Neemias, etc. Cnjus^ quod melius placet more sacrse Scripturie,singula-
vespera fuit inlidelitas et masimum ppccatum co- rcm posuit pro plurali, vel fontem pro fontibus,
rum qui Christum sibi repromissum videntes reci- sicut muscam pro muscis, ranam pro ranis, Aut

pere noluerunt. etiam fontem propler universitatem omnium aqua-

Sexla die homo lactus cst. Hac ajtate natus est rum qu;e simul sunt et quasi unus fons in matrice
Ghristus per virginem. Qui prffilatus est bestiis abysso.
terrs et piscibus maris et volatilibus coeli : quia
Vers. 7. Formavit Deus homiiiem.Ca.\enda est hic

omnes gentes jugo fidei suk subjecit. Cujus Ktatis „ paupertas intellectus huinani ut cogitemus Ueum
vespera finis erit ssculi. manibus operatum fuisse hominem et labiis carneis

Septima die requievitDeus :quia septimaa;tas est locutum.aut tale aliquid,quod nefas cst de lieo co-
animarum requiescentium in Christo et exspeclan- gitari.Deusenim spiritusest.et ideo nondistingui-
tium generalem corporum resurrectionem. tur membris nec gravatur molecorporis, ut de illo
CAPUT II. aliquid carueum cogitemus vel intelligamus. Sed
Vers. 4. Islje generaliones Recapitu-
cceli el lerr.x. quod dicit formavit hominem cx limo, id cst vo-
:

latio estcreaturK Dci. Generationes cmli ct terr» lendo jubendo exlra produxit. Et inspiravit.Onoi
et

appellat orDatuscurum.Ornatus cceli sunt angeli et dicit «/)!rni77, non iutelligendum est, quod hunc
:

sidera: ornatus terraehomines et jumenta; arbo- corpulontum aerem homini sufflaverit vel immiserit
rum et florum varietates. hi die. Id est in tem- sed inspiravit, id est, animavit eum vita rationali,

pore. Diem hic posuit pro tempore sicut Apostolus: quod in seqnenUhus spiraculum vitse appellavit. Ad
Ecce nunc tcmpus acceptabile, ecce dies salutis ! comparationemenimcceterorumanimaliumquorum
Hoc in loco evanescit error philosophorum qui : anima? moriuntur.homo rationalem animam sortitus
diseruntmundum Deo esse co«ternum,vel ctiamsi est.Cnde et Graeci differentiam facientes animalium
a Deo et sine initio factus est,eum tamen ex materia quoB tantumsine rationevivunt zoa vocant,quia zoe
non a Deo creatum constare dixerunt, quod tamen C vita dicitur: quae vero rationis participantur psy-
utrumque effluit.cum dicitur bi die jecit coelum et
: chica(n),quia psyche anima.In faciem autem liominis
terram. Cum enim dicit ; in die, ostenditeum non spirasse (dicitur), quia in capite maxime omnes
esse coaeternum Deo.Cum vero addit : fecit c/rlum et sensus vigent.horum uno, id est tactu, pcr omne
lerram, mundum conditum manifestat. Si
a Deo corpus diffuso.
vero diem prouna die aeceperimus positam,seeun- Vers. 8. Plantaveral parndisum voluptatis a prin-
dum illumsensumintelligendumest quem propheta cipio. Id est hortum voluptatis. Graece enim paradi-
dicit: Qui vivit in xternum creacit omnia simul{Ec- sus Iwrtus. HebraicG Eden vocatur. A principio, id
cli.xxm, IV Juxta quem intellectum B. Gregorius est in initio.remotis aquis a superficie terrae et in

dicit:uRerum natura per substantiam simul creata unum collectis.Ubi autem noshabemus : Puradisum
est, sed per speciemsimul creatanon est. » aprincipio,quidam codices habent Eden ad ortum ;

Vers. 5. Omne virgullum, antequam oriretur, ei
omnem herbam, antequam germinaret. Quod dicit
anlequam yerminaret aut orirctur, patet profecto
non eo modo,quo nunoarbusta et herbcB ex semine
vel ex radice proferuntur, aut humana
proveniunt,tune procreata esse,sed subito ad
tum et jussionem Dei erupisse cum
omnique perfectione. ISon pluerat super terram.Eoo
ad superiora refertur. Non pluerat quidem ut ex
proveclu scilicet pluviarum nascerentur frutices ct
herbae.Quomodoet enim plueret.cumomne spatium
ex quo possumus conjiccre paradisum in Oriente
situm. In quacunque autem orbis parte sit,scimus
eum terrenum esse,etinterjecto Occano et mbntibus
oppositis a nostro orbe longe remotissimum. Est
industria n enim usque ad
in alti-simo loco situs pertingens
nu- lunarem circulum. Unde et illuo aqus diluvii mi-
foliis et fructu nime pervenisse dicuntur. In quo posuit hominem,
Ex quo quod, positus in paradisum homo dicitur,
datur intelligi non ibi fulsse conditum, sed in hac
nostra mortali terra,quia, divina prffiscientia,illum
peccaturum et ob hoc ab illa sancta terra in hanc

aeris plenumesset aquis tenuissimisin modum ne- convallem miseriae propellendum.

bulae,sicut jam supra dictum cst? sed ex quo aquaJ Vers. 9. —
Prorf«.i;i7gue de/m»iO.Subauditurpara-

illaj collectK suntin unum,et apparuit arida.usque disi. Lignum vilcB et reliqua. Lignum vitte spccies
ad diluvium pluviao minime leguntur fuisse. arboris tuit itavocato,quod naturaliter hanc virtu-

(a) Cod. Garst. \ki Psiche. Cop "Heg.partic.Psiche quia, etc.

61 COM>'E^TAniUS IN GENESIM. 62

tem sortitum est, ut si quis ex eo fructum comede- A. malum quod mente cogitat operibus exsequitur.
ret perpefuasoliditate firmareturet beataimmorta- Menstruata est quae alienam carnem non tangit, sed

litate vestiretur, nullis deinceps infirmitatibus vel propria foedatur. Srgnificat peceatricem animam
anxietatibus deprimendiis.nullaseniilassitudine vel quae mahim fiuod cogitat nequaquam pffectu explet.

imbccillilatedeterendus.t!j;n(m a.ulemfcient!x honi Unde rion extrinsecus quasi aliena carne foedatur.

rffna/jnuiliusarboris certa species credendaest,sed sed intrinsecus velutpropria carne suis cogitationi-
in posterum ventura nomen ejus inditum fuit ex bus inquinatur. A quo uno et singulari fonte(?wa/((or
qualitase scilicet obedientiae vel inobedientiae, quae flumina cmergunt, id est, ab ipso procedit doctrina
obedienti scientiaboni esisteret : inobedientia vero, quatuor Evangeliorum, vel quatuor virtutes quibus
mali ac per hoc peccati nervum incurrenti scientia prrepollet Ecclesia.
mali fieret. Obedienti i autem sola virlus est quE Vers. 15. Pomit honnnem in paradisn, ut nperare-
hominem Deo concilial, sicut e contra tumor, id tur et custodiret. Opus illud non ad laborem vel las-

est inobedientia, longe a Deo separat. Quid enim situdinem fuit, sed potius ad delectationem : sicut

aliud est inobedientia quani nollc subdi Deo, sed videmus plerumque homines quibusdam operibus
sua» velle esse potestatis ? delectari, a quibus si interdicantur non mcdice con-
Vers. iO. Et ftunus egrediebatui; qui dividitur in _ tristantur. Et custndiret itlum. Non a furibus, quia
quatuor cupita. Nomen uni Phison. Qui interpreta- tunc temporis nulli erant, sed sibi cuslodiret ut in

tur oris muialio, qui esiens de paradiso et in no- eo delectaretur.

strum orbem discurrens pulchritudinemet amoeni- Vers. 17. Moile morieris. Non de morte corporis
tatem suce mutat speciei. Ipse est enim Ganges.Qw; dicit, sed de morte animae. Non enim statim ut co-
circuit omnem terram Evilath. Id est, Indiae trahens medit mortuus esl corpore, sed in anima per pecca-
aureas arenas. Evilath pars est Indiae, dicta ab Evi- tum. Sed propter mortem animae, id est peccatum,
lah filio Jectan filii Heber, a quo Hebraei dicti sunt. subsecutaest postea suo tempore mors corporis, id
Habent autem bsc flumina certos ortus. Phison au- est poena peccati.
tem in Caucaso monte oritur Geon juxta Atlantem: Vers. 18. Faciamus ei adjutorium. Id est, femi-
Mauritaniae Tygris et Ephrates in Armenia.
: nam ad procreandas herbas et arbusta, non autem
Vers. 12. Ibique invenitur bdellium. Bdellium enim ut illa filiorum procreatio lalis esset qualis nunc est,
arbor est aromatica magnitudine olivaa, folio robo- scilicet utubi filii mortuis parentibus succederent,
ris, odorc caprifici, ejus lacryma vel gummi est sed potius ut parentes videntes filios ex se natos lae-
lucida et subalba veluii man. Unde in Exodo dicitur: tarentur,et cum illis diu feliciter vivendo exspecta-
Erat autem maii quasi semen coriandri albi, colnrem rent illum beatum statum et vitam angelicam, ad
habens bdellii (Exod. xvi. 31). Et lapis onychinus. C quam transferendi erant finito ssculo non permor-
Onyches Graece tinguis. Hinc Onychius lapis albis tem, sed perquamdara divinae iinitationem virtutis.
maculis intertinctus ad similitudinem humani un- Impleto namque oranium electorum numero,ubi nul-
guis. lus reprobus nasceretur, gustarent omnes de ligao
Geon ipse est Xilus qui per Mauritaniam currit. vita>, et sic ab isto medio statu transferrentur in
Interpretatur autem quiex
pr,:E;-!(p/«s \e\ prseruplio, illum beatum statum ubi jam nec velint nec possint

altissimisrupibus (a) praecipitatus adeo validumso- peocare.

num reddit ut incolas suos surditate damnet. Lo- Vers. 19. Formatis igilur, etc. Superius ex aquis

cus autem a quo elabitur, Cataduppa vocatur. volatilia progenita dictum est.Nuncvero diciteterra
Tygris per .\rmeniam currit. Et dicitur Tygris a simul caeteris animantibus esse formata quod du- :

bestia velocissima quam imitatur velocitatc sua. plicimodo solvi potest, ut vel subaudicndum relin-
Euphrates interpretatur frugifcr, eo quod terram quatur, cum dicit formatis de biimo animantibus
:

quam praeterlabitur frugiferam reddal. terr.E et volatilibus cwli, subaudis. de aqua forma-
Allegorice autem paradisus praesentem significat tis : vel universaliler terrae nomine comprehendan-
Ecclesiam, quai recte hortus deliciarum dicitur,dum tur ot aqua; quae in terra sunt, sicut et in psalmo
nobisin easpiritales delicias udministrantur./.jf/Hum n Propheta simul cum lerracomprehendit etiam qua;
vitx in medio paradisi Christus est in medio Ecclc- in aere et in aquis constant, dicens Laudate Domi- :

sia;, de quoper quemdamsapientem dicitur: Li;/«((m num de lerra, dracones et omnes abiissi. ignis, grando,
vitx est his qui apprehenderint eum {Prov. m, 181. nix, glacies, spirilus procellamm (P.^al. cxLvm, 7, 8 j,
Ipse est eliam fons, qui de Palris substantia desccn- etc. —
Et addu.tit eam ad .{dam. Non sicut pastor
dens ad irrigandam suam Ecclesiamsanctam venit. minans gregcm suum, sed addu.xit, id est nutu suaj
De quo per prophetnraZachariam dicitur Erilfons :
disposilionis venirc fecit, sicut el in diluvio ex uni-
palcns domui David in nhlalionem peccatoris ct men- versis amantibus in arcam congrcgari fecit, Omne
struatx [Zach. xui, 1). Domus David sancta est Ec- quod vocavil .hlam. ipsum est nomcn cjus. llebraice
clesia, cui, id est, ad cujus salutem patel fons, id esl Adam rebus omnibus noraina imposuit, Sed facta
Christus, in ablutionem peccatoris. Peccator est qul divisione linguarura,singula;genlessocundum pro-

(a) In cod, Garst, deest rupibus.

 63 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA.
prietatem ot placitum suum universa vocitavciuiU. A instigarctur.Snd sicut nos oculum bacillac sine lae-

Ideo autem Dominus cuncta animantia venire fecit sione aliqua vel petuiantia volvimus,vei sieut digi-
ad Adam.ut ex suo arbitrioeis nomiaa imponeret, tum protendimus, ita membris genitalibus non ad
ut per hoc cognosceret quia charior ct dignior aliis delectationem, sed ad gignendam prolem uteremur.
I

4 rebus haberelurcui talis potcstas a Domino conce- Bene ergo dicitur : Non erubescehant quodnuili es-

debatur. sent, qui meliusveste innocentiae et immortalitalis

MysticeAdamChristum signiflcat.qui de sinu pa- jucunditate vestiebantur.
ternaemajestatisdescendcnshominibusvisendusap- C.XfUT III.
paruit. Qui univcrsee creatura;, id esl hominibus, Vcrs. 1. Sed et serpens erat caUidior. Sive snpien-
quos regenerando in novam transtulit creaturum, tior, sicut Theodotion dicit, non quidcm per siii na-
nomonimposuit, quiaeosex suo nomine Christiauus turam.utpote ijui animamrationalemnon habetquae
vocari voluil.sicut per prophetam diclumest -.Scrvos capax cst sapienti», sed quia plenus erat daemouiaco
suos vocabit nomine alio {Isa. lxv, 15). spiritu,quod'scilicetveluti quodam organoipse spi-
Vers. 21. Immisit Dominus soporem in \dam, el ritus nequam utcbatur. Ergo illa calliditas vrl sa-
iinam de coslis ejns. Nunquid vigilante Adam
tulit dsmonis qui per scr-
pientia non erat serpentis.sed
sinedoloreDominuscoslam ejusaulerre non pntuit p penlem loquebalur,sicutsolent loqui pereneigume-
quam eo dormienteabstulissedieitur?Potuitutique. nos vel lanatioos et vales daemoniorum ipse vero :

Sed hoc in mysterio potius fuisse credendum est, ut serpens ea quae loquebatnr ignorabat, sicut energu-
inprincipio mundi prapliguraretursacramentuaiDo- meni ea qun» per ilios malignus spiritus vel hostis
minicacpassionisquod suo tempore, id est,ia novis- loquitnr ignorant.Proprium est maligni spiritus,ut,
sima sseculi .-etate futurum erat. Nam dormilio Adae quemcunque invaserit.itaeum pondere suae infesta-
mortem Christisignificat in cruce.Quo in cruce pen- tionis deprimat, ut intellectum omnem et rationem
dente, mysteria sanguir.is et aquae de ejus latere pro- ab eo auferat, et horum quae loquitur penitus exper-
fluxerunt, quibus sancla constat Ecclcsia et unde tem reddat. E contra Spiritus sanctus quoscunque
roboralar.Undeetbenedicit : nonformavit costam, sua dignatione idoneos feceriv et sui gratia repleve-
sed sediftcavit ;
quasi domum Ecclesi» pra;signans rit, videntes, hoc est intelligentes faciat, uc non

quae ex vivis et ele.ctis lapidibus ajdiflcatur. Et quod modo praesentia, verum etiam futura per Spiritum
superius dixit breviter Masrulum el (eminam crea-
:
cognoscant. Unde et Apostolus dicit : Spirittis pro-
vit eos, nunc aperlius exponit quomodo ipsara
femi- phetarum prophetis subjectus csl (I Cor. xiv, 32). —
nam creaverit :
Cur prsecepit vobis Deus? et reliqua Callidus hostis
Vers. 23. Hoc nunc os c.z ossibus meis. .\dam vi- ob hoc mulierem interrogat, ne post praevaricatio-
densmulieremsibisimiliimamexomnibus creaturis
'

nem aliquam reatussuiexcusationemhabercposset.

recognovit eam exsua; carnissubstantia formatam, Fortassis enim dicere posset Oblita enim inanda- :

vel etiam, ut B. Auguslinus dicit, factus Adam in torum Dei, et ideo deliqui. Quam omnimodis excu-
exstasi mentis et prophetis spiritu ;<l!latus scivit sationem amovensmandataDei repetendo inculcat
costam sibi subductam et mulierem lormalam. Vo- et ad memoriam reducit.
cabitur virago. — Virago a viro est dicta, sicul et in Vers. 4. Nequaquam moriemini. Dolose hortatur
Hebrffiis is, vir dicitur, et deinde issa derivatum,id diabolus hominem ad contemptum praccepti Dei, ut
est mulier. Ex hoc Israel etiam. compositum est.
nollet subdi Deo, sed magis sua? esse potestatis.

Vers. 24. Quamobrem relinquet homo patrem et Vers. 5. Scit enim Deus, quod, in quacunque die
matrcm. Hunc locum exponens Apostolus dicit Sa- : comederitis cx eo, crilissicut dii. Quwrunt multi:Si
cramentum hoc maonum cst : ego aulem dico in Chri- Deus prffividebat hominem posse decipi, cur per-
slo cl in Ecclesia (Eph. v,32). Homo Christus intel- misit eum tentari ? Sed, ut beatus Augustinus dicit,
ligiturpropterassumptamhumanitatem.Quidereli- non magnae laudis-esset, si bene in paradiso viveret

quit Patrem, quando de sinu paterno descendens nullo persuadenle. Ut enim Apostolus dicit, non
novushomo mundo visibilisapparuit,nondescrendo coronabitur, nisi qui legitime cerlaveril [II Timolh.
Patrem,cum quosemperindivinitatcinseparabiliter D n, 5). Et certe liberum habebat arbitrium, ut, si
mansit. Oereliquit malrem. id est, Synngogam, de voluisset, resisteret tentatori. Quod si feeisset,
qua et carnem assumpsit. .li//i«5!i uxori sux, idest, digne utique remuneraretur. Artificiali et arguta
conjun.xitsibiEcclesiam non habentemmaculam aut quidem machinalione diabolus su» persuasionis
rugam. Et faclse sunt duo in carne una, id est, Chri- dolos coraposuit dicens pAitis sicul dii, ut, si per :

stus qui caput, et membra ipsius, id est Ecclesia, inobedientiae contemptum hominem subvertere ne-
sicut ipsePatrcm oraipro primitiva sua Ecclesia,id quiret, saltem in hoc quod fldem in eo corrumperet
est apostolis suis, dicens : Volo ul .iint unum sicut et eum ad idololatriam suaderet,victorem se gloria-
et nos unum sumus ijoan. xvii, 21).' relur. Si autem ad inobedientiam et comtemptum
Vers. 25. Erat ulcrque nudus, el non erubcscebant. Dci illum seduxisset, in utroque victor existeret.
Quae causa erubescentias esset in illis quos nullus \'ers. 6. Yidit igitur mulier quod bonum esset

motusinhoneslus,DullacarnistitiIlatio agebaf?Nisi lignum ad vescendum. Hic aperte ostenditur mulier

enim homo peccassel, nunquam voluptatis ardore inexcusabilis esse. Licuitenimei sub tali delibera-
65 GOMMENTaRIUS IN GENESIM. 66
tione dolos advertere iiiimici. Consideravit enim A dine privaris. Vel, sicul B. Gregorius dicit, inlerro-

pulchritudinem ligni et quia suave esset ad man- giitur a Domino, non ul Deus disceret quod igno-
ducandum. Dedit viro suo. Non quidem dicitur, rabat, sed ut ad humilitatem eonfessioiiis illum
quod suaserit ei ut manducaret, sed in quod
lioc provocaret ut quod pr.Tvaricando dcliquerat con-
dicilur: (fci'/!7, intelligitur quia suasit ad comcden- fitendo deloret. Sed ille peccatum suum in alium
dum, quanquam non essetopus ut suadprot, quia relorquere voluit, dici'ns :

cum vidit cam comedisse et minime mori,ipsequo- Vers. 12. Mulier, c/j/:7m rfcdw/j. Quasi in hoc Deum

que securus comedit. infamaret,qui dedcrat per quara deceptus fuerat.

ei

Similiter et mulier interrogata in serpeiitem refle.^iit

Vers. 7. Et apcrii sunt ociiU eorum. Quare dictum
apertisunt oculi? Nunqnidnam Deus eos in
culpam, dicens Serpens decepit me. Quo morbo la-
:
est,
borat usquehodiehumanumgcnus.Dcniqueserpens
paradisum non videntes constitucrat?Non utique.
non interrogatur, quia dialjolus, qui perserpentem
Sod aperti sunt oculi eorum ad concupiscentiamet
locutus fuerat, irrecuperabiliterdeliquerat. El bene
cognitionem bestialis molus quem prius in se mi-
nimc cognoverunt. Est enim quoddam gonus cteci- Adam primo interrogatur cui prKceptum dederat
Deus, quod prsceptum per virum venit ad mulie-
talisquod Grajco aorada, id est avidentm dicitur,
'''''" s"""'' <^ contra per serpentem pcccatum
qua qutedam videntur, qua;dam vero non. Qua ca3- „ •
ven it
^*^ mulicrem, et per mullerem ad virum.
citate tenebantur illi ipuu
duodiscipuli cumDomino
cumijommo per
per-
gentes in Emmaus, de quibus dicitur: Oculieorttm Vers. li. El Dominus ad serpentem
nil Quia
tenebaniur, ne eum agnoscerent [Luc. xxiv, 16). — jccisti hoc, malediclu-.eris inter omnia animantia.
:

Cunujue cognovissent se esse nudos. Cognoverniit se Quod serpenti diciiur ad diabohim cst referendum.
esse nudos in hoc quod bestialem motum scnserunt Snpra pectiis tuum gradieris. Diabolus supra pectus
qucm antea non senserunt. Unde et ad ficum con- graditur, quiadolos et insidias portans in pectore
figerunt, quia fortassis,ut beatus Augustinusdicit, hoinines decipere conatur. Unde et merito serpcns
hanc arboremprimam postprcevaricalionem repere- vocatur, quia ccculle serpit. Terram comedit, quia
runt, ct ex foliis ejus fecerunt sibi perizQmala, id est terrenis operibus pascitur el delectatur.
succinctoria sive bracas apposucrunt sibi in
; et Vers. 15. Inimicitiusponam inter le et muiierem
membris genitalibus, circalumbos videlicct in qui- el semcn tuum. MuUerem. hio Ecclesiam dicit,
cui
bus sementiva vis esse dignoscitur.Congrue autem dlabolus contrarius est Semen. vero mulieris bona
cx foliis fici fecisse sibi perizomata dicuntur, qua; opcra sunt Eoclesis, semen serpcnlis opera omais
pruritum quemdam in sehabere noscuntur. Signi- iniquitatis. H;ecest enira mulierilla,de qua Joannes
licat autern pruritum carnis et incentivtc libidinis in Apocalipsi dicit, quod eam draco persequeretur,
ardorem, de qua beatus Ambrosius dicit;<i Ceati.qui C volens eam devorare, postquam etiam fluvium
ex
ligant equos suos ad vitem oliv8e,adarboremIa;titice ore suoemisit [Apoc. xii. 13), quia persecutionem
et pacis, non ad ficum, quse est humilis ad altitu- gentium contraEcclesiam suscitavit. Ipsa conteret
nem, mollis ad laborem, sterilis ad fructum. » caput tuum. Id est, Ecclesia contercl caput tuum,
Vers. 8. Et cum uudissentvocem Domini Dei. Deus id est, initium malaj voluntatis. antequam ad
opus
primo homini per subjectam creaturam, id est, per prorumpat. Undcet in psalmo beatus dicitur qui
angelumsubhumanaspecieapparentemloquebatur: parvulas Babijlonis icnucrii, et ad petram alliserit
unde ct vocem Domini audisse dioitur. Nec vaoat, [P.ml. CX.XXVI, 9). Parvuli IJabylonis est initium
quod post merldiam eamdem vocem percepisse dici- peccati et origo mala; volunlatis.
parvuli Ili sunt
tur quando jam dies a calore suo frigcscit ([uia : canfusionis qui, anteiiuam proliciaut, allidendi sunt
jam in eo forvor chariiatisetlux verilatis defecerat. ad pclram, id est Ciiristum.
Undenonahora spiritum emisit, qui sexlar hora Vcrs. 16. Ettuinsidiaberis calcaneo ejus. In cat-
fuerat crucifixus. Et rectc hoc
ordineactum est, ut caneo finis cst corporis. Calcaneo ergo diabolus
qua hora homode paradiso ejeotuscst eadem illuc insidialur. quia niaximo in fine vult homincs deci-
restitueretur. pcre. Mulieri quoquc dixit : Muliiplicabo cerumnas
Vers. 10. Audivi vocemtuam elabscondi me. Sicut D iuas, in dolore paries jilios. Quia illa, si non pec-
amens nimio timore perterritus.Abscondil autcm
et casset, sinc dolore paritura erat : idcirco post pec-
36 non ut ejus sceleraDominus non videret, sed ut catum ci hajc poona irrogatur, ut in dolore pariat
seindignum factumcjus aspcctuiostenderet.Uuplici jam lilios. El sub viri poleslale eris, et ipse domina-
autcm verecundia arctabantur: vcl quia illum ob- bitur lui. Etiamsi non percassct, sub iiotestate viri
sconum motum in membris suis scntiebant (]ucm futura crat. Scd illa minus poonalis csset,
subjcctio
antca nunquam experti fuerant, vol quia intelligc- qui cx dilectione procedcrct qua) nuncei pro pocna
bant ob Iransgrcssionem Dei praeccpti hoc sibi con- imponilur ut etiam nolens viro subdatur. Moralitcr
tigissc. Adam ubiesfiion quasi neecius interrogavit Rub potcstate viri mulier constituitur :quia spiritui
(jucm nihil latcre pole.st, sed noiserium procvarica- caro subdenda est, no repugnet, sed magis obtcm-
tionisilli exprimit, cum dicit: Adam, ubi es? Id cst pcrct.
(luam rniser elfcctus es 1 Qui immortalis conditus Vcrs. 17. Ad,v vero dixil: Quia audisii vocem
fueras, mortisdamnoteneris,etinnocentiffi beatitu- uxorislux,maledictaterrainopere tuo, Terra raa-
67 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 68

leditur, non ipse Adam, utvidelicet cajteri, propter A bita est, ne posset ultcrius ligaum vii» contingere.
quos scribenda erant, terrerentur ne similia
ista Vers24. Collocavit atitem ante paradisum volu-

facerent et simili poena plecterentur.Cain vero, quia platischerubim el flammcuui gladium. Id est, per
primae pra;varicationi parricidium adduxit, ipse ministeriumangelicuniigneamcustodiamconstituit
maledicetur, cui dictum est: Maiedictus eris super Flammeus glodius tribulationes et labores significat

terram [Gen. iv, 11). Teri-a taa sjiinas et tribuios hujus saeculi, quibus sancti in prssenti vita exer-
germimihit. ^^pinx vero antea erant, quia inter reli- centur; sive per/7an!)n(^Hmgr/nd!'wjnsignilicatur sen-

quas arbores et virgulta spinas l^eus creavit, sed tentia justje damnationis quse homini data cst. Qui
non adhoc ut homini laborem inferrent, quae post tamen damnalus est, ut pojset passione Christi
ita

peccatam ad laborem etafflictionem humano generi redimi. Unde et recte gladius ipse ii(?rsat!7!s dicitur

data; sunt sicut etiam serpentes et noxia quaeque

:
qui posset aliquando removeri. Remotus est enim
ante peccatum crant innoxia. Mystice spinas et tri- Henoeh. ct EIia2, et Doraino baptizato omnibusque
bulos lerra (jcrminal :quia caro nostra punctiones et quotidie fidelibus, cum de hac vita ad illam super-
aculeos vitiorum gignere non desistit. Et hoc attcn- nam transeunt bealitudinem. Et non dicit: flammam
dendum quod Ada; estrinsecus poena imponitur, et gladium, sed flammeum gladium : quia, quicuatiue
cum dicitur: Maledicla t«rra iu opere tuo ; mulieri „ ad paradisum redire cupiunt, necesse est ut igae
intrinsecus, cumdicitur .Mulliplicabo xrumuas tua Spiritus sancti omnes concupiHcentias hujus vitee

etc, quia mulier seducta decepit virum,ideogravior exurant, et gladio verbi Dei prajcidant quidquid in
ei poena irrogatur. so noxium et inutile conspexerint. Alia translatio

uxori habet ; vehemenscontra-

contra parni/iiiunjquoniam
\ev3. 2[.Fecit Dominui Deus .id.T cl ejus
lietas Adse configit. Non enim parvocontrariasunt
tunicas pelliceas. PeWesen mortuis animalibusdetra-
beatitudoetmiseria.Siquidemqui priusbeatus,factu
huntur. Per/n)!iVaxergo /jc/feas ostendebatur quia
estmiser, et qui anteaimmortalis conditus,mortaIis
mortales jam facli erant ex immortalibus, et non
eSee\.usesi.Cheruhimplcniludoscienti^t interpretatur
solumamiseruntbeatum slatumiu quem mutaripo-
terant,sinon peccassent,verum etiamipsam felicem
Cherubim ergo etflammeusgladius ante paradisum
coUocatur, ut detur intelligi quia per scientiam
vitam,quain paradisobeateviverepoterant.perdide-
disciplinae ccclestis et per tribulationes et labores
runt. Ipsi quidem fecerunt sibi perizomata, ut pec-
vitsE prfesentis ad paradisum possumus redire.
catum suum Uco absconderenl. Beus \eTO fecit illis
tunicas pelliceas quibus totum corpus eorum induit,
inaniraajusto judicio damnavit.
CAPUT iV
quia in corpore et

In anima quidem propter peccatum prajvaricationis. Vers. 1. .\dam vero cognovit uxorcm suam, In
in corpore vero propter pcenam peccati.Stulta vero paradiso positus non legitur cognovisse uxorem
quaestio est, quis velit requirere qualiter vel quo suam, sed postquam ejectus est de paradiso. Quid
operante pelles ab animalibus subductce sint. Qui enim peccaturus erat et mortales filios generaturus,
enim de nihilocondidit orania Deus, boc quoque ideo nullus ex ejus stirpe in paradiso natus est qui
quomodo vel qualiler voluit fecit. \ocus est\\ice.Qux concepil et peperit dicens: posse-

Vers. 22. Ecee .idam quasi unns e.v nobis faclus di hominem perDcum.Cainiti Eebraice Possidere di-
est ! Irridendo eorum superbiam replicat Deus verba citur. Quia crgo mater dixit Possedi hominem, :

qu« suasor dixerat in caput damnationis eorum, vocatus est Cain possessio.
dicens sciens bonum et
: mtt/w/n. Quasi diceret non : Vers. 2. Rursumgue peperil ejus fralrem .\bel.
solum non potuit Adam perveniread id quodpetiit, Abel fructus vel vapor interpretatur. Fuit luctus pa-
scilicet ut similis Deo fleret, sedetiam id quod erat rentibus exstinctus a fratre, et tanquam aapor cito
amisit. Appetiit similis esseDeo.non humiliter imi- disperiit vel disparuit.

tando Deum, sed superbiendo et ejus dominium Vers. 4. Respexit Doininus ad Abel et ad munera
respuendo. Quod aulem sequitur, quasi unus ex ejus. In quo respexit Dominus ad Tiu^era Abel ?

nobis, sanctffiTrinitatis mentio incuIcatur.iVunccr- Ignem videlicet ccelitus vTiittendo quo sacriflcium
go ne forte mittat manum suam. Quod verodicit ne D consumebatur.QuodTheodotionistransIatioostendit
:

fonemillat manum suam., verba Dei sunt. Quodde- dicens Inflammavit Dominus super Abel , super
:

nique sequitur : Cain ajitemnon infla>nmavit.Ts.\\ eaiax modo pro-

Vers. 23. Ejecit euyn de paradiso. Actus ipse est, batur hostia Oeo placuisse.
et est defp.ctiva locutio irato vel perturbato conve- Sed qua;ri potest quare Deus respexit ad munera
niens, non qr.od in Deum ullus ipa:vel perturbatio- .\bel, ad Cain vero muneranon respexit"? Nunqnid
nis molus cadat qui est summse tranquillitatis, sed enim plus placet peculiaris hostia quam sacrificium
more sacrae Scripturaa hoc dictum est, quK de Deo Deo de fructibus?Sed sciendum quia Deus plus
loquensquEE sunthominum ipsi Deo altribuit. Sumai mentes offerentium.quamid quodolTerebatur.alten-
de lignovita^et vivat. Sicut jamdiximus,impletonu- dit,et ideo respexil, id est, acceptum habuit et pla-

mero electorem gustalurierantomnesde ligno vita;, cuit illi munus ejus.Potest et aliud dici.quia avari-
et ad illum statum beatum raigraturi. Et, quia so liara detestatus est in labore Gain. Sunl enim qui-
indignum fecerat illo statu, recte cuslodia eiadhi- dam quiplusjusto desudantinlaborando, non tan-
 :

69 COMiMENTARIUS IN GENESIM. 70
tuin ut habeant sufficientiam,sed utsuperflua qua;- A jam diximus
,
terramaledicta est,non ipse.ln peccato
que et minus necessariacongregent. Hunc laborcm autem Cain tpse maledicitur, quia sciens reatum
superfluum vidit Deus in Cain et ideo ad munus primseprffivaricationisnontimuit.sed insuper scelus
ejus non respexit..\r3 vero pastoralis simplexestet homicidii vel fratricidii adJecit.Allegorice superius
innocua,quara post Abel sancti Patres habuisse le- diximus Cain Jud.-pos significare, Abel Christum.
guntur. Ten-a vero hoc loco Ecclesiam significat,qu8e fusum
Vers. 5, 6, Et concidil vultus ejus in terram. Di- Christi sanguinem aperto ore,id est magnae devotio-
xitque Dominus ad eum : quare iratus es, et concidit nis desiderio ad aeternain suscipit salutem.
facies tual Id ebt.Curlivore torqueris:€t non bona Vers. 12. Vagus el profugus eris super terram.Woc
verecundia perfunderis ? Ut enim Sapientia dicit : deeis manifestum estqui per oranem Romani orbis
Est confusio addwens pcccalum, et est canfusio ad- imperium vagi ot profugi sunl nec usquam habent
ducens gloriam (Eccli. iv, 25). certas sedes.
Vers. 7. Statim in foribns peccalum adcrit. [d est, Vers. 13. Dixitque Cain: Major iniquilasmeaquam
patebit omnibuset hoc quasi janitore comitaberis. veniam mcmir.Peccalis peccala adjiciensdesperavit
Sied sub te erit, id est, suli lua poteslate erit appe- nec crediditse possc salvarivcl veniara adipisci Et
tiius ejus, cl lu dominaheris iltius. El est sensus : _ bi5cestblasphemia in Spiritum sanctumqui-eww/izf.'

Quia rationis capax es, el nosti quid sit bonum, nec in futuro rcmitlelurlLuc. xii. 10). Qui enini de-
quidvc maium debes dominari peccato,ut vojuutas sperat.autputatDeum nolle dimittere,autnon posse
mala non usquead operis ncquitiam perducatur.Et Si non potest, non OQipotens,quia estaliquid quod

hoc est, quod LXX dicunt : Peccasti ? quiesce. Id non polest. Si autem non vult.quod etiam cogitare
est, Peccasti voluntate ? quiesce a nialo opere.Alia nefas est, invidet satuti hnnjana;.
translatio habet : ,Si recle offeras recte aulem non Vers.1-4. Ecce ejicis me hodie a facie lcrrx.ld est
dividas dicit Dominus : peccasti. Et Cain recte ob- In conspectu tuo me indignum judicas. Et a facie
lulit, quia utique Deo qui solus est adorandus, et lua, quia videlicet ipsam meam vitamodio habens
qui est sacrificandum. Sed non recte divisit, sua pra3sentia3 tuae me subtraham.0m;n'5 igitur qui inve-
Deo dando se autem sibi cum Deus potius nos nerit me occidet me.Quia ax tremore corporis et fu-
quam nostra desideret.Omnis enim qui aliquid ol'- riatcT mentis exagitatione quicunque me invenerit,

fert considerare debet cui offerat et quo ollerat, cognoscet niedignum esse, qui occidar.
et quando et quis sit ipse qui oirert. Vers. 15. Nequaquam ila fiet. Id est, non cito
Ners. 8. Di.xitque Cain ad Abel fratrem suum : morieris sicut vis. Septuplum punietur. Id est ple-
Sed (a) hoc,quod a Deo audierat: supertluum enim narie et perfecte. Solet enim septenarius numerus
est. Egredixmur /oras.Neque enim adhuo domus vel C pro perfectione poni Unde sa^peDominus rainatur:
tomplum erat ubi Deo sacrilicium olferretur. Et pcrcuUam, inquiens, vos scpties (Levit. xxvi, 24),
consurre.vif Cain adversus fratrem suum,et interfecil id est perfecte. Secundum igitur LX.Xlegitur :Qui-
eum. Retro ut ferunt, pastorali virga. A.llegorice in curaque occiderit Cain septem vindictas exsolvet. Et
scelere Cain malitia Juda;orum designatur.Cain oc- est sensus : Non ita fiet ut vis ut videlicet cita
cidit minorem fratrem suum Abel, et Jud.-ci Ghri- morteIong£e vitte cruciatumeffugias.seddiu vivendo
stum caput minoris populi, id est genlilis, sicut usque ad septimHm generationemtandem quicunqu
ipse per Psalmistam dixerat Patri -.Codstituesmein tc occiderit exsolvet, id est, finiet seplem vindictas
caput gentium (Psal. xvii, 4i). quffi in te sunt non quo ille qui eum occidisset
:

Dominus ad Cain : Ubi est .ibel

Vers. 9. Et ait septuplumessetpuniendus,sedquiaillumoccidendo
frater tuusl Interrogat autem Dominus, non quod finiret illas septem vindictas,id est perfectas, qui-
disceret quod ignorabal sed ut eum saltem sic ad bus Cain diu viveudo cruciabatur. Hoc secundum
confessionera provooaret aul negantera justa ul- LX.K. Cffiterum secundum Hcbraicam veritatem
tione damnaret. Sed ille poccata congeminans su- sepluplum pnnictur, id esl plenurie et perfecto :

perbe respondit, dicens : Nescio. Nunquid custos quo deterret nc quis homicidium audeat iterare
in
fratris mci sum ego ? Quasi Deum scelus e.jus la- n Pofuit Dominus signum in Cain, ul non cum inlerfi-
tere -poinisaet cui nuda et aperta sunt omnia (llebr. ceret omnis qui invenisset eum. Iloc vidclicct ,quia
VI, 13). vagus et profugus orat super lerram, vel, ut LXX,
Vers. iO. Ecce vo.v sanguinii fratris lui clamal me gemensetcontrcmens.AUegoTicc posuit Deus signum
de to-m.Quia ad confitcri noluit, justa jamincrepa- in Judffios, ut nemo eos occideret ipsam videlicet
tione rndurguilur rum dicitur Quid fecisli ? licce; legem quam portabantad suam damnationemetno-
VO.V et reliqua.Vox sanguinis Abel est magna;justi- strara ereptionem. Propter hoc signum nemo eos
ti« virtus quo; vindictam ct ullionein expetebat pro occidit.Neque enim pagana persccutione, vclctiam
innocentis sanjjuine. sub Christiana jam tranquilitatc cos prohibuit suis
Vers, il. Nunc igitur maledictus eris superlerrum legibus uti et suomore vivere.Et hoc cst quod per
quas aperuit os suum. \n pr.-evacationc Adie, sicut Psalmistam Filius loquitur ad Palrem .Vi; occidas :

(a) Ita uterque cod., forte legendum scilket,

 .

71 REMIGH ANTISSIODORENSIS OPP. PARS. I. — EXEGETICA. 72

eos. ne quando obliviscantur populi mei dispcrge X centemin livorem me^Hm. Ilunc locum ita Hebrsci ex-
illos in virtute tud {Ps. hviu. 12). ponunt Lamechdiuvivendo caliginem oculorimi in-
Vers. 10. Egressu.<:gue Cain a facie Domini habiia- currerat, nec videre poterat. Habebat autem quem-
vit in terra profugus ud orientalem plagam Eden dam adolescentem qui gressus ejus regebat. Gum
Eden epulx Septuaginta
vel dclicix interpretatur. quadam die venatione exerceretur, illuc jacula di-
dicunt : habitavit in terra Kaith. Sed Xaith non est rigens quo adolesccns indicasset, casu Cain inter
hoc loci nonien. Inlerpretatur sutem in.itabilis vel 1'ruteta latilantem indice adolescente, pcrcussit.qui
vagus, et ideo in terra Naith habitare dicitur.iiuia feram esse putaverat. Sed cum cognovisset se ho-
instabilis et fluctuans vagabatur. minem occidisse, iratus adolescenti ipsum quoque
Vers. 17. Cognovil autem tixorcm suam qux con- interfecit. Et hoc est, quodsequitur : Cccidi virum
Enoch : et sedificavit civitatem voca-
cepilet peperit id est Cain, in vulnus meum, quia ego quoque pro
vitquc nomen ejus ex nomine filii sui Enoch. Quia illo vulncrabor et occidar : et adolescentem livorem
in tiraore erat et Iremore, idco fortassis civii.itcm meui,!, quia pro illo quoque damnabor.
Kdificavit ut ibi absconditus protegeretur. Qusri Vers. 24. Septuphim uliio dabitur de Cain ; de La-
autem potest cum quibus eam ffidiflcaverit si plus mech vero septuagics septies. Crescenie peccato cres-

veipluresnon eranthominesquamhi quosScriptura t> cit el ultio,Fuerunt autera septuaginta septe m ani-
commemorat.Sed sciendum multosplures.jani lunc m» de stirpe Lamech quas indiluvio legimi
ginius per-
fuisse quia diu vivendo pluies tilios generabant. iisse. .\llegorice Lamech figuram tenet mundi hu-
Nec mirum, cum etiam filii Israpl pnr quadraginta jus,cujiis tantum fuit peccatum prajvaricante Adam
annosita mulliplicati legantur ut eoruni numerari ut non posFct expiari nisi septuagesima septima ge-
non posset e.Kcrcitus. jEdificasit, inquit, civitaiem, neratione, Christo per Virginem veniente.
quam ex nomine filii vocavit Enoch. Enoch dedicatio Vers. 2 . Cognovit adhuc quoque Adam uxorem
interpretatur.Notandum autemquod in prima gene- suam et pepe)-it filium vocavilque nomen ejus Seth.
ratione de Cain nascilur Enoch, id est dedicatio ; Seth posilio interpretatur, qua; Gr.-ece thesis dicitur

quia reproborum populiis in prima gencratione, ducta etymologia ex eo quod pater dixit posuit :

hoc est in prajsenti vita, se dedicat huic se ad- mihi Deus semen pro Abel.Alio sensu Seth resurrec-
jioiens et in hac, si fieri posset, semper manere tio interpretatur, quia surrexit loco fratris sui in-

volens.Unde et nvilatem xdificar.it quia reprobi hic terfecti

habent suam felicitatem el quasi fundamentum,cu Vcrs. 26. Sedet Seth iiatus est filius quem vocavit
Apostolus de se suisque similibus dicat yon liabe- Enos. Enos homo interpretatur. hte cocpit invocare
:

mus hie manentcm civilalem sed fuiuram inquirimus nomen Domini, id est colere Deum et deprecari.
{Heb. XIII, 14). I)e Seth vero natus esl Enoch [alias C quatnvis alia sit Hebrjeorum opinio. Dicunt enim
Enos vel Uenos] septima generatione, quia sancti idola tunc primum facta et tanquam Deum ad-
qui ad Dei pertinent civitatera, alteri vitae, id est, oruta.
futurae se dedicant quas post sex sajcuii aetatessep- CAPUT V.
tima generatione,hoc est, justorum congregatione Vcrs.5.£/ factum omnc lempus quo vi.tit Adam,
est

vel resurrectione manifestabitur. anm nongcnlis triginia.V&rmi post mortem Abel vo-
Lamcch primus bigamiam perpetravit,quia duas visse .\dam ut numquam postea|cognosceret uxorem
uxores habuit, et propterea in diluvio periit. suam et filium generaret.Sed sermo Dei ad eum fa-
Vers. 19-21. iVomen uni Ada,et nomen ultari Sella, ctus est, ut hoc votum frangeret, quia Filius Dei
Cenuitque .ida Jubal. Ipse fuit pvler cancntium cum non posset ad hominis redemptionem carnem assu-
cithara et organo. De hoc Josephus dicit : « Jubal mere (a). Cain enim indiguus erat ut destirpe ejus
musicam amavit, psallerium et citharam laudavit Deus homo nascerelur. Unde ante Seth nuUum le-
Et ne unquam ab humana memoria elaberentur ea gitur genuisse.post Seth vero dicitur genuisse filios
quse invenerat in duabus columnis, una lateritia, et filias.
altera lapidea descripsit cum Adam pra;dicare au- Vers. 22. Ambulavit llenoch cum Deo. Id est, imi-
disset duo diluvia et omnium exterminationem. » Q tatus est Deum.
Vers. 22. Selln genuit Tubalcain. Sed et de hoc Vers. 31. Soe vero cum quingentorum annorum
idem Josephusdicit:i<Tubalcainresbellicasdecenter esse genuit Sem, Cham et Japhct. Hoc loco intueri
exercuit artem ferrariam docuit quaedam etiam : debemus profundum mysterium. Est enim Noe ab
quse ad libidinem oculorum pertinent, adinvenit. > Adam post Seth decimo loco.Denarius enim nume-
Soror Tubalcain Noema. Notandum quod in genera- rus pcrfcclionem significat electorum.quia primae
tione Seth nulla mulicr nata legilur : in Cain vero est tesserae, id est iv,numerus,nec ultra potest nu-
generationc legitur soror Tubtilcain progenita, per merando procedi nisi iterum redeaturad unitatem
quod designaturlascivia et petulantiaquae reprobis Noe ergo si addamus duos filios ejusSemCham h)
in praesenti dominatur vita. et Japheth,Cham reprobalo fiunt duodecim.Duode-
Vers 23. Occidi virum in vuhius meum el adoles- nariusaufem numerus sacratus estin duodecim pa-

(«) Uterque codd., el carnem assum. (b) Forte deleddura Cham.

73 COMMENTARIUS IN GENESIM. 74
triarchis et praecipue induodecim apostolis.Conslat A ribus superbos, moribus inconditos. Hos tales ap-
vero ex partibusseptennrii quicsunt tria et quatuor. pclVdi giyanles, }(1 esl, ferrx lllios.
Hkc est justorum perfectio qu;e servata est in linea Vors. 5. Viikiis uutem Deus quod inulla malilia ho-
a Seth descendente. Consideremus imperfectionem minum essel in lerra, el cuncta cogitalio cordis inlenla
eorumqui perCain abAdamdescenderunt. Ab Adam essel ad malum, pmnituit cum fjuod hominem fecisset.
igitur ad Laraech sex sunt gcnerationes, quibus si In Deum nulla pcenitentia cadit. SemL-l enim Deus
addamus tres filios ejus et quartaai liliam ejus fiunt fixeet stabililer omnia disponit. Sed Scriptura more
undecim. Undenarius autoin numerus peccatum si- nostro loquens dicit Deum pcenituisse, quia quasi
quia trangressio est denarii. Ecce hic sub-
gnificat, opus suum mutare videtur voluntate tamen et dis-
lucet imperfectio et malitia generationis Cain. El positione immutabili permanente. Quomodocunque
facti sunt dies Lamech septingenli septuayinta septem enim fuerint res, videlicet aut ita sint permansurs
anni.Hoc secundiim Ilebraicam veritatem.Caiterum siout creatii' sunt, aut rautandffi, Deus hoc ante ssb-
secundum LX.Xmaximus Cbt crror in numero, in cula immutubili pra.'viclit ratione.
quo invenitur Lamech post diluvium vixisse qua- Vers. 8. Noe vcro invenit gratiom eoram Deo. Noe
tuordecim annos. requies intcrpretatur.

GAPUT VI. Vers. 9. Justus atque pcrfcctus fuit. Si nullus sine

;

Vers. 1. Cumque coepissent liomines multiplicari su-

peccato vivere poLest, quomodo Noe jusius et per-
fcctus fuissB dicitur? Sancli Dei pcrfccti Buni secun-
per terram, videnles filii Dei lilias hominum, quod
essent pulchrse. Filios Dei appellavit filios Seth qui
duni aliquLMii suum modum.nonautem ilasunt per-
quandiu se in patris sanctitate incorrupte servave-
fecti sicut pcrficiendi sunt. Unde et recte dicitur :

runt hoc nomine honorari meruerunt, ut filii Dei

in generationiius suis. In prssenti enim vita pro
vocarentur. Sed, postquam carnis voluplate superari modo suo juvante Dei gratia perfecti esscpossunt.

conjunxerunt sedamnatseslirpi Cain,ejus malitiam In illa eaim beata vita, in qua nec velle nec posse

imitari coeperunt. Nonnulli filios Dei angelosmali- pcccati eis suberit, longe aliter perfeeli erunt.

gnos interpretati voluerunt. Suntenim quidam dae- Vers. II. Corrupla est terra. Id est omnis homo.
mones improbi mulieribus. Sed melius est, sicut di-
Nam quia propter hominem cuncta creata sunt, ideo

ximus, ut filios Dei fllios Seth accipiamus. peccante homine omnia dicuntur corrupta fuisee.
Vers. 3. Dixitque Deus : Non permanebit Spiriius Vers. 12. Omnis caro. Id est omnis homo. Corru-
meus homine in xlernum, quia caro est. Alia trans-
in perat viuin suam. Id est, depravaverat actiones suas.
latio habet Non judicabit Spiritus meus homines in
: Et ego dispcrdam eos cum terra. Quaro dicit cum
wternum, quia caro sunt. Secundum quam transla- terra,cum terra nequaquam in diluvio disperdita sit?

lionera talis est sensus quia homines fragiles sunt

: Dicuntdoctoresncquaiiuam tantre virtutisetfecundi-
et mortali carne circumdati, non eos judicabo in eam fuisse post diluvium quanta; anle diluviura
tatis

aeternum ut ceternaliter pereant, sed potius eis in exstiterat.Unde et hominibus post diluvium essus
praesenti restituam quod merentur. Ex quo intelli- carnium concessusest.Antediluviumenim pomiset
gimus magnam esse misericordiam, cum peccatores oleribus vescebantur. Ergo propter amissam virtu-
non sinit ex sententia agere, sed flagellando ad se tem et gratiam disperditi sunt homines cumierra.
revocat. Unde et quibusdam peccantibus minatur: Vers. l'i. Fac libi arcam de lignis levigalis. Id est,
Non visilabo ftlias vcslras, cum adulteraveriiit {Usc. fortibus et insolubilibus. Et hoc est, quod L.XX di-
IV, 14). Et alibi : Unusquisque post praviiatem cordis cunt: De lignis quadratis, id ost, fortibus. ;Va?isniji-
sui ambulet {Jer. xiii, 12). Hinc et Psalmista E.ra- : culas facies in arca. Mansiunculus dicit in quibus
cerbavit Dominum peccalor, secundum multitudincm diversa aiiimalium gcnera rcciperentur. Septuaginta
irx sum non quxret (Psal. x, 'i). E contra de his qui dicunt : Bicainerata el tricamcrata in arca facics. Bi-
Deo accepti sunt dicitur: Visitabo in virya imquita- cumerata videlicet in infcrioribus, tricamerala in
tes corum {l'sal. lxxxviii, 33). Eruntque dies il- —
supcrioribus. Ego quinque mansionibus distincta
lius centum viginti annorum. Quidam putant homi- fuit arca. Prima mansio, id est inferior fuit sterco-
num vitam post diluvium in centum viginti an- D rata,ubi animalium stercora dcfluebant, ne illa quae
nis esse contractam. Sed non ila est scntiendum. crant in arca ct niaxime nc homines faitoro hBderen-
Multua enim legimus post diluvium pluribus annis tur. Sccunda fuit apothecaria, ubicibus diversus
vixissc. Hoc ergo ita accipicndum est. Volenscnim animalium reconditus erat. Tertia fuit bestiarum et
Deus induccre peccatoribus diluvium dedit eis spa- immitium animaliumacserpentium.Quarta,jumen-
tium, centuin viginti scilicet annorum ad agendam toruni ct mansuctorum animaliuni. Quinta, id est
poenitcntiam. Scd illis agere nolentibus et in sua suprcma, hominum ct avium. Ostium vero quod in
malitia perdurantibus non exspectavit eos Deus us- sequcntibus in lutere arc;e fuisse describitur co loco
que ad datum spatium cenlum viginti annorum,sed fuissc creditur, ubi bicaiiicrata et tricaniorata jun-
centesimo anno factum est diluviuin. gebantur intcrapothecariam ctbestiaruni habitatio-
Vcrs.4. Gigantes aulem erantsuper lerram in diebus nem. Jl bitumino linies. liilumen, quod Gra>ce
Giyanles appellal eos qui de permistagenera-
illis. asplialtum dicitur, unde lacus .isphullites vocatur, id
tione Seth et Cain nati sunt, immanes corpore, vi- est gluton tenaciesimum, quidquid taclum fmrit

Patrol, CXXXI.
/5 HEMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS. I. — EXEGETICA. •76

numquam convermescit, nec nlla vi imbrium aut A arcam fuerint habcbant tamen loculos praeparalos
:

flatu vcntorum dissolvi poteit. extra arcam in quibus se poterant recipere, veluti in
Vers. 15. Trecentorum cuhitoriim. Sed hoc non aridis. Hoc et de avibus sentiendum marinis et flu-

mirabimur, si sciamus geometrico cubito illam esse vialibus, quia vicibus in aquis erant, et item in
mensuratam qui, ut Origenes dicit, sex cubitis hu- praeparatis mansiunculis extra arcam se recipie-
manis impletur. Positio autem arcae talis exstitit. bant.
Fuit enim fundamento quadrata, inaqualis tamen Vers. 21. lotles de omnibus escis. Hoc loco quae-
longitudinis et latitudinis, qua; paulatim ab angulis ritur de animilibus qu;p carnibus vescuntur, quo-
conscendens in arctam formam sursum erigebatur, modo in arca anno integro vixerint, cum carnes
donec in cubito latitudinis et longitudinis summitas tanto tempore incorruptae servari non potuerint. Ad
longaquam alta,
ejus perflceretur. Fuit autem decies hoc dicendum quia sunt quaedam animalia quas car-
et sexies tantum longa quamlataad similitudinem nibus vescuntur, sed si necessitas imperaverit, fru-
humani corporis. Nam si hominem pronum vel su- ctibus et pomis diversi generis vivere possunt,
pinum jacentem metiamur, dccies tantum longus maxime ficu et castanea.
crit a capite usque ad pedes quam altus a dorso CAPUT VII.
usque ad ventrem, et sexies tantum erit longus „ Vcrs. 2. £.1- omnibus animimtibus tolle scptena.
quam latus a dextero latere usque ad sinistrum. Quod dicit Seplena et septcna, non geminatum se-
:

Vers. 16. FeneUram in arca facies. Ad hoc fene- ptenarium, id est quatuordecim, sed tantum septem
stra in arcae summitate facta est, ut haberet aditum deberaus accipere. Similiter ubi duo et duo, non
Noe, per quam emitteret, sicut postea fecit emittens quatuor, sed duo debemus intelligere. Masculum et
columbam et corvum. Quara fenestram tradunt He- jeminum. Et hic notandum quod munda animalia
braei crystallinam fuisse. Mystice autem Noe. vir impari numero, id est, septenario introducuntur in
justus et perfectus noraine et actu, Christum signifi- arcam,immunda vero pari :quia impar numerus
cat. Interpretatur enim reqiiics, quia eleclos suos quamdam virtutis prajtendit speciem,par veroinfir-
finitis lalioribussaculi hujus ad aeternam Christus mitatis et vitii signum est. Munda aniraalia plura,
perducturus est requiem. Qui vere solus et justus et id est septena dicuntur introducta, ut egrediens Noe
perfectus est, dc quo ."Vpostolus Vt sit ipsejustus et
:
de arca haberet quod Domino immolaret, et quo
justificans eum tjui ex fide est {Hom. iii, 20). Potest ipse cum filiis vesceretur.
etiam Noe typum tenere praepositorum in Ecclesia Vers. 7. Et ingressus et Noe est filii ejus in ar-
sive etiam totius familife Christi, membrorum vide- cam. Attendendum est quod quando ingressus estin
licet ejus qui per lignum crucis et aquam baptisma- arcam, seorsum ipse et filii ejus in arcam, et seor-
tis salvantur. Arca vero sancta est Ecclesia qme de sum uxores eorum. Dicitur enim Ingressus est in :

lignis lcvigatis, hoc est, sanctis in aeternura victuris arcam ipse el fiiii ejus; deinde : u.ior ejus ct ujrores
constriiilur. Et sicut in arca diversa eraat genera filioruyn ejus. Quando vero egressi sunt, viri cum
animaliura, sic in Ecclesia diversa sunt horainum uxoribus perraisti leguntur. Dicit cnim : Egressus
genera. Ostium in lalere vulnus significat in latere est Noe et uxor ejus. Hoc est quod Salomon dicit :

Christi, de quo ipsa Ecclesia una cum sacramentis Teinplus ample.vandi, tcmpus longc fieri ab am-
constat sanguinis et aqua;. ple.ribus [Eccli. iii, 5). bigrcsu sunt in arcam, nutu
Vers. 19. E.V cuncti.i animanlihus Ijina induces in videlicet Dei,non homine faciente,
arcam. Quaeritur de minutis animantibus, non so- Vers. 11. Anno se.ccenlesimo, mense secundo. Id
lum qaales sunt mures et stelliones, sed etiam qua- est mense Nisan, qui a Latinis Maius dicitur. Pri-

les sunt musca;, et scabriones, et scarabei et puli- raus onim mensis est apud illos .\prilis. Cataractx.
ces, si in his hic numerus poterit conservari. Sed Id est fenestrs cffili. Fenestra; autem cceli nubes
sciendum qjia illa qua; non coitu generantur, sed dicunlur qua3 apertK sunt, ut inde insolitae et majo-
humore terrs vel ex quajcunque cadaverum aut alia- respluvite funderetur. Nam cataraclie sunt proprie

rum rerum corruptione nascuntur, non necesse fuit ostia Nili, scd abusive pro omnibus fenestris acci-
contineri in arca. Nam
hoc intelllgendum innui- D piuntur. Fontes quoque magnx ahyssi rupti sunt. Ut
et

tur, cum dicitur De volueribus ju.vla genus suum,

: non sensim more solito fluerent,sed repentinainun-
et de junientis in gencre suo. Illa quoque qu:e in do- datione superBciem terrre operirent.
mibus versantur, sicut pulices, raures, muscas, non Vers. 16. Inclusit eum Dominus dejoris. Quod
necesse fuit in his hunc nuinerura observari, qua; enim manus hominis faccre non poterat potentia
intelliguntur tunc plura in domibus fuisse. Sed et divina implevit, dejoris eum includens, nec aquas
illa animalia quae ex commistione diversi generis introire permittens.
nascuntur, sicut muli et burdones et offitera talia, Vers. 20. Quindccim cuhUis allior fuit aqua super
non est dicendura fuisse in arca. Ita quairitur de niontes. Dicunt enim quidam hoc historialiter fieri

his animantibus quK in aquis ct in terra communi- non potuisse sed propter aliquam significationcm
ter vivunt, utrum fuisse credantur in arca, aut si vel mysterium boc scriplum esse. Aiunt enim non

non fuerunt, quomodo vivere potuerint sicut lutri et potuisse fieri, ulaqua crassioris naturae ad superio-
vituli marini. Sed de his credi potesl quod e.\tra rem aeria partem conscenderet maxime propter
77 COMMENTARIUS IN GENESIM. 78
Olympum montera, cujus tanta altitudo ut nulli A Vers. "22 Non requiescant. Sed scrvient ho-
venti ibi flare, nullc-e nubes caecumen ejus vuleant mini.
operire. Sed qui hoc fatentur non attendunt quia CAPUT IX.
mons ipse terra est. Terram aulem scimus corpu-
Vers. 2. Terror vesier et tremorMon homini pr<E-
lenliorem esse aqua. Ubi ergo terra gravior ascen-
posuitDeus hominem sed animantibus.Neque enim
dere potuit, cur non hoc levior uqua potuerit?
dixit : Terror vester sit super homines, sed super a-

CAPUT VIII. nimantia terrx atque ideo, ut B. Gregorius dicit,

:

supra modum superbireest ab aequali velle timeri.

Vers. Adduxil spiritum. Id est ventum, vel, ut
1.
Omnes homines natura genuit ajquales, scd meri-
quidam volunt, solem,sive Spiritum sanctum debe- torum distantia justo Dei judicio, sed occulto,alios
mus accipere de quo in principio dicitur Sj)iritus :

aliis subjecit. Omnes pisces manui veslrx Iraditi

Domini ferebatur super aquas. Qui enim in princi- sunt. Id est, potestati Et omne i]uod movetiir erit
:

pio ferebatur super aquaSjUl eas in unum congre-

vobis in cibum. Post diluvium esus
permissus est
garet, ut appareret arida, ipse nunc sua et totius
carnium. Antea enim pomis et oleribus vesceban-
Trinitatis voluntate adduetus est super terram, ut
tur. Sed quia in diluvis terra virtutem suai fertili-
a pervasione aquarum eripereteam, et eis pristi-
^^^-^ amiserat, ideo Deus consulens humans
^ fra.
nam pulchritudinem el fertilitatem redderet
gilitati permisit homini vesci carnibus.
Vers. 8. Emisil corvum et columbam posteum. Se- Vers. 4. E.vcepto quod sanguinem cum carne non
ptuaginta dicunt quia corvus emissus, non est re- comedelis. Et hic et in lege Moysi esus sanguinis
versus ad arcam. Aut enim aquis interceplus est prohibetur. In Actibus quoque apostolorum prohi-
et necatus, aut cadaveri aquis supernatanti inha;- bitffi sunt gentes a fornicalionc, et immolatis. et
sit, et propter gulam periit. Neque enim terrajam sujfocato, ct sanguine [Act. xv, 30) : quia vidclicet
siccata erat, quia de eolumba dicitur quiacio» non sedes animse in sanguine est, ideo sanguinis pro-
inveniret iibi reqmesceretpes ejus. Allegor\ce diximus hibetur comestio.
superius arcam Ecclesiam significare quae trecen- Vers. 5. Sanguinem de manu bestiarum, requiram.
torum cubitorum fuit longitudinis, quia sancta Besiiam vocat crudeles homines et feros. De manu
Ecclesia in fide Dominicae crucis et passionis sal- Fralrcm vocat
viri et [rairis ejus. omnem hominem
vatur. Longitudo enim trecentorum cubitorum pas- ejusdem consortem naturfe.
sionem Domini signillcat. Nam et littera Tau qua; Vers. 13. Arcum meum ponam. .ircus duos habet
hunc exprimit numerum, figuram habet crucis. colores, ex parte c«ruleum et cx parte igneum ;

Latitudo quinquaginta cubitorum resurrectionis per hoc designantur duo diluvia : unum aquae,
Christi gloriam designat quK quinquagesima die *-'
quodjam prajteiiit, aliud ignis,quod in fine saeculi
Pentecostes per apostolos praedicata est, cujus spe venturum creditur. Unde caeruleus color extrinse-
dilatatur Ecdesia. Altitudo vero triginta cubito- cus cernitur, igneus vero intrinsecus. Mystice nr-
rum significat eamdem Ecciesiam per tres raundi cus, qui fit sole nube eum a
illustrata, significat
partes dilatandam, Africam, Asiam, Europam.De- ceternadamnatione posse salvari
diluvio, id est, ab
narius enim ter ductus in trigesimum numerum qui verum solem Christum nube conspexerit, hoc
consurgit. HcEC Ecclesia continet pariter corvum et est, qui ejus passionem et resurrectionem pcr pro-
columbam, hoc est,bcnos et malos. Sed corvus de phetas praedictam crediderit.
arca emissus non revertitur, quia reprobi licet Vers. 18. Erant igitur tres filii Noe Sem, Cham et
gremio Ecclesiae per fidem contineantur,tamen cu- .lapheth. Sem interpretatur nomen vel nominatus,
piditatibus et illecebris sa;culi inhaererentes pere- Cham callidus, Japhcth latitudo. Mystice Sem et
unt.Coiumba vero rediens ad arcam portat ramura Japheth significant fideles ex utroque populo in
olivi-e virenlibus foliis in ore suo, quia sancti sim- Christum crcdentes. Gham vero hKroticos desi-
plicitate gaudentes manus pacis iu orc portant, et gnat, unde et bene callidus interpretatur. Haeretici
cum Psalmista dicunt Ciini Itis qui oderunt pacem
:
enim callidi sunt, non sapicntia, sed malitia quia :

eram pacificus (Psal. cxix, 7). D simpliccs in Ecclesia dccipere quaerunt. Mystice
Vcrs. 14. Mense secundo. Id est Maio. Seplima et Noe qui requies interpretatus Christum signillcat
vicesima die mensis.lnlue&mur diWgenUus hunc lo- qui inebrialus est calice passionis. Nudutus esl,

cum. Diximus superiusNoe annum fecisse in arca, quia tunc manifestata est infirmitas mortalitatis
etipsadie qua ingressus estegressum fuissc.Ingres- ejus, et, ut propheta prKdixeral, ibi abscondila est
sus autem septima decima die mensis secundi : fortitudo ejus [Habac. iii, 'i.)

nuncdicit (juia egressus est septiniaet vicesima die Vcrs. 21. El in tabernaculo suo nudalus est. Id

mensis eJusdem.Sed sciendura esl quia si pr.-esenti est in plebe Judaica, inter domcsticos generis sui.
diei addas undecim, qualis hodie luna est talis est Cham filius ejus, qui nuditatera patris fratribus

post annum ipsadie.Ergoquando Noe ingressus est nuntiavit,Judxos ilesignat passionem Christi longe
decima sejjtima luna, decima septima dies fuit se- ante in prophetis legentes qui nuntiabant futuram.
cundi meiisis, ct ideo post annum udditis II, fuit Scd hoc quod diu pnLMiuiiliavcrunt iiuplclum viden-
vicesima septima dies, vel vicesima septima luna. tes deridere potius quam credere maluerunt. Sem
 :

79 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS. I. — EXEGETIGA. 8U

vero primogenitus et Japheth minimus signiticant A prolepsin, id est per praeoccupationem accipien-
eos qui in priraitiva Ecclesia fuerunt, apostolos dum est.Necdum enim divisio linguarum facta erat.
videlicet et eos qui oxgentibus crediderunt.Medius Vers. 6. Filii Cham Chus. Ipsa est iEthiopia,
Cham Judaeos significat qui.nec primum cum apo- Mesraim ^Egyptus, P/iuth Libya, unde et fluvius
stolis, nec postea gentibus fidem Domini recipere Mauritania? Phulh appellatur, et omnis illa regio
voluerunt. Sem vero et Japheth nuditatem patris Phutensis dicitur. Chanaan, a quo Chanana;i.
sibinuntiatam audire noluerunt, sed pallio ope- Vers. 7. Filii Chu.t Saha. Id est, Arabia regio
ruerunt quia fideles mysteria passionis Christi
: thurilera. Hevila pars «Etbiopiffi Oocidentalis. Safta-
non cum Judaeis dcspiciunt, sed digna veneratione tha, Regma el Sahatacha. Horum nomina ab iisu re-
honorant. Et bene pallium in humeris porlant ressernnt, et quae pro eis nunc habeantur ignora-
quia ipsam passionem non futuram esgpectant, mus. Filii Regma .Saha. Alia est hsc Saha quam
sed impletam credunt. illa qua; superius legitur, et differt in Scriptura.
Vers. 2'i. Evigilans aulcm Noe ex vino, cum didi- Nam illa per Sin, hwc per Satncch scribitur. Nam
cmrt. Propbetico videlicet spiritu. Qux fecerat ci et in Psalmo ubi nos canimus Reges Arabum et :

(ilius suus minor, ail: Malcdiclus Chanaan. Notan- .Saba{P.ia!. lxxi, IO), in Hebraeo habetur: Reges
dum quod, non ipsum Cham, sed Chanaan filium _ Saba el Saba. Dadnn .'EthiopiK ultima regio est.
ejus maledicit, qui motus eorum interpretatur, a Vers. 8. Chus genuit Ncmrod (rf). De hoc Josephus
quo postea dicti sunt Chananaei, quos Dominus dicitquod novaregnicupiditatetyrannidem arripue-
ante faciem iiliorum Israel ejecit. Quod ergo Cha- rit.ignem pro Deo coluit,et ipse auctor existitit ae-
naan raaledicitur, prophetia erat: quia gens illa dificandae turris cujus cacumen conlingerel ccclum.
de loco suae habitationis pellcnda erat. Vers. 9. Et eral rohustns venator coram Domino.
Vers. 26, 27. Benedictus Dominus Ucus. Dilalet Venebatur enim animas ad interitum, faciens ho-
Dctts Japhcth. De Sem fuerunt patriarchao et pro- minem ignera adorare.Alia translatio dicit : contra
phetie cseterique Patres Veteris testamenti : de Ja- Dominum.
pheth gentilium multitudo qus in Christum cre- Vers.iO.Ba6y/oncoNFUsiointerpretaturoblingua-
quia in ipsum crevit cre-
dit. Dilatatus estJapheth, rum confusionem qus ibi facta est. Et Harulh [Vulg.
dentium ex gentibus multitudn. Hnhilnmt tahcr- m EdessaMesopotami»civitas.Archath
/lc/wrf].lpsaest
naculis Sem, quia gratiam quam habuerunt priores [Vulg. Achah], quae nunc Nisibi dicitur. Et Calane
Patres gentes inChristum credentPs secut» sunt, Ipsa est Seleucia a Seleuco regeAsiaj.fw terra Sen-
etnunc cum Abraham, Isaac et Jacob roquiescunt, naar. Id est, in Babylonia,t(fct 5un( pidci bituminis.
fidem et bona opera illorum imitando. Silque Cha- Vers. 11. De terra illa.ld est de Sennaar. Egressui
naan .tervus cjus Chanaan. Id est Judaei serviunt C cst Assur. Id est, imperiura Assyriorum, quod pri-
modo fidelibus ex utroque populo, quia libros di- mum fuit sub Nino. Et xdificavit Ninive^i. Niniven
vinarum Scripturarum non sibi, sed illis custo- est civitas Assyriorum. Ninus Beli filius sdificavit
diunt, et quasi scrinarii sunt eorum. Ninum quam Hebraei iVznnu^cre appellaverunt.lnter-

CAPUT X. pretatur autem propter poenitentiam pulchra.

Vers. 2. Fiiii Japheth.Commemova.i modo gentes Vers. 13. At vero Mesraim genuit Ludim, Ludim
septuagintaduasquaeatribus Noe disseminatae
filiis est Lybia, qua prius Phuih vocabatur.
sunt post diluvium.Etprimum dicit deJapheth mi- Vers. 15. Chanaan filius Cham geuuit Sidonem. A
nore, de quo nati septem filiiqui tenuerunt septen- quo Sidon, civitas Phoenicis.
trionalem regionem aTauro et Amcino((i)niontibus Vers. 18. .Iradii. Ipsi sunt qui Aradum insulam
Ciliciffi et Assyri». Gomer, ut Josephus dicit, ipsi tenuerunt.
sunt Galatffi qui Latine Gallogr»ci iHcuniar. Magog Vers. 19. Sodomam et Gomorrham. Istaj civitates
quos quidam putant Massagetas.ilfarfaz Medi,/ai'a;i notae sunt interitu suje subversionis. Samariten. A
Jones,qui et Graeci,a quibus Jonium raare et quinta quo Samaria, qua: sic vocatur et Assyriis et He-
eorura linguaJonii-adicilur.Twfefl/lberes quosHispa- breeis. Dicla est autem Antiochia vel Epiphania.
nos dicimus^.Veo.fOi^/tCappadoces quorum hodieque D Amath,rum. Haec nomina ignorantur. vel quia de-
metropolis civitas Mazaca dicitur. Thiras Thraces. letae sunt istas gentes bello .Ethiopico, vel quia
Vers. 3. Filii Gomer Ascenez. Quos Gra?ci Regi- ignoratur qus noraina nuiic habeaiit.
nos vocant. Riphalh Paphlagones. Toporma Phryges. Vers. 21. De Scm quoque nati sunt, quos nunc
Vers 4. Javan filii (6), Eli.sa, a quo Elisei, id diceraus, qui juit pateroinnium filiorum Heber, et
est, Gr;eci qui et Hellades appellantur. Thnrsis Ci- frater major minoris fratris Japheth. Ideo autem
lices quorum civitas est Tharsus nobilis Paulo de hoc novissime locutus est. quia dc islius gene-
aposlolo inde nato. Celthim quorum hodie-
Cilhii ratione locuturuseratethujus lineam persecuturus.
que civitusCilhium appellatur, Dodanim (c) Rhodii. Vers.22.fi7»' Sem yElam. A quo^lamits, id est
Vers. 5. Unusquisque secu7idu7n lii-guam. Hoc per principes Persidi3./l«Mr.Dchocsuperiusdictum est

(a) Cod. Teg. Tauro, Etham el Eidun. Forte leg. c) Cad. Garst Dodamin. Tcgerus. Dodamim,
Amano. d) Uterque cod., Menroth.
(6) Uterque cod. Laban fil.
Sl COMMENTARIUS IN GENESIM.
quod ffidificaverit Niniven Arphaxad.\ quoChaldaji \ ipsa est Jesca. Fuit enim dionomia,id est binomia.
et Lud. A quo Lydii. Ara7i. A quo Syri. Cujus sorur fuit Melcha quam duxit Nachor.
Vers. 23. Filii Aran Hus. A quo terra Hus in Job
CAPUT XII
legitur, quam LX\ terram appellant Ausifilem, id
Vers. 5. Benediram benedicentes te, et maledicam
est Australem. Et Hul. ,\ quo .Arraenii. Gether..\ quo
maledicentibus ie. Duee reprcmissiones factse sunt
Acarnani. Mesi. Quos LX.X Mosoch vocant, id est,
ad .\braham unaterrena, qua
.•
ei terra Chanaan
Mceones.
repromissa esl.cum dicfum est Egredere de terra :

Yers. 25. yati sunt Hfber duo filiijleher Iransitor,

tua et cognatione, etc. Alia qua; major est et spiri-
a quo Hebraei transitores. Yeri Hebra;i suntqui de
falis, quadicfum est : Benedicam tibi.ni esset vide.
praesentibus ad futura,decajucit ad mansuratrans-
licet paterChristiet omnium in Christo credentium.
itum idtcmni. Phaleg divisio. Sub isto enim facta est
Sed et hoc notandum quia jam egressus fuerat de
divisiolinguarum.
terra sua quando ei dictum {ueraV.Egrederede terra
G.^PUT -XL tua. Sedegressus corpore,hic vero menteet vo-
ibi
Vers. 1. Erat lerra labii unius. Id est, linguas luntate.Fortassisadhuchabebataffectum revertendi
Hebraeae qu» linguarum creditur re-
facta divisione illucquando dictum est.Egredere. In te benedi- —
mansisse in familiaHcber qua etiam lingua Dei :
pj centur universx cognationes tux: quia de ipso Chri-
Filius ad homines veniens pr.-edicavit. Conveniens stus erat nasciturus per quem cunctae generationes
enim erat ut,in qua lingua Adam diabolisuasionem benedictionem percipere debuerant.
audierat,in eadem lingua Salvatoris preciperet prse- Vers. 4. Egressus est Abraham eleiim eo Lot. Sci-
dicationem.Nec dicendum est novi aliquid fecisse licet mente definicns ut nnnquam illuc rediret. Su-
Deum.quando linguarum facta est divisio, sed mo- perius exierat corpore,nunc vero mentepraecipiente
dos etformaslocutionum divisissealiis intellectibus. Domino.
Unde et eadem verba in diversis sensibus apud Vers. 6. Pertransivit usque ad lorim Sichem Si-
diversas gentes inveniuntur. Nam alma apud He- chem civitas est, quae aquibusdam corrupte Sic/iar
bvsos secreta, apnd haiiinos sancta dicitur. Sidera dicitur.Interpretatur autem humerus. Convallem il-
vocantur a Latinis.aGraecis ferrea.la Graecis
Btellaj tusirem Pentapolin dicit, quae nunc est mare Salis et
habetur rhabdo sidera.
: Mortuum dicitur, ct lacus Asphalti et lacus Sali-
Vers. 4. Faciamus nobis turrim. Timebant ne narum.
iterum fieret diluvium, et ideo auctore Nemrod vo- Vers. 7. Apparuitque Dominus Abraham. Recte ei
luerunt turrimfacere alfissimaminqua,si diluvium Dominus apparuit, qui renuntians idololatriae altare
iterum fieret, saivarenfur. Bitumen enim aquis Domino aedificavit.
dissolvi non poterat.Nulla enim re dissolvi potest, Vers. 8. Ab Occidente habens Bethel,ab OrienteHai.
postquam siccatum fuerit nisi menstruo sanguine. Bethel civitas in tribu Benjamin quae antea Luta,
Vers. 5. Descendit ut viderct. Descendere Deus id est amygdalus vocabatur. Hai civitas in tribu
dicitur quando se sensibus vel operibus commodat Juda est constituta. Bethel interpretatur (i(?mu.s Z)«t
humanis.sicut ad Moysen dixit: Vidensvidiafjlictio- qu.Te postea Bethaven vocata est,id est domus idoli.
nem populi mei,et descendi liberare eos (Exod. iii, 8). Hai oculus vel fons interpretatur. Ergo patriarcha
Et de Sodomitis dictum est Descendam, et videbo
: tendens ad terram promissionistetendit tabernacu-
utrum eum clamorem qui venit ad me opere complc- lum inter Bethel et Hai quia sancti omnes fonte
verint (Gen. xviii, 21j. Et nota in sequentibus hic baptismatis regenerati, et cursum hujus vitae cir-
mysterium Trinitatis commendari.cum dicit Des- : eumspecte agentes ad Dei tabernaculum et ad cob-
cendamui et confundamus. Mystice turrishasc mundi lestem properant civitatem.
superbiam signat, sive etiam elationem haeretico- Vers. 13. Dic, obsecro, quod sorormea sis. Qu«-
rum qui turrim pravidogmatis contra Deumvolunt ruut quidam cur sanctus patriarcha mentiri volue-
aedificare.QusB merito turris Babel, id est confusio- rit ut diceret Saram sororeni suam, et non pofiua
nis appellatur. Prolecti sunt autem de Oriente, quia hoc Deo commiserit qui et ejus vilam et iilius ser-
verum solem reliquerunt. iHi;t;neriint campum Sen- D In quo ostenditur quia
vare poterat castitatem.
naar,(\nVmiQT\>viii-i\.nTfelor\e\excussiodetitium,c{n\!x. qnandiu habemus quod ex ratione faciamus, non
dogmata hajreticorum non bonum Christi odorem, debemus Ocum tentare, sed ipsi nostra; saluti pro-
sed fetorera habent,et amiserunt dentes quibus ci- videre.Quodammodo Deum tentasset, si eam uxo-
bos verbi Dei commolercnt. rem suam confessus fuissef, duas Deo rescoramit-
Vers. 28. Mortuus est Aranet Thare in L'r Chal- tens, suam vitam et illius castitatem. Fecit ergo
dasorum.TraduntHebrffii quod Abraham et Aran fra- pro vita quod potuit quod vero non potuit Deo
:

tres, cum nollent ignem adorare.in ignem projecli comraisit, certus, si vellet, etiam apud Pharaonem
sunt ex quomiseranle DeoAbraham ilL-esus exivit. ejus pudicitiam conservare possct.
Unde etsaipe Deusad illum A\c'\i:Ego sum Deus qui Vers. 15. Translata est in domum Pharaonis.
le eripui dc Ur Chaldxorum. Aran vero igne con- Excusari potest Sara in Pha-
hoc quod in domum
sumptus est. Ergo Vr non est nomen loci. raonis Iranslata est invita non solum vel coacta,
Ver8.29.i)t«:er«n(«xor(?.?.Abraham dusit Sarai : in hoc quia non coinquinatur corpus niei ex con-
83 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP PARS. I.— EXEGETICA. 84

sensu mentis, sed etiam in hoc quod connivente «t A situs est Adam maximus, et Abraham, et Isaac et
permittenteviro factum est hoc. Qujeritur etiam Jacob. Convallis Mambre Sih uno amicorum Abra-
quomodo apud Pharaonem lam diu intacta manere hamdictaest qui Mambre vobabatur.
potucrit.Dicitur enim : Abraham beiie usi sunt pro-
pter eam,ct fiierunt ci boves,oves et familia^. Sed ad
CAPUT XIV.
solvendam hanc qu«stionem valet hoc quod in et

libro Estherlegitur, quia pueliaj quK Assuero re.gi Vers. 1. Factum est autem in illo tempore ut
adducebauturnonstatimintroducebauturad regem Amraphel Sennaar, etc. Quatuor rcges inierunt bel-
sed announo custodiebantur, etsex mensibus un- lum contra quinque.Hi quatuor reges mistyce signi-
gebanturoleomyrtino,et sex aliismensibus diversis flcant adversarias potestates qua3 per carnem quas
ungucntis (Est/i^r n, 'l2).Poluit ergo fieri ut per quatuor humoribus constat, in quinquesensus cor-
has inducias longi temporis Sara manserit iucor- poris dominari quaerunt. .itnraphel interpretatur :

rupta, et interim bene usi sunt Abraham .£gyptii,

di.xit ut caderet, et est re.v Sennaar qui, ut supe-
donec a Deo flagellaretur et, cognitam quod uxor
rius diximus, interpretatur e.rcM.ssto vel fetor den-
ejusesset, restitueret eam illibatam.
tium. Significat hareticos qui ex proposito peccant
B et cadunt contra Deum, perversa loquentes et ob-
CAPUT XIII.
sceni dogmatis fetorem emittentes. Arioch ebrius

Vers. 1. Seq. Ascendit anlem de ^Egypto, usque vel ebrielas interpretatur. Significat gentiles qui
«ratdives vatde. Alia translatio dicit : Ascendit de poculo erroris ebriati creaturam pro Creatore co-
£gijpto gravis !i;i/rfe,quod bene mysterio convenit. lunt.Cohdoiiachamor interpretatur decorus\e] ma-
Sancto enim viro -Egypti divitia; graves sunt. nipulus.PonHav in significatione hypocritarum qui,
^£gyptus enim tenebrx vel mceror interpretatur. cum sint pleni malitia,vulgo decori putanturvirtu-

Vers. 8. Fratres enim simus. Tribus enim modis tibus.Estrc.v Elamitaaum, id est saeculi vel orbis.

in Scriptura sancta fratres vocantur : natura, sicut Thadal interpretatur sciens jugum. Praesignat avari-
Jacob et Isaac : cognatione,sicut Abrahamet Lot ; tiam cujus jugum sciunt avari libenter ferre. Est
Lot enim filius fuorat fratris sui Aran gente,
: sicut (/gniiHm rex, qua avaritia maxime gentibus domi-
omnes Judsi fratrcs dicuntur.dicente lege: Si alte- natur.
nmtus frater liius HebrxHS vendiderit se lihi [Levit. Vers. 2. Inirent bellum conlra Bara. Bara mali-
XXV, 25). Et attendendum quanla cura concordiae tia vel creafura interpretatur. Est rex Sodumorum,
sancto virofueritpropterquamcustodiendam optio- id est pecudis silentis. Bersa interpretatur in an-
nem dedit Lot, ut aut ipse pergeret illo remanente gustii, esirex Gomorrhas qux interpretatur populus
aut certe, si ipse alibi vellet recedere, ipse ibi timens. Senaar [Vulg., Senaab] interpretatur ex-

maneret. cussio vel fetoT dcntium, et est proprium nomen

Vers. 10. /r?-/jnfcare/,subauditur,a Jordane, sicut hominis.Est r&r Adamx, quie interpretatur isrrena.
est paradisus Domini. h\ hoc discimus paradisum Semeber ibi pcrditio interpretatur.Est rex Sebon quae
esse terrenum, cui terrena regio comparatur. HaiC interpretatur vinculum mxroris. Bale civitatula in-
regio planaerat et campestris.irragabatur Jordane terpretatur vorago vel prxcipilalio. Vocatur etiam
fluvio sic«t .Egyptus Nilo. Elegitque Lot sibi re- vitula consternans. Ferunt enim llebr^i hanc tertio

gionem circa Jordanem, etc. Allegorice Lot cum terrte motu corruisse. Ipsa esl Senor id est par-
suis pastoribus typum tenet haersticorum qui relicta vula.

veritate ecclesiastici dogmatis eligunt sibi pulchra Vers. 3. Vallem. Stjlcestrem Sodomam dicit quaa

ethumilia,quia non rectede veritatefidei sentiunt, nunc est maresalis, lacus videlicet, qus postcom-
nec ad Deum cum Moyse in montem ascendunt. buslionem igniscojlestis inlacumversa est,in quem
Sodoma pecus silens interpretatur. lacumcadit Jordanis.et ibi perdit laudabiles aquas
Vers. 13. Romines Sodomitge pasimi crant et pec- suas.
catores coram Domino. Nam et coram hominibus \er3. 5 Percufserunt Rapkaim. Id est gigantes,
pessimi erant. Coram Deo peccator est, qui coram D qui Uaphaim yiganles interpretatur.Carnam et GuN
hominilms utcunque justus apparet. Unde et de tim [Vulg.,Z!r,.!m"nominalocorum sunt etgentium.
Zacharia et Elisabclh dicitur : Erant justi ambo Seir per prolepsiu dioitur, neodumenim locus ille

coram Domino Dco stw \Liic. i, C). sic vocabatur. &!> ipse est Edom, qui et Esau inter-
Vcrs. 14. Lcva octtlos. Id est, aspice. Per hsc pretatur hispidus,sctostts qui in modum pellis natus

quatuur climata tcrra promissionis ei promittitur. est,a quo regio quam possedit Seir vocataest.
Quod autem inquibusJam locis mar^ ponitur pro Vers. 7. .id fontem Misphat, ipse est Cades. Cades
Occidcnte, ideo fit quia terra repromissionis in judicitim interpretatur. Ibi nnim judicatusestmur-

mari Occidentali est. murans populus. Interprelatur etiam sancta cata

Vers. 18. Ju.xta convallem Mambre. Quod est in antiphrasin, id est per contrarium. Fontem petram
Hohron. Hebron civitas est in tribu Juda, quse alio dicitde quo Moyses aquam produxit. Percusserunt
nomine C(H-m(/irtr6edicitur,id ust civitas quattwr.Ca- Aniorrhxitm qui habitabal in Asttsonihamar. Asason
rtnth eiiim Hebraice civi(as,arhe, quaUwr. Ibienim thamar urbs palmarum interpretatur.
8S COMMENTAKITJS IN GENESIM. 86

Vers. 13. In convalle Mambre, fralris [d) Aiier et A vel dispensatoris. Eliezer interpretatur Deus meus
Escol.Mambre proprium nomen est. Hi tres fcedus adjutor. Ab hoc dicunt aedificatam civitatem Dama-
inierant cum Abraham. scum.
Vers. 14. Nuineravit exprdilos vernacvlos. E.rpe- Vers. 3. Vernaculis diminutivum a verna, id est

ditos, id est sine uxoribus. Persecutus est eos usque servus vel domigena.
Dan. Dan fons est ex quo Jordanis efflcifur. Nam Vers. 5, Numera stellus. Sic erit semen tuum. Ge-
duo fontessunt ad radicesmontisLibani.Jor et Dan, mina speciesostenditurseminis Abrahae. Nam supe-
qui juncti Jordanem efficiunt. Dan autem judicium, rius dicit Erit semen tuum sicut arena maris. Hic
:

Jor rivus interpretatur. Usque ad Phcrnicem. Phoe- verodioit : Sicerit semen tuum sicut slellse cceli, quia
nicem Syriam dicit. Allegorice hoc bellum .\brahae in illa plebe quidam futuri erant carnales etterreni,

contra quatuor reges bellum significat virtutum et qui arenae comparantur, aridi, infecundi a bonis
vitiorum. Pater ergo fidei et prima via credendi operibus, alii vero spiritales et ccelestes, virtutum
Abrabam contra quatuor reges
pro fratre suo Lot splendore fulgentes, quos stellis coeli comparat.
dimicavit et vicit non in multitudine esercitus, sed Vers. 8. Unde scire possum quod possessurus sim
in trecentis decem et octo vernaeulis expeditis. Sic eam ? Quffirit signum non quasi dubitans de promis-
unusquisque nostrum pro anima sua tanquam pro n sione Dei,sed modum iuterrogat quo hoc fieri pos-
fratre suo Lot contra quatuor reges, id est, contra set. Hinc mos inolevit Jndicis ut semper signa pe-

spiritales nequitias spiritale bellum geratcum tre- tant, sicut Apostolus dicit Judxi signa petunt {/ :

centis decem et octo vernaculis, id est cum auxilio Cor. I, 22).

sanclae crucis. Hic numerus in Tau littera,qu« flgu- Vers. 9. Sume vaccam triennem, cnpram Irimam,
ram Christi habet exprimitur. et arietem trium annorum. Ilaecjuxtalitteram mani-

Vers. 18. Melchisedech proferens panem et vinum. festa sunt. Mystice per hc-ec animalia plebs Judaica

Hunc Melchisedech tradunt esse Sem filium Noe, et designatur qua3 ab Abraham ducit originem. Per
computantes annos dicunt eum vixisse usque ad vaccam quidem, quia jugum legis traxit : per ca-
tempus Isaae. Salem vero civitas ipsa est Hierusa- pram olidam quia peccatrix futura erat:
et fetosam,

lem, trionyma, Salem, Jebus, flierusalem. liaxic enim per arietem vero qui est dux gregis significatur quia
tenuerunt Jebussi, et vocaverunt eam Jcbus : sic alio tempore regni imperium potentissime tenuit.

conjunctis nominibus dicta Hierusalem. Evat sacer- Quod vero dicit vel capram, vel vaccam, vel arie-

dos Dei a(<is-snnj. Omnesenim primogeniti aNoesa- tem Irium annorum esse debere, ostendit hanc ple-
cerdotes luerunt usque ad Aaron qui primus legalis bem trium temporum articulis ad regni dignitatem
sacerdos fuit. Myslice Melchisedech, qui interpre- profecisse sub David. Prima astas fuit sub Adam
tatur rex justitix vel pacis, Christum significat per G usque ad Noe, secunda a Noe usque ad Abraham,
<)uem conciliati sumus, et qui in fine saeculi justo tertia ab Abraham usque ad Uavid. Quod vero ani-
orbem judicaturus est. Hujus mysterium.^postolus malia divisa sunt, avcs vero non sunt divissc, signi-
commemorat dicens : Sine palre et sine maire, sine ficatquiacarnales quique subjacent divisioni. Divi-
genealogia [Hebr.v ,3). Melchisedech quidem patrem duntur enim per sectarum scaudala. Spiritales vero
et matrem habuit. sed Christus quem significat sine qui significantur per aves indivisibiles permanent,
patrefuitper humanitatera, sinomatre perdivinita- quia nullam fidei patiuntur corruptionem.
tem.Natus enimdcpatresinematre,dematresine
est Vers. 11. Voluci-es qux desccndcbant super cada-
patre. Protulil panem el vinum. Hinc jam prassigna- t'era,daBmonessignificantquiexdivisionecarnalium
batur mutatio legalis saccrdotii. In novo enim Tc- quenidam sibi pastum requirunt. Quod vero Abra-
stamento sacrificium victimarum translatum cstin liain manu easaliigebat siguificat quia sancti Patres
sacramentum corporis et sanguinis Christi. Ergo plebem illam, manu sanctae operationis, protegebant

hoc verum Christi sacerdolium antiquius est sacer- ab incursu spiritalium velcorporalium hostium.
dotio legali. Melchisedech enim qui, ut Abraham, Vers. 12. Cumque sol occumberet. Solis occubitus
gentilis erat, Levi vero princeps legalis sacerdotii finem sa;culisignincat,quando pcr Antichristum te-

adhuc eratin lumbis Abrahs, et qui postea accepit nebrosus horror, id est persecutio vel perturbatio
j)
decimas a populo ipse in ,\braham decimalus est, futura est.
quique postea benedicebant in .Vbraham a Melchi- Vers. 13. Affligent eos quadringentis annis. Mn\cli
sedech bencdicli sunt. Semper autem minor a rna- sunt ab yEgypliis, sed ultima parte tantum istius
jore benedicitur. temporis.
Vers. 22. Da mihianimas. Id cst captivos reddc Vcrs. 16. Gencratione quarta revcrtenlur huc.
:

mihi. Cxlera. Id est, spolia tollc tibi. Moyses quinla generatione egressi sunt filii
dicit :

Vers. 23. A filio sublef/minis. Sliimcn fila diciinus Israeldc .Egypto. Hic vcro dicit : gencratione quirta.
stantia in tela, subtegmcn tramam. qu,x' per telam Scd utrumquc verumest.Nam si perLevi compuies,
quartam invenies gcnerationcm ila Levi, Caaz,
currit, quae et pannicula vocatur. :

CAPUT XV Caaz genuil Amran), Amrani gcnuil Aaron, Aaron

Vers. 2. Filius procuratoris domus. Id est villici genuit Eleazar, Eleazar gcnuit Phinees. Caaz in-

{n)Codd. ambo, fratres.

87 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. EXEGETICA. 88
gressus est .^gyptum cum patre suo Levi Phinees :
A misertus esmihi. ^'idereenim Deimisereri est.Quod
vero filius Eleazari iiigressus cst terram repromis- Hutem hiedicit : vidi posleriora videnlis nie concor-
sionis. Si vero et quomodo qiiinta generatione hoc dat cum eo loco ubi Dominus ad Moysen dixit : Non
factum sit velis scire, per Judam computare debe- cnim videbit nie homo ct vivel. Ac deinde
tst locus :

bis. Judas genuit Phares, Phares genuit Esrom, apud me : slabis supra petram. Cum pcrlransiero, au-
Earom genuitAminabad,Amiiiabadgenuit Naasson, feram manum meam, el videbis posleriora mea [Exod.
Naassongennit Salmon.Judas ingressusestcumfllio xvxiii,20 et seq.). Illam enim sapientiam, quoe est
suo Pharesin .Egyptum. Naason vero princeps fuit Deus, invisibilera omni creatura; profecto nullus
tribus Judffi in deserlo, cujus fiiius intravit in ter- videre potest. Podcriora aulem Dei mysterium est
ram promissionis. incarnationis Christi per quam videriab hominibus
Vers. 17. Ctim orcubuisscl sol. Occubitus solis putuit. Unde
bene et di.xit :Cum pcrtraiisiero .'SB.m
finemsoeeuli significat,ca/i(/oto!e6matribulationem transire hominis est.
et angustiam qu« futura erat. CUbanus vel lainpas GAPUT XVII.
iguis transiens perdivisiones s\gmC]cs,\,jud'\cium quod Vers. 5. iVoh vocaberis Abram, sed Abraham.
per ignemexercendum est,quoseparandisunt eleoti Abram interpretatur pater excelsus. Abraham vero
a reprobis. n palcr muUarurn genlium. Tradunt Hebraai quod de
Vers. 18. /1 flamine £gypli. Ftuvium jEgnpli non nomine Dei quod quatuor litteris scribitur, unde et
Nilum debemus accipere,sed Rinocoluram fluviolum fetragrammaton vocatur et ineffabile dicitur, /lelit-
qui diridit F'al«stinam et jEgyptum. tcram scripseritDeus eladdideritnoraini Abraham.
C.APUT -XVI. Similiter de nomine Sarai joi litteram tuleriteteam-
Vers. 1. Igilur Sara uxor Abraham non genuerat dem he addiderit. Nec mirum.si nos pro heahahe-
liberos. Quomodo potest Abraham excusari ab adul- raus, quia Hebraji pro he scribunt, sed per a pro-
terio.qui vivente uxore sua ancilkejunctus est?SeiI nuntiant. Vocatur auteiii Abraham;.)n/e7' multarum,
necdum promulgata erat lexEvangelii unius uxoris. subauditur, genlium : quia omnes gentes in ejus
Simul etiam audierat multiplicandum esse genus seraine, id est, in Christo crediturae erant. Sarai
suum siout stellas cceli, sed nesoiobat per quam vero interpretatur princcps mea.Sara absolute prin-
mulierem, quia Saram sterilem noverat. Non ergo ceps, ut subaudiasomnium animarum in Christum
fuit in concumbendo libidinosa voluptas, sed pia credentium.
propagandse prolischaritas. Simuletiam dicendum Vers. 7. Fcedere sempilerno. Quaerunt multi quo-
quiahoc voluntate nimi;e cogentias u.xoris fecit quas, mododictumsilisijipr/fTniim/fei/iajCumnequaquani
quia ipsa filios habercnonpoterat, ex alia eos susci- in feternum duraverit. Sed hic scmpiternum pro sx-
pere cupiebat, ^ culari ponitur quod Grajce eonion dicitur. Eon enim
Vers. 2. Sed forte ex illa suscipiam filios. Ut illa Graece tam sempiternum quam saeculare vel tempo-
pariente filium susciperet et in locum proprii ado- rale potest accipi. Vel magis propter splritalem si-
ptaret. gniflcationem A\c'\iurfa:dussempilerniim,c^u\& foedus
Vers. 9. Vocahis nomeyi ejus Ismael. Qui audtiio Christi et in c-evura fidelium credentium qui sunt
interpretatur. Quia enim angelus dixit Eo quod au- : spiritales filii Abraham nullo flne terminabitur.
dierut Dominus vocem luam, hinc sumpta etymolo- Vers. 10. Circumdetur omne masculinum in vo-
gia vocatus est Israael, id est aitditio. bis.Jure Abraham lex isla censtituta est ut, quia
Vers. 12. Hic fcrus homa crit. Id esl agrestis et primus homo per pra;varicationem mandntorum
rusticus.Pro quo LXXdicunt Ilic erit Phara. Phara
: Dei displicuerat, Abraham signum focderis esset
interpretatur onager, signilicans autem Saracenos, inter Deum et hominem ^a). Secundo, ut per hanc a
qui de Ismael ducunt originem, qui per latam soli- caeteris nationibus discernerentur in corporibus,
tudinemincertissedibusvagantesimpugnantomnes Tertio, ut hanc eo membro suscipientos in quo do-
eremi vicinos et ab omnibus impugnantur. Allego- mindri libido solet discerent castitatem sibi servan-
rice ha; du;e mulieres, exponente Apostolo (Galat.iv, dam et oranera impudicitiam recidendam.
22 et scq]. Synagogam et Ecclesiam significant. Agar J) Vers. 12. Tam vernaculus, quam. emptilius. Sive
quidem Synagogam quce in servitutem generat po- servi qui dominati sunt, sive qui exemptione vene-
pulum Judaiorum qui feri sunt et agrestes, jugum runt. Et quia Dominus omnium est creator nullum
Domini lcve et fidem ejus nolentes recipere, ideoque excipit a salute, nec oujusquam accipit personam,
vagabundi sunt per totum orbem et om-
dispersi, et sed oraniuin raiseretur.
nibus maxime Christianis contrarii. Sara vero Ec- Vers. l'(. De populo suo. Id eat de ccetu sancto-
clesiam quae primum sterilis et infecunda fuit, post- rum. Unde et legimus : Tu autem ibis ad populum
ea vero in libertatera fidei et gratiaeplebem catholi- tuum, mcum irrilum fecit. Pactum
quia paclum
cam generavit. scilicetillud quod Ad» in paradiso datum est, inquo
Vers. 13. Tu Dcus, qui vidist! me. Hoc est, qui omnes peccavcrunt [Rom. iii, 12). Omnes enim cau-

Cod. Teger. et Abraham. Idem scripserat prima manus in cod, Garst.,sed alia antiqua correxit, ho-
minem.
 :

89 COMMENTARIUS IN GENESIM. GO

saliter in Adam fuimus, et ideo originalis peccati rei A paruerunt. Tunc ergo Dominus venit quando myste-
gumuj. Uxc autem circuracisio quce in uno mcmbro rium incarnationis .^brabae ostendit, quia lex quaB
fiebat signiCcat circumcisionem spiritalem quae in per Moysen data est, et prophetia quae per Eliam
corde et in oranibus membris exhibenda est. Cir- designatur, semper ejus praedixerunt adventum.

cumcidendum est cor a noxiis oogitationibus, cir- Vers. 6. Accelera, tria sata svnilx. Satum genus
cumcidendi sunt oculi ne videant vanitatem, cir- est mensurae. Tria sata tres significant fiJiosNoe, a
cumcidends sunt aurcs, id est, obturandffi ne au- quibus disseminatum omne genus humanurn post
diant sanguinem, et sic in omnibus sensibus cele- diluvium. Per tria sata signilicabatur Ecclesia et
branda est circumcisio. doctrina evangelica per tres mundi partes disserai-
Non dubitatione, sed gaudio credens
Vers. 17. Risit. nanda. Ilinc et in Evangelio mulier, id est, Ecclesia

promissioni Dei. Unde et filiusejuslsaao, idestrfius dicitur accepisse fermentum evangelic» doctrinae et
vocatus est. Sara vero postea incredulitate risit, abscondisse illud in tribus farinxsalis {Lur. xiii, 21).

unde et increpari meruit. id est, intribusmundi partibus, Asis videlicet,Afri-

Vers. 20. Super Ismael quoque exaudivi te. Dixi- c;e, Europae, donec fermentnretur totum, id est, donec

mus superius hmaele Judaeos significari qui aucti omnis mundus crederet. Panis significat unitatem
sunt carnali generatione in immensam multitudi- -n credentiura, quia panis ex multis granisconficitur.
nem. Unde per prophetara dicitur G/ocm f;'«.srt& . .4ii/m! vero fuerunt, quia unitas sanctae Ecclesice
utero, etvulvaela conceplu (Ose. ix, 11). — Duode- incorrupta est. quia sancti per
Subcinericei vero,
ciin duces generabit. Id est duodecim apostolos, potentiamigneSpiritusdecoctisacrificiumvelescam
maximos duces Ecclesiae, qui ex illo populo nati delectabilem se ipsos Deo faciunt. Vitulus de ar-
sunt. Vel duodecim duces dicit duodecim ipsius po- menlo Christus est secundum humanitatem ex pa-
puli tribus. tribus, de quo perPsalmistam dicitur : Placebil De
Vers. 21. Paclummeum statuam cum Isaac. Quia super vilulitm novellum {Psal. lxviii, 32).
misericordia et gratia ejus in populo est Christiano. Vers. 8. Tidilque butyrum et lac. Lac cihusinf&n-
Vers 23. Circumdidit Ismaelem et cunctos mares. tise ideoque designat veterem legem. Butyrum
est,
Quaeri potest, mares circumcisione salvabantur,
si vero pingue et coagulatum doctrina est evangelica
feminae salvabantur, quae non circuiiicide-
quomodo solido cibo sanctos reficiens. ViluluscoctusChrislum
bantur? Utique fide et hostiarum oblatione, quo- passum significat. Slabat sub arbore. Arhor crucem
raodo per ante dictura praiceptum circumcisionis
et significabat, sub qua Abraliam slahal, quia myste-
sancti homines mundabantur, juxta quod Paulus rium passionis Christi inspirante Deojam contem-
dicit : fide purificans corda (.icl. x, 9). plabatur.
Vers. 9. Ecce in tabemaculo est. Abraham foris
CAPUT XVIII.
Vers. 1. Apparuit ei Dominus in convalle Mamhre,
cum angelis eratSara in tabernaculis latebat quia
; :

sapientium et doctorum estaperte praedicare^exem-

QuaBri potest juxta litteram, si Abraham angelos
plis alios instituere. Infirmi vero quinque et minus
intelligebat esse qui in figura hominum apparebant,
doctiseapudsecontineredebentetdoctoribussubdi.
cur eis ea qus mortalibus conveniunt obsequia prae-

paravit ? Fortassis quia primo homines esse crede- Vers. 11. Desierant. id est, cessaverant. Sarxfieri
bat, postea vero ex his quae ab illis dicta sunt vel muliebna. Id estmenstrua, quod cum contingit rau-
facta angelos intellexit. Intelligebat eos esse angelos, lleri, inhabilis jam est ad procreandos filios.

cum eos ad ccelum redire videbat, sicut in libro Vers. 20. Clamor Sodomorum et Gomorrhxorum
Judicicum deManuelegimus, qui primo videns ange- mulliplicatus est. Ut beatus Gregorius dicit, pecca-

lum hominem esse putavit, dicens : Tu esille virqui tum cum voce est peccatum in actione peccatum :

hculus es tnulieri (Judic. xiii, 11)? Cumque ei hu- autem cum clamore cst deccalum cum iibertate.
inanitatis causa haedum fecisse voluisset, dicit ei Quiaergo Sodomitie libere et inverccunde omncm
angelus : Si cogis me, non comedam. Sin aulem impudicitiamexercebant.imoinpcssimisscelei-ibus

offer illud Domino. Cumque hoc flamma

fecisset, et laetabantur et exultabant, ideo clamor eorum dici-

sacrificii ascenderet, angelus in flamma pariter ''urpervenisse ad Dcum.

ascendit. (Ic-eterum de Sara nulli dubium quod ho- Vers. 21. Desccndam et videho utrum clamorem
mincs essc putabat. Nam etnegare ausa est quod qui vcnil ad me opere complevcrint Clamor quidcni
.

angelus dixit ad Abraham : Cur risil Sara uxor tua '! ad Deniu pervenerat, sed non statim puniuntur.tiisi
Negavit enim, et dixit : J^on risi. Angelus dcscendisset et vidisset utrum lioc perpe-
Mystice Abraham triplicem gessit figuram, Dei trassent. Mox autem, ut inventum est, absquo dila-

vidclicet Patris in eo quod Isaac obtulit. Geslat et tione misso cilitus igne consumpti sunt.Ubi doce-

flguram quod de domo sua et cognutione

Filii in co murnon facile auditis quorunidam criminibus cre-
exivit. Hic vero unamquemque sanctam signilicat derc: statim vero, ut rcs probala fucrit, continuo
animam Deum inhospitiosuae mentis cum gau-
quae ultio subscquilur. Quod nuiem diccre descendam :

dio Buscipit, Tres viros qui ei apparuerunt, qui- et videbo, more nostro Deusloquitiu- tunquamdubi-
tanB et ignorans, Cum tamen ipse sanctam ot
ratam
dam interpretantur Christum, et ipsum Moysom ct
Eliamquittiiim cumeain monte traDsQgurati ap- habeat scientiam.
91 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 92

Vers. 26. A'ort delebo propter qiiinquaginta. Quin- A saeculi. Unde et merito in statuam salis versa fuisse
quagenarius numerus dicatus est pcenitentiae. Unde exemplo, veluti sabs condimento,
dicitur, quia suo
et quinquagesimus psalnius in poenitentia.cantatus mentes legentium vel audientium ne talia patiantur
est. Quod ergo dicit .\on delebo propter quinqun-
: edocet.
gitita, ostendit potuisse eos ab imminenti interitu li- Vers. 20. Est civitas parva. Id est, Segor quas an-
berari, si ad pnenitentiam coiifugere voluissent. Quod tea Bale dicebatur, secundum quod di.xit : E-st civitas

autem paulatim descendendo ad decem pervenit, os- parva, quse vocata est Segor, id est parvula. Mystice
tendit neminem posse salvari, nisi eum qui crucem mons celsitudinem virtutum ad quem nos
significat
Chrlsti ferre eumque sequi studuerit, et decem li?gis arigelus cohortaturdicens monte salvum te fac,
: In
praecepta impleverit. Lienarius enim crucem Cliristi sicul verbi gratia est contemptus omnium faculta-
designat, quia decima lilteraquadenarius nunicrus tum. Ad quam perfeclionemDominusinvitatdicens :

exprimitur flguram babet crucis. Si ris pcrfcclus esse, vadc et vende omnia que habes.
CAPUT XIX. et da pauperibus et veni, sequere me, et habebis the-
Vcrs. 1. Occurrii obviam eis. Es hoc etes multis Qui verose viderit
saitrum in cxlo (Matlh. j.\\, 21).
aliis Scripturarum locis virtus ad hunc montem non posse conscendere, melius est
hospitalitatis com-
mendatur de quaet beatus apostoius Petrus[Paulus _ ut in Seijor, hoc est, in parvuta remaneat, contentus
dicit Hospitalitatcmnolite oblivisci. Per hanc enim
: aicali vita et communi conversatione, quam post

placuerunt quidum angelis hospiiio receplis {Hebr. arreptum virtutis montem ad humilia, id est ad s»-
XIII, 2). cularia redeat. Virginitas quoque celsissimus mons
Vers. 8. llabeo duas filias. QuKri solet utrum haic est ad quem doctor gentium hortatur, dicens Bonum :

compensatio fieri debeat, ut videlicet minus pecca- est homini, si sic permanseril sicut et ego (/ Cor. vii, 8).
tum fleri permittamus ut gravius delictum vitelur. Hortatur ergo angelus Lot ut ad hunc montem con-
Ecce enira Lot filias suas incestui tradere voluit, ne scendat, fugiensincendialibidinum. Sed quise vide-
majus peccatum contra naturam in viros committe- rithoc non posse servare descendat ad Segor, hoc
retur. Sed hoc perturbato animo dare debemus. Ne- est,utaturlegilimo conjugio, quia melius mediocri
sciens ergo qui ageret, vel quo hospites(a), quo ho- bono uti quam per abrupta libidinum praecipilari.
mines putaret, hoc egisse credendum est. Unde et Dominus apostolis dicentibus : Si sic est
Vers. 11. Pcrcusserunt cxcitate. Quoddam genus causa uxoris,non cxpedit nubere. respondit Non :

csecitatis estquod Grace aorasia dicitur, id est, avi- omnes capiuntverbum hoc,sed qtiibus datum est: qui
dentia, quaquaedamvidentur,qu6edamnonvidentur. potest capere, capiat {Matth. xix, 10 seq.). Et Apo-
Sodomitae ergo alia videbant, sed ostium Lot videre sto\ns : Propter fornicationem, \uq\ni, xinusquisque
non poterant. Moraliter Lol justos significat, Sodo- suam uxorem habeai (l Cor. vii, 2).
mitx invidos et detraclores designant, qui quodam- Vers. 2i. Pluit Dominus ignem ct sulphur de ccelo.
modo ostium quxrunt per quod ad Lol irrumpant, Ignis ardorem habet, sulpliur fetorem. Quia ergo
quandohominesbonafactareprchenderevolunt.sed isti flamma libidinis arserant et in fetore carnis
non possunt invenire aditum reprehendendi, quia versabantur, juste simul igne el 5u/p'iu?-e perierunt.
illo virtutis claustro munito corruptores mentium Considerandum hoc loco quod primos peccatores
nihil habent quod reprehendant. aqua diluvii exterminavit, quia et ipsi similiter
Vers. 14. Locutus est ad generos suos. Quidam carnis soncupiscentia Deum offenderant. Sodomita
putant Lot habuisse flliasquM viros haberent quos vero graviori supplioio, id est, ignis et sulphuris
appellavit gcncros, et illas cum maritis in Sodomis diluvio perieruut, quia illi, licet mensuram excede-
remansisse, duabus aliis quae sine maritis erantoum rent, naturaliter tamen peccabant cum feminis, isli

patre egressis. Sed aliatranslaliodicitaperto.- Locu- vero, irrationabiliter et contra naturam, ideogravis-
tus est ad sponsos qui accepluri erant filias Ergo non- simo supplicii exemplo damnati sunt.
dum erant generi, sed esse volebant. Vers. 29. Recoidatus est Abraham. His verbis
Versi 17. ialva animam luam. Allegorice Lot fuga ostcnditur meritis Abrahae Lot fuisse liberatum.
de Sodoma, qus juxtaaliam signifleationem ceecitas n licet Scriptura eum appellet esae justum. Sed scien-
interpretatur, signiflcat abrenuntiationem cupidita- dum quia uon perfecte justus erat, sed juxta quem-
tumet illecebrarum sffiouli. Prfficipitur ergo Lot ut dam modum. Sive justus fuisse dicitur ad compara-
fugiat incindium Sodoma> et ne retro aspiciat : quia tionem Sodoinitarum inter quos vivebat, qui omni
omnis post perceptara gratiam vias vitae ingressus immundita et iniquitate repleti erant.
non debet ad ea qua3 dereliquit iterum redire, juxta Vers. 30. Asccndilque Lol de Segor. Quaerendum
quod Dominus dicit in Evangelio prscipiens In illa : est quare, cum ipse petierit ut Segor habitaret, hor-
die, qui fuerit in tecto vel in agro noii redeat relro monte salvaretur, iterum relicta
tante angelo ut iu
[Luc. XVII, 31).Excmplura quoque commemorans Segor montem conscenderit. Scd ex hoc vera videtur
uxoris Lot quee, cum reLro re^piceret, in slatuam Hebrsorum opinio qiii dicunt hanc civitatem lertio
salis versa reraansit, signilicans eos qui post profes- terrs motu corruisse. Hoc sciens Lot timuit ihi esse,

sam servitutis [b] Dei relabuntur ad concupisccntias reputans apud se quia si alliis stan:ibus heec ceciderat

(a) Cod. Teg., quos hospites. {b) Ita uterque cod.

93 COMMENTARIUS IN GENESIM. 94
multo facilius nunc aliis pereuntibus ipsa quoque A Ghristi praetendit qui nos etin praesentiper baptis-
posset perire. Et propterhoc peccatum inGdelitatis, mum vetere homineexuit, et in futuro per resurre-
quia angelo non credidit, dicunt contigisse ei scelus ctionem circumcidit in nobis omnem raortalitatem
incesti. et corruptionem. Namet quod \n octavaAie civmm-
Vers. 31. Palfr nosler senex est. Putabant fili« cisusestlsaacdesignabaturoctava saeculiaElas,quan-
Lotomne genus hominum ubique defecisse,nullum- do generaliter resurrectio mortuorum cslebrabitur.
que virorum remansisse nisi patrem suum. Ideo hoc Vers. 8. Fecit grande convivium. Juxta litteram
cogitaverunt ut ex patre semen servarent. Quarum convenientius fuit ut in dienativitatis vel circumci-
adulterium Origenes multipliciter excusat, quia hoc sionis ejus Abraham epulum faceret. Sed vir pro-
non libidinoso animo sed studio reparandas prolis phetico plenusspirituhocindie ablactationis facere
egerunt. Lot vero inescusabilis est primo, quod maluit. Significabatur enim per hoc, qua tunc Deo
angelo non credidit, deinde, quod vino inebriatus et angelis festivitatem quodammodo facimus quan-
est sicque minus peccatum fuit ei causa majoris
;
do lacto infantiae dimisso in virum perfectum eva-
criminis. dimus et solido jam cibo utimur.
Vers. 35. Ac ille non sensit, nec quando illa accu- Vers. 9. Ludentem. Tradunt Hebraei quod idola
buit, tantumnon
nec quando surrexit. Hoc Judsi in feceritquasiludensquibusinfantiam Isaacdeciperet
g
recipiunt, ut quoties hunc locum legunt compun Beatus quoquo Hieronymus dicit quod quasi major
gantur. Dicunt enim non posse fieri ut homo non per ludum primogenita sibi praesumpserit.Absolute
sentiens concumbat. autem possumus picere quod cum lubricum etlasci-
Vers. 37. Peperilque major filium, et vocavit eum vum facere volebat, sicut ipse erat. Unde et Aposto-
Moab. Moab e.v palre interpretatur.
lushuncludum persecutionemappellat dicens: Sed,
Vers. 38. Minor quoque pepcril filium, et voeavit
tunc sicut is qui secundum carnem natus est perse-
nomen ejus Amon. Amon filius popuiimei, vel filius
eum qui sccwidum
quebaiur spiritum, ita et numc
generismeiinlerpTela.tur.lsl\ fructus sunt ebrietatis,
{Gal. IV, 29).
Moabitae et .\monitK, id est, qui ex patre sunt dia-
Vers. 11. Dure accepit hoc Abraham. Licet enim in
bolo, juxta quod Dominustalibus dicit : Vosex palre
mysterio ista fieri cognosceret,tamen paterno affectu
diabolo estis {Joan. viii, 44). £t sunt fllii populi
erga filium movebatur.
invidentis et persequentis sanctos.
Vers. 14. Bersabee interpretatur puteus septimus
CAPUT XX. vel puteus juramcnti. Sed lucus ille necdum hoc
Vers. 1. Peregrinatus est in Geraris. Geraris terra nomen habebat. Unde et per prffiocupationem acci-
est Palsstinorum. piendus est.
Vers. 2. Misil .Abimelech, et lutil eam. Quaeri .lft/pc!7 Agar puerum. Non quo eum in
Vers. 13.
potest inillajamaetatequomodoamari poteratSara, scapula portaret qui, quando circumcisus est, tre-
cum essetauusdecrepita?Sed hocmirandumpotius, decim annorum sed abjecit eum ab animo et cura
:

quam quferendum, quod tantus decor formae in ea sua eumrepulit. Sic enim usualiter loqui soiemus:
fuerit ut nec senectus ejusdem pulchritudinem jiotue- ahjeci ex animo.
rit derogare. Vers. 17. Exaudivit Dominus vocem pueri. Matre
Vers. 6. Guslodivi te, ne peccares in mc. Cum dixit flente pueri vocem dicituT e.vaudisse, quiaproillo et
Dominus : Gustodivi le, ne pcceares in me, ostendit non pro se flebat, sicque vox matris quodammodo
quiaquitalia agunt inDeum peccant.licet peccamen vox pueri erat. Typice Agar Synagogam designat,
adulterii apud saeculi homines aut leve aut nullum Ismael plebem Judaicam. Portatur Ismael ab Agar :

putetur. et peccator populus Juda;orum gravi maledicliouis

Vers. 12. Filia patris mei, et non filia matris tnse. pondereeervices matris suasSynagogae pTemit.Panis
Aliatranslatio apertiusdicit . A patre, ct non amntrc. quem portabat significat panes propositionis, qui in
Fuerat enim filia Aran fratris Abraham, soror Lot. mcnsa sanctificati erant. /If/waquffi eis defecit signi-
Vers. 16. Hoc erit velamen ocucorum. Id est; in legalem purificationem, sive etiarn carnalem
(icat
funeris praeparatone : Memenitoque te deprehensam. B Scribarum et PbarisKorum doctrinam qua; in pcllc
Hoc quasi jocando dicit monens eam amabiliter ne mortua, hoc est, in carnali observationecor.lineba-
hocauderctfacere,nesimilitcr deprehensavideretur tur etobservaloressuos.juxtalitteram occidcbatnon
Mystice loco hoc Abraham Chrisium significat, Sara habens spiritum vivificiintem. Quod Agar puerum
vero Ecclesiam. Abraham honorabatur propter Sara; sub arhore projectt ecis signilicat qui in Christumex
pulchritudinemet Christuslaudatur in mundoetho- illo populo credentes umbra passionis etcrucis pro-
noratur per Ecclesiam quia sicut Psalncista dicit:
;
tegebantur.
Mirabilis Dens in sanctis suts {Ps. xvii, 30). Ilabebat Vers. 18. Surge, et tnUe pucrum, et tene mantim
Sara virum.sed latebat, et Ecclesiahabet Cliristum, ejus.Hoc cst junge te illi,el anibula cumillo.Sic fa-
sed videturin praesenti receptussecretisccelestibus. ciunt ambulantes simul.Ju.iita litternm inlelligimus
CAPUT XXI. matrcmseabscondissp, quando dixit:A^t)" vidclwmo-
Vers. 4. Circumcidit octavadic. Circumcisio, cum ricntempuerum. Monetcrgo eam angelusut rever-
ob multa» figuras prsscepta «it, specialiter figuram taturadpuerum, ettollateum, nondelerrnerigendo
 ,

95 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 96

vel portando, sed in sua cura et providentia susci- i regnavit Roboam filius Salomoni3,qus dicuntur Ju-
piendo. da, cum quibus erat et tribus sacerdotalis, id est
Vers. 23. Terra in qita versatus es advena. Id est quera secum ducebant stultiliam Ju-
Levi. Asimis
in Palaeslina, Abraham enim in Geraris habitabat dsorumdesignat.Asinus enimquod portabat nescie-
peregrinus. Gerara vero est quae nunc Palxslina bat : et Judaei in libris propheticis Christuiu lege-
Salutaris dicitur ubi natus est Isaac, licet quidam bant, sedvenientem nonintelligebant. Undeetbene
asserant eura ad ilicem Mambre natum. eis dicitur : Exspectate hic cum asino. Usque hodie
Vers. 31. Vocatus esl locus Barsahee. Puteus Se- enim et usqus ad finem saeculi quasi exspectant
ptimus, propter agnas quae ibi immolatae sunt.
se.x Christum cum stultitia sua ut Aposlolus dicit C««- :

Vel puleus Juramenti, quia uterque ibi jaraverat. tas c.v parle contigil iii Israel, donec plenitudo gen-
Subee ulrumque s;inat, ct septem el jurumenlum. tium introcat, omnis Israel salviis ftat {Rom.
cl sic

Hoc quaerendum quid sit quod superius legitur

loco Quod
XI, 25). dicit Postquam adoraverimus, rever-
:

Agarstetisse ad pulcum juramenti quod postea lon- temur ad vos, siguificat quod impleta passione in ul-

go temporefactum est. Needura enim ita vocabatur. lima saeculi setate revertatur Deus, et reconcilietur
Ergo per prolepsin, id est per prasocupationem ac- Judffiis credentibus. Quod autem lertio dic elevatis

cipiendum
.., est:qui —
..,_. modus locutionis usitatissiraus orulis, tres dies tria significant sasculi
,
tempora ante
est in divinis Scripturis, quamvis potuerit esse illo " legera, sub lege et sub gratia. Nam et Dei Filius die
tempore jam puteus. Quod si ita est, tunc per reca- tertio ad nuptias dicitur venisse et aquam in vinum
pitulationem locus iste accipiendus est. convertisse, quia tertio sasculi tempore venit ad con.
Vers. 33. Plantavil nemus in Bersabee. Supra di- jungendam sibi Ecclesiam et legis litteram in spiri-

citur quod nondederitei Deushaeredilatem hpc pas- talem intellectum convertendam. Aries qui apparuit
sum pedis {.ict. vii, 5), ut Paulus apostolus dicil. .\brahae humanitatem Christi ilesignat de quo bene
Sed intelligimus circa puteum fuisse aliquod spa- dicitur quod hxreat cornibus inter vepres, ([uia Chri-
tium terrae quod simul cum puteo injdominium cessit. stus cruci affixus est.manus ejus in cornibus.id est,
in brachiis crucis haerebant. Sive hserebat inter ve-
GAPUT .XXII.
Quod autem aries
pres, quia spinis coronatus est.
Vers. 1. Abraham. Est tentatio
Tentavit Dcus
immolatus est Isaac autem evasit, significat quia
quae probat, non eaquae damnat. Tentavit ergo eum
per humanitatem pati potuit, per divinitatem vero
non quod ipse aliquid disceret cui omnianudasunt
impassibilis mansit. Nam duae sunt in Christo sub-
et aperta, sed ut ipsum Abraham sibi ostenderet ut
stantiae vel naturs. Justa litteram quia aries corni-
cognosceret quants fidei in Deum esset.
bushaerebatinter vepres, inde Judsei in solemnitati-
Vers. 2. Supcr unum montiuin. Hebrai tradunt ^ ^ ^' , . • ,

L bus tubis corneis solent canere, ut per hoc memor

.
. i.
'^

vel autumant hunc montem esse lUoria, m quo

.. • •

sit Deus enrura etrepropitieturillispropter magnam

postea templum Dei et Dabir, id est oraculum est
Abraha3 obedientiam.
ffidificatum. Unde et mons Moria/umt;n s&Mllumina-
Vers. 14. In monie Dominus videbit, Hoc quasi
lus interpretatur.
proverbium obtinuitapud Judaeos ut quoties aliqua
Vers. \2. Cognovi. Id est cognosci feci.
necessitate vel angustia tenentur, dicant In monte :

Vers. 43. Hxrentem comibus inler vepres. Alia

Dominus videbit, vel ut in Hebraeo habetur In :

translatio ipsum verbumponil Hebraicum, diceus:

monte Dominus videbitur, hoc est miserebitur et li-
Rserentem in virgulto Sabee. Sabee condensum vel
berabit nos.
«pwsHminterpretatur, perquod significatdensitatem
Vers. 1d. Per mcmetipsum juravi, dicit Dominus,
virgultorum et veprium inquibuscornibus hsrebat
Omnis homo per majorem se jurat, ut Apostolus di-
aries. Juxta litteram magnum nobis exeraplum da-
cit,Deus autem, quia neminem se habet majo-
tur raagnae obedientiae sancti Abraham.qui cum uni-
rem per setnetipsum dicitur jurare {Hebr. vi, \3
cum filium haberet audissetque aDomino : In Isaac
el seq.).
vocabitur tibi semen, tamen non dubilavit eum offer-
Vers. 20. Melcha soror Sarx. Abraham Saram
re Deo, credens, quod et Apostolus dicit Quod : o.
„11, x- u
.'
./ „, ,„, ,, n dusit uxorem, Melchnra vero Nachor.
mortuis
\
eum posset rcsuscitare xi. 19). .-M- (Hebr. U .. „. .;
Vers. 21. Hus, ex quo terra Hus dicitur in Job :

legorice Abraham DeiPatrishocIocogerit personara,

Buz quo Buxitcs, vocatus est Elia quem
vero, de
Isaac Domini Jesu Christi. Immolatio Isaac passio-
etiam autumantHcbraeiesse Balaam. Gamuel patrem
nem Christi designat. Bene autem dicilur: Ipsepor-
Syrorum. Quod dicit patrem Syrorum non est refe-
tabat ligna holocausli : quia Christus crucem suam
rendum eis qui hoc nuntiabant, sed potius ei qui
bajulavit, juxta quoJ in ejus passione dicitur; Et
longo post tempore scripsit.
bajulans sibi crucemexiilin locum quivocatur Golgo-
tha {Joan. xix, 17). Duo viri qui comitabantur CAPUT XXIII.
cum Abraham, populus Judaorum.Dzioautem ideo, Vers. 3. Heth a quo Hethcei dicuntur.
quia ille populus post mortam Salomonis divisus est Vers. 7. Surrcxit et adoravit. Cum Dominus dicat

in duo regna, in decem videlicet tribusquibus Jero- in lege Dominum Deum tuum adorabis et illi soli
:

boara imperavit, quE vocantur Israel, et in duas servics, quid est quod Abraham homines legatur

alias tribus, Juda videlicet ctBenjamin, superquas adorasse? Sed aliud est, Deum adorare eo modo
91 COMMENTARIUS IN GENESIM. 98
quo solus colendus et adorandus est ; aliud, quo se ^ sus est ut invitatos ad paratam ccenani venire face-
sanctiliominesinvicem vencranturatquesuscipiunt, ret. Misit servus manum sub femoro domini
sui
quaravis non dixeril Doininum Deuin tuum solum
: Abraham, quia doctores summa veneratione incar-
adorabis, sicut dixit : Uli soti servies. Est enim ser- nationciu Christi suscipiunt. Et non super femur,
vitus quae soli Deo debetur.qua; GrKce/n^rmdicilur. sub femore manum ponit, quia carnem Christi a
Unde etidololatraedicunturquirelictocreatorecrea- carne caeterorum hominum longe distare intelli-
lurae serviunt. Nam quod Apostolus dicit Per cka- : gunt. Christi enim caro de Virgine sine labe pec-
ritatem scrvite invicein [Gal. v, 13), de illa servitu- cati nata est. Hebccca qua patientia interpretatur,
te dictum est qua sancti homines se prseveniunt si- Ecclesiaestexgentibus ([ua^ per patientiam virtutes
bique obsequuntur, quK GrcBce t/u/i'n dicitur. Unde suas custodit. Fons adqucm servus stetit signifieat
et servos dulos vocamus. Quod vero in Apocalypsi fluenta doctrinse evangelicae, vei etiam sacramen-
angelus volentem se Joannem adorare prohibuit, di- tum baptismatis ad quod festinabat jam licbecca,
cens vide ne feceris, fortassis aliquod divinum in
: idest, Ecclesia; cum hydria, id est cum Verbi
angeio suspicatus fuerat Joanneset ideo sicutDeum mensura. Dene autem liydriam de scapula super
voluerat adorare, idcirco prohibitus est. ulnas deposuisse dicitur. Per scaputas enim intelli-
Vers. 17. Confirmatusgue agcr est qunndam Epliro- gitur voluntaa bona in qua primum fidem suscepit.
nis. Primum dictum est Ephron, id est confirmatus Per ulnam vero operatio, quE fidem subsequitur.
et perfectus, sed postquam pretium ex sepulturaac- Ornamenta quibus servus Rebeccam decoravit virtu-
cepit, licet cogente Abraham, immutatum est nonien tes et pra-cepta doctorum sunt. Inauris en\m humi-
ejus et dictum est Ephran, id est infirmus vel im- litatem boni auditoris significat qua in dilectione
perfectus.Audiant hoc qui sepulturas mortuorum (o) Dei et proximi proficit. Unde et duus siclos inaures
vendunt. Si enim ille qui licet invitus lamen quo- habuisse dicuntur. Armillx vero obedientiam boni
modo adduci potuit ut pretium de sepultura acci- auditoris, vcl bonam operationem significat. Qu»
peret nominis immutatione damnatus est, multo appendebat decem siclos, quia omnis nostra ope-
magis isti, qui non coguntur, sed ipsi quid exigunt, ratio in decem legis prsceptis consistit.
damnabunturet interperfectosnon computabuntur. Vers. 22. Postquam biberunt cameli. Quod Rebecca
In quo erat spelunca duplex. Mystice spelunca du- non solum virodeditpotum,verumetiaiacamWo4ad-
plex operationem rectam et contemplationem signi- aquavit, significat quia Ecclesia nulli debet subtra-
fioat, contemplativam. Sara er-
activam videlicet et here verbum pra;dicationis, sed sapientibus et stults
go in duplici spelunca sepelitur, cum animafidelis in commune aiinuntiare. Hinc Pauhis dicit : Grx-
cupiditatibus et desideriis saeculi mortua sub boni cis et barbaris, sapientibus et insipientibus debi-
operis et contemplationis tegmine celatur. Unde et C tor sum (R<om. L, 14). Vel aliter. Per camelos car-
apostolus Paulus dicit : Mortui estis, et vita vestra nem nostram debemus accipere. Cameli ergo ad-
nbscondita est cum Christo in Deo. aquantur, quando cura corporis agitur, non tainen
CAPUT XXIV. sed in necessitate, ut Rebecca sive
in desideriis,

Vers. 2. Pone manum tuam sub femoremco. Judaji anima gestare possit.

dicunt, in sanctificatione Abraham, id est, in circum- Vers. 25. Locus spaliosus ad manendum. Locus
cisione jurasse. Sed melius est ut boc ad incarnatio- spatiosus ad manendum quem Rebeeca apud se esse
nem Christi reteramus. Pra;videns autem sanctus pa- dicit lex est naturaiis quam sancta Ecclesia, ante-
triarcha Christum, qui perfectus esset homo etper- quam ad Christum veniret, habebat, qua dicitur:
fectus Deus, de sua progenie nasciturum, sub femore Quxcunque vutlis ut faciant vobis
Iwmines, eadem et
suo prfficepit ut manum mitteret ct juraret. Quia vos facite illis (Matth. vii, 12). Ergo per hanc le-
enim bominem el de sua carne nasciturum prividit gem natunc pr>eparabatur ingressus legi cvan-
ideo diiit Pone manum tuum sub femoremeo. Quia
: gelics.
vero Deum agnovit, ideo subjungit Jura mihi pCf : Vers. 29. llahebat Hebecca fratrcm nomine Laban.
Deum cceli, id est, per divinitatem ejusqui de mea
Laban figuram tenetcarnalium hominum. Hic crgo
carne nasciturus est. D virum vocat dominum ct benedictum Domini appel-
Vers. 13. Igitur ego sto prope fontem aqux. Beatus lat, quia earnales quiquc sanctorum doctortim vir-

Augustinus quffirit hoc loco ad litteram utrum hoc tutes admirantur eosque honorant, nequaquam
ageredebeamusutsignumaDeopetamus.Peneenim tamen ad illorum perlectionem imitandam as-
nihil videtur dilferre ab augurio. ted aliud esl signo surgunt.
aliquo in quo miraculum sit voluntatem Dei quaerore, Vers. 50. .1 Domino egressus est sermo. Quia
aliud.in VQcibusaviumvel mutorum animaliumdi- sciebant Ahraham prophetam esse, idcirco quod
vinationem captare, quamvis. nec illud in summa Abraham a Domino egressum esse dicunt, sive
necessitateprKSumendiim sit. Allegoricc servus etiain ijuia servus Abraham signuni a Uomino quae-
Abrahain chorum significat sanctoruin doctorum. sieratciquemoxsigiuimd.itum fuerat,idcircoDeum
Hicest illeservusqul iiiKvangelioaDomino suo mis- locutum esse di.xorunt.

[a) Uterqus cod vendant.

99 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS. I. — EXEGETICA. too

Vers. 61. Igilur Rebecca el puelLv ejus. Puellas A Vers. 67. IntroTluxit eum in tabernaculum Sarx
quK Rebeccam ad Isaac prosecut» sunt significant mairis suie. Quia Christus Ecclesiam in locum Sy-
fideles animas quae in Ecclesia simpliciter conver- nagogae constituit de qua carnem assumpserat. Ac-
santur, non tamen ad Ihalamum contemplationis cepit eam uxotem. Quia gratiam quam illa quon-
perveniunt. dam habebat novae sponss attribuit, despondens

terra est
aam sihi non habentera maculara, neque rugam.
Vers. 62. llabitabat in australi. Id
Vt dolorem qui e.t morte matris acciderat tempcrarct.
in Gerara. Mjstice puteus videntis et vivcntis {Jereih.
Mors malris Synagogs pro qua Chri-
est infidelitas
XXII, 24) sancta Scriplura est per quam Dei cogni-
tionem accipimus. Ipse videns et vivens qui per pro-
stus multum Unde et in passione dicebat
doluit. :

Tristis est anima usque ad mortem (ilatth. xxvi, 38).

phetam loquitur : Vivo ego, dicit Dominus. Omnia
Via
Non enim pro passione tristabatur, sed pro Ju-
nuda et aperta sunl oculis ejus [Hebr. iv, 13).
daeorum perditione. Hunc ergo dolorem temperavit
quae ducit ad puteum viventis et videntis passio
amore Rcbeccae.quia damnum et expeditione unius
Christi quge nos ad intellectum Scripturarum per-
ducit. Neque enimaliter ea quae in Veteri Testamento
plebis recompensavit fide et salute omnium gen-
tiura.
scripta erant intelligere possemus, nisi in passione
impleta claruissent. Et notandum quod dicit deam. :
g C.APUT XXV.
bulabat. Deambulare namque est eundo et redeundo
iter frequentare. Sic et passio Christi diverso modo Vers. 1. .ibraham vero duxit aliam uxorem Cetu-
et tempore frequentata est. Nunc caiai a Judaeis r:im. Qu.-e interpretatur copulata vel conjuncla. Unde
blasphemiis et contumeliis inseclabatur, nunc cola- traduntHebr£Ei hanc esse.\gar matrera Ismaelis quae
phizabatur, modo conspuebatur : sic et tali modo prius concubina fuerat, sed post mortem Saras
per viam suae passionis deambulubal. Quod Rebecca .Vbrahce legitime copulabatur : quod ideo fingunt, ut
Isaac in terra Australi reperit signiQcat quia sancta excusent Abraham ne jam senex et depositus novis
Ecclesia, relicto frigore infidelitatis, et calore fidei naptiis videatur lascivisse.
succensa ad Christum venit. Vers. 2. Qux peperil. Hi qui de Cetura nati sunt
occupaverunt terram Trogoditen et Arabiam, quae
Vers. 63. Egressus fueral ad medilandum in agro.
Eudemon dicitur, usque ad mare Rubrura.
Quidam codices habent : ad e.xercitandum in agro.
Ismaelem designantur
Allegorice sicut per Agar et
Alia quoque translatio dicit : ul loqueretw in ag/-o.
Ccturam et ejus
Judjei in servitutem generati, ita per
Inclinata jam die.QuiSi vir sanctus jara post nonam
filios designantur hsretici quiin Novo Testamento
horam diei ad vesperam inclinatam egressus fuerat
sub prcetextu nominis Christi male de ejusveritate
solus ut Deo spirituales victimas immoiaret, hoc C
fidei senserunt. Unde bene postea Abraham filiis
est, ut orationes et hymnos persolveret. Allegorice
concubinarum munera largitus fuisse dicitur, hasre-
agermundusest, sicDomino paraboiam suam expo-
ditatem vero solus Isaac consecutus est, quia hare-
nente : Qui seminat est Filius liominis : ager ai>tetn
ticis Christus in praesenti beneQcia scientiae et intel-
estmundus i}Iattli. xiii, 38). Isaac ergo inclinata
ligentiae tribuit, sola autem Ecclesia catholica ad
iam"diead meditandumin agroegressus est : quia
regnum perducitur.
Dei Filius novissima sseculi a;tate venit in mundum,
Vers. o. Assurim in negotialores transfertur. Latu-
justa quod pcr prophetam dictum fuerat Egres- :

sim, assveltnetallacudenles. Lonnm, phylarchos, id

siu es in salutem populi iui cum Chrislo tuo {Ha-
est princeps tribuuni.
bac. ni, 13^. Ut c.vcrceretur, hoc est, passionis suae
Vers. S. Dcficiens ynortuus est. Beatus Hieronymus
certamen impleret. Cumque levasset oculos vidit ca-
dicithoc maleadditum scriptorum vitio.Nequeenim
melos venientes procul. J^er camelum, tortuosum ani-
Je/ifc/us velimminutio .jiisto viro convenit, cum po-
mal et sua struma ponderatum significatur genti-
tius augeri et multiplicari debeat Psalmista dicente:
litas. pravis moribus tortuosa et idololatria praegra-
Justui et cedrus Libani tnulliplicuhilur {Psal.xa,
vata, quse quia ex ipsa reperit quos coleret, quasi
13). Pletms dicrum. Plenitudoin ortu, actu et obitu
strumosum animai gibbum in dorso portabat. In n
sanctorum solet inveniri. Et ideo recte Abraham ple-
camelo enim sedens Rebecca ad Isaac venit,
nus dieruin mortuus fuisse legitur, consummatus et
quia sancta Ecclesia adhuc gentilitatis errore confisa
perfectus erat omnibus virtutibus. Econtra in repro-
et quasi sustentata ad Christi gratiam vocata est.
bis omnia quadam imperfectione notantur. Undeet
Vers. 64. Rebecca conspecto Isaac de camelo de- psa.laxus:Virisanguinumeldolosiiiondimidiabunldies
scendit. Quia Ecclesia cognito Christo se pro suis er- suos {Psal. Liv, 24). Cotigregatus est ad populum
roribus confusa humiliavit. Unde elbene se pallio suum,id est ad niultitudinem praecedentium patrum.
operuisse dicitur, quia confusione et erroris sui ru- Vers. 13. Primogenitnm Ismaelis yabaoth. .\ quo
bore se operuit. Undc et Paulus quibusdam loqui- omnis regio a mari Rubro usque ad Euphratem Na-
tur ; Quem fruclum habuistis tunc in his, in quibus halhxa dicitur.
nunc erubescitisf (Rom. vi, 21.) Nam et Psal- Vers. 18. Ab Bevila. Id est ab India. Coram cun-
mista dicit : Operuit confusio faciem rneam {Psal. ctis fralribus obiit. Id est in manibus fratrum
uvin, 8). suorum, omnibus videlicet adhuc superstitihus,
101 COMMENTARIUS IN GENESIM. 102

et nuUo ante eutn niorte praerepto. F>-atres autem A auxilium mali superantur a bonis el vitia cedunt
pro filiis posuit sicut et eo loco ubi in sequentibus virtutibus.
Jaeob dixit ad Laban: Quid pixcavi tibi, ul infequc- Vers. 25. Qui prior egressu^ fuerat voeatus est

reris posl meWone coram fratribus mcis et fratribus Edom. vel Rutus. Edom enim interprctatur rufus vel
i«!>.Neque enim Jacob ibi alios fratreshabebatquam >-ubcus, a quo tduma;i vocantur. Hi.<<pidus, id est
suos liberos. setosus qoud Ilebraice dicitur Seir& quomons Seir
Vers. 20. De Mesopotamia. Mesopotamia regio vocatus est. Ergo novimus eum trinomium fuisse,
fertilissima est quae sic vocatur Gra!co nomineetiam quia vocatus est Esau, Edom: Seir. Jacob interpre-
ideo quod media sit interduo flumina.Tigrin vide- tatur supplantalor .'yiYslice Jacobgentilempopulum
licet et Euphratem. Nam mcsos medius, potamos videlicet Judaicum supplantavit, id est sub planta
fluviiis dicitur. Hinc hippopotamos equMS Ouvialis misit, quia quasi super eum ascendit,quando ejus

Vers. 2f. Dcprecatus esl pro sua u.rore, Dominus dignitatem accepit.
Vers. 27. Factus esl Esau vir gnarus venandi. Per
promiserat Abrahte quod multiplicaret semen ejus
sicut stellas coeli et sicut arenam maris.Quse multi- Esau vcnalorem hoc loco designantur bomines ter-

plicatio per Isaac futura erat juxta quod Abrahaj rena qu8erentes,et lucris Sfficuli quasi venationi insi

dictum est : In Isaac vocabitur tihi semeyi.Qmd ergo 5 stentes. Qui bene etiam ar/nco/rt fuisse tiicitur,quia
est qijod Isaac sterilem uxorem sortitus est, si per homines quanto plus intima sua negligunt.
saeculi

eumsemen Abrahse multiplicandum erat?Sed scien- tanto ma,.Tisin culturaef studiorerum prssentium

dum quia sancti ea quae orando obtinent sic prEde- occupantur. yflcofi vero simplc.v liabitabat in taberna-

stinata sunt ut precibus impetrent.Hinc est quod culis.Qma. unusquisque sanctuset minus in terrenis

per Isaac multiplicandum eratsemen .^brahte : sed

hoc ipsum orando obtinuit. Nam omnibus justis
praeparatum est ante SEecula regnum t)ei, sed ita
ut orando et laborandoad illud suo terapore perve-
niant.
occupatusintradomumsanctffi conscientice habitat,
nec per exteriora spargitur.Juxta litteram prosim-
plici aWa. translalio habet sine dolo,quod Graece apla-
stes.id est non (ictus dicitur. Sed quomodo sine dolo
erat qui fratrem suum dolo decepit ? Sed hoo ad

Vers. 22. Collidebantur, Septuaginta dicunt : Im- mysterium, non ad malitiam ejus referendum est,
debant et calcitrabant. — Perre.vitque ul consulerel
quia omuia in figura contingebanl (l Cor. x, 11).
Xers.Si.Vende niihi primogenita.Primogenita\d\cun-
Dominum.QuxTiiuv quo perrexerit consulere Domi-
num.Necdum enimtabernaculum.necdumtemplum turomniaquffl vulvammatrisaperiunt.qua; speciali-
terpr\mogenitisliliisdebebantur,Nonnullidicunt pr
Dei ffidificalum erat. An forte perrexit illuc ubi
Abraham altare Domino sedificaverat,aut,ut quidam mogenitavocarivestemquainduebanlurprimogenite
putant, adhuc Melehisedech sacerdos Dei vivebat, ^ ^t sacerdotes fiebant.Hanc igitur dignitatem quam
quamvis possit credi fuis-se tunc temporis aliquem Esau primogenitus accipere debuit cupiditate gulee
sanctum virum ad quem eonsulendum solitijerant superatus minori fratri suo vendidit.Quibus modis
vitio guli^ tentamur?Scicndum autem quinquemo-
pergere ? Potest et illud dici,quod mente et cogita-
tione ad Deum perrexerit,et allegatis petionibus in
dis nos vitio gulaj tentari : prirao, cum quis ante

loco dorraieritjibique per visionem rssponsum divi-

horam dispositam velante necessitatem vultcome-
num acceperit. dere. Secundo cum lautiores cibos requirit. Tertio,
cum accuratius communes cibos vult pr»parari.
Vers. 23. Duxgentcs in utero tuo sunt. Juxta lit-
Quarto, cum comedendo modum excedit. Quinto,
teram duas gentes Idumaeorum et Judfeorum dicit
cum despicabile est quod vile est percipit in ipso
Quod vero in sequentibus dlcW.Majorserviettninori
tBstu desiderii magis ostendit. Hac «pccie victus
iliud tempusquando Esau major Idumasorum servi-
Esau displicuit et reprobatuscst.Hinc beatus Augu-
vit Jacob, id est Judajis.David enim eos tributarios
stinus dicit : « Non ergo immunditiam obsonii,sed
fecit et sic scrvicrunt sub tributousquequo rebella-
immmunditiam timeo cupiditatis; » Mystice Judsi
verunt, juxta quod in libro Regum legitur: licccssit
qui per Esau Bignificantur,carnis su.t voluptatibus
Edom ne essel sub Juda {IV Reg. viii, 20). Mystice
D deditiet terrenis opcribus occupati non solum di-
hi duo gemini duos significant populos,Esau niajor
gnitatem quam in prKsenti habebant dimiserunl
nalu Judaios, Jacob vero minor genlilcni populum
verum etiam illam hcatitudinem qua; cis reproniis-
Major crgo servitminori.quia Judaicus populus di-
sa erat, et omnis eorum dignitas ad gerrtilem po-
spersusper totum orbem servitgentibus,non soluni
pulurn translata est.
corporali servitute,verum etiam quia legem el pro-
phetas ad gentium utilitates scrvat. In nobisetiam CAPUT .\.\VI.
ipsis ha!c rixa duorum populorum agitur cum le.\
carnis repugnat ;icgi menti, cum vitia virlutibus Vrrs, 10: Quare imposuisti ? Id est, quare dcce-
contraveniunt.Nam per majorem vitia designantur pisti ? Hinc imposlores dicuntur
quia plura sunt virtutibus, et seraper numeroplu- Vers. 18. Uursum fodit alios putcos iiuos /odcrant
res vel priores sunt mali quam boni. Sed per Dei scrvi patrissui. Allegorice Isaac Cristum signilieat

(o) Cod,, apotamos. Qum vox cum seqq, deest in ood. Teg,
103 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I.- EXEGETICA. 104

qui, cum venisset per Incarnationis mysterium ad A eum non vidit,signilicat quiaDeusPater vocationem
lorrenlem nostree mortalitatis, fodit puteos id est, genliura per prophetas multipliciter prffidixi sed
aperuit scientiam Scriptiirarum, }'/os fodiehantservi eas quodammodo non vidit; boc est. non misertus
patris ejus Abraham, scilicet Moyses, David, Salo- earum permisitque ingredi vias suas, et errare per

mon et magni voce propheta. Hi enim sorvi Abra- quinque ssculi aetates.Quod vero Jacob non de vena-
ham, id est, omnipotentis Dei cujus fif^urara Abra- tione,sed de domesticis animalibus,id est haedi8,ci-
ham gesiabat. Scd hos pideos Patestini invidentes bos patri paravit designat quiapopulusgentiumnon
terra replevei unt,Palxslini Judsos designantalienos in exterioribus nec in littcralegis Deo placerestu-
a Deo qui Scripturas perruperant terreno intellectu duit sed in se ipso acceptabile holocauslum per
Nam Palpestini alieni interpretantur. fidem et dilectionem obtulit.dieens cum Psalmista:
Vers. 19. Foderunt in torrente el reperere aquam Jn me sunl, Deus, vota tua qux reddam laudationes
vivam. ScTvi Isaac in torrente aquam vivam repere- iibi [Psal. Lv, 12). —
Esau quibus Rebecca
Vestes

runl. Qui sunt servi Isaac nisi Matthaeus, Marcus, minorem filium vestivit.ornamentasunt divinorum
Lucas, et Joannes ca;terique apostoli qui aqnam, praeceplorum, quibus ille prior popuUis quondam
id est, evangelicara doctrinam repererunl etcreden- decorabatur sed illo per infidelitatem reprobato,
;

tibus tradiderunt ? Sed rursum Palwstini jurgati j, c^entes in Cbristum credentes vestiuntur, Domino
sunl : quia Judsi evangeliccB doctrins restiterunt dicente ; .4uferetur a vobis regnum Dei. el dahitur
nec nova condi permittentes, nec vetera purgari genti facienti fructus ejus Qtatth. xxi, 43). Quod
valentes. vero pellibus hsdornm manus etcolli nuda protexit
Vers, 22. Foderunl alium puteum pro quo non designat, quia gentes ad fidem venientes peccata
contenderunt, Pro tertio puteo jam victi non conten- operum non erubescunt.Haedus enim pec-
confitori
derunt, quia, postquam fides Trinitalis sanctse per catorem designat, Domino dicente Staluet oves a :

mundum prsdicari coepit,patientiasanctorum vioti dextris, hxdos aulem a sinistris (ilatth, xxv, 33).
adversariicessaverunt.Unde bene puteonomen inde Quod dicit: Voluntas Dei fuit ut cito mihi occurreret,

positum est ei, lalitudo. Dilatatus est enim verus quod volebam, citam mundi conversionem designat
Isaac, id est Christus fide omnium credenliiim, et Peneenim niodo incredibili intrabrevissimum tem-
notus quidem antea tantum in Juda?a Deus modo poris spatium fides Chrisli per universum mundum
vero dicitur In omnem terram exivit sonus eorum
: nuntiata est.

et in fines orbis terrx verba eorum [Psal. xviii, 5).

Vers. 27. .4ccessit, ct osculalus est eum. Osculum
Moraliter puteos fodimus. qus.ndo divinfe scientiae patris.quo Jacob osculatus est,reconciliationem si-
alta sapimus vel penetramus. Quos tamen puteos gnificat mundi.quam desiderabat Ecclesia loquens
allophyli terra repleverunt profunda C
: quia nobis in Canticis canticorum.dicens: Osculetur mc osculi
Scripturarum investigantibus saepe daemones terre- oris lui [Cant. i, 1). — Ecce odor filii niei sicut odor
nas cogilationesaggerunt,ut a nobis aquam divinae
agri pleni.Odor veslimentorum est fragrantia virtu-
scientia: tollant. tum. Bene autem agro pleno odor ille comparatur,
Vers. 26. Ablmelech et Ochoza. Hic Ochox-a pro- quia sanctorum virtutibus mundus repletus est.
nubus erat Abimelech.Soptuaginta pro Ochozaco//e- Unde et Paulus dicebat -.Christi honus odor siimmus
jium ponunt, ut non sit nomen hominis,sed multi- Deo in omni loco {II Cor. ii, 15]. Ager enim plenus
tudinem amicorum designet, ;e quibus unus erat esl mundus sanctorum bonis operibus refertus.Ibi
Phicol, dux militum. redolenl rosae martyrum,fragranl lilia virtutum,re-
Vers. 33. Bersnhee. Non sicut superius, puteus spirant violie contincntium, ubi etiam florentes
septimus, vel puteus juramenti sed puteus sanctita- vineae apostolorum longe lateque suum odorem
tis, Nam sin littera in samech versa est. propinant.
Vers. 28. Det tibi Deus de rore cxli. Ros leniter
CAPUT XXVII,
cadit etprope sine sensu,ideoque subtilem designat
Vers. 1. Cumque senuisset Isaac et calignverunt contemplationera. Pinguedo vero terrae bona signi-
oculi ejus elc.Diximus superius Isaac typum tenere D ficat opera.Benedicitur ergo Jacob,hoc est gentilis
Dei omnipotentis Palrig, Esau vero primogenitum populus,ut coelesti contemplatione et bonis operibus

figuram habere Judaici populi dc quo ipse ad Pha- possit abundare. Ahundanliam jrumcnli,vini et olei.
raonem filius primogeni/us meus Israel {Exod. iv,
: In frumenlo el vino charitas et fervor novae conver-
221. Desiderat Isaac cibis filii sui vesci et Deus Pa- sationis; in oleo vero misericordiae opera designan-
ter desiderabat bonis operibus illius populi pasci. tur.Possunt etia in frumentoet vino mysteria cor-
Sed illo negligente.et in exterioribus;a)quasi in ve- poris et sanguinis Christi accipi ;in oleo misericor-
natione occupato Rebecca, id est mater gratia, mi- dia Dei,qua genus humanum salvatum est juxta
norem filium,id est gentilem populum, supposuit quod per prophetam dictum est Compuinscet ju- :

prioris locum acdignitatem praeripuit.Quod autem gum a /arie olei (Isa. x, 27), id est jugum peccati
Isaaccaligans oculisJacob filio futura prsdixit.sed ex praesentia misericordiaa Dei.

(c) Uterque codd., ex interioribus.

165 COMMENTARIUS IN GENESIM. 106
\'eT3. 29. Esto dominus fralrurn luorum. Fratres gelus erat,qui ascendebat cum diceret : .Yos pra-
vel filios matris haereticos dicit, vel Judneos, qui dicarnus Christum Dei virlutem ct Dei snpientiam
fratres sunt per invocationem nomiuis Cbrisli, et (I Cor. I, ii}.Descendebat,cum dlceret: Mhil scire
per eadem, qua; nobiscum habent, sacramenta . De me judicavi nisi Jesum Chrislum,
hunc cruci- ct

his in Canticis eanticorum loquitur Ecclesia : Filii fi.tum (I Cor. 11,2). Moraliter, in itinere dormire
viatris mcx putjnavenint conlni me [Cant. i). est in via hujus sajculi ab impedlmento SKCularlum
Vers. 30. Egrcssso Jacoh Viiiit E.iau. Quod vero rerumvel actionum quiescere.Jacob vero dormiens
Esau ad patrem revertitur,populi prioris in finess- angelos vidit quia illi dlvina conspiciunt, qui
:

culi conversionem designat, de qua Psalmista dixe- ab appetitu rerum temporallum oculos claudunt.
rat : Convertentur ad vesperam, el famenpalienturut Ilos oculosbene clausos diabolusaperuit cumdixit]:
canes {P.ml. lviii, 15). Et propheta : Apcrueriint ora In quacunque die comelcritis ,apericntur oculi vcstri,
sua sicut pauper comcdms in ahscondilo. et eritis sciul dii [Gen. iii, 5).
Vers. 39. hi pinguedine terrx et in rore coeli. Vers. 14. Dilalahcris ad orientcm ct occideniem.
Licetomnis beneuii;tio .td Jacob venerit.non tamen Quod Jacob terra promittitur, significat possessio-
vacuus dimittitur Esau.Benedicitur enim in pingue- nem Ecclesiae Christo promissam. Per occidcntem
dine terrx,hoc est in rerum omnium copia ;et in rore interfectio justorum, per or/eH/em exordium bonas
caelidesuper , hoc est in scienlia Scripturarum^quia oonversationis ,
per septentrionem destructio et
hoc adhucille populus,licet sine causa.compluitur. mortificatio peccatorum ; per austrum vcro fervor
Vere. 40 Vivcs ingladio. Per hoc enim significat divinai charitatis oslenditur. In .his ergo Christu»
Judsos crudeliter Christum persecuturos et omnes regnat, et hanc gaudet habere haereditatem.
prophetas et apostoios. Fratri servies. Quia Idumaei Vers. 17. Non esl hic aliud nisi domus Dei. Do-
tributarii fuerunt Israel.qui Jacob vocabalur.rem- muin Dei appellat,quia per spiritum prophetiae ibi
pusque venict.Tempus illud significat quo rebellave- tabernaculum Dei pr*videbat futurum Portas :

runt Judaei ne essent sub Juda. autem co^li adltum divlnae e.xauditionis.Vel rnystice
Vers. 42. Nuntiata sunt hxc Rebeccv. Quis nun- portam cceH diclt egressum per incarnalionem et
tiavitjCumille in corde suo dixit?Utique per spiri- regrebsum. Notandum autem juxta litteram quia
lum prophetiae hoc cognovit.per quem etiani illum nonfuit hoc idololatria, nec ipsum lapidem Deum
majori fratri prreponendum didicerat. appellavit, aut niiUo sacrlficli) coluit.sed signo tan-
Vers. 43. Haran. Hebraice, Sj/rjo. tum et memorla, quod slbi Deus apparuisset, et
quod ibi tabernaculum Dei futurum erat.
CAPUT XXVIII.
Vers. 18. Erexilque in tilulum. Erectio lapidis
Vers. 1. Vade et proficiscere.'k\[aL ha- „
translatio
resurrectionem significat Chrlsti.
bet/uge.Ex quo intelligimus ipsum quoque per
spiritum minas fratris cogaovisse. CAPUT XXIX.
Vers. 10. Igitur egressus Jacob, de Bersabee. Ja- Vers. 2. Vidil puteum in agro. Puteus iste scien-
cob,\it diximus, Christum significat, qui, relictis tiam Scripturam figurat. Tres greges accuhantes
parentibus.id est Juda!is,de quibus carnem assum- circa putenm signiticant simplices et mites, qui
pserat.relicta etiam domo,id est Hierusalem,patria Scripturffl sacrae mysteris satiari desiderant. Lapis
quoque.id est Judoea, relicta, perrexit ad gentes, superpositus puteo tegmen littera» dlsignat, quc
ubi Ecclesiam sponsam acciperet. spiritalls Jacob noster,
aqua tegebatur. Sed id
Vers. il. Tulit de lapidibus. Dormitio Jacob in est : Christuslapidem amovit, quiasuperficiem lit-

itinere mortam vel passionem Christi significat in terc-ediscussit^etspiritalem intellectumin Scripluris

cruce. Lapis quem
suo supposuit, Christus
capiti aperuit.Possumusetiam per'puteum fontem bapti-
eat secundumhumanitatem. Quem Jacob unxit, ut smatis non inconvenienterintelligere.rr^sarc^^^inc-
perhoc aperte Christus demonstraretur. Christus ci(fc«)i/Mdesignant eosqui per humllitalem et sancts
enim Grcece Latine unclus dicitur. Apostolus autem Trinitatisfidem aqua baptismatis purgari qu;crunt.
dicit : Caput Ckrisli Deus Vers. 10. Quam cum vidis.%el Jacob, ct sciret
(/ Cor. xi, 3). Lapis
D consobrinam suam. Qu.-eri potost unde nossot eam
ergo capiti Jacob suppositus humanitatem significat
assumenti Deo conjunctam. Scala quam in somnis consobrinam suam esse,quam nunquam antc vide-
vidit, quKviaerat ad ccelum, hoc est a carne us- ratVSedscire possumus hoc eum a pastoribus dldi-
que ad animam vel spiritum, Christus est, qui cisse, cum quibus antea locutus fuerat. Ideoque
quibusdam provectibuselectos suos sublevando ex moxuteamvidit,cum fiducia in ejus osculumirruit.
carnalibus facitspirituales.Angeliquos viditascen- Vers. 20. Vidchantur pauci dies. Quare dlcit :

dentes et deacendentos.sancli sunt evangelistcc vel Vidchantur pauci dics, cum amatori etiam breve
CiEteri prajdlcatores, qui quodammodo per scalam tcnipuslongc videatur ? Sed hoc dicit propter ser-
ascenduntquando divinllatem Christi annuntlant dura esset, iacilis ei videbatur
vitutera, qns; licct
dicentes In principio erat Verbum [Joan. i, 1).
: proptcr amoris magnitudincm.
Desccnduntvero,quando humilla incarnationisejus Vcrs. 27. Imple hcbdomadam hujus copul.f. Heb-
describunt dicentes Vcrbum caro faclum est, et
: domadam hic septem aniios diclt. Hebdomada di-
habitavUinnolnsilbid., 14). Paulus summus an- citur septem dierum.et septem annorum,et leptiii

Patrol. CXXXI
107 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS. I. — EXEGETICA. 108
septem annorum.Allegorice haedus mulieres duas A 'yfAtsdicitur.IninterpretalionibnsautemHebraeorum
signilicant vitas.activam et contemplativam. Lia nominumdicitbeatus Ilieronymus Gad iaterpretari
/nionosrt interpretatur: significat activam vitara. accindum, vel accinctionem.
Qu« bene lippis oculis, scd fecttnda fuisse dicitur, \eTS. i3. fiSERinlerprelRlur beatusve\ pitiguis panis.
quiaactiva vita minus videt pcr contemplationfim, Xers. li. Reperit mandragaros. Mandragors sunt
sed spiritales Deo parit filios per praedicationem et poma pulchra quidcm et odorifera (a), sed hispida.
bonorum operum exempla. Rachel vero, quae ovis Vers.iS. IssAc-.HAR interpretatur merces.
vel visus principium interpretatur, contemplativam Vers. 20. Z.\bvlo}; hahilacutum lortitudinis inter-
designat vitam simplicem ct quiete gaudcntem, prctatur.
quae illud cernit principium.quod loquitur in Evan- Vers. 2i. Joseph auclussi\ebeatus interpretatur.
gelio : £(/0 principium, qui cl loquor {Joan.^ui, 25) Vers. 33. Respondebil cras justitia mea, Cras pro
Est pulchra,sed infecunda.quia contemplativa vita futuro tempore ponitur.
decora et Deo amabilis, nulla pulvere tcrreni con- Vers. 37, 38. Tollens virgas populeas, ut in aspe-
tagii f<Bdata, sed soli Deo vacans, eique tantum ctu earum conciperent. Cum proposuisset Laban ut
placere qua;rens, nequaquam spiritales filios per varias fetus pecorum haberet Jacob pro mercede,
praedicationem generat. Amat Jacob Rachel, sed _ ille prudentia solertis viri virgaspopuleas et amyg
Liam nacte quia unusquisque sanctus
accipit : dalinas et ex platanis ex parte decorticavil, et ex
desiderat frui quiete contempIativa5 vitae,sed prius parte integrasdimisit,posuilqueeas incanalibus in
necesseestut nocle hujus ssculi exercealur la- quibus aqua putei fundebatur.ut venientes ad po-
bore activE vilK. tandum oves duplici desiderio coeundi et bibendi te-
Vers. 28. Hebdomnda transaela. Non est putan- nerentur,el ipso calorc coitus aspicerent virgas et
dum quod annos servitutis Rachel
post septeni autem extre-
sic varios fetus conciperent.Significat
duxerit uxorem, sed impletis septem diebus post mara partem palrationis,quando .jam totum corpua
nuptias Liae,quibus impletis servivit septem annis. animalis concutitur et finis imminet voIuptatis.Nec
Vers. "29. Cuipater Dalam servam tradiderat. Lia; incredibilehoc videri debet cuiquam,cum bodieque
data fuerat ancillasuperius nomine Zelpha.Racheli in Hispania deequabus hoc idem fieri dicatur.Bea-
vero data Bala nomine. Zelpha interpretatur os tus quoque Augustinus dicit.in libro Hippocratis
loquens ; 'Qo\a.,inveterata. Significant hae dua; an- mediciscriptum haberi,quod,cum quasdam mulier
cillae eos qui vel in activavita vel in contemplativa ^Ethiopissa pulcherrimum et candidissum puerum
non recta intentione bona operantur.nec recto stu- edidisset.et propter hoc lanquam rea adultera du-
dio praedicant,id est non pro Dco, sed pro lavore ceretur ad rnortem, nippocrates[/)l medicus super-
aut commodis saeculi de qualibus .\postolus dicit: C veniens docuit,muIierem ad aspectum rei quam vi-
;

Sunt, qui prsedicanl Christum non sincere {Pilipp. i, deritjVel mente tenuerit, coneipere. Unde jussit
1), Et post pauca Ulrume.v occasinne an pro ve-
: requiri in domoejus.utrumibi imago vel similitudo
rilate Cliristus annuntietur in hoc gaudeo, srd et aliqua esset quam concumbens mulier habuerit.
(/aMifeto (//i(rf., 18). Undc recte Zelpha os loquens Quod et cum itainventum fuisset,Iiberata est mu-
interpretatur.quia talea in ore habent praedica- lier a mortis periculo. .A.llegorice virgse significant
tiones, non in corde, de quibus dicitur Popuhis : sententias Patrum sanctorum,quas ex corporeScri-
hic labiis me honorat, cor autem eorum lovgc est a pturae divinae quasi ex arbore praecidunt. Qus quia
me [ilalth. \\,%). Hala autem inveterata dicitur, rectae sunt^c/rf/t^e vocantur. Has virgas ex parte de-
quiatales,licetbonorum operum fruclusquasibonos corticamus, et ex parte corticera remanere permi-
lilios atierant.tamen quianonrecto studio hoc agant timus.quando Scripturas divinas partim historiali-
adhuc iu veteris erroris conversatione perdurant. ter, partim allegorice tractaraus. Ubi enim histo-
Vers. 32. \'ocavil nomen ejus Huboi. Ruben inter- riam sequimur.corticem dimittimus.Ubi vero histo-
pretatur visio ftUivel videns filium.Simeonjexauditio. riam fugientes allegoricae insistimus,quasi cortice
Vers. 4. Copulabitur mihi maritus meus. .\lia subtractocandoremspiritalisintelligentiaeoperimus.
translatio dicit, persequetur me virmeus. Et est n Has ergo virgas in oculis ovium ponere, est Scrip-
sensus : Quia tros ei filios genui, amabit me ar- pturarum exempla mentibus fidelium proponere.ut
dentissime, et copulabitur mihi, ut nunquam me secundum quod ibi invenerint.vivant, et spiritales
deserat. Inde nomen Levi, id est assumptus. bonorum operum fetus pariant.
Xers.Sb.Gonfitebor^id est laudabo Dominum.Juda CAPUT XXXI.
id est confessio. Vers. 7. Decem vicihus mutavit mercedem. Subau-
CAPUT XXX. ditur meam. Cum enim videret Laban varios fetus
Vers. 6. Jndicavit mihi Dominus. Id est, judicium augeri, mutata conditione dicebatiVolo ut varii fe-
mihi fecit, aequans me cum sorore mea. Mcirco tus meae partis sint.pecus vero uniuscoloristuae sit
vocavit nomen ejus Dan, id esi judicium. Rursus cum videret et nigra multiplicari,
partis.

Vers. 8. ifephthulim, comparalio. mutatarursus conditione hKC sibi assumebat. Tali

\ers. ii. Gab, felicitns vfl furtuna, qase GrKCO modo decom vicibus dicit eum Jacob suam mutasse
{a) God. Teg., oclora. (fr) Cod. Gd.r9i., Hippocras.
 109 COMMENTARIDS IN GENESIM. 110
mercedem. Typii;e Laban, qui interpretatur dealba- ^. turma duarum ancillarum Zelphse et Bals cum (iliis
tio, diabolum significat, qui licet sit suo merito te- suis. Secunda turma fuit Lise et Rachelis et eorum
nebrosus, tamen transfigurat se in angelum lucis. quicum cis erant. Sed qu.-cri potest hoc luco, cum
Vers. 11, 12. Dixitque angclus Dei : Jacoh ! vidi Deus promisissetJacobauxilium suum dicens yoli :

omnia qux fecit tibi Laban. Ex hoc loco discimus timere, ego tecum .\um. et multiplicabo, cur timue-
quod ea qu;o Jacob fecit, non dolo nec fraude egit, rit et providerit saluti sutB, et non potius se Deo

sed divina dispositione, vel etiam quia haec in figura commiserit custodiendum?Sedhocmonemur exem-
gerebantur, unde et angelica visione confortari plo ne Doum tentemus, dum habemus quod pro sa-
meruit. lutenostrafaciamus.DeniqueetJacob,quamvisprose
Vers. .31. Contra montem Galaad. Galand inter- sibi providerit, audiamus tamen quid oransdixerit.
pretatur acerus testimonii. Sed necdum locus ille Vers. 9, 11. Deus patris mei Ahraham, erue me de
ita vocabatur ;
posteaenim ita vocatus est, cum si- manu. fratris mei. Dum ergo et sibi providet, et
bimutuo jurassont Jacob et Laban, et acervum la- Deum orat, dat nobis exemplum ut vitae nostrae
pidum in testimoniiini cungregassent.Ergo per pro- provideamus, et tamen divinum auxilium nobis
lepsin, id est per praeoccupationem locus iste acci- adesse rogemus.
piendus est. Vers. 24. Et ecce vir luclabatur cum ao. Vir iste,
Vers. 35. Quod coram te assurgere nequeo. Natu- qui cum Jacob luctabatur, angelus erat. Luctatus
ra docet ut filii parentibus assurgant et eos hono- autem non complexione brachiorum, sed obnixa
rent. Gum ergo Rachel sederet, et patri non assur- prece,qua obsecrabatur ut se benediceret. Et hoc
geret.excusans se diclt Ne irascalur iominus meus.
: enim Osee prophelaostenditdicens Invaluit adan- :

Causas etiam quas assurgere nequiret, composite gelum.et conforlatus est. Flevit, et rogavit eum [Ose.
significat dicens menstrua sibi provenisse. Hoc est XII, 4). Mystice Jacob claudus et fortis duas partes
enim quod d\cil: Juxta consuetudinem feminarum ac- Judaici populi significat, fideles videlicet et infide-
cidit ?n!7ii. Allegorice Laban diabolum vel mundum les.Claudusenim erat Jacobin infidelibus,sanus et
significat, qui dealbatus et pulcher est suis amatori- fortis in fidelibus. Quod vero nervum femoris ejus

bus. Idola Lahan significant avaritiarn. Dicit enim angelus tetigit, et fmorcin7, moraliter significat quia
Apostolus et avaritia, quse est idoloruin servitus
: quaecunque Deus sua henedictione dignatur, in eo
[Ephes. V, 5). Haec requisivit Laban ab Jacob, quan- omnem carnis voluptatem facit emarcescere.
do diabolus regna mundi et gloriam et honorem eo- Vers. 28. Sed Israel erit nomen tuum. Mulatio —
rum Christo ostendit (q uem Jacob significat), putansnominis benedictiofuit. Isracl autem,quamvis bene
in eo aliquod avaritia; vestigium posse reperire.Sed ab omnibus vir videns Deum interpretari dicatur,
Jacob ignorabat idola, quia Ghristus nullam habuit C molius princeps cum Dco dicitur. Et est sensus Ne- :

raundi cupiditatem Rachel furata est idola, eaque quaquam ullra vocaberis Jacob, sed /srne/ erit nomen
subterstramentaabscondensdesupersedit,quiaEc- tuum, id est, sicut ego princeps sum, sic et tu. qui
clesiaveniens ad Christum,cupiditates saeculi, qui- mecum luctari potuisti.
bu3 antea servierat, quam essent despiciend» co- Vers. 30. Phanuel facies Dei interpretatur. Quia
gnovit, easque per pcenitentiam sedendo, id est se enim ille dixit Vidi Deum lacie ad laciem. ideo
:

humiliando, abscondit.Sessio namque humilitatem locum illum Phanuet appellavit.

significat. Unde Psalmista : Surgite postquarn sede-
CAPUT x.\xnL
ritis [Ps. XXVI, 2).
Vers. 10. .Sic vide faciem tuam, quasi vultum Dei.
Vers, 37. Pone hic coram fratribus meis. Fratres
Iloc ad adulationem dixit, vel magis perturbato
more ScripturE filios appellat.
animoob timorem fratris.Quamvis etiam possetdici
Vers, 40. .'Estu urebar et gelu. Uno verbo quod quia Deum pro aliquo magno viro posuit. Solent
est urehar, ad duo contraria respondit^ad >-Estum et
enim sancti viri dii appellari, sicut Moysi dictum
ad gelu, quia unus effectus est caloris et frigoris.
est : constitui le dcum Pharaonis (Exod. ll.Nam
vii,
Vers. 42. Timor Isaac. Qui ab omni creatura est
et in Graeco non habelur lu Theu cum articulo, quo
timendus.
D divina substantia intelligitur, sed absoluto Theu, in
Vers. 50. Nulius sermonis noslri teslis est ahsque
quo homo significatur.
Deo. Nullus est videlicet exlraneoruin. Vci nullus
Vers. 28. Transiit in Salem, urbem Sichimorum.
absque Deo, quia nullus ejus testimonio compa-
Salcm pro SiV/tembeatus Hieronymus corrupte posi-
rari potest.
tum dicit.Potest etiam intelligi duas esse civitates
CAPUT xxxir. unius nominis Salem urbs JebusiPorum, in qua
:

Vers. 2. Castra Dei sunl hxc. Id est angclica regnavit Melchisedech et alia Sale urbs Sichimo-
;

agmina. Et bene pergenti Jacob ad fratrem obvii rum sed diversis litteris scribuntur apud Hebraeos,
:

fuerunt angeli Dei, ut videlicet per hoc conforla- et diversam habent interpretationem. llla enim Sa-
rctur et non metueret fratrem securus de angelico lem ;)(im civilas dicitur, hac vero Sale consunwtata
auxilio. interpretatur.
Veri. 7. Divisit in duas lurmas, Non, ut quidam CAPUT XXXIV.
putant, in tres, sed in duas turmas populum. Prima Vers. 1. Egressa est Dina. Allegorice Diiio iigni-
141 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. H2
ticat animatn sua sludia negligentem, et aliorum A ritale semen Jacob pertinet. llle enim postea Jacob
factasludiosius inquirentem.Quasi enim egreditur vocatus est. Sancti vero omnes, id est verus Israel
ad videndas mulieres, cum sua intima projicit et in postquamomnemcorruptionem etvetustatem depo-
exterioribus occupatur. Mox ergo ut ita egreditur a non dicetur Jacoh, id est supplantator (non
suerit,
Sichem, id est a diabolo, opprimitur et incestatur. enim crunt vitia quae supplantet), sed potius Israel
Unde bene 0'mAjudicium istud interpretatur. Istud vocabitur.quoniamDeum sicutest videbit,et summa
enim est judicium, ut, quia sponte se negligens beatitudo erit ei visio creaiiovis. Reges de lumbis tuis.
evagatur, mox a diabolo corrumpatur. Id est qui vere reges sunt, semetipsos secundum vo-
Vers. 3. Quod vero anima
dicit, conglutinala est luntatem Dei bene rogentes, qui filii sunt Israel
ejus cum ea, significat animam consuetudine mala per imitationem.
quasi uniri cum diabolo,ut non solum peccet,verum Vers. 14. Erexit titulum lapidcum. Observa quod
etiam peccandi effectu et delectatione teneatur. Sed non A\c\i,libans ei, sed, super eum. Non enim lapidi
et si aliquando7resipiscens constritatur per pccni- sacrificavit, quod idololatrie faciunt, sed Deo super
tentiam, diabolus proponit spes vanas ut utilem tri- lapidem sacrificavit.
stitiam ab ea auferat modo dioens misericordem Vers. 16. Eplirata. Ipsa est Belhlehem, et inter-
esse Deum, modo aliorum facta graviora com- P pretatur/Vuf/w tcrra; Bethlehem autem domus panis
memorans, nunc dicens quasi nihil esse quod interpretatur.
fecit, nunc prolixK vita; lempora ad agendam Vers.18. Pater appellaviteum Br«;amm. Mater,qus
poenitentiara repromittit.Hoc est, quod dicit, /mtem pro illo moriebatur, doloris fiHum appeltavit. Erat
hlanditis delinivit. Sed pastores Ecclesi.x! quasi (ilii enim prophetiaPauli apostoli,qui de illa tribu fuit,
Jacob debentcarnis velanim» peccatum ulcisci,et qui matrem, id est Ecclesiam, persequendo magno
gladio spiritus, quod vcrbum Dei {Ephes. vi, 17), dolorc alfecit. Pator vero, pracvidens illum spiritu
punire, parali semper,secundum Apostolum, ulcisci propheticoconvertendum,vocavitillum/!/iu?n(ie.r/ra!,
omnem inobedientiam [11 Cor. x, 6). Quaeri potest quia de sinistra infidelitatis transferendus erat ad
secundum litteramquomodo Qlii rem tani mignam dexteramfidei et prffidicationis. AllegoriceBf»/nw?»
facere potuerint, quod superius ipse Jacob parvulos in hoc loco civitiitem Jerusalem significavit, cujus

appellavit dicens ad Esau Nosti quod parvulos

: major pars in tribu Benjamin sita erat. Qu» matrem
habeam mecuml Sed sciendum non parvo tempore suam, id est Synagogam, dolore usque ad mortem
ibi moratum Jacob. Nam et tabernaculum ibi fixit, atfecit, quando mundi Redemptorem ad necem po-

et altare construxit, et partem magni agri emit cen- poscit clamans Crucifiijc, crucifige eum (Joan.wx).
:

tum agnis. Perhoc ergo ostendilur diu ibihabitasse Vers. 21. Trans turrim gregis. Gregis turrim dicit,
Jacob, quo lempore et filii ejus [creverunt, et Dina ^ id est gregis.Tradunt Judaeihic postea templumDei
nubilis facta est. Quod Simeon et Levi tantum com- factum. unde turris gregis, id est multitudinis, con-
memorantur in facinore, sciendum plures eos ha- gregationis,vel ccctus appellatur.Beatus Hieronymus
buisse socios, sed isti auctores csedis fuerunt, quo- turrim gregis dicil turrim pastorum, qua; est ultra
rum soror uterina erat Dina. Bethlehem.ubi pastoressancti angelico aflatunatum
Dominum cognoverunt, ubi etiam ipsorum trium
CAPUT XXXV. pastorum corporarequiescunt.De hac turri per pro-
Vers. 4. El inaures, qux erant in auribus earum. phetam pr;edictum fuerat ; Et tu turris gregis nebu-
losa, ad te veniet potestas prima filiae Sion [Micli. iv, 8).
/HnMrrtadornamentumpertinentmagisquamadido-
lolatriam.Nam etsuperius servus Abraham inaures
Vers. 22. .ibiit, ct dormivit cum concubina palris

imposuissedicituradornandamfaciemRebeccffi.Ego sui.Juxta litteram facinus Ruben describitur. Alle-

sciamusvocariphylacteria,qu8eidolisimponebantur.
Vers. 5. Terror Dei invasit omncs per circuitiun
nationcs. Ut promissionem suam Deus impleret,
gorice vero liuben primogenitus Juda;os designat,
quibus primo cognitio Dei facta est, et de quibus
dictum est Filius primogenitus meu^ Israel. Bala
:

concubina legem designat. Quod enim lex percon-

quam ad Jacob habuerat, ideo divino terrore habita-
D cubinam designetur, apostolus Paulus ostendit, qui
tores terra; illius perculit. Neque aliter per medium
per.-\garconcubinam Abraha' dicit designari legem,
illarum nationum Jacob illaesus transire poluisset.
Vers. 10. Non vocaberis ullra Jacob. Ipsa pene
quM in monte Sina data est [Gal. iv, 24). Ruben
verba qua; angelus diserat, dixit et Dominus ; non vero cum concubina patris concubuit, quia Judaicus
populus legemsanctametjustamcorrupit falsistra-
tamen tunc vocatus est Israel, sed praedictum est
ditionibus, atque dignitatcm primogeniti amisit.
ei quod ita vocandus esset. Quod ergo ibi prffidic-

tiim est, hic est impletum. Vers. 26. Hi filii Jacob, qui nati sunt ei in Meso-
Vers. ILCresce et multipticare.Eoc melius ad spi- potamia. Quaeri potest quare omnes in Mesopotamia
ritalemlsrael refertur,qui crescitet multiplicatur in hos natos dicit,cumBenjarain nonsit natus in Meso-
virlutibus.Omnis enim quicunque supplantator est potamia? Potest facilis esse responsio, ut dicamua
^iliorum, mentc Deum contcmplatur, recle Jacob
et per synecdochen csse dictum,id est a toto partem.
vel hrael appellatur. Quod ergo dicit Lltra non :
Vel etiam ideo omnesdicuntur inMesopotamianati,
vocabens Jacob, non ad illum hominem, sed ad spi- quia Benjamin, dicit ibi natus non sit, causaa tamen
 .

113 COMMENTARIUS IN GENESIM. lU

nascendi inde habuit. Ibi enim conceptus est, sed A. Nonenim omnesfratres acousavit,8ed unum solum,
intra Cnanaan natus. Vers. 3. Tunicam polymilam. Id est glutinatam,
Vers. 27. Mambre, Arbc et Hebron. Una est ci- vel orbiculatam, pulchra varietate distinctam. .Alia
vitas. translatio habot, fecit tunicam talarem, quce Grsce
GAPUT XXXVI. podcris dicitur. Synimachus vero tunicatam, id est
Vers. 6. Abiil iii alteram regionem. Hic quceri po- mauibus miro decore vBriatam vel manioa-
artificis
test cur Esau post niortem patris dicatur abiisse in tain, id est manicas habentem. Illo enim tempore
Seir, recessisse a fratre suo cum jam, quando
et maxime colobiis utebantur,id est vestibus sine ma-
venit Jacob, in Seir dicatur habitasse ? Sed fieri nicis.Historia Joseph ad litteram patet,nunc myste-
potuit ut,Jacob fugienle in Mesopotamiam.dolore et riuin investigemus. Josepli ullegorice Christum si-
ira praereptae sibi benedictionis recesserita parenti- gnilicat juxt.i hunianitatem. Jacob diligebat Joseph
bus.et habitavprit in Seir per viginti annos,qu:bus ptus ccEteris fratribus : et Deus Pater singulariter
Jacob absens fuit. Postquam vero reversus est Ja- amabat Christum filium suum praj omnibus Judaeis,
cob,et fratri suo reconciliatur, rursus de Seir cum qui erant fratres ejus secundum carnis susceptionem.
suo.donec patervixit, habitavit cum eo.Isaao
fratre Fecit ei tunicam poUjmilam, id est raultitudine cre-
mortuo, sicut hic dicitur, tulit substantiam domus T> dentium ox omnibus circumdedit illum.dicens per
suB et recessil a fratre s\io. Divitesenim crant valde, prophetam His omnibus velut ornamento veslieris
.•

et simul habitare non poterant. {Isa. xLiv, 18). —

Oderant enim eum fratres stti. Et
Vers. 10. Eliphaz. Iste qui in libro Job legitur Judaei videntes Christum per signaet miracula Dei
EI iphaz The man ites Filium declarari, invidebant ei, et sa;pe in dolo et
Vers. Horrxi liberi interpretantur.
20. Filii Seir per insidias cum eo loquebantur. Quod vero dicit
Hi, sicut in Paralipomenon libro legitur, primo ha- per somnium inanipulum suum stare, et fratrum ma-
bitaverunt in monte Seir,quos expulerunt Idumeei, nipulos suum manipuhan adorare, significat quia
et pro illis habitaverunt. post resurrectionem ab omnibus credentibus cum
Vers. 25. Iste est Ana, qui invenit aquas calidas. fructu bonorum operum adorandus erat. Ipse est
Ilic locus varie ab Hebraeis exponitur. Dicuntenim enimgranum!rumenti,quod permortein seminatum
quidam quod lacum in deserto reperit, quoniam germinavit per resurrectionem, et sic manipulos
facile in illis locis invenilur. Unde et alia translatio bonorum operum protulit per universum
fidei et
dicit : Invenit jamim in solitudine. Jamim Hebraice munduni.Quod vero aliudnarrans soynnium dixitse
maria dicuntur,id est aquarum collectio.Alii dicunt sole et lun:i et stellis undecim adorar«m,qua3ri,potest
quod onagros, id est agrestes asinos, ad asinas ad litteram ubi vel quando adoratus inveniatur a
admitti fecerit, ut inde asini velooissimi nascercn- C patre.qui per solem,et a matre.quae per lunam de
tur.Xonnulli dicunt,quod ad gregem equarumasi- signabatur.Neque enim Jacob,quando in .^igyptum
nos ascendere fecerit.ut ex hujuscemodi concubitu descendit,eum legitur adorasse. Mater vero ejus in
muli nascerentur. Quidam simpliciter aquas calidas Betblehem deluncta fueral. Ergo quia hoc ad litte-
dicunteum in deserto reperisse,quas thermas voca- ram stare non potest, recurramus ad allegoriam.
mus. Hebc enim visio manifeste prophetica fuit de Christo.
Vers. 31. Reges qui regnaverunt in terra Edom. quem sol, luna, stellae et omnis adorat creatura.
Scienduiu quia non omnos reges commemorat qui Mystice etiam sol,id est excellentia et claritas san-
fueruntantequamhaberentregemfiliiIsrael,quoriim ctorum, illum adorat; luna,id est Ecclesia stell» ;

primus fuit Saul,sed hostantum qui regnaverunnt id est singuli quique fidelium,illum venerantur sicut
dum ipse Esau viveret. Deum.
Vers. 32. Balaach (a) fihus Beor. Non est hic Ba-
Vers. 13 etseqq. Missus est Joseph a patre suo,ut
laach qui in libro Numerorum legitur mercede con- greges eorum agnosceret.
qutd agerent jratres vel
duxisse Balaaiu ariolum. Ille cnim rexfuit Edom.
Missus est et Dei Filius a Deo Patre in mundum,ut
iste vero rex fuit in Seir, ct ille filius fuit Scphor,
homines quos sibi destinaverat,quasi ovesad fidem
iste fllius Beor.
D colligerot,et ad asterna pascua dirigeret.
Vors.33./of?a6. Hunc quidam putant esse Job,sed
melius de ejus stirpe Vcrs. 19. Invenit eos in Dothaim. Dothaim defcctio
fuisse croditur, sicut supra
dictum est. interprctatur. Et revera in magna defectione erant

CAPUT XXXVII. qui de fralricidio cogitabant.

Vcra. 'Z.Accusavitfrutrcs suos apud patrcmcriminc Vers. 24. Joseph a fratribua tn cistcrnam missus
pessimo. Putant qiiidam quod accusaverit eos quia est talari tunica spoliatus. Et Christus civrnis tunica
cum pecoribus commiscebantur. Sic Ahvinus in pcr mortem deposita doscenditad infernum.Tunica
Quicstionibus suis.Alii dicunt quod Hubcn pro con- aulcm lalaris moraliter signilicatopus bonum cum
cubina patris solum accusaverit.Quod si ita cst.per rnnsuinmalione. Nam et in sacrilicio Dei cauda
»yn6cdochen,idest a toto partein dobemus accipere. hosti.T jubebatur offerri (Levit. vii, 3). In cauda SBt

(o)Ita uterque cod. ; Vulg., Bela.

ii5 RKMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 116

fln'8 corporis. El caudffihostia ofTerlur,quando vir- A. ''epto felu appellavU jiomen ejtts Onan, et cstera us-
tus inchoata ad perfectionem dcducitur. que, occidit eum Dominus, quia rem dctestabilcm
Vers. 25. Portantes staclen in .ILijyptnm. Slacte lacerct. Judas hoc loco typus est regia; stirpis,qiiiB
gutta myrrha; arboris, quamvis, et ipsa myrra vo- deJuda descendit.Duo filii Judae duo genera signi-
cetur.Extractio Joseph de cisterna resurrectionem ficant malorum hominum, nocentium videlicet,qui
signiiicat Ghristi. signiflcantur per Her, de quo dicitur : Fuit Her ne-
Vers. 27. yenditus est Joseph Ismaelis negoliato- quam coram Doniino, et ab eo occisus est. Unde et
ribus consilio Juflir palri.irchx.XeTidHus est Christus Her pcllis vel pellicus interpretalur. Pellis enim
consilio Juda; Scarioth.et post a gentibus pretio fi- pecoata significat : et primi parentes nostri post
dei (a). In LXX habetur, aureis. Sed melius in He- peccatum tunicas pelliceas legunlur habuisse.Aliud
braica veritate habetur xx argenteis. Neque enini genus est malorum hominum prsstare nolentium,
servus pretiosioris metalli pretio vendi debuit quo id est benefacere, quos significat Onan. Interpreta-

Domitius. Sed hoc ju\ta litteram. Quasrendum est tur enim 7Hc-Bni?' eo)'i(m, subauditur, quibus benefl-
quid ?it quod superius dicit : Mderunt viatores cium pr«stare non vult de quo dicitur, quia se- ;

Ismaelitas venire : et hic dicit,vendiderunt eum Ma- men fundebat in tcrram nolens nasci lilios fratri suo
dianitis. Ismael fuit de Agar, Madiaa de Cetura. mortuo. Et hos ergo qui male faciunt, et illos qui
Ergo vera est opinio Hebraeorum, qui dicunt Agar praestare nolunt, ultio divina condemnat.
et Cituram unamfuisse feminam.Potest et hocdici, Tertium quoquc peperit. Tertius, qui sine uxore
quia superius legimusquod Abraham filiis concubi- erat, et Sela vocatur, illud significat tempus,
narum dederit munera, et sep.^raverit eos a fllio quando Judsi sine rege, sine sacerdote, sine sa-
Isaac ad orientem . tunc hi duo,Ismael videlicetet crilicio erant. Unde et Sela divisio ejus interpreta-
Madian, simul habitare cceperunt ct unam gentem tur.
fecerunt. Vers. li. Thcrislrum genus est vestimenti, quo
Vers. 31. Tulerunt tunicam cjus. Tunica Joseph Palaestini et maxirae Arabics mulieres utuntur.Di-
caro est Christi.quam de Virgine sumpsit et variis citur autem theristrum, eo quod in theri, id est in
virtutum flguris decoravit.Hancin in sanguine hfedi aestate, illovelamine utuntur. Discimus autem ex
tinxerunt.quando invidiam peccali ei facere volue- hoc loco illo etiam tempore alia fuisae vestimenta
mnt, accusantes eum apud prssidem quasi seditio- viduarum, et alia meretricum.
6um et commoventem populum. Vers. 23. Habeat sibi, certe mcndacii nos arguere
Vers. 32, 33. Hanc invenimus, usque, fcra pessima non justitia, sed (ides ap-
non potuil. In facto Jud.-c
devoravit einn.Planctus iste Jacob propheticus plus enim justus fuisset, castitatem servasset.
paret. Si
dolet do JudiEorum perditione quam de fllii sui Jo- C pjjjgg autem in hoc fuil.quia haedum, quem promi
seph, ut putabat,morte. Fera autem pessima popu- serat. remisit. Mystice Judas hoc loco personam
lus eral Jud.-Borum^de quibusolim Psalmista Filii gerit Christi. Thamar, quaa amaritudo vel commu-
:

hominum,denles corum arma et tagittx {P.ml. lvi, 5). tata interpretatur.typus est Ecclesiae, qus in ama-
Vers. 35. I.ugcns in infernum. Hinc beatus Au- ritudine idololatriae versabatur. Sed venit ad eam
gustinus qusrit utrumsolimaliad infernumdescen- Judas, requisivit cum pastore suo Odollamita qui
dant, an mali simul et boni. Aut forte perturbati Hiras voeabatur. Hiras autem interpretatur fratris
animi verba sunt. Sed credibile est fuisse apud in- mei visio, Joannem Baptistam designans, quem
fernum quaedam loca secretiora et minus poenalia Christus ante se praeconem pra;misit. Erat Odolla-
ante passiunem Domini,ad quaetiam sancti descen- mtta, qui interpretatur lestimonium, quia Domino
bebant,quianullusparadi8umingredipoterat,nullus testimonium in aqua Jordanis perhibuit. Venit Ju-
portam regni coelestis inlrare,donec Christus rhom- das ad tondcndas oves. Venit Christus ad homines,
phaeam igneam amoveret. ut eos velleribus et sordibus peccatorum exonera-
Vers. 26. Putiphari eunucho. Hunc alla transla- rct. Tunc Thamar vidif, id est misertus est Ec-
tio non magistrum militias.sed archimagirum,id est clesiic, et mutato nomine et habitu fecit eam de
principem coquorum appellat qui etiam sacerdos Q Synagoga Ecclesiam, de meretrice sponsam. Quod
quomo-
Heliopolis fuisse dicitur. Ubi quasri potest autem non cognovit eam, hoc est quod ipse per
do uxorem habens sacerdos esse potuerit. Nam Psalmistam dicit Poptilus quem non cognovi, ser- :

gerophantae ^Egyptiorum non nisi casti et ab vivit mihi (Psal. xvii, 41). Dedit ei pro arrhabone
uxoribus alieni esse poterant. Tradunt Judsi Jo- annulum, bacuhim, armillam, pignns videlicet vo-
seph pulcherrimum fuisse, et ob hoc ad turpe mi- cationis, justificationis etgloriflcationis, sicut Apo-
nisterium emptum, sed Deus ejus virilia arefecit, stolus dicit : Quos vocavit, hos justificavit ; et quos
necastum puerum corrumpere posset. Tuncfactus justificavit, illos et glorificavit {Rom. viii, 30).

cst sacerdos Heliopolis, qui antea laicalis erat.

Vers. 26. Justior me est. Quia non tradidi eam
CAPUT .XXXVIll. Selu filio meo. Alia translatio dicit, Jtistifcata est

Vers. 3-10. Vocavit nomen ejus Hcr. Rursus con- ex me,id est mei comparatione. Non enim fecithoc

(ffl) Ita iod. Tegerns ; sed Garst., emptus argenteis pretie fidei.
 :

117 COMMENTARIUS IN GRNESIM. 118

desideriovageelibidinis.sedamoregenerandsprolis. A g' porngebat vel propinabat. Hoc minislerium non
Vers. 20. Qiiare divisa est propter te maceria ? Ma- vile fuisseapud antiquos ostendunt fabulas poe-
ceriam vocat membranulam sccundarum. Pliares tarum, in quibus relertur quod Jupiter amasium
autem interpretatur divisio, a quo Pharissi. suum Ganymedem pincernam deorum constitue-
Vers. 30. Zara interpretatur Oriens, vel quia rit.

prior egredi debuit, \el quia ex illius fa- ^ers. 17. Et in uno canislro, quod erat excelsius,
milia multi justi et sapientes exorti sunt. Alle- portare me omnes cihos, qui fiunt arte pistoria. In
gorice per hos duos filios Judae duo populi fi- Graeco habetur, porlare me chondriton {b), id est pa-
gurantur ;
per Zaram, qui primus manum eduxit, nem eibarium. Sed hoc non convenit Pharaoni, ut
Judaicus populusdesignatur,qui quasi manum pra3- cibario pane vesceretur. Potuit tamen fieri, ut bea-
buit, quando se prsparatum ad Dei mandata im- tus Augustinus dicit [e), ut canistra viderelur ha-
plenda ostendit. Citi obslelrix coccinumligare voliiit, bere deorsum panes cibarios, supra quos erant
id est fide Dominica; passionis et crucis illum in- omnia, quae fiunt arte pistoria. Mystice hi duo viri
signire. Coccinum vero, duosunt populi, qui ambo graviter peccaverunt, ut
quod sanguinis habet co-
lorem, Christi indicat passionem. Sed ille marmm
Non esl distinclio Judeei et Grxci. Apostolus dicit :

cruentatam sanguineprophetarum et ipsius Domi- „ Omnes peccaverunt et egent gloria Dei {Rom. x, 12)
ni retraxit, quia fidem passionis ejus recipere no- Sed apparente vero Joseph, alter, id est Judaicus,
luit. lllo tardante, junior egressus est frater, boc non credendo in ligno crucis damnatus est, in li-
est, populus gentilis credendo in Christum ad obe- gno pra;varicationis.
diendum praeceptis ejus se praeparavit. Vers. 20. Tertia autem dies, qua vel ille restitu-
CAFUT .XX.XIX. tus vel ille suspensus est, Dominicam significatre-
Vers. 6. Erat aulem Joseph pulchra facie. Joseph surrectionem; quae tertia die facta est.

diximus Christum significare, cujus pulehritudo C.\PUT XLI.

omnem superexcellit formositatem, de qua Psalnii- Vers. 1 Posl duos annos Pharao vidit somnium.
sta Speciosus forma prx filiis hominum [Psal.
: etc, Septem anni ubertatis, quae per septem boves
xLiv, 3), Et Apostolus : hi quem desiderant angeli pinrjues, et per totidem spicai pUnas alque formn-
prospicere (I Pelr i, 12). Ipsc revera prospere in sas designantur. mystice significant plenitudinem
omnibus agit, el omnia in manu illius diriguntur. septiformis gratia; Spiritus sancti, qusprimis tem-
domina
Vers. 7-20. Post multos itaque dies injecit poribus in apostolis et ca;teris credentibus manife-
oculos suos in Joseph. Mulier bKC typum tenet Sy- stabantur.Sterilitas autem septem annorum sequen-
nagogae, quae habebat virum,legem videlicet ipsam, tium, qu« per septem boves macilentos et per toli-
qua regebatur et docebatur. Haec Christum in ho- dem spicas ienues et uredine percussas ostensa est,
mine, apparentem voluit lenocinando decipere tempus quo in fine saeculi refrige-
illud significat,
quia Synagoga volebat ejus legem {a) carnaliterob- scente charitate etabundante iniquitate erit fames
servare, Sabbatum et omnia quae illi in figura verbi Dei, quam Dominus per prophetam praedixit:
data fuerant, juxta litteram implere. Cui cum Mitlam, inquiens, famem in tcrram non famem pa-
Christus nollet obteraperare, pallium ei rejecit, nis, neque silim aqux, sed audicnii verbi Dei {Amos
quia tegmen litteraj legalis illi dimisit. Unde, si- vni, 11).
cut Apostolus dicit, usque hodie, dum legilur Moy- Xevs.ii. Proiinus educlumde carcere totonderunt.
ses.velamen positum estsuper cor ejus (II Cor. iii, Eductio Joseph de carcere resurrectio est Ghristi,
15]. Sicque illam plebem dimisit Dominus dicens : pcrquamomnem mortalitatemetinfirmitatcm quasi
Relinquelurvobis domus vestra deserta (Matth. xxir, capillorum excrementa projecit, et vestera immorta-
ad gentes transiit cum spiritali Scriptura-
38), et litatis ac Jucunditatis accrpit.
rum intellectu. Accusavit cum mulier, in argu- Vers. 42. Tulil annulum clemanu .uia. Annulus in
mentum marito pallium ostendens, quia Synagoga manuJoseph pontificatum fidei designat.quiiVi manu,
Christum accusabat legis destructorem, ct quia hoc est in potestateChristi constitutusest.Factusest
se Deum dicebat, aequalem se faciens Dco. Mit- D enim sacerdos secundura ordinem Melchisedech.
titurJoseph in carcerem Christus descendit ad : Stola byssina significat sanctam carnem ejus, quos
infernum. Edueitur Joscph dc carcere Christus : de terra virginea: carnis cxorta est, et sicut byssus
surgit a morte. Scd qui solus inissus fuerat in car- diversis passionibus maceratapervenit adcandorera
cerom, non solus eductus est. Nam principem, qui immortalilatis et gloria: sempilern;c. Kt torquem
caliccm porrigebat, eduxil et in prislinum gradum auream collo cw-(;Hm/(osu!7.Torquesaurea,quacoIlum
restituit. Sic et Chrislus rosurgens suos de inferni Joscph ornabatur, sapientiam designat coeiestem,
carcere libcravit. qua; sicut circulus nec initium habet nec finem.
CAPUTXL. Potest etiam portorquein auream bona voluntas et
Vers. 1. Pincerna. Minister vini, qui calicem re- bonorum simplicitas accipi.

[a) Cod. Garst., vol.xvi leg. (e) Lib. I Quxst. in Genes., queeit. 131.
(6) God. Garst. con/i/o». ;Tegern, dontiton.
 :; :

119 REMIGII AXTISSIODORENSIS OPP. PAR? I. — EXEGETICA. 120

Vers. 43. Fecitque ascendere currurn Joseph A posuerit. non obtinuit quod volebat. Consideremus
currum ascendit : quia Christus divinis muneribus et verbaJuda5,quibus se pro puero obligavit : Sinon
dccoratus ad cobIos Clamante prxcone. Pr«co,
rediit. reduxero, inquit, ewn tibi, retts ero peccati omni
qni gloriam ejus annuntiabat, est Joannes Baptista, lempore, et impetravil quod volebat. Ejus enim curse
qui primum adventum nuntiavit, sive tuba
ejus Benjarain commissus est.Videamus ergo ne plus sit

angelica.quieumadjudicium venientempraeveniet. reum esse peccatiquam corporaliter aliquem occidi.

Vers. 45. Vocavit eum salvatorem mundi iingua Vers. 11. Modicum resinx. Resinam gummi dici-
£gtiptiaca. Id est Phonlophoncs. Alia editio dicit, mus, quo nomine generaliteromnesarbores vocan-
vocavit eumpatremtenerum •.palrem, propter sapien- tur ; sed hic intelligitur species quae sic proprio
tiam : tenerum, propterea quia adolescens erat. nomine dicitur5/!/-ac!4.:al.Stiracisgenusest resinae.
Vers. 40. Triginta autem annorum. Haec atas Pro stirace LXX thyniama posuerunt, quod Hebraice
perfecta est in homine, in qua et David rex consti- dicitur NECHOTA. 5/ae/<; guttamyrrhff! arboris. Terc-
tutus est, et Ezechiel exorsus est prophetare. Ipse binthus &rhor, cujus resina similiter voeatur.
quoque Dominus omnium in hac setate baptizatus Vers. 23. Nwn pecuniarn, quam dedisti mihi, pro-
Pharaonem. Quia mundo
ccepitpraedicare. Stetitantc batamego habeo. Non esl mendacium quod dicit se
se prssentavit praidicando etmiracula faciendo.
P pecuniam habere.quam illi invenerant insaccorum
Vers. 51. 52. Manasses interpretatur oblivio summitatc. Virenim sapienserat, utpote sapientis
Ephraim crescensvel frugiter. domini lispensator.et ideononde argenti dixitpecu-
Vers.56. .iperuit Joseph horrea el vendebat .Egyptiis nia, sed dc ea, quae semper datur et non minuitur.
frumenta. Et Christus in toto orbe horrea divini Undepr(i6a/am dixitsecundum quod Psalmista ait
verbi aperuit, eisque vendidit frumenta divinorum eloquia Domini, eloquiu casta,urgentum igne examina-
eloquiorum, accipiens indesalutis illorum prelium. tum [Psal. XI, 7).
C.\PUT XLII-XLIII. Vers. 32. Seorsum Joseph, et seor-sum frvtribus.

Vers.I .Dixit Jacob filiissuis:Descendilein.f:giiptum. Quasi extraneis. jEgyptiis, quasi indignis,.^('0«Mm.

Jaco/i tenet hicfiguram DeiPatris. Fruyncntum Chri- Vers. 34. Major par-s venit Benjamin. Benjamin

stus est, qui se grano frumenti compsra\'\t. Miitit Ja- diximus Paulura apostolum significare, cui major
cobpro frumento in .tgiiptumelDeus Paterde.^^lgypto pars obvenit.quia plus caeteris in prsedicatione laho-
mundi hujus revocavit Filiuni dicens : E.v /Egypto vo- ravit, et ab Jerusalem usque in IUyricum replevit
cartfiVnwi mf!(m( i1/(7^f/i. 11,1 5). Decemmajoresfratres Evangelium Christi.

qui missi sunt.perfectiores designantex plebeJudaica

CAPUT XLIV.
quilegisDecalogum spiritaliternoverant adimplere.
A'erg. 7. Quasi ad alienos durius loquehatur. Non ^ Vers.^Pone scyphummeum inor-e sacci junioris.
est deputandum crudelitati quod sic fratres afflixit, Allegorice per Benjamin ut sspe diximus, Paulus
velquod mutuam cognitionem diu distulit, quiahoc apostolus desigDatur,qui /HHiorvelminimusdicitur,
feclt volens experiri utrum a malitia cessassent qua quia necdum virum agebat in Christo, et in Actibus
eum vendiderant, et an tales existerent erga fratrera apostolorura (cap. vii) adolescens dicitur.Ipsequoque
suum qualem erga se eos fuisse novcrat, quem in de se dicit Egostim minirnus apostolorurn qui non
:

exteris regionibus vcndiderant. sum dignus vocari apostolus quoniam pcr-secutus surn
Vers. 9. Recordatus est somniorum qux aliyuando Ecclesiam Dei {l Cor. xv, 9). Scyphus argentcus,
viderat. Quod videlicet sol et luna et stellffi illum splendor divinorum eloquiorum, quae specialiter
adorarent. Et revera Christum adorat omnis crea- Paulo commissa sunt. Majus enim scientia; donum
tura, et spiritaliter adorat eum snnctorum perfectio. capterishabuit.juxtaquodbeatusPetrustestimonium
Ecclesiae splendor, ct omnis electorum mullitudo, perhibet dicens : S(V!(Z /caffr noster Paulus sccun-
juvenes et virgines, senes cum junioribus. dumdatarn sibi scientinm [h) scripsit nobis. Habebat
Vers. 'i. .ivertitgue se parumperet flevit. Jure Jo- scyphum argenteum, id est divinam scientiam sed :

seph Christum significat, qui lotvirtutibusrefulget latebat intra saccum, hoc est intra legalis litters
castitate,quaamantisdomin8eimprobitatempronihi- D utililatem (c)Sedvenit dispensator,disrupit saccum
loduxit;sapientia,quasecretasomniorumdissolvebat venit .\nanias missus a Christo, dissolvit legalis
et fulura praedicebat. Erat etiam severusincorrigen- litterK grossitudinem,id est caecitatem.Moxscyphus
dis fratribus, pius in fovendis, quorum injurias non resplenduitquiaPauluscuiitinuofiducialiterin syna-
solum non ulciscebatur, verumetiam proillisflebat. gogis agere CLepitprasdicansChristumet occidentem
Vers. 8, 9. Judas quoque dixit : Mitte puerum lcgis litteram adspiritalemtransferens intelleclum.
mecum, usque, reus ero peccati in patrern mcum Vers. 13. Rever,tus inoppidurn. Juxtalitleram non
omni tcmpore. Consideremus verba Ruben, qu» crudelitate fratres vexabat.sed peccatum venditionis
«uperius posita sunt. Ait euim Duos filios meoi
: quod commiserant, purgahal simul etiam ut
in eo ;

interfice, si non redu.vero eum tibi. Et tamen cum experiretur si tales essent erga fratrem suum quales
tammagnam rem. mortem vidclicet illorum, pro- erga se exstiterant.

(a) Itauterque cod. (f) Ita uterque cod. ; forte leg. vilitatem.
(fc)Cod. Teg., sapientiam
 :

131 comme::;tarius in genesim. 122

CAPUT XLV. A minario nasci. Sed aliter veritas se habet. Deus

Vers. 17. Onerantes jamenta, etc. Hoc loco Pha- enim de nihilo creat animas, non de corporibus,
rao typum tenet populi gentilis.qui ga^isurus est de neque de aliis animabus, easque quando et quo-
conversione Judaeorum in fine saeculi, eisque pro- modo vult, corporibus tribuit. Ergo quod dicit:
mitlet copias divinarum Scripturarum,ct medullam Animx qu3s egressx sunt de femorc Jacob, per ani-
Urrx, hoc est suavitalem spiritalis intelligentiae. mas totum hominem debemus accipere, a majore
Vers. 21. Feceruritjue filii Israel ut cis fueral im- videlicet parte, sicut et aliquando ab inferiori par-
peralum. Fratres Josepk apostoli sunt, IVatres te totus homo accipitur, juxta quod Joannes dicit
Ghristi Petrus et Paulus et caeteri. Verbum caro factum est (Joan i, 15), per carnem to-
Vers. 22. Benjamin dedit trecentos argenteas. Hoc tum hominem designans.
est,fldem sanctae Trinitatis et crucis Christi pra- Vers. 28. Misit Judam ante se ad Joseph. Prosmit-
dicanda mysteria. Nam tau littera, qus iiguram titur Judas, qui confessio interpretatur, ud Joseph.
crucis habet, ccc designat numeros.EtPaulus apo- id est ad Christum, quia confessio prcscedit gra-
stolus se dicit :Nihil me judicavi scire inler vos nisi tiam Post confessionem ipse Josephoccurrit,
fidei.

Christum Jesum et hunc cruciftxum (I Cor. u, 2). quia Christi misericordia subsequitur.
Dilecto quoque discipulo mandat : Noli erubescere r. Vers. 34. Viri pastores sumus, et patres nostri.Esc
crucem Christi ncque me vinctum ejus (11 Tim. ii, 8). est justa servitus, ut homines pecoribus dominen-
Accepit et quinrjue stolas optimas, boc est sapien- tur, et pecora hominibus serviant. Xam humanam
tiam etmoderationem quinque sensuum.quaeomnia servitutem aut iniquitas aut adversitas facit. Ini-
ampliora in Paulo quam in caBteris fuere. Ca;teri quitas quidem, sicut Noe maledicens filio suo di-
fralres l)inas stolas acceperunt, ut videlicet Chris- xit : Malediclus meus Chanaan, servus erit fra-
filius

tum Deum et hominem proedicarent, Deique et tribus suis. Adversilas, sicut Joscph (lui venditus
proximi dilectionem tenendam pr^edicarent. factus esl servus. Deteslar.tnr /Egyptii omnes pasto-
Vers. 23. Asini, qui panem et triticum in itinere res ovium. Jure ^Egyptus mundum istum signifi-
portabant, gentiles ad Christum conversos desi- cat, in quo abundavit iniquitas. Abominantur JE-
gnant, qui prius stulti ct ignobiles fuerunt, sed ad gyptii pastores ovium, quia omnis iniquus odio
Christum conversi pabulum verbi Dei portabant. habet justum. In terra Gessen. Gessen dicit (a) esse
Vers. 27. Revi.vil spiritus ejus. Hoc loco Jacob Thebaidem regionem, qua; a LXX Gosf»i vocatur.
typum tenet Israeliticae plebis, quas per infidelita-
CAPUT XLVII.
tem quodam senio labescebat, et jam quasi mor-
Vers. 9. Dies pcregrtnalionis meae. Nota quod
tua erat, sed auditaapostolorum praedicatione.quos
sancti viri advenas ct percgrinos se confitentur,
designant filii ejusdem Jacob, visis etiam miracu- C
quia non habent hic manentem civitatem, sed fu-
lis et charismatibus diviuK [potentiae], quos Chris-
turam inquirunt. Ramesses pars est Thebaidis,
tus, ejusdem plebis filius secundum carnem, fe-
pagus soilicet, qui nunc Arsenoginite (b) vocatur.
cerat, revi.rit, cique se occurrendum praeparavit.
Vers. 12. El alebal eos, etc. Solent quaerere hoc
CAPUT XLVI. loco unde jumenta et pecora viverent.fame per se-
Vers. 7. Filise et cuncta simul progenies. Quod ptem annos omnem terram premonte, maxime quia
dicit plurali numero, filix, a toto partemdebemus filii Jacob dixerunt superius non esse
sibi pabula in
accipere. Unam tantum filiam Dinam habuerat. terra Chanaan,eo quod nulla; ibi essent pluvis. Sed
Vers. 26. omnes animse qu3e ingressx sunt in sciendum Nilum in ^^^>gypto maximas facere palu-
j€gy{dum Juerunt sepluaginfa. Ha3c est Hebraica des, in quibus abundiins herbanascitur jumentis et
veritas. Nam quod in LXX legitur Omnes animx : pabula pecoribustanto fortiliora quanto siccior fue-
fuerunt septunginta quinque, supputatis Jacob liliis rit Nilus. In his ergo locis alcbantur jumenta et
aperte ostenditur non convenire. lili enim qui cum caetera animalia, q.iae plurima erant in ^iilgypto.
Jacob /Egyptum intraverunt,sexagintase.\ fuerunt, Vers. l9.Eme nos in servilutemregiam. Allegoria;
quibus si addam ipsum Joseph et filios ejus, quos omnis ^-Egyptus servus est, et eo ampliua,
in .Egypto genuerat, fuerunt sexaginta novem. Ilis D quo se sponte tradit.Nam lilii Israel et ipsi servi fu-
etiam adde ipsum Jacob, patrem omnium, fiunt erant in .Kgyplo^sed non sponte. .'Egyptii vero spon-
septuaginta. Quod in Actibus apostolorum Lucas tancam subierunl servitutem, eos utique dcsignan-
dicit Descendit Jacob in A^^gyptum in animahus
: tes qui Deum a sua mente excludentes, tradunt se
septuaginta quinque (Act. vii, 14), similis crror cst. servire immundiliae ct iniquitati ad iniquitatem.
Sed quia tunc L.X.Vmajoris auctorilatis orant quam Vers. 22. Prxler lcrram sacerdolum, qux a rege
Hebraica veritas, et ab omnibus Ecclesiis legeban- tradita fucrat cis. Terra sacerdotum sancta cst Ec-
tur, ideo sanclus Lucas septuaginla quinquc posuit. elesia.iii qua sunt vcri sacerdotcs.qui vcram habent
Omnes animx quas egressx sunt de femort Jacoli. libertatem^etnullamspirilalisfamis patiunturpcnu-
Hoc quidam ha;retici ad suum errorem truxerunl riam,quia a rege Christopabulo diviniverbialuntur.
dicenles animas sicut et corpora ex patris se- Vers. 23. Accipite semina cl serite agros. Et Jo-

(a) Ita uterquo codez. (fi^llta uterque codez.

123 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 124

seph noster, id est Christus, hortatur fideles ut se- A CAPUT XLVIII.

mina evangelicae predicationis acciipianl et semnt Vers. 5. Sicut Ruben et Simeon reputabantur mi-
agros, id esl corda auditorum, ut inde tructus bo- hi. Id est. suas per se tribus facient, ut jam non
norura operuni recipere possint. dicitur tribus Joseph, sed tribus Ephraim et Ma-
Vers. 24. Qidntam regi dabilis. Quinia pars, quae nasse. Sicut Simeonet Ruben suas tribus singulas
regibus quinque sensuum custo-
persolvebatur, facient, sic Ephraim el Manasse duae tribus erunt,
diam designat, qu<e Christo consecranda est. Nam et sic tredecim tribus perficientur, Joseph tribu
et in lege prKcipitur orane primogenitum mascu- in duas partes divisa.
lini sexus quinque siclis argenti debere rediini. Vers. 14. Commutans maniisJoseph duos filios pa-
(Exod. Quod vero quatuor partes permil-
xiii, 15). tri adduxit. Ut eis benediceret. Primogeiiitum
tebantur habere, hoc designat quod unusquisque suum Manassen posuit ad dextram patris ;
junio-
in laicali conversatione, hoc est actuali,secundum rcm
Ephraim, ad sinistram. Ille alla-
vero, id est
suum propositum vel facultatem permiltitur vivere. tus spiritu prophetico, prsvidens quae ventura
Vers. 29. Pone nianum tuam sub femorc meo, el erant, posuit dexteram manum super caput junio-
jura mihi pcr Dcum cwU, ut non accipias uxorem de ris Ephraim, sinistram vero super caput Manassc,

filiahus Uuinaan. Ostendit se Jacob filium sancti „ qui major natu erat, manibus in modum crucis in
Abraha; non carne tantum, sed moribus. Ille enim transversura commutatis quia illum videbat mul- :

adjuravit servum suum dicens: Pone manum tuam
sub fcmore meo.jura mihi per Deum cteli, ut non ac-
cipins u.rorem de fliahus Chanaan. Hicsimiliter ad-
jurat filium Joseph, ut non sepeliat eum in .Egyp-
to. Uterque enim incarnationem Christi et prsvi-
debat et fideliter credebat venturam. Quajri autem
tiplicandura, et Jeroboam regem ex tribu Ephraim
futurum. Mystice per hos duos filios Joseph duo
populi signantur. Per Manassen, qui oblivio inter-
pretatur, accipitur Judaicus populus, qui oblitus
est Doinini creatoris sui. Per Ephraim, qui frugiler
vel fecunditas interpretatur, gentilis populus figu-

potest cur sancti patriarchas tantum curam habue-
rint sepeliendorum corporum,cum scirent cadave-
ra et in sarcophagis sepulta et sub nudo ccelo x-
qualiter possc putrescere. Nam et poeta dicit
ratur, qui credendo in, Ghristum fidei et bonorum
operum fructum Domino obtulit, et spirituali fe-
cunditate multiplicatus est. Hio licet posterior Dei
cognifionem perceperit, coustitutus est tamen anle
:

Coelo tegitur, qui non habet urnam. Manassen quia quam gratiam (a) habuerunt Ju-
:

doei et sacramenta Scripturarum atque omnem di-

Sed hoc faciebanl, non quo curam habebant ipso-
gnitatem divina; logis, Judaeis reprobatis, aceepit.
rum cadaverum, quK quoquomodo in tcrram re-
Vcrs. 21. licducetque vos ad terram patrum veslro-
ditura erant, sed ut memoriam sui aliis relinque-
C rum. Magno desiderio patriarcha Jacob tenebatur,
rcnt,sicque eos ad se imitantum provocarent.Nam
cupiens in ea terra sepeliri, ubi passurum Chris-
et Uominus ad Job loquitur Restituelur sicut lu-
:

tum noverat et redimendum genus humanum. De-

lum signaculum, et staljit sicut vestimcntum plicalum
nique, ut ferunt periti sanctorum locorum, ab co
{Job. xxxviii, 1 i). Signaculum, id est homo ad ima-
loco qui Abramium dicitur, ubi Abraham et Isaac
ginem Dei factus, ut lulum per mortem restituitur,
sepulli sunt, usque ad locum Dominicaj passionis,
non tamen temere aut negligenter projicitur, sed
triginta fere millia passuum habentur,ut ipso quo-
sicut leslimentum plicalum tuto loco reponitur, ut
que numero qui in T littera continetur,mysterium
rursum per resurrectionem reinduatur.
Dominica? passionis oslendatur.
Vers. 31. Adoravil Isracl Dcum, conversus ad lec-
Vers. 22. E.ctra fralres tuos. Id est, extra sortem
tuli caput. Augustinus Quod habent quidara Lati-
:

Et adoravil super capiU virgx

quam cum casteris fratribus in divisionibus pos-
ni codices : ejtis in ca-
sessionum accepturus est. Quod autem dicit, (/«um
pite, fallit eos Grajcum verbum, quod eisdem litte-
tuli de manu Amorrhxi in gladio et arcu meo, gla-
ris scriptum est, sive suse, sive ejus sed accentn
dium et arcum appellat justitiam suam, per quam,
dispares sunt, et ab eis qui ista noverunt, in codi-
peracta caede Sichimitarum, a gentibus circumpo-
cibus nou contemnantur ; valent enim ad magnam
discretionem. Ac per hoc quajritur quid sit quod
n sitis Uec se protegente eripi potuit. Alia translatio

dicit, quam tuli in fortitudine mea. Fortitudinem

dictum est. Nam facile intelligitur senem adorare
fastigium virgae suje, quam sic ferebat, ut super
eam caput inclinando adoraret Deum. Sed quod
dicit ejus, aliter sese refert quia post juranien-
;
tum filii sui, ipsi filio virga sunipta iterum inni-
sus eidem adoravit cacumen ejus vel illius. Sanc-
tus vir et Deo deditus senectute gravatus ita lec-
tum in quo jacebat compositum habebat, ut capi-
te ad orientem verso mox si vellet, absque dilficu-
Itate ad orandum se vertere posset.
appellat pecuniam vel divitias quas possidebat,
quas suo sudore vel labore acquisierat.
CAPUT XLIX.
\'ers. 1. Diebus novissimis. Hoc dicendo ostendit
se prophetice locuturum. Licet enim haec verba,
quibus filiis benedixit, ad divisionem possessionis
quam acceperunt in terra Chanaan, pertineant,
specialiter tamen ad Christura, qui novissimo sae-
culi tempore incarnatus est, referenda sunt.

(«) Uterque codex, quia quondam grat.

m COMME^TArilUS IN GENESIM. 126
Vers. 3, 4. Ruben pnmogenitus meus, tu fonHudo A scriba; etsacerdotes Judaeorum dolo et malitia ple-
mea et prineipium doloris mci.QuoA dic\t, princiinum ni erant.Prffividens ergo patriarcha illorum mali-
hoc dcstgnat,quiaomiiis
doloris mei, juxta litteram tiam orat ut in consilio eorum, quod contra Chri-
primogenitus principium est doloris, dum pro eo stum fecerunt,nonyenjaianz>naj)iea,id est voluntas
paterna primum et materna viscera concutiuntur. eius.Occiderunt virum, id est Christum ; Suffode-
horum verborum
Est autem sensus Ruben, qui : riintmurum, id est. corpus ejus clavis confixerunt
primogenitusmeus fuisti, cui omnia primogenita ct et lancea aperuerunt.Murum enim lortissimum ap-
dignitas sacerdotalis ac regia debebantur,quip/-a)r pellat corpus Christi, quod in utero Virginis qua-
fuisli in donis et tnajor in imperioAa.men perdidisti draginta et sex diebus aedificatum est, sicut tem-
hsc omnia., qa\a effusus es sicut aqua impetu mali plum Domini quadraginta et sex annis asdificatum
desiderii.fr^o noncrescas, sive non multipliceris et vel constructum est. Dividam eos in Jacob, et dis-
augearis. Quosensu el Moyses benedicens cum di- perdatn in Isracl.^Son uno sensu divisio et disper-
cit : Vivat Buhenet non moriatur et sit parvus in nu- sio accipienda sunt. Divisio enim in bono. dispersio

meroelnon crescas, vel ut iteres scelus tuum. Haec autom accipitur in malum.Eos enim qui ex illo po-
juxta litteram. Allegorice, Ruben populum Judffio- pulo crediderunt, divuit Deus ab infidelibus,et cor-
rum de quo dictum est
significat, Filius primoge- : r> pori Ecclesiffi conjunxit.lllos autem qui in infideli-
nilus meui hrael. Hic jortitudo dicitur, quia Scri- tate permanserunt,(/!5/jcrf/!V/rt per universas gentes.
pturarum mysteria intellexit. Principium iiuoque YsTS. 8Juda,te laudahiint fratres tui, et reliqua
doloris Dei fuit, quia postquam se Deo serviturum usque, adorahunt Sub nomine Ju-
te filii patris tui.

promisitjfrequenter eum ad iracundiam provocavit dffi hKC benedictio de David accipitur,qui de eadem
murmurando et ejns beneficia fastidiendo. Fuit tribu fuit rex potentissimus.Quem laudabunt fra-
etiam prior in donis,qu\s. iili tradita sunt fideliasa- tres sui, reliquae videlicet tribus. Manus ejus in
cramenta : ct major in imperio, quia quandiu Deo cervicibus inimicorum ejus erat, hoc esl, virtus et
servivit,multis gentibus fideliter imperavit.St'(i ef- • fortitudo adhumiliandam potentiam reliquarum
omnia hffic velocissime
fusus est sicut aqua, id est, gentium. Pene enim omnem Syriam et Pala;stinam
amisit.sicutaqua velociter eCfunditur cum in vase et circumpositasnationes reliquashumiliavit ettri-
contineri non potest.Et quare hoc 1 Quiaascendisti, butarias fecit. Unde cl adorabunl eum filii palris

inquit, cuhile patris tui. Cubile Dei Patris Chrislus ejus, vel fratres videlicet,vel omnis Judfeorum po-
est secundum humanitatem, in quo requiescit ple- pulus, viJentes Dominum esse cum illo. Mystice
nitudo divinitatis. Hoc cubile plebs nelanda ascen- Judas Christum significat, qui est verus conlessor,
dit, quando contra Christum insurrexitet ita eum sicut in Evaneelio ad Patrem dicit : Confileor tihi,

ad mortem expetivit. Stralum quoque Dei macula- ^ Patcr, Domine cceli elterrx {Matth. xi, 25). Hunc
vit,quando Christura peccatorem, Samaritanum et laudant fratres sui, omnis videlicet justorum multi-
daenionium habere dicebat. Unde meruit audire : tudo.non comrauni laude.sed speciali etdivina, si-
Noncrescas, sed potius minuaris, et per omnes cut Deum et Dominum suum. Ejus manus est m
gentes minuaris. cervicibus inimicorum suorum. Ut eos humiliet et
Vers. 5. Simeon et Levi,vasa iniquitatis bellantia. suae fldei colla eorum subdat. Hunc adorabunt filii

Hi duo fratres Dins fuerunt,quiobstrupuni sororis patris ejirs. Id est sancti, quos ipse deditesse filios

saeviendo foederatam civitatem subverferunt cassis Dei ct fratres ejus.

habitatoribus. Hos vocat vasa iniquitatis, hcllantia, Vers. 9. .Mprxdatn, fili mi, ascendisli. Ha>c qu«
id est instrumenta iniquitatis./»
corum non consilio tradita sunt tam de David ad litteram.quara et de
veniet anima mea. His verbis ostendit non esse sus Christo spiritaliter pertinent, quem per apcstro-
voluntatis ut Memor et Sichem innocentes cum crn- phen patriarcba alloquitur:.l(/ prxdam.fili mi,ascen-
teris occiderentur. Non sit anima, id est voluntas disti.Christusad pr:rdam ascendit. quia. contra dia-
et consilium. bolum pugnaturus vcnit.uteos quos captivavcrat,
Vers. fi, 7. Occiderunt virum. Id est Hemor et Si- eriperet.Quod autem dicit, (r.vrcn^/u^', confidentiam
chem. Suffoderunt murum, hospit<B civitatis. Quod D et securitalem Creatoris oslendit. Ipsc requiescens
autem dicit, dividam eos in Jacob, et dispcrdam in accuhuitutlco, quiain spe firmissima (a) resurrec-
Israel, significat quiatribus Levi non habuit pos- tionis mortem suscepit, quam in potestate habuit.
sessionem cum aliis tribubus. sed parvas urbos in- liequievil ul caluliis lconis, quia tribus diebus in
teralias tribus ad habitandum accepit. De Simcone sepulcro jacuit.Fcrunt cnim physicidecatulo lconis
quoque legitur quod nullum posscssionis prnpria? quod natus tribus dicbus dormiat, tertio tandcm
funiculum habuerit.sed dc possessione Juda; aliquid die magno rugitu patris excitatur. Sic et Christus
acceperit. Mystice Snn^-on(?< tciif' principes Jud>To- tribusdiebus dormivilin scpulcro,et tandem tertia
rum designant, qui contra Ghristum bellabant faci- die a Deo Patrc excitatus cst, rii.jus rugitum Psal-
bus invidia; succcnsi. Unde merito vasa iniquilatis mista describit dicens :Exsurgc.gloria tnca,c.v.^urgc,

appellantur, quia sicut vasa liquore implentur, sic psalterium et cithara [Ps. cvii, 3). Et rcspondit

{a Uterque cod., firmtssimx.

 127 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 128

ipse : Exsitrgam dilucido. Quis suscitavit eum ? Nul- A pellatur, id est serpens cornutus propter dolos et

lus videlicet nisi Pater et ipsa divinitas qua huma- venena malitiae.Equum vero vel equitem Chrislum
nitas ejus plena erat. accipiunt secundum humanitatem. Cujus ungulas
Vers. 10. Son aujcretur sceplrum de Juda et dux coluber vel cerastes momordit.quando morti ejus
de femore ejus.donec veniat qui mittendus est. Patet insidias paravit. Ut caderet accensor eju-i retro,hoc
omnibus hoc de Christodici.ad cujus usque adven- est, ul Christus per raortem redigereturin pulverem
tum principes de tribu Juda exstiterunt in populo sicut caeteri homiues. Quasi enim retro cadunt,
Judsorum. Nam Herodes, sub quoDominus natus quando permortem in terram,de qua sumpti sunt,
est.alienigena eratet proselytus. Jara enim venerat redeunt. Sed quia prnevidit cum prophetico spiritu
qui mittendiis erai.Elipse eiit exspeclatio gcnlimn, tertia die resurrecturum,ideo dixit Salulare tuum :

ut quae pretioso sanguine ejus redimendae erant. Li- e.vspectabo, Dominc. Sed melius hsc verba ad Anti-
gansad vineam puHumsuutn.el ad vilem,o fili mi,ad- christum referuntur, qui de tribu Dan nasciturus
nam suam. Hic aperte ostenditur quod non de Juda est. Unde tribus Dan recte in deserto in aquilonari
sed de Ghristo ista dicantur. Nam cum de Juda vi- parte castra metata fuisse legitur, illura ostendens
doatur loqui, tamen ad ipsum Judam conversus qui dixit : Sedebo inmontetestamenti,in lalere Aqui-
quasi de alio dicit tigans ad vincam pullum suum.
.•
t> lonis. Hinc ergo Dan coluber et cerastes appellatur :

Vineam chorum appellat apostolorum, qui quasi roluber propter dolum cerastes propter potentiam.
palmites de unaet veravite succreverant.sicut ipse Antichristus enira, quos fraude decipere non pote-
in Evangelio Ego sum vilis, vos palmites. Pullus
: per potentiam sasculi quasi cornutus serpens
rit,

vero, gentilis populus, quem ad vineam ligavit, sibisubderelaborabit..4ttendendum vero quod dicit,
quando per apostolicam prsedicationem populum colubcr in via, cernstes in semita. Nullus ignorat
domuit,utiIlorum fidem et doctrinam sequerentur. viam latiorem esse quam semitam. Ideo per viam
Asina vero Ecclesia est ex gentibus congregata, designantur lata itinera saeculi gradientes, quos
quondam stulta et oneribus peccatorum prsegra- quasicoiufterAntichristusoccultemordendodecipiet
vata, ((j) sed postquam fidem Christi recepit, versa w semita vero sancti per angustam viam ad vitam
vice jugura diaboli projecit et onusChristileve sus- tendentes, quosquasi ccrds/fj; per potentiam oppri-
cepit.llanc asinam ad vitem Ligavit, quia Ecclesiam met. Mordens ungulas equi.Fjquus hoc locomundus
ex gentibus vinculis charitatis sibi conjunxit. ia!'«- accipitur, qui superbiam et ambitionem in cursu
bil vino stolam suam. Stola Ghristi caro ejus est, labentis temporis spumat. Ungula autem extrema
quam vino lavit quod de botro in cruce pendentc pars pedisest.pes extrema parscorporis.Quia ergo
expressum est,quia videlicet carnem suam sanguine Antichristuse.^i-treraamundi temporacapere quajrit,
passionis susperfudit. C ideo ungulas equi mordere dicitur. Ascensor autem
Pallium gentes signilicat,quibus Christusindutus hujus equi est omnis quiindignitatibus et potentia
estjuxtaquod ei per prophetam dictum eet His : saeculi gloriatur. Cerastes ergo,id est Antichristus,
omnibus velut ornamento vcsticris [Isa. xux, 18). equi ungulas mordet, ut ascensor retro cadat:quia
Pallium ergo suum lavittn sanguine «iii^E.quiapopu- ad hoc extrema mundi tempora occupat, ut repro-
lum gentium suo redemitcruore.llinc Joannes:^^! bos secum adsternam damnationera trahat. Retro
dilexit nos, et lavitnos a peccatisnoalris in sanguine enim caderereprobrorumest sicut econtrain faciem
suo (Apoc. 1, 5). cadere electorura.In faciem cadereest de perpetra-
Vers. i2. Pukhriores sunl oculi ejws vino. Oculi tis malis erubescere, quiaqui in faciem cadit, ibi
Christi apostoli sunt et evangelista8,qui nobis spirita- cadit ubi videt ;
qui vero retro, ibi non
oadit ubi
lem scientiam infuderunt.Vinum vero austeritatem videt. Et ideo rel7-o cadere est in aeternae damna-
legalis observantiaj designat.OcM/t ergo Christi vino tionis foveam, dum ignorat, ruere. Quidam hunc
pulchriores suni, quia doctrinaevangelica clarior est looum sub persona Dan de Samson fortissimo ad
legali traditione. Dentes vero sancti praedicatores litteram accipiunt,qui fuit de eadem tribu et judi-
sunt,qui sicut dentes cibo3,ita infideles a suaduri- cavit Israel multis annis.Hunoergo comparat colu-
tiacomminuunt, ut in corpus Ecclesiae recipiantur. j)
bro et cerastaj. Sicut enim serpentes transeuntibus
Lac vcro est legalis traditio, qua Judasi tanquam insidiantur, sic Samson ncminem hostium sinebat
parvuli nutriebantur,non valentes recipere solidum per suam transire possessionemvel malum aliquod
cibum. Dentes ergo lacte candidiores sunt; quia ibi facere. Sed et si quis fretus agilitate vel fortitu-
prsdicatores Novi Testamenti pr»cellunt legis do- dine mordebat ejus ungulas,hoc est,magna virtute
ctores.Et benecandidi dicuntur, quia qui aliosdo- eum superabat, et retro illum fugere compellebat
cent, mundi et ab omnilabe peccati immunes esse quasi equitem retro faciens cadere de equo. Quod
debent. autem dicit : Salutare tuum exspeclaho, Domine,
Vers. 16. Dan judicabil populum saum. Haec verba, sensus talis est: Cum, inquit.viderem Samson for-
quK sub persona Dan dicuntur, quidam de Juda tissimum tam magna facere,et Philistaeos.qui tunc
proditore acoipiunt,qui recte coluber etcerastes ap- praeerant Israelitis, devincere, in mandibula asini

(e) Codd., prxgnata.

129 COMMENTARIUS IN GENESIM. 130

mille viros occidere, portas Gazae civitatis humeris X (iicit :Gad accindus prsiliabitur ante eum. id est

impositas in montem deferre, leonem veluti hcedum antc populum e.t postquam reversus fuerit,
; accin-
occidere, cum haec et talia facientem viderem, pu- fjetur iterum retrorsum contra nationes. Allegorice
tavi eum csse Christum. Sed rursum eum viderem Gad Cbristum significat, qui primo adventu suo,
eum amoribus meretricis dccipi, et cum viderem quando occuUus venit, accinctus est ut praeliaretur
eum occisum non resurgere, intellexi non cum esse contra diaboluui, et accingelur («) relrorsum In se-
nobis repromissum Christum. Ergo tuum salulare cundo advenlu suo. quando manifestus adveniet, ut
exspectabo, id est Jesum, qui salutaris vel salus in- judicet mundum, et singulis sccundum merita sua
terpretatur. reddat.
Vers. 13. Zabulon in littore marisfiabilabit. Juxta Vers. 20. .iser, piniiuis panis ejus. Hsc verba ad
litteram praedicit patriarcha possessionem quam ferlilitatem possessionis juxta litteram pcrtinent.
tribus Zabulon tenuit. Possedit enim littus maris Allegorice vero 4sf)', qui beatus \-e\ pinguis panis in-
Magni pertingens usque ad Sidonem mariUmam civi- terpretatur, eumdem Christum designat, cujuspanis
tatem. Allegorice Zabulon Ecclesiam significat, quae pinguis est, id est corpus ejus, quo ad aeternam vi-
ereptade fluctibus saeculi fruitur solidilate littoris, tam reficimur. sicut ipse dixit : Ego sum panisvi-
et est in statione navium, quiaEccIesia dilataturper r^ vus, qui de ccelo descendi, et do vilam huic mundo
populos genlilium, quos Sidon, qufe venatio inter- \loan. VI, 3.5). Ipse prxbet deticias regibus, id est

pretatur, designat. sanctis, qui motus corporis sui bene regern nove-
Vers. 14. Issachar. inquit, asinus forlis. Asinum runt. His prsebet delicias, id est suavitatem verbi,
fortem vocat juxta litteram, quia laborabat io ve- sivo etiam se ipsum, quia Asevdelicix interpretatur.
hendis mercibus ad mare. Acrubat in lerminis,\\<ie- Vers. 21. I\'eplitalini cervus cmissus. Cervus emis-
licet juxtapossessionem Xcphthalim. Hebrasi dicunt sus vocatur propter fructus temporaneos, qui apud
quod assidue homines illius tribus operabantur in illos citius maturescunt ; ideocymu emissus, id est

divinffi legis meiitatione, et ideo asinus fortis voca- velox vel fugax, vocatur. Alia translatio dicit, Pie-
turpropterassiduumstudiuminquirendaesapientiae. phtalimager irriguus. SigniC^cfii autem aquas cali-
Issachar asinus fortis. Quia. possessionem
dixerat das qus in illa tribu sunt. Vel etiam propter lacum
Zabulon in maritimis locis fuiuram, reditadmedi- Genesar hoc dicit, qui apud illos est. Hebra;i tradunt
terranea, et prffidicit possessionem Issachar, quod Tiberiadem civitatem in hac tribu esse, in qua sunt
fertilissima futura esset, ct negotiationibus abun- doctores legis. Et hoc est quod dicit, dans eloquia
daret. Mystice /s5af Aa?'popuIum gentilem significat, pulchritudinis. Mystice Nephtalim apostolos desi-
qui quondam stultus et ignobilis pr«gravabatur gnat, qui de tribu Nephtalim et Zabulon a Domino
oneribus peccatorum. Postquam vero Christum co- C electi sunt, juxtaquod praedictum fueratperlsaiam :

gnovit, ccEpit accubare in terminis, hoc est, re- Primo tcmporc alleviata est terra Zabulon et terra
quiescere in spe promissa; felicitatis, quam exspe- .\epbtalim [isa. ix, 1) quia primo Dominus in his ;

ctat in termino, hoccst, in fine saeculi. Vidit enim locis praedicavit, et tunc alleviata est terra eorum,
requiem, quod esset bona, illam videlicet, quaj in alia sublato gravissimo jugo diaboli. Ergo Nephtalim
vita omnibus sanctis repromittitur. Vidit terram, cervus (;»nM!(Svocatur,quia apostoli velocissime per
quod essei oplima, esim, de qua Psalmista dicit :
universum mundum disourrerunt, et ipsi sunt filii

Crcdo videre bona Domim in terra viventium (P.sal. excussorum missi de manu Domini, velut sagittae de
XVI, 13) ; et ideo supposuit liumerum ad portandum, manu potentis [Psal. c.xxvi, 4). Ipsi dant eloquia
quia pro adeptione patrife coelestis libenter omnia pulchriludinis, id est verba praedicationis divinae.
tolerat saeculi adversa. Factusque est Iributis serviens, Yers. 22. Fiius accreseens Joseph, fihus accre-
quia censum fidei et bonorum actuum Christo sccns. Josepii auclus interpretatur, id est multiplica-
reddit. tus virtutibus et sseculi dignitate. El cnim deconis
Vers. 19. Gad accinctus prseliabilur. In Deutero- aspeclu. Unde et a principe .Egypli emptuiest. Fi-
nomio legimus tribum Gad cum tribu Rubenet di discurrerunt super murum. Uicunt UcIirKi quod
tiai

midiatribuManasseposscssionem trans Jordanem j)

quando Jpscph venumducebatur per Ileliopolim
accepisse, tradente sibi Moyse, ea tamen condi- civitatem ^Egypti filix, id est puella; /Egyptiorum,
tione ut non ante in domos suas revertcrentur do- discurrebant per murum civitatis, admiranles ejus
nec ca;teri fratres eorum possessionem acciperent. pulchritudinem. Qui qualis fuerit, et hoc conjici
Sicque isti accincti, id ciit expediti ad bellum vel potest quod femina;, quarum proprie pulchritudo
praeparati, perrexeruntante fratrcs suos. Cum crgo e-t, eam Joseph mirubantur.
in
reversi fuissentperacto bello, ct quiete reddita in- Vers. 23. Sed exasperaverunt cum, el jurgati sunt.
venerunt filiossuos, quos parvos in sua possessione Propter somnia qua3 viderat, dicentes : Numquid rex
dimiserunt, gravissimo bello impugnariacircumje- noster eris? — Inviderunt itli habentcs jacula. Ipsi
ctis hostibus, et tunc iteruni ncccssc fuit eis ut se sauciiiti jaculis invidi;c inviderunt illi. Unde etven-
accingercut et bellum prajpararent. Hoc est quod diderunt eum in .EgyptQ.

C. Qargt,, accingeretur.
131 REMIGII ANTISSIOUORENSIS OPP. PARS. I. — EXEGETICA- 132

Vers. 24. Sedit in forli arcus ejus. Id est virtus A patris liii confortalie sunt benedictionibus patrum
ejus e', spes ejus sei/ii, hoc est stabilita esl inforti, ejus. Iloc est, ilias bcnedictiones quibus Deus Pater
boc est in Christo. Et dissoluta sunt vincula bracliio- Filium benedixil, confortata; sunt et prtevaluerunt
riim ejus per manus potentis Jacob, id est omnipo- omnium sanctorumPatrumbenedictionibus.NuUus
tentis Dei. Indt, id est ex Jacob progenie, egressus enimjustorum Christo exaequari potuit, quia ille
esl lapis, id est Christus ; egressus est pastor, id est per naturam est Dei Filius, caeleri sancti per ad-
Christus, qui esl et lapis Israel, id est firmitus et optionis graliam. Donec veniret desiderium collium
robur omniiim Deuni conlemplantium. seiernorum. Colles aeternos patriarchas et prophetas

Vers. 25. Benediclionibus cceli desuper. Quod di- dicit, qui non jacentin terrenis, sed sublevantur ad
cit, benediclionibus desuper et abijssi, omnium re- coelestia. llorum (/t'Si(to'!«»i fuit, quo desiderabant
rum copiam perhaec duo significat, tertilitatem videre adventum Christi. Fiant istm benedictiones in

videlicet terra;, temperiem et proventum coeli, hoc capite Joseph. impleantur in Ohristo. Et in
Id est,

est aeris. Per bcnedictiones uherum et valvx multi- vertire Nazarxi. Id est Christi, qui est verus flos
muniJitiffi, in quo primum benedictiones factffi sunt,
pllcandara designat stirpem ejus maxime propter
Ephraim, cujus multiludo usque in immensura au- et ab lioc vertice descenderunt per omnia membra

cta est. AUegorice Joseph Christum significat. Ac- p Ecclesia; usque ad oram vcstimenti ejus, id est
crescens dicitur, quia crevit in fide gentium. Ipse usque ad novissimum electum.
est enim de.corus aspectu, quia speciosus forma prx Vers. 27. Benjamin tupus rapax. Hunc locum ita
Hebrffii edisserunt. Allare quod in templo erat Do-
filiis hominum [Psal. xLiv. 3). Filiaj, quac discurre-

runt per murum admirantes ejus pulchritudinem, mini, in parte tribus Benjamin situm erat. Hoc ergo

animae sunt sanctorura, super soliditatem fldei con- aitarevocatlupum sanguinariumetrapacem propter
hostias quae ibi mane offerebantur, et igne, qui erat
stitutae, quaBadmlrantur pulchritudinem Christi, et

tanto eum amplius diligunt, quanto majoris fragiii-

semper in altari, devorabantur. Hoc est quod dicit :

tatis sibi sunt consciff;. Discurrunt super

Mane comcdel prxdam. Quod vero sequitur Vespere
murum, :

dividet spolia, ad sacerdotes pertinet, qui ea quoeper

hoc estsupersolidilatera fidei, vel super insuperabi-
lem firmitatem divinarum Scriplurarum, ut ibi pos- diem de s.icrificiis altaris a populo consequebantur,
vespere interse dividebant. Et hoo seoundum illos.
sint videre pulchritudinem Christi.Seof e.xas;3era!Je-
rum euni et jurgali snul.Woc de Judasis dicitur. qui
Nos vero de Paulo apostolo dictum accipimus, qui
exasperaverunt Ghristunri dicentes eum Samarita-
fuit de tribu Benjamin, et quasi lupus rapa.x perse-

dc-emoniacum.
cutus est Ecclesiara primo tempore. Unde et in
nura et //a/)CTto- jacula invidiaj, qui-
bus seipsos vulnerabaot. Unde et Psalmista Dentes :
Psalmo dicitur : Ihi Benjami^i in mentis cjccessu

eorum arma et sagiltx, ei lingtta eorum gladius acu- ^ (Psal. Lxvii, 28). Hic ergo mane prcedam ooraedit,

/«5 (Psal. Lvi, 5). — Sedit in forli arcus ejus. Id

quando sanctos laniabat, ct acceptis a principibus
epistolis usque in exteras nationes sequebatur. Ve-
mansit in Deo Patre. Et disso-
est spes virtutis ejus
luta sunt vincula brachiorum ejus. Quia vinctus ad-
spcre autem divisit spolia, quando jam conversus
ductus est ante prtesidem. Vel vincula brachiorum
doctrinam Evangelii magna discretione fidelibus
dicitblasphemias quibus opera virtutum ejus impe- dislribuit. Notandumautem quodcum illisfratribus
qui de liberis nati erant, id est Lia et Rachele, etiam
dire conabantur, dicentes eum in Belzebub ejicere
ancillarum filii benedicti sunt in quo ostenditurnon
daemonia. Et hoc per manus potentis Jacob, id est
:

esse personarura acceptionem apud Deum, qui om-

per operationem omnipotentis Dei. Deus patris tui
nes vult salvos lieri, neo discernit gradus nativita-
adjutor tuus. Loquitur patriarcha ad Christum S8-
cundum hoc quod homo est. Deus, inquit, palris
tis, quos una fides facit aequales.
Vers. 32. Appositusque esl ad populum suum. Sfepe
tui, id est ille Deus quem patres tui adoraveruot.
hoc legitur in divina Scriptura Appositus esl ad :

Abraham; Isaac el Jacob. Ei Omnipolens henedicet

fratres suos, appositusque est ad populum suum. Ideo
tibi. Singulari videlicet benedictione prae cfeteris
qucDrendum de quo populo dicatur. Nam de patribus
sanctis, per benedictionera coeli desuper et abyssi
nulla quaestio e?t, quod videlicet cum Abrabam et
jacentis deorsum significatur Christo omniafuisse D
Isaac congrcgaretur. De populo autem dubium est,
subjecta, angelos ccelo et homines in
videlicet in
quia populus est multitudo.Illiveroadhuctam parvi
terra. De hac benedictione Aposlolus dicit: Et
.

erant,utpopulus dici non possint. Intelligamusergo

e.valtavit illum Dcus, rt donavit illi nomen, etc.
[Philip. II, 9). —
Bencdictionibus uberum dicit. id
hoc non desolissanctishominibusdictum.sedetiam
de angelis, ad quorum societatem sancti de mundo
estduoruraTestaraentorura,quorum alterum ventu-
transeuntes apponebantur. De hoc populo Paulus
rum Christum, alterum venisse nuntiavit. His ube-
dicit Accessislis ad montem Sion et ad Hierusalem
:

ribus nutritur infantia Ecclesiae. Vel etiam ftenedi-

ca:lestem,et ad frequentiam angelorum [Hebr. xii, 22).
uberum dicit beata; Mariae Virginis, quae
ctionibus
Christum infantem babuit,cujus in corruptain vul- CAPUT L.
vaprogenitus est. Undc et in Evangelio exclamans Vera. 3. Transieruntquadragintadics. Hicnumerus
quaedara mulierdixit : Beatus venter qui teporlavit, poenilcntiae et hurailitati convenit. Unde et in Lege
(t ubera qux suxisti {Luc. xi, 27). Eenedictiones et in Evangelio et ab ip^o Domino observatus est.
i33 ENARRATIONRS IN PSALMOS, — PR^AMBULA. 134
Sepluaginla diebus Ethnici, id est gentiles, nnvem A significantiffi hoc factum essesciamus. Inhocenim
diebus flebant mortuos suos. Unde et novendialis locoqui area .Adad dicitur,posteamultitudofiliorum
vocabatur nona dies, quando sepeliebatur. Xostri Israel murmurans contra Uominum igne divino con-
vero, id est Dei cultores, septem diebus essequias sumpta Hoc ergo praesignabat luctus ille vehe-
est.
mortuorum celebrant. Unde scriptum est : Lurtus rrens, quo non tantum mors Jacob, quantumruina
mortui septem dies ; autem falui omne tempus
lurliis illius populi quce ibi futura erat, deflebatur.
vilx ejus (Ercli.xi.li, 13). Septenarius requiem signi- Vers. 21. Locutus cst fratribus : Ponl morlemmeam
ficatiundeet septima dies Sabbatum.id estrequies, Dominus, et reliqua. Joseph igilur, qui
visitabit vos

appellatur.Celebrant ergo septimam diem morluo- sicut pater ejus Jacob terram repromissionis tota
rum optantes illos requiescere cumDomino alabo- mente desiderabat, incolatumque /Egypti detesta-
ribus praesentis saeculi. Hic ergo dicit : Flevil eum batur; moraliter nos instruit ut quamdu sumus in
yEgyptus septuaginta diebus, qui est decuplatus hoc mundo.semper desidcremus ingredi terram re-
septenarius. Xam septies deni septuaginta sunt. promissionis.id est /t'rrnmi'H'e;i/njm,ibiquerequies-
Potest et hoc dici, quia sicut tertia dies mortui cere optemus. Quod tunc digne fit si numerum
agicur a lidelibus,ut anima,qus! triplicis natura; est, annorum aetatis ipsius moribus imitemur.
requiescat; ita septima dies celebratur, ut anima „ Vers. 25. Centum ergo et decem vitx sua; annis

corpori reconciliatur, quK carne illiciente peccavit. explelis morluus est. Et nos sludeamus, quod per
In septem enim tria sunt et quatuor. Et ternarius, Decalogi numerum vel observantiam ad a;ternam
ut dictum est, pertinet ad animam, quas est irasci- bedtitudinem quam centenarius numerus designat,
bilis, concupiscibilis, rationalis ;
quaternarius ad perveniamus. Conditus esl quoque aromatibus ipse
corpus, quod quatuor constat elementis. Joseph, et repositus est in loculo in jEgypto. Loculus
Vers. 10. Veneruntque ad aream, qux sitaest trans est vas reposit&rium,ubi ali(|uod asservandum com-
Jorlanem. Septuaginta dicunt, ad aream .idad, qui raendatur. anima,qua!,aromatibus virtutum
felix

locustransJordanemest.etmultis passuummillibus condita, in hoc corpusculo degens quotidicproli-

distat ab .VbramiOjid est a loco ubi Abraham sepul- ciendoperenni vitacreservaturlSine dubiosilali cnn-
tus est. Ergo praetergressi sunt lacum iibi sepeliri dimento condita in fide, spe et charitate custodita
debebat Jacob.et postea remensoJordane redierunt fuerit,per gratiam Christi ad divinae contemphitionis
adlocumduplicis speluncs.Unde quaeri potestquare speciem perveniremerebitur,cujus adeptio perfecta
hoc fecerint. Sed forte dicet aliquis quod timerent quam Psalmista oculis a.^ipiciens ait
est laetitise ; :

ne belia contra se surgerent, sicut et filii Israel .idimplebis me Ixlilia rum vultu luo, Domine : delecta-
circumducti sunt quadraginta annis per desertum, tiones in dextera lua usque in finem {PsaL sv, 11).
donec quadragesimo anno transmisso Jordane veni- C Amen.
rent in terram promissionis. Sed causa majoris Explicil Commentum Bresith (a).

(a) Ita codex Tegerns.

MONACHI ANTISSIODORENSIS ORDINIS SANCTI BENEDICTl

ENARHATIOMJl L\ PSiUIOS
LIBER UNUS.

DIVERSA DIVERSORUM IN PSALMOS PR.EAMBULA.

(Ex Bibliotheca Maxima Veterum Patrum.)

Quid significet ix finem, quod jrequenter invenitur D Sic enim dicimus finilum cibum, qui sedula co-
in titulis psalmorum. mestione consumptus est (inilam pecuniam, qu.E;

Finem duobus modis accipimus. Primus est isto docetur expcnsa, et ca;tera qus hoc modo probatur
communis atque moralis, quando res aliqua ad ex- edici.
tremum deducta pervenerit.ncc ulterius polest pro- Socundus dicitur finis perpetuus atque perfectus,
dire, quoi niotus sui terminum probatur accipere. quem modo quxrimus : qui tuac nobis protendi m«-
 :

13- ENARRATIONES IN PSALMOS. — PRyEAMBUbA. 1S6

gis ac dilatari incipit, quando ad eum mens devote A Hebrffio habeat dia, salma superfluum est cessatio-
pervenerit. Finis ergo ler/is ac plenitiuio, Chrislus nem Spiritus sancli nominare, cum etiam, si hoc
esl, sicut Apostolus dicit {liom. x) : Finis enim legis nomen poneretur, nemo dubitaret in finera esse
Cliristus ; ad quera dum
ad jttslitiam omni credenti cessatura.sed in nuno psalmo canlicum diapsalmus
pervenerimus, nihil uitra perquireraus sed ipso : dicitur, quod utique impossibile est et quis posset;

beatitudinis fine contracti, plenissima jucunditate cantando cessare, aut cessando cantare?
perfruimur, cujus amor tantum proficit, quantum De his autem qui sine titalis sunt traditio etiara
intellectus noster Doraino prsstante clarescit, et talis cst, ut cujus aucloris praescriptio praecesserit,

ideo quoties in titulis psalmorum finem reperies.ad csteriquisinetitulosequunturipsiusessecredantur.

Dominura Salvatorem nostrum aciera raentis inten- Sciemlum tamen quod apud Hebrocos omnes
esl
de, qui est finis sine fine et bonorura omnium con- psalmi perraisti luerunt et inordinati quod quidera
:

teraplativa perfectio. Jprimus lisdras in unum volumen coegit, et in or-

Quare psalmi dicunlur. dinera numerumque disposuit,ac titulos apposuit
Genus est musicorum, hoc est cithara, decem acpenhoooccultumsacramenti niystcriura aliosaliis
chordas habcns, cui propter hoc psalterium noraen prcBtuleritordinc.Decoruset mirabilis ordo,nuraero
est additura, quia ejus plectro desuper chorda? pul- ,
quideni mystico terminatus, sed sacris virtutibus
santur.Quando autera inferius tangitur. cithara '
infmitus. Hic autem totus ordo psalmorum, quan-
nuncupatur. Ex quo inlelligere debes, psalterium tum humanuraingenium investigare pra2valuit,du-
desuper canens, non carnalia aut terrena, sed spiri- plici mysterio noscitur esse decursus.
tualia et ccclestia personarc. Primum, sicut auctoritate Patrum dictum est,

Ouare psalmi tunc per ista orgaua canebantur? NovietVcterisTestamentisacramenta complectitur.

Quia populus carnalis eral, qui per hujusmodi de- Septem quippe decades referuntur ad Sabbatura,
elctationes fuerat ad idololatriam depravatus, et quod ad primaraillampertinet sine dubio culturam:
necesse fuit eum siraili dulcedine ad Deum revocari. octo vero decades quae sequuntur nostro terapori
Austerioribus eum monitis curari nolebant. Dum deputantur, qui resurrectionem Doraini die octava
euim concurrunt, quasi cantica et raelodias audire, pia devotipne voneraraur. Secundo, quia sicut quin-
verba Dei in eorura menlcs salubri ct consueta dul- quaginta diehussuperducto diiuvio criminibus suis
cedine serebantur. Magis enim tenetur, quidquid psalmorum spiritualis abyssus
terra diluta est, sic
libenter auditur. Simul etiam ut hsc raagis quara peccatis inquinata corda mortalium usque ad judi-
turpia discerent decantare. cii terapiis perpetua inundatione purificat.
Hac ergo causa David choros cantorum cum prin- Psalrai oranes qui inscribuntur ipsi David, ad
cipibus suisoctogintaet octoin Paralipomenun legi- C Chrisli pertinent sacramenturo, quia David dictus
tur ordinasse, ut magnitudo sonitus organorum et est Christtts. Denique psalmi qui lugam passionem-
vocura populi cor ot delectatio terrori.raista cora- que David explicant, ostendunt fugam passionem-
pungeret. que Dominicara. Illi autera qui m
finem inscribun-
Quomodo solvitur quod dicitur, defecerunt laudes tur pcrfeclionem ijonorum operum produnt, quia
David, et postea inveniuntur psalmi David? Sic : hic finis dissimilis est aliisfinibus,cum illehabeat
sciamus quo psalmo finiuntur in septuagesimo
in : hic replementum Finis enim legis Cltristus ad justi-
:

scilicet primo, qui Salomonis titulatur, et ad Salo- tiam omni creiletiti {Rom. 10).
monem oranino non pertinet, sed ad Christum. Pro torcttlaribus, pro ffiternorum munerura fru-
MeritoergoIaudesDavid in laudeChristi finitaisunt, ctibus hymnus est.

quia lex et prophetie usque ad Joannem prasdicave- Pro his qui ha^reditabunt retributionem sancto-
runt {Matih. xi). In Salomone [sic) quoque intitulatur rum, sive Ecclesia, quoj est corpus Christi, et hae-
unus, Oratio il/oi/,si liomiuis Dei, id est, (a), sive duo- reditatem capiet regni ccelorura.
decira, juxta Hebra?os, qui aiunt sequentes psalraos Pro octava.Qmdiam hunc numerum Evangelii depu-
usquc ad nonagesimura nonum titulum non haben- tant,eoquodcontinenturinhisbeatitudines,perqua3
tes, octogesimo octavo esse jugendos, sicut in li- rv veniturin regnumDei; siveillius arcae octo anims.
bro prophetarum. quorum tempora non notantur. In dedicalione vel consummatione tabernaculi pp.r-

Qui est diapsaima ? Ubicunque Septuaginta fectio EcclesiaB intelligitur.

diapsalma posucrunt, in Hebrseo non habetur Pro his qui commutal)untur. Pro pnpuli Judaici
diapsalma, sed sela, hoc est semper : diapsaima ac gentilitatis, vel Synagog<B et Ecclesife comrauta-
interpretaturpercaniaito.Ipsum autemverbum sela tione, providet.
ipsiSeptuaginta in finem, sunt interpretati, in Pro occnltis. De adventu filii Dei pronuntiat, qui
psalmo septuagesimo dicentes Etenim Dominus : Judaeis occultus fuit.
habitalit in finem. Ita et ipsi non intellexerunt 6"e/a. Canticum resurrcctionis. Ipsius Dominicae resur-
Quidam sane putanl cessationem Spiritus sancti rectionis veritas.
esse diapsalma sed jum in finem
; tertii psalrai in Oralio Moysi hominis Dei. Ad legem Dei reverti-

(a) Deeat aliquid.

137 ENARRATIONES IN PSALMOS. — PRvEAMBULA. 138
Lir. eo quod ipsa nos Rcdemptoris resurrectione A J^on enirn supradicti viri ad psalmos faclcndos
saiiare pronuntiat. elect! Funt.sed eos congregatos tanlum leirimus ad
Psalmus ir Salpinonem, id cst pacijicim, quod est canondum;psalmographosautemfuissehiaiorianul-
in Christo, qui est pax nostra. la teslatur:ct prffisumptuosum est dicere.quod nulla
In confessione vcro decet ut jugitcr liomo Doum pussit auctoritate probare.Psalmos autem ad solum
ct voce lateatur et corde. prophelamDavld pertinereccrtisdeclaraturindieiis.
Illi sane qui resgestassecui; lum litleramnarrant, Denique in Apocalypsi volens i.stud opus intclligi,
verticemspiritalisintelligentiiecognoscunturhabere. solus David meminit, dicens : Ihvc dicit sanclus el
Psolmus liliorum Core per passionem Christi re- verus, qui habet clavem David, qui apent,et nemo
dimendura populum prKliguravlt quia Core inter- :
claudil; claudil,H nemo aperit {Apoc.m).la
Evange-
pretatur calvithm, quia Dorainus noster Jesus lioquoque Pharisa;isDominusdicit.-Qi(O7«0(/o erjoDa-
Christus in jo^o Calvariffi crucifixus est. vid in spiriiu vocat eum Dominum. dicens : Di.vit Do-
Pro vcrbis Cliusi filii Jrmini. l\oc est, quod Chusi, minus Dommo nico:ScJea de.vtris meis? {}latlli. xxii.)

ad Absalojii Iransiit, qui erat hostis

relicto David, Unde probalur universos psalmos nou multorum
Judas Christi.
patris sui, sicut tantum ipsius quem a Domino con-
existere, sed
In assumptione matutina. Quia Dominus resur- g stat esse nominatum.Usns quoque catholica; Eccle-
gens mane assumpserit captivitatem, reducens se- siffi, Spiritus sancti inspiratione.generaliter et im-
cum ex inferis. mobilitiTtenetutquicunqueeorumcantandus fuerit,
lu prima S?t'hatl. la ipsa resurrectione. qui esdivisione piVEnotalur, lcctor aliud pra;dicare
Priusquam liniretur. Antcquam resurreclione cla- non audeat, nisi Psalmus David ; ciuoA si essent
rKicaretur. proprii aut Idithum, aut filiorum Core, aut Asaph,
remunerationpni delictorum, utique suorum.
In aut Moysi,corum nomina utique praedicarentur :

Canticum graduum ccclestein designat aacensum. sicut et in Evangeliis quando autMarci, aut Luc»,
Psalmus ergo ille qui in medio canlicorum gra- •TutMatllKcl, aut Joannis vocabulo pronuntiantur ;

duum est,tanquam turris pulcherrima ponitur.
Sed nec sincmysterio arcitror esse, quod hic
ber in tribus quinquagenariis constat scriptus.
Primus enim remissioneiii peccatorum prfBstat.
Secundus ad spem invitat regni ccclestis. Tertius
nos ad regnum aeterna? beatitudinis mittit.
quoJ piiam sucutus Pater Augustinus,'congruentor
li- omnes psalmos dicit csse Davidicos.
Psalterium est,ut Jeremias ait,in modumAlilteraj
formatl ligni sonora concavitas, obesum vcnleni in
superioribus habens, ubi chordarum fila religata,
disclplinalilerplectropercussa, suavisslmamdlcun-

Diapsalma3 vero, quae semper interpretantur, do- tur reddere cantilenam. riuic cithara; positi') esse
cent ut animK semper in his exerccatur fidclis in- videtur contraria, dum quod ista in imo continet,

tentio. conversa vice gestat In capite.

In primo libro Paralipomenon lcgitur(/ Par.xxv), Hoc autem genusorganicanorum atquc singularc
cum David propheta devota Domino a;tate senuisset, aptaUir corpori Domiui Salvatoris, quoniam sicut
quatuor juvenes ex Israelitico populo elegisso, qui istud dc altioribus sonat,sic et illuc gloriosa! insti-
psalmos quos ipse Domini aspiratione protulerat, tutionis superna celebrat, sicut ipse in Evai;gelio
organis, citharis, nablis, tympanis,cymballs,tubis. ait : Qui de terra est, de terra loquitur ; qui autcm
propriaquc voce in magna jucunditate supernaj de Cido venit, super omnes est ; et quod vidit et au-
gratiai personarent. divit, lioc teslatur (Joan. iii). Unde quidam et hoc
QuK suavis adunatio, tribus partibus divisa con- opus Davidlcum, ideo psalmos dictos esse prrefi-
stabat. Rationaiis pertinebat adhumanam vocem, niunt.quia de superno culmine resonare noscunlur.
irrationalisad instrumenta musica. Communisau- Cognosce ergo quod isti tantum pro excellentla sui
tem de utrisque partlbus aptobatur, ut et vox ho- dicantur psalmi,qui hoc volumine contincntur.
minis cerlis modulalionibus ederelur,etini,trumen- Psalterium {ira;cum nomen est,et Latine orcjanum
torum melos consona Jucunditato conjungeretur. vel /(iH(/flto)'ii(»( dicitur,qulaHebra!i nablum vocant.
Suavisilla et .jucunda musica. Ecclesiam catholi- D Psalmus apsallcndo nomen accepit, vel a psalterio,
cam tall actu priedicabat qua; ex diversis lin- vel i~h Toj tj/aXAEiv, hoc est, a tangendo.
guis varioque concentu in unam fidci concordlam Psalmus est cum ex ipso solo instrumento musico,
erat Domlno pra^stante credllura. Ex quo numcro id est psaiterlo.modulatio qua;d«m dulcis ot canora
indita nomina frequentcr In titulls lnvcnimus,ut Idl- profunditur.6'((»Y(cwm est quod ad honorem Det can-
thun, Asaph, filii Core ct his similia: non quia ipsi tatur, quando qnis liborlate propria; vocis utitur,
(ut quidam volunl) auctores fuissent psalmorum, ncc loquaci instrumento cuiquam musicn consona
sed quoniara impositi artifiuibus, admislratores modulationc sociatur; hoc et quod etiam nunc in-
earum rerum probabiles exstitorlnt, ut honorem divinis laudlbus agil. Psalmus rantici erul cum.in-
de tali commemorationesumerent,(iui officlo sancto strunientomiisico pra;c!nente,canenschorussociali3
devotis nienllbus scrvlebant, maxime quia et no- • vocibus acclaniabat, divlnis dumlaxat scrmonlbus
mina eorum intelleelus rerum congruos indicaro obsecutis. Canticum ;).«((/»)( crat cum, cboro ante
Doscuntur. canente,ars instrumenti musici in unam convonien-
Patrol. CXXXI.
 :

139 HEMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAHS I. — EXEGETICA. 140

tiani communiteraptabatur.verbaquehymnidivini A Sciendum autem apud Hebraios in fine librorura
suavis copula personabat. ununi tribus solere subnecti,ut ame?! scribant,aut
De muUijaria insciiptione titidorum. aut salom, quod exprimit paeem. Igitur ut nos
sela,

Quasdamsuperscriptionespsalmorumperallusio- solemus ad distinctionem rei alterius subsequentis,

nem consimilem conslatspiritualiter intuendas.quia medium interponere, c.r/Aicil., aut feliciter, aut
si litteram consideres, extraneum esl, cum non ea istiusmodi,ita nebnei ca quae scripta sunt roborant,
invenias in psalmis, qus continentur in titulis. Si et A\c\.mi,Amcn,!).ui In sempitcrnum, scripta et scri-

verotrahanturad typicum intellectum, nimisviden- benda commemorantes ponunt sela : aut transacta
tur accommods. L'test illud. ubi res geslce signifi- feliciter protestantes, pacem in ultimo subnotantes

cantur Cum fugii a focie Absalom salom.

: ; ubi locus.ut est
Cum esset in desetio Idumxx ; ubi dies, ut est : hi Ista Hieronymus. H;cc Augiistinus.
prima Sabbati; ubi Hebra;a nomina,ut est Idithim; : Beatus autem Augustinu3,rerumobscurarum3ub-
ubi 1'acta est comparatio gestorum. ut est Coinmu- : tilissimus indagatcr.inter ardua sineolTensionedis-
lavitvultum suitin coram Abimelech: vel specie reruni currens, lianc potius partem elegissc cognoscitur
consimilium.id cst, pro torcuhiribus. Qaapropter in ut magisdivisio esse videatur.nominisipsius discu-
superscriptionibus titulorum sive psu Sympsalma quippe dicitur vocum
sive B tiens qualitatem.
canticum, sive psalmum canticumcanlici, sive adunata copulatio. /)w/)sa/ma verosermonum rupta
psalmi,m /inm, sive aliquid desextaquam diximus continuatio docensubicunque repertum fuerit.aut
;

complexionereperirepotueris,autsingulatimunum, personarum aut rerum fieri perrautationem.Merito

duo vel tria,sive quatuor et inserta cognoveris, ad enim lale nomen illic interponitiir, ubi vel sensus
illas virtutcs trahe[quasj cuiounque inesse (iicimus, vel person.-B dividi comprobantur.Unde et nos con-
quiarerumistarumcommemoratioadsimilitudinem grue divisiones faciemus ubicunquein psatmis dia-
occultaDintelligentii-e posita subtililer invenitur.Istie psalma potuerit inveniri.Tribusraodispsalmidicun-
enim ante fores psalmorum tanquam sacra vela tur de personaDoraini Jesu Christi proinstructione
pandent, per qua;, si aciem mentis inlendas, rare- fidelium:primum.per id quod ad humanitatem ejus
scentibus quibusdam filis, facile corum penetralia nosciturpertinere, ut illud secundi psalmi : Astite-
contueris.Nampertitulumuniuscujusque psamiin- runt reges terrse, principes coiivenerunt in nnum ;
tellectus habetur. Quis enim tot causas.tot diversi- et in viscesimopsalmo Desiderium auimx ejus tri-
:

tates nominum pulet otiosas,cum nefas sit credere buisti.ei, etc. Secundo qnod sequalis et coaeternus
divinas Scripturas aliquid supervacuum oontinerc, ostendilur Patri, ut illud ejusdem seoundi psalmi:
cura scriptum Amen dico vobis,(/uod iota unum
sit :
Doininus di.cii ad ine Filius meus es lu, cgo hodie
:

aut unus apex non pneteribit a lcge doncc omniu genui te et in centesirao nono Tecum principium :
;

compleanturl {Mafth.\.)Qu\d nutem titulus nisi cla- in dic rirlutis tux.Teri\o,:i membris Ecclesia3,cujus
visVelsicut in domum nemo ingreditur nisi per ipse duxetcaput estChristus,ut est illud : Longea
clavem, ita uniuscujusque psalmi intelleclus non salule mea verba delictorum meorum ; et in sexage-
inteiligitur nisi per titulum; in cujus enim pcrsona simo octavo Deus, tu scis insipienliam meam, etde-
:

cantatur, per ipsum intelligitur aut in porsona iicla mea a te noii .$unt abscondda quod dictum pro :

Christi, aut Ecclesiaa, aut prophetae. unoquoque fidelium dobemusaccipere.Caiterum de-

Inter expositores psalmorum,de hoc nomine qu£B- licta a Christo probanlur funditus aliena.Sive enim
dam noscitur evenisse diversitas. Hieronymus, He- caput loquatur, sive umbra, unus est Christus, et
braicaBlinguaedoctisimusinquisitor,continuationem proprium loqui etiam in persona mem-
capitis est
Spiritussancti esse confirmat.dicens Quidara dia- : brorum. Ipsam noslram consuetudinem adverfite,
psalmacoramutationem metri essedixerunt.aut pau- prirao quomodo loqui in membris nostris non po-
sam Spiritus sancti nounuIli,alterius sensusexor-
; test nisi caput;jam vero caput nostrum quo-
diumautrhythmi distinctionem,et quiapsalmi tunc modo loquebaturin persona omnium membrorum,
teraporisjunctavoceadorganumcanebantur,cujus advertite. In angustia tibi aliquis pedem calcat .'

dam musicaB varietatis esse signaculum. Nobis nil D Calcas mc, dicit caput. Vulneravit tibi aliquts ma^
horum videtur,cum Aquila, qui verborum Hebneo- num? Vulnerasti me,dicit caput.Sic ergo audiamus
rumdiligentissimus explicator est,verbum Hebrai- Chrislum loquenlem; sed unusqiiisque agnoscat ibi
cum SEL.\ semijer transtulit quod Septuaginta In-
; vocera suam tanquara haerens iu Christi corpore.
terpretes et Symmachus et Theodution diapsalma enim dictum est Eruntduo in
et Ecclesia
De ipso :

translulerunt.Invenimusinpsalmorumfinequorum- curne una, id est inuno corpore. Aliquando dicit

damrfwpio/wopositura, ut est in fine tertii psalmi vorba in quibusnullus nostrnm inveniat suam per-
et in fine vicesirai
tertii et in psalmis multis peni-
; sonara.nuia ad solum caput pertinent.Hoc si animo
tus non invenitur.Ex quo animadvertimus hoc ver- recondimus,nulla confusijue trahemur; nam si uno
bum superiorapariteretinferioranectere,et docere modo locutus fuisset tantum.qui ejus geminam sub-
serapiterna esse quae dicta sunt,ut sciamus non tan- stantiam potuisset agnoscere, cum etiam nunc in
tum ad praesens tempus,verura eliam ad «ternura, tam evidentissimadislinctionenaturamdivinitatiset
veIquaBsequantur,veIqua3 priBcesserunt, pertinere. humanitatisDomini Christi aliqui nitantur sacrifega
 :

Ul ENARRATIONES IN PSALMOS. ~ PR.EAMBULA. 142

voluntate confundere? Multa quoque secundutn lit- X verba poBuitentis septimum, Christi ut eis subve-
;

teram comnaonet, multa spiritaliter jubct, personas
decenter subito immutat, ut nunc Christus Dei Ver-
bum, incarnatus et homo factus,
nunc ipsa Ecclesia, nunc homo justus, nunc pceni-
tens loqui videatur, ut omnia necessaria tangat at-
niaturaPatrc; octavum, omnia referuntur ad Chri-
stum allegoricasimilitudine; nonum,laudcsDomini
caput Ecclesiffi; pcr alleluialicos titulosqui significant, Laudate Do-
minum; decimum, graduales, ut nos perducant ad
Salvatorem undecimum, hymnidica essultatione
;

que concludat. Ubique plenissimum ccelestium san- laudamus sanctam Trinitatem; duodecimum, sep-
ctum vibrat eloquiuni, et multiplici diversitate vir- tem psalmi relinquuntur, in fine, qui totam glo-
tutum propterhumani freneris largiendara salutem, riam Trinitatis concelebrant.
regni sui adornandamysteria pius Redemptor insi- Epistola Hieronymi ad Damasum papam.
nuat.
Beatissimo papae Damaso sedis apostolicse urbis
Haec ideo prsefati sumus, ut cum ventum fuerit
Romac Hicronymus. Supples pra^eor ego cliens tuus,
ad loca talia, intrepidus lector audire possil quod
ut vox ista a psallentibus in sede Romana die noctu-
de se salubriter didicis^e cognoscitur. que canatur in fine psalmi cujuslibet, sive matutini,
Ordo autem psalmorum non secundum existen- sive vespertini, hoc est, priecipe utsemper dicant:
tiam temporum.sed pro qualitale ponitur dictorum. t»
Gloria Patri, el Filio, et Spiritui sitncto. Sicul eral
Testanteeuim Regumhistoria,tertius psalmusDavid in pnncipio, et nunc, ct semper, et insxcula sicculo-
cum fiigeret a facie Absalom filii^id, quiiiquagesimo riim. Amcn. Istud carmen laudis oranibus psalmis
psalmo actu posterior est, quoniam post culpam
conjungi pr>i;cipias, uffides trecentorum et octode-
adulterii et homiciJii, Absaiom filii ejus persecutio cim Nicffini concilii, ct nostro orepari consortio de-
noscitur contigisse sed pro virtute sua competenti
;
clarelur./l/fc/iHosemper cum omnibus psalmis affi-
numero probatur aptatus. Tenere enim illum locum gatur, in omni loco communiter respondeatur no-
terliuni oportuerat, qui et sanct» Trinitatis poten-
cturno tempore. In Ecclesia autem a resurrectionn
tiam, et triduanae resurrectionis in se mysteria con-
Paschae usque ad Pentecosten Psalterium finiatur.
tiaebai.Nam perliberationem David resurrectioDo-
Intcr dierum quinquaginta spatia, pro novitate
mini congrue significatur. Talem autem de ordine
sacti Paschae, vox ista laudis cantelur in Aleph, quod
rationem omniura psalmorum invenire nobis esse
est Alleluia.
difficile profitemur, quod inde terminatum atque
Dicta sancti .lugustiM, quot siiH virtutes psalmorum.
suspensum Patrum etiam auctoritas reliquit. « Canticum psalmorum animas decorat, invitat
Per totum Psalterium quatuor psalmi sunt qui in- angelos in adjntorium.effugat d;emones,expellit te-
tegrum alphabetum aqud Hebrseos haliere monstran- nebras,efficit sauctitatem.IIominipeccatori rcfectio
centesimus decimus, centesimus undeci- ^ mentis est, delet peccata, simile est eleemosynis
tur, id est :

mus, centesimus decimus octavus,centes!mus qua- sanctorum, parit fidem, sicut sol illuminat, Deum
dragesimus quartus, quia isti indicant laudes Do- oslendit, diabolum offendit, voluntatem illicitam
mini,ipsalargientemeritorumdevotione,cantandas. exstinguit. Oleuni misericordia; est, sors L-etitiaB, pars
Tres autem psalmi sunt qui, subtractis quibusdam angelorum electa; asperilatcm lenit, omnem furo-
litteris, integrum alphabetum non continent, id est rem deprimit, iracundiam frangit: laus Dei assidua,
vicesimus quartus, qui sextam et nonam decimam simile est melli. Canticum psalmorum carmen ele-
litteram non habet; tricesimus quintus, qui sextam ctum est apud Deum. Oranc peccatum expellit, vin-
decimam minus habet qui ostendunt tales
litteram ; culum charitatis commcndat. Omnia perpetrat,om-
in Ecclesia psallere,quibus non adeo omnium bono- nia suffert.omuia implet, omniadocct,omnia signi-
rura operum arridet integritas. Sicut enim illi com. ficat, animam magnificat, os purificat, cor laelificat,
pletis litteris omnibus excellentium merila viden- turrim excelsam aedificat, hominem clarificat, sen-
tur indicare justorum, sic isti quasdam litteras sum aperit, omne malum occidit, perfectionem ins-
minus habentes, illos designant qui nonadeouni- truit, excelsa demonslrat,desidcrium regni ccclestis
versis meritis repleti sunt, sed tamen in secundo dat. pacem inler corpus et animam facit. Ignem spi-
consilio habitare noscuntur. Nam cum omnes litte- D ritalem incordesuccendit,omnium vitiorum sollici-
rae apud Hebrffios signiticantias suas habent. credere tuiiinem tnllit: cerlamen bonorum est, quotidie ra-
fortasse dignum est, cui deest aliquod elementum, dicem omnium malorum expellit,sicut loricaindula
eum quoque signilicalioncs ipsius non habere. et sicut galea defendit. Spes salutis est, consolatio
Textus totius Psaltcrii secundum numerum upo- doloi is, perfectio laboris, notitia veri luminis, fons
stolorum in duodecim partibus conclu.litur, ut quod sanclitatis, h<iminem juvcncm castigat, regnura Dei
apostoli lcccrunt, hic contineri noscamus. super terram dat, licdium aniniie detrahit, tuba mi-
In Psalterio namque carnalis vita Domini descri- rabilis est. Quidiligit canticum psalmorum assidue,
bitur : primum, natura deitatis ; secundum, multi- non potest agere pcccatum. Qui habct laudcm Dei
tudo uitentium exstinguere Dominum tertium, ; in corde suo, poslremo apud Deum gaudcbit, et ani-
quartum, admonitio I'rophets, ut desinant Juda;i mam suani Psalmi orant pro
in cirlo mirilicabit.

mala facere; quinlum, oratio Ghristi ad Patrem, ut fuluris.gemunt dc prKtcrilis.graluIanlur pro bone-
in resurreolione ejus mundus proficiat ; sextum, liciis, spcrant do miserioordiu, timcnt pro oulpa, ex
143 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. ii

lapideo corde lacrymas educunt. Angelorum opus, A neos et futuros ad hoc invitare, ut conformando se
laus Christi perfectaest, pronuntiatio advenlusGhri- Christo, in quantum membracapul imitari valent,
sti, incarnationis, resurrcctionis spem,et supplicio- totam in eo spem sterna; bcatiludinis ponant.
rum metus admonet, glorini pollicitatio est, myste- Primus psalmus non habet titulum, quia ipse
riorum revelatio,facundiam ct felicitalem,
tribuit libri est, agensde illo ad qocm
quasi titulus totius
honorem et gloriam.doctrinam et inlellectum. Can- totius libri intenlio referenda est. Primi psalmi in-
ticum psahnorum omnibusdiligendura.quia omnes tentio est ostendere illum per quem resurgere
virtutes multipiicat, omnos inveniuntur in psalmis. valeamus a miseria in quam dejecli fuimus.
Si vis agere confessionem et poenilentiam , canta Si quasratur (juare ista prophetia IVequentius aliis
duo : Domine, ne in furore luo arguas me : ct diio : rcciteturin Ecclesia, respnndeo quia lotn dispensa-
Oominc, exuudi. Ueali quorum. Miserere mei, Deus. tio hic copiosius quara in aliis demonstralur, et quia
De profundis. Si vis ovare dic .il tc, Domine, : verlia unucuique justo vel peccatori ita amplificari
levavi animam meam. In te, Domine, speruvi. Inelina, possunt, ut his quasi propriis uti possit ; et quia
D.miinc Deus, in udjutorium. nomine tuo.
Deiis, majori affectu et compunctionc humanam mentem
in
Dcus misereatur noslri. E.raudi, Domine, justiliam commovct,quam alia;,hic quajdam ascribunlurChri-
mcam. Si vis Deum laudare, dic psnlmos q>ii inlilu- sto secundum humanitatem,qu;cdam secundum di-
lanlur, Alleluia, etquorura initium est: Conjilemini, " vinitatem, quasdam secundum utrumque. Et illa qui-
Laudate, Benedic. Si in Iribulationibus humanis, vel dem quoe secundum humanitatem huraanas naturae
spiritualibus al'flictus sit tentationibus, et tibi vide- ejus conveniunt, ideo proponuntur ut in quibusdam
ris a Deo dcrelictus, canla: Dcus, Dcus meus, respice nos conformantes sibi in eo speremus quae vero ;

in me. Exaudi, Deus, orationem mcam cum deprecor. seeundum sublimitalcm divinitatis vel secundura
Salvum me fac. Vsquequo, Dominc Deus, aurilnis utrumque ei compctunt, ad hoc referuntur ut per
nostris. Miserere mci, Deus. Exaudi, Deus, orationem conformitatem illi famulari non dubitemus, qui
et ne despicias. In te, Domine, speravi. Post haec tantus est ut nobis secundum vitium nostrum
accepta quiete Benedicam Dnminwn. Bcnedic, anima
: retribucrc non nequeat.
mca. Si tibi fastidiosa vita lit, et supernam jam de- Sicut In mundanis libris, ita et in divinis quaeri

siderasviderepatriam.canta : Qu.Tmadmndum.Quam polestad quam partem philosophia; speotet. Eccle-

dilecta. Deus, Deus meus, ad te de iuce vigito. Si te siastes enim tendit ad physicam, in quo quaeritur
vis exercere in divinis laudibus et mandatiscoelesli- omnium rerum quffi in mundo sunt,
initium ct flnis
bus, canta Bcati immaculati. Et lieet ad obitum
: pt nmnia vanitati siibjacere ostenduntur. Proverbia
morliSjhujushymni virlutemcomplcveris,nunquam vero lendur.t ad ethicam. Canticum canticorum ad
perfectc, ut puto, iilum intelligere poteris, in quo (] theoricam, id est, ad contemplationem divinarum
nuUus versus esl in quo non sit vel via Doniini, rerum.
vcl mdndatum seu pra;ceptura Dei, vel verba, lex, Ubi aulem quid minus habetur in Graeco ab He-
vel justilicationes, vel sermones, vel judicia. In braica veritato, Origenes de translatione Theodotio-
omni tempore sive prosperitatis, sive adversitatis, signum, ponens asteriscum*
nis hic in loco a-Jdidit
hymnum trium puerorum canta. In Psaltorio inve- id est stellam, qun;quod prius absconditum videba-
niuntur omnes divini libri e.\ parte. » tur illuminet. Ubi autem quod in Hebrico non est. in

Sciendum estquod psalmi non fuerunt antea praa- Gra;co invenitur, -f- obelon, id est jacentem virgulam

titulati ut nuncsunt,sedaSeptuaginta interpretibus prasposuit, quam nos Latini veru possumus dicere,

prius conjuncli, et deinceps post migrationem Jeru- quosigno ostenditur confodiendumquod in authen-
ticis libris non est.
salem ab Esdra propheta, Spirilu sancto inspirante,
M ni Ull VI
in istc ordine quo nunc sunt, fucrunt positi atque
1

a li
g (i st
pra;tilulati. Quos Septuaginta quamvis sanctus Au- a 6 Y
gustinus affiruiet fuisse inclusosin siugulis cellulis ul|iha beta amma
gamma deltn e breue episimon
min dyo tria tessara pehte hex
quando interpretati sunt, sanctustamenHieronymus Vll VIM IX X XX XXX
hoc minime concedens, ait Si inclusi fuissent, non D
:
z e loDguin th i k l

? Tj 6 X >,
interpreles, scd magis propheta3 dicti fuissent. Et
zeta eta theta iotn cappa lamda
hoc cognilum est quod coacli fecerunt, dicunt au- lieljda oeto eiiti;a (lccn icosi triaconta
ctores, quia ipse rc,\ Ptolomaeus unura Deum colebat XL L LI LXX LXXX XC
m U X o p yi
sicut Hebrffii, et ideo pro amore illius HebrcEorum V-
V ? Tz
y
Scripluras in suum jussit transferri eloquium. niy ny xi o breiie pi cofe
tessarn- peute- hexff- heple- egdoa- ennea-
Tilulus est clavis gralia;. Sicut per clavem in do- conla, conta, coutn, coiita, conta, conta,
mum ingredimur, ita per titulum psalmum intelli-
c
r
cc
s
ccc
t
cccc
y
gimus. p (j

Intentio hujus prophetiEB est consolari genus hu- iho sigmn tnu ypsilon
liecatoa dincosii tracosii tetracosii
manum, quod [jrinii parentis cnlpa de maxima bea- D DC DCC DCCC
titudincinmaximas miseriasdejectumerat,necinde J.il ch Pf o
potcral resurgerc nisi in Dei misericordia. Aut ita :
? /. •>. (ii

phi clu psi lougum

Propheta intendit in hoc opere omnes contempora- pentacos i, L exacosii. heptacosii, ogdoacosii,
 ENARRATIONES IN PSALMOS. — PR/EFATIO. 146

Epistola B. Hieronumi ad Paulam de Alphabelo A. alia potest esse vita sine scientia Scriptuarum, per
Hebrxorum. quas etiam ipse Christus agnoscitur, qui est vila
Nudius tertiu3 cum centesimum oetavum deci- credentium ?
mum psalmum tibi insinuare conarer, et dicerein Tcrtia connesio est,ftonMOTpnnapt«»i,quia quam-
omnem moralem locumin eo esse comprehensum, visnunc sciamus universa quae scripta sunt,lamen
studiosissime perquisisti quid sibi velint Hebraicas ex parte cognoscimus, et ex parte prophetamus, et
litterae qus in psalmo quem legebaraus videbantur nunc perspeculum videmus in aenigmate. Gum au-
inserta.Respondisecundumordinemlitterarumeum tem meruerimus esse cum Christo.et similes angelis
esse compositum, quod videlicet ex prima liltera, fuerimu3,tunc librorum doctrina cessabit, et tunc
quoe apud Webrsios Aleph vocatur, octo versusinci- videbimus facie ad faciem bonumprincipium sicuti
perent, in capite singulorum versum eadem liltera est (J Cor. xiii).
inserta. Rursus ex sequenti Belh totidem versus Quarta connexio est, nianus, cordis sivediciiilinse.

exordium sumerent ac postea ex Gimel idem

; Manus intelligimus in opere, cor etdisciplina intel-
numerus compleretur atque itai usque ad Thaxi,
;
liguntur in sensu,quia nihil facere possumus, nisi
qua apudeosextrema littera est.psalmum essecon- prius quae facicnda sunt scierimus.
scriptum: et ex singulisquibusque elementis secun- r> Quinta connesio est, ex ipsis,sempiternum adjuto-
dum interpretationom eorum debere intelligi quje rium. Hoc explanatione non indiget, sed omni luce
sequerentur.Hoc item flagitasti ut interpretationes manifestius est ex Scripturis teternae subsidia mini-
singularum edicerem litterarum.Dixi,fateor.Verum strari.

quia propter barbariem linguas memoria labitur Sexta connexio est, fons sive oculusoris, jus-
omne quod diximus,desideras commentarium Ceri, titix, seciindum illud quod in quarto numero expo-
ut si in aliquod Ibrtetitubaveris, oblivionem lectio suimus.
consoletur.Ac priusquam de singulisdisseram,scire Septima connexio est.qua; et exlrema, quod et in
debes qualuorpsalmos secundum ordinem HebrKo- ipso quoque septenario numero sit myslicus intelle-
rum incipere elementorum :centesimum decimum, ctus, vocatiocapilis,dcntium, signa. Per dentes arti-
etcentesimum undecimum,et hunc de quo nunc culata vox exprimitur: et his signisad caput om-
scribimus,etcentesimumquadragesimumquartum; nium, qui est Christus.pervenitur.
verum in prioribus singulis litteris singulos versi- Oro te, quid hoc sacratius sacramento ?Quid bac
culos,qui trimetro iambico constantesse subnexos; vojuptate jucundius ? Qui cibi,quae mella dulciora,
inleriores vero letrametro iambico constare, sicuti quam Dei scire prudentiam, in atria ejus intrare,
et Ueutcronomii canticum scriptum est(De«/.xxxii). sensum Creatoris inspicere,et sermones Domini Dei
In centesimo decimo octavo singulaslitterasoctoni '-'
tui.qui ab hujus mundi sapientibus irridentur,ple-
versussequuntur.Incentesmioquadragesimoquarto nos diseere sapientia spiritali? Habeant sibi caeteri,
singulis litteris slnguliversus deputantur.Sunt qui si velint.suas opes: gemma bibant, serico nileant,
et alios psalmos putanl hoc ordine incipere;3ed plausupopuli delectentur etpervarias voluptates,
:

falsa eorumopinio cst non enira habent integrum

: suas divitias vincere nequeant. Nostrae divitiae sint
al[)habetum.Verum jam complendum est quod pe- in lcge Domini meditari dieac nocte,pulsarejanuam
tisti,utsensumuniuscujusqueelfimentiinterpretatio non patentem, panes Trinitatis accipere, et saeculi
annexa significet. Aleph, interpretatur doctriua ; fluctus,Dominopraeeunte,calcare. Saluta Blaesillam
Beth, domus; Gi\iel, pleniludo DALETu,tabulurum; ; etKustochiumtirunculasnostras.Saluta Felicianam
BE,ista Vau, et;
7.wn,h,-ec;Ueth, vita Thet, bo- ; ; vere carnis etspirilus virginitate felicem.Salutare-
num loD.principium ;Caph, munus Lamed, disci-
; ; liquum castitatis chorum et domesticam tuam ec-
plinas sive cordis Mem, ez ipsis; Nun, sempitemum
; clesiam,cui omnia.etiam quae tuta sunt liraeo, ne
Samfch, adjutorium Ain, fons sive oculus
; Phe, os ; dormiente patrefamilias,inimicus homo zizaniasu-
ab ore,non ab os.se diclum intellige, ne litterarum perscminet (Matlh. xiii). Quamvis enim dicereau-
ambiguitate fallaris ;Zade, justilix Coph, vocatio ; ; deant Ego civitas prma,civitas quse non oppugnatur
:

Res capitis; Si.v, denlium; Thau, signa.

;
D {Isa. x.wir, .$ec. LX.X), nullus, hostili obsidenle
Post interprelationem elementorum,intelligenliaE exercitu.securusesl.Nerao.ut beatus Cyprianus ait,

ordo dicendus est. satis tutus,periculo proximus.Exemplar epistolse^si

Prima connexio est, doctrina, domus, pleiiitudo accipere volucrit 'i^.Ao-ovo-i-ri nostra Marcella, tri-
/afciWrtrum ; quia videlicet doctrina Kcclesia;, qua; builo.etmcmenio mei^obsecrans ut Dominus no-
domus Dei est.in librorum reperiatur plonitudine sler Jesus Christus conterat Satanam sub pedibus
divinorum. nostria velociter {Rom. xvi). Amen.
Secunda connexio cst,ii/«; el,hxc, ti!ta.Qu» enim

IIEMIGII PR i:i A 110.

Prophetia est divina inspiratio vel cognitio my- steriorum Dci,et fit por occullam inspirationem vel
 —
147 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 148
parangelicam administrationem.Perangelicam ad- A severando, jucundumpsalterii organum desuperm
ministrationem, tribus modis dictis.vel factis, ve!
: Spiritu sancto rcsonamus.lntitulaturautem his tri-
visione. Dictis, ut: Ai'e}!ana gratia plena (Lur. i). busmodis: Incipil liber Psatmoi-um ; vel : Incipil
Factis,ul Gedeoni duhitanli ducere filios Israel con- liberHijmnorum ; vel : Incipit liber Soliloquiorum
traMadianitas,etsignumqucerenti,datuinestsignum Dei Psalmnrum, id est divinarum operalionum.
quod in priori nocte vellus,super aream extensum, IItjmnorum,id esl laudum Dei. Hymnus estlaus Dei
madidum fuerit et area sicca •jin sequenti,area ma- mefrice composita. Hinc Arator:
dida et vellus siccum (Jud. vi). VeJlus prius madi-
Psalterium lyrici composuere pedes.
dum significavit Judaicum populum.prius doctrina
verbi Dei irriguum. .-^rea sicca.gentilitas est, super Soliloquinrum Dei : velquia melius ac familiarius
quam Dominusnondumplneratdoctrinam fidei.Area et digoius aliis prophetis hic de Christo propheta-
postea raadida, sicco vellere, verbum
signiflcavit vit, tanquara ille cui Spirltus sanctus ostenderat
Dei transmigraturum a Judaeis ad gentes unde il- ; eumde stirpe sua nasciturum quiaad Christum :vel

lud .Vobis oporluit primum evangelizare verbum Dei maximehaJcprophetiareferendaest.Narranturautem

sed quia itlud repcllitis erce conrertimur ad gentes aprophelisaliquandofuturaperpraeterita.aliquando
(.4c<.xiii). Visione.ut Paulus ijui raptus est usque ad t> praiteritaperpraeterita, aliquando futura per futura,
tertium coelum JI Cjr. xiii, et Joannes in Apoca- aliquandopra;sentia per praeterita. Fit nou mirum
lypsi.Cum vero non sit nisiunumcffilum.nonvidetur quiaSpiriluisancto,qui per os prophetarum loqui-
Paulus materialiter raptususquead tertium cajlum. tur,nihilestpraeteritum vel futurum,quia aeternitas
Videtur ergo commodius sic posse accipi,ut primum apud eum est,id est omnium rerum praesens sta-
coDlum,id est.prima coirnitio sit sensus secundum ; tus : aliquando denuntiat res secundura
et ideo
ratio; tcrtium, intellcctiis; ad qucm raplus, audivit quod apud eum sunt aliquando, secundum quod
;

arcana verba qua: non licet homini loqui.PeroccuI- apud nos se habent.Sicut in mundanis libris, ita
taminspirationem fitprophetialnbusmodis:deprae- unusquisque ad quam
et in divinis quaerere potest
terito,de prapsenti,defuturo.De praeterito.ul Moyses partem philosophicB spectet. Sed sicut in illis, ita
In principio creavit Deus coelum et lerram(Gen.i). De et in istis quidam ad physicam, Ecclesiastes (in
priEsenti, ut Elisabeth ad beatamMariam Vudemilti : quo qua^ritur initium etfinis rerumomniumquffiin
lioc,ut venint mater Domini mei ad me [Ltic. i.) Et mundo snnt. et ostenduntur omnia haec vanitati
Joacines : Ecce .iguus Dei Joan.i). De futuro, ut subjacere), et Genesis ;
quidam ad ethicam, ut
haec tota prophetia David,quas vocatur Psalterium. Proverbia et Evangelia ex parte,quidamad theori-
Quoddam
^ musicum instrumentum est,qnod
,-, vocatur cam.ut CanticacanticorumetEvangeliaexparte.quae
^
-
u i ,i
Hebraice nitbtath, Gra!ce psalteriiim, Latine orga- ^ nos ad coutemplationam divinorum mitlunt. In d
wuOT.Hocinstrumento modulavit David laudes psal- vinis non habetur logica, sed loco logicae theorica
morum.quos cantabant centum quinquaginta viri habetur.Sciendum quod omnes psalmi a David
circa arcam foederis,cum reduceret de Silo in Je- compositi sunt,licet non omnes ejus nomine intitu-
rusalem.Reducta arca,constituit trecentos succea- lentur. Ezras scriba.qui titulos apposuit, alios sub
tores,qui assiduesuccinerent psalmodiaraintemplo nomine David iniitulavit,aIios sub nomine diversa-
Domini in Jerusalem.Quibus prasfecit quatuor prae- rum personarum,ut Asaph, Emaii et aliarum. Sed
centores,Eman, Elhan, .\saph, Idithun. Et ab hoc hoc vel causa mysterii, vel interpretationis nomi-
instrumentonominavitprophetiampsalmorumPsai- num.qua illis psalmis convenit, quibus tales tituli
terium :non sine ratione,quia formam illius instru- appositi sunt.Inteptio istius prophetice est, aicut et
menti mysticegestare videtur, Psalterium, ut dixi- aliorum, in toto libro consolari humanum genus,
mus,musicuininstrumentume3t,triangulatum, ha- quodprimiparentisculpade masimaibeatitudine in
bens decem chordas super se extensas;quod inferius maximas miserias dejectum est.nec inde posse re-
percussum.dulccm sonumdesuper reddit.Itael nos surgere, nisi per Dei raisericordiam.In unoquoque
si psalmodiam.id est dulce melos, Deo canere vo- tamen psalmo propria qusrenda est.Etest
intentio
lumus, non solum voce.sed et corde inferiorem D intentio Propheta3 in hoc primo psalmo ostendcre
nostri partem percutere debemus, id est carnem quomodoet per quem abillocasu et ab illamiseria
affligere. Quanto enim carnem afQigimus, tanto in qua humanumgenus .jacet et versatur,resurger6
magis superior pars nostra, id est spiritus, Deo valeat, scilicet per ChrisLum.imitando eum : quia
placet. per nos cecidimus, sed por nos resurgere non vale-
Quodorganum digne Deo modulari non valemus mus.Primuspsaimus titulum nonhahet, quiaquasi
si fidessanctae Trinitatis desit, quia .5tne fide impos- titulusest totius libri ; aperit enim ad quem tota
sibile est placere Dco [llebr. i). In decem chordis, libri intentio sit referenda. Nunc ad psalmi primi
decem verba legis accipimus : quae observando, et expositionem, Deo juvante, accedamus.
carnem macerando.et in flde sanctae Trinitatis per-

»»ora>90fi
 :

149 ENARHATIONES IN PSALMOS. 150

ENARRATIONES IN PSALMOS.
PSALMUS PRIMUS. A loquitur de Christo capite, et ideo videtur suflicerc
qu;e dixit. Qui non ahiit. Quia si non delectatus est,
« Beatua non
vir qui abiit in consilio impiorum,
multo minusconsensit si uon consensit,multo mi-
;
it et in via peccatorum non stetit, et in cathedra pe-
nus fecit.
« slilcntioe non sedit.- sed in lege Domini voluntas
Sed ut ostcnderet eodem ordine resurgendum
« ejus, ct in lege ejus meditabitur dic ac nocte. Et
triplici morte anima! a contrario quo cecidimus,et
« erit tanquam lignuni quod plantatumestsecus de-
inChristo esse nobis formam resurgendi, ideo hoc
« cursus aquarum, quod fructum suum dabit in
illi attribuit. Potest et aliter legi, ut ha;c distinctio
« tempore suo. Et iblium ejus non defluet, et omnia
apte conveniat, sed diversis personis ut ostendat
« qucBCumque faciet prosperabuntur. Non sicimpii,
modos rcsurgendi. Beatus vir qui non habuit
ita:
« non sic, sed tanquam pluvis quem projicit ventus
ullam delectalionempeccati,utMaria,Joannes,etilIe
« a facio terrac. Ideo non resurgent impii in judio,
beatus, qui, etsi delectatus est, etsi consensit, non
« neque peccatores in consilio justorum, quoniam
tamen in actum duxit, quamvis non adoo beatus ut
" novit Dominus viam justorum, et iter impiorum
superiores. Et in via peccatorum non sletit. Via pec-
<i peribit. »
catorum omnis illicita cogitatio est in qua stamus,
ENARRATIO. cum consensum praebemus. Sed Christus, qui nec
T»

Bealus Quasi dicat Oiim venit quidara in

vir. : unquam illicita cogitavit, multo minus consensit.
hunc mundum, qui non fuit vir, sed sine viribus, Peccatorcs et impii hic pro eodem accipiuntur. Et
quia ineentivis vitiorum succubuit; et ideo infelix, in calhedra prslilcntiic non sedit. Id cst, qui pecca-
quiaabiit alege Domini Dei sui perdclectationem ve- tuin in operationem non duxit. Qui enim nec cogi-
titorum ;stetit perconsensum.seditperoperationem tavil, nec consensit, mullo minus fecit peccatum.

et consuetudinem,propterea de summa felicitate de- Cathedraregum est vel magistrorum. Quod est di-
cidit in summam miseriam, de vita ad mortem. de cere, regnura terrenum noluit. Cum enim viderent
immortalitatp ad mortalitatem et secum, veliitra-
; horaines eum qui de quinque panibus et duobus
dix, omne humannm genustanquam ramos in ima piscibusquinquemllliahoniinumsaturasset,terrenis
dejecit. Sed veniet quidam vir, et bene vir quia for- commodis inhiantes regnuin ei offerre cogitaverunt
tis, quia insuperabilis, Bcatus, quasi bene auctus, quorum cogitationisicobviavit:0/)eramzH!HO«ct<>um
scilicet vir perlectus, quia cum aliis dentur ilona Spi- quiperil sed qui permanet in vitam xternam (Joan.
ritus sanrli ad mensuram, in eo hahilavit omnis ple- hoceum volebant regem constituere
ix). Quia illi ad
niludo divinilatis corporalitcr {Joan. iii; Hom, xii provideret. Non ideo potestatem
,• utnecessaria illis

CoL ii), id est integre el solide, ut ait propheta teri enam sprevit quin eam possit sine peccato habere;
:

Elrequiescet super eum Spirilus Domini, Spiritus sa- C sed quiaeam morlales sine peccato et aliorum in-
pic7ii,ix et intellectus, etc. {Ua. i). — Qui non abiit. commodo haberenesciunt, ncdareteisoccasionemet
Qui non recedet a lego Domini Dei sui, quemadmo- exemplum perditionis,noIuit regnum terrenum quod
dum illeinfelix,delectatione peccati periens, scilicet vere est pcstilens seinper ad elationeiu. Quisquis
in consilio impioruni. (Innsilium impiorum fuit ser- ex consuetudine peccat quasi ex necessitate jam
penlis et Eveb. Consiliuui dicitur excogitala ratio. peccat, et talis vix ulterius peccantem impugnat,et
Et serpcns cum non posset per se Adam seducere, fit saipius ut ad noxia trahat quos dum peccantes
seduxit Bvam, et per Evam Adam, callidesatis per jam tueri contendit, in cathedra nimirum sedet pes-
vitium quod est virtuti proximum, per cupidinem tilentia;, id est perditionis, non solum sc perdens,
honoris. dicens Eritis sirnl dii, srientes bonuiii et
: sed, quod pcssimum, quibus polest est auctor
est
malum {Gcn. iii;. Indo et dicitur quod in forma pcrdilioni.-i. Auctoris aulom ct cathedra est el se-
serpentis diabolus Adam
Kvam seduxerit, quia
ct dcrc. Christus aulem verbo et excmplo bon;e opera-
nullum vitiuni facilius serpit in animum hominum tionis seinper auctor exstat, et ideo in cathedra
quam ambitio, non quod formam serpentis induerit, postilcntiae non sedit.
cum in specie humana hominem facilius decipere 'frcs lapsus Ada;, teste .Auguslino, trinam anima:
posset. Alilcr, in consilio impiorum. Consilium om- n morteni pr;nliguraverunt. Sicut mors est separatio
nium impiorum est sua (|u.-nrere, non qua; sunt Dei. anima; a corporc, ita mors cst se|iaratio animaj a
Christi animum nec elationis cifpido subrepsit (^«i Dco. Sieut enim rorpus vivit adhaircndo amma; ita
:

non rapinam arbitratus esl esse se xqualem Deo, sed aninia vivit adhajrcndo Deo. Est quippe in nobis
semetipsum exinanivit formam servi accipiens, etc. Eva,estcl Adam. Duu; sunt vires humana; anima;-
{/^/»7. II.) Nec ullam pcccati habuil delectationem, una, quacorpus vivjlicalur, qu;e potcstdici aniraa-
nccquajsivit sua, sed qua; Dei Patris. Propheta hic lilas, et hoc cx corporis af(initalc. Et ratio, quae
131 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAHS I. — EXEGETICA. 152
refrenatanimalitalemnecxtendatseadconcupiscen- A his ct scripsit hxc (Joan. xxi), quia solent homines

dumillicita : quia, ut ait Apoitolus, capul mulieris familiaribusdeseetadse loqui.Postestetsic intelligi

vir, cuputviri Clirislus, captit Christi Deus {I Cor. \i). ut ad triatempora referatur ante legem, sub lege, :

Quod si ratlo non refrenat tit vir, sed conscntit car- sub gratia ; ut ita dicatur, Beatus vir qui non abiit in
nalitati delectando vel confitendo vel operando, in consilio iinpiorum, scilicet qui ante logem a Deo
similituJine Ads tres casus facit.recedendo a capite creatore suo non recessit. serviendo potius creatori
suo Christo et uxori adhaerendo. Has tres raortes quaracreaturcB, utAbel(Ge7i. iv) etalii ante legem.

anima? significant tres mor4ui illi quos suscitavit Impios vocat,idololatras consiliura eorura,creato- ;

Christus. Filia archisynagogi quam in domo resusci- rem contemnere et creaturas colere.
tavit significat animam intus mortuam delectatione Et ille beatus, qui in via peccaloruin non stetit.
peccati {Matth. ix ; Murc. v). Qui eiiim vidcrit mu- Peccatores vocat transgressores legis.JudKOs sci-
lierein ad concupisceiidum eam, jam mwchntus est licel sub lege viam eorum,carnalem inlelligen-
;

eam in corde siw (l/u/^/t. v). Sed h<jec animae mors tiam,id est : beatus ille qui spirilaliter legem intel-
non adeo est valida, quiaperpuellam significatur :
ligit, et ille beatus qui in cathedra pestilentix non
quffi quasi adhuc pudica est. cum nondum consensu seditsub ti-mpore gratiae. tlajretici sedent in calhe-
pollutaest, et facile ab eo potest resurgere,scilicet dra pestilentia;, quia perversadoctrinamultos sedii-
U
Dominica oratione. Quod ia eo ostenditur quia Do- cunt El ille erit bcatus qui viam Dei in veritate do-
:

minusporrexit manura etlevavit eam.Filius mulie- cebit. Sed in iege Domini,istud non mutaturusque:
risviduae quem Doniinusin portasuscitavit(Luc. vii) Et erit tanquam liijnum. Et iste beatus vir erit tan-
significat animam mortuam ex consensu peccati. quam lignum, id est, conformans Christo. Et dein-
Peccatum, cnm usque ad consensum perducit, non ceps an Cliristum: Et erit tanqitam lignuin, et ideo
longe est ab operatione. quia nunquam Domini Dei sui eril
recedet a Ifige

Qua; foris est h«c mors validas, nec ab possu- sicut illud lignum yuod plantatum esl secus decur-
mus resurgere nisi digna pojnitentia. Quod signifl- sus aquarum, id est,in irriguoloco. Talis arbor tem-
catur per hoc quia juvenis erat. Et Dominus dixit pestive dal frondes, et Dores et fructus : ita et Chri-
ad eum : Adolescciis, tibi dico, Surge {Joan. xi). stus. Ipse Chrislus nominavit se Hgnum, ut ibi : Si
Lazarus jam folidusquem tamenDomiuus resusoi- hxc faciunt, in nrido quid ftet ? (Luc.
in viridi liijno
tavit de monumento, significat animam illam quee xxiii.) Hic non ponitur simpliciter lignum, sed

usque ud operationem peccatum perducit, et ex lignum plantatum, id est arbor. Et Dominus arbo-
Jonga consuetudine et nimio vitiorum fetore jatn in rem se nominavit Judasis facta ejus recipientibus et
desperationem suae restaurationis cecidit. dicta, ipsum autem contemnentibus, dicens.' Aut

Peccator, cuin in projunduin veneril, contemnit

'-'
facite arborem bonam et [ructus ejus bonos: aut

(Prov. xv;ii). Tales Dorainus resuscitare dignatur, jacile arborem malam et fructus cjus malos (Matlh.
sed maxima magno labore. Quod si-
pcenitentia et xii). Et arbor illa medio para-
quae plantata fuit in

gnificatur pcrhoc quia Dominus vocemagna claraa- disiChristum figuravit.Aquae tribusmodis accipiun-
\H,:La%are, veni foras. Beatus vir qui non cogitavit tur in divina pagina pro donis Spiritus sancti,pro
:

malura, nec eonsensit, nec docuit operando vel do- fluxu carnalium concupiscentiarura, pro populis.
cendo. Et quia non sufficit declinare a malo, nisi Ideo islud diverse potest intelligi. Et erit Christus
quis studeat facere bonum, subdit Sed in tege Do- :
tanquam lignum, id est, talis erit, tara benignus,
mini voluulas cjus. Hoc unum refertur ad illa duo, tam efficax ut decet esse istud ligpum quod planta-
non abiu,nec stetit : quia utrumque ad voluntatem. tum est secus decursus aquarum, id est, ille homo
Aliud est, esse in legc ; aliud est, esse sub lege. Qui qui conceptusestin beataMaria non secundumcar-
amore virtulum peccare nolunt cum lege sunt ei in nalem concupiscenliam, sed secus decursus aqua-
lege, qnia justo non esl lex posita (II Tim. i). Qui ruin,id est,secunduin abundantiam donorura Spiri-

autem timore pojna; legem custodit sub legeest, tus sancti, ut illud, spiritussanclus superveniet in te,

quia ex necessitate bene agit,nonex voluntate. Ti- el virtus Allissimi obumbrabil tibi [Luc. i).

mor servorum est, amor filiorura : et ideo volun- D Spiritus sanctus veniens in beatam Mariam ab
tas filii Dei in lege Palris fuit. Et in lege ejus medi- omni a'slu illicitaruiu concupiscenliarum eam pro-
tabitur die ac nocte. Ad augmentum boni additstu- texit et totum ejus amorem in Deum direxit. Et qui
dium voluntali, superius ubi dixit in cathedra pesti- ex tali operatione taiu purus natus fuit nihil illici-
leniix non sedit, ad quod etiam istud refertur: Die ac tum perpelrare potuil;benedecursus, quia Spirilus
nocte, vel orani tempore, vel in prosperitale et ad- sanctus supervenit, et, quia ejus operationi nihil
versilate. Prosperitas Christi fuit, resurrectio etas- obstare potest, oranes illicitas cogitationes a Maria
censio adversitas, ante passionem et in passione.
; removit. Quod lignum, id est Christus, fructum
Nec prosperitas Christuin exlulit uta lege Domini suum, idest fideles suos, Ecclesiam suam dabit in
rPcederet,nec adversitas sic conturbavit. Hucusque tempore suo. Omne tempus suum cst, sed illud ma-
Prophcl.i de capiteChristo. Potest et sic intelligi ut ximevisum estsuum in quo magis notus et clarifl-
ipsemetChristus d(; se hKcomniadicat, ut Joanues: catus est, scilicet cura esset triginta annorum, et
Hic est discipulus ille qni testimonium perhibet de doccre coepit et post adventum sancti Spiritus, cura
153 ENARrATIO>:ES IN PSALMOS. 154
in omnem terram esivit souus apostolorum. Unde A Ecclesia, neque peccatores scilicet resurgunt praeva-
dicitur: Nondtim eral Jesusclarificatus, quia Spiritiis ricatores legis Judai etfalsi Christiani abhocut sint
sanclu$7wndum cratdatus {Joan. vn). Vel tempore in consilio juslorum, quia hic nolucrunt esse in con-
suo, id est, in consummationesa3Culi,mn/rarfz'dw!i silio Juotorum.
regnum Deo et Patri quando novissima deslruelur lloc ideo dicit, ne dc sacramentis prsesumerent,
mors [\ Cor. xv). Vel erit tanqiiam Lujnum, id est, scilicet ut judicent ve! Judicentur in bonum, sicut
sicut ille homo qui vcnit in huncmundum, non in nec impii ; namresurgent in judicio, vel ul
soli pii,
carne peccati, sed in simililudine carnis peccati judicent, vel ut judicentur in bonum, et hoc ideo,
(Rom. viii), quia sine peccato conceptus estetnatus; quia noy/< Dominus viam jastorum, id e3t,probavit et
sed tamen similis in pcena peccati, quia mortulis, dilexit viam, id esl, vitani bonam. Impii et pecca-
quia passibilis. Vel, secus decursus aquarum, id est, toros ideo non resurgent eo modo, quoniamjVer jm-
juxta naturam populorum in quaaliisdecedentibus piorum, id est. vita quam ipsimet sibi elegerunt,
superveniunt alii.Spiritussanctusaquadicitur,quia, pmWt a dignatione Dei. Aliter : impii tanquam
sicut aqua abluit exteriores sordes, ita Spiritus pulvisdissipabuntur,quiaeircumferentur idololatrffi
sancti gratia interiores. Et non mirum, si fructwn oiiini vento docirinx [Ephes. iv), vel afflatu superbia;
siiumdabit, quia foliumejus non dccidet, id est, ver- y» ut ille qui dixit, Poniim sedemmeam ad aquilonem,
ba ejus non erunt inetlicacia. Et si quibusdam non et simiiis eroAUissimo [Isa. xiv). A facie terrae, a
operentur, tamen hoc verum est quod non sunt visione Dei, qui est terraviventium.Ut \\\uA,Tollatur
inefficacia, quia talibus non suut verba qui aure impius ne videat faciem Dei {Isa ssvi), ideo fiet,
cordis ea non percipiunt. Ideo verbaDei foliis com- quia impii, id estidololatrae, non resurgunt a casu
parantur, quia sicut folia arbores, ita doctrina prirai parentis et proprio in Judicio, scilicet ut in
Christum ornat, et, ul fructus latet in foliis, ita hac vita Justo judicio perpendant quam justum sit
et beatitudo lidelium regitur iu doctrina Christi. £< ut minor serviat majori. servus Domiuo, creatura
omnia qusecunque faciet prosperabuntur, sive in se, Creatori, et ab eo recederesine quoesse non potest,
sive in suis: in se, sive in dictis sive in factis ; in et creaturam venerari.
suis sive sintprospera sive adversa. In hoc est Dei Neque peccatores, id est transgressores legis
providentia mirabilis, quiaeliam malis suorum uti- resurgent justorum.Concilium Justorum
in concilio
tur ad bonum. est ut quri! Dei sunt qua^rant, non qii£e sua, ut non
sibi, sed Deo placeant, et propterea iter impiorum
Quosdam enim perraittit cadere, ut fortioressur-
gant, utPetrum innegatione, et Thomani in dubita-
peribit, id est, vita et laboreorum sine mercede erit.

tione, vel etiam ad suam et aliorum utilitatem, ut „

Qui enim non habuit partcm in resurrectione prima

Petrus, qui in suo casu didicitquanta mansuetudine

non habebit partem in resurrcctione secunda {.\poc.
subditorum vita sit corrigenda. Non sic impii, scili-
\x).Quod iler impiornm peribit, ostendit a contrario,
omnia cooperenturinbonum, cum etiam quonia.m novit,Dominus non solum cognitione, sed
cel ut illa

illa quBc eis videnturboiia cooperantur in malum,ut

etiam dignatione, viam justoruin, vitam et actum.
illud, Prosperitas .slultorum pcrdet illos {Prov. i). PSALMUS II.

Impios vocat Dcum ignorantes, ut JudKi, gentiles et PSALMUS DAVID.

hcereticiquierunt comparabiles pulveri non solidato « Quarefremueruntgentes.etpopulimeditatisunt
ab imbre, quem ventus prohibet a [acie, id est, de- « inania? Astiterunt reges terraj, et principes con-
super faciem terrx, quia carentes humore verbi « venerunt in unumadversus Dominumet adversus
Dei propter impietatem suam, a vento, id est, a « Christum ejus. Dirumpamus vincula eorum et
diabolo vel prima suggestionc repellentur a cogni- « projioiamus a nobis Jugum ipsorum. Qui habitat
tione Dei, qui est terra viventium, id est, a facic. « in cffilis irridebit eos ct Dominus subsannabit eos.
Facies pro cognitione accipitur, quiasecundum fa- « Tunc loquetur ad eos in ira sua, et infuroresuo
ciem de qualibct re cognitionem habere solemus. « oonturbabit eos. Ego autem constitutus sum rex
Ideonon rcsunjunt imjni, id est, iilololatra; in ju- ; « ab co super Sion montcm sanctum cjus,pra;dicans
dicio, id est, iitjudioent vcl Judicentur, quia jam D « prKceptum cjus. Dominus dixit ad me : Filius
damnati sunt. Resurgentiuinalii resurgunt ad Judi- « meus es tu, ego hodie gcnui te. Postula a me et
cium, alii nonadjudiciumresurgunt. Qui resurgunt « dabo tibi gentes ha;reditatem tuam.et possessionem
ad judicium, autjudicabunturad salutoin Jam pur- (( tiiam tcrminos terra;. Rcges eos in virga ferrea et
gati in purgatoriis, aut ad damnationem ut illi quo- « tanquam vas figuli confringcs eos. Et nunc, reges,
rum perditio non est in liac vita iiianifesta. Resur- « intclligitc erudimini, qui Judicatis leiTHm. Ser-
;

gcntium noninjudicium,alii nonJudicabuntur,quia (( vitp Dominoin timore, ctoxsultateeicumlreinore.

judicubunt alios, ut sancti apostoli et alii pcrfecti « .\pprohenditedisciplinainnequandoirascaturDo-
non judiiabunturquia jam evidenter
inEccIeaia,alii « minus, et pereatis de via ju?tri. Cum exaraPrit in
damnati sunt, non soium apud Deum, sed apud Ec- « brevi ira ejus, beati omnes qui confidunt ineo. »
clesium, ut gentiles, .ludiei et h;Bretici,etilli quiin F.s.\n(\.vno.
criminalibus pcccatis priesenlcra vitam sineconfes- Quare fremucrunt gentcsf Quidani a liealus vir
Bione etdigoapocnitentia fiDiunt, licet ignoreturab usquc licali omncsguiconlidunlineo, unumpsalmum
 ;

155 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 156

dicuntesse, Hieronynius hanc rationem datquod sit A. rum. Vincula, id est, rationes et doctrinas quibus
unus, quia a beatitudine incipit et in beatitudine nos al/rahere volunt sub jugum fldei : Et projicia-
desinit, et beatus Paulus unum ostendit in .\ctibus rnus a nobis juguin ipsorum, id est, fidem, vel ju-
Apostoiorum(Jrt.xiii;.Quiautemdiversumpsalmum gum, id est, legem qua nos coercere vokinl a
habent asupcriori modointitulant .-Psalmus David. jucunda eonsueludine. Non m(echahe>'is, Non furlum
Psalmus, id est operatio. facics {E.rod. xs Malth. xix). Per vincula, blan-
;

Hac ratione per psalmum accipitur operatio, quia dam doctrinam qua ad fidem alliciunt intellige.
psalterium, ut sonum reddat, manu tangitur. PtT Per jiKjum, duram legem quae post fidem Christia-
manumaccipemus operationem.David interpretatur nis imponitur. Ipsi cogilaverunt vincula Christi

manu fortis vei vixu desidcrnbilis, in quo significatur disrumpereet jugum ejus a se projicere, sed fru-

Christus qui est manu fortis, quiavicitdiabolum et stra, quia ille i/wi habitatrn C(vlis id esL, in prsdi-
spolia ejusdistribuit. Qitosdomcnim dedil apostolos, catoribus suis,scilicet Spiritus sauctus, irridebit eos.

quosdam prophelas,alios doctores[Ephes.vi).\"\%\\ desi- Ctcli dicuntur sancti praedicatores, quiacompluunt

derabilis est, quia non solum homines,sedetangeli verbis, coruscant miraculis, intondut minis. Irride-

desiderant cum videre.Ipseenimestcibusangelorum /»i7 cos. Divina Scriptura S£epe Deo altribuit quod
ethominum.utenim panem angelorummunducaret '" a''is operatur. Sic irridebit eos, id est, ostendet
jj
homo.rexangelorumfactus est homo. Dicamus ergo dignos risu, cum non poterunt efficere quod volue-
ita; Operatio quEe in hoc psalmo intelligitur est Chris- runt, ut illud : Omnes incipient illudere ci, dicentes:

ti, et haec est intentio oslendere ut quicunque velint Hic homo coepit xdijicare et consummare
non potuil

regnare cum Christo, ejus persecutiones non recu- {Luc. xiv). Et non solum et qund
irridebit, sed
sent.quiajit compalimur, el conregnabimus {Rom. viii
gravius est, subsannabil, cum non solum ostcndet

{Til. ii). Sive unus psalmus sit cum superiori, sive prav« voluntatis inefficaces, sed ciiam post seabire

ab uo diversus, in voce Christi legitur, etcontinua- faciet ; ut qui prius fuit persecutor Christi postea

tur cum superiori ita: Ego in hunc mundum vcni fiat praedicator Christi. Irrisio fit ore, subsannatio
peccatores salvos facere, nec malum feci, nec in rugas naso conlTaclo.\e\,irridebit eos, his dando
malum docui, ct ideo, quare fremuerunt gentes? Id in reprobum sensum, id est, in tenebras interiores.

est, ad quaiu utilitatem suam? certe nullam, imo El post, subs;mnabis eos mittendo in tenebras exte-
ad suam damnationem et ad meamgloriam.Gffl/es, riores. Aliter: Disrumpamus vinculu eorum. In per-

id est gentiles, Pilatus et Herodes fremuerunt, id sona Christi. Quasi dicat i Ipsiconvenerunt adrersus

est, sineratione ut leones inmefremitumdederunt. Dominum el adoercus me Christum ejus. Sed nos,
Per gentes accipiuntur pagani qui geniti sunt, non prsdicatores mei, disrumpamns vincula eorum,
regeaeTnli. Et populi, id est Judsi. quare mei/!- C Jud.uorum vel gentilium, scilicet eorum blanditias.

lati suntinania! id est ineffacia, a veritate vacua. quibus no3 retrahere volunt a prsdicatione fidei,
et projicinmus a nobis jugum ipsorum id est, mi-
Collcgerunt enim concilium, dicentes : Si dimilli-
mus eum sic, omnes credenl in eum. Ab illo ergo die nas eorum contemnamus. Et bene possumus, quia
ille qui habilal in nobis cnslis praedicatoribus suis
cogitavcrunt interlicere eum {Joan. xi). Inania haec
fuerunt, quia illa mors Chrisli exaltatio fuit. Et irridebit eos. Istud non mutatur.
jam totusmundu5 post eum abiit. Astilerunt rcgcs Tunc loquetur in ira sua. Tunc, id est, postquam
icrrx. Duobus modis polest legi illud. Ouasi dioat, irridebit et subsannabit quosdam cnnvertendo, ad
non solum jrew/M, scilicelminores milites Romani, incredulos ioqueturin irasua, qui prius in raiseri-
sed etiam reges majores astiterunt illis, id est, cordia locutus est : Venite, lHii audite me, timorem
adjuverunt illas adversum me. Reges lerrx, id est Domini docebo vos Ponet incredulos a
{Ps. xxxiii).
terreni, terrena amantes et ccelestiaoontemnentes. sinistris, et diceteis von dedistis mihi
: Esurivi, et
Et non solum populi Judccorum, id est minores, manducare {Matth. xxxv), etc. Haec dic^t tunc in ira
sed et principes sa;culi, Annas et Caiphas. Et illi et sua, id est, justa vindicta. Et post hsc, in furore
isti convenerunt in unum, scilicet consiliura, scilicet stio conlurbabit eos, dicens Discedite a me, maledi-
:

adversus Dominum illum qui est Dominus domino- Q fH^ ,,i ignem .cternum [Ibid.) Nec ira, nec furor,
rum, id est, adversus Patreiu. Ideo adversus Pa- nec aliqua mentis commotio cadit in Deum, scd ex
trem, qms, el udversus Chrislum ejus, id est, volun- effectu ipso heec videtur. Ego aulem constilutus sum
tatem ejus, quia verbum Patris est ejus voluntas, rex ab eo. llli convenerunl adversus Dominum et ad-
Aliter, astiterunt rcges terrx. versusme Chrislumejus, dicenles: Eradamuseum de
Non solum fremuerunt voce, sed astiterunt, id tova (Jf!-. xO.Sed frustra. Ego autem per illam
est,appropiaverunt operatione. Ille appropinquat passionem et mortem constitutus sum rex, et non
ad nocendum qui laborat ut perficiat,et populi Ju- superpaleam, tamensupergrana, idest, super Sion.
d.-corum non sohim meditali sunt inania, sed etiam Sion inlerpretaturspecii/a. etsignificatillos quorum
omnes in unam sententiam convenerunt udversus conversatio in coilisist (Phil. ni), qui ea quse retro
Dominum eorum auctoremi et advcrsus Chrislum sunt oblivisceutes in anteriora se extendunt. Tales
ejus mcditatorem Dei et hominum,dicentes: Diruni- etiammontosdicuntur,propteremineutiamvirtutum
pamus vincula corum, id est, Ghristi et Christiano- el stabililatem fidei montem sanctum ejus, id est.
:
157 ENARRATIONES IN PSALMOS. 158

quem ipse sanctum fecit. .\d hoc additum est san- A est ratione et imperio animi.nunc confringamini ut
ctum ne intelligiiretur mons illfi Sion. vas figuli. Intelligite, id est, rationabiliter agite,
ne
Et quia etiam locus ille sanctus dicebatur, quia vos in superbiam erigat quodreges vocavi,quia su-
erat juxta Hierosolymam, ideo addidit pr.rilicans :
perbia etiam in bene factis cavenda est. Erudiinini

prxreplum ejus. Ad hoc pr,rdicans, ut dentur mihi a mi^, qui, cum in forma Dei essem, non rapinam
gentcs in hserediiatem et termini terra; in posses^io- arbitralus sum esse xqualcmDeo, sed humiliavi me
netn. Duobus modis legituristud. Ad hoc ego prae- potius faclus obedicns Patri usquead nwrtem [l'hil.

dico, utdentur mihigentes in kasreditalem, et quia ii),quiasub illo humiliari regnare est. Si compatimi-
hoc a quibusdam varie posset accipi, determinat, ni,etconregnabitis {II Tim. u). Quijudicatisterram,\d
et tcrmini terrae, id est, omnes gentes. Aliter ut est.qui .jam per gratiam reges facti,judicatis,id est,

dentur raihi gentes in hwreditatein.]\viT&A\[a%a.di hoo dainnatisquod in vobisterrenum est,scilicetvitiacar-

colitur,ut pascat, ita et Christus ad hoc pra;dicat nis vestra;.Vol per reges, infuTiores in Ecclesia per
Ecclesis sufe,ut eam reficiat, ut illud. i»/«us fi6"5 .".?i
illos qui judicant terram pra^latos accipimus.Exse-
ut faciam voluntatem patris mei [Joan. iv). Ecclesia quitur quod d\x\t,intelligite.Servite Dotnino in limo-
est hsreditas Christi quje eum pascit, et Christus re. Hoc est intelligere, scilicet intelligenter agere,

similiter hicreditas Ecclesiae est eam reliciens. Et perpendcre justojudicio quam dignum sit utcrea-
g
non solum (?(;n;e«, scilicet minores, sed ut tennini tura serviat Creatori suo, servus Domino. In titnore
tcrrw, id esl illi qui ab amore terrenorum se jam animi scilicet timete, ne animus vester se erigat,
contraxerunt, id est, perfccti viri dentur mihi in quod justificati estis, quod reges estis;servi:e potius
possessionon. Possessio solet dici ilia quae in domo illi cui servire regnare es/.Etneservitium vos humi-
est,et illopropinquiorest et magis chara : ita et illi
lietet contristet, e.wu//fl/(?, quia hoc modo regnatis.
sunt chariores Deo qui jam Eaeculo abronuntiave- E.vsullate ei, id est.in gaudio ei sfr!'!((?, non gaudio
runt.Revera (/«60 tibi, quia Doniinus, id est, Deus carnali in gula et ebrietate,sed cutn treinorein affli-

Pater, dixil ad me, id est, mecum disposuit istud. ctione carnis,quia hoc est gaudium mentis.Tremor
Postula a me, id est,talem tefacut postularepossis, corporis est: limor •a.B\m\.Apprehendite disciplinam.
id est, assume utminor lias, quia poslu-
inferiora Exse(}uiturquod d\\iicriidimiiii..ipprekendite,'\d est,
lare non minor a majore. Nisi enim
dicitur, nisi magno desiderio capile et amatcdisciplinam,id est,

homo fienetjpro nobis postulare non r,osset.£<(/H6o fiagella mea,id esi,qui vull sequi Christuin dcbct sic-

tibi gentesin hxreditatcm, el possessionem tuam ler- utille amliulavit et ipse ambulare [l Joan. 11). Non
7ninos terr.x, lloc expositum est. coronatur, nisi qui lcgilime ccrtavcrit {II Tim. \i).

Ideo disciplinam patris amate, quia i^um pn/«' di-

Et merito eas tibi dabo in hxreditatem, qnia tu
p ligit corripit (Hebr. sn) : ideo apprcliendilc, ne ira-
e^ /i/i«i W(C!(S, id est voluntas mea.nam ego genui
sciiturDominus, quoniam scilicel ejus disciplinam
ie, id est, de cssentia mea procedere feci : et hoc
[Sap. xii), non apprehendoritis. Ita, ul diclumest,
non temporarie.sed hodie, id est, seternaliter. Sem-
non cadit in Deum.Unde illud propheta; -.Tu nulein,
per Filius procedit a Patre,nunquamtamen deserit
Pitrem,quiaejusvolunlas nunquam abeo dissenlit, Domine Sabaoth, omnia cum tranquilitale judicas
ut nostra.Hocnon estdictumad humanitatem Filii,
{Jer. xi). Irascatur, id est, videaluriratus, cum vos

sed ad divinitatem. Aliter non soluin supcr Sion juste damnabit. Et pereatisde viajusta, a doctrina

conslitus .lum rex, id est, super Judeeos, sed etiam

justorum quaomnes.justificabuntur.dati in tenebras
inleriores, id est, in reprobum sensum.
super gentes.Quodprobat nonqualicunque auctori-
AliterJie perealis deviajusta : hoc est ne cadatis
late, sed maxima, scilicel auctoritate Dei palris.F/-
lius meus es tu non gratia vcl adoptionc tantum, a Christo,quie csl via qux ducitad vitain (Joan.xw),
,

sed natura. Merito dabuntur tibi genles ideo, quia

dum non vultis eius disciplinam pati.Quasi dicat :

Quid nobis nocct de via illa pcrire ? Multum tan-

ad hoc tu es idoneua. Tu regcs eos in virga f'errea,\d
est inilexibili justitia, non in humana .justitia quaj
dem vcnictis ad aeternam miscriam. Quod osten-
dit per contrarium, quia beati omnes erunt gui
1'acile mutatur quia quod semel est juslum apud
:

eum nunquam erit injustum vol quod injustum D confidunl in eo. Et hoc erit tunc, cumira ejus qua;
:

nunquam erit justum. '/((/(f/iiam vas pijuli confringes modo in vobis ardet, dando in tenebras interiores
ca;ar(/('«('(;/, id est, valde ardebit mittendo in tcne-
eos.lioc modo reges eos, eos, inquam, formatos a
prirao parente, vasa lutea non in honorem, sed in bras e.Kteriores.

contumeliam. Con/rjnjw, auferendo ab eisquodlu- PSALMUS III.

teum cst ut reformetur in melius.Aliter lieges eos PSALMOS DAVID CU.M FUGEUIiT A IWCIE ABS.tLOJI FILU
:

SUI.
in virga ferrea, scilicct tibi obedientes, inobciliontes
\evo ronfritiges tanqttam vas ftguli, scilicct faclje, " Domine,quid multiplicati suni (|uitribulanlnic.*
quia talcs contra te fragiles sunt. Et itunc, reges, « multi insurgunladvcrsuni me.Multi dicunt anim.-c
inlelligile. Et quia constitulus sum rex vester, et vos « mea; : non est salus ipsi in l>eo ojus. Tu autein,
estis haireditas mea, et per hoc lacti reges qui i( Domine.susceptor meus es,gloriaiiipa ot exallans
prius fuistisservi pcccati. " caputmeum. Voce mea adDorainum clamavi,et
Ideo roges,quia valetis regere quod in vobislutcum (( exuudivit me dc monto sancto suo. Ergo dorniivi.
1S9 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 160

« et soporatus sum.et essarrexi.quiaDominus sus- A gunt me in carne, quia multi insurgunt, id est
« cepit me. Non timebo millia populi circumdantis intente siirgunt..4rfiwsum »ie,id est,non utsequan-
« me. Exsurge, Domine, salvum me fac, Deiis tur.sed ut persequantur, adversum me, quia
« meus. Quoniam tu pereussisti omnes adversan- miilli dicunt animx mex, id est, vitaj meae, vel non
« tes mihi sine causa, dentes peccatorum coutri- solum corpori,sed etiam anim» : iVo» esl salus ipsi
« visti. Domini eot salus, etsuper populum tuum in Deoejus, nedum nec etiam aliqiia
resurrectio ;

« benediclio tua. » salusinDeo ejus, scilicet cujus Filium se lacit.

Quasi dicat, Deus dereliquit eum quia boc puta- :

EfiARRmO. bant, ideo persequebantur. Si eum cognovissent,

nunqtiam Dominum gloriie crncifi.vissent (/ Cor. ii).
Psalmus David cum fugcret a (acie Absalom filii
Sed menliuntur. Tu aulem, Domine, susceplor meus
sui. Legilur in historia quod Absalom persecutus
es, id est defensor meus. Suscentor dicitur, qui
sit David patrem suum volens ei auferre regnum
causam alterius suscipitad defendondum ; suscc-
suum, 8t abslulit partem, scilicet Israeliticam tri-
ptus, qui suscipitur,vel susceptor humanitalismea;.
bum(// neg. xv), et Jiidascum parte Juriffiorum per-
Hic videtur quod inhocpsalmo humanitasChriotilo.
secutus est Christum fjoan. xviii), de qua persecu-
,. j . u- n ,^ „,.,;™,.; quitur ad divinitatem. Gloria mea, id est, eloriatio
tione an
-.u •

uhnstum .
ait hic
1 ,-
psalmus:/)(»nt;ic,7Hirf ,
mu/- B
t» "•
.
,

humanitatis me;B. Quia ego, in quantum homo.

/(p/)ra(?suH^*'Undehictitulusconvenienterhuicpsal-
ignominia raea vel gloria mea in quo est solum
:

moabEzraestappositus,quiaquodibihistorialiterla
gloriandum.(^)«i enim glorialur, in Domino glorietur
ctuni estinDavidcarnali.factumest ethicinspiritali
{Jer. IX ; / Cor. i). Ideo gloriu mea, quia e.xaUans
David.id cst Christo.(iguraliter..^bsalom interpreta-
capttt meum, id esl,mentcm meam,quae carnalitatis
tur palris ;mx,non quod Absalompacem in patrem
caputest, erigens ne deficiat in tribulationibus.
habcret, cum assidueeum persequeretur: sedquia
paterin eum pacem habebat,quantum ad se. Quo- Etmerito me exaltas quia sic oravi, ut exaudiri
:

ties enim sui dirigebant aciemcontraeum,rogabat dignus essem. Ego clamavi, id est, irremisse bona
ut viderent ne Absalom perirct: mortuum quoque operalus sum vpee mea, id est, cordi consoua,
:

diu flevit fletu magno. Ita et in Juda Chrislus pa- quia ex magno desiderio operatus sum bona ad
cem habuit; quia in nocte illa quaeum tradebat, a Z)timmum, scilicet nullumaliud postiilans prKiaium,
cocna eura non repulit, sacramentum corporis et quia si quis bene operatur, et aliud petit quam Do-
sanguinis sui cura coeteris discipulis ei tradidit, minum, non exaudietur a Dommo. Amen dico vobis,

osculum ei non negavit (Mntth. xxvi), fllius fuit receperunl mercedem suam (Matth. vi). Et quia tam
quia iinus discipulorum de quibus Dominus Non idonee clamavi, exaudivit me de monte sanclo suo,
:
p
possunl filii sponsi lugere quandiu cum illis .':ponsus id est, de me qui mons sum propter eminentiam

est {)latt. ix). Psalmus David, id est, operalio qu» virtutum et stabilitatem lidei, sancto, id est, san-

in hoc psalmo intelligitur, est David spiritualis, id guineuncto. Soli martyrcs proprie sanctidicuntur,
est Christi,pr;cllgurata in historiali David, cum fu-
alii bcati vel justi. Vcl, «irec/o suo, id est, quem
geret a facie Ahsalom ftlii sui. Fugit ille Absalom, sanguine martyrii sui consecravit. Vel, de monle
et Christus fugit Judam, quia surgens a coena, re- sancto suo, id est, de justitia quam mihi dedit prs-

cessitab eo in montem OliN^eti, ut oraret ; ille au- cipuam.qui est mons, Juslilia tua sicul inontes Dei
tem ivit ad Jud^eos, ut eum traderet (Joan. xii): [Psal. xxxv).Vera innooentiasumma estjustitia.Illa
vel recessit a corde ejus, ut diabolus intraret, quia est naturainnocentia qua; nec nocet sibi, nec alii,

non erat digna habitatio Dei cum fur esset, et et hajc fuil in Christo.Hcec etiam fuit causa quare
loculos habens ea quae mittebantur portahat (7ort?i. exaudiretur. Vere exaudivit./Vemo cnim lollel ani-

xu). Etest inlentio capitis in hoc psalrno, exemplo mammeama me (Joan. x).Potius ego dormivisponle
suo hortari membra sua in multis et magnis tri- patiendo.

bulationibus non deficere, etiamsi ab his qui intus Dormitio esteuira transitus de vigilatione ad som-
sunt persecutionem patiantur, si ad eamdem glo- nium, sicut expergefactiotransitusad vigilationem,
riam pervenire volunt ad quam et ipse pervenit.Et D et soporattts sum, id est.sponte mea mortuus sum, et
hoc differt ha;c intentio asuperiori, quia ille psal- e.«M)Tc.fi cum volui.Et sicut ego optavi, ita et vos
mus egit ab his qui foris
de perseculione quae lit orate,fideles mei.ut exaudiamini. « Dicunt quidam,
sunt hic autem de illa qute lit etiam ab illis qui
; si Christus voluntarie raortuus est.quidergopecca-

intussunt, id est, a falsis fratrihus,et hortaturnos verunt occidentes eumPSed considerandum est,non
suo exemplo in tribulationibus ad quem sit confu- quod fiat solum, sed quomodo flat. » Omne enim
giendum. Vox capitis ; peccatum quodammodo bonum est,quodam autem
Domine, quid mulliplicali sunl qui trilndant me ? modo malum.Bonum est,quantum ad justitiam Dei
Quid, id est, in quantum,ut etiam de numero disci- in cujusdispositissimadomonihilfitinjuste. Malum
pulorum augeretirr numerus persequentium. Vel autem,quantum ad voluntatem ejus facientis. Qui
quid, id est. ad quidPad suam confusionem et ad enim peccat es culpa prascedente hanc poenam habet:
meam clarilicationem. Hoc ad exhortationem et qusepuBnaexjustitiaDeiest etiam in primo peccato;
consolationem suorum.Revera tril>ulant,[d(isl affli- hocprocessitexlibertate SiThitrn.ldeo e.xsurrexi,quia
161 ENARUATIONES IN PSALMOS. 162
nominus me.lUemesuscepild& sepulcro qiii
suscepil A Inis.Per canlicum accipimus gaudium.ln titulispsal-
me, quia
rae suscepil in Virginis ulero. Ycl suscepit rnorum psalmo appositum
sajpe invenitur canticum
ego susceptus ejus sum et qiiia Dominus suscepitme,
; 'veX in carminibus, Ideo quajsitum est aa omnis
Non limebo millia populi circimdantis me, eaput et psalmus esset cantieum, vel,e converso,an quidam
membrii. Bene, circtimdantis, quia pauei sunt veri psalmi essent canticum. vel e converso. Sed inven-
Christiani ad numerum intiJelium, etquia ego ca- lum est quod
quibusdam psalmis pra;ceditpra/-
iu
put non limeo, exswQe, Domine,\A est, perfice quae quibusdam prajcedit
mxis, et scquitur canHc.um, in
coepisti, ac meos prajdicatores exsurgero a timore canticum, etsequitur /wn/j/iui.Significat quod pri-
mentis, ut cum fiducia prmdicent ; et b\v salvmnme orcs ejus partes con.=olentur nos ad laborem, pos-
fnc, in fuiuro, id est, meos, et debcs, qnia lu es teriores ejus partes consolontur nos per gaudium:
Deus meus. Quisque Facit sibi Dpum,quem maxime priores inviiant ad gloriam, pnstcriores, hortantur
diligit : Venerem, vinosus Bacchum,
libidinosus nos ad labnrem. In quo autem psalmo prcecedit in
Epicurus ventrcm. Ego vero et mei te solum et di- titulo psal/nus, ct sequilur canticum, priores ejus

ligunt et habent Deum. Vel, e.Tcsurge, Domine, kX partes hortantur nos ad laborem, posteriores invi-
est, notitiam tuam da diligentibus qui quanto plu- tant ad gloriam.Sicut et in hoc psalmo,(r«m ini'o-
res convertentur tanto minus pri-edicatorcs time- „ carem. in finem p.saimus David, id est, bona operatio
bunt. Quotidie Chrislus exsurgit, cum ejus resur- quai intelligitur in hoc psalmo, est David, et quia
rectio nescienlibus manifestatur. Quoniam tu per- cst David carnalis, est et spiritalis,ideo determinat
cussisti omnes adversantes mihi sine causa. Ideo non in fineiii, id est, haec operatio sic intelligenda est
iimeho millia populi circumdantis me, quoniam tu esse David, ut illum intelligamus qui est linis,ide-
percuties eo.«, tandem separabis eos ab Ecclesia tua oque duobus modis: vel, quia est consummatio,
ut paleam a granis injudicio. Et hoc unde scio? non consumptio legis etprophetarum :vcl,quiaest
Quoniam jam percussisti omnes adversantes miki sine omnium bonorum perrcclio, quia omnia bona im-
quod sine causa mihi adversanltir, hoc
causa. Ideo perlecta usque ad eum qui est summum bonum.
indicat illos a te percussos, id est, datos in repro- Omne enim imminutum perflci habent. Et est can-
bum sensum. Denles peccaiorum, id est, maledieta ticum, id est, ostendit nobis post bonam operatio-
verba quibus non lacerant, fon/rnusfi, id est ad ni- neui gaudium etprfflmium laboris.Et hic bonaopera-
hilum redegisti. fion e$t f:alus illi in Deo ejus. Jam tio etprasmiuraoperationisoslenditurnobisexemplo
ad nihilum redacli sunt.Vel dentes,id est, auctores capilis. ipse titulus ostenditintentionera.Vox capi-
perditionis eorum qui eos quasi devorant,dum sibi tis :Vos fideles raei qui per inultas tribulationesad
incorporant ct faciunt esse quod sunt,ut dictumcst regnum tenditis,si'pervenire
vultis. invocate Deum,

Petro scilicet in bonum : Macta manduca {.ict.x). C id est,intus vocate in corde,non solum in voce: vel
et

Domini est salus. Bene dixi, salvuni. me fac, nam vocate Deura in vos, ut nihil petatis in prffiraium
Domini cst salus, non mea et quia tua est, o Do-
: laboris vestri, nisi ipsum, et exaudint vos.quia me
mino, super popuLum luum- henedictio tua. Bcnedic- caput hoc modo hoc cst quod dicit
e.xaudivit. Et :

tio, id est, multlplicatio virtutum et bonorum ope- Cum invocarem, exaudiril mc Deus. Deus dicoju-
rum super populum tuum, ut illud, Benedicalnos slitia; mex,\A eii, C[m me docuit quomodo juste
Deus, Deus noslcr {Ps. lxxi), id est, multiplicet. petcrcm, quia ipse dat el velle et posse pro bona vo-

PSALMUS IV. luntate [Phil. ii). Vel, ideo Deum vocavi, et non
IN FINEM IN CARMINIBUS. aliura, qui ab eo est omnis justitia, non in divitiis

PSALMUS DAVID. vel aliis hujusmodi.

« Cum invocarcm, cxaudivit mo Deus justitiffi Sed quia dulciuset familiarius videturloqui cum
« mea3, in tribulatione dilatasti mihi.Miserere niei, Deo quara de Deo, ideo convertit serraonem ad
li et exaudi orationem meam.Filiihominum.usquo- ipsnra, postquam fidelibus suis ad exhortationem

'< quo gravi corde, ut quid diligilis vanilatem et dc Deo lotutus cst. Verc e.mudisti mc, el in me, et
« quajritis mendacium? Etscitote quoniam mirifi- in meis, qui in tribulationc dilalasli 7nihi, id est,

« cavit Dominus sanctum sum Dominus exaudiet D dilatatum cor dedisti mihi non strictum utnon so-
:

« me, cum clamavero ad eum. Irascimini el nolilo lum diligorem amicos, sed etiam inimicos. Arcla
« peccarc qua; dicitis in cordibus vestrisct in cu-
:
est euim via qux duci ad vilam{}!alth. vi\,)ei tamen

« bilibua vestris compungiraini. Sacrificate sacri- non curritur nisi dilatalo cordc -.

« ficium justitia;, et speratc in Domino. Mulli di- Iloc cnput de se, sic autem de membris suis :

« cunt; Quis ostcndit nobis bona? Signatum est Dilatasti mihi, id est, meis in tribulatione, scilicet
« super nos luinen vultus tui, Domine; dedistilte- ut ipsa tribulatio non vidoretur eis angusta, sed
" litiam in corde meo. A fructu 1'ruraenti. vini et dilalasli iraudium, quia Iriinilatio et anguslia in

« olei. multiplicati sunt. In pace in idipsuin dor- omncm animam homiuis operantis malum(fl(5Hi.n).
« miam ct requiescam. Quoniam tu, Domine, sin- Unde Apostolus, Non solum autem, sed et gloria-
" gularitcr in spc consliluisti me. » mtir in tribulatwnibus,scicntes quia tribnlalio palien-
ENAun.mo. tiam opcratur, palienlia probatianem, probatio vero
In pmm psalmus David, canticum vel in carmini- spem, spes autcm non confundit, qtiia charitas Dci
163 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 164

dillusa cordibm perSpirilMmsanctuin (juj dalus

eU ia A et vos, si lufc uon quffisiverilis. clarificamini. Do-
est Miserere mei. Hic piitet quod
nobis (Rom. v). niinu.s cxaiidiel mc.Ac, sidicat: Imitamini me, quia
Christus non de se tanlum loquiturin boc psalmo, 3um vobis non solum exemplum, sed adjutorium.
Miserere mei, id ost, perlice quod coepisti. Clarifcii Quia iiivocavi,id est digne vocavi Deum,exaudiet me,
me in te, et quosdam in meis spe, scilicet perfec- quia jam clarificavit ;et exaudiet me.cum clamavero

tos. Miserere his qui adhuc infirmi sunt, ut illus ad cum, etiam pro vobis.Quasi dicat.quid faciemus
dilates et perficias, et exaudi oralioncm meam. ut et nos exaudiamur? [rascimini pra-teritis pec-

Exaudi, id est, imple orationem meamqua; est pro calis, et )!o/!Ye;;m'a('e,quia non sufficit deflere pec-
augmentovirtutum,scilicetut crescantinvirtutibus. cata quai gessimus, nisi postmodum detlenda non

Oramus ut veniant bona.deprecamur ut avertan- admittamus. Qux dicitis,id est,cogitatis 7" cordibus

tur mala. Aliter E.raudivil me Deus justitia; mex,

:
vcstris in coi-dibus ea tantum dicite, et non cogi-
:

boc moAoe.mudivit dandojustitiam quam pctebam. tanda non erumpant in factum. Et tamen, quia
Revcra, o Deus, dedisti mihi justitiam; quia in tri- peccatum est in oorde etsi non venit ad actum, in
Imlatione dilaiasli mihi et quia exaudisti mc juf tifi- cuhiiihus vcstris, id est. in corde compungimini, id

cando, miscrum conservando, scilicet utnil orem estjipsam etiam conscientiam peccati emendate per
quod dignum sit, quemadmodum Paulus qui pu;nitentiam,id est.pceniteat vos et cogitasse.Aliter:
nisi g
oravitquod non debuit.proptcr quod dictum cst ei Irascimini, id est, ira vos concutit : sit tantum, et
;

Suflicit tilji gratiamca, nam virtus in infirmitate per- non commotio animi,et non etiam factum boc est,
Et quia Deus e.vaudivit me eum et nolite pcccare.El quianon solum ira ad peccatum
ftcitur [11 Cor. xii).
invocantem,ergo et vos cxaudiet. si cum invocave- nos impellit, ideo subdit : Qux dicitis, id est.qus-
rilis. Propler quod dico : Filii hominum, scilicet cunque aliavitia praeter iram dicitis incordibus,qu!B

Aiiam et Evaj in vctustate et in originalibus vitiis sint digna pccnitentia, in cordibus tantuin dicite,id

perseverantes, nolentes fieri Dei, usque.-juo, id cst est,cogitate,et non exeant ad operationem et ta- ;

quandiu. Jam venit Filius Dei qui vos lilios suos men de his vitiis qua; tantum in cogitatione sunt.et-
quaerit fecere.usque ad ejus adventum de ignoran- si ievia sint, in cubilibus. id est, in cordibns vest?-is

lia quodammodo fuistis excusabiles, nunc autem de his conpungimini, scilicet conterite caput ser-

minime : j/rar! corrfe,scilicet eritis ? Quamdiu ama- pentis,sicut dictura estEvaj et serpenti : Tuconteres
bitis ha!c terrena ? qua; (ut ait beatus Gregorius) caput illiiis,et ipse insidiabilur calcaneo tuo(Cen.m).
pondus sunt, non subsidium, quia poliug a vera Caput sorpentisest initium pcocati,id est suggestio
beatitudine vos retrabunt quam diaboli. Illam debemus contercre compunctione et
eo perducanl': ut
quid diligitis vamtatem? Ut qind,id esl,in quanlum oratione. dum est parvula, ne crescat usque ad

diUijitis vanitatem, id esl hroc temporalia bona quK C actum. Unde illud Beatusqui tcnehit el allidct par- :

sunt vanitas, id est, tantum umbra veri boni et vulos suos ad pelram (PisiU. cxxxvi). Per calcaneum
:

non solum diligitis, sed fXitim quxritismendacium, accipitur consummalio peccati, quia hoc maxime

scilicet htEC eadem teriena qu;B, cum umbra sinl; observat diabolus.ut perliciamus /ad bocinsidiatur
tautumveri boni,mcutiuntur,quia non solvunt quod ad hoc laborat. Notandum quod non dicit, Nolite,
proraittuut. Gpes non dant sulficientiam, honores irasci, quia hoc non est iioslraj potestatis ex poe- :

non solvunt potentiam, et CKtera ad eumdem mo- na enim peccati hoo habemus ut carnalitas nostra
dum, et tamen vidcntur hoc promittere. At quid diversis concupiscentiis subjaceat.

ergo, id esl, ad quod commodum, diiigitis vanita- Sed habemus rationem mentis qute hasrefrenet,
tem, quxritis mcndaciuml Aliter, fxlii hominum, ac ne usque in actus prorumpant.Aitenim Apostolus:
si dicat.- De aliis non est mirum si non invocant, Ego autcm mente servio lcgi Dei, carne autem legi
cum non sint filii hominum, scd potms filii eorum pcccati (fio?n. viii.Et si usque ad actus perduoantur,
qui se denoininaverunt.Vos autem Jud.Ti.qui estis quomodo corrigantur? Et boc modo,utsupra dictum
filii hominum,id est,patriarcharum ct prophetarum est Sacn ficale sacri liciiim jiw/!(/,z',scilicetpuniendo
:

per doctrinam, qui vere homines fueruiU quia ra- in vobis iram et alia vitia, per singula vitia quasi
ione usi sunt, et qui vobis Dci cultum multis mo- D singulas viclimas mactate Ueo, amputando super-
dis insinuaverunt : usquequo gravi cord^eritis ? quid biam,taurum; ampulandolasciviam,h£edum; ampu-
ultra expeclatis? Jam venit ille quem patres vestri tando libidinem, bircum ita et in aliis. Et hoo est
:

vobis pnedixerunt, scilicet ego. Venite, filii, audite sacrijicium justiiix, cum nos ipsi punimus vitia no-
me (Psal. xxxiii), ut quid diligitis vanitatem cl qux- strajudicesinnobis ipsis constituti.Etsicsacrifican-
rilismendacium, dicentes, Messias nondum venit ? do speratcin flom»!0. Namqui non sacrificat nonspe-
Quasi dicat, nolite diligere vanilatem, et nolite ret.Hic canticum psalmi aperitur.Aliter Irascimini :

quaerere mendacium, et mirilicabit vos Dominus. ultionem sumendo de peccatis jam perpetratis, et
Et ut hoc credatis vorius, scilote, id est nolitedu- tiolile ultra pcccare. Et post abnegationem vitiorum

bitare, quia mirilicavit Dominiis, id est, miro modo sacnlicale sacrilicium ju-Hitise ; id est, recte vivite.

clarificavit faciendo de mortali immortalitatem me Et sic spcrale prajmium laboris vestri, tamen in
sanclum suum, in hoc sanctum, id est,purum,quia Domino,ut ipse sit prajmium, non aliud.Vos qui sio
jion dilexi i'««iYaiew,etnon quKsivi mendacium. lid. vivitis, sperate asterna priemia. Nam sunt raulti qui
 ^

465 ENARRATIONES IN PSALMOS. 166

non sperant, rlicentes : Quis oUendit nobU hona/ « initiuitatem tu es. Neque hubitabit juxta te mali-
soilicet illa qiu-e promittis. Oui nscendit in cojlum « gnus, neque permanebunt iii.justi anle oculos
qui illa videret et nobis renuntiaret ? aut quis oston- " tuos. Odisti omnes qui operantur iniquitatem
det nobis mala,scilicet illa tormenta quac dicitis esse " perdes omnes qui loquuntur mendacium. Virum
apud inferos? Frustra hocdicunt,quia tu, Uomine, « sauguinum et dolosum abominabiturDominus :

ostendisti nobis dandonobisrationem ad similitudi- « ego autem in mukitudine mi.sericordiae tua in-
nem tuam. Nam signatum, id epl, sigillatum, et in V « troibo in domum tuam, adorabo ad templum
ipso sigillo Spiritus sancti, est supe)- nos lumen vultus « sanctum tuum in timore tuo. Domine, deduc me
tui^ Domine, id est, lux illaquK imaginem luam in « iii justitia tua propter inimicos meos, dirige in
nohis facit apparere. Vel lumen vultustui, id est cla- « conspcclu tuo vitam meam. Quoniam non est in
ritas imaginis tuae quae in nobis obscurata est in « oreeorum veritas, cor eorura vanum est. Sepul-
Adam, scilicet vera ratio, qua tibi similes sumus, II crum patens est gutlur eorum, linguis suis do-
antecedente sigiUo ^ancti Spiritus in nobis reformata <i lose agebant : judica iilos, Deus. Uecidant a cogi-
est. Et hoc cst quod sequitur : Dedisti lirliliam, id « tationibus suis,secundum inultiludinem irapie-
est Spiritus sancti graliam in corde meo, quia cha- « latum eorum expello cos, quouiam irritaverunt
ritas Dei diffusa est in cordibus noslris per Sinrilum « te. Domine. Et l«lentur omnes qui sperant in te

sanclum qui dalus est nobis {Rom. v). Aliter : Dedisli « in aeternum exsullabuiit, et habitabis in eis. Et
Uctitiam in corde meo, signando lumen vullus tui, id « gloriabunturin teomnesqui diliguntnomen tuum,
est rationora super nos, id est, in superiori nostro, « quoniam tu benedices justo. Domine, ul scuto bo-
scilicet in anima:rft'£/iS/i,idest,ostendisti inihi tuam « iK-B voluiilatis tuas coronasti nos. »

Ixlitiam, scilicet aeternam beatitudinem, non foris

quaerendam, sed in corde meo, id est, in sola spe, et
ES.mum.
proca qu;e hKreditutcm consequitur.Psal-
In finem
nondum in re. Illi autem qui dicunt, Quis nstendet
mus David. In hoc psalmo ligurate intelligitur quod
nobis bona, ideo ignorant hano beatitudinem, quia
olim historialiler est actum in Sara et Agar, una
rnultiplicuti suni, id est, mullis impliciti, et multis
libera, altera ancilla (Gen. xxi Gal. iv) libera
; :
soUicitantur. .4 fructu, id est utilitate sui frumenti,
cum hKreditatem accepit. Agarancilla cum fl-
filio
non tui,scilicet Chrisli de quo dicitur: Nisi yranum
lio b;erpditale privata est. Per Saram liberam et fi-
frumenti cadens in terram, mortuum fuerit, ipsum
lium ejuscatholica significatur Ecclesia per Agar :
solum manel [Joan. xii). Eyo sum panis vivus {Joan.
ancillam et filium ejus ecclesia malignantium,
vi'. Sui vini, non tui. Vinum Doinini imitatio pas-
falsorum Christianorum etha:reticorumsignificatur
sionis Christi , de quo oorpus fldeliura denuntiat, ut
proles qui, quamvis ab Abraham. id est,
et ejus
corpus bcati Laurentii et aliorum raultorum. Quia C
Christo.generalisunt secundumbaplisraumet quse-
calix Oominiinebrians quam pneclarus est{Psal.xxu).
dam alia sacramenta, laraen non consequentur hae-
Et olei sui,non tui. Oleum Domini est gratia Spiri-
reditatem, cum exigentibus eorura pravis meritis
tus sancti. Oleum autem peccatorum carnis delecta-
generatio illa magis in servitutem quam in Ilber-
tio vel adulatio. Per ha3C tria, frumentum, vinum,
latem vergat. Titulus sic exponiiur : Psalmus iste,
oleum,qu3! adversum carnis pra3cipitia sunt cietera
id est, praesens e.xhortatio bonae operationis est
carnaliaintelliguntur. Ego autemperfecta Ecclesia,
David, id est, Christi dirigentis in finem, id est
quia beatitudinem meam in hisnon qurero, domiam
in consommatura bonum eos quos hortatur pro
in hac vila secundum oblivionem omnium tempora-
ea, id est, catholica Ecclesia qua; hacreditatem con-
lium nogotiorum. In pace, id est, in appetitu ater-
sequitur' aqua ha>reditatecontraria pars exterrai-
norum bonorum qua; sunt pax,quia ibi nulla tumul-
nabitur.Est autemhujus psalrai intentio proponere
tuantur vitia : pace, dico, tendente in ipsum,scilicct
exeraplum eorura qui ad hffireditatom pcrveniunt,
ubi aliud non sequitur nisi ipsa pax. Et postea re-
et eoruin qui oa privantur, iit disoant qui ad ha;re-
quiescam sancta in a;terna quiete, cum mortale hoc
dilatcm vooantur quos debeant, quos fugerc
irailari
induet iwmortalitatem, cum novissime inimica de-
ct quomodoilluc pervenire. Ecclesia catholica ten-
slruetur mors (/ Cor. xv). Causa quare hic dormiam rv
dons ad promissam hi-ereditatcm, id est,ad aeternam
ct post requiescam. Quoniam tu, Domine, constiluisti
beatitudinem, cernens multa impedimenta in vla,
me singulariter inspe, id est, in solaspc hajreditatis
id est, in hac vita, tiiuens nc non pervooial.invocdt
mcs?, scilicet ut non foris quaererem bealitudinem
auxilium ojus qui est via illuc, ductor et ipsa ha;-
mcam in his transitoriis.
reditas {Joan. xivl.
PSALMUS V. Vcrba mea auribus Domine. Ut dignussit
percipc,
IN FINE.M Pno G.\ QU.E II.EREDITATEM CO.NSEQUITUR exaudiri orat quanto alfectuosius valet. Dominc,
PSALMUS DAVID. hoc ideo quia egoservus tuus, vcrba mea, ideo mea
" Verba mca auribus percipe, Domine, intelligc quia cordi consona, scilicpt perfecta, auribus pcr-
« elamorem mcum. Intendevofi orationis mea;,rcx cipe, id est, ne dedigneris audirc. Non hoc dicilur
<t meus et Deus *meus. Quoniam ad te orabo, quod sit circumscriptus, quia audirc Dei non est
" Domine, mane exaudies vocem meam. Manc aliud quam nutum sua: vohintalis nvidenterosten-
" astabo tibi, ct videbo quoniam non Deus volens dere, sed ex humanaconsuetudino hocdiotum est
 ,

167 REMIGH ANTISSIODOKENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 168

qui verbaquibus aures adhibent auditudignaosten- A dicat : Soli justi hanc hsreditatem consequentur,
dunt. \e\,aurihus pcrcipe, id est, tii qui habcs vim quia injusli privalnmtur ea [Deui. iv Ilch.xu). Ma- ;

percipiendi sensualia, judioa verba raea an sint di- lignus, id est immundus detractor, odiosus.incujus
gua exauditione, intellifie clamoreni meum. Quanto corde sola nialitia habitat. Non habitahit ju.tta teui
major est clamor quam verba, tanto majus est in- habeat hoereditatem, quia tenebrre non possunt ma-
telligere quamauribus percipere.Quasi dicat Mea : liere ju.xta lucem. Et cum tu sis ignis consuraens,
valida postulatio te ad misericordiam inclinet, sci- non adhKrere. Si quis enim wdificavcrit
pote.st tibi
licet ut ef(icias quod peto, quia tuum intelligere supra fundrnnentum hoc, lignum, fcnum, stipulam,
faccre est. Adhuc majus poslulat : Intendc voci ora- omne lioc quale sit ignis prohiibit {I Cor. iii). iSeque
tionis tnex. Quia ego intense et sine irremissione injusti, id est, operarii iniquitatis, scilicet Juda;i,
clamo, ideo et lu intende, id est irremisse exaudi. haeretici et alii falsi Christiani, permanebunt ante
Aliter : quia sinc tuo auxilio nihil possum, intcnde oculos tuos, quia corum pcenilcntinm misericorditer
voci orationis mex, id est, irremissam lac ut et tu exspectas, quia fidei et sacramentorum curn fideli-
irremisse exaudias. Tu enim jubes quod vis, et fa- bus tuis participes esse conccdis, sed non permane-
cis quod mex, quae sit de profectu
vis. Oralionis bunt. Aliter: per raaIignura,Judaeuin male lege uten-
virtutum, et per hoc possumus accipere superius n tem perinjustos, falsosChristianos possumusacci- ;

et clamorem pro gemitu. quia rex meus es, qui-i tu pere. Vel per malignum, diaboliim per injustos, ;

meregis vel, quia alium regem nolo haberc volun-

: membra ejus. Et ne quis ideo desperet, quia mali-
tatc propria nisi qucm habco Deum natura. nc de- gnos et injustos hicreditateprivavit, cum vix sit ali-
vium,a via.justiti.i;, c< [)ens ineus. id c=t, virtus mea: quis qui pcnitus vitio careat in hac vita, ideo de-
Deus virtus est, etqui orat, id est, virlutesquterit, terminat de quibus dicat, consolando justos Odisli
Deum quajritet merito illius Deus dicituroeo^, r»no) omnes qui cperantur iniquilatem. Magna Dci miseri-
inde Jeus.quiatimorPeumciignoscerefacit. \'c\,i-ex cordia non odil illos qui operati sunt, sed iiui ope-
meus, Chrislc, Deu.^ mcus Pater, id est,Creatorineus. rantur, id cst, qui perseverant. Bene, odisli : quia
Et revera intendes, quoniam et clamavi ct sem- qui odit aiiquid vcl ab co recedit, vcl a se illud se-
per claraabo in me et in posteritatibus meis usque parat, sic ct Deus impios, non quod odium sit in eo.

ad consumationem sajouli, el hoc est, qiioniam ora- malignum universaliter

Potest et sioaccipii ut per
bo. Domine, el ad te, ut tola mea oratio ad te di- accipiamusomnern iniquum sive paganum, sive Ju-
rigatur, ut tu sis modus petitionis rae.T, et quia te et dccum, sivc falsum Christianum, qui omnes quasi
ad te oniho, exaudics vocem meam non nocte, sed unus sunt in iniquitate, et ad hos sit redditum,
jnane. Tota haec vita quasi nox esl, quia inuitis et Omnes qui opcrantur imquitatem. Per injustos, pos-
magnis ignorantioe et vitiorum teneuris involvitur. ^ sumus acciperc haireticos, qui etiam pluraliter in-
Transacta hoec corruptili vita, cum viorlale lioc in- duountur propter diversas sectas.Et de his dicitur :

duct immortalitatem {I Cor. xv),veniet mane, id est Penles omnes qui loquuntur mendacium, non qui lo-
initium diei nunquam deficicntis. Tunc enim fulge- cuti sunl. Quanto inajus est perdere quam odio ba-
buntjusli sicut sol in rcgno Patris eorum (Matth.xiu), bere, lantn majus est peccatum mentiri quam male
claritate virtutum splcndidi, nullam maculam cor- agere non qualicunque mendacio, sed mendacio
ruptionis habentes. Uoc modo exaudies, quia matie quod semper in aclu est, ut ha;relicorum. Potest
id est, remotis ignoranlic-e et totius corruptionis te- Deus aliquem odio babere qui lamen vivat. Quem
nebris, luce virtutuui ct immortalitatis splendidus, vcro perdit ad nihilum redigilur.Suntenim qucedam
astubotibi, assidue tecum stabo. Quod hic non est. mendacia satis vonialia, ut ea quse fiunt pro ludo,
Stamus enim hio cum Dco, sed non astamus, quia pro aliorura vita conservanda et aliis raultis modis,
appropinquamus bene vivendo, maleautem vivendo sedqualitercunque peccatum est.Bene dicit,per-
fiat

ab 60 recedimus. Vel aslaho lihi. id est tua; cogni- des quia Deus vcra essentia est. Qui autem menti-
tioni prope stabo : quia nunc cognosco cx parle,tunc tur, illud dicit quod non est, et esse non esse peni-
aulem cognoscam sicut et cognitus sum (I Cor. xiii). tus destruit. Quam raajinum sit peccatum hasretico-
Et tunccum ero jamtotus lucidus, non habens ma- D rum ostendit, vocans hfereticum virum sanguinum.
culam neque rugam, videho scilicet aperte. Videmus Merito, quia fundit sanguinera animarum, idest,fi-
enim rtuuc pcr speculum in xnigmate, tunc atdem dem qua vivuntanimse justorum. Juilus cnim meus
facie ad faciem [I Cnr. xiii). Vel, mane, id est, tem- ex fide vivit [Hom. i ; Hehr. ii). Idco hc^retioorum
pestive etsine dilalinno c.raudics vocem meani in hac mendacium majus esl aliis peccatis,quia alia pecca-
vita prieceptistuis consulendo.et vires administran- ta solum illum qui agit occidunt:hoc autem et illum
do ne deficiam in via. Et merito me tempestive qui mentitur, et amnes quos
errorem mittit. in
exaudics, quia ego mane astuho tibi, id est, lempe- Quem virumsaiiguinum, eumdem dicit virum dolo- :

stive, ut ille qui avidus cst ad luborera summo raa- sum duabus de causis vel, quia aliud habetincorde
:

iie Mane incipiam et astaho libi, id est, assi-

incipit. et aliud in lingua, cum sciat non esse verum quod
duus Revera mane aslabo tibi, quia non nocte,
ero. dicit, cl tamen quadam prfesumptione verum asse-
quoniam. non Deus volens iniquitatem tu es. Et hoc est rere conatur.Non enim ignorantia hajrelicum facit,
quod dicit : Neque habifabit juxta te malignus. Ac si sed jactantia. Vel ideo dolosum, quia admiscet vera
 169 ENAllllATlONES IN PSALMOS. 170
falsiSjUt eofaciliusfallere possit. Aiiter: vinnn san- A bns insipiHus fit. £/ prius conversione inimicorum
guinum et dolnsuni abominabilur Dnrninus. Si volu- Ixfrntur omncs quisperant in te. Lxtenlur hic in spe,
mus superius accipere generaliter dictum. odisti et post in xtcrniim exsultabunt, id gau-
est, plenarie
omnes qui operantur iniquitalem,eT)i probatio in par- debunl, cum duplicem stolam immortalitatisacci-
te, quia et virum sanguinum. id est, homicidam pient.Klhenedix^tpTius, l!t!tentur,eipost,c.rsuliabunt,
ahominahilur Dominus pedes omnes qui loquuntur
:
quiala!titiaestanimi,exsultatioverocorporis.A.M//o,
mendacium, quia non solum virum dolosum men- inde essulto : et fideles prius Istantur de resurre-
titur, sed etiam illum qui veritatem dicit ut deci- ctioneanims, quaj est prima stola,et post plenarie
piat, ut qui planam viam ostendit ut in turijam gaudent de resurrectionecorporis, quae est secunda
praedonum mittat. Isti omes e.xhaeredabuntur. Ego slo]a..Et menlo exsullabunt, quia tu habilabis in eis.
autem, catholica Ecclcsia, inlroibo in domum luam In malum sic potest accipi quod dictum est, Ju-
ccElestem. Jerusalom, "scilicet supernorum oivium dira illos, Deus. Quia incorrigibiles
sunt ct tuis
socielnlem, Inlj-oibo, ut lapis in .Tdificium : in nuil- lidelibus multum nocent.o Deus.judica illos, id est,
tittidine misericordix tuae, id est, non in meis meri- damna, separa paleas agranis. Et hoc non optando
tis. Ideo in mulliludine, quia magnum est introire dicit Ecclesia, sed prophetando. Judica, id est,
vel cum multis quos miscricordia tua introire fa- t> damna et hic et in futuro. Decidant acogitationibus
ciet : ideo introiho, quia adorabo prius. Ilic exponit suis in hac vita, id est, propler pravas cogitationes
i\]uiadorabo, snWcei ad lemjjluni sanclum tuum, vel suas quas ceciderunt pravis meritis suis prsce-
in
ut perveniam in timore tuo, scilicet casto, non forni- dentibus. Decidant, id est, in deteriora cadant de
carioquemc/inriYfls/oras mittit [I Joan. iv). Hoc mo- errore in crrorera corruendo, et in futuro expelle
do orabo : Domine, deduc me in via lua, quia in via eos ab haereditate sua secundum multitiidinem im-
sum,id est, in provectu, fac me ire de virtute in pietatum corum, id est, multura expelle, quia multee
virtutem : hoc est, in juslitia tua, non mea substun- Eunt irapietates eorura. I^uoniam irrilaverunt, id
iia., dirige viam rneam, id est, vitam meam in cons- esl, spreverunt quasi vile quid te, Domine, qui es
pectu luo, ut luis cculissit digna : vel viam tuam, id Dominus omnium. Et postquam separata erit pa-
est, mandatatua fac, ut ea rccte intelligam. Et fac lea a grano, tenebraj a lucc, Ixlentur adepta haere-
propter inimicos meos haereticos. quia in illa via ditate omnes qui sperant in te, non in alio, et merito
mihi insidias ponunt. Ideo dirige vins meas, quoniam Ixtentur, quia in .riernum exsultabunl, ut prius di-
non est in ore eorum, id est, in verbis eorum veritas. ctum est. Ideo e.rsultahunt quia habitahis in eis,

In verbis ideo non est veritas, quia. cor eorum vanum qui modo habitas in eis per operantcm gratiam.in-
est, id est, non habent veritatem, vel vanum,idest, habitabis tunc secundum praesentiam et manilesta-
per elationem annihilatum, tractum a fumo qui tionem tuiipsius: Et quod majus est, gloriabuntur

quanto altius ascendit tanto magisevancscit.Utillud, in ie.idest.perfectamgloriam seadeptosvidcbunt in

Dicentes enim esse sapicntes, stulti facti mnt et tesummum hoxium.Omnes quidiliguntsciMcei modo,
evanueruntin cogitaliombus suis (Rom. i). Sepulcrum nomen luuin,id estUcminus.Dominus nomen est illi.

eslpalensguttureorum, eorum, idest, doctrinaeorum Illi hoc namen diligunt quiDeo voluntarieserviunt.
similis est anrplo et profundo sepulcro, quod uno Ideo gloriabuntur, quoniumlu benedices justo. Bene
cadavere recepto non clauditur, sed semper palet justo : omnes enim unum sumus in Christo, id est.

ut devoret, sempor fetorem eraittit nocuum. Linguis angebis et multiplicabls omnem gratiam et oranes
suis dotose agebanl, non tuis, o Deus, quia ad hoc virtutes, quia quod modo habent in spetunchabe-
eas els dedisti ut veritatem loquerentur. Ideo suis bunt ia re, nunc ex parte, tunc perfecte. Revera,
quia ad mendacium eis utuntur. Dolose agebant, id gloriabuntur in le, o Domine, et non in alio, quia tu

est, deceptoric n;/efta»/. Benn, agchant, quia imper- coronasti nos, id est, circumvallasti et munisti
fecte, interdum vera, interdum falsa proferendo. Et quasi corona militium, scuto, id est protcctione

quia tales sunt judica illos Deus. Hoc potest legi et bomc volunlalis lux : xe\ coronasti nns post victo-

inbonumetin malum. Inbonum: oD<;u.s,;Md(ca itlos, riam, non meritis nostris, sed ut sculo bnnx volun-
damna '"'" '"''^' prsvenisti voluntatem nostram, quia tn
id est, eos tales quales se fecerunt, scilicet D
damna in eis vitia eorum, id est, decidant a cogi- dedisti velle dedisti et perficere : tu enim opcraris
talionihus suis, idest, ipsa eorum conscientia accu- in nobis per gratiam tuam, et opus misericordias
set eos, vel separentur a pravis cogilationibussuis. tua; in uobis coronas.

Secundum multitudinem impietalum eorum c.vpclle PSALMUSVI.

cos, quoniam irritaverunt te, Domine. id est, secun- IN riNEM IN CAR.MINIBUS PRO OCTAVA, PSALMUS DAVID.
dum multas miserationes tuas dcleatur multitudo II Domine, ne in furore tuo arguas me, nequo
peccatorum eorurn. Ideo cadant a cogitationihus « in ira tuacorripias me: Miserere mci. Douiine,
suis, quoniam prava; sunt.^uo^iam irntavcruunt te, « quoniam inlirmus sum sana nie, Domine. quo- ;

Domine, idcsl, irrilum duxorunt, dum conati sunt « niam coulurbata sunt ossa raea. Et anima mea
legem tuara destruere: vel irritaverunt, id est, te, <i turbata est valde: sed tu, Domine, usquequo?
d'jlcissimum cibum naturaliter, sibi et aliis insipi- « Convertpre, Domine, et eripe animam meam :

dum fecerunt. l''ebricilanti etenira palato dulcis ci- « sulvum me faopropter misericordiuin tuam. Quo-

Patrol. CXXXI. 9
 :

171 REMIGII ANTISSIODOHENSIS OPP. PAKS 1. — EXEGETICA. 172

« niam non est in morte qui memor sit tui in in- :

A est Uavid id est, Christi in corpore suo. David, dico
" fernoautem quis confltebitur tibi? Laboravi in dirigentisin Gnem, et esth.TC actio prooctava,id est,

« gemitu meo, lavabo per singulas noctes lectum pro exspectatione.judicii.etestaccipiendainhymnis,

«meum,lacrymismeisstratummeumrigabo.Turba- quia bene hymnizat Deo lidelis anima,cum per pceni-

« tusest a furoreoculusmeus.inveteraviinteromnes tentiam se affligit. Gaudium etenim est angelis Dei

« inimicosmeos.Discediteame,omnesquioperaniini iiiper uno peccatore pirnilenliam agente (Luc. xv). Est
« iniquitatem,quoniam exaudivitDominus vocem fle- auteminhocpsalmovoxcujusqueinfirmifidelis.con-
» tus mei. Exaudivit Dominus deprecationem meam, siderantisoctavani illam. idest,tremendam diem.ju-
« Dominus orationem meam suscepit. Erubescant diciiad quam omnes venientjudicandi,alii ad beati-
K et conturbentur vehementer omnes inimici mei tadinem,aliiadpoenam,et suoexemploaliosadpceni-
« convertantur et erubescant valde velociter. » tentiam et vocationem divinfe misericord ia3 hortantis.
Domine, nein furore tuo arguas ine, negue in ira tua
ESAHfiATIO.
Psalmus Dnvid pro oclava in fmeinin li>i>miis octa- :
tua rorripias mc .Te invoco, qui esDominus omnium.
Scio quia venies judicaturus alios in furore, etalios
vus accipitur dies judirii. Quidam, perverse intclli-
gentes, septem millia annorum pro septem diebns
in ira tua ; rogo te, ut hic me judices dum tempus
r. est misericordife et dies salutis. Sicut furor major
accipiebant et post, sequi octavum, id est. ju-
dicii diem, et sic diem judici certum se inve-
est quam ira, quia ira brevis, furor est longus ; ita
aiguere niajus estquamcorripere.Scepequi arguun-
nisse putabant. Quibus h.'EC verba Uomini contra-
tur accusantur accusationcm sequitur damnatio,
dicunl Non esi vestrum nosse tempora vel mo-
:
:

correctiolltademendationem etquiainfuturojudi-
meiila qu» Pater posurt in sua polestale (.M. i),
;

cio alii arguuntur in furorc (non quod furor cadat in

etalia multa : potcst autem sic inteliigi ; Ex quo om-
nia coeperunt qii,-c varialionibus subjacent, totum
Deum furor enim est magnaanimicommotio advin-
dictam). scilicet quia gravi supplicio: duplicienim
illud tempus septem diebus volvitur, ideo tola haec
contritione conterentur (/er. xvu) alii in ira, ut qui
Transactahac rerum
vita inscptenario potest accipi.
vertigine.scquitur octava.in quanou erit opus varie- supra fundamentum fidei a;dificaverunt lignum, fe-
tate temporum.quiadies iila non variabitur.nec ver- num, stipulam,salvabuntur; quod sic tamen, quasi
tetur in tenebras. Aliter : scx diebus operatus est per ignem (/ Cor. iii); o Domine. antequam ad judi-

Dominus. uniuscujusque potest accipi

In creatura candum venias, dum tempus est misericordiae mise-

eliamuniusdieispatiuminquaoperarilicet.Septima rere «jc/^idest miserioorditer, nie hic corripe,etopus

tsi,<jUoniam infirmus s!(m. Delictum primi parentis
dies accipitur spatium illudquodesl intertransitum
hnjasvitajetcommunemresurrectionem Octavadies poenarn contraxit magnae inlirmitatisin omnes pos-
^ teros. Non enim quod volo, hoc ago ; sed quod odi
est resurrectionis. .•\liter.- dure sunt gcnerationes,
una carnalis,altcraspiritalis. Carnalisgeneratio fuit maluin, illud facio [Rom. vii). Infirinus sum, non —
aprimo homine usquc ad Christum.Hsc fuitprima, solum in corpore, sed etiam in anima. Et hoc est
carnaliter vixit.quamvis in eaaliqui spirituales fue- quod dicit Sana me, Doinine,qm es animarum me-
:

runt. ul .\braham, Isaac et Jacob, qui in Spiritu dicus, quoniam conturbata sunt ossa mea, id est,
virtutes quae sunt animae robur vel carnalitatis, con-
sancto Deo servierunt, tamen carnales dicti sunt,
quia carnales observationes acceperunt,et in umbra turbataj sunt, id est, confusae et obscuratre ex infir-

iuerunt. Spiritalis generatio accipitur fidelium ab mitate illa quara a primo parente contraxi. Et ne

adventu Christi usque in Qnem saeculi.quae generatio quisossa corporea acciperet, exponit quij per ossa
spiritalis dicitur,quiavivit innominespiritus et non
velit intelligere. Et anima mea turbala esl valde.

in vetustate littera; / Cor. xv), et haec est secunda Alitor : quia infirmus sum in carne, infirmus in
generatio. Priusenim carnalc, deinde quod spiritalc virtutibus, idco anima mea turbata est valde ad
{Fiotn. vii). Dte ducTj generationes referunturad sep- compunclionem
gemitum. Et quia ego et ad
tcnariumnumerum,qui constatexquatuorettribus. ad poenitcntiam turbatus sum, tu, Domine, usque-
Quatuor referuntur ad primam generationem, quia quo lurbaris ? et quandiu differs saiiare ? Medicus
carnaliter vixit.quiacaro constat quatuorelementis. D aegroto confitenti suam infirmitatem medicinam
Ternarius ad trcs animi-e potentiasrefertur.Estenim negare non debet. Ne ultra turberis, vel ne diffe-
rationalis, irascibilis, concupiscibilis. Rationem ha- ras Uiisereri, potius co)ui<;r/(;;r, Domine ; sicutaver-
bet ad discernendum intcr appetenda et non appc- susfuisti avertenti,ila convertero convertenti. Deus
tenda deindeconcupiscentiam,ut sciatbonaconcu-
;
ncc avertitur, nec convertitur; sed ejus conversio
piscere iram, ut sciat malis irasci. Sed quia ex
;
miserationis est ostensio, sicut aversio cum miseri-

affinilate corporis haec sa;pe hebetantur, ideo adhi- cordic-e subtrahit manum. Et cripe animarn meain,
beturdoctrinaad iliurainandam rationem, virtus ad hajrentem vepribus carnalium delcctationum. Et
refrenandam niiniam iram et nimiam concupiscen- ereptum salvum me fac, id est, da perseverantiam

tiam. Post hunc septenarium veniet dies octavus, in in bono, ut bonus medicus qui sanalum conservat,
quoremunerabilurquisquebeneusushocseptenario, ostendendo quid vilare et quid sumere conveniat.
incorpore et anima ad gloriam, male vero usus ad Propter misericordiam luain, non merilis meis. N'on
pcEnam. Psalmus,id est,bonaoperatio hujuspsalmi, habeo aliud pretium. Ideo eripe, ideo salva, ut
 ;

173 ENARRATIONES IN PSALMOS. 174

memor sim tui, id est, ut laudem te. Nam si hoc \ lacrijmis meis exterioribus rigabo, velut hortum. ut
non feceris, noa laudabo. Nam ero in morte, quia aptum Deo vel corpus stratum di-
fiat fructificare :

non est in morte qmmemor sil tui [I Pelr. ii). Aliter : citur, quia ab infirmo animo varie versatur. Uni-
Ideo libera scilicet animam meam acarnalibus de- versum slralum ejus versasliiti infirmitaie ejus {Psal.
sideriis,qus militant adversus eam, quoniam si , Lx). Tanti laboris causam subdit Turbatus est :

non eripias, interficient nie, id est, separabunt a oculus meus, id est, ratio vel mens : ille scilicet

te, qui est vita inea mortuus, non ero memor ; st si oculus qui multis corporalibus oculis dignior est.

tui, ut redeam ad poenitentiara per confessionem. Ratio enim discernere facit raala a bonis, damna-
Ideo post eruditionem, id est. post poenitentiam tionem a salvatione. Illa turbatur,cum futuram
conserva, ne iterum lapsus, in proFundum vitio- damnationem praevidet, et nos illam meruisse con-
rum recidam, ubi jam desperatio est. Et hoc est siderat. .4 furore, id est, a damnatione futuri ju-
quod dicit In inferno autem quis conjitehitur tibi
: '/ dicii in octava : vel n furore, id est, poena quam
Aliler : eripe aniiiinm ineam, sed modo dum tem- accipimus in primo parente: vel a furore, quia non
pus est misericordicc, ne in peccatis moriar, quia in mansuetudine et patientia judico et in me et in
in morte non est qui memor sit tui ad pcenitentiam. aliis, sed in ira. Ideo interior oculus turbatus est,

\n infcrno autcm quis confitebitur tibi, ita ut exau- t> cernens furorem tuum venturum in octava. Quia
dias? Xullus. Ibi enim infructuosa est pccnitentia, inveteravi inler omnes inimicos meos. Xon solura
ut illius divitis, Patcr Abraham, miserere mci [Luc. veteravi, sed etiam inveteravi, id est, valde vetus
xvi). Vel confitebilur, id est, nullus laudabit te. factus sura per consuetudinera et perseverantiam
Aliter : eripe, salvum me fac • quia non sum in peccatorurn intcr omnes inimiccs meos, ita ut om-
morte, id est, in perseverationc peccati. et tui nium pecccatorura eorum particeps factus sim. Vel
contemptu. Peccutor cum in profundutn vcncrit. inveteravi, id est, qui membrum novi hominis esse
contemnit [Prov. xviii). Quod ostendo per hoc quia coeperam per fidem et innocentiam, in membrum
meraor sum tui, id est, quia oro ad te quod per : veteris hominis redactus inter omnes iniraicos raeos
repugnans ostendo Non enim est in morte qui me-
: ut uc.is sira oranium peccatorum, qui mihi prius
mor sit tui. Ego dieo quod non sim in morte, ideo inimici fuerunt. Vel itivelcravi, id est, factus sura
quia memor sura tui, qui in inferno multo minus ut valde vetus vestimentum, quod nec usui, nec
sum : in inferno, id est, in desperatione, qua? omni-
ornamento aptum est, mihi usui, Ecciesiae orna-
biis peccatis inferior mento per doctrinam. Fidelis anima considerans
est.Quod ostondo per hoc,quia
coniiteor tibi miseriam meam, et peccatum meum, magnam Dei misericordiam qui dicit Nolo mor- :

non tuum. Nam quis desperatus confitebitur tibi, tem peccatoris, sed ut magis convertatur et vivat
id est, ad honorem tuum, le removendo a culpa,
^ et In quacunque die peccator convcrsusingemue- :

sicut ego facio In desperatione enim positi, con-

'? rit, salvus erit (£;«'/(. xviii) post veram peccati ;

fitentur aliquando peccata sua non tibi, sed con- confessionem non dubitat sc exauditam, ita exsul-
tra te, cum dicunt se tales a te creari debuisse, ut tando dicens : Exaudivil Dottiinus vocetn flelus tnei.

peccare non possent, et sic quodam modo se ju- Ita et vos, quicunque exaudiri vultis, date vocem
stos judicant, et accusant. Aliter eripc, libera, : fletus. Vos autem qut opcrattiini iniquilalem, id est,
quia nonsum in morte, id est, non sum mortuum (jui confiteri ea non vultis, sed in eis persevera-

membrum, cui non est opus medicina. Quia me- tis, Discedite a me hic affcctione, post autem et cor-

mor sum tui, id est, misericordioe tuEcognosco te pore, scilicet in octava, Ostendat quomodo cxau-
medicura, cognosco te raisericordem, ego dixi, Li- dita sit : E.vaudivit Dominus deprecalionem meam,
bcra, safcum me fac propler nnsericordiam tuam; quoe fuit pro peccalis : ul illud, Dominc, ne in fu-
et tamen in quantum valeo, volo promercri. Quia rore tuo. — Doinitnis orafiottctti meaiti suscepil, scili-

laboravi in gemitu meo, id est, studiose ingemui, et cet qua; fuit pro perseverantia in bono, ut illud :

non solum laboravi, lavabo pcr sitiyulas noctcs lc- Salvum mc fac proplcr miscricprdiam luatn. Eru- —
ctuin meum: lavabo, id est, purificabo pergemitum bescant et conlurbenlur vehemenler omnes inimici
lectum meum, id est, conscientiam meam, scilicet D mei. Hoc potcst legi el in bonum, et in malum.
omnia illa emendabo quK intus commissi. Conscien- In bonum, ita quia ergo per erubescentiam pecca-
:

tia accipitur pro lecto, quia ibi quisque quiescit, torum ot dignam compunctioncm exaudiri mcrui,
id est, consentil vel lcgi Dci vel legi poccati : vel ideo hortor omncs inimicos meos, ut rocognoscant
quia justorum requies. Ad hoc enim purga-
ibi est peccata sua, ad quem finem tcndant. Nam finis
tur a sordibus viliorum, ut ibi sit placida et pura illornm mors est {liotn. Et erubescant se ea
vi).
q'jies anima;. Per singulas nocte.t, id est, per sin- perpptrasse, et post vorecundiam eonturbentur ad
gulas malas cogitaliones ; vcl tectum meutn, id est, compunctioncm et pcenilontiam ; convcrtanlur, sci-
delcctationes carnales. Per sinr/utas noclcs, id est, licet aii Uominum : et erubcscanl, non dilatione aii-

per singula vitia in quibus deleclatus sum. Et non qua, sed valdc velociler. In malum, ita : Erubcscant
solum conscientiam vel dclectationcm, cui consen- omnes inimici mei, et conlurbcntur nunc jam judi-
lit spiritus, scd ctiam slratum rncum, id est, infe- cati, excajcati, et dati in reprobuin scnsum vel ;

rius meum. quod semper animo subjacere debet, crubescantf in illa octava, pro erubescent non op-
;
175 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 176
tio, sed prophetatio et divinas sententia; aggratu- A nisi quibusDominus revelare voluit ; ut illud : Mijste'
lalio est, cum viderint nos esse in gldria, dicen- rium a sxculis absconditum aposlolis revclavit Deiis
tes Hi sunt quos hnbuimus in derisu ^Sap. v)
: et , pcr Filimnsuum (Col. i, Eph. iii), hoc est illud silen-
conturbabuntur timore magno, id est vehementer: tium, qucd cKcitas ex parte contigit in Israel, ut
converlantur postea ad \-idendum sua tormenta, et pleuitudo gentium intraret {Rom. xi), et quod Judas
hunc erubcscant Eeterna erubescentia et hoc valde ; et quod Judaicus populus molitus est ad ruinam
velociler, id est, sine dilatione. unius hoc fieret ad salvationem multorum. Jemini
PSALMUS VII. interpretalur (/('.r/cr, significans dextrum, id est,

IN FINEM PSALMLS DAVID QUE.M C.\NTAV1T DOMINn

,
propitium Deum
hoc silentium esse operatum.
PRO VERBIS CHUSI FILII JEMIXI. Psalmus, id estbona operatio, de qua hic psalmus
" Domine Deus meus, in te speravi salvum me ;
agit, est David, id est perfecti fidelis, qui est de cor-

« fac es omnibus persequentibus me, et libera poreDavid scilicet tendentis in finem, id est in Chri-
« me. Nequando rapiat ut lco animam meam, dum stum. Qucm psalmum, id est quam bonam operatio-
« non est qui redimat, neque qui salvum faciat. nem. et quasi gratiarum actionem cantavit, id est,

« Oomine Deus meus, si feci istud, si est iniquitas exsultanter operatus est, Domino, id est, adhonorem
« in manibus meis, si reddidi rctribuentibus mi- p. Domini, pro verbis, id est, rcvelatione, Chusi, id est
" hi mala, decidam merito ah inimicis meis ina- quia dignatus est ei revclare quomodo per
silentii,

« nis. Persequatur inimicus aiiimam meam et com- humilitatem, ct obedientiam superbiam illius con-
« prehendat, et conculcet in terra vitam meam, trivit, qui per superbiam primum parentem de
« et gloriam meam in pulverem deducat. Exsurge, paradiso dejecit, quomodo cantet, quomodo gratias
« Uomine, in ira tua, et exaitare in finibus inimico- ngat pro hac manifestatione sequentia psalmi osten-
« rum meorum. Et exsurge, Domine Deus meus, dunt, ubi ostendit ae ejus humilitatem et patientiam
" in prc-Bcepto synagoga populo-
quod mandasti, et imitari, dicens : Si feci islud, etc. Quod Chusi fuit

« rum circumdabit te. Et propter hanc in altum re- filius Jemini, id quod silentium processit a pro-
est,

Dominus judicat populos. Judica me, pitio Deo, ideo iilo merito gralias agit. Est autem
« gredere :

« Domine, secundum justitiam meam, et secundum intentio Prophets in hoc psalmo ostendere qualiter

« innocentiam raeam super me. Consumetur ne- quisque perfectus se custo dire debeat.Quanto enim
« quitiapeccatorum.et dirigesjustuni,scrutanscor- quisque perfectior, tanto cautiordehet esse, scilicet
« da et renes Deus. Justum adjutorium meum a Do- nunquam remisse agere, quia etsi exteriores hostes
« mino, qui salvos facit rectos corde. Deus judex jam vicit, ab interiori hoste tamcn cavendum est,
« justus, fortis et patiens, nunquid irascetur per ne per superbiam dcjiciat. Quod vitium etiam in
« singulos dies? Nisi conversi fueritis, gladium
C benefactis cavendum est, et qualiter aliis se exem-
« suum vibrabit : arcum suum tetendit, et paravit plum invocando au-
prffibeat patienliae et humilitatis,

« illum. Et in eo paravit vasa mortis, sagittas snas xiliumDei,et humilitatemet justitiam Deiimitando.
M ardentibus etfecit. Ecce parturit injustitiam, con- Vox perfecii antc advenlum Christi.

" cepit dolorcm, et peperit iniquitatem. Lacum Domine, cujus servum me exhibeo, in te speravi,
« aperuit et efTodit eum, et incidit in foveam quam non ia me, non in alia re ideo, quia tu es Deus
:

« fecit. Convertelur dolor ejus in caput ejus, et in mcus, non ego, ut infelix ille primus parens, et quia
« verticem ipsius iniquitas ejus descendet. Confi- in te speravi,sa/(';im?nt' fac e.v omnibus perscqucnlibus
'< tebor Domir.o secundum justitiam ejus, et psal- rne. Superatis vitiis omnibus,so/i'!(m me fac,\d est,
« lam nomini Domini altissimi. »
custodi me in arce virtutum jam locatum. Superatis
EyARR.mO. omnibus vitiis carnalibus, mente servio legi Dei,
In finem psalmus David, quem canlavil Domino carne aulcm legi peccali {Rom. vii). Sempcr cara
pro verbis Cliusi filii Jemini [11 Rcg. xvi ct xvn). Cum roncupiscit adver.^tus spiritum, spiritus advcrsus car-

Absalon persequeretur David, erat quidam Achito- nem [Gal. v). Nunquam bonis bella desunt. Ideo
phel cujus dolis instrucbalur ad omne malum. Qui- Domine, non rogo ut non sit fomes peccati in
damautem Chusi,amicusDavid,contulit se ad Absa- D corpore meo, sed precor ut non regnet ibi pecca-
lom,ut omniaconsiiia Achitophel investigaret,et ea lum. Salvum me fac, ut aninju? meus imperet, caro
David proderet, ut eum cautum faceret de ilia perse- serviat vel salvum me fac cx omnibus persequentibus :

cutione. De illis consiliis non videtur hic psalmus me. Omncs qui volunt pie vivere in Chrislo Jesuper-
agerc et ideo ab historia ad mysterium revocantur.
: secuiionem patiuntur {II Tim. iii) ideo salvuni me ;

Achitophel interpretatur fratris ruina : significat /'((C, id est, fac me constantem in virtutibus, ut eo-

autem Judam, qui Christi ruinam, id est mortem, rum et minas et blanditias contemnere valeam. Et
meditatus est.qui omnium apostolorum fratrem se libera me, non ab illis quos jam superavit, sed ne-

nominavit Vade, dic frairibus mcis (Joan. xx).

: quando rapiat ul lco animam meam. Oratio hsc
Chusi silentium interpretatur, significans dispensa- perfectorum est. qui solius diaboliinsidias meluunt,
tionem illam, qua usus est Deus Pater per Filium qui, superatis omnibus vitiis, etiam in bene factis

suum ad redemptioncm generis humani. Quod ciim timendus est, ne per superbiam a culmine virtutum
fieret, incognilum erat : et adhuc esl iucognitum, dejiciat : ncquaudo rapiat animam meam, quasi alie-
 i

177 ENARRATIONES IN PSALMOS. 1-8

nam et non suam. sed tuam ovem, ille pui est ut A in finibus inimicorum meorum, id est, in illis qui
leo, scilicet fortis et insuperabilis nisi a te. Unde modo sunt possessio daemonum, vel in illis qui
illud : Inimicus vcsler diabolus tanquam leo rugiens 9unt fines, id est, in arceomnium inimicorum,
circuit, qu^rens qiiem devorel [l Pelr. v). Dum non scilioet in pessimis, quemadmodum in Paulo. Et
est qui redimat nisi tu, ad hoc quod dixit, Lihera me. ut exalteris in finihus inimicorum, e.rsurge. Do-
Neque qui salvum faciat, ad illud, salvum me fac. minc Deus meus, in prwccplo quod mandasti, id est,
Domine Deus tneus. Hsc repetitio ex magna alTe- appare et manifeslare in praecepto quod mandasti :

Ac si dicat Tu debes me
ctione est. Si feci istud. :
scilicetprimis parentibus, scilicet in obedientia et
redimere, tu debes salvum facere, quia sensi illud humilitate, ut per illam convertas eos ad te ut ;

quod mihi revelasti, et inquantam valeo, imitari discant per humilitatem eum vincere qui per su-
studeo. Tu obedicns Patri fuisti, persecutores tuos perbiam primum parentem superavit. Et, cum sic

humiliter tolerasti, bona pro malis reddidisti et : Si^-po.TaeT\i,synagogapopulorumcircumdabilte,\(\es,i,

ego si h«c omnia non observari, non sira dignus congregatio fidelinm et infidelium circumdabit te :

quem redimas. DomincDeus nteus, si fcci istud, si illi ad imitandum, isti ad perdendum. Et propter
est uUa iniquitas in manibus meis, id est in operibus,hauc, scilicet synagogam fidelium et infidelium,
id est, si ulla mea persequendum p regredere in ultum, id est, redi in altum. Propter
iniquitate illos ad
provocavi, si scilicet feci quod non debui si reddidi synagogam fidelium redi in ccelum, ut te jam non
;

mala rctribuentibus mihi mala pro bonis id est, si hominem tantum cognoscat, et utSpiritum sanctum
;

feci quod etiam justum videtur apud mortales, ut mittas qui eam confirmet, ut Petrus qui antea Do-
redderera mala pro malis. Ac si dicat Si illis qui :
minum coram adventum sancti
ancilla negavit, post
sine prscedenti culpa mc persequebantur non red- Spiritus confirmatus, coram rege eum conlileri non
didi malum, quod magnae fuit patientias, id est, s timuit. Propter infidelium synagogam in altum re-
non feci quod dobui. Si ego homo bominem in ira gredere, ut augeatur eorum caetitas videntes enim :

superavi, decidam inanis, id est vacuus a gloria et a per plurima signa quod Deus esset, quem morti
victoria, superatus ab inimicis meis interioribus. Ut tradiderunt, non ausi sunt confiteri, ne sanguis in-
enim ait beatus Gregorius : Dum foris ulcisciqus- noxius esquireretur ab eis : hoc modo potest legi,
rimus, intus graviter ferimur. Omnis enim prins scilicet in bonam partem, ab E.rsurge, Domine, in
peccat in se quam in alterura : jam enim antequam virtute tua : usque, .Judica me, Domine, secundum
foris alii noceal, innocentiam intus perdidit, et in malam partem accipi,
et sic justitiam meam. Potest
dum victoriam foris obtinere credit, quod gravius confinuatioeadem quaBSupra.E.csurge, Domine, ita :

est, intus superatus est, et hoc merito. Quid enim id est, Christe, in altum ascende, a cognitione
sibi arrogat horao, qui dum ab homine sumit vindi-
^ eorum fe reniove. Pone lenebras latibulum tuum,
ctam ipse a diabolo vincitur ? Ita potius vindicanda ct hoc in ira lua,scilicet eorum incorrectione iratus.

est quam homo. Scilicet persequatur inimicus ani- El e.raltarc in finibus inimicorum meorum. Repetitio.
mam meam, suggerendo raala, et comprehendat ; al- Vel('j-a//a/r,idest,magnitudinemetpotentiam tuam
ligando eam per consensum, et sic conculcet in terra etiam in illis e.xerce, fac eos fiagellura tuum, utere
vilam meam, id est, conculcando et sibi subjiciendo eisad tuorum fidelium salutem, et suam damnatio-
faciat vitam meam
terrenam, ut possim esse cibus nem. Virga furoris mei Assur, ipsc autem non co-
suus. Dictum est enim ad peccatorem Terra es et in : gnovit {Ua. x). E.xurye, Domine, id est, altum et
Terram ibis (Cen. m), ct ad serpentcm Terram : inscrutabilem et incognoscibilem illis te fac. Inprx-
manducabis {Ibid.). —
Et gloriam meam inpulvcrem cepto quod mandasti, id est, in humilitatevideaut te
deducat, id est, testimonium conscienti<-B meae. Glo- humilem, et non cognoscant Deum. Si enitn cogno-
ria nostra kxcest, testimonium conscicntix nostrse vissent, nutnquam nominum glorix crucifi.rissent
(/Cor. i). Deducat, id est, de conscientia ducat in (I Cor. ii). Et synagoga populorum cirrumdahit te.

pulverem apud eos qui sunt pulvis, ut foris apud ho- Istud exponitur ut supra. Dominus judicat populos.
mines quasram gloriari vel in pulverem, id est in
: Hoc duobus modis accipi potest. Uno ita Ego dixi, :

terraena qurc sunt pulvis, ct non quoeram gloriam D Regredere in altum, id cst, ascendc ad Patrem unde
nisi in aliis. Hic tota vis sententi;e esl. Istud cft venisti ; sed ego. cui jam revelasli sacrcta tua, video
maximum. Quasi dicat : Sed non est iniquitas in quod aliis ad salutemest aliiscssead damnationem.
manibus meis, nec reddidi retribuentibus mihi mala, lieo dico. Dommus judicat jiopulos occultojudicio :

et ideo exsurgere, Domine, in ira tua bona, vindicta ideo rogo to ut me judices ad salutem. Alio modo
digna perfecto viro. Quasi dicat Non ego superer : ita Appare in humilitatc, ct revertere in coclum
:

ab inimico imo inimicus a te superetur, et spoiia ct post non venies nisi ad judicandnm inanileste et ;

ejus auferas. l-.xsurgc, Domine, per cognitionem hoc est, nominus judical populos, id est, jmlicaliit.
qei modo quasi jaces apud persecutores meos pcr Notandum quod dicit, revcrterc. Divinitas, qua? ubi-
ignorantiam : fac ut le cognoscant, ut te sequantur. que esl, neque descendit, nequeascendit. Huinani-
Et hoc fac in ira tua, oslendendo illis iram tuam, tas non desccndit, quia dc Virgino assumpta cst,
id est damnationem et poenam sua? impictatis fu- cum tamen dicatur Semo ascendlt in cadum. nist
:

turam. Et exallare, id est glorificare ; ut lauderis qui dcscendil de C(vlo {Joan. iii). Sed est dicendum
 179 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 180
quod divinitas Verhi hoc modo descendissevisaest, A Quia est paliens. Et hoc ostendit : Numquid irasce-
dum per Dominici hominis carncm se nobis mani- tur per singulos dies .''Ethoc facit, ut convertaraini :

festavil. Rediit, cum nobis eam subtraxit. Et quia Non enim vult morlem peccatoris, sed ui convertaiur
in futuro judicahis manifet-te antequam illuo ve- {Ezech. xvni). Et Apostolus : Ncscis quia paiientia
ninm, judica me hic prius. Flagella, ure, probaau- Dei ad panilentiam te adducit ? {Rom. n). Quod si
rum tuum, Vel quia hic etiam judicas occulto judi- ideoquiadiffertpQ3nam,putaseumnonjudicaturum,
cio, alios faciens flagella, alios (lagellari, judica me, et ideo secure peccas. thezaurizas tibi iram in die
Domi)ie, puni, flagella secundum justilium mcam, id irae et revelationisjusti judicii Dei. Et hoc est quod

est, ad probationem ita enimpostulatjustitiamea

:
; sequitur: Nisi conversi fueritis gladium suum vi-
qui enim justus est, nun habet quod purgetur, sicut lirabil. Revera in futuro judicabit manifeste, quia

purum aurum non habet quod deponat in igne, ita nunc judicat in occulto. Arcum suum jam telcndil.
et justus adhoc flagellatur, adhocjudicatur, utejus Arcum, id est divinam Scripturam, jam tetcndii,
justitia augeatur. Et secundum innocenliam meam. quia duritia Vetcris Tcstamenti flexa est nervo
Justitia est facere bona innocentia, deserere mala.
; Novi. Ibi oculum pro oculo, dentem pro dente
Quae utraque non a me est, sed super me, id est {Exod. xxij : hic autem. Nolo mortem peccatoris,
desuper. Etquiahocestprobatio mea, non damna- g sed ut convertatur et vivat ; vel hoc (Eiec/t. xvni)
tio, consumelur, id esl perficiatur, in me nequitia modo flexa, quia inclinata est ad capacitatem fide-
peccatorum. Exerceant in mc iniqiiitatem suam lium pcr expositores et praedicatores sanctos, et
quousquspossunt,<iuiaquanloilliraagissordescunt, tendendo paravit illum, ut esset aptus ad intelligen-
tanto ego purior lio; quanto plus sor-
sicut ignis, dum. El in eo, seilicet arcu, paravit vasa morlis, id
dium eontrahit ab lit puriusct de
auro, tanto illud est, pradicatores sanctos qui salutiferum liquorem
sua natura nihil amittit. Vivit impius pio, et hoc indeaccipientes.infunduntaegrisetsauciismentibus
modo diriges juslum, id est justitia justi crescet. hominum. mortiferum
ut expellant diri serpentis
Sicut enim nequam exerccndo nequitiam injusto, venenuni. Vel vasa mortis malura eosdem aposto- in
fit nequior itajustus per patientiam fit justior. Et
: los,qui contemnentibusoorum ddctrinamvasa mor-
hocest directio justi, ut pracedat, de virtute in vir- tis fiunt recipientibus, vasa vitae. Aliis enim stimus

tutem. Tu, Deus, hoc facies, qui perfectus es medi- odor niorlis in mortem, aliis odor vilx in vitam
cus, qui scis quort in nobis punias ;
quia tu es Deus (// Cor. i). Et hoc est quod sequitur: Sagittas suas

scrutans co>-da, id est, consilia cordium qua; recla ardtnlibus effecil. Eosdem prcedicatores effecit sa-
sunt, et renes, id est, delectationes qua: pravae sunt,
quia
T .

scis
in renibus — ,
viri luxurisc sedes
quando animus consentit delectationi carnis,
est,
:' .
—
id est, tu
'. n
gittas .suas, qu;c stimulant corda fidelium ad
rem Dei : et hoc fecit

In eo paravit vasa moriis, hsreticos qui

ardentibus charitate. Alitcr
venenum
amo-
:

vel quando caro spiritui obedit. Vel corda, id est pravE intelligentii-E inde sumentes, morlificant et se
intentiones, et renes, id est fines intentionum ,• quia alios prave docendo : et eosdem clfecit sagittas suas,
oranis intentio aut tendit ad bonam deleclationem, id est, stimulos ardentibus in dilectione Dei et
aut admalam. Juslum adjutorium meum a Domino. proxirai. E.xcitaverunt enimmultos addiscutiendam
Quasi dicat Ego non limeo tormenta impiorum
; et aperiendam divinam Scripturam, ut ait Aposto-
oum sim justus,quia adjutoriura meumjustumesta lus : Opporlel hxreses esse, ut qui probati sunt mani-
Domino nam salvat omnes reclos corde. Vel non
: festi fiant (/ Cor. xi). Dixit, Deus vibrabit gladium
timeo ut Dominus me judicet in futuro .judicio, id suum, id e^t, manifeste mittet Filium suum ad ju-
est manifesto,(|uiamodo in occulto.judicio adjuto- dicandum: el hoo inde potest sciri, quia jam oc-
rium meum a Domino justum, dum me flagellat culte judicat in sacra Scriptura alios in mortem
temporaliter peccaotem temporalifer, in exemplum vitam illuminando. Et ut os-
excfficando, alios in
.justi.judicii sui, scilicet utperhoc ostendat quam tendat illam manifestam damnationem non exjudi-
juste a^ternaliter peccantem aeternaliter puniat, ut ois crudelitate futuiaiu, sed ex propriis impiorum
qui non parcit Filio. nnn parcat et servo. Tenipora- uieritis, subjungil : Ecce purturit injusliliam et con-
liter peccat, qui peccare sponte desinit : «ternaliter cepit dolorcm Quasi dicat : Nonne vides quomodo
peccat, qui si semper viveret semper peccaret. Et thesaurizat sibi iram in die irs ? Vel potest dici de
quia salvos facit reclos corde, nolite ergo, justi, ti- haereticis, hoc modo : Vere sunt vasa mortis : Ecce
mere. Nos autera, impii, cavete vobis, quia Deus, parturii injustitiam, el concepit dolorem. Si de om-
qui modo occulte vos judicat exccecando, vibrabit nibus iiiipiis dicimus, ita : Ecce concepit dolo-
gladiuin suum, id est. Kilium suum, quem vagina rem, sicut mulier cuin voluptate semen con-
carnis tectum misericorditer vobis misit. Vibrahit, cipit, unde postea habet magnum dolorem ita ;

id est deteget, cum manifeste pcr eum .judicabit : iste ooncipit in corde delectationem earum rerum,
Pater enim non judicat qucmquam, sedjudicium omne qu.^emagnosdoloresei facient, cumnecsinemaximo
dcdit Filio [Joan. v), et hoc ideo, quia Dcus est dolore derelinquuntur, nec retineri possunt. Elideo
jushis jude.v. Xec ulla impotcntia impi-dil ejusjudi- parturit, ihest, meditatur parcere per consensura in-
cium, quia lortis est. Quasi dicat : Si jusUis cst et justitiam, dum cogita/ perficere malum. Ex eo enim
fortis, quareergo peccantem assidue non judicat? quodmala concepit, meditatur fieri mendax, per-
181 ENARRATIONES IN PSALMOS. 182

jurus,injustus,et caetera hujusmodi. £< pepenl ini- ^. eum virum sanguinis,virum Belial (II Reg. xvi) :

quilatem, id est, actum perduxit. Lacwn aperuil omnes persecutoresDavid de progenie Benjamin
illi

Talis simiUtudoest : Ille qui aperit foveam, et efTo- fuerunt.Et secundum hoc potest legi in persona Da-
dit eam faciens profnndam, postea incidet in eam vid prophelae,vel alicujus perfecti de priori populo.
foveam quam fecit aliis ipse prior.quia in ipsa me- (3u«)?i co»/a)7Y,id est exsultanter operatus est pro,
ditalione jam peccavit in se.Omnis enim priuspec- verbis, idest, prominis vel blauditiis,t7ii/.si, id est,
cat inse quam in alterum,cui lioc solum nimisno- persecutoris lilii Jemini. In persona illorum potest

cuit quod voluit.Vel exponit quod dixit: Ecce par- legipsalmus,itaut supra in principio. Domine Deus
turit injustitian et concepit dolorem, lucum aperuit meus, in te speravi, salvum me fac. Quasi dicat :

ad hoc quod dixit, concepit dolorcm. Aiiernitlucum, Voii, Domine, et noli tardare. Aliter in porsona ca-
cum consensit in malum.E; ejfodit eum,c\im fraudi pitis. Psalwns David, id est, Christi capitls, quem

operam dedit,vel cumlaboravit ut in actumperdu- cantavit, id est, exsuUanter complevit, Domino, id

ceret: et hoc ad illud, parturil injnslitiam. El inei- est.ad honorem Domini, pro verbis Cliusi, id est

dit in foveam quam fecit, ad illud.at peperit iniqui- pro manifestatione illius secreti quod per eum dis-
tatem. Converlelur dolor ejns in caput ejus. Si ad posuit David : dico filii .lemini, id est, propitii Dei.
simililudincm, ita : sicut iUe qui magnam paratlb- „ Nonquod h;i!C loculus sit quae in psalmo dicuntur,
veam,tandem incidit in eam quidquid aggre-
; et sed quod inevidentia reiostendilur hoc potuissefie-
gavit, ruenssuper e.jus caput, eum opprimit ita ; ri et dici,sicut in omnibus psalmisest habendum.
quidquid mali impiusaedificavitin tota vita sua,ca- Vox Dominici hominis Domine Deus meus, in te:

del super eum cum tandem indedamnabitur..'Miter: speravi, quantum ad humanitatem :sn7!'!/?>( me fac,
Convertetur dolor ejus in caput ejus, cum cogitavit caput et membra cx omnibus pcrsequentitjus me
:

malum forisoperari in proximum, antequam pro- Judaeis.e/ lihera me a persequentibus Judaeis,utper

ximo foris noceat, convertetur intus in caput ejus, me mei salventur. Nequando rapiat ut leo animam
mentem, ut illam prius percutiat, ct non
id est in meam Judaicus populus •.animam,\d estvitara. Du7n
solum in caput.idest in mentem, sed i>iiqnitas ejus non est qui rcdimatneque qui salvum faciat,s\ tunon
deicendcl in verticcm ipsius ,\i\ est discretionem,ut il- red\m\s. Domtnc Dcus mens, si feciistud si est ini-

lam perimatquifi est rnentis verles, id esl summa quilas in manibus meis, id est,si obedientiara a te
pars.Dictam est hoc ad similitudinem,quia in ver- injunctam et hurailitatem non implevi,et caetera,ut
tice capilli separantur, in diversas partes capitis supra decidam merito ab inimicis meis, persecuto-
descendentes.Si accipiamus de solis ha;reticis, di- ribus Judaeis, inanis, id est, vacuus agloria resur-
cemus; Ecce vide quomodo liunt vasa morlis.6o«- rectionis hoc modo persequalur inimicus animam
:

en\m istc ex illo urcu dolorem, id est venoni-

cepit '-'
meam, Judaicus populus porsequatur ul occidat. Et
ferum intellectum,et ideo parturit jnstitiam, dum conculcelvitam meam in tcrra, me morti tradendo.
conaturpravum intellectumsuumaliis asserere.Qui Etgloriam meam mei
capitis et meorumire pulverem
enim verum dicit,non laborat. Et peperit iniquita- rfe((»6'a/,uttanlum corpus meum solvatur in pulve-
tcm, cura aliis persuasit lacum aperuit, errorem
; rcm.et non resurgat. Si aulem ego et feci quod
prasdicando adcasum multorum. Sicut in lacu pro- .jussisti, factus tibi obediens usque ad mortem, et

fundo obscuritasestjita in hajreticorum doctrina,et reddidi non mala pro malis,sed bona pro malis,
effoditeummyiho labore etmultisassertionibus con- E.xsurge, Domine, id est recede ab eis. Excieca cor
lirmando.ci incidit in foveam qnam fecil,non solum illorum ut me persequantur :Sienim cognoscerent,
in futuro judicio inde damnandns,sod etiamprlusin nun crucifigerent in ira tua. Nisi enim illis iratus
orculto dum permitlitur in ccecitate sua vivere. Os- esses.non adeo ab ois recessisses. Et c.raltarc in fi-
tendit quomodo incidit. Convertelnr dotor ejus inea- nilms inimicorum meornm,\d est,non tantuni appa-
putejus. Increduli etha;retici occulte judicanlur, et reat magnitudo potentia; tua; in bonis, sed etiam in
posl manifeste.Ego autem servus tuus,quicognosco malis. Utere cis in bonum,lac eos (lagellum tuum:
ad hoc lieri occullimi judicium tuum raodu,ut jus- crucifigant me et interliciant ad meorum vitam et
tus justilicetur et crescat do virtute in virtulem, D suum interitum. E.tsurge, Domine Deiis meus, ab
Confitchor liomino, et gralias agum et laudem di- illisrecedc, meis autcm exsurgc, id est, cognitio-
ca.m, secundutnjnslitiam cjus, qua me castigiit ut noin tuam illia prashe, vel cxsurge, id est, fao me
patcr lilium,ctnon soluuilaudabo ore,scd /;su/iam, exsurgere.ut ascondam in coeIum,et mitlam in eis
id estbene operabor, quia non est speciosa latis in Spiritum sanctum, qui charitate impleat corda co-
orcpeccaloris (Hccli.w]\ nomini tuo, id est, ad rum. In pnvccplo qtiod maudasti, id cst, in charita-
laudcm tuam,non moam.Alitcr :Dicit Ilieronymus te. lloc est pnTceptum mciim, ut diligatis invicem
Chusi non fuisse filium Jemini, sed Arachi, et se- sicut dilc.xi vos, ct in lioc cogno.wnt vos, quia mei
cundum cumChusi inlerprctatur /Etltwps.Vov hunc estis discipuli,si dilcclioncm liul>uerilisinviccm{Joan.
potest diabolusaccipi ctejus membra,scilicetomnes xiii, xv). Et synagoga poputonm circumdabit te, id

persecutores. QuiChusi et filius Jcmini. .leminus est.concregalio fidelium ad imitandum.et quia in

de progeiiic Licnjamin fuit, siciit et Saul et Somel. hac lidclium synagoga crunl quidam habontesChri-
qui capite asperso pulvere insultavit David, vocans stianum nomon, non opera,ideo addit eliam, pro-
 183 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 184
p/frAa«c,non soiuni propter synagogain persequen- A lot propheticB de Christo dataj sunt. Sequitur :

tium. in altum regredere, reeede ab eis hoc est : Domtne Dominus noster :tu qui per naturam om-
quod Apostolus dicit:/» illisdiebus slaburH icmpora nium os Hcus.fdCtus noster per gratiam, quiacum
pericutosa, et erunt homines seipsos amantes (II vohintatem suam dignatus est Judaico populo per
Tim. V'. etc. ; et : rcfrigescet charilas muUorum legem aperire,quasi spiritualiter per gratiam Deus
(Matth. xxiv). Ad quid illa omnia fiant, subjungit eorum faclus est ;
quam admirabile est nomcn tuum
Uominus judicat populos, salvandos et non salvan- (fama tua) in universa terra, qui prius tantum in
dos non salvandos, praecedentibus meritis hic
: Juda^a notus eras {Psul. lxxv). Bene, in universa
excKcat,ut in futuro damnentur. Salvandos judicat terra:quia non est gens aliqua,de qua aliqui non
juslificando.ut in futuro coronenlur. Et quia tu, sint in EccIesia.Hic titulus aperitur/;7-o torcularihus
Domine salvandum.
Patcr.judicas popuIos,hos ad id est in Ecclesiis. Vere admirahile, id est valde
illos ad perdendum,jud?m viein meis secundum ju- \sL\iAa.hi\e,,quoniamelcvuiaesl niagnificentia tua super
i/!Y!((jn Wieijm,et caitera usque in finem, ut supra. coelos.Tribus modis potest hoc dici Mafpnjicenlia :

PSALMUS VIII. tua, idestmagnificus tuus Christus qui emphatice

IN FINF.M PRO TORCULARIBOS PSALMUS DAVID. ipsa magnilicentia dici potest elcvata esl super cw- :

c< Domine Dominus noster,quam admirabile est g los :hoc materialiter.quia ascendit usque ad octa-
« nomen tuum in universa terra! Quoniam elevata vumcoolum. Aliter :super omnes prophetas et apo-
« est magnificentia tua super coelos. Ex ore infan- stolos.qui magni quidem sunt, sed omnibus illis
« tium et lactcntium perfecisti laudem propter ini- majorestChristus.QuiaH^.rrf eum Deus oleo Ixtiiix
« micos tuos, ut destruas inimicum et ullorem. prx particibus s,xxiB,{Psal. xLiv),qui coeli dicti sunt,
« Quoniam videbo cojlostuos operadigitorum tuo- ut illud Cceli enarrant gloriam Dei (Psal. xvii)..\Ii- :

« rum, lunam et stellas quaj tu fundasti. Quid est ter Super coelos, id est praeconiadivinarum Scri-:

« homo quod memores ejus ? aut filius homiriis, pturarum,quae magnumte pr«dicant,sed majorest
« quoniam visitaseum? Minuisti eum paulominus gloria tua quam fama qua; Sriptura3 cocli dicuntur :

« ab angelis, gloria et honore coronasti eum, et quia ca^lant divina mysteria, vel quia digitoDei, id
« constituisti eum super opera manuum tuarum est Spiritu sancto ibi insculpta? sunt varias forma;
« Omnia subjecisti sub pedibus ejus.oves et boves sacrorum intellcctuum, historiae moralitatis et my-
M universas,insuper et pecora campi. Volucres cceli sterii. Coalum etiam est instrumentum ferreum ad
« et pisces maris,qui peramhulanl semitas maris. ca3landum,id est ad sculpendum aptum.vel quiain
« DomineDominus noster.quam adrairabile estno- eis omnium hominum vita; forma impressaest: et
« men tuum in universa tcrra! hocmodopossumusdicere:MagniflcentiatuaeIevata
BNARR.4TI0.. est supercceIos:quiaquidquidin illis Scripturisper
Pfalmus David prolorcularibus.KihW de torcula- sculpturamSpiritussancti elevatum est etinforma-
ribus agit hic psalmus,et hic titulus ides non acci- tum,multo minus apparet quamin Christo,qui est
pitur ad lilteram.Pro torcularibus igitur.id est pro oranium Scripturarum veritasel finis.In hoc gloria
quibus nunc agitur.ut affectu et opere
Ecclesiis,in mea,o Christe,rnajor est, quam prsconia Scriptu-
probi separentur ab improbis,qucmodo in torculari- rarum de te. Quia ex ore infanlium et lactenlium

hus vina a vinaceis.in area grana a paleis, et vinn perfecisli laudem, id est perfectam fecisti laudem

tamen et granis, ut inatur-itatem venirent, neces tuam, in hoc quod ad prsedicandum nomen tuum
saria eranthujupmodi integumenta.Vivit enim im- non potenleshujuss8ecuIi,non divites,non sapientes
pius pio. Aliter :Pro lorcularibus,iA est martyrihus elegisti, sed ignobiIes,pauperes (I Cor. i), et infan-

quorum aniraa est quasi vinum,eorpusquasi vina- tes, id est ineloquentes, quantum ad mundanam
cea ;et sicut in torcnlaribus vinum separatura vi- eloquentiam.ut fides credentium pure appareatesse
naceis, ot vinum portatur in cellaria ad servandum non in sublimitate sermonis. Et,
in virtute tua,
comedenda
vinacea projiciuntur porcis ita hic :
lactcnlium, adeo infantium, ut lac sugerent, id esl
martyrum anima; pressura martyrii separantur a sirnpliceindoctrinam tuam.nondum valentescapcre
corpore.et mittunturin ajternam requiem ; corpora D solidum cibum antequam Spiritus
divinilatis tuas,

vero projiciuntur, comedenda a terra. Aliter : Ver- sancti eruditione crescerent in virum perfectum.
bum Dei est quasi uva :quod dum pervenit ad aures Aliter, lactenlium,id est quanquam essent infantes
hominum per prwdicatores.quasi uva ad torcular quantum ad humanam eloquentiam, tamen essent
venit,ibi Verbum quasi integuraentumremanet,in- lactantes.id est apti ad nutriendum parvulos Eccle-
tellectus autem sicut vinum reconditur in memoria sice.Et quod tales elegisti, propler inimicos tuos fe-

et non acessit.sed diffunditur indisciplinam morum cisti.lnimici Dei sunt omncs qui suam gloriam quie-
et habitum mentis.Propheta loquiturinhoc psalmo runt,non Uei. Exponit quod dixit propter inimicos
prfevidens Filium Dei in hunc rnundiim venturum tuos : Ut de.slruas inimicumsc':l\cet iu<e et ultorem
in forma humana ad redemptionem hominum, et sufclaudis,scilicetphilosophum,Jad»um carnaliter
ad acdilicationem Ecclesiae suae, hac intentione, ct sapientem,et hfereticum. Quia nleyit Dcus infrma
quia credimus quod non vidimus, ideo pluribus mundi,ui confundai forlia : ignobilia, ut confxmdat
attestationibus opus est ad fidem ideo eliam ; nobiks : et quse stulia sunt elegit, ut confundat sa-
 :

185 ENARRATIONES IN PSALMOS. 186

pienlia (lCor. i). Aliter: e.c ore infantiitm illorum A. filius Virginis. Et ille quanlum adhumanam natu-
qui clamabant hosanna iMatth. xxi) perfecisti laudem ram Quid non dico quod memor es ejus, quia
est'7

tuam; quiailjiapparuit quanta sitlaus et virtus tua, non recessit a te sed quoniam visilas eum. Bene
:

cum et illi te laudaverunt : et cum illos fecisti te visitas, sicut medicusvenit ad infirmum,quia infir-

praedicare,propterinimicum,fecisti Judaieum popu- mus non potest ad eum venire. Ita divinitas Chrisli
lum qui te negabat, et ultoremsuae legis, utinpue- ejus humanitatem, quae sese erigere non potest,
rorum sapientia daranares senum stultitiam. Quo- visitavitet ad supernalevavit.Magnam gloriam con-
niam videho ccetos tuos hoc eontinuatur supcrius ad
: tuiisti homini perFilium hominis. Revera magnuin
illud quod diximus ccelos accipi fideiessanctos, vel est apud te quod illum visitas.Ostenditquomodo vi-
saDCtam Scripturam, hoc modo Verum est quod : sitavit. Vinuisli eum ab angelis,q\i9.ntum adhuma-
dixi, quiamagnilicentia tua superat ccelos quod ;
nam naturam, quia mortalem fecisti, quia passibi-
manifeste probabitur,quia ego in posteris meis vi- lem sed tamen paulominus. Ideo paulominus, quia
:

debo coBJos tuos, scilicet fideles sanctos, coruscantes non necessitate mortalis vel passibilis fuit,ut csteri
miraculis, compluentes verbis. Si ad sacram Scri- bominum.qui longe inferiores sunt angelis, sed pro-
pturam, videbo ex ca;lata Scriptura tua illoscoelos pria voluntate. Et quiaintirmus,ideo eum visitasti
faotos opera digitorum luoru;::, id est quos digiti
: t. quod inde patet, quia gloria ethonore coronasli eum.
tu icoelos fecerunt et ideo magninoentia tua supe-
: Gloria resurrectionis, et honore ascensionis quia ;
rat illos. Ex divcrsis donis Spiritus, facti sunt viri sedere fecisti ad dexteram tuam. Aliter : Corona-
sancti cceli. Qua; dona in digitis ideo accipiuntur, stieum gloria, id est, in tenebris iuferni,ubi nullus
quia in nullo membro tanta est divisio, quanta in locus, nulla est distinctio, oircumcinxisti eum ma-
manu per digitos. EtSpiritus unus e3t,sed diversa gna luce, et honore, cum idem rediit circumdatus
dona : lu7iam et slellas ; hos vocat coeIos lunam, id : multitudine aogelorum minstrantium ei. Et multa
est universalem Ecclesiam, qucB lun» comparatur corpora sanctorum cnm eo surrexerxi.nl (Matth. xxviiV
quia aliunde accipit spiendorem vel quia perfectio- — Et constitui eum .fuper opera mantium tuarum :

nem habet modo anima, imperfectionem in cor-

in post ascensionem,id est,super ordines angelorum,
pore , vel quia plenitudinem habetin perfeclis, mi- qui dignitate quadam merito sunt dicendi opera
nuitur in impeTleclis. Stellas : vel singulas Ecclesias, manuum ejus, cum respectu aliarum creaturarum
vel singulos fldoles in Ecclesia.Qui a se differuiit in quasi studiosus creati videantur. Et est dictum a
decore vitae, ut stella a stelta difjert !n claritute (I simili, quiaillis operibus qua; perfectius fierivolu-
Cor. XV). Quxwel quas tufundasti fundamento fldei, muspropriasmanusadhiberesoIemus.Etnonsolum
utnullotentationum vento.nullatribulationumtem- constituisti eum super superiores creaturas, sed et
pestate possent moveri fundatae enim sunt supra : inferiores illi subjugasti. Omnia subjecisli, scilicet
petram Quid esl liomo. quia memor es
Ofatlli. vii). ei alia pra^ter
angelos, sub pcdilnLi, id est, sub sa-
ejus? c\im admiratione et gaudio legendum. Video eramentis incarnationis ejus, ut per eavel sahxn-
quod homines per magnificum tuum facis coslos, tur credendo et conservando, vel pereant contem-
facis lunam etstellas. Qiiid e5</iowo ? quodmagnum ncndo ;
omnia, praeter eum qui subjecit ei omnia,
et quod dignum apud te ? Videoenim fragilem.nul- scilicel ovcs, id est, simplices in Ecclesia, et boves,
lius pretii, et indignum tua dignatione, sed sua id estpraedicatores, qui in Ecclesia quasi in area
culpa.non natura :quia tu creasti eum ad imaginem trituraiU, quia pedibus, id est, doctrina excutiunt
et similitudinem tuam (Gen. i). Ex hoc manifestum grana a palei_s, cum de pcccatoribus faciunt justos,
est,quod magnum quid est homo apud te,quod me- exucntes eos a palea peccatorum, vel separantes fi-
mor es ejus. Bene memor, quia per inobedientiam dcles ab infidelibus. De quibus dicitur :yon alliga-
recesserat a te, et venerat in regioaem longinquam bis os bovi trituranli (Dcut. xxiv, I Cor. ix). Nota
(Luc. w) sed tu per misericordiam tuam meraor
: quod boves feminco gencre posuit, qua; apta; sunt
quod rationetibi similis creatus essct, eum cvocasti ad foitum : ita et apostoli, cum sint trituranles in
per Filii tui obcdientiani. .1«; fitius liominis, quia minoribus, sunt etiam procreantes alias boves, ut
visilas eum? Notandum quod dicit, homo et filius ho- D nunquam deficiant praiiati Ecclesiarum. Ut illud :

minis. In homino vult intclligi omncm pcccatorem, Pro patribus tuis nati sunt libi filii [Ps. xliv), Idco
Adam scilieet qui de humo factus ad humum se to- adduUl. 1'isuper ct pccora campi. Ideo
ei U7tiversas
tum inclinavit,et omnem qui vetustate cju8 nascitur insuper, quia hi qui pcrsequuntur divcrsi sunl a
et manet. [''ilius hominis, Christus, et omnis qui superioribus ordine vitaj.f;/ ;wora campi, id est,
ejus imaginem gestat, recteaccipitur. QuiChristus voluptuosos, ardua, id est, l:(borem fugientes, dedi-
filius hominis est, non horainum : quiade solaVir- tos guL-c et luxuriae. Volucres cwli, id est elatos,
gine natus cst sine admistiono virili, sineconcupi- cocleslia rimanles, et sibi |ier superbiara hoc attri-
Bcentia carnali. Hujus imagincm gcstat omnis qui bucntes, ut aslrologi. Vel volitcrcs cali. potentcs
vcterem hominem cxuit cum actibus suis.dcponens hujus s.-uculi, Deuni per supcrbiam blasphemantes.
naturam illam quam ab eo iile contraxit, et induit Et pisces maris, id est, hujiis s;cculi curiosos : qui
novum hominem, qui secundum Deum croatus est pcramliulant semitas maris, id est, qiii cogitalioni-
in sanctitate [Col. iii) : aut Filius hominis, Ghristus bus suis oa porquirunt qu«e transiloria et cilo vanc-
 : :

187 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 188

scentia sent, ut semitae maris.Votaquod dicit maris, A « est et amafitudineet dolo: sub linguaejuslaborct
noQ flaminisvel perhoc enimostendit, eorum
rivi : dolor. Sed in insidiis cum divitibus in occultis,

inquisitionem nimis amplam, non astrictam aliqua « ut interficiat innocenlem. Oculi ejus inpauperem
mensura. In his tribus generibu3,bestiis terr£e,voIu- « respiciunt iusidiatur in abscondito quasi leo in
;

cribus cceli et piscibus maris possunt notari illce tres « speluncasua.Insidiaturutrapiat pauperem:rapere
tentationesdiaboli, quibus Dominus tentatus fuit « pauperem dum attrahiteum. In laqueo suo hiiuii-
gula, superbia, vana gloria gula in bestiis terrae, : « liabit eum inclinabit seet cadet,eumdominatus
:

superbia in volucribus coBli, vanagloriain piscibus « fuerit pauperum. Dixitenim in corde suo; Oblitus
maris.Et propter hcec oai.na.,Di>mi>ie Dominus tioster, « psl Deus,avertet faciein suam, nevideat iii finem.
quamadmirubile esl minenlnum in universa lerra ! « Exsurge, Domine Deas,et exaltetur manus tua ne
« obliviscaris pauperum. Propter quid irritavit im-
PSALMUS IX.
« pius Deum ? Dixit enim in corde suo: Non requi-
IN FINEM PRO OCCULTIS FILII PS.\LMUS DAVm.
« ret. Vides quoniam tu laborera et dolorem consi-
« Coniitebor tibi, Domine.intotocordemeo; nar-
« deras, ut tradas eos iu manus tuas. Tibi dc.relictus
« rabo omnia mirabilia tua. Laetabor et exsultabo
« est pauper : orphano tu eris adjutor. Contere bra-
« in te,psallam nomini tuo, Altissime. In conver-
« chium peccatoris et maligni: qusretur peccatum
« tendo inimicum meum retrorsum, infirmabuntur g
« illius,et noninvenielur.Dominusregnabitin aster-
« et peribunta taeie tua. Quonlam fecisti judicium
« num et in s«culum saecuii : peribitis, gentes, de
« meum et causam meam ; sedisti super thronum
« terra illius. Desiderium pauperum exaudivit Do-
» qui judicas justitiam. Increpasti gentes, etperiit
« minus,priEparationem corJiseorum audivit auris
« implus; nomen eorum delesti in ajternum, et in
« tua. Judicare pupillo et humili, ut non apponat
M sfficuluin sa-culi. Inimici defecerunt frameaein fi-
« ultra magiiiUcare se homo super terram. »
« nem; et civitates eorum destruxisti. Periit me-
« moria eorum cum sonitu, et Dominusinseternum EyARRATlO
« permauet. Paravit in judicio thronum suum, et Psaimus David in finem id est, hajc opcralio est

« ipse judicabit orbem terrae in aequitate, judicabit Christi dirigentis in finem, id est, in consummalio-
« populos in justitia. Et faclus est Dominus refu- nem pro occultis jxlii. Quiaabsolute posuitfilii.quam
n gium pauperi, adjutor in opportunitatibus, intri- IoculionemexcellentiapetitChristi,accipiturutiIlud:
t bulalione. Et sperent in te qui noverunt ncmen Si vos filiiis liberaverit liheri eritis [Joan. viiil Ejus
• tuum,quoniamnondereIinquisit quKrenteste,Do- oooulta multa sunt, praecipue tamen h»c.priorejus
« mine. Psallite Domino qui habitat in Sion an- in humililate adventus, quem sequitur manifestus.
;

« nuntiate inter gentes studiaejus.Quoniam requi- p Occultum etiam fuitquodinsertusestoleaster(/iom

« renssanguinemeorumrecordatusest,nonestobIi xi). Ad quod ut instrumento usus estChristuscaeci-

« tusclamorem pauperum. Misereremei, Domine; tate Israel. Occultum est et hoc, quod Deus in hac

« vide humilitatem meam de inimicis meis.Qui exal- vita tribus raodis judicat,dum quisque autflagellis
« tasmedeportismortis.utannuntiemomueslauda- exercetur, ut viri perfeoti, quibus non est opus oor-
« tioneetuas in portis filiae Sion. Exultabo in salutari rectione: aut monetur poenaadoonversionera:aut, si

« tuo sunt gentes ininteritu quem fecerunt.

; infixae admonitionemcontemnit,praeparatur adpoenam. P;'0
« Inlaqueo isto, quem absconderunt, comprehensus occultis ergo/iYu,id est. prooooultissuis. VosChristi

nest pes eorum. Cognoscetur Dominus judicia fa- capitis, gratias ageniis.et hortantis membra sua ad
« ciens;inoperibusmanuum suarumcomprehensus laudemDei proomnibusejusbeneficiis suo exemplo.
« estpeocator.convertantur peccatores ininfernum, Confileljor tibi, Domine, id est, laudemdioam no-

« omnes gentes quae obliviscuntur Deum. Quoniam mini tuo. Est confessiolaudis, est et peccati. Inioto
« non in finem oblivio erit pauperis, palientia pau- fordf mco. id est plene, tuae dispositioni in nullo
)i perum non peribit in finem. Exsurge, Domine. contradicens. Vel t»i ^otocon/s, id est, nulla parte
« nonconfortetur homo :judicenturgentes in con- cordis aliud habens.nisi quod ad laudem tuam per-
« spectu tuo. Constitue, Domine,legislatorem super tineat, et tibi totum vacet. Et cum alii te laudent,
« eos, ut sciantgentes quoniam homines sunt. Ut- D narrabo omnia mirabilia tua, id est, in quae tu vo-
« quid Domine,recessistislonge,despicisinopportu- luisti et disposuisti per menarrare. Vel nflrrafro, id

« nitatibus, in tribulatione ? Dum superbit impius, est manifestabo, quia omnia per eum Deus fecit,

« incenditur pauper : comprehendentur lu consiliis omnia rairabilia, visibila et invisibilia iJoan. i)

« quibus oogitant.Quoniam laudatur peccator io de- multa miracula Filius Dei operatus est.et per se et
« sideriis animcesu*, et iniquus benedicitur. Exa- per suos, occulte et manifeste. Oceulte, faciendode
« cerbavit Dominum peccator, secundum multitudi- irapio pium, de persecutore discipulum. Manifeste
« nem irae sueb non quaeret. Non est Deus in con- vero, infirmos sanando,mortuos resuscitando,quod
« spectuejus;inquinatn; sunt viae illius in omni tem- rainus est quam quod ocoulto, majus est enira ani-
(( pore. Auferuntur judicia tuaafaoie ejus, omnium mam resuscitare quam corpus. Majus enim fuit
« inimicorum suorum dominabitur. Dixit enim in Paulum perseoutorem convertere {Act. ix), quam
« corde suo Non movebor a generatione in genera-
: Lazarum de monumento resuscitare (Joan. xi.).
« tiouem sine malo. Cujus maledictione os plenum Unde Dominus Qui credilinme, opera quseego fa-
:
 :

m ENARiUTlONES IN PSALMOS. 190

cio, el ipse facict, H majora horum faciet (Joan. xii). A jnrlicatPateret Spiritus.sedattribiiiturjudiciumDo-
Omnia Deus Pater disposuit lieri ad reparatio-
quae minico homini, quia si ex sola poti?ntia divinitatis
nemgeneris humani.perFilium suuinostendit: ideo homines judicaret, quodammodo ex infirmitale et
bene Filius dicit, Narrabo omnia mirabilia luu. Et impotentia se possent cxcusare. Nunc autem huma-
te laudando, perfecte gaudebo quia ct in anima, et : nitate Filii nobis proposita, qui bona ille fecit quae
in corpore, txlabor in anima, elexsullabo in corpore, a nobis exquiruntur, et mala vitavit, ad exemplum
in tc, non in me, non in alia re. Et uthoc possim, illius omnes juilicabuntur. Ostcndit quomodo per-
psaltam: faciam me psalterium, et inferioris partis ibunt.Sedendos!(/7er tlironum tuum, increpasliyentes,
percussionem gratantersuscipiendo,desuper in spi- arguisti eas de incredulitate et impietate per me et
ritu humilitatis dulcemelosresonabo ethocfaciam ineos apostolos. fU periit impius, factus fidelis. Et
:

tuo >iomini,\d esl ad laudeni tuam,ut perme crescat hoc non ad tompus, scd delesli nomcn eorum. illud
laus tua, .Mlisiime. Quia enim cognovil sensum Do- nomen quod ipsi sibi acquisiverunt, in xltrnum, id
mini {liom, xi) ? Vel in hoc, Altissimo, in convcrtendo est, in sxculum, id esl, «ternitatem et finem hujus

inimicum meum refrorsum,l.iudabo te et gratias agam, sxc.uti quod vocatur tempus, id est, hujus volubi-
uon in praeterita vel in pra;senti tantum, sed semper litatis. Et non mirum si periit impius, quia inimici

in me et n meis, in convertendo inimioum meum n framex, id est opiniones erroris vel persequentes
i

retrorsum Inde tibi gratias ago semper, quiainimi-

. Chrjstum, (/c/ecf;'i(re<contragladium Dei bisacutum,
cus generis huraani quiprimumhominem superavit, scilicet contra veridicas sententias Novi et Veteris
et post se abire lecit, princeps hujus factus mundi, Teslaiuenti. In finem, id estChristum, qui est
in

me etiam tentando (vcnit enim princepsmitndi luijus gladius Dei, scilicet contra praedicationem Christi.
et in me non habet quiilquam [Joan. \iv]l, retrorsum Vel in pncm, id est penitus. Et postquam opiniones
datus est, utin illis solummodo dominetur qui retro erroris destructae sunt, civitates dcstru.ti.'iti, id est,
suntin terrenis, nolentes se in anteriora exlondcre societates et conventicula malorum, ut iierentcivi-
{Ptiit. iii). Quia ille qui humano generi dux mortis lates tuae. Vel civitates accipiemus pectora mali-
erat,modo retrorsum abiittentando,persequen(lo ut gnantium, ubisuntet curia dolosaet consilia. IUius
canis. Aliter : (imB.inimicum mcum quemque inlide- curife princeps est veritatis inimicus : ejus pernicio-
lem,qui primusnon cognoscens inrirmitatem .-^uam, sissimi satellites, corporis sensus et raembra : plebs
putabatse non egeremedico, convcrtes relrorsum, vero, carnales concupiscentiae varie tumulfuantes.
ut post me abcat.me medicum quairat.Et secundum Hascivitatesdestruxisti, cum omnia eorum consilia
hanc sententiam recte sequitur, injirmabuntur. Ideo ad bonumdirexisii.EthocmodopOTi7j?ie?nonaeo/-Mm,
retrorsum convertentur quia infirmabuntur, id est, id est, fama illa, quam sibi in terrenis acquisierant
qui sibi prius fortes videbantur infirmos se cogno- ^ ad memoriam suipost hancvilam cum miigno sonita
scent et sic pcribunt quod fuerunt. Ut illud Vivo et magno tumultu, postquamcognovcruntinhis non
:

Jam non ego, vivit vero in me Cliristus [Gul. ii). .-1 esse gloriandum. Vel mcmoria impiorum, ut jam
facie lua, id est a cognitione tua, postquam fe Deum non regnet peccatum incorpore eorum {Itom. vi)
creatorein suum cognoscent. Quia inimicus illc unus et hoc cum sonilu, idest, magna reclamatione totius
est in se, et multi in membris suis, ideo post singu- orbis. Vel hoc modo cum souilu, quia non potue-
:

lare plurali utitur. Secundum prioressententias sic runt exuere veterem hominem cumactibus suis, et
istud aptatur : Infirmabuntur hoc modo : inimicum induore novum [Col. ui)sincmagno tumultu et ma-
caput et membra convertes retrorsum, quia infirma- gno confiictu. Aliter: Inconvertendoinimicummeum
buntur, ineflicaces fient hic, et pot-tea pcribunt, id ;'(;/ro7'i'Mr)t, diabolumscilicet, cui tentanti Christum,
est penitus recedent, a facie tua, id est a prajsentia ut eum seduceret,qucmadmoduni in priinum homi-
tua. Tollatur iinpius nc videat faciem Dei {Isa. xxvi). nein fecit {Gen. iu), dictum e.-^t a Domino : yailCy
Ideo pcribun.1, iiuoniamfecisti, id esl, facies, o Pater, Salanas,non tenlubis Dominum Deuni tuum {Joan.s).
jvdicium, quod ipsi putabant suuin, illud faciea Et non solum, sed ctiain ministri sui Jud^ei perse-
meuni. Ut illud unus moriatur pro po-
: E.cpedit ut quentcs infirmabunlur, non valentes in ine perliccre
pulo, etnon tota gem pereat (Joan. \i). Sicut nauta B quod volucrunt quia nemo tollel a me animam
:

vcntum dicit suum quo utiliir, et causam, scilicct meain, sed e'/o pono eam a mcijiso {Ilnd.). Hic infir-
judicii,quain suam putabant.fccisti mcain. Qu,t fuit? mabuntur, et posteain luturo judicio pcribuntafjicie
ne fortemundus postcum abcat.Et utilludjudiciiiin tun cuin vidcbunt in queni translixcrunt, quiatunc
meum lieret, sedisti supcr Ihronum, id est, rcctc plane cognoscent mo non fuisse soliim hominem.
judicasti. Thronus est judiciaria sedes. Tunc judes Ideo infirmabunlur, quia judicium illud quo me judi-
dicitur sedere in throno.cum illa sedc non abutitur. caverunt, meKmfecisli, ut occulte mihi militarcnt,
Aliter : Sedisti super Ihronum qui judicas justitiam, dans pati judiccin hoininum.Qi.ia otsi illi forisjudi-
id cst, humanitatom moam, parasti tilii scdem juili- carcnl in corpore, tu tameii .^['(//.•./ijudiciaria pote-
ciariam, ut cx illa mundum judicares. Ut illuil : atate super thronum, id est, ttiiiinam
nicam (]uam tibi
Dcus erat Cliristo mundum rcconcilians sibi {II Cor. fecisti sedem, carnem rneam scubcllum pcdum tuo-
v). Ht illud : Patcr non judicat quenuiuam, scd omuc rum. Ideo auima Christi dicilur sedes diviiiitalis,

judicium dedit Filio {Joan. v). Quod judicat Filius, quia elsi aliisttnimabusestoxcellontior, lamon dei-
 191 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. m
tate inferior. Quijudicas justitiam. Ac si dicat Tu : A UQcieHoetliius: "Nosterdux contrahit copias suas in
in anima mea sedisii non judicandus, utego homo, arcem. At nosdesuper irridemus illos circainutiles
9edjudicaturus,quisemperjustejudicas,ideo etiam sarcinulas occupatos. Bene, factus refugium : quia
fecistijudicium nieum,quia juste judicatus sura. In suahumanitas est humilitas et patientia. Etex hu-
damnatione mortis hoc fecisti, postea increpasti militate glorificatio Qdelium suorum: in tribulatione
gentes per praedicatores,mittendoSpiritumsanctum magna est consolatio. » Quasi dicat : Si ipse est eis
post ascensionem meam, qui disciplinam et sapicn- refugium, quare ergo tribulari permittit ? Ad eorum
tiam eos doceret, sicut ipse dixi; Ego dabo vobis os utilitatem, ut bonus medicus, alios curat, alios cu-
et sapienlium,cui non poterunt resistere omnes adrur- ratos conservat. Et hoc est quod dicit Adjutor est :

sariivestri{Luc. \x\).Increpasti rjentes.gealUos de ido- in trihulationibus, non destitutor in opportunitati-

lolatria, Judffios de incredulitate. Et periit impius^ bus ;
permittit corpus foris tribulari, quod solet ex
diabulus dux mortis : nomen eorum, scilicet infide- licentia animum Sed hoc niodo
aggravare (Sap. ix).
jitatis, delesti de libro tuo, qui est liber vitas ct mor- animuin intus adjuvat, ethoc ad custodiam ut il- ;

tis (Apoc. sx), id est, de memoria tua : et scripsisti lud : Datus est inihi stimulus carnis mcx, angelus
in libro vits, id est, in Christo : scilicet in fide Satanx, ul tne colaphix,et (lCor. xii). Et post : Nam
Chrisli, ut fideles et Ghristiani dicantur in xternuni virtus in infirmitate perficitur [Ibid. ). Aliter : pau-
et in sxculum sxculi. Cum averlerit se impius ab im- peres Christi ut possint esse amatores Dei, in quo
pietate sua quam operalus est, omnium iniqmtatum est summum bonum, revocandi sunt ab amore sa;-
ejus non recordahor amplius {Ex,ech. xviii) : et sic illi culi. Quod commodius non potest fieri quum per
qui prius erant framex inimici, id est diaboli, per tribulationes : et hoc modo adjutor in opportuni-
quos jugulabat Cliristum et suos,defecerunt ab ini- tatibus, in tribulatione. Flagellat enirn omnem
mico, quia eum deseruerunt m finem, id est in filium quem recipit (Hcbr. xii). Et quia pauperes se
Christum. Ad hoc illum deserucrunt, ut Christum fecerunt, quia qiiaj non sunt deseruerunt, opus est
sequerentur. Et civitates omnes
destrujcisti, id est, ut in te, id est, in hoc quod est, sperent qui nove-
turbati animi motus. Non solum destruclfe sunt om- runt nomern tuum. Non alii. Isti sunt veri pauperes.
nes, sed etiam memoria eorum periit,ul nec memores Ego sum qui sum {Exod. iii) ; et : Qui est, misit ine
sint ultra idololatriaset impietatis suae: cum sonttu, ad vos (tbld.) ; hoc nomen soli illi diligunl, qu'
id est, irrationabili tumultu, vel aim sonitu, id ea quas non sunt spernunt. Aliter Dominus nonien :

est, magna faina totius orbis et admiratione. Ini- est illi. Quod noinen non novit, qui ei meritum non
micus humani generis, qui non erat Dominus, sed exhibet famulatum. Idoosperent, quoniamei si tri-
tyrannus periit quia servus non maoet in domo. Et
:
bulentur, non dereliquisti quwrentes te, Domine: te
Dominus fuit judicatusad mortem,permanet,idesi, dico, non fugacia, non transitoria. Et quia non estis
vivit,quia filius manet in domo in xlernum, etnon derelicti, Psallitc Domino qui habital in Sion, id est,
solum permanct, sed etiam paravit in judicio ihro- qui de inhabitando facitvos speculam,ut despccula
num suum,\A est,in eo quod judicatus et damnatus veniatis, ad visionem. Specula hic suraus, id est, in
Bumabhominibus,constitutu3Sumjudex a Domino. spe vivimus. yon enim hic hahemus manentem pa-
Vel in occulio judicio paravit thronum smtm, id est triam, sed a longe eam videmus et salutamus (Hebr.
coeiestemsedem,quiaperhumiiitatempriorisadven- xiii) et ideo non mirum si in hac patria, quae aliena
:

tus homoille meruitccelum: vel thronumsuum,\d est est, tribulamur. Et ideo ut perveniatis ad patriam
Ecclesiam suam.dequajudicatgentes.Ei, quia judex psallile Domino, id est, beneoperamini. Ac si dicat:
constitutus est,zpsf,scilioet tam humilis.tam juslus, ServiteDomino et non solum operemini, sed etiam
;

judicabit orbem terrx, id est, perfectos Ecclesias qui annuntiate non in uno Ioco,sed inter gentes, id est,
se orbem fecerunt, qui principium fini junxerunt: in medio nationis pravoe neminem timentis, sludia
in srquitate,\d est,in sequi esta!quitas,id est perfec- ejus, id est voluntates, quomodo pro salute homi-
tio,totus teres atque rotondus,in quem ruitfortuna num homo fieri voluit, pati, mori et resurgere. £i
sempermanca,scilicet dabiteis perfectam beatitudi nolite timere qui occidunl corpus {Matlh. x), quia
nem.Nunc cognosco exparte,tunc autemcognoscamsi- D non sine magna mercede haec patiemini. Quoniam
cut etcognitus sum{l Cor.-s.\\\].Populosa.\xiem,\d est in- Dominus cujusstudia annuntiatis, requirens sangui-
credulos, judicabit in justilia^da.mn&ndo eos secun- nem eorum injudicio, ad hoc ut vindicet, recordatus
dum merita sua.Vel orbem terr;e,\d est totum muu- est :quiadi[fert usqueadfuturumjudicium patientes
dum,judicalnl in xquitale,rcddens unicuique secundum coronare, inferentes vero damnare, videtur esse
operasua (Matth. xvi) ideo in xquilate, quiain ju-
: oblitus : ideo d\e\i,recordatusesl,\d est recordabitur,
stitia, non in misericordia quia raodo tantum est :
sed quia nun est oblitus,ideo corrigit. Imo non esi
tempus misericordiae, tunc justitiae. El factus est clamorem pauperum. Aliter Annuntiate inter
oblitus :

Dominus refugium pauperi. Qua.s\ dicat: Et interim gentes studiaejus: quoniam si non annuntiaveritis,
dum veniat ad judicium. puuperi, id est, illi qui in erit requirens sanguinem id est, interitum eorum
;

hac vita habere cupit, quod vel viventem des-

nihil de manu vestra. Dicit Dominus: Si nonannuntiave-
eral, vel ab eo morientedeseratur, factusest adju- ris itnpio iniquitates suas, ipsein peccatis suis tnorie-
tor :quia est illi quasi arx ad quam mente confugiat. tur, sanguinem vero ejus de manu tua requiram
193 ENAHRATIONES IN PSALMOS. m
[Ezech. 111, xxxiii).Si autem a mundo patimini pro- A judices tantumsubtrahendoillismanum
solent,sed
pter justitiam heati eritis(/ Pflr. iii), quia recor- misericordicc su£e non corripiendoeos,inde Ecclesia
dafus non est ohlilus clamorcm pauperum.kWler:
est, congratulando dicit Cognoscetur Dominus judicia
:

Annuntiate inter gentes studia ejus, ha;c scilicet : faciens : faciens judicia scilicet hujusraodi. Cogno-
Quoniam requirens sanguinemeorumrecordatusest scetur Doniidus non qualiscumque.sed simpliciter
et nonestoblitusclamorem pauperum,subaudis di- scilicet Dominusdominantium.Tandem cognoscetur
centium Miserere mei Domine, id est, fac ut haec
:
cum peccatorluet nolens quod perpetravit volens
flagella non sint adpoenam.sed ad probationem.Vel Ostendit quaejudicia. In openbus manuum suarum
hoc modo miserere: Vide humilitatem meam,\d. est, comprchensus peccator. id est captus ut mus in
devocationem et oppressionem,id est.ostende tevi- rauscipula. Et quia corura mala opera eorum doli
dere, tribuendo mihi prasmium, illis pcjcnam, vei illos capiunt, non servos tuos convertnntur peccu- :

humilitatem, id est,dejcctionem meam, quae venit lores in infcrnum, id est, omnes pra;varicatores
in me dc inimicis meis serpente ct Eva. Aliter : legis,dc peccato in peccatum ruentes,descendant in
Vide humilitaiem mcam, id est, devotionem meam profundum peccatorum. Aggratulatio divina sen-
devocatam ab inimicis rneis.Continuatio alio raodo, tentia; iion optatio. El non solum prKvaricalores
scilicet in voce capitis, ad id quod supra dixit.QiiO- p legis, sed eliaui onines gentes qux obliviscunlur
niamnon dereliyuisli quxrentes le,Domine,Bi utnon Deum, id cst, qua; Deum pra; oculis mentis non
derelinquas, mwrercjnei, flomiVie, in meis, quia habent, secure peccantes,et convcrtentur. Quoniam
inembra sunt, Psalite Doniino. Interpositio. Tu mi- non in finem oblivio erit pauperis, quia etiam ante
serere,q\i\9. potes :(;uie.ra//as,idest elevaset liberas, finem, id est, ante manifestum judicium, quod in
me de portisynortis, id est pravis cupiditatibus, per fine erit, occulte judicabit impios, dandu eos in re-

quas mortem.Vel de portis morti.s

est introitus ad probum scnsum. .Uiter:A'o?j erit obHvio pauperis. id
quinque sensibus corporis per quos anima
id est, est Christi, qui cum dives esset, factus est pauper
adinteritumexitconsentiendo eis:vel de falsis pra;- pro nobis (// Cor, viii)
in finem, id est usquc diim
:

dicatoribus,veldehumanisjudiciis,qua;sa;peinjusta ad nihilum deveniat ojus labor et

liniatur, id cst,

sunt.Indesumptum.quiaantiquijudicesin portaju- patientia.Sed quiamulti sunt incorpore illius pau-

dicabant, adterrorem, utingredientes et cgredientes peris, ideo dicit : pufientia, id est, perscverantia
mali poenam cernerent boni prKmium. Ad hocexal- pauperumin tribulatione, qua; fit>d interfectoruin
tas,M< annunticm omnes laudationes tuas, visibiles ei palmam et interficientium damnationem, non pcr-
invisibilfts, Sion, id cst Ecclesis, filix, scilicet cui ihit in fincm, Et ut eorum patientia" non pereat,
multa diligentia adhibenda est ad custodian: casti- exureje Domine, scilicet fer opem qui iilis vi-
tatis, etillam annuntiationem faciain in portis, id ^ deris jacere et superatus esse in tuis. In hoc ipso
est in virtutibus, ut sermonem doctoris vit« bona; quod putant nos supcratos, potius ipsijsuperentur
exemplum praccedat. Aliter : in porlis filixSion, id Non confortetur homo .vetus scilicet; irao confortetur
est, in ecclesiaslicis sacramentis, vcl initiamentis novus,scilicet filius hominis.Iloc modo exsurge./u-
fidei, vel in puris sensibus,vel in manifesto.Et hoc diccntur gentcsin conspcctu iuo,\A cst.intus in anima
confidenter. Quia ctsi foris tribulcr, e.vsultaho in- ubi tu solus vidcs:dum ipsi foris judicant,judiccn.
tus : dcdisti enim luHitiam in corde mco [Psal. iv). turintus, Alitcr; Vt non pereat paticntia paupcrum,
In salutari [tuo, id est, in salvatione tua. Quia exsurge, Domine,\n manifesto judicio.iVw conforlc-
pater quem invoce
dilihit,corripit (P;'OD.iii).AIiter tur homo peccator ille qui modo confortatur trilui-
capitis -.Sperent in tc quoniam non dercliquisti qiuv- lando pauperes tuos; dum ignorat se hocmodo in
renles te, Domine. El hoc faciant meo exemplo,quia occulto puniri,apertc sciat sc puniri dum luat no-
ego caputetsi tribulcr foris, exsultabo intua insa- Iens,quod perpetravit volens; ettamen interius non
lutari tuo, id est, salvatione hic occulta, in futuro sit sine iiconii.Judicentur gentes in conspectu tuo,hoc
inanifesta ; et merito:gentes enim non solum in fu niodo ;Constitue, Domine, legistatorcm supcr eos
turo manifeste damnabuntur,scd etiam modo dain- Bono ordine videturprocedere :pra;missis mcmlwis
nata; sunt in occulto judicio. Infi.ta; sunt, id est, D inducit caput.Ad tantain enim iniquitatum suarum
intus lixs in corde, gcntes, omnes increduli. Iiiin- eonsummationcm pervenient ut, contempto Filio
terituquem fecerunt, scilicet foris interficiendo cor- Christo, eligant antichristum, ut co duce eant in
pus nostrum interfcccrunt animam suam.Ostendit a;tcrnam pQ;nam.Ouianolucrunt habere me latorem
quomodo infixK sunt. In laqueo islo, id est, in tua; legis,super se habeant latorcm suae iegis.scili-
doloso consilio : quem absconderunl, id est occulte c>'t prava; antichrislum et ministros suos coocer- ;

invenerunt, comprehcnsus csl id est captus, pcs vcnt sibi nuigistros pruricntes auribus. Sciant iicn-
eorum, id est amor. Et hoc modo occulte damnan- to,scilici;t illum solum legislatorem et hoc ideo, :

tur, et ad pconam pra>.parantur.Amor est quasi pes quoniam homines sunt, id est, peccalores et invcte-
anima: : qui si ud malum toudit.est cupiditas^si ad rati. Quasi dicat: Hanc c.Tecitatcm mentis patianlur
bonum,charitas.Et iiuia tam potontcr judicat Deus ut solum lalorem lcgis morlis anicnt quia latorcin
ut non ferro, non lapide,iion ligno,nec aliquo uta- icgis vita; sprcverunt, Aliler : Sciant gcntcs,\ii est,
tur hujusmodi ad judicium irapiorum, ut terreni gcntiliter viventea.guoMiVjm homincs sunt : quoniam
 193 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 19fi

Gr.Tcc o-t pro quod. Sciant, pro scient, in fulura A eossiBvirc.adeorum salvationemetsuuminleritum.
damnatione quia quod modo dantur sio in repro-
: Aliter dominabitur non in re, sed in opinione sua,
:

bum scnsum, quasi quasdam prseparatio est futura; superbus ex impunitate. Unde et sequitur Dixil :

poenae. Quod dicit, romtilue, ordine reruro dicit, enim in cordesuo: j\on movebor ab hac prosperitate
non creatione ; ut illud : Faciens bonum et creans mea quia ero sinc mato, id est, sine ullo incom-
:

malum /«n.xLv).Et quia videt futuram nimiam per- modo, a generatione hac in futuram generalionem.
seculionem sub tempore illius legislatoris.adeo ut Nisi Deo placerem, non sic in omnibus prosperarer.
pauperes iili.quorum est regnuin coelorum, derelicti non promovebor ad Do-
Aliter: l^on movebor, id est,
videantur.ad consolationemeorumcumadniiratione minumabunagenerationeinaliamsineeorum malo.
quadam dicit H
quid, Domine, recessisti lone ?
: .^liter, in bonum, ut cx quadam commiseratione di-
Dominc, ul, id est inquantum, videris a nobis re- cat Gbristus; Pater, quia peccatorcum permitti-
cessisse, dum ninium trifaulamur foris, et non tur peccare non est impunitus, sed potius punitur
aperte vindicas ? Quid,\A est cur, recessisti '?Subdit occulto judicio, quod ipse ignorat ideo rogo, con- :

causam ad consolationem.Hic color vocatur subjc- vertanliir peccatores in infernum, id est, quadam
ctio. Despicis in triliulalinne, id est, videris despi- mentis agilitate attendatiir, quae pcens sequantur eo-
cere tuos, dum uon statim eripis: scd hoc facis ira
j{
rum impunitatem, et sic convertantur a via sua mala
opportunilaiibus, id cst. in magnis commodis,istis omnes : et peccatores, id est, legis scriptae transgres-
scilicet : (/»m superbit impius, incenditur paupcr. sores, ct gentes attendant hoc. Quoniam non in fi-
Gustata amaritudine, magis desideratur dulcedo. nem, id est semper, oblivio erit jauperis, quia Domi-
Quanto magis tribulatio hujusvitae exacerbat pios, nus vindicabit eum, et ideo convertantur a persesu-
tanto magis desiderant vitara illiiu ubi nulla perse i'one ejus, Christi scilicet, qui in membris suis pati-
cutio erit.Sienim bic essent in laetitia semper,non tur. Umc patientia pauperum, qui suntmembra illius
tanto opere desiderarent. Et haec est utilitas quam pauperis, non peribit in finem, id est, usque dum
pressura in lidelibus operatur. Irapii autem nulla nniantur, id est, annihilentur. Et ut convertantur,
persecutione occculte damnantur: quia comprehen- exsurge, Domine: qui modoin cordibus eorum quasi
duntur in consiliis quihus cocjilant, id est, vincula mortuus j-ices, resurge illis por cognitionem. Non
illis liunt prava consilia sua, qufe eos trabunt in in- confoiteiur homo, vetus scilicet, id est caro : fac eos
teritum. Etnon mirum, quiaex Dei ira non estqui cognoscere infirmitatem suam et sicdeponant super-
eos corripiat. Imo laudalur peccator in desideriis biam, et quaeranl te medicum. Et ut homo non con-
animx suj;, id est, in peccatis et iniquus benedici' :
hvie^m', judi.ceniur gentes hic ante illud manifestum
tur : et ideo nemo putat peccanlem, si non corjipi- judicium. In conspeclu luo, id est, intus in corde, ubi
tur, sedpotius lauilatur impunitus, quialingua adu- tu solus vides, ibi damnenturassumantur vitia et
lantiumalligat animas in peccatis. Exacerhavit Do- virtules. Hocmodo exsurge. Constitue, Domine, le-
minum peccator Quasi dicat In hoc patetquodse-
. :
gislalorem, tuoescilicet, super eos, id est, Cbristum;:
cundum impocnitens cor accumulavit sibi iram Dei, eum credant, eum principem habere velint.
fac ul in
quia non corripit eum ut pater. Et quod eum ex- IIocmodo constitue Sciant gentes illum legislato-
:

acerbavit,in hocosteiidilur: Secundum mulliludinem rem solum. Et dignum est, quoniamhomines sunt,
irx siiSE non quxret, id est, noii visitabiteumpaterna id est rationabiles. Et quia gentes tam diu distulit
correctione, sed dabit eum in manus suas. 5i tibi revocare, ideo admirando dicit: Ut quid, Domine,
auferat Ueus oculum corporis, iratum credas. Cum recessisti ab eis longe, id est, tam longo tempore?
tibi ocuhim cluudit animffi ut illum non conspicias, Video quare. Dcspicis eas, non adjuvando in tribu-
cum peccando prnsperitas inquinatas cogila-
fcrt in latione, permittens illas tentari ab inimicoet supe-
tiones et consilia,non iralum putas? Nemo igitur rari : et hoc facis in opporlunitatibus, istis scilicet
impunitate peccati gaudeat. Dcus non quEereteum, dum superbit impius, dum peccalor qui impius est,
non quKret Ueum. Bene, quaeret quasi per-
vel ipse quia te creatorem suum non veneratur, superbit, id
ditum.Ostenditquomodo Dominumexacerbavit.AVre est, gloriatur de impietate sua, qua iram Dei et
est Deus in conspcvtu ejus. Adeo secure peccat ut D damnationem promeruit : factus pauper, id est, co-
nullum respectum divini judicii habeat.Et ideo inqiii- gnoscens paupertatem ct miseriam suam, nec posse
natx suntvixillius. id est, cogitationes sordibus vi- resurgere nisi per misericordiam illius quem prius
tiorum, omnitemfore. Auferuntur judieia tua a facie contemnebant, incenditur dolore cordis ad compun-
ejus. Ostensio, quomodo non sit Deus in conspectu ctionem, vel incenditur ad amorem Dei. Cui enim
ejus. Animus enim niale sibi conscius dum peccat plus donavit, plus diligit (Luc. vii). Qui autem pau-
impunitate exlollitur, quasi judicaturum esse obli- perosnon offici voluntcomprehendunturin consiliis
viscitur Deum. Et hoc ideo,quia omnium inimicorum quibus cogitant. Istud non mutatur, etcKtera usque
iuorum dominabitur. Prosperitas enim stultorum per- in flnem. Nunc revertamur illuc. Cajus, antichristi,
det eos {Prov. i). Hoc spiritualiter de ipso antichristo os plcnum est malediclionc, id est detractione, et
capiteomniumimpiorumdicilur:cujusinimicierunt amariludine in Deum, et dolo in proximns. Sub lin-
omnes amiciChrisli,quorum dominabitur quantum gua eju^, id est in corde, labor ct dolor : earum re-
{id corpus, quia sine contradictione permitletur in rum amor qu® illi erunt labori, et aliia dolori. Qs-
497 ENARRATIONES IN PSALMOS. i9S

tendit quae sint illa quaj sunt labor et (lolor. Sedcl A vera irritavit. Dixil cnimincorade suo: Aon requirel

in insidiis, id est,moratur.et quadam diligentiain peccata mea ad puniendum, quia non videt ea : si

sidias parat cum divitibus,\d est superbis,sibiomnia enim jam punisset. Sed frustra hoc dixit,
videret,

arrogantibus : in occullis, ubi non sit facilc diacer- quia tu vidcs modo et diCfers judicium, praeparando
ncre quid sit tenendum, ut : Parce aitati tus ; Re- eos ad pccnam, ad hoc ut tradas eos postea in ma-
spice usorem et filiostuos; Gonsuieparentibustuis. nus tuas, id est. ut poslea gravius punias,ideo7uo-
Ad hoc parat has insidias,MJ interjicial innocentem, niam tu eon.sideras, id est, simul vides laborem infe-
separando eum a Christo vita sua, et faciat nocsn- rentium suppliciaef rio/orm palienlium. Et merito,
tibi enim derelictus est paupcr, qui orania dimisit ut
tem. Ilae sunt illoc insidise. Oculi ejits in paupereni
Tu tibi adhfereret. Orpliatio tu eris adjulor. Mulli sunt
respiciunt quadam falsa miseratione. esjuvcnis,
paupercs. qui non sunt orphani. Pupillus est, qui
non potes modo jejunare, hujusmodi vigilare, et
patre est privatus : orphanus, qui patre et matre.
pati veniet tempus horum. Et perillam simulatam
;

Orphanus est ille, cui mortuus est munduset ipse

miserationem insidiatur in ahscondito, id est in
mundo,quinullamconsolationem hu.jusmundi quae-
corde, quasi leo in speluncn suu. Sicut leo latet in
rit. Et ideo contcrc brachium peccatoris et maliijni,
spelunca, ut fbris eum non timeant bestiae, et sic
T> id est,i'ortitudincm ejusad nihilum redige.Et revera
illuc appropient.dum nusquam ejus terror apparet.
coiiteres, quia quxretur peccalum illius, et non inve-
donet exeat et aperte devoret : ita antichristi cru-
niclur. Non qua?ritur aliquid nisi in loco.Peccatum
delitas quadam adulatoria praedicatione etquibus-
illius hichabuit locum, quia vivitimpius pio: quan-
dam miraculis raviItosseducet.Et quns hoc modo se-
diu habet aurum quod purgari possit, utilis est for-
ducere non poterit, variis suppliciis velut leo vio-
nax, ut liraa ferro. Ita impii locum habuerunt in
lenter, invadet. Hiec omnia ideo tam diligenter de-
Ecclesia.quandiu sineolTensa esse noa potuit. Fla-
scribit de antichristo et ejusmembris,ut suoscautos
gelluin enim Dei fuerunt. Quaireturpeccatum illius
reddat. Minus enim laedunt jacula quae prsvidentur.
ubilocum habeal,ctnon invenietur ideo qui amplius
Hinc alibi : Atlendite a falsis prophetisqui veniunl ad
peccatum non eritinillis. Quod causa fuitcurimpii
i'OS in veslimentis oviuin, intrinsecus autem sunt lupi
essent cum piis. Dominus regnabit in xtemum el in
rapaces {Matth. vii). Du^ persecutiones fucrunt in
sxcutum sxculi. Peribitis, fjenles, de lerra illius, id
Ecclesia : aperta et violenta ;
primo tempore vio-
est, oranino separabimini ab Ecclesia sua : qua?rit
lenla fraudulenta in roedio.quemadmodum per hae-
in terra, quia stabilis in illo. Aliter : Contere hra-
reticos et falsos fratres validissima, et ex his
:
cliium. peccatoris, id est,damna opus peccatoris, id
duabus juncta, in (ine tempore antichristi qui quo- :
est, male agentis. Aufer ei potestatem peccandi. El
niam ut leo in spelunca insidiatur,apte subjungit: (^, ^rialigni. id est, samper malacogitantis, ut ha;retici
Insidiatur, scilicet blanJis verbis, ut tandcm si non quia non ultra necessarii erunt. Quxretur enim
poterit blanditiisjviolentiaquadam rapintpaupcrcm. peccatum illius, scilicet paupcris, et noninvenielur;
Insidiatur rapere pauperem dum attrahit eum. Et ut quia post judicium sinc macula erit anle thronura
melius possit attrahere, in laqueo suo humiliavit Dei (.ipoc. xiv) non habebit quod possit purgari,
:

eum, id esl, vilificabilhis qui ad sua stupebunt mi- quia Oominus regnabit in illo. Ideo vos, gentiles,
racula. Scd non irapune quia inclinavit se, id est, peribitis de tcrra illius, yuia desiderium pauperum
intus corruet, datus in reprobum sensum, eo ipso e.vaudivilDominus, scilicel ul judicarentur. Et non
quoforis irrogabit suppIicia.Ostcndit illam indigna- solum judicarentur, sed etiam.o Dcus, auris (ua,id
tionem Cadet cum dominatus jueril pauperum; ipsa
: est clementia tua, audivit prxparationem cordis
damnatio erit ei dejectio et qusdam pracparatio eorum, id est, regnum quod sit)i praeparaverunt per
ptcna;, ha-c est miserrima inclinatio mentis, duui patientiam et exspcctationem : vel pr;cparationcm,

qui intus ca;catur,et ullimo servatur judicio, nec de id est meditationem. Hoc dcivl&nnm, judicare pu-
poccatis suis aperte punitur, credens Deum impo- pillo, cui movtuus cst mundus. Sed quia inde qua;-
tentem vol injustum. Impotentem,hoc modo Di.nt : runt vanam gloriam,idco dcterminat qui sit vcrus
enim in corde suo, Oblilus est Deus, et ideo non q pupillus et humili r\on Siha. quaerenti.Ad hocjudi-
:

punit. Injuslum, hoc modo : Avertit faciem suam,ne ces, ut tion apponal ultra mngnificare se humo, id
videat in jinem, id est interram qna; ullima est est.peccator antichrislus : super tcrram,\d cst supcr
omnium elcmentorum. Quasi dicat: Non curatDeus Ecclesiam. Ponil.cum fraudulenter sc supcrEccIe-
mortalia. Et quia impunitate sceleris (ut sibi vide- siam magnilicare qn;urit apponit autem, cum mi- ;

tur) te contemnit : Exsurge, Domine Deus. Do- nis et tormcntis sibi eam subjugare conatur.
mine, exsurgc ad manifcstum judicium. Et potes, PSALMUS .\.

quia tu cs Deus: Exulteturmanus tua, id cst, Eilius IN FINEM PSAI.MIS D.WID.

tuus, qui in humilitateet misericordia primumve- « In Domino confido ;
quomodo dicitis unima;
nit, modo manifesto judicio altus apparcat, id cst, .< mea; : Transmigra in montem sicut passer'.'Ouo-
Deus Ne : obliviscaris pauperum, id est, appareat it nium ccce pcccatores intcndcrunt arcum, parave-
quod non es oblitus. El merilo non olilivisccris. .< runt sagittas suas ini>han'(ra, iit sagittcnt in ob-

Propter quid irritavit impius Deum1 Sine causa re- « scuro reclos oorde. (Juouiuiu qu» porfociali, d«-
 ;

<9d UEMIGII ANTISSIODOKENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 200

« struxerunt : fecit? Domiuusin

justusautem quid A haTeticorum. fn persona prophets.lioc modo quia :

» teraplo Dominus in coelo sedes ejus.

sancto suo : ad instructionem parvulorum loquitur.ideo conver-
« Oculi ejus in pauperem respiciunt, palpebroe ejus tit se ad eos el dieit Illi dicunt, Transmigra
: ad nos:
« interrogant filios hominum. Dominus inlerrogat sed non est illuc transmigrandum. Causa quare.
« justum etimpium:qui autsm diligit iniquitatem, Quoniam ecce, id est vide quod non est aliud nisi
« oditanimam suam.PluitsuperpeccatoresIaqueos: deceptio ; peccatores qui se justos faciunt.et montes
" ignis et sulphur el spiritus procellarum.pars ca- nominant, inienderunt arcum Scripturoj sacroe ri- :

« licis eorum. Quoniam justus Dominus et justitias gorem, sinistrs interpretationis nervo incurvave-
« dilexit ; aequitatem vidit vultus ejus. » Tunt.Sagiltds suas, id est, toxicatas sententias, pa-
raverunt pervcrso intellectu in pharetra, id est in
ESAHnATW.
corde,ad hoc ut sagittent rectos corde, id est, sim-
Psalmus David in finem. Psalmus, id est, bona
pliccs et ad rcgulam fidei directos, in ohscuro posi-
exlwrtatio, accipitur inhocpsalmo David.propheUe
tos, id est in ignorantia. non valentes adhuc illa
scilicet dirigentis in finem, id est in Christum, in
autem altiora discutere. Revera scio quod ad hoc parave-
quo est omnium bonorum perfectio; est hiec
runt sagittas, id est,sententias pravas, ut sagittent
huius nsalmi intentio. David propheta prsvidens
per spiritum quosdam luluros m Lcciebia, quasi u _._ .,, _ \ _ V^ _ •_ ,- .• -j
qu.T pr.Tcepta Domine, perfecisti,
illa qufe tu oid
tauros cervicosos pcr superbiam, nolentcs catholica;
est, digito tuo scripsisti immutabiiia et indissolu-
fidei unitatem cum caeteris fidelibus servare, nec a
bilia,quia quod semel justum est apud te nunquam
Deo postulareinteiligentiaraScrlpturarum.sed sibi
erit injustum, et e converso illa dcstru.xerunl non
omnia attribuendo sinistra interpretatione earum
:

esse videantur,
quantura ad ea, quia dixisti, Verha autem mea n07i
ad hoc niti, ut soli scire, soli jusli
prxtcribunt [Luc. xxi), sed quantum ad suum er-
et dum suam gloriam qu.ierant, non Dei, parvulos in
rorem et pravum intellectum. In persona haaretico-
fide ab uberibus matris Ecclesise segregare, et sui
quidem religio- rum.ita Transmigra ad nos, transi huc ubi altitudo
:

erroris vestigia sequi sat:igere,spem

est, ubi ?oIi perfecti sunt.soli jusli. Sicut passer :
nis in vcrbis praetendenles, factis autem penitus
ideo, quia periculose moraris inferius,vivendo inter
abnegantes existimans parvulis Christi subvenien-
:

peccatores.qui Scripturam sacram tibi male inter-

dum, qualitcr sacrs fidei impugnatoribus sit resi-
pretantur,et hoc modo simplicitatem tuam decipere
stendum, suo cxcmplo oatendit, dicens :

Tota fides mea in Christo est volunt. Iterum propheta ; ipsi sub specie pietatis
In Domino confido.
bsec dicero videntur, sed non est illis credendum.
per illum solum credo me justificari et salvari ille ;

Dominusmeus Weo, quoniam qum perfecisti, o Domine, destruxe-

est mihi mons, ille refugium. Quia
Deiis per naturam. Vos autem qui ho- ^ runt. Tu perfecisti laudem tuam in parvulis sed :
est, qui est
""^"
destruxerunt '"" ~"
eos,avertendo a
'
te, dicendo solos
minea estis iniirmi ut ego, quomodo dicitis animx ipsi '

justos esse in Ecclesia. Justus autem quid fecit ?

meie : Transmigrain viontem? acsi dicat Quomodo :

audetis persuadere anima; raeae, qua; lam beno lo- ^ hajretice, qui dicis nos esse pecratores, el ideo

cata est.et quae in nullo alio cnnfidit nisi in Domino: non esse de corporft Christi, nec possc quemquam
transmigra in montem, id est, transi ad nos, ubi est per nostrum ministerium incorporari Christo, dic
est Christus, quasi de valle et de humili mihi Justus autera, scilicet Chrislus, qui solus
mons, ubi :

quam tenes in qua justus est, omnes, quid

justificans fecit. Quid illi
loco, de simplicitate fidei illius
nos bene instrueris, ubi iraputatis.quod corpusejus scinditis et ab eo sepa-
facile potes decipi ? .•Vpud
est mons, id est, celsitudo virtutura et pcrfccta vila, ratis,cum nullus justificetur nisi per ipsum, sive
nemo valet te seducere, Non omnium est fides, per ministeriura peccatoris sacramenta fldei acci-
ubi
piat,sive per ministerium justi horaini? ? Vos autem
nos soli habemus cam soli justificare possumus,
;

dicitis,nullum posse justificari nisi per ministerium

quia justi sumus. Transmigra dico, sicut passer, id
justi alicujus.NonnecorpusGhristi separatis ab eo
est, sicut parva avis, quae non valens raptoribus re-
sistere, arduaconscendit et ibi nidificat: vel etiam et potentiam ejus vobis usurpatis ? Aliter Jxistus :

cavens plano a laqueis et a frequenlia ho- D autem quid fecit ? Quasi dicat ; Vos peccatores con-
sibi in
minum. Et ila tu caute transi ad nos, qui eri- temnitis, et a corpore Christi segregatis. Nunquid

mus tibi tutela. Hieronymus omnes parvas aves, Chrislum in hoc imitamini/ Nonne ipse cum pecca-
passeres dicit nominari. Aliter Quomodo dicitis :
toribus conversatus est? Nonne sciebat Judam fu-
rem esse et loculos habere? et tamen ad praedican-
animae meae ut t.-ansmigret ad vos, quasi ut ibi
assumat pennas cum sit sicut passer, scilicet plu- dum eum misit cum caetcris apostolis et in cojna ;

mata pennis virtutum, ut apta sit volare ad re- illa qua eum tradidit.eucharistiam corporis et san-

gnura cffilorum ? Aliler Quomodo dicitis animse

:
guinis sui, manibus suis c.onfectam, ore suo cora-

mex,lransmigra ad nos et hsc mihi nonadbonum,

:
,mendatam,ei cum c»teris tradidit. Hoc autem ideo
sed ut sim sicut pusscr, id est, vagus et instabilis fecit,ut ostenderet domum Dei non esse ex merito

'n lide ad meam perditionem? Quoniam ecce pecca' dantis, sed ex lide accipientis : nec irritum fieri,

tores inlenderunt arcum. Hoc potest duobus mo- ptiamsi super talem administretur qualis erat Ju-
dis legi ; vel in persona prophetE, vel in persona das. Revera mentimini, quia dicitisapud vos solos
201 ENAKUATIONES IN PSALMOS. 202
esse liiiem Christi, per vos solos homines posse A per calicem illis dantur,id est,ad mensuram : quia
Christo incorporari. Quia BowmHS, seilicet otnnium sicut probi pra;miumad mensuramaccipient, prout
Deus, est Dominus, non vos. In templo sanclo suo quisque meruit,itaet improbi pcenam.Aliter: Justus
non vestro,quia solus ille est qui juslilicat.remja/um aut quid fecit
? Quasi dicat seductores illi pura- :

enim Dei sanctum est quod estis vos (II Cor. iii).
: rerunt WWs. sagiitas suas, id est,fecerunt ut sagiltent
Si quis autem violaverit temiilum hoc disperdet rectos corde, et hoc ideo, quia desiru.rerunt verba
illum Dp.us. Juslus autem, sciiicst Christus, quid quas tu perfecisti, qns, quantum ad tuam veritatem
fccill In quo vosquod ejus corpus scindi-
offendit, sunt indissoiubiiia,iIla destru.xerunt quantum ad se
tis? Nonimpune hoc facitis. Quouiam Z)ommMS in pravum intellectum./Ksiiis autem,id est, Dlius tuus,
templo sancto suo. Si quis autem violaverit hoc cui omne judicium dedisti, et qui omniajuste ju-
templum,disperdet illum Deus./rt cwlo eH sedes ejus, dicat, quid fccit '/ tianc interrogationem facit ad
id esl, in his quos caelos fecit propter eminentias, consolationem bonornm justorum , et ad terro-
virtutum. Fideles vocat lomplum et cqjIos sed et ;
rem malorum. Fecit ut gui iusti sunt juitificenlur
minores possunt dici templum raajores,cceli. Ocn/i : adhuc : et in sordihus, sordescant adhuc
qui
eius in puuperem respiciunt. Ac si dicat Sedetqui- : {.ipoc. xxii) ad majus praemium, isti ad ma-
: iili

dem quos ipse coelos

in ccelo,hoo est in sanctis,sed jorem damnationem. Et hoc est quod dicil in
fecit non merito illo-
respectu misericordiae suk, primis de justis, Doniinus iii templo sancto suo. Do-
rum. non vestro. Vel respiciunt ad vindicandum minus ille, qui est omnium Dominus
per naturam,
pauperem,idest,humilem nihilde se,pr£esumentem. iniilisquosa sordibus vitiorummuhdat,uttempIum
Et non solum in pauperem oculi respiciunt, sed sanclum suum, est Dominus proprie per gratiani,
etiam palpebrx ejus interrogant fihos hominum.PaX- qui.i possidet eos : et coiit, ut augeatur in eis gra-
pebrae ejus, id est, apertio vel opertio sacr» Scri- tia. Inillisest Dominus qui sunttemplum suum.id
ptursesuae. Ad similitudinem diclum,quiapalpebrffi est, in minoribus,qui audiunt mandata Dei.et ser-
aiiquando aperiunt oculos, aliquando claudunt./n- vaiit' e'i' iii sacrario coirdis. tri coeld est sedes ejus,
terrogant filios hominum, id est regeneratos et in- id est, in illis quos pei' emiiientiam virfutum fecit
novatos a velustate primorum hominum. Inlcrro- ccelos sedet, ut per illos judicet.vel in eis delecte-
gant,\d est, inquirunt et discutiunt qui illi sint qui tur : ocuh cjus in pauperem respiciunt : illi qui sunl
impatienter accedant et contemnant, et obscurita- cceii, id est doctores per eum illuminali et facti
tibus fatigentup.non exerceantur: et qui iili sint qui oculi ejus, ut illud : Si ocultts tuus scandalizat te
palienter accedant; obscuritatibus non fatigentur, {}Iatlh.\), etc. In pauperem respiciunt,\d estin sim-
sed e.^cerceantur ut inveniant,et interrogantiterum piicem fidelem.nondum divitem in scientia..Ad hoc,' ^

qui illi sint qui apertione inflantur,non iliuminan- C ut eum instruant quaiitcr sibi caveat a laqueis vi-^
tur : el qui illi qui inde non inflantur, sod nu- vcntium. Palpcbrx ejv.s, ut supra. Interrogunt filios'^

triunfur. E.xponit quod dixit : Dominus interrogat, hominum, id omnes homines. Quasi dicat'.'
est
scilicet per palpebras, justitm etimpium : ntdictura Ego diM,palpebrx. Imo Dominus intcrrogat per ilias'
est.Justus ei respondetpro competentia sua,scilicet palpebras justum et impium, id est, inquirit, per
exercetur humilitercumclauduntur.-illumiiiatuoau- eas qui sit .justus et qui sit impius..\d hoc inquit.uf
tem cum aperiuntur; et ideo salvabitur. Qui uutem hunc remunoret.et illum damnet. Qui autem diligil ,\d
ditigil iniquitutem, scilicet cum claudunturei sacras est de omnibus \eg\l,in!quitatem odit animam suant,'
Scripturae, contemnit cum aperiuntur,inflalur ut
; : ut supra.Ut dictumest.hoc fecit jusfus.Dominus iri'-
ha;reticus posscl dicere,damnabitur.Sed rnagis dicit templo sancto suo est.et oculi ejus in pauperem re-
quia ostendit propriogladio eum jam jugulatum pcr spiciunt.Ethocmodopluitsupersuosmisericordiarri
apdiopasin diccns : Odit dnimam suam.Qua.s\ dicat .•
suam.P/i/;f autcm SH/Jtv peccatores.\d est,in malitia
Et ab hujusmodi Ecciesia; parvulis cavenduni est : perseverantes et doctrinani ejus pras-e accipientes.
quia taliter pluit super peccatores laqueos. Bene, Sicut enim ex eadem terra producuntur grana ad(
'.

pluit : quia praidicatores dicuntur nubes,sive boni, similaginem, et paica ad comburendum ; sic ex,"

sive raali : utillud, Mandabo nubibus meis,ut non D cadem doctrinaalii sane intelligentes salvantur,alii
piuant meretrici illi [Isavj.Pluit super pecaitorcs la- prave inteliigentes damnantur; laqueos, id cst, er-
doctrinam erroris sui mittit, non su-
queos, id est roresquihus trahanturad damnationem et quiala- :

per corda justorum quos fallere non potest, quibus queis errorum ligati Irahunfur, ideo pars, id esf
DominuspluiUmbrem matulinum et serotinum.Sed porlio, caticis,\d esl, pr.Bmii quod per calioem iiiis'^

super pcccatores,\(i est.supcr cos quorum corda arida dabitur.ut supra ignis, sulphur,spirilus proccllarum.
sunt imbre verbi Dei. Et ideo et erroris magistcr, et Supponit causas rur justis pr;emia,peccatoribus ir-
ejus crroribus illaqueati, damnabuntur el hicct in rogantur supplicia. Quoniam justus Dominus,et ideo,
'

futuro. liic ignis, id est fervor concupiscentiaruni ju.Hias dile.ril; et quia justitius diioxit, ideo justos
eoa^donsiitaens, el sulplitir, id est fetida operalio, coronabit. VuUus autem ejus, id est cognitio, noi»
e/ post in futuro judicio </);>i/hs proccllarum, spi- dilexil injustos.sed cidit cVquilalem,\d est judiciuni
ritus maiigni ois in(prenlc.= pr^cellas et turbinem Ah hoc eos vidct, ut non dimittaf imiiunilos,
poenarum, erit pars calicis eorum id est pcenie quse

Patrol. CXXXI.
203 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 204
PSALMUS XI. A speculo iraagines multae, sic veritas in se una,
IN FINE.M PSALMUS DAVID PRO OCTAVA. in sanctis Hoc modb imminutae
muliae. Vana :

« Salvum me fac, Doraine. quoniam defecit san- locutisunt, mandata Dei loquentes ore,factis autem

« ctus.quoniam diminutos sunt veritates a filiisho-
« minum. Vana locuti sunt unusquisque ad proxi-
« mum suum labia dolosa,in corde et corde loculj
;
« sunt.Disperdat Dominus universa labia dolosa,et
" linguam magiioquam. Qui dixerunt Linguam
abnegantes. Hoc de Judsis. Si autem de omnibus,
terrena persuaserunt voce et vita unusquisque, non
pauci, sed omnes, cid proximum suum, quem sicut
seipsum diligerc deberent, habentes scilicet labia
:
dolosa, parati ad decipiendum. Disperdat Dominus

< nostram magnificabimus, labia nostra a nobis tiniversa labia dolosa. Hoo duobus accipi potest :

« 8unt:qui3 nosler Dominus est?Propter miseriam iii bonum, mutando in mclius in malum disper- ;

« inopuin et gemitum pauperum nunc exsurgam, dat, id est, disperdet et destruet Dominus ille,

« dicit Dominus. Ponam in salutari, fiducialiter cujus servos prius contempscrunt, universa labia
" agam in eo.Eloquia Domini eloquia casta, argen- doiosa omnium aggratulanlium, et de se prae-
sibi

» tuni igne examinatum,probatum tenae.purgatura suraentium, linciuam magnilo^iuam, praesumentem,

« septuplum. TujDomine, servabis nos,et oustodies et peccata excusantem. Vel hoc modo magnilo-

" nos a generatione hac in ajternum. In circuitu n quam. Qui dixenuit, Limjuam nostram magnificabi-
« impii ambulant.secundum altitudinem tuam mul- mns, id est eloquentiam magnam nobis compara-
« tiplicasti filios hominum. » bimus labia nostra,\A est, eloquia quae nobis com-
:

paravimus, a nobis sunl, id est, nostram partem

ENAHRA TIO
In finem pro or-luva
defendunt, adversariorum impugnant: vel a nobis
Uavid : id est bona
psalmus
sunt, id est, nos ipsi nostra diiigentia adinveni-
operatio, qum intelligitur in hoc psalmo.est David,
scilicet prophctaj, et cujusque perfecti fidelis de
mus non indigemus aliis prrpceptis vel aliis defen-
:

priori^populo in ftnem, id ost, in Cbristum.perspi-

soribus ; et ideo quis mster Dominus est ? Cujus al-

terius praecepta recipiemus qui nobis dominetur,

ritum tendentis, et toto desiderio in eum suspiran-
vel quis in aliqua causa nobis praivalet ? NuUus.
tis. Pro oclava,\A est,perfecta] salvatione.quaj ne-
Quasi dicat Hajc prtBsumptuosa verba philosopho-
cessaria est natis in hoc decursu hujus corruptibilis
:

qus septenario volvitur. Quisque fidelis de rum, Scribarum et Pharisaeorum qui dicebant :
vita!,
adventus salutaris inuotuit per Moyses dedit nobis legem, et multa hujusmodi, quae
priori populo, cui
carnales observationes servi Christi qui prsmissi fuerunt destruere non
spiritum.cernens per lepes el
valuerunt. Dominus eorum, id est Christus, ve-
perfectam salvationem minime dari posse, quia lex
niens in carne, disperdet, id est varie destruet,
per Moysen data est, gratia,,et veritas per Jesum
tamen prior sciiicet per se et per suos apostolos, vel disperdet,
Christum facta est {Joan^ i) : et ille
id est variis assertionibus destruet, dum ad preedi-
populus adhuc rudis.carnalibus institutisdeducen-
candum eliget stulta et contemptibilia. Ego dixi,
dus erata visibilibusad invisibilia.Invocal illum,in
dispcrdal et revera sic faciet noo Dominiis ille
quo per spiritum praevidet perfectam saiutemaffu-
: ;

qui servos prius misit, dicit scilicet per spiritum :

turum, sic dicens :

.\unc crsurgam. Quasi dicat Qui in servis raeis
Salvum me fac,Dominc. Tu qui es Domlnus, veni
:

ut salvum me facias perfecta salvatione.illascilicet

quos contempserunt visus sum jacere, nunc exsur-
quae non mutetur quia servi tui prophetce hoc non
:
gam mittendo Filiura, faciam ut per eum meam
potentiam cognoscant. Et hoc faciam propter mise-
potueruat,nec carnales observaliones impositae tan-
riam inopum, id est gentilium, qui nullam opera
tum usque ad tempus correctionis. Salvum me fac,
conformando in novitate spiritus, et opus est, habent propriam vel alienam. Et propter gcmitum
tibi
pauperum, id est Judaeorum, qui non inopes, sed
quoniam defecil sanclus ab illa sanctitate el perfe-
pauperes.quia etsi in se pauperes sint,opem tamen
ctione virtutnm, in qua creatus homo cecidit. Vel
miserendi, quia nullus habent mandatorum Dei. Ponam in salutari, id est
nunc veni, quia tempus est
enim peccaverunt in Christo, quod non posui in servis, scilicet per-
invenitur sanctus. Omnes et etjent
D fectam et manentem salvationem et non posui in
gloria Dei[Rom. iii) vel non invenitur alius ad hoc
:
:

merito quoniam dimi- carnalibus institutis. Et qui prius per servos quasi
idoneus. Dcfecit sunctus, et :

reraisse egi, in eo agam fiduciaUlcr, id est, sine ti-

nulx sunt veritates a filiis hominum, id est, quia
raore nulli parcens. Unde illud :Et
omnes arguens,
mandatatua vera in se et sancta per inobedientiam
non suut impleta, non solum ab hominibus, id est erut docens tanquam potesatem hubens, non sicut
homiiiuin, id est scriba; iMatlh. vii) et Venit enim princeps mundi
Adam et Eva, sed etiam a filiis
; :

eorum posteris.Aliter : Non solum ab his qui se de- hujus, et in me non habet quidguam [Joan. xiv). E!t

hominaverunt.adorandoopera anuum suarum, sed merito fiducialiter; dicit enim perfectus ille Quia :

hominum, patriarcha- eloquia Domiiii eloquia casta. Casta in se ad simili-

ab his qul sunt filii scilicet

rum, prophetarura.Erant anto advenlum Christi

ct
tudinem quia ut casta raul<er semper eodem modo
:

multi justiet multae veritatcs sed diminutee.quia :

habet se erga virum,ita eteloquia Christi immuta-
omnes sunt quod serael in eis est justum nunquam
caput, id est veritas, nondum venerat ;
bilia :

descendebant. Quomodo ab uno erit injustum, et e converso. Aliter : Eloquia Do-

enira ad inferos
205 ENAHRATIONES IN PSALMOS. 206

mini casta : et quia sincere gralis tam in Veteri A '< tabo Domino qui bona tribuit mihi, et psallam
quam in novo Testamento fideliter sunt preedicata « nomini allissimi. »
qusB doctrina hic commendatur. Aliter Casta, : ut
mors pallida.: non quod sit, sed quod faciat,et illa ENARMJW.
similitercasta,quia castos facientia.Eadem sunt ulia Iii fincm psalmiis David. Ilic psalmus potest legi
similitudine.an/e/iium examinatum.Sicui enim igiie
in persona ejusdem. cujus et superior,et sic conti-
argentum igne coctum melius in longnm et latum nuari Quia tu, Domine, servabis nos, et non alius.
:

extenditur. ita et hrec eloquia per gratiam saneti Usijuequo ohlivisceris me, id est.quamdiu confun-
Spiritus pure et digne accepta e.\.tcndunt fideles in
dis me ab exspectatione tua? Pra; nimio desiderio
longum,id est,in perseverantiam bonorum operum hoc dicit, non ex dubitatione aliqua. In finem, id
et spem vitae ceternfe et in latum, quia in tribula-
:
est, inaeternum. Vel, scio quandiu in firiem, id est
lione. dilatantur in charitate,ut non solum amicos,
usque ad pr.-cflnilum tempus a Patre. Vsquequo
sed et inimicos diligant. Probatum terrx, id est, uverlis facicm tuum,id est, Filium tuum, in quo lu
Ecclcsia;, non ab ea, sed eam probans. Vel proba- cognosceris, ut illud : Quividet me, videt et Patrem
tum terri-B, ut sit probatum nomen. Purgatum sep-
[Joan. xiv).Nec oblivio cadit in Deum, nec aversio,
tuplum, scilicet quia peclora fidelium septiformi ^g^ ^^^^^^^ ^^^^^^^ ^^ aversus, cum differt quod
gratia Spiritus sancti purgant.Hanc commendatio desideratur ad humanum modum, quia solent pro-
nem preedicationis Christi ideo praemittit Propheta,
phetae per similitudines loqui. Eodem modo sic
ut postea verius crcdatur. Kt quia Pater in te aget subditur, in flnem vel in finem, id est.sine inter-
;

confidenter, tu, Domina, non alius, servabis nos,

rogatione.Etin illaexspectatione "posiius, quandiupo-
quos primus parens perdidit, conformando tibi, et
nam conulia, prophetarum scilicet consolationes et
servatos custodies nos n generattone hac, scilicet
rationes eorum,z>i anima ?»!ea,quae tabescit tui desi-
tam prava, ne ab ea devocemur, in xternum, id
derio.mallem te videre quam promissiones audire.
est in aeternitatem, transferendo scilicet in octa-
Vel cu)n?Ha, id est deliberationes,quid
sit mihi fa-
vam,id est perfectam beatitudinem.f??ijon autem non
ciendum.quid vitandum.ut possim tandiu exspec-
pervenient ii\uc,qui anibulant in circuitu, id est in
tare.Vel illud Putas videbo ?Putasdurabo ?Quan-
:

septenario.quo volvitur hoc omne tempus : alligati

diu ponam dolorem in corde meo, quem habeo ex
his caducis quae volvuntur ut rota. Filios autem
absentia tua? Quod tamen consilium et quem dolo-
ho)ninum,\d est,fideles imitantes fldem patriarcha-
rem non habeo nisi perdicm,in est,per tuam illumi-
rum et prophetarum,mw//fp/!V'a4'/!,id est,multiplici-
nationem. Vel pe;- diem,id est per singulosdies. Vel
secundum alliludinem tuam, id cst glo-
ter ditasti,
tandiu erit hoc, quandiu ponam consilia in" anima
riam ca;lestem,reputando eos in spiriluali semiiie C mea. Usquequo exaltabilur inimicus meus
super me .»

Abrahae, non carnali, cui dictum est Mulliplicalio :

id est,diabolus cum membris suis, quandiu insulta-

semen iuum sicut stellas cceli {Gen. .xxii), hoc de mihiquasi una exspe.-tanti,dicendoper singulos
bil
spiritali et sicut arenam maris, hoc dc carnali.
:
dies, Ubi est Deus tuus? Ne avertas, sed respice :

Vel, multiplicasti /ilios hominum,id est, ditasti,non

ct no obliviscaris, sed potius exaudi me, Domine
a fructu frumcnti.vini et olei sui, sed sccundum al-
Dcus meus. Hoc modo exaudi Itiumina oculos
:

titudinem(u(im,e\cwvLndo eos de virtute in virtutem.

meos, oculos mentis, id est rectas cogitationes. Qui
Aliter : In circuitu impii ambulant, id est ambula-
oculi exca3cati,imo obscurati sunt in primo paren-
bunt, quia non intrabunt in illam octavam, cum te.Illumina per veramlucem,idest,Christum tuum
semper in miseria volvantur. Illos tamen multipli-
qui erit nobis liber vitae. Mitte eum, ut pcr ejus
casti, id est, multos plures fecisti quam tuos, quia
conformationem valeam te cognoscere, te amare.
niulti vocati, pauci vero elecli {Malth. xx). Et hoc
lloc autem idco facias, nc unquam obdormiam in
fecisti secundum altitudinem tuam,\d est secundum
morte,id est.contra illam lucem dormiam in pecca-
inscrutabile consilium tuum vel ut quid ergo vi- :

lis, cessando a virtutilius. Adeo dormiam, ut pau-

vunt ? Multiplicasti filios hominum secundum allitu-
lalim oculos clauilendo in minoribus peccatis, a
dinem tuam.
D somnovirtntum descendam inmortem.id est.crimi-
PSALMUS XII. nale peccatum,quod nos a Deo separatvita nostra.
IN nXE.M PSAL.MUS UAVID.
Unde illud Est peccatum ad mortem, pro hoc non .•

Usque^iuo, Domine, oblivisceris me in finem ?

(< rof/o ut quis oret [Joan. v), scilicet tantum, quia
« us(iue(iuo avertis faciem tuam a me? Quamdiu non sola oratione valct purgari. Scilieet, nc^iuando
« ponam consilia in anima mca, dolorom in corde dicat inimicus mcus. Pnvvalui adversus CM»«,id cst,
" meo perdiem?Usquequoexaltabituriniraicusmeus supcravi eum, quia recessit a Deo suo.et consensit
« superme'Respiccetexaudi me,DomineDeusmeus. mihi.Quomodo prievalrtre tibi potest ille? Sj motus
« Illumina oculos meos, ne unquam obdormiam in fuero, scilicet t>.ic,qui trihutant mc, e.vsultubun'. Vel
« morte noquando dicalinimicus mcus Pnevalui
: ; si molus fucro a bono proposito mco. E<jo autcm
« adversus cuiii. Qui tribulant me, exsullabunt si scilicet non movcbor, ct hanc (iduciam non ex rae
« motus fuero ; ego autem in misericordia tua habeo,sed inde quiam 7Kii'i;ricon/i(( tua .^pcravi. Bi
« speravi.ExsuUabit cor meum in saluturi tuo.can- ideo non in murle (iormiura,sed potius e.vsuUabitcor
 ;

207 REMIGII ANTISSIODORENSIS GPP. PARS I. — EXEGETIGA. ^OS

ineum m satuturi tuo,\d est,in salvationc Christi tui A " effundendum sanguinem. Contritio et infelicitaa
qui revera veniet. Cor meum non solum in sua sal- « in viis eorum, et viam pacis non coguoveruht
vatione exsultabit, sed et in redemptione corporis « non est timor Dei ante oculos eorum. Nonne
mei.Essultatio enim corporis est,ut ad illam exsul- ci cognoscent omnes qui operantur iniquifatem,qui
tationem merear pervenire.Interim non otiosus ero. " devorant plebem meam sicutescam panis.^Dorai-
Cantabo enim, id est, ircquenter et sine intermis- « num non invocaverunt: illic trcpidaverunt timore,
sione cordis eum laudabo, illi Domino qui creando « ubi non erat timor.Qubniam Dominus in genera-

bonum tona tribuit mihi, id est niisericordiara, et " tione justa est,consilium inopis confudistis; quo-
non illi qui raala tribuit, scilicet per superbiam me '
niara Dorninus spes ejus est. Qui dabit ex Sion
dejecit.Et ut perfecta sit laus mea, psallain, id est, " salutare Israel?cum averterit Dominus captivita-

castigabo corpus raeum et in servitutem redigara.Et « templebissuseexsultabitJaeobethetabiturlsrael.»

hoc faciam non ad meam \eiudem,sGAnominiDo7nini
EXAKRATIU.
ultissinn,ui vidcntcsalii probitatem et constantiam In fincm psalmus ipsi Duvnl, id est, haec expro-
meam^glorificent Deumqui talcsservoshabet. .iViitcr
hratio qu» agitur in hoc psalrao ad ha3c fit, ut di-
in persona cujusque perfocti, post primum advcn- rigalur in finem, id est perfectam beatitudinem,
tum desiderantis secundum adventum Christi, in
id est, Christo, non corpori,sed
p attribuendo David,
quo dabitur vera pax et perfecta salvatio, quando hoc psalmo vox Christi ex-
capili ipsi. Est ergo in
novissima deslructur mors. Quorum unus fuit qui probantis duritiam cordis Judceorum, eo quod non
dixit Cupio dissolvi et cssc cum Ckrislo {Phil. i).
:
cognoverunt tcrapus visitationis suai {Luc. xix) ;

Usiiucquo, Domine, oblivisceris mc in finem id est '>

et ostendentis quae pocna incredulos sequatur,qua8

quamdiu diffors producere me infincmhujus mise- autem gloria fidcles et secundumhanc lectionera
:

ria; hujus certaminis, quod est inler interiorem

et fit quaedam transjectio, ut gravius videatur dic-
hominem etexteriorem? Usquequo avertis faciem tum, hoc raodo.
tuam.id est, pr;csentiara tuam et veritatcm tuam a
Di.vit insipiens. Ordo autera narrationis ab illo
me Video enim
: te nunc, sed per speculum,lunc au- versu incipit. Dominus de caelo prospexit super filios
tem ad facicm. ?iunc e.r partc, tunc perfecte,
facie hominum. Dominus, id est, Deus qui omnibus do-
sicut a te perfecte cotjnitus sum (/ Cor. xm). Et
minatur per naturam de ccelo, id est, de me Chri- :

dum ad judicandum venire, quandiu ponam

differs sto homine prospcxit, id est, longe oculos mise-
:

consilia in anima mea,id est.quandiu ero in adver- ricordias sua3 inclinavit, non enim aliter melius
silalibus ct pugna, ubi opus est consilio scilicel :
hominibus suam cognitionem manifestaro potuil,
quandiu in me repugnabit lex carnis legi mcntis? quam per humanam naturara : .tupcr filios hominuin,
quando iabor tolletur de corpore raortis hujus?C id estjjudoios lilios patriarcharum et prophel^rum :

Quandiu ponam dolorem in corde meo, quem habeo qui propter excellentiam homines dici possunt, ad
de tua absenlia per diem,\xi supra.Aliter: Tandiu aliorum coraparationem. Est autem per similitudi-
hsc patiar quandiu ponam consiliaiii aninM )*(«i,id uom dictum. Solent potentes et duces e.xercitus
est quandiu pugna erit inter corpus et animam, loca eminentiora ascendere, et deorsura aspicero
scilicct quandiu raortalis ero ideo ad te clarao :
pugnam, qui non qui strenue
qui sint prompli ad
:
:

Injeli.x ego koino, quis inc tibcrabil de corporc iiior- se habsant.qui prseignaviasonitumtubseaudire non
tis hujus? Gralia Dei per Poniinum nostrum Jcsum vuleant. Et illi duces, in alto positi, ex parte videri
Christuin {fioni. vii). — Et quandiu ponain dolorein iii
solcnt et ex parte non videri ita ct divinitas Verbi
:

cordc ineo per diem, ut supra. Vsqucquo cxallabitur latuit in Christo per humanitatem,apparuit autem
mimicus meus supcr mC' Inimicus. id est diabolus per Divinitatem, faciens opera quse nemo alius fe-
qui laborat ut rae devoret,quandiu regnabit in hoc cit.Ad hoc Divinitatem,quM per se invisibilis eral
mortali corpore.erigendo carnein adversus spiri- et incomprehensibilis, per humanitatem meam vi-
tum,servum adversus Dorainum? Cfetera ut siipra.
deris ostendere lU videal, id est, videre faciat et
:

probet, si est de illo populo infelligcns Deuin, sci-

PSALMUS XIII.
D mihi Dominico homini per
licet conforraando se
IN 1-INEM PSALMUS DAVID,
fidem.JiU non tantum intelligcns, sed e.ivAm requi-
« Dixit insipiens in cordo suo : Non est Deus. rens, scilicet opere. Ad hoc enim suam humani-

« Corruptisunt suntin studiis

et abominabilcs
« suis non esl qui faciat bonum,non est usque ad
;
« unum. Dominus de ccelo prospexit super filios
« hominum, ut videat si est intelligens aut requi-
« rensDeum. Omnes declinavarunt, siinul inutiles
facti tatcm hominibus exemplo proposuit, ut per eura
cognoscercnt si Diviuitatem intelligere ct operibus
quicrere homines possent. Quod enim homo Chri-
stus fecit, homini possibilc esse ostendit. Sed non
invenit, quia insipiens ille populus dixit in corde

« facti sunt uon est qui faciat bonum, non est

;
suo, id est cogitavit, quod gravius fuit quam ore

« usque nd unum. Sepulcrum patens est gultur dicere, .\on cst Dcus, Quidam illorura nec prophe-
« eorum.lingnis suis dolose agebant,venenum uspi- tam eum crcdidit. Dixit eum : Si hic cssct propheta,

« di!m pub labiis eorum.Quorum os raaiedictione et sciict utiquc qux esl mulicr qux tangii cum {Luc.

Quasi dicat Et in hoc non est auotor accu-

« amaritudine pleuum esl.veloces pedes eorum ad vii). ;
 ENARRATIONES IN PSALMOS. 210
sa.nd\i9 ,
qma corrupti sunt , scilicet ab intcgritate A interrogtmdo subjungit : Nonne cognoscent omncs
bona3 naturs suo vitio. Et intantum, quod ahomina- qiii operuntur. uon qui operati sunt, iniquilatem?
biles, id est. odiliiles et exhffiredati facti mnt iti hanc scilicet qui devorant plebem nteam sicut escam
studiissuis, id est, adinventionibus propriis, non panis, id est, assidue : quia panis quotidianus victus
Dei. Quod inde patet, quia noii est, sciiicet in eis, est. In hoc quod dicit plebera, ostendit in voce capi-
qui faciat bonum, id est, [)ei voluntatem, ad quam tis esse lcgendum hunc psalmum. Ideo devorant,
faciendam creati sunt. Intantum quod non est tisque quia Deum non invocavcrunt scihcet ipsum de ipso,
ad unum. Vs^iue, est inciusivum et exclusivum. sed aliud , scilicet terrena. Dile.verunt enim magis
Usque ud ttnum, id est, nec unus.Hic est incjusivum. tenehras quam lucem (Joan. iii): el ideo trepidave-
Vel, usgue ad unum, Id est, usque dura perveniant runt timoreubinon erat timor.
Timueruntenim per-
ad unitatem corporis mci, ubi una fides, unum ba- deremundum,etnontimueruntperdereDeum(Jrtnn.
ptisma. Nulli enim bonum operari possunt. qui ex- xi). Ut, Si dimittimus eum sic omncs crcdcnt in ,

tra illam unitatem sunt. Unde illud )lot<ebalur ni/ua :

eum. Reveracognoscetis me, viam pacis, per pccnas.
(Jon»!.v),etsanabatur unus. Vel ad comparationem, Quoniam Dominus, scilicet cgo Christus, in genera-
id est, tot sunt mala operantes ut bene facientes nec tione justa est, id esl, in plebe sua quam vos devora-
unius dici possint ad illorum comparationem ut n ,
tis, qua:justacsl, quia Creatori suo servit et magis
illud : Ooliba, jiistiftcasti sororem ttiam Sodomam diligit lucem quam tenebras. Vos autem consilium
{Ezech. xvil, quia tot et tanta? sunt iniquitates tua?, inopis coufudistis, id est, confusum et indiscretum
ut Sodoma prius impia, tua comparatione justavi- pulristis consilium inopis, id est humilis de se nihil
deri possit; ut illud : Desccndil hic justificatus in pra;sumentis ideo quia Dominus spes cjus est, id
:

domum suam ab itlo (Luc. xvni). Non est qui faciat est, quia non vidistis in co pompam hujus
sa3culi.
bonum.. Nam faciunt malum : quod et sequi- Et non frustra in eum speravit, quia ipso dabit Sa-
tur Qmnes declinaverunt a voluntate Domini, non
: lutare Israel. Et hoc probat, quasi dicat: Constat
solum gontes quai legem non acceperunt, sed etiam vobis, Judaji, quod qiiis id cst alinuis, ex Sion,
,

Juda.'i ; sim!</,scilicet cuni gentibus,id est facti sunt scilicet veniens. id est, ex Judaica tribu, dabii Sa-
Juda;i similes gentibus. Hoc diclum estad exaggera- lutare Isracl, id est fideli populo eum vidonti per fi-
tionera criminis: imdiles facti sunt aliis,ut is qui sibi dem. Quis alius dabit,nisi Dominus cujus humilita-
inutilis et perniciosus r.ivis patrise aliter. A'o)? cst qtii tem conterapsistis? Aut hic aut alius. Revera iste.
faciat bonum. ut supra. Hoc modo muiWis. Sepulcnim Et hoc quando? Cum avertcrit Dominus, id est. re-
patens est, ijultureorum. Adhoc a.per[\}m eslseniper, movebit: caplivitaicm, id cst passibilitatem et mor-
ut foDtorem nocivum mak-c persuasionis emittat, vel talitatem qua captiva teneiur plebis su^-. Qux aver-
:

ut deglutiat mortuos, id est separatos a Deo lin- :

G sio captivitatis hoc modo fiet £.&5!(/(«!,i/, id est,
:

guis suis dolose agebant. Magisler, scimus quia vera.v gaudebit, spe eadem plebs facta Jacob,
scilicet in
es (Matth. xxii). Vel de omnibus dictum venenum :
id est, progrediens de virtute in virtutciu.
Jacob
a^pidum sub lahiis eorum, id est, in cordo corum enim hoc nomen habuit.cum peregrinarcluretesset
malitia iila quae est insanabilis ut illud vcnenum. in progressu. In rcdituad patriamluctans cum an-
Aliter; Aspis timens incantationem Marsi,qui ejus gelo, Israel nominatus est (Gen. x.xxv). Et post facta
venenum vult habere eontra alia venena hoc es, :
videns Deum, tii'tabilur plen-drie. facio
Israel, id est

enira ejus natura utalia venena expellat. si invenit ad faciem videns quem prius per speculum videbat
in animali : si non
Ne audiat,
, subito interficit. (/Cor. xiii) vel Jacob facta, id est supplantalrix
:

unain aurem lerrae adhibet, alteram cauda prcmit. accipiens priraogcnita Judaici populi, id est hxre-
Ista isti ut non audiant mandata Uei aurcm cordis ditatem qu.e illi promissa fuit.
pncsentibus bonis velut terra; affigunt, prastcrita; vi-
PSALMUS -MV.
tffi delectationcs alii replicant. Et ideo, Gontrilio ct
PS.ALMUS DAVID.
infelicitas : contritio in corporc, infclicitas in anima. « Dominc, quis habitabit in tabernaculo tuo? aut
Vel infelix contritio, scilicot summa damnalio in « quis requiescet in monto sancto luo? Qui ingredi-
viis corum, id est, in operibus. Unde illud, Qui offen- D « tur sine macula ct operatur justitiam. Qui loqui-
derit in lapidein hunc confringetur : super quem vcro « tur veritatem in corde suo, qui non egit dolum in
ceciderit, conlerct eum [Matth. xxi). Qui enim olfcn- « lingua sua. Nec fecil proximo suo malum, et op-
ditFiliumDei non credendo confringitur intus.quia « probriiim non aecepit adversus proximos suos.Ad
omnc robur animi amittit. Supcr illiiia cadit Chri- « nihilum deductus cst in conspectu ejus malignus
stus, quem ultiino judioio conterit duplici contri- « timcntes aulem Dominum giorificat. Qui jura
tione. Ethoc ideo, quia uium pacis, id est, Ghriatum « proximo suo et non dccipit qui pccuniam suam :

qpidioit, Veniteadme, qui laboralU {Mallh. xi), non « non dcdit ad usuram, ct munora supcr innoccn-
cognovcrunt. Nam si cognosccreot Doum, timcrcnt. " tpm non accepit. Qui facit h,oc non movebitur in
Et hoc est, A'oH est limor Dci anle oculos corum, « iulornum. »
id est, in mentc eorum. Quasi dicat : Modo nolunt Ey.\iii\.\m.
viam pacis, per misoricordiam cogno-
id est rae Psalmus istc, Dcminc guis hahilaliit, sic cnm su-
scere, sed aliquando cognosoenl per pocnum. Quod periori continualur, quasi dicat Ego
: dixi quod
 1.— EXEGETICA 2!2
211 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS
A conspectu, id est providentia animi ejus. Aliter in
tunc dabit Salutare Israel, cum averterit Dominu=
:

_ _ ,, . ., r . . • ..»,. .,;.,,
conspectu ejus, id oof in
;^ est \n ejus eognitione : malignus,
oiiio pr.crnilinne maltcinus.
captivitatem plebis suse sed nullus sibi in hoc ap
:

sunt id estdiabolus qui per se posse prffivalere videtur,

plaudat, quia non omnes computandi in illa
qua; de
Quicunque autem voluntesse ejus plebis au- deductus esl ad nihilum, id est ad creaturas
plebe.
nihilo creatce sunt: scilicet cognosoit diabolum illos
diantdescriptionem militum Christi. Qu.t sententia
solummodo posse vinccre quos a vera et semper in-
ut auctorabilior sit, quffrit Filius a Patre qui illi
commutabili specie ad creaturam et commutabile
sint qui hic strenue se habeant in tabernaculo, id
desiderium vertit,ut ad pecuniam vel aliquid
horum
est in castris, ubi donativa dabuntur. eum
qua; hujus mundi sunt, eisque se subjicit tunc :

Domine, cujus auctoritati cst conccdendum, cum quasi super se deducit. Timentes antem Domimim
sint plures raram habilationem habentcs quia ad deductus est in
glorifical. Contra illud ad nihilum
:

tempus credunt, el in tempore tentionis recedunl {Luc. id est, i.los glorificat qui potius
ser-
conspectu ejus,
viii) quis hahitahit,\t\ est assidue manebil!« taber-
quam creaturffi. Hinc ad gregarios
:
viunt Creatori
naculoluo' id est, in hactemporali ecclesia. UHilia milites transit. Et habitabit in tabernaculo, et
ille

vita homini^ super tcrram Uob. vii) qu.-c domus

cst
e4 :
post, requiescet in palatio, qui jurat pro.rimo suo
militantium, scilicct in ecclesiasticis institulis inde :
homini et decipil mentiendo. Augustinus
non In :

et conlubernium dicitur, quasi contubernium

socie- sed ideo prohibelur,
9 humanis conlractihus jurare licet,

tas tabernaculi. Aul quis requiescet post laborem ne assiduilas pcrjurare faciat. Et ille qui
pecuniam
pra;sentis vitfe in monte sanclo tuol id est in excelso suam non dedit ad usuram, sed accomodavit gratis
palatio cffileslis Hierusalem, ubi imper-
habitacuio, in illo
exspectans praemium a Deo. Pater qui de
magna celsitudo,raagnamunitio ubi nullus ini-
est :

fectis loquitur. In pecunia alia omniaaccipiuntur :

micusincluditur, nullus ainicus excluditur. Sancto. hffio magis solet ad usuram dari. Et munera super
quia soli sancti in illa civitate habitant scilicet ,

innorentem 7ion accepil, id est, qui corruptus pecunia

superni cives. Sequitur competens ordinatio horum causamjustam non depressit. Unde illud prophetae:
militum. primis ponuntur fortes et loricati,
In munerihus jusUticalis impium, etjusti-
vobis qui
r.X'
deinde plebeii. Responsio Domini Patris Qui ingre- :
tiamiusli aufertis ab eo {Isa. v). Quifacilnon
solum
ditur sine macula, id est, qui vivit sinc criminali supradicta, sed etiam hxc minora, non movebitur, id

peccato quod animam maculat non tamen sine quia neque in taber-
est non separabitur in wternum :
:

Unde illud Eritautem agnus legi aliter

id est,
naculo, neque in palatio. Potest etiam
na!vo, levi. ,

sine macula {E.rod. xii). Nota, ingreditur vel intus in iste psalmus Dixit in.^iipiens, sub eadem tamen per-
cognitione,velhoctabPrnaculumingrediturutibiin- sonaquapriuseteademintentione.scilicetAugustim
nocenter vivat. Et quia nnn sulficit cessarea malo, hoc ordine, ut prius de gentibus dicatur
i)!.c!t insi-

ideosequitur Et operatur justiliam, idesledictum

:
piensincordesuo, NonestDeus, scilicet in rebus.

regis sui implere laborat, praitermissis aliisvirtuti- Corrupti sunt et abominabites fafli sunt, ut supra.
bus.ldeojustitiiimponil.quiamaterestomniumalia-
In sludiis suis. colentesopera manuum suarum, et
rum ct major: quia csters tantum habentem delec- caBtcra ut supra, usque Ooiuinus de me lilio suo
:

tant,ha;c et alios. Polcst hffic esse propositio scquen- prospexit, id est prospicere se
ostendit etiam super
tium,Qu^/o7!/!7!iri'mfatonwairdpswo,quiaparumes JudKis ut videat, id cst,
lilios hominum. Hic de :

viritatem dicere, nisi etiam ita sit in corde. Diabolus cognosci faciat si est in illis intelligen8,id
est fidehs

veritatem dicebat, Quid nohis el tibi, Mi deV> {Mallh. aui requirens Deum opere : vel de ecclo,
id est de

VIII.) et tamen non habitabat in tabernaculo

Domini.
patriarchis et prophetis.
Et ille r]ui non egil dolum in lingua sua, id cst,
qui non
Sed nec in his invcntus est intelligens aut requi-
estlocutusaddeceptionemaliorum.Etillequi»(;i7"f««
secundum carnem essentfilii ho-
rens Deum, licet
proximo suo malum. Augustinus: Omnemhominem prophetarum et
minum. id est, patriarcharum et :

proximum accipo, scilicet ejusdem natura; et ejus- secundum litte-

Malum, aliquod damnum in licet legem ac mandata acceperint,
dcm creationis. id est
Si qui autem inventi sunt

tun?per.ciorum est. Kec solum non

rebu.^. Hoc
exiraneis reuu.,.
vcl extraneis
corpore, vcl in anima, vci nuu to
tu-

..cito,;,,.....
non accepit adversu.'< proximos, id est, non libenter
ram
...... -
-

D -qu-tes Deum m ege -^-

-— r
omnia accipientes. •

non jam lllii hominum sed Christiani ,

^F^
Moysi discipuh
^^ ^-

vooantur.
sumus
-^^

Qui enim dicebant, ^os

aut temere criminatori, vel detractori credidit, vel
{Joan. IX), illi erant hominum, et non intellige-
filii
qui non accusatur quasi noxius a proximis. Ad ni-
bar.l noc reauirebant Deum. Bene requirens quasi :

hilum deductus esl in conspertu ejus malignus qui plus

perditum in primo parente. Caetera ut supra, usque,
amat creaturam quara Creatorem, aurum, argenlum. qui cum esset dives
Consilium inopis, id est, Chrisli:
Vel aliter Malignus, id est diabolus in conspectu :

pauper propter nos.(r/ Cor. viii) cujus

:

faclus est :

ejus, id est in intellectu ad nihilum deductu^ est, id

:

consiliura fuit ut vos redimeret

ut humilitatem et
est pro nihilo habetur quia laclus ex nihilo, post-
:

illud confudistis, id est

perdidit bonitatem naturcE, redactus est ad patientiam vos doceret :

quam inter et con-

non timet eum. contcmptibile duxistis computando
nihil. Et dum nihil est, forlis vir
Dominus spes est, id
temptihilia idco quoniam
Malignus, id est dinbolus ad nihilum dedu-
:

Aliter :
vobis vidistis.
pravaluit in est, quoniam non eum similem
ctus est, cum in nulla suggestione ei
213 ENARRATIOXES IN PSALMOS. 214
PSALMUS XV. A lu Dominus dominantium non indiges aliquo, ut
TITULI INSCRIPTin IPSI DAVID. domini qui bonis servorum indigent. Te
caeteri

t Conserva me, Domine, quoniam speravi in te : enimindiget servus, non tu servo. Et hoc est, Qiio-
" dixi Domino, Deus meuses tu, quoniam bonorum niam honorum meorum non eges, vel incarnatione,
« meorum non eges. Sanctis qui sunt in terra ejus morte et resurrectione mea. Hoc autem fructu.
« mirificavit omnes voluntates meas in eis.Miiltipli- Sanctis qui sunt in ierra ejus, id est, illis quos ego
« cats sunt infirmitates eorum. postea accelerave- feci sanctos, quia jam sunt in terra viventium per
« runt.Non congregaboconventicula eorum de san- spem, mirilicavit. idest,desiderabilesfecit, omnesvo-
« guinibus, nemor ero nominum eorum per
nec lunlales meas, ostendendo suas pravas, meas rectas,
« labia mea.Dominuspars hcereditatismesetcaiicis suas fa?das, meas honestas : ita ut essent in eis, id
« meijtu es qui restitues haereditatem meam mihi. est in opere haberent. Quibus etiam innotui, quid
" Funes eeciderunt mihi in praeclaris: etenim haere- profueritet humanitas meae Divinitatis, et Divinitas
« ditas meaprs>clara cstmihi. Benedicam Dominum humanitatis. Profuit humanitas Divinitatis, quia
« qui trihuitmihi intellectum, insuper et usque ad mortuus est propter delicta nostra : et Divinitas
« noctem increpuerunt me renesmei. Providebam humanitatis quia resurrexerit propter justificatio-
« Dominum in conspectu meo semper, quoniam a -r. nem nostram {[tom. iv). Hoc mirificavit sanctis, id
destris estmihi ne conimovear. Propter hoc laeta- est omnibus fidelibusde quacunque gente, quisunt
« tum est cor meum, et exsultavit lingua mea. in terra viventium per fidem et spem. Aliter : iVirt-
a insuper et caro mea requiescit in spe. Quoniam ficavit Dominus Pater omnes voluntates meas, in
« non derelinques animam meam in inferno, nec sanctis,quisunt in terra ejus, quia invocavi eum eo
« dabis Sanctum tuum videre corruptionem. Notas modo quo est invocandus, scilicet quia di.ti Do-
« mihi fecisti vias vita3,adimplebis me laetitia cum mino : Deus meus es tu. In hoc patet quod mirifica-
« vultu tuo: delectationes in dextera tua usque in vit illis voluntates meas, quia multiplicatas sunt in-
« finem. » finmtates eorum : quia prius latebant, aut nullas
£.V/)R/i.4r/0. videbantur iniquitates multiplicatx sunt, id est
Tituli inscriptio, PsalmusipsiDavid. Hieronymus: multipliciter apparuerunt. Ut illud : Peccatum re-
Tres sunt tituli qui inscrihunlur : unus super lumulos vi.rit :ego autem mortuus sum {P,om. vii), quia prius

mortuorum, alter in liminilms civitatis vei domorum, aliquando vivebam. Et hoc. Cognoverunt per me
de
terlius in victoria ^rjis.Hujus tituli inscriptio est librum eorum videntes enim vitam meam rectam,
:

victoria Judaeorum, id est regis om-

Christi regis cognoverunt suam pravam. Pos?t;a, id est, postquam,
nium confitentium Jesus Nazarenus Rex Judffio-
: cognoverunt suam infirmitatem, acceleraverunt, sci-
rum. Iste psalmus idoo dicitur esse inscriptio hu- C licet ad medicum. Unde illud Infeli.v cgo homo, :

jus,quia continet scriptam causam illius victoria;. quisme liberahit de corpore mortis hujus? Gratia Dei
Agit enim de obedientia Christi, propter quam Detis per Dominum nostrum Jesum Christum {Rom. vii).
illum exaltavit et dedit illi nomen quod est super Acceleraverunt dico, sed non eo modo quo prius,
omne nomcn {Philip. lO.Sequitur in titulo, Psalmus scilicet ut diversa sint eorum conventicula, quia
ipsi David. Est enim in hoc psalmo vox ipsius capi- unuseritconventus, quia ibi in fide Christi non cst
tis.Agit etde mutatione carnalium observationum, servus neque liber, non est masculus neque femina,
et de reprobatione JudKorum, et susceptione gen- non est barbarus neque Scijtha {Col. iii), aut dc san-
tium, et de Christi resurrectione et ultima ciarill- guinibus, multis scilicet hostiis, quia ad unamho-
catione et haec omnia ad instructionem fidelium.
:
stiam, et unum sanguinem meum. Et hocestquod
VOX CHRISTI IN PASSIONE. dwM: Son congregabo convcnticula eorum de san-
Domine Pater, conserva mc, usque modo
sicut guinibus. Non congrcjabo, quia convocabo. Non
interius servasti animam meam immunem ab omni enimsolosjuda3osrccipiam,quorumsynagoga inter-
peccato, et daudo patlentiam et constantiain, ita
preiOiiarcongregatio.Conventiculascilicei Judacorum,

nunc conserva, id est, simul cumanima serva cor- ut domus Jacob, domus Levi, quae parva fucrunt
pus,nedescendatincorruptionein. Vel me cupul et D ad comparationcm omnium gcntium, ut illud. Ki
corpus simul serva, quia in mea resurrectione est vrnicnt ad eam omncs gcntcs {Isai. u : Jcr. xvi). De
eorum redemptio. Et debes, quoniam in te speravi, sanguinibus scilicettaurorum,vitulorum, hircorum,
non in alio, ut infelix ille primus parcns. Qui vult qui valcbant tantum ad emundationem carnis,quia
servari, in te sperct. Quod in hoc ostendo : Di.ri Do- ad proprium sanguinem meum illos convocabo.qui
mina, scilicet in Spiritu sancto, scilicet eo modo cwundabit coruiu conscicntiam ah opcribus morluis
quod dicendum fuil yemo cnim jwtest dicere, Do-
:
ad scrvicndum Deo vivcnti ^Hchr. ix). Scc incntor cro
minus Jesus, nisi in Spiritu sancto [I Cor. xn) hoc ;
nominum eorttm. Non ultra ertint inimici. nec ser-
dixi : Deus meus es tu, id est pra^cipuus non ego : vi, nec justi, quia amici, quia liberi, quiajusti:
ut illi, quibus dictum est, Britis sicut dii {Gcn. iii). pcr labia mea.id est, praecones meosprophctas, quia
Kaciant sibi alii alios deos ad conrusionem suam : cgo ipse qui loqucbar iri illis, adcro. .Milcr : Quie
ego nihilaliu.] nisi tc ad gloriam meam. Idco tibi convcnticula ct saiiguincs, sciliccl fucrunt, pcr lahia
hoc pretiumsalvationismeseoffero, nonaliud : quia mca, idest,ego illa prwcepi.Et si illa scrvaTcruntquae
 ;

215 REMIGIl ANTISSIODOHENSIS OPP. PAHS I. — EXEGETICA. 216

ego per servos fieri proecepi.multi magis erunt scr- A. mihi. Et per illam haereditatem bcnedicam Domi-
vanila quaa ego ipse praecipiam. A'on metnor ero no- num qui tribuit mihi inlcllectum cognoscendi illam,
minum eorum per labia mea, id est, per pacem et scilicet conservandi vel meos a nondiscernondi
reconciliationem meam. Ipse enim est pa.v nosfra, meis. /«*!(/)e;' scilicet Dominum de hoc,
tenedicani
qni fecit ntraque !/»«ni,concilians qnxin ccelis et qxia; quia usque ad noctem increpuerunl mc renes mei.
tntcrra^uHi (Eph. ii ; Col. i) ; labiis enim osculum ReHM, id est inferior pars mea, caro scilicet, in-
pacis damus. Aliter Per labia mea congregabo iion
: crcpavit, id est. erudivit. Sspe enim increpalione
aliena. Ego ipse oslendam eis vera sacrificia, quia fit eruditio. Usquc ad noctcnt, id est usque ad tone-
caro mea verus est cihus, ct sanguis me.us vcrus est bras mortis. In his enim omnibus quae in corpore
polus {Joan. vi). Nihil enim in me invenient quod pertuli, obedientiam et humililatem et patientiam
non sit sumendum. Dominus pars hxreditatis mex. didici. Aliter : Insuper benedicam Dominum, quod
Ac si dicat Ego eos ideo ad unum convocabo, quia
:
renes mei, Judsi scilicet, quorum renibus natus
ipsimetsenonseparabunt.Namunumtantumpetent sum, increpuerunt me,\A est duriter arguerunt usque
non multa, scilicel Dominum. Dominuspars hwrcdi- ad mortem : quia ibi exemplum humilitatis et

tatis mcv, id est Ecclesis mcs, qua est mea h.v- patientire meis prKbui. Aliter Insupcr benedicam :

reditas,'quia me pascit. me delectat. Omniain duo n Domino, quodnencsmci, id est, infirmiores partes.
divisa sunt. in creaturam et Creatorem.Alii portio- increpuerunt usque ad mortem,et in infirmitate mor-
nein suam in creaturis sibi constituunt, scilicet in tuussum sed rcnes mei fuerunt, id est delectatio-
;

his caducis: ha?reditasautemmea,sohimDominum. nes, id est, non solum benedico te de hoc quod spi-

Et erit pars calicis mei, scilicet ipsius Ecclesias,qua! ritus promptus est, sed quod etiam caro delectata

est meus caiix. quia me recreat propterea enim in :

e?i. Ocsidoio enim desideravi hoc pascha [Lucs.s.u).

cruce dixi:S!7w (/oan. xix), Aliter: Caticis m«, per Illum merito benedico, quia in pasaione ne deCce-
imitationem, ut illud. Calicem Domini bibernnt, ct rem, providebam, id est, porro videbam, Dominum,
amici Dei facti sunt. Ecclesiao per similitudincm remuneratorem, vel mihi assistontem, in conspectu
dicitur et h.Treditas et calix. Quae hfereditas mea meo,\A est, intus in, corde, ubi est verus intuitus,
est,et calix meus, non ex me, sed a te, quia tu es qui sempcr, id est, in passione et in morte. Et merito
reslilues h/creditaiem meam mihi, perditam in Adam; illumprovidebam, giioniam a dextriseslmihi, id est,
non PgoDominicushomo, sed tu Deus. Aliter ISon : mihiet meis;
in potioribus, vel fautor et propitius

congregabo ronvenlicula eorum de sanguinibus, quia me vommovear, scilicet ab eo simul cum his qui me-
Dominus erit pars h;ereditatis mere per mc assum- devorare conantur, quorum pedes moti sunt. Vel
ptum hominera, pars erit corporis mei. Et ipse ideo illu m benedicam, et non alium quoniam a dextris :

^ eslmthi,\dLe.si, illumpraBcipuumhabeo. Propter hoc,

mandat meos, non sanguines victimarum.IInde il-
lud, Qui manducat carnem meam, et bibil sanguinem scilicetquia aon commovear, Ixtalumest cor meum,
meum, in memanct et ego in eo {Joan. viV El erit id est, intus laetabar, etsi foris paterer. Vel propter
parscalicismei, id cst pjusdcmcorporis : quod ideo hoc scilicet, quia tu hoc modo restitues mihi ha;re-

dicitur calixChristi, quiacum plenitudo divinitatis ditateiu meam. Et cum laslitia cordis exsullavit, id
habitet in illo perfecte {Col. ii), corpori e.jus ad est,exsultantertibi gratias egiilinguamea, utiljud:
mensuram datur. Aliter : Tu es qui rcstilucs h;ere- Pater,gratias ago tibi {Joan. xi), Insupcr, id est, non
ditatem nieam .Po\>a\ui Judaicus fuit mea baereditas. solura anima gaudebit, seAetcaro mea requiesret,

ii!i.nc \)erA\A\,(\\i)SL vinca mca electa conversa est in

hac scilieet, quo-
id est, jacebit in sepulcro. In spe,
amariludine.m. [Isai. v ; Jer. n), ut me
niam non derclinques animam meani in infcrno, nec
crucifigeret:

Faotisuntramiolivc-e, ut interseretur oleaster {liom. dabis me sanctum tuum vid-jre corrupiionem, scilicet

xi). Sed tn, Domine reslilues. quia reliquiae salvre orporis mei. Jacuit cnim caro Chrisfi in sepulcro ;

fient. Et nequissibifrustra applaudat in illahaere- sed corruptum non est, quia tertia die resurresit.
ditate, determinat qui illi sint, quos velit discere Aliter Insupcr, id est, non solum ego caput, sed et :

suam haereditatem. Funes, id est, mensurae, quia cnro mea, id est Ecclpsia, Unde Apostolus Erunt :

termini illius haereditatis. Et bene, mensur», quia D „mho in carneuna. Hoc aufem dico in Christo ct Eccle-
novit Dominus qui suntejus (U Tim. ii), ad similitu- sia (Eph. v). Requiescct In morte a lahoris hujus

dinem dictum,quia agri funibus mensurantur.<7e«- vitae. In spe, scilicet resurgendi. Et merito. quo-
deruntmihi, id est.gratia tua sortemihicontigerunt. niam non dereUnques animam mcani in inferno, id
In praxlaris, id est candidis,non habentibus macu- est qnod vident pra-ccssisse in capife, non despe-
lam neque rugam : maculam incredulitatis, ruiram rant de inembris illi adhajrentibus. Notandum quod
haeresis. Vel in prxclaris,\n victoria. Illi enimsunl alibidicit: t^usr uttliias in sanguine meo dtun de-
jne\, qui camem suam crucifi.xenmt c>im vitiis et scendo in corruptionem? {Psal. xxix.) Sed hoc dic-
concupiscentiis (Gal. v). Sed quia mundo non ita fum de vulnere latcris et fixura clavorum, non de
visi sunl, imo pannosi et contemptibiles, ut illud : corrnptionc corporis Christi in senulcro. Revera

Spcciaeulum facli sumus mundo et angelis et homini- non dabisvidere corruptionem imo notas m.ihi fe- :

bus, omnium peripscma usgue adhuc (l Cor. rv) cisti, id cst, meis per me vias vitx, scilicet humili-

ideo subjungit Etenitn tixreditas mea prgeclara cst

: tatem,palientiam, perseverantiain : ut me imitandpj
 ,

217 ENARRATIONES IN PSALMOS. 21R

ad vitam redireat per humililalem. unde per su- A rem sahitls horainum per passionem conBummari
perbiam ceciderant. Vel, vias wiVa', id estmandata. justumest ut tibi obediam et quia obediens sum, :

Unde dicitur': 5i vis ingredi ad vilam,scrvamundata justilia meapromeetpro meis orat Apadie. Inlende
(Malth. \\x). Hoc antea fecisti. Adimplebis autem id est, irremisse
considera deprecationem meam, id
rne Isetitia, id est, perfecteimplebis; cutn vultu tuo est,orationem pro peccatishominum.Inde totushic
id est, cum etomnesmei mecum fruemur gau-
ego psalmus inscribitur oratio,quia cst vel inprece,vel
dio pra;sentia2 tua;. Tunc adimplebis, qui inodo in deprecatione quod utrumque oratioest.Et non
;

implesti gaudio mete resurrectionis. Hoc modo solum orat justilia mea, sed eUa.moralionemmeam
adimplebis ; Deleclationes, non una, sed muitas tu : awibus porcipe. id est, clementer audi.quae est in
enim eris omnia in omnibus (I Cor. xv). hi dextcra laliiis noii dolosis,id est, qua; dignaesttuis auribus,
lua id est, in illis qui erunt ad dexteram tuam, id quia est cordi consona. Non enira omnig qui dicit,
est, in digniori parte vel in favorc tuo ; usque, id est Domine,Domine,dignus est exauditione {Malth vii).
semper, in fineni, scilicet tendens illarum dolecta- Hoc oro. in hoc exaudi : De vultu luo judinum
tionum, et nunquam perveniens. •
meum prodeal. Judicium, illud quo judicatus sum
PSALMUS XVI. pati pro salute mundi, meum, id est mihi utile et
ORATIO DAVID. meis /)ro(/ea/, id est,manifestetur processisserfe tuo
g
" Exaudi, Domine, justitiam meam intende :
vullu,\d est de tuavoluntate,non Juda^orumdisposi-
i< deprecationem meam.Auribus percipe orationem tione.lloc modo manifestum fiat. Oculi tui, id est,
" meam,nonin labiis dolosis.De vultu tuo judicium prmdicatores quos oculos Bcclesice facis, videant.id
II meum prodeat,oculi tui videant squitalem. Pro- est inie]hga.ni,xquitates,id est aequalitates, in mea
i< basti cor meum et visitastinocte,igne meexami- clarificatione et eorum damnatione. A\her:Judicium
« nasti : et non est inventa in me iniquitas.Ut non ?nfK»i,quoego meobtuli hostiam pro peccatishomi-
i< loquatur 03 meum opera hominum.propterverba num,/)ro(/cn^,id est appareat,processisse de tuadis-
« labiorum tuorumego custodivi vias duras. Pertice positione,non de mea temeritale. Oculi (ni.qui falli

« gressus meos in semitis tuis, ut non moveantur non possunt,!)zdea«/ et cognoscerefaciantaj^az/a/em

« vostigia mea.Egoclamavi,quoniam exaudisti ine, meam quia eequum fuit ut a teraissus,tuo
scilicet :

« Oeus inclina aurem tuam mihi,et exaudi vorba

: imperio obedirem. Aliter omne judicium, id est :

« mea. Mirifica misericordias tuas, qui salvos facrs omnis discretio mea.,prodeat, id est exeat, de vultu
" sperantes in te. A resistentibus dexterie tu;e cu- tuOfid e9t,de circumspectionetua.Etncn soluraego,
« stodime, ut pupillam oculi. Sub umbra alarum sed oculi mei,id est^praedicatoresper quos ego meis
« tuarum protege me a facie impiorum qui me „ provideo: vel oculi tui eodera raodo videant aequifa-
« afnixcrunt.Inimicimei animam raeam circurade- tem,idest,intelligantjustum es3e,utopereimpleant
« dcrunt,adipcm suum concluserunt,os eorum locu- quod verbo docent. Et hoc faciunt meo exemplo.Tu
« lum cst supsrbiam.Projicientesme nunc circura- enim/)ro6as//ct)rm«(W,et probum etconslansfecisti:
« dedcrunt rae oculos suos statuerunt declinarein
:
ct visitasti,C[\i9.i\ inlirrauni ut conlirmares, i^ocfe, id
" terram. Susceperunt me sicut leo paratus ad esl, tribulatione: qucs nox dicitur asimili.quia tur-
« pra2dara>etsicut catulus leonis habitansinabditis. bat. lgne,id est,vaIidatribulatione,qu,-i)ignisdicitur
« Exsurge, Douiine, prseveni eum, et supplanta quia urit,jne e.vaminasti.id ost,peccata hominurain
« eura : eripe aniraam meam ab impio, fraraeam me confudisti. Etnon csl inventain meiniijuitas.quia
« raeam ab inimicis manus. Dominc.a |)aucis tu.-o. in nullo horum recessi a mandatis tuis. Ita fac ut
« de terra divide eos in vita eorum,ct de abscondi- nec in illis inveniatur iniquitas, scilicet fac ut os
« tis tuis adimpletus est yentcr eorum. Saturati meum,id est doctorcs mei.nore loquatur opera homi-
« suntliiiis, et diviscrunt reliquias suas parvulia num, id cst, hujus saiculi vanitatcs quas homines
« suis. Ego autem in justitia apparebo consiiectui amant,sed potius tua opcra ct tu.is victorias.el hoc
« tuo ; satiaborcum apparuerit gloria tua. » faciant me iniitando.iiuia c<^\i propter vcrba labiorum
ENAHHATIO. tuorum,qviiiX. tu mandasli mandata lua custodiri nt-
Oratdo ipsi David. Iste psalmus est oratio attri- -D mis {Psal. ai\\ii),custodivi vias duras. Aliier :Revcra
buenda David,id cst Christo.non corpori, scd ipsi. oculi tui videbunt<-V(7;n7a/es,quia probasticor)neum,ei
cum sil utrumque oralio.Orationem et deprccatio- visitasti nocte, ut supra. Igne mce.raminasti, el non
nem Uieronymus in hoc loco hanc dilfercntiam dioit est invenla inme iniquitas. In his oranibnsobcdien-
habcre. Oratio ut pro adeptione vcl pcrsoveranlia tiammcamethumilitiitera cognoscont et iiiiilabun-
bonorum;deprecatio,utnonveniant,vel ut aufcran- tur.Adeoinillaoxaminalionca;quitatem3orvavi,utin
tur mala. Orat ergo Christus in hoc psalmo, ut mcum non loquatur
tribulatione ina.xima ctiaiii 03
judicium illud suumquod fuitad sttlulrmhominum stultumquid contrate loquens.sicut dc Job dicitur:
revcletur inundo, ut crodcnlos salvi lianl. Orut In omnibus his non peccuvit Job labiis suis nequc
etiam.ul lidelessui proteyantur ab impiis no de- stultum quid conlra Deuni loculus e.st (Job. 1, 11). El
VOCentur. :
ii:;,r,u. '.:! .m. ')• GhristussicH/ oiijs ad occiuoncm duclus est et non
E.caudi, Domine, justitiam, meam,qus: advcrsutur aperuil os suum (Isai. Liii). Operu liominum, scilicet
justitias Adco. Ac si dicat : Quia tuu voluntasaucto- pessima fucrunt in me: quiamorto lurpifsima con-
219 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA.
demnaverunt.Qiiod dicitsimpliciteroperahominum A ergo:tacutprKdicatorestuiquisunt oculusEcclesiae,
excellentiamostendit. El tamen /irp/ircr verba Inhio- humilitatem meam imitentur. sine qua intclligere
rum tuorum.\d est,ut implerem quod de me prophetffi et videre non valent qucB videnda sunt.sicut nonva-

prsedixerunt.qui fuerunt \ah\simeai,egocu.<<todivivias let oculus videre sine pupilla. Taliter custodi: Sub
duras. In Uehrs-o.vias latronuyn, hoc est vias omnis umbra alarumtuarum protege me.Superveniatnbum-
carnis dicit David de morte. Via latronum, mors bratio Spiritus sancti per geminas alas.id est, di-
crucis qus latronibus et sacrilegis deputata erat. lectionem Dei et proximi, et protegat ab omnium
CustodivitviaslalronumDominus,quandointerduos incentivorum nocivo aestu. Unde illud : .Spiritus

latrones crucifixus JLu^. xxiii),etsi esset mors suis sanctHS superveniet in te. cl virlus Altissimi ohum-
factis indigna, tamen patienter pertulit.Aliier : Vt hrabit tibi [Luc. i). Aliter : Protege me intelligenlia

non loquntur os meum vpern licmiyuim.ila. non est in- duorum Testamentorum meo, sicut gal-
in corpore

venta inraeiniquitas.utaliud non prodeatexore meo lina puilos suos protegit ne rapiat eos sub alis,

nisi laus tua.Si enimad laudem meamhocdicerem, milvus, id est diabolus. A facie impiorum qui
opera hominum dicerem,non tua. Aliter: Tanta est me aflli.cerunt, id est ab imagine Judasorum et ha!-
non loqualur os tneum opera hominum,
tribulatio, ut reticorum.ne devocer in corpore meo ab imagine
id est. quod non sit opus ut ego loquar,quiaopera g et similitudine tua,et conforment illi. Et opus est

hominum fceda in me,etnimis crudeliaper sesatis ut ^To\ega.s.Iiiimici7ncianima'ii «icnmconcluserunt.

loquunlur. Propter verba labiorum tuorum, id est, Judffii Christum.et impii ha?relici et alii Ecclesiara,

quia tu i\3ss\sli,ego cuslodivivias duras, id est,multa non ad imitandum, sed ad perdendum. Animam
tormenta. Aliter : Propter verba labiorum tuorum,\i\ meam circumdederunt circumventionibus multis,
est, propter pacem et reconciliationem, quam pro- miniset blanditiis quidquid enira in corpore fece-
;

misisti mundo per me ;quia

osculumpacis da- labiis runt, in animam machinati sunt.ut illama tedevo-
mus.Ejo custodivi vias dKros. idest.mandata tua dif- oarent.Etinimicus diabolus nonintelligitquid horao
ficilia non mihi,sed incipientibus.Hieronymus?Quo- cogitet,nlsi per exteriores motus; et in quounum-
modo duras, cum dicaiiuT : Jugum meum suave est.et quemque delectari videt, ut intus capiat, diversas
onus meum leve{Matth.xi)?Sed leve volentibus, grave suggestiones infert. Adipem suum concluserunt, id
nolenlibus.Aliter: /';-o/)/fr i'cr6a, idest.minas futura; est obligaverunt et involverunt se malitia et laetitia
damnationis,/(ifc!('r!(m/!(ori()n,id est pr»conum,apo- temporali, ut non manducarent me panem vivum,
stolorum et prophetarura utillud:Gf!?!m!>!a vipera-
;
qui in similitudinera manncB de ccelo descendi. Per
rum,quis vos liberabit a ventura iral[Luj:. m).Egocusto- Hdipem maliliadesignatur quem in veteri lege man-
divivias duas,\d est magna tormenta in meis.utilla ducare prohibentur,quiacor eorum malitia incras-
luturatormenlacvaderem.Etquiacustodivivias du- satum erat (Maith. xiii) propterea in cantico Deu-
:

rasnon est inventa in me iniquitas.Sed tu,Domine, teronomii dicitur : Recalcitravit dilectus, incrassalus

perflce quod in me incepisti et in menibris meis. impiiigitnlus, dilatatus de raalitia [Deut. xxxii). Re-
Perfice gre.<!sus meos, id est,omnesafTectus et volun- calcitravit,quia mandata observare noluit. Dilectus

tates raeorum praedicatorura, in semitis tuis, id est, fuit, quia raanna dc ccelo illi pluit. Et quia adipati
in arctis mandalis. Ita perfice,«f non moveantur ab erant teraporali lastitia, os eorum locutum est supcr-

eis vestigia mea, id est, exempla hurailitatis et biam. Xolumus hunc regnare super nos {Luc. xix).

patientiae meae. Perfice in membris. quia in me Projicientcs mcprius in meis,vel respuentes doctri-
jam perfecisti, quoniam exaudisti me. Deus. Ideo nam meam prius, vel projicientes extra civitatem
exaudisti, quia ego clamavi, id est, fidem tuam quasi poUutum, et quasi ex mea morte pollueretur
aperte nuntiavi : vei clamavi, eo modo quo ad civitas, vel nunc scilicet cum praemissi sant, nunc
te claraandum fuit. id est, irremisse egi, vel circumdederunt, id est, nunc tandcm consumraave-
libera et valida intentione ad te preces direxi. runt iniquitatem suara, spuentes in me,et colaphis
Ideo inclina nunc aurem tuam niihi oranti pro illis ettandem turpi morte condemnantes. Et
caedentes,

etiam qui fuluri sunt mei./nc/inan«rem,utmedicus non mirum si haec in auctorem vitae fecerunt, quia
aegrotis qui non valent per se surgerequia in lecto D oculos suos,id est, raentem qua divinitatem quae in
peccatorum quorum infirmitatem in me
.jacent, me operabatur videredebuerunt. statuerunr, id est,
suscepi.Hoc modo e.raudi vocem meam. Misericor- firraiter proposuerunt declinare, id est,deorsumin-
dias tuas per me mundo exhibitasm!>(/!ca, id est, clinare in terram;id est,corpus meum,idest,tantum
desiderabiles illis fac vel mirabiles ostende,neviIe- me hominem credere voluerunt, et non Deum : vel

scant,declarando eas per doctores tuos.Ad hoc mi- araorem cordis terrena,utmagisdiligerentmun-
in

rifica, ut sperent in te, et sperando salventur gui ;

dum quam Deum.Velcum oraniintentione circum-
talvos facis spcrantes in te. Et quia salvos facis spe- dederuntut perderent: quod in hoc ostendebatur,
rantes in te,a resistentibus de.rter3S luse, id est,mihi quia oculos in terra figebant. Susceperunt me, vel

capiti et meis, cuslodi me ut pupillam oculi, a si- JudaBi a discipulo.vel Pilatus et ejus rainistri a Ju-
mili. Aliter : pupilla est illa pars per quam oculus dx\s,sicut leo paratiis ad prcedam,pT\ncipes illi fe-

videt et discernit.sic etCbristusest pupillaEccIesios rocissimi qui me crucifixerunt et sicut catutus leo-

Uffi,quiaiIIe solus discernit suos a non suis. Dicit num Judaicaplebsvelejus 'iiToleSihabitansinabditis
 :

221 ENARRATTONRS IN PSALMOS. 222

id est quasi in occultis consentiendo Minores enim A iHis qui in fine salvabuntur. Aliter :
Saturati sunt,

aperte eum non damnaverunt, tamen peccave- morte Domini quiasicut Jonas fuit in ventre ceti
etsi :

runt occulte, quia in morte ejus consenserunt. Non tribus diebus et tribus noclibus,ita et in corde terrae,
enim soli qui mala agunt rei sunt, sed et qui con- id est, in terrenorum Judieorum, fuit mors Christi

sentiunt [Rom. i). Exurge Domine, fer npem, qui {Matth. xii; Joan. u) : quia in quinta feria toto die
in liumilitate mea eum, sci-
visiis es,iAcere. frtVveni et sequenti nocte inde cogitaverunt, in sexta cruci-
licet diabolum, cujus instinctu hccc faciunt. Veniat fixerunt, in septima depositus est de cruce,et sepul-
ad me, et in me non habeat quidquam [Jnan. xiv). tusjacuitiu terra, usque dum post tres dies, idest,

Vel in laqueo mortis quem mihi paravit capiatur prima Sabbati mane resurgeret. £.'/ retiquias suas,

ipse. mors, cro mors tua {Ose. xiii), Et supplanta id est, resurrectionem, dimiserunl parvulis sw!s,qui
eum, ut in morte mea per quam credidit se exaltari, in ejus resurrcctionesimul surrexerunt a morte in-

humilietur. Velipse insidiaturcaicaneo meo, sed tu fidelitatis. I5t sccundum mortalitatom potest hoc
caput ejus contere iCen. iii). Hoc modo exurge :
modo legi : Dominc, a pauris divide eos. antequam
Eripe animam meam abimpio wi Q&va apud interos
,
de tcrralua. omnino dividantur,separenturetiam hio
non detineaf : vel animam meorum,qui indignica- in vita eoriun, etsi non in carne, tamen afTectione,

ptivi detinentur apudinferos : Frameam /uan(, id est, n «• paucis vd est ab electis. Non sint hic cum eis in

megladiumtuum,perquemjugulandusestinimicus, resurrectione prima, ut postea non habeant societa-

ab iiiimicis manus tux. Aliter: Pnevciii eum, Judai- tem cum eis in resurrectione secunda. Ego autemin
cum populum : excaecetur intus malitia sua, ut fa- justitia apparcbo conspectui tuo. Quasi dicat ille :

ctum eorum vindicta prseveniat. Et postcum credi- Me projeceruntextra civitatem, et societate eorum
derit exaltari in me, supplanla eum id est, dejice. indignum judicaverunt : scd a te non sum rejectus,

Credidit enim per meam mortem obtinerelocum et quia apparebo conspectui tuo in gloria ascensionis.
gentem {Jonn. xi), sed per eam utrumqueamittat /« jus(?7!a, quia justum est ut justus justificetur.

ille supplantator, cui aliquid sub planta ponitur ut nii hic satiati sunt porcina, id est nialitia : ego au-
exaltetur,et post subtrahitur utgraviuscadat. Sup- tem ibi satiabor, qui modo quasi pransus sum, in

posita est eis infirmitas carnis meoe, et elati sunt: clarificationemea : satiabor, idest,plenum gaudium
subducta estposteacumresurrcxi,etcediderunt.Hoc habebo, cum apparuerit gloria tua, id est,cum prae-
modo supplanta: Uomine, apaucisde terradividceos. sentabo tibi Ecclesiam tuam,cum tradidero regnum
tibi Deo Patri. in quo tua apparebit gloria vel cum :

morientium simul crescat zizania et

Etsi in terra
gloria illa manifestabitur in re, quajnunc latebatin
triticumusqueadmessem {Matth.-s.n\y, tamendivides
spe ; quia vidcbunt te sicuti es, qui nuncper specu-
eos quandoque apaucis, id est abelectis deterra vi- „
ventium.//ii';7r(eon(m,scilicetpaucorum, ubidivitcs
lum vident {I Cor. xv).

cum paucis lesurgent ad vitam,multi opprobrium: psALMUs xvn.

quia venter corum, id est memoria, adimplctus esl IN FIXEM PUERO DOMINI D.WID, QUI LOCUTUS EST DO-
de absconditis tuis, id est iniquitatibus quas MINO VEHBA CANTICI HUJUS, IN DIE QUA ERIPCIT
tu ignoras, vel ignorantia et oblivione lui. AHter EUM DOMINUS DE MANU OMNIUM IMMICORUM EJUS,
ET DE MA?iU SAUL, ET DIXIT
secundum historiam : In vita eorum, scilicet ista
:

quam solam amant, divide eos de terra sua. Quod " Diligam Domine, fortitudo mea. Dominus
to,
factum est temporeTiti et Vespasiani, quando capti « lirmamentum meum etrefugiummcum, et libera-
sunt et venundati, et in captivitatem dispersi. Quia c< tor meus. Deus meusadjutor meus, et speraboin
de absconditis tuis adimpletus ed venter eorum, ut « eum. Proteclor meus et cornu salutis meae, et
supra. Quasi dicat. Ad quid haeo Judaeorum deje- « susceptor meus. Laudans invocabo Dominum. et
ctio ? Cwcitas e.v parte contigil in Isracl, ut plcniludo « ab inimicis mcis salvus ero. Cirruradoderunt me
genlium intrarctct sic, scilicet exemplo correctus, « doloros mortis, et torrentes iniquitatis conlurba-
oninis Israel salvus fieret {Hom. xi). Saturali sunt, « vcrunt mc. Dolores inferni circuradcderunt me,
-id est pleni gaudio meae passionis et mortis et non « pra^occupavcrunt me laquei mortis.In tribnlationc
sibi solum, sed etiam filiis suis sunt saturati, adco D " meo invocavi Dominura, etad Ueum meum cla-
ut et filiis partem pr.-ebeant Sanguis ejus stipcr nos .• " mavi. Et exaudivit de tomplo sancto suo voccm
et super filios noi^lros [Matth. xxvi). Et dimiserunt « mcam, et clamor meus inconspoctu ejus introivit
reliquias suus, id est, superabnndantiam damnatio- « in aures cjus. Commota cst et contromuit tcrra,
nis sum parvulis suis, id cst posteris, ut judicetur « cl fundaraenta nmntium conturbata suntetcora-
sanguisChristiin tertlam et quintamgenerationem. « mota sunt, quoniam ir.^ilus csteis.Ascendit fumus
kWiar : Saturati sunt, id est, satisfecerunt volunlati n in ira ejus, et ignis a racioejus exarsit , carboncs
sua: praeva", non sua; utilitati, sed filiis, qui corum i( succensi sunt ab co. Inrlinavitr.Tlosetdescendit,
cognoscentps damnationem, et Uei in morte clarifi- » et caligo sub pcdibns ejus. Elascenditsupcr che-
cationem, convcrsi sunt ad lidi!in,ct rcliquias snas, « ruliin el volavitsuper pounas ventoniin.Et posuit
id est, spiritualos intelligentias, quasi illi supcrva- « tcnebraslatibulumsuuni. incirriiilucjustaberna-
cuas duxorunt: dimi.serunl parvulis suis, id est.liu- c< culiim ejus, tonebrosa aqua iu nubibus acris.
milibus de progenie eorum, apostolis et rdiquiis < Proe fulgorc in conspeclu ejus nubes transierunt
223 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 224

« grando et carbones ignis. El intonuit de coelo Do- A tor meus de inimicis meis iracundis. Et ab insur-
« miaus, et Altissimus dedit vocem suam grando ;
genlibus in me esaltabis me, a viro iniquo eripies
« et carboQes ignis. Et misit sagittas suas, et dissi- me. Propterea oonfitebor tibi in nationibus, Do-
K pavit eos fulgura multiplicavit, et conturbavit
: mine, etnomini tuo psalmura dicam. Magnificans
jpos. Et apparuerunt fontes aquarum, et revelata salutes regis ejus, et faciens misericordiam Chri-
« sunt fundamenta orbis terrarum. Ab increpatione sto suo David, et seraini ejus usque in s«cu-
« tua, Domine, ab inspiratione spiritus irce tuas. lum. »
« Misit de sumrao et accepit me, et assumpsit me E^-ARRATIO.
« de aquis mullis. Eripuit me deinimicis meisfor- hi finem piicro David, quilorutus est ad Domiiium
« tissimis, et ab his qui oderunt me, quoniam cou- verba cantici hujus, in die qua eripuit eum Doviinus
" fortati sunt super me. Praevenerunt me in die de manu omnium inimicorum. suorum et de inanu
« afflictionis mea;, et factus est Dominus protector Saul. Diligam te, Doininc. Secundum hisloriam
« me in latitudinem, salvum me
meus. Et eduxit hunc psalmum cantavit David, quando, mortuo
quoniam voluit. Et retribuet mihi Doroinus
fecit Saul et aliis inimicis suis, liberatus est ab corum
«secundum justitiam meam.etsecundum puritatem persecutionibus : sed non pro se lantum has lau-
« manuum mearum retribuot mihi. Quia custodivi n des Deo cantavit, sed pro redemptione illa vera et
vias Domini.nec impie gessi a Deo meo. Ouoniam perfecta, quam vidit futurara in Christo vero Da-
• omnia judicia cjus in conspcctu meo. et justitias vid et ejus membris. Agit enim hic psalmus de
« ejus non repuli a rae. Et ero immaculatus cum victoria passionis Christi, et de gloria ejus resur-
« eo, et obscrvabo me ab iniquitate mea. Et retri- rectionis, et de institutione et conformalionc cor-
« buet mihi Dominussccundum justitiam meam,et porisBui, etquomodo vel per quos acta sint. Ti-
«gecundum puritatem manuummearuminconspec- tulussicconstruituretesponitur: Verbacantici hu-
« tu oculorum ejus. Gumsancto sanctus eris,etcum jus, id est exsultativac laudis,rel'erenda sunt in fmcm
« yiro innocente innocens eris. Et cura electo ele- id est in Christura, sciiicetattribucnda Dau/rf/jue^-c»

« ctuseris, et cum pcrverso perverteris.Quoniamlu Doinini. Abjecto Saul, dictum est a Domino :

«populura humilem salvum facies, et oculos super- Elegi virum sccundum cor meum [PsaL lxxxviu).
« iiorum humiliabis.Quoniamtuilluminaslucernam Unde merito illeDavid, puer, idest electus Uomini,
« meam, Domine Deus meus, illumina tenebras est dictus. Et Christus qui has laudes Deo Patri
« meas. Quoniam in teeripiar a lentatione, et in cantat, puer Domini dictus est ; ut illud : liic est

« Deo meo transgrediar murum. Deusmcus,impol- filius meus Puer 7ialus csl
dilectus {Matfh. iii) : et,

« luta via ejus, eloquia Domini igne examinata: nohis ilsa. ix), et vere puer, quia purus et sine ma-
• omnium sperantium in se.
protector est Quoniam ^ cula. Quk scilicet verba locutus est ad Dominum, id
« quis DeuspraeterDominum'?aut quis Deus prfeter estin consideratione illius diei quaeripuit eum Do-
« Deum nostrum ? "teus qui praecinxit rae virtute, minus de manu omniura inimicorum suorum: quod
« et posuit immaculatam viara meam.Qui perfecil facturaest in ipso capite, quod resurrexit et in co;-
« pedes meos tanquam cervorum, et super excelsa lum ascendit. Et de manu Saul. id est mortis. Se-
« statuens me. Qui docet manus meas ad praelium, cundum nominis interpretationem, per Saul mors
« etposuisli ut areum oereum brachia mea. Et de- intelligitur. Interpretatur enimappetitus.quisL filii

« disti mibi protectionem salutistu«,et dexteratua Israel contra voluntatem Dei appetiverunt eum sibi
« suscepit me.Et disciplina tua correxitme in finem, in regem. Et de more dictum est Deus non fecit :

« et disciplina tuaipsaraedocebit.Dilatasti gressus mortein {Sap.i), impii autem accersierunt eam sibi

« meos subtijs me, et npn sunt infirmata vestigia manibus et pedibus. lleec ereptio perfecta non erit,

« mea. Persequar iniraicos meos et comprehendam nisi cum novissima destruetur mors, cum Christus
« illos, et non convcrtar donec deficiant. Confrin- tradet regnum Deo et Patri (I Cor. xiii): tunc tan-

« gam illos, nec poterunt stare : cadent subtus pe- dem Christus totus, idestincapiteel membris ere-

« des meos. Et prscinxisti me virtute ad bellum, ptus eritdemanu oninium inimicorumsuorum,etde

« supplanta^ti insurgentes in me subtus me.Et ini- D. manuSaul.
« micos meos dedisti mihi dorsum, et odientes me VOX CHRISTI.
«.'disperdidisti. Clamaverunt, nec erat qui salvos Diligam tc, Domine. Quia video quod tandem me
« faceret : ad Dominum, nec exaudivit eos. Et eripies de manu omnium inimicorum et Saul,dili-
« comminuam eos ut pulverera ante faciera venti,ut gam te non dico dilexi, tantum vcl diligo,quia cha-
:

« lutum platearum delebo eos. Eripies me de con- ritasnunquamexcidet fideset spesevacuabitur,cum

« Iradictionibus populi, constitues me in caput venerit illa ereptio, cum evacuabitur quod ex parte
<i gentium.Populus quemnon cognovi servivitmihi, est, sed dilectio crescit. Et merito, quia tu firmas
«in auditu aurisobedivit mihi.Filii alienimentitisunt me mea. Per teego
in illa dilectione, tu es fortiludo

« inihi. filii alieni inveterati sunt, et claudicaverunt consideratapericula suscipio,et labores meosperpe-
« a semitissuis. Vidit Dominus,et benedictus Deus tior. Ut suos etiam cohortetur ad laudem Dei. con-
« meus,et exaltetur Dcus, salutis me«.Deus,qui das yertit se ad eos, dicens Dominus firmamentum
:

« vindictas mihi, et subdis populos sub me libera meujn: quia in primo parente per superbiam infir-
 ;
:

225 ENARRATIONES IN PSALMOS.

mutus sum.per eju3 gratiam non sum confirmatus. A ali mimicis ineii satvus ero ; a^b his scilicet: Circiitn-
Et refiigiiim meum, quem intus secure confugi- dederunt me dolores mortis, id est, iili in quibus
tur, cum quis foris resistere nequit. Et liberalor erant dolores, illi qui ad mortem ducunt, scilicet
meus tandera liberat non solum ab inimicis, sed
: passiones invidiae. Ihvidebant enira me vivere. Et
etiam a mortalitato. Prae nimio gaudio multiplicat torrenlcs in iquitalis, id eSt,subiti impetusiniquorum
laudes Deus meus per naturam, adjutor meus per
: et cito transeuntes, sicut aqua subito mota pluviali
gratiam, ne doficiam sub onere. Et ideo sperabo in augmento et cito decrescens; conturbaecrunt me,
eum non ero similis illi qui in se speravit, et ceci-
: id est, parvo tempore me morte contristtiverunt :

dit. Hoc modo factus est ajulor per gratiam. Pro- post triduum enim resurrexi. Conturbatib enim
tector mcus, et non qualiscunque, sed (ornu salutis subitus motus est et cito Iransiens. Ac si dicat
mex, id est qui de carnali et fragili facit me spiri- Solainvidia eorum fuit causa mea; mortis, sed nihil
tualem et fortem, etquasi naturam meam me exce- illis profuit quia ille eorum impctus subito crevit.
:

derefacit; utillud:/?; carne enim amhulanles non et subito cessavit, sicut aqua mota a pIuvia.Mortuus

secundum carnemmiUlamus{H Cor.x); sicut cornu enim jacui in sepulcro, sed non nisi per tres dies.
cum sit de carne,in duritiam tamen vcrsum excedit Dolores inferi, id est, dolentesde amissioncterreno-
carnem et in aliam transit naturam. Aliter: Cum P rum rerum. Sicut sunt superni dolores, illi scilicet
diversa animalia diversis armis seprotegant, lupus qui siint de amissiune ccelestium de : ita et inferi,
dente,equus pede,tu mihi es cornu,quia das firmam amissionc terrenarum rerum ducentes ad inferos.
rationem qua valeam ventilare inimicos et prEcipue Iniquitates etdolores, emphatice dictum.Audiebant'
hi-ereticos. Aliter : Non erigo cornu superbia; contra enim amatores hujus soeculi : Peril Innndus^.ioncu-
te, sed tu es cornu, id est fl.-ma celsitudo salutis piscentia ejiis (7 /00«. 11). Neminem calummaveritis,
meae, erigens spem meam ad te. Etnon solum pro- Nemini injuriam faoiatls. Prxoccupaverunt me,
tectoretcornu,sed. quod estmajus, factus es ^n.w- quasi ignorantcm quantum ad eorum opinionem,
ptor meus,\d est infirmitatis meas. Hoc pro corpore. taquci morlis, id est,causa! inncxa; causis ad mortem
Vel, susceptor metis, id est causs meffl. Hoc modo nieam tcndentes.Vel insidiaj eorum paraveruntmihi
suscepit me. Misit DeusPater Filium suum sibi mortem quasi nescienti. Ab inimicis meissalvus ero.
coKternum, dc summo,idest de sinu Patris. Misit. id Et opus est salvatione, quia dolorcs mortis, id est,
estin humilitatc apparere fecit, qui invisibilis erat passibililates quas habeo ex mortalitale mca,
illa;

insuis. Et accepit mc, scilicet formam servi. non circumdedcrxmtme, id esii, carnem meam. Et ideo
angeli, non alicujus dignioris rei. Nusquam enim lorrcnfcs iniquilaiis, ut supra conturbaverunt : pro-
angelos jpprehendit : et assumpsitme, id est, corpus pterea voluerunt me conturbare. Dolores inferi, id
meum, quod est Ecclesia : de aquis mullis, id est de C est dolores inferioris mei, id est carnismex, qua; est
multis populis, quia non solum congregavit eam de inferior pars mea; circumdcdcrunt mc, id cst, fortius
Jud«a, sed de cunctis terris. Aqua; dicuntur populi mu amplcxati sunt et non mirum, quia prcoccupa-
:

[Apoc. xvn) ad hanc similitudincm, quia per deces- vcrunl mcin primo parente,scilicet in massa, laquei
sionemetsucccssionem, in decursu semper sunt ut mortis, id est, causae mortailitatis. E-x massa enim
aquaj. Vel de aqiiis mullis, id est de fluxu carnalium contraxi etsi non culparh, tamen poenam.Ego autem
delectationum, vel de multis baptismatibus. Quia , feci quod meum fuit confugi ad preces. Vol invo-
:

cum unum sit baptisma, et omniavitia ibi demer- cavi.id est,in mo vocavi Dominum renumeratorem :

gunturpr.'cterita, sicut .Egyptii deniersi sunt in mari in tribulatione mea, non illoruin, quia illis non pro-
Riibro [Exod. Mv),ut necunussuporesset. Signiticat (uit. Itirocavi Dominum, id est, intus vocavi in cordc,
enimmarollubrumbaptismum,quisanguine Christi ubi libera cst vox et exaudilio prompta.Quem Domi-
sanctilicatus et ruber factusest ad demergenda vitia num? Et ud Deum rneum ciamavi, id est, irremisse
potens tamen dividilur socundum baptizatorum
:
egi. Vcl invocavi pro me, clamavi pro meia. El
sequentia merita. Alii enim sic baptizantur, ut in e.vaudivil dc tcmplo sancto suo : quia cum invocavi,
illa puritalc niancant, ut ita toti mundi sint, et non vocem meam factam pro me, non ad
non alium :

indigcant nisi ut pedes lavcnt a pulvere (/Ortn.

p ijumanum favorem: e^c/amor )/!<;«« factus pro meis :

xni), id est, cogitutiones ab illicitis. Alii qua;dam in conspcctu ejus,id est,in corde factus, vol irreraissa
addunt crimina.aed venialia. Aliis antem nihil pro-
operatione, ubi praesto est semper conspectu ejus,
dest, quia rcdcunt pcnitua ad vctustutcm prave vi- mcruiU Quam
introivit in aurcs ejus, id est, cxaudiri
vcndo, gicut Icgitur de illo mari Qui : divisii mare cxauditionemeffectusostondit. Datavclacceptavetc-
liubrum in divisinncs {Psal. cxxxv.).
ri legc per servum, commola csl terra. Rcsurgonlo

Ouot ehim Iribus fuorunt [sraelitica;, totidem in DominOjpcrqucTilex adimplenda eratet invocanda,
partes est divisum. Etquia mc caput accepil et commola est materialitcr,ct corda tprrcnorum simi-
assumpsit in mcmbris, laudans invocalio Dominum. lilcrdc inlidclitate ad ndem, quod signilicabat ter-
Non solum vocabo Dominum, scd invocaho, id est, ricmotus. Et non solum terra, scd eliam Juda-ai
in me vocabo, ul ipc sit et quod rogo,et a quo rogo. contremuit, id est, simul cum Juda-a treniuil tota
Et hoc faciam laudans, id cst, laudabililcr vivons. lerra, scilicet gentilitatis torra, id ost, terreni

Talibusenimhostiis promeretur Deus.Et hoc modo ouines timuerunt. Quare limuorint post subjungit
 ;

227 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAHS I. — EXEGETIGA. 228

Et non solum minoreSjSeed etiam fuudamenla mon- A minum,ei csctera usque Iilic, Incliiuwi calos : refe-
fmw.id est, principes majores, ut Gamaliel lcgis remushocad incarnutionem Chrisli, ot ostendimus
doctor, el Joseph ab Arimathia, in quibus minorcs quo ordine superiora sint facta. Inclinavit Deus Pa-
principes confidebant conlttrbafa snnt de peecatis, : ter cxlos, id est, summa imis conjunxit, coolestia

etcommota de infidelitate ad fldem vel, fitndamenta : terrcnis, divinitatem mortalitati. Et descendit, id

montium, id est, spes terrenarum rerum.in quibus est, se hoc modo minoravit. forrnam servi accipiens
raontes, id est superbi, confidebant, conturbata (Phil. II).Et ca/130 id est obscuritas, Scripturarum
sunt quia non confidebant in eis homines ut prius,
: quse fuit in prophetis, sidi pedihus ejus, id est apo-
postquam audierunt: Oninis caro fenum (/ Pclr. i); stolis. Utillud : Tanc aperuif illis .sensumutintellige-
et : Prsterit viunius el cuncupiscenfia ejus (/ Joan. rent Scripturas [Luc. xxiv). Vel caligo, id est, illi

ii). Unde illud : Et ascendet Dominus nubem levem qui prius caligine peccatorum obvoluti erant, cogno-
et ingredietur /Egyplum.et confringentur idola yEijij- scenteseum, fueruntsuft pedibus ejus, id est affe-
pti(lsa. \\x). lit Apostolus ad Timotheuni : Prxcipe ctionibus, id est, venerati sunt eum. Vel sub pedibus
dicilibus tni/us sxculi nnn confidere ia inctrlo divi- ejus (u[\,culiijo,quisi muudus eum non cognovit (Joan.
tiarum [I Tiin. vi). Aliter Fundamenta monlium,
; 1), Aliter ct caligo id est, obscurilas et lux incom-
:

id est idola, in quibus montes, id estdajmones, co- t» iirehensibilis5«b;>ff/i6M« ejM5,id est, in carne latuit,
lebantur : Vel, montium, id est, in quibus montes, scilicet divinilas Verbi ;
qualitercunque hoc dicatur
id est, superbi hujus s;eculi confidebant,ron/«;'6afa quod sequitur, scilicel: Et a.scendit supcr Cherubim,
sunt, id est, confusa vel dissipata : et commota de sic continuatur .•
Ego dixi, Incliniivit coelos el dcscen-

cordibus hominum, vel de honorc lllo priori. Sive d.t : et tamen licet in huraanitate descendit, per Di-
hoc modo, sive illo accipiantur, conturbata sunt et viuitatem ascendit hupcr Cherubim, id est, altus et
commota : idco quoniam iratusest eis, scilicet Do- incomprehensibilis ; et lux inaccessibilis fuit illis qui
minus, id est, iram suam etfuturam damnationcm fuerunt Cherubim, id est pleni scientia.- quanto
illisinnotuil. Unde illud : Genimina vijieraruin. ijuis enira raagis ad eum acceditur, tanto magis ipse re-
vos libcrabil u venluru ira/ Facilecrgo fructus dignos ccdit quanto plusscilur.eo magis ignoratur. Ascen-
;

panitcntix [Luc. iii). Hoc modo commotaiunt. .is- dil super Cherubim, id est, transcendit omnem scien-

cendit fumus, postquam cognoverunt peccata sua, tiam et cogitalionem perfectorum el ut ostendat ;

idest, lacrymosa deprecatio; in ira ejus, id;est, in qnaminaocessibiliterrecessit, dicit : Volavit, id est,
cognitione ira; ejus. Fumus fit ex duabus rebus, ex in altum se extulit, non semel, sed ut dici possit

igne et aqua. Per ignem compunctio.per aquam la- quoties et quantum, volavit supcr pennas ventorum,
cryma;, per fumum, ut dignum cst, deprecatio ut ;
id est, super agilitatera omnium spirituum. Nullus
illud : Et asccndit fumus aromatwn {Apoc. viii). Et cnim spiritusadeo velox est ut eum possit compre-

post Qux sunt orationes sanctorum (.4poc. v). Et

: hcndere, sive anima sit, sive angelus. Aliter: exal-
postfumum ignis exarsit, id est charitas, a facie tatus est super plenitudincm scientiae, ut nemo ad
ejus, id est, a cogiiilione. Cognitio eniniDei eos ad cain porveniat nisi per charitatem. Pleniludo enira
amorein suum accendit. Carbones sitcccnsi sunt nb /t';/ischarilas (fi'o//(. xiii). Et ne aliquij illum corpo-
eo, id est, illi quibus exstinclus erat amor Dei in reis imaginibusinformareveIit,incomprehensibilem
primo parente, modo succensi sunt, illuminati per ponit. Volavit, inquam, super pennas ventorum, id
gratiam Dci accepta luce veritatis. Unde illud Fui- "est, geminas charitatis vel virtutum alassanctarum

stis uliijuando tcnebnc nunc uutem lux in Dominu animarum ;

qua; licet tollantur in auras liberlatis ;

(ZtoHi. iii). Si ad incarnationem Christi referiraus incomprehonsibilis est illis scientia sua
Deitatis :

quod dictum est Misit de summo et accepit me ; sic

: enim charitas oranium prfeoellit charitatem,et sua
istud legimus Inciinavit caelos, quasi quaeratur,
:
virtus oinnem virtutem. Posuit tenebras latihulum
quomodo carbones succensi sint"? Inclinacit caelos, sttum, id est, fecit ut tenebrosi essent, in quibus

id est, hurailiavil justos virtutibus sublimatos, ut ipsi latenter salutem suorum operaretur : utillud:
descenderent ad omnia tolcranda. Et quia Dominus FirgafitrorismeiAssur(Isa.\yipse\ero non cogno-
in eisest, et ipsecum eis descendit. Et tamen cali- D vit. Etquanquam in ealiginosis operaretur occulte,

go,\dL est, caliginosi fuerunt, suh pedibus cjus: quia tamen in cireuitu ejus labernaeulum ejus, id est, ta-
quamvis calcarent eos secundum exterius, tamon bcrnaculantes ejussunt,
et militantesei in circuitu

conculcabanlur ab quantura ad interius. Aliter:

eis id est, eum cognoscunt et per
manifeste operari
Inclinavit aposttlos laciendo eos condescendere no- eosipse raanifeste operatur. Et opus fuit ut per ta-
strae capacilati. Et hoc modo caligo, id cst caligi- bernaculuntes, id est apostolos, aperto operaretur:
nosi, sub pedibus ejus, id est sub affectionibus, facti quia tenebrosa aqua innubihus aeris, prx fuhjorc in
boni. Vel, caligo, id esl, diabolus conculcatus est. conspcctu cjus,\A est.obscuradoctrinafuit inprophe-
Et ascendil super Cherubim, quanquam descendit tiscontinentibus aerem, id est apostolos. In eorum
quiaipsa qua; putabaturdescensio,potiusfuitascen- enim doctrina apostoli consistunt. Obscura fuit do-
aio. Si autera ordinc legiraus superiora, dicendo : ctrina prophetarum prx fulgorc in conspeclu ejus, id
Proteclor vieus et coriiu salutis mcx et susceptor est, ad comparationem illius splendoris et illius ma.

pieus: et quia susceplor meus, laudans invocabo Do- nifestalionis, quie fitillis qui suiit inconspecluejus,
 : :

229 ENARRATIONES IN PSALMOS. 230

id est, qui eum videruntet cognoverunt, ut apostoli. \ listas : ipse eos misit, non ipsi. Vel sai;iittas, id est,

Aliter : hominum quae

Posuit tenebras,\d est, corda verba sua. Et dissipavit cos, ad quos missi
scilicrt

tenebrosa sunt, quia non videntur, latibuliim suum sunt. Alii enim sagittati sunt ad mortem, alii ad
utin eis lateret per occultam spem; et ideo in cir- vitam..4i!w sutnus odor morlis iii mortem, aliis odor
cuitu rjus tatjernaculum ejus. id est, aperte ei mili- vitx in vitam (l Cor. ii). Vel, dissipavit eos, scilicet
tant tabernaculantes. Alitor: Posuit tenebras latibu- quos misit. Misil cnim eos in universum mundum
lum suum, id est, in obscuritatibus sacramentorum [Marc. xvil. Fulgu>-a multiijlicnvit, id est miracula ;

latere voluit. Et tamen in circuitu ejus tabernaculum ut illud : Deo cooperntite el sermonem confirtnante,
ejus, id est tabernaculantesei,adeumseconvertunt sequenlibus signis [Ibid.). Et conturbabiteos ad quos
et eum se habere veraciter per illa sacramcnta co- missi sunt, id est ad punctionem et poenitentiam
gnoscunt, vcl veraciter per illa sacranienta in eis commovot. Et tanc apparuerunt fontes aquarum, id
operatur. Et quia dixit, in circuitu ejtis [iil:ernaculum est, apostoli et evangelista;, in quibus erant aquse,
ne quis putet se non aliam clarificationem
ejus, id est, varia dona Spiritus sancti, apparuerunt, id
adepturum nisi hanc scilicet quod Deum per sacra- est, aperte pra;dicaverunt de Christo, et per eos
menta habet, subjungit Tenebrosa est aqua in nu-
: revelata, id est detecta et aperta, sunt fundatnenta
liibus aeris, id est, ot in aere, id est apostolis, m „ '"''"« lerrarum, id est, scripturaB prophetarum.
nubibus aeris, id est prophetis. Tenebrosa est aqua, in quibus totus orbis, id est Ecclesia, fundata
id est doctrina : nulli enim eum laudare et explicare est, vel aqua; latentes, scripta prophelarum :

vcrbis valent sicuti est. Prx fulgore, id est, ad fontes aquarum, expositores eorum illi modo ap-
comparationem illius fulgoris, id estilliusclaritudi- paruerunt, ut Augustinus, Ilieronymus et alii. Et
nis, qu.-B erit in conspectu ejus, id est in visione per eos revclata sunt fundamenta orbis terrarum,
ejus, cum vidcl.imus cutn sicuti est (/ Joan. iii), et ut supra, Vel, fontes aquarum, id est, renati
cum fulgebunt justi sicut sol in regno Patris eorum aquis baplismatis. Et ha?c omnia, o Dotnine, ab in-
[Matlh. iii). Secundum superiorem modum ubi di- crcpatione tua factasunt : tucnim increpastieossalu-
ximus, inclinavil calos, id est coelestia. Deus factus bri increpatione : stulli et tardi corde ad credendum
homo descendit : possumus dicere, Posuit tenebras in oinnibus qux locuti suttt prophetx (Luc. xxiv) !

latibulutn suutti, id est obscuras Scripturas. In cir- Aliter : Dixi quod Dominus misit sagittas suas, et
cuita ejus tabernaculutn ejus, id est, illi, qui circa conturbavit eos : fulgura multiplicavit, et contur-
eum fuerunt et eum viderunt, ut apostoli, <a/'ec»a- bavit eos : sed hoc factum est ab increpatione tua,
culutn ejus fuerunt, id est, aperte militaverunt, et Domine, non a sagittis, non a fulguribus : sed ab
aperte eum docuerunt. Quasi dicat : Et hcec ejus in inspiratione spiri/us irx lux ;
quia tu inspirasti eos
carnalio et manifestatio non subita, quia a(/»a, id C illo spiritu qui eis notiOcaret iram tuam, ut a timore
est, doctrina hujus manifestationis 'iuMitt nubibus inciperent. Uottiine, a timore tuo parturivimus (Isa.
aeris, et si tencbrosa, id est obscura. In koc enitti xxvi). Mi.^tit de sutttmo et accepit me. Si ibi dispensa-
verbumestverutn, quia atius est qui seminat, et alius tionem incarnationis Christi accipimus, ubi dictum
quimetil (Joan. iv). Alii laboraverunf, et vos in labo- est. Iticlinavit ccclos et descendit, istud sic accipia-
res eorum introistis. Prophetae seminaverunt Chri- mus, quasi et heec omnia isto modo facta sunt. Misit
stumeteccIesiasticainstituta,apostoIiautemmessu- Deus pater scilicet Spiritum sanctum de sumttio, id

erunt.yttbestraneierunt. Quasidicai : Per tabernacu- est de co;Iis, vel de sua celsitudine : et acccpit, id

tantes, id est apostolos, ?!!</)« //•an«erw«i,idest,pro- est,corpus meum. Et taliter assumpsil me, id est,
phetia; translatffi sunt a Judaeis ad gentes : vel ttubes meosdeaquismultis,utsupra. Hocmodo assumpsit:
transierunt, id est, obscuritas Scripturarum revelata Eripuit me caput de itiimicis meis fortissimis, de
est Hieronymus : Prie fulgore in conspectu ejus, id cst, Jud.Tjis in passione, do diabolo et ejus angelis in
pr;e claritate spiritus quem acccperunt eum viden- inferno; lortissimis, quia morti me tradiderunt.
tes. Nubes, id est apostoli, transierunt, de Juda^is, Forlia est qui nostra tollit, fortior, qui nos ipsos
ad gentes scilicet Spiritu sancto eos ducentc. Grando Ia;dit : fortissimus, qui interficit. Et ab liis etiam
fuit in illis, id comminatio futura; D '?"' odcrunt me, in corpore scilicet, qui odio me
est, terror et
po;nM, contundens vitiahominum. Etcarbones igtiis, niultos perscquuntur Multi cniui non viderunt, et
id est igniti, incendentes corda hominum ad com- tamen odio liabuerunt. Et opus fuit ut criperet,
punctionem inlirinorum,etdesiderlum supernorum, quoniatn conforlat: sutit .tupcr ttie, id cst, pra;value-
Quasi dicat : Et hoc non ex ipsis apostolis, quia iti- runt mihi in carnc. Si ad Christuni, ab his qui ode-
tonuit de ccelo Domitius, id est dc apostolis. Exponit runtmc, id est, qui nuUam aliamcausum habucrunt
quod dixit, intonuit. Et Altissimus, scilicet ille qui ut cssont mihi inimici, nisi -olum odium. Quod odio
volavit super pennas venlorum, dcdit vocetn .suatn, habucrunt, in hoc palci quoniam confortati sunt. id
non illorum. Non eniiti vos eslis qui loquimini, sed est, unanimiter insurrexcrunt su[ier me. Quomodo

Spiritus Patris veslri qui loquitur in vobis {Malth. x) confortali sunt, ostendit. Prxveticrunt me, id est,

intonuit, id est, terribiliter pra;dicavit. In quavocc prajvaluerunt mihi exterius. In die ufj]iclionismex, id
fuit gratido el carhnties iijnis. Ipsc dedit vocem suam. est, in tenipure niihiconstitutoad passionem inea^id
El misil sagiitus suus, id est, apoatolos vel evange- est, mihi ulili, noneia, PrxvenerwU in dic afflicHonii,
231 REMIGII ANTISSIODOUENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 232

secf non parvenient in rfie' clalrificationis. Et hbc A' fatias, s6d e;jiis perversio, scilicet a te aversio, fa-
ideo, qaia laclus est Domiiius proteclor meus {Psal. ciet te a misericordia in judicium verti utin Levi- :

LXxv) in capite et in membi-is, prolegendo eduxit ci tico : Si ambula.verilis a me perversi, et ego amhulabo
ntecaputm latiiudinem gentiiim scilicet, quia prius conlravos furore perverso [Lev. xxvi). Aliter Re- :

in sola Judsea notus, post mortem in omnibus gen- vera relribuet mihi, id est meis, meritum, sccundum
tibus, vel hoc modo protexit meos, ne devorarenlur. justitiam meam et hoc in fuluro, id est, in conspeclu
:

Eduxit me in illis, et me in eis, Edu.vit, id est, tuo quia hic cum sancto sanctus erit, id est, san-
;

extra angustias carnis duxit per spem in lalitudi- ctus tc sanctum habebit, et innocens innocentem :

nem futurae retributionis, ubi nulla erit angustia.' el cum electo a te prius, ut illud : yon vos me ele-
vel hic eduxit in latitudinera cbaritalis, ut etiam yistis, sed ego elegi vos (Joan. xv), electus eris, id
inimicos diligerem. Hoc modo eduxit me caput in est, de omnibus doliget. Cum perverso perverlfris,
latitudioem gentium: Saliummefecit, resuscitando. id est perversas habebit te perversum, prscipue
Vel hoc modo eduxit meos in latitudiiicm, quia Judaicus populus : qui cum Deum unum coluerit, et
me caput eorum saivum fecit, quoniam voluit, non ejus maudata aeceperit, videns gentilem recipi, qui
merito meo. .Vmavit enim me foedam, ut faceret semper idola coluit, dixit: Non est sequa via Do-
pulchram. Ejus voluntas mcarn voluntateni prse- ^; WjtVji"(£sec/(. xviii). Ideo p^rversus Judaicus popu

venit. Et tamen qnamquam ex gratia illis tolum sit, lus habet te perversum, quoniam tu populum hu-
retrilmet mihi Domimis in die clarificationis secun- milem salvum facies, et oculos superborum Iiumi-
diim justiliam secundnm humilitatera
mcam. id est, liabis, id est, quia tu superbis resistis, ut Judaeis,

et obedientiam meam, cum tamen non sit raea. Et tt humilibus das gratiam {Jac. iv), ut gentibus,
secundum puritatem manuum meurum retribuet mi- ideo oculos superborum humiliabis, quia nihil vi-
/((', id est, innocentiam operum. Illa est vera in- dent nisi per alium. Vel hoc videtur perversis, id
nocentia, quoB nec sibi nocet, nec cufquam. est, veram justitiam iguorantibus pcrversum, quod
Ustendit illam justitiam. Quia cuslodivi vias Do- conlitentcs peccala sua salvos facies, quos illi dam-

viim, id est, mandata, Nec impie yessi a Deo nieo. naresolent. Et quoniaiu tu populum humilera,
Hoc modo custodivi,a contrario.rdeocustodivi, i/uo- id.estjj confitentem tibi peccata sua, et se ac-
niam omniajudicia ejus in conspectu meo, id est, in cusantem, te justum pouentem salvabis, ideo,
mdnlc mea. In omni opere meo semperattendi judl- Dominc Deus meus, illumina ienehras mects, id
ciaejus, qua? sunt quatuor duo de pT;esenli, et duo
:
esl, fac me interiori oculo videre et cogno-
defuturo.P^iagellacorrigendorum.ettentationespro- scere peccata et ignorantias meas idco a te hoc :

bandoruifi. priemia justorum.posna impiorum. Etm peto, et non ab alio, quoniam tu illuminas Lucer-
hocpatet, quia/iw/tYtaif/u?, id est mandata, custo- C nammeam, id est oculura interioris hominis, id est
divi.quod estdicerepercontrarium,?70re repuHa me. intcllectum ;
quia sicut lucerna per se non lucet,
Alia est justilia Christi, alia hominum. Justitia scd aliunde accipit lumen, ita intellectus interior
Christi est pro ut illud; Oportebat
aliis pati ;
non videt qus recta sunt nisi a tua luce. Secundum
eum qui multos adductorus erat in glb-
filios aliam vero sententiam hoc modo continuatur Quia :

riafn Patris, auctorem salutis eorum, per passio- cum saneto sanctus eris, id est, quia nullus potest
nSni' ctfhsummari {Hebrl n). Hucusque Christus esse sanctus sine te sancto, ideo, Domine Dcus
de se tahtuni, ab illo locb Ei etribudl mihi Domi-
: 1
meus, iHumina tcnebras meas, id est gentiles, qui
?iws.Nunc de membris. El cro in membris meis cum adhuc sunt mei autem prasdestinatio-
tenebra;, per
eo boc modo, quia immaculatus. Nota quod non nem illumina, per fidem vocando da illis cognitio-
dixit, sine peccato : sed immaculatus, id est, sine nem tui quoniam luilluminas, non alius, lucernam
:

critninali peCcalo, quod qui facit, libnest cum eb. nieam, id est, illos qui jam illurainati sunt, apostolos
Et hoc non, ad tempus, ned obsefvabo me ab ini- et alio fideles. Ideo te hoc rogo, quia tuum est hoc
qUitate mca.id est, persevorabo in innocentia mea. facorc, scilicet quoniam tu populum humiliantem,
Etideorelrilntet mihi Dominus in membris meis se- gentilem seilicet, salvum facies, se humiliantem et
cundum juitiliam meam ut supra. /« conspcctu ocu- D confitentem peccata sua.Notandum quod lucernam
lcyfttm ejus.Quai justitia et puritas non fuit ad laU- singulari, tenebras vero plurali numero ponit ; ideo
detn humanam, sed in conspectu Dei, ut ille solus videlicet quia quicunque lucent una luce lucent,
videret quantuin ad mcritum. Vel, relribuit mihiin qui autem errant diversis erroribus errant. Ideo
canspectu oculorum ejus id est, cum eum videbo rogo ut iilumines oculos qui adhuc sunt in tenebris,
facie ad faciem, non per speculum (/ Cor. xiii). Et vel ut peccata cognoscere facias, quoniam tu, o
r^era retribues, quia cum sancto, id est, cum eo Deus, in te einpiar a tentaiione, et non in alio, id.

quiest veresanctus,.5n??r/!/scm; tu naturasanctus, : est, a spiritu luxuria: et avaritim. El m

Domino
eris sanclus cum illo, qui erit gralia sanctus. Tua meo, non in idolis, Iransgrediar in meis murum,
sanctitasejus sanctitatem, in eo prscedit, et in eo quem superbia erexit inter ereaturam et Creato-
operatur, et ideo scio quia opus misericordiae tuas rem, peceata peccatis augendo illum transibo per :

cofbnabis :' simiiiter et in aliis accipitur usque El huthTlitatern, subdehdo rae Creatori meo. Nemovenit
cum peiversd perierteris : non ut eum perversuni ad'me, nisi Pater meus tra.rerit euin {Joan. vi) vel .•
 :

233 ENARRATIONES IN PSALMOS. 234

egocaput in le Patre eripiara lenlalioneJudieoTum A mft^m, idest cliaritatem non admittentemin sc ma-
et in Deo meo, id est Creatore meo, non in manu- culam alieuji;s gravis pcccati, scilicet qua? omnia
factis diis, iransgrediar murum in illis, qui fuluri vitia excludil,et omnes virtutesadmitlit,pi.r quam
sunt mei praeordinatione.Et hoc est quod sequitur: viam sccure ad eum venirera.Unde in Ganticis can-
i)eu5 meu5 Creator, qui solus potes, eripies me de ticorum : Ordinavit in me charitatem [Cant. ii). Vel,
contradictionibus populi, JuAa.ic\ scilicet qui mihi virtute,\A est continentia, quae latos sinus cupidi-
semper contradixit.iVoH esthic homo a Deo (/o«h.ix). tatis etluxurias etaliorum vitiorum restringeret:et
Et : Dsemonium habes (Ibid.). Alii dicebant, quia in hoc apparet hunc solum esse Deum recrcatione,
bonus est : alii dicebant, non [Joan. vii). Et consti- etideo jure diligendus.Et ille est Deus meus qui
tues me in caput genlium,\it me habeant caput. Pro perfecit pedes meos,\A est, perfectos in virtute et
una Judaea dabis mihi,Deus.gentes.Et vos, qui au- scientia fecit apostolos raeos, de quibus dicitur :

ditls me nominare eum Deum meum, facite eum Beati pedes pucem porlantes(/s«.Lii) : lanquam cer-
vestrum Deum, ideo, quia impolluta via ejus, per i'0;-H7»,ut lutuin et spinas hujus vits transiliant,ut
quam venit ad vos, id est, incarnatione mea sine ait Apostolus : Arbitror omnia utstercora [Phil. v).
virili admistione : vel fides per quam ad cum veni- Et super excelsa statuens me,id ast, meos apostolos
tur, ideo impolluta, quia impollutos facit. Et quia jj non eis sufficeret neglexisse
videlicet tales fecit,ut
eloquia Domini igne examinala, id est, pura et pur- orenia terrena,et habere convcrsationem in coele-
gataper Spiritum sanctum,quia protulit facientia stibus ; sed.quodmaximum est,obtutu rationis suae
examinatos,id est pnrgatos. Et quia prolector est in ipsum summum bonum irreverberatis oculis
omnium sperantium in se, ideo in eo sperate. Potest aspicerent,ut beatus Joanncs orania transiliendo
et istud or^ine legijUtita dieatur : Ilevera truns- dixit : In principio eral Verbum (Joan.i) ; vel, per-
grediar murum in Deomeo per naturam Deo,per : fecit j.cdes mm,id^ est,affectiones meorum invirtu-
gratiam meo quia Deus m&ns proteclor est omnium
;
tibus.ut essent tanquam pcdes cervorum,ut supra.
sperantium in se.id est.qui eumhabentDeum suum. El super e.vcelsa slatuens me,id est, anchoram spei
In eo merito est sperandum, quia impolluta est via illu.-um in coelestibus fixit.Et ille cst verus Deus,
ejus, vel qua ad nos venit,id est charitas, vel qua qui docet manus meas ud prxlium, id esl, operarios
ad eum venitur, id est fides. Non polluta, ut est meos apostoIos,sciIicet mihi militantes. Quos vocat
via deorum non verorum.^uem ergo fruclum habuis- pedes;eosdem vocat manus,diver.sa similitudine, ut
fis tunc in Ulis.in quibus nunc erubescitis {Rom. vi). illud:Estote fortes in bello, etpugnate cumantiquo
Et quia eloquia Dominii;/ne examinuta, id est, pura serpente (I Petr. v ; Apoc. xx), Et posuisti ut arcum
et vera, quod eloquia falsorum deorum non sunt : 3^rum,\d est, inflexibilem et irreraissum, brachia
Spiritus enimsanctusigniscon.<:umcns,qui estexsimi- ^^
mea, cosdem doclores qui brachia dici possunt,
vai^it, disciplincV ejfugiet fictum [Uebr. xii ; Sap. i). quia totam terram amplexati sunt praidicando.Saepe
Vel igne examinala. id est, in tribulationibus pro- insacraScripturasimilitudoabimpossibilisumitur,
bata hoc modo, qu\R protector e.,1 omnium speran-
: ut hic :quia arcus «rcus non invenitur,sed si inve-
tium in se.Et bene potest facere.Nam quis Deus ViWus niretur,tales isti essent. Aliter: Qui docet manus
est dominus regeneratione prxler Dominum, illum meas, id est opera.raeorum : ad bellum, id est, qui
scilicet, cujus gratia regenerati sumus? .iut quis sicdocetmeos operari,ut possint pugnareadvcrsus
alius £)e«.5est Deus creatione prxter Deum nostiumf insidias diaboli Quia non cst nolis colluclalio ad-
:

Aut hic, aut alius ".' Sed non alius,quod per hoc os- versus carnem et sanguinem [Eph. vi). Unde illos
tendo. Deus qui prxcinxit rne virtute, est Dominus sic docet .• State ergo succincti lumbos veslros in
recreatione, qui prxcinxit me caput virlute, id est charilate, induli lorica justitix [Ibid.). Et posuisli
a.poslo\\s \iTluos\s.Vivo ego,dicit Dominus, quia om- utarcum xreuni brachia mea, id est, bonas inten-
nibus his velul vestinwnto vPslieris[l^a.\XAx). Et po- tionesmcoruni irrcmissas fecisti,ad similitudinem,
suit immaculalam, id est sine crimine, viam meam quia brachiacxtenduniur. ita et intontioncs. Et ut
id est,viam meorurn. Aliter.' Prsecin.vilme virlute. non deC\cbrem,dedisti miiii protectionem salulistuse:
id est,meos qui eranl fluxi diversis erroribusinfide- D hoc modo sci\icet,Dextera tua suscepit me in mem-
litatis,velcarnalibus delectationibus. Pra?c?n.rj7 vir- bris meis. Dexlera lua, id est, dignitas et propi-
<«/c,id est,sobrictate qu» hcec rcstringit. Aliter tiatio, assumpsit huraanitatem raeam, vel dextera,
Praeter alias virtute.s quas duturus erat, prxcin.vit id est,auxilium tuum quod in hoc apparet, quia
:

me, id est meos,i'!ViH^e,id est lide, quae singulariter di:iciplina tua correxit me in finem,\A est, castigatio
estdiccndavirtusproptereniinentiaractdignitaiem, et flagcllatio tua, virga sive baculus.scilicct ablatio
cum sit fundaracntura aliarum virtutum. Vel, prx- rerum,vel Kgritudo.vel tribulatio ab aliis illata,
cinxit me virtute illa qua; singulariler necessaria corre.vil me,id est mcos.si quando a mandatis luis
erat ad hujusmodi cinclorium.SoIius enim fidei est rccesserunt in finem,\dcst in me, qui sum finis, id
principalitsr.ul qui fluxi snnt diversis crroribns in- est consummalio vita; eorum, ut discerent mihi
fidclitatis per eam coarctcntur.Unde alibi Et ficles : conrorniari vcl correxit meos in fincm, nc lasci-
:

dnctorium renum ejus [Isa. xi). Et posuit, id cst, vicndo ct prave vivendo non pcrvenirentad propo-
ordinabiliter et firmitcr statuit, immaculalam viam situmillud bravium. Quem enim diligil Pater, cor-

l'Aii>ui.. CX.\.M. 8
 ;

235 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 23(i

ripit {Prov. Unde Apostolus Omnis disciplina

iii). .•
A scilicet iilosnon exauditos, nt pulverem ante faaevi
in prxsentinon videtur gaudii, sed mceroris, postea venli.^hxWo eorum perdet eos,vel aridos et carentes
autem reddit frudim pacatissimum [Uebr. xii). Et imbre verbi Dei tradara ventis,id est,variis delecta-
disciplina lua ipsa mc doccliit perseverare et ad de- tionibus,ut ab illis diminuatur, si quid in eisscli-
stinatam finem pervenire. Nota quod ipsa non so- dum fuit ; ut luttim platcarum delebo cos: illos ita
lum dextcra,\A est clementia tua, me docet per- comminutos,delcbo utlutumplatearum,sicut lutum
venire ad destinatum finem, sed etiam flagellalio. quod in plateis,id est lalis viisjacet, ab .hominibus
Et in illa disciplina dilalasli gressus meos, id est conculcaturet foBtet.ilaab omnibus istud cenculcari
apostolos,per quos gradior in notitiam hominum faciam et potero,nara lu eripies mc de conlradi-
:

Dilatasti, id est, tanta ampliludine intus po- rtionibus populi : constitues me in capul gcntium, ut
suisti ut etiam inimicos diligerent, vcl gauderent supra.Et merito quia populus quem non cognoviser-
in tribulatione : ita tamen ut essent sublus me, vivil mihi: gentilis populus guem non cognovi,\d est,
me raagistrum et prcecessorera
id est,ut habcant, cognoscere feci corporali pra;senlia vel legis erudi-
quemadmodum Petro volenti procedeie et dicenti tione.obedivit mihi. /« ((»i?i7i( auris ohedivil milii
magistro suo Christo,praedicenti suam passioncm, qui nec miracula vidit,nec prssentiam. Ex meam
Domine, absit atc: responsum est a Domino, Vade r.
comparationc ostendit hos cligendos,illos repro
retro, Satanas {Matth. xvi). Et in hoc quia sublus bandos. Filii autem Judsei, quos fllios habui,
me sunt. mn sunt infirmala vestigia mca in eis, quibus hasreditatem promisi, alicni, id est diaboli
quiain omnibus me imitati sunt. Sicul misit mc de quibus dictum est : Vos e.x palre diabolo eslis

Paler et ego milto vos {Joan. vi). .Miter: Dilatasti {Joan. viii), mcntiti sunt. dicentes, llic esl filius

gressus meos subtus mc, \(1 cst, affectiones carna- Joseph{Mutth. xiii ; Joaiin. vi; : vel, Venerunt disci-

les meorum adeo in dilatatione, id est in gaudio, puli et furati swtt cum 'Jlatth. xxviii); mihi, jid

posuisti,ut in Iribulaiionibus suo superiori con- est, ad meam utilitatem. Filiialieni inveterati sunt,

gauderent: ut nec caro resisteret spiritui, nec spi- id est, in vetustate primi hominis permansere,
ritus carni :et in hoc non sunl infirmata vcstigia nolentes conformari novitati ines; ideo inve-
mea,id est.imitatores mei, vel prscepta mea. Et terati quia clnudicavcrunt a semilis suis, id est, a
T^er iWos persequar inimicosmeosi incredulos bona suis pravis invcntionibus claudicaverunt, non ha-
persecutione, vel affectus carnales. Et comprehen- bentes dextrum pedem, vel in lege spiritualem in-
dam itlos ut me sequantur,qui prius praicedere vo- tellectura, vel in fide Trinitatis Christum.Illi clau-

lebant. Et non convcrlar donccdcficiant.xA est,donec dicaverunt.et me delere cogitaverunt ;sed Dominus
carnales alfectus subdantur spiritui,vcl donec per- id est, cgo vivit.Vnde Apostolus : Morluus estex in-
secutores fiant '\m\ia.\.orcs,confringam illos persecu- ^ firmitale carnis,sc.d vivit ex virtute Dei (II Cor. xiii).
tores: mactabo quod sunl, et faciam illos quod Ideo llenedictus Deus meus.id est,augmentetur per
sum ; vel carnales aCfectus confringam id est adeo me et ita per me e.valtetur, id ost, maguus appa-
carnem affligendo diminuam,ut affectionibus spiri- roat, Deus salutis mcx hoc modo exaltetur,
;

tus subdanlnr. Cadent subtus pcdes meos, vel perse- Magnificans salutcs regis ejus, id est, crescere
cutorescalcabunturameis,vel subillorum doininio faciens salutationesdataspermeregemejus boc mo-
erunt. Et conculcabis leonem ct draconem vel car- : do : Et faciens misericordiam Christo suo David, eum
nales affectus suhdentur rationi. Et hoc non ex resuscitando, et semini ejus, id est, imitatoribus
me, sed ex te : quia tu prxcinxisti me virtute ad ejus rcsuscitando, interius pcrducendo ab hac re-
bellum :virtute, id est virtuosis ; vel me, id est, surrectione usquc in sseculum (II Heg. xxii), id est

meos prmmunisti virtutc, id est temperantia, qua? in eeternitatem.Meriloes tuamebenedicendus,quia

maxime carnalesaffectus restringit.Et per illos vel tu es Deus qui das vindictas niihi de Judaico populo
hocin Tnodoinimicosmeosdedisti mihi dorsum,ulq\ii subdendo euui mihi : vel qui das potestatem meis
conversi esse noluerunt.fianl aversi vel dorsuin: ut ligandi atque solvendi,ut illud : Ecce do vobis pote-
qui prius volcbant prMcedercsequantur.EfoJicn/ifs slalem calcandi supcr serpcnles et scorpiones, et super
me,id est, nolentes convcrti,pcrmanentes in odio D omnem virlutem inimici {l.uc. x). Libei-ator tneus de
pravo disperdi:!isti:\-e\ foris, terapore Titi et Vespa- inimicis meis iracundis, me de Juda;is clamantibus:
siani,vel intus ut nwlla eorum vota rata essent ;
Crucifige crucifige {Luc. xxiii); Ecclesiam, ab hicre-
quod in hoc patet :q\i\a. clutuaverunt,nec cralquisal- ticis ; unumquemque de Ecclesia,a vitiis. Et non
vos faccret. Clamantenim quotidie Juda;i validain- solura liberas.sed ab insurijetiiibus in me exallabis

tentione pro salute, ncc salvantur:quia in Salvato- me, ponendo ad dexteram tuara,ubi ipsi nihil pos-
rem non credunt. Ad Deum Patrem clama-
scilicet sunt : et tandera a viro iiiiquo,\d est diabolo,en;)i>s

verunt, nec exdudivit ecs : quia non clamant per tnc,id est meos,convertendo abinfidelitateadfidem.
Mediatorera.Velclamabuntin futuropositi inpcnnis, l'roi)terca confitebor tibi,sc\\ico[ pro illa ereptione,
ut liberentur nec salvabuntur, quia Salvator, ad
: laudabo te,vcl confessionem peccatorum tibi faciam
eos hic clamavit, et audire noluerunt. Quicutiguc in illis qui nationes adhuc,idest nati,sed non sunt
erubuerit me coram hominibus, ct ego crubescam renati. El psalttiunt dicatn,\d est, bonK operationi
eum coram Patre meo {Luc. ix). El comminuam eos, insistara, noinitiituo, id est, ad landemtuam, non
 ;

237 ENARRATIONES IN PSALMOS. 238

meatn : quia tu das et velle et faccre pro bona vo- A mctite a terrenis ad caelestia sublevati erunl- Taies
luntate [Phil. ii). Magnificans salulcs ad illum ver adi enamnl id est, evidenter narrabunt gloriam
,

sum continuatur: Exatlctur Deus salulis mew, ut Dei, hauc sfilicet quodnon exoperibus juslitiaj quaa
supra dictum est. fccimusnos.sed secundum suammisericordiam sal-
vos nos fecit et hoc est magna gloria Dci. Omnes
PSALMUS xvin. :

IN FINEM PSALMUS DAVID. enim peccavcrunt, et egenl fjloria Dei^justificali gratis

i< Ccrli enarrant gloriam iiei, et opera manuum {Bom. iii). El hoc est, enarrant gloriam Dei, id est,
annuntiat (irniamentum. Dicsdieieructat ver-
« e.jus
misericordiam exhibitam pcr Filium, in qua Deus
« bum et noxnocti indicat scientiam. Non sunt lo- glorilicandus est. Et opcra maimum ejus annunliat

firmamentum. Quod supra gloria hic opera,- quod

« quelae ncque sermones, quorum non exaiidiantur
« voces eorum. In omnem terram exivit sonus eo-
« rum, et in fines orbis terras verba eorum. In sole
« posuit tabernaciilumsuum, et ipsetanquamspon-
« sus procedens de tbal.imo suo, exultavit utgigas
ad currendam viam ; a suramo cceIo egressio ejus.
« Etoccursusejususqueadsummumejus: nec
« qui se abscondat a calore ejus. Lex Domini im-
« maculataconvertens animas: testimonium Domini
« fidele sapirntiam proestans parvulis. Justiti» Do-
:
« mini rcrtE, I»tificantes corda pra?ceptum Do-
« mini lueidum. illuminans oculos. Timor Domini
supracoeli, hic lirmamentum, diversa similitudine,
id est, iidem praedicatores Novi Testamenti aSpiritu
sanetocordeconrirmati,et lirraamentumfacti contra
impetus saevientium, et hanc gloriam respuentium:
annuntiant opera maniium ejus, id est, propria opera
est g Dei,id est.ea opera qu.Tnullus facere potuit nisi so
lus Deus. Et hanc annuntiationem faciunt cum ma-
gna discretione, quia (iies diei eriuial verbum, id est,
perfectiperfectiscummagnameditationedivinitatem
:
Verbi annunliant, id est, sapientiam. Nunc autem
dies. id est, illi qui illuminati sunt a Christo vero

« sanctus, permanens in saeculum saeculi judicia :

sole ; ut illud : lltuxil nobis sot justitix {Mal. iv)

« Dominiverajustificatainsemetipsa. Desiderabilia alii diei eructut verbum, quia cructatio ab intimis

« super aurum et lapidem pretiosum multutn et ducitur, et significat doctrinam quae fit cum magna
« dulciora super mel et favum. Elenim servus tuus medilatione et intima cogitatione. Quod eructare
« custoditea, in custodiendis illis retributio multa. bene jungilurad Verbum,id est Divinitatein,scilicet
« Delictaquisintelligit ?ab occultismeismunda me, ad sapienliam, quia sapientia est divinarum rerum
« et ab alienis parce servo tuo. Si mei non fuerint cognitio.Undc7\postoIus:Sn/)i(;naam toquimur inter
« dominati, tunc iraraaculatus ero, et emundabora perfectos (/ Cor. ii) : quorum eructantium unus fuit

a complaceant eloquia
delicto maxirao. Et crunl ut qui dixit, hi principio erat Verbuiii {Joaii. i). Et
« oris mei, et meditatio cordis mei in conspectu tuo ^ nox nodi indical scienliam, id cst, imperfecti iraper-
feclis ostendunt simpliciler humanitatcm Christi
M semper. Domine, adjutor meus, et rederaptor ^ :

« meus. quae dicilur seientia, quia scientia est do humanis :

E^.Uti;Min. unde Apostolus Nihit enim judicavi me scire inter
:

In linem psatmus David, id est, ha;c bona exhor- vos,nisi Chrisluin Jesum,et ftunccrucifixum{ICor. ii).

tatio, quE inhoc psalino intelligitur, cst David pro- Nox dicuntur imperfccti, quibus sol ille vcrus non-
phetae dirigenlis inlideles, praecipue Judaeos quibus dum illuxit, qui nondum altitudincin divinitatis ca-

haec prophetat, in finem, id est, in gratia Christi, pcre valent, tales nou cructant vcrbuin sed indi- ;

qui est finis et consummatiolegis etprophetanim. cant, id est, simplicibus verbis ostendunt scienliam
psalmo ad exhortatio-
Intentio Proiilieta; est in hoc id est incarnationem Verbi, vel possunt dioerequod

nem salubrem admonitionera commcndarc omni-

et illi verbum.condcscen-
iidcin qui dics diei eructant
bus, et prMcipue Judaiis, gratiam Novi Tcstamenli, dentes parvulis nox indicant nocti
Ecclesi;e, facti

consummatam perChristum Quia lex per Moijsen : scientiam unde illud

; Lac vobis potum dedi, non
:

data est, gratia et verilas pcr Jesum Chrislumfacta est escam nondum eiiim poteratis solidum cibum capere
;

{Joan. i): ut credcntes salventur, increduli autem [1Cor. iii).Ethancannuntiationcm faciunt in pleni-
eograviusdamnentur.quii niagis illis innotuit. Com- ludine omniuin linguarum, scilicet «on ««nt/ofyuete,
mendat autcmhanc t:ratiam ex pra;dicaloribusejus, D id est linguK, neque scrmoncs, id cst varictatcs, in
et cx discretione prajdicationis, et ex amplitudine ipsis linguis, (/Monimsermonum vocesnon audiantur
ipsius pncdicationis :quiaomnibuslinguiselin om- a pra;dicatoribus Novi Testamenti ita proprie, ut :

nom lerram. Et pcr auxcsin, comparando eam ve- eorum sermonesvideantur,non aliena; lingua;.Unus-
teri lcgi administrat.c per servura. quisque apostolorum habuit omnes linguas quod ;

Ca;li enarrant (jloriam Dei. Ac si dicat : Extcriores (igural.at, quod ille quem pra;dicabanl ex omnibus

coclienarraverunt.quando nato Domino nova stella omniuni linguaruni unus Christus congrcpandus
apparuit {Matth. ii), ct quando coeli aperti suul su- eral.Et quia omnes linguas novcrunt.ideo in omnem
per eum, ct vox audita est Hic estFilius mcus dile-
; lcrrum e.civit sonus,\il est praidicatio, eorum, id est,

ctus [Matth. iii) vobis Jud;eis cnarraverunt ly/o/mm

; in omnera ambituin lerroB.Bene exivit, quia prius in
Dei, id est Eiliiini Dei, in quo Dous Pater ijloriosus Judavi pra-dicavcrunt unde illud Incipientes ab
; :

ibi
apparuit.Etnonsolum illi cxtcriorescQcIi.sod etiam Jcru.^^alom qu;u est in mcdin terrx> {Luc. xxiv) ;

Et in
quidam intcriores quorum nniina sedes Dei est, qui eniin natus, ibi passus, ibi prius pra>dicatus.
239 REMIGIl ANTISSIODOHENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 240
/ines orbis teirx, id est, in adjacentes insulas verha A sibi occurreret.id.iesl aequale ess6t,pra}tersummum
eorum. Aliter: Non sunt loquelx, neque sermones ejus a quo summo egressus est, id est Patre. A
qnorum non audianlurvoces eorum. Quasi dicat: Nec siimmo ca'lo, id est a Patre, egressio ejus, et occur-
ibi tantum enarraverunt illas linguas, vel gloriam susejus usque ad summura ejus,id est.non invenit
Dei illis linguis ubi eas didicerant a Spiritu sancto quoii sibi occurrerel usque ad summum ejus. id est
fconum carnis
docti, qui eis apparuitin specieignis, usquedum rediitadasqualitatemPatris.rediit tamen
eorura consumpturus, aurum eorum probaturus ; competenteraccepto. Aliter: Ca-li enarrant gloriam
sed in omnera terram exivit sonus eorum. Aliter:/» Dei. Ouam gloriam ? In sole posuit tabernaculum
omnem terram, id est, in omnes vocalos ct sacra- suum. Potestet sic contiauari: In omnemterramexi-
mentis ecclesiasticis initiatos. Exivit sonus eorum, vii sonus eorum, et in lines orbis terrx verba eorum.

id est prffidicatio, qua; illis fuitsonus quia aure so- : Et ideo patet quod in sote,\<l est.in aperto et in am-
lum'corporis receperuntj et non aure cordis, qua; plitudine,non in angulo aliquo terrae.non in occulto,
est auris audiendi : tales nominantur tantum terras. ul quidam hKretici dicunt, tabcrnaculum suum, id
Et non tantum in orbem terra;, id est, perfectos qui est Ecclesia sua; ut hoc sit dictum contra ha^reti-
se jam°raente contraxerunl a terrenis, sed etiam in cosquosda.il, quidicunt .-Ecceapud nosest Christus,
fines orbis terrx, id est, escellentiores excellentio- o Iransite ad nos.Hoc secundum Angustinum..Vf<: est

ribus. Verba eorum illis fuerunt verba, quiet aure nui se nhscondal acaloreejus.BncusquefueruniyeThn
cordis perceperunt, et opere compleverunt. Eorum apostoloruni : nunc redit Propheta ad verba sua.
dioo, dicentium Deus in sole vosuit tahernaculum
: Quasi dicat : Et ideo quia tam potens est et tara ma-
suum, id est carnem suam, in qua ad terapus Deo nifeste prtedicatus,nori esl qui se abscondat, id est,
Palri niilitavit ,
posuil in sole, id est, manifestatione excusare possit acatore ejus, idest, a cognitione vel
bonorum operum, quia inllrmos curavit, mortuos a munere. Sicut enim magous ignis calet et splen-
suscitavit, peccatores justificavit. Unde per contra- det, ita Chrislus calet ;
quia nullus estquinon ha-
rium : Qui amat tenebras, odit lucem, vel, in sole, beat aliquod munus sufe gratiae quo eum possit
id est in labore, ad exeraplura suorum. .\liter ; Ta- agooscere, nec etiani paganus aliquis. Nullus se ex-
bernaculum, id est Ecclesia in qua mililat posuit in cusare potestdecognitiune,quia nuUusest vacuus a
sole, ut supra. Et, ut suae Ecclesiae praeberet exem- munere.lnvisibiliaenimipsius pereaquaefactasunt,
plum bonae operationiset laboris, ipse tanquam spon- intellecta,conspici possuntper rationem hominibus
sus procedens de ihalamo suo ad similitudinem ; datara [Rom. i). Et non rairura, si nullus se possit
sponsi, qui esiens de thalamo, id est nuptiali lecto, escusare de hac gloria ;
quod eam non possit intelli-

incedit
„.„>,..,. ~
ornamentis
variis
„ ornalus ita Christus de :
o-- vel observare,quia
_ gere ---,-1 le.v Doni)ii,\d
-, est lexgratiae,
o
uterobeatoe Mariae, in quo sibi sponsam, id est Ec- *-
qufe est Christus et ejus ma.nd&ta.. Lex enim per iloy
clesiara suani, assuniendo nostram carnera copula- sen data est, gratia et verilas per Jesum CUristum
vit, omnibus virtutibusornatus exivit: etprascipue facta est (Joan. i). llla les Doraini imtnaculata, id
bumilitate.quasuperbiaminiraicierat destructurus. est, immaculatos faciens, quia lex servi maculata,

Ipse taliter ornatus e.tsultavit, id est, exsultanter propler diflicultatem prasvaricatores faciens. Jubere
ivit, ut giga.'i, id est ut fortis, ad currendam viam, enim potuit. non adjuvare ut impleretur. Hic per
non ut detineretur in via : humilitate enimper cha- au.xesin novara legem commendat, comparando eam
ritatem fuit infra omnes, raajestate vero supra om- veteri. Vere iraraaculata, quia converlens animas a
nes. Ejus charitas et hurailitas non est passa eum servitute in libertatem .-
a timore in charitatem.
retardari, ut dedignaretur pati indigna corporis et Jam non dicam vos servos, sed amicos meos [Joan.
abjecta. Potentia vero ejus divinitatis non perniisif manum %'el oculum
xv). Vel lex servi convertebat

attineriin morte, nec ulla adversa formidare. Irieo animas convertit ab illiciti amore.
tiraore; haec

in via cucurrit non est detentus in via. Quam viara

; Testimonium Domini fidele, quia non fallit nihil :

ipse subjungit. .1 sunnno cwlo egrcssio ejus, id est, a enim testatur quod non sit verum. Testimonium
Patre procedit Verbum, qui sumraum coilura dici servi infideie, quia sajpe fefellit male tamen in- :

potest, nonessentiamajeslatis, quL-Bunaestin tribus D telleclum Vetus Testamentum, scilicet carnaliter,

personis, sed ordine quo hominibi.is notificari vo-
luit. Primum ccelum est Pater et summum,quia ab
eo procedit Filius, id est, voluntas per quam omnia
operatur: qu£6 non est aliud in essentia quam ipse
est Pater, quia in Deo nulla
accidens. Secundum coelum
haec dicitur operari. Nam per se lex illa et a Do-
mino est, et sancta,et immaculata et non {a.\\it.Tibi
dabo tcrramhanc et smnu7Ho(Gt'n.xv),carnaliter hoc
acceperunt, et ideo decepti sunt, multienim illam
est diversitas, nulluni nonviderunt, et alia hujusmodi multa. Legem vocat
est Verbura a Patre idoraquod testimonium lex est, quiacoercet. Te- :

procedens. Tertium coelum est charitas, id est, di- stimonium in promissis.hoc modo iideie-.Sapientiam

lectio et concordia voluntatis Dei Patris quia nun- : prxslans parvuiis, id est, sapienter scire et operari
quam ojus voluntas mutatur, vel ab eo dissentit.Ei omnia quae audivi a Patre meo, nota feci eis..Y(?mo

occursus cjus usijuc ad summum ejus. Sic ipsum Ver- nflvit Patrem nisi Filius et cui vuluerit Filius reve-

bum quodaramodoprocessitaPatre,i[uando in carne lare [Jlallh. xi) : parvulis, id est huniilibus. Confi-

asaumpta se manifestavit, ut nihil inveniret quod teoriibi, Domine Pater, quiaabscondislih^casapien-

 :

241 ENARRATIONES IN PSALMOS. 242

libus, et ravelasti ea parvulis {Liic. x). Testimonium A tuo. Etenim servus tuus custodit ea, id est, justus
servi fuit infidele, quia hKC abscondit parvulis. Unde qui non servat, non diligit : Si diligilis me, manda-
Dominus : Vae vobis, Scnbx et Pharisxi, qui habetis data mea servate {Joan. xvi). Et merito, quia in
claves sapicntix; nec vos intratis , nec alios intrari custodiendis illis relributio multa, non solum in fu-
Domini rectx : ejus
permiltilis [Matth. xxiii). JuHitix turo, sed etiam in prassenti. Nunquam enim virtus
justincationes.quas ipsedocet.sunt rectae; quiaquod est sine prcemio, sicut nec vilium sine pcena : ha-
jubet facere, ipse facit; jubet verbo. qur)d monet bet enim hicprEemium bonas conscientia;, ille vero
esemplo servos autem saepe docet, quod facere vel
;
supplicium de praeraio vitiorum aut virtus cst ;

non potest vel non vult. Aligant enim onera gravia inane nomnn, aut recte petit inde praemium expe-
et importabilia. et imponunt in humeros hominum, riens vir. Et Apostolus Cncjitalionum accusantium,
:

digito autem suo nolunt ea movere [Ibicl.]. Lxtifican- aut etiam defcndcutium {fiom. ii). Multa est illa retri-

tcs corda : quia per liilectionem bona operari do- butio, quffiet hic et in futuro.Servus tuus ea custodit.

cent,non per timorem. Prxceptum Domuii, id est, Et merito. Nam delicta quis intelligitl scilicet custo-

Novum Testamentura, lucidum, sinc velamento car- dienda.N'ullus,quiaetiamilIequinonestservustuus.

nalium observationum. Unde illud Et non sicut : .\Iiter: S(?/-i'i«;u!/.5c»s(0(?!< ca^quiaintelligit. Namde-
Moyscs velatam habet faciem {II Cor. ni) itUuminans licta quis intcllirjif? Nullus. Si tenebrae videntur, et
:
g
oculos interioris horoinis. Timor Domini, castus, sci- delicta intelliguntur. Videre, est a tenebris recedere
licet non timens accedere ut servus, sed timens et intelligere, a delicto recidere, de his dico qui in
recedere ut filius ; sanctus, id estsanctificans. Timor delictis sunt sicut de illis qui in tenebris fuerunt.
autem servi, pocna afficiens : Permanens in sxculum Aliter : Scrvus luus custodit ea. Sed illi sunt pauci,
ScTculi , non perit ut ille poenalis quem foras mittit qui intelligerc possint delicta, et custodire tua judi-
charitas. Judicia Dornini vera, tribuendo cuique se- cia. Nam delicta quis intelligit, ita ut sunt intelli-
cundum opera sua quod enim semel apud eum ; genda? scilicet ut vitet ea? Pauci, imo per se nuUi.
justum est, nunquam mulatur et converso, quod : Ideo ab occultii meis munda me. Aliter : Quia servus
semel injustum nunquam (it justum. Ideo vera, id luus custodit ea, vel quia in custodiendis illis est
est immulahWia, quia.justificala in semctipsa. Judicia retributio multa, ideo ab oculis meis munda me,
hominum ideo srepe sunt in justa, quia aliunde justi- id est, originalibus deliclis, quE occulte a parentibus
ficantur ;quod unus injuste judicat, ailer qui
sajpe quasi hEreditano jure descendunt : et ab alienis,
melius scit, iiliid corrigit Domini autem judicia ; ab his quae non a parentibus contraxi, scilicet
id est,
semper vera, quia aliunde non justificantur. Quis ab his quae postea addidi, parce servo tuo, qui non
enim cognovit senstim Domini'! aut quis consitiarius pepercisti liberto tuo. Occultum fuit pecca-
.A.Iiter :

ejus fuit {tiom. xi)? Quis /jrior dedit iUi, et retrihue- tum quando diabolus superbiam in
poccavit, quia
tur ci'l Desideralnlia sunt illa judicia .5i(;;er multum occulto et a se habuit. .\lienum fuit, per quod Adam
ounimpretiosumetsupermultum lapidem pretiosum, cecidit quia a diabolo alienus erat. Dicit ergo Ab
: :

vel super multum desiderabilia, et dulciora stiper mel oculti$ meis, id est, a malis cogitationibus, munda
et favum, id est, meliora sunt quam omnia pretiosa me, id est, munda cor meum. Et ab alienis, id est,
hiijus sfficuli et jucunda. Aliter, si allius insistere a inalis persuasionibus aliorum parce ne consen-
volumus Dicit B. Paulus
: : Si quis fedificavit super tiam. Servo tuo, id est meis, qui per superbiam
fundamentum hoc, aurum, lapides pretiosos, salvus a te recedere nolunt, sed per humilitatem tibi subdi
cril {l Cor. iii). llli sunt aurum et lapides pretiosi, volunt. Ideo parce servo tuo. quia non pepercisti
qui purgati et probali , expectant ut in thesaurum liberto tuo, id est Adae ab aliena persuasione, qui
Dei deferantur. Et hi desiderant jiidicia Dei supcr praeceptis tuis obedire noluit, volens esse liber :

aurum lapidem pretiosum, id est, plus diligunt

ct Eritis sicul dii {Cen. iii). Ideo rogo ut a propriis
voluntatem Dei quam suam, quia ejus voluntatem mundes, et ab alicnis parcas, quia si mei non fue-
su<-E voluntati prasponunt. Illi sunt mei, qui soluli rint dominali, lunc immaculatus ero, id est, crimi-
vinculis carnis, non re sed mcnte, ut illud Cupio : nali pcccato quod maculat. Nota quod non dicit,
dissolvi et essc cuni Christo {Philip. i), exspcctant D Si mci mc non fucrint : sod addit, dominali. Non
diem illam in qua deferantur in epulis Dei. llli sunt cnim potcstcsse, quandiu sumus in hoc corruptibili
favus, qui circumdati carne, non concreti, exspe- corporc, ut non sit in nobis pcccatum sed tunc ;

ctant expressionem manus non opprimentis, sed dominatur cumconscntiraus et voluntatcm noatram
oxprimentis Doi, ut eliquentur a temporali vita in ei subdimus. Unde Apostolus Non ergo regnetpec- :

aBternam isti sunt,qui adeo jam sunt purgati intus,

; catum in vestro mortali corporc {Rom. vi). Et propte-
quod licct in mundo adhuc vcrsantur, tatiipn facilc roa nmnda mc et parcc, scilicct ut nec propriis cogi-
ab eju3 amore separari possunt nec opus est ut in ; tationibus pruvissubdat, necalieuis persuasionibus.
lorculari,id cst gravi pressura premantiir, ul di- Et emundahor a dclicto maximo, id cst, a supcrbia
scant mundum deserere. Et hi desiderant Domini quK esl maximum delictum : qui cum ciBtera sint
judicia super mcl ct faveum, id cst, plus quam ae. timonda tantum in male factis, istud etiam in bene-
Vel desidcrant ut supra se vcniant, quia intrepidi faclis est cavendum. Hoc primum ingcssit scrcce-
exspectantjudicem. Desiderabilia sunt natura servo dentibus, hocetiam ingeritse redeuntibus. Eterunt
243 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 244
ut complaceant eloquia oris mei, scilicet cuni emun- auxHium de sanclo. Tibi, id est tuis, mit
A. Mittat tibi
datus fuero a superbia, tunc tibi placere studebo et tal au.vilium de te sancto. Vel tibi capiti miltal au.ii-
ore et corde, et non honiinibus. Superbiam enini ho- lium de sanclo, id est de tuis 1'aciendo eos sanctos,
minum gloriam qua;rit. Rt hoc esl quod dicit : Et membra tua, augeat auxiliatores tuos,
sanctilicando
meditalio cordis mei in conspcctu tuo semper; ut tu quemadmodummanuset alia membracapiti auxilio
videas, tibi placeat soli. Domine, adjutor meus el sunt. Et de Sion , id est de specula, scilicet de spe
Redemptor meus. Hoc versus cum illo jungitur, Ab ccclestium gaudiorum, tuealur te, id est circumspi-
occuliis meis munda tne, Domine, adjutor mcus : ca3- ciat tibi, id est tuis. Sicut in Sion erant speculatores
terasuntinlerposita. J((/»Vo/-, inbonis: Redemptor, in Jerusalem, ila spes ccelestium gaudiorum sit tuis
malis.Vel fiedemptor perlidem ac//u<or,justificando. :
munitio, de qua sibi provideant. Memor sit ornnis
PSALMUS XIX. sacrificiitui, id est, memores faciat tuos omnium in-
IN FINEM PSALMUS DAVID. juriarum tuarum, quas passus es ante crucis pati-
« Exaudiat te Dominus in die tribulationis, pro- bulum qu.-c Deo sacrilicium acceptabiie fuerunt
:

« tegat te nomen Dei Jacob. Miltat tibi auxilium de pro delictis hominum. Et holocauslum luum, quo tu
'< sancto. et de Sion tueatur te. Memor sit omnis sa- voluisli te totum olferrc Deo in ara crucis, pingue
u crificii tui, et holocaustum tuum pingue fiat. Tri- n fial, id est, vertatur in Istitiam resurrectionis ut ;

« buat tibi secundum cor tuum, et omne consilium sicut mortuus es propter peccata nostra, ita et re-
« tuum confirmet. LaHabiniur in salutari tuo, et in surgas propter justificationem nostram holon, to- ;

« nomineDei nostri magnificabimur. ImpleatDomi- tum causion, incensum inde holocaustum diceba- ; ;

« nusomnes petitiones tuas nunc cognovi, quoniam

: tur illa hostia qus tota incendebatur. Tribuat libi
« salvum fecit Dominus Christum suum. E.xaudiet secundum cor tuum, id est voluntatem, ut possis po-
« illum de coelo sancto tuo, in potcntalibus salus nere, cum velis, animam tuam, et iterum eam resu-
» dextera? ejus. Hi in curribus, et hi in equis nos mere cum velis, et non secundum cor inimicorum
:

« autem in nomine Domini Dei nostri invocabimus. tuorum. Et omne consilium tuum confirmet, lam de
« Ipsi obligati et ceciderunt ; nos autem surrexiraus reprobandis Juda;is quam de salvandis gentibus.
« et erecti sumus. Domine, salvum fac regem, et Quasi aliquis dicat Cur tantopere rogas pro salva-
:

« exaudi nos in die qua invocaverimus te. » tione Christi? Ad hoc Lxtalnmur in salulari tuo.
:

ENAHRATIO. Ego et mei similes Lnstabimur in ejus salvatione

psalmo Pro-
In finem fisalmus David. In superiori Christi tui, quod mors illi ultra non dominabitur.

phetaeommendavitpassionemChristi,qua;jredentes LaHabimur hic in spe ejusdcm resurrectionis jam

salvantur.In isto autem, commendat resurrectionem intus salvati per fidem. Et Magniftcabimur plenaria
Christi, qua credentes justiiicantur. In illo osten- salvatione, cum mortale hoo induerit immortalita-
dilur quid nobis profuerit mortalitas divinitatis :
tem : tamen prius in nomine Domim Deinostri, sci-

in isto vero quid profuerit divinitas mortalitatis. licet conformati ei scilicet a Christo Christiani et

Jesus Chribtus enim morluus est propter delictanos- dicti, et facti ejus corpus. Impleal Dominns omnes
tra. el resurrcxit propler justiftcahonem noslram peliliones luas. Praecedens versus interpositus fuit.

[Rom. Providens Propheta per spiritum gloriam

iv). Nunc continet optationes. Impleat Dominus omnes
resurreclionisChristi futuram, et cum Christo tam quas mortalis fundes pro nobis,
petitinnes tuas,

omnes credi^ntes rcsurrrecturos, optando fundit quam quas fundes immortalisfactus, ad dexte-
illas

preces ad Deuin Patrem, non ex aliqua dubitatione, ram Patris sedens.Et revera impIebit,quiaDominus
sed ex nimio desiderio sic diccns ;
e.xaudict illum pro se et pro suis de ccelo sanclo

Exaudial te Dominus, scilicet, o Christe, quia tu suo, id est, de potentia divinitatis illius, qui esl ca;-

es adjutor raeus et Redemptor, Dominus Paler cui lum sanctum suum, id est, de divinitate Verbi. Et
omnem exhibes obcdientiani , exaudiat te, resu- revera exaudiet quia salvum faciet Dominus Chri-
scitando in die tribulalionis, id est in tempore ad sluin suum.Et rcverahoc erit,quiaego ?(«?;<', scilicet
passionem disposito. Prolegat te, id est luos, nomen longe antequam fiat, cognovi quoniam salvuni fecit
Dei Jacob, id est, invocatio nomiuis Dei Jacob, id D Dominus Christum suum. Ethoc inde patet, quia sa-
est junioris populi, scilicet luctaloris et prajripientis lus dexlerx ejus, id est, salus danda humanitati per
primogenita prioris populi, id est Judaici, scilicet dexteram ejus, id est per divinitatem, eT\iinpoten-
dignitatem et honorem illum qui promissus fuit Ju- fa//6!(s.id est, valdc potcus.nunquam convertetur in
daico populo, qui promogenitus fuit quia prius inlirmilaleui. Et nos hoc modo salvali magnifica-
electus est quani gentilis. Nomen l)ei Jacob, id est, bimurin nomineDomini Dei nostri. Illi autem qui
invocatio nominis Dei Jacob, et non Dei Esau, qui salvanlur per sinistram tantu m gloriantur in d ivitiis
dixit : Jacob dilexi, Esau odio habui; et : Majnr et potentiis hujus sa^culi : idoo, quia obligati sunt
serviet minori [Gcn. xxv ; Rom. ix) : qui deponitpo- in illius cupiditate. .\litor Im- secundum ordinem :

tentes et exaltat humiles {Luc. i), protegat te humi- pleal Dominus omnes petilioncs luas. Et revera
lem, et ejus nomen invocantem, a persccutionfi su- impiebit, quia ego nunc cognovi, antequamfiat, per
perborum Judajorum sicut protexit Jacob humilem
: spiritum vel nunc, cum maxime opus erat in die
:

et cjus nomen invocantem, a persecutore Esau. tribulationis, quoniam salvum fecit Dominus Chri-
S45 ENARRATIONES IN PSALMOS. 246
stum mum, dexteram suam
resuscitando et ad A " t''ibuisti ei ; longitiidinem dierum in saeculum et
collocando. Exaudiet etiam illum sedentem ad des- <' in sa>culum saeculi.Magna estgloria ejus in salu-
teram suam de coelo sanclo suo, id est, de emissione « tari tuo gloriam et magnum decorem impones
Spiritus sancti tui, qui est ejus coelum. Exauditus " super eum.Quoniam dabis eum in benedictionem
est in terra,ut resuscituretur; exauditusest inccelo, « in sieculum sa?culi,l«tificabis eum in gaudio cum
ut Spiritu? sanctusmitteretur. Et lioc inde patebit, « vultu tuo. Quoniam rex sperat in Domino, et in
quod illum exaudiet de coelo sancto suo : quia in po- « misericordia Altissimi non commovebitur. Inve-
tentatibus salus dexterx ejus,id est,salus data nobis « niaturmanus tua omnibus inimicis tuis, dextera
per Filium,qui estaddexteram,ejuseritnobi3polen- « tua inveniat omnes qui te oderunt. Pones eos ut
tialis, scilicet a;terna et indeficiens salus, qus nec M clibanum ignis in tempore vultus tui Dominus in :

morbis afficitur, nec mojroribus sauciatur; vel, in « ira sua conlurbabit eos, et devorabit eos ignis.
polentatibus, ut etiam quando infirmamur.tunc po- « Fructum eorum de terraperdes et semen eorum ;

tentcs simus, salus dexterx sterna ; ut illud : In ic a filiis hominum. Quoniam declinaverunt in te
dextera ejus pax et securitas {Prov. iii).Salus si.nis- « mala ; cogitaverunt consilia quas non
potuerunt
tra;, temporalis ; iit illud : 7« sinistra vero illius « stabilire.Quoniam pones eos dorsum,-in reliquis
divitise et gloria.ln eo quod dicit : E.raudiet illum de « preeparabis vultum eorum. Exaltare, Domine, in
ca'lo, ostendit pr;i?missas optationes non esse ex « virtute tua cantabimusetpsallemusvirtutes tuas.»
dubietate,sed ex afTectione maxima. lli in currihus,
ENAMAm.
et hi in equis.Quasi dicat : Illi autem,quorum salus
In finem psalmtts David. Eadem intentio est in
est in sinistra,glorianturin volubilibus etinpoten-
hoc psalmo, qu» fuit in superiori sed ibi optan- :

tiis hujus ssculi. Wj invocant iei/t curribus.scilicei

do egit de resurrectione hic aulem ipsani resur- ;
venientes ad invocationem,confidente3 magis in vo-
rectionem merito factam commendat. Jungiturau-
lubilibus hujus sfficuli quam in te,et ideo salus est
tem eum superiori, sic :
illis non in potentatibu3,sed in infirmitatibus : non
Domine, salvum fac regem, et merito debes
Dixi :

in dexlera, sed in sinistra : Et hi in equis,iA est, in

salvum facere, quia, o Dominc Pater,m virlute lua,
superbia etdignitatibus.Tractum ab illis,qui de toto
id est, in Verbo sibi unito,quodex te ha.hel,l eetabi-
Israel tribus vicibus in anno ascendebantHierosoly-
tur rex : qui Rex est super omnes reges, qui solus
mam ad orandum..yo5 autem, quibus dabis laetitiam
regit, solus dirigit, scilicet omnia tibi attribuens,
salutaris i\i\,invorabin>us non in illis,sed in nomine
nihil de se praesumens, ut infelix .Adam. Laetabitur
Domini Dei noslri: ut clariflcetur in nobis nomen
prius in sua salvationc,ei veliementcr e.rsullabit ple-
illius, qui est Deus creatione, et Dominus recren-
naria exsultatione super salutare tuum, id est, sal-
tione.Aliter : Ili in curribus.et hi in equis confidunt,
vationem humani generis sibi impositam, laetitia
quemadmodum faciobat
et sui Nos autem, Esau :

animi exsultatio corporis. Et merito exsultabit,

:

primogenita eorum,
scilicet Jacobita; prferipientes
quia desiderium cordis ejus tribuisti ci. Quod fuit
invocabimus in nominc Domine Dei nosiri, quemad-
ponere animam cuni vellet et itcrum resumere
mudum Jacob faciebat non in alio liduciam po- ;

(Joan. x) vel ut moreretur propter peccata nostra,

:

ncmus.Et merito,quia ipsi nbligati sunt,&d currus et

et resurgeretpropter justilicationemnostram [Rom.
ad equos.pravis cupiditatibus suis vel finibus vitio-
IV.) Et voluntate labiorum ejus non fraudasli eum,
rum. Jit ceciderunl, ab illa salute : quia ligati et in-
id est, voluntate pacis et reconciliationis per se
curvati ad terrena,uon valent mente so erigere ad
datffi mundo. Ipse enim pacificavit qu^ in ccclis et
coelestia. Sos autcm, invocamus nomen
scilicet qui
qus in terra sunt. Unde Apostolus Ipse esl pax :

Domini Dei nostri, surre.Timus, id est,surgemus ab

nostra,(]ui fccit utraquc unum [Eph. ii) unde ange- :

illa inclinatione mentis, scilicet ab inHdelitate ad

li concives nostri.prius inimici, quasi translati in
fidem et erecti sumus per operationem. Et, o Do-
;

regnum alterius Domini, nato illo qui venerat pa-

mine, ut surgamus et erigamur. salvum fac regem,
cem dare mundo.concinunt Cloria in excelsis Deo, :
resuscitando ct addexteram tuamponendo, ut que-
„ .„ j *' w terra pax hominibus bonx voluntatis (Luc. ii).
madmodum
, _, ,.
u-
,,
1

,___,___
,-,
nobis hic in passione sua contulit n t
•

l.-
U In labiis
•.
•

quibns osculum (quodj est signum pacis)

.

i i , . ,
exemplum pugnandi, ita ad dexteram tuam inter . , .

damus, paceni intelligimus. Aliter Volunlate la- :

pcllet pro nobis, ipse hostia.ipse sacerdos. E.vaudi
biorum, id cst, pra;conurn ejus, non fraudasti eitm.
nos in die, id est.in purilatc mcntis.vcl in luce fldei,
scilicet quin haberent eamdem volunlateni circa
(;uadiezHi'0(,'«i'erimi(.We.Nonenim in noctc exaudis.
Ebclesiam suam, quam et ipse habuit conservandi
PSALMUS X.\. eam, et patiendi, et moriondi pro ea ; unde Apos-
IN KINE.M PSALMUS. tolus : Quolidie morior pro vobis, fratrcs (/ Cor. xv),
"Dominc, in virtute tua la^tabitur rex, et super vcl, voluntate labioriim cjus
non fraudasti eum, sci-
« salutaretuum exsultabit vehementer.Desideriun; licet denegando ei voluntatem labiorum ejus, quin
" cordis ejus tribuisti ei,et voluntatelabiorum ejus habcat talcs pra^cones quales voluerit, vel quin ad
« non fraudasti eum. Quoniam praevcnisti eum in eain gloriam pra3Concs ejus perveniant in qua ip-
<i benedictionibus dulccdinis: posuisli in capitecjus se est. Volo, Pater, ut ulii ego N!(»i,ibi sit et minis-
« coronam de lapide pretioso. Vitam pcliit a te, et ter meus {Joan. xvii). Rcvera non fraudabis. Quo-
2M REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 248

niam prsevenisli eum, id est pravenies, in bcnedie- A et invenient eam ; unde Apostolus Qui vull omnes:

Uonibiis dulcedinis, id est, iinmunitate peccati. In homines salvos fieri et ad agniHonem verilatis venire
Adam omnes pra-venli sunt maledictione ; iste so- [1 Tim. ii). Quod si quaerere noluerint, inveniat de-
lus fuit inter mortuos liber (Psal. lxsxvii). Prxvc- xlera tua, id est, vindicta, omnes qtii te odcrnnt. Et
nisti eum, id est, prius in eum gratias munera con- hoc prophetando non optando.H'^ c modo dextera tua
primo genitus in multis fratrilius
tulisti, ut esset inveniet eos in futuro judicio qui manum misericor-
{Rom viii) quantum ad juniorem populum Novi diae tua; hic invenire naluerunt in die salutis
Pones :

Testamenti quem illi capiti ut corpus.post mortis

: clibnnum ignis ardentis intus in conscientia,
eos ut
experientiam aptasti. quasi victori coronara capiti cnm vidpbuntgloriam filiorum Dei et suam ignomi-
posl victoriam.Vere his benedictionibusprajventus, niam. Ecce computafi sunt intcr filios Dei (Siip. v).
quia de Spiritu sanclo conceptus. Prajventus est Vjb nobis ?Quid profuerunt divitiae? quid jactantia?
Adam plenitudine amaritudinis in quo omnes mo- Clibanum ignisAd est, ignitum. Clibanus est fornax
riuntur (/ Cor. xv) ;
priBventus est Christus in be- cui os clauditur, ut intus ardeat. In tempore vultus
nedictionibus dulcedinis, in quo omnes vivifica- iui, id est, prsesentiae tuie quae eos terrebit In tem-
bunlur. Ve.l, prxvc<>isti, quia nullus jnte eum qui pore judicii vultum tuum timebunt qui tempore gra-
non prius sub maledictn hic autem immunis fuit ; d tije manum despexerunt.Et post.Dommusjiiim sua
primus in genere humano.et solus ab omni pecca- magna scilicet sibi compelenti, conturbabit e^is, di-

to. Posuisli in capitc ejus corcnam de lapidepretioso. cens : Discedite a me, maledicti, in ignem xternum
Quia praeventus fuit benedictionibus dulcedinis, id {Matth. .xxv). Et tunc devorabit eos, id est, penitus
est mortis amaritudinem superavit. Et post violo- absorbebit eos, non intus tantum, sed animam et

riam posuisti in capite cjus coronam de lapide preti- corpus.Ef non solum eos.sed fructum^id est, opera
oso. id est. circumdedisti eum pretiosorum aposto- eorum de ttrra perdes, de terra viventium opera ;

lorum ordine claro Supmdixit, desiderium cordis eorum (lu.-chiclocum habneruntin terramorientium
ejus tribuisli ci, et hoc ostendit, dicens Vilam pe- :
tollentur de terra viventium,quia fulgentes ut sol,

tiit a te,et tribuisti ei. Christus 7-esurgens ex morluis et (juasi purum aurum receptum in thesaurum Dei ;

jam non morilur {Rom. iv). Longitudinem dierum in sancti non habebuntquod purgaridebeat. Etsemen,
hoc sxculum, et in sxculum sxculi, id est, vitam id est, imitatores eorum.a filiis hominum,ii est, ab
semper manentem tribuisti in membris. Vel longi- imitatoribus eorum qui se non denominaverunt.Et
ludinem dierum tribuisti in membris, quia regni meriio. Quoniam declinaverunt in te mala. mala quae
ejus non crit finis {Luc. \). Et in illa vita magmi est timuerunt,id est,mortem et amissionem loci et gen-
gloria ejus in salutari luo, quia sedere eum fecisti tis declinaverunt a se in te dicentes : ExpediL ut unus
in dextcra tua. Vel hoc modo magna est, quia non moriatur homo pro populo, et non tofa gens pereal

solum ille est glorincatus.sed eliam (//onatH etma- (/ofl?!. xvin).Potest etiam hoc ad omnes referri tam
gnum decorem iynpones .'tuper eum, id est, addes et Judaeos quam gentiles, et ad membra Christi, quia
fideles,gloriosos miraculis,decoro.s virtulibus :qui dicebatur omnibus, Perit mundus et concupiscentia
enim vult in Christo manere, sicut ille ambulavit, ejus (/ /oan.ii).Timenies mundani perderemundum
debet et ipse ambulare vel dedisti ei, scilicet as-
;
quem diligebant inierficiebant hujus doctrinae prae-
sumpto homini Dominico, polestatem glorificandi dicatores. Cogitaverunt consilia qux non potuerunt
suos et decorandi,gloriosos facere in victoria,doco- slahilire omnes tam Juda?i quam gentes.quia inter-
ros in palma.Hoc modo impones. Quoniam dahis eum ficientes corpus Christi putabant eos pcrdere ipsi :

in berwdictionem in sxculum sxculi,\ii pereum om- autem servabautur transeunles de morte advilam:
nibus detur benedictio,id est,omnium bonorum in- vel,in Christum specialiter Judaei :D(?mt«fc>,TOW'rfa(i

crementum et enim non ad tempus, sed in sacu-

:
sumus quod seductor ille dixit Post tres dies resurgam:
lum sajculi.Bt tandem Ixlificabis eum in gaudio.plc- Juhe ergo cuslodiri sepulcruyn (Matth. xxvii), et cae-

nario scilicet,quando associabitur ei corpussuum. tora. Non fuit istud stabilitum, quia noleutibus eis
Cum vul tu tuo, id est,cum manifestabiturprcesentia resurrexil : Quasi dicat. Et unde illis miscris quod
tua.Et meritd dabis eum in henedictionem quoniam , D mala sua in ie dechnaverunl? Y.^!. occultoDei judicio
rex scilicet Dominicus homo speral in Domino, non dabunturinreprobumsensumprascedentibuseorum
in se,ut .Adam qui datus est in maledictionem. Et malis meritis. Quoniam pones eos dorsum.yji qui no-
in misericordia .illissimi.id est,ita sperat et in se et luerunt ad te convorli sint a te aversi, quia odio
inmembris,uttotumaltribuatmisericordiae .A.ltissi- habueruutlui;em,conversi abea,amenttenebras:vel,
miet ideo nOHCommoye6;YMr,seilicet abillaspe.Quasi pones eos dorsum tuum.scilicet ut propternimiam e-

dicat Qui autem non sperant inmisericordia Altis-

:
orum impietatemnoneos respiciat misericordiatua.

simi inovebuntur au illa spe,et ideo dabuntur non Et ideo in reliquiistuisprccpardbis vultum corttmAd est
in benediclioncm, sed in maledictionem et ideo, o ; vuluntatem pravam eorum et impuJentem ostendes
Domine.compatiendo illis commotis a spe et miseri- 1« reliquiis tuis.id est,intuoinferiori,scilicetinearne

cordia tua.opto ut inveniatur manus lua,i(\ est.auxi- tua in quam tantum savicrunt. Summum Christi,
lium misericordiu3 tuss tam Judxis quam gcnlibus, divinitaSjdeinde anima.infimum et quasi objectum,
ommbusinimicistuis quaerant misericordiam tuam
: caro. Alitcr : In religuiis tuis, id est.in his terreni»
249 ENARRATIONES IN PSALMOS. 250
quae tu reliquisti et tui prxparabis. id est. valde A <( quoniamnonsprevitneque despexit deprecatio-
parabis viiUum, id est. voluntatem, eorum, ut h.-oc « nerapauperis.Necavertitfaciem suama me,etcura
amando ccElestiacontemnant.Aliter : Eijo di.ri pones « clamarem adeura exaudivit rae.Apud le lausmea
eos (to\s»j«,id est.abjicies eos, tamen non omnino, « inEcclesiamagna,votamearareddam in conspectu
quia ;'M/<;;m«o;-um, idest,benPvolentiam qu« illisde- « timentium eum.Edent pauperes et saturabuntur,
bebatur qui factisunt rfowjm pra;parabis,\Atst,m<i- « et laudabunt Dominum qui requirunteum.vivent
nifestiibis in reliquiis tim,\A est in illis qui in fine « cord.ieorum in SECulum saeculi. Reminiscentur et
residui erunt de popuio, quia reliquite snlvx fxenl. « convertentur ad Dominum universi fines terrae.Et
Vel.illum viiltum pr:{^parahis in reliiiuiis liiis,\(\ est, " adorabunt in conspectuejusuniversffifamiliaeGen-
in Elia etEnoch quorum pri-edicatione roliquia3 con- « tium.Quoniam Domini est regnum,et ipse domi-
verlentur. Et ut inveniatur manus tua et exaltetur " nabitur Gentium.Manducaverunt et adoraverunt
dextera, scilicetut convertantur vel judicentur ini- « omnes pingues terrffi, in conspectu ejus cadent
mici tui,£xa//are,Domwe,resurge,e.xaltare a mor- « omnes qui descenduntin terram.Et anima mea
talitate in immortalitatera ; in vir/ute tua, id est,in « illi vivet,et semen raeum serviet ipsi.Annuntiabi-

potentia divinitatis tuae ; ideo hoc opto,quiain tua « tur Domino generatio ventura, et anuuntiabunt
resurrectione eantahimusincoriieetpsallemiisinoYie- r\ « cceli justitiam ejus populo qui nascetur, quem
Tevirtutesluas, \ii est,humilitaten: et obedentiamet « fecit Dominus. »

caeterasvirtutestuasimitabimur,quibusomnesinimi Ey.iRRATIO.
costuossuperasti.Velfnnta6im«5ore,psa//(;m!uopere
In finein pro assumptione matutina psalmus David.
PSALMUS XXI. Hic psalmus est attribuendus David, id est,Christo
IN FI.\E.M PBO DAVID PRO SUSCEPTIONE MATUTIXA dirigenti in flnem, id est perfectionem pro assura-
" Deus Deus meus,respice in me, quare me dere- ptione niatutina,id est, pro resurrectione sua quas
» liquistiInngea salutemea verba delictorum meo- factaest ca/rfe mane cum adhuc lencbr.v csscntyJoan.
« rum. Deus meus, clamabo perdiem,et non exau- XX ), quando mortalitas assurapsit iramortalilatem,
« dies et nocte, et non ad insipientiam mihi. Tu
: ad similitudinem solisqui paulatira depulsis tene-
« autem in sancto habitas, Laus Israel.ln te spera- brisascendendovires assurait.Sic,Christo resurgen-
« verunt patres nostri,speraverunt.et liberasti eos. te,paulatim fidelium mentes illuminavit.Iu Hebraeo
« Ad te clamaverunt, et salvi facti sunt in te spe- : cerva.-pro matulina quod idem valel ad siinilitudi-
« raverunt,etnonsunt confusi.Ego autem sumver- nem: quia sicut cerva summo diluculoex ipsaluce
« miset non homo, opprobrium hominum et abje- gratulatur et alta conscendit,sic humana natura ex
« ctio plebis. Omnes videntesme, deriserunt me :
p sua resurrectione laetabitur.Christus caput nostrum
moverunt caput. Speravit in
« locuti sunt labiis, et inhocpsalmo agit secundurahuraanitatem cura Pa-
« Domino.eripiat eum:salvum faciat eum.quoniam tre de gloria sure resurrectionis.et de fructu ipsius
« vult eum.Quoniam tu es qui exlrasisti me de ven- rcsurrcctionis.etdegloriajustorumetdeexci.Bcatione
« tre.spes raeaab uberibus matris meae.In teproje- impiorum.Prujmittitur autem ejus passio ut major
« ctus sum ex utero de ventre matris meae Deus
: appareatejus resurrectio.quia quantomajus certa-
« meus es tu, ne discesseris a me. Quoniam tribu- men eo major victorias Istitia.Et in ipso certamine
« latio proxiraa est, quoniam non est qui adjuvet. passionis orat ut eripiatur, in pcrsona veteris ho-
« Circumdederunt mevituli multi.tauri pingues ob- minis sic dicens .•

« sederunt me.Aperuerunt superme ossuuin.sicul Deus, qui es omnium Deus per naturam, Deus
« leo rapiens etrugiens. Sicut aquaoffusus sum.et meiu, specialiter per gratiam vel pcr singularem
« dispersa sunt omnia ossa mea. Factum est cor ohcA\p.nWa.m,respice in me,\A est in auxilium
meo-
« meum tanquam cera liquescens in medio vontris usque raodo despexisti me. Ilic apparet
rura, qui
« mei. Aruit tauquam testa virtus mea el lingua quod Christus non in sui personuhic rogat.quiim-
« mea adhsesit faucibus mois.et in pulverem mortis munis est a peccato,sed suscepit dclicta nostra, ut
« deduxisti me.Quoniam circumdederunt mecanes nobis tribueret justificationein suam. Oratergo in
« multi,concilium raalignantium obsedit me.Fode- D vice noslra Respiccinmc, id est libera me, longe :

« runt manus meas et pedesmeos,dinumeraverunt es a salute mea.utillis videtur qui dicunt Si Filius :

« omnia ossa mea.Ipsivcro consideraverunt et in- Dci est, dcsccndat dc cruce, et libcret eum si vult
" spcxerunt mc, diviserunt sibi vestimenta mer., et {Matl/i. xxvii), quia si non lihcras videris dereli-
« supcr vestem racara niiserunt sortem.Tu autciii, quisse me.Quarc tne (lcreliijuisti .'
id est, quare, eo
« Dominc,ne elongaveris auxilium tuum a mo, ad modononliborandoquo persecutorosdicunt,pcrmit-
« defensionem meara conspice.Erue aframea.Deus, tis videri esse derolictum a te ?Hanc inquisitionem
" animam meam, etde manu canis unicara meam. ideo faoit, ul diligentcr causam apcriat. Ila;c est
« Salvame ex ore leonis, et a cornibus unicornium causa quare non vis ut descpndam de crure.sed ut
« hurailitatemmeam.Narrabonomentuumfratribus rcsurgam de sepulcro Verha dclietorum mforum
:

« meis, in mcdio Ecclesi;e laudabo tn. Qui limctis lonijc sunta .salute nu-a, vcrlja illavcnenata serpen-
« Dominum,laudate pum: universum semen Jacob, l\s a.nl\qa\, eritis .ncut dii (Gen. iii). Qux fucrunt
« plorificate eum.Timeat eum omne somen Isracl, verhadeticiorum,\(i cst.vcrba inobcdicntirD et omnig
251 REMIGII ANTISSIODOHENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. "202

peccati. Meorum, id est, omnium corum propter A dereliquisse,quia tot indigna pati permittis et foris
quos ad passionera veni liberandum, lonye sunt a non liberas: tu autem,scilicetnonderelinquis,quia
salute mea,hae scilicet ut vivus decrucedescendam. in sancto Itnlntas^mo scilicet assumptohomine quem
Non enim hoc postiilant ut de cruce descendam, sed inhabitando sanctum operando occulte salu-
lacis,

ut in cruce moriar: hoc enim solumesteis pretium tem.me foris non salvando
Laus Israel,\ii est, qui:

TedempUoms. AViler Quare medereliquisti, id est,

:
nunquamtuosdeseris,scilicet perquemest laudabi-
quare videris dereliquisse, dum non respicis in me lis omnis Israel,id est,omnis qui te videtper fidem

liberando de cruce ? Ideo vei-ha deliclorum meorum, et spera Laus Israel, cujns habitatione laudabilis
:

id esl,de[irecationes meorum quoc sunt deticlortim,\i\ efllcitur Israel,vel,quem soUun meritolaudat Israel

est pro delictis,/o«3e a salule )«^n,id est,non poslu- quia nunquam derelictus,elhooostenditper partes.
lant ut ego descendam de cruce,quiatuncnon libe- Ih le spernverunt patres nostri,Uoyses etAron et alii

rarentur mei, id cst, mihi praedestinati. Aliter : multi spcraverunt et liberasti eos de manuPharaouis
Quare me dercliquisti''!Qua.si dicat : Hasc verba quod et.Egjptiorum,et de manu omnium inimicorum suo-
dico, respice el (/ereliquisij, qux sunt longe asahite T\im..4d te clamavcru)d, sicu\ indeserlo,c/ salvi facli
mea, id est, a me qui sum immunis ab omni pcc- sunl:m\s\sU eis manna.dedisli aquam de petra. In te
calo,non sunt raea, id est pro me, quee nunquam g speraverunt et nonsunt con[usi,q\i\& etinterius et ex-
despexisti,nuuquam dereliquisti,sed sunt verba deli- teriussalvati.Dedistieis quod promisisti,scilicotter-

clorum meorum,\d est pro delictis int'or)(m,quae «go ram promissionis.etvitam longaevamet procreatio-
porto ; ut illud ; ot iniquitates nostras ipse portavil nemRWoTum. EgoautcyJisumopprobriumhominumJu-
ct languores nostros ij^se abstulit (Isai. Liii).Vel me- dajorumdicentium adignominiam: Tudi.$cipulus eius
rito possum videri derelictus, et neque me solum sis,nos Moysi disciprdi sumus [Joan. ix). Et non solum

dereliquisti a tali salute,sed etiam meos.DcMS meus, hominum in quibus possunt majoies intelligi, sed
clamabo ad te p:r diem,\d est,per illos qui in mem- etiam abjectio plebis,\d est,vilissimorum de illo po-
bris meis perfectioneet claritate virtutum diespos- pulo. Extra civilatem enim me ejecerunt, conspue-

sunt dici.E^ no«(?.ca!(c(i6's,quemadmodum per Pau- runt faciem meam, alapas dederunt. Ac si dicat :

lum qui ter Dominum rogavit ut auferretur ab eo Omnes illi, quia in te speraverunt, non sunt a te

stimulus carnis, et non est exauditus. Nam dictum derelicti,e30 aulcm, scilicet videor derelictus, cum
est ei : Sufftcil tibi gratia mea. Nam virtus in infir- tamensim illis omnibus major, quia sum vermis,

mitale perftcilur {I Cor. x\i).EI clamabo nocle, id est, scilicet natus de Virgine matre sine patre,qucmad-
in illis qui propter ignorantiam mysteriorum De modum vcrmis de solo ligno velterra,scilicetsuraho-
nox dici possunt : et non exaudies, doces enim non mo suprahominesquiaimmunis apeccato.£/,quan-
esse clamandum verbis dWac/orMm.Aliter ; Claniabo ^ quam homo supra homines.tamen ?)0» /(0»)0 tantum
inimicis perdiem,id est,prosperitatembujussaeculi, qu\aDem,quiAVe>-bumcaro factumcst{Joan. i). Ver-
ut maneat.E/ nocfc,\d est,adversitate, ut prospe- mcn eumvocat prophetaqui ait:iVo// timere,vermis
retur.E/ non exaudics.Et quod non exaudies, non ad Jacob {I.ia.xu^.Omncs videntes me, scilicet humilita-
insipienliam milii, sed facies ad sapientiam, hanc tem,etpatientiamraeametnullum adjutore'n,aper-
scilicet ut discant mei te eis sapere plus vel raelius te deriserunt ?)!c,dicentes : .ivcrcx Judieorum, locidi
providere quam ipsi sibi.Medicus es non facis sc- ; sunt labiis mala qufe in corde habebant,e/))iO!'e)-M))/

cundum voluntatem infirraantium, sed secundum caput insultando,scilioet omni genere irrisionis me
salvationem, facis cognoscere,cum non prasstas qun: deriserunt, scilicet dicentes : Speravit in Domino
postulant verbis dclictorum,non esse pwnam ad dara. Filium Dei so iec\l,er!piat cum de manibus nostris,
nationem, sed medicinam ad salutem. Aliter: Ideo salvum faciat eum faciendo descendere de cruce,
dicOj respice, quia, quare me dercliquisti, id est, vi- quoniam vult eum; scilicet salvare (Mallh. xxvii).
detis rae dereliquisse ? Clamaboperdiem scilicet ver- Quasidicat Illi putant me derelictum,qui,i aperte
:

bis delictorum, nec exaudies,el hoc quod n07i e.vau- nonliberasealiberationequaipsiputant me liberan-
d/f'.?,facis milti nonad nis);)i('»//(in!,utinsipiensfiam. dum, si mccum esses.Tu autem,Domii)e,)ie disces-
sed ad ir.agnam sapientium, scilicet ut discant raei D seris a )iie,sciiicet da mihi constantiam in passione.
non esse orandum verbis rfc//<;W)'!!f)i. Aliter, in per- et resuscita a morte,quianullus est qui eripiatnisi
sona capitis Deus meus clamabo per diem, id est^
: tu : quo7iiam tu es qui e.vlraxisti me dc ventre nullo
per totum illud passionistempus quod fuitante no- hominum me viam aperiente. Ex tua
coneipiente,
ctem, id est, crucis morlem, el non cvaudics, quia solius operatione huraanara sumpsi naturam,ad te
permittisconspui.irrideri, verl:ierarietmultaindigna solura maxime pertineo ideo non discedas a me,:

pdti./5^/ nocle,\d est.in crucis po:na,cum sol cbsctira quia tu es sp^s «iica.Tamen ab uberibus malrismese,
bitur.E/ )iO)i cxn!!diM,quia permittis in cruce mnri qua ubera maternasuxi spem
scilicet ex infirmitate
Et hoc mihi non ad insipientiam, sed ad ma-
facies habeo in tc non ex ab ipsa
divinitatis potentia,vel,

gnam sapientiam.Oportebat cnim eum, qui multos pueritia quae pronior solet esse ad milum. Et me-
ftlios adducturus eratin gloriam Patri9,aMc/o)'e))i sa- rito tu es spcs iiica. quia i)i ie projeclus sum ex utero
tuUs corum per passionem consumtnari {Hcbr. ii). Tu id est, ab aliis omnibuslonge remotus qui conjecti
autemin sancto habilas.Qu&si dicat : Tu videris me sunt in Adam : porro jactus sum m te, quia natus
 ;

S53 ENARHATIONES IN PSALMOS. 254

sum adimaginemet similitudinemtu.im,utaitApo- A dente igne passionis. Et lingua mea adhsestt faucibus
stolus : Induite novum homincm qni sccundum Deuni mers : omnes mei quasi muti facti sunt qui prius
ciralus est {Ephes.w). Et rcvera in te, ([uia lues Dcus erant iingua mea, id est, prffidicatores mei. El in

meus, non ego, ut inlelix Adam. Et quod te Deum pulverem morlis deduxisfi me, id est permisisti me
habeo, de vcnire malris mex est hoc, id est, ex illa in sepulcro includi, quHsi solvendum in pulverem.

natura quam accepi in utero matris. Nam de te non Aliter: Illi mecircumdederLint.illi sententias mortis
es tuDeus meus, sed Pater meus. Aliter, secundum in me dtderunt, et in sef.ulcro clauserunt, sed fru-
ordinem Dcriscninl me. Et boc ideo, quoniam tu es
: stra, quiae//«.SM5S!(m per tolum mundum sicutaqua,
qui extra.ristimedeventre, \dest,quia.i\i\o]uisliui pro scilicet aliis in ruinam, aliis in salutem non cre- :

eis mortalis et passibilis fiercm, et talis in quem h^ec dentibus, in ruinam, credentibus in ablutionem
omnia fieri possent, qui in divinitate cequalis mihi criminuni. Unde illud : Ecce liic posilus est in rui-
factuses^pe.smert exhumanitate. Et quia,me tantum nam ct multorum (Luc. n). Et ut
in resurreclionem
humiliasti.noli me deserere..41iter: Ideomepersecuti effunderer, dispersa sunl omnia ossa mea, id est,
sunt,ideoderiserunt,quia dissimiiis illiseram, nulla pr;edicatores mei lirmati aSpiritu sancto, utessent
alia decausa.Et hoc esiquoddixii, Quoniamtuesqui quasi ossa et robur corporis raei dispersi sunt ad
extraxisti ni^ de ventre, id est, de umbra et obscu- -n prsedicandum in universum orbem. Factum esl cor
ritate legis quas est quasi venter SynagogE. Hoc meum tanquam cera liquescens in mcdio ventris mei,
modo cxtraxisti, factus spes mea ub uberibus matris ignem passionisapertaestetmanifestata
id est,post

mex, id ost, a carnalibus observationibus iegis in Scripturarum duritia in medio vcntris mei, id est, in
qua natus sum, ut in tua justitia confiderem, non memoria meorum firma,ad similitudinem,quia quod
in justitialegis, quiaex operibus legis nuUusjusti- in medio est solet firmius inhaererp. Memoria acoi-
ficatur, sed per gratiam tuam {Rom. iii). Datae sunt pitur pro ventre ea similitudine, quia sicut in
enim carnales observationes, non ut justificarent, ventre multa reconduntur ita et in memoria. Aruit
sed utrudem illum populum quasi elementis qui- tanqtiam testa virtus mea. In igne passionis non est
busdam erudirent, ut tandem a carnalibus ad spi- infirmata virtus mea, ut illi putabant, sed aruit,
ritualia transirent. Et merito tu es spes mea, quia id est, firmala est sicul testa : quia de passibili
in te projeclus sum e.v solum posui spem
utero, in te factus sum impassibilis, de mortali immortalis,
meam exiens de ulero, id est, de umbra legis in tanquum testa prius humida et fragilis, apposila
lege gratiae. Et quia in le projectus sum, ideo tu es ad ignem indurescit. Et post passionem lintjua mea,
Deus meus, scilicet spes mea de venlre malris mex, id est, lingua raeorum, adlixsil faucihus meis, id
scilicet ex quo me inde extraxisti. Ergo ne disces- est, non cessaverunt mei a pradicatione. Tunc
seris a me. Ostende modo quod mecum sis, me re- '
enira videtur lingua faucibus inhaerere, cum fre-
suscitando a mortuis, sicut tunc cum extraxisti de quens cst in locutione. Et per illos, in pidvercm
utero matris. Etopus est utnon discedas, quoniam mortis deduxisti me, id ost, in corda gentilium
Iribulatio pro.vima esl, quoniam non est qui adjuvet, duxisli qui prius erant pulvis mortis, id est, aridi
nisi tu. Ostende quomodo sitproxima, Circumdcdc- et sine humore verbi Dei. Ille dicitur mortuus pul-
runl me vituti multi, scilicet lasciviens plebs Ju- vis qui sine humore est, et facile a vento rapitur.
daica, non ad imitandum, sed ad persequendum. Aliter : Tu autem in me sancto habitas, quod illi
Tauri pingues obscderunl me. Principes Judaeorum, non credunl qui sic dicunt : In te ^peraverunl patres
tauri propter superbiam, pingues, iri est, adipati nostri,speraccrunt ,ct libernsti cos.Eic nihil mutatur,
malitia, .iperuerunt super me os suum, dicentes, nisi quod in persona persequentium hasc dicuntur
Grucifige [Joan. xix) ; vel, mortis sententias in me usquo, Egoautem, scilicet non videor illis dignus tua

dederunt, qua2 sententiae suae fuerunt, id est, ex salvatione, quia sum ita vilis, et ita videor concul-
mcndacio, non ex veritate, sicul lco rapicns quando candus ut vermis, et non videor illis homo et ideo
cum gladiis et fustibus comprehenderunt (Matth.vi), opprohrium hominum, ut supra Loruti sunt labiis :

et rugiens vocifcrando in me. Sicut aqua clJusus sum Vah qui destruis Irmplum Dci {Matlh. xxvii). Et mo-
viliter et sine ulla jactura, ut illis videbatur. i:i D vcrunt capul, insultando. Et merilo foris moverunl
dispersa sunt omnia ossa m^a, id est, fortes mei, caput, quia removerant intus in cordibus suis Chri-
apostoli scilicet, quia sicut caro in ossibus robora- stum verum caput, et assumpserant sibi multaini-
tur, ita et corpus Christi quod ost Ecclesia in apo- micorum capita. Et ca;>tcra ut supra, usque, et in

stolis roboratur, dispersa sunt, id csl, in diversus pulvcrem mortis dcduxi.^iti mc. Et bene dedu.risti, non
partcs fugerunt. Factum est cor meum lanquam cera enimpotueruntoccidere nisi permissi. Hinc lit trans-
liquescens in medio ventris mei, id est, Scripturffi itua ad illum versum, Tu uulcm, Domine, ne clon-
sacrae, in quibus latebat voluntas mca, infirmalte guveris auxilium tuum a mc, quia morli mc tradere
sunt in medio ventris mci, id est, in corde infirmo- perniittis,noli elongare meain icsurrcctioncm usquc
rum meorum. Aruit tanquam tcsta virtus wea, id ad communem resurrectionem, sod ad dcfensioncm
est, virtus meorum aruit in illis, id cst, dcfecit, mcam conspicc : scilicet visa morte inca, cogita de
sicul humor dclicit cuiu exsiccatur testa nd ignem. resurrcclionc nica, vel, ad delcnsioncm mcam, sci-
ita virtus mcorum paulatim ccepit evanescere acce- licel dando robur, ne in tormentis devocet. Etopus
 ;

253 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 2S6

est tua defensione, jfuoniam circumdederunt me canes A. contexta dicitur, quia praecedit charilas Dei chari-
miiili, inimico blandientes, contra auctorem palutis tatem noslram, ut illud, Charissimi, ditigamus Dcum
oblatrantes : A'on hunc, sed BaiTabam {Joan. xvm). quonium Oeus prior dile.rit nos, et Deus chariias est

Foderunt manus meas et pedes meos, crucis clavis (/ Joan. iv). Tu autem, Domine, ne elongaveris auxi-
alfigentes. Dinumeraverunt omnia ossa mea, id est, lium luum a me : ad dcfcnsionem meam conspice.
sic in cruce extenderunt, ut omnia ossa mea commi- Istud non ad hanc sententiam jungitur.sed ad prio-
nuerent ad numerandum. Ipsi vero , scilicet tam rem. Hoc modo, conspice, Erue a framca, id est a
escEcati, tam crudeles. Alii enim miserti sunt. Con- morte, causam pro ellectu vel, ad damnationem ;

sideraverunl me clamantem Eli Eli (Matth. xxvu ; JudaBorum, unde illud, lingua eorwn gladius acutus
Marc. XV), el despexerunt. Aliter ; ipsi non mulati (P. T.vi); animam meam vilam meam. Et de manu ca-
non ad misericordiam moti, consideraverunt, id est nis, id estde potestate Judaici populi csco more la-
diligenter notaverunt omnia quae passus sum nuUo tr.intis, uiiicam mcam, id est. solam sine peccato, vel,

subveniente. Et inspc.verunt me, id est inferius tan- tibi unicam. vel do manu inlerni qui canino mcre

tum aspexerunt, non superius attendentes me homi- omnes avide devorat, vel erue me demorte, uthoc
nem, et non cognoscentes Deum. Diviserunt sibi modo unica mea, id est, Ecclesia unice delecla eri-
vcslimenta mea, et supcr vcstem meam miserunt sor- p pialur de potestate diaboli. Salva me ex ore leonis.
tem. Qusdam vestis luit inter vestimenta Domini diaboli vel terrenaj potestatis. Et a cornihus, id est,
quam milites sicut alia non diviserunt, interula sci- a superbia Judsorum, unicoimium, in lege singulari-
Ilcet. Ilanc, quia consulta non erat sed desuper con- ter superbientium et gentium assumptionem respu-
texta noluerunt scindere, sed sortes miserunt cui entium;vel,ideo!Ui!Cor7?zu)n,quiaunointellectulegis
contingeret ; ipsi exstiterunt. Tu
tam crudeles in me alios ventilant, vel, a satellitibus dcemonum liumili-
autein, Doinine, cui obedivi in his omnibus, ne elon- taieinmeam. Et quo fructu te pctis liberari? iVnmi/io
gaveris au.rilium luuin, quia. multumappropinquabil noinen tuum fratrihus meis. Ilucusque de passione
impugnatio eorum. Illi conspexerunt ad impugnatio- Chnsti, deinde de eius resurrectione. Augustinus di-
nem meam,tu autem conspicead defensionem meam, cilha;cquae sequuiitur non adeo esse necessaria,scd
scilicetresuscitame.Aliter: Circumdcruvtme in meis pro commodo causas suae inducit, propter hsreticos
caiies mulli, lacerantcs meos canino dente. Concilium quosdam futuros qui dicerent Ecclesiam Christi ucn
'

malignantiitin oh.';cdit me, id est meos, ut illud, sede- esse nisi in una parte terrarum, ut Donatistae qui in
runt principes et adversum mc loquelmntur{Ps. cxviii). sola Africa, id est. apud se dicebant Christum esse,

Fodci-unl manus ineas, et pedes meos, id est, doiose trahentes testimonium de Canticiscanticorum : Uhi
cogitaverunt subvertere opera mea _ cubes in meridie? {Can. i.) Narrabo noinen tuum, id
et aCfectiones
meas ut illud, Domine, recordati sumus quia seductor est, gloriam tuam, fratribus ineis, apostolis scilicet.

ille di.Tit, Po.'!t tres dies resurgain : jube ergo cuslo- Et per illos in mcdio Ecclesia laudabo te non in Ju-
liiri sepulcrum [Matth. xxvii). Similiter opera et vo- daoa tantum, sed in communi Ecclesia quae erit con-
luntatesmeorum lodcrunl, cum eos interficiendo juncla ex utroque pariete Judaici populi et gentilis;
salutem hominum quam operabantur et desidera- vel, in communi catholicae Ecclesiae, non in quadam
bant destruere voluerunt. Dinumeraverunl omnia parte, dicens Qui timetis Dominum, laudute eum,
:

ossa inea sicut diligenter meos praedicatores quaesi- non pauci, sed omnes, nolite quaerere vestram lau-
erunt ad damnandum, ut certum numerura eorum dem, sed Greatoris nostri. Ostendit per partes qui
scirent. Ipsi vero consideraverunt et inspe.rerunt me, sint timcntes Dominum universum semen Jacoh, glo-
id est, meos in spectaculum sibi fecerunt tanquam rificate eum, omnes pertinentes ad Jacob, sive
id est,
eorum ludibrium, ut iWvd, Spcctaeuium facti sumus Judaei,sive gentes dando terrena,mercando coelestia,
{I Cor. iv), ut captivi qui ducebantur ad publicum qus retro sunt obliviscentes, in anteriora vos esten-
spoctaculum. Diviserunt sihi veslimenta mea, aliqui dentes. Timeat eum omne semen Israel. Euntes in pro-
de illo populo apostolos meos qui sunt vestimenla fectu.velsemperluctantes,qui minoressunthortatur
mea, ut illud, Vivo cgo, dicit Dominus {Isa. xlix), glorificare : Israelilas, qui sunt majores timere
quia his omnibus velut vestimento vestieris. Paiiiti D scilicet illis opus esse laude et operatione qui sunt
sunt, putantes diversam fidem esse in eis ut illud, in profectu, ne deficiant istis opus esse timore, ne
Ego snm Patdi, ego aidem Cephx {ICor.i): vel, per elationem cadant. Ideo timeat timore casto,
vestimenta mea, id est, sacramenta Eccle? iae quibus quoniam non sprevit deprecationein pauperis, meara
vestior. Alii enim putaverunt in baptismounam im- scilicet qui cum dives essem factus sum pauper
mersionem debere lieri, alii duas et in aliis similiter, (// Cor. viii) ; non sprevit me deprecantem pro me,
Et super vestem meam miserunl sortem, ad similitu- neque despe.tit dcprecantem pro meis, quemadmo-
dinem militum qui vestem desuper contextam, non dum inimici fecerunt. Nec averlil faciein suam a me,
manibus consutam, non diviserunt, sed sortiti sunt scilicet paupere, qui prius averterat a divite,\dam,
quidam charitatem non valentes scindere ut alia qui non rapinam arbdralus est e.«e sc xqualem
sacramenta, qui haec non unum in plura dividit, sed Deo {Phil. ii). Et in hoc apparet quia, cum cluina-
plura in unumcolligit, sortiti sunt,id est, gratiaDei rem ad eum, exaudivit me. Clarificavi et iterum
velutsortecoutingereintellexerunt.Charitasdesuper clari/icaho {Joan. sii). Et ideo apud ie laus mea.
237 ENARRATIONES IN PSALMOS. 258
id est, meorum apud te ut non solus Judaeus A percs, scilicet pauperes et re et spiritu : illi edcnl
tibi soli placeat. In Erclesia mugna, facla ma- Dominum, quia alium cibum animM suae in hoc
gna etaucta virlutibus per resurrectionem meam, mundo desiderabunt. Et illi qui hic eum edent,satu-
quas priusparvaeratraorte mea.; ve\ in Ecclesia ma- rabunlur, quia sic eorum animam amor Dei reficiet
gna,id est, toto orbe diffusa, contra hcereticos. Vofa ut uHra nihil desiderent, quiatandem eTitomniain
tnea reddam in conspectu timenlium eum, iil est, otnnibus ([ Cor. xv). Et non soli pauperes, sed etiam
mysteriumcorporisctsanguinismeiofTeram cumhis omnes pingues terr;p,idest,omniliusmodis pingues,
qui tuo timore hoccelcbrant. Et reddendo vois. edent scilicet vel divites in terrenis, vel malitia saginati.
pauperes, idest, humiles, omnia Dominoattribuen- Etiam tales Dominum non corde.sed
manducaverunt
tes et nihil de se pr;esumentes, edenl me, id est, ore, et adoraverunt foris, non intus. Et quanquam
sacramantum corporis et sanguinis mei sument,e< tales Ibris manducent etadorent in conspectu bomi-
suturabuutur imitando me et seipsostradendo quia : num, et per hoc se stare putent in Domino, tamen
edere Dominum, hoc est,eum inomnibuavellc imi- in conspeciu ejus cadeni, scilicet intus in anima ubi
tari et illi uniri. Et in illa saturitate landaliunl Do- ipse solus videt, omnes illi qui dcsccnduntin terram :

minum, quia hKC est vera laus Dei in omnibus pro quorum cor illopanesursumnon erigiturdesiderio,
posse Christum imitari. llli laudabunt qui prius sed adterrenadescenduntper illicitam cupiditatem.
"
requirunt eum per fideTi et spemvel,rc(/z«>ttra?«iTO, Qui enim corpus et sanguinem Domini sumit indigne,
iill emm requirunt(\a\ quEsiti a Domino etradempti judirium sibi manducat et bibit. Probet aulem se-
eumtotodesideriopetunt.omniaaliapostponentesut ipsum liomo Cor. xi). Pingues terrx manducabunt
illiadhiereant.Etmerito laudabuntcima. corda eorum, etnon saturabuntur imoperillammanducationem
;

\dest,des\der\acoi-dis eorum,viventins;eculumSdecuU cadent, id est damnabuntur, quia magis tcrrena

Et non solum pauperes de Judaico populo, sed etiam quam Deum desiderabant. Et anima mea, id est,
gentiies reminiscenlur Domini,quiprius obliti erant. ani)aa meorum, ;7/iscilieetadhaerendo,non terrenis,
EtcorivertenturadDominu7nqu\ pr\usayeTs\era.nidain- vivct. Hxcestenim vita xlerna ut cognoscanl te verum
tes honorem creaturis quem deberent Creatori ; uni- Dcum{Joan.xvn). Illi possunt
animaChristi qui
dici
versifinesterrse, ldest,detota terra. Et conversi adora- omnia reliquerunt et secuti sunt ejus voluntatem,ut
bunt in conspectu ejus,id est,incordepuroubiip?eso- aposloli et alii perfecti viri. Et semen meum, id est,
lus conspicit, vel in conspectuejus noninconspectu iniitatores mei, servict ipsi, scilicet imperfecte, ut a
hominum, nnivei-s»' familise gcntium, idost, deuni- servitute tandem veniat in libertatem.Aliter : .hiima
versisfamiliis gentium.Hociterumcontrahsereticos. mortua
'tnea, id est, perfectorum meorum illi vivet
Potest et hoc totum de gentibus dici, 'utillud prius saeculo, vivet soli Deo illi soli serviet. Et semen ;

dictum estdeJudKis,idest, apostolisetaliiscreden- C meum, id est, imitatores meorum, qui tamen mihi
tibus. Volu »ien,idest,eamdemvotaqucEegopersolvi. deputantur, serviet ipsi non hominibus. Et hoc non
scilicet vota omnium pretium redemptionisecrum, in brevi, annunliabilur enim Domino generalio ven-
quod ego persolvi morte mea, eadem reddam, non /iirn.Tangit quod in Veteri Testamento prasligqra-
ego ipse in me, sed in conspecfu timentium eum, id tum est, quando dictura est: Si cujus frater sine
est, in intcllectu eorum qui cognoscunt miserioor- h«rede mortuus fuerit, superstes frater ducatejus
diam Dei per me exhibitam, et eum tinr.enttimore viduam et suscitat semen fratri suo (Deut.iiw). Ita
caslo. Et non solum lldeles Judaii qui prius divites Ghristo Ecclcsise sponsomortuo secundum carnem,
erantin cognitione rnandatorum Dei,sedetiam pau- et post, ab ooulis fratrum sublato, quasi sine has-
peres, id est, gentiles inopcs mente, quantum ad rede, quia adeo pauci erantsui, ut quasinulli vide-
cognilionem Uei, edcnt et saluraljuntur, et sic lau- rciitur; fratres defuncti, id cst apostoli, eam as-
dabuntDominum qui requirunt eum. Isti sunt illi sumpserunt et verbo fidei multos filios genuerunt,
paw;)e/'6'.< qui comedciil, scilicet requirentes eum: non sibi, sed Domino. Unde d\c\\.XiT .\ununUabitur, :

hoc modo requirenl. IWminiscenlur et convertenlur id est, ascribitur Domino, non prwdicatoribus Novi
ad Domtnum. Etnon so'umde universisfinibus ter- Testamenti, generalio ventura. Ego plantaoi, Apollo
rae, sed etiam adorabunt in compeclu ejus, idest, di- rigavil, Dcus aulcni incrcmentum dedit (I Cor. iii).
D
gnaejus acceptionc, universx familias gentium, id Et hoc modo, quia annuntiabunt cmU, id est, praedi-
est, majores et minores. Et merito, quoniam Do- catores alti virtutibus et niiraculis juslitiam epts,
mini est regnum., id est, quia jam facti sunt regnum non suam populo qui nasceluor per gratiam.Quisest
DoTiini in victoria crucis qui prius erant regnum \\[c'l qucm fccit Dominus ^'eterem populum fecit
inimici. Et ipsc, scilicet qui Uominus est, non ty- .•Vdam sui conformationc, scilicet servus : novum
rannus, dominabitur genlium, misericordi dominio, vero populum fecit Dominus.quiagratisjustificavit
quiprius fuerant sub crudeli tyranno. Manducave- sine pru;ccdentibus moritis. Peccatores enim noa
nmt adoravcruntomncs pingues lerra'.Uoc potest
et ipsos fccimus, justos uutem sola Dei misericordia.
sic lcgi ut rofcratur ad hoc quod di.xit, univcrsx ja- Aliler; Quoniam trilmlalio pro.tima csl, \d cst, quia
milix genlium, ot Te\ciauniversx, quia paupereset noninrcbus oxtrancis, sed in mcipso res agitur, et
(livitcs. Dopauperibus dictum est, nunc subjungit idco adjuva in passione ne deficiam. Quontam mn
de divitibus. Alitcr: Diotum cst quia edcnt pau- csl qui adjuueiy iniraici circumdederunt, amici fug«-
259 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PABS I. — EXEGETICA. 260
Obsederunt me consilis et accusalionibus. Et
riiiit.
A. cuitorura labore cooperante, procreantur. Itaetnos
non soium hoc, sed etiani aperuerunt super me os pr;edicatorum cultura in fidegenerati conspersione
suura. Ostendit quomodo : Sicut leo rapiens el ru- baptismatis, postea vero bonis operibus dediti, et
giens: Crucifige. crucilige {Joan xix).5»CHt aquaefju- afnictionum exercitio attriti, multi unum corpus
sus sum, id est, tani viliteroecisus.ut aquaeffundi- cfficimur. Unde .\postolu3 : Ita multi unum corpus
tur. Et nunc dispersa sunt omnia ossa mea, id est, sumus in Chriito [Rom. xii). Aqua vero, quae
discipuli, qui debebant esse robusti in flde.fugerunt. dcduens est, hoc ad sacramentum conficiendum
juxta illud prophetae Perculiam pastorem el disper-
: adfiguram nostri vino admiscetur:ita etnos ad mo-
genlur oves gregis {Zacli. xin ; Matth. xxxi), Dicit, dum aquae fluentis, in mortes defluentes, passionis
quare fugerunl. Factum est. etc, id est, doctrina Dominicffi mysterio efricienle,Christo copulamurgra
mea annihilata est in illis, qui cum debuissent esse ti^E adoptione. Cum vero corpus hoc afidelibus acci-
firmi, venter. id est debiles, facti sunt Et non pitur signum estcorpnra nostra adhuc mortalia per
mirum, quia i'i>/u.s mea, id est potentia mea aruit Christi passionem esse reparanda. Per sanguinis au-
tanquam lesta id est fragilis eis visa esl. VX ideo tem :icceptionem,animarum intelligimus reparatio-
desperaverunt, quia lingua mea. adluvsit faucihus nem: rircasanguinem potius anima commoratur.Et
,
quia nihil contradijtit. Et ideo quia dedu.visti „ quamvishocsacramentLimapluribusaccipiatur,non
;.„t>.
me .,_*.-» ^J„.,* „..,„., ^
in pulverem morlis, id est, putavorunt me ita
I...... /..t..:j,i.._^: t
*
tamen (utvidetur;inpai-teest divisum;.„,,ii„i
,j:.,: ;_
sed totum in
deduci inmortem, ut fierem pulvis sicut alii, Lingua singulisestctindivisum, Andreaapostolo sictestan-
mea, id est meorum, atUtxsit faucibus meis, id est, te:Agnus tanquamsacrificatusest,integerperseverat
adhxrehunt Scriptura; quae est os raeum. Et sic per et vivus. Suscipitur autempropter sustentatiomem
eos deduces me ad cogmtioneiu eorum qui crant et imitationem in praesenti, propter remuneratio-
pulvis mortis, id est, ariJi ; carentes rore Spiritus nem tandem fuluram. Unde etiara viaticum dicitur.
sancti. ,\pud tc laus mea in Ecclesia magna : ubi tu Et pauperes Christi hoc modo intelligentes edent
laudaberislaudaboretego.figoenim ef Pater untim scilicet illud sacrilicium et saturabuuntur,id cst imi-
.'umus [Joan. x), Hoc ideo dicit, ne aliquis propter tabuntur, si oportuerit. Et hoc raodo laudabuntqui
praedictam ejus humilitatem eum Patri cocequalem requierunt eum, non aliud, per illud sacrificium :

esse dubitaret. Hoc modo lauda vota mea, id est ; eltandem vivent corda eorum, anim», quia id est
meipsum, 7-eddam scilicet sicut cum Patre ante in corde magis principatur anima. Et non solum
Sfficula prxordinavi ; et hoc faciam in conspectu pauperes,sed etiamillud sacrificium manducabuntet
timentium eum, id est, ita ut timentes eum intelii- adorabunt(quoetsaturabuntur) divites terr«.Si soli
gant quid sint illa vota, et propter quod sit vota, pauperes adfiraturi et salvandi essent, non utique
non propter diversitatem, sed propter locaetperso- C Paulus ad instruendum eos discipulum suum sic
nas. Quid sint inlelligent, scilicet Dominicum cor- admoneret: Prxcipe divitibus hujus sxculi non su-
pus esse, non solum commemorationem, ut quidam pcrbe sapere (I Tim. vi).
haeretici voluerunt, cum tamcn Dominus aperte PSALMUS XXtl.
dixisset : lloc est corpus meum, quodpro vobis tra- PS.\LMUS DAVID.
detur {ilatth. x.vvi}. Et: Hic esl sanguis meus qui II Dominus regit me,
mihi deerit in loco
et nihil :

pro vobisfundetur(3/(irc. xiv) ; et sic senteotiae quae >< pascu» ibi me Super aquam refe-
collocavit.
sequitur.' meam commemorationem
Hoc facile in « ctionis cducavit me.animam meam convertit. De-
{Luc. xxiil, nuUa dubitatio relinquitur. («) Panis ti duxit me super semitas justitia; propter nomen
autera etvinum a Christiana veritate dicuntur,non « suum.Nam etsi ambulavero in medio umbrae mor-
quod naturam panis et vini postconsecrationem in « tis, non timebo mala, quoniam tu mecum es.
se retineant,nisi quantum ad speciem etsaporemet n Virga tua baculus tuu». ipsa me consolata
et
odorem. lUi naraque qui carnom in utero Virginis « sunt. Parasti in conspectu meo mensam adver-
assumptam Verbo suo personaliter et ineffabiliter II sus eos qui tribulant me. Impinguasti in oleo
unire potuit, qui etiam mortalia corpora postra caput meum. et calix meus inebrians quam praa-
imperii sui potentia facietimraortalia, panis etvini n « clarus est. Et misericordia tua subsequetur me
~
materiamin suicorporisetsonguinianaturam trans- II omnibus diebus vitae meae. Et ut inhabitem in
ferre possibile est. Signa etiam sacramenta haec;, « domo Domini in longitudinem dierum. »
mystica ralione vocantur, non Chrisli, sed nostri. E.WiRHATIO.
Magna enim in eis signa et mysteria continentur. Psatimis David. In hoc psalmo vox est Ecclesis
Nam materia illa, panis scilicet ex qua corpusDomi- recogitaolis miseriam suam quam inciditex culpa
ni cum sacerdotali benedictione et Deo cooperante
primi parentis, nunc autem cognocentis salvatio-
conficitur, exgranisplurimis mola attritis, consper- nem suam factam perChristum in assumplione illa
sione aquae conjungitur.Vinum quod in sanguinem matutina. Agit itaque grates I)eo enumerando be-
Iransfertur ex acinis iiiultis torcularis aut alicujus neficia ejus, et hortatur alios ad amorem Dei.Dicit
ponderis impressione conficitur.Grana vero etacina itaque :

(a) Contra haereticos, pnecipue Sacramentarios,

261 ENARRATIONES IN PSALMOS. 262
Dominus regit mc. Keruin Dominus, ']ure ^ Xon timebo mala^non timeijo incidere vitia,
\\cei.

servio. Adam prevarioalor rae distorsit,el a pascua mala possunt dici criminalia. De quibns di-
quffi

vits,id est a mandatis Dei,me infeliciter revocavit. ctum est, Non rccjnet peccalum in vestro mortali
Dominus Christus verus pastor, qui animam suam corpore [Hom. vi). Est pecr.atum ad mortem, pro
ded\i pro ovibus suis (Joan.\).mo6o regit mc, id hocnon dico ut quis oret (l Joan. v), scilicet tantum
est,doctrina vitae dirigit. In Hebraso habetur, pa- Vel 171 medio iimbrx,\d est in communi iliius igno-
scit: quod idem valet,quia pastus anim;e doctrina ranti.-c quaj est mortis,id est, quam habeo ex mor-
Dei est. Et quia talis pastor me pascit, nihil milii talitate ct passibilitntc. Non timebo mala, ut grex
deerit,quod ad salutem et veram reiectionem perti- illcnon timet aliqua mala.scilicet vel incursus lu-
neat.Ipse enim in Scripturis sacris mentem meam porum,veI raptus lurum, vel aliquid hujusmodi,
dirigit. Ideo nihil deerit, quia ut bonns pastor in qui bonumbabet pastorem. Ideo ?!Ort timebo mala;
locopascuxM ost,in intellectu sacroe Scriptury, in quia virga tua et haculus tuus, ipsa me consolata
quo est magna animae refectio, vel in spe futura; sunt : ut dison:tus pastor habes virgam,qua erran-
heaiiiud\nis,ibi me collnravit ibi,}d est, in tanta
: agnos leniter corrigas habes baculum,
tes oves et ;

certitudine,et in tanta abundantia omnimode me quo majoraanimaliaet fortiora ab erratu coerceas ;

locavit.qua» prius fluctuabam quaerendo pascua.id „ virga r«(i,id est,mitis disciplina, qua me errantem
est beatitudinem nunchac.nunc illac ;nunc in opi- corripis,scilicel infirmitas vel aliqua hujusniodiad-
bus,nunc in honoribu.s ct aliis hujusmodi. I']t ut versitas Et baculus tuus,id est. gravis tiibulatio, :

bonus pastor postquam collocavit me per lldem ct ipsame consolala snnt. Quasi dicat Non soluni :

intellectumin locopascua;,nonibi deseruit,s,ed eilu- quod parcis, in eo ronsolaris me sed et in eo ;

cavitme,id est enutrivit, super aquam rejectionis, quod flagellas quia queni Pater diligil corripit :

\d est doctrinam Novi Testamenti, qu» dicit : [Hebr. xii). Aliter : Virga tua, id est flagellalio

Venite ad meomncs qui laboraiis et onerati estis, et tua, parva vel magna : et bacuius tuus, id est su-
ego refieiam vos (Matth. xi). Aliter Ecclesia posita stentatio tua : Fidclis Deus qui non patietur vos ten-
in loco pascua;, id est in spe futurs beatitudinis,os- tari supra id quod potestis (I Cor. x), ipsa me conso-
tendit quomodoilluc pervenerit, per gratiam scilicet latasunt. Nam
aliam consolationem qussivi hcc :

Super aquas rejectionis educavit me, id est, posuit^ modosunt consolata quia si foris amaritudo tri-
:

mihi fundamentum aquam baptismi. id est, fidem ^ bulationis, tu tamen parasti mensum, \d est refe-
quae in baptismo accipitur quasi fundamentum : ctionem in conspeclu meo, id est, in oculis animae
quia sine fxdc impossibile est placere Deo He br. xi). meaejuxta illud :Quando cnim infirmor ,tunc fortior
Et superillam aquam educavit me. Hoc modo ani- swn etpotens (II Cor. xii).Etin Canticis canticorum
mam meam twuwVrf, prius aversam a Cve&iore ^' Nigra sum et formosa (Canl. \), Adversus eos qui
ad creaturas,ab immutabili ad mutabilia. Et post- tribulant «ic.id est.hoc fecisti contra quam illi pu-
quam convertit animam meam perfidem, dedu.vitine tent : illis enim disciplinatua in pra:scnti non gau-
super semitas iustiti,T,id e^i ieeii me \ve de virlute diuin videtur.scd mccror (Weftr. xii). Aliter : Non
in virtutem. Tractum a pastoribus, qui gregem solum disciplina tua me consolata est, sed etiam
suum dcducunt de loco ad locum, id cst, de una parasli in compcctu meo mensam, id est, doctrinam
pascua ad aliam. Et hoc fecit propler nomen suum legis tuai,qua nonjam utparvulus lacte nutriar,scd
glorificanduin in me,non merito meo. Notandum invirum perfectum eruditus,spiritunli denterumi-
quod Saper scmitas justitix; quasi
dicit, dicat nans ejus scntentias, possim resistere perversis.
Non solum'docuit |me custodire mandata facilia, Hfficest illamensa quae postlaborem me reficit. Et
qua; via possunt dici, quia a multis propter fa- hoc modo impinguasti caput meum. id est mentem
cilitatem frequentantur; sed etiam arcta, qua; se- meam,i'n oleo,\d est spirituali la;tilia,et eadem doc-
mitffi dici possunt quia a paucis insistuntur pro- trinatua,qu;EestoleuniHiontismea:ideoquiaeamex
pter cliflicultatem. In hoc apparet quod super se- hilarat promissio ncprn3miipostlaborcir..Cn/<a'm(;«s
mitas justitia; deduxit:quia impedimenta
etsi inter tHe6?7'n?!s,spirituali gaudio ita mentem meam rc-
hujus Sc-eculi verser.ducatu illius securus incedam, D plens,ut non senliam mala exteriora. Hoc modo
nontimens labiin aliquod crimen qnod mc separet facta calixinebrians,(/!/aw fjwc/nn/s cst mihi, ctsi
ab eo. Et hoc est quod dicit. Nam elsi ambulavero non aliis ita vidoatur.Aliter:Imitalio [lassionis tua;,
in medio umbrx mortis, id est, licet vivam inter rnihi facta rnli.v iiiebrians,id est dulcis potus ;et l'a-

illo? qui in hac vita obumbrant alios divitiis, vel ciens oblivisci omnia lormenta, quayn,\d est valde,
potentia.vel honoribus, non ad salutem, sed ad prxclarus cs;;etsi aliis vidoatur obscuritas et igno-
perditionem. Nonlimeboex eorum superominentia minia mihi videtur magna claritudo. Mihi autcm
tnala, scilicet ut ab eis devocer et hoc non ex
: absitgloriari,nisi in cruce Domini mei Jesu Christi,
me, sed quoniam tu mecum es,ia.m providus pastor, pcr quem mihi mundus crucilixusest cst,et ego muu lo

tam bene vigilans supragregem suum.^Vel medio

in {Gal. vi). Quasi dicat : Non solum doctrina fua inc
umbraj mor^tis, id est, in communi conversatione consolatur.sed etiam imilatio passionis tu.T. El
hujus vita;,qua! non est vera mors, sed umbra, id m sericordm tua subscqiwtur me. Quasi dioat : Pra:-
est iraago ultimarum tenebrarum, exteriorum sci- cessit misericordia tua vooando per fidem : secutn
963 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 264
est incustodiendi3inandatis,et subsequeturmeo)»- A per vos inlroeatChrisluscorda fidelium.f/ inlroihit
nibii^ diebus vitx mex,et tandiu subsequetnr.usque non rex ignominiae.Reges terreni sunt
Re.r glorix,
dum inhabitem in domo Dommi,\A usque dum est, reges ignominia; ex ignominia enim, id est, ex
:

a tabernaculoistoin quod ad tempusmilito,veniam virtutum defectu,homo hominem sibi regem fecit,

ad Jerusalem,id est ad visionem pacis.in qua habi- qui coercerct ab illicilis. Non enim ed justis lex
tat Dominus.et ibi manebo in longitudimm dierum, posila, scd injuslis (1 Tim. i). Si enim manerent
id est, in claritate nunquam deficienti. homines quales creali sunt a Deo in primis parenti-
PS.ALMUS X.XIII. bus,non essetalius alio inferior. Christus est Rex
PSALMUS DAVID IX PRIMA SABBATI. gloris, quia regendo gloriosos facit, cui servire
« Domini estterra,et plenitudo ejus orbisterra- ;
regnare est.Responsio principum Rex ; Quis est isle

« runi et universi qui habitant in eo. Quia ipse glorix ? non dicantur, in evidentia
Etsi hcec verba
« super niaria funddvit eum;et super flumina pra;- tamen rerum apparet Propheta Dominus fortis in :

« paravit eum.Quis ascendet in montem Domini "? passione ; elpotens in resurgendo : \e\,fortis, quia
«autquis eju3?Innocens ma-
stabit in loco sancto supeiavit mortem : potens,&cilicet potens in praslio

« nibus et mundo corde, qui non accepit in vano contra diabolum, eum vincens et spolia ejus dis-
« animam suam.nec juravit indolo proximo sun. g tribuens jvel /"or/ti- in carne, potetis Deitate; vel
« Hic accipiet benedictionem a Domino.et miscri fortix, quia vicit fortem,idest diabolum; poiens ,(\m&
« cordiam a Deo salutari suo. HcBC est generatio- spoliavit infernum. Dominus potens in prxUo Tepetitio
« qucerantium eum, queerentium facienn Dei Jacob. hKC,aggratulatio Deinde con vertit se ad priccipes
est.

« Attollite portas,principes, ve?tra>;, et elevamini, tenebrarum, qui illas auferendas porlas in homi-
« port» ;ieternales,et inlroibit Rex gloria;. Quis est nibuserexerant et diciV.O principes,id estdaemones,
« iste Rex gioriae '?
Dominus fortiset potens.Domi- qui usque modo principatura habuistia in homini-
M nus potens in praelio. Attollite portas, principes, bus. altollitc vestras portas, soilicet vitia perquae in-

« veslras.et elevamini, ports ffiternales, et introi- grediraini ad homines, Et,o xlernales porlx,id est
« bit Rex glorise. Quis est iste Rex gloriae ? Domi- virtutes,^/<;i'am!ret in cordibus hominum.qua; prius
« nus virtutum ipse est Rex gloriiB. » dejectaB,fuistis. Cum, enim servi essetis peecati, li-

EN.mH.WO. beri fuistis justilix (/}o;«. vi),Responsio dasmonum:

Psalmus David prima Sahbati. Sabbatum voca-
in Quis esl, istc Rcx glorix. Resp. Dominus viriulum,
tur tota hebdoraada apud llebrseos, nominat.i ab Dominus angelorum, ipsc est Re.v gloria',noxi alius.
ultimo die. Prima Sabhati est dies rosurrectionis, Potestet siclegi, ut inprimis flat allocutio ad bonos
ante cujus
j orlum Dominus resurre.^it.Totum ...uu _ angeIos,hoc
»„...... illud -o modo.O principes,scilicei
I r--> - cives supcrni
j 1 •

lempus Domini.quod fuit ante resurrectionem a
lapsu Ada^, noxdixi potest propter tenebras pecca-
torum,quibushumanumgenusinvolvebatur,etcseci-
tateminentis.Totum autem tempus hoc dc resurre-
ctioneDominicausquead finera sfficulipotestvocari:
prima Sabbali, id est prima dies hebdomadas, in
qua Christus verus sol, .assumpta immortalitate,
mundolucem deditnunquam deflcientem. Estergo
qui interconcives vestros homines principatum te
netis, atlollilein hominibus/inrfa.'; i'fs(ras, idest,ad-
juvate,ut virtutes vestraequas nnnquam deseruistis
erigantur in hominibus,quae usque modo dejectae
jacuerunt. Et, o xternales portse, id est angelioae
virtutes^quaj semper in eis fuistiset semper eritis,
elevamini in hominibus Et iittroibit He.v (jlorix,ut
supra. Responsio angelorum Quis esi islc Rex :

psalmusisteDavidprophetKinconsiderationeillius, glor ixlnosVa.iremei Filium semper simul vidimus

diei,qua Christus victor a mortuis resurrexit.devi- iste Rex glorice quis est ? lloc possunt dicere illi spi-
cto mortis principe,'et ejus regno spoliato hortan- ritus qui semper cum Deo fuerunt, et nunquam
:

tisomnes scilicet hiijus mundi principes, et prae- missi suntadcognoscendam humanitatem Christi :

cipue Judsos rebelles et incredulos, ut Ghristo Dominus fotiis ct potens, ut supra. Deinde fit con-
victoricongaudeant.et triumphantem cum gaudio versio sermonis ad malosangelos, ut supra./l;/i)///fe
suscipiant.ad^imilitudinemprincipumhujussfficuli portas, principes, veslras. Hoc non mutatur. Quasi
qui triumphatoressuos redeuntescum magno gau- D dicat: Ego hortor vos,o principes, ut victori Christo
dio suscipiunt,et ampliant portas suas, ut ingre- Regi glorii-econgaudeatis.et illi aperiatis.Et merito,
dientibuset ingredientibuscum pompa nihil obstet. quia Domini cst tcrra, quffi prius erat inimici terra
Dixit ergo : id est.omnes illi qui initiati ecolesiasticis sacramen-
Priticipcs hujus sfficuii, atlollite vestras portas, id tis,hoc modo culti, terra dici possunt. El pleni-
est,auferteavobis cupiditatem vestram et timorem tudo ejus, scilicet est Domini,id est, perfecti illius
per quas est introitus ad mortem hae sunt princi- : terrie,scilicet Ecclesiae,illi scilicet qui sunt pleni
pales portaj adomne peccatum quod ducitad inor- fide et bonis operibus.Et haco terra non in quadam
tem.Omneshortatur,S8d prwcipue principos:quiahi partemundi,ut quidam volunt,est ejus, sed orbis
maxime per has ad infernuin descendunt. Et, o terrarum.Et ne quis acciperet dictum esse de ho-
xternalcsporta:,an]orproximi etlimorDeicastus,sci- minibus bonis scilicet,et malis in eo quod dixit,
licete/eraHuw^quffijaouistis usquemodoprostrats a orbis teirarum, id esl,in toto orbe lerrarum, de-
casu primi parentis;nunc apparete in hominibus, ut terminat qnos dicat esse in victoria illa acquisitoa
2Go KNARKATIONES IN PSALMOS. 266

Hoc inodo quod orbis terrarum sit Domini,

: t>ixi A lius dclicti, nec anLmo suo. Et propterea etiam«ec
hubitanl in eo, non qui in!:a-
s,cilicet unii'ersi iiui juravit p/vximo suo in dolo, id est ad deceptionem.
bitantur qui mundum sibi sabjugaverunt, non ipsi Sffipe cnim qui vanahujus sasculi grata animo suo
mundo subjecti sunt. Potest et sic legi, ut orbis faciunt, utea obtineant, in perjurium cadunt. Hic
terrarum sitexpositivumillius quod d.\x\l,Tpleniiudo scilicet, non a.\\us, accipiet henedictioncm a Domino,

ejus. Quasi dicat IIoc est plcuitufio terra; illius qu<e

: idest, talisvirerit torraillacui benedicet Dominus,
facta cst Domini, orhis terrarur.i, id est, perfecti ju.xtaillud Apostoli Tcrra autem accipiens imhrem.
:

illi qui possunt dici orbis, id est, extremitas tcrra- et proferans hcrham opporlunam illis a (juibus colitur,

rura, quia contraxerunt se omnino a vitiis et con- in bcnedictione erit {Hebr. vi), id est,in incremento
cupiscentiis hujus saeculi, quorum conversatio in virlutum.£f ideo talis vir erit in incremento virtu-
cffilis est. Et universi qui habitant in coelis, id est, tum. qwni iiccipiet miscricordiam a Deo, qui dtxt et
omnesilli qui per imitalionem in illis perfectis fir- vclle el perficerc pro bona voluntaic [Phil. \\). Salu-

miter manent. .\c si dicai ; Perfecti viri et eorum lari suo, id est, a quo solo salvari desid'irat. llxc
imitatores sunt plenitudo, et haec plenitudo est est generatio. Quasi dicat : Ista sola quae tam inno-
Domini. Et merito orbis terrarum est Domini : centervivit, et non alia, est generatio quxrentium
quia ipse supcr maria fundavit ettm, id est, in his -d Dominum per fidem et bonam operationem in hac
qu.T! prius mare fuerunt, id est, omnino soculares vita.Et post quifrentium facicm, id est praisentiam,
et procellosi, variis animi motibus semper agi- DeiJacoh, id est, illorum uui suntimitatores Jacob,
tati, fundavit liunc orbem faciendo de infideli- temporalia spornentes, et ajterna desiderantes qui ;

bns fideles, de persecutoribus discipulos, quem- non aliud proemium suse innocentiae qusrunt, nisi
admodum de Saulo Paulum, ut per maria accipia- vultum Dei. Vel, lisec est generatio quxrenlium Domi-
mus majores principes, scilicet rcgcs et tetrarchas. num, id est, hoc modo ut dixi. generantur illi qui
Et supcr fluminaprxparavit eum, id est, de illis qui qurorunt Dominum.
prinoipium hu.jus saeculi erant suos fecit
satellites
convertendo. Aliter Ipse super maria funda.vit eum,
:
PSALMUS XXIV.
id est, super fluctuatione hujus raundi, quibus in- PS.\LMUS DAVID.
volvebatur ab initio.slabilivitEcclesiamsuam in fide « Ad te,Domine.levavianimammeam.Dousmeus,
utjarn conculcetur hic mundus et contemnatur ab « in le confldo, non erubescam. Neque irrideant rae
ea. Fidesenim Christi quasi mons est, super quem n inimici mei etenim universi qui sustinent te, non
:

fundata est ut procells hujus siEculi non possint « confundentur.Confundanturomnesiniquaagentes

eam movere, qua-si inflrmo et altiori loco fundatam. (( supervacue. Vias tuas, Domine, demonstramihi,
Et super ftumina prxparavit eum, id est, super po- ^ (( semitastuasdoceme. IJirigeme in veritate tua
et
tentes vel cupidos hujus sajculi, ut ait Salomon ; (( me, quia tu es Deus salvator raeus et te
et doce
Omnia fturnina inlranl mare el mare non redundat (( sustinui tota die.Reminiscere miserationum tua-
[Eccle. \) ; ita et potentes hujus sfecdli quanquam « rum, Domine, et misericordiarum tuarum quae a
multa acquirant, nunquam tamen satiantur. Sn- « saeculo sunt. Delicta juventutis mes et ignorantias
per haec flumina est pra3parata Kcclesia, ut illos « meas ne raemineris. Secundum misericordiam
pra;dicet et convcrtat. Et quia diclum cst : Domini « tuam meraenlo mei tu, propler Ijonitatcra tuam,
est lerra, ne quis sibi frustra applaudat, putans « Domine. Dulcis et rectus Dominus, propter hoc
se esse ejus terram, cum non sit, describit qui « legem dabitdelinquentibusin via. Dirigetmansue-
sunt ejus terra, praemittens interrogationcm. Qua- (( tos in judicio, dooebit mites vias suas. Universaj
sidicat Ego dixi terrara Domini fundatam esse
: Domini miscricordi-i et veritas, requirentibus(( vi;B
supermariact elovatam. (^wjs ascendct iumontem testamcntum ojus ct tcstiraonia cjus. Proptcr no- ((

Domini, vel ad Christum qui est niona pr;eparatu3 men tuum, Domine, propitiaberis peccato meo (( :

in vertice raontium? quis uscendct gradibus virlu- multura estenim.Quis est homo qui timet Domi- ((

tum, ut sit terra ejus ? Vel in montem, id est, in Ec- num ? legem statuit ei in via quam elegit. Anima ((

clesiam elevatam a terrcnis ad ccclcstia fideel spe. D « cjus in bonis dcmorabitur, et semen ejus hajredi-
Kgo dixi, ryitM uscendct'! aul potius dico, quis stabit tabit tcrram.Firmamcntum est Dominus timenti- ((

in loro sanclo cjus id est, quis perseverabit '!

quia « bus eum,etteslamenlum ejus utmanifestclurillis.
;

multi ascendunt, et non perseverant ad fidem enim Oculi mei seraper ad Dominum,quoniainipseevel-
;
((

acccdunt, quae est locus sanctus, sanctiflcans rectc lctde laqueo pedes meos. Respice in me et mise- ((

credentes,qui non stant in ea otiosc vivenles fides « rCTemei, quiaunirus clpauper sura ego. Tribula-
;

enim sine opcribusmorluucst {kic. w). Is ascendit, liones cordis mei multiplicata! sunt, dc necessita- ((

hic stabit Innoccns manihus, id est opcribus, qui

: « libus mcis erue mc. Vido humilitatcm meani ct

nec sibi nocet mala operando, nec alteri. Et mundo « laborem nicum, ct dimitte universa dolicta mea.

corde, id esl, ab omni malacogitatione.Ostcndit qui > Rcspice inimicos meos,quoniammultiplicatisunt:

sit mundo corde Qui non ucccpit, id est, non aece-

: « ct odio iniquo oderunt rae.Cuslodi animam meam,

ptam ct gratani fecit in vano, id est in transiloriis, et crue mc, non crubescam, quoniam speravi in <(

unimam suum, scilicet qui sibi non fecit gratiam ul- « te. Innocentea et rccti adhoeserunt mihi. quia »U3-

Patuol. CXXXl.
 :

267 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 268

« tinui te. Libera, Deus, Israel.cx omnibus tribula- A. saivalor meus, id est, potens me salvare. FA ideo
<< tionibus suis. > te, id est, tua mandata vel te remuneratorem

EyAHItATIO. sustinui,\di est, cum patientia expectavi, tota dis, id

est assidue : Domine,
vel in prosperis et in adversis.
Psalmus David. In hoo psalmo vox est illorum
dirige me hoa fac recordando misericordiae et
: el
qui suam miseriam attendunt, et suam fragilitatem
obliviscendo delictorum. Reminiscere miseralionum
adeo magnam, ut etiam quivis vermiculus possit eis
tuarum, Domine, et misericordiarum tuarum quse a
nocere. Vel dum de se nimium homo prccsumpsit,
inobedientiam non
sxcuio sunt. Ab initiomundi misericors fuisti, qui
ct quod amisit per superbiam et
nec hominem peccantcm sine spe venife, in corru-
posse recuperare nisi per humilitatem et obedien-
ptioncm cadere et a te rccedere permisisti. Miseri-
tiam, imitando Christum. Potest legi in persona
corditerhominemforisformasli,misericorditerintus
Christi primus et secundus versus hoc modo :

Adte, Domine^P&ler, lcvain animam meam, toto

reformasti : qui me perdilum revocasti, revocatum
misericorditer conserva. Aliud est miseratio, aliud
desiderio*ad te eam dircxi, non ad terrena dejeci.
misericordia. Miseratio est misericordioe exhibitio,
Deus meus, non erubescam non surgendo, qui dixi
misericordia vero compassio. Delicta juvenlis mese,
Solvitetemplum hoc,'etpost triduum rexdificabo illud
et iijnorantiaimeasnemcmineris.DeUctajuventutis, id
[Joan.u), quia in le confido, non in rae, non in alio. ,

'

est graviapeccata;quiajuvenestemerarii sunt,ette-

Nequeirrideantme inimicimei Judai, utdicant: Hic
meritate gravius fit comTcnssuva.Etignoranliasmeas,
homo ccepit sedificare, et non potuit consummare (Luc.
id est, leviora peccata.quia quod ignorantercommit-
xiv). Et revera non erubescam te sustinens, tua
timus, minus peccamus; vel, delicla, id est origina-
mandata custodiens. Etenim universi qui siistinent te,
lia, qu:E in ipso primordio contraxi a parentibus ; et
non confundenlur. Hucusque in persona capitis. Le-
ignorantias.id est, actualia, quse ignoranter commisi
gitur autem totus in persona cujusque fidclis, sic
postquam juvenis factussum,id est.innovatus a vetu-
agentis cum Domino Dco suo :

state primi parentis. Et ignorantias meas haec sunt

Adte, Domine, scilicct habendum, /ciyu'! animnrn
:

illa delictajuventutis,quia aliquisperfideminnova-

meam, toto desiderio a terrenis eam levavi ad te,
tiispromisit,fideliterimplerestudet:cavetdefuturis,
non contra te, ut infelis Adam. Et merito, quia lu
miindatus de pr«teritis, nisi si qua levia ex igno-
es Deus »neu5, nonego, non aliud. Et quia tu es Deus
rantia committit, a quibus vix est ullus ita perfeotus
meus, Domine, in te confido, ornnem fiduciam meam
qui sibi cavere queat. Hsbc de'.icta ne memineris, id
in te conjicio. ilalediclus homo quiconfidit in homine
est, ne serves landcm ad poenam, sed misericor-
Et quia in te confulo, non in mo, ut in-
{Jer. xvii).
diter hio eadelendo obliviscaris. Et ut ea non ser-
felix Adam.qui rapinam arbitratusesl esse sc eequa-
ves ad judicium, metnenio ego mei mei tu quia
lem l)eo,nonerubescam, ut usque modo feci, factus
:

sum oblitus, cum Secundum

a mandatistuis recessi.
ex prsesumptione mea adeo infirmus, ut vilissimus
miserico7-diam tuam, qua.m non merm, non secun-
vermiculus me affligere valeat redde mihi humi-:

dum iram quam merui. Et hoc non merito meo, sed

liato et conUdenti in te illam valitudinein,quam per-
me inimici mei, proplcrljonila;cmtuiim,Domine.Sednemohsi:csiU(i\ens
didiper superbiam. iVdyue irridcant
sibi applaudat in peccatis, securus de venia propter
quia in te confido; carnalcs et spirituales inimici,
bonitatem tuam quia dulcis est Dorninus
in mise-
qui in te non confidunt,non irrideant me superatum
:

ricordia,vocando ad pcenitentiam, donandodelicta.

eta te devocatum. Et revera non confundar, quia
pondus prsceptorum luorum:vel Et post misericordiam rectus est, quia reddit uni-
sustinu: te, idest,
renumernturum. Etenim. cuique ju.vla opera sua. Et propler hoc, scilicet quia
cum patientia exspectavi te
non confundcnlur, scilicet rectusest,quia incorruptus, post misericordiam ni-
universi qui sustinenl te,

polius iniqua hil dimittct impunitum. Et hoc est quod dicit, tcgem
ab exspectatione sua. Confundantur
supervacuc, ;d dabit, id est, flagella et correctiones delinquenlibus
aijentes. llli potius erubescant, qui
invia, id est, in mandatis Domini quse sunt via ad
est, nimis inefficaciter sunt iniqua agentes, scilicet
vitam vel in via, id est, in Christo qui est via ad
odio habentes servos tuos diligentes eos si in per-
:
:

sonaChristi, iniqua agentespossumus accipcre Ju- D vitam, dabit legcm delinquentibus, quia Christus
lex est, id est liber et forma bonis imitandi quae
dasos, in Deum auctoremsalutis,mortemmachinan-
fecit et docuit,malis vitandi qu« ipse vitavitet pro-
tessupervacue, id est inefficaciter. Et ul non con-
hibuit. Aliter Quia rectus est, dabit legem, id est,
fundar, utnon irrideuntinimici, vias tuas, Domine.
:

flagella, delinquentibus in via, id est in hac vita,

demonslra mibi, id est, mandata tua ostende, quaj
me non permittant errare. Et semilas tuas, id est, ut in eoquod temporaliter punit temporaliter delin-
arcta et difficiliapra;cepta, et/oce »!e,id est, eviden- quentcs, ostendat quod a^ternalitcr puniet a^terna-
delinquentes. Temporaliter peccat, qui, si
terdoce, ut non in illis fallar. Doce, dico, ut non liter
daretur, cessaret ceternaliter vero
sciam tantum, sed ut opere compleam: quia hoc long.-Bva vita :

estpprfocta doetrina.scilicetin illismandatis. Dirige peccat, cui aufertur facultas, non voluntas. Dirige

meinveritate tua, \desl,\a mandutistuisquajverasunt mausuetos in judicio :hu-in lalijudicio, id est, in

quia egoinmendaciomeo lurluosussum.E( hoc mo- jusmodi lcgc dirigct mansuetos. Nam immansuetos
do doce me. Ideo rogo ut tu doceas quia tu es Deus non diriget, imo disturbabit tractum ab animali' :
 A

269 ENARRATIONES IN PSALMOS. 270

bus,quae si sint mansuela, si deviaverint, flagel- et aquam, bonum et malum, vitam et mortem,
lando in viam reducuntur; sin vero immansueta et elige vitara et vives {Eccli. xl). hoc est quod
Et
indomita, flagelliscoesa magis exorbitantet efferan- dicit Ipse proponit et
: indicat quid sit eligendum.
tur. Et hoc castigando. docebit miles vias siias : Aliud signum Anima ejus,[d estcorejus, in bonis
:

nam immitessic removebit a viis suis. demorabitur : semper insistet bona declinans a ;

Quae sint iliae viae ostendit : Universae vise Domini malis : vol in bonis illis qu£e vere bona sunt illa

misericordia et veritas.Omnts via; illte per quas ad sola desiderabit, scilicet ffiterna. Et ideo semen ejus

nos venit.sunt miscricordia et veritas.il/isencon/,a, hxrcditabit iciTam,\A est,bona operaejus eum esco-
perquam sine pracedcntibusmeritisveniam donat. lent, utfiat haereditasDomini. Haereditahit, id est,
vc- faciet hceredem, vel per opera justitiae haereditatem
Verilas,(\ma. post misericordiam vocationis et
accipiet terram viventium. Et tertium signum
niaedigneultimo judicio meritacujusque examinat. :

Primus ejus adventus fuil in misericordia, secundus Firmamentum Dominus timenlibus eum. Timor
est

erit in veritate, incorruptione, in quo

id est, ia hominum infirmat, timor Domini confirmat. Al ut
solum merita requiret et has vias docebil mites, :
tandem manifestetur illis\utnoa deficiant antequam
ut cognoscant misericordiam Dei, non merita sua: eum videant. Et quia ipse est firmamentum timen-
et per hoc non superbiant, sed humilientur, juxta tibus eum, ideo oculi mei, cordis scilicet. quibus
g
iWviA Quid cnim habes quod non accepisti? Si ac-
• Deus videtur, semper ad Dpminum liberatorem. Et
non acceperis ? {I Cor.
cepisti, qtiid gloriaris qiiasi raerito quoniam ipse evellet de laquco pedes meos,

misericordiam attendant ju-

iv}.Et post preerogatam id est, pmnes aflictiones meas a sollicitudinibus
dicium futurum, quo reddet unicuique juxta opera hujus s.-Dculi eruet, ut anima mea libero gressu ad
sua [Rom. n) et ideo studeant facere
: bona. eum tendere possit,vel,rfe laqueo, id est, deinsidiis
Non omnibus suntmisericordiaet veritas,sed solum diaboIi.Etut evellar, respice in me humiliatum,qui
requirentibus lestamenlum ejus, id est satagentibus pruis despexisti superbum
me, id est, in auxi-.•
in

fieri ejus hsreditas, et requirentibus testimonia ejus lium meum.E^ miserere mei,\A est, fac me perseve-
testamenti,id est,praeconia prophetarum diligenter rare in illa ereptione.Et opus est ut tu evellas, quia
quaerentibus qui testati sunt illud lestamentum. unicus et pauper sum ego.Ordo praeposterus: pauper
Hieronymus : ille miserelur,qui requirit testamen- sum, id pst, non sufficio mihi ad hoc et unicus.id ;

tum Novum, ct testimonia, id est, prophetas

ejus est solus non habeo alios prmter te,quorum auxilio
:

etapostolos, quorum testimoniis est Ecclesia con- vel exemplo nitar. Revera nequeo me eruere. Quia

gregata. Reditad illudquod dixit : ilemento mci iu Irihulationes cordis mei muUiplicatse sunt, supra

propter bonitatem tuam, Domine : ca;tera fuerunt modum creverunt quia tribulant prospera.tribulant
;

interposita. Ideo rogavi, ut mei memor esses non adversa tribulant diversre suggestiones animi seu
secundum meritum, sed secundum misericordiam, corporis.Merito multis trib.ilationibus,cui necesse
quia propler nomen tuum, Domine, scilicet glorifi- est multis fulciri ne labatur. Quot et quantae sunt
candum, propitiaheris prccato meo. Et revera pro- infirmitates et passibilitates carnis,in fame et siti,

pitiaberis multum est enim, id est multum mihi

:
in frigore,statione,sessione et aliis multis?quibus,

videtur.Quasi dicat propitiationi tuae jam.

: Locum ne labamur, quotidie fulciri indigemus? In his
paravi. Auguslinus Eatenus Deus ignoscit,quate-
:
o:Tinibus cor tribulatur, ne impediant et devorent.

nus tu cognoscis;unde Dominusad Saiil Cum esses : Et ideo erue me, id est libera de necessatibus meis,
purvus in oculis tuis, magnus apparebas in oculis Id est, daut mortalc hoc induat immortalitatem,
meis ; cum autem rnagnus jactus cs in oculis tuis, et corruplio incorruptelam ( / Cor. xv). Necessi-
parvus fuisti in oculis meis[l licg. xv) Ne quisautem tates vocat indigentias et passibilitates,quas neces-
sibiinhocaiiplauderet,quoddiclumest:Propi7ta6(?;'!« sario putitur dum in hoc corruptibili corporc quasi
peccTto meo,mullum est enim,dlcens: Et mihi propi- carcere manet : cui proposita fuit sufficienlia et
tiabitur,quia meurapeccatum multum est, ostcndit indigentia.mortalitas et immortalitas: declinans ab
quisillesit cuimultum videatur, scilicettimenti Do- immortalitatc et sufficientia, necessario incipit in
minum.Et ideo (\nxT\i.Quis vsl liomo qui timcl Domi- D caruin contruria. Et ut eruus, inquantum valeo,
wHm?Quiaaulemmullisunt qui dicunt selimere Do- promereri salago : vide humilitalem meam, quam
niinum,et Don timeDttimoreperpetuo;quiai/ui dicit libi exhiberc studeo. Ei laborem meum, id est,
se tiniere Dominum, et mandata ejus non custodit pcrseverantiam qua assidue laboro humiliare tibi
mendax cst (Joan. ii) ; juxta illud Bealus vir qui carnftra mcam, ut tc sessorem recipiam. Castigo
.•

timet Dominum, in mandalis ejus volet nimis enim corpus meum, cl in servitutem redigo (7 Cor.
(Psal. cxi) ; idco subjungit certa sigua, quibus ix). FA dimitte univei-sa delicta mca, scilicet igno-
cognoscitur timens Doniinum casto timore.Scilicet, rantias raeas,quas committo necessitale viae. Nemo
legem staluit ei. id est, stabile propositum non enim ita lotus, quin pulverulentos pcdes habeat,
declinans ad dcxteram neque ad sinislram in via iter post lavationem facicns ita nullus aqua bapti-
:

quam elcgit, id cst, justitia. Ilieron : Legem sta- smatis ita purificatus, quin vel lcvioribus pcccatis
tuit in via qua ut ad ca qua; elegit defleclalur, aspcrgatur inhac via,id est in hac coi-. uptibili vita.
eicut in Moyse:Hodie slatui ante oculos tuoa ignem Et ut mc eruus de necessilulibus, uon ^oium mea,
271 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA 2-2

dclicta dimittas, scd eliani rcspice inimicos meos, ut A voxperfectijorantis et agentis cumDeo suo,et quom-
serviam sinon admoduminhacvitamortaliterabimpiisseparalL'.-,
convertas eos : sic enim securus tibi

sunt : qui ideo ita in futura localiter separelur: veluthictempora-

sit impugnator.(3«yiH'aw multiplicati
sunt liter uratur. secctur,flagellctur,ne tandem
cum im-
sunt inimici, quoniam ad multas vanitates
detortiafructufrumenti.vini etolei sui (Psal. xv). piis damnetur.

Et quia multiplicati oderunt mc non multis beati

Judica mc, Dominc. Non formido judicium tuiim,
qu«rentcm,sed uno(o) iniquo odio, quia salulem
:
imo rogo utveniat ct separet measocietate imiiu-
eorum diligo. Est ct justum odium ;
ut illud :
rum. quam habeo non mente, sed corpore.Difficif.s
Et
Perfecto odio oderam iilos (Psal. cxxxviu). oratioetformidanda maxime,illius rogare judioium
quia^iniquo odio me odiunt, custodi auimam in cujus conspectu cceli vix mundi reperiuntur(JDi''.

meam, scilicet a conformatione eorum, etsi xv), si non sequerentur merita unde perfe-
CiTitera

non carnem meam. Et tandem erue me, totum ctus vir confidens sibi de merito, subdit: Quoniam
separando ab illis, ct ponendo ad dexteram tuam. ego in innocentia mea ingressus sum,\A est,quoniam
Nonerubcscam tandcm, scllicct ab exspcctatione postinnocentiam quam mihi pra>rogasti pergloriam
pronie-
mea, quoniam spcravi in tc, scilicet tuam,sic in ea permansi,ut sperem me in ea habcre
alium.Aliter: Eru€
rendum:vel in te adjutorem.non B aliquod meritum.Ule innocenter vivit, qui nec siLi
mcaperplexitatehujusvitajpostquamcuslodierisab obost, nec alteri. Ingressus swmjid est, in hac vita
inimicorum conformatione,quo2 perplesitatesmult:« vixi, qux quasi quidam ingressus est in futurair..

sunt.amicorum pcrsuasio,filiorum dclectatio, amor Dico.ingrc^sus sum. Et non infirmabor, id est, pei>
parentum.Erue me iu his implicitum et impcdituni severabo in illa innoccntia, tamen de me non pra;-
plus quamme
ne devocer: Quiamat patrem et mntrcm sumens,sed in Domino .<;/«v«;js,scilicet audeo de me
nonestmedignus {Matlh.s.). Ideo etiam custodi, quia hoc promittere.Etutnon infirmer,te«/a me,Domine,
adhxscruntmihi.lnnocentcs.s.ms.\o sicpn'')a
innocentcs et recti id est,duc me in experientiam laborum,et
adhxse-
declinantes,e« /Yci?,id est,bono insislcntes, me.id cstprobatum me mihiostende firmum.Multi
/•unf )7»!/iMmitationcotconformitate,ut
per me tibi
enimsiliiprobatividentur,quisenoncognoscunt,Eed
jungantur:sicutmcmbracapitipercollum,iunguntur in tentatione probantur ; ul Petrus, qui sibi satis
perfectosminorcsChristojun- constans videbatnr:cum diceret Etiamsi oportuerit
ita per praedicatorcs et :

quia
guntur eos imitando. Ideomihi adhsserunt ;
me mori tccum, non te negabo {Malth. x.xvi). Potest
mandata tua custodivi, vel te re- Ego dixi quod non infirmabor;ne
sustinui te, id est, et slc continuari :

muneratoremcum patienliacxspectavi. Etpropterea quid tamenoccultorummeorum me lateat, ostende

»n(;mje,neme doficienlc deficiant et isti qui te me mihi,scilicet;)/-oiami3,D(wu)!e,e< tcntamc, id est,
libera Israel, id ^
quserunt. Et ut adhajreant, o Deus fac ut necdelecterin vanis,nec cogitem de terrenis.
est.desiderantes videre te e.v omnibus
tribulationi- meum..
:
Et ut tentatus prober wre renes meset cor :

spiritualibus,nc ab his devo- velcogita-

bus suis, carnalibus el Si quid estindelectationibuscarnismeae
centur.AVn ro,jo ut tollas eos de
mundo,sed ut scrves tionibus cordis mei quod sit absumendum,adhibe ig-
eosa mato {Joan. xvu). ncmamoristui.quiilludtotumabsumatetquasi au-
PSALMUS XXV. ruminfornaceprobatummereddat(.Sap.in;;amortu-
PSALMUS DAVID. usomniatcrrenaa delectationibusmeis amputet tt
mnocentia
« Judicame, Doraine, quoniam egoin omniavanaa cogitationibus ;
vel, in tentationura
ingressus sum et in Domino sperans
non in- me» non
« mea ffistu fac ut delcctationes et cogitationes
Proba me, Domine, et tenta mo, ure
« firmabor. absumantur. Et merito rogo ut uras,ut seces vol ;

et cor meum. Quoniam misericordia

« rcnes meos mcrito rogo ut tenles, ut in certamen ducas quia :

veritate
<< tuaantcoculos meos est,et complacui in scioin hoc esse misericordiam tuam,qua velut patcr
« tua Nonsedicumconsiliovanitatis,etcuminiqua flagcllas omnem filium quem recipis (//e;).xii);scio
«gerentibusnonintroibo.OdiviEcclesiammalignar.-
mihi hocossead consumm<ationem,non ad consum-
mtcr inno-
« tium,etcum impiis non sodebo.Lavabo ptioncm. Et hoc est quod dicit, quoniam
miseri-
altarc luum,
« centes manus meas,et circumdabo n cordia tua ante oculos meos cst, ante oculos cordis
et enarren-.
« Domine. Ut audiam voccm laudis, mei. Et ideo complacui mihi in veritate tua,\A
est,in
dilcxi dccorem
„ universa mirabilia lua. Dominc, mandatis tuis, auajverasunt:vel in (ide Chrislitui,
glona: tufe. No m w-
« domus tux, et locum habitatjonis qui prius mihidisplicui in mendaciomeo;vel
perdas cum animam moam, et cum
impiis, Deus, teesseDeum
«
manibus rilaie nmquam tume docuisti,scilicet
sanguinum vitam meam.Inquorum
« viris meum,non gulam,nonventrem,non aliquamcreatu-
« iniquitatessunt dexteraeurum repletaestmune- sedi cum von-
rain.ln hacveritate complacui..VoH
:

ingressus sum;
„ ribus.Ego autem in innocintia mca silio vanitalis,\d est,non
delcctatus sum in ludicris
mei.Pes enim meus stetit
« redimc me et miscrcre hujus sa!culi,vel in meditatione terrenarum
reruu .

boncdicam Domine. »
Etcuminiquagerentibusvonintroibo, id est, cum
in Ecclesiis tc,
« in dirccto :

;:.\M fiR.4 Tio.

irreligiosisetnon tim.cntibus Deum, non ponam
Psalmus psalmus attribuitur David, id
D<a<id.\s\.e
absconditam conscientiam meam ideo, quia odivi
pertinentiad David. Est autem
est, perfccto cuique maUgnantium, id est, conventum cogita:i-
ecclesiam
(a) Locui corruptus.
2/3 ENARRATIOiNES IN PSALMOS. 2'f4

tiiiin mala. Et ciun tmpiis, id est, nec Deum nec A egit in mandatis tuis quae direeta sunt. Vel in justi-

proximum diligentibus, non sedebo, deleetando in tia, vel in direcfojd est in te, quia pes anima; meaa
eorura impietaie : hi sunt heeretici. Z,ai'a6oautem, id non est lapsus ad malum, tua raisericordia est. Et
e' t purificabo, manus meas, id est opera mea, inler ideo bcnedicamte, Domine, in Ecclesiis, id est, aug-
mnocentes, id est imitando innocentes, et hoc modo mentabo laudem tuam, subinferendo dilectioni tuae
ens intereos, ad similitudinem sacerdotis, qui prius dilectionem proximi.
S'J lavat, et sic ad altare accedit. Et post lavationem
PSALMUS XXVI.
nianuumc»T((»irfatoa/toreiuum,Z)onu'«e,idest,fidem
IN FI.NEM PS.^LMUS D.WID PR1USQD.\M LIXIRETOR.
tuam quara dedisti mihi, in qua locus est veri sacri-
l:cii,ornabobonisoperibus,utaltareornaturpalliiset
« Dominus illuminatio mea' et salus mea, quem
« timebo I^Dominus protector vitae meai,a quo trepi-
a!iisornamentis. Vel, circumdabo allare Imm, id.
« dabo ? Dum appropiant super me nocentes, ut edant
£st,aranicordisraeiornabovariisvirtulibus:ubivota
« carnes meas. Qui tribulant nie inimici raei, ipsi
vel vovenda, sunt et solvcnda. Ideo ornabu vcl fidem
«infirmatisunt,etceciderunt.Siconsistantadversum
meam bonis operibus vel cor meum virtutibus, ul
« mecastra, non timebit cor meum. Si exsurgat ad-
audiam, scilicet a spiritu in me preesidente, vocem
" versum me prslium, in hocegosperabo.Unarape-
Uiudis ; audiam, id est, intelligam
ut aure cordis -n
«...tiia Domino, hancrequiram, utinhabitem in domo
qu.Tj vox illa quae te laudat, scilicet bona vita et
sit
« Dominiomnibusdiebusvitae meae.Ut videam volu-
binaconversalio. Vel audiam vocan /rt«(/?s, scilicet
« ptatemDomini.etvisilom templumejus. Quoniam
Vu-rum et cordi consonam tunc intelligimus voccm :

« abscondit me in tabernaculo suo in die malorum,

laudis cum e.x puro corde vocem procedere intelligi-
mus. Qua; est illa vo.v laudis ? Hcec etenarrem uni- :
« protexit me in abscondito tabernaculi sui. Inpetra
me, et nnnc exaltavit caput meum super
« exaltavit
vcrsa mirabilia lua, interiora et e.\teriora : quod
«inimicosmeos.Circumivietiramolaviintabernaculo
hominem mirabiliter creas foris, mirabilius autem
« ejus hostiam vociferationis cantabo, et psalmum :
intus recreas. Majus enim de Saule persecutore disci-
« dicam Domino. Esaudi, Domine, vocem meam qua
pulum facere quamLazarumdemonumentoresusci-
« clamavi ad te miserere mei et exaudi me. Tibi
;
t.ire, attribuam quidquid
quidquid boni habeo, tibi :

« dixit cor meum, exquisivit te facies mea, faciem

mile, mihi. Velintelligam qualiter laudandus sis, et
tuam, Domine,requiram.Meavertas faciemtuama
(
enarrem aliis. Ideo inter innocentes lavabo manus.
« me, ne declines in ira a servo tuo. .\djutor meus
vsl ideo circumdabo attare tuum : quia, o Dumine,
« esto, nederelinquasme, neque despiciasme,Deus
dilcxi decorem domus tux, id est, perfectos qui
« salutaris meus. Quoniam pater meus etmatermea
sunt ornamentumEcclesiae tuae, qui sunt lapides
« (lereliquerunt me, Dominus autem assumpsit me.
preliosi. Et locum habilationis glorix lux, id est, ^
« Legem pone mihi, Domine, in via tua. et dirige rae
i.los in quibus inhabitat gloria tua, qui nihil sibi, sed
« in semitareciapropterinimicos raeos.Xetradideris
t jtura misericordiae tuae attribuunt. Et ideo, quia
« meinanimastribulantium me.quoniaminsurrexe-
bic moralitcr separatus sum ab impiis, ne perdus
« runt in me testes iniqui, et mentita est iniquitas
ciim impiis, Deus. animam meam ; quia non fuerunt
M sibi. CredoviderebonaDominiin terra viventium.
niccum in habeam partem
generatione priraa, non
« Exspecta Dominum, viriliter age : et confortetur
cum eis in generatione secunda cum impiis, id est :

« cor tuum et sustinc Dominum. »

cum illis qui ab impietate sua nuraquam recedunt El
cum viris .miiyuinum, id est, cum odio habcntibus ENARRATIO.
fr.ilrom suum, id est hsreticis. Omnis enim quiodil
Psalmus David priusquam linirelur. Tribus vicibus
Inilremsuum, komicidaest{l ioan. m),neperdas vilam unctus legitur David prius in domo patris a Sa-
;

mcam, id est, ne damnes. Illi merito damnantur, in muele misso a Domino post reprobalionem Saul
ruorum manihus, id estoperibus, iniquitates sunl, id (/ Rcy. xvi) ; secundo in Ilebron, tertio in Jeru-
est.qui nunquaraoperanturnisiinjustitiam./V.rferfl saleni, quando constitutus est rex super Israel
eorum, id est, si qua eorum opora vidcntur bona, (// Reg. 11 et v). £t ante hanc ultimam ct per-
repleta est muneribus. Est enim munus a manu, £) fectara unctionem cantavilhunc psalmum Domino.
munus a lingua, munus ab officio. Tales putant pie- Ungebantur autem prius hac dus persona;, rex et
tatcra esse qua;stum noluntquidquara operari,
; nisi sacerdos : in quibus Christus prajfigurahatur verus
ad laudemhumanam. Eijoauleminijressussum,\d.csi, Rex el vcriis Sacerdos, unctus non corruptibili oleo,
vi.\i m innocenlia mea pr;crogata, id est pcrseveran- sed plena gratia Spirilus sancti : factus irarcortalis
ter in eaegi,non perfunctorie. Ei ideo redimcmeOiA Rex, et assistens Dco Patri vcrus Pontifex, seraper
conformationem eorura quandiu cnim iu hoc ta- ; intcrpellans pro nobia (flebr. vii) : cujus corpus, id -^
l'ernaculo sum, implicitus sum eorum perplexioni- est Ecclesia, priua nunc ungitur ante baptismum,
lius, conversando cura eis. El tandcm miscrerc mei, ct posl in baptisma, pncsignans illam tcrtiara et
iil est, a miscria hujus vitie meeripias, fucicndo de veram unctionein, qua; in capite suo, id est Christo,
iiKirtali iramortalcm, de passibili impassibilem. Kt jani complcta cst ; ct tandem in cjus niembris
debca misereri, quia pes meus, id egt, tota atfectio conplcbilur.cummortalehocindueliramortalitatem
tordis mei, stetit in directo, id est, pcrseverantcr ot corruplibilo incorruptioncm [ICor.w): tuin
 : :

273 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETIGA. 276

erlmus veri reges. quia tunc spiritus vere reget et A Et non solum inhahitcni, sed etiam ut videamvolup-
dominabitur carni et veri sacerdotes, otTerentes
: tatem Domini, id est, impleam vel videam faciem :

nos ipsos Deo hostiam vivam,- sanctam, Deo pla- Doniini facie niea, id est praesentia. Vel, quid Domi-
centem {Rom. xii). Esl ergo in hoc psalmo vox nus voluit per hoc quod me illuminavit ? et quid in
corporis Christi, laliorantis et orantis, priusquam sacramentisecclesiasticistemporaliterprmliguravit?
veniatur ad illam sternam unctionem, qws non El visilem, id est perpetuo videam, tcmplum cjus, id
sacramentis temporaliter prasmonstratur, et ita est,Christum jamunctum perfectaunctionejamim-
agentis cum Deo suo : mortalem factum, in quo velut in sacrario inhabitat
omnis plenitudo divinitalis corporaliter {Col. ii). Ego
Dominus iltuminatio mm. Egomihi tenebrfe,'ego
jam factus templum ejns. id est, configuratus corpori
mihi caecitas sed Dominus illuminavit me per fidem,
;

clai-itatis ejus,jamfactusverumcorpuseju8. Aliter

ut possim eum contemplari hic spe, tandem in re.
llnpc est illa uusl, ut inhabitemin domoDomini om-
Hic dedit notitiam, ibi dabit contemplalionem sui.
nibus diebus vitx mex, id est, ut in tota hac vita nullee
Et salus mea. Ego mihi sum infirmitas prarter eum,
tribulationes et nullaj adversitates auferant me de
sed ipse est sahis mea, nunc interim intus et tandem
Et quem numero illorum qui tencnt unitatem et verifatem
nunc
"""' *""'.
foris, ex parte, tunc perfecte. ideo,
\~ ."' a,; „„p„„„„9M„n„'o \^o/^ B fidei Christi. Et post ui(/e«)». id est intelligam, i'o/!iB-
/wiffto ? Quis pofent eum mihi auterre.'iNu]lus. lueo Jj °. i '
. .

tatcm Dei, id est, intersim consiliis Domini, velw-

secuTMSsum, qu\a.Dominiisprotector vitx mex,a quo
luptatem, id est, dilectionem Dei. Et visitem, id est,
trepidabo Quasi dicat intus non timeho ne devocer,
'? :

quia Dominus est illuminalio mea. Nec exteriores frequenter videam templumejus, id est, locum san- :

hostes iime.ho, quia Dominus esl prolector vitw mea> ctum, illum quem ipse frequentat. Dictum hoo per
similitudinem. Magnum enim videtur indomoalicu-
protegitmortalis mortalem, et est securus protegit ;

me mortalem Immortalis, a quo trepidabol Trepi- jus potentis, interesse consiliis ejus. Et revera, in-
datio, corporis est nulluslocusrelictus esttrcpida-
:
habifabo, quia certum pignus inde haheo, quoniam

carne non irepidabo, quia dum appro-

tioni. Ideo, in
abscondit me in tabernaculo suo, id est, abscondi-

pinquant supermenorentes, facti superiores mequan- tam inoognitam posuit vitam meani in
iniinicis

extcrius, velad hoc ut mihi proevaleant, nnn

tahcrnaculo suo, id est in sacramentis ecclesiasticis,
tum ad
in quibus malitia sua exercetur. In die maloriim,
mihi preevalent, non mihi nocent, quiaad hoc appro-
id est, in tempore tribulationis vel in Ecclesia sua, :
piant, ut edant ca?-nes meas, id est, ut carnales affe-
in qua est militia Christiana ahscondit me, id est,
ctus in me absumant,etmeut aurumprobent, etideo ,

tulatus est me, segregando a peccatoribus. Et non

non trepiilabo. Qui tribulant meinimici mei, quantum
solum abscnndit, sed ul bonus imperator protexit
ad exterius, ipsi inlirmali siint, non valentes me de- p
vocare. Et ceciderunt, interius damnati caecilate cor-
me ab impetu inimicorum. Vel. in tahernaculo suo
ahscondit, id est, fecit me corpus Christi, qui est ta-
dis. Si enim prius intus infirmati cecidissent, non
tantopere ad tribulandummeoperamdarent. Et ideo
bernaculum divinitatis sus. Inubscondilotabernaculi
sui, id est, in Christo qui hujus tabernaculi abscon-
quia ipsi infirinantur, non ego vel quia Dominus :

est clypeus meus, si consistanl adversum me ra^tra,

nontimcbit cormeum, id est, si consilia impiorum,
veIconspiransconfradicentiummultitudo(utrumque
solet esse in castris) coni?«ia«< non meeum, sed «rf-
vcrsum me, non timebit cor meuni, etiamsitimeatcor-
ditum est, quia raptus in coelum, vel quia occulte in
sacramentis ecclesiasticis intelligitur. Hoc modo abs-
condit nos in Christo, quia naturam nostram secum
in ccelum assumpsit. Etubi caput, illuc et membra.
Juxta illud Apostoli : Morlui enimestis, el vita veslra

pus meum Fidelis Deus, qui non patielur vos tenlari

:
ahscondita est ciim Clirislo in Deo {Col. iii). Et haec
supraidquod poleslis (/ Cor. x). Etiamsi si e.rsurgat spes magna nobis protectio est oonfra sffivitiam

adversum me prxlium, id est gravissima persecutio, inimicorum. Sicut ipse nobiscum deorsum fuit in
in hoc ego sperabo, id est, ipsum praelium erit mihi humana natura, qufe nobis abscondita est, itaetnos
spes: vel in hoc quod sequitur, potest hic notari erimus oum illn sursum. Vel prote.tit me in abscon-

similitudo de aliquo, qui invaderet terram alicujus: dito labernaculi corde credenti ad
sui, id esl, in

post invasionem poneret castra, post locata castra D justiliara adeo rae constantem fecitin nde,utnihil
:

invadereteum gravissimo pralio. Illetuncconfidens curaremde tormentis. Quod est illud absconditum'?
in aliquo potente, nihil de se curaret. Ideo non Petra. Unde Apostulus : Petru autein erat Ghristus
timebo, et ?n /ioc5perfi6o, quia illud petoquod mihi {I Cor. x). In illa petra e.valtavil me per spem, quia
auferri non potest. Unam petii a Domino : unam pe- cum sim membrum corporis ejus, ubi ipse est, ibl
titionem, non multas vel, unam rem qufe semper
;
quando(iue ero et ego. Et non solum per spem me
unaest,nunquamvariatur:/iancre(/u/ramirremisse: exaltavit in petra, sed etiam nunc inter hostesexa/-
hffic est illa una, ut inhabitem in domo Domini om- tavit capiit meum super inimicos meos ; ul quanquam
nihus diebus vilx mcx : ut qui modo sum in luclu et illi sint superiores in carne mea, ego tunc illis pra3-

in tabernaculo, tandem inhabitem domoDomini, in valeam in mente mea. Vel in petra exaltavit me, id

id est, Cffilesti beatitudine, in qua est requies et pax est, in Christo hoc modo e.mltavit, qui nune
: et

vera tanquam in doino. Omnibus dicbus vitx mex, id exallovil caput id est Chrislum super inimicos
meum, ,

est in iila Kternitate, quK et nocte carebit et morte. mcos factum superiorem omnibus inimicis suis, in
277 ENARRATIONES IN PSALMOS. 278
quo et me exaltavit per spem, vel in pelraAd est in A quoniam vater meus et rnater mea, carnalis, scilicet
fide Christi, exaUavit me, dando mihi constantiam Adam et Eva. dereliqucruni mc,\A est, exhaeredave-
prEedicationis et contessionis.Cordeen/m creditur ad runt.Et quia exhaeredatus eram etprojectus, Domi-
justitiam,ore autem confessio ftt ad salutem (Rom.x). nus atttem assumpsit me, id est, assumptum et ado-
Circuivi et imniolavi. Qua.s\ dicat: Et in his omnibus ptivum suum me fecit,assumendo naturam meam.
exsecutus est in me officium boni imperatoris.Ego Aliter : .Vc despicias me, Dcus salularis meus, quem
autein quid feci? Secutussumofficium strenuo mili- usque modo merito despiciebas, cum filius essem
tis. Circuivi et immolavi in tabcrnaculo ejus hostiam diaboli et Babjione, quem paler meus diabolus, et
vociferationis, id est, graiia ejusin me vacua non mater mea Babyloniaderelicti a mederelinquerunt
xvL Circuioi, id est. circumspexi me un-
fuit (I Cor. me. Sicut duas sunt generationes, una fidelium,al-
dique ad similitudinemstrenuemilitantium.omnem tera infideliiim ita duo patres et dua matres,una
:

soUicitudinem subinferens ministro in fide mea vir- quM generat in confusionera,id est Babylon, quae in-
tutem, in virtute scientiam, in scientia abstinen- terpretatur con/usio
: altera quas generat ad vitam,

tiam, in abstinentia patienliam, in patientia pieta- id estJerusalem.Vir Babylonis,diaboIus vir Jeru- :

tem.in pietate fraternitatis dilectionem.in dilectione salem, Deus. Dominus autem assumpsit me. Conver-
fraternitatis charitatem (// Pelr. i). et quod ista d sio ad auditores, ut horteiur ad congratulationem.
mecum assunt et superentin ma\o,immolavihostiayn Potest et sic Nec miremini si ego tam
conlinuari ;

jubtlationis, id est, inefTabiiis laudis, id est, in tota pie clamabo ad Deum,quia patermeus et mater raea
corde in te glorior.non inme. Aliter :Circuivi men- Adam, et Eva exposuerunt me in mortem per inobe-
teuniversas creaturas,ca;Ium etterram,et ornatus dientiam, Dominus autem assumpsitme de massa
eorum.et omnia mihi locula sunt landem tuam in perditorum. Et, o /)0Hn»t',quia me es dignatus as-
suo decore et suo ordine et inveni in his quid ti-
:
sumptum tuum facere, lcgem poue mihi,\d est, sta-
bi i.mmoIarem,sciIicet hostiam jubilationis,\d est,im- toriam fac voluntatem meam ut legem; ne permittas
mensam laudem et immensam iKtitiam cui nulla me perfunctorie. et hoc fac in via fua, id est in
verba sufficiant: quia jubilum est ineffabilis laus : Christo tuo,vel in praeceptis tuis.Et non solura po-
vel consideravi fidem orbis terrarum,in quaexalta- nas legem, sed etiam diriqe me in semita recta, id
tuni est caput meum super eos qui me )>ersequeban- est.in arctioribus mandatis tuis : fac me arcta man-
tur : et in ipso tabernaculo ejus,id est, in Ecclesia data tua custodire ;
vere cedam a voluntate mea :

toto orbo diffusa.ineffabiliter laudavi Dominum. Et et hoc meos evadendos, carnales

fac propter inimicos
non solum laudavi, sed semper laudabo. Canta^i et spirituales scilicet ; iVe /ra(/!V/^7-;5 j?ie in unimas
corde psaimum Doniino.non mihi,totum ad laudem tribidaniium me, id est, ne aberrando permittas me
ejus.Vel,hicjubiIavi,et tandem vanlitbo et psalmuin ^ cadere in f(>rmationem malorum. Et si tradas me in
dicum Domino corde et corpore totus laudabo eum,
:
manus eorum, non tamen tradas in voluntates eo-
cum jam immortalis factus,nihil habeo quod ei dis- rum. Ideo noli me tradere in animas eorum, quia
plicoat. Et ut possim cantare et tibi psallere. E.r- insurre.xerunt in me tesies iniqui, non solum aperte
audi, Domine, vocem meam qua clamavi, id est, va- inimici,sed etiam tates qui falsa mihi dicunt de me,
lidam intentionem meam qua irremisse egi ad tc, ut recedam a te.dicentcs etiam beatitudinem esse in
noii aliud, ut me illumines. Miserere etiam mei, his perfunctoriis.et non ea esse desorenda. Et men-
dando illam salutem veram et sic e.raudi me,i(i est,:
iita est iniquitas, id est, viri illi iniqui irreligiosi
ostende te exaudisse. Et debes exaudire, quia tibi mentiunturboatitudinemessequffirendamhicin ter-
dixil cor meum,non alii. Hoc est quod dixit/ Do- ra morientium : sibi, id est,ad suam damnationem,
miiic, facies mea, id est pra3sentia, tc e.rquisivil, id non meam. Ideo non mihi, quia crcdo videre bona
est,tuam praesentiam ex oninibus rebus quacsivit; te Domini,non bona hujus sn'culi,scilicet non perfun-
soluin ex omnibus ad beatitu Jinem sufficerc crcdidi ctoria,sed Ktcrna bona,m icrra vivenlium, id est, in
etnon solum qua;sivit,scd faciem tuam, Dominc,re- Ecclesia illa qu;B omnes habebit immortales, scilicet
quiram nunquam Josistam antequam perveniam.
:
in superna civitate sancta Jcruralem : exspecia Do-
Et iilco ne avcrias facicm tuam a me, scilicet in qua;- D minum. Ac si dicat quod ut fiat, e.vspecia Dominum.
rendo, id est, no permiltas meerrareet aliud qiu-c- Exhortatio ad quemquc lidelem, vel ad sc potius.
vatc.yeijuc declines m ira n .icrvo /ho in inveniendo, Quasi dicat, talia credo me visurum esse. Sed \non
ut non aliud inveniam quam te,sicut illi faclunt qui coronabitur nisi qui lcgilime ccrtaveril (II Tim. ii).

non sunt dictum a simili,quiacuidominus

servi tui :
Exspecta Dommiwn, scilicet remunerationem, id est,
terrcnus irascitur, avertit ab co faciem suam. Nc palientier perscvera in mandatisDomini noli defi- ;

declities in ira, sed potius adjutor, meus esto, dando ccre : et cxspeclandofirj/i/t'/- «(;<•, id est.noli habere
notitiam veritatis et perseverantiam. A'e dereliniiuas manus dissolutas ct gcnua dcbilia. sed incessanter
me iii quajrendo et inveniendo, da ut ct tc solum opcrarc, III viriliter agendo (;o«/()(7(,'/Hr cor tuum, et
quaram.ct te inveniam.Et ut non derelinquas me, sic tribuletur caro tua, quia flagetlut pater /ilium
ncque dcspicias me, quod mortalis immorlalcm re- qucm recipii (llebr. xi). Si moram lecerit. sustine
quiro. Deus, tu es salularis mcus, id est, qui solus Dominum, id cst, pondus pra;ccptorum Domini, vel
me salvare potes.Et opus est ut tu non derelinquas, exspocta eum quia cruet te terra morientiutn, qui
 ,

979 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 280

propter te digoatus est suscipere terram morien- A morte in putredinem et resolutionem,quae est iafe-

tium, et mori inter manus morientium. rior lacus miseria;.£<utnousimsimilis descenden-

XXVII. PSALMUS tibus in lacum in me vcl in membris meis,e.vandi

PSALMCS IPSl DATID. Domine, vocem deprecalionis mex : vocem, id est,

11Ad te, Domine, clamabo Deus meus, ne sileas ;

validam et liberam intentionem deprecationis,quae
« a me nequando taceas a me, et assimilabor de-
:
fit pro auferendis malis.£.i'aM('i dico,</Mm oro, sci-

V scendentibus in lacum. Exaudi, Domine vocem licet ego qui sum immunis a peccato : et hoc facio
i< dum oro ad te,dHni estollo manus
orationis mese ad le, scilicet promerendum. Nec tamen oro, sed
<i meas ad templum sanctum tuum.Ne simul tradas dum extollo manus meas, scilicet in cruce exten-
« me cum peccatoribus.et cumoperantibus iniqui- dendo, vel ^naiius, id est, opera mea, cvloUo, id est

« tatcm ne perdas me. Qui loquuntur pacem cum magnifico, faciens ea qumnemo hominum fecit./lii

« prosimo suo, mala autem in cordibus eorum.Da templum sanctum tuum,\d est, ad salutem eorum,
« illis secundum opera eorum, secundum nequi- qui credentes futuri suntjftmp/um sanclum tuum, id
et
• tiam adinventionum ipsorum. Secundum opera est,ut constituam tibi Ecclesiam tuam. Ne sileas a,
« manuum eorum tribue illis, redde retributionem me et ne taceas, scilicet ne simul tradas me cum pec-
€ eorum ipsis.Quoniam non intelleserunt opera ma- n catoribuSjiA est,cum latronibus cum quibus pccnam
« nuum ejus, destrues illos el non a;dificabis eos. sustineo,id est,non permittas me cumilliset aliis

« Benedictus Dominus, quoniam exaudivit vocem peccatoribus putrescerein sepulcro.Aliter: Nesimul

« deprecationis mea.Dominusadjutor meus etpro- tradas me,iA est.meos in reprobum sensum,a specie
« tectormeus et in ipsosperavit cor meum,atadju- invisibili et a^terne incommutabili,adspeciera visi-
" tussum. Et ex voluntate
refioruit caro mea, et bilem et temporaliter commutabilem simul cum
« mea confiteborei.Dominus fortitudo plebis siiaj et peccatoribus,qui traditi sunt in desideria cordis sui
« proteclor salvationum Christi sui est. Salvum fac in immunditiam.ul faciantea quas non conveniunt.
populum tuum,Domine,etbeaedic bsereditati tuffi: Noli meos hic ita judicare et ita excEecare, ut illi

« et rege eos, et extolle illos usque in a;ternum. » sunt. Et in futuro cum operantihus iniquitatcm ne

E^WHnATlO. perdas me,id est,cum his qui timorem Uomini post-

Psalmus ipsi David. In hoo psalmo vos est capi- poncntes, justitia? Uei non sunt subjeeti.ne damnes

tis, orantis Dominum Patrem vel Verbum sibi per- me damnatione perpetua. Non solum cum illisqui

sonaliter unitum, ut sicut a se non recessit, scd graviuspeccant,sed etiam cumhis qui loquuniur pa-

eum in passionem confortavit, et a morte resusci- cem cum pro.vimo s«o,me Christo.qui factus sum eo-
tavit: ita nec a membris suis rccedat., cognitionem rumproximus per carnis assumptionem et misericor-
erudiendo,ut non tandem pereant
^ dia.\xnhcentos :Mag!Ster,scimns quia vera.v es(}latth.
sui illi dando el
cum xxii). ilala aulem in cordibus eorum. Si licet censum
cum ignorantibus J)eum, sed in jeterna gloria
Christo canite suo glorificentur. dare Cxsari an non ? omnibus inimicis
{lbid.}\e\ de

Ad le, Domine, clamabo: o Domine Verbum, ego corporis Christi dicit : non solum perdas
scijicet,

meos cura aliis operariisiniquitatis, sedetiamquod

Dominicus homc quem suscepisti.ad te scilicetpro-
merendum.non ad aliud. clamabo. id est totiim in- minus esl,n(m/iw qui loquuntur facein,id est,dolum

tentionem cordis dirigam ad te liberatorem non :

cum proximo suo, cum omni homine proximo per
caniis cognalionem ostendit quod nec talesimmu-
enim ad te ciamat, qui aliud a te quam te postulat, :

nes sunt apQ2na,et minusponendo,majusetiamnon

Et raerito quia tu es Deus meiis ; sicutes,ita te pra^-
relinquitur.Nullum enim hominum decipere licet.
cipuum mihi facio.Et ideo ne silcas a ine, id est, ne
separes unitatem Verbi tui ab humilitate mea, sed Mala autem in cordibus eorum, id est, deceptiones :

eum a morte resuscila: dictum per similitudinem qui dolusest,cum aliud igitur, et aliud simulatur?
quia ilie quo verbumrecedit.Et non pro me
tacet a lllis autem da secundum opera eorum. Si de inimi-

tantum oro,sed etiam nequando,\i est, aliquando cis capitis, id est, Judeeis ita.- Quanquam aliis ad
:

taceas, id cst recedas, a me, id est a meis, scilicel sahikm valealquod {ecer\int,secundum opera tamon
a conditione et oruditione meorum et tunc issimi- D ipsorum, id cst, secundum intentionemoperum da
:

labor, iil est, valde similes erunt mei, descendenti- eis.Et non solum secundum opera, sed eliam secun-

bus in lacum,\A est.in profundamcecitatem etigno- dum nequiliam adinventionuin ipsorum,\d est,secun-
rantiam, scilicet illi quibus Verbi tui lumen non duni quod nequitf^radiaveneruut^etsi ad actum per-
innotuit ; et ideo in maximas hujus siecuii miserias duccre non valuerunt ; similiter et de eis potest ac-
ceciderunt dictum ad similitudinemdoctorum, qui
:
cipi qui in membraChristi et mala aguntetperverse

auditoribus suis quibus irati sunt, silent et sic eis cogitant. Aggratulatio divinaj sententise^vel prophe-
verba suhtrahunl. Aliler Ne sileas a me
doctrinffi : tatio. Aliter : Da illis secundum nequitiam adinven-
in passione,ne quando laceas a me\n morte.Et si in lionum ipsorum, id est, secundnm quod nequiter
morte a me tacueris, ero similis descendentibusin excogitant in eos retorqueatur. Fallere alios cogi-
lacum : non solum cadentibus in lacum,seddescen- tant exterius,fallanturipsi intevius.Secundum opcra
denlibus in infcriorcm lacum, id est,Pon solura ca- maiuium eorum Iribue illis, apertius dicitur, id est,
dentibus in mortem, sed etiam descendentibus a sccundum illa opera qua; intenderuutmanuseorum
281 ENARRATIONES IN PSALMOS.
el non secundum hoc quod tu operatus es. Si au- A iutor, tu protcclor,salvuni fae populum tuum, id est)
.;

tem de Juda;is pcrsecutoribns Christi, ita: Secun- custodi in innocentia;;o/!uiMm, quem tu fecisti tuum
dum illa operaquse adcofuerunt crudelia et nefaria per gratiam tuam. Et benedic, id est, incrementum

in me ut verepossint propter excellentiam dici opera

virtutum da hxreditati tusR,\& est, illis quos dedisti
manuum eorum, id est, propria, Irilnie illis. Quasi mihi in hsreditatem de quibus dixisti: Poslula a :

dioat Qui misericordiam recipere noluerunt, di-

:
me, ei dabo tibi gcnles liscrediiatem tuam {Psal. ii). Et
gnum est ut sentiant judicium, ethcc, non ex cru- reijc eos, id est, dirige in mandatis tuis, et regendo
delitate, sed ex justitia mala pro bonis reddide-
:
extolleeos, id est, magnifica : crcscere fac de vir-

runt, mala inveniantin praemio: reclde retribulionem tutc in virtutem, usque in xte.rnwn, id est, usque
eorwn ipsis, id est, quia pro veritale quam audierunt dura ad aternitatem perveniant.
voluorunt fallaciam retribucre, fallacia ipsorumip- P.SALMUS XXVIII.
sos fallat. Et merito, quoniam non inicUcxerunl opcra PS.\LMUS DAVID I^J CONSUMMATIONK TABERNACULI.
Domini, Patrisscilicetqui porFilium salutom mundo « Afferte Domino, filii Dei, alTerte Domino filios

operari instituit, non inteUexerunl id est, non intelli- « arietum. Afferte Domino gloriam et honorem, af-
genter ierunt. Et, non inteUcxeruntin opera manuum i< Dominogloriam nomini ejus, adorate Domi-
ferte
ejus, id est, Christi et prKdicatorum cjus, scilicet g « numinalrio sanctoejus. Vox Domini super aquas
miracula quro ipse manifeslc oporatus est, el sui di- « Dous majestatis intonuit. Dominus super aquas
scipuli.qutB ei teslimonium perhibebant debono. Et ic multas. Vox Domini in virtute, vox Domini in ma-
ideo merito, destrues itlos, id est, eorum facta et « gnificentia. Vox Domini confringentis cedros, et
consilia, non tamen ad eorum salvationem, ct non i< confringel Dominus cedros Libani. Et comminuet
xdilicabis eos, destrues vitia eorum, quia tandem " cos tanquam vitulum Libani, et dilectus quemad-

auTeretur eis facultas mala operandi, ct non xdifica- « modum filius unicornium. Vox Domini intercl-
bis n\ eis virtules. In meis autem qui destructi in « dentis flamraam ignis, vox Domini concutientis

vitiis ffidificabuntur 'mv'\Ti\i\Aha%:Benedictus scilicet « desertum ,et commovebit Dominus desertum Gades.

erit Dominus, id est, augmentatus et multiplicatus, « Vox Domini prseparantis cervus, et revelabit con-

sicut bonus rex in multitudinecxercitussui. El me- « densa, et in templo ejus omnes dicent gloriam.

rito, quoniam scilicet in illis cxaudivit, id est, valde « Dominus diluvium inhabitaro facit et sodebit Do-

complevit vocem, id est, validam et liberam inten- « minusrex in cGternura. Dorainus virtutem populo

tionem deprecationis meae, id est, facta» pro peccatis « suo dabit, Dominusbenedicetpopulo suoin pace.»
illorum qui futuri erant mei. Et si palea? projician- EN.imATW.
tur, grana tamen servantur. Hoc modo exaudivit „ Psahnus Duvid consuminationis tabernaculi, vel in
Dominus, Paler vel iJominuB, Verbum, adjutor meus, consummationc labcrnaculi. Ddiy'\A,poslqusim reducta
scilicot humanitatis moa3 in passiono, ne deticerem, est arca a captivitate Philistinorum etdimissaestin
et prolector meus, in morte, resuscitando. Et ideo in Silo, sedificavit tabernaculum inquo hortabaturpo-
ipso speravit cor meum, id est, meorum, quan-
ut pulura ut nlferret sacrificia Deo.David figuratn Chri-
doque et ipsi resurrccturos sa credant.Et hoc ideo, sti tenet, arca Ecclesia3. Sicut David reduxit arcam
quia cgo caput eorum adjulus sum. Quomodo ad- de captivitate, ita Christus Ecclesiam do polestata
julus exponit, et scilicet hoc modo adjutus sum :
diaboli. Est ergo in hoc psalmo vox David prophets
Hcfloruit caro mea, mea in re, meorum in spe, rc- considerantisperspiritum futuram liberationemEc-
fwruit, id est, ad immortalitatem rediit: qua; quan- clesiffi de potestate diaboli, et hortantisfidelera po-
tumadmassamdeflorueratetquasiarueratinAdam. pulum utconsument,idest perficiant tabernaculuni,
Et ideo confilclwr ei confessionpm laudis cx volun- id est Ecclesiam, otfcrentesseipsos eteorum imita-
tate mea, id est, ex charitatc factus jam immor- tores in constructionem hujus tabornaculi oppnrlu-
talis ct sine peccato in mcmbris meis, non ex ti-
nitate accepta a Chrislo, quiajam prius computavit
more pjEnce quije venit ex conscientia peccati, cum sumptus et qua) necessaria sunt ad porticiendum',
jam non eril duplex voluntas in meis, nec erit lex pra?dicando et pr.-cparando corda hominum. In hoo
carnis repugnanslcgi menlis, scd totumuna volun- D quod vox Doraini sopties rcpotitur pnssunt notari
tas. Nolu ijuod dixit, /r/'"'''"'- '''"ruitcnim in Adam septomdona sancti S[iirilus,(juorum auxilio pectnra
carn humana per naturam in immortalitatom, si lidelium pra>parantur ad construendum hoc aidili-
scrvusset uhcd'\eniia.m, relJoruil pcr gratiam et hu- ciu:ii. Polost psalmus ordiue legi, potest autein eom-
militatem, ut frucliticaret Ueo, qus! per inobedien- modius ibiincipi ad cxponondum,vox Domini super
tiam dcfloruit, ut sterilis esset.Et moritomei illum aquas, et us(|ue ad liuom duci, ut a fino recurralur
laudabunt et glorilicabunt, quia Dominus cst lorli- ad prinripium hoc moilo :

luilo plcbis su;e, scilicel suam justitiam destruen- Vox Domini, id cst pnTdicatio Filii Dei qui est
tium. et Dci justitiam in sc constitucntium, nihil Ucx regum et Dominusdomiuantium, inlonuit super
boni sibi attribuentium, sed Deo. EL tandem cst aquas, id est, de nube carnis terribititer pripdicavit
protcclor salvationum Christi sui, id est, defendet a supcr populos Judaicu9,scilioclin primistcrribilitcr
mortalitate ct corruptiono salvatos ct rGdcmplos per pr.T'ilicuvit pcr sc ct per suos volul. Geniminu, vi- :

me, Christum euum. El, oDominc, quia lu solus ad- pcrarum, quis vos liberabil a ventura ira ? Fyfite ergo
S83 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. - EXEGETICA. 284
friictus dignos fnvnitentix (Liir. iii). Vcl, vo.r Domiiii A sumniiUioncm perveniant, juxta illud ; Non ergo re-
Patris stiper aquns. id est, super Christum in aquis gnel pcccatum in vestro mortnli corpore (Rom. vi).Et
baptismi : Hic esl Filius mcus dilectus {Matth. iii). ideo in mngnificcntia.quiavo.v Domini estconcutieu-
Cujus Dominus? Deus majestatis, Deus magnse po- tis desertum.id est,gpntes ad finem commoventis in
tentife intonuit : Dominus intonuil super aquas mul- quibus nullus eratsulcus prEedicationis,vel animam
i(is,quasi dicat,nonsolurasuperJudaicum populum, quae ante erat deserta a Deo, occupantibus vitiis.
sed super omnes gentes, juxtaillud Ite. docetcom- dicat et hoc moAo concutientis.commovebit Do-
:
Ouod
nes gentcs, bapfixantcs eos in nomine Pntris, ct Filii,
minus dcsertum Gades,\A est.sancta verba legis ape-
et Spiritus sancti {Matth. xxviii). Vo.xDominiin vir- riet, quas prius deserta erant ab inlelligentia, edu-
tute, scilicet dunda, quia dat virtutem pernciendi. cendo inde salubrem affluentiam doctrinse.queraad-
vel, quia non loquebatur sicut Pharisffii, sed sicut modum in desertumCades quoddesertum erat penu-
potestatem habens (Marc. iV riaaquarum.Depetrabis virga percussa largissimas
Vo.T Domini ct in se et in suis in magnificentia, id produxitaquas.utinhabitarelur quod \)T'ms descrtwn
erat {Num. xx). Gades enim semcn lcgis intcrpreta-
est, in mira';ulis multis, juxta illud Deo coopcrante :

et sermomm confirmante sequentibus signis {Marc tur. Nonne cor nostrum iirdens erat in nobis, cum

xvi). Ostendit quomodo m magnificentia. Vo.r Do- B 'meretur in via et aperiret

Scripluras {Uc. xxiv) ?

mini, dico confringentis cedros, id est, humiliantis Alitcr Commovehit Dominus desertum Cades, id est, :

elatos gentium et submittentis jugo fidei, confrin- illos quos intus consumebat et devastabat a quiete

gendo eorum supcrbiam per pffinitentiam. Et non prava conscicntia,qua! est velut tinea pannos consu-

solum cedros gentium,sed etiam humiliantisced/w mens, commovebit, ut a prava conscientiadando ho-
Libani, id est, elatos de Judaico populo qui fortiores minibus virtutem et constantiam bonas operationis.
erant aliis superbis, et magis restiterunt prasdica- Cades enim interpretatur commotio tinese, qua et il-
tioni Christi, armati Scripturis divinis. Per cedros lamcommotionem faciet perprajdicatoressuos.Nam
Libani,ideo accipimus superbos Juda^os, quia Liba- vox, id est, prsedicatio Doinini est vox prxparantis
nus est mons in Judsea et interpretatur candidatio, servos,\A est,prffidicatores expeditos ad transilienda

adcomparationcm gentium
et Judasicandidatierant hujus saeculi spineta, id est, soUicitudines nt vene-
perilluminationem mandatorum otcognitionemDei. num serpentis antiquiabsumentes, et per illos revc-

Quod dicat : Hoc modo confringcniis. Et comminuet labit, id est, aperiet condensa, id est, opacitatem
eos, superbos significatos per (ie.(\TO=.,tanqumn vitu- Scripturarum ct obscuritatem sensuum. El iunc in
lum Libani, id est, sicut Christum, ut fiant iinitato- templo ejiis omncs diecnt gloriam, quia etiam qui
haeretici convicti do-
res humilitatisChristi qui in Libano, id est, populo p prius contradicentes erant ut
Judaeorum natuset nutritusfuit.utimmolareturpro ctrinaapostolorum dabunt,9/or(amDeo,compaginati
salute mundi, quemadmodum in il!o monte vituli cum aliis in unitatem fidei. Et non mirum, quia
nutriebantur destinati ad immolationcm. Et hoc Doininus diluvium inliabitarc facit, quod quasi in-
modo eos comminuet tanquam vitulum Lihani, quia credibile visum est, gentes omnibus erroribus fiui-

dilectus, id est, quisque fidelis de populo illo, humi- tantes, per fiiein stabilitas,lacit ut ipse in eis habi-
liabitur^u^mrtrfmcrfMw filiusunicornium,\A est,Chri- tet. Vel, non mirum si omnes opera Dei laudabunt,
stus secundum carnem Filius Judceorum qui unicor- quia Dominus faciet arcam inhabitare diluvium, id
nes dicuntur propter unam legem qnam babent per est, Ecclesiara suam huncmundum, ubi ita.jactabi-

quam in superbiam seerigunt.vel spemterrenorum tur s'cutarca in diluvio, ettamennon submergetur.

bonorum quas sola putant sibi promissa. Alitcr :
Ut dictum est, vox soptiesrepetitasepliformam gra-
Quasi qu«eratur,fuit ille vitulusimminutus ?Revera, tiam sancti Spiritus significat, qua Ecclesia consti-
quia dilectus. id est, Filius Dei, cui dictum est Tu :
tuitur. Ettamen quamquam essentrfi/ucnnn, Z)o??n-

es Fiiiiis nieus dilcct.us {Marc. i), erit quemadmodum nus scdebit in illis in AHernum re.r, quia reget eos,
filius unicornium, id est, quilibet filius Judajorum, non permittens ultra fluctuare. Et non mirum quod
sciliccl mortalis, passibilis. Aliter: Dilecius, id est. diluvium inhabitu-e facit, quia Dominus scilicet re-

FiliusDei (;oraminuetur,nonsecundum divinitatem, D rura cui omnia obediunt, virtutem, id est, constnn-
sed ad eura raodura ad quem ipse fuit Filius unicor- tiam, populo suo, fideli scilicet, suo pergratiam Do-
nium, idesi, secundum illain naturam quamaJu- minus bcnedicet; id est, incrementura virtutum dabit
deeisassumpsit et ideo : in niagnificentia, quia vo.r populo suo in pace, id est, in observantia bona? vita;.

Domini est intercidentis, id est dividentis, flammam Vel, consunimabit, id est, perficiet tabernaculum
ignis, id est,furentem persequenlium iracundiam, suum, cum ultiraa destruelur mors {I Gor. xv), et

quia alios ascivitcharitati sua?,alios reliquit in ma- cutn vencrit quod perfcctum est [I Cor xiii) : in pace,
litia sua;vel diminuentis incendiuminferni,subtra- id est, in aelernarequie.Ergo, quia Dominus servos
hendoei populum muUum et ad seconvertendo.Vel, prcBparavit ad a;dificationem hujus tabernaculi, .\f-
intercidentis flammain.id est,quia auxiliumillius in- ferte Domino, scilicet vos ipsos quasi lapides vivos
ter persecutores suissubvenit,vel intcmdentis flam- per fidem et operationem in consummationem hu-
mam, id est, flammam cupiditatiset concupiscentia- jus tabernaculi, filii £»<;!, apostoliin adoptione filio-

rum, id est, facientis ut non usque ad incendii con- rum recepti. A/ferte Domino, id est, ad consumma-
283 ENARRATIONES IN PSALMOS. 286

tionem tabernaculi Doniini fiHos nrietum, id est, A talis et impassibilis. Et haec domus construitur in
imitatores vestros : apostoli dicuntur arietes, quia nobis, cum verbum fidei accipimus. Dedicatur au-
sunt duces gregum, vel utroqiie cornu inimicosfe- tein nunc in spe, et tandem in re, cum mortale hoc
testimonio Scripturarum Veteris et
rientes, id est, induet immortalitalcm (I Cor. xv), cum jam. nihil
Novi Testamenti, vel, Domino, id est, ad honorem aliud in nobis crit nisi laus Dei. .\git ergo in hoc
Domini. Hoc modo Domino glorinm,
njferte : Afjerte psalmo caput nostrum exsultando cum Domino Deo
illi honorem recte
attribuile jiistitiam vestram. Et suo de sua resurrectione scilicet quod fundamen-
vivendo, ut videntes opera vestra bona glorificent tum hujus domus jam dedicatum sit.Osfendit etiam
Patrem vestrum. Ajjerte Domino gloriam, non ve- qualiter corpus suum quod est Ecclesia nunc dedi-
stram, sed nomini ejus, id est, ad landem ejus. Et cata in spe, tandem etiam valeat dedicari in re.
sic, scilicet non vacuis manibus, nec genibus re-
Exaltabo te. Domine. Propheta in consideratione
missis, adorate Dominum, non aliud postulantes
hujus dedicationis introducit caput nostrum
sic
nisi ipsum. In atrio sancto ejus, id est, in hac tem-
loquens, membris suis Dominc, cui
et in se, et in .•

porali Ecclesia, quae est atrium domus Domini, id

me pcr obedientiam servum exhibeo, Exallabo te,
est. ccelestis beatitudinis. ac similitudine, quia ut
id est, notificari et laudari te faciam per me, quia
atrium est ante domuia,ita haec temporalis Ecclesia r,
qui honorificat Filium honorificat et eum qui illum
prcecedit illam supernam. Et sicutin domino-
atrio
misit {Joan. v.) Et merito exallabo, quoniam susce-
rum stant ferentes .xenia, exspectantes adventum
pisli me. Me caput susccpisti de sepulcro, qui prius
domini,ita ct nos in hac temporali Ecclesia exspe-
suscepisti de Virginis utero. Nec deleclnsli immicos
tare debemus cum opinione bonorum nporum : vel
meos super me. Non adeo delectasli inimicos meos
in atrio sanclo eju^, id est, in conscientia pura, ad
Juda30s ut essent super me, ut me superarent. De-
hanc similitudinem quia in atrio solent odoriferK
leclasli in morte, sed contrivisti in resurrectione.
herbc-c plantari,ita et in lide. Quasi dicat Ego dico,
:
Hoc modo suscepisti. Domine, eduxisti ab inferno
aflerte, adorate, et potestis, quia vox Domini super
animam meam. Et hoc modo salvasti me, id est,
aquus, si ordine volumus legere.
carnem meam a descendentibus in tacum, id est,
in corruptionem non enim computruit in sepulcro
PSALMUS XXIX. :

caro mea cum aliis. AliterE.mltabo tc, Domine,

:

PSALMUS CANTICI IN DEDIC.\T10NE DOMUS DAVII).

exaltabunt te meilibere laudantes in victoria, tan-
« Exaltabo te,Domine,quoniam suscepistime,nec dem absorpta morte. Et merito quoniam susccpisli
« delectasti inimicos meos super me. Domine Deus mc,id est meos a morte et a passibilitate,nunc inte-
« m.eus,clamavi ad te,et sanasti me. Domine.eduxi- _ rim in spe, et tandem in re vel, suscepisli hic :

« sti ab inferno animam meam,salvasti me a descen- causam meorum contra adversarios impugnantes.
« dentibusin lacum. Psallite Domino,sancti ejus.et Nec delecta.tli inimicos meos super me, non enim va-
« confitemini memoriae sanctitalis ejus.Quoniam ira luerunt meos devorare. Occiderunt corpus animam
<( in indignalione ejus, et vita in voluntate ejus.Ad autem non potuerunt occidere. Revera non dele-
« vesperum deraorabiturHetusetad matutinum Ireti- clasli, quia Domine Deus tneus, quem mei praeci-
« tia.Ego autem dixi in abundantia mea Non move- :
puum habent, clamavi ad te, id est, irremisse ege-
« bor in a;ternum. Domine,in voluntate tua praBsti- runt me\,el sanasli me, id est, sanabis et dedica-
« tisti decori meo virtutem.Avertisti faciem tuam a bismeos dando immortalitatem, nunc interim in
« me, et factus sum conturbatus. Ad te.Domine.cIa- apc et tandcm in re, hoc modo sanasli meos. Do-
« mabo,et ad Deum meum deprecabor.Qua' utilitas mine, edu.visti animam mcam, id est, meorum, ab
« in sanguine meo,dum descendo in corruptionem ?
infemo, id est, a consummata nequitia, scilicet ut
« Nunquid confitebitur tibi pulvis, aut annuntiabit non descenderent in criminale peccatum quod ;

« veritatem tuam ? Audivit Dominus,et misertus est quasi inferus est animae Salvasti me, id est,
« mei Dominus factu.s cst adjutor meus.Conver-
;
mcos : a dcscendcnlibus in lacum,\<\ est;a conforma-
« tisti planctum meum in gaudium mihi.conscidisti tionc illorum qui in fctorc vitiorum nimium de-
osaccum meum et circumdedisti me lEetitia.Ut can- D Icctati,jam in desperationem vonerunt, super quos
« tet tibi gloria mea, et non compungar Domine :
puteus clausit os suum. Habentes itaquo tantam
" Deus meus, in ffiternum confitebor tibi. »
spem, scilicet quod corpus vestrum saucium mor-
talitatc, et passibilitate tandem sanabitur in com-
ESARhA riO. muni dedicaliono. 1'sallite bene Domino, id est,
Psalmus Dnvidin dcdicatione dotnus.Uic psahuus operando laudale Dominum; sancti cjus, babentca
continct vocem capitis congratulantis de resurrc- sanctitatem pergratiam oj us.speranlcs in vobis quod
clione, in so jam complcta in re, et in mcmbris per in Christo credilis. Et confitemini memorix sancli-
speciem. Undc Apostolus Suscilavit Dominum a : tnlis cjus,qina mcmorfuit ut sniictilatem vobis red-
morluis, et nos suscilabit per virlutem siiam (// Cnr. derot quam amisistis culpa priini parcnti9,inemor
iv) : Constructa pst domus Domini,quando in utero quanlum ad vos, nnn quanlnm ad sc. Hoc modo
Virginis naturanostraassumpta cst u Vcrbo Dci.De- sanctificavit, quoniam vita scilicot vnbis est reddita
dicata aulem est quando innovata facta est immor- in voluntate cjus, id est,in me qui nunquam recessi
 287 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 288
a volmtale. ejus Et ira, id est, poena mortis in in- A sanctiejtu, grates reddite Deo quoniam ira, id est,
dignationc ejus : id est, in Adam qui per inobe- brevis vindicta, ira enim furor brevis est, In indi-
dientiam factus est indignatio Dei, Sicul enim in gnaiione ejus, id est, in culpa vestra qua merito
Adatn omnes moriuntur, ita et in Cltristo omncs vi- indignatus est Dominus, scilicet temporali morte
vificabuntur (/ Cor. xv). A(/ vesperum demorabitur solvistis delictum vita autem sterna non ex merito,
:

fletus. Quasi dieat : Illa ira quae inccepit ad ves- quia csdere per nos potuimus,sed per nos surgere
peram, recedonte ab humano genere in Adam sole non potuimus, sed ex voluntate ejus, id est, sola
justitiae et veritalis, durabit usi|ue ad vesperum, misericordia. Et ideo psallitc, quia ad vesperum, id
id est.quandiu durabit hsc vita quae vesperum po- est,usque ad fiuem hujus vitas qus occasum habet,
test dici, quia ex quo declinavit sol justitiae et ve- demoralitur flctus.scUicel morlalitatis et passibilita-
ritatis ab humano genere. non redit perfecte usque tis. Et /;e/i7ia scilicet resurrectionis et immortalita-
ad communem resurrectioncm.In praesenti vita fle- non temporalis, sed ad matulinum, id
tis id est,

tum habet bomo, quando recordatur bonorum quae est,ad lucem illam quae nunquam deficiet,fMm mor-
perdidit in Adam. Et ad matutinum, scilicet quando tale hoc induet immorlalilateih,zc\liceim communem
oommunis veneril resurrectio, redeunte claritate resurrectionem cum dedicatur domus, fiet, cum in-
illa quam perdidimus in ."^dam erit Ixtitia.id est, : duemur stola secuuda. Quasi dicat ; Et ille flelus,
gaudium immortalitatis et impassibilitatis. Cum non ex injustitia judicis, sed ex merito meo. Hio
enim Christus apparucrit vita vcsli-a, tunc et vos Christus loquilur in persona veteris hominis : qui
dpparetritis cum ipso in gloria (Col. m). Aliter : enim dignatus estsumere infirmitatem nostram,non
Quas ira non solum Adae nocebit, sed etiam iste dedignatur sumere vocem nostram. Ego autem,
fletus et haec ira demorabitur omni respicienti Quasi dicat, illam iram pronierui,quia dixi, id est,
ad vcspcrum, id est, ad occasum Ads. Et Ixlitiade- in abundantia mea non movebor in xtcmum, non
:

morabitur omni respicienti ad matutinum, id est ad moveborah hac abundantia. Non obediam prsceplo
Christum qui est matulinum.id est,veru3sol,qui no- auctoris, dicentis : In quacunque die comederitis
ctem infidelitatis expulit vel ad similitudinem,«d
: morte moriemini, sed consentiam voci serpentis
vesperum demorabitur flctus, vespnre Dominus posi- suadentis Eritis sicul dii [Gen. iii). Ero Deus, ero
:

tus est in sepulcro, et fleverunt illum discipuli.et in immortaiis. Sed, o Domine, prxstitisti dccori meo,
matutino tertia; diei rediit Ia3titia,resurgente Domi- id est,mihi decoro virtutem, id est, constantiam in
no de sepulcro.Et humanum genus post praevarica- voluntate tua,non in merito meo quod immortalis :

tionem .A.dae mortale factum vespere positum est in fui per te babui quod ex hoc intellexi, .iverlisti
;

sepulcro, scilicet recedente ab eo Sole justiti» et jaciem luam a nie, id est,substraxisti mihi manum
veritatis, et mansitin sepulcro.id est, in immorta- tuam, ct factus sum confurbatus, id est, mortalis. Et
litale ille ante legem et sub lege. Tertia die resur- quia factus sum conturbatus ego Adam,quantuni ad
rexit, id est, sub gratia, et re, quantumad caput, humanam naturam quam suscepi in Adam, enim :

id est, Christum; in spe vero, quantum ad ejus omnes moriuntur {I Cor. xv). Ego immunis a pecca-
membra. Potest et sic continuari et dici. Et vita to.ad hec missus ut faciam voIuntatem,ut eos redi-
Ecilicet aeterna solavita sine morte incoluntateejus. mam. .id te, Domino clamabo, id est, libera et
Et tamen quanquam vitam habeatis in spe ad ves- valida intentione orabo pro me, ut resurgam a
perum demorahilur fletus, id est, tota hac praesenti morte. Et ad Deum meum deprecabor pro peccatiset
vita poBna peccati in vobis manebit.Quasi dicat : Et mortalitate meorum, scilicet dicens Qux utilitas :

unde ille fletus.' Es culpa. Dixit, Adam creatus et in sanguine meo, id est,in morte mea.,dum descendo
positus inahundatitia et plenitudine virtutum,condi- in corrupiionem'! id est, si putrescat caro mea et
tione tamen dixit, id est, cogitavit In abuiidanlia non resurgat? Quid proderit mors mea, si non
mea scilicet positus.quam per me habere possum, sequatur resurrectio mea? Nihil enim nobis mori
non movebor ab eo in seternum, et ex hac prnesum- profuit.nisi redimi profuisset.A'iiregM«/i; non resur-
ptione cecidit ab illaperfeclione.factus mortalis et rexero, confitebitur tibi putvis, id est, laudabit te
passibilis.%0 a!/(em, scilicet Dominicus homopra;- D gentilis populus redemptus per me ? Qui prius fuit
ventus in benedictionibus ^.liIus hominum a peccato pulvis,id est.sineimbre verbi Dei.solutus, agitatus
immunia veniens in mundum.ut ab hac miseria ho- omni vento doclrinx et errorum, et non valens
mines educerem,du7 in mea abundanlia, scilicetin resistere vento elationis. Aut nunquid annuntiabil
plenitudine rationis mea; : non movebor scilicet a aliquis scilicet prredicator illi pulveri verilatemtuam
voluntate Domini ullis tentatior,ibus vel passionibus qua^ premissa fuit in prophetis complenda per me,si
in xternum,ei hoc non ex me.sed tu pnestitisti vir- non resurrexero ? NuIIus. .\liter : Hfunquid confite-
tufem,\(i est, conatantiam.fffcor; ;n«o,id est, immu- bitur pulvis, id est, nunquid confessionem peccato-
nitati meaa vel rationalitati. Et tamen avertisti rum tibi faciet mortuus, ut resipiscat? Aut annun-
(aciem tuam a me, id est videris avertisse, quan- tiabit scilicet pulvis pulveri,id est, mortuus mortuis
quam non ego a te ut .\dam.In hoc videris avertisse vcritatem, id est, salvationem vestram. In inferno
quia factus sum conlurbatus in morte, prasmisisti nulla est rodemptio.Vivis esthoc faciendum.Et ideo
enim pati me et mori, .\liter : Psallite Domino, resuscita me. Audivit Dominus,ic\\xz,Qi me sicoraa-
289 ENARRATIONES IN PSALMOS. 290
tem,ct in hoc apparet quia misertus est mci, id cst, A « vita inea.ct anni mei in gemitibus. Infiruiata est
meorum. Hoc. modo est corum misortus resusci- : « in paupertate virtus mea,pt ossa mea conturbata
tando me. Domitnis factiis est adjulor meus in pas- " sant.Super omnes iniraicos raeos factus sum
sione et in morte. Hoc modo factns esl mWnadjutor « opprobriumvicinismeisvalde,et timor uotismeis.
Dom\ne, coiwertisti planctuin meum in gamlium " Qui videbant me foras fugerunt a me oblivioni
»m7tt,id est, tristitiam passionis et mortis in laeti- n datussumtanquara mortuus a corde. Factus sum
tiam resurrectionis convertisli, scilicet consciitisti tanquam vas pcrditura,quoniam audivi vitupera.
saccum mewn,\d est.carnem meam similera carni « tionemmuUorumcommoranliumin circuitu.In eo
peccatrici habentem non pecratum,sed in pccnam " dum convenirent siniul adversum me, accipere
poccati lancea perforari permisisti, clavis afligi. « animam meam consiliati sunt. Ego autem in te
Saccus est vestis poenitentiumfacta de pilis capra- « speravi, Uomine.- dixi, Deus meus es tu, in ma-
rum et hasdorum, et ponitur pro carne peccatrice, « manibus tuis sortes meas.Eripe me de manu ini-
qus; quasiinduracntum est animffi.Ilabuit Christus " micorura meorum.et a persequentibus me. Illu-

saccum,sed non habuitopus sacci:de quo dicitur. " stra faciera tuam super servum tuum.salvum me
qui peccatum non fecit (/ Pctr. ii). Et circumdedisti " fac in misericordia tua,Domine: non
confundar,
me Ixtitia iciWcti resurrectionis, ad hoc «7 canlet « quoniaminvocavito. Rrubescantimpii eldeducan-
ut laudet tc resurrectio mea,
B tur in infernum, muta liant labia dolosa. Quae
lihi gtoria mea,'\A est, «

quiainmcalaudelaudabunt te omnes quibusprode- loquunturadversusjustum iniquitatem in superbia

rit rosurrectio mea. Et amplius non compugar " et inabusione.Quam raagnamultitudodulcedinis

stimulo mortis,juxtaillud Uors itliuttranondomi-

: " tUiP,Domine, quam abscondisti timentibus te !

nabitur (Rom,.vi). Et ideo, Domine Deus meus, in « Perfecisti eis qni sperant in te,in conspectu filio-
xlcrnum confitebor libi, facta dedicatione domus « rurchominum.Abscondeseosin abscondito faciei
mesE, non deerit tibi laus mea. Aliter Comerti&li : « a conlurbatione.Proteges eos in tabernaculo
tuffi

planctum meum, id cst, raeorum, iu gaudium milii " tuoacontradictione linguarura.Benedictus Domi-
rosuscitando eos interius nunc interim.id cst, de- " nus, quiiniam mirificavit niisericordiam suam
disti eis stolam primara. Conscidisti saccum meum, II munita.Ego autemdixi in exoes-
raihi in civitate

id est, carnem peccati destruxisti meis in morte " su mentis meae; Projectussum a facie oculorum
mea.juxta illud,Jesus Christus Tiortuus est propter « tuorum.Ideo exaudisti vocem orationis mea^^dum
delicla noslra (Roni. iv). Et circumdedisti inc, id « clamarem ad te.Diligite Dominum,omnes sancti
est, meos Ixtitia immortalitatis in spe,scilicet ut in " ejus, quoniam veritatem requiret Dominus, et
mea resurrectione spcrent se tandem dedicari im- "retribuet abundanter facientibus superbiara.Viri-
mortatalitale et impassibilitate, cum in communi C « liter agite, et confortetur corvestrum,oranes qui
resurrectione accipient stolam secundam. Ad hoc « speratis in Domino. »

dedicabuntur, ut cantct libi gloria mea, id est, ut

EN.mfi.mO.
gloriosa rcsurrectio meorum laudet te.Et merito te
Ilicpsalmus accipiendusest in finem David,idest
laudabo in illis, quia no/i coinpungar, id est, non in linalem scilicet Christum,qui finis dicitur con-
compungentur ultra, conscientia peccati vel timore
suramans.non consumens,in eodem,non in aliud,
jndicii. Et ideo, Domine Deus meus, in xternum
et attribuitur ipsi Christo,id est, in voce capitisle-
confitebor tibi in illis confessione laudabili.
gendus est psalmus : dico exstasis,id est, excessus
PSALMUS XXX. mentis. Exstasis Grsece dicitur EKTuaji;, et inter-
IN FINEM PSALMfS DAVID PRO EXSTASI. pretatur h&ime. excessus. Excessus autem in hoc
Domine,speravi,non confundar in aitcr-
« In te, loco excessus mentis accipitur. Qu.-c fit ducipliter:
i< num; tua libera me. Inclina ad me
in justitia vel cum mens humana erigit sead divinn, et vosa-
II aurem tua, accelera ut eraus mc. Esto raihi in tur intcntio ad superna vel rcvelatio,ut cumsancti
" Deum protectorcmet in domum refugii.ut salvum viri in sola speculationesunt : quorum unus fuit
« rae facias. Quoniam mea et refugium
fortitudo beatus Paulus qui carne in terra positus, mente
« meum estu, et propter nomen tuum deduces tne, D veroadca'lcstiatransvolans,raptuscst usque ad ter-
« et enutries me. Educes me de laquco hoc (]uera liuin cirlunnll Cor.xix): qui ctiam dicit sioe mente
« absconderunt mihi,quoniam tu es protcctor nicus c.vcidimui. Dco, sive .wiirii siimus, robis {II Cor.v).
« In mar,us tuas commendo spiritum mcum,rede- Scd vidcntes quod in illa alt.i intelligentia sibi soli
« misli me DomineDeusveritatis.Odisti observantes vivunt.charitas Dei cogit illos condescendere in-
« vanitates supervacue. Ego aulcm in Domino spe- rirrailuti proximorum,ut et ipsi quandoque cumeis
« ravi.exsultabo et loetabor in misericordia tua. ascondcre valcant ad eorum excelsa iraitantes Dei
« Quoniarn rospexisli humilitatcm meara, salv.isti virtutcm et Dci sa[)ipntiam,Christum qui cuin dives
« de necpssitutibus animam raeam.Nec conclnsisti es.iel in so factus cst paupcr i)ro nubis (If Cor. vwi):

« me inmanibus inimici,statuisti in loco spatioso susccpit humanitatpin noslram, ut nos divinilati

« podes mcos. Misorere Domine, quoniam tri-
rnci, suiP tribucret osse participes. Vcl fil mentis exces-
« bulor conturbatusestin ira oculus meus.unima
; sus ad inforiora, ut dictum est, et vocatur pavor.
« meaot venter meus. Quoniam defocit in dolorc Ilumanre mentia atatus est, cum scnsu vel opi-
391 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 292

nione vel ratiune discernit : cum autem se erigit A ^fl feternitatem, vix aliquid spatii habere videtur.
ad inlellectum quisolius Dei est.excedit se ipsam; Quasi dicat: Etscio quiacito erues me de foveaillius
vel,cuni alienatur et turbatur vel ratio vel sensus confusionis. Interim dum veniat tempusereptionis,
pavore inferiorum.Uterque excessus in hoc psal- Esto mihiinDeumproteclorem, tu sis clypeus meus
mo non incongrue accipi potestrcura enira in ti- contrajacula inimicorumcarnaliumet spiritualium.
tulo prccmittitur exslasis, magnum quia et di- Et in (lomumrcfngii, id est, esto mihi placatus per
vinum nos exspectare monet,ut sequentia psalmi misericordiam,ut qui te iratum fugi ad te placatum
extendunt. refugiaim. ha. esto indomum rcfugii, ul sahumme
Non enim possunt sio cum Deo loqui, nisi illi facias, quia infirmus sum, sana me ut ad te possini
quorum convcrsatio in Ecclesia est. Agit autem venire. Nam si sanus non fuero, non potero ad te
hic psalmus de passione Christi et persecutione fugere. Ideo tuestoprotector,'yHo»;mmtu es fortiludo
corporis sui, in quo pavor accipitur,non quantum meci, namego mihiinlirmitas, et ideo refugium, quia
ad Cliristum qui solum homo e5set,laii)en
etiara si rejiujium meum es lu, non potenlia, non divitis, nec
non est credibile eum limuisse mortem,cuai tam quidquam aliud nisitu. Merito eum protectorem et
certus esset de resurrectione imo essultanter ad
: refugium invocat, qui in nullo alio confidit. Et tu de-
passionem ivisse^teste Augustino sed, quantum „ duces me, scilicet de fovea peccati, ut veniam ad te
;

ad ejus membra. Qui enim dignatus est su- dc virtute in virtutem propler nomen tuum glorifi-
mere naturam nostram non dedignatus est in candum in mo, non merito. Et, ut educas, enu-
se transferre pavorem nostrum juxta illud Trislis tries me, id est, sapientiam tuam infirmitati meae in-
:

est animu niea usijue ad mortem (Matth. xxvi). Et comprehensibilemad capacitatem meam inclinabis.
Petro: Venio Romam iterum crueifigi.Quid mirum Sicut mater eamdem escam cujus sumenda; puer
si in passione Dominus non timuit? Mulli in cor- idoneus non est per carnem trajicit, et lac puero
pore suo mortem non timuerunt,imo iKtanter eam praibet, sic Dominus, sapientiam suam utlacnobis
susceperunt,ut beatus Andreas qiii cantando ibat faceret, carne indutus venit ad nos, et sic nos educ-
ad crucem.Potuit hoc miles,et non potuit impera- tos de fovea peccati velut parvulos de utero enu-
tor.Est autemutilis iste pavor,quiafacit nostimere trivit. Educes meeligim de laqueo hoc quem absconde-
de nostrOjSperare autem de Dei dono.Et commen- runtmihi. Quia parvulus sum,ne decipiar,liberabis
datur nobis in hoc psalmo prfecipue chraitas quaj me ab insidiis ininiiei diaboli et membrorum ejus.
facit compagem :compages aulem tendit ad unita- Diiosuntlaqueiquibusinsidiae fiunt fidelibus,terror
tem,unitasvero servat charitatem, charitas ducit
quo frangat, et error quo alliciat : quos qui evadere
ad clarificationem. oupit, duffi sunt portae quas contra claudere debet,
Vox capitis transferentis in se vocem membrorum. timor et cupiditas : timor claudendus est contra ter-
In te.Doinina speravi, non in me qtii ex menihil rorem, cupiditas contra errorrem. Et hoc, exemplo
habeo nisi pavorem et infirmitatem. in me deficio capitis nostri,qui tentatus a diabolo per ambitionem
sed in te proficio .'lAtonon confundar in seternum, et delectationem, cum ei dictumHxc omnia tibi
est ;

quiatemporalitercon/^io^rfor^non enimaliterintespe- dabo, si procidens adoravcris me, januam cupiditatis

rarem:Temporaliter confunditur qui prsterita pec- clausit, dicens : f^ade Satanas, (Matlh. iv). Sequitur,
cata respiciens horrescit, horrescens erubescit,eru- Reliquiteum diabolus paululum [Liic. iv). Ideo pau-
bescenscorrigit.Unde Apostolus:Qwm crgo fruclum lulum, quia postea eum per passionem vincere ten-
habuististuncin illis in guibus nunc erubescilis{liom. lavit,ut qui per errorem vincerenon potuit vinceret

viii)?Illi in ^lernum confunduntur qui peccafa sua per terrorem. Sed Dominus timoris januam contra
Dei judicio reservant.Confusio dicitur peccatorum, tcrrorem passionis clausit, quia pronobis pati non
quiasimulmultaconglobanturetanteooulos peccan- timuit. HcEC omnia, ut dictum est, caput nostrum
tisad erubescentiamponuntur./n ie judiciieritffiler- in voce membrorum loquitur. Tu educes quoniam

na erubescentia,quiainfructuosa.Va2nobislyw!(/ no- tu es prolcctor, meus, protegens me ab insidiis

bis profuit jactaHCtia'?Qn\d divitiarum superbia'? Ecce inimicorum devorare me quasrentium. Et quia
om?iia transicrunt (Sfl7),v).Et, ut sic non confundar D tu es meus prolector, in nianus tuas commendo spi-
in tua juslitialibera «icabilla confusiono.destruein rilum meum. Vitam meam tibi commendo, ut in
me meam justitiam et constitue tuam(mea justitia tempore necessitatis et periculi conserves, tractum
estmalum pro malo reddere.Tu autem solusjustus) ab his qui tempore persecutionis rem suam fideli
quam circa nos ostendisti,reddensbonumpro malo amico coramendant, ut tempore certo servatam
quade impio facis pium,de infideli fidelem,delupo reddaut. Ideo commendo, quia redcmisti me, id est,
agnum.Et ut liberes, !i?c//Ha ad me aureni tuam, id meos redimes a laqueis iniraicorum et tandem ab
est dispone circa me misericordiam,ad similitudi- omni periculo. \Aao A\q.o redemisli quiacertus sum ,

nem,ut medicus iEgroto.,4fce/era w/ eruas, scilicet quod redimes. quia, o Domine, tu es Deus vcritatis,
me abilla confusione.Hocnon ideo dicit,ut precibus nullum fallens in promissis, promittis enim libera-
impetretcitiusfieri,quiai!ludimmutabile est,sed ad lionem sperantibus in te. Et, qpia es amator veri-
consolationem ostendit cito futuram illam ereptio- tatis, odio habesmendaces. Odisti oranes ohservantes
neiii gcilioet finitahac temporalivita qu8B,quantura vanilates supervacue, id est, sperantes in nobilitatg
293 ENARRATIONES IN PSALMOS. 294
temporali, inpotentia, in honoribus supervacue, id A defeeil indolore vilamea. Vita quae mihi est iu-
est inutiliter. non enim beatitudinem praestare va- cunda in fratrum profectudefecit in dolore, id est,
lent. IUeetiam obsorvat vanil.ite.i supervaate qui labescit dolendo de eorum defectu, juxta illud Apo-
timendo moritur, id est, qui timendn mortem tem- stoli : Tunc imus, sivos sfatis in Domino (I Tliess.
vii

poralem quam tameii elfugere non potest menti- iii). Et anni mei, id est longsva vita defecit in ge-
tur,ethoc modo mortem differt, non vitat, et fu- non in claris vocibus, videns illos in per-
7nitibus,
giendo mortem moritur antequam moriatur. Ego versum ire, qui mihi essent gaudium, si slarent in
autem qui non observo vatiitates in Domino speravi, Domino. Unde Apostoius Gandium meum et corona
:

etideo exsultaho, scilicet corpore, cum mortals hoc mea [Ptiit. w';. Infirmala e.<st in paupertate virlus
iuduet immortalitaiem, El Ixtabor scilioet mente, mea, in pnupertate, id est, inopia cibi, quia subtra-
Vbi est mors victoria tua ? Ubi est mors stimuliis tuus bitur mihi refectio illaquam in eis debui habere
[lCor. x\)lElhoc\nmisericordiatua,non in merito quos mihi incorporare volui virtusmea defecit. id ;

meo. In hac misericordia salvasti de necesiitutihus est, robur quod ex illo cibo habere debui. Et non

anima)n meam. Multae sunt necessitates fragilitatis solum egoconturbor qui in corpore Christi medio-
humanae: cor alterius videre non potest, vult ad cris sum, sed etiam ossa mca, id est, flrmiores in
vitam pervenire sine morle et non potest, diligit r» Ecclesia etperfectiores, coni«r6a<a j!/n;,fratrum ini-
:_:_: l :, :j,i :
inimicum Stepe et persequitur amicum videt quod j quitatibus c.xaggeratio doloHs. Et ideo conturbatus
est bonum et tamen facit malum. A quibus omni- sum, quia vicinis meis, id est,jam adfmem appro-
bus nullusliberari potest nisi per misericordiam pinquantibus./"«c?wi sum opprohrium : detestantur
Dei, quia eadere potuimus per nos, sed pernos sur- me elhiasphcmnntsuperomnesinimicos meosvatde,
gere non possumus. Unde Apostolus Infelix ego : magls quan paganos vel JudsBOs:qui pejus
id est,
homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus ? viderunt qnosdam de Ecclesia vivere quara
pagani
Gratia Dei per Dominum nostrum Jesum Cliristum vel Judsi qui aperte sunt inimici Ecclesiaj.
Pejcr
(Rom. vn\ Ideo sequilur: Quoniam respexisti humi- enim est qui intus male vivit quam qui foris. Qui
titatemmeam. Qui me superbum in hasnecessitates foris sunt, quasi infructuosa ligna sunt fabro apta,
conjecisti humiliatum ab his eripuisti. Nec conclu- qui intus, sarmenta sunt vite prascisa quaj solus
sisti me in manus inimici, scilicet ne illaqueatus Nota quod vir perfectusdicit, factvs
ignis exspectat.
terrore vel errore in peccatis perseverando more- sum opprobrium. Non enim solisillis imputaturqui
rer, et sic cum eo vinctus in poenas traderer. Ideo pravevivunt, sed dicitur, vidc, quam prave Chri-
non conclusisti, quia slatuisti in loco spaltoso pedes stiani vivunt. Et iwtis meis, id est, jeim initiatis
sa-
meos, id est, alfectiones meas in charitatedilatasti, cramcntis fidei factus sum limor. Omnessequaliter
scilicet fecisti ut per dilectionem juslitia mihi esset "-'
timent, nescientes quos imitari debeant, cu illi m
facilis quse sine charitate olim erat difficilis. Huc qui nuper religiosi apparebant, modo tam inordi-
usque vox Christi in membris suis perfectioribns de nate se habent. Et non solum vicini, non solum
se jam securis. Sed quia charitas hicmaxime com- noti, sedetiam gui videbant me, id est, profecti,
mendatur quae compagem facit, et in uno corpore, cognoscentes secreta raea, intelligentes Scripturas,
siinfirmatur unum membrumcompatiturillud quod foras fiigerunt ame. idesthajreses fecerunt, ab uni-
sanum est, perfectiora membra Christi secura, jam tate et veritate fidei exierunt et illis fugientibus, :

de se pavorem mentis posita. pro infirmis fra-

in ohlivioni (lalus sum,id esi. ampKus curant remi-
Iribus quos ab unitate etveritate fideierrare vident nisci, lanquam mflrtuus, scilicet quilibet, separatus
sic orant Miserere mei, Domine, compaticnti infir-
:
jam a corde eorum faclus sum tanquam vas perdi-
mis fratribus, pcrlice quod inccepisti: sicut me di- lum, id est, sicut vas confractum, inutile et nulli
latasti, ila et illos dilala qui adhuc infirmisunt, et usuiaptum: vcl, sicut illud vas quod est perditum
ideo in angustiis. Quoniam tribulor, non pro me, nulluseo utitur ad quod maxime fuit paratum, ila
sed pro commembris meis, vidcns illos astare Ihea- ego ab eis dcrelictus adquorum ulilitateminstitutus
tralibus ;
quos olim in Ecclesia tua vididelectare in suminutilis vivo.Quasi dicat: Ideo, quiapro multis
laudibus tuis, video illios fugere Iaborem,sequi vo- D orando in pnucisproricio. Quoniam audivi vitupera-
luplatem, spernere veritatcm, diligere vanitatem. lionem mullorum, et laudem paucorum, pauci Inu-
Idcotribulor, q\iia.conlurbatuse.H oculus mcus, ocu- dantiir ex nobis, et niulti vitupcrantur; multorum
\nsmcnlisconturhatus cs^idest, ratio. Nonduni o.x- dico commorantium in circuitu, id est, amantiuiii
ciEcatus in ira, id est, brcvi furore, nondum in odio, ha;c terrena quos volubilia et transitoria sunt. In
quain habeo videns illos in vanitate permanere, sed eo, scilicet circuilu dum convenirent simul.dnm om-
limeo ne ira vertatur in odium, et ideo misererere. nes in hoc consentiunt ut transitoria diligant, con-
Anima et venter meus, id est, interiora mea temnant .•cterna: non solum in eoconvcnerunt, sod
turbata sunt. Inlus absumor, intus mstuo, quia etiAmadversum mc, scdicclacci/iere animam meam
irusci licet, clamare non licel : non enim clamando consiliali sunt, id est, laboraverunt ut seducerent
et corripiendo illos prolicercm qui incorrigibiles alius quiadhuc in Ecclesia sunt. E<jo uulem in te
suiit imo exacerbarem, et ideo intcrius turbor, speravi Domine Quaai dical: Sed ego non defeci
Miierere mei, scilicet illos emendando, quoniam omnino in doloreillo, quia hominum perversitati-
293 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 296
buspaucosimitationerlignosattendens, salvare ta- A duli et hsretici adversus fidelem populum, isti pa-
men quffrens,m /<" .spf rfn'i. In quo non est omnino cem annuntiant, illi bellum inferunt : isti salutem,
quod ollendat a.msiatem,intesperavi, id est, omnem illi mortcm isti amicitiam,
: ilH odium./n S!<;ie>-6?a,
fidueiam meam in te posui. Ideo in te speravi, quia soqucndo quseChristuscontemnendamonstravit.Et
oilensus considerationc hominum.ac per hocteat- in ahttsionc, id cst, contemptu. quia amatorcs
tendenj, video teultra hominem. Homo proficit, ho- mundiconlemptores sunt fidei.EtJudaji inChristum
mo deficit ; ut somper idem es. Et propterea di.ri, supcrbe locuti sunt Nolumus hmic regnara super
:

scilicet in corde meo. Deus meus es lu, et ideo in te nos (Liic. xix). Et in abusione.A'*; forle veniant Ro-
sperandum. Et merito, quia in manibus tuis, id est, nani, et tollant nostrum locum et gentem{Joar. xi).
in dono c;ratiaE' tu:n sortes mew, id cst, hKreditas Quasi dicat: Ideoloquiturndversusjustum iniquita-
mea qu;e mihi exmisericordiatuaquasi per sortcm tcm, quia non attcndunt quam dulcis estDominus,
venit, quod aliam portionem non quffiro nisi te ex Sed ogoqui jara gustavi, dico : Quam magna mul-
gratia tua est: sicut in mittenda sortenon hominum tudodukfdinistuse, Domine.Nec oculusvidit, nec au-
merita, non personarum fit acceptio, sed ille assu- risaudivil qux prseparacitDeus dilic/entihus se{\Cor.
mitur ciii casus dederit. ita in Dei electione potest ii). Scd lebricitanti palato non ita sapit, nec lip-
esse aliquis ordo, quantum ad eum qui oniniacum j, pientibus oculis itu videtur. Hic non pleniter acci
consilio facit, sed, quia nos illud ignoramus, ejus piunt prsemium, sed in futuro exspectant. In Deo,
eleclionem gratiam raerito vocamus. Aliter: quod nihil est quod bonis displiceat, nihil autcm quod
vcstem habeoqua? persortem, idest, gratiam
illara malis placeat. Quam ab.^condisti timentibus ie, ut
tuam datur, scilicet charitatem qua Dtuni diligoet siri illi ad eam perveniant: nihil dulcius im-
proximum,('n ni(jH!6i(.« <u!'i est,hoce9t, in dono tuo, moitalitate sapientia!, sed a timore incipitur, et
non in merito meo. El quia inte speravi, eripe me quandiu tiinetur, non pervonitur ad eam, sed serva-
de ma.n\\)usimmicorumiiicorum,\A csl. ab homini- turut pervonias.Pe/fecM/j.id est,perfecte oslendisti
bus iniquis qui sunt manus pcrsequentium.id est, eis qui sperant inteinconspeclu filiorum hominum,

spiritalium iiiimicorum, et a pcrsequentibus mc, id id csl pcrfecte credentibus.Qia" eruhucrit me coram

est, diabolo et angelis ejus. Non permiltas meoapi hominibus, erubescam et ego eum coram Patre meo
laqueis eorum, vel de manibus eorum scilicet qui (Luc. ix). H.-cc cst illa riulcedo quaj ab oculisimpio-
per errorem mihi insidiantur. FA a per.<icquen- rum abscondila est, dabitur autemperfecte illis qui
tibus, id est, apsrte impugnantibus per crrorem. non timent confiteri Dominum in conspeclu,\d est,
X)r!SsenV\aL fUioruin /lomimun, id est,peccatorum per-
Et tandem illustra faciem tuam siiper servuni tuum.
id est, ostendebenevolentiam tuam in rae, dan- tinentium ad vetustatem Ad» et Evas,et non adnovi-
do mihi resurrectionem ct immortalitatem, se- ^ tatem Christi. Abscoades eos ab oculis /iliorum ho-
para grana a paleis, grana assumanturin horreum miniiiii in ccelo, non in paradiso, sed in ahscon-

tuum. salvum me fac in miscricordia luu, non in dito faciei tux, id est,in secretoloco praBsentiaetuae,
merito meo. Domine, cui voluntarie me servum quo non esl fas ulli impiorum accedcre, vilescat tibi
exhibeo,?jonro??/iin(/nra!ternaconfusione,uL illi qui quidquid est prBeter eum, habitet in te, habitabis
teDominumhaberevolunt.Oiwntamniuocafi fe.Par- in eo. Esto donius illius. crit domustua, abscondi-
vum videturhocmeritura ad hoc quod optat, sed si tam paravit tibi faciem suam visionesua, prajsentia
bene attendatur, raagnum est. Multi vocant Domi- sua tuebitur te. A conturbalione Iiominum, id ast, a
num, non propter Dominum, sed propter aliud, si persecutionc peccatorum, et intcrim dum ad illam
enim ab alio habere possent quod desiderant, non dulcedinemtenduntjproiejwcos^scilicetadevotione
cumorarent,nonilliadh.-crerent.Sed illi soli Domi- inimicorum. /«, lahernaculo tuo, id est, in ecclesia-
num invocantqui in hospitiuin cordis sui Dominum sticisinstilntisinquibustibi m\\\\.a.\\l,aconlradictio-
vocant et cor suum omnivitiorum sorde purgant.ut nc linijuarum,\\\. unitatem et verilatem fidei teneant,
tale hospitium Dominus ingredi non dedignetur. bffiresesnon incurrant, contradicant hsereticorum
Erubescant impiiqm te, non invocant./Tt hoc modo Iinguoe.Tu,o christiane,ad tabernaculum fuge,regu-
erubescant, deducantur in infernum. Merita eorum D ^MM^a-ae.KWiev: Abscondeseosinabsconclitofacieitu-
deducant eos ex adverso, ut cura servi tui .sint ad .T,id cst.intusincorde.ubi/Viciei.idest.prKsentiatua
dexteram, dedantur ad sinistram: hi in vitam
illi alJSconditaest,aco«/»;'6(!(/o)!e/iom/ii»7/i.utilluccon-
reternam, iili in supplicium aeternum {Matlh. xxv), fugientesdesuperirrideant,forisconlurbantes.Quem
vel deducautur hic in infernum, id est, in con- admodum ille qui munitam domum habet,illuc sere-
suramatam nequitiam.Et tandem muta /iantiabia- cipit a facie tcmpestatis.ita ad conscientiam puram in
rfo/05a, labia inimicorum Christi et Ecclesi.c, qui quaDeusinhabitat.quisquefidelis recurritaturbine
cum viderint illos quos habuerun, in derisura {Sap. persecutionumtutusmanel,Pt nonsolumintusprote-
v), in gloria, se autem in miseria, non ultra pote- ges, sed etiara foris.Pro/et/M eoy infabernaculotuo a
runt contradicere veritati. Ostendit quse sint illa contradictione linguarum, foris, idestin manifesto
labia dolosa, scilicet^iia? h.\c loquuntur adversusju- proteges in tahernaculo luo, id est, in sacraraentis
stum iniquitatem. Judiei adversus Christum, Non ecclosiasticis n contradictione //n(;MrtCi(m,ut tenentes
fiabemus regem nisi Csemrem [Joan. xix). Et incre- unitatem et veritatem fldei non timeant pravum
297 ENARRATIONES IN PSALMOS. 298

dogma heereticorum. Et in his omnibus bcneficiis, \ speratis in Domino, non in saeculo, scilicet qui pra2-

vel habentes ergo tantam spem per misericordiam mium Domino, et non in
laboris vestri speratis a
Dei, dicamus : BcnedicUts Dominus, iJ est multipli- alia re nisi in ipsoDomino.
cetur et crescat in suis. Qiioniam mirificavilmiseri' In voce capitis esposuimus psalmum sub persona
cordiam suum milii, id est, magnam et mirabilem membrorum. Potest autem exponi in voce et in per-
mihi ostendit salvationem suam in civiiate muniia sona ipsius capitis, hoc modo In te, Domine, spe- :

alibi circumstante, id est, in catholica Ecclesia, qua; ravi, ego Dominicus homo, o Domine Verbum, in te

priusin Judaea tantum parva, nunc munitaestpopu- est spes corporalitatis meae, non speravi in me, ut
lorum frequentia per circulum terrae illam priorem miser Adam. Et ideo, non confundar in xtermun,
ambiente munientc. Prius fuit Ecclesia in sola
et confusus sum in passione, non confundar in morte,
Judaea, quia ibi fuit laus Dei, ibi sacramenta, ibi qui dixi,Po^/ tres clies resurgam.Et ut non confundar,
quodammodo accensa sunt quwdam ligna, id est, in tua jusiitia libera me, scilicet a morte, scilicet in

apostoli igne divini Spiritus, et exiorunt et combus- humilitate et obedientia per quam justificas, qui

serunt omnes sylvas per circuitum, id est, gentili- sua justitia. Hoc modo iibera :
Adam destituisti in

talem undique per circuitum illius prioris civitatis, Inctina ad me aurem tuam, ad infirmitatem humani-
ad amorem Dei prsedicando accenderunt, et sic illam n tatis divinitatem tuam inclina, ut, cum moriar ex
priorem civitatem ampliaverunt et munierunt vel infirmitate carnis, resurgam ex potentia divinitatis.
;

in civilate munita, id est, Jerusalem in medio mundo .4ccclera ut eruas me, scilicet de fovea mortis, ne

posita, ibi mirijicavit misericordiam suam. quia ibi differas me resuscitare usque in communem resur-

natus, ibi passus, ibi ascendit. Vel„munitam civita- rectionem. Eslo milii in Deum protcctorcm in pas-
tem dicit Ecclesiam catholicam undique per fidem sione ci in domum refugii in morte.
munitam, vel Jerusalem cffilestem munitam angelo- Ideo quoniam tu Verbum, cs fortitudo meiE huma-
rum frequentia. Et ut illa misericordia, id est, redem- nitatistf^ refugium.Ylt quis. lu es protector et refugium,
ptioet salvatio mirificaretur, Egoautemdixi in excessu deduces mc de morte in vitam, vel de contradictionc
mentis niex : Projeclus sum a facie oculorum tuorum, Judaici populi, et constitues me in caput gentium.
cogitans me
primo parente transgressorem pree-
in Et enutnes me, id est ex perfeclis perfectum corpua
cepti tui, quem ex magna misericordia similem tibi mihi adaptabis, humilitatis mea3 exemplo illos quasi
creaveras, immortalem feceras, in gloria paradisi lacte nutriens, proplcr nomen tuum scilicet per me
posueras, quandoque ad majorem gloriam transfe- clariflcandum : hoc modo deduces : Educes me de
rendum. Dixi, id est, cogitavi. Projectus sumafacie laqueo lioc, quem absconderunl mihi, id est, de
oculorum tuorum. Tantaa sunt iniquitates meee origi- morte qua me velut laqueo vinctum in sola Judaea
nales quod,si respicis merita,non sum dignusquem ^ detinere putaverunt, ut munus post mc non iret,
oculi tui videat, id est, misericordiam pra;stes, et liberabis. .ihscoiiderunt quanlum ad me velut laqueo
hoc cogitavi in crcessu mentis mcx, id est, in pavore: quantum ad se, non quantum ad me, quoniam tu
ideo, scilicet quia humills me accusavi, quia me es protector meus, in manus tuas commendo spiritum
recognovi, exaudisti vocem oratianis mex, id est, meum, in potentiam tuara trado animam meam
liberam et validam intentionem c.vaudisti misericor- e.xeuntem a corpore, ut eam reddas cum postulo, id
diter redimendo. Et hoc fecisti, dum clamarem ad te, est, ex divinitate tua potestatem habeam poncndi
non ad aliud. Iloc est quod alibi dicit Sidiceham,
: animam meam et iterum assumendi eam.
motus est pes meus, ad illud, Ego dixi in e.cccssu Ideo tibi commendo, quia tu redemisii me, id est,
mentis mex : Projecius sum afacieoculorum luorum. redimes, a morto, Domine Deits veritalis ,
qui nun-
Misericordia tua, Domine, adjuvahitme (/*«. xciii), quam fallis in promissis. Tu cnim per prophetas
adillud, l.dco cvaudistivocem oralionis mex. Et quia resuscitaturum me promisisti ct quia Deus vcritatis,
Dominustammiscricorscstettainpromptusad igno- odisti observantes vanitates supervacue, scilicet Ju-
sccndum, Diligitc Dominum, non mundum, id cst, in dasos qui, ne amittercnt locum et gentem, inutiliter
dilectioneejus perseveratc qui prior dilexit vos, qui mo occiderunt (Joan. xi). Ego autem in Domino spe-
vos impios dilexit ut faceret justos,nunc«anri! facti, D ravi, exsultabo ct Ixtabor in miscricordia tua, ut
diligiteeum. Diligite cum suo merito qui prior vos supra, hao scilicet, salvasli animam meam, id est,
dilexit absque vestro merito. Idco nolite a dilectione vitam meam, ine rcsuscitando de nccessitatibus, id
cessare, quoniam veriiatcm reguiret Dominus.sciUcei cst, de morte et passibilitate. Quoniam respe.risti
utpcrseveretisinbonitateetincustodiamandatorum humilitatem meam, id est, assumpsisti mortalitatem
ejus. Qui cnim dicit se diligerc Deum, ct mandala cjus meam, vel obcdientiam meam rcspexisti, qui de-
non custodit, mendax est [IJoan. n) veritatcm requirel ; spcxisti inobedicntiam Ada>. Et salvando, Nec
ad remunerandum. Et converso rctrihuel ahundanter ronclusisfi me in manus inimici, id cst, in potestate
facicntibus superlnam, id cst, perseverantibus in pcc- Judaici populi, ut per mortem detinerent mc in an-
catis./liu;H/an(t'renim peccanlos, alntndanier pa.lien- gusliis Juda-ffi. Clausisti me in potestate illorum,
tur tormenta. Et ideo certi dc praimio, Yiriliteragite, quia mortuus suum, sed non conclusisti, quia re-
nolite delicerein laboribus, et confortetur cor vestrum surrexi.Eractumestvas unguenti mei.ot elVusuinest
in spetanla) mHrcodis,etsicaro infirmelur,om«W(yi(i unguentummeum,idest,odornotitiiv;nica3pertotum

Patrol. CXXXI. 10
 ^

299 REMIGIl ANTISSIODOllENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 300

mundum : idco non condusUti pedes meos, id est, A vationem eorum veneram, accipere animam meatn
prasdicatores, in loco spatioso, id est, in tola genti- non solum me, sed eliam
consiUali sutil, id est,
litate. Accensffi suut faces in Judjea qua exieruut et meos persecuti sunt ut perdcrent. Ego auiem in ie
totum mundum incenderunt. Miserere mei, Domine. speravi, Domine : istud et ca;tera quae sequuntur,
Quasi dioat : Resuscitatus et omni passibilitate ere- magis in persona suorum dicit caput, quam in sua.

ptus jam non terreor morte, sed tniserere mei, per- PSALMUS XXXI.
tice in eis quod incepisti in me, qtioniam tribulor INTELLECTUS DAVID
non in me, sedin meis, id est, crudelitas persecu- " Beati quorum remissa; sunt iniquitates, et
torum magnum mihi timorem incutit inde, quia con- <( quorum tecta sunt peccata. Beatus vir cui non
turbatus cst oculus rncus interior, id est, ratio meo- " imputavit Dominus peccatum, nec est spiritu
rum conturbata est in ira quam promeruit priraus <; ejus dolus. Quoniam tacui, inveteraverunt ossa
parens. Mens meorum, quse debuit vir essc ot Evam, " mea, dum clamarem tota die. Quoniam die ac
id est carnem suam, regere, si sub capite suo ma- « nocte gravata est super me maaus tua, conversua
neret, recedens a capite suo, id est a Deo, infir- i< sum in aerumna mea, dunt configitur spina. De-
mata esl. Et anima men, id est, sensualitas injirmata « lictum meum cognitum tibi feci, et injustitiam
est, quia vir Evaj, id cst ratio, noluit esse sub t> H meam non abscondi.Dixi Confitebor adversum me
:

capite suo, nec Eva, id est, sensualitas, noluit esse « injustitiam meamDomino,ettu remisisti impieta-
sub suo capite, sub dominio rationis, nec
id est, « tem peccati mei. Pro hac orabit ad te omnis sanc-
valet eam ratio refrenare, quin extendat manus ad « tus in tempore opportuno. Verumtamen in diluvio
illicita. Et venter meus, id est, caro meorum con- « aquarum multarum, ad eum non approximabunt.
turbata est non valens concupiscentiis resistere. Et « Tu es refugium meum a tribulatione quae circum-
ideo tribulor, quoniam vita mea, longffiva vita quam « dedit me, exultatio mea a eircumdantibus me.
debuit homo habere, si a prsecepto Dommi Dei sui « InteIIectumtibidabo,etinstruamtein viahacqua
non decederct, deficit in dolorc, id est in verbo iilo « gradieris, firmabo super te oculos meos. Nolite
unde semper est dolendum, Eritis sicut dii (Gcn. iii). « fieri sicut cquus et mulus, quibus non est intel-

Et anni mei, id cst, anni meorum aiterni qui luUiri « lectus. In camo et freno maxillas eorum con-
erant, defecerunt in ijemilihus, id est, in verbo illo « stringe, quinon approximant ad te. Multa flagella
unde semper est ingemiscendum. Jnfirmata cst in « peccatoris, sperantem autem in Domino miseri-
paupertate virtus mea, id est, sensualitas, et caro « cordia circumdabit. LKtamini in Oomino etexsul-
mea quce ante pravaricationem firmacrat nunc la- « tate, justi, et gloriamini, omnes recti corde. »

borat indigentia plena : in nullo enim habet sufQ- ENARR.WO.

cientiam. Etossamea, id est, ratio et intelligen- Cuminomnibuspsalmussit!nr(;//er/M«,huicmaxi-
i\Si conturbata suiit, id est, confusa in cognitione m.e et spiritualiter attribuitur nomen illud, quod
veri. Pro quibus necessitatibus auferendis vcniens commune est, propter dignitatem et excellentiam,
homo Uominus immunis a peccato, faclus sum op- ut, cum dicitur Apostolus, intelligitur Paulus Pro- ;

probrium vicinis meis, Judseis qui secundum car- pheta, Isaias; Lrbs, Roma.
nem erant vicini : super omnes inimicos meos, id Gontinet enim intellectum cuique fideli maxime
est,magis me despcxerunt quam aliquem gentilium necessarium ad salvationem, huno scilicet, ante
quos canes et imiuundos vocabant: quasi dical tanla lidem non esse jactanda merita, quippe quK nulla
et tam indigna pati non dignatus sum. Et tihior, sci- sunt; accepta fidc per gratiam, non esse prcesu-
licet faclus siim notis meis, id est, discipulis. Nos mendum de impunitate, nec esse pigrum in bona
sperabamus quia ipse esset redempturus Israel opcratione; et si quid boni fecerit, non sibi, sed
{Luc. xiv). Qui videbant me , id est, inlelligebant lotum gratia; Dei attribuere. Yox ProphetK. Quasi
Deum per miracula, me, id est,
foras fugerunt a dicat Video homines velle esse beatos, sed diversi
:

a divinitate ad humanitatem se converterunt, qui diversa de beatitudine constituunt. Hoc autem ca-
prius Deum pulabant solum homiuem mecredide- tholicum, hoc verum.
lanl.Oblivieni da/ns sum a corde eorum tanqiiam mor- D Beati quorum remissx sunt iniquitates, non illi quo-
iuus, scilicet quilibet (anquam vas perditum,\d est,tan- rum nulIiB sunt, quia illi nulli sunt, sed quorum ini-
quam vas inutile et nulli usui aptum, ideo, quoniam quilales, originales scilicet et actuales, remissx stmt,
audivi, id est, patienter tuli vituperalwnem multorum scilicet per gratiiun Uei qus! prius intensa; erant
,

commoraniitim in circuiiu, id est, delectantium in eliam sublege, juxtaillud, Ad perjectumtiiliil duxit

terrenis;ideo me nihil posso pulaverunt, quia niulla lc.t {Hebr. vn), quotquot ante salvi facti sunt, ideo

indigna patieus in nullo restiti : vel, commorantium salvi facli sunt; quia credcbantfuturum quod modo
in circuitu, id cst, qua:rentium beatitudinem in va- credimus impletum; juxta iliud, Sancti per fidem
nitatibus et nunquaai ad medium, id est, ad veram viccrunt regnn [Hebr. xi); et, Abraham credidit
beatitudinem pervenientium. In eo scilicet circuitu Deo, ct rcpulalum est ei ad juslitiam {Gen. xv) ;
et,

commorantes, id est, amantes ea magis quee ad per- cum venisset lex, revixit peccatum {Rom. vii). Hiero-
ditionem Irahunt quam oa qua ad salvatioiiem,dum nymus Tribus raodis remiltunturpeccalum, per ba-
:

unanimes esscnt in damnationein meam,qui ad sal- ptismuui, pei- charitutem, per martyrium. Beatiquo-
 : ;

ENARRATIONES IN PSALMOS. 302

301
rumremisscvsuntiniquitatesperh&piismnm, et quo- A, sicut possem, si non in me, sed in Domino con-
)-«m tec/a ii(nf pemtto per charitatem, justa illud, fiderem.

Charitas operit multitudi^iem peccatorum {I Petr. iv;.

Qui in Domino juvenis esse potui in me senes
Beatus vir cui non imputavit Domiiius peccatum, per
factus sum. Quoniam tacui, dum clamarem : tacui
martvrium. Xunc sunt remiss» in aqua baptismi. Et
peccata, clamavi merita ; iacui unde proficerem,
sunt beali, quorum tecla sunt pecrala, actualia scili-
clamavi undedeficerem; ^rtCM!aconfessione,clamavi
cet post baptismum commissa. Tecta, dico, non ab Pharissus
in laude. Tota die, id est, assidue, ut ille
infirmo.sed amedico. Tegit infirrausvulneraadhoc tandem
qui pervanitatem suabenefactajactabat.Sed
ut morbum medicus medicaminibus
augeat : tegit
conversus sum ab clamore ad verum, scilicet
illo falso
ut sanet^ Quorum lecla sunt peccafa medicamento
ut non defenderem peccata, sed accusarem, nec
pcenitentiae, non ut ea Deus noa videat, sed ut non
jactarem merita, sed damnarem. Et hanc conver-
ita videat ut puniat. Quod tegitur non videtur, non
sionem feci in xrumna mea, attendens in me magnani
imputatur; quod non imputatur non punietur. Si tu
miseriam, scilieet assiduam tribulationem flagel-
legis peccata tua non confiteQdo vel defendendo,
lorum tuorum, vidi justitiam quaj mihi facilis vide-
Deus ea detegit. Si autem tu te humilias, et accusas
batur esse dificilem sine tua gratia. Gognovi multa
et detegis, Deus eategit. Subjungit quomodo tecta :
B vitia me invadere, nec meis viribus posse resistere.
Bealus immortalis, vel laudabilis, vel glo-
vir, id est,
Et hoc ideo, quoniam gravata est super me manus tua,
riosus cui non impulavit Dominus peccalum, non im-
quffi humiles sublevat, superbos gravat. Potentia
putavit ad poenam, quia hic delevit per misericor-
tua multum me superbum depressit, quia peccatum
diam.
mihi dominari permisit, justitiam difficilem fecit,
Aliter Quasi dicat, bcati sunt illi qui per bapti-
quse potestas hsc omnia sublevaret, si non de me,
:

smumsalvifactisuntacceptaremissionepeccatorum
sed de illo pra;sumere vellem. Die ac nocle, id est
per gratiam. Et illi beati qui post baptismum pecca-
assidue.
verunt quidem,quiacecideruntin criminalibus, sed
per confessionem et poenitentiam emendaverunt.Sed Conclusil enim Deus omnia sub peccato ut om- ,

ille est !'i> beatus et bene vir, quia fortiter fecit et nium misereretur {Rom. xi). Vel die acnocte, id est,
magis beatus quam illi, cui non imputavit Dominus et in prosperis et in adversis, quia nec in prosperis
peccatum, id est, qui post remissionem peccatorum ab hac miseria sum relevatus, nec in adversis. Vel
Bic custodivit animam suam a psccato immunem, ut conversus sum a laude in accusationem mei. Dum
nihil committerel tam magnum quod ei Dominus im- configitur spina, id est, dum frangilur superbia,
putet quia non commisit nisi veniala, et quae
: et inclinor ad humilitatem per legis prohibitionem.
Dominica oratione, vel psalmodia, vel letania, vel C Spina est os quod animalis corpus rigidum tenet
eleemosynis leviter emendare potuit. Ideo non impu- ea fracta, incurvatur. Tunc ego conversus sum in
tavit.quia nec est in spirilu ejus dolus. In illius spiritu xrumna mea, id est attendendo miseriam meam,
estdolus qui aliud est et aiiud simulat. Intus habet dum configitur spina, id est, dum conscientia mea
injustitiam,fori3cla:Tiatjustitiam:quodnolariputest quffiprius sibi applaudebat de innocentia putana
in Pharisaeo et Publicano. Inspiritu Publicani non peccata non esse qus erant peccata, dum illa con-
fuit dolus, quia quod ex se erat non tacuit. Humilia- scientia -onfigitur, id est, pungitur et excitatur
vit, se non audens oculos
accusavit, stans a longe, et spinis prohibitionum tuarum. Antea enim nesciebam
ad ca-lum levare, sed percutiens pectus suum, diccbat hoc peccatum esse quam le.v diceret, Ao?i occides,

Deus propilius eslo mihi peccatori {Luc. xviii). Huic Non mxchaberis (Bom. vii). Vel gravata est super
non imputavit Dominus peccatum, quia desccniil ju- mc }nanus lua ium configilur spina, id est, facta est
slifiratus in domum suam ab illo, id est, ad compara- mihi justitia difficilis, qus prius vidcbatur facilis,

tionem PharisKi. PharisKUS autem tacuit quod cla- dum dala est lex tua qua3 pupugit conscientiam
mandumfuit.ctclamavitquod tacendumerat: tacuit meam, juxta illud Apostoli, Ante legem enimpecca-
peccata, clamavit merita, et ideo etiam si justitiam tum mortuum eral, ego autem vivebam; cum autem
aliquam meritum habuit per superbiam perdidit,
et peccatum revixit, ego autem morluus
venisset le.v,
sibi attribuens quod a Deo accepit. Quasi dicat Ille : sum. Na:n concupiscentiam nesciebam csse peccatum
est heatus, in cujus spiritu non est dolus. Qnia e con- nisi le.v dicerct {Exod. xx), Non concupisces. Vel
verso illc non est beatus, in cujus spiritu cst dolus, dum clamarcm tola die desiderio temporalium re-
quod raihi cxperto credendura. Inveteraverunt enim rum, et non sine causa, quia manus tua, id est,
ossamea dum clamarem tota die, quoniam tacui. potentia, gravata est supcr me, id est, gravem vin-
Hoc in porsona cujusque pertincntis ad veterem dictam accepit de me pro peccato primi parentis.
homincm, dicit Quia, per humilitatem nolui pcrti-
: Die ac nocle, id esl assidue. Hoc modo conversus
nere ad novuin hominem, pcr superbiam in veteri sum. Deliclum meum cognilum tibi feci, qui prius
homine pcrmansi. Hoc maxime potest referri ad non atlendebara vel defendebam; ego ipse damnavi,
Judaicura populum qui signiDcaturinPharisajo,sicut ego ipse confessus sum delictum, id est, quodnon
gentilis in Publicano. Or^.m mea, id csl, robur nicum, feci quod (lcbui. El injustitius meas non abscondi,

scilicot virlulf-s ot justitia, invclcravcrnnt, id est, scilicol quia fcci quod non dcbui : quod onim me-
nlirmata sunt ,et non potui per me vitiis resistere, dicus tegit, sanatur; quod tegit inlirmus, nutrit
303 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 304
vulnus. Si non tegis tu perdendo, tegit Deus A prtesumendum, de sola Dei tui misericordia. £f
nisi
medendo. Revera non abscondi, quia rfm, id est, in illo intellectu inslruam te, ut quod beneintelligis,
cogitavi, istud scilicet, Confilebor injiistiiiam meam morum honestate compleas. In via hac qua gradieris,
Domino, confitebor ei peccata mea adversum me. id id est, in hac vita in qua non eris piger, sed semper
est, me accusando. Non iraputavi Deo, vel fato, vel gradiens de virtute in virtutem.
fortunse, vel constellationi, vel diabolo, ut multi fa- Vel in honesto proposito quod eliges, firmabo su-
ciunt. Et quia me adeo humiliavi, tu remisisti per te oculos meos, id est, nunquam a te recedet mi-
impietatem peccali mei, id est, defensionem peccati sericordia mea, qaia semper ad me respiciet humi-
quse erat ex superbia. Magna commendatio miseri- mei semper ad Dominum, quo-
litas tua, ut ibi, Oculi
cordia Dei. Nondum vox in ore, et jam ad cor niam ipse cvellet de laqueo pedes meos (Psal. xxiv).
auris Dei. Ergo in tanto honore positi, et habentes tantam
Non enim dicit, confessus sum : est aulem dixisse, spem per misericordiam Dei, intelligenter et ratio-
confessum esse. Pro hac, scilicet impietate, id est, nabiliter vivere, Nolite fieri sicul equus, qui sine di-

dimissione peccati, dimittenda. vel pro tam portat suum sessorem quam alium. Et
liac venia crelione

peccatorum, orabit ad te omnis sanctus, id est, ora- multis tam alterius indifferenter onus sustinet, quam

bit te ut ad te perveniat, non propter aliud. Otnnis d sui domini. Vel nolite esse sine rectore, ne lasci-
sanctus, id est, omnis qui vult fieri sanctus. Nul- vientes per abrupta cadatis, sicut equus et mulus

lus enim sanciificabitur, nisi cui tu dimiseris cum sine rectore sunt, per devia vadunt vel nolite :

peccata. de viribus vestris praesumere, qui intellectum habe-

tis,sicut faci t equus el mul us quibus non esl intellectus.
Orabit dico, in lemjwre opportuno, id cst, intem-
Sed, Domine, qui malunt esse equi et muli quam
pore graliae, scilicetin tempore incarnalionis Chri-
tibi approximare, in camoet freno, id est, in magna
sti;quotquot enim sanctificatisuntvel ante adven-
refrenatione et magna contritione, ma.villas eorum
tum Filii Dei, vel post, per ejus fidcm salvi facti
constringe, id est, superbam vocem eorum compri-
sunt ante adventum, credentes futurum quod post
:

me, discant non jactare merita, sed tibi per humili-

advenlum credimus factum. Tempus opportunum
tatem confiteri peccata. Illorum superbiam deprime,
est.dequodicitApostolus: Eccenunctempus accepta-
verba legis tuas in ore eorum pone, qua3 eos refre-
bile, ecce nunc dies salutis {11 Cor. vi). Quanquam
nent a superbia et vago gressu, qui euntes per
dixerim in verumtamen in di-
tempore opporluno ,

circuitum, non approximant ad te. Quod si approsi-

luvio aquaruni lyiultarum ad eum non approximabunl.
mare noluerit, multa flagella, id est, multa pcena,
id est, in multiplicitate variarum doctrinarum non
erii peccatoris, id est, in peccato perseverantis. Spe-
accedent ad ejus misericordiam, scilicet imputando „
C rantem aulem in Domino, non in meritis suis, non in
culpam suam vel constellationi secundum quosdam
saculo, misericordia circumdabit, id est, muniet, et
philosphos, vel fortunffi secundum alios, etaliis hu-
hic per flagella, et in futuro per remunerationem. Et
jusmodi.Quipercompendiumadeumpossentvenire,
ut illius misericordia vos circumdet, Ixtaniini in
id est, confitendo peccata sua, et se humiliando pos-
Domino, non in saeculo, cujus laetitia transitoria est.
sent habere placatum, per circuitum eundo accu-
Lactamini mente, et exsuliatc in corpore, iu spe ta-
sant.Quasi dicat: ille multitudine excusationem non
men justi, quia injusti in saeculo exsultant, non in
approximabunt.Ego autem approximabo, quia a quo
Domino. Et tandem gloriamini perfecta gloria in re
fugi per superbiam.ad illumrefugiam per humilita-
omnes recti cordc. Nam distorti corde nou in Domino
tem. Tu es rcjugium meum ad te volo confuge- :

gloriantur; cum dicant autDeum non esse in rebus,

re,non te accusare, te in corde quasi arcem refugii
sed casu omnia contingere, ut pagani vel si dicunt
habere satago, non me, non hominem, non mun-
:

Deum esse, dicunt eum injustum, ut falsi Ghristia-

dum quiperit..4 tribulalione qux circttmdedit me,non
ni, cum vident se in labore, et alios Deum non
demersit, quia contuli copias meas in arcem desuper
timentes in requie ; se pauperes, illos divites : vel
irridens occupatos curis istius SKCuli. Et post e.vsul-
dicunt eum sola coelestia curare, infirma despicere,
tatio mea in te erit mihi ; el nunc etiam es tu exsul-
n Recti autem corde sunt, qui suam voluntatem ad
sed in spc. Et quia in re adhuc cst tribulatio,
talio,
Doi voluntatem dirigunt; et si eos conturbat huma-
erue me a circnmdantibus me, soilicet ab aquis
na infirmitas, consolatur eos divins aequitatis judi-
multis, vel a tribulationibus carnis, utper easnon
cium. Etsi aliter quam volunt contingat,voluntatem
devocer. Quasi dicat : Di.vi, Confxtebor, et tu remisisti,
Dei suas voluntati prsponunt : hi semper in Domino
ha;c mihi dicens, Intellectum tibi dabo, illum sci-
gloriantur.
licet, quem dedi in prima creatione, quia cum in ho-
nore esses, id est, in dignitate naturae rationalis, et PSALMUS .XX.XII.

non iHfelle.visti ut moribus exornares, vita excoleres, IN FINEM PSALMUS DAVID.

comparatus es jumenlis iusipientibus, et similis facttis <' Exsultate, justi, in Domino, rectos decet lauda-
es illis {Psal. xlviii), oblitus Dei tui, sine quo stare i' tio. Domino in cithara, in psalterio
Confitemini
in illa dignitate non potuisti. Nunc autem quia ad u decemchordarum psallite illi.Cantateeicanticum
me pcr humilitatera rcdis, intcllrctiim dabo tibi ad " novum, benc psallite ei in vocifcratione. Quia
beatitudinem necessarium, ut scias de nullo esse i< rectum est verbum Domini, et omnia opera ejus
 ;

30S ENARRATIONES IN PSALMOS. 306

« in fide. Diligit misericordiam etjudicium, miseri- A ambulate (Rom. vi), quia rectos decet talis laudatio.
« cordia Domiui plena Vcrbo Domini coeli
est terra. Justi suntilli, qui jus suum non negant Domino.
« firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus lloc modo exsultate : Confitemini Domino in ci-
« eorum. Congregans sicutin utre aquas maris, po- Ihara, id est, mortificate membra vestra, quia
« nens in thiesaurisabyssos.TimeatDominumomnis cithara de inferiori sonat. Et in psalterio psullite, id
« terra, ab eo autem commoveantur onines inhabi- est, spiritum roborate, quia psallerium desuper
« tantes orbcm. Quoniam ipse dixit, et facta sunt sonat. Vellaudateeum in cithara, id est, in inferio-
« ipse mandavit, et creata sunt. Dominus dissipat ribus gratia Dei vobis collatis, per sex opera mise-
« consilia gentium, reprobat autem cogitationes po- ricordiae Deo gratias agite : esurienti panem porri-
« pulorum, et reprobat consilio principum. Consi- gite, et nudum vestite. Vel in prosperis hujus ssrcuH
« lium autem Domini in Eeternum manet, cogitatio- et adversis Deum benedicite. Et in psalterio, id est,
« nes cordis ejus in generatione et generationem. de superiori, psallite, subjungentes dilectioni Dei
« Beata gens cujus est Dominus Deusejus, populus dilectionem proximi, rapientes alios ad amorem Dei
« quem elegit inha;reditatem sibi. De ccelo respexil obsecrando,hortando,monendo,rationemreddendo.
« Dominus, vidit omnes hominum. De prspa-
filios Quibus tribus modis duobus modis
fit eleemosyna :

« rato habitaculo suo respexit super omnes qui ha- t» de superiori, scilicet primum cum nos
ipsos impen-
bitant lerram. Qui linxit sigillatim corda eorum, uimus, quod praecipuumest secundum, cum proxi- ;

« omnia opera eorum. Non salvaturres

qui intelligit mum ad charitatem Dei trahimus. Tertium de infe-
« per multam virtutem, et gigas non salvabitur in riori, cum in carnalibus proximis ministrando, Deo
« multitudine virtutissuffi. Fallaxequusad salutem, servimus. In p^alterio dccem chordarum psallite
« in abundantia autem virtutis su^e non salvabitur. illi, id est, decem verba legatis desuper data, spiri-
« Ecce oculi Domini super metuentes eum, et in eis tualiter implete, diligendo Deum et diligendo proxi-
« qui sperant super misericordia ejus. Ut eruat a mum. Cum enim decem sint praecepta, tria perti-
" morte animas eorum, et alat eos in famc. Anima nent ad dilectionem Dei, septem ad dilectionem
« nostra sustinet Dominum, quoniam adjutor, et proximi. Chorda cum sit, primum extenditur, dein-
« protector noster est. Quia in eo laetabitur cor no- de siccatur, et post torquetur. Ita et nos si
« strum, et in nomine sancto ejus speravimus. Fiat volumus instrumenlum Deo per similitu-
fieri tale
« misericordia tua, Domine, super nos, quemadmo-
dinem, extendere nos debemus, crucifigentes carnem
« dum speravimus in le. » nostram cum vitiis et concupiscentiis. Siccare nos
debemus, id est, a carnalibus desideriis subtrahere
ENARRATIO. ;

torqueri etiam debemus, id est, tormenta aliunde

r
Psalmus iste cum superiori continuatur, et est illata patienter tolerare, qui duo ex his in nobis

vox ProphetE, hortantis omnes fideles, ut justificali sunt, unum cxtra. Quasi dicat : et hoc facientes,
gralis per graliam Dei (Rom. iii), non amplius Cantate ei canticum novum scilicet deponentes mea-
exsultent in sreculo,cujusgaudium finem habet: sed dacium, simulationem, odium, invidiam, detractio-
in Domino, quo sine fine gaudebunt, et innovati
in nem ci omnem maliliam, qure sunt veteris hominis,
cantent canticum novum, quod cantatur non voce, quusi modo genili infantes, rationabiles, sine dolo
sed nova vita ; scilicet novam humilitatem, voce virtutes novi hominis induite, qui secundum Deum
animositatis deposita, novam charitatem, novam creatus est in jusiitia el sanclitate veritatis {I Petr. i.;

justitiam, induentes, novum hominem quisecundum Ephes. Vetus canticum est, animositas, super-
iv).

Deum creatus est (Epli. iv). Dicit itaque: bia, odium. Novum vero canticum, est, mansuetudo,
Exsultate, justi, in Domino. Quasi dicat:Dixi humilitas, charitas. Et non solum cantate ore, sed
supra. Exsultate. Jusli, iterum dico, exsuUate, justi, liene psallile ei, id est,bene operando laudate eum
non in saecuio quod injustorum est, quorum gloria in vociferatione id est, omni mentis intentione, vel
finem habet ; sed e.vsultate, id est, cxtra vos saltate, ineffabiliter. Alibi, injubilalione. IdeoDomirjumlau-
non gaudentes, sed in Domino
ia vobis lanium iili : date, ct ei vivite Quia rectujn est verbum Domini:
:

attribuite, in quo feterna est exsultatio. Ideo vos, D omnis promissio ejus vcra nihil promittit, et non ;

justi. ctsultate in Uomino, inomnibus gratiasagitc rcddit. E< omnia opera cjus quK Jubet fieri, sunt
Deo, quia rectos scilicet, et non alios decet collauda- in fide, scilicet nemincni fallenlia. Nullaenim sunt
iio. Non onim est speciosa laus iii ore peccatoris sine retributione : qui misericorditer dignatus est
(ficcii. xv). Peccator in prosperis benedicil Dcum, remunerationem promittere, fideliter vult persolve-
in adversis vituperat, quia est distortus cordo. Uecto rc. Tencamus fidelissimum dcbitorem. quia habe-
autem qui Dei voluntatom suaj voluitati pr.pponunt, rnus misericordissimum promissorem : fidclitorex-
el qui sciunt oinnia sibi coopcrari in bonum, semper hibebit, si ndelitcr exigamus. Quis opcra cjus sunt
Deum landant, ul Job, Dominus dedit, Dominus abs- in fulv, ct nostra sint in fidc. 1'ossumus et sic di-
iulit, sir.ul Domino placuit, ita luclum esl, sit nomin cere : Cantatc Domino canticum novum, id est,
Domini bencdictum [Job x). Vos qui justi estis, qui canticum fidei, quiaime fide impossibile cst placerc
per grattam redempti estis, ad novum homincm per- Deo (llcbr. xi). Sed quia fides sinc operibus otiosa
tinenles, exBultatein Domino, id est,in novitatc vit<E est [Jac. ii), ideo subdit: Bene psallite ei, id est,
307 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 308
jubUatione vel vocijeratione, id est, operando cum A sint nisi permissi.-sicut aqua in utre non exit, nisi
magna intentione. In tanliim eum laudate, ul verba cum vult iile qui in potestate habet utrem. Ponens
laudibus deficiant, quia jubilum est laus Dei verbis in ihesauris al>yssos, non solum alios, sed etiam
inexplieabilis. Ideo in fide operamini, quia rectum perditissimos, etiam desperatosin camerasuahabel
est verbum Domini, scilicet verbum fidei: unde pro- repositos ; illi etiam in potestate sua sunt, ut nihil
pheta Verhum hreviutumfaciel Dominus super ter-
: possint nisi permissi, ut habeat unde tribuat dona-
ram (Isa. x) de quo Apostoius Hoc est verhum fi-
; : ria militibus suis, unde coronet bonos, damnet ma-
dci quod priedicamus {Rom. is). Illud verbum re- los, suos probel, impios consumat. Ergo limeat Do-
ctum est, quia est in operatione unde sequitur : : minum omnis lerra, id est, omnes illi qui terram, id
Et omtiia opera ejus in fide. Nullus potest bene est, corpus suum ita excoluerunt, ut tandem im-

operari extrafidem, sivo hoc, sive illo modo quod ;

mortalem recipiant, ilkmi solum timeant cui omnia
sequitur, sic conlinuatur. Revera sunt in fide, quia obediunt necessitate. S«vit scrpens, limeat Domi-
omnia aut sunt misericordia, aut judicium: ethoc nuni sffivit leo, timeat Uominum sasvit tyrannus,
; ;

in fide, quia nunquam sine remuneratione. Diligit timeat Dominum : nihil enim plus haec possunt,
misericordiam : ergo ei nos diligamus misericor- nisi quantum ille permiserit. Nec moveatur aliquo
diam. Quc-e major potest esse hac Dei misericordia, ti horum, scilicet a suo proposito. Ab eo autem, scili-
quod aversos vocat, quod condonat, quod patiens cet Domino, commoveanlur omnes inliahitantes or-

est super peceatorcsdonec convertantur ? Horlatur bem, ut quo ille jusserit moveantur, euntes de vir-
pigros, consolatur afflictos, doeet studiosos, oblivi- tute in virtutem, omnes perfecti qui agrum suum
sciturprasterita, promittit futura. Non dcseritlabo- orbiculatum fecerunt, orani cnormitate amputata,
rantes et in illo unde sibi sacri-
conlidentes ; don.-it id est, qui carnem suam crucifixerunt cum vitiis et
ficetur, tribuit undo placetur:
causaquare vel alia concupiscentiis. el sic inhabitant illum orbem et non
sit cantandum, quia diligit misericordiam qua vo- inhabitantur ; illi timeant Dominum timore casto,
cat, qua justificat, et judieiwn, quo suos flagellat, et non mundum, qui nihil potcst in eos, nisi permis-
malos excfficat. Diligit et judicium, quia discernit sus. Aliter : Et spiritu oris cjus, id est, spiritu Ghri-
inter justum el impium, justis dans prffimium, dans sti,omnisvirtus eorum, scilicet apostolorum. Quod
injustis pcenam. Ita et nos diligamus judicium, sequitur ad istud sic cuntinuatur Ejus dico qui : :

juste judicemus. Multi putant se benc agere, est coHf/cfi/aHs, scilicct per iilos ccclos, ai/Mas maris,

cum defendendo causam id est, hujus sajculi fluctus et persecutiones quasi

pauperis, vertunt jus in
injustitiam : quod non
faciendum, quia nec in utrem, ut in paucis jam sa;viat istud seeculum,
est
misericordia debet impedire judicium, necjud cum jara perdoctrinamapostolorum majorparscon-
cium misericordiam. Si voiumus pauperi subve- ^ versa sit ad fidem. Et ne aliquis gloriaretur temera
nire, post judicium misericordiam faciamus, ve ria exsultatione, dicens Nihil ergo timendum, quia :

postulemus a fonte. Probat quod misericordiam di- congregatae sunt aqu;c maris, subjungit Timcat Do- :

ligat. Misericordia Domini plena esl terra, id est. minum onms lerra. Exsultet, quia misericordia Do-
Ecclesia, quse est terra mini plena est terra. Timeat autem peccare et ab eo
Domini et ejus ha;reditas
est plenaoperariorum misericordia^ Domini. Osten- recedere. Dominum solum timeat Ecclesia et non
ditper quos operarios implevit hanc terram. Vcrho alia, quia alia omnia in ejus sunt potestate et nihil
Domini adi firmati sunt, id est, doctrina et ope- possunt nisi eo permittente.

ratione Filii. Cceli, id est, apostoli pluentes doctri- Quoniam ipse di.xit, el facla sunt, scilicet creatione
nis, tonantes minis, coruscantes miraculis, firmati prima vel ijise dixit, id est, permisit, et facta sunt
;

sunt in fide, spe ct charitate. Filius Dei Verbum quKCunque fiunt, sive qu»! ipse fecit, sive qua? fieri
dicitur, quia interpretatur vobis voluntatem Dei. £/ permittit, et nihil (it eo non permittente. Et bene in
spirilu oris ejus, id est, Spiritu sancto misso de eo quod dicit, facta intelligimus omnia, quia factum
ccelis, ab ore ejus, id est, Chrislo, qui est os Patris, est quoddam incertum et confusum, hoc solo cer-
quia per illum nobis locutus. Hic ostendit quod tum quod factum est. Et ideo quod dicit di.vit, mi-
Spiritus sanctus a Filio procedit ab illo spiritu D nus inlBlligilurqunmquoddicit,7»a?irf(U'rf,qniaquod
:

omnis virtus eorum, scilicet quod sunt tonantes mandamus ratuin essc volumus. Ipsc 7naudavit, et
minis, coruscantus miraculis hic Trinitas notatur. creata sunt. Et quas separatim post recreata sunt in
:

Huc usque ostensio misericordiaj. Diligit ct ju- sanctincationem omnia ex eo sunl, et nihil possunt
dicium, congregans sicui in utre aquas maris, id hoec vcl illi nisi per eum. Et ideo Dominus dissipat
est, reservans ibi fluitantes voluntates amarican- consilia gentium quasrentium nomen ejus delere,
tium persecutorum, compescens eas ut non sajviant sanctos ejus morti Iradere. ct a Deo suo devocare.
nisi eo permittente, ut habcat unde filios erudiat
Gentes autem non dissipant consilium Domini. Re-
et servos puniat probet pios, et damnet impios
; prohal,autem cogilationcs populorum,iudaionnia sci-
;

suos milites coronet, et persequentium rabiem re- licet Juhe ergo cuslodiri sepulcrum, ne forte ve-
:

tundat vel perscculorum Sr-evitiam qua3 olim aperte

: niant discipuli tjus, cl furen/ur cu7n et dicant plebi,
etpassim vagabatur collegit et constrinxit in pau- Surrc.vit a mortuis {Maltli. xxvii) ; populi autem non
cis, ut quaravis liabeant voluntatem, non tamen pos- reprobant consiiium Domini. Et reprohal consilia
309 ENARRATIONES IN PSALMOS. 310

prinrjpum. scilicet Annae et Caiphce, qiii dicit-.Ex- A se 1 non per pompam suam. El rji(;as.id est, robus-
peilit vobis ut uniis moriatur homo pro populo [Joan tus non salvabilur in multiludine virtulis su^.ldeo per
xi); vel omnium principum quoerentium sua, non hoc non salvantur.quia fallax esl equus ad safutem.
quffi sunt Dei. Principes autem non reprobant con- Equus, id est, dignitas et pompa s»cularis videtur
silium Dei. Et hoc cst quod sequitur : Consilium promittere beatitudinem, sed non persolvit,si ad
aulem Domini in ceternum manet, scilicet ut resur- regem volumus islud conferre. Si autem ad gigan-
geret et humanumgenus redimeret,scilicet,co(/!7n[- tem,hoc modo Falla.v equus,id est, humnnum cor-
:

tiones cordis cjusa generatione in generationem,qu\a pus quod est sine intellectu ut equus, et quod sine
ejus consilium quod Tuit dispositionis antiquae repa- sessore, id est, animi regimine, per abrupta fertur.
rationis novae, EternK, permanet et in
felicitatis Falla.r. est ad salutem, quia impedimentum est
generatione prima et generatione secunda immuta- animae. Aliter,in bonam partem Non salvatur : rex
bile. In prima fuit prophelatum,in secunda imple- per multam i'irtutem.El\am ille qui carnalibus con-
tum, vel in generationem temporalem, in genera- cupiscentiis resistit,vel diabolumetangelos ejus im-
tionem sternam.In aliis minus est cogitatio quam pugnat,si de se praesumit,«on salvatur : quia fallax
consilium. Consilium est cogitata ratio,sed in Deo est equus.id est,homo ad salutem non habeat Deum
idem est ideo hic indilTerenter ponuntur.
: n sessorem suum quianeque
volenlis neque currentis,
:

Hoc estillud consilium Dominiut gens sua eligat sed miserentis cst Dci (t\om. ix). Job de Deo disit :

sibi Deum ad beatitudinem,in quo solo est vera bea- Balteum regnum dissolvit,et renes eorvm fune prxcin-
titudo.Nullusenimbeatitudinem veramhaborepotest git [Job. xii). Hoc dictum est de illis qui regunt

a se inferiori,omnes volunt esse beati, sed illi soli illicitos motus bene.ct prajsumuni de se illorum bal-

sunl beati qui supra sc beari qucerunt.Quasi dicat:
Y{e\ors.consilium Domini inxtcrmtm miine^quia bcala
est gens cujus eslDominus voluntate, Heus ejus ne-
cessitatequaBnon alium Dommum elegitin hxredila-
t:m sibi, id est, populus per gratiam acquisitus.
teum dissolvit, id est, permittit eos cadere, ut Pe-
trus qui negavit, Thomas qui dixit,Om«M cum eo
moriamur [Joan. xi), primus se in pedes conjecit.
Joannes, qui supra pectus in coena recubuit [Joan.
sindone nudus aufugit [Marc. xiv) et
xiii), relicta :

Elegit dico pergratiam,non per meritum,hoc modo,
Deccelorespe.xit Dominus,\d est.dehumanilale Verbi
perquam se ad infirmitatemnostramdivinitas incli-
navit, respexit Dominus,(\m prius in Adam despexit,
elrespicendo vidit, id est, misericorditer elcgit,
omnes filios hominum, id est omnes Juda;os futuros
per gratiam suam imitatores patriarcharum et pro-
phetarum.Et non solum de caelo reepexil,
de prseparato habitactdo suo^xd est.de apostolis quos
per gratiam suam tales fecit in quibus habitaret,
respexitsuper omnes qm halritanl tcriam,\6 est,miseri-
hocad utilitatem illorum.quia postea praecinget re-
nes eorum constantia.Salvaf ur rex salvatur et gigas.
In multitudinc autem suw vtrfutis non salvabitur. In
quo ergo salus? Ecce quasi in evidenti est, Oculi
Domini,id est.respectus misericordice Domini super
„ timentes eum,ut evellatde laqueo pedes eorum, ne
^ nd euin respicientes in foveam cadant vel laqueum.
sed etiam El in eis qui spcrant supcr misericordta ejus, id est,
qui siceum timent ut in alio non sperent, vel qui
sperantiQ ejus remuneratione.Timorenim sine spe,
desperatioest spes autem sine timore,pra;sumptio
:

cordiamsuam pxhibuitsuperomnesillosdegentibus .Ad hoc sunt ocuti Domini super justos, ut tandem
qui terram,i(J est, carnem suam sic coliint,sicspinis eruat a mortc ceterna animas eorum.ct interim alat
cttribulisemundantutquandoqueillamimmortalem eos in fame,id est, in tempore famis quia facit in :

recipiant tales inhabitant, et non inhabitanlur. (/«j hoc tempore esurire justitiam, el illa refici. Unde
utidonei fierentad electionem/?'n.ri<singulatimcycrfa quia reficit in tempore famis et tandem in diebus
eorum, id est, inrorraavit et ap*avit corda eorum, plcnitudmis saturabit, aniina uostra susttnet Domi-
dando illis diversa dona sancti Spiritus.Unde Apo- Hum, quom habet misericordissimum promissorem,
stolus : Vnusquisquc proprmm donuin hiibcl ex Deo exspeclat fidelissimum debitorem, fii moram seram
(/ Cor. vii) ; vel sigitlatim,id est.sigillando etimpri-i^ feceril, sustinet pondus prxceptorum ejus.Elmerito,

mendo illis imaginem suam. Vel,3ingillatim,id est, quoniam adjulor in perficiendo in bonis,ei proteclor
singiilis sigilhim Spiritus imprimons.Et non sdum D noster esl, scilicet in malis, ne deficiamus.
corda fin.vit,sod inlclligit oninia opera eorum. Mise- lit ideo merito illum sustinet, illura exspectat :

ricordia Dei magna non dicit,intelligere facit: sed, quia in co Ixtabitnr cor noslrum, etsi Iribuletur caro
ipsc in illis intclligit juxta illud, Dotnino cooperanlc nostra. Et iii nomine sancto cjus speravimus, non in
{ilarc. xvi), vel intelligit. qua intentionc
scilicet noslro,ut Adam qui voluit sibi esae Deus:speravimus
liant : inlelligit, id est, videt quia omnia sunt nuda hoc norainc quod est iJcus, quia oio^ tinior, et nos
et aperta oculis ejus ; ad hoc videt ut ea dirigat.Et euiii t\mento!i,.<iperavimus insanctoqui sanctos iaeit,

revera isti soli beati.isli soli salvi (]ui per gratiam vel in nomine hoc, scilicct Deum, exhibcntcs cirii-

justificantur,el non ex meritia nam alii rainimc.Et : gnum scrvilium, el nos humilianlcs, spcravimus.Kt
hoo ostendit a majori.quia neque potentes ut reges, ul L-ctcmur, fiat misericordia tua,id est.remunaratio
neque fortes ut gigantes qui alios salvaro non pos- tua, Dominc, snper nos. Ad illum modum ad quem
sunt ; nam nec selpsos.A'oH salvatnr rex salvatiouQ in tc speravimus, qui multuin sperat muUa illi

vera per multam virtutem.Qn&m dicat : salvatur ro.x rcmuncrantur, unicuiiiue pro modo suo.
 .

311 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 312

PSALMUS
XXXIII. A de eo. Et dimisit David, et abiit. Cum autem histo
PSALMUS DAMD CUM MUTAVIT VULTUM SUIM COKAM ria narretvultus mutationem factam coram Achis,
ABIMELECH, ET DLMISIT EUM, ET ABIIT. titulus autem habeat corum Abimelch, potest dici
« Benedicam Dominum in omni tempore semper : quod .\chis proprium nomen illius regis esset,Abi-
« laus ejus in ore meo.In Domino laudabitur anima melech autem commune omnium reguni Philisthi-
« mea audiant mansueti et leetentur. Magnificate
; Dorum, ut Pharao .-Egyptiorum, Caesar Romano-
« Dominum mecum, et esaltemus nomen ejus in rum,vel mutatio nominum trahit nos ad mysterium.
« idipsura. Esquisivi Dominum, et exaudivit me,et In David intelligiraus Christum, in Goliath diabo-
« exomnibus tribulationibus meis eripuit me.Acce- lum.quem superbum Cbristus humilis devicit,sicut
« dite ad eum et illuminamini, et facies vestrfe non David parvus magnum Goliath jactantem suas vires,
« confundentur. Iste pauper clamavit, et Dominus et ostentantem Israelitis arma sua. Abimelech in-
« exaudivit eum,etde omnibus tribulationibus ejus terpretatur palris mei regnum. Regnum David, pa-
« eum.Immittet angelus Domini in circuitu
salvavit secundum carnem, fuit populus Judai-
tris Christi
« timentium eum, et eripiet eos. Gustate et videte cus et coram Judaico populo mutavit Christus ;

quoniam suavis estDominus :beatus vir qui spe- vultum suum.quando sacrificium illud quod erat in
rat in eo. Timete Dominum, omnes sancti ejus,
«
p populo illo secundum ordinem, Aaron tratulit in
« quoniam non est inopia timentibus eum. Divitcs corpus et sanguinem suura secundum ordinem Mel-
« eguerunt,et esurieruut inquirentes autem Domi-
:
chisedecb, quiin flgura hujus sacriflcii obtulit Deo
« num non minuentur omni bono. Venite,filii,au-' panem et vinum [Gen. xrv Hcbr. vii) et hsec mu- ; :

« dite me timorem Domini docebo vos. Quis est

:
tatio facla est,quando in coena illa qua tradebatur,
« homo qui vult vitam, diligit dies videre bonos ? accepit panem el bencdixit, et fregit, et dedit discipu-
<t Prohibe linguam tuam a malo, et labia tua ne lis suis, diceus Hoc esl corpus meum. Similater et :

« loquantur dolum. Diverte a malo, et fac bonum ; vinum accipit {Matfli. xxvi ; Marc. xxvi ; Luc. xxii),
u inquire pacem, et persequere eam. Oculi Domini sanguinem suum.Et cum
et sanctificando rautavit in
« superjustos,et auresejusin preces eorum.Vultus hoc faceret, quondam modo ferebatur in manibus
« autem Domini super facientes mala,ut perdat de suis, quod in specie, panis magis corpus suum ac-
« terra memoriam eorum. Clamaverunt justi, et cipi voluit, quam alia quia vinum corpus demen-
;

« Dominus exaudivit eos, et ex omnibus tribulatio-
« nibus eornm liberavit eos. Juxta est Dominus his
« qui tribulato sunt corde,et humiles spiritu salva-
« bit. Multa; tribulationesjustorum.et de his omni-
« bus liberabit eos Dominus. Custodit Dominus
« omuia essa eorum, unum eshis non conteretur.
« Mors peccatorum pessima et qui oderunt justum:
tat ita et imitatio passionis Christi sanctos mar-
tyres adeo inebriavit,ut ab humaua mente omnino
in divinam transferret, et lerrena penitus oblivisci
faceret- Et in hac traditione corporis et sanguinis
'-'
sui.commendavit nobis humilitatem suam qui,cum
dives esset, factus est pauper pro nobis (// Cor.
viii) et Rex angelorum factus esi homo,ut panem
:

« delinquent. Redimet Dominus animas servorum

angelorum manducaret homo.Tanta enim erathu-
« suorum, et non delinquent omnes qui sperant mana superbia ut nec patriarcham,nec propbetam
« in eo. »
nec alium aliquem hominem imitari dignaretur.Ut
ergo hffic superbia se humiliaret, factus est Deus
ENARRATIO .

homo, ut homo fieret Deus. Immortalis formam

Psolmus DavidjCum immutavitvultum suum coram mortalem induit, ut raortalis assumeret immorta-
Abimeleeh,et dimisit eum,et abiit.Legitur in libro Re- lem descendit ille, ut nos ascenderemus. In hac
:

gum (/ Reg. xxi),quomodo David interfecit Golialh autem mutatione vultus, id est sacrificii, in quo
Philistaeum, et pro hoc negotio venit in gratiam voluntas Dei quodam modo ostendebatur,qniaper
Saul regis Israel,ut etiam daret ei Dliam suam Michol haec temporalia instituta voluit ostendere vera, et

et conviva regis esset ; sed postea cum in choro major affectio,quam quod
aiterna.alTectabat se.Qus
canenlium audivit Saul prffilationem David, Saul Deus immortalis per mulla indigna et multa proba
percussil mille, ct David decem millia, in millibus D subiret mortem temporalem,ut humanum genus a
suis indignatus rex.voluit interficereDavid : fugiens morte aeterna eriperel Tympanizabat ad portam.'

autem David a terram Philisthi

facie Saul.venit in civitatis, quia corpussuum in cruce affisum clavis
norum ad Geth civitatem Achis.Cumque hoc nuntia- extendit, ut corda hominum quae pervia erant dia-
tum foret .'\chis,misit legatosqui David apprehende- bolo clauderet inimico, et apcriret Deo. Et proci-
rent,et ad eum ducerent u t interflceretur.Sed miseri- debatad ostium portae.id est, humiliabat se usque
cordiaDeipraeveniente,ceciditSpiritussanctussuper ad initium fidei nostr.-n, quae fides introitus est in

eum.etmutavitvullumsuum,simulanssearreptitiurn. Ecclesiam.Salivaj autem in barbam defluebant.quffi

Decorusenimerataspectu,etferebaturmanibussuis, saliva; puerorum sunt, quia verba Domini quibus
etprocedebatadostiumporte,etsalivadecurrebatper corporis sui etsanguinis commendatio flebat,infan-
barbam ejus ; et cum eum vidisset Achis, putans Judaeis videbantur, in quibus verbis Divinitas
tilia

euminsanire,dixit?Curadduxistismihihominem fu- per huraanitatem lalebat, quia in barba fortitudo

ribundum^.Nunquiddesideroarrcptitium.^^Noncuravit notatur : cum enim diceret: Sisi manducaveril quis
 :

313 ENARHATIONES IN PSALMOS. 314

camem filn hoininis, et biberil ejus sanguinem, non A dere,ut amatores saeculi ad hoc quod diligunt, sed
habebit ritam {Joan. xi'' .mu\t\ audientes et igno- quotquot possum,volo mecum trahere ad amorem
rantes opus divinitatisin hislatere, abierunt retro- Dei,obsecrando,admonendo,orando, rationem red-
rsum, etiam ex discipulis, dicentes : Durus est hic dendo. vos, mansueti, magnificate Dominum me-
sermo, et quis poterit eum audire (Joan. vi) ? Puta- cum, bene operando humiliamini sub potenti manu
:

bant enim ut carnem suam, quam videbant, eis vel- Dei, ut vos exaltet {I Petr. v) mecum : ut sicut ego
let dare ad manducandum. Et convcrsus Dominus vivo propter Patrem, ita propter eum. Et
et vos
ad discipuios suos undecim, dixil: Nutnquid el vos eraltemus nomen ejus in idipsum.ln nobis magnum
vuUis abire? Respondit Petrus pro omnibus : Do- faciamus eum recte vivendo,et alios ad amorem il-
mine, ad rjuem ibimus ? Verba vitx habes [Ibid.) Spi- lius trahendo,scilicet exsultatione
tendentein idip-
autem infirmaest (Ibid.)
ritus est qui viviftcat, caro sum,id est in Deum.scilicet in omnibus ejus mise-
In his qui retrorsum abierunt, non intelligentes ricordiamcommendantes.vel in invieem aliter atte-
commutationem hujus sacriiicii, intelligitur Achis, rius onera portandn, et sic legem Christi implendo
qui interpretatur qtiid est hoc ? et significat igno- {Gal. vi) ct in hoc me habete exemplum, quia
;

rantiam, apud quos cum a Pharisaeis et summis Christus : exquisivi Dominum : ex omnibus illis glo-

sacerdotibus et scribis ad mortem quaereretur, in n riam quaesivi, illum solnm amavi. Et quia illum
porta civitatis manentibus tympanizabat, id est, solum quKsivi, e.vauilivit me, scilicet hac exaudi-
apostolis in fide jam positis qua? est introitus ad ditione. Et ex omnibus tribulationibus meis ertpuit
Jerusalem ccelestem,sonum dulcemdetympanopro- me, tam exterioribus quam interioribus. Ergo,meo
tulit, doctrinam scilicet carnis suse mortificanda3. exemplo, accedite ad eiim animo, non loco, non eo
Et quia ille populus incredulus commendationem modo quo illi accesserunt qui me crucifixerunt
veri sacrificii intelligere noluit.et cxemplum humi- sed sumendo corpus et sanguinem Christi, et imi-
litatis Christi non recepit, dimisit eum Christus et tando ejus humilitatem. Ethoc modo accedendo il-
abiit, id est, transtulit ad gentes, ut per hoc sal- JumiKamnu' atenebris ignorantice,ut non sitisAchis,
varentur. Et est vox Christi in hoo psalmo, com- seicntes quid sit sacrificium illud,et quid notet et
mendantis novum sacrificium corporis et sanguinis propter quid sit juxtaillud Apostoli: Surge,qui dor-
sui : et proponentis in se exemplum humilitalis hu- mis, et cxsurge a morluis, et illuminabit te Christus
mano generi, qm,cum in forma Dci esset,e.Tinanivit {Ephes. v), qui est lux vera : ipse enim est nobis
semetipsum formam servi suscipiens {Phil. n). liber et exemplar vitae. Et post ejus illuminationem
Benedicam Dominum in omni tempore. Ego, qui facies vestrse non erubescent.Interiores scilicetcon-
hactenus benedi.xi Dominum ad horam per legalia _ scientiae jam mundatae,vel exteriores, non confun-
sacrificia secundum ordinem Aaron in populo Israe- dentur ante verum judicem,neque hic erubescentde
litico,nunc benedicam novo Sdcrificio secundum or- paupertate et ignominia. Quasi dicat Et ut facies :

dinem Melchisedech, qui et tempore et dignitate vestraj non confundantur, imitamini humilitatem
prior fuit, cui .\bram decimas dedit, in quo Aaron meam, qui cum dives essem,factus sura pauper pro
decimatus fuit. Et hoc faciam in populo Christiano, vobis (// Cor. viii); ita et vos nolite gloriam vestram
sumendo corpus et sanguinem meum, id est, imi- quccrere, sed Dei. Islc pauper, id est, ego humilis,
tando humilitatem meam, non ad horam,scd omni non praesumens nisi de sola Dei miscricordia, cla-
tempore, quia hoc sacrificium non est ad tempus mavit, id est, omni intentione ad Deum se erexh^el
institutum. Scilicet sempcr laus ejus, scilicet erit, non fuit confusus, quia Dominus cxatidivit eum, ex
in ore w!eo,id est,ct in prosperis et in adversis.Su- omnibus tribidationibus ejus salvabit eum. Ergo et
perbi hujus sscculi prosperitate elati in prosperis vos exaudiet, si humiles fueritis.si ad eum clama-
benedicunl,id adversis maledicunt orc corporis et veritis. Et revcra potestis clamare, quia habetis
ore cordis. Dominus dedit, Dominus ahslulit {Job. i). me non solum cxcniplum, sed et auxilium, quia
Hoo modo bcnedicam in Domino laudahitur anima
: angelus /)om!>!i;',scilicet Christus magni consilii an-
mea : vita mea per se vituperabilis laudahitur,{ii est gelus {Isa. ix), immitlet,\d est imraissionem faciet,
laudabilis erit, in Domino,\(i est, in misericordia et D id cst auxilium suum, in cirruiiu timentium eum,
in donis Domini nihil mihi attriliuam. .Uvliant,
: id est, ad defcnsionem illorum qui eum timent. iii
scilicet hanc humilitatem mcam, ?»«».'ii(f(;',humile3 eripiet eos, hic ab interiori confusione, et tandom
audiant et imitentur, id est, discant animam suam extcriori. Vel immittel angelum Dominus in cir-
in Domino laudare, et non in se, non in sa;culo, et cuitu timenlium eum, et eripiet eos, quia quisque
Isetentur vera Iffititia. Ideo mansueti audiant hoc sa- fidelis habct angelum bnnum qui eum custodit,si-
crificium immutatum et intelligant quia superbi cut in Evangelio : Angcli eortim semper vident fa-
audirc nolucrunt, qui dixerunt : Durus est hic ser- cicm Palris {Mall. xviii). Ergo ([uia mo habctis
mo {Joan. vi), et Ixtentur in excmplum mei, non oxcmplum, habetis et auxilium, gustate Dominum,
contristentur utilli qui dixerunt : et ^nupoterit etim sumite ccrpus ejus et sanguincm : et videle, id est
audire '/ {ibid.) Et quia in hac laititia non cst locus intclligite, quoniam siiavis est Dominus. Ac si di-
invidia;,et omne bonum in communc collatum pul- cat : Sumite sacrilicium corporis et sanguinis mci,
chriuB enitescit,nolo solus habere,nolo solus acce- et intelligite quid 8umatis,quia in exemplum humi-
315 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 316
litatis et patientiae meas hoc sumitis. ut sicut ego A lam, id est, qui in Dei studio, in Dei opere suo ad
gloriam meam non quoesivi,sed Domini.ita et vos : hoc tendit.ut Deo adheereal.in quo est vera vita.Et

sumite eum timore et reverentia, et videbitis quo- ille vult vitam, qui diligil videre dies lionos, id est.
niam suavisest Dominus.Sicut ego de mortetrans- qui non delectatur in diebus malis,sedomniinten-
ivi ad vitam, de passionead suavitatem et gloriam, tione ad illam vitam tendit.in qua nuUa erit adver-
ita, et vos comedentes me, id est, imitantes pas- sitas. Aliter : Quis est homo qui vult vitam,et diligit
sionem et humilitatem meam in hac vita, videbitis Quisque dicit, ego ergo fac ea
viderc dies honos ? :

tandem quoniamDominus.qui modoamarus vidotur quas sequuntur. Pro/iibe linguam tuam a vialo, ut
propter passionum toierantiam.suavis est in remu- eundo per circuitum Hccu.=es Greatorem,cum te ac-
neratione.Gi/ito/e et nolite esse Achis, id est, error cusando,possis de compendio eum p\d.C3.re. Prohibe
et ignorantia.ut dicatis : Qitomodo iste poterit nobis linguam tuam a malo, quia perfectus est qui non
dare carnem manducare (/raji.vi)? Si ignoras, gusta peccat in lingua, a malo, id est a detractione et :

et vide, quoniam sunvis esl Dominus. Si autem non labia tua ne loquantur dolum : labia cordis non cir-
intelligis,rex Achis immutat lacieni suam, et rece- cumveniant fratrem dolose..Vor5 et vitain manibus
dit H te. Et quia suavis est Dominus in remunera- Itngux [Prov. xviii). Et alibi : Cultus justitias, si-

tione, bealus vir quisperatin eo quiaetsi nuncvi- :

g lentium et pax {Isa. xxxii). Declina o malo : non

deatur miser, tandem beatus erit, cum morlale hoc sulficit,quia non est satis non spoliare pauperem,
induet immortxditatem {/ Cor.iy). Et quia spes sine nisi eura vestias.Dives ille qui in inferno cruciaba-

tempore praesumptio est, limete Dominum timore tur, non legiturquod de rapina vixerit, seii quod
casto, timenles eum ofTendere. Quasi dicat : Ti- sua cum Lazaro non divisit {Lnc. xvi}. Ideo sequi-
mendo eum non mentiar, non fraudem faciam,non tur : Et fac bonum, omne quod potes.Nihilprodest
ero avarus, non ambitiosus, et ideo pauper ad :
si deslruis et non Eedificas ; si destruis vilia, et non
hoc, quoniam non est inopia timentibus eum : veri eedificas virtutes : nam habeo Dominum adjutorem.
boni inopia ncn est timentibus eum.quiahAhent eum Et faciendo bonum.noli quKrere hic mercedem,sed
in quo sunt omnia bona, et si pauperes videantur, inquire pacem, id est, remunerationem ne tibi di- :

non habentes haec falsa bona, tamen intus divites catur ttecepisti mercedem. Et persequere eam, id
:

sunt, et quandoque foris indigentia supplebitur.Et est, ne desistas.Et poteseam inquirere, quia ociili

ideo nolite timere pauperes fieri in his falsis bonis Domini, id est, respectus misericordiae Domini, su-
propter eum, quia divites hujus saeculi,abundantes per justos, id est,super eos qui voluntatem Domini
divitiiselsibi sulficere credentes,tamenc(7«erHH; illo Dei sui suae voluntati prasponunt. El aures ejus in
vero bono : foris divites,intus sunt pauperes.Quasi prcces eorum, quia nihil desiderant nisi quod desi-
dicat : Titnentihus Deum non esl inopia, nam non derandum est, id est, exauditio ejus et dispositio
timentibus est inopia.Vel vos,gentes,quae pauperes misericordisB in preces eorum. Etsi enim non vi-

estis, id est, qua; ad justitiam vobis non sufficere deantur exaudiri interdum cum clamant, in tribu-
creditis, accedite ad eum, quia nihil vobis in eo lationibus lamen esaudiuntur, quia tribulatio pa-
deerit. Divites, id est.Judasi,qui sibi in lege et ter- tientiam operatur {Rom. v) : quidquid sibi utile ro-
renisbonis sufficereputaverunt^epi/erujif pane Verbi gant justi, pra;sto est ad tribuendum gratiaDei.Et
Dei. Unde propheta Ecce ego mittam in vos famem
:
ne quis pravus hoc audito diceret :Secure peccabo,
non panis, sed audiendi Verbi Dei {.\mos. viii). Et quia Deus justos tantum videt.non me addit: Vul- ;

quanquam eguerunt illo vero bono, tameu e.turie- tus aulem Domini iuper facientes mala. non ad sal-

runl naturali intentione. quia naturaliter omnes ad vandum, sod ut perclat de terra scilicet viventium
beatitudinem tendunt, etsi quosdam devius error mcmoriam eorum, id est, famam et gloriam, quam
abducit. Inquirentes autem Dominum, scilicet intus sibiparaverunt in terra morientium.Non ideo per-
quaerentes passibus animi non corporis. iilum in det quod ibi sit sed quia ipsi putant se habituros
;

quo est verum et summuin bonum, non minucntur sicut hic. Diclum est, Etaures ejusin prece^ eorum :

omni hono, imo augebuntur, quia nunc habent ex et merito, quia clamaverunt justi, scilicet ad Domi-
parte.et tandem habebunt perfecte.Nullo bono mi- D num, id est.liberam et validamintentionem oris et
nuentur, quia habebunt illum in quo est omne ho- operis ad eum direxerunt, id est, idoneos et dignos
num. Et quia non est inopia timentibus eum,ve7U- ejus exauditione fecerunt irremisse agendo.£/ ideo
te, fihi, passibus fidei : et si dixerim vos timere,ta- Dominus e.vaudivit eos : quod mihi patet, quia ex
men filii estis justa illnd : Quolquot reeeperunteum, omnihus tribulationihus eorum liberavic eos. Hic li-
dedit eis potestalcm /;/.< ,s Dei fieri {Joan. i) : venite beravit, quia magis profuerunt tribulationes quam
bene operando ; Abrahx esiis, opera Abrahx
si [ilii obessent,et tandem penitus liberabit.Et non mirum
facite yjoan. viii), audite me aure audiendi. Timo- si eos liberat.quia justa est.Clamaverunt tres pueri
rem Domini docebo vos, id est, qualiter debeatis sunt manifeste {Dan. iii) : clamaverunt
et liberati

Deum timere. ut nihil vobis desit in uUo bono. Et Machabaii. simJliter justi, etnon sunt liberati, et
ne quisquis dicat se timere Dominum, determinat tamen utrique vera salvatione sunt liberati (// Mach.
quis sit qui Dominum timeat timore casto. Quis est vii). Ju.vta est Dominus, id est, auxilium Domini
/iomo.scilicet qui timet Dominum ? Ille qui vult vi- praesto est non omnibus qui tribulantur,sed illis qui
 : !

317 ENARRATfONES IN PSALMOS. 318

tribulato sunt eorde, id est, qui in tribulationibus ^ « laquei sui, supervacue exprobraveruntanimam
cor suum, id esl, superbiam cordis conterunt et « meam. Veniat illi laqueus quem ignorat, et ca-
humiliant quod et subjungit, el hiuniles spiritu,
;
« ptio quam abscondit apprehendat eum, et in la-

non contra Dominum murmuranles do injustitia, « queum cadat in ipsum. Animaautem mea exsul-
sed ejus palernam disciplinam ut boni fllii hu- « tavit in Domino, et delectabitur super salutari
militer suscipientes, salvabit nunc interim intc- " suo. Omniaossamea dicent : Domine, quis simi-
riori salvatione, cttandem etiam exteriori. Aiiis tri- « lis tibi ? Eripiens inopem de manu fortiorum ejus,
bulatis non est prope, sed longe juxta illud Ego : (( egenum pauperem a diripientibus eum. Sur-
et

sum Deus de prope, et Deus de longe (Jer. xxiii). « gentes testes iniqui, quoe ignorabam interroga-
Quasi dicat Bgo dixi, ex omnibus tribulationihus
:
(( bant me. Retribueruntmihi malapro bonis,steri-
Uberabit justos. Nam muWa; su.ni tribulutiones ju- « litatem animae mes.Ego autem cum mihi molesli
storum. Omnes enim qui pie voliint vivere in Ckristo, « essent, induebar cilicio. Humiliabam injejunio
persecutionem patiuntur {11 Tim. iii), de omnibus liis « animam meam, et oratio mea in sinu meo con-
liberabit eos, tandem in prffimio. Interim autem cu- « vertotur. Quasi proximum, et quasi fratrem no-
stodit Dominus umnia ossa eorum, id est, omnes vir- « strum sic complacebam, quasi lugens et contri-
tutes quoB sunt robur animae. Dando patientiam, „ ( status sic humiliabar. Et adversum me laetati sunt,
custodiet ut in nullavirtute etnuilo bono proposito « et convenerunt : congregata sunt super me fla-

deliciant. Unutn ex his, scilicet ossibus, non conte- « gella, et ignoravi. Dissipati sunt, nec compuncti
retur, et si conteratur os corporis, etsi frangatur, (( tentavcrunt me : subsannaverunt me subsanna-
ei diminuatur, ossa anim^ non solum non frangen- « tionc, frenduerunt super me dentibus suis. Do-
tur,imo robustiora fient carnis enim domatione
: « minc, quando respicies, restitue animam mcama
spiritus roboratur JustorumoM« cusiodit Dominut, « malignitate eorum, a leonibus unicam meam.
injustorum autem confringet. Et ideo mors pecca- (( Confitebor libi in Ecclesia magna, in populo gra-
iorum pessima, quia in eo quod optimum habent, « vi laudabo te. Non supcrgaudeant mihi qui adver-
moriuntur, id est, in anima. Mors enim anima;,est (( santur mihi inique, qui oderunt me gratis et an-
separari a Deo suo, sine quo vivere nequit etsi : « nunt oculis. Quoniam mihi quidcm pacifice lo-
moriantur in deliciis, pessima est quia non niuriun- « quebantur, et in iracundia tcrraeloquentes, dolos
tur laboribus. Sed quia nullusest sine peccato, ne « cogitabant. Et dilataverunt super me os suum :

hoc fideles deterreret, subjungit El qui oderunt :

(( dixerunt, Euge, euge, viderunt oculi nostri. Vi-
justum delinquent. Quasi dicat Et illi soli delin- : (( disti, Domine, ne sileas Domine, ne discedas a:

quent in vitam, et incurrent hanc mortein, quiode- (( me. Exsurge meo, Deus meus,
et intende judicio
runt me juslum, salvatorem et reconciliatorem eo- C (( et Dominus meus causam meam. Judica me
in
rum, qui sacramentum corporis et sanguinis mei « secundumjustitiam tuam, Domine Deus meus,et
odio habent, contemnentes me, Achis similes. Quia " non supergaudeant mihi. Non dicant in cordibus
multa sunt genera peccatorum, et non esse poccato- « suis, Euge, euge animre nostra; nec dicant De- ; :

rem in hac vita difficiie est, cujus peccatoris mors (( voravimuseum. Erubescant et revereantur simul,

sit pessima, determinat. Hic eat enim modus huma- (( qui gratulanturmalis meis. Induantur confusione
nae justitiae.ut vitamortalisquantumlibet proficial, (( et revcrentia, qui maligna loquuntur super me.
quia sine delicto esse non potest, in hoc non dclin- « Exsultentetlffitenlur, qui voluntjustitiam meam:
quat, dura sperat in eum in quo est remissio pecca- « ct Magnificetur Dominus, qui vo-
dicant semper :

torum. Itedimet Dominus, scilicet ab illa possinia « lunt pacem servi ejus.Et linguamea meditabitur
morto, per quam a temporali miseria transitur in (( justitiam tuam, tota dio laudem tuain. »

aeternam, animas servorum suorum ; et hoc ideo,

ENARRATIO.
quia non delinquent, scilicet gravissimo delicto,non exemplo
In hoc psalmo vox est capilisnostrisuo
credendo in cum in quo est rcmissio peccatorum
docentis in tribulationibus orandum, ut libercmur
omnes qui sperant in eo.
ab inimicis inlerioribus et exterioribus.David intcr-
PSALMUS XXXIV. D pretatur manu fortis, quia nostram morteni sua
IN FINEM PSALMUS IPSl DAVIU. morle dcvicit : visu desiderabiiis, quia vitam aeter-
« Judica, Domine, nocentes me, cxpugna impu- nam promisit. Quid autem fortius ea manu, quae
« gnantes me. Apprehende arma ct scutum, et cx- letigit locuhim : ct rcsedilmortuus? (ti(c. vii.)Quid
« surge in adjutorium mihi. EITunde framcam, ct fortius ea manu, qu.-c mundum devicit. diabolum
« conclude adversus eos qtii persequuntur nie dic : ejecit non armala ferro, scd clavis aftixa ligno?
« animajmea Salus tua ego sum. Confundanturet
: Quid dcsidcrabilius visu eo, quom ut videre possent
« revereanlur quarentes animam meam.Avcrtanlur sancti martyres, qui euin non viderunt, poromnia
« rctrorsum ct confundantur cogilantes mihi mala. tormcntorumgeneraad eum vci.ii-cnon dubitarunt?
« Eiant tanqiiam pulvis antc faciem venti, ct iingc- Totus Christus hic loquitur cl hic orat,priii3 in se
« lus Uomini coarctuns oos. Fiant vi;c illorum lcnc- passus, el nunc quotidie paliens in mcmbris suis.
« br£B et lubricum, ct angelus Domini persequons Judica, Domine, noceittes me. Domino Patcr
« eos. Quoniam pratis absconderunt mihi intcrilum vol, Dominc Verbum ago quod agis, oxcrce poten tiam
,
119 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP, PARS 1. — EXEGETICA. 320

tuam./urffcaillosquijudiciariapotestatetuum.iudi- A putet anima mea, obedire tibi usque ad mortem.

cium subvertereconantur; daeos in caecitatem men- Et efTusa framea, id est, clarificata resurrectione
tis nisi enim pravis meritis eorum exigentibus intus
:
et ascensionemea, mihique dwulgSiiA, confundantur
escaecati essent, nequaquam in auctorem salutis el illi, qui prius qusrebant perdere ani-
revcreantur
eorumsententias mortis darent, Judaeiin Christum, wam, id est, vitam meam et meorum confundanlur, :

et alii increduli in praedicatores hujus salutis. alteudentes peccata sua erubescanl et revereanlur,
:

Vel judica inler me Christum etJud.eos perse- scilicet judicium meum pro illis peccatis. Et reve-

quentes, id est, discerne et inter Ecclesiam et suos rendo judicium mmm, avertanturretrorsum, ut imi-
persecutores, ut his fiat ad damnationem eorum tatores fiant, qui prius praecedere volebant, et suum
persecutio, qua me et meos persequunlur, mihi et errorem defendebant. El sic confundanlur ; scilicet

meis ad gloriam. Et hoc modo judica. E.rpugna iin- bona confusione, cogilantes mihi mala, non solum
pugnantes mc. Ipsi judicant me et meos manifesto facientes mihi etmeis. Si autem retrorsum converti
judicio, sed tu judica eosocculto. E.rpuyna, id est, no\\iex'mi,fianttanquampulvisantefacieinvenli,\(ie,st,

superaintus impngnantes meforis,Judsosme impu- pereantconfusionesterna.Hicduogeneracarnalium

gnantes et membra mea. Vel diabolum et angelos persecutorumnotat. Unum.eorumquisic expugnan-
ejus espugna, ut meis non prsvaleant. Etut expu- tur, ut dft numero persequentium devota pietate
p
gnes, appreheiule arma et scutum, id est, animam transeant in numero fidelium. Alterum, eorum qui
meam et meorum potentia divinitatis tuae sustineat: sic expugnantur, non ut Christo concorporentur,
qUcB animas sunt arma, quia per illas militas et vul- sed ut scilicet ab eoseparati.cum impiis damnentur.

neras inimicos, quia scutum sunt, quia et se prote- Vel hoc modoin malum. Oixit superius Z)«'aj!!wiJE ;

gunt et alios : et haec tamen arma aliis armis nume- mex : Salus tua ego sum : et dicta illa salute meis,
rantur, juxta illud Apostoli : In omnibu-i sumentes confundantur, id est excscentur interius : et reve-

scutiim fidci et galeam salutis elgladiutn spirilus.quod rcantur, id timeant resurrectionem. Qxrentes
est,

est verbum Dei (Eph. \i). Aliud estnn divinis annis, animam ineam ad damnationem, avertantur relror-
aliud in humanis.In divinis, unum in diversis acci- suin, id est, cadantretro, quiaille casus est gravior.
humanis, mini-
pitur, ut fides pro scuto et galea. In Ille caditretro, qui peccat, et sua peccata non con-
me. Tu apprehende, quia arma quamtumlibet sunt siderat : ille in faciem, qui sua peccata proponit
apta ad pugnam, per se nihil faciunt, nisi forti ante se. Quasi dicat : In mea clariflcatione meis sic

manugestentur.Magnum etiamfidelibusprcebetpro- contingat : justus justificetur adnuc : alienus, qui in

pheta spectaculum,cum inducit Deum armatum pro adhuc {.ipoc. xxii). Qui nolunt
sordibusest, sordescat
suis stare. Et sic armatus, exsurge in adjutorium tanquam pulvis ante faciem venti. Sicut averti, fianl

mihi,me sublimando,adversarios deprimendo. Deus ^ pulvis non potest stare contra ventum ita isti sine ;

immutabilis est sed tunc dicitur jaccre, cum nos

: soliditate fldei non valeant resistere vento tenta-
permittil deficere. Tunc vero dicilur exsurgere cum tionis.cf angelus /)o»ii;?i, malignus spiritus, Domini
nos armis virtutum ad pugnam parat, et fortes ad per naturam, vel quianihil potest nisi permissus a
resistendum facit. Hoc modo essurge in adjutorium Domino; s\t courctans eos, id est, undiqueper varias
mihi. Effunde frameam, id est, multiplica gladium tentationes eos ad praecipitium impellens. Fiant vix
tuum, fideles tuos, per quos vigiles inimicosmeos. illorum ienebrxet lubricum.et angelus Domini perse-
Vel/^rnmenrHtuam.idest meChristum tuum,quisum quens eos : id est. in hac via similes sint iter facienti
framea, id est, gladius tuus. fion cnim veiii mittere per tenebras et lubricum, cui ad lapsum et impulsor
pacemin terrain, sedgladium {Matth. x: Luc. si). ElJun- accedit : sint in tenebris positi, id est ignorantia

de, id est, ingentium notitiam educ, ut ad imitatio- et caecitate mentis, et in lubrico, id est, luxuria.
nem mes, multas framea; flant. Et hoc modo con- Luxuriosamvitam ducant,qu8e estad causam prona;
clude, id est. muni me et meos quanto enim mei ;
et tamen non desit illis persecutor diabolus. Haec

frameati plures erunt,tanto magis munitus ero.Vel, non optando dicit, sed prophetando. Hieronymus :

conclude, scilicet ora inimicorum et fac fldeles per : Non cognoscant lumen veritatis, nec flrma statione
conflrmationem mei ita circumspectos, ut non ha- D consistant, sed gressus eorum qui in hac passione
beant adversarii quid contradicere imo habeaotper :
grassantur, lubrici fiant, et angelo claritatis Domi-
innocentiamet bonosmores TeveTen^adversuseosqui nicse affligantur. Quasi dicat : Et hoc illis eveniat
me animx wiea?, id
persequuntur.Dic est, fac intelli- non ex divinainjuslitia, sed eorum merito; quoniam
gere animam meam et meorum, a te solo esse salu- gratis absconderunl mihi interitum laquei sui : qui
tem. IUi dicunt huiuano cordi Deum non esse adju- meus interitus foris, intus fuit eis laqueus; in hoc
torem, ut alienaauxilia petens ab eis opprimar sed ; enim laqueati sunt, quo me laquere putaverunt.
tu dic animae mese Salus tua ego sum. Dic animx
: Laqueus eorum contritus est, id est,temporalis in-
meie, id est, dicere nunquam desiste : et ita dic ut teritus quia ego resurrexi sed illi in mortem aeter-
, ;

audiam : non est dici nisi audienti, tunc dices, nam ceciderunt, de qua non resurgent laquei sui :

si audiam. Ada; illud dicere non dedisti, quando quia non me, sed seipsos illaqueaverunt in vindi-
illicito delectatus, assensum prsbuit {Gen. iii) : ctam supervacue e.vprobraverunt aniinam ineam, id
:

Salus tua ego sum, et ideo nullum damnum sibi est, multa probra vitse mes imposuerunt. Vah ! qui
321 ENARRATIONES IN PSALMOS. 322

deslru istemplum Dei {Matth. xx vii) Non ; est hic homo a A verbis numerositatem, in factis sterilitatem. Aliter:
Deo (Joan. ix) sed supervacue, id est, mendaciter et
; Slcrililalc7n animx mex. dum regnari se non patie-
sine veritate, nihil enim potuerunt probare. Vel in- bantur ad \\la.m, sterililatem. reddebantanmia meai,
teritum laquei sui absconderunl, causas causis inne- id esl, desiderio meo. Ego autem quasi feci unde illi
ctentes : non ex vero, ssd ex mendacio,
sui, scilicet deficerent, et mei proficerent quia delictum eorum
:

Vere sui laquei interitum paraverunt, et non mei, salus gentibu» scilicet, cum milii molesti essent, id

quia veniet illi, scilicet populo Judffiorutn, laqueus est, cum me propter habitum miseri molestarent,
quem ignorai, scilicet captio Titi et Vespasiani vel : induebar cilicio, id est, latui infra metas humani-

persecutoribus Ecclesis veniet laqueus quem igno- tatis,non ostendens illis divinitatem meam per mi-
rant, quod eam injuste persequnntur; quia
in eo racula: in nullo enim in passione ostenderc noluit
funiculispeccatorumsuorum intus ligantur,undead potentiam auam Si cnim cognovissent, non eum
:

damnationem trahantur et captio quam abscondit, : crucifi.tissent (l Cor. n), et in hoc nobis exemplum
populus Judaicus, id est, mortem quam mihi paravit humanitatis et patientiae praebuit. Inducbar cilicio,

absconse ad illaqueationem et interitum totius mun- latebam in similitudine carnis peccati. Et

id est,

di, apprehendat cum, vel peccatorem. Cadat in ipso, tamen quanquam mihi sterilitatem alferrent, quan-
scilicet laqueo mortis : quem mihi paraverunt vel in „ quam inihi cibum subtraherent, non irascebar, ut
ipso, ut semper in ipso sint, iilis illaqucatis. ,4«i?f(a alii domini solent, subtracto eibo. Scd in \\\o jcjunio
autem, id est, mei Christi, id est vita mca, erepta ImmHiaham animam meam, id est, humilem me illis

de laqueo mortis, exultabit in Domino, non in mun- ostendebam. Ego dsemonium non habeo [Joan. viii).

do, ut illi laqueati. Et deleclabitnr supcr salutari suo, Tu es Chrislus Filius Dei vivi:^ Tu dicis (Matth. xvi).
id est, de salvatione sua desuper data, non in terre- Et quanquam in illis esset sterilitas, tamen oratio
nis, ut illi qui illaqueati sunt funibus peccatorum. mcii in sinu meo converletur. .\'d illos convertetur,
Et non solum anima mea Ghristi, sed omnia ossa qui praefigurati sunt per manum mundatam a lepra
»iea,id est,fortesmei,imitantesconstantiam meam, insinumreductam.ManusenimMoysieductadesinu
dicent: Domine, quis similis tibi? Dicetur illis ,.\dora leprosa [E.vod. iv), significat rescisos a corpore
solem, adora lunam, adora statunm Jovis; sed illi Christi propter lepram, id est, criminalia peccata.
cognoscentes hsec omnia esse opera tua, dicent: Do- Manus sanata in sinum reducta significaL per pffini-
mine, quis in creaturis similis tui? Nullus, quia tu, tenliam mundatos, et revocatos in Ecclesiam : in
et non alius,es rapiens inopem,i<i est, fidelera humi- sinu meo convertetur, id est, a filiis ira; convertetur
lem,in nullius ope confidentem^nisi in tua, de manu in filios misericordiae, ut illos convertat, ct in illia

id est potestate, forliorum ejus. Quantum ad corpus non sit infructuosa, qui in sinu misericordis Dei ad
Christum jam eripuisti et quotidie eripisejus men-
:
'-'
vitam prajdestinati sunt quidam enim in passione
:

bra interius, non permittens ullis tentationibus apo- conversi sunt. Aliter quasi dicat: Ipsi mihi sterilita-
Btatare, scilicet eripicns egeniim, id est, illum qui se tem suam dabant, id est, se steriles et infructuosos,
sibi non sufficere credens credit se egere miseri- ego autcm cum mihi molesli essent, id est, despicerent
cordia Dei. Et pauperetn, id est, illum qui sibi non propter habitum pauperis, induebar cilicio, id est.
sunicicns ad salutem, diviti Deo adheeret : a diri- quosdam ex illis peccatoribus feci indunientum
pientibus eumfChvKiMm a Judaeis et Ecclesiam asuis meum et conformavi eos mihi. Et tamen humiliabam,
pcccatoribus. Qui diripientes sunt multi. Nam sur- idest,extenuabametmacerabamanimamraeam;e/u-
genles, id est, contra me se erigentes, testcs iniqui, nio, quia non tot manducabam quot volebara. Solum
Judaji et alii increduli, dantes testimonium falsitatis enim latronem comedi et alios paucos (Luc. xxiii).
etteslimonium mortis in auctorem vits: iiinimessel Quanquam possent cognoscero in mc unde meus ci-
hic malclactor, non tibi tradidissemus cum [Joan.wm). busfierent,quiaoratio inea non exibit forasad alios:
Et revera iniqui tcstcs, quia^Wt^e ignorabam, inierro- sed convertetur intus in sinum meum ad Verbum
gabant me, id est, peccata qua: ego per cxpericntiam mihi porsonaliler unitum. Non enim orabam foris ad
nesciebam,interrogando mihi imponebant.Et in illa hominum. Vel quanquam humiliabar, alios, ut c.Tcteri
interrogationc, retribuebant mihi mala pro bonis D quanqiiam non irascebar, tanien oratio mea in sinu
:

quod iniquissimum est. Qui non reddit bonum pro mco com-crtclur, id est, liabebam Deum, in me ipso,
bono,ingratuse3t; qui autem malum pro malo, ma- per quem possom vindicare in eos. Sed ideo humilin-
lus est qui vero malum pro bono, iniquus est; id
:
bam, qaia. complacebam, scilicet mihi in admonitione
est, retribuebant mortem, qu.-e mala erat quantum illorum, sic 7U(/S! ali(|ui3 gaudet in admonendo/rn-
ad eorum intentionem, pro vita : hic mala, scilicct trem vcl pro.rimum. El tamen sic humiliabar ab eis
sterilitatcm animx mcx, id est vila; mem. Ego illis quasi lugens et contristatus,v\ est, ut possem corapa-
abundantiam,ipsiniihistcrilitatcm ;egonr.cdicinam, rari hi};cnti elcontristato: idco quasi lugcns el con-
ipsi vulncra; cgo salutem, ipsi mortom ego illis ; irislalus, quos salvare cupiobam, ct conve-
quia illi

imbrern verbi Dei, ipsi non recipientes, feceruntse ncritnt, id est, in hoo facti sunt, non ut
unanimes
infructuosos, similes illi arbori cui maledixit Domi- post me irent, scd adversum me, et quod deterius
nus : qua3 culta, non reddcbat Iructus, sed folia osl, non coacti, non cMin liinorc iili(|uo, scd /«-
(Murc. XI ) : scilicet reddentes verba non factu; in tali sunt, id est, lajtanter fecerunt. Et ipsis sio
 ,:
:,

323 REMIGII ANTISSIODOIIENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 324

convenienlibus, congregata sunt superme jlagella, et \ tiraebant amittere locum etgentem {Joan. xi). Dolos

hoc sine mea culpa, quia ignoravi non pocnam mortis causas callide exquireliant
corjilabant, id est,

sed causam pcena) quia nulla erat mea culpa eXia.'c\Aem,dilatavcrantsupermc os suum,id est,mor-
Dissipati sunt, id est, dissentientes , a se in- tis sententias in me dederunt. Reus esl mortis[Mallh.

venti sunt. Alii dicebant, quia bonus est : alii xxvi). Et gavisi sunt de morte mea; qma. dixerunt
autem non (Joan. vii) : nec tamen a persecutione Euge, euge! beneevenit: viderunt oculi nostri, quod
mea destiterunl: vel hoc modo dissipali, id est di- prius speravimus, ut qui promiltebat vitam, morere-
visi. Aut duo Christi sunt, aut hic est. Vel timidi tur. Ubi nunc facta tua? ubi mirabilia? Si Filius Dei
facti sunt pro miraculis pro obscuritate solis, pro est, descendal de cruce {Matth. xxvii). Vidisti, Do-
tcrrae mntu, nec tamen sunt compuncti. Tentaverunt ?n;>!e.Quasidicat: Ipsi viderunt passionem meam,vi-
vie potius. Si Filius Dci est, descendat nunc de cruce derunt mortem meam qui possunt decipi : sed lu.Do-
[Luc. xxuij.Subsunnaverunt nie subsannationc, scilicet mine, quia non potes falli, vidisli pmna.m, vidistiei
aperta irrisione : .ive, rc.t Judxorum [Ualth. xxvii)- causam: et ideo ne sileas, scilicet ajudicio,qui visus
Frenduerunt super me dcntibus suis, Crucifige, cruci- es silere scilicet in poona mea ne sileas in causa :

ge {Joan. xix). Dnmine, quando respicies? Ex persona mea, ostende causam meam esse meliorem causa
suorum hoc dicit, quibus longum videtur differri „ Judajorum, mc resuscitando. Si non descendi de
vindictam usquein comraunem rcsurrcctionem.Cur cruce. resurgam de sepulcro. Et, me resuscitato, ne
non modo vindicas?Cur nos modo non coronas? Qui discedas a me, id est a meis, dando illis constantiam

videris despexisse in prena, cur non respicis in judi- per fulem, spem, et charitatem, qui dixisti Ecce :

cio? Quasi dicat : Scio cur differs : non facis hoc c.iO vobiscum sum omnibus diebus [Matt. xxviii).
ta;dio, sed amore, non exinopia, sed ex ratione. Tu Exsurge, Domine, id est, ostende potentiam tuam in
enim polens es dare, sed egoimpotens accipere.Non resurreolione mea : qui visus es jacere in morte mea.
ex impotentia hoc facis, sed ex opportunitate, utin Et ita exsurge intende judicio mco,\A est, irremissum
:

communi resurrectione majus sil gaudium. Restitue te facin discernendocausam meam acausaillorum,
animam meam, animam Christi lui, a malignitate eo- cum quibus poena est par. Et hoc est quod sequitur,
Tum, in lempore pr»destinato, a morte quam mihi Deus meus necessitate, el Dominus voluntate. Inten-
paraverunt raaiigni.c/ unicam meam.xA estEcclesiam de in cau.mm meam. Non discernor ab impiis quan-
mcam,unicedilectam.Vcl animam meuni.quia uni- tum ad pocnam discernor autem a te quantum ad
:

ca vel sola a pcccato immunis libcra a lconibus, id

: causam:oslendeinresurrectionemea causam meam
est, a terocitate Jud^eorum. Hestitue a leonibus, id est,disparem fuisse a causa latronum, cum quibus poe-
libera ab his, qui ut leones lacerant carnem ejus na par fuit. Judica me secundum juslitiarn tuam
Vel a leonibus, id est, a crudelilate diaboli et mini- C hoc mododiscernemeab impiis. Judasi judicaverunt
strorum e.jus.Et quo fructu peto me erui? Hoc: con- me secundum juslitiam suam, sed tu judica secun-
fttebor tibi in Ecclesia magna, id est ampla conti- dum justitiam tuam: non enimmerito peccati rnor-
:

ncnti bonos et malos, grana et paleas in poputo tcm subii, sed causa obedientia;
:
et ideo justum ;

gravi laudabo le, non in palea, id est, non in illis est ut me resuscites, o Domine ! cui voluntarie ser-

quos ventus lentationum sublevat et dissipat,
lis qui fide et opere firmi et stabilcs nullis tentationi-
bus moventur, in his ostendam te laudabilem. Et ut
possim te laudare in populo gv&v\,non supergaudeant
mihi, qui gavisi sunt in morte non supergaudeant
scd il- vio. Deus meus, creatione. Ideo judica secundum
juslitiam tuam, ut non supergaudeant mihi. Si gau-
dont de mea morte, trislentur de resurrectione. Vel
non supergaudeant meis, devocando eos qui gaudent
de eorum interitu, scilicet non dieant in cordibus

non resurgenti Judaei, qui adversantur mihi imque: suis, id est, in cogitationibus, etsi dicunt in labiis,
quiainfirmimedico,serviDomino,creaturaCreatori. Euge, cuge'. animx noslrx; bene contigit voluntati

Ostendit quomodo inique. Qui oderunt me gratis, id nostra; : ideo bene quia dcvoracimus eum, deglutivi-
est sine causa, ct annuunt me-
oculis, id est, dolose mus ct transjecimus in corpus nostrum, devocando

cum agunt,pacem verbis pra!tendentes,opere autem aDeosuo, et nobis confirmando. Imo diminuantur
bellum. Vel annuxint oculis, ut Judas: Ipse est. tenete D ipsi, ut absorbeantur in corpus populi sancti, quem
eum {Uatlh. xxvi). Aliter pro membris Domine, : in suum absorbere volebant: quod praifiguravit vi-
ut te laudcm meis, non supergaudeant mihi, id est tulusille confiatilis quem Aaron fecit de inauribus

meis, qui adversantur mihi iniquc. Non supervaleant mulierum Hebr;earum, dum Moyses essetin monte
palae granis, scilicel ut plures imitentur vitam im- Sinai, accipiens duas tabulas Testamenti aDomiuo :

piorum, quam fidem et vitam sanclorum, qui gravi- cui sacrificaverunt filii Israel, dicentes : Isti sunt
tatem morum e.t sanctitatem vitie habent. Quasi di- [Exod. xxxii)
dii lui, Israel quem vitulum Moyses, ;

cat Et non mirum si cum meis dulose agunt, quo-

: descendens de monte, accepta lege, diminuit et
niam mihi quidcm, qui imnuinis sum a peccato, qui redegit in pulverem, et dedit populo bibere. Hoc
utmedicus ad a^grotum \cn\, pacifice loquebantur,\d modo transeant in corpus tui populi. Erubescant
est dolose. Magister, scimus quia vcrax cs {Matth. xxii). scilicet de peccato suo, et 7-evereantur , id est, ti-

Et loquentes, goilicet pacifica, in iracundia terrae, id meant de resurreclione mea, et sic convertantur.
est, in prava ira et injusla quee erat pro terrenis, quia Non solum qui faoiunt, sed eliam similiter illi qui
32S ENARRATIONES IN PSALMOS. 326
gratulantur matis jnm,id est.consentientes ut tolus A " corde. Xon veniat mihi pes superbiK, et manus
mundus post eum abeat.Et non solum erubescant, < peccatoris non moveat me. Ibi cesiderunt qui
sed induantur confusione, id est, magna erubescen- i< operantur iniquitatem ; expulsi sunt, nec potue-
tiapeccatorum suorum operientur et reverenlia, .• « runt star<?. »

id est, timore judicii, qui maligna loquunlur svper EyNAmAm.

me, id est, mendacia sua, et hi omnes facli mei, psalmus agitcontra illos qui sibi adversantur
ilic
exuUent scilicet in corpore spe resurrectionis, et
ne bene vivant, non quia non intelligunt sed quia
Ixtentur nuncin mente resuscitati interius illi. qui
nolunt. Aliud enim e.=t vclle intelligere,et impediri
volunl justitiam ineam, id est, qui suam justitiam
humana fragilitate, quia corpus corruplibile aggravat
deseruerunt, et misericordia; Dei subjiciuntur. El
animum,el terrena inhabUalio deprimit sensum multa
dicant scmper : Magniftcetur Dominus, id est, hu- cogilanlem [Sap. ix\ et aliud quod cor humanum
mitient se nihil sibi altribuant nisi malum : illis
pericuiosiuB contra se agit nolens iutelligere divina
solis magnus videtur Dominus qui se humiliant,et
mandata ut quasi ignoraniia se excuset. Et sunt
se parvos recognoscunt. Semper, id est, et in
haec hujusmodi : Quod tibi non vis, aliis ne feceris
prosperis, et in adversis.IUi omnes se humiliando
{Tob. IV Mmh.\), et alia multa quK facile intelli-
maenificentiam
° Dei in se recognoscunl, qxii volunt „ gnntur.
„„„t„„ m
u; „„„f „.,; „,i
sunt qui nolunti consentire
. j
pacem servi ejus, id est, qui gratanter accipiunl
B adversario
suo dumsunt in via cuni eo, id est, nolunt ac-
reconoiliationem datani per me Cbristum servum quiescere sermoni Domini,qui eis contradicit quan-
ejus, qui dixit : Pacem meam do vobis, exteriorem diu in peccatis delectantur.Isti sunt quiamant pec-
scilicet in spe,pacem relinquo vobis {Joan. xiv), cata sua, et nolunt ea cognoscere ut deserant et ;
scilicet interioremad bellum exterius. Vel semper
si cognoscant, vel per se, vel per alios, defendunt.
magnificetur Dominus, etnon servus. Servus humi-
Et timentes .iudicium hominum occulte peccant,
lietur, et Dominus mHgnificetur : et tunc fatui lin-
quia magis timent judiciura hominum quam judi-
gua, qui primus maligna loquebatur super me, cium Dei.Contrahujusmodi agit propheta in hoc
lingua non oris, sed cordis, juMliam
medilabitur
psalmo, cupiens eos ad meliora deducere.
iwam, id est, divulgabit per mundum fidem tuam
Inde sic habet titulus psalmus iste attribuitur :

qua sola credentes justiCcantur, et hoc non tota

David prophet<e, vel cuique perfecto in corpore
die, id est, omni tempore laudem tuam. Videtur
Christi servo Domini ;
qui enim ad hoc Iaborat,ut
hoc inipossibile, ut quis incessanter laudet Do-
convertat impium fl6m-ore oi« 5«,^, salvabit ani-
minum, sed recte attendentibus possibile est.
mum ejus a morte et operiet multitudinem peccalorum
Exercet quis aliquod negotium ? Non circumve- [Jac. v) ; et in hoc bene servit Deo, servo Domi-
niat in eo aliquem, in hoc laudat Deum, Colit C nico, scilicet dirigenti in finem, id est, consumma
agrum ? Non transgredialur terminum vicini sui :
tum bonum.
et in hoc laus Dci. ut vontrem
Uiitur cibo? non
Injuslus, ille scilicet qui in peccatis suis delecta-
distendat, sed luborem sit promptior, se
ut ad
tur cum deberet odio habere, dLvit, id est, propo-
reficiat, et in hoc laudat. Dormit ? Non rumpat
suit, non ignoravit, quasi ex industria secum dis-
somnum aliquo malo opere Et in omni innocentia posuit, iit deiinquat, id est, ut peccet,ut amandato
operum se prteparet ad laudem Dei, ei sic nun-
rccedat et uthomo non videat cujus judicium
quam cessat alaude. magis timet quam Dei ut in semetipso delinquat, :

id est, in absconso ubi ipse solus conscius sit, no-

I'S.\LMUS .XXXV.
luit participem habere utjcelaretur vel sibi ipsi
IN FINE.M SEUVO DOMINM PSALMUS DAVID.
nocuit prius. Nonne Dous videt ? Non timor Dei
« Dixit injustus ul dolinquat in semetipso,
non anle oculos ejus,non habct Dci judicium praj oculis
« est timor Domini anteoculos cjus.QuoniamdoIose cordis.Quod autcm Deum nou limcal.perhocosten-
« egil in conspoctu ejus, ut inveniatur iniquitas dit, quoniam dolosc cyit in ronspeclu ejus, imo ubi
ejus ad odium.Verba oris ejus iniquitas et dolus solus Dcus conspicit hoc modo doio egit, ma-
:

noluil intelligereutbene ageret.Iniquitatem me- D vult ignorarepr£6ceptaDei et male agere.quam intel

ditatus est in cubili suo, astitit omni via» non ligere et bene, et hoc cst dolose agere quia hoc
« bona;, malitiam autem non odivit. Domine, modo perignorantiam vultdefendorc delictum suum
« in ccclo miscricordia tua,et veritus tua usquead Vel hoc raodo doloso egit,!<(,id est,quasi,!Hi'i;Hi'afMr
« nubcs. Justitia tua sicut montes Dei, judicia tua iniquitas odmm.-simulavit quaererepeccatum
cjiis arf

« abyssus muIta.Homincs et jumenta salvabis.Do- ut cessaret, ut odio haberel cognitum sed quia :

« mine,quemadmodum multiplicasli misericordiam dolose, inventum non odit ut sanetur,sod defendit

« tuam.Deus.Filii auteni hominumin tcgmine ala- Dicit enim, Multi hoc faciunt quod leci,aut omnos
" rumtuarum spcrabunt. Incbriabuntur ab uber- numiuid omnos perdet Deus ? Aut si nollot hseo
" tate domus lua;,et torrente voluptatis tujepotabis nunquid vivcrcnt qui ha;c agunt ? Et quia non ad
« eos. Quoniam apud le est fons vita;, clin lumine odium qux sunt sed dolose.coprnita iniquitatequid
« vidcbimus lumen.Prietende misericordiain luain f.iciul, subjungit : Verbu ori^ ejus iniquitas, scilicet
i< scientibus lc,etjustitiain tuamhis quircclosunl dcrcndit,non dainnuvit pecuatum postquam cognoi
327 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA; 328
vit, postquara intellexit quam magnum fuit. Em- ^ autempermittis non intelligere ut bene agant,util-
phatice dictum iniquitas.id est augmentative;adeo lud Jacob dile.vi, Esuu autem odio habui [Malac. i;
:

enim prava sunt verba peccatum defendentia, ut Rom. ix) in hoc &m\i judicia lua abyssus multa, id
:

non solum iniqua,sed ipsa iniquitas possint dici. El est, inscrutabilia, quare hunc eligis, illum autem
dolus. Hoc modo dolus, Xoluil inlclligere ut bene reprobas. altitudo divitiarum sapienlix et scientise
ageret. Intellexit quid esset bonum, sed noluit sic Dei !{Hom.\\.) Potest et sic continuari: Injustussia.-
intelligere ut hene ageret.l^aiGWexii malum,et tamen tuit in semeiipso ul delinquat. id est.injustus per se
fecit. Intellexit bonum, et noluit facere. Et non peccat./ra unoquoque autem cado apparet misericor-
mirum si inverbis \mc[m\.di.i,(\\iia.iniquiialemmedi- dia Dei,hoc est,.justi operantur per misericordiam
talus est in cuhili suo, id est in corde vel in Dei. Et verilas tua id est ,impletio misericordi.-e tUce
conscientia ; ubi sibi requiem parare debuit, est valens usgue ad nubes constituendas. Potest et
ibi inquietudincm paravit. Si quis foris perso- hoec intentio daripsalmo.Propheta.velqiiilibet per-
cutionem patitur, in domum fugit, ut ibi inve- fectus agit in hoo psalmo contra illos qui dicuntse
niat requiem si autem ibi invenit ri.xantem uxo-
; peccare vel propter constellationem vel propter fa-
rem et liligiosam, nusquam est ei requies , ita tum vel propter infirmitatem naturie.Et hoc modo
si qui foris tribulatur,puram habeat conscientiam :
volunt se excusare de peccato suo, el Deum accu-
ibi sapientia inhabitet, foris si vitiorum risa ; et sare. Quasi dicat propheta Falso quaeritur de na-
:

sic consolabiturrequiem sibi inveniet.

et Foris tura sua genus humanum;non enim ex imbeciUitate
erunt pugnas, intus gaudium. Intra, inquit, in cu- sed ex proprio arbitrio peccant homines ; ideo non
bile [yialth. vi), id est, in cor tuum ; ibi ne tumul- est auctor accusandus, sed ipsi. Dixit injustus ut
tum rerum ex depravata conscientia paiiaris,claude ilelinquat in semetipso, id est, statuit apud se pro-
ostium, id est, nihil exterius amittas aut petas. prio arbitrio peccare,non coactus uUa necessitate.
Aliter ; iniquitatem meditatus est in cubili Quasi dicat: Et unde hoc quod statuit delinquere?
suo id est interrupit suam quietem causa mali- jVo?i est timor Dei anle oculos cjus,id est, non atten-
tiae, sicut aliquis causa honesti negotii. Astitii dit Deum judicemesse vel creatorem in rebus.Et in
omni non bonx, id est. consensit malee ope-
via; hoo non est auctoraccusabilis,sed polius ipse.Nam
rationi alterius, et hoc totum non ex impotentia cum Deus dedisseteiintellectum^quo posset intelli-
vel ignorantia sed quia 7ioluit inlelligere ut bene gere non esse delinquendum, tamen deliquit:quod
njere^ Alienapeccata imitatus est et amavit. Ma- est dolose agerc. Et caBtera ut supra.usque, Domine
litiam autem, id est propria peccata non odivit, id in cxlo misericordia tua, quod ad hunc modum sic
cst, non quod faciendum esset ut si non pos-
fecit continuatur cum superiori,dicat Diail injustus :

setnonpeccarepropter peccatum quod in carne est, C ut delinquat cxinfirmitatenaturfe;sednonest verum

vel odio haberet. Alii enim pugnant contra diabo- quia Dominc ! in c-rlo, id est.in Christo ccelo ccelo-
lum, et vincunt;alii pugnant et vincuntur, quiade rum scilicet justo justorum. posita est misericordia
se prffisumunt alii nec pugnant,; ncc vincuntur, iuaadcondonanda peccalaetadfaciendamjustitiam
sed traduntur captivi hi sunt qui malitiam non : quod non esset, si homines quod agunt ex necessi-
odio habent. Ordo verba sunt iniqua,quia cogita-
: tate agerent. £i veritastua ad remuneranda merita,
tio prava et quia cogitatio prava, ideo et mala
; esl scilicet non solum in ccelo, sed descendit usque
opera: Domiiic; in cselo misericordia lua.Qvis.si dicat ad nubes, id esi, praedicatores, ut etiam illi hanc
Tales non salvabuntur, quia, o Domine.misericor- misericordiamethancveritatempluantmundo.Etie-
dia tua, in qua sola est salus, est m cxlo,i<i est,in vera inChristo est misericordiatua,quiaquiillisunt
solisillisquos tu facis ccelos,quos multis virtutibus ita virtutibus sublimati,ut sint altisicut montes,et
sublimas et ornas. Et veritas tua, id est, veritas ita stabiles in fide illi sunt. Jusiitia <M,Dei non ex
mandatorum tuorum, est scilicet potens usque meritis suis. Et juclicia lua abyssus mulla, ut su-
ad nubcs constituendas quia veritas mandatorum pra. Et quanquam hi sint abyssus, illi justitia,
tuorum non solum illuminat, sed etiam ad hanc tamen utrosque salvabis, sed diversa salvatione,
perfectionem provehit quosdam, ut fiant nubes,id D quia komincs ci juinenta salvabis, Domine. Sicut
est,doctores aliorum, pluentes doctrinis, tonantes salvas jumenta,dando illis alimentaunde lacunam
minis, coruscantes miraculis.Ju^irtia fua sicutmon- ventris impleant, et caetera corpori satisfacientia,
tes Dei, propter eminentiam virlutum ; vel sicut et homines, id est, in vetustateillius praemanentes
montes Dt'/,quia quemadmodum sol oriens illustrat qui homo fuit, non filius hominis, carnales scilicet
montes prius, deinde refulgetin valles,ita Christus intra bestias deputatis, ut aliam vitam non quae-
verus sol, prius illustravit apostolos, deinde per rant nisi hanc. Homo cnim cum in honore esset,
illos nos quasi valles, scilicet eorum auditores. non intellexii : comparatus est jumeniis insipientibus
Sic e contrario judicia tua abyosus multa, id est, et similis factiis est illis [Psal. xlviii).

damnati in profundo vitiorum sunt velut abyssus Et, Dcus, quod tales etiam aliquo modo salvas,
multa. Aliter : Judicia tua abyssus mulia, quasi di- ad eum modum facis quemadmodum muUiplicasli
cat:quod quosdam ex misericordia tua sic sublimas misericordiam tuam, id est,secundum multiplicem
ut cceli possint dicit et nubes et montes, quosdam misericordiam tuam,quae non deest illis hic intem-
349 ENARRATIONES IN PSALMOS. 330
porali salvatione, aliis inaterna. Quasi dicat Ho-
:
A Ideo hoc rogo.quia ibi ceciderunt qui opernnlur ini-
mine?. id est carnales, terrenis solis beantur quit^ilem.iii est omnes illiqui perseverant in malitia
curamentis, et illis solis gaudent, Filii atilein ho- ibi, id est in superbia. Prius superbuit apostata an-
minim, id est pertinentes ad filium hominis, con- non stetit:deinde eosuadente
gelus, qui in veritate
formati et in justitia et sanctitate, habentes haec illi, Deusde paradiso,qui operanturini-
quos ejecit

temporalia, non spcrahunt in eis ut illi ; non erunt quitatem, omnes es eo habent quia cecideruut in
hic habentes beatitudinem, sed sperantes.A'OR enim Adara per superbiam impulsu primi peccatoris. Et
habeinus hic manentem rivitalem.sed futuram inqui- quia post casum e.Tptdsisuntde paradiso,non ;70<ue-
rimus (Hebr. xiii) ; illi dicentes, In tegmine alarum runt stare, id est, resurgere qui potuerunt cadere.
tuarum, id est, protectione gerainae charitatis, Expulsisunt, scilicet ab interiori paradiso, id est a
vel Novi et Veteris Testamenti, non in potentta testimonio conscientiae, a quo quisque prius scilicet
saeeulari, non in divitiis. Nemo enim ascendit in per peccatum expellitur :et ideo nec potuerunt stare
cmluin per se.nisi fdius hominis qui descendit [Joan. in exteriori paradiso.ideo exteriorem requiem ami-

iii), omnes alii portantur. Dixil Moyses :Quicunque serunt. Quandiu enim in requie fuerunt etexteriua
gibbo premitur, ad sacerdotale oflicium non acce- in ea perstiterunt. .Aiiter : Prsrtende misericordiam
dat (f,et'. xxi;. Ideo sperahunt, quia mcdrin&Mw^wr t> ''"""lUt valeamus te lumen inlelligere in luminetuo
ab ubertate domus tu3e, id est, donis spirituali de illo lumine procedentem Prxlende misericor-:

bus decurrentibus a domo coelesti.Bene tnebriabun- diam tuain, id est justitiam tuam,prior esto ad sub-
tur,quia sicut vinum immodice sumptuin mentem veniendum, ut non labamur a te pede superbite.et
aufert, ita et magnitudo spirituaiis la;titiae mentem demur in opus peccati,non sit priorte iniquitasad
fidelibus aufert humanam, et transfert indivinam. nocendum. Undecum cautam Dominus faceret Eo-
Et lorrente voluptatis tux potabis eos, id est, vo- clesiam, ait tuum
observabit caput,tu autem
: llla

luptuoso potu spiritualis gratiae potabis eos, qui ejus calcaneum(Gen.iii).Serpens observabit quando
omnia obstacula terre-
venit ad eos quasi torrens, tlbi amor apostatandi,
veniat pes superbiae, id est
narum cogitationum amovens. et omne lutum ter- ut te dejioiant. tuautem ejus caputserva: Initjum
renae voluptatis diluens. Itegnum ccelorum vim pa- omnis peccali superbia '^Eccli. x). Per pedem super-
titur et vioienti rapiunt illud {Malth. xi) : quia que- bis, possumus accipere quod supra dictum est:.-l*
madmodum aliquis rapit aliquid per vim, ita fide- occultis meis munda me {Psal. xviii). Per manum
les rapiunt regnum Dei, quia impelluntur a spiri- peccatoris, et ab alienis parce servo tuo. Ibicecide-
tu Dei quasi per vim. runl,\d est in superbia omnes qui operantur iniqui-

Revera tu potabvs eos torrente, quoniam apud te,

tatem, id est,increduli,et omnes qui perseverantin
peccatis, juxta illud : Qui cum justitiam Dei cogno-
non apud alium est fons vitx, id est Christus, per
quem vita datur. Et in illo lumine tuo, per quem vissent, non sicut Deum glori/icaverunt [Rom. i), et
ceciderunt, quia tradidil illos Deus in desideria cor-
illuminas oculos mentis, videlvnus luinen, id est
dis eoruin {Ibid).
te. Qui videt me, videl et Patrem {Jonn. xiv,\ Et ut
te lumen videamus, id est, ut te intelligamus, non PSALMUS XXXVI.
est hoc nostrae opis, sed tu mitte guem missurus es PSAL.MUS IPSI DAVID.
{E.vod. IV), ut tandem perfruamur luce ceternitatis « Noli aamulari in malignantibus, neque zelaveria
tuas. Prxtende misericordiam tuain scicnlibus te, id (< facientes iniquitatem. Quoniam tanquam fenum
est volentibus te scire. Et justitiam luam," non u velociter arescent,et quemadmodum oleraherba-
Buam, id cst, fideni qua justificas praemitte his qui « rum cito decident. Spera in Domino,etfac bonita.
recto sunt corde, id est illis qui omnem voluntalem c< tem et inhabita terram, et pasceris in divitiis
:

suam ad tuam dirigunt. Et, pretensa misericordia « ejus.Delectare in Domino, ct dabit tibi petitiones
tua, cuslodi me, ne quod habeo ex misericordia, « cordis tui.Revela Domino viam tuam,ct spera iu

amiltam per superbiam. Non vtnial mihi pes su- « eo, et ipse facict.Et educet quasi lumen justitiam
perbice, ut me erigam contra me mihi aliquidattri « tuam, et judicium tuum tanquam meridiem:sub-
buendo. Unus pes est ille, non duo ideo facilis D «ditus esto Domino.et ora eum.Noli smulari in eo
;

ad dejeclionem. Son veniat mihi pes superbix, id « qui prosperatur in via sua,in homine faciente in-
est, atTcctio pronu ad lapsum. Pedc superbiae « justitias.Dcsine ab ira et derelinque furoreni;noli
disceditur a le primo et postrcmo,quia principium « i-emulari ut maligneris.Quoniam qui nialignantur
omnis pcccati, quo apostalatur a te Domino,super- « exterminabuntur sustinentes autem Dominum, :

bia; et cumdejustitiaquisquam possit sategerit.ex- « ipsi haereditabunt terram. Et adhuc pusillura, et

trcmaperditio est gloria in se,non inDomino. Adam « non erit peccator ct quoeres locum ejus, ct non :

primi pcccatoris manuimpulsus insupcrbiam abiit « invenies.Mansueti autem hircditabunt tcrram,et

non pedc corpori8,sed alTectione animi;et hoc prin- « delcctabuntur in multitudine -pacis. Obscrvabit
cipium pcccatii£tc/e.x)non mihi contingat sccundo « pcccator justum, et stridcbit supereum dcntibus
homini. Kt si non habuero pedem Pupcrbiff;,»irt»!(,s .suis, Doiiiinus jiiitem irridcbit ouni,qiioniam pro-
.<

peccaloris, id cst impulsio angeli aposlata;, ;/oh mo- « spicit quod veniet dies ejus. (Hadium evaginave-

veai me, scilicet a le, qua; movit in primo parente. « runt peccatores, intenderunt arcuin suum.Ut de-

PATfiOL. CXXXI. 11
331 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 332
<< cipiant pauperem et inopem, uttrucident reclos A morbo animi dat medicamentnm suum taliter ss-
« corde.Gladius eorum intret in corda ipsorum, et grotantibus, taliter apud se cogitantibus temperat
« arcus eorum confringatur. Melius est modicum poculura saluberrimum,ut discant non murmurare
« justo, super divitias peccatorum multas Quoniam contra Dominura: quia prosperitas malorum est
« brachiapeccatorum conterentur, conlirraat autem eis ad summam perniciem, et adversitas bonorum
<i justos Dominus.Xovit Dominusdies immaculato- eis ad summara gloriam.
« rum, et hasreditas eorum in seternum erit. Non Noli semulari in malignanlibus, id est, noli invi- |
« confundentur in tempore malo,et in diebus famis diam habere, vel noli irasci in malignantibus, id
« Baturabuntur, quia peccatores peribunt. Inimici est, in flore et prosperitate maligne agentium,cum
« vero Domini moxut honorificati fuerint et exal- tubenignevivas et tamen labore et inopia premaris.
tati, deficientes quemadmodum fumus deficient. Neque ne imi-
zelaveris facienles imqiittateiyi, id est,
« Mutuabitur peccator, et non solvet:justus autem teris vel ames facientes mala, et tamen florenteg,
« miseretur et retribuet. Quia benediccntes ei hae- quorum priora florent, posteriora arescent.- eorum
« reditabunt terram,maledicentes autem ei disper- priora sunt in latitudine, posteriora in angustiis.
» ibunt.Apud Dominum gressushominisdirigenlur, Tua priora in angusta viasunt ;posteriora eruntin
« et viam ejus volet. Cum ceciderit,non collidelur:
p raagna dilatatione. Potius posteriora eorum consi-
« quia Dominus supponit manum suam.Junior fui, dera, quoniam tanquam fenum velociler arescent :
a etenim senui, et non vidi justum derelictum,nec hoc est, posteriora eorum vacua erunt a gloria.Ojn-
« semen ejus quaerens panem.Tota die misereturet nis caro fenum, et omnis gloria' ejus quasi flos agri
• commodat, et semen illius in benedictione erit. (Isa. xl). El quemadmciium olera herbarum cilo de-
" Declina a maloetfac bonum,et inhabita in sa;cu- cideiit, id est, quemadmodura olus ens inter alias
« ium sa;culi.Quia Dominus amat judicium, et non herbas : olus est quaedam herba, quae superfioiete-
j
« derelinquet sanctossuos, in a;ternum conserva- nus adhffiret humi,et viret tantum in hyeme;et sole '

« buntur.Injusti punientur,et semen impiorum per- redeunte in aestate, illico arescit.Huiccomparabiles

« ihit. Justi autem hcercditabunt terram.ct inhabi- sunt gaudentes interrenis,non habentes firmamra-
« tabuntin saeculum saeculi super eam.Osjusti me- dicem charitatis amore inhaerontis huicmundo, qui
" ditabitur sapientiam,et lingua ejusloqueturjudi- cst comparabilis hyemi sed sole surgente, id est,
;

« cium.LexDoiejus in corde ipsius.et non supplan- Christo veniente ad judicium,arescet eorumgloria.

« tabuntur gres«usejus.Considerat peccator justum Moriui enim nunc eslis, et vita vestra abscondila esl
« et quaerit mortificare cum. Dominus autem non
cum Christo in Deo
Cura Christus apparue-
[Col. iii).
« derelinquet eum in manibus ejus, ncc damnabit
rit gloria vestra, tunc etet vosapparebitiscum ipso
« eum cum judicabitur illi. Exspecta Dorainum et
in gloria.Potius quam illos imiteris et illisinvideas
» custodivi viam ejus ;et e.valtabit te, iit h.Treditate
qui nunc fiorent, ct post aroscent, sperain Domino,
« capias terrara ; cura perierint peccatores,videbis. ut posteriora tua floreant : noli gaudere in saeculo,
" Vidi impium superexaltatumetelevatum sicutce-
sed exspecta gaudium a Doraino. Et ut possis spe-
« dros Libani. Et transivi, et eccb non erat^quKsivi rare, fac bonitalerd, no\\ oliosus esse.Injucunda est
" eum, et non est inventuslocus ejus.Custodi inno- lux lippis.'nec est sperandura.ut jucundura habeas
« centiam et videa!quitatem,quoniam sunt reliquiae
lucem, nisi atenebris desuescas.Et,scilicet faciendo
« homini pncifico. Injusti autem disperibunt.simul bonitatem, inkabita terram, id est Ecclesiam,in in-
« reliquia; impiorum interibunt.Salus autemjusto- stitutisecelesiasticis te exerce, ab eis non recedas :

n rum eorum in tempore

a Domino, et protector
quia non est locus veri sacrificii exlra-catholicam
" tribulationis Et adjuvabit eos Dominus
: et li- :
Ecclesiam ; vel inhahita teiram, id est corpus tuum
« berabiteos; et eruet eos a peccatoribus, et sal-
cole, ut tandem consequaris immortale et impas-
vabit eos qnia speraverunt in eo. »
II

sibile. Et cum inhabitaveris Ecclesiam, pasceris in

ENARRATIO. divitiis ejus, id est in Dorrino, qui estdivitiae illius

Psalmus ipsi David, id est, hajc bona operatio terros. Si autem ad carnem refertur,pasceris in di-
altribuenda est perfectioribus in corpore Christi,qui D vitiis ejus tandem, cuni mortah hoc induet immor-
instruunt minus perfeclos, cum eos aberrare sen- lalilalem (l Cor. xv). Quae siiit divitiae illius terrae,

tiunt. Imperfecti Christiani semper perturbantur, subjungit, Delectare in domino ,ei dabit tibi petiiiones

cum viderint malos feliciter vivere, copia rerum cordis tui. lUi qui in ssculo delectantur, hic acci-
teraporaliuin circumiluere,dignilatibus eminere,do- pinnt petitionem carnis suae, scilicet marescibilem
mum incoluraem habere, gaudiis suis non deesse, cloriam et cito transituram ;sed tu non in aliode-
nihil trisle vilam illorum interpellare : vidont ne- locterisnisi in Domino,etaccipies immarcescibilem
fandissimos mores, copiosissimas facullatcs :et di- gloriam, quam petit cor tuum.Illi amant tenebras,
cunt corda illorum, nulium esse judiccm in
eis tu lucem habent peritura, tuqua^re aiterna.Et
: illi

rebus, sed omnia agi casibus et fortuitis motibus. ut possis sperare, revela Domino viam tuam, id est,
X.im si Deus curaret hKcinQma aubornare,illorum talia opcrafac quT sint digna oculis Domini. non

iniquitas nontantum (loreret^ot rnea iunocentia non quantum ad cognitionem quanonindiget,sedquan-

tantum laboraret. Sed quia divina Scripturaomni tum ad dignationem. .-^liter ; Quasi dicat :Volode-
 :

333 ENARIIATIONES IN PSALMOS. 334

leclari inDomino.sed nequeo implere.Ad lioc indica A bene coluerunt,tandem posstidebunt immortalemet
Domino infirmitatem tuam, etspera in eo : quia non impassibilem. Ethoc cito erit adhuc pusitlum, sci- :

est in eo sperare, nisi bene operantis.E^ ipse facict. licet sustine, quia parva est mora hujus tem-

Quid faciet ? Educct quasi lumeii juslitiam tuam, id poiis, quantacunque nobis videatur, comparata

est,fidem tuam qua justificaris, quse modo nulla aeternitati, adeo ut nec punctum ad eam possit dici.

videtur quantum ad remunerationem,in remunera- Quis enim finitum infinito comparet ? Laborandum

lione manifestam omnibus t'nc\ei. Et judiciuni tuum est aHernum pro oBternamercede, sed non vult hoc
(anquam mendiem,id est, bonum propositum tuum misericordia Dei : pro parvi temporis labore, aster-

quo elegisli sequi Dominum, promittentcm ea quas nam mercedem,et ideo susline adhuc, id
vult dare
non videntur,potiu3 quam mundum dantem ea quae est,cum patientia exspecta pusillum.Et non erilpec-
videntur et non perman(!nt,e(i«Cfc'£ de tenebris igno- eator, id est, usus peccatnris. Non quin sit, cum
rantia; tanquam meridiem, id est, ita omnibus in dicatur : Et ibunl hi in siipplicium seternum [Matth.
remuneratione notum iatict, sicut mcridianam lu- xxv) ; sed illud erit potius non esse, quam esse. Hic
cem. Et iJeo subditus eslo Domino, omni obedientia est peccator, hlc habet locum apud Deum,qui utitur
et humilitate ei serviens.Et ut possis esse subditus, illo ad probationem bonorum,sicutdiaboIo usus est
ora eum de perseverantia. Qui stat, videat ne cadat t> ad probaudum Job (/06. i); ita est hic locus ejus,
(/ Cor. x) ;
perseveret bonum opus, perseveret quomodo est in fornace auriflcis, locus pales ardet :

oratio : nondum accipis mercedem.Ille dare potest, palea,et aurum purgatur:sic sa;vit impius,ut justus
sed tu nondum potes accipere. Quasi dicat : Ecce purgetur. Postquam purgati fuerint justi,non erunt
subditus sura et oro eum,sed nonnc vides quomodo qui in eos s;eviant ad purgandum. Aliter : .Yon errt
ille perversus male operans,norens,per iniquitatem peccator,id cst,diabolus nonhabebitin te quidquam:
non me dignatur agnoscere ? in his quomodo
elatus, Quxreslocumejuselnoninvenies. Peccatum est locus
durabo? Ad hoc. Noli xmulari, id est, ne invidus diaboli, quod adhuc non erit vel hoc modo non erit ;

sis ei qui prosperatur in via sua,non in via Dei quae veccator.quxres locum ejus, et noii invenies ; ibi se-
arcta est, id est. qui prosperatur in desidcriis car- parabitur a te, quia ultra non habcbit locum, non
nis su.T, quia tribulabitur in perventione : tu in via poterit tibi.utilisesse sicut hic fuit,quia vivit impiua
tribularis.in perventione prosperabnris. In hac vita pio. Qui malignantitr, e.vterminabunlur. Mansueti
tu incedis per angustam viam, ille per latam : sed (;u((;m,scilicet portantesjugum Domini,juxta illud :

ille angustiabitur, tu vero dilataberis.Illius via lata Tollite jugum meum stiper vos, el discite a mc quia
est, et ducit ad mortcm : tua arcta est, et ducit ad mitis sum et humilis corde [Matlh. xi) hxreditabunt ;

vitam. Noli invidens esse in homine faciente injitsti- lerram,n. qua illi exterminabuntur,id est Jerusalem
tias, id est, in prosperitate ejus qui magis diligit ^ sanctam,qua; liberabitur de peregrinatione ista: vel
mundum quam Deum.creaturam quam Creatorem lerram, id est,carnem suam quam hic excoluerunt
quod injustum est. Potius desine ab ira, noli tur- possidebunt immortalem et impassibilem, ct hae
bari : ira furor brevis est dc prosperitate malorum erunt deliciae ipsorum.Dt'i(T/(T6((n<iir in multttudine
et labore bonorum : el derelinque furorem, id est, pac.is : in Deo, in quo est multa pax, id est abun-
noli adeo turbari de malorum, ut excaecetur
flore dantia perfecta : Ipse erit omnia in omnibus (II Cor.
oculus mentis : potius consule oculum fidei,in qua xv), et ideo ibi erit multa pax, quia nulla perturba-
hccc abrenuntiare dictus e.s,non hajc libi in praimio tio, nulla anxielas.Interim autem non deerit perse-
promissa sunt.sed aeterna bona : quia furor est,non cutor : pugnandum est,quia non coronabitur Jii>! qui
Dominum,et murmurare contra
ratio,irasci contra legilime certaveril [II Tom. 11). Observabit peccator
eum. Furor major est quam ira. Hunc furorem de- j((5/um, diligcnter quteret locuin ad decipiendum. ££
TeVmque. Noli a,'mutarittt maligneris : si in animo stridcbit super eum denlibus suis, id est, graves et
habes iram, nunquam ad hoc pervenias, ut mali- mordaces scntentiasin eum dabit ad hoc ut dovocet.
gnum imitcris, ut nequam efficiaris ; noli indignari Sed quae cura ju3to?Nihil ei poterit noccre. Dominus
quod ipsehic abundat, ct tu non quia non sunt ;
aulem, in quo juslus confidit, irridebit eum, id ost,
hsecvcra bona, non ha;c tibi promissa sunt, potius D cum ille nitaturvul-
risu dicrnuin ostendet justo,ut
attcnde. Dominum tuum hmc contempsit nihil
qui : nerare hujus tunicam, propria transfigit viscera.
pateris quod ipsc passus non sit. Quoniam qui ma- IIujus carnem vulnerat, sed suam occidit animara.
lignanlur, cxterminahuntur a tcrra viventium.extra Idco irridcbit, quoniam prospicit qitod venict dies
terminos hffiredilatis filiorum Dei erunt. Tollatur e/((.5, scilicet dies examinalionis, dies perditionis:
impius ncvideat (iloriam Uei ylsa. xxvi). Vel hic ex- prloraejus florcnt, scd posteriora arent. Ergo noli
terminabuntur non bcne colentes terram suam,non invidere, sed prospice diem ejus, ct vide quia aut
rcgcnles tcrrenos motus;et ideo non ha:reditabuQt convortetur, ct tuus erit aut perseverabit, ot a te :

eam impassibilcm. autem Dominum, idSustinenlcs scqucstrabitur. Ostendit quoinodo veniat dies ejus
cst, pondus pricceplorum Domini in nullo contra pcrdltionis. Gladium cvaginaverunt peccalorcs,x\t in-
Dominum murmurnntes, vel ciim patlcntia mo- r,i ternccrcnt sorpus. Inlendcrunl cUam arruin suuin,\d
riiin fcccrlt rxspoctantcs, (/).<;' hivreditubunt terrnm, cst,paraverunt occultas insidias.qulbus animam de-
vel terram vlvontium, vol lcrrum suam, quam hic vooarent : sed vide,quia gladius eorum inlret, id est,
 : : :

335 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PAR8 1. — EXEGETICA. 336

in\.Ta.hit iiicordaipsorum: quiadum nituntur corpus A eiati : quod erit mox, quia breviter durabunt.' de-
justorum occidere.occiduntanimam suam. Et arrns ficicntes deficient, ascendendo descendent, hic inte-
eorum confrivgalur, id cst insidiae eorum frustra- riori defectu, et tandem exteriori ; quemadmoduyr%
buntur.Ad hoc intenderunt arcum,!if decipiant pau- fumus, qui quanto altius ascendit, tanto magis
perem, id est justum de se non prsesumentem, et evanescit. Merito hoc illis eveniet, qaii muluabitur
inopem, id est Dei opem quserentcm.Ad hoc evagi- peccator, et non solvet : a Deo accepit quod homo est,

naverunt gladium, ut trucident. id est,foris terribi- non bos, asinus ;

quod quinque sensibus discernit,
liter occidant rectoi corde, dirigentes cor suum ad cf non non aget gratias
solvel inde dcbitum,scilicet
voluntatem Dei. Ergo noli aemulari impio, noli illi Deo sibi miserendo, bene vivendo, et aliis subve-
invidere quia melius est modicumjusto, super divi-
: niendo,dando externabona et interna. Justus autem
tias peccatorum multas : scilicet sperare ea qnce non scilicet non confundetur in tempore malo,quia mutuo
videntur : et si des quod peccatoribus modicum et accipietet solvet. Et hoc est quod dicit Juslus au- :

vilc videatur.melius est justo quam multum florere tcm miserelur, scilicet sibi, non polluondo animam
in mundo. Vel aliter continuatur ad hoc quod dixit, suam, non recedendo a mandati.s Domini, ju.xta il-
et eorum confringatur ; q\i8.si aliquis dicat
arcus lud Miscrere animx tux, et eris iplacens Deo (Eccli.
:

Quomodo confringetur ? Nonne mea aufert ? nonne y^ xxx).Et Iribuct scilicet aliis, scilicet pauperibus eX'

assidue mihi insultat ? Ad hoo melius est justo mo terna bona : quia quod pauperibiis tribuit,Deo tri-

dicum, id est, sola necessaria melius valent recte buit: Quod uni e.v minimis meis lccistis,mihi /ecislis

viventi, quam multcc divitia; injustorum. Nec hoc {Matth. xxv). Si feneras,non speras : si non feneras,
etiam diu erit quod tibi noceat : Quoniam brachia non speras si feneras hominem, id est, si das
:

peccatorum contcrenlur, id est, divitise et poten- homini tua ad usuram, non sperea inde prsmium:
tia in quibus peccatores confidunt, diminuentur : fenera Deum,id est, da Dco lua ad usuram, da pau-
vel fortitudo corum diminuetur in gehenna, ut il- peri qui tibi solvere non potest et accipe Dominum :

lius divitis qui apud superbos splendide epulabatur, fideijussorem, ct magnumtibi crescit fenus : dabit
apudinferostorquebatur(Lwc.xvi).Et quid interim ? vel <n7)!/c(in terrena bona, scilicet lucrifaciet alios,

Confirmat autem juslos Dominus. Christus milites proponendo se exemplum bonee vits. Quasi dicat:
suos suo exemplo corroborat, ut non invidentiam Justus tribuet, peccator non tribuet. Quare justus.
habeant flore malorum,ut non recusent eorura sus- Quia benedicentium est, id cst, voluntarie bonam
tinerc pressuram quod passus est itnperator,
: vilam instituentium hcereditare,id est, excolereter-
non dedignentur digne pati. Quis nos scparabit a ram suam,id est,vitam suam, quam tandem hsre-
charitate Christi[Rom. viii)? Ille pro impiis mortuus ditabit aiternam. Maledicentium autem, id est, ma-
est, et nos pro justo non moriemur? Ideo justos
*- lam vitam voluntarie instituentium,disperire,id est,
confirmat, qnia novit Dominus dies immarulalorum, non colere terram suam. El hoc est quod dicit

id est,diligit conversationem bonorum.E/ ideo hxre- Quia benediccnlcs ei lixredilabunt ierram ;maledicen-
ditas eorum in xternum eril : ideo caro eorum bene les aulem ei disperibunt. Quasi dicat Non tantum :

culta,quffi hic fuit mortalis et passibilis, ad hocpcr- non hffireditabunt, sed disperibunl maledicentes ei,id
ducetur,ut sitjeterna et impassibilis.Hoc modoerit est, contemnentes eum. Quasi dicat Et hoc quod :

ceterna. confundcntur in iempore malo, in tem-

A'ore
porc futuri judicii, quod impiis erit malum, non
confundentur ab exspectatione sua sed potius sa-
turabuntur in diebus famis malorum
tienturfamem,isti saturabuntur.Nam peccatores non
saturabuntur.^HW peritujjf.Aliter Interim dum ad
illam hsreditatem perveniant, non confundentur in
bene dioes ei ha:reditatem terram, non a se, sed a
Domino, quia apuiJ Dominum gressus hoyninis diri-
: gentur. Non est hominis dirigere viam suam.Apud
; ubi mali pa- Dominum gressus hominis,justi scilicet,id est,ejus
voluntatesomnes ad exemplum ChristiDomini sui
: apud Dominum, id est,ad vo-
directas fient.ut sint
luntatem Domini. Salomon (Prov. xvi) Hominis est :

tempore malo, id est, in hoc tempore tribulationig : prxpurare\\o.miiu.<i.m,s&ADomini esterigere.Distorti

quia tribiilatio patienliam operalw, palicntia aulem erant affeotus nostri, extra viam eramus •, sed venit
probalioncm, probatio vero spem, spes autem non con- D Christus, vocavitnos, justificavit, sanguinemsuum
fundil [Rom. v). Et in diebus famis, id est, in hoc sio in viam reduxit. Tentatusest,
pronobisfudit, et _

temporo in quo sunt dies famis, ubi beati qui esu- passusestpejor:nonhocpossumus pali quodipsepri-
riunl et sitiunt juslitiam (Mattk. \),saturabuntur in- ornonsit passus]:e/i'!nm ejus volct; igitur sequamur
teriori saturitate,juxta ilUid Apostoli : Gloriamur in voluntarie cum prEcedente, non attendenles quo
tribulationibus [Rom. y]. Quia peccutorcs peribunt eamus, sed quo perveniamus patimur temporalia :

ideo justi salurubuntur vel hic, vel in futuro, quia mala, perveniamus ad i-cterna scilicet bona. Et ideo
soli peccatores non saturabuntur. Peccatores cum homo viaminsistet,per quam Christus ivit. Et quia

tribulantur.nullum locum habent conso!ationis,nec i')'<7m ro/e/, id est, quia Christum imitabitur, cum
interius; exterius foris patiuntur, intus conscientia cccideril, non collidelur : hoc est velle viam ejus,
illosnon consolatur. Revcra poribunt. Nam inimici trlhulaliones pati,et nnn deficere; pati exterius, et
Domini mo.v w(, idest, postquam lioiiorifirali fucrint, nou deficere interius. MnAe aXihi Gustodil Dominus
:

terrenis diviliis et honoribus,et inde exaitati, id est onMia ossa eorum, unum ex his non conteretur
337 ENARRATIONES IN PSALMOS. 338

(Psal. xsxni). Cum ceciderit \n aliquas tribulationes, A fccislis (Malth. xxv). Tota die miseretur el commodat.
non coUidetur : illa aCflictio non erit ci ad dejeotio- Nunquam charitas est otiosa : si habet esteriora
nem, sed potius ad exallationem, quia Dominus sup- bona, tribuit ea si ea non habet, tribuit bonam vo-
:

ponit manum suam: ideo auxilio et exeraplo suo eum luntatem. Non ergoderelinquitur justus, sed potius
sublevat quia prior passus est. Aliter Firmat ma- : non deserente se Deo, comparabilis est illi, qui mo-
num ejus, id est, opera cjus. Hieronymus. Septies tus intus misericordia, in actum ducit eara. Vel per-
cadit juslus, et rcswgit (P)-oi'. xxiv). Cadit cogita- sevcranter misereturanimaj suae, placens Deo, ut fa-

tione, delectatione, verbo. Resurgit confessione, ciat sibi proximum in via Dei socium. Et ideo scmen
spe, fide et opere. Et ideo justus, quia J!W<U5 e.v fide ejus in benediclione erit : comparabilis erit ei, qui
vivit {Rom. i). Et revera justus non coUidctur quia quod seminat multiplicatum recipit. Centuplum enim
Dominus non derelinquet eum, dirigendo gressus accipiet, et vilam xlcrnam possidebil {Matth. x\\).

ejus quod mihi experto credite. Junior fui, elenim

: Ergo dcclina a malo, et fac bonum: quod est jequi-
senui. Ilic loquitur Ecclesia tota, qua; una est in sa- pollenter dictum Noli amulari, noli invidiam ha-
:

cramentis, sed in personis diversa : et ideo quasi bere in flore malorum

potius fac bonum, quia non
;

unus homo tota loquitur. Junio)- fui, id est, ferven- erilirremuneratum: vides quianullus invidusrernu-
ior in charitate, :um primitiva eram in .\bel, in pa-r) nerabitur. Et sic inhabita, scilicet terram tuam
triarchis. Et revera .junior, nam senui : jam enim sxculum sxculi : sic eara accipies immortalem et
refriguit charitas. Et non in juventute, nec in sene- impassibilem. Quasidicat:Certalegitime,etcorona-
clnte vidi justtm derelicium interius, quin Dominus beris (II Tim. ii). Si non seminaveris, non metes.
semper visi sunt
dirigeret gressus ejus, et si multi Ideo declina a malo et fac honum, quin Dominus
derelicti, quantura ad exterius. Vel junior fui, id amat judicium, hoc scilicet, id est, hanc discretio-
est, parvula, quia in paucis tempore Abel justi sine nem. Vel declina a malo et fac bonum, et faciendo
fecunditate adhuc. Et hoc ostendit Elenim senui, :
hffic, multa mala sustinebis sed noli deficere, quia :

id est, crevi et multiplicata sum in senectahaberi. Dominus amat judicium : Quem enim dUiijit castigat
Et non vidi justum (lcrelictum, scilicet a pane verbi [Prov. i) : et in judicio, id est in flagellatione. non
Dei : quia nunquam lex Dei, id est ejus voluntas. derclinquct sanctos suos, ut videturmalis, sed potius
recedit de corde et ore ejus. Ejus ori nunquam per hoc conservabit ; pro temporali flagello in icter-
Ghristus abfuit. Nec semen ejus, id est imitafores num conservabuntur. Et si priora horum videntur
ejus. quserenspanem, scilicet vit», panem verbi Uei arida, posteriora florebunt. Injusli autem, quorum
Don habens, et idoo mendicans. Vel semen ejus, id priora nunc florent, punientur, id est, eorum po-
est, bona opera qua; hic seminavit, sine fructu, id steriora arescent. Et semen impiorum, id cst opera
est sine mercede tunc scmen quasi qiuTrit panem, : mala quae hic seminaverunt, perihif, id est, non
cum non crescit in fructus. Ostenditquomodojustus erunt in benediclione, id est, multiplicatione, quia
nunquam pane vitse scilicet careat, quia semper irremunerata erunt. Justi autem, qui modo videntur
babet. Tota cnim die, id est assidue, juxta illud : ct derelicti, hxreditabunt ierram. Vel carnem quam

in leric ejus meditahitur die ac nocte (P.^a/. i) ; mise- hiccoluerunt,immaicescibileinrecipient.VeI/t')Tflm

retur, scilicet sibi, quo accin- ensem illuin rationis viventium, id est, a?tornam beatitudincm. El hoc
ctus est non permittensrubigineconsurai. Etcommo- non ad lempus, sed inhabitabunt in sxculum sxculi
dat aliis eumdem pancm, non cessat alios obsecran- super eaw,scilicetstantes, id est, firmiteret stabili-
do, adraonendo, hortando, rationem reddendo, ad ter habentes. Interim autem os jw^iti interlus, id cst
charitatem Dci attrahendo. Et sic subjungit dilec- cor, meditahilur sapientiam, id est, legem etvolun-
tioni Dci, riilectioncni proximi. Tota dic misereiur et tatem Dei : el lingua ejus loquetur judicium, id est
commodat, id est, nunquam lex Doi, id est, voluntas discretionem, et sibi miserebitur, ct aliis tribuet
Dei recedit de corde ejus quando legit, mandu- : illum, docebitproximnm quid debeatprobare, quid
cat quando inde cngitat, ruminat ut sit mundum
;
; improbare. Le.c Dei ejus in corde ipsius : hac cst illa
animal et non immundum quod deglutit, id csl. sapientia quam mcditabitur, ct illud judiciura quod
obliviscilur quod audit, juxtaillud Salomonis In- D : aliisloquatur. /n corde ijsius, quia voluntarie ope-
comparabilis thcsaurus quiescit in ore sapien!:s, rabitur in lege. Et ideo non supplanlabuntur yressus
Btultus autem deglutit illum {Prov. xxi). Augustinus ejus, id cst, cogilationes ejus non decipientur, ut
dicit :
II Miseretur, id est, feneratur ;
pauca dat, et devocetur a malo. Namnondcsunt supplantatores.
mnUa recipit : sic et justus dat terrena, ut accipiat ConMderat enim peccator justum, id est, vitani illius
coeleslia : dat peritura, ulaccipiat aHerna. » Si fene- diligcnter inquirit: et hoc non ad iinitanduin, sed
ras, non spcras, si non feneras, non speras ; si fcne- quxril mortificare eum, id cst, devocare a justitia,
rashominem, non speras a Dco mercedem fencra ; sed non raortilicabit : Dominus autem, cujus legem
Deum, et accipies merccdem accommoda pauperi, ; assidue meditatur, non derelinqucl eum in manibus
fac eum
debilorem, accipe Deurn fidei.jussorem. In ejus.Linquit quidem in manibus e\terioribus,quia
coelis jam sedet, in terris tamen non dedignalur sol- permittit ab eo affligi, sed noii dcrelinquet interius,
vcre debitum pro pauperc, qui sc in pauperc ilicit quia non devocubitur secunduin volunlatcin ejus.
accipere : Quod uni ex minimis mcis fccistis, mihi Hoc modo non derelinquet, quia etsi impiuB hic
330 ftEMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 340
damnet ft(m. Dominustnmen ncc damnalnlm liituro A morteiu habebit vitam. Injusti autem, qui non custo-
judicio, cum judicahiiur illi, scilicet pio de impio, diunt innocentiam, dispcribunl : variis tormentis
vel non derclinquct cuni in manibus. ejus. traditum cniciabuntur, vel hic exca?cabuntur interius. Et
foris in manibus ejus, cum conceditur illi adeofla- simul reliquicV itnpiorum inleribunl, id est, et poste-
gellare pium, quantum velit, et jam tum cumjudica- rioraeorum aresccnt. Justo utilia suntetpriora qui-
bitur illi, impio de pio, id est, cum judicabi-
scilicet bus humiliatur, et posteriora quibus exaltatur.
tur pius secundum voluntatemimpii, quia illud judi- Injustis contra perditioni sunt et priora quibus exa-
cium liet ad probationpm pii et ad damnationem im- tantur, et posteriora quibus dejicluntur. Salus au-
pii. Et quia non derelinquet te in manibus impii, lem iustorum. a Domino. Quasi dicat: Quodjustihoc
ergo noli eemulari, sed exspecta Dominum, scilicet modo salvantur, custodiendo innocentiam, videndo
remuneratorem et liberatorem cum omni patientia. aequilatem, a Domino est, non abipsis. Et protecior
Et hoc modo cxspecta : Custodi viam ejus, quam est eorum contra impugnatores in tempore trihulatio-
ipse tibi praemonstravit, viam patienti® et humilita- nis, id est, in hac vita. Et quia ipse est eis salus,

tis. Viriliter age, a bono opere nunquam desistas :

ipse protector n((/Hi'n6rt eos Dovunus, sc\V\ce\ in per-

et exaltabit te de virtute in virtutem ; adeo exaltabit, ticienda obedientia. Etlibcrabileos, a conformatione

ut hxrcditate cnpias terram. Vel terram viventium n malorum : et tandem eruet eos a peccutoribus, sepa-

videbis ex compendio, cum tu ad dexteram, illi erunt rando grana a paleis. Et sakabil eos perenni salva-
ad sinistram : Aliter : El exaltabit te tandem, ut hx- tione, quia grana sunt, et non palea. Et merito, quia

reditate capias terram, quia etiam hic te exaltabit. speraverunt vt eo, non in mundo. Ergo noli semulari,
Consule oculum fidei, et videbis, scilicet te cxalta- noli invideutianihaberemmfi/fy/junfrt/iHs: sed potius

tum, id est elevatum et beatum, cum penerint pecca- spera in Dotnino et fac bonitatem, quia et le adjuvabit,

tores, id est, cum tradentur in reprobum sensum, et te salvabit.

juxta illud : Manussuas lavabit in sanguinc peccatoris PSALMUS XXXVII.

{Psal. Lvii). Cum enim justus videt impium dereli- PSALMUS DAVID IN REME.MORATIONE SABBATI.

ctum a Deo propter iniquitatem suam, in casu illius « Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in
sibi cavetmagis. Et revera peribunt impii, quia ego « ira tua corripias me. Quoniam sagittfe tua; infixa;
attendens ejus priora, vidi impiim superexaltatum et <c sunt mihi, el confirmasti super rae manum tuam.
elevatum sicut cedros Libani, iu divitiis, in honori- " Non est sanitas in carne mea a facie ira; tuK non;

bus, in potentia. Et transivi, scilicet agilitate <c est pax ossibus meis a peccatorum meorum.
facie
mentis ad ejus novissima, scilicet ab hac falsa n Quoniam iniquitates mes supergressae sunt caput
felicitate ad veram et ecce non erat ; non
: quod « meum, et sicut onus grave gravata; sunt super me.
'^
omnino non esset, sed dum qusesivi eum, non cst " Putruerunt et corrupt» sunt cicatrices mea;afa-
inventus locus ejus ; quia planato ferro, non est opus « cie insipientia; mea?. Miser fsctus sum et curvatus
lima. Aliter: Quarc dico, e.vspecta ? quare dico, cu- « sum usquein finem, totadie contristatus ingredie-
sfodi?Quia vidi impium non cuslodientem et non « bar. Quoniam lumbi meiimpletisuntillusionibus,
observantem, hic exaltatum in terrenis. Et transiens « et non est sanitas in carne mea. Afflictus sum et
ad novissima ejus, non inveni eum sic abundantem. « humiliatus sum nimis, rugiebam a gemitu cordis
Et quia videsflorem malorum cito casurum, tuam n moi Domine, anteteomnedesideriummeum,elge-
felicitatem appropinquare, noli malisinvidere quod c< mitus meus a tenon est absconditus. Cor meum
florent ; noli illos imilari, sed potius custodi innvccn- « conturbatum est, dereliquit me virtus mea et lu- ;

liam;no\\ tibi ipsi nocere, noli murmurare contra « men oculorum meorum, et ipsum non est mecum.
Dominum. Etvide potius, id est, \nit\\\g&aequitatem, « Amici mei et proximi mei adversum me appropin-
id est, justitiam Dei non enim sine ratione malos
: « quaverunt et steterunt. Et qui justa me erant, de
florere permittit hic, bonos autem laborare. Judicia <c longe steterunt: et vim faciebant, qui quaTebant
Dei non ideo injusta, quia occulta. Vide «quum esse « animam meam.Etquiinquirebantnialamihi,locuti
laborare in vinea, ut nummus recipiatur in vesperis « sunt vanitates, et dolos tota die meditabantur. Ego
{Matth. x). Ideo custodi innocentiam, quoniam. sunl D « autem tauquamsurdusnonaudiebam.etsicutmu-
reliquix liomini pacifico, id est, patienter agenti et i< tusnonaperiensossuum.Etfactussum sicuthomo
non murmuranti conlra Doniinum de temporali feli- « non audiens, et non habens in ore suo redargutio-
citate sunt reliqui.T, id est, illi reservalur post mor-
:
« nes. Quoniam in te, Domine, spcravi, tu exaudies
tem ffiterna felicitas : a simili, sicut pauperi qui de « me, Domiue Deus meus. Quia dixi Nequando :

suononhabet,reservanturreliquia3demensadivitis. ic supergaudcant mihi inimici mei el dum commo- :

Aliter : Non est inventus locus ejus, scilicet divitis. « ventur pedes mei, super me magna locuti sunt.
Quasi aliquis dicat : Non ergo licet hic abundare ? « Quoniam ego in flagella paratus sum, et dolor
Inquit, licet, sedcustodiinnoce7iliam:)ia.hessa.ce\\mn » meus in conspectu meo semper. Quoniam iniqui-
argenti, et custodis ne tibi subtrahatur, et innocen- « tatem meam annuntiabo, etcogilabo pro peccato
diiimrwim neg\\g\5'! Et vide ^quitatem, idestdire-
tiae
« meo. Inimici autem mei vivunt et confirmati sunt
clionem non dirigas oculos ad praesentia: et videbis
:
« super ine, et multiplicati sunt qui oderunt me
quoniam sunt reliquix homini paciftco, scilicet post « inique. Quiretribuuntmalaprobonis,detrahebant
 :

341 ENARRATIONES IN PSALMOS. 342

« mihi.quoniamsequebarbonitatem.Nederelinquas A quantumadillam naturam. Sonest sanitas in carne
(ime.Domine Deus meus.ne disccsserisame.Intende mea,\A est.in interioribus membris, quia et ipsa
«in adjutorium meuni,Domine Ueus salutis mese.» terram tuam experiuntur in Adam. A'on estpax
ossibus )?;eis,id est^firmioribus meis, quia non sunt
EXAfiRATIO.
Si volvamus omnem scripturam qua; de David
ipsa a peccato immunia. Vel in voce Ecclesia! :ideo
noli in futuro furore judicare et in futuraira, quo-
invenitur, nusquam inveniemus David recordasse
niam sagittre lus infixaB sunt mihi sufficiat tibi
Sabbati.Recordatio, prreteritorum est. Cum autem :

Sabbalum per singulas hebdomadas redeat.non h»c temporalis vindicta.et poena quam modo palior.
in-
venitur illud recordasse,sed observasse. Sed indu- Jam enim vindicas, sagiitx iux infixx sunl mihi,
quidam recordans patior in primi parentis culpa quod enim
citur bic illius requici, quam : illi fuit

habuit humanum genus in primo parente, scilicet poena, nobis factum est natura. Unde Apostolus:
quud immortale fuit creatum et impassibilecondi- Fxdrnus et nos alijuando natura filii irx (Eph. ii),

tione, tamen et quandoque futurum immortale et id est, portantes vindictam. Heesunt sagittae, mor-
impossibile sine conditione, scilicet ut nec mori talitas.fames, sitis, somnus, et cffitera hujusmodi.
posset, nec pati. Sabbatum enim interpretatur re- Sagiltas vocat,dolores animi et corporis quos pati-
inquam, considerans illam requiem per-
quie.t: hic, C mur vel sagittas dicit verba Dei, quae infixa sunt
:

ditam culpa primi parentis.et considerans futurum in cordibus nostris, quibus fit ut recordemur
Sabbatum.cum vel requies vel pccna a^terna manet Sabbatum : et ipsa recordatio Sabbati, et non-
quemque, cum hic sit in malis, ne deteriora eve- dum receptio, facit nos nondum gaudere etagno-
niant, orat et dicit scere non esse sanitatem in ipsa carne. Quasi di-
Domine, ne in furore tuo arguas me. Futurum est cat :hsc tua animadversio qua modo vindicas,
et

enim,utin futuro judicio quidam in ira emenden- magnaest, quia confirmasti super me manum luam,
tur.quidam in furore arguantur illi qui in ira,sic :
id est,fecisti meam pcenam continuam ad simili- .•

taraen quasi per ignem.Sed illapa:naadeo eritgra- tudinem magistri.cujus manus non rccedita dorso
vis.ut 'si omnia tormenta qus hic reis inventa pueri. Hmc est illa manus, h«c est illa miseria.A'ow
sunt, simul conferantur, gravior erit ignis est .wiitas in carne mca a facie irx tuae, id est, a
ille et
Qui autem in furore, mittentur in
intolerabiliur. praesentia irae tuae. Esquo vindicasti in primo pa-
ignem aeternum idco utrumque deprecatur, tan-
;
rente. adeo continua estmiseria humani generis.ut
quam dicens Deo : Quoniam ista magna et multa assiduc nobis'repra;sentet iram tuam.Portamus cor-
sunt qus patior,quaeso ut illa tibi sufficiant ad vin- pus mortale,plenum tentationibus, plenum sollici-
dictam culpas quam promerui :et incipit illa enume- tudinibus.olinoxium doloribus corporalibus,nexum
p
rare, satisfaciens Deo,et offerena illa quse patitur, indigentiig, mutabile, languidum et cum sanum

ne deteriora patiatur, ostendens se hiclibenler pati ost,quia utique nondum plene sanum. Nam inde
omnia, ut tandem illa evadat. Domine, ure, seca, dicebat, non est sanitas in carne mfa. nisi quia ista
corripe hic, argue.dum tandem ne in furore iuo quae hujus vita dicitur sanitas,bene inlelligentibus
arguas me, id est.gravissima ct asterna ptcna. A'e- et Sabbatum recordantibus,non estutique sanitas ?
que innc in ira tua corripias me ; qmSi qm tunc in Si non manducaveris inquictat fames, et aliahu- ,

salvabuntur quidem.sed pcr gra-

ira corripientur, jusmodi multa,iste naturalis quidam morbus est,
vissimam poenam. lli sunt qui super fundamentum qui in Adum fuil solum poena. El non solum in
sedificaverunt lignum, fenum, stipulam (/ Cor. m) :
carnc sum infirmus, sed etiam non est pax ossihus
non quod furor aut ira in Deum cadut, sed quod meis, id cst, viribus aninia! mca; qu;e sunt ossa, id
paticntibus ita videbitur. Si autem in voce capitis est,robur hominis ex carne enim infirmatur ho-
:

sic dicemus : Domine Deus Trinitas.usque ad ple- mo, sed ratione animl confiraatur Et quia dixit, a
nitudinem temporis genus humanum pro maxima facie irx r«^,ne videretur illapoenaessc exinjusli-
parte in furorc arguisti, in ira corripuisti : (piia tia judicis,dicit : a facie pcccatornm meorum,\A est,
mulrtatos prima mortc, morte intcrioris hominis a pra;ecntia ; cuni enim assiducccrno pa^nam^assi-
omncs idololatras, in mortem corporis conjecisti B due etiam reminiscorculp».Ante oculos habeo iram:

tandem si incipit judicium a domo tua, revocatos tuam,ante oculos habeo peccata mea originalia et
amore resurrectione prima per me, ne in ira tua actualia. Ideo non est pax ossibus meis,\d cst, nulla
argue, nc in furore tuo corripc. Etsi visitas ini- requies anima; xnex.Quoniaminiquitalesme;c super-
quitates in virga, etsi misces amaritudinibus uni- grcssx sunt caputmcum, id est.peccata mea in pri-
versa,nc in furore, nc in ira tua ista eveniant :etsi mo parcntc erexerunt caput.id cst raentemmeam,
mortem subeuntcorporalem.taraen quos misericor- ut se erigerct contra te caput suum : Eteritis sicut
dia tua per mc resliluisti rcsurrectione prima in dii{Gen. quia caput mutieris i'ir,capul viri Chri-
iii),

homineinterioriiSpe felici restituendos se esse gau- slus, capul Chrisli Deus {I Cor. xi).Etilla3 iniquitates
deant secunda cxtcriore, et quasi
resurrectionc caputmeum.id ost.erigondo mentcm
supergressa?suiil
qujRsiturus e»ses,qua; causa, Domine, ut ita pro nic.Mndcprpsserunteain,ot perviiidictain tuamceci-
tuis Bgcndum suscepcris .' ad hoc, quonam sagill.r dcruntsupuream.ut jam non \aleatuti libcrtatesua
tux infixie suut milii, id cst,huniano generi,et mihi vclut ira ot concupiscentia,qua;deberent rationi sub
343 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 344
jacere:quiaperfectadiscretionedebemus irtisci qiii- \ adeo ut nec Dominicam.orationem valeat quis ex
busirascendumestetconcupiscerequaeconcupiscen- corde cantare, quin multa impediant et mentera
AsLSunl.EcBsupcrgressscsnntcaputmeumAd es\ vice- alienent. Et non est sanitas in carne mea, ut dictum
runtrationa!ilatem.£/non parum supergrcssse, sunt, est. Aliter Domine, ne in furore tuo arguas me,
: in
sedsicutonus graregrnvatxsuntsuper me..\\i\.er:Con- judicio,quando peccatores condemnabuntur.hic me
firmasti super me manum tuam,s\CMt dictumesl:et arguas : Furor et ira intelligitur diabolus, id est,
post hanc miseriam est mihi alia: Nonestsanilasin noli me judicare per diabolum, scd per teipsuni,
carnc mca, id est.affligor exterius omni afflictione: vel arguere verbis, corripe flagellis. Qnoniam sa-
et hoc a facie irx iiia,',quia timeo iram tuam futu- gillx lux infi.rxsunt mihi.id est,verba tua impressa
ram.A'oH <?.</ pa.r ossibus meis,\A est, affligor omni sunt menti meae Et confiriyiasti snper me mannm
afflictione interiori,propterilludjudicium futurum: tuam, id est.non impotens fuisti ad me deprimen-
a facic peccatorum meorum, ia.m originalium quam dura. iVo« est sanitas in ossibus meis, id est, non
actualiura.Hieronymus « Quoniam iniquitales mcx
: purum corpus meun:,.justa illud, Scio quia non ha-
supergrcsSdB sunt capul mfum, cognosco magna pec- bilat in me,hoc est.in carne mea. bonum [Rom. vii).

cata mea et prcevalere viribus meis : vel quia inl- yon est pax ossihus meis, ut supra. Quoniam ini-
quitates meae extulerunt caput.et quasi levea vola- quitates meie supcrg?-essie su7it caput meum, qaaai
g
bant,acceperunt pondus vindictae quod deprimeret: dicat : Tot sunt iniquitates me8e,ut ego eas por-
sicut onus grave gravatx siint super me, id est, re- tare non possim sed caput meura,id est Christus,
;

verss suntin me et gravata;.» Quasidicat: Etquod suas eas l'ecit,et iniquitates nostras ipse portavit
graviug est, Putruerunt et corruptx sunt cicatrices (/s(J. Liiil ; ideo ipse portavit.quia 5iV»/ onus grave
meas .id est, peccata in baptismo dimissa. Et hoc gravatx sunt super me. Et non mirum,quia putrue-
modo sanata.rursum in eonsuetudinem duxi.quod runt et corruptx sunt cicalrices mex, a primo ho-
dum fit,necesse cst mortuum jam fcetere, quemad- mine usque ad Christum, peccata humani generis
modum vulnus intacturacorrumpitur et putet. In eo deterioravertint, usque dumvenit Samaritanus ille,
quod dicitciCfi/riV«,intelliguntur peecata quasi sa- quialligavit vulnera infundensvinum et oleum(LMC.
nata. Aliter : A qua gravatione gravissirai oneris x),id est,passionem et Spiritus sancti gratiam. A
cicatrices mesc, id cst, originalia peccata deleta in facic insipientise mex, scilicet cicalrices me« cor-
baptismo,corrupta sunt per actualia :et sic putrue- ruptffi sunt : quia infirmitatem Christi, insipien-
runt, id est.gravissima facta sunt ;qu)agravius tor- tiam putavi ; cujus incarnatio magnafuit sapientia.
quetur aliquisveniensab baptisraum,si postea pec- Miser fartus snm et cnrvatns usqne in fincm, id est,
cat,quam si non veniretad baptismum:quiaraelius _ usquead Christum.Et quia lumhi mei impleli sunt
est viam verilatis ignorare.quam post agnitam re- illusionihus,id est,quia aniraa mea et interiormens,
linquere.Et hoc a fucie insipientix meae, id est, co- a vero defecit: et quia non est sanilas in carne mea
gnosco ex insipientia mea hoc contigisse:quia sicut afflictus su»i, scilicet in corpore, et humiliatus swn
sapientia est sibi in posterum cavere, sic insipien- ?n'mis. scilicet interiori,quia rae erexi contra man-
tia Gst sanatum in posterura sibi non cavere. datatua; unde rugicbam, id est,cum magno dolore
Hieronyraus: Porcorum mos est coeno pro bonis
<• intus lamenta dabam,utrugitus possit dici. A ge-
odoribus uti:nonsum talis.Nara mihi raea vulnera milu cordis mei,non a gemitu carnis. Gemitus car-
fcstent, et ideo poenitentiam desidero. » Unde, a nis est, pro amissione terrenorum: gemitus vero
qua corruptione et a qua putredine miser faclus sum cordis.pro amissione quietis. Domine, ante te omne

id estjContinua miseria afflictus sum exterius. Et dcsiderium meum. Qua.aidica.i : Et gemcndo quid de-
curvitus sum, scilicet interiusmultimoda incurva- siderem.et quare igemara, tu, Doraine, scis/ quia
tione.quia rationalitas extenditur non solum ad ne- non desidero nisi quod desiderandum est, scilicet
cessaria,sed etiam illicita usque in finem, quantum requiemillametbeatitudinem.quam amisi inprimo
potui incurvari et deprirai, vcl usque in mortem, a parente,pro qua semper est orandum, quiadictum
qua incurvalione totadie, id est assidue,fO'iO';s/a(us est Sine intermissione orate (I Thess. i). Qui sem-
:

ingredicbar, id est,vivebara, ex quo Sabbati recor- D per clarnat.seraper desiderat qui semper desiderat ;

dari ccepi.llnde in Canticis canticorura:Ecce tupu/- semper orat. Qui cessat ab amore cessat ab ora-
chra es amica ma ; oculi lui columbarum {Cant. i,4) ;
tione.Qui sunt quicessant ab amore ? De quibus
quia coluraba gemitum habet prc cantu.etperfecti dicitur:Ex abundantiainiquitatis refrigescetcharitas
inEcclesiamundofallaciteretpernicioseet blandien- multortim {Matth. xiv). Frigus enim charitas si-

ti adgemunt,cui alii congaudent.Et meritd contri- lentiura est cordis.fervor vero charitatisclamor est
stAius,quoniam lumbi mei impleti sunt illusionihus. cordis.Sisemper flagrat charilas, semper clainas ;

etnon est sanitas in carne mea. Repetitio, idem est si semper clamas,semper desideras si semper de- ;

quod supra, non est sanitas in carne mea, non esl sideras,semper oras.Ergo semper desidera,ut8em-
pox ossibus i7ieis.ln lumbis est delectatio, in dele- per oras.fi/ quia tu scis,id est, probas desiderium
ctatione procreatio.Et ex anima oranes cogitationes raeum.quod est secundum voluntatera tuam, ideo
procreantur,qua! delectaliones plenaj sunt illusioni- gemitus meusa tenon est absconditus. Quamvis enim
bus, id est, vanitatibus et phantasmatibus raultis, aliquando foris gaudere videat,et gemitua meus non
 :

315 ENARRATIONES IN PSALMOS. 346

semper veniat ad aures hominum.tamen semper est j\^

dere,sedimpatientiam eshibere. Majus signum po-
coramte.Et mcrito semo^quia cor menm eontiirbatum fuitde scpulchro surpere.quam de cruce de-
tentife

«<,limeo latrones, timeo damna timporalia.motus scendere. Ideo non contradixi, ideo omnia pa-
illis

terrce,et cceli undique sollicitudo inculitur. Et non tienter quoniam in te, Domine, speravi,
sustinui,
estmirumsi corconturha.luT, qmadereliquitmevirlus tibi causam meam commisi. Ilic monet suos, quid
mea,\i esteonslantiampa;factussum inconstansrvcl agondumsitin tribulationilius,quia cum possetre-
i'7WiJS,ide3t.rationalitas.Ideoautem derelictussum a sistere, noluit,sed speravit in Domino.Et quia in te
virtute,quia /uH!('« orulorum ?n(;oruOT,Iumen cordis, speravi, lu exaudics me, Domine Deus meus. Ergo,
sine quo cor humaniimin tenebris est,id est Deus, fidelis vir,si causa tua non auditurper terrenum

ipsum non est mecum, ipsum scilicet, sine quo esse judicem. noli desperare, noli deficere quia si hic ;

non possum. Quasi dicat Pro qua virtute resti- : non exauditus fueris, exaudieris in coelo si hic a :

tuenda, pro quo lumine reddendo, pro qua turba- terreno judice accipies sententiam.a Deo accipies in
tione auferenda.ego solus inter omnes mortalesad ccelo coronam. Et alia causa cur faclus sum ^icvt

huc idoneus, factus sum obediens Patri usque ad honto non audiens. Qum dixi, id est, mecum illud

morlemlPhil. ii). Et quia mo sic humiliatum vide- statui, ut in patientia perseverarem, ideo ne ali-

runt,ad cumulum miseriae meae, amici mei, id est, n quando supergaudeant milti inimici mei, id est, ne
qui amici deberent esse, ut infirmi medico, servi Judffii mihi insultent in passione deficienti,vel alii

Uomino, creatura Creatori, gentes soilicet, et pro- ihimici insultent meis in tribulatione devocatis. Et
ximi mcijJudnA secundum carnis oognalionem pro- ne pedes mei, id est,opcra vel affoctiones meorum,
x\mi, appropinquaverunt, scilicet corpore,sed nrfcer- commovpantur, id est, a te recpdant,deficientcs in
sum me,coT(ie, dicentes : Crucifige (Mattli. xv). Et tormentis, et sicinimici super me magna loquan-
steterunt, scilicet adversum me, id est, adversum tur, multasmagnas blasphemias. Et revera scio
et

salutem suam. Sicut Christus,antea in Eeclesia lo- quia deficientes meos irridebnnt, si moti fuerint
eutus est, ita nunc Ecclesia loquitur in Christo Ali- pedes meorum, quia jnm s.i^pe talia fecerunt. Dum
ter Yirtus meorum, id est rationalitas, dereliquit
:
commovcnlur pedes mei, super me magna loculisunt.
meosin tantum, quod lumen oculorum meorum, id Et ideo non habui redargutiones, quia volun-
est.Divinitas mihi unita,sine qua esse non possum tarie ad passionem veni non ex necessitate. ,

quantum ad veram essentiam, ipsa non estrncrum Quoniam ego in flagella parahis sum, et hoc ideo,
quantum ad reputationem illorum.quia tantum pu- quia dolor meus, id est, morum, quem habent ex
tant me esse hominem, et ideo fnw;W mei qui debe- transgressione primi parentis ct propriis commis-
rent e3se,pi proxhni quantum ad ca.rnem ,appropin- sis, in conspectu meo scmper, donec doleam,
quaverunt non ad imitationem,sed adversum me. Et ^ quemadmodum in conspectu medici est vulnus.
prsterea ilii qui juxla me eranl, id est discipuli, Bene dixi,dolor meus quoniam iniquilatem,sc\\\cel -,

qui me cngnoverant, de longe slcterunt, ut Petrus illorum, 7/ieam annuiitiabo ego Christus, non enim
qui ad vocem ancilla^ nie negavit [ioan. xviii), ut iniquitatem feci,sed suscepi.iT/ non solum nunliabo
illud Slnbant omnes noti ejus a longe (Luc. xxiii).
: iniquitatera esse meam,sed cogituho pro pcccato meo,
Et quia amici desuererunt, ideo vim faciebant qui id est, meorum dolendo. Ita et tu quisque fidelis
quxrehant animam mcam, id est vitam meam, ad imitare Christum, non solum confitere peccatum
perdendum,illiideol'aciliorem accessum habuerunt. tuum, sed cogita ut deleas. Fluant layrymaa, fiant
mala mihi. id est inortem, ciim
El qui in(juireb(ml eleeinosynai : gaudeat pauper de tuo dato, ut et ut
non haberent ullamveram Ciusam, locut i sunl vani- gaudes de Dei dato ; eges tu, e^'et ille ; eget ille

tates, id est mendacia, Nunc audivimus subverten- tui, eges tu Dei.Exple tu hic foris ejus indigcntiam,
tem genlem nostram (l.uc. xxiii) Et, Ilic di.rii ut etDeustuam interiorem suppleatinopiam.Volidoo
Possum (Ipslruere templum hocet in triduo re.auUfi- super me magna locuti sunt.quoniam cgo in flagcUo.
care illud [Matlh. xxvi). Et quia locuti sunt vanita- parutm siim, quod ipsi non putant, sed in ftagella
tes, ideo dolos lola die mcditahnntur. Er/o uulem, coactiim. Ouod si intclligerent obedienli.T! esse quod
qui ad hoc veneram, utexemplum patientias et hu- D flagellor, quiaNemo tollit a me iinimam meam
darem, lanquam surdus non audiebam, el
militatis (.loan. x), non supermcmagna locuti essent./n fla-
mutus non aperiens os sxium, id cst, non re-
sicul gellaparalus s«w,iitpatiar illanagellaquffi illi cssent
8pondi,tanquam nec audircm, nec loqui possem. passuri.Quasi dicat ."
Ego in flagella paralns.<.uni,ini-

Et factus sum sicut honio non audiens,et non habena mici nutem mci,\i\m mei quam meorum,i'U'uw<,id est
in ore suo redarguliones. Apertius id ipsum dicit, fiorent in hac vita,rt idco confirmali sunC super me,
non ideoeos in passione non redarguil, quin habe- id est,prfovaluerunt in causa mihi et meis quantum
ret unde argueret, qui sajpe illis rospondlt:^,?' vo- adexterius.pra^valiieruntenimmihiJuda-iinpassione
bis,scribx : Quid me tenlatis, lujpocritx {MaHh. xxii. mca et meis, verherando et dcridendo. Kt in illa
xxiii) ? Seii tucuit in passione, ut adimplcrentur conlirmutione multiplicati ,i!M»^id cst.multi inventi;
Scriptur.T, Sirut ovis ad orcisioncm ductus est {Isa. plures enim faoti sunt perseciilorcs, qnam imila-
Liii), ut nobis formam palientin' daret. Si enim do tores. Qui oderunt mcinique. (,)uoniO'lo iniquc sub-
cruee desconderet, non videretur potenliam osten- jungit : Qui retribuunt mala pro bonis, detrahehanl
 :

347 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 348

mihi; hoc quid nequius? Quireddit raalapro malis. A spem ponentes. Hic
infimis cogitantes, in terrenis
bonus non est; qui non reddit buna pro bonis ingra- niundum contemnens, terrena
itaque transiliens,
tus esl; qui autom malapro bonis.iniquus est: mala omnia conculcans, elegit sibi vivere in quibusdam
pro bonis, odium pro diiectione, perditionem pro spiritualibus gaudiis.quaj gaudia in hacvitaadhuc
salute, mortem pro vita detrahebant mihi non
; manentibus, maxime snnt in divinis Scripturis,ubi
propter aliam causam.nisi quia sc^uefcar honilatem, investigatio utilis fit labore inquisitionis et dulce-
id cst,quia dissimilis iliis erara et conlrarius operi- dine inventionis.Sedcumomniamundana jamcalca-
bus eorum. .Vi; derelinquas me. Quasi dicat :Sed tu ret,omneshujusvoliiptatescontemeret,sinesolalege
ne des sanctum tuumvidere corruptionem [1'sal. li). Doraini meditaretur,ineasola delectaretur,deeaaliis
Domine, per gratiam. Deus meus per naturam. Ne frequcnterloqueretur,deeaaliisprodessestuderet;in
m?,non resuscilando, ut illi putantvel
Discesseris a tellexitnonibiessemorandum.sedadhucaltiusascen-
ne derelinquas meos, dando constantiam in tribu- dendum quia studio dicendi perdidit diligentiam
:

latione.et nediscesserisameisliberando ab inimico- cognoscendi.Et cum videret paucos iraitatores.mul-

rumdevocatioiie.Etutnederelinquas,utne discedas, tos autem calumniatores, et verborum venalores,
Indende in adjutorium rneum, id est, da auxilium falsilatem defendentes^contra veritalem stare para-
libero arbitrio quod dedisti. Dotnine Detis sahitis „ tos, ct assiduitate loquendi difficile esse in lingua
™„™ qui
„.,; —
n„.„: r> » r.-i.,- ._ D . „ . • :i.__.
, •
mese, es Dorainus Deus per naturam factus es
,
non cadere,non enim frustra homine posita
in est,
Deus salutis pergratiam.Vel nonsolumnondiscedas periculo loquendi, statuit silentium remedium, di-
ameChristOjSed potius facieintendein me extensum cens secum : Sufficit mihi delectatio intelligentise
in cruce,dando mihi resurecl\onem. Domine Deus sa- coram Deo, quid mihi opus est captando loqui, et
lutis mecV,\desi,qm dedistimemeisauctoremsalutis. dare aditum calumniantibus Dixi ergo,Gustodiam .'

PSALMU3 XXXVtfl. vias ineas. Titulus in ^new. Haec proferuntur pro

IN FINEM PHO IDITHCM, C.^NTICUM DAVID. Idithum, id est, in persona transilientis. Et est
« Dixi Custodiam vias meas, ut non delinquam
: ProphetK intentio in hi)c psalmo ostendere qualiter
« in lingua mea. Posui ori meo custodiam, cum omnia mundana a fidelibus sint transilienda, et ad
<( consisteret peccator adversum me. Obmutui et quem tendendum, quo perveniendura.
« humiliatus sum, et silui a bonis, et dolor meus Dixi, id est, stalui mecum et deliberavid, cuslo-
ic renovatus est. Concaluit cor meum intra me, et diam vias nieas, id, est omnia opera mea et omne
" in meditatione mea exardescet ignis.Locutus sum sensus meos caute observabo.adeo ut non delinquam
« in lingua mea Notum fac mihi, Domine, finem
:
in linrjua mea, quod valde est difficile : Perfectus
« meum. £t numerum dierum meorum quis cst, ut enim est omnis qui non peccat in lingua [Jac. iii)

sciam quid desit mihi.Ecce mensurabiles posuisti ""^

Qui custodit linguam suam, custodit animam suam
« dies meos, et substantia mea lanquam nihilum {Prov. xxi).Et:Cultus justitia;,silentium et pax {Isa.
« ante te. Verumtamen universa vanitas, omnis xxxii). Kt : Eloqui me po^nitet, tacere nunquam.Et
<< homo vivens. Verumtamen in imagino pertransit post deliberationem jwsui ori meo custodiam, non
« homo, sed et frustra conturbatur. Thesaurizat,et propter bonos,sed cum consisteret peccator adversum
« ignorat cui congregabit ea.Et nunc quae est exspe- me, id est cum calumniator staret cum aliis ad
« tatio niea?Nonne Dominus et substantia mea audiendum,non ut imitaretur si qua bona audiret,
« apudteest? Abomnibus iniquitatibus meus erue sed adversum me, id cst, paratus calumniari si qua

« me, opprobrium iusipienti dedisti me. Ubmutui, audiret pwnilenda : aut cum intelligere nequivit,
V et non aperui os meum quoniam tu (ecisti^amove
:
diceret me nihil dicere. Obmului. Timens malorum
« a me plagas tuas. A fortitudine mauus tus ego calumniam inter conservos cibaria non dispensavi,
« defeci in increpationibus : propter iniquitatem cum mihi credita esset dispensatio.Et ideo obmului,
« corripuisti hominem. Et tabescere fecisti sicut quia forisnon erogavi, intus a Domino accipere
« araneam animam ejus.verumtamen vane contur- non merui.Dictum est illi servo qui Domini sui ac-
« batur oranis homo. Exaudi orationem meam.Do- ceptum talentum errogare timuit:Z.!;;a/w manibuset
mine, et deprecationem meam ; auribus percipe J) pedibus ,mitlile eum in tenebras exleriores {Matth.Tixv)
lacrymas meas. Ne sileas, quoniam advena ego Si autem illi sic dicitur,qui non fuit cursor ad per-
« sum apud te et peregrinu.s, sicut omnes patres dendum, sed puer ad erogandum, quid illis dice-
" mei.Remitte mihi,ut refrigerer priusquam abeam,
tur, qui acceptum talentum luxuriose \ivendo per-
« et amplius non ero. »
dunt? id est, scientiam quam a Domino acceperunt
ENARRATIO. luxurioso otio dederunt. Et liumilialus sum, id est
Historialiter nihil in hoc psalmo agitur de fdi- afflictus. Et ideo affiictus, quia silui a bonis, quod
thum,qui fuit unus de illisquinque quos constituit non debui et sic dolor meiu renovatus est ; ut qui
:

David pr.-Ecentores psalmorum (/ Par. xxv), sed ex
interpratione nomints qu.-erenda est intelligentia
veritatis. Interprstatum enim nobis est Idilhum,
transiliens eos. Est in hoc psalmo vox transilientis
eos,scilicet humo adhajrentes, terree incurvatos, de
prius dolebam de calumnia malorum,id ideo tacui,
postea dolerem quod creditam a Domino dispensa-
tionem conservis dencgarem. Et cum essem inter
has duas necessitales positus dicendi et tacendi
dieendi, quia talentum Domini acceperam, ut ad
 :

349 ENAPRATIONES IN PSALMOS. 350

mensuram darem, tacendi ne malis locLim caiuin- A ctum,sod imminutum hunc mihi ostende,mentem
;

niandi, concederem, Concahdt cor meum intra me, meam ad huno dirige coraparatione enim illius
:

inquietum cor meum,conflictalum

id estjCffipit esse quod attendens ista quaj non ita sunt, et plus
est,

intus gemino calore, positus inter eos qui calum- videns mihi deesse quam adesse, ero humilior ex eo
niari parati erant, et eosqui affectabant, instrui, af- quod deest, quam elatior ex eo quod adest. Quasi
tligebar in utroque in his, ne projicerem marga-
: dicat Et revera decst mihi ad perfectionera. Ecce
:

ritas ante porcos in illis, ne erogarem cibaria

; mensurahUes posuini dies mcos, id est breves et
conservis. Videbam insensatos, et non arguebam, cito transeuntes. Dies meos, id est, quos ego mea
et me tacentem zelus domus tusB comedebat
sic culpa mihimensurabiles feci:cum essent a tedati
(Psal. Lxviii). Et in hoc aestu etsi multa transilierim, sine mensura. El nonsolum dies mcnsurabiles facti
cogitavi tamen adhuc altius ascendendum esse et sunt, sed subslantia mea, quara hic habeo, quam
quarendum tutiorera locum. Et in illa mea medita- mihi ex nihilo dedisti, tanguam nihilum est ante le,
tione exardescit ignis, id est, quoddam desiderium id est, ad comparationera iilius substantiae etillius

accendit cormeumcognoscendiflnem meum.Etpost claritudinis.quam habiturus sum in prssentia tua.

desiderium loculus sum in lingua mea, non ei quem
Verumtamcn universa vanitas omnis homo vivens, id
erudirera,sed a quo erudirer in lingua mfa, idest, est, quamvis nihil sit, lamen raiser homo hcc non
p ;

in lingua cordis, vel in sermone mihi convenienti, attendit. Oninis homo vivens, id est, omnis homo
qui jam haec mundana transiiieram, hic locutus vivens secundum hominem,id est, in eo quod homo
sum. l^otum mihi fac, Domine, finem meum : finem cst, non in ea quod imago Dei est, est universa va-

sine fine, non cursum meum, ut non respiciara ad nitas, id est, laborando incurrit omnimodara vani-
ea quae jam transilivi, sed ad ea prospiciam quae tatem animcB et corporis quia et cogitat et la-
;

restant. Transilivi jam multam, et veni in quEedam boral in terrenis, quae ad nihilura tendunt. Quasi
meh'ora hisqus transilivi.sed restat adhuc quo sit dicat Et non adeo esset mirum, si homo vanis de-
:

ascendendum. NuIIus enim in hac vita perfectus, ditus. diu in illis permaneret verumtamen, id est,
;

cui adhucdesit quo ascendere possit; audiAposto- licetsit/jomomultimoda vanitas,!« imagine pertran-
lum Fratres, ego me nondum arbitror apprehen-
: sit, id est, sic cito ha3c omnia vana deserit, ulima-
disse {Phil. iii). Unum autem qupe retro sunt obli- go transiit in speculo. Consider.wit enini se, etabiil,

viscens,inanterioraraeextendens, secundura i:,ten- el stafim oblitus est giialis juerii {Jac. i). Sed tamen
tionem sequor ad palmam superns vocationis. miser homo, hoc non attendens, frustra conlurbalur.
Ideo iste transiliens dicit Nolummiki fac,Domine,: Timethocnonacquirere,timetperdere:etsollicitatur
finem mcum, id est te, ultra quem non est quidquam „ multis modis pro se, pro u.xore, pro filiis. Revera
desiderandura. Domiue, ostende nobis Palrcm, et vane, quia lhesauri:iat, el ignorat cui congrega-
suflicit nobis iJoan. xiv), id est.fac me te solum co- bil ea.quia incertus est de ejus vita cui congregat

gnoscere ad desiderandum, ut omnis mea intentio miser non attendit quam cito ab ipsa vanitate
ad tepromerendum intendat, et desiderium meum decidat, imo de posteritate cogitat. Aliter Quan- :

nusquam moretur,donec ad te perveniat,qaia inte quam omnia mundana transilierim, infima calca-
solo est beatitudo vera et perfecta. Et si multura verim, in sola lege Dei delectationem habuerim, in
homo, nusquamtamen ccssandura, donec
proficiat dispensando Dominico talento sollicitus fui : et in
ad illum finera perveniatur. Vel /inem mcum, id illadispensationefructuavi,^/iemetiamquisinefine
est, modum loquendi et modum tacendi,quiaie7M/)i« esi,qassivi,numerum dierum meorum scire laboravi:
loguendi tcmpus tacendi {Eccle. iii). Et numcrum
el ubi sit veraessentia.cognovi verumtamen qminAiu.
:

dierum meoruni quis esl.iA est, ostende mihi non ad in hoc mortali corpore vivo, quandiu ne cadam
Bcientiara, sed ad expericntiam, certitudinem illo- laboro, quandiu bona et mala mea incerta habeo,
rum dicrum, id cst. illius a;ternitatis qu.-c est in illo umversa vanitas sum, quantum ad ea quaj sub sole
fine qui numerus
ost, quia est illorum dierum qui habeo, non quoe supra solem. Nam omnis homo hic
non non fluunt tempora
pereunt, fuit, vel vivens, sive inha;rens, sive perlransilicns, est uni-
:

erit sed est, semper in illis est, vel, secundum D versa vanitas. Dicit Ecclesiastes Vanilas
;
vanitatum, :

aliam sententiam, qua diximus modus loquendi et et omnia vanilas. Quid habct amplius in omni operc
modum taccndi, ostende mihi numerum dierum suo, quaccunquc laljorat iiomo sub sole {Eccle.
i)? suli-
meorum, id csl, compensationem illius temporis jacetcnimmerito peccati multimoda; vanitati cupit ;

quod vere est, ut hujus compensatione sciam quid enim dormire, vigilare,esurit,sitit,et ca;tera hujus-
loquendum, sit, et quibus, et quid non vel doce modi,qu;e omnia vana sunt. Vcrumtamen inimagine
:

me semper tendere ad illos dies, qui sunt, ut ilio- pertransit liomo, id est, qnuinvis in his
qu.T subsolo
rum compensatione pro nihiloducam quidquid pa- habcl, vanilati subjaceat; tamen in hisTjua; supra
tior in his diebus qui non sunt. Ad hoc illum nu-
solem habet, non subjaoet vanilati, quia pertransit
merum ostonde.ui sciam quid dcsH mihi.scWiccl pr;e- honio, id cst vivit, vel pertransit lianc vanilatcm in
sentia tua, quia nunc coynosco ex parte {I Cor. xiii). imaiji^.e, id est, in eo quod iinitatiir imaginem ad
Hoc enim deest mihi hic laborunti, hic est illc de- quam crealus est.id est rationtn:, cum
s,-ilicet pro-
narius : et quandiu mihi dcest, non me dico pcrfe- prium finem desiderat. Et tamon quanquam monte
351 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 352
sitsupra solein, et in ea non subjaceat vanitati, ,\ Quoniam iiivitasuaprojicitintimasua.ad similitudi
tamen corpore sub sole est, et ideo vane conturbatur nem sicutaranea,producendointimasua,componit
:

omnis homo. Thesaurhat, el ignoral cui congregabil fragileopusetinipsooperemoritur sichomo.proji-

:

ea, ut supra. El nunc.qux est expeclatio mea? Quasi ciendo intimi sua, id est, amittendo rationalitem,
dicat : Quia jara OQ;nia haec mente transilivi, in quod masimum habet, studet in his transitoriis, in
caducis spcm non posui, qua> est ergo esspectatio quibuscitomoritur. Verumtamen,\A est,quamvisnon
mea ? .\onne Dominus ? Scilicet in quo nihil est lateat tantacalamitas.tamen vane conturbalur omnU
vanum, nihil trjnsitorium. Revera Domiuus, quia liomo, id est, circa haec vana sollioitatur quae cito
dedit ul ista contemnam,dabit seipsura. Quasi dicat: transeunt : omnis homo, id est, huroane vivens. Et
Merito te Dominum exspecto remuneratorem, quia ut ego non sic conturber, cxaudi orationem maim,
iubslantia mea apud te esl, id est, verara essenliam Domine, lactain pro perseverantia virlutum, et de-

nusquam habeo nisi in te, id est, in praesentia lua; precationem r?ieam,pro peccatis commissis : auribut
quia tu solus es,et nullus est, nisi tibi adhserens. Et percifie, id est, ostende te percepisse, lacrymas mcas,
ut tandem niea substantia apud te sit, ab oninibus id est, lacrymosas preces. iW silcas, id est, ne ira-
iniquitalibus meis erue me, non solura ab his quas tum te mihiostendas,quiairatorum dominorum esi
jam transilivi, ne in eas revolvar, sed ab his quae. r> silere : ideonoli a me iratus recedere, gMOHmm ego
restant necessitale Nullus enim adeo perfectus,via;. sum apudte tantum hic advena et pereijrinus id est, ,

quineshumana conditionecontrahat aliquas iniqui- ens apud te in spe, intelligo me hic esse advenam:
tates. dixcrimus quia pcccatum non habemus, ipsi
Si' quia hic non habeo manentem civitatem, sed futu-
nos seducimus, et veriias in nohis non est {l Joun. i). ram inquiro {Hebr. xiii). Et non solum advena, qui
Aliter : Fntelligo perfectionem meam, intelligo et de prope potestesse,sed peregrinus.qui multum est

imperfectionem imperfeclus sum, quia nondum te

:
remotus : sicul omnes patres mei, scilicet intellexe-

apprehendi.in quo est perfecfio mea.Perfectus.quia runt palriarchte et prophetae et apostoli. Et ut ego
scio quid mihidesit ideo rogo ut me eruasabiniqui-
:
apud possim esse, remitle mihi : intensa sunt pec-
le

tatibus impedientibus ut pervenire possim. Oppro- cata mea sed ea relaxa dimittendo, ut refrigerer ab
;

brium insipienti dedisli me. Tu crue, quia tu dedisli «stuvitiorum in cnnscientia damihi testimonium ;

me opprobrium insipientt, id cst, quia te, non aliud bon« conscienti», priusquam abeam, id est, rece-
quaero : quia ea quae non videntur, speru : risus dam ab hac vita, vel priusquam aheam, scilicet a
factus snm insiptenli,\d ost.illi qui terrenis et prae- te,in quo est mea substantia.Nam si irrefrigeratus

sentibustantumgaudct.in futurura aibi non providet: abiero. nmp/n<$ 7707? c7'o."sicuthictemporaliter nonfui

vel satis permisi.sti utessemopprobrium insipienti, in vero esse,ita nec post tempus ero in veraessentia.

sufficiat libi hactenus. Cupio dissolvi et esse cum ^ PSALMUS XXXIX.

Ch>-isto [Phil. quia ut erui dignus
i) : vel ideo erue, I.\ FINEM PSALMUS DAVID.
essem opprol)riumi7mpienlidedistime,etegoobmutui, « Exspectans exspectavi Dominum, et intendit
in nuUo contradi.xi. Vel ad hoc quod dixit, satis « mihi. Et exaudivit preces meas, et eduxit ine de
opprohrium insipienti dedisti me, satis obmului, et non « lacu miseriajet de luto faecis. Et statuit supra pe-
aperui osmeum ad contradiceudum, et hanc patien- « tram pedes meos, et direxit gressus meos. Et im-
tiam habui non ex me,sed quoniam tufecisti, scilicet « misit in os meum canticum novum carmen Deo
me patientem,Deus, ideo o6mM/«i,quia lu fecisli mihj « nostro. Videbunt mulli et tiraebunt,et sperabunt
illud ppprofcrnjjnex juxtavindicta tua.Sed,oDomine, « in Domino. Beatus vir cujus est nomen Domini
amove a meplagas tuas .-quidquid enim patior in hoc « spes ejus, et non respexit in vanitates et insanias
mortalicorporeintelligo essefl.igella tua. Qiiare dico « falsas. Multa fecisti tu, Domine Deus meus, mita-
tua? Quia increpalionibus defeci, factus mortalis et « bilia tua,et cogitc^ionibustuis non est qui similis
passibiliB,rt fort itudine manus tux, qux non fuitim- « sit tibi. Annuntiavi et locutus sum multiplicali :

potens ad vindicandam culpam et transgressionem « sunt super numerum. Sacrificium et oblationem

humani gencris. Et hoc non injustitia tua, sed es « noluisti,auresauteni perfecisti mihi.HoIocaustum
merito meo : quia;);-o/)/(V i7i;7!/!7a(fm,scilicetsuam, D « et pro peccalonou postulasli : tunc dixi,Ecceve-
non tuam, id est, propter transgressionem, corri- « nio.In capite libriscriptum est de me.utfacerem
;;!«s<!7iomj7«c'm,scilicetprimum,etme et totum genus « voluntatem tuam ; Deus meus, volui, et legem
humanum in illo. Ac si dicat Video me in malis, : « tuara in medio cordis mei. Annuntiavi justitiam
video me in pcenis,et apud te non videoiniquitatem. « tuam in ecclesia magna ; ecce labia meanon pro-
Si ergo ego in pcena sum, et apud non
le iniquilas " hibebo Domine, tu scisti Justitiara tuam non
:

est, nonae restat ut pio iniquitale erudieris homi- « abscondi in corde meo, veritatem tiiam et salutare
nem ? El hoc modo corripuisti. Tabescere fecisti sicut H tuum disi. Non abscondi misericordiam tuam et
araneam animavi talem fecisti vitam
ejus, id est, " veritatem tuam a concilio multo. Tu autem, Do-
hominis,quaIi3 est aranea:quasi vel facile tangitur, « mine, ne longe facias miserationes tuas a me :

citofrangitur, etinittittabem. Tabemreddidisti hu- « misericordiatua et veritas tua sempersusceperunt

inanam vitam merito peccati,utde ea non incongrue « me. Quoniam circumdederunt me mala, quorum
dici possit : Quid superbit tcrra et ciuis {Eccli. x) ? « non est numerus comprehenderunt me iniquita
:
 353 ENARIUTIONES IN PSALMOS. 354
" tes meae, etnon potui ut viderem. MuUiplicati sunt A duca, direxil gressus meos, id est, opera meorum
« super capillos capitis me; et cormeum dereliquit qucP prius erant distorta. Et immisit in os meum,
« me. Complaceat tibi, Domine, ut eruas me: Do- in os cordis, canticum novum, id est novam vitam ;

« mine,ad adjuvandumme respice. Confundanturet qui prius cantabantcanticum vctus, nunc canticum
« revereantur simul qui qu^erunt animam meam ut novum. Sicut exhibuistis membra vestra servire ini-
« auferant eam. Avertantur retrorsum etreverean- cjuitati ad iniijuitnfem, ila nunc exhibele ea servire
« tur qui volunt mihi mala. Ferant confostim con- juslitix in sanctifwutionem [Piom. vi), scilicet car-
" fusionem suam, qni dicunt mihi Euge, euge. : nem Deo noslro, ut recte viventes, nihil nobis,
« Exsultent ct JElentur super te omnes qu.-crenles sod totum gratiaj Dei attribuamus : quia illud fuit
« tc, et dicant : Semper magnificetur Dominus:qui vctus canlicum, rie nobis pra;suraere et ad quara
<i diligunt slutare atuum. Ego autem mendicus sum utilitatem istud novumcanticura?Magna, quia rzde-
« et pauper: Dominiis sollicitus est mei. Adjutor buntmidti successores illos cantare novum canticum
a meus et protector meus tu es : Deus meus, ne id est, innocentem vitam ducere, Deum laudare :

'< tardaveris. " et timebunl, scilicet cantarc vetus canticura, scili-

ENARRATIO. cet prave vivere et mundura laudare. Et sic spera-

Verus Davij, id est Ghristus, caput nostrum, bunt in Dominn, in quo est sperandum ideo in
B :

ostendit in hoc psalmo nullum posse justilicari nisi Domino quia desperabunt de seeculo. Nullus sperat
in Domino, nisi qui prius desperat de mundo et
per fidem, non es operibus legis, non ex liboro arbi- :

ideo iniraicus mundi elficitur, ut Domini araicua

trio, ut Porphyrius voluit, qui dicebat non esse sibi
fiat. lalis bene vir dicitur, et beatus : et quia
Et
opus fidem in baptismo accipere, quia jam mortifi-
catus esset interius. Et qui sint qui perfidemjusti- illudcanticum non orecorporis,sedcordiscantatur,
ficentur,exemplo suo pramittit, ostendens patien- ideodicit: Videbunt etnon audient. Hiccordo sem-

tiam esse necessariam, ut reportemus repromissio- per in Ecclesia viget, ut alii pr^ecedant, et alii illos

nes : orat etiam pro gentibus, Judaeis per fidem con- imitentur, et hos illi minores. Et quo fructu in

corporandis, ut unum
unus pastor.
fiat ovile et
Domino sperabunt, audi. Bcatus, id est bene auctus,

Exspeclans exspeclavi Dominum. Ex magna affe- erit vir, cujus estnomen Domini spes ejus, id est, qui
ctione talis dictionum germinatio solet fieri. Quasi
dignum exhibendo obsequium, idoneura se facit, ut
in illud nomen, quod est Dominus, sperare valeat.
dicat : Ego
non ul facerem voluntatem ineam,
veni,
sed ejus qui misil me [.foan. vi} quod oportue- Et postquam in eum spera fixit, non respe.tit in
:

rat fecisse priraum hominem habeo niisericordis- vanitates, id est, ooulos cordis non retorsit ad haec
;

3imumpromissorem;exspectofidelissimumcxhibito- p transitoria: qiiiaiiemo millcnsmanum adaralrum,et

rera pra;beo mehumilem exactorem. Exspcclans,\d respicicns retro, aptus cst regno Dei [Luc. ix). Et
;

est, cum patientia obedienliam complens, exspectavi
Do7>i!HU/«,nonqucmIibethominempromi3sorem,non
impotentem, sedomnipotcntem qui,etsi dilfertquod
quia non respexit, in insanias falsas, id est, ad lu-
dos hujus sa;culi et ad spectacula theatri, qui-e ho-
minom insanum faciunt falsas, nihil verilatis ha-
:
:

promisit, non tamen aufert. C/quiapatienterexspe- bentes. Quasi dicat Merito ad hoc non respexit, :

ctavi, intendil miki, id est, intuitus est me ad quia potius est respiciendum ad spcctacula etmira-
utilitatem meam. Quasi dicat: Itaetvobis patientia bilia Dei. Nam multa fccisti tu, Domine Dcus meus,

neceasaria est. Majus est quod dicit, milii : quasi mirabilia tua, ad qua; potius respiciendum in illis :

diceret, mo, quia vultus Uomini etiam super fa- est sana et sobria ebrictas. Mirabatur aliquis in

cientes mala. Et hoc raodo intcndit. E.mudivilprxces theatro aurigam ^''gentcm currum sine Itcsione ? vi-
meas, factas- pro peccatis meorura quas cx ni- :
deat f)eura spocialiter regentera omnes illicitos rao-
mia affectione meas dico:quod in hoc apparet, tus, et se illos regerc cum eo, et laudct Deum.
quia edu.tit me de lacu miscn.x, id est, dc lapsu ibi funambulurn ? rairetur in Ecclesia
Miratus est
peccatorura eduxit racos per confessioncm et pco- mariambulura, non solum pedibus corporis, ut
nitcntiam lacus miserix est peccatorum multiplex
: , I^etrus [Matlh. xiv), scd, quod est mirabilius, spi-
lapsuset profunditas quo lacu alii : in sunt supra, D ritualitor pedibus cordis. Marcetenim estsajculum
Supra sunt humiles deprecatores et la-
alii infra. istud, quia amarum multis sollicitudinibus, venti,
crymosi clamatores infra vero, superbi contcm-
;
varic-B tentationos, fiuctus, persecutiones, praelia,
ptores hi ibi remanent, illi inde educuntur. £< rfc
: seditiones quK omnia calcant sancli et conlcmnunt.
lulo facis, id est, desordibuslubricis hujus ssculi. Audiat quisquc Dominum cIamantcm:Exspocto vos,
[n hito notantursordes, in faice Iiibricum, id est, luctamini, adjuvabo, vincitc, coronabo. EtWW mi-
eduxit mcosetiam de pcccatis, in quibus pro-illis raliilia scilicet focisti tuis cogitationibus, non indi-
nior esl lapsus, scilicet
ambitionc et luxuria;et gcns alieno auxilin et ideo non esl qui similis sit
:

postquam eduxit, statuil supra pelram pctlcs meos, tibi. Ergo in te sperandum. Superius dixit, Exspe-

id est, afTectioncs meorum firmavit iii mc petra, ctans exspeclavi Dominum, civtera interposiia sunt.
'.it mo
imilarenlur, mihi conformcs fieront, ul ullra \unc oiioiiilit quoinO(li) exspoctavit. E.cspectans
noQ rclaberentur in lutum et poslquam torum ; Dominum Rcdemplorcm, Ego Christus annunliavi,
affectiones firmavit, ut amplius non amarent ca- scilicetopero, et locutus sum ore. Painitentiam agile
359 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETIGA. 360

doloris jacuit regendo, et castigando et in servitu- A Et hoc non ad meum damnum, sed artsuum, quia
temredigendocarnem,sanusportetgrabatumsunm, cor ejus congregavit iniquitalem. sibi, non mibi,quia
ct non ut segrotns ab eo portetur. Et opus est ut sectimtum iniqmtatem suam et impxnitens cor ihesau-
Dominus ferat opem, vel revera habet lectum dotoris. 7-izat sihi iram, in die irx cl furoris jmti judicii Dei

!fam univerxum siralum ejus versasli in inftrmitale {Rom. ii). Et quia intus fuit in dolo, cgrediebatur
ejus, id est,toturacorpus humanum in quo infirmus foras, a societate et a vinculo charitatis exivit,rt lo-

humanus animus velut in strato quiescere quaerit quebatur in idipsum, scilicet in id quod alii qui
versabile fecisti, ut nulla ibi sit requies, cum modo aperte erant inimici, ut Judas et alii contraEccle-
dulcia in amara vcrtantur.modo amarain dulcia,et siam, vel in idipsum, id est, contra Dominum. Et
sic diversis tribulalionibus peccato primi hominis non solum ingredientes, sed etiam adversum me
inquielastl, et comparabile fecisti sgroto qui prae- susurrabant omiics inimiri mei, tam ingredienles
nimia acgritudine commovettotumlectum. In infir- quam egredicntes. Vcnite, occidamus eum, elhabebi-
milnte ^;u.s ideosiceum infirmasti^quiainQrmusfuit mus licVrcdilatem cjus {Maitli. xxi). Etnonmirum si

et instabilis in prscepto Domini Dei sui. .^liter, ut adversum me susurrubant, quia prius adversum me
non idem accipiamus quod lectum dottiris
«<;•«<!(«! ;
cogitabant innla, id est, mortem, cum ego illis vi-
uniuersum stratum omnes delectationes n tam, sed H!27a\id est ad meara gloriam. mihi, quan-
cjus, id est,

carnis inquibushuraanusanimus sine peccato dele- tum ad illorum voluntatem, mala,sed sibi quantum
ctari polest, ut in prsdiis, in domibus, in uxore, ad rem.Et tandem post cogitationem,post murmu-
in filiis, quod csl ei stratum in inlirmilate cjus, rationeni, verbum iniquum, id est, injustam senten-
quia adhuc infirmutn geril animum,i'e«a/!, id est, tiam constituerunt adversum me. Reus est inortis
tecisti ut omnes carnales delectationes miscerentur (Matth. xxvi). Ipsi mead mortem damnaverunt, sed
amaritudinibus, ut per amaritudinem inferiorum quSB cura ? I\'unquid non resurgam ? Et hoc ostendit
discat araaremeliora, ne viatortendens ad patriam per simile. lYiinguM ille qui dormitnon adjiciel ut
amet stabulura pro domo. Pro qua infirmitate hu- resurgat. Utique adjiciet. Quod enim ipsi mortem
mani gcneris curanda, pro quo lecto doloris aule- putabant. dormitio mea quia spontanea, non
fuit :

rendo ego venicns, di.ci, Domine, miserere mei. coacta. Primus Adam dormivit ut fabricaretur Eva
Insislenda vis pronominis : ego, scilicet a pcccato [Gen. secundus Adam dormivit ut fabricaretur
II),

immunis, solushomoad hocidoneus, solusergaho- Ecclesia.Et quomodo haec lient? Vel quid dicam de
mines tanta; affectionis^dm, Domine,miserere non : aliis ? Elenim homo pacis mesp., id est, qui mihi

dieo meorum, cum tamen pro eis orem, sed ex ostendebat pacem dando osculum [Joan. ii), in quo
multa affectione dico, mei Et in hoc exemplum hu- speravi n' quantum ad me, ipse enim sciebam
i.

militatis praebui. Hoc raodo miserere. Sana animam quid esset in homine, sed in quomei sperare potue-
meam, id est, meorum, qui sejustea te infirmatos runt, quia raecum versatus, in conscientia prove-
cognoscunt. Per se cadere potuit homo, sed per se otus, vel in quo sperare debui quantum ad commu-
resurgere non potest. Snna a?!/m(jjn raeorum multi- nem gratiam.£iii?7!'te«im, et caetera speravi enim :

plici vulnere peccatorum sauciam. ut tandemetcor- in illo esse cibum meum qni edebatpanem meum,
pus sanes. Tu miserere, tu sana quia tibi peccavi, tu qui reficiebatureadem doctrinaqua etego : vel,qui
solus sanusmederis, tu solussinepeccatomisereris. mecura vescebatur magntficavit super me supptanta-
Tibi peccatores etdesperalireservantur, ut nimium tionem, idest, plusmesupplantavit quamalii. Dixit
aegrotans bono medico. Ego, dixi, misererc, sana, enim, ipse est,tenete eum, et ducile caute {Marc.xw}.
inimici autem mei qui deberent esse amici, di.xerunt Quasi diceret: Diligentereum custodite neamitta-
mata mibi, id est, ad meam gloriam, scilicet ista tis, quia novi ejus opera et ejus consilia. Inimioi

mala Quando moricluretperibil nomen ejus ? ut non

: mei ad mortem me damnaverunt. Tu antem, Domi-
ultra nominetur, non ultra praedicetur. Aliter: Ini- ne, cui in hoc obedio, miserere mei, id est, praebe
mici mei di.rerunt inala mihi. Describit egestatera meis misericordiara me resuscitando. Hoc modo mi-
illam et paupertatem, tanquam sicdicens: Beati serere. Rcsuscitame, et relribuam cis, vel in bonum
qui intelliguntinmesupraquam vident inme,caete- D convertendo, vel in malum judieando eos, post
rum inimici mei di.verunt mata mihi, et ideo minime meum judicium judexconstitutus /veletiamhicre-
beati. Quasi dicat, quid mirum dealiis? Nam etsi tribuam temporaliter, nam post quaJraginta duos
ingrediebatur, id est.si aliquis amicitiam et so'cieta- annos captivati et interfecti sunt a Tito et Vespa-
tem praetendit, simulans ingredi, id cst, mecum vel siano. Et revera retribues, quoniam non gaudebit
cum meiscouversari, ut Judas et illi de quibus dicit inimicus meus sitperme resuscitato qui gavisus est
Apostolus, propler subinlroductos falsos fratres qui de me mortuo. Et in hoc cognovi qucniam votuisti
subintroierunl explorare libertatem nostram [Gal. ii), me, id est, quoniam placuit tibi obedientia mea et

ad hoc ingrediebatur, ad hoc nobiscum versabatur, sacrificium meum. Quasi dicat : inimicus meus non
ut haberetquod proderet, non ijuodcrederet, et non gaudebit, ego autem gaudebo. Me autem susccpisti
lanlum ut viderel, sod etiam vana toquebulur, amo- desepulcro, velsusceptumtuum i6c\si\ propterinno-
rem prstcndebatin orc.quem incordcnon habebat. ceniiam, quia solus intra mortuos liber Ps. lxxxvii)
Magister bone, scimus quia verax es [Maith. xxii). exsolvi quod non rapui (Ps. lxviii). Et non solum
36i ENARRATIONES IN PSALMOS. 362
resuscita3ti, sed confirmasti me,\d est, immortalem, A tantes dixerunt : Ascende calve,qxiihuB
male- ipse
et impassibilem posuisti, in conspeclu tiio, etsi in dixit postquam maledictionem exierunt duo ursi
;

eonspectu eorum ad tempus permisisli videri infir- de silva qui eos devorarent.Per Eliseum, ut dictum
mum,pr8eligendum sane ad tempus infirmari uttn est,Chi'istus accipitur,perpueros insultantes, stul-
pelernum confirraeris. Unde benedictiis sit, id est tos Juda;os qui Domino insultantes,dixeruDt : Cru-
multiplicetur et crescat in membris, Dominus cui cifige,crucifige (Joan. xix), quia calvus erat, id est,
eervit Israel.Dfns /srac/,id est, Deus qui facit de immunis a peccato, et dissimilis operibus eorum :

proficiscentibus pervenienles, a sxculo scilicet isto per duos ursosdesllvaexeuntes,Titum etVespasia-

prassenti, et usque iti sasculum, fiat, fiat. Fiat lisec num acoipimus,quieos quadragesimosecundoanno
benedictio in priori populo, fiat et ia posleriori. post Domini mortem, quod praefiguravit numerus
PSALMUS XLI. puerorum,devastavit,multismodisafflixit ; vel ideo

IN FIXEM INTELLECTUS FILIIS CORE. calvus dicitur, quia in Galvaris loco crucifixus est,

« Quemadmodum desiderat cervusad fontes aqua- qui locus dicitur Calvari.-B a nudatis ossibus mor-
u rum ita desiderut anima mea ad teDeus. Sitivit tuorumqui ibi crucifigebantur.et est inhocpsalmo
« anima mea ad Deum fortem vivum Quando vox Core capitis nostri proponentis filiis, id est.
:

« veniam et apparebo ante faciem Dei ? Fuerunt g imitatoribus suis hunc intellectum,ut qui vult post

« mihi lacrymae meaa panes dies ac nocte.dum dici

eum ireabneget semetipsum.discat mundum quem
« tur mihi quotidie: Ubi est Deustuus? Hoeo recor-
male amat, deserere, ut Deum vitoB fontem possit
sitire. Et inducit hoc per simile,ut quicunque vult
« datus sum, et effudi in me animam meam, quo-
« niam transibo in locum tabernaculi admirabilis
Deum desiderare sit similis cervo in velocitate,nihiI
« usquead domumDei. In voceexultationis et con-
eum detineatin hac vita. Et in hoc etiam sit simi-
lis: mos estcervorum serpentesde cavernis educere
« fessionis,sonu3 epulantis.Quare trislis es, anima
et devorare, et tunc sitientes magno desiderio ad
« mea? Et quare conturbasme? Spera inDeo,quo-
« niam adhuc confitebor illi,salutare vultus mei et fontem currere, ut ibi deponant senium et inno-
«Deus meus. Admeipsum anima mea conturbata ventur ita et hic volens desiderare Deum fontem ;

V est,propterea memorero tui de terra Jordanis et vitae, prius exstinguat in se serpentes iniquitatis,
sibilat luxuria, sibilat avaratia, sibilatambitio,mo-
« Hermoniim a monte modico..\byssusabyssum in-
« vocat in voce cataractarum tuarum.Omnia excel- net deserere rectum potius quam amittere commo-
« sa tua et fluctus tui super me transierunt. In die dum ; non eam interficis
mordcris a serpenle, et ;

« mandavit Dominus misericordiam suam etnocte refrenaavaritiam, rege libidinem, compesce Ccetera
« canticum ejus. Apud me oratio Dco vitfe meae, di- carnis illicita desideria, etexstingue serpentes ini-

« cam Deo susceptor meus es. Quare oblitus es

.•
C quitatis.et tuoc veretibi hicintellectusproponetur,

« mei, et quare contristatus incedo.dum afnigitme tunc ha?c verba recte tibi convenient, scilicet im-
« inimicus ? Dum confringuntur ossaniea;exproba- pigre exstinctis serpentibus.

» veruntmihi qui tribulant me inimici mei. Dum Quemadmoditm desideral cervus ad fontcs aqua-
« dicunt mihi per singulos dies;Ubi est Deus tuus ? rum,ita desiderat animamea.id esi,mei Core, sci-
« quare tristises, anima mea? etquare conturbas licet Christi, exstinctis serpentibus vitiorum quas
« me. Spera in Dco,quoniam adhuc confitebor illi, assumpsi.non quas naturaliter habuiqui peccatum
« salutare vultus mei et Deus meus. » non feci. Adte Deum hauriendum. Et quia cervus
Ey.iHR.iTIO et ad lavandum et ad bibendum potest fontem de-

Hic psalmus prsferenduscst in finem, id est, siderare,ideo determinat quomodo desideret. Siti-

Christum psalmus.dico, intcUcclus, idest,mitton3 vit anima mca^scilicet venire ad Deum fortem a quo
;

nosad intellectum, hunc scilicet ut attendamus mi- est omnis fortitudo mea,perquem fortis fio ad exstin-

serias prssentis vitae.et toto desiderioadillumten- guendos serpenlcs iniquitatum mearum, vivum,
damus ubi nulla erit gaudii perturbatio,propositus per quem est mihi et meis vera vita. Hieronymus :

hicinlellectusfiliis Coread disccndum. Ilistorialiter Ad Deum fortem vivum,non ad mortua simulacra.

nihil agitur de Core vel ejus filiis,sed nominis in- D Et in hoc desidcrio dixi Quando veniam et appa-
:

terprctatio mittit nos ad intelligentiam veritatis. rcbo ante faciem Domini ? silio in cursu, saliabor
Interpretatur enim Core calvus vel calvaria, in quo in adventu, scilicet quando immortalis factus re-
Christum intelligimus qui calvus fuit,quia nihil su- vertar ad Patrem tompore constituto, cum com-
perflui IiAbuit, nihil in Verbo vel in facto habuit pleta fuerit obcdientia mea prius sedendum, ;

otiosumetnon dignum imilationc. Caromea vereest prius humiliandum.postea ero immortalis ot im-
cibus, ct sanyuis meus verc est polus [Joan. v). Ejus passibilis ut conspcctui tuo sim dignus astare quo
carnem comedimus cum facta ejus imitando pensa- impietati aspirarc fas non est. Quasi dicat Re- :

mus, bibimus et sanguincm cum pro eo sanguinis vera veiiiam et apparebo, quia fucrunt milu la-

efTusionem non timemus;nihilineofuit quod come- crymx mex, id est, meorutn ex miseria tcmpo-
dendum non esset vel,idcocalvu3 dicilur,quia per
; rali, quas ex magna afTectione moas dico ;
panes,
Eliseum calvum praiQguratusfuil.cuiascendenti in id est, refcctio, die ac nortc, id est, omni tempore,
montem quadragintaduo pueri Hebrseorum insul- Yol die, ante passionera ; nocte, in passiono. Dum
Pathol. CXXXI. il
363 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 364
dicitur mihi quotidie : Lbi est Deus /Hin?id estdum i i>(?r'constituendam,ethoc non cx justitiaaut ex ne-
tamen coatemplui indesinenler habeor, quasi nullo cessitate,/i!7(ire»! enimdatorem diligil Deus {II Cor.
auxilio,nulla sublevatione Deusadsit. Aliter: Dum ix),sed in voce e.rsultationis,\d est, exsultativa voce
meditor,dum in via sum,antequam appaream, fue- qua3 non fit nisi.juncta bona operatione quiaexsul-
runt mihi laa-iimx me;e paiies die ac nocte ;
quia tatio corporis est,ef confessioiiis,id est,Iaudis tu«,
bibere nondum poteram fontem illum.avidius lacry- totum tibi attribuens.talis cxsiiWn^ion!5,quaIis solet
mas tneasmanducabam. Non enim dicit,fact8e sunt esse sonus epulautis ^uxiaiWliid beati Andreae: bona
lacrymae meae potus, ne ipsas sitire videretur. Si crux, diu desiderata.Et beatus Laurentius : Assa-
quis sitiens manducat eoamplius sitit, ita et qui in tum est corpus meum.modo versa in corde tuo, id
hocdesiderioestlacrymasexprsesentiperegrinalione qualem constantiam habui,ct hoc videns
cst,cogita
vice panum habeal. Consume aulem serpentes ini- manduca me, id est imitare ut panem angelorum ;

quitatis si vis plenius sitire fontem veritatis, quse manducaret homo,idest, ut reficeretur eadem con-
sitis nunquamflt nisi die flcnorfe,prosperitatehujus templatione divina qua reficiunturangeli,rex ange-
vitae et adversitate.De miseria praasenti suflicienter lorumfactusesthomo.Et quandoquidem humiliando
attendas, quod attendere ad sitim illam citandam me transibo usque ad doraum Dei constituendam.
••""" panum hahei. Dum "dicitiir milii
vicem I
-. mc\s (luoti-
.. el Quaretristises
,£ , animam nica ?idesl, quareprstendis
I.U., ^«V,,VJ |J.^l^,.U.^
dic:VbiestDeusluus?ll\c homo non esl a Deo " quamdamtristitiamamortalibus intetranssumptam
{Joan. ix). Hic homo cum sit, facit seipsum Deum ei^uar^ (;ow/!i)'irtsme?idestquamdamperturbationem
{Joan. \]. Et, si Filius Dei est, descendat de cruce praetendis?C(K/«7 enim Jesus pavere et txdere{Luc.\x\\).
{Matth.xx\i\). Et meis dicitur Ubi est Deus tuusl
: Et,Tristisest anima mea usqiie ad mortem {Matth.
Ab his qui creaturam Deum
habent ostendit digito xxvi).Non ex coaclioRe,sed ex voIuntate,non ex ne-
simulacrum suum, el dicit Ubi est Deus tuus ?
: cessitate, sed ex aCfectione, qui enim potestatem
Nusquam est. Uxc recordatus sum, id est, illis sic habuitcum velIet,poneDdi aniinam suam,potuitetin
dicentibus,inmemoriahabuicomtemptusillorum ut se transferre tristitiam suorum.Et quia non ea ne-
persevercm. Et c//iirfi i>i me animam meam, juxta cessitatc, spera in Domino et noli turbari. Istud

illud Isaiae : Cum e/fuderis csurienti animum tuani spera, quoniam aiihuc confitehor illi, id est, futurum
recordando eorum contemptum, magis
(Isa. LViii), ftstut mei confiteantur, illi prius inimici tandem

desideravi te,fudi animam meam in me id est, hu- : facti mei hanc confessionem tu es salutare vuUus
:

miliavi me, attendi quid creatura debeat Crcatori, wei, tu es i)(?«s meiw, id est, cognoscent te verum
quid inforior superiori,quid servus nomino.ct non Deum et quem misisti Jesum Chrislum {Joan. xvii).
eolum fudi in me,sedc//i('J!extrame ad desiderium vel Deusmeus, Deus creatione, meiis recreatione,

tui. .-Miter: Illissicimproperantibus,reco)-rin/».?iiiw

' ens vullus mei, id est, mese natura;, est salutare, id
haecmihiesse prajordinataet imposita a te, ct haec est, salvator meus, unde alius propheta : Spiritus

recordando e/f»(/! animammeam, id est, cxtra me ante faciem nostram,id estinvisibilis Deus, factus

fudi ad recognoscendum gloriam proximc futuram assumendo naturam nostram, et Spiritus

visibilis

pro obedientia. Etitae/Jii(fi'exlra,ut prius funderem narium nostrarum Christus Dominus {Thren. iv).
in me, ut supra. Et merito e/furf!,merito me humi- Quod alibi dicitur Spiritus sanctus incarnatus sic
liavi, quoniam hoc modo, scilicet complendo obe- accipitur. Pater est Spiritus,id est.quoddam invisi-
dientiam Iransibo usque ad (fomiim Dei scilicet con- bile incorporeum, et illud sanctum idem diciturde
stituendam, id est, Ecclesiamqua! domus est, ad Filio, idem de Spiritu sancto. Deus, ex eo quod
comparationem synagogae qua; transitoria fuit, in Verbum, salutare es eo quod homo, Ad me ipsum
;

qua Deus habitat per fidem et spem, ideo transibo, anima mca conturbaia est. Quasi dicat :Ideo nonest
quia veniam prius in locum tabernaculi, id est, ex- tristandum animfe meae,quiaa(i me ipsum conturbata
solvam legalia. In tcmplo enim est pracsentatus et est,r\on extra mc:quia nemo toliet a me animam

circumcisus (Lik;. u), quia 7ion veni solvere legem, meam, sed ego pono eam{Joan. x). Aliter ad me :

sed implere {M<dth. v). Tabernaculi dico, admirabilis, ipsum so referens animamea, id est, ad susceplam
legalia enim institutamirabilial'uerunt,non in tem- D ab horainemortalitatemet passibilitatem,fonn(r/)flfa
pordlibusinstitutis,sedinhorum significatis.Aliter: es/,quia in me ipso passibilis eram, quanquam es-

Ideo me humiliavi.ideo obendientiacomptevi, quo- sem etDeus,tristis fuit aniraa mca.coepi pavere et

niam sic/rnHSifco usque ad domum Dei restauran- tffidere.Sed quorsum

conturbant? ut corame-
ita

dam, id est, super cmlestem Jerusalem, veniens morelur et convertatur ad me genus humanum,
prius in locum lahernacuii admiiabilis, Xocus taber- attendensprius promissa et «ccipiens post eshibita.
naculi in terra, homines fideles Deo militantes, in /';-o/ii(;r(;a quia potens sum ponere animam meam
quibus admirandum est membrorum obsequium qui cum volo,ct iterum sumere, memor ero tui de terra
jam non regnat in eis peccatum, ut obediantei ad Jordanis, id est faciam tui quosdam memores de
iniquitatem,7^om.xr),sed obediuntjustitiffiin sancti- populo Judaico se humiliante,etin se descendente,
ficationem;adrairandum etiara quomodo animaUeo ut apud te cxaltctur. Jordanis enim interpretatur
miIitet,refrenando cupiditates, virtutes colendo. Ego descensus. Ei de tervn Hcrmoniim, id est, quosdam
runsibo bene operando et docendo,MS(/tte ad do de gentilitate faciam tui memores, se analhemati-
 365 ENARRATIONES IN PSALMOS. 366
zante3,id est, serelinquentes ut tibi uniantur. Her- A diam ejns laudandam.qiiia misericors estcum par-
mon interpretatur aiiathema eorum : et est in terra cum non meremus nisi flagella;
cit in prosporilate,

gentium scilicet a monte inodico, id est, illos tui

: misericnrs cum flagellat ad tempus, ut in ;elernum
faciam memores, qui mons erunl proptervirtutura conservet. Et ut possint in die misericordiam can-
excellentiam, modicus in humilitate hoc modo fa- : tare et in nocle canticum, offeram Deo sacrificium,
ciam tui memores de terra Hermoniim. Nam abyssus sed illud non quaeram extra me, api^d me enim id
abyssum invocat, id est, profuiidus et magnus intel- esl,in me oratio quam offeram Deo, scilicet vitulum
lectus illorum de Juda^a invocat abyssum, id est, labiorum, id esl, laudem oris cum innocentia cordis
intellectum gentium ad conformationem suam, id etpuritate operis. Deo dico auctori vitx me.r, id est,
est, venientes ad fidem de circumcisione gentes ad meorum Dicam Deo Susceptor meus
hasc illa oratio : :

fidem trahent {Joan. iv), in voce cataractarum lua- es, meis attribuam, sed totum gratiae
nihil meritis
rum, id est, esponendo eis illas voces. In hoc enim tuffl. Tu suscepisti me de sepulcro et meos de massa

verbum est verun, quia alii sunt qui seminant et perditorum. Et quia Deus est susceptor mcus, quare
alii qui metunt. CalaractiB dicuntur occultoe viae per oblitus es mei ? id est, meorum, id est, quare videris

quasaqusccelestes decurrunt. Et bene doctores es oblitus dum permittis cadere ? Et quare conlristatus
circumcisiono gentes poterunt ad lidem trahere vel ti inccdo ? id est, incedunt mei timentes casum ? Dum
majores, quia omnia e.vcelsa tua, id est, supplicia affligit me inimicus, in tantum ut etiam ossa mea
futura quae adhuc suspendis, qus nunc minaris fu- confringantur, id est, fortes mei vel patientia mea
tura promercntibus, ct ftuctus tui, id est, passiones superentur et devocentur nimia persecutorum cru-
illasquae nuncassidueinfluuntet turbantex humana delitate et confractis ossibus, exprobraveruni mihi
infirmitate et passibilitate, transierunt, scilicct ab qui tribulanl me inimici mei
improperaverunt mihi
;

eissuper me imposita et super me consummata ; Deum meum, dum dicunt mihi per singulos dies, id
quidquid enim illi meruerunt ex culpa, ego persolvi est assidue, Ubi csl Deus tuus'? Quasi dicat Etsi :

ex gratia. E.ccclsa jam transierunt in re, fiuctus in foris videaris oblitus, intus minime, si differs, non

spe : vere languores nostros ipse abstulit, et dolores tamen aufers. Aliter, secundum Hieronymum Dum :

nostros ipse portavit {Isa. liii) : non ita transierunt exprobraverunl mihi qui tribulanl me inimici mei,
fluclus, quin simus mortales et passibiles, sed hoc dum ego te pcr pa;nitentiara et afflictionem corporis
raodo, quia non ducunt nos ad aeternam mortem. Ei et anima; placare desidero, inimicimei putantes me
excelsa tua, id est, gravis damnatio extrema super incassuin hEC facere, dicunt: l'bi est Deus tuusl
me considerata ab inferentibus,quiaipsi putaverunt Dicunthc-ec in cvidentia rei, dum tormentis a Deo
me dignum illa damnatione. Transierunt, ab illis removere satagunt et verbis, putantes me dereli-
dico, non ab omnibus, sed ab illis qui attendunt in '-'
ctum cum foris patior et non evidenter liberor, at-
die, id est, in prosperitate miscricordiam Domini tendontes quid patior, non quare patior. Et quia
sibi exhibitam ad consolationem. Et nocte, id est, tanta commoda futura sunt ex mea affectione, vel
r in adversitate intelligunt canticum, id est, laudan- quia i)i clie mandavit Domi/ius miscricoi-diam ct nocte
r dum esse Dominum. Multi enim cadunt ad suam canticum. Quare tristis es, anima meal cl quarc con-

utilitatem et aliorum, et adversitas temporalis mul- turbas me quare praetendis quamdam tristi-
? id est,
ad utilitatem, ut discant mundum male blan-
tis fit tiam et conturbationem, non ex coactione, sed es
dientem contemnere, et Deum desiderare in quo voluntate, hi-ec toties caput nostrum repetit, ut suos
veraet summafclicitasest. Undo Job: Si bona susce- consoletur et exhortetur suo exemplo, ut non defi-
pimutdemanuDomini, malaquare non sustinearaus ? ciant in laboribus hujus vitae transitoriae positi in
}ob. u) Dominus dedit, Dominus abstulit : Sit nomen speaBternae felicitatis, scilicet visionis Dei, et quia
:
Domini benedictum [Job i). Quam non ex coactione, spera in Deo, et merito, quoniam
mi^ericordiam in
\\die cantandam cl Dominus manda-
nocte canticum, adhuc confitcbor illi, salulare vultus mei et Deus
vit, scilicet pcr me, id est, invisibilis et incompre- mcus, id cst, etsi modo tanta pro eis patior, tamen
hcnsibilis Deus per assumptionem carnis me£B mei adiiuc confitebuntur cordc, et ore diccnt: Deus
ostendit, qui in die, id est, ante passionem miseri- D meus salvator est vidtus mei, id est, est homo ut
cordiam ejus cantavi, et nocte, id est, in passione cgo. Alitcr, in persona Ecclesia; Ubi est Deus /»««? :

ejus, canticum. Aliter.' Super me transierunt. Trans- Illi quidem de suis diis in praisenti possunt agere
lerunt ab cis quibus debebantur siiper mc imposita, demonslratione, non autem oculos hahent quibus
et hoc idco quia in die, id est, in prospcritate, sci- videatur Deus meus, ([uia invisibiliacjus per ca qux
licetusquead tempus passionismeee,quamdo quasi facta sunt intellecta conspicntntur {Rom i), aniiuus
prosperandum mihi fuit ut implcrem quaj impienda per ministeria corporis quasdam faciens non est
erant, mandavil per me Dominus, id est, notam fe- insufficiens ut pcr se alia non sentiant, ut enim se
cit generi humano misericordiam suam, \i\ est, ea videat pcr sc a corporeis sensibus se subtrahit, et
aotiOcavi qu;u de reparatione illius ante passionem confert se ad intcriores, atque ministeria cor[iori3
tneam notilicanda erant. Et nocte canticum ejus, id non suliiciunt, splcndorem, sonoritatem, odorem,
J8t, in passione mea proposui omnibusquid sit fa- saporem, lenitatcm virtulum, vel contra, viiiorum
;iendum ia talibus, scilicet in omnibus misericor- sentire. Hxc recordatus sum, el ejfudi in meanimam
 m

367 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 368

quare conturbas me ? Spera in Deo, quoniam

;:eam. Constitui et ipse
r .,_.,_
qu^rere de Deo meo, ut
-1
A «
„ji onliiiarp meietUeus
vnltiis mei et Deus
«
„i-!»„K.^.. ;i
adbuc confitebor illi.salutare
; vultus
non solum crederem, sedetiamde illoaliquid vide
meus. »
rem. Senlio aliquid esse ultra animam meam.
Si 5

enim m se remaneret non effusa super se, non vi- EyARRATIO.

deret nisi se. Supra ipsam autem attingendus Deus Ipsepsalmus potest per se legi, utsit vox capitis
est, supra animam est domus Dei, ad quam pro sua resurrectione : vel jungitur cum superiori

ut ascendat effundit se supra se. Conscensio

autem boc modo. Supra dixit, omnia excelsa tuaet fludus
ista non est nisi per viam Ecclesi», qui habet in
tni super me transierunt, id est,considerata sunt ab-
secreto domum altissimam, babet tabernaculum in inimicis super me imponenda.quiaipsideputant me
terra, in quo dum ambulas, si tibirerum tumullus dignum illa extrema damnatione gravissima et prae-
non obstrepit, duceris in interioris et intelligibilis senti persecutione.
soni jucunditatem, ut omnia externa
contemnas ra- Judica me Deus . Judicant de meimpii quod inju-
ptus ad internam illamlaetitiam, sed quia licet illuc stura cst, judica tu quod justum est ; judicant alii,
rapiamur, tamen quandiu sumus in corpore peregri- sed nondiscernunt.parlabor,seddisparconscientia.
namur Uomino ^fi
Domino a [II cyr.
Cor. v),\j, scquiiui, Quare "'"""
sequitur, v""'" tristis
noc moao
Tu hoc
tu moAo juaica.
judica. uisctrue causam meam.
Discerne lauiuni. jiicuin. Etsi
i^<

Non ad Deum, sed

g pcgna nunc sit par cum impiis
labor, fac ut p
es, anima mea ? quare turbaris? et
-j ™ x.«v,»/i ^yi/tn /^nnhn-hnlfi pat. Stnera in
ad me ipsum anima mea conturbala est. Spera
-• in Deo,
Deo. n ™ discernatur
finem j:^.,^..»At.,» causa,
#1.^1,00
fac mo resurgere,
f-it* me "Af^nrfTftre. ut hoc
h

quia incertum habeo si apparuero anfe/acim Dei,

; modo causa cognoscatur dispar. Erue me de gente
merito
non erit quod eam conturbet. Ad me ipsum 7wn sancta, id est, de gente illa qus se sanctam
turbatur, quia sentit mutabilitatem ;
ad Ueum non facit, et non est, id est, ab homine iniquo et
Justitia Dei non sancta. Quid iniquius
turbatur, quia sentit incommutabilem :
doloso, haec est gens
semper est, mea autem si hodie est, cras non. Vis quamut infirmus occidat medicum, servus Uomi-
autem non turbari ? Ne remane in te ipso, ne de te num, impius justum? dolosus erat idem Judaicus

prsesumas. Jordanis interpretatur descensus, quia populus, cum diceret Nobis non licet occidere
:

in me nihil nisi iuflrmitas in me humiliabor, de te quemquam [Joan. xviii). Dentes lamen eorum arma
praesumam. Quod est, memor ero lui de terra id est, et sagiltx, et linyux eorum gladius
aMtus [Psal. lvi),
//«•-
desceudam ut liberer, non ascendam ne elidar. cumdicerent: Crucifige, crucifige (Joan. ili\). Ideo

mon, anathema,ergo qu» measunt anathematizabo, tu erue, tu discerne, quia tu es, Deus, fortitudo mea,

ut displicendo mihi placeam illi. Ad ego et mei fortes sumus, id est, constan-
illumrespirabo per quem
demiiHfeparvout me fuciat magnum. Abyssus ubys- tes in passione. Vcl per quem ego et mei
sumus fu-
sum imocat, abyssus est immensa profunditas. Ergo turi fortes.quando erimus immortales et impassibi-
profunditashaec profunditatem intellectoris exigit, ^ les qui raodo apparemus debiles. Et quia tu es forti-
etboc invocepraedicatorum, Sicenim justusjustum iudo mea, quare me repulisti? id est, quid causs est
lucratur, et sic non mihi praesumendum. Aliler: quodintanlumpermittisafQigiutvidearderelictus?
quae uti-
Proptereacomturbatusinmeadtesuspiroquiaaudio El quarc tnslis incedo, id est, quid consilii,
in voceScripturarum quod si me nunc
habet abys- litas quod tristis est anima mea usque ad mortem?
sus iniquitatis, ipsa vocabit aliam, id est de
ipsa
quod paveoet tadeo trausformando in me pavorem
transiboada()i/s«i(OT gehennarum. Judicia tua ahys- meorum, tristis dico, dum affligil me inimicus Ju-
tene-
sus multa (Ps. xxxv), quia et hic interioribus daicuspopulus.Magnautilitategenerishumanisum
bris damnas,etpost exterioribus ;
quid ergo?Ir- ego repulsus et mei. Ad hoc aecilas contigit
in

quai ut
te suspensiones ejus, id est, cvcelsa Israel, ut plcnitudo genlium iniraret [Rom.
xi)
rumpantin :

minatur, et fluclus, id cst, qus jam sentis, vel idem mitteretur per totum mundum quasiexercitus ver-
estquod abyssus abyssum invocat ; et quid ad hac? bum Dei. Ergo quia Judsi repulerunt, emifte
me
Mandat tibi Dominus in prosperis misericordiam, lucemtuam de cavea Judaorum in notitiam gentium
attende, dum securus es, disciplinam VerbiDei, et Incem, id est divinitatem quaa illuminat tenebras
liberabit te ;
quod non patebit nisi in adversis. Pro- cordis.Et veritatem luam, id est, pracepta tua in
ptera apudme oratio, Judica me Deui etc, D omnibus vera. Et revera educes, quia i>sa,nondico
deducent,sedjamdedw.T(;nif!i sic certum est, quasi
PSAIMUS XLII.
jam sit prsteritum. Ipsa, id est lux tua scilicet
PS.\LMUS DiVID.
tus potentia, et mandata tua vera, de-
« Judica me, Deus, el discerne causum meam de divinitatis

« gente non sancta ab honiine iniquo et doloso

:
du.verunt mc hominem de Judaico populo.ei adduxe-
runt in monlem sanclum tuum, scilicet constituen-
« erue me. Quia tu es Deus fortitudo mea, quare
dum, Ecclesiam tuam virtutibussublimatara,
« me repulisti ? et quaretristis incedo, dum alQigit id est

ut ex utroque pariete fiat unum templum ;

e/
« me inimicus ? Emitte lucem tuam et veritatem
tabernacula
tabernacula tua. Quod montemhoc \-oca.i
(>tuam ipsa me deduxerunt, et adduxerunt in
;
Ecclesia
montem sanclum luum et in tabernacula tua. Et diversa similitudine. Tabernaculum est
«
temporalis, quia in illa militant qui ad palmam
« introiboad altare Dei, ad Deum qui laetibcat ju-
« ventutem meam. Confitebor tibi in cithara, Deus
tendunl ; cum audistabernacuIum,peregrinationem
hostem cave, de pr»lio satage ut tandem
« Deus meus, quare tristis es anima mea ? et
altende,
369 ENARRATIONES IN PSALMOS. 370

post victoriam quiescas. Potest et sic legiiVerbum A « oves escarum, et in genlibus dispersistinos.Ven-
tuum lux tua, veritas tua personaliter mihi unita, 11 didisti populum tuum sine pretio,et non fuit mul-
ut ex ipsius Dominici hominis persona accipias, c< titudo in commutationibus eorum. Posuisti nos
idoneum me facieni per cxperientiam passionis in- « opprobrium vicinis nostris, subsannationem et de-
troduci per gloriam resurrectionis in intima coo- « risum his qui sunt in circuitu nostro.Posuisti nos
loruM, et inde misso Spiritu vi tabernacula, id est « in similitudinem gentibus, commotionem capitis
Ecclesiam temporaliter militantem. Etquod sequi- « in populis. Tota die verecundia mea contra me
tur, introibo, priorum sitpersecutio.Sed priusquam « est, et confusio faciei meae cooperuit me. A voce
deducat, introiho ad altare Dei per ascensionem. « exprobrantis ct obloquentir, a facie inimici et
Quod estillud altare'' ad Deum, id est divinamcon- « persequentis.HrBC omnia venerunt super nos, nec
templationem, qui Deus Ixiificat juventidcm mcam, « obliti sumus te, et inique non egimus in testa-

id est, meinnovatum et meos. IlleIstificat juven- « mento tuo. Et non recessit retro cor nostrum, et
tutem meam qui prius contristavit vetustatem « declinasti semitas nostras a via tua.Quoniam hu-
meam. Aliter : et post tabernaculum constitutum « miliasti nos in loco afflictionis, et cooperuit nos
introibunt mei ad altare Dei, id est, ad videndam « umbra sumus nomen Dei nostri,
mortis.Si obliti
altitudinem Dei. Bene : introibo, quia modo foris t> « et si expandimus manus nostras ad Deum alie-

sumus in peregrinatione. Ad illud altarc ille solus « num. Nonne Deu? requiret ista ? ipse enim novit
accedit qui ad istud securus accedit ; illic inveniet « abscondita cordis.Quoniam propter te mortifica-
vitam suam qui in isto discernit causam suam : « mur tota die, sstimati sumus sicut oves occisio-
quale hic sacriflcium ipse qui intrat assuraetur
'? « nis. Exsurge, quare obdormis.Domine? exsurge,
in hulocaustum. Sed interim,dum illuc tendo, non t et ne repellas in finem.Quare faciem tuam aver-
ero otiosus. Confitebor tibi in cithara, ego caput, «tis? oblivisceris inopi» nostrae et tribulationis
et membra in me,experiendo passionemet mortem. « nostrae? Quoniam humiliataest in pulvere anima

In meis, mortificando membra qus sunt superter- « nostra, conglutinatus cst in terra venter noster.
ram, ac de inferioribus minislrando, ut reddant a « Exsurge, Domine, adjuva nos,et redime nos pro-
suo iiiferiori dulce melos Deo. Et merito, quia tu « ptcr nomen tuum. »

Deus creatione, meus singulari gratia, meorum re-

creatione, qui me immunem facis a peccato, qui
Hic psalmus, id est, bona operatio hujus psalmi
meos ita affecisti ut nolint conformari velustat'
perducensin finem, id est, consummationem, pro-
Adae, sed sequi voluntatem tuam. Et quoniamhffic
positus est a filiis Core, id est,imitatoribus passio-
omnia commoda lutura sunt es mea alflictione,
nis Christi,aIiisminoribus filiisGoread intellectum
quare triitis es anima mea^ el quare conturbas me? C
hunc, scilicet ut intelligant,cum Deus hsc tempo-
ut supra, non ex necessitate,sed ex propria volun-
ralia subtrahit, nec semper praestat quod petunt,et
tate. Et quia non ex necessitate, spera in Dco,
saepe miscet dulcia amaris. ad utilitatem meorum
quoniam adhuc confitebor illi, id est confilebuntur
hajc fieri. Volentes itaque hoc consiiium Dei infir-
mei ad honorem illius. Salulare vultus mei, et Deus
mioribus aperire, ne in
talibus tabescant, sancti
meuSjid est,SaIvator est existens vultus mei, id est
martyres quaerunt ab ipso Deo quid causae sit, ut,
homo et Deus.
cum patres nostros filios Israel praescntibus consola-
PSALMUS XLIII. tionibus expleverit ct in futuro eorum pLsteros evi-
I.S FINEM FILIIS CORE AD INTELLECTUM. denter liberabit, modo se ab Ecclesia sua quas
ci IJeus, auribus nostris audivirnus, patres nostr; subtrahit ut multis pressuris subjaceat, et sic tan-
« annuntiaverunt nobis opus quod operatus es in dem aperuit consilium Dei, hoc scilicetut retrahat
« diebus eorum et in diebus anliquis. Manus tua ab amore saeculi male dulcis, et doceat amare coe-
(1 gentes disperdidit et plantasti eos: afflixisli po- lestia et ffiterna qus eis laborantibus suntpromis-
« pulos et expulisti eos.Nec enim in gladio suo pos- sa. Vcl intelligant illaquae bistorialitcr apud prio-
» sederunl tcrram,ot brachium eorum non salvavit res patres facta sunt, id est, victoriam dc hostibus
« eos.Sed dexlcra tua, et brachium tuum et illumi- D significare istam spiritualem victoriam de vitiis quae
« natio vultus quoniam complacuistiin eis.Tu
tui, vere agitur ut hoc intelligentes magis magisque
« es ipse rex meus et Deus meus, qui mandas sa- niortificent vitia in se.
« lutes Jacob. In te inimicos nostros ventilabimus Heus, auribus nostris audivimiis, aurifius audiendi
« cornu,et in noniine tuo spernemus insurgenles in id est, intcllcctu cognovimus. Quasi dicant sancti
« nobis. Non enim in arcu meo sperabo, et gladiua martyres Domine, qui niulta beiieficia praestitisti
:

• meus non salvabit mc.Salvasti cnim nosde attli- priori populo et multa nobis praistaturus cs in fu-
«gentibus nos, et odientcs nos confudisti. In Doo turo, quare nos deseris in hoo raedio ?Et cnumerat
« laudabimur tota die,etinnomine tuo confitebimur bencficia prioris populi, deinde futura, in medio
" in saiculum. Nunc autcm repulisti et confudisti ostendit pressuram et aperit cansam. I^atrcs noslri,
« nos, et non egredieria in virtutibns nostris.Aver- qui no3 in fide genuerunt, patriarchaj, prophetiB,
" tisti nos rctrorsum post inimicos nostros, et qui apostoli, annuntiaveru}U nobis in Scripturis suis,
« oderunt nos diripiebant sibi.Dedisti nos tanquam opus quod opcralus es in diebus eorum qui nobis
 371 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA: 372
nuntiaverunt quo persequereturunusmille, et duo A ""s confudisti con(us\one nnala,ut dioant : Nos in-
lugarent decem miilia. Et in diebiis avtifjiiis, id est, sensati,vitatn illorum a^stiniabatnus insaniain(Sai>.y),
apud priores eorum, scilicet istud opu9,i1/nn!(S<wa, quia nostra separatio erit illorum confusio. Quasi
id est, potentia tua getites disperdidii, iEgyptios, dicat : Et illis confusis.nos gIoriabimur,non erimus
Jebussos,Madianitas./-,< plantusti eos, id est, stabi- otiosi in Deo, id est,in misericordia Dei nobis exhi-
liter posuisti patres nostros in loco eorum. Vel mo- bita qui suum opus in nobis coronabit,/aurfu6!VnMr,
raliter : Manus tua gentes disperdidit, id est, vitia, laudabiles erimus. Vel, landabitnur in invicem tota
et plantasti eos in \'iTtuV\bus,afflt.vistipopulos,\A est, die, id est, tota illa vita quaj mortem non haliebit.
populositatem,id est.culturam idololatrise, et expu- £/ in notnine tuo scilicet glorificando, non nostro,
listi eos a tuis. Revera tu boc fecisti. Nec enim in vel, quia a Christo Ghristiani conptebittiur tihi iti

gladio suo possederunl <erram,id est, in virtute sua. sseculum, cum tu eris omnia in omnibus. Beali qui
Et hrachiutn coriim, id est,robur exterius non sal- hahitant in domo tua, Dotnine, iti stecula saeculorum
vavit eos ab hostibus, scd dexlera tua, id est, pro- laudabunt te [Psal. i.xxxiiiil. Nunc a«<fm, scilicet in
pitiatio tua, et hrachiutn tuuni,'\d est,tua (ortitudo, hocmedioteinpore,tu quihoc modo egisti cumpriori
et Hlutninalio vultus tui, quoniam talibus signis populo,quitandem acturus es tam misericorditerin
adfuisti ut prfflsens intelligeris, vel quod visibiliter t» (uturo, repulisti nos, id est, videris repulisse quan
illis aderas.Et hoc non ex eorum meritis, sed quo- tum ad tribu!ationem,e/ confudisti no.squantum ad
niatn complacuisti in m, id est, cum illis egisti ut devocationem,quorumdam, vel,repulsi ab invisibili
lauderis in illis, Vel moraliter : Revera tu e.rpulisti sublimitate multumprovolvimur in re.confundimur
vitia, quia ipsi non possederunt terram suam in autem exterius, non in conscientia eximus contra ,

brachio suo, id est, in virtutc sua,etrobur interius inimicos, sed corpore invalidi. Nam won egredieris,
eorum non salvavit eos a vitiis. Sed dextera tua, id Deus, in virtutibus Eximus ad inimicoa,
nostris.
est, Filius tuus qui est hrachium tuum, et ilhimi- sed tua, per te nobiscum non procedit. Quod in
natio vultus /in',id est.visitatiogratiae tus perquam hoc apparet quia avertisti nos relrorsutti post ini-
dedisti consilium contra vitia.Etnon propter aliud micos noslros, scilicot quosdam ex nobis nimia tri-

nisiquod cotnplacuisli tibi in eis. lu es ipse rex bulatione devocatos qui facti suntsequaces inimi-
meus et Deus meu.i. Quid ergot Aliter tunc, aliter corum. In Hebrffio, Dedisti terga nostra hosti, si-

nunc. Mutata sunt tempora, sed non est mutatus gniflcat illos qui urgene persecutione defecerunt
Creator temporum, et inde mirum quod idem tunc in fide, ut sequerentur inimicos, redeuntes mente
qui nunc autem tunc.alia nunc. Illa beneficia
: alia in «^gyptum ad ollas carnium, volentes tempo-
transierunt, tu ipse scilicet non mutatus, es rex raliter gaudere. Et qui odcrunt tios diripiebant sibi,
jne«5,quantum ad hominem,^;^ Deus mews,quantum conformando nos sibi. Hoc modo diripiebant.
ad Verbum. Qui matidas salutes Jacoh, id est, qui Dedisti nos tatiquam oves escarum, quantum ad re-
mandasti per angelumsalvationem temporalem Ja- putationem illorum, ad hoc pulantnos esse natos
cob, id est priori populo. Nuncautem mandas per utinterficiamur.QuKdam ovesreservanturad fetum,
Filium salvationem interiorem Jacob,id est.juniori aliae ad interfectionem et comestionem ut arietes,

populo. Novissitne enitn locutus est nobis iti Filio vel tiinquam oves facilo deducibiles, quantum ad de-
{Uebr. i). Quasi dical : Et cum haec ita se habeant, vocatos.£/ in gentibus dispersisti nos, quia quidam
quare tauta mala patimur?Hffic de practerito. Quid timentes devocationem fugiebant de una civitate in
autom de futuro? iti te cornu vetitilabitnus inittiicos aliani. Vel di.^ipersisti nos, ut unusquisque sibi nos
nostros.Corr\u de carne est, sed in duritiam versum raperet in gentibus, hoc est in pressura gentium;
exceditillius naturam,ita Christus carnem nostram Vendidisli popuhitn tuum marty-
sine pretio, multos
suscepit, sed immunis a peccato fuit. In te cortiu, res ad mortem dedisti, et paucos convertisti.Vide-
per quem excedimus omnem carnalitatem, separa- mus quos dedisti, et non videmus quos acceperis.
bimus tandem paleam a granis,id est,separabimus Et non fuit multitudo in cotnmutationibus eorum, et
extrema ventilatione anobis inimicos nostros qui si aliquos acce|)isti,illi non multi fueruntOlim unus

modo conereti sunt.£/tunc iti nomitietuo spertiemus D de tuis fugabatmille,modo e converso unus illorum
insurgentes in nobis, in nomine tuo prssumentes,id decem Mullum est quod
millia ex nobis interfecit.
est, in invocatione nominis lui. Vel, quia nomen summum martyrem das in mortem, et illo forliter
Christianum retinebimus fide et opere, entes vere agente non fiunt multi Christiani.Nonfuit,quomodo
Christiani, spcrtiemus modo itisurgentes in nobis. Et solenlinimutari paucamuUis,intuis commutationi-
revera per te. Noti enim iti arcu meo sperabo, id est, bus,sed dissipabunturpotius conventus laudantium
in mediocribus meritis meis, vel occulta virtute.£t te. Hieronymus iVendidisti populuum luutn sinepre-
gladius meus, id est, majora merita, vel manifesta tio, quibus dicitur : Venditi estisin peccatis vestris.
virtus noti salvabit me\e\ meos aconformatioiie ma- (Isa. l). Nullus ila emit eura a te, ut tu sanguine
lorum. Salvuslieuim nos de afjligentibus nos,\oc[u\i\ir tuo.E/ non fuit tnuititudo in commutationihus\'estr\s.
de futuris tanquam de praHeritis, quai tam vera Viliorenim erat merces, id est non est commutatio
suntquasijam facta.Hfecsalvatio erit quando mor- facta.Nam Dominus populum quem erait, non auro,
tale hoc induet immortalitatem (F Cor.iv),c/ odientes nequeargento,sedproprio cum sanguinecomparavit
 :

373 ENARRATIONES IN PSAOIOS; 374

{IPet. i). Posuisti nos opprobrium vicinis nostris. A tus fuitpromptus (3/aW/t. xxvi). Inique agitqui pa-
Potest sic iegi.ut huc usque de fjentibus sit dictum, ctumnon solvit.Habet autrm quasi pacfum creatura
nunc autem dicatur de Judaiis.vel.ut universaliter rationalis, ut servus fidelis Creatorem et Dominum
dicatur de Judsis et gentibus qui omnes vicini sunt prae se faciat,seipsum sibi abneget.diabolum quan-
propler cohabitationem.Vel,vicini dicuntur qui jam tum possit abrenuntiet. Dico, non sumus obliti, nam
voluntate appropinquaverunt ad fidem nostram et non recessit retro cor nostrum a te,scilicet amanda-
conformitatem,videntesnostam indigne tractari re- tis tuis ; et si caro recessit, cor non reces.^^it.non re-
putabant noslbreeismaximo opprohrio si converte- curriraus in .-Egyptum ad ollas carniura,non retro
rentur ut et ita cruciarentur. Et non tantum vicinis, aspexiraus ad ea quae dimisimus.Imitamini ergo nos
sed etiam subsannaiionem et derisum his qui in cir- inferiores, filii Core, hanc viara insistite.£< scilicet
cuilu nostro sunt, id e.st longe a nobis, vel, in mul- non deelinasii semitas nostras a via tua, id est, non
titudine circa nos paucos undique persequentes ut permisisti opera nostra recedere a mandatistuis.Vel
nusquam possimus evadere. Suhsnnnationem et de- ideo non inique egimus in teslamento
tuo, quia tu
risum, id est omne genus 'wniwms.Subsannationem pendere fecisti semitas nostras a
declinasti, id est,
hisquiindignanturquodnospra;dicamus Jesumcru- via tua, quEe nobis est semita,id est, arcta via, tibi
cifixum.E* derisum sapientibus Graecis qui nostram est via lata et spatiosa ergo ut in semitis no-
p : fecisti
praedicationem stuUiti» deputant.juxta Apostolum strisviam tuam imitaremur, sicut a Christo tuo
Nos aulem prsedicamus Jesum et hunc crucifi.vum, Ju- prius fuit moriendum.post resurgendum et intran-
dxis quidem scmdalum, genlibus autem slultitiam [l dum in gloriam, ita et nos raaluimus ex tempore
Cor. i). Posuisii nos in similitudinem yenlibus. Hffic hurailiaii prius : prius enim est certare quam coro-
est illa irrisio in similiiudinem, id est in proverbium, narijhumiliari quam e^altari. Aliae viae nostrae, alia9
cum verbis alicui improperent ut dicant: Tam tur- tuae : nostrao, per prosperitates.tuffi per amaritudi-
piter moriaris, ut magister ille Christianorum, vel nes. Et tu oslendisti nostras vias alias esse a tuis,
ut Laurentius: vel, si cogitent,cum aliquem volunt dicens nobis : Latas vias ambulare vultis? nolite :

cruciari, ut ad nostram similitudinem faciant. Et hac ituradvitam,hacad mortem. Qaodnon declinasti

non solum proverbium, sed etiam commotionem ca- scmitas nostras a via tua, vel quod pendere eas fe-
pitis in populis, id est ut ex nobis habeant causam cisti a via tua,in hoc patet, quoniam humiliasli nos
commovendi caput,cum viderintnostaliter cruciari, in loco afflictionis.Von gloriabiturquis in loco exsul-
moventes capita sua dicent Heu miseri quanta : I tationis nisi humiliatus fuerit in loco afflictionis.id
stultitia vos vexat? unde hsec nova insania quod non qua quoquo te vertas, nulla
esl,in vita prajsenti in
parcitisjuventuti vestrse, scd potius appetatis mor- pax,nulla perfectio,neque estgaudere in triumpho,
"^
tem quara vitam ? Sicut moverunt caput exterius nisi sategerit in pra>lio. Vel, in loco af/lictionis, id
et interius contra te, sic contra nos. Unde pro de- corpore hurailias nos ad tribulandum, vel
est, in
vocatione illa et insultatione, tota die verecundia compati nos fecisti devocatis. Et revera magna fuit
mea conlra me est, id est, ante me assidue. Et con- afflictio in qua nos humiliasti, quia cooperuit nos
fusio facieimem cooperuit me,\A est totus coopertus umbra mortis, id est, temporalis mors nos multum
sum confusione,laborans, et gemcns et non habens oppressit,quce quasi umbra sunt futuriB et ffiternaB
foris adjutorem et si intus habeam, a voce expro-
; mortis. Vel, umbra moriis, id est, illi qui nos sua
fcnini(s,id est vituperantis nostram sectam, et oblo- mala conversatione
pofenfia.vel suis divitiis, vel sua
quenlis, id est verbis impugnantis, a facie inimici, obumbrant ad mortem.Vel, umlmi mortis sunt quos
id cst a terrore interius, et persequenlis, exterius. prerait ignorantia veritatis. Dico, non recessit relro
Hsec omnia venerunt super nos, nec obliti sumus te. cor nostrum, nara si recessissct tu vindicares. Nam
Ecce intellectus hic aperitur cur Deus hac omnia si obliti .ywnusnomen D^! no5/;-z,scilicet non reddendo
fieri permittat. Quasi dicat sic fecisti cum patribus,
: ei jus suura in nobis.timendo cum ut creaturaCrea-
sic facturus es nobis quandoque.Quod autem in mc- torem suum, et si e.rpandimus manus nostras ad
dio tomporesic nobiscum agismagnoa consilio ute- Deum alienum, id est, praetulimus Creatori creatu-
ris, scilicet ad hoc facis utsciant quod a tegratis D Ta.m,iXonne Dcus rcquiret ista ? scilicet ad vindican-
suntfacti, a te gratis reparati vcniant ergo super
: dum requires utiqiie.Nam ipse novit ahscondita cor-
nos haec omnia gratis te ; colimus, nihil te co- dis. Quasi dicat ; non solum oxteriora,sed et occulta
lendo qusrimus nisi te, tu cris omnia in omni- consilia cujusque, quo aninio quidquc faciat vel
bus. Nec obliti sumus te, suliauditur quKrere, te patiatur, sciliceti/WHOinY cur haec omnia mala pa-
desiderarc, quod forsitan faceremus, si felicitas tiamur,quia,o X)omm&,propler te scilicet promeren-
temporalis nullis misceretur amaritudinibus. Nos dum, non propter terrena, morti/icamur exterius
fortiorcs non sumus obliti, et si infirmi rediis- tota die, id est, assidue. Nam iVslimati sumus sicut
sent mente in .Epyptum ad ollas carnium quod : oves occisionis,\d est, stulti et seductibiles.sicut oves
indo apparct, quia inique non egimus in teslamcn- spontead occisionom euntes,vel facile seductibiles,
lo tuo, id cst in promissionc quam tibi focimus, pro- quantum ad devocatos:Aliter : Dico, non recessil re-
misimus cnim tibi abrenuntiaro diabolo ctpompis jro rnr nostrum, et hoc cum quadam fiducia. Nam
ejus. et te solum sequi ct si caro infirma, Epiri-
:
si e.vpandimus matius noslrus ad Deum alienum el
 ;

373 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 376

oblitisumus nomen Dei nojfn,eveniant nobis omnia A mirabiliter dextera tua. Sagittae tuae acutae, populi
mala. Diceret aliquis Nonne Deus injustus est,
: sub tecadent,in corda inimicorum regis.Sedestua,
cum permittct nos tanta pati? non.Nam nonne re- Deus, in s^ciilum Sceculi, virga directionis virga
quiret a malis hanc tribulationem '^Rexera. requiref, regni lui. Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem,
quia ipse novit absconditacordi$,id est, non solum propterea unxit te Deus Deus tuus oleo lajtitiae prae

cor, sed intentionem eordis quae occulta est ; ipse consortibus tuis. Myrrha, et gutta et casia a vesti-
»iori/quaintentionehaecpatimur,9!io?j!«?ji,oDomine, mentis tuis, a domibus eburneis, ex quibus dele-
propterte mortificamnr. Et qum pj-opter ie mortifica- ctaveruntte filiae regum in honore tuo. Astitit regina
mur, Domine, exmrge his qui nos persequuntur a dextris tuis investitu deaurato,circumdata varie-
enim dormis adhuc,qui te resurrexisse non cre-
illis tate. fllia, et vide, et inclina aurem tuam et
Audi,
dunt, qui le morluum tantum hominem attendunt. obliviscerepopulum tuum etdomum patris tui. Et
Ergo, exsurge etiam in notiliam gentium ut cesset concupiscet rex decorem tuum,quoniam ipse est
jam devocalio, cesset tribiilatio. Alias oves hahco Dominus Deus tuus.et adorabunt eum.Et filiae Tyri
quxnon siintex hoc ovili, et itlas oportct me adducere in muneribus, vultum tuum deprecabuntur omnes

ut fuit tinum ovileunus pastor {Joan. x). Quare

et divites plebis.Omnisgloria ejus filiae regisab intus
obdormis,Dominef Exciterisin cordibus eorum qui « in rimbriis aureis circumamicta varietatibus.Addu-
te mortuum confitentur, et resurrexisse non cre- centur regi virgines post eam, proximae ejus afTe-
dunt, ut landera desinentes nos persequi, non rentur tibi.Afferentur in lastitia et exsultatione, ad-
usque finem extrema; mortis intereant. Quare
in ducentur in templum regis. Pro patribus tuis nati
faciem tuam orcr/is Quasi dicat: oblitus nostri
.' sunt tibifilii eonstitues eos principessuperomnem
:

videris esse, dnm qui timent eos qui occidunt terram. Memor ero nnminis tui, Domine, in omni
corpus desunt nobis. Oblivisccj-is inopise nostix. generatione et generatione. Propterea populi confi-
Copia nostra est multitudo credentium, inopia tebuntur tibi in aeternum, et in sajculum saeculi.
nostra eorum devocatio et eorum subtractio, quo- ENARRATIO.
rum salutem csurimus.Quasi dicat : oblitus videris
Psalmusistecantaturde sanctisnuptii3,desponso
inopiee nostraB,tum devocari multis tribulationibus videlicet et sponsa, de rege et plebe, de salvatore et
permittis tuos, et in hoc nos pauperari, illos vero salvandis.et proponitur filiis Core agentibusscilicet
ditari qui nospersequuntur.Revera inopesfacti su-
pro his qui commulabuntur.id est, pro comrautatis
mus, quoniam liumitiata est inpulvere anima nostra,
ad intsllectum recipiendura :qu£e suntetiarn canti-
animales inter nos sunt humiliati in confor-
id est,
cum pro dilecto. Vel, potest construi praeposterato
mationeillorum qui sunt pulvis, vel ita sumus con-
ordine ut dicamus : hsec verba sunt canticum pro
culcati sicut p\i\\\s. Conglutinatus estin terraventer C
dilecto, verba, dico, proposita filiisCoread intelle-
noster, id est, infirmiores nostri adhaeserunt terre-
ctum.Uoc nomen Core cum auditur non debemusad
nis.Ergo, o Domine, e.rsurQe. scilicet adjuva nosin irrisionem accipere, ne in sensu puerili inveniamur
persiciendo vocationem gentium. t'l rec/ime nos,
comparabiles pueris iliis quisancto Dei Eliseo pro-
scilicet tuos qui devocantur, propter nomen tuum,
phet» typura Christi gerenti insultabant, dicentes:
seilicet glorificandum. \e],quare faciem tuam avcr-
Ascende calve, asccnde calve (IV Reg.). Quos pueros
tis dum oblivisceris inopix nostrse, et tribulationis
stulle garrulos et in perniciem suam maledicentes
nostras? id est, videris prssentiam tuam subtrahere
bestias exeuntes de silva devoraverunt..\bimitatione
illis, et oblivisci eos in quorum tribulatione nos tri-
horum puerorum nos revocat Aposlolus, dicens :

bulamur. Inopia sunt illi qui nolunt spoliari, sed

cum tamen
Nolite pueri effici scnsibus (I Cor. xiv),
supervestiri abundantia autem sunt,qui gaudent in
magisteripsius nosinvitet adimitationempuericum
;

tribulationibus. Quoniain humiliata est in pulvcre

dixit Nisi efficiamini sicut parvulus iste, non in-
:

anima riostra. Ac si dicat Vere faciem tuamaverlis,

:
regnum cmlorum (Matth. xviii). Consideret
trahitis in
quia anima nostra,\dest,i]\\ qui deberent nos vivi-
igilur quisque ad quid magister nos invitet, et quid
ficare, hurailiati sunt ab his qui pulvis sunt, Con- quem delectat imita-
nobis discipulus interdicat, ut
glutinatus esl in terra venter vester, id est, infirmi
jj tio parvuli non delectet ignorantia, sed innocentia.
nostri quasi glutine conjuncti sunt terrenis.
Pueri autem ilii qui sancto Dei calvo insultabant
PSALMUS XLIV. prsfigurabant illosqui, ex nimium pueruli sensu,
IN FINEM PRO HIS QUI COiMMUTABUNTUR FILIIS GORE stabant ante lignum sacrum Dominic.^e erucis, di-
AD INTELLECTUM, CANTICUM PRO DILECTO. centes : Si Filius Dei es, dcscende de cruce [Matth.
Eructavit cor meum verbum bonum,dico ego ope- xxvii) ;
qui abestiis sunt dovorati,quoniam a diabolo
ra mea Lingua mea calamus scribae velociter
regi. interius sunt mortificati,veI a bestiis devorati sunt,
scribentis. Speciosusforma pra: filiis hominum,dif- id est, a Tito et Vespasiano afQicti et condemnati
fusa est gratia in labiis tuis.propterea benedixit te qui dicuntur bestiae egredientes de silva, id est, a

Deus in aitcrnum.Accingere gladio tuo super femur gentibus missi.qua! gentes comparantur, quo- silvis

tuum,potent;ssime. Specietuaet pulchritudinc tua niam nullam adhuc receperunt culturam.Quod qua-
intende prospere,procede et regna. Propter verita- dragiutaduo ex illis pueris fuerunt abestiis devo-
tem et mansuetudinem et justitiam, et deducet te rati, pra;flgurabat quadrugintaduos annos quifue-
»77 ENARH*TIONES IN PSALMOS. 378

runt a passione Christi usque addestructionem Je- A cessisset in approbatione consilii. Qualiter autem
rusalem. Pro his qui commulabunlur : qu» sit ista per fabricam sulijectam oculi inlelligimus praeces-
commutatio omnis commutalus in seipso potest sisseconcilium sapientis.sic.si oculummentisadsu-
agnoscere; consideretqui fuerit, quiil modosit;con- periora verlamus.innobisipsispossumusintelligere
sideret mundum prius idoiaadorantem, modo vero sapientiamPatris praecessisse in dispositione noslras
Deum colentem.Hanccommutationem etiam pagani creationis:consideremusnosipsos,ccElum,etterram,
recognoscunt, cumviderinttemplasua deserta, Ec- et omnesornatus eorum, homines videlicet interra,
clesias Dei refertas.Vel ad inlelleciumsnni hKcpro- Angelos,Virtutes,PrincipatusinccElo,etintelIigamus
posita ^/;i5 Cori,' ut non sint Cffici, sicut illi de qui- Verbum necessario, quia. omniaper ipsum lactasunl,
bus diclum cst : Sienim cogtwvissenf, nuuriuam Donii- et sine ipso factum est nihil {Joan. i).Quod ipse
num glorix crucifixissenl, vel ad intellectum, ut in- Pater hic testalur sic. Dico ego opera mea esse regi,
telligant ad quem pertineat hsc commutatio, ad buic Verbo regi facto, dispono opera mea
id est,
Christum videlicet, dilectum super omnes dilectos. regenda.quia ei soli innotesco mea secrcta, ut sit ;

Canticum pro dilecto. Solent scholastici componere expositio superioris, sic : Dico ego opera mea regi,

carmen cantandum in nuptiis in laudes sponsi et id est, Vcrbum eructo cum quo omnia opera mea
sponsaequod vocaturepithalamium ad hancsimili- : -n dispono.Ne Verbum illudtransitoriumintelligamus,
tudinem hio psalmus est in laudes sponsiChristiet supponitur lingua mea calamus scribx vclociter
;

sponsae ejus Ecclesiae. Laudatur hic ille de quo in scribentis. Linguam pro verbo,calamumproscripto,

Canticis canticorum dicitur : Osculetur vie osculo causam videlicet pro effoctu posuit. Tanquam si

oris sui (Cant. i.) Gaudeat ergo sponsa Ecclesia se dicat. Verbum meura non est transitorium, sed est
amatam a tanto sponso, quoniam dilexit eam fce- calamus scribeniis, id est,comparabiIe verbo scripto
dam ut faceret pulchram, quam sanguine suo lavit et parraanenti. Scribx, dico, velociler scribentis, id
ut non haberet maculam,in cruce extendit utnon est, sine moramulta comprehendentis. Suntscribae
haberet rugam. Quem sponsum Dominus Pater iu quidam qui uno puncto totamdictionem vel oratio-
hoo psalmo nobis commendat.ut majoris sit aucto- nem comprehendunt, cui velocitati verbum Patris
ritatis, prius, secundum ineffabilem generationem quodam modo comparatur, quia nihil est velocius
illam qua ipse Filius a Patre genitus est,postfta ve- quamsemelomniadixisse.Undeillud: Semel locutus
stiens eum humanitateet inducenseum cum magna nunquam secundo loqui-
estDeus [Joh xxxiii). Nara
potentia, ut jungat sibi sponsam suam Ecclesiam, tur, quia si perit primum, dicat secundum : ot si
deinde inducens sponsam decenter ornatam et di- non perit primum, non proferat secundum. Istud
gnam tanto sponso. dicerePatris numiuam habuitprincipium,nuiiquam
r.or meum verbumbonum. Neputaremus
Eructavit habuitfinem: qma.vcrbumillad altingit afineusque
Dominum Patrem indigere conjugio ingeneratione adfinemfortiter,suaviterdisponensomnia (Sap. viii).

Filii sui,ostendit nobis ipsam generationem non ab Dicil Augustinus in hoc loco quod : <( Vereor ne id
alio, sed a se ipso factam, sic dicens: Cormeum,id dico, a tardioribus aliquandopossitintelligi dicam
est intiraa subslantia mea secrela essentia mea tamen, scquatur qui potest, ne non dictura non
verbum bonum, id es^, Fi-
eructavit, id est, genuit, sequatur qui potest. Specio.sus forma prx tiliis ho-
lium mihi aequalem et consubstantialem. De hoc minum. » Quasi dicat Tu Verbum, tu rexspeciosus
:

Verbo dictum est: In principio erat Verbum, et Ver- lorma, id est, in formosa divinitatepr^-B /i/ns homi-
bum crat apud Deum, et Dcus erat Verbum {Joan. i). num. Nota quia posset dicero, pra; angelis, sed quia
Ut aulem per bonum intelligamus Verbum »quale verum hominem eum (•onslituit, ideo prx filiis

Patri etconsubstantiale, ipsura lertuw caro fatum homiitumiii\\{. 'ipeciosusdico,quiixdiffusa est, id est,

nobisinsinuatcumdicit .Quid me interrogas de bono ? diiiundelur gralia in labiis tuis, idest.in pr;ecordiis
Nemo honus nisi solus Deus (Malth. .\ix). In hac re- tuis,velin prmsentiatua. Undeillud: Lex pcr Moysen
sponsione non divisit se aDeo,sedpolius univit tan- data esf, gratia et perjesum Chrislum facta
vcritas
quam si diceret : Cum tu dicis mihi, magister bonc est (Joan. i). Gralia Domini est quia ipse omnia
:

(Marc, x), Deum me esse conDteris,quia?i«mo to?i«« D gratis fecit, porditos qua.'sivit, inventos iu humero
Dominus Pater generasset
nisi solus Deus. Qualiter reportavit, prteteritacondonavit, futura promisit.
Verbum suum ex corde suo, quamdam similitudi- Pro/itcrea henedi.vit te Deus in xternum, id est, ut
nem in nobis ipsis possumus comprchenderc, sicut diffundcrelur gratia inlabiis luis, hcnedixit te Dcus,
ab inlimis summa possunt comprehendi, a creatuia id cst, mulliplicavit tcOcH.?, id est, cgo Pater, mul-
Crealor. Quisque enim sapiens archilectus .-pdifica- tiplicatione inicternum tendente.Primumhominem
turus fabricam ex corde suo generat consilium in bencdixit,«cdnoninaDternuni,quiaininobedientiam
quo disponit ipsam fabricam qualitcr a^dificnnda cccidit.velistud sitolleclusadhoequoddixit: Diflusa
sit, et jani placet ei fabrica, non in spccie ajdificii, cst gralia in labiistuis, etquisdiirundetur,/)cnt'(i!j;tt
sed in probationccnnsilii. Facta autemjam lalirica, tcDcus, idest,promissionibusluis6ri!6'(y/.ri( in a!ter-
jam non sibi soli placct, sed etiam videntibus, et num, quia sinefino permunsura> sunt.Promissione»
Bielaudalurcoiiailium inquopriuseamsicdisposuil, aut(!ui servi,umbra3 fuf.ruut et lransitori«3,carnaIi-
qui non appareret talis in specie 8Ddificii,nisi pras- ter intellect». Acciiigerc gladio tuo super femur tuum,
379 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 380
potenlissime, id est tu speciosus forma, ut debelles A omnibusconsentiens.Etquaunctione ?Oleolxtitix,\d
serias potestates, accingerc, id est, accinctus sis gla- est,spirituali jucunditate,ethocp;v^^(7?isor/!7)Mi/ii!S,
dio tuo, id est, divino eloquio quod est gladius spiri- idestprsomnibusillis,quorumconsursesinhumana
tus, et hoc super femur luitm, id est.super humanam natura.Et quiadixit illum praeoranibus unctum esse
naturam tuam potpnterscilicetacc!»(;crc gladio, hoc ostenditunctionemil]oruraesseraagnam,utindeejus
giadio separavitDominusfilium apatre, filiama ma- unctionem intelligamusadmirabilem, cum pra; illis
tre, nurum a socru sua [Malth. x). Patcr iste est unctussit. Quasi dicat . finxit teDeus Deus tuus oleo
diabolus a quoseparatura est humanuragenus per Ixlitix prx consorlibus tuis, quod magnum est, quia
prsdicationcm Domini. Mater est Synagoga a qua myrrhaet gultaet casia, id est, omnia odoramenta
separataest filia.id est, Ecclesia ex Judceis consrc- virlutum spirabunt « vestiinenfis tuis. idestabapo-
gata. Nurus est Ecclesia ex gentibus constituta qua; stolis tuis et apostolicis viris.Unde illud : Vivo ego,
erit adversus Synagogamquse sacros ejus est,mater Dominus (Isa. xix),quiahis omnibus velut-vesti-
dicit

videlicet Christi, es qua seoundum carnem natus menta, indueris. Vestimenta Dei dicuntur sancti ;

est. Nurus ista significabaturab^Ethiopissa, quara quia sicut bomini nihil est vicinius vestimento, sic
duxitSalomonsibi reginam (7// Rp(;.m).Etsicduoad- Deo nihil est vicinius tianctis. A domibus cburncis.
et materadversus liliam et filiam
versustres, pater D Dorauseburneoesunlilli quosvestimenta vocavimus.
etnurum. Nam socrus et mater in Synagoga intelli- Namineis habitat etiam Dorainus etdicuntur ebur-
guntur. Specie iua et pulchriludine iua intende, id nea; domus propter castitatem etsermonis nitorem.
est, tu accinctus gladio, sis intensus in speciosa/ju;- Nam elephas cujus ossa ebur suntcastissimum ani-
chritudine /!m,idest, inabundantiavirtutumpositus, mal dicitur. Ex quibus delectaverunt te filix regum,
in quamiserAdampositus.reraittebaturcuradeberet idestexodoramentisillisquaespirabunt a vestinien-
intendi. Et sic intensus inte ipso, prosperc proccde tis tuis.delectabunt te tiWx regumjd est Apostoli in
ad debellandos iniraicos: et reyHa, idcst, vincepro- fide generati quicarnem domant,spiritura roboranl;
pter vcrilatem, scilicet Evangelii, quse de tefiet.Unde et hoc in honore tuo quoniam licet ab eis in flde ge-
Pi.^o?,io\\ii: Exhortationostranondeerrore, neque in nerantur,nonab eorum nomine vocabuntur,sedtuQ:
dolo,nequedc immunditia(l Thess. ii). Etregna etiam quia nuIIivocabunturPetrini vel Paulini,sedomnes
propter mansueludincm intertormentahabitam,quia Christiani, et sic per vestimenta et per domos ebur-
in passione humilisetraansuetusapparebis.E/ regna ne^s a.stiiil regina ade.rtris litis, id est, in Propitia-
etiara propierjustitiatn in parteexhibitametin parte tione tua. Nam qu;e a sinistris erunt erunt concubi-
exhibendam. Exhibita est, ut illud Qui justus est
:
nae signiflcatae pcr octoginta concubinas Salomonis.
juslificetur : elqui sordidusesi, sordescal(.4poc. xxii). „ Numerus autem concubinarumexcellens numerum
Quod hic videmus impletum. In futuro autem reginarum, signiflcabat qnia muUi sunt vocati ,pauci
exhibetur justitia, quando incorruptus Judex di- uero e/cc/! (.Va/f/i. xx).Reginaautem stabit in vestitu,
gna qu£eque ultimo judicio requiret, vel propter id est, in doctrinadeaurata, id est bonis sententiis
justitiam tuorum, scilicet abnegantium sKcularia confirmata;(;ir(?um(ia/a uar!e/o/(;, subaudislinguarum
desideria et sobrie et juste viventium : et dedu- quoniara variis linguisEcclesia Christi adunata est.
cet le mirabiliter dextera tua, id est, potentia tua \e\investitu deaurato, id est, bonis moribus ador-
undique ducet te in notitiam hominum.ethoc mira- nato, eicircumdata varietate, scilicet virtutum. Vel
biliter, quia eris faciens divina et patiens humana. in vcstilu dcauvato, id est in membris solidis, non
Et qualiterhoc fiet ? QmSi sagittx tux actdse, id est, crepantibus in tribulatione. Audi, filia, el vide, et
verba prsdicationis tuas suntacuta, cordahominum inclina aurem tuam. Gonvertit se ad reginam qua-
videlicet pungentia, et amorem divinura excitantia. si dicat : Tu regina jam facta etiam lilia, audi pro-
Quibus sagittispop!j/i percussi sub te cadent, id est, missa,et intplligeimpleta:et qualiterdico ut audias?
se tibi hiimiliabunt in corde inimirorum rcgi-i, id est, Inclinando aurem luam, id est, humiliter audi regis
inhoc quod corinimicum habueruntcadent
tibi regi tui mandata, et obliviscere poputuw tuum, id est
et resurgent habentes cor amicum tibi. Hac sagitta carnalia constituta, vel populum Babylonis, cui po-
percussus cecidit Saulus et surrexit Paulus:cecidit D pulo rex fuit diabolus. etiam domum
Obliviscere
persecutor, et surrexit egregiuspraedicator (.^ci. ix^ patris titi, nullam habeas societatem
diaboli, id est,

Etintaliter percussis ent scdes tiia Dcus, id est, in cum impiis, et debes oblivisci populum et domutn
illis sedebisnontransitorie,sed»! sxculum sxculi, id patris tui, quia concupiscct Rc.r decorem tuum, id est,

est, aeternaliter, et tu merito in illis regnabis, quia te decoram fieri qui tedilexit fcedam, utfaceret pul-

virga regni tui, id est regimen quo regis tibi subje- chram et sit tibi magnum quod rex le concupiscet,
;

ctos,esttT!>(;anon distortionis.sed directionis. Unde quoniamipse,Texwi(ie\\cei,est Dominus Deus tuus.

eosmvirgaferrea(Ps.i\), cum regimen
^.\\h\: Jieges Et te etiam obliviscente populum et domum patris
aliorum sitflexibileet distortionis.Et verei'!>3a7'(7jH; adorabunt cmn: eHpro ei\a.m) lilise rj/ri, scilicet filiae
tui est virga directionis, quia tu dilexisti justitiam: gentium, ut sic per Tyrum qus fuit civitas vicina
et hoc inde apparet, qma. odisti iniquitatem, el pro. Judffiis terram gentiura inteiligamus.Quffi filiae Tyri
pterea id est, ut diligeres justftiam, v/ixit te Deus adorabunt eum in mtineribus, id est, in largia
omnium, Deus iitus, id est, ego pater tuus tibi in eIeemosyni3perquasomniamundaflunteis(tM(;.ii),
 , :

381 ENARRATIONES IN PSALMOS. 382

Has eleemosynas quasrere Dominum in voce paupe- A " rentur montes Sonuerunt et tur-
in cor maris.
ris ipsemet notificat, dicens Jisuriri, : ct dcdisiis mihi i< batae sunt aqua; eorum, conturbati sunt montes
manducare {Matth. xv). Vel secunriiim interpretatio- « in fortitudine ejua. Flurainis impetus lcetificat ci-

nem nominis accipiamus gentes iterum. Nam Tyrua K vitafem Dei, sanctificavit tabernaculum snum Al-
interpretatur angustia eorum: ubi proprie gentes in- (< tissimus. Deus in medio ejus non commovebitur,
telliguntur, qus nimie angustiabantur de pecca- « adjuvabit eam Deus mane diluculo. Conturbatas
tis suis: Vultum tuum, id est, ecclesiastica instituta « sunt gentes el inclinata sunt regna, dedit vocera
tua in qiiibua apparet voluntas tua, deprecahuntur « suam, mota est terra, Dominus virtutura nobis-
divites plehis. Ad istos divites loquilur Paulus ami- « cum, ausceptor noster Deus Jacob. Venite, et vi-
cus sponsi istius, dicens sic ati Timotheum : Prx- « dete opera Domini qui posuit prodigia super ter-
cipe divitibus hujus sasculi non superbe sapere , ne- « ram, auferens bella usque ad flnem terrae. Arcum
que sperare in incerto diviliarum , sed in Deo vivo « conteret,etconfringet armaet scutacomburetigni.
qui prxstat nobis omnia abundanter ad jruendwn « Vacate et videtequoniam egosumDeus, exaltabor

[l Tim. vi). Sed divites sint in operibus bonis, " in gentibus et exaltabor in terra. Dominus virtu-
facile tribuant, communicent, thesaurizent sibi fun- << tuni nobiscum, susceptor noster Deus Jacob. »

damentumbonum,utapprehendant vitameeternam. »»
ENARRATIO.
Et quoniam solent munera eleemosynarum ali-
Vox est in hoc psalmo flliorura Core, illorum qui
quando fieri ad favorem hominum, ne hc-ec filia
pra;dicante Petro apostolo, ul legitur in Actibus
regis in se ipsa gloriaretur et ab aliis laudem quse-
apostolorum, recognoverunt arcana Domini illa ,

reret, subaequitur : Omnis gloria ejus fdiae regis

videlicet qualiter omnes ad quos venit Spiritus
id est Ecclesia2, flt ab intus, id est in conscien-
sanctus omnibus linguis loquereutur recognove- :

tia, quiagloria nostra debet esse testimoniam con-

runt etiam quara altus et excclsus apud Deum fa-
scientiffi bonte et interrogationis in Deum, et hiec
ctus esset ille quem manibus suis cruciflxerunt, ut
gloria fit in fimhriis aureis, id est, in fine bono,
Spiritu sancto idiotas impleret et linguas infantium
ut sic in fimbriis finalitatem acoipiamus, et in au-
faceret disertas, et compuncti corde dixerunt : Quid
reis bonitatem. Nam qui perseveraverit usque in
faciemus, viri fratres? Et Petrus ait : Pcenitentiam
finem, hicsalvus eril [Mafth. xxiv). Circumamicta va-
agite, et haptizetur unnsquisque vestrum in nomine
rietatibus, id est, variis populis, vel varietatibus
Domini nostri Jesu Christi (.\ct. ii). Possumus et
virtutum. Per hanc etiam filiam conversam a gen-
intelligore arcana illa de quibus ait Apostolus : Nolo
tibus, addueentur regivirgincs, id est, alia Ecclesia,
vos ignorare, fratrcs, miisterium hoc quia cxcitas ex
ut sic accipiamus Ecclesiam angelicam caeterasque
portecontigit inlsrael.donec plenitudo gentiumintraret
quae post primitivam Ecclesiam converaae sunt. C
(Rom. ii). Ut autom h.pc arcana intelligamus exhor-
Qua; virgines adducentur post eam, id est, post pri-
tantur nos fllii Core (jui hsc loquuntur, sic dicentes
mitivam Ecclesiam, ita xxipro.cimx sint ejus, id est,
Deus nosler refugium, id esf, Deua nosfrae naturse
imitatrices fidei ejus. Et ista; tales afferentur tihi,
assumptor est nobis refugium, el virtus, id est vir-
id est, ad honorem tuum. Afferenlur dico, non in
tuosum refugium adjutorin tribulationibut, id est,
:

moeroreet tristitia, sed in Isetitia et e.zsultatione.lSnAe

in conscientia ma!a, quic invencrunt nos nimis. In
illud : Non accepistis spiritum servitulis iterumin ti-
hac tribulatione solus est adjutor qui solus peccata
more (Rom. viii). Adducentur ipsa; virgines in fem-
dimiflit. Ilae tribulationes inveniunt nos, quando
plum regis,
id est, ad hoc ut ipss sinttemplum. Et
aliia prajdicanfibus peccata recognoscimus. Inveni-
ne quis ideo putaret Ecclesiam Christi non esse
mus nos ipsi tribulationes, quando sine admonitore
crescendam, quia non supersunt apostoli et primi
pcccata Ocmus in utroque tamen adjutor noster
:

praedicatores, subaequitur :Pro patribus tuis nati

Deus, et propterea, id cst, quiaeo adjuvante cxclu-
tunt iihi filii. Quasi dicat : Licet non supersint pa-
sus est tuinultus conscienfioe, non timehimus dum
tres tui, id est, a te constituti, tamea non decre-
turhahiturterra, id esf, gens judicafa in ferrcnitafe
ecet Ecclesia tua, qiiia nati sunt tibi filii, quia pro
pcrdurans. El non timebimus dum Iransjerenlur
apostolis nati sunt Gregnrius, Augustinus et c;eteri n montesin
cor m«m, idest,dum apostoli transferendi
plures, quus constitues principes super omnem terram,
sunt a Judffiis in corda gentilium qui mari compa-
memor ero nominis lui, id est, cele-
et sic per illos
rantur,(]uonianiidololatri8eamarifudinetegcbantur,
brare faciam nomen tuum in omni generatione et
ad quorum comparationcm gens Judajorum tcrra
gencrationem. Et vcre pcr illos hoc fiet, quia pro-
dicitur, qiiia amaritudine pentium tanquam mari
pterea, id cst, quia sufliciunt pra;dicatorcs, confite-
circumdabafur his moutibus, id est, apostolis dixit
buntur titn populi, id est, sufficient consequaccs : et
Dominus in Si hubueritis lidem tanquam
Evangelio :

hoc erit in xternum, quod est, in sxculum sxculi.

granum,sinaiiis dicclis huic monti : Tollere et miltore
PSALMUS XLV. in mare, ct fiet illud (Malth. xvn ct xxi) De se ipso
IN FINEM KILIIS CORE I>RO AKCA.Nia PSAI.MUS DAVID.
dixit liuic monfiqui praidicaforihusapostolis inissus
« Deus noster refugium et virtus, adjuior in tri- est in mare, id est, in nofitiam gontium. Sonuerunt
« buiationibus qua: invenorunt nos nimis. Proptcrea et turhalx sunt aquae eorum. Ecce ostendit qualiter
« non timebimus dum turbabilur terra, ct tranfe- montes Iransferendi suntin cor maris : quia sona-
 383 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 384
bunt, id est, voces emittent ipsi montes ; contur- A « ribilis, rex magnus super omnem terram.Subjecit
batae sunt aqux eorum, id estdoctores gentluni, et « populos nobis et gentes sub pedibus nostris.Elegit
non ipsi doctores tantum destruentur, scd etinm <( nobis baereditatem suam,speciem Jacobquam di-
tnontes, id est, principes terreni conturbabunlur in « lexit.Ascendit Deusin jubilo.etUominus in vocetu-
ferlitudine ejus qui erit nostrum refugium: et hoc « bae.Psallite Deonostro,psallile:psaIIite reginostro,
non mirum. quia fluminis impetus l;cti/ienl eivitatem « psallite. Quoniam res omnis terr» Deus, psallite
Dei, id est, abundans gratia Spiritus sancti confor- « sapienter.Regnabit Deus supergentes, Deus sedet
dabitcollectionem sanctorum el ipse Altissimus san-
: « super sedem sanctam suam. Principes populorum
ctificavit tabernaculum suum, id est, gibi tabernacu- « congregati sunt cum Deo Abraham,quoaiam dii-
lantes : vel sic. Et iransferenlur montes in cor ma- » fortes terrffi vehementer elevati sunt.
ris, et tunc in ipsa translatione, id est inipsaprae-
ES.iRHATIO.
dicatione Evangelii sonabunt ipsae gentes et tur-
Quia ad vos, o gentes, gratia Dei pervenit, omnes
babuntur doctores eorum, dicentes : Quis cst an-
plaudite mnnihiis, id est bene operamini Jitbilate :

nunliator novorum daemoniorum ? {Act. xvii.) hoc

Deo in voce exsullationis,i<i est in voce exsultativa.
dictum estapud Athenienses. Ephesi autera in thea-
Nota quia utrinque, et voce et manibus,est plauden-
tro suo tantum strepitum fecerunt pro Diana sua ut
clamarent quasi per duas horas; Magna Diana B dum Deo.quoniam ei tantum voce quis plaudat,non
bene, quia pigrse sunt manus
si tantum manibus,
;
Ephesiorum {Act. xix). Et conturbati sunt montes, id
non bene, quia muta est Iingua,et ideo concordent
est,principes terreni confisi in fortiludineejus, scili-
manusetlingua, illaconfiteatur, illae operentur. Ju-
cet maris. Sed quid fecit civitas Dei ? Fluminisim-
bilateDeo in \'oce exsu\to.i\OQis, quoniam Dominus
petus Ixtificavit eam, sanclificavil tnheniaculum suum
e.xcelsus quihicvidf.halnrinCirmus, terribilisqm inter
Altissimus. Et quomodo sanctifiravit? Quia Deus est
Judaeos fuitdespectibiIis,rexTOa5?iUS, qui hic appa-
in medio, id est, in firmitate cordis ejus, et ideo
ruithumiliset parvus, super omnem fwam gentium
licet SEviat mare, licet montes conturbentur, non
et Jud.Tsorum. Subjecit populos nohis, id est, nobis
commovebitur civitas ipsa a pr«dicatione Evangelii,
praBdicantibussubjugavitJudaEOS£'/3«!to5u6pef/!ti(S
qnid Deus adjuvnbiteam mane, id est, indilate di-
noslris. Et elegit nobis conformandam hxredilntem
;

luculo, id est, in resurrectione sua in diluculofacta ;

iMflm,h3nc videlicet, speciem Jacob quam dile.zit, id
vel diluculo, id est, metu mortis consumpto, et sic
est, illos qui Jacob imitati sunt. Et psallito, quia
conturbatx sunt gentes et inclinata sunt regna, id
Deus asrendil injuhilo, id est, in magno gaudio apo-
est, principes terreni. Et quo ordine istud fiet ? Nam stolorum. Nam magnum gaudium erat eis quando
Dominus virtutum, id est, virtuose omnia faciens,
naluram suam in tantum videbant exaltari, Dominus
nobiscum ens. Quod alius propheta dicit, Emma- C in voce tubee, id est in angelica voce ascendit cum
nuel {Isa. vn) : susceptor nosler, id est, nostra na-
ipsidixerunt: Viri Galilxi, quid slalis aspicientes in
turae assumptor, Dsus Jacob, id est, prioris po-
calum?{Act. i.) Ac si dicant; Videte ascendentem,
puli, dedit vocem suam, ot inde mota est terra,
credite in absentem,8perate venientem,et per mise-
S(^ilicet genlium. Et quia Dominus visitat vos, o
ricordiam ejus semper vobis sentite praesentem. Et
gentes, venite, ergo, non passibus pedum, sed pas-
quia Deus in tanto juhilo ascendil ergo psallite Deo :
sibus fidei, et videte, id est, intelligite opern Do-
noslro,psallite, patri videIicetpsaWi7e regi nostro filio,
mini, qux ipse Dominus virtutum nobiscum susce-
psallite Spiritui sancto.etmerito, quoniam rex omnis
ptor noster Deus Jacob, posuit prodigia, id est, admi-
terrx Deus est, et inde psallite sapienter, id est, in
randa super /erram, id est, infra terrenos. Et qus
cordibus vestris, quia non sapienter psallit qui voce
sunl operai? .iuferens bella usque ad finem terrse,
i-An\.um'psa.\\ii,psalliie,quidiDeusregnabitsupergentes,
quod alius propheia dicit convertere gladios suos
Deus sedet super sedem sanctam suam,\e] Ecclesiam,
in vomeres, et lanceas suas in falces (Isa. ii). Arcum
Ut autem regnaret, principes populorum congregati
conteret et confringet arma. Ecce qualiter bella au-
sunl cum Deo Ahraham, id est, credentes adhaeserunt
feret. Nan: arcum, id est,occultam impugnationem,
sibi. Ethoc unde ? Quonmm dii [ortes, id estapostoli
et secuta, id est protectionem vanae praesumptionis
j) constantes, terras, id est, de mundo electi, vehemen-
comburetigni. De quo igne dictum est ; Ignem veni
ter clevati, id est, signis glorilicati sunt ut congre-
mittere in terram, et quid volo nisit ut ardeat. {Luc.
garentur principes cum Deo. Unde Apostolus Evan-
XII.) Hoc igne comburet DominusMu^a dicens Va- :

gdium nostrum non fuit ad vos in scrmone tantum,

cate, id est, vacui estote unde pleni estis, implemini
sed in Spiritu sancto et in pleniludine muUa (i
unde vacui Quasi dicat ; Evacuate saccos vc-
estis.
Thess. i); vel sic principes populorum, id esi,gealium
Btros palea et implete eos granis et sic videte quo-
congregati sunl cum Dco Abraham, facli filii Abra-
niam ego Deus quem hominem videtis, exaltabor in
ham non secundum generationem, sed secundum
genlibus et exaltabor in terra.
imitationem. Et quoniam illielecti sunt,cum Domi-
PSALMUS XLVI. nus non fuisset missus ad eos, diiforles^id est, Judaei
IN FINEM PRO FILIIS COHE. qui multum praesumebant de terra sua, id est, de
« Oranes gentes,pIauditemanibus,jubilateDeoin se ipsis, vehemenler elecati sunt, superbiendo coa-
» voee exsultationis.Quoniam Dominus excelsus.ter- tra Dominum.
385 ENARRATIONES IN PSALMOS. 386

PSALMUS XLVII A aquilone solet venire majus frigus : vel legamus

PSALMOS CANTICl FILIIS CORE SECINDA SABBATI- montes Sion, sic fundalur exsullatione univeraa

« Magniis Dominus et laudabilis nimis inoivitate terra, id est, in omni terraconstruelur haec civitas
« Dei nostri,in monte sancto ejus.Fundatur exsul-
Nam montes S!on,id est Judaicus populus, et /a;«ra
aquitonis, id est gentil;tas,sunt civitas reyis magni.
« tatione universae terrae mons Sion, latera aquilo-
« nis, civitas regis magni. Deus in domibus ejus Deas autem in domibus ejus, scilicet civitatis, co-

» cognoscetur, cum suscipiet eam. Quoniam ecce gnoscetur, cum stLscipieteam,SQ,\\\ce,izW\\.^l6m tuen-

« reges terree congregati sunt,conveneruntin unum dam. Et contra quos ? Ecce puta : Quoniam ecce
« Ipsi videntes sic admirati sunt, conturbati sunt, reges terrx congregaii sunl in cowcWmm, convcnerunt
« commoti sunt ; tremor apprehendit eos. Ibi do- in unum, id est, ad unam voluntatem, ut destrue-

« lores ut parturientis,in spiritu vehementi conteres rent ipsam Ecclesiam.Sed tandem i;iijrcges,volen-

t naves Tharsis. Sicut audivimus, sic vidimus in tes eam destruere,ndm!>fl/! snnt,\d. est admirabun-
tur, videntes sic, id est, Ecclesiara tot fundari
« civitate Domini virtutum. in civitate Dei nostri,
« Deus lundavit eam
sternum.Suscepimus,Deus
in miraculis, conturbabuntur de peccatis suis, com-
« misericordiam tuam.in medio templi tui.Secun- movebunfur ad pccnilentiam : trcmor enira fu-

dum nomen tuum Deus, sic et laus tua in fines turi judicii apprencndit eos. Vel sic : Dcus in
« g
« terrse : plena est dextera tua. I.ietetur
justitia domibus ejus cognoscetur cum suscipiet eam sibi
« mons Sion,etexsultent filis Juda propterjudicia personaliter uniendam. Et quibus signis cognosce-

« tua, Domine. Circumdate Sion, et complectimini tur Deus in domibus ? ccoe, vide. Quoniam reges

« eam.narrate in turribus ejus.Ponite corda vestra tcrrx congrcgati sunt, convenerunt in unum id est,

« in virtutite ejus;etdistribuit6 domos ejus,ut enar- in angularem lapidcm. Christum videlicet, ut sibi

« retis in progenie altera. Quoniam hic est Deus per fidem jungantur. Et quomodo hoc fiet ? Quia
" Deus noster in aeternum et in saeculum saeculi ;
ipsi videntes sic liindari Ecclesiam, admirati stmt,
« ipse reget nos in seecula ». conturbati su7it, commoti sunt, tremor apprehendit

EnARRATIO. eos.lixc non mutantur asuperiori sententia:;7)? do-

loresiit parturicntis,\d est.in illa commotione etin
Audivimus congrue posset
in superioribus quid
telligi per primam Sabbati audiamus et hic quid
illotrcmore sunt dolores non infructuosi,sed in Is-
conferat secunda.Non latot pluresin fideregenera- titiam vertendi, quia sunt dolores poenitentium,

tos.totam septimanam apudHebraeosquondam Sab tandem salutem parientium.undc Isaias A timore :

tuo, Domine, conccpimus, ct parturivimus spiritum

batum vocari,etprimamleriam et secundam feriam
primam Sabbati secundam Sabbati esseappella-
et _ salutis {Isa. xxvi.) Hic concepit vetus, et nascitur

tas,et quia in prima feria conditor humani generis homo vetiis. In spiritu veliemenli conteres naves

lucem divisita tenebris,ejus resurrectio perpriinam superhiam grntium, praesumentem

Tharsis, id cst,

Sabbati congrue potes denot;iri quia tuno revera de prosperitato hujus saBculi,et in ea quasi vento
;

luxatenebris estdivisa,quaudoImmortalitas amor- deportatam valido timore tuluri tui judicii. Quid
talitate estdivisa. Secunda autem Sabbati, qua di- per Tharsis intelligendum sit, diversi diversa di-

ctum est, Dorainum fecisse firmamentum, non in- cunt. Nam quidam volunt Tarsis, inteiligere Cici-

congrue Ecclesiam denotat.quia ipsa pro membris liam, eo quod ejus metropolis Tharsus dicitur,de-

suis dignioribus, quae bujus mundi tentationibus qua fuit Paulus apostolus : et in hac civitate nego-

nunquam cedunt,nominc firmamenti digne notatur liationcsnavium maxime excrcebantur. Volunt

Unde A^osiolus: Debemusnos firmiinfirmitatesin/ir- etiam quidam intelligere Carthaginem quoniam
morum suslinere {Rom. xv). Hanc Ecclesiam videns ejus primordia florucrunt navigationibus. Nam
Propheta exomni genere construendam,exhortatur quando Dido Carthaginem condidit.naves quae pa-
posteros suos.ne sc ab a;dificio hujus Ecclesia;sub ratae erant ad mercationem in regione a qua disces-

trahant, sed studeant ul ibi sint gcmma>, lapides sit, assumpsit ad fugam, consentientibus princi-

vivi, ungulari lapidi, Christo videlicet, conjuncti. pibus illius qua; condila Carthaginc, ad
rcgionis :

Maynus Dominus, Pater, et laudahilis nimis in ci- D negotiandum non dcrccerunl unde nimium ipsa :

vilate Dci noslri,iA est, in Ecclesia per Deum vide- civitas superba lacta est ;'et ideo por navcs Ttmrsis

licet constructa : laudahilis et in monle saiiclo ejus, superbia genfium non incongrue denotatur.prKsu-
id est, Christo : et quia magni rcgis magnam de- mens in incertis diviliarum, tamquam in flatibus

cet essc civitatem,audi quantasit hacc civitas, quae vcntoruni:vol cx intcrprctationc nominis possumus
fundalur cxsullalione universa in monte Sion, id est habcrc camdcm scnfenliam.Tharsis cniminterpre-
ab cxsultantibus tolius JudiE«e, quaj per montem tatur cxvloratio iiaudii, ubi intelligunfur gentes
intelligitur : latera aquilonis, civitas regis mogni, id quK gaudium suuni in velificationibushujus saiculi

est, illi despcratissinii, in quibus relVixit charilas: explorabant. Tremor appqelwndit cos, dicentea :

vel latcraaquilonis, id est, illl qui adha^rcntdiccnti Sicut audivimus prophctafum, sic vidimus com-
Ponam sodem meani ad aquiloncin.ol f/'0 4/m(7(>.li plefum in civitatc Dci noslii, id est, in ecclesia :

tissimo (Isa, xiv), sunt civilas rcrjis war/nr,Pcr aqui- ut sicul audii.imus in promissionibus, sic vidimus
on«m inteligimua irigus charitatis, quoniam ex in exhibitionibui i« ctvilate Dei nostri, Et quar^
 387 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 388
DeH Quia Deus fundavit eam in xtemwn.
voco eatn A ore tantum narretis, sed in virtute, id est, in cha-
Fundamentum istius civitatis Christus est, unde ritate,qua3 facit omnes virtuoscs,e/ dislribuite domos
illud : Fxmdamcntum aliud nemo potest ponerc prx- ejus,\d est,discernite quae dSraus sit munda et qua
ter id quod positum est (/ Cor. iii). Suscepimus, non:vel rf?sf7'i7(Miteriomo«ejus,considerantes cuidata
Deus misericordiam tuam in medio fempli tui, id sint genera linguarum cui interpretatio sermonum
est in illis qui in templo tuo medii sunt, firmi, c«tera ut ex unoquoque quod nobis utile est,quce-
bene scilicet fundati, ne in fide titubent.Templum ratis ad imitandum et sciendum. Et quare dico ut
vocantur noraine tenus omnes initiati sacramento distribuatis ? ul enarrelis, id est, notum faciatis
fidei in istis medii dicuntur, qui nomen suum,
: per bona opera vestra non tantum convictoribus
hoc videlicet quod est templum per bona opera vestris, sed in progenie altera ? id est, per cogna-
possident : et ne quis hos medios, quibus eshibita tiones vestras. Et quid narretis ? Quoniam hic sus-
misericordia Uomini, paucos putaret, subsequi- ceptus in medio templi, vel hic coustructor civi-
tur : Secundum nomen luum, Deus sic et laus (ua in tatis esl Deus Deus noster, quem hominem vide-
fines terrx, id est, laus tua difTundetur iu omni mus : Deus dico, in xternum, quod est, in. s3scu-
terra, sicut diCfusum est nomen tuum : quia sicut lum sxctili : el ipse, non alius,angelus videlicet vel
non est terrainqua non sitexauditumnomen tuum p archangelus, reget nos in sxcula.
sic nulla erit in qua non laudaberis. Et sic juslitia
plena dextera
PSALMUS XLVIir.
est tuj, id est, multi erunt justi
IN FINEM PRO FILIIS CORE PSALMDS DAVID.
stantes in tuadextera, licet multi sunt vocati, pauci
electi (Matli. x). Vel sic, suscep>}-i:r, Deus, viiseri- 11 Audite haec, omnes gentes; auribus percipite
cordiam fuam.id est, misericordemChristum tuum, « omnps, qui habitatis orbem. Quique terrigense,
in medio lempli tui, id est, in judaico populo, « et filii hominura:simul in uuum dives et pauper
quidiciturtemplum tuummedium,a gentibus videli « Os meumloquelur sapientiam et meditatio cordis
cet undique circumscriptura;sednontamenibi tan- " mei prudentiam.Inclinabo in parabolara aurem
tum notus, quoniam secundum nomen tuum, o Deus « meam,aperiam in psalterio propositionem raeam.
diffundetur laus tua in fines lerrx, vel ubique vel in « Cur timebo in die mala ? iniquitas calcanei mei
illosqui in finem terrenitatis suae disposuerunt et :
« circumdabit me. Qui confidunt in virtute sua, et
sic erit dexlera tua plena juslitia,\(i est, filiis tuis :
« in multitudedivitiarum suarum gloriantur. Fra-
multos babubit imitatores, unde Ixtetur mons Sion, « ter non redimit, redimet homo ? non dabit Deo
id est, Judcea, et exsuitent filise Judss,\d est gentes. « placationem suam. Et pretium rederaptionis ani-
Juda coK/eMus.Secundum quam interpreta-
dicitur « mae suae, et laborabit in aeternum et vivet adhuc
tionem convenitgentibus, ut dicantur filije Juda, ^ in finem. Non videbit interilum, cum viderit sa-

qu« exsultent propter judicia lua, Domine quibus :

« pientes morientes:simul insipiens et stultus peri-
aliquando separand: sunt localiter ab his a quibus «bunt.Et relinquent alienis divitias suas, et sepul-
separati sunt moraliter. Vel propter judicia tua, « craeorurailomusillorumina?ternum.Tabernacula

Do)nine,quod ipsi per graliam tuam de massa prae- « eorum in progenie et progenie;vocaverunt nomina

ditorum assumpti sunt,vel quod es delicto Juda30- « sua in terris suis. Et homo cum in honore esset,
rum salus gentibus pervenit. Circumdate Sion et
« non intellexit:comparatus estjumentisinsipienti-
compleclimim r:am. Adraonet initiatos sacramento « bus et similis factus est illis. Hasc via illorum
fines, quos superius templum vocavit,ad imitatio- « scandalum ipsis et postea in ore suo complace-
nem illorum quos ibi medios dixit.Quasi sic dicat: <t bunt. Sicut oves in inferno positi sunt, mors de-
Vos qui per sacramentum fidei templum estis,«V- « pascet eos. Et dominabuntur eorum justi in ma-
cumdate Sion, firmos in fide, et hoc « tutino, et auxilium eorum veterascet in inferno
id est, non
ad destructionera,sed complccliminieam,id estimi- « a gloria eorum. Verumtatem Deus redimel ani-
tamini : et qu.-e narratis, narrate in turribus ejus,
« mam meam de manu inferi, cum acceperit me.

in fideapostolorum, qui turres dicuntur pro emi- « Ne tiraueris cura homo, et

dives factus fuerit

nentia virtutum,id estquia sunt inexpugnabiles et « cum multiplicata fuerit gloria Quo- domus ejus.
D
defensio minus perfectorum, sunt et in porta, per
« niam cum interierit, non sumet omnia, neque
quos quisque ingredi potest ad vitam.Ex his tribus « descendet cum eo gloria ejus.Quia anima ejus ia
fuit Paulus commendans sic praedicationem suara: « vita ipsius benedicetur, confitebitur tibi cum
« benefeceris ei. Introibit usque in progenies pa-
Licet angelus de caelo aliud evangclizet vobis quam
nos evangelizavimus, analhema « trum suoruin, usque in seternum non videbit lu-
sit {Cal. i).supe-Si
rius legimus, Suscepimus, Deus, misericordiam
« men. Homo cum in honore esset non intellexit :

tuam de Christo erit hic admonitio ad Ecclesiam 5 comparatus est jumentis insipientibus, et .similis
« factus est illis. »
gentiura, ut circumdent Sion, id est, conversos
ex Jujjeis, dictos Sion prKsentia conteranentes, EyARRATIO.
fulura exspectantes. Et sic dicit Circumdote Sion Magna et inusitata nequitia est in hominibus :

el complectimini eam, narrate iii turribus ejus. Po- quia cum ipsi debeant viveresecundumvoluntatem
nite corda vestra in virtute ejns Sion, id est, non Dei, volunt Deum vivere secundum voluntaten;
389 ENARRATIONES IN PSALMOS. a90
suam : et cum ipsi nolunt corrigi, volunt Deum A Midicrconteret caput tuim, et tu insidiaberis calcaneo
dcpravari, non arbitrantes justum esse quod Deus suo [Gcn. III.) Calcanco insidiatur serpens, quia fini
vult, sed non quod ipsi volunt. Quod faciunt illi, boni operis superbiam admiscere studet : vel potest
quibus grave est hoc quod vident malos florere, esse responsio superioris, sic :Cur timebo in die
bonos lahorare qui tales nolentes Dco servirc pro
: mala: Qui-d inii/uitas ralcanei mei circumdahil me,
futuris, sed tantum ad lioc, ut bene sit eis in pr«- si timuero. Qui con[iclunt in virlnte siia, etc. Ac si
senti,murmurantcontra Dominum. Dicit autem sic : dicat : IUis est timendum in die mala, qui confidunt
Audite hxc, omnes yenles, id cst, tam gentiles in virtutc sua, id est, qui de merito s;bi praesumunt.

quam Judai : auribus percijnte omnes, qui habilatis Et in mullitudine divitiarum suarum ijloriantur, et
orbem, id est, pcr quos ipsos orbiculatos virtule fe- in nobililatc amicorum suorum sperant. Istud ter-
cistis. Nota quod dixit, aurihus pcrcipite, omnibua tium non ponitur, sed intclligitur per probationem
dixit, audila : sed quoniam prKvidit quosdam sicau- subsequentem frater non rcdimit, rcdimet ho/no ?
:

dituros, ut etiam operentur, quosdam non, praedixit Quasi dicat Non est confidendum in virtute et ia
:

quod futurum prosvidit.\uribusenimaudiunt,quiid rnultitudine.quia non redimet. Etquodnonredimet,

quod audiunt, in exhibitioneopcris oslendunt. Qui- probatur a majori,quianonredimet amicus: ctquod
que terrigenx, id est, qui hKreditates terrenas requi- ji amicus non redimet, sic ostenditur. Frater, id est
ritis : et (ilii liominum, id est, imitatores propheta- Ghristus, cujus fratres sumus, quia eius coh.-credes,
rum : dives et pauper in unum, id est, in eamdem non redimit, et quia ipse non redemit, redimel au-
fidem venieutes, audite. Nam os meum toquetur sa- tem homo? non quia Christus non redemit, sub-
.-et

pientium. Et quia multi unum habent in ore.et aliud jungitur, non dabit placalionem suam, id est, non

in corde, ut attentius eos reddat ad audiendum, di- satisfecit Deo pro suis peccatis, ut dignus essetre-
cit : Et meditatio cordis mei prudenliam loquetur. dimi a fratre. Nam non est dispositum a Deo, ut

Quasi dicat : Non dolose vobis praedico : quia quod aliis prosit illa redemplio, nisi illis qui student
in ore sonat, ex corde processit. Inclinabo in para- Christum imitari quod non faciunt illi, qui Deo
:

bolam aurem meam, i^t est, ut cor meum sapientiam non dant placationem suam pro peccatis suis.
meditetur, aurcm meam interiorem humiliabo illi Piacatioiiem dare Deo pro peccatis est lacrymas
qui interius tandem videt et instruit, et tamen in effundere, eleemosynas dare, etc. Et hac de causa
paraio/nwi ;
quia quantumcunque hic quis humilia- etiam non redemit frater eum, quia non dedit
tur ad audiendum,et quantumcunqueperfecteintel- pretium i'cdemptionis animx su3e, id est, non confes-
ligat per parabolam, idem quasi per asnigma inlelli- sus est ad salutem animcesua!, et ideo laborabil in
git ;
quia quandiu in hoc.tabernaculoingemiscimus, seternum, id est duplici contritione conterelur : et
quasi in imperfectione suspiramus. Apcriayn in psul- tameni'!i'rt, id est floret, adhuc, id est ex tempore,
terio propositionem meam, id est, in opere meo in finem tamen. Nam qui in hac vila florent, eorum
prius ostendam quod prasdico. Nam qui recto ordini labor eritin eeternum. Qui autem laborant, eorum
praidicationis vult insistere, conveniens est ut quod vitaerit in aeternum. Non videbit interitum, cum vi-
aliis pra;dicat, inseipso perbona opera recognoscat. dcrit sapientes murientcs, simul insipicns et slullus
Undeillud : Qux ccepit Jesus faccre et docere [Act. i), peribunt. Ecce quare in finem vivet, quoniam non
et hoc quod dicit, id est, iste hic notat, cum
est attcndit interitum suum, id est mortem interiorem
dicit se inclinareauremin parabolam, et aperire in suam cum mori exterius: putatenim
viderit sapientes
psalterio propositionem suam.ut aliis possitprsdi- non nocere hoc quod male vivit, cum commune
sibi
care et ecce propositum, quod vult aperire in
: sitei cum bonis mori exterius, et ideo 5i/H«/ad aeter-
psalterio. Cur timebo in dic mala ? Ilic in se transfert num interitum in.-:ipiens, qui nescit sibi cavere in
personam in CJirislo pie vivere volentium. Quasi posterum, ct .ftultus qui non attendit nihil esse in
dicat:Curego et alii timebimus in diejudicii; cum hac vila pra;ter miseriam perihunt : et relinquent
in libro nostro habeamusillud.perquod vitaretirao- alienis divitias s«as;quia licet filiis relinquant, ta-
rcm possumus ? Nam ubi homo non offenditurnisi mcn alienis,cum ad salutem eorum eas non dispen-
voluerit, curibi timebit Iniquitas calcanei mei cir- D dunt. Sed licol quasi alieni sint, quia dc salutc pa-
:

cumdabit mc. Ac si dicat Est necessarium ut ego trum non solliciti sunt, tamen in hoc se (ilios vo-
:

et alii curnali iniquitate circumdcmur. Galcancua lunt ostendere, quia sepulcra eorum putant csse
dicitur pars illa corporis, quae terrae semper adhie- domos illorum in xtermm quod tamen non est,quia ,

ret,ubi meritoambitioetca}tora;carna!es iniquitates si in sepulcrishomo sempcr maneret, anima in in-

intelliguntur, quia semper circaterrcna versantur: fcrno cruciatuin non sentirot. ll:vc talia sepulcra
vel iniquitas mei circumdubil mc, id cst,
calcanei vocaveriint nomina sua, id est vocare faciunt in terris
finalis iniquitas, quu; in benefactis cavcnda cst, cir- «u!s, i<l cst in prxdiis suis. Invocatio nominis sole-
cumdabit me ex nccessilate. Il;cc iniquitas potest bat fieri in sepulcro, quia solcbant amici mortuo-
intclligi superbia, sine qua pauci reperiuntur. Nam rum acciperc panem ct vinum ct sedentes\ in sc-
non sunt plures qui in bcnefactis suis in se non glo- piilcro, invocaro noinina mortuorum, suo vcntri
riaiilur : iiuia liajc cst iniiiuitas qu,T se priiaum in- servientes, iion spirilibus nuirtuoruiu : quia si pro-
gcssit rcccdcutibus. Dc hao iniquitatc dictuai est. desset inebriatio bominum in acpulcris facta, noQ
 391 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETIGA. 392
sic arsisset lingua divitis in inferno : quia ex vino A bus constitutis,sed tamen redimet animain meam de
in suo sepulcro consumpto, nec una gutta super manu infeii cum acceperil me, id est, cum Verbum
ipsiusardentem linguam descendebat [Luc. xvi). Hcec meam naturam sibi invisendam assumpserit. iVe ti
invocatio non tantum fit in sepulcris, sed in taber- mueris cum dives faclus fuerit homo,et cum muliipli-
nacula, id est domos in quibus lemporaliter fuerunt cala jueril ghiria domus ejus. Quasi dicat Quia :

in progcnie hac pra^senti, et progeniem futuram, florentes in hocmundoininfernoadultimum ponen-

vocavt:ru>it, id esl vocare faciunt nomina sua, quia tur.ettu dominaberis,qui hic despectus videris.IVe
in anniversariis solebant convenirc ad domos, ut ibi i!mi(^>7sergosperarefutura et postponere prKsentia
inebriati nomina mortuorum invocarent. Homocum cum dives factus fuerit homo,el cum multiplicala fuerit
in honore esset, non inteUexit. Ecce causa quare gloria domus ejus, id est, noli
ffimulari in eo qui
stultus ct insipiens peribit, qiiia cum essent i)! Iio- prosDcratur in via sua, quoniam cuminlerieril, non
nore, id est ad imaginem Dei creati, non intellectua- suinet omnia, quia nihil secum portabit prster pec-
liter se habuerunt : et ideo comparatus est jumentis cata, neque desceniel cum eo gloria ejus, quee facta
insipienlibns hoc non in majoritate aliqua, sed
: et pomposo funere. Et quare noii descendett
est sibi
similisfactusestillis, de\enlTetSintum sollicitus. Et Quia anima ejus iii via ipsius, id est, in hac prae-
quid de eis'! IJxcviaiUorum scandalum ipsis, id est, i^ senti, quam ipse tantum credit \ita.m ,benedicelur ab
tantum Deum bonorant, ut sint de illis,quibus dioi- adulatoribus, quia ad cumulum miseriae suae non
tur : Populus hic lahiis me honorat, cor aulem eo- desiint sibi adulatores, et ipse confitebitur tibi cum
rum longe est a me {Isa. xxix ; Mati.h. xv) ; et sic benefeceris ei, id est, cum in prosperitate est, tunc
ejus posteriora pejora sunt priot-Mnis : quia cum tantum laudabitte. ^t sihi. qmAinAe'! Inlroibitusque
prius erat apertus paganus, raodo sub nomine re- in progmics palrum suorum, id est, ad illam mise-
ligionis occultus est et deterior ; et postta in cre suo riam perveniet,ad quam pervenit progenies patrum
complacebunt : quia. si aliquis reprehenderit vitam suorum, Cain videlicot et csteri et ibi non videbit
eorum, et dixerit hasc terrena non esse attendenda, lumen usque in a;ternum, id est quandiu durabit
ipsi in ore suo confitentur verum esse, corde tamen ajternitas. Et hoc quare? Quia cum ipse esset homo

non iffiitantur.UsquehucdescripsitSpiritus sanctus in honore positus, non inteUexit : comparatus esi ju-
illos, qui arbitrantur non essc felicitatem prster mcntis insipieitlibus, et'siinilis faclus esl illis ut su-
honorem sjeculi et post obitum non attendentes,
;
perius.
nisi quemadmodum illis procurentur funera pom- PSALMUS XLIX.
posa, et ibi eoruni nominainvoctintur. Nunc autem PS.\LMUS AS.APH.
quld de eis eventurum sit praedicit sic Rxc via :
« Deus deorum Dominus locutus est, et vocavit
illoiujjiscandalum ipsis, et postea in ore suo compla- '-'
« terram. A solis ortu usque ad occasum, ex Sion
cebunt: et ideosiVuf oves devorati, et nulli Iribula- (c species deooris ejus. Deus manifeste venict, Deus
tioni resistentes, posili sunt in inferno, id est in ex- « noster et nonsilebit.Ignisinconspectu ejusexar-
caecatione menlis, et mors depascel cos, id est dia- « descet et in circuitu ejus tempestas valida.Advo-
bolus qui minister mortis est, erit pastor eorum, et « cavit coelum desursum,et terram discernere popu-
tandera dominabuntur eorum jusli in matutino, id esl <( lum suum. Congregate illi sanclos ejus,qui ordi-
in illo vero mane, quod non habebit succodentem « nant testamentum ejus supersacriBcia. Etannun-
nootem. Nam tunc judicabunt sancti nationes, et « tiabunt coeli justitiam ejus, quoniam Deusjudex
dominabuntur populis, vel sic, mors depascet eos,\A « est. Audi, populus nieus. et loquar Israel et testi-
est diabolo erunt refectio, qui in devoratione eorum « ficabor tibi Deus, Ueustuus ego sum. Non insa-
quasi in cibo delectatur. Unde dictuai est serpenti: « crificiis tuis argam fe, holocausta autem tua in
Super pecius luum gradieris, et terram comedes « conspectu meosuntsemper. Non accipiamdedomo
{Gen. iii), et sicjusli qui despectui hic habebantur « tua vituIos,nequedegregibustuishircos.Quoniam
ab eis, dominabunlur eornm in maliluno, et auxilium « mese sunt omnes ferae silvarum.jumenta inmon-
eorum quorum mors est pastor, vetcrascet, id est « tibus et boves. Cognovi omnia volatilia ccsli, et
interisse patebit \auxilium dico prajsumptum aglo- D « pulchriludo agri mecum est.Si esuriero non dicam
ria eorum;iA est a flore quem habuerunl in hac vita, « tibi meus est enim orbis terraeet plenitudo ejus.
:

vel auxilium eorum veterascct a gloria eorum re- «Nunquid manducabo carnes taurorum.aut sangui-
motorum, vel propter gloriam quam hic habue- « nom hiroorum potabo ? immola Deo sacrificium
runt, quia eatenus erunt inglorii, quatenus hic fue- « laudis, et redde Altissimo vota tua. Et invoca me
runt gloriosi, verumtamen Deus redimet animam « in die Iribulationis, eruam teethonorificabis me.
mfam.Quasidicat : Justi in futurodominabuntur, et » Peccatori uutem dixit Deus Quare tu enarras ju-
:

interim quid ? Tribulatio et oranis miseria eril san- « stitiasmeas,et assumis testamentum raeumperos
rura? Quia licet tribulentur hic, ta-
ctis. Sert quae « tuura ? Tu vero odisti disciplinam ct projecisti
menredimet eos de 7nanu inferi, id est, de potestate « sermones roeos retrorsum. Si videbas furem, cur-
tenebrarum,C!(OT acceperit me, sibiconformem fece- « rebas cum eo, et cum adulteris portionem tuam
rit. Vel dominabuntur jusli in matutino, et tamen « ponebas. Os tuura abundavit malitia.et lingua tua
pon erit in medio, non in umbra videlicet etlegali- « coaoinnabat dolos, Sedensadversusfratremtuuia
393 ENAHRATIONES IN PSALMOS. 394
' loquebari9,et adversus filiummatristuag ponebas A est, flagrantia charitatis incendens te totum, est
II scandakim hfficfecistiet tacui.Existimastiinique
: milii placabilis. Incenditur homo totus, quar. io in-
« quodero tui similis :arguam te,etstatuam contra terior homo flagrantiacharitatis incensus, membra
II faoiem tuam. Intelligite hajc qui obliviscimini corporis ad usum suum sic rapit, utadillicita nun-
« Deum.nequando rapiat et non sit qui eripiat. Sa- quam rcsurgant. Nec accipiam de domo tua vitulos.
<i criticium laudis honorilicabitme, et illiciter quo Quasi : Ecce sacrificia de quibus non arguam te,

« ostendam illi salutare Dei. » nam domo tua,

vitulcs de ct hircos dc gregibus non
EyARIiATIO. requiram a te; quoniam si vellem talia, a te non
Quoniam nntr defuerunt in priori populo, qui in-
requirerem, cum me^ sint omnes fer3S silvarum, et

telligerent sacriiicium constitulum secundum ordi-

jumcnta in niontibus et boves. Et ne istis remotis,
aliquis vellet sibi ofTerre volatilia et fructus agri,
nem Aaron.esse immutandum insacrifioium seeun-
dum ordinem iMelchisedech constilutum placuit :
removet et ista, sic: Cognoci omnia volalilia cieti,et

pulchritudo agri mecum est ot idco si estiriero,non

Spiritui sancto, in p rsonii iilorum psr Prophetam ; :

hunc prffinotari psalmum,ul in hocpsalmo collige- dicam libi,(\\\\A meus est orbis terrx el plenitudo ejus.
rent secum suos contemporaneos et posteros ad in-
Sed tiunquid manducabo carnes taiirorum, aul san-
telligendura quod car nalis observantia in spiritualem B guinem
hircorum potabo ? Non iimnola Deo sacrift.- :

cium laudis. Ne ipsi quibus contradixit, deinceps

intellfcctum esset immutanda, et quod haecmutatio
vellent vacui apparerein conspectu suo,ostendit eis
esset futura per ipsum Dominum nostrum. Hoc
sacrificium (juo ipse placatur, sic; Imtnola Deo, a
etiam hic notatur,nc Judaeismira videaturlegissuae
destructio : quia ipse Dominus venit, et novam at-
quo habes quidquid boni habes, sacrificium laudis,
liona opera tua, videlicet, ut hoc videntes alii glori-
tulit. Dicit autem sic Asaph :

ficenl Patrem veslrutn qui in civlis (st (Matth. v): ef

Dcus deorum Domiyius lorutus est, id est, Deus a
redde Altissimo vota f!(a,teipsum videlicet.Nam quis
quo omnes qui dii sunt,deificati sunt.non ex super-
bia geniti, sed pergratiamejus justiCcati, etsicdii
quis bene cogitat quid vovendum sit Deo, nihilDeo

facti ipse dico, qui nobis per Moysen lcgem dedit,

:
acceptab-i.iuspotestinvenirequamutseipsumvoveat
qui in prioribus temporibus perservos locutus est, ct reddat. £/ itivoca me iti die trihulationis. Quasidi-

ipse nunc locutus est nobis, non per angelum vel

cat : Hoc fructu dico ut mihi immoles sacrificium
per prophetam, sed per seipsum {Hebr. ii; unde laudis, quia si immolaveris, et postea invooaveris
;

".nein die Iribulationis, ego crtiam feab ipsatribu-

illud Ecce ego gui loquebar, ipse adsum (/.«(. lii).
:

Et loquendo quid elegit ? vocavil terram a solis ortu

latione, honorificahis me, nihil prsesumendo do te.
usque ad occasum, non solum Africam, ut quidam Peccatori autem dicit Deus : Quare lu enarras jtisli-
p
dicunt, i'0Miv7, sed tantam vocavit, quanlam. fabri- ttas meas'? Quasi dicat : Sic loculus est Dominus
vit. tamen vocatione nonseparavit Africam.
In hac populo suo, non suo autem, videlicet peccatori, di.ril
Gaudeat ergo Africa de unitate, non superbiat de Dcus: Qtuire lu enarras justitias meas, et assumts
divisionc. Ex Sion species decoris ejus. Quasi dicat: tcstamentum meum per os tuutn ? Cum non sit speciosa

Licet terra ab ortu solis usque ad occasum vocata latis in ore peccatoris {Eceli.xv), quihic auditDeum
sit, ta.men species dccoris ejus, id est, qui Evangelii contradicentempeccatorineprffidicetjintelligateum
ejus pulchritudo liicuntur, venient ex Sion, id est ex alibi dicentem : Quc-e dicunt, facite : quaj faciunt,
Judsis, quia apostoli, qui species dicuntur Evan- nolite facere (Matth. xxiii). Intelligat etPaulum di-

gelii, reddentes ipsum Evangeliumaliis speciosum, centem Sioe : veritate, Siseoccasione Christus atinutt-
A solis vrtu, id est, ab
ex Judffiis nati sunt. VeL sic : tieiur {Phitip, i), ct caetera. Sed ha;c dicta sunt, ne
illis quibus aliquomodoper cognitionem legissol
in tiraeant qui audiunt, ne vile sitvcrbum Dei aquo-
verus resplenduit, usque ad illos in quibus penitus cunqueaudiunt.Peccatoriauteminterdiciturneprie-
cecidit sol. Vocavit tcrram., sed tamen e.v Sion pro- dicet, ut sicnon sint securi qui bona diount et mala
cessitprius species decoris ejus ;vinde illud : Confirma faciunt. Namsunt qui dicunt Nonperdetnos Deus, :

hoc, Deus, quod operatus es in nobis, a templo sanclo per quorum os tanta bona voluit dici populo suo,
tuo quod est in JerusalemiPsal. lxvii). Deus deoruni D quos tales arguit Dominus, sic : Quare enarras justi-

Dominus loculus, vocavit terrarn, dicens : Auili, po- tias meiii, et assumis tcstatncnttim tnetim per os luuml
putus ineus, et loquar Israel, quia si non audis, etsi Tu vero odi.fti disciplinain. Quasi dicat : Non debes
loquar, tibi non loquar, etteslificabortibi, quod ego assumere testamentum meum per 09 tuum, quia tu
Deus Abraham et Issac, Deus tuu.i sum, si audis, et paternam,quia
odisli disciplinam,\d est,eruditionen]
si non audis, ego bono meo Deussum, malo autem quandoparco.canlaset laudas:quando casligo,mur-
tuo Ueus tuus non sum. Non in ."iacrificiis tuis ar- muras.quisi nunclantum csscm Deus cumparco,et
guani tc. Ecce quod tostificatur se non amplius re- non Dcus tuus cumcastigo,cum tamon omuesquos
quirere sacrilicium secundum logalia instituta fac- amo,et castigo et arguo {Prov. iii Apoc. i\i).Elproje- ;

tum, quod dicit.;Vona)v;uam/(;i>;.<«cn7ici(s<H!S,idest, cisti sermones meos retrorsutn^ ubi non videanlurate,
non requiram a te, ctsi pingues tauros et caitera sed honorent tc. Et hoc quomodo? Quiasr videbasfa-
animalia mihi maclaveris, quid autem tunc ?//o/o- retn, currebas cum eo, illi consentiendo, licet corpo-
cautta autem tua in conspcctu meo sunt setnper, id raliter talis non esses, et cum a lultcris portionem

Patkol. CX.XXI. 13
39S REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 396

tunm ponebas, consentiendo iterum eis, et praeter ^ in ipsis populum suum a populo nonsuo. Et quiavos
islsi peccaiai, os tuum ahiindavit malitia, id est de- coeli vocandi estis ad hoc utjudicetis. etnuncfo«-

tractione proximi, et lingua tua concinnabat dotos, gregale illi sauclos ejus, qui ordinant tcsiamenlum

id est, ornatis verbis protulit dolos erga proximum. ejus super sacrificia, id est, qui promissiones ejus
digniores faciunt sacrificiis snis, exislimantes non
Et quomodo? Quia sedens, id est, immoratus es in
deliberatione illa, quod notatur per sedens. Xam
essecondignaspassiones hujustemporisadfuturam
qui stans vel transiens ta:it aliquid, non videtur ad- gloriam {Rom. viii), vel qui ordinant testamentum
facto, qui autem sedet, otium ejus super sacrilicia, id est, qui ponunt ejus pro-
bibcre voluntatem
Quod hic dicit Sedens adversus missiones superbona operasua. de virtute in virtu-
quaerit ut faciat. :

fratrem tuum loquebaris, detrahendo sibi et sic ad-

tem euntes {l'sal. lxxxiii}, eC vobis congregantibua
annuntiabunt coeli justitiam ejus, hanc videlicet,
versus filium matris tux ponebas scandalum. Fratres
patrum, quoniam Deus judex reddens unicuique se-
est, et
dicuntur perfectiores in fide.qui sunt filii

habiles solido cibo refici, quibus cum detrahitur, cundum opera sua. Vel s\c advocavit terram discer-
nere populum suum, et bene potest, quoniam Deus
scandalizantur filii matris, qui adhucquasi lactc ct
judex est, orania in veritate discernens. Et quando-
non solido cibo nutriuntur. Nam cuma quibusdam
quidem Deu.^ occultusin primo adventu t^niV^, ma-
Paulus detrahebatur, diccntibus Epistolx quidem ^ :

" "ifestus in secxindo,inte(hgae hxc verbaL)orain.,^«i

gravcs sunt el fortes, vrxsenlia autem corporis infir-
illi qui mi-
obliviscimi Deum dicentem Sacrificium laudis, id :
tna, et sermo conlemptibilis {II Cor. x) :

est, opera bona non prssumptuosc, sed in laude Dei

nus perfecti erant in fide, scandalizabantur. Il3cc
facta, lionorificabit me, et illic, id est, in sacrificio
fccisti, videlicet cucurristieum fure, portionem po-
laudis, est ilcr quo ostendam illi salutare Dei, id est
nebas adullera, et tacui, aseveritate mea,dif-
cum
Jesum Chrislum. Vel osiendam illi salulare Dei,(iu\a.
ferendo vindictam ut faceres pcenitentiam, et ideo
dimittendo diligam eum,et manifestabomeipsumei,etideohaEC
exislimasii inique quod ero tibi similis,
intelligite, ne quando rapial vos, mittendo in tene-
videlicet peccatum tuum impunitum, et ideo ar-
bras exteriores, et non sit qui eripiat, quia non est
guam de peccato tuo, et slatuam contra faciem
te
judicium contra Dominum.
tuam, uttandem sic cognoscas multum esse pecca-
tum tuum, quod non facerem, si libimultum prius PSALMUS L
esset. Nam cui multum est peccatum, ei igno- IN FINEM PSALMUSDAVID, QUANDO VEMT ADECM NATHAN
scitDeus. Unde illud Si nosmeiipsos dijudicare-
:
PROPHETA, QUANDO INTRAVIT AD BETHSABEE.
mus, non utique a Deo dijudicaremur (I Cor. xi). Huc- « Miserere mei Deus, secundum magnam miseri-

usqne prceposterato ordine introduxit Asaph Chri- « cordiamtuam.Et secundum multitudinera misera-
stum, loquentem non manifeste, sed occulte quia :
Li
„ tionum tuaruni, dele iniquitatem meam. Amplius
ipse cum in se esset fortis, infirmus in carne ap- « lava me ab iniquitate mea, et a peccato meo
paruit. Nam oportebateum videri, ut non intellige- « munda me. Quoniam iniquitatem meam ego co-
retur: contemni, ut occideretur ; et sic occultus « gnosco, et peccatummeum contrameest seraper.
inter Judieos ambulavit, mirafaciens, mala patiens, « Tibi solipeccavi, etmalum coram tefeci, utjusti-
donec in ligno suspenderetur.Et Deus noster.qm in « ficeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris.

primo adventu sic occultus venit, veniel manifeste
c/no«4t7ei!' judicando qui tuncnon siluit monendo,
ctnonsilebit injudicio, qui tunc nonsiluit in prae-
cepto. Ignis inconspectu ejus ardebit. Ignis iste pa-
leam incinerat, aurum purgat, sed mutemus vi-
tam, ut non timeamus pcenam, et in hoc quisque
studeat, quia et si fieri posset ut dies judicii non
fieret, tamen non esset male vivendum quia si
nulla alia pcenaimmineret peccatoribus nisi separa-
« Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in
« peccatis concepit me mater mea. Ecce enim veri-
u tatem dilexisti, incerta et occulta sapientiae tuae
« manifestati mihi. Asperges me, Domine, hyssopo,
« etmundabor.lavabismeet supornivcm dealbabor.
« Audituimeodabis gaudium etla3titiara,et exsulta-
« bunt ossahumiliata. Averte faciem tuam a peccatis
: « meis.et omnes iniquitates meas dele.Cor mundum
« crea in me Deus, et spiritum rectum innova in
'

tio a facie Dei, taraen in quantalibet essent affiuen- « visceribus meis. Ne projicias me a facie tua, et
tia divitiarum.non videntes a quo creati sunt,et se- « Spiritum sanctum tuum ne auferas a me. Redde
parati ab illa dulcedine veritatis ejus, se plangere « mihi laetitiam salutaris tui, el spiritu princi-
deberent: quodnoverunt illi, quiutcunqucveritutis « pali confirma me, Docebo iniquos vias tuas, et^

illius dulcedincm sentire cceperunt.
non desiderat faciem, timeat vel ignem, et quem
non invitant prsmia, terreant supplicia. Vile est
tibi quod pollicetur? contremisce saltem quod mi-
natur. Et incircuituejus tempestas vulida q\ix sepa-
rabit agnos abha;dis,quae ventilabit
Qui autem « impii ad te convertenlur. Libera me de sangui-
« nibus, Deus Deus salutis meae, etexultabit lingua
« mea juslitiam tusm. Domine labia mea aperies,et
« osmeum annuntiabit laudem tuam. Quoniam si
,
«voluissessacrificium,dedissem:utique holocaustis
omne granum « non delectaberis. Sacrificium Deo spiritus contri-

a paleis separando [Malik. xxv, iii). Et qualiter hoc " bulatus, cor contritum et hurailiatum Deus non
fiet? Advocavil coclum desursutn, id est, judicatores « despicieg. Benigne Domine, inbonavoluntate
fac,

5U03 : et terram, id est, ipsos judicandos, discern r i< tua Sion, ut sdificentur muri Jerusalem. Tunc
 397 ENARRATIONES IN PSALMOS. 398
» acceptabis sacriiiciumjustitiae.oblationes etholo- \ ut cautos facit qui non ceciderunt, ita desperatos
« causta, tunc imponentsuperaltaretuumvitulos.» non vult.

Miserere raei, Deus, secundum magnam misericor-

Ey.iRR.iTlO. diam luam. Cujus magna est miseria, magna erit
Proponitur omnibus fidelibus in hoc psalmopec- misericordia.llli parvam rogent misericordiam,qui

catum David non in patrociniuni peccandi, sed in parum, ij est ignoranter, peccaverunt. Grave est
exemplum resurgendi : ut qui peccaverunt cum Da- quod habeo, sed ad te omnipotentem confugio. De
vid, discant resurgere cum David. Quod sit illud vulneredesperarem,3i tetalem medicumnon
lethali

peccatum,titulus psalmi aperit:P«//OTu.s David,cum cognoscerem. El secundum multiludinem miseralio-

venisset ad eum Nathan propheta, quia intravit ad num luarum dele iniquitatem rnearn. Miseratio est
Belhsabee.Eic titulus sumptus est de historia7/ Reg. exhiLitiomisericordiffi,idest,secundum multiplicem
XI). Bethsabee u.xor erat .iliena,scilicet Urise Ethsi. misericordiae exhibitionemquara prtebuistihumano
Hanc cum vidissetDavi,I,c;.iambulans m solariopost generi ab inito mundo. Attendisenimeontemptores,
meridiem, euntera lavatum, ejus pulchritudine ca- ut corrigas : nescientes, ut doceas ; confitentes,ut
ptus est cum esset rex et propheta longe erat mu-
;
ignoscas, dele iniquitalem meam, quas fuit quia leci

lier, sed prope erat hostis qui eum invasit, scilicet g a'" quod niihi fieri nolui, ideo hic dele per miseri-
hoc monemur otium fugere. Quandiu
libido. Et in cordiam.ne in futurumreservesad pcenam..4mp/!U5
enim David passusest persecutionem Saul.nihiltale lava me «6 iniquitale mea. Necesse habent lavare,
commisit.Cognitaquce esset, et vocata ad se cogno- qui minus peccaverunt, me autem amplius, id est,
vit,quje concepit exeo. Volensitaque David crimen multo plus quamego petere sciam.VeI,qui peccata
celare,misit ad Joab principem militiae suje, ut re- lavas iguo.-antis, amplius lava peccata scientis, ab
mitteret ei Uriam. Quem de praelio redeuatem rex iniquifate mca, et a peccato meomunda mg.Iniquitas
benignesuscepit,ettandemin domumsuam descen- fuit in illum.cujus uxoremabstulit ;peecatum inse,
dere jussit,sequente eum regio cibo.Qui non intra- quia in hoc transgressor legia factus. Scio enim
vit ad uxorem suam,sed mansit nocte illa in domo quoniammagnum peccatum est contrectarealienam
David cum servis illius quo cognito,postquam ab :
usorem, virum ejus nescientem,et ideo nec contra-
eo quaesivit cur in domum ad uxorem suam non dicentem, interflcere ; ideo miserere, dele, lava :

introisset, et illedixisset indignum fore ut dominus quoniam iniquitatem meam ego cognosco, id est, quia
suus Joab in periculo esset cum toto exercitu, et ego punio, tu noli punire.Quasialiquis dicat:Nesci3
ipse voluptati operam daret : misit per eum rex quid petas, nescis quem invoces. Justus est, justi-
litteras ad Joah,ut educeret exercitum ccntra hostes tiam ab eo auferre non potes, et quia justus est,
et ubi pugna vehementior esset,ibi poneret Uriam, odit peccatum tuum,etsi odit,non dimittetimpuni
ut ab hostibus interficeretur ;et sic auctum estad- tum. Quid ergo ? Rogas misericordiam^ut auferas
ulterium homicidio :deinde duxit Bethsabee uxorem. -judicium ?Nolo,scio quodjustusest,et ab eo nequeo
Post hoc factum missus est ad eum Nathan propheta justitiam auferre. Imploro quidem misericordiam,
a Domino (// Beg. sii), qui eum argueret de tanto sed attendo justitiam, sed ideo nolo ut mepuaias,
commisso,qui per similitudinem ad rem accedens, quia ego peccatum meum punio;magna mihi mise-
dixit regi duos fuisse unum qui haberet centum
: me peccatum meum punireper-
ricordia videtur,si
oves alterum, vicinum ejus, qui non haberet nisi
; mittas, ut tibinon reservetur. Cognosco peccalum
unam.quam in sinu suo foveret, quae de calice ejus meum : nam coram me esl semper non habeo post ;

biberet, et de pane suo ederet. Veniente autem me ut non videam, quemadmodum tunc habui,
hospite, illum altcrum dimisisse omnes oves suas, quando tam severam sententiam in alios dedi.Quia
et abstulisse vicino suo illam unicam, et dedisse enim suum peccatum non cogni)scebat, ideo alieno
hospiti ad epulandum :quid inde judiearet.Qui non non ignoscebat, ideo tam severejudicabat:sed usus
parabolam, severam sententiam dedit,
intelligens est Deus linguailliusquasiferramento ad resecanda
quod mori deberet,etin quadruplumreddere ovem. vulnera cordis ejus. Tu miserere, tu munda. quia
Cui propheta : Tu es ille.Qui noluit defendere pec- D Hbi soti peccaii. Tu solus medcris,soIus peccata di-
catum suum.sed humiliavit se ad pcenitentiamquo- mittis. Ille solus est justus punitor, qui in se nota

3i.|j usque audivit NoIitimere,quia transtulitDominus

: habet quod puniatur, et ideo tibi soli, quia malum
' a te peccatum tuum. .A.ttendenda haec inQrmitas coram te feci : alios latere potuit peccatum meum,
carnis, recordanda verba Apostoli -.Nonergo regnet te autem celarenon potui, quia omnia sunC nuda et
peccalum in vestro mortali corpore [Rom. vi) non ;
aperta oculis tuis (//(;ftr.iv).Intantum tibi so//,intan-
dixit, non sil, sed non regnet. Inest peccatum, cum tum tu es justus, ut juslificeris in sermonibus tuis,
delectaris : regnat, si consenseris. Admonemur id est, ut etiam in sermonibus tuis justus sis, cum
exemplo David non relaxarecarnalem cupiditatem: omois homo praeter te sit mendax,et t7ncai,scilicet
admonemur etiam non extolli in prosperis. Nam
; omnesjudicatos;omnes enim jusle judicari possunt,
pcriculosior est res prospera animo, quam adversa quanquam multum justi, multum provecti.tu solus
corpori, amovet etiam desperationem, cum David injuste.quiasoiusapeccato immunis.(."Hm;'«rficam,
tanti criojinis reua nondesperavit.Istepsalmussic- Pater in Filio, Verbum ia assumpta bumaniUt^
399 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 400
boc futurum praevidit,ut FiliusDei veniretjudican- ^ sim tanti CTim[msreus.Ei\deoniiscrere,dele,lava,ftt
dus. Ecce enim in iniquitatibus conceplus sum. Quasi opus est.quia si non esset haec nova iniquitas.tamen
dicat;Et nonsolum judicatus vincis omnes judicatos habercs ex veteri mullum quod in me punires.£c(;e
in lali scelere quale meum est,in hoc quod illi juste, enim in imquilalihus conceptus sitin, et in peccatis
tu injuste ; sed etiam omnes bomines, quia omnes concepit me mu(ermea,\\i supra.Ethoc dicens,quod
sunt peccatores, tu autem solus sine peccato. Et in iniquitatibus conccptus sum, non refundo culpam
translert in se omne humanum genus:£cce enim in in auctorem, scd veram tibi facio confessionem,
iniquitalibus conceptus sum. In quibus subjungit:£/ quam tu diligis. Ecce cnim veritatem fhle.vistiAdesi
in peccatis concepit me mater mca, id est, in concu- veram confessionem, et ideo quia lanta est iniquitas
piscentia carnali concepit. Qua^ carnalis delectatio mea, miscrere.Ei scio quia misereberis, quia incerla
ex peccato primi parentis in carne nostraviget. Non et occulta sapientix luxmanifcstasli milti cognovi ;

ideo in peccatis concipiuntur homines.quia pecca-
tumest misceri conjugibus, opus hoccastumin con-
juge non habet culpam, sed origo peccati secum
trahit quasi ex radice debitam pccnam. Nou enim
maritus, quia maritus est, mortalis est, erat enim
etDominus mortalis, sed non de peccato suscepit
poenam nostram, scd non culpam nostram. Mcrito
ergo in Adam nmjies moriuntur, in Chri.%to aulcm
omnes vivificabuntur {I Cor. xx). Ergo misei-ere, dele
munda, et opus est. Ecce veritatem dile.visti, id est,
justumjudicium.intantumutnecillis parcasquibus
ignoscis,aut enim illi punient.aut tu,et ideo prKro-
gas misericordiam,ut serves judicium,ignoscis con-
fitenti.ut tu non punias, scd seipsum punicnii. Et
enim per spiritum consilium dispositionis antiquae,
reparationis novK, felicilalis a^lernfe.quod aliis in-
certum est. Mittes Filium tuum, in quo nobis erit
occulte vera remissio. Et illo hijssopo, o Domine,
t> asperges me,\d est^conformalioneilliusquisignilica
ivv perhyssopum. Nam quemadmodum byssopus
valet ad reprimendam inflationem pulmonis, sic
conformatio Christi, id est, humilitas valet ad no-
slram superbiam deprimendam;vei quemadmodum
hyssopi fasciculus intinclus sanguine vitulajvalet ad
exteriorem mundationem leprosorum : ita efTusio
sanguinisCbristi valetad nostram extcrioremmun-
dationem. Lavabis me, scilicet exterius, et super
nivem dealhabor, scilicet inlerius. Aliter Idco mi- :

quia veritalemdile.visli, qm-d nullumpeccatum impu- sererc, quia promisisti regnum justis,ergo nisi mo
iiitumdimittis,prffirogaslimisericordiam utservares et alios justifices, nullum invenies cui des, sed
judicium.Nam misso prophetatuoqui mc corripuit, misercre, justiflca, et hoo modo vincas illos, qui
qui peccatum meum mecognoscerefecit ut punirem, negant fieri reparationem post lapsum, vel qui di-
manifeslati mihi inccrta el occulta sapicnlix tux, ut cunt pro uno peccatoro te auferre regnum justis,
etiam tam graviter lapsis veniamnon negarcs,quod hsec est illa hyssopus, illa humilifas. Audifui 7ni\'

disposuisti per,sapientiam tuam quahominem creas- dabis gaudium : gaudebo audire reprchensionem
ti,et creaturam tuam in eis perditam roborasti, quffi tuam, et non loqui contra te,non defendere pecca-
usque adhuc aliis incertafuerunt.In qua incertitu- tum.Unde Joannes: Amicus autem sponsi stat et au-
dine Ninivita; pa;nitentiam egcrunt. Dixerunt : Quis dit, et gaudio gaudet (Joan.wi). Hkc est vcra humi-
scit si convertalur ct ignoscat Deus {Joet. ii; Jon.\i\) ? litiis,sibi displiccre utplaceat Deo,quidquid peccali
Hocc sunt illa incerta :Aspcrges ine,Domuie,hyssopo, est, sibi quidquid justitis, Deo. Et cx-
imputare :

etmundahor,\d est, dabit mihi humilitatem. Hysso- sultabunt ossa : anima mea humiliata
kumiliata
pus herba est qusepulmonem purgat:etest humilis, gaudebit, quse per superbiam in moerorem venit.
In pulmone qui inflalur^tumor supcrbia^ accipilur, .\liter :Et tandem post illam mundationem et lava-

contra quom morbum humilitas medicinain pra;bet, tionem, auditui meo dahis gaudium, ut audiam :

id est, humilitate et charitate te amplectar, ut illa Venife,benedicti Patrismci, percipite regnum (Matth.
herba adhffiretsaxo;confitebortibi peccatummeum, xv). Et tunc exsullabuni ossa humiliala,\d est,virtu-
non defendam, displicebo mihi, ut tibi placeam, tes nunc humiliatae et facile revincibiles, ibi erunt
lavahis me, taliter aspergendo a peccatis meis. Et fortes el invincibiles. Et ut ossa exsultent, averlc
supcr nivem dealbahor, quia intus in anima cujus : faciem tuam a pcccatis meis, id est, dele peccata
major esi lavatio quam corporis, sicut majus est D mea, ut ea non tandem punias.Merito rogatDeum
anima quam corpus Aliter Tihi soli peccavi,etma-
: avertere faciem a peccatis suis,quiinde nen avertit
lum coram te feci. Alii si peceant rcgi qui judex faciem suam, a peccatis autem faciem, non a me.
positus est, peccant et Deo rex si peccat, soli
; £/nonsoIum ab his peccatis qua3 modo feci, sed
Deo peccat, quia solus Deus punit eum. Ergo mi- omnes iniquitates meas dcle, originales ct actuales.
serere, Domine, mci, vl jusliftccris in sermonihns Iloc modo dele : Cor mundnm crea in me,Dcus, qma.
tuis, id est, ut verax inveniaris in promissis tuis, meum coregopolluide opere iniquitatis.Ei s/jfrj/um
qui mihi per spiritum sanctum promisisli: Defruclu reclum,q\iem ego distorsi,?n?iOi'a in visceribus meis.
ponam supcr sedem tuam (Psal. xiii) vi-
vcntris tui ; id est in interiori meo,qui inveteravit et defecit in
deor enim indignus decujusprogenieFilius Dcicar- me.Et me innovalum ne projirias a facie lua.\d est,
nem assumat,si a tanto scelerenon eniundos,cU'?«- ne permittas caderc in peccatum ulterius. Et dcin-
cas scilicet illos,qui negantte mihi promissa solvere ceps Spirilum sanclum tuum, id est, a te datum,
^ebere,cum /ucticam abillisindignus quisolvas,cuiii scilicet spiritum compunctionis et pcenitentiaB, ?ie
401 ENARRATIONES IN PSALMOS. 402
aufcrasa me.Redde inihi Issiitiam salutaris tui.Sole- A ras et holocausta vera, cum totum absumet flamma
bam mihi applaudere de cognitione adventus Filii ignis divini, scilicet heec holocausta. Tunc impo-
tui,sed nunc non est gaudendum,cum sim injustus, nent seipsos vititlos,\d. est,puros et innovatos,5Mper
idoo justifica,ut de illo adventu valeamlc-etari : ipse altare tuum, id est, super intimam mentis devotio-
enim ab inferis est educturus suos quosibiinveniet. nem.
Et in hac litilia spirilu principali, id est Spiritu PSALMUS LI.
saneto,qui spiritusestomnium bonorumspirituura, IN FINEM INTELLECTUS D.WID, CUM VENIT AD EUM
confirma me. Nullus salvari potest sine illo salutari, DOEG IDU.M.EUS, ET NUNTIAVIT SAULI VENIT DAVID :

enim a sanctis patribus dispensatio susceptae IN DOMUM ABIMELECH.

ita
carnis credebatur, ut a nobis facta creditur. Quasi « Quid gloriaris in malitia, qui potens es in ini-
dicat: Et quo fructu hoc petis? Ma.guo. Docelw ini- « quitate? Tota die injustitiam cogitavit linguatua:
qufls vias tuas : injusti meo esemplo non despera- " sicut novacula acuta fecisti doIum.Dilexisti mali-
buntjSed per me agnoscent vias tuas, id est, miseri- " tiamsuper benignitatem,iniquitatemmagis quam
cordiam et judicium. R meo exemplo impiiadte « loqui ffiquitatem. Dilexisti omnia verba prascipi-
convertentnr. Etut meo exemplo impii ad te conver- « tationis lingua dolosa. Propterea Deus destruette
tantur, lihera me de sanguinibus, id est, carnalibus -n « in finem,evellet te,et emigrabit te de tabernaculo
concupiscentiis,ne occidar amplius intus; Dcm Deus « tuo,et radicem tuam de terra viventium.Videbunt
salutis me,v, subaudis auctor. Et exaltabil lingua « justi et timebunt, et super eum ridebunt et di-
mea justitiam luam, non meam, scilicet Qdem justi- « cent : ecce homo qui non posuit Deum adjutorem
flcantem, vel quod tu non vis mortem peccaloris. « suum.Sed speravit in multitudine divitiarum sua-
Revera liberabis. Nam,o Domine, labia mea apcries, « rum,et prsvaluit in vanitate sua.Ego autem sicut
labia cordis clausa ex peccato, aperies ad laudem « oliva fructifera in domo Dei, speravi in misericor-
tuam, per gratiam justificando.Ei os meiim, scilicet « dia Dei in ffiternum et in sa;culum saeculi. Confi-
eyii&T\'as,annuntialiitlaudem tuam,q^ns: multiplex est. « tebor tibi in saeculum quia fecisti, et exspeclabo
Hominem enim ut sit,creas,p3Ccantem,non deseris, « nomen tuum, quoniam bonum est in conspectu
mundas. Sacri-
confitenti ignoscis,et ut sit securus, « sanctorum tuorum. «

ficium laudistibi offeram^quiaaliud sacrillcium non ENARRATIO. .

\iS,quoniam si voluisses sacrificium, scilicet exterius, Nota historia (/ Reg. xxi). David fugiens a facie
dedissem oves et boves et victimas multas. Illo tem- Saul venit ad Abimelech sacerdotem, et accepit
pore erat David quo victim® animalium ofTerebantur gladium in tsmplo reconditum, quo Goliath fuerat
Deo,et videbat b.scfuturatempora. Nos ergo in his occisus, et accepit ab eo panes propositionis,simu-
vocibus sumus. Nihil ergo oITeremiis? intus habes '-'
latonegotio, recessit festinanter ab eo. Erat autem
qucd offeras.{///(/ue holocaustis, scilicei victimarum, tunc ibi Doeg yumaeus, princeps pastorum Saul.
noti deleclaberis. Nam sacrificium, scilicet Dco pla- quando David venit ad Abimelech. Iratus autem
cens, spirilus contributalus, repugnando carni, cor Saul, quaesivit quid causa; esset quod nullus ei pro-
contritum poenitentia, et humiliatum a superbia, vel deretDavid; venit Doeg, et dixit : Vidi David in
ad hoc humiliatum, ut semper sibi in fulurum domo .A.bimelecb ita commotus Saul prscepit ser-
;

caveat.IIieronymus « Multi habent cor contritum,

:
vissuis, ut interficerent Abimelech ettotum sacer-
et non humiliatum quia plangunt quod fecerunt,et
:
dotale genus illiu» civitatis. Doeg vero adhuc in ne-
postea in idipsum redeunt. » Et ut sacrificium lau- quilia sua «stuans, irruit in eum,et interfecit Abi-
dls tibi non solum a me,sed amullis fiat : Benigne inelecb etomnessacerdotesiIIos,cumnulIusaIiorum
fac, Domine, Sion, id est, milte cjuem missurus es auderetmanumextendere iu sanctos Domini.Histo-
{Exod. iv). Sion, id est, Ecclesiffi tuoo, quaj oblivis-
agiturinhocpsalmo, unde ad mys-
rialiternihiltale
censqua; retrosuntin anteriorasee.xtendit(P/ti7.iii). teriumtrahimur.tnDavid,Christumaccipimushisde
In bona volunlate tua, id est, in Christo tuo, vcl non causis quibus s»peestdictum in Saul, regnum ter- ;

in merito suo, sed in misericordia tua, ul ledificen- rcnura. Saulinterpretaturnp;j6'<i7i(.5,ct Juda;i contra
lur muri Jerusalem, id cst, ut perficiantur fideles, D voluntatem Dei appetierunt sibi Saul in regem, et
quorum perfectione constructa erit Jerusalom, id Dominus eura elegit non permansurura, sed ad po-
est.civitas pacis, civitas illa quam nullus hostisin- puluin illum corrigendum.Perappetitum accipimus
trabit,a qua nullus civis excludetur. Vel xdificentur mortem, de qua dictum est Deus non fecil mortem, :

muri Jerusalem,ii est,immortaIitas et impassibili- nec Ixtulur in perditionchom\num{Sap.\) ; impii au-

las.Qui muri destructi sunlin primo parente. Tunc, tem accersierunt sibi eam manibus et pedibus, ct
id cst, ffidificata Jerusalem, acceptabii, sacrificium aniplectentcs dcfiuxerunt per eam.SauI porsequeba-
ju^tilix,\d est justum sacrificium, scilicet ipsosju- tur D.wid,etrcgnum terrcnum pcrsequitur filiosre-
stos,nunc acceptassacrificium pro peccatospiritum mors.Ex eoenim omnis persecutio,
gniccclestis,vel
contribulatum, tunc laudis solius ucceptabis,\d est, quod mortalcs sumus nisi mortalos essemus, non
;

frequenter ct sine intermissione accipies. Bcati qui esset quod nobis faccret inimicus.AbimoIoch inter-
habilanl in domo lua, Domine : in sxcula sxcutorum prctulur palrismci regnum: hoc.g,molus : Idumnaus
laudabunl le [Psat. lxxxiii). Oblationes, scilicet ve- terrcnus.Vcml David in domum Abimolech et Chri-
 :

403 REMIGII ANTlSSIODOHtNSIS OPP. PARS I.— EXEGETICA. 404

stusin terramJudaorum,qua3regnum David patris A non facis, cogitas, injustiliam cogitavit lingua fua.
sui fuit secundum carnem;venit per iDcarnationem Non cst officium iingucEcogitare. sed loqui, sed per-
quem videns motus ten-emts,id est illi qui movel)an- yersusper\erl\[,qiiia.in ore stullorumco)-eortim{Ecdi.
turpropter terrena.qusChristus contemnendadice- xxi\scilicet qui non ante cogitant quam loquantur.
bat,accusaverunt eum apud terrenos principes. Mi- Sicut 7wvacnla acuta fecisli dolum, id est fraudulen-
sitSaul qui persequerentiir David, sed Davidevasit tam persecutionem tuam sic fecisti expeditam ad
eorum manus,non tamen sine sanguine, quia interfe- nocendum,ut est novacula actda s.A incidendum.Vel
cti suntsacerdotes. Ita ct in perseculione Christieva- sicut iiovacala, etsi multum sit ociirn.tamen non va-
sitVerbum.sedcaro ejusnccisaest.Polesthacpersc- let sccare nisi inlirma, ita et riolus tuus in corpus
cutiogeneraliter referri ad corpus Christi.id est ad valet, et non in animam. Vel,ut dicaturde Judaeis,
omnes illos qui in David volunt esse David, id est in Novacula ad hoc acuitur.ut prseparet nitorem vul-
Christo Christiani.quos terrena amantcs, apud hu- tu9,eodemmodoDcus prfeparaverat Judajos per le-
jus SKCuli principes accusarc non cessant. Vel ad gem,ut nitorcm vultus sui per eam in aliis para-
perscculionem Antichristi, qu.-c maxima erit. Undo rent. Sed sicut novacula acuta quae nitorem debet
dictum est Veniet tempus quale non fui*. ex eo quo
: facere,facit dolum, vertendo se ad occidendam car-
gentes esseccEperuut, quo tempore omnes sacerdo- t> nom: ita et Juda;i verterunt se ad occidendum,non
tes interficientur,idest omnes Christiani,inquorum
'^ servos,sed
solum t etiam Clium.Et
'^f t,,
hoc iniquitas. Di-, • •.

domOjid esf. in quorum pectoreDavid, id est, Chri- lexisti maliliam super benignitalcm; quod naturaliter
stuscritqucm.-\ntichristuspersequetur,sedoccidere superius est,habuisti inferius : et quod naturaliter
non poterit ; non enim poterit Christianis Christum inferius,habuisti dignius.Nullus liquormagis petit
auferre. Constructio tituli. Haec verba hujus psalmi superiora quam oleum,
cui assimilantur opera mi-
referuntur in fiwfm temporum,id cst,plenitudinem, desuper sunt, ita et semper
sericordiae, qutc sicut
ut intelligas hajc facta historialiter, et sunt intelle- desuper habcri deberent sed tu cum utrumque es-
;

clus,quia intclligimus in his prius tribulandum, set ante oculos tuos, magis dile.visti malHiani quEe
postea gaudendum,attribuendus David prophetaB,id postponenda foret, (juam benigniiatcm qua; foret
estjdignioribus membris,vel propositus ab ipso ca- praeponenda.Et non solum incorde hanc perversio-
pite aliiSjUtintelligant quod omnibus impiis propo- nemfecisti,sed etiam dilexisti loqui iniquitatem ma-
situm est devorare pios. Intellectus dico, significa- gis quam scquitatem ad proximum. Nihil iniquius
tus in illo historiali negotio, eum Doeg Jdumxus id quam contraire Deo suo.
jus quam denegare Deo
est.cum Judas et Jud.ti moti pro terrenis,id est,loco suum
in se et in &]i)s. Dile.risti omniaverbaprxcipi-
et gQnie ,venerunt ad Saulem, idest,ad principes, ad tationis, susurrationes, detractiones, rixas, adula-
Pilatum et alios, dicentes Venit David in domum ^ tiones. Ha;c omnia ab aliis libenter audisti, cibos
:

Abimetecti. Ecce conversatur inter nos, si dimittimus amaritudinis non das ventri,et cibos.iniquitatis das
eum sic, venient limnani et tollent nostrum locum ei animae? Miser, naufragium fugis, et plumbum am-
gentem (Joan. xi). Vel cum venit Doeg Idumccus, id p!ecteris?verba dico, entia in lingua dolosa, in lin-
est,qu!que persecutores moti pro ierrenis, venerunt gua fraudulenta. Quid gloriaiis in talibus. Non est
adSaulem,\d ad saeculares potestates, accusare
est, in his gloriandum, si vis considerare non priora tuas
illosin quorum corda venit Christus per conforma- nequitiae, sed posteriora, scilicet ad quam malum
tionem. Et est intentio Prophetas in hoc psalmo finem te deducet, quia Dcus propterea destruel te
ostendere, prius oportere tribulari, postea clarifi- multimodadestructione eunte in finem, sc\\icei sem-
cari : prius sedendum, postea surgendum.quemad- per quffirente finem,et nuuquam inveniente. Et hic
modum David post multas persecutiones ad reg- eveltet te ut infructuosam SLThorevadefabernaculotuo,
num pervenit, et Christus,martyrum caput, prius id est,de Ecclesia non hic militabis, nnn hic ho-
;

passus, postea clarificatus est. stem cavebis in tabernaculo, ut tandem gaudeas in

Tu qui es potens in iniquilate,id est cui Deusper- palatio ? In tabcrnaculo Dei est quisque, quantum
mittit posse exercere crudelitatem et odium in san- ad naturalem intentionem, quia naturalis intentio
ctos suos,quod iniquum est,vcl in divitiis et poten- D ad bonum nos omnes ducit.sed devius error abdu-
tia saeculari : quia omnis dives autest iniquus,aut cit quosdam. Et cmigrabit te,id est, emigrare te fa-

haeres iniqui, quae potentia non est potentia, sed cietdc tabernaculo tuo,id est,non eris hic in taber-
impotentia ; non est gloria.sed ignominia : quidglo- naculo.non habebis pa^-tem in resurrectione prima.
riari.i in maliiia'! Quandoquidem malitia est quam Si ad Ju.iffios,delegalibusinstitutis.£/ei'e//ef ;'a(ftcern
exerces, quid gloriaris in ea?Sic gloriaris tanquam tuam de lerra viventium. Radis nostra est charitas,
si insano permitteretur potestas se perimendi, oc- fructus, bona opera, opus cst ut opera tua de cha-
cidis sanctorum corpus.hoc et scorpius, hoc etuna ritateprocedant, et tunc est radix tua, et ideo neo
febriSjhoc et vermiculus valet ; sed occidis animam viriditatem habent.quia non manent in radice cha-
tuam illorum animam
; conserva.s. Quid ergo in his ritatis. intellectus, de quo
Videbuntjusti. Hic est
glonaris? Qui gloriatur, potius in Domino glorietur titulus.Quasi dicat eorum pcrditio non erit
: Et haec
(I Cor. i). Ostendit illam malitiam : Tota die, id est sine magno fructu bonorum.Nam videbunt justi, id
assidue,sinelassitudine,sineintervallo,quandoenim est. attendent non tantum priora eorum,quae modo
40S ENARRATIONES IN PSALMOS. 406

florent,sed posteriora impiorum, quse arida erunt. A. aliud eispectando nisi quoniam bonum est in con-
Et timebunt ne talia posteriora incurrant, cavebunt speclu sanctoriim tuorum, etsi non in conspectu
sibi hic a glorialione impiorum. Unde alibi :Manus malorum ; vel e.cspectabo nomen tuum in conspectu
suus lavabitiii sanguine peccatoris. Intftliigent hano sanrtorum tuorum, vel in communi resurrectione
eorum gloriationem esse eorum destructionem,quia et ideo,quoniam bonum est exspectare vel illud
jnimici Domini mox ut honorilicati fuerint et exal- nomen. Aliter Illis damnatis, ego autem hic in
:

tati.deticientesquemadmodumfumusdeficientfPsa/. domo Dei,\d est, in Ecclesia prKsenti, sicut oliva

sxxvi).£t super enm ridebnnl. Quasi hoo dicat : Et /ruf/r/era tarde florens,quia bonorum est arere in

intelligendo facti super eum,\n eo quod non ponent hoc hoc ideo,quia speravi in misericor-
sfficulo,et

spem in caducis,sed erigunt ad superna, corpore dia Dei,aon in divitiis,tre misericordia dico, perdu-
quidem infra eum,sed mente supereum ridebunt,\d cente in ReterniLatem, id est, zre sseculum sseculi
est.gaudebunt.fi ridendo dicent: Ecce homo qui non tandem conf>lebor,cum Deus erit omnia in omnibus.
posuit Deumadjutorem suum,hic est qui maluitcon- Ca;tera non mutantur.
formariAdae quam Christo,ideo Deus destrueteum. PSALMUS LII.
Vel tandem in novissimisgaudebunt, facti superio- I.V FINEM PRO MAHALETH INTELLECTUS DAVID.
res istis.judicando illos a quibus hic judicati fue- « Dixit insipiens in corde suo, Non est Deus.
B
runt,ettuncirridendo eos,dicent: Ecce homo qui non << Corrupti snnt et abominabiles facti sunt in ini-
po.tuit Deum adjutorem 5«u»j,despective dictum, ut « quitatibus, non bonum. Deus de
est qui faciat
illud -.Ecce Adam quasi unus ex nobis jaclus est [Gen. « coelo prospexit super fllios hominum,ut videat si
iii).Ecce apparet quod homo est, quod fragilis, qui " est intelligens aut requirens Deum. Omncs decli-
maluit sibi Deus esse,ut miser Adam, quam po- « naverunt.simul inutiles facti sunt : non est qui
ncre Dcum adjutorem suum sarcasmos figura, id
; « faciatbonum,non est usque ad unum. Nonne
est,hostilis irrisio. Sed potius speravit in multi- « scicnt omnes qui operantur iniquitattm, qui de-
tudine divitiarum suarum. Nota : Non dicit, ha- « vorantplebem meam ut cibum panis? Deumnon
buit divitias,scd speravit in eis.Joseph habuit divi- u invocaverunt, illic trepidaverunt timore, ubi non
tias,sed non speravit in eis, ad utilitatem aliorum « fuit timor.Quoniam Deus, dissipavit ossa eorum
habuit.Nonsibi hio applaudat pauper pannosusqui « qui hominibus placent confusi sunt, quoniam
:

non habet divitias.Multi enim pauperes suntin arca « Deus sprevit eos. Quis dabit ex Sion salutare
corporis,qui divites sunt in arca cordis, et econ- « Israel ? cum converterit Deus captivitatem plebis
verso.-uode dicitur in Evangelio: Beati pauperes « suae,exsultabit Jacobet laetabitur Israel. »

spiritu (Matth.v). Et prxvaluit, scilicet nobis ; ma- EXARR.UIO.

jurem se nobis feoit.w vanilate sua. Nihil vanius Nota est historia (/ Reg. .xxvi). David fugiens
quam pluris facere nummum quam Deum.OIe quia Saulem,veniat ad Achis regem Geth,etsub eo mili-
in multitudine divitiarum (divitias vocat, opes, po- tavit,accepta ab eo Sicelcch parva civitate, et ibi
tentias, honores, voluptates,et cajtera talium) spe- locata uxore et filiis et tota substantia sua, David
ravit,\deo tandem destruetur. Eyo autem, sicut misso ad praelium.venerunt Amalechits latrunculi ;

oliva [ructifera. Quasi dicat : Ille in mullitudine cli-

el, rapuerunt uxorem David et filios, et civitatem
vitiarum suarum speravit,\deo radix ejus evelletur :
combusserunt.Rediens aulem David insccutus est
ego autemsicut oliva cujus radix nutritur,non era- eos.et comprehendit, et occidit, et spolia reduxit.
dicatur,tandem fructifera in domo Dei, plena fru- Amalech interpretatur lingens lerram, Sicelech,
ctus,plenaomni jucunditatu cum Deus erit omnia
; conversio.Per uxorem David accipimus sanctas ani-
in omnibus (/ Cor. xv), et ?i modo arida. Ego mas per David, Christum.
per filios.bona opera
; ;

inquam,ui oliva, confitebor tibi in sxculum in domo
Dei.conslitutus in palatio,qui hic
bernaculo,veram confessionem faciam, tunc vere
te laudabo.cum nihil erit in me quod tibi displi-
ceat.Et merito,7i«'a tu fecisli illam confessionem,
vel me olivam fruotiferam.Et ideo tandem confile-
6or,quia hic speravi in misericordia Dei perducente
in xtemum et in sxculum sxculi, non
Et exspectabo nomen ^UMm.Interim dum
culo sum,cum paticntia sustinebo,non
In Sicelech locavit David uxorem et filios,et Ghri-
militavi in ta- stus sanctas animas et bona opera in conversis
locat,id est, fidelibus, quas sanctas aniraas simul
cuin bonis operibus Amalechita3,id est, terram lin-
D gentcs^s.Tculi terrena amantes.per niullas tribula-
tiones saepe captivas ducunt,cum devocant et con-
formanljSed Christus liberat Ecclesiam suam ab
in divitiis. Amalechitis,persequens eos cum exercitu suo, id
in taberna- est,cum praidicatoiibus suis,et occidens illos,alio3
properanter in bonuni.alios in malum.Tilulus ita construitur :

agam sicut Adam volens ante tempus fieri Deus ; Vcrba hujus psalmi refcruntur in finem, id est, fi-
omnes quidem sancti, dii erunt; sed hoc nomen nalem Uavid, qui psalmus est intelleclus Davidpro-
non prius vere accipient.quam cumDeuscritomnia phela3,vel cujusque perfecli lidelis inletlcctus dico, ;

in omnibus.Prius satagendum fuerat circa obedien- significatus vel habitus,pro Ajnalech,\d est.in eahi-
tiam sicut creatur<E,ut tandem ficret Deus promotus storiaquaBhabetquonioilnDavid persecutuscst Ama-
in angclicam claritatem.Adain, quia pra;paravit sc Icch,vel sccundum Ilubraicam veritatem, j:>ro mae-
sibi Deum facere,morte mulotatus est.Non proptcr lclh,\d est.pro parturiente vel gemente, scilicet pro
 ;

407 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 408

oppressione Ecclesise quoj est comparabilis partu- A, minum quando male faciunt -ifilii Dei.quando
sunt,
rieati.Natn sicut mulier parturiens est in dolore, bene.Ergo qnod hominps filii Dei sunt, rema-
tollc

ila et Ecclesia in hoc smculo Et in hunc modum le- net quod filii hominum snnt,ct sic non est qui fa-
giturtantum inpersoua Ecclesiee, secundum alium ciat bonum ;quasi dicat: Quod illi tales sint, pla-

potest et iu vocc capitis legi.Hicpsalmus et si in ne advertant qui filii Dei sunt,vel, insipiejis dixit
verbis cum superiori,Dwj7 w.s2;)?en«,idem videatur: non esl Deus, sed falso. Nam revera est, quia
dilTert tamen in hoc.quia ille Christo, hic omnibus Dominus de ccelo prospexit super filios homi-
fidelibus altribuitur: ille in primoadveniu,hic ac- num, id est, per humanitatem Verbi misericor-

cipitur in secundo.Et est intentio Prophetse osten- diam suam disposuit supcr filios hominum tam
dere prius pressuram Eccle?ia>, deinde consolalio- JudiTos quam gentiles, vel de ccL'lo,\d est, de prae-

nem,ut illud, cum converterit Deus captivitatem dicatoribus suis, quoimm conversatio in coelis est ;

plebis su«, e.xsultabit Jacob et l^tabitur Israel. per illos enim misericordiam suam omnibus notifi-

Potest et sic dici,quod prior psalmus factus sitante cavit,tam Juda^is quam gentibus,"_unde ipsi inexcu-

istud gestum negotium.et quia Propheta intellexit
perhoc quodhistorialiteribi ogit, significari ere-
ptionemEcclesiffidemanu Amalechitarum,ideohanc
prius repetitionem feeit.Introducit Propheta Chri-
stum loquentem dfi persecutoribus fidelium, tam
gentibus quam Juda;is,et ostendentem qui sitfinis
persecutorum et eorum qui iribulantur.
sabiles.Ad hoc de ccelo prospexit, ut videat, id est,
videre faciat, si est inlelligens, scilicet Deum per
g fidem, aMJ?-e(7uimis per opcrationem. Cum enim
huraana infirmitas Deum capere non valeret, in
forma humana Filium suum misit, qui verbo et
opere ad cultum Dei homines revocare instituit,
qui apud mortales fecit divina, patiens humana :

Dixil insipiens in corde suo: Non est Deus. Insi- misit etiam pr«dicatores suos,qui hominibus hoc
nofificarent.sed nuUuminvenit intelligentem Deum
piens populus,qui Filium et sapientiam Dei recipore
adinvenit, in eo quod erant filii hominLmi, aut Deum requi-
no\\iii,dixil in co)-de sun,\d tst, per so
non ex auctoritatelibrorum.Dominus non esl Deus rentem qnia omnes declinaverunt a via veritatis,
:

qma. Jud;cis scandalum, (jenlibus stultitia videbatur nmul inuliles, scilicet Deo, facti sunt tani Judsi
Cor. illum credere Dcum.qui sic ignominiose quara gentes.intantum quod non est qui faeiat bo-
(/ \),

lractabatur,vel qui putat Deo placere facta mala num per &e,non cst usque ad unum,ve\ nullus ; vel

non esse putat Deum.Si enim Deusest,justus est adeonun attendunt Deum essejudicem in rebusqui

si justusest,displicet ei injustitia.Qui autem putat

Deum intclligere nokieruntde ccelo super se mise-

ei plaeere iniquitatem.negat Deum essejuJicem in ricorditer prospicientem.iYonnr cognoscent tandem

rebus. Cassiodorus Vox capitis pro reparatione „ der supplicia hunc esse Deum, quem tantum esae
:

eorumde quibus Apostolus Scimus quod omnis :

horainem putaverunt,vel judicem esse in rebus,
crealura ingemiscit el parturit usque adkuc{Rom.\m),
omnes illi qui opcrantnr iniquitatemin me,et quiie-
voranl, scilicet devorando, plebcm meam, vel bona
et confusionem eorum qui eos tribulant,ita ut ipsi
inexcusabiles sint,el auctor inexcusabiles.Verbum eorum subtrahendo, cujus caput ego sum.ii^ cibum
non cordis sed quia panis,\d est,assidue ? Cognoscent utique quoniam
dicere, proprie est lingu», ;

Deus sprevit,\d est, exceecavit eos, ideo quia Deu7n

cogitationes nostras potentia divinitatis intelligit,

recte dictumest insipientis cor dicere,quod ad au-

non invocavcrunt, id est, in se non invocaverunt.
res Domini potesl venire, non ad ignoscendum, Ille Deura invocat in se, qui se facit posscssioneni

sed ad judicandum.Quasi dicat :et unde illis tanta Deo. Illic trepiduverunt timore,ubi non erat timor,

insipientia ? Corrupti sunt, abona natura in primo sicut Juda;i qui timuerunt perdere locum et gentem
parente,et inlantum quod abominabiles,\d est, ex- vel gentes quoe timebant idola quaj ipsas sibi fabri-
hKredati fadi sunl in iaiquitaiibus suis, a se in- cavoranl.Quasi dicat :Unde illis tanta excascatio,

ventis,et intantum corrupti.quod «ora est qui fa- ut ibi timerent ubi non erat timor ? Quoniam Deus
ciatbonum Dominus de calo prospexit super filios dissipavtt ossa eoruin qui hominihus placent, id est

hominum. Kic orituruna quasstio Si respicitDeus :

stuitentplacere hominibus potius quamDeo,et quia
de ca;lo utvideat si est intelligens,non orania no- D ad humanum favorem effusi s\ini,confusi sunt i.1 in-

vit Dtus. Altera : si non est qui faciat bonum, quis terius, Quoniam Deus sprevit,\d est, excscavit eos.

est maelelh, \d est, qui hic parturit inter malos ? Quasi dicat : llli dicunt. Non cst Deus. Quis ergo

Prior sic solvitur. Plerumque ita loquitur divina aW-as dahil salularc lsn>el,\d est, quis veniens ex
Scriptura.utquod donoDeicreaturafacit Deusfacere Sion dabit illis quos faciet Israel, id est, Deum vi-

dicatur.Indeest, Dominus Deus vester,

/(?)im« vos dentes et cognoscentes, salutare, id est, salvatio-
(DcMi.xiiijut sciatsi diligitiseum,id est,utscire vos ucm seternamnisi ipse ?Quis separabit granaapa-
faciat. Iterum Quare de coelo, si hoc homines fa-
:
leis? Revera Dominus, CHm ronccr^crrt, id est, si-

ciunt?.\udi Apostolum -.Nostra conversalio in avlis est niul vcrterit interius et exterius caplivilatem plebis

{Phil. iii),corde vides, sed non vides nisi sursum SMo^B.Hiunotatursecundus adventus. Tunc cxsultabit
Israel,
habeas.Aliter sic Fecit Deus fllios hominum Dei
: Jacob, qui hic fuit proficiscens,t'/ Ixtabilur

quiaex Filio Dei fecit filium hominis.Donavit Deus factus perveniens.

hominibus benefacere ex se, non ex illis. Filii ho-

 ::
;

409 ENARPATIONES IN PSALMOS. 410

PSALMUS LIIL sum in nomine tuo, glorificando, si ad caput, vel
IN FINEM CARMINIBUS, INTELLECTUS DAVID, CUM
IN me gloriantem in nomine tuo, si ad membra. Alii
VENISSENT ZIPHEI, ET NUNTIASSENT SAULI NONNE :
quaerunt salulem in suo nomine, in diviliis, in ho-
DAVID ABSCONDITUS EST APUD NOS ?
noribus, in potenttis : sed tu salvum me fac, me dico,
« Deus, in nomine luo falvumme fac, etin vir- intelligentem alibi non esse salutem nisi in nomine
« tute tua judica me. Deus, exaudi orationem tuo, illo scilicetquod apud saBCuli florentes probro-
« meam ; auribus percipe verba oris mei. Quoniam sum ignominiosum ducitur, id est, crucifixum
et :

« alieni insurrexerunt adversum me, et forlosquaD- Milii autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri
« sierunt animam meam, etnon proposueruntDeum Jesu Cliristi {Gat. vi). Illo nomine salvantur, qui
« ante conspectum suum. Ecceenim Deus adjuvat Chrisli crucem nonerubescunt, quibusmundus cru-
« me, et Dominus susceplor est anima! meae. Averte cifixus est, et ipsi mundo {Ibid.]. Qui enira sunt
« malainimicis meis, in veritate tua disperde illos. Christi, carnem suam crucifi.rcrunt cum vitiis elcon-
« Voluntarie sacrilicabo tibi, et confitebor nomini cupiscenliis (Gal. v). Unde Apostolus ad Timotheum
« tuo, Domine, quoniam bonum est. Quoniam ex JVoli erubescere ChTisium CTUciris.um, et mevinctum
H omni tribulatione eripuisti me, et super inimicos ejus {II Tim. i). Malo suo gloriatus est Adam in suo
« meos despexit oculus meus. » -n noraine, qui sibi voluit fieri Deus, El in virtute tua

libera rae. Ipsi volunt me in infirmitate perdere, qui

ENARRATIO.
Hic lituius ex historia est sumptiis (7 /iegr. xxvi) in suo nomine gloriantur, sed tu libera me in vir-

David fugiens Saulem, latuit in Hebron. Quam rem lute, id est,-in divinitate mihi unita, si ad caput
Bcienles Ziphei, dicti a vico Ziph, accusaverunt eum si ad membra, judica me, cum vcneris in virtute,
apud Saulem, dicentes: Ecce David abscoiidUus est qui modo apparuisti despectus. Modo concreti snat
apud nos. Saul pcrsequebatur David, ct regnum ter- Ziphei ad David, id est, amatores hujus saeculi et

renum persequitur filios regni coelestis. Ziph vicus ainatores Dei , sed tu, Deus, judica, id est, discerne
est, et interpretatur flos, inde grana a paleis, florera illorum a nostro. Praesum-
Ziphei, florenles,
quod in isto mundo peccatoribus datum est vita no- ptuosa nimis foret haic petitio a tanto judice petere
;

stra, inquit Apostolus, abscondita cst cum dtristo judicium.in cujus conspectu nec cosli mundi sunt
in Deo {Col. iii), latet Christus bic, quaniiini ad (Jofc. xv), si non praecederet misericordia. Quasidi-

majestatem, in qua judicaturus est latet quantum cat Postea non timebo judicium tuum, si me in no-
:
:

ad laborem piorum et Qoremimpiorum,quiamalunt raine tuo salvum feceris, quodjudiciura mihi erit non
Bancti in hoc mundo arescere et pauperes esse ct ad poenam sed ad discrctionem. Dcus exaudi ora-
obscuri, quantum ad gloriam temporalem, quam „ tionem meam factam pro perseverantia meorum, si
hic florere. Non autem latet Christus quantum ad caput si raerabra, e.raudi orationem cordis auribus : :

nomen suum, quod etiam illi prajdicant, qui eum percipe verba oris mei, quas in ore profero, id est,
factis negant. Ziphei, id est, amantes florem hujus in evidenfia rei ostende te percepisse si caput, ;

vitK, accusant David latentem, scilicct Christianos vcrba facta pro meis. Et opus est ut salvura facias,
volentes in hacvitalaterecontemnenteshujusmundi quoniam alieni, non cognatione, sed flore, et si illis
vanam gloriam, et hoc faciunt raaxime apud sa;cu- sonet oratio mea, non audiunt, quia non intelligunt
lares potestates, quarum potentias et honores isti temporalibusenimgaudcntes, non noveruntaeterna:
contemnunt. llaic referuntur»! fmem, id est, in con- si caput, alicui facli, qui filii esse debuerunt. !n-
summationcs temporum, ubi inspirituDeoservitur, surrc.tcrunt non ad me defendendum, sed adversum
timn\,intelteclusDavid,\A est, lidelis animae, cu- me: quantum ad suam reputationem, vel
et fortes,
pientis in Uavid esse David vel Christi, et ab eo pro- dc se pricsumentes, quxsierunt animam meam, id
ppsitus aliis, intellecius dico, habcndus in carnimi- est, vitam ut pcrdcrcnl, si caput si mcmbra, ani- :

bus, id cst cxsultatione. IIoc enim habcnt sancti in- mammeam ad subvertcndura. El hoc idoo, quia«o;i
telligere, hic esse gaudendum in tribulatione, quia proposuerunt Deum ante conspectum suum, non in-
tandem haec tristitia vertetur in ga.ud[nw. : intelieclus telle.xerunt super egenum et paupcrem, si caput : si
dico significatus tunc cum veneruntZiphcietdi.terunt P mcmbra, non proposuerunt Deum ante conspcctum
ai Saul : Juda:i de Christo ad suos prinoipes [Joan. suum, quia s.TCulum ilkid h-ahuerunl anteconspectum
J^vi), et alii infideles de corpore Christi ad terrcnos cordis, magis dtlc.verunt tenebras quam tuccm [Joan.
principes :etest voxEcclesi;eintelligcntisflorem hu- III). Ipsi insurrexerunt, sed quao cura 1 Eccc enim
jus vitaB caducum et cito transeuntcm : quia omnis Deus adjuvat me. IIoc modo: vel et non ap-
si
caro fenum et 07nnis gtoria ejus Jjuasi flos agri{ha. xl.-) paret foris, tamen intus adjuvat : ct Dominus sus-
atque idco in hac vila florerc conteinnit ; sed clogit ceptor est animx mex rcsuscitando, si caput si :

potius hic arere dum biems est, et florcm suum in mcmbra, suscepit animam racam, utnon devocare-
radicc occultare, ut tandem suo teinporc tloreat. Et tiir, vnl suscepit Chri.-^tus causam meam agendam.
proptcreaabaraatoribusmundimultaspressuraspa- Averte mala inimicis meis. Averte a me, et converte
^tur, in quibusprcssurisquidagcndumsitostcndit, in illos : quia timcbant inlcrlicia Romanis, et amit-
^pilicot oranduiii et bono propnsito perscvoraiidum. lcrc locuiu et gentem propter me, cogitaverunt me
pe}i.i ii\ nomine tuo salvum mc fac, vel me mis- interficere; sed interficiantur a Romanis, et amit-
 :

411 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 412

tant locum et gentem non : optatio, sed prophetatio. A II mul mecum dulces capiebas cibos in domo Dei
Inveritatetua, id est, in verojudicio disperdeillos, ambulavimus cum consensu. Veniat mors super
id est, dissipa et divide pertotum mundum, qui in « illos;etdescendantininfernum viveutes. Quoniam
sua nie perdere voluerunt si membra, ipsi
falsilatc ;
« nequitioB in habitaculis eorum, in medio eorum.

mihi mortem paraverunt lemporalem, incurrant « Ego autem ad Deum clamavi, et Dominus salvabit
sternam et hoc non ex crudelitate, sed ex voro ju-
.• « me. Vespere et mane et meridie narrabo et annun-
dicio ; vel in bonum compatiendo dictum. Deus, « tiabo, et exaudiet vocem meam. Redimet in pace

maia qua; ipsi putant esse bona, scilicet Corem prs- « animammeainabhisquiappropinquantmihi,quo-
senlis vita;, averte a corde eorum : et in virtute tua, « niam inter multos erant mecum. Exaudiet Deus et
idesijiHveritaleprsceplOTumtuorumdisperdeillos. « humiliabit illos, qui est ante sscula. Non enim est
Verte impios et noii erunt (Prov. xii) : quanquam non " illis commutatio, etnon timueruntDeum:extendit

meruerint. tii tamen ex bonitate tua hoc fac :

vel « manum suaminretribuendo.Contaminaveruntte-
averte mala inimicis meis. Modo florent, sed igni ser- i< slamcntum ejus, divisi sunt ab ira vultus ejus, et

vantur. Et in veritate tua disperde illos, quos in infir- «appropinquavitcorillius.Mollitisuntsermonesejus

mitate tua tolerasli. Voluntarie sacrificabo iibi. Si « super oleum, et ipsi suntjacula. Jacta super Do-
caput, ipsi quxsierunt animam meam quasi nolen- « minum curam tuam, etipse te enutriet non da- ;

B
tem,sed ego sponte obtuli tibi iilud sacrificium si : II bit in aeternum fluctuationem justo. Tu vero Deus
membTai, meTilo Dominus susceptor est animxmcx : « deduces eos in puteum interitus. Viri sanguinum

quia, o Domine, voluntarie, id est gratis, sine pr«- « et dolosi non dimidiabunt dies suos, ego autem
mio temporalir sacriftcabo ?/()!, crucifigendo carnem « sperabo in tc, Domine. »
cum vitiis ct concupiscentiis. Et hoc non mihi altri-
E^iARRATlO.
buam, sed roH/!/W>o;-nomi;n/u(i,totumtibialtribuam In finem, id est, in Christum. Finis legis. Chri-
quod boni agam ideo nomini ttio, et non alii, quo- stus. In hymnis, id est, in iaudibus. Sive enim tribu-
niam bonum est, quia nihil invenio bonum per se. lemur, sive lielemur, ille laudandus est qui in tribu-
Et vere prseter illud tibi tandem post sacriflcium lalionibus erudit et in laetitia consolatur. Nos cum
laudabo te, cum eris omnia in omnibus. Et hoc Christo in ccelo per spem, ipsennbiscum in terra
quod bonum sit, mihi experto credendum est per charitatem. Ergo cum audimus intellectus ipsi
quoniam ex onini tribulatione eripuisli me, me caput
David, admoneamur et intelligat Ecclesia in quo
resuscitando exterius, membra interius in re, cxte-
malo nunc sumus, et de quo ut liberemur optamus.
rius in spe. Et super inimicos meos despe.vit oculus
Inlelligere debemus adimaginemDei nosessefactos,
jneus.tandem in judicio,cum judex positus ero su- intelligere debemus honorem nostrum. Si hoc intel-
pereos.Ideorfes/)c.i77, quiacertum est quasijamfa- C
ligimus, videmus istam regionem non esse gaudii,
clum tibi. Hic altitudine cordis ad le perveniens inde :

sed moeroris. Dominus noster Jesus Christus caput

super illos despexi, et vidi quod omnis caro fenum, nostrum qui non est dedignatus formam nostram,
Unde alibi Transivi, et ecce non erai [Psal. 36).
:
id est, formam servi suscipere, dignatur nobis
PS.\LMUS LIV. servis suis et formam orandi et exemplum vivendi
IN FINEM IN CARMIMBUS INTELLECTUS DAVID. dare, ut nobis iste psalmus declarat.
« Esaudi,Deus orationem meam, et ne despexe- E.vaudi, Deus oraiioncm mcam factam pro perse-
II ris deprecationem meam : intende mihi, et exaudi verantia meorum qui jam initiati sunt sacramentis
« me. Contristatus sum in exercitatione mea, et fidei. Et ne despe.veris deprecationem meam : Potest
II conturbatus sum a voce inimici, et a tribula- enim fieri ut exaudiatur quis et postmodum despi-
(I tione peccatoris. Quoniam declinaverunt in me ciatur, quod evenit eis qui mundi islius bona de-
11 iniquitates, et in ira molesli erant mihi. Cor speranles accipiuntetpost despiciuntur, quianequa-
<i meum conturbatum est in me, et formido mortis quam aeterna appetierunt. Exaudi dcprecationem
« cecidit super me. Timor ettremor venerunt super factam pro his qui pr<fidestinati ad fidem nondum
» me et contexerunt me tenebrae. Et dixi : Quis dabit venerunt, ut convertantur ab errore suo, vel pro
« mihi pennas sicut columbae, et volabo, el re- J iisdem fidelibus orationem, ut perseverent in bono
II quiescam? Ecce elongavi fugiens et mansi in so- proposito, deprecationem, utauferatur sEECuli amor ;

« litudine. Exspectabam eum qui salvum me lecit, hoc modo i^.CT!t(h' Intende mihi et e.vaudime;^A
:

« apusillanimitatespiritusettempestate. Praecipita, similitudinem Cum enim tranquillum quis accom-

:

« Domine, divide linguas eorum, quoniam vidi ini- modat vultum benignum praebet auditum. Quiame
II quitatem et contradictionem in civitate. Die ac irremissum facio in oratione, et te irremissum fao
« nocte circumdadit eam super murosejusiniquitas in auditione. Et opus est exaudilione, quia contri-
« et labor in medio ejus et injustitia. Et non defecit status sum in mea. Exercitatio est
excrcitatione
« de plateis ejus usura et dolus. Quoniam si inimi- honesti laboris continualio. Hic Dominici hominis
II cus meus raaledixisset mihi, sustinuissem utique. vitae cursus breviter describitur. Esercitatio enim

« Et si is qui odorat me super me magna locutus ejus fuit insignis in miraculis, in doctrina. Quam
« fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu vero exercilationem quia vidit non proflcere contristatus
« homo unanimis, dux ineus et notus meus. Qui si- estnon pro se, sed, pro saluteillorum quos perire
 : ; :

413 ENARRATIONES IN PSALMOS. 4U

videbat, ad airailitudinem boni medioi qui in his ^ Spiritus : plateae.impii : in quibuscompita omnium

quos curare vi;lt videtartem suam parum proficere. concupiscentiarum, et forum tumultuum omnium
Et ne baec tristitia intelligatur manens, suljjungit rerum : quasi occurret. Si ita est in civitate quae
et

Conturbatus sum a v.ice inimici : Qui amicus debuit est extra Cbristum, requiesce tu intus in his qui
esse factus estinimicus cujus vox in oninihus mihi in Ghristo, ne queere solitudinem. Quod queror, in-
eontradicit. /)'cmo(in;m habes{Joan. viii). Hic horno quit, attingit soilicet falsos fratresin quibus intus
non est a Deo [Joun. ix). Nolumus hunc rcgnare laboro quoniamexteriores tolerarem. »Possuntetad
super nos [l.uc. xix). Et a Iribulalione peccatoris: inembra rhristi ha;c referri, utChristus pro mem-
cum peccator sit et indigeat mea salute, tribulant bris suissio d\ca.i1 Contristatus sum inexercilalione
me verberando, coluphizando, peccatoris, id est, men, id est, contristantur mei multum laborantes
transgressoris. Quae tribulatio potius dicenda est in doctrina me imitando, et nihil proficientes vel
peccatoris quam mea, quia cum me parattribulare parum : vel, in exercitafione mea, quia raali cum
exterius tribulatur interius. Quare vocosuam?QiW- mali sint exercent bonos si bonus es, non habes :

niam declinaverunt in me iniquitales, quia declinare inimicum nisi malum.Porrotibi ea bonitatis regula
voluerunt mortem, et amissionem loci etgentisper prffilixa est ut imiteris bonitatem Patris tui, qui

meam mortem, quam potius per mortem meam „ solem suura oriri facit super bonos et malos. Sed
incurrerunt vel, suas iniquitates imposueruntmihi
: talis cum extendit dilectionem ut etiam diligat ini-

facientes me hostiam pro peocatis suis, ut Numan- micos, multorum rabie circumvallatus quadam
tini qui captivum prius bene tractabant, et postea humana infirmitate succubuit, vidit se penetrari
extra civitatem ducentes et imponentes ipsi omnia mala persuasione diabolica,nt odiuminduat adver-
peccata sua btpidabant, putantes per hoc purgari. sum inimicos : reluctans odio ut perficeret dile-
Putaverunt enim Jud;ei quodin morte Christi pur- ctionem in ipsa lucta turbatus est, hoo modo coniri-

garetur locus et gens. Etin !>aquamhabueruntpro status. Conturbatus sum interius, dum hac pugnat
amissioneloci et gentis molestierant mihi. Irati mihi charitas,hac odium. .1 voce, idest, a conlradictionej

unde debuerunt: suo enim peccato, non

sibi irasci et non solum a contradictione, sed etiam a tribula-
meo captivati sunt, putaverunt enim,quia regem se tionepeccatoris. Duosunt generainiraicorum :unus
nominavit, iram Romanorum prinoipura incurrere occultus, et alter apertus ; unus interior, alter
cum JudiBUS esset, et ideo illi irati erant. Unde, exterior : uterque auferre conatur a nobis id unde
quia motesti erant quia declinaverunt inme iniqinta- superari potest. Exterior nititurauferrefacultatera,
tes, cor meum conturbatum est in me. Conturbatum interior vero charitalem. Cum enim ille interior
esiad horam,sed inme, non extra me. Hoc volun hostis adversum nos excitat exteriorera non tam
tate raea, quia voluntarie, non coaclus.transtali in ^ facit ut auferat facultatem quam ut interius innobis
me conturbationem meorum.K quia voluntate veni feriat charitatem. Araandus estergohostisexterior,
ad passionem, non necessitate, formido mor- ut sic vindicatur interior.Ideo turbatus sum timens
tis, id est, mors aliis formidabilis cecidit, id est, amittere charitatem et verti in odium. Quoniam
mortua est, super me
etiam veuiens. Id enim
soilicet declinaverunt in me iniquitales, id est, proprlas ini-
jurisquod in aliishabebat perdidit veniens ad illum quitates raihi iraposuerunt ;cum ipsiessent impii et
in qucm nihil juris habuit. mors, ero mors lua, blasphcmi, di.\erunt rae impium et blasphemum.
morsus ero inferne (Ose. viii). Ostensio quomodo Et in ira, id est, in injusto non in justa furore,
super eumvenitmors. Timor scilicetanimi ei;«»io?' causa molesti erant mihi : et ideo cor meum contur-
corporis venerunt super me. Vera mortis descriptio. batum est in me, id e3t,intus aestuavi.Qua decausa,
Et post mortemettremoremfo?iteren/nr?«e tcnebnr, s,wh\\mQ\i: Et formido moriis cecidtt super mc, id
quia mortuus nihil lucis habet : vel lenebrgR, id est est, timui ne cx eorura nimia perversione a cha-
tenebrosi, caeci et ignorantes quid facerent, con- ritate vertcrcr in odium. Quod odium est mors
iexerunt me undique me lumen mundi tegere puta- animae, sicut c contrario dilcctio vita. Exponit
verunt ponentes in crucem, de cruce in sepulcro, quoraodo formido mortis venit super eum. Timor
claudentes etiam sepulcrum. Erat lu.v vera qwt illu- D et Iremor venerunt super me, ut supra. Et non mi-

minat omncm hominem venientem in hunc mundum, rum, quia conte.xcrunt me tcncbrx, id est, timui ut
et mundus eum non cognovil. In propria venil et tenebra! undique me involverunt. Qui enim od.t
sui eum non receperunl {Joan. i) Augustinus « Est : fratrem suum in tcncbris est (I Joan. ii). Et di.ti
autem quajdam civitas omnibus confusa gentibus Quis dabit mihi pennas sicut columbx ? Quasi dicat :

nihil habena non dignum confusione.Civitasautem, Contristatuset conturbatus argucndo illum popu-
quia qui in ea sunt hoc quo confundi dcbuerant lum,obsecrando,inorepando,etpariimproflciendodi-
munimentum aibi ducunt, contradicentes Christo x\:Quis dabit mihi pcnnas, scilicet resurrectioncmet
tam non credendo quam malevivendo : muri con- impnssibilitatem mihi dlco, sicut columbx, in sim-
fusionis humanai, sublimiores factu impietatis, de pllcllate et innocentia vol in
hoc simili, quia sicut
quibus saepe dioitur Si hic fieret Christianus, quid
: illaturbataaliqua molestia avolat a nido,non tamen
remaneret paganus? Cusuri sunt hi muri soptimo longc rccodcns, sed circumvolans ita ego, etsi
arcse circuitu [Jos. vi). id est, opere, septiformis corpus eis subtraham, non tumen afTeetionem
415 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. m
vel sicut eolumbse, utsim similis illi columba ques A in captivitatem et in servitutem gentium. Etdi-
emissa de arca noluit morari in lutosis locis, vide linguas eorum, id est, in varias linguas
sed rediit ad arcam (Gm. iii) ulii quietem inve- gentium dissipentur, ut cum modo sint unius lin-
nit, ita ego nolens manere in lutosis cordibus Ju- guse, fiant multarum vel divide linguas eorum,
:

daeorum transibo ad gentes ia quibus requiescam, exca3cati sint intus et divisi. Dicant alii quia bonus
quia ibi inveniam bumilitatem et mansuetudinem. est : aliinon, sed scducit turbas {Joan.vu). Hoc modo
Super quem reqniescam. nisi super Immilem et man- divide, ut in promissis salvari credentes, id cst, in

suelum el tremenlem verba rnca i^Isa. lx) ? Penn>E di-
cuntur a pendendo, coluinba, quasi cellx alumna, id
est domestica, secundum Isidorum. Et assumptis
peunis volabo et requiescam. Vel, iu coelum ascen-
dam, et ibi sedebo ad dextram Patris, vel,
a Judsis per pr«dicatores meos, et reqnicscam in
gentibus, quia immorlaliset impassibilis factusme-
lius potuit venire in notitiam gentium quam mortalis.
carnalibus observationibus,non teneant complentia:
credentes solum sacerdotium secundum ordinem
Aaron recipiant sacerdolium pernianens secundum
ordinem Melchisedech, et sic tandem neutrum ha-
recedam beant. Nihilenim de his modo secundum legem
agunt, et non mirum, quia non potestvetus absque
novo impleri, quia in illo sunt promittentia, in isto
complentia et in hoc non est refundenda culpa in
:

Quis mihi hoc dabit scilicet prajterme ? Nullus. Et g auctorem. Quoniam vidi iniquitatem et contradictio
quia inllrmus sum ex humanitate, sed sum poten nemincivitate. Digni sunt hac poena, quoniam cives
ex divinitate, Ecce. Quasi dicat : In hoc apparet,quia sunt et non civiliter vivunt, et ideo gravius debent
ex mea virtute pennas sumpsi non aliena,quia elon- perire. Civitas enim est congregatio hominum ad
gavi, longe recessi, fugiens lutulenta corda Judajo- iure vivendum.Et Judaei ad comparationem gentium
rura, etmansi in solitudine, id est, in cordibus gen- cives erant, quia legem acceperent quseeos congre-
tilium qui infructuosi erant et inculti lege, et pro- gare debuit ad jure vivendum. lu hac civitate ini-
phetarum scriptis ct patriarcharum e.xemplis vel ;
qiiitas erat in opere, ad boc quod dixit, prxcipita :

ecce feci quod volebam. Et merito hoc potui facere, omnia eorum opera erant contra Dominum, contra-
quia exspecfubam eum quisalvum me fecit a pusilla- dictio in verbis, ad hoc quod dixit, divide. Et non
nimitate spiritus ct cum patientia
tcmpestate : quia solum hajcsunt in ilia civitate,sed inomnibus majo-
obedientiam implens ego Dominicus homo non pro- ribusct rainoribus: et non ad tempus, sed dicta
peranter egi,sed exspectabam eum,scilicet Verbum nocte, id est, assidue circumdabit eam civitatem
mihi personaliter unitum, qui tandem salvum me ini quH as omnis, supcr muros ejus, circumdabit, id

fecit ideo, quiaeum espectavi o pusillaminitatespi- est, amplectetur multitudinem populi illius.quaeest
ritus, id est, imbecillitate,, ut in Petro et in aliis di- sibi munimento quasi murus,intantum ut iniquitas
scipulisqui, prius pusilli animi, fuerunt postChristi ^ sit super illos muros, ut supcret caput, id est men-
avolationem firmati. Et a tempestate mea, id est, a tem eorum. Sic cKci sunt ut nihil agant ralione vel
saevissima persecutione. Et in hoc exemplum vitaj lege quod alibi. El in verticem ipsius iniquilas ejus
prebet Christus caput membris suis quod illis sit desccndet {Psal. vii). Et in medio ejus, id est, in
agendum.cummultumlaborent insubditiset parum majoribus qui sunt quasi ossa in medio posita,
proficianl, scilicet confugiendum vel corpore inali- labor, id est, oppressio subditorum, et justitia, id
quem secretum locum, vel intus ad tranquillam est, injusta judicia.Dequibus dicitur : Vx sohisqui
mentis sedem ut quia laborando et pr;cdicando
: juslijicatis impium pro muneribuset juditiam justi
proficere non possunt, prosint eis vel orando, ne aufertis ab eo (Isa. v), vel super muros ejus iniqui-
cum talibus versando odium incidant, quod illis et tas, id est, super prffilatos qui eam muniunt, Zaior,
prohibitum,quid dictum (ist,Di ligite inimicos veslros idest bellum, seditio, et hoc fdeo, quia ibi injus-
{Matth. v). Et tu, Domine, qui salvum me fecisti a titia, vel super muros ejus iniquitas, id est, super

tempestate Juda:orum, quia iniquitatessuas in me custodiam angelorum, ut major sitiniquitas quam

Ae(i\\n@.\&vnni,Prxcipiia eos ct divide linguas corum. angeloruni custodia. O, boni habent angelos custo-
Tres hisiorias hictangit submersionem factam sub des,sed mali quamcumque custodiamaserepellant:
Noe {Gen. vii), divisionera linguarum factam in D et in medio ejus, id est, in communi tam apud
aedificatioae turris (iV«m.x\i),absorbitionem Dathan principes quam apud plebem, labor etinjustilia, id
et Abiron. qui duo spreverunt Aaron constitutum est, laboriosa injustitia. Vel ipsi modum in «difi-

a Domino saeerdotem permanum Moysi fratrissui candis muris excedunt, et ipsos muros studio pra-
et accepto thuribulo cceperunt sacrificare in taber- vitatis superant. Ostendit ex parte quas injustilia.
naculo ; sed aperta est terra, et deglutivit Dathan Et non mani-
defecit de plateis ejus usura, id est, in
etAbiron duces impietatisillius. Csteram multitu- festohabentusuram, quod perditissimum est. Om-
dinem consentientera istis, consumpsit de coelo ne enim malum exsecrabilius redditur, cum publica
veniens {'Sum. xvi). Non hoc dicit optando, sed prnesumptione tractatur. Et dolus id est, circum-
prophetando et aggratulando divinoB sententiae. venUo el {ca.ns, \e\, de plateis ejus, id est praslatis,

Domine, quia se ereserunt contra te, prxcipita ad similitudinem, quia sicut per plateas incedimus,
eosde dignitate el altitudine regni et sacerdotii, sic praslatorem vita moribus ad imitandum est
dimergantur in profundum miseriae, ducantur exemplar. Deillis plateis rton dcfecit usura illa pes-
417 ENARRATIONES IN PSALMOS. m
sima,quam qui exercet frustraDominioam orationem A dire-Ki pro perseverantia.Quasi dicat :ita et vos fa-

cantatjCumgraviussumitiirvindictaquamsitoITensa citc in hujusmodi negotio.E^ me clamanfem M/ca-

ut procolapliohomicidium. Et si publiceid non au- vit vespere, mane et meridie, id est, in passione qus
deiit dolose faciunt: et ideo, Domine,prxcipita, divide vesperi incepit salvavit dando patientiam,ma?7« sal-
tingms fo?'um, quia injuste Tivunt,a quibus maxime vavit dando resurrectionem. Qua: mane facta est
cavendum. Nuila enim pestis efficacior ad nocen- cum adhuc tencbrae essent, et meridie salvavit per
dum quam familiaris inimicus.QHO«!Vi)rt 5j z«tm;'('i(.s ascensionem qu» eo femporc facta est. Et ego in
scilicet apertus maledixissei mihi, sustinuissem uti- meuibris meis narraho vespcre pafientiam meam et
gue.Tolerabiliusenim videturquod probatur suscipi annunliabo mane vitani resurrecfionis. l-.t meridie
non inopinatum si inimicus ille qui civis non est,
: exaudiet vocem meam. Slcut meridie me clarificavit,

qui idola colit, matedixisset mitii, denegando in se ita et meos meridie, id est, in communi resurrec-
jus suum Creatori sviO,sustinuissem ulique,id ost, ab tione,cum maxima clarifudo veri solis erit, c.vaudi

hac praisenti poena parcerem ei, eo quod 'non fui et rae clarificando, illos, vel vespere et mane id est,

prjenuntiatus illi populo ferendum videretur.Ef si is

in prosperifatc.quia tunc estaer temperatus : nar-
qui oderatme scilicetaperte,qui se civem non simu- 7'aioeia?i»i<n(!rt6o,scilicet clamandum adDominum,
labat, supc)'me magna locutus fuisset,mihi conlradi- t> el meridie, id est, in adversitate, quia tunc est aer

cendo, absomlissem me forsitan ab eo, forsitun, id ferventissimus : hoc modo exaudiet. Augustinus:

est, vere subtraherem me ei, ut sic eum placarem « Et fu annuntiaiw/wrf paticnfiam morientis,»7ia7ze
\(i[ abscondissem me apcena,dissimulando ejus pec-
gloriam resurgenfis,7Mr'7V(/7ea;lernifatem cum Patre
catum. Tu reco,Judaee /iomo,id est,rat!onalis, quan- residcntis, ubi inferpellans pro sms,exaudiel vocem

tum ad gentiles, qui se denominaverunt, unanimis meam hanc : >> Redimet in pace animam meam, in
secundum similitudinem, ve), qui esse debuisti pace, ut det mihi dilecfioncm,et in eos qui intus,et

unanimis. Dux mcus, quem ego ad hoc inslitiii ut in eos qui foris. Redimct in pacc aninmm mcam,\'i-
esses dux et magisteraliorum instructus per legom. tam meam redimet a mortalitate et passibilitate :

Et notus meus secundum consanguinitatem,(/Mi?)je- nunquam

in pace valente opposifum, meam in re,
cum capiebas iulces cibos, id est, qui prscepta Dei nunc mcorum in spe, vel in tanta pace, ut etiam
dulcia mecum cupiebas in Synagoga, quia et ipse diiigam inimicos./1/' his qui appropinquant mihi. Et
Christus legitur in Synagogalibrum accepisso ctin quia appropinquareet inbonum polesf accipi.deter-
80 legisse {Luc. iv), minat quomodo appropinquabunt, vel,ideo separa-
simul, id est, eodem tempore.
Et in domo Dei ambulavimus cum me ab illis, quoniam inter multos erant mecum,
consensu, id est, bit

in domo Dei concordes sacrificiis interfuimus.Quo _ id est, quoniam hic cum meis fuerunt eoncreti, ut
me perducis tuo scelere? Utique ut hoc dicam.f^e- palea cum grano,qu» multaestad comparationem
nialmors super iltos. Hic fangit illam tertiam histo- grani.vel secundum aliam translationem:In multis
riam. Sicut incendium mortificavit consentientes era77/?77rcH777,et hocmodo propinquanf:nam mecum
majoribus Dathan et Abiron(iVi(m.xvi), sic incenfiva eranfin bapfismo,in Evangelio, in solemnifafibus,
vitiorum devastent istorum minores. El descendant in paucis non mecum, sed in his paucis in quibus

eorum prffilafi in infernum vivenies, id est, scientes non mecum.non eisprosunt mulfain quibus mecum.
descendant in profundifatem vitiorum. De quibus Hoc dicit ne aliquis desperet. Si eniiii comniutari,
dictum est, Vx vobis gui habetis claves sapientix ,ne- id est, converfi vellent, utique salvarenfur. Multa
que ipsi intratis,nec alios intrare permitlitis {Luc. xi). hffic sunt Apostoli : Si linguis hominum toquar et

Sicut Dathan ct Abiron,quos vivos deglutivit terra, angelorum, ef c-Etera : usque, charitatem aidcin non
et merito quoniam ncquitix in habitaculis eorum,iA habcam, nihil sum (7 Cor. xin). Illa numero plura,
est, in corpore quod contaminavcrunt de opereini- h.Tjc pondcre raajora. Ergo in his omnibus sacra-
quitatis. Et in mcdio eorum, id est, in corde.Aliter mentis mecum, in charitate non mccum. Rcvcra
in bonum : Domine, quia cives sunt, quia popu- redimct animam mcam ab illis, quia me exalfabit,
lus ille est dux meus et nolus meus, veniat mors illos Ac\\ciei.Exaudiet DeM5,scilicet me humiliatum

super illos : Verte impios, et non erunt {Pr-ov. xii). Et D cxalfando, et humitiabit fandem itlos hic elatos, et
descendant in infernum viventes, id est, recognos- potcrit, quia esi anle s,rcula, Verbum
scilicet mihi

cant peccata sua, et rcsculpant ea ut sint vivontes. unitum.qucm illi mortalempufaverunf.Ideofandcm

Et opus quoniam nequitite in habitHculis eo-
est, humiliabuntur, quia 7;o?7 cst illis hic commutatio.
rum medio eorum, id est, quoniam de opere
et in Xolunt commntari do morte ad vitam,quiaconcul-
iniquitatis contaminaverunl carnem et cor suum. cant sanguinem justi in quofactacstillamutatio.Vel
Ubiquc hic commendalur nobis exemplum vivondi ideo huniiliabunfur,quia non erit illis func commu-
in capitc nosfro, ct ostendit quid prailati debcant Omncs quidem resurgemus, scd non omncs im-
fafio.

agcre supcr subditorum incorrectione. Illi qui ta- mutnbimur (1 Cor. xv) quia impii immorlales qui-
:

liter vivunt triplici daranafione pcribunt; vcl, illi dem erunt, sed passibiles. Et merifo hoc illis eve-
mihi contradicunt, illi gratis me odio habent cgo :
niet.quia non timuerunt Ueum qucm quasi hominem
aulem illis non reslili, illos non maledixi, sed ad damnavcrunt, id est, mc. Et idco exlcndit nninum
Peim clamavi, id est, totam inlentionom ad Deum suam in retribuendo, id est, multum illia retribuet,
 :

419 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 420

quiaet hic etin futuro.et hoc ostendit, Contamina- A ris indiscussoe apparuernnt,quiaexcitatisuntmulti
verunt Wstamentum ejus, id est,permisit illos conta- ad investigandas sacras Scripturas, Juxta Aposto-
minare legem,attendentes tantum promissa.et non lum: Oporist hxrcses esse,ut qui probati sunt inter vos

attendentes complentia, accipientes vetus.non red- manifesti pant {/ Cor.xi). Molliti sunt sennones ejus,

pientes novum.id est,rei;ipientes sacrificium Aaron, id est.intellecti, et ipsi sunt jacula.QuaiSi dicat:Etsi

et Melchisedech respuentes: hocdeJudaeis.Si autem sint molles, tamen sunt jacula ad convincendos
de haereticis, contaminaverunt testamentum Dei.id falso fVatres contra haereticam pravitatem, corda
est, sacras Scripturas pravo intcllcetu, vel hoc inimicorura transligentia.ignem divini amorisineis
modo Abrahx dictx sunl promissiones et semini
: excitantia.interficientia persecutorem et excitanlia,
ejus.l^on dicit, et seminibus, quasi in multis : sed dlscipulum. Ergo quia Dominus rae exaudivit,meo
quasi in uno, et semini ino,qui est Christus (Gn/.in), exemplo jadn super iDomnium cogitatum tuum,om-
In hoc ergo Christo promissum est testamentum./n nem soUicitudinem luam in eum projice, noli con-

semine tuo benedicenlur omnes gentes. Tu qui dinii- taminare testamentum ejus. et ipse tc cnutrict in
sisti unitatemomniumgentium,o hceretice,etinpar- sermonibus suis.utproficias de virtute in virtutem,
te remansisti,contaminastitestamentumejus.Ethoc ct tibi jusio non dabit fluctxiationcm in xternum et- :

modo contaminaverunt Judsilegcm Dei,qu)ad!i"zsi n si ad tempus det commotionem mentis, non

tibi

sunt in illo testamento, separantes vetus a novo,il- dabit ut maneat in ccternum, ut in Petro non man-
lud recipientes,istud rospuentes, sacrificium secuu- sit. Aliter: Jacta super Donwium curam /iinm. Quasi

dum ordinem Aaron recipientes, et sacriflciumse dicat, molliti sunt scrmoncs ejus, et, o Christiane,
cundum ordinem Melchisedech re3pu^iucs.Vel,hae- si adhuc duri sunt tibi, noli despicere, noli ad in-
retici divisi sunt ab unitate Ecclesiee, in qua una fi- fidelitatem divertere. Ideo tibi durus est, quia ad-
de->, unum baptisma . vel, divisi suid, id est, divi- huc lacte es nutriendus. Jacta super Dominum cu-
denturanoncontaminantibustestamentum,utpalea ram tuam, ct non dabit tn xternum flucluationcm
a grano,sive Juduei,sive falsi Chrisliani : ab iravul- justo, quia erit tibi portus salutis. Tu vci-o,Dcus,de-
tus ejus, id est, ab ira justi judicii ejus, qua: in duces eos in putcum intcrilus. Quasi dicat, illos au-
vultu, id est,prffisentia Dei manifestabitur. Vel, di- tem qui nolunt jactare curam in te, Tu, quasi di-
videntur, id est, scparabuntur al) ira vultus ejus,\d cat, quem necesse est esse judicem, quia Deus de
est,ab irato vultu.ry//a(ur impius ne videat gloriam tenebris somniorum duces in tenebras tormento-
Dci (Isa. xxvi),vel divisi sunt, ut dictum est.Judaei rum. Viri sangttinum et dolosi non dimidiabuni dies

in testamentd, vcc haeretici in sacra Scriptura. Ab .uios, si hoc ad Judaeos refertur, sic jungitur cum
ira vullus ejus, id est, exCcBcati suntinterius ab oc- supcriori. Diceret aliquis : Nonne proderunt eis

cuitaira Dei quae est in illius vultu,etsi non sitiu ^ legalia instituta? non, quia illi viri sanguinum, id
vuitu hominum. Et appropinquavit cor illius. Cffici- est, interfectores Christi, non solum facientes, sed

tate facta in Israel,appropinquavit ror ;7ii«5, id est, consentientes pravo intellectu legis Dei se et alios
voluntas Dei ut plenitudo gentium intraret,vel haj- pcrdentes, non dimidiabunt dies stios, id est, non
reticis divisis a sano intellectu, vel Judais non re- separabunt tempora sua, id est, Vetus Testamen-
cipientibus Novum Testamentum,et dieentibus, Du- tum a Novo. Sicut credunt illud esse servandum,
rus est hic sermo : et quis poterit servare? (Joan. vi). istud non, quia juncta sunt, illa sunt promitten-
Putantibuscarnem Christi frustatim debere incidi, complentia et qui unum sine altero vult
tia, ista :

et sacrilego more comedi, cum Christus diceret sequi, neutrum habet vel de omnibus tam Judaeis
:

Nisi manducaveriiis carnem filiis liominiset biberitis quam gentibus. quasi dicat, revera deduces eos in
ejus sanguinem {lbid.)ll\is retrorsum abeuntibus,a/}- puteum interitus, quia viri sanguiniun fundentes
propinquavitcor ?7/niS,idest,voluntas illius,qua!erat, sanguinem animarum et corporum, el dolosi, id

spiritualiter intelligenda in illis sacris \erhis,appro- est,circumvenientes fratres in negotio, non dimi-
yi«g«ni'!/,scilicetnoncontaminantibustestamentum diabunt dics suos, id est, non separabunt dies istos
ejus. Et hoc modo appropinquavit. MoUili sunl ser- a diebus a;ternis, putantes nullam esse vitam nisi
mones ejus super oleum,id est, penetrabiles facti et D istam. Vel hoc modo non dimidiabunt, ut simul
molles a duritia illa, quam ipsi intellexerunt qui serviant nunc Deo, nunc Mammonee vicissim.Quia
dixerunt, 7)u;-!(5 crf /i:c senno [Ibil.), quemadmo- non potestis cluobus Dominis servire (Matth. yi). dicit

dum Petro qui pro aliis discipulis dixit : Domine,ad sermo divinus, non potest hoc simul esse. Grego-
qticmibimus '! Vcrba vitxhabes (Ibid.) : spirilus est qui rius « Dics suos nequaquam dimidiabunt, quiaper-
:

vivificat.aco aulem infirma est (.Va/^/i. xxvi), id est, versam mentem suain necin extremis rautabunt. »
verba tua spiritualiter intellecta vivificant; carnali- Cassiodorus: Hos talesdicit non implere dies suos,
tervero intellecta mortificant. Super oleum, id est, quando cum sibi longam vitam promittunt,repen-
magisquam oleum penetratusquead ossasermones tinus eissupervenietinteritus.Namomnium dies in
autem Dei usque ad medullas cordium^vel.heereticis prajdestinatione nosountur esse definiti. Ego autem
contaminantibus testamentum Oei, et dividentibus caputet membra siilicetdimidiabo.Etoausa.quare?
se ab unitate catholicaa lidei, appropinquavit cor il- Nain sperabo in te, Domiiie.supeTie jactabocuram
{mj.quia voluntates divinae quae latebantinScriptu- meam, etideo iUi deducenturin puteum interitus
421 ENARRATIONES IN PSALMOS. 422
PSALMUS LV. corpus ejug, id est, Eoclesiam persequuntur. Nos
IN FINEM PRO POPULO, QUI A SANCTIS LONGE FACTUS cum Ghristo in coelo per spem, ipse nobiscum in
EST IN TlTULI INSCRIPTIONE IPSI DAVID, CU.M TE- terra per charitatem qui in membris suis quotidie
NERE.NT EU.M ALLOPHYLI IN GETU. paritur usque ad consummationem saeculi.In coelo
« Miserere mei, Deua, quoniam conculcavit me jam sedcbat cum in tcrra diceret Suule, Saute, :

« homo impugnans tribulavitme. Concul-

: totatlie quid me persequeris {.^ct. ix)?Quos persecutores in
« caverunt mo inimici mei tota die,quoniam multi hoc psalino tolerare jubemurel ad orationem con-
« bellantesadversum me. Ab altitudine dieilimebo, fugere : proprie autem longe fiunt a sanctis qui
« ego vero in te sperabo. In Deo laudabo sermones corde. non curpore. Lcgitur autem David, cum fu-
« meos, in Deo speravi, non timebo quid faciat mihi geret Saul.apud AllophyIo3peregrinatus,nontentus:
« caro tota die verba mea exsocrabantur, adver- nec legilur de inscriptione aliqua lituii illius David,
« sum me omnes cogitationes eorum in malum. In- quod nos ad niysterium ab historia revocat, ut in
« habitabunt et abscondent ipsi, calcancum meum David Christum inlligamus, quem non solum te-
« observabunt. Sicut sustinuerunt animam meam, nuerunt, sed adhuc tenent Allophyli in Geth. Corpus
« pro nihilo salvos facies illos, in ira populos con- enim Chrisli, quandiu est in hac vita, ab his qui
» fringes. Deus, vitam meam annuntiavi tibi, po- .. longe sunt a Christo tenetur in Geth, id est, in lor-
« suistilacrymas meas in conspectu tuo. Sicut et in culari,scilicct in pressuris.In torculari autem utilis
« promissione tua, tunc convertentur inimici mei fit pressura, quidquid pressurarum patiuntur sancti
« retrorsum. In quacunque die invocavero te, ecce a diversis utile est, operatur enim probalionem.
« cognovi quoniam Dous meus es. In Doo laudabo Attendantergo huncpsalmumqui in pressurissunt,
« verhum, in Domino laudabo sermonem in Deo : non tamcnastringitur vox iUisqui extra passionem.
« speravi, non timebo quid faciat mihi homo. In me Est aulem voxChrisli,maxime inpersona membro-
« sunt, Deus, vota tua, quaj reddam laudationes rum. Attende, Christiane,p8almum,qui cum pre-
Quoniam eripuisti animam meam de morte,
tibi. meris, noli recusare pressuram, sed ut tibi utilis
« et pedes meos de lapsu, ut placeam coram Deo in fiat, confuge ad orationem, una sis, et manabis
« lumine viventium. » vinum dignum poculo regis.

ENARRATIO. Miserere mei, Deus, oppressi in Geth, capitis et

Constructio tituli.Esic quae aguntur in hoc psalmo membrorum ut haec pressura ad probationem fiat,
referuntur finem temporum, ut nnn ad histo-
in non ad perditionem. Et opus est, quoniam concul-
riam accipiantur, idest, in plenitudinem temporum cavit me homo, omnis longe factus a sanclis. Quam

attribuenda David, capiti etcorpori, id est, Christo „ gravissima et ignominiosapressuramepremit,quia

vero David. Tuno cum altoptiyli, id est, alienigenae etiam sub pedibus calcat. Alludit ad titulum, ubi
vel potione cadentes Judai et eorum similes,scilicet dictum est, in torcidari. Mei, membra mea, et hoc
incrcduli, inebriati dulci fortuna hujus \-\Ue, lenue- non ad tempus, sed tota die, id est, tota hac vita
runt in Geth, id cst in torculari, scilicet in pressu- impufjnans malevivendo, doctrinam respuendo, <n'-
ra, nc mundus abiret post eum, facta tunc pro po- bulavit me. Sed o Christiane, ne defice in conculca-
pulo, id est, pro eruditione populi, ut Deus eruat tione, altende quem invoces. Quasi enim primus in
eum ab illo populo qui a sanctis longe /actiis est in- torculari botrus fuitin tribulatione Christus, a quo
scriptionc titnli, id est, remotus ab his qui inscri- botro calix ille inebrians profluxit. Tota die, id est,
ptionem tituli reccperunt, qui scriptus est a Piluto toto tcmpore : Nemo ergo dicat, fuit prius trlbu-
super capul Jesu,tribu3 linguis scriptus,quasi tri- latio, nunc non est. Si non tribularis, non es
bus testibus conlirmatus Jesus NiiMrcnus rex Ju- :
Christianus. Conculcavcrunt me inimici mei tola die,
dxorutn. Omnes qui Jesum regem humiliter reci- quia dixit, homo, ne quis do uno accipiat tantum,

piunt, et sub illo regc vivunt, hunc titulum reci- determinat quid per hominem velit accipi, scilicet
piunt : qui autem Christum rcgcm habere nolunt omnes illos qui sunt membra hominis, id est, dia-
insc.riptionchvi]ni liluli longeixuni a .!««r/i,s' qui dixe- boli, de quo dictum est : Inimicus homo hoc fecil

runt Pilato : Noli diccre, rcx Judxorum, sed quia D {iUdlh. xiii). Qua) membra diaboli, sempcr nituntur
ipse dixil regem se Judseorum {Joan. xix). Qui- conculcarc mcmbra Christi. Tola die, id est, tota
bus ille ignoranter praibuit testimonium veritatis, hac priescnti vita. Et possunt conculcare, guoniam
dicens : Quod scripsi, scripsi. Quasi dicat Quid : midti bcllantes ailversum me. Ideo bellanles, quia ab
mihi suggeritis fulsitatcm? Non commuto vcrita- ultitudinc diei, subaudis deficiunt, id est, a cogni-
tem, populus longe faclus a sanctis, Judaicus tionemajestatis illius((/cjcujus duodecimhoriE sunt
principaliter qui so dicit regem non habere nisi duodecim apostoli {Joan. xi). Qui dies in alto latens
CaBsarcm secundo, omnis populus qui pro re-
:
non est cognitus a populo, qui a sanctis longe Jactus
gno terreno Deum in se regnare non pcrmittit. est. Sed nunquid ab hac altitudine timebo, ut ab pa
Est autem rex ad terrena lerrenus, ad coule- judicer ? .Non, polius illi timebunt,secundum (juam-
stia ccclestis, nec in hoc peccavorunt, quod re- dam translationem et non cgo, quia in tc spcraho,
gem appellavcruntC-csarem^sed in coquod rcspuo- scilicel in allitudinc WWns, cliei vel ab ultiludine diei
funt Christum regem quom habero regem nolunt, lu£fi ? Quasi dicttt : inimici mei et multi sunl et altj
423 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 4U
id est, potentes,sednunquid eostoneftoproptermul- A vera in malum,quiamalum intestimum.vulnus in-

titudinem vel propter altitudinem,cum illa potentia sanabile, quia quando plus tegitur tanto amplius in-
sit diei, id est, lemporalis et cito transiioria, quasi curabili putredine saueiatur. »Vel, secundum aliam
unius diei ? Suhauditur, non. Et supponit causam. Iranslationem, Suslinuit anima mea, et est sensus:
Ego vero quasi justus, mansuetus et pius spero Su^linuit illos anima 7nea etiam falsos fratres, ita
in te justo, mansueto et pio. Vel, Umebo ego ab alli- mihi dicens : Suffer illos, ora pro illis. Pro nihilo
tudine diei, ut deficiam sub onere in meridie, sicut salvos faf-ies illos, id est sine labore vel gratis, et in

illi qui mane portant, et postea deficiunt. Ego,non^ hoc docet talesessetolerandos: undecim enimdisci-
sed potius timebunt ab altitwiine diei, id est, a
illi pulos elegit Deus ad probationem, ut illos imitando
vero sole veniente ad judicium. Et ut ego possim ad perfectionem ducamur, undecim ad tentationem
sperare, in Deo laudibo Verbum, id est, Filium quae fidelibus utilis est, pro nihilo, id est, sine prae-
Patri coaelernura. Landabo, non ero illis similis, cedentibus meritis suis salvos faciet,ut latronem qui
qui eum regem habere nolunt, sed quasi hominem de latrocinio ad judicium. de jndicio ad crucem,de
contemnunt. In Domino laudaho sermoncx, id c?t, cruce in paradisum ivit. Aliter : Sicvt suslinucrunt
praedicalionem de eo factam, vel omnes ser- animam meam. Sed et ego orabam pro illis, hoc
mones. Sermones enim tuos aut mendaces ha- p sciens quiapro nrti/o, id est, facile sa/oo5/nc!« i7(o5,
u-u:.,
bebis,
..i :j««
et ideo
»,.„., *
tuos, aut
— „;
si
»..„»»
,..^«»»».^
veraces erunt, «*
et ^;
si
i ;ii;_
vel, illis gravis
:_ i
erat vita
.•i^
mea,
_.
et
i .

hoc sine eorum

eos a Deo, non a te putabis haberc; veraces erunt, damno, quia, o Deus, tu salvos facies f/Zos, id.est re-

sed tu mendax. Aliter : Timebunt autem quando- suscitabis a morte, sed pro nihilo, id est pro nulla
que qui modo supcrbiunt, qui mo'^'^ ""! sunt. Ego c irum utililatc. Omnes quidem resurgemus, sed non

vero interim timere prseeligo.ul non desperare tibi omnes immutabimur (7 Cor. xv). Et revera pro nulla
cogar. Et in illa spc non ero otiosus, sed faciam eoram utilitate.quia in iraquam merueruntconfrin-
officium sperantis, quia in Deo scilicet existens, lau- ges eos duplici contritione.Velin bonum. IIoc modo
dabo sennones meos, id est laudabiles faciam, tum salvos facies : /?i ira populos confringes, evacuando
dignitate bonse vita?, tum veritate. Ille laudabiles nequitiam, donando gratiam, quia eruat in ira ter-

facit sermones qui prius bene operatur,deinde prae- riti, tribulationibus vexati, fide firmati, gratia sal-
dicat, juxta illud : Quas cmpit Jcsus facere et docere vati. Hoc modo confritiges,hoc modo salvabis : quia
{Act. i). Et ideo non dico tantum, sperabo sed spe- ego nuntiavi illis vitam meam, qiiam fceda, quam
ravi semper in Deo, et ideo non iimeho quid faciat prava olim fuit : nunc vero quam pulcra, quam
milii caro, id est carnalis, cito transiens, cito inter- sancta per gratiam tuam,ethoc tibi attribuensnon
iturus. Qui antea dixerat : Miserere mei, Deus, quo- mihi, ut sim illis in exemplum respiciendi, juxta
niam conculcavil me /lomo, quomodo nunc dicit, «on ^ Apostolum, qui prius fui persecutor, blasphemus :

timebo quid faciat mihi caro? Ibi respexit ad cultu- nuno autem misericordiam conseculus sum, ut in tne
ram, hic autem prospieit ad vinum quod inde ma- oslenierel AWxWa.s misericordiae suae (/ Tim. \). Non
nat. Et ideo Nontimebo quid faciat mihicaro, quia
: ideo annuntiamus vitam ncstram Deo, ut ipse co-
caro niliil potest nisi in carnem. Et quid facitcaro? gnoscat, sed humiliiaten: nostram attendens igno-
mea exsecrabantur Hic
Toia die, id est, assidue verba . scat. Ego nuntiavi illis vitam mcam, quam vitam
apparet quod unus loquitur. Verbamea in te lauda- prius tibi nuntiavi. Et tu posuisti lacrtjmns meas, id
bilia blasphemant quae dico mca,\ia. tamen,uta te
: est lacrymosas preces in conspeclu tuo, id est exau-
data,.\ugustinus : « disti eas.Sicut et ir. promissionetua: tuenimpromi-
Roga,etnon eris vacuus ; confi-
tere tuum, non eris ingratus.» Adversum meomnes
et sisti.In quacunqucdie peccator conversus ingemue-
cogitationes eorum ; quasi dicat non solum voces rit, salvus erit(Ktef/!.xxxiii).Siautem illudinmalum
:

sunt advcrsum me, sed etiam omnes cogitaliones. Sed accipitur, In ira popiilos conjringa, tunc, Deus vitam
quia adversum cum possent esse, et tamen in bo- meam, sic ad superiora jungitur Ipsi inhabitabiml :

num, ideo dicit.i»; malum. Ostendit quomodo om- et abscondenl. Hgo tamen annuntiavi vilam meam, id

ncs eorum cogilaliones in malum, quoniam inhabita- est.proposui me illis exemplum bonae vitae,Si autem
bunt. Aliqui illorum inhabitare se raecum simula- D in persona capilis legimus dictum^fleiw vitammcam,
bunt, in Ecclesiasuscipiendo baptisma.suscipiendo sicut et caetera hucusque, etsi quaedam pro mem-
nomen Christianum, velut Judas qui falsus frater bris, eodem modo dicemus Illi inhabitabunt el :

erat, qui in numero discipulorum erat, et abscon- abscondent. Ego autem, o Deus, vitam meam illis nun-
denl, id est corde dolos tegent, insidias parabunt <iai'z,id est, proposui illis ad imitandum tihi, id est,
tanquam falsi fratres qui introierunt cxplorare li- ad honorem tuum. El tu posuisti laci-yynas meas, id
bertatem nostram ostendit quomodo abscondent : : est, lacrymosas preces factas pro meis, in conspeclu
ipsi calcaneum meumobservabunt,\A cst, lapsum in tuo, sicut et in promissione iua. Tu enim dixisti, in
b jgua vel opere, ut habeant quod accusent, ita ob- semine tuo benedieentur omnes gentes (Gen. xxii).
servabunt : Sicut sustinerunt animam meani, id est, Tunc,\d est, narrata illis vita mea, converlen/ur ini-
quemadmodum quibus anima, id est vita mea
illi mici mei relrorsiim,\}i imitentur qui prius procedere
gravis fuit et molesta ad videndum.d^ii! cnim amat volebant. Et ccce in il!a conversione cognovi quoniam
tenebras, odit lucem [Joan. m). Cassiodorus : « Re- Deus meus e$ tu, omnium Deus per naturam, meus
 425 ENAKRATIONES IN PSALMOS, 426
pergratiam.fecistitepossessorem meum.fecisli me A nolalur et per,etc.r«n<;,id est, in illa annnnliatione
possessionem tuam .•et non solum nunc,sod iii qua vifc-B suiE.Qui erant inimici convertenlur retrorsum,
cunqne die inrocav^To tc. Et quia fecisti me poases- ut fiant sequaces. In quacunque die invocavero te.
sionem tuam, in Deo laudaho Verhuni: non ero iliis No dicat aliquis conversionem istam tantumad eos
similis.qui FiliumDei regem habere nolunt,/aMrfa/)0, pertinere qui in primitiva Ecclesia, stutim post re-
id est, fide et opere ostendam laudabilem Filium.in surrectionem sunt conversi. !n quacunquc die, si\e
Deo, id est, in majestate Oei Patris./;» Domino lau- in primitiva, sive in subsecutiva Ecclesia, invoca-
dabo sermonem meum.qui
si est verax ex illo est,m buntte mei. Ecce cuncti statim in experientia per-
Deo sperai'i,ei\deotion timebo quid faciaimihihomo. cipient,quia Deus illorum es, id est, misericorditer
Nihil enim potest homo quod homo in corpus
nisi agens cum eis. In Deo laudabo verbum, in Domino
potest, in animam vero nihil ille qui tantum est luudaho sci-monem. Postquam cognoverint te propi-
homo ;
potius illum tiineho qui potest et animam et tium Deum,Iaudabilia facient scripta sua quaa
sibi

corpus mittere in tjeliennam {Matlh. x). Et in his miltent Ecclesiis, velprc-edicationem in conventu
omnibus persolvam vota, non eroingratus. Sed illa lidelium.et sermonemsuum quem ad aliquem diri-
w<a tua sunt quiaom«e rfa(Mm oplimum, et omiie
: gent, vel Verbum, id est, Filium tuum, ut supra.
donum perfectum desursum est (Jac. i). Et illa vota, Potesthic Trinitas notari, in Deo, in Domino in
illa sacrificia non exlra me accipiam,sed ubi nullus Deo : cretera ut supra.
hostis auferre potest ; In me sunt, Deus, vola tua,
PSALMUS LVI.
qux lilii reddam, scilicet laudationes. Si volumus IN FINEiVI NE DISPERDAS DAVID, IN TITULI INSCRIPTIONE,
Deo sacrifirarp,non extra petamus quod offerre vo- CUM FUGERET A FACIE SAUL IN SPELUNCA.M.
lumus. In nobis est laudis incensum, fidci sacriQ- «Miserere mei, Deus, miserere mei, quoniam in,
cium quidquid oflerimus, accendatur charitate.
: • teconfiditanimamea.Et in umbraalarum tuarura,-
Quoniam eripuisti animam meain de morle. Ha;c est " sperabo, donec transcat iniquitas. Clamabo ad
illa vita quam anduntiavit illi.Mortuus cram,per te " Deum aItissimum,Deum qui benefecitmihi.Misit
vivo. In me sunt vota laudis qiwe lihi reddam. Amo « de coelo,et liberavit me:dedit in opprobrium con-r
Deum meum,nemo mihiillum aufert. /twemamjncam " culcantcs me. Misit Deus misericordiam suam et
eripuisti demorte infidelitatis,vel de morie vilioriim. « veritatem suam,et eripuit animam meam de medio
Et pedes meos, id est omnes affectiones meas dc (' catulorum leonum, dormivi conturbatus.Filii ho-
lapsUjVel, pedes, id est opera. Ut placeum coiam c< minum,dentes eorum arma et sagitt», et lingua
Domino tn lumine viventium,ut ambulans coram Deo « eorum gladius acutus.Exaltare super coelos Deus
placeam et in lumine, in est in Christo, qui est lu- n et in omni terra gloria tua. Laqueum paraverunt
menquod illuminat omnem hominem venientem in " pedibus meis, et incurvaverunt animam meara.
huncmodum (Joan. i) vel, in luinine viventium,
: « Foderunt ante faciem meamfoveam.et inciderunt
lumen viventium fidelium est utgratisDeumcolant, « in eam. Paratum cor meum, Deus, paratum cor
vel, lumcn viventium prudentia,sicut tencbra; insi- n meum, cantabo,et psalmum dicara Domino. Es-
pientium stultitia.Si quis in voce capitisvult totum " surge, gloria mea,exsurge,psalterium et cithara,
psalmum legere, ita dicet Ita exsecrabunt verba : « exsurgam diluculo. Contcbor tibi in populis, Do-
mea et calcaneum meum omncs, utpote qui susti- " mine,et psrdmumdicamtibi in gentibus.Quoniam
nentes erantanimammeam.id est, quibus vita mea .' magnificataest usque ad coelos misericordia tua,
graviserat ad vivendum. Et quoniam vita mea fuit 1 et usque ad nubes veritas tua.Exaltare super coe-

illis (ineri, et propterea mala supradicta mihi intu- « los, Deus, et superomnem terrara gloria tua.
lerunt,7jro nihilo salvos facies illos, id est,nuIlo me- ENAnBAlIO.
rito illorum pra^cedcnte. Solamisericordia salvabit Caput nostrumChrisfus, sicut passus est utsuos
eos, remittcndo peccata : vel quemadmodum pro doceretin hac vitapati,et resurrexit ut spem resur-
nihilo, id est, immerito gravedini vitam meam ha- gendi daret, ita et oravit ut eos orare doceret,
buerunt,ita pro nihilo,\d est.sine merito salvos facies qucmadmodum inhocpsalmo in quo mensuram cha-;
iUos;\n quo maxima Dei percipiturmisericordia ; et D Concordat enim verbis Evangelii
ritatis insinuat.
ita ad hoc pervcniens, ut salvos facias, confringens quibus dicitur; Majorem hac dHeclionem ncmo habet
populos,i(] esl,vitia populorum inira tua, id cst, in utanimam suam quis ponat pro atnicis suis{Joan.w),
lonsideratione ir.-e tuujfuturse, hoc scilicet ordine :
quonium si dcticis sub pra;cepto, conlirmal te suo
Deus,vitam meam annunliavi tibi, posuisti lucrymas exemplo.Siautem exemplum tibi difficile videtur,
meus inconspectu tuo.ii cat,illi qui mei futuri sunt incipe, et juvabit te qui dedit et auxilium. Titulus
annuntialiunt tibivitamsuam actam,et tu posuistila- hic es(. IIkc verba referuntur in fincm, id est.in il-

Cryinas meas in conspectu tuo, id est.illospro quibua lum ad qucin onincs justi tendunt.quo ndcpto.nihil
fudilacrymas, quemadmodum ad mouumcnluin La- ultra desidcratur, id cst, inChristum ;institutaad
zarilacrymatusest(yoan.xi),nonpro Lazaro, scd pro hoc ut quisque fidelisne corrumpas inscriptionem
significatis morte Lazari./« conspeclu tuo,u\ cst, in tituli David,subtrahendo te dominio illius et dene-
beneplacito pra^sentiic tuiB. Sicut in promissione gaiido iUi rcgnumin te, quod tnmrn habet, velis,
tua,id est,siout tu promisisti et ego promisi, uod polis quemadmodum Judiei qui dixeruiit .yolumut

PiTROL. CXXXI. 14
427 REMIGll ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I.— EXEGETIGA. m
hitnc rcgnaresuper nos Luc.xjs.); ci,regem rton hahe- A omni petenti. Misit ilaque Verbum suum, do quo
musniisiCxsarem[lbid.^,c\iva scriptusessetillelilulus dictum est : In principio erat Verhum, et Verhum
tribuslinguisquasi tribustestibusconfirmatus,dixe- erai apiid Detnn {Jcan. i].Et liberavi, me de morta-
runt ad Pilatum : Soli scrihere rex Judxorum, sed litate et passibilitate, de conculcatione Judaeorum,
quia ipse dixil, rex sum Judxorum : quibus ille re- et in mea liberatione liberavit et meos in spe.
spondit : Quodscripsi, scripsi (/oa?t.sis). Quasi di- Dedit autem in opprobrium concitlcantes me,3u(isos
ceret:Ut quid mihi suggeritis falsitatem? noncor- scilicet conculcantes sapguinem justi et contem-
rumpo veritatem, quiaa siculis sic est dispositum ptui habentes, magnum opprobrium, quiaregnum
non potest mutari.Revera rex est si homineseum : et sacerdotium iu quo niasimegloriabantur amise-
nolunt regem, angeli tamen habent. Inscriplionem runt, de civitateillamaxima in quaDominum occi-
dico factam tunc cam fugerel David spirilualiter in derunlejectisunt:et,ineadem paschali solemnitate
speluncam. David fugiens Saul, latuit in spelunca, captivati, diversi per mundum capsarii Christiano-
humilis.mansuetus et pius, fugiens superbum,ira- rum facti sunt.quiaservantlibroslegis et propheta-
mansuetum et impium: in qua etiamspeluncapar- rum quibus gentiles convincantur et fideles a;difi-
lem chlamydis ejus abscidit, in testimocium quod centur,simi]es facti sunt caeco habenti speculum et

eum occidere potuisset(/ ft(?g. xxiv).Ita et Christus, T> se ipsum in eo non videnti, sed pr.-Ebenti aliis ad
quem superbia Judajorum persequebatur et impietas videndum :ettandem dabitin ffiternumopprobrium
juslum, humiiem pium, latuita cognitione Ju-
et similes cum illis qui conculcant Christum in mem-
d»orum in humana natura
quasi in spelunca. Vo- bris suis. Quod autcm misit, subjungit: Misit Deus
luit videri, ut non cognosceretur, non cognosci, misericordiam sitam, id est, verbum suum infirmi-
ut contemneretur occultc inter horaines ambula-
;
tatihumanae compatientcm. Et veritatem suam, et
vit, faciens divina, paliens humana, donec in Hgno per illum misit veram cognitionem sui qua in cce-
suspenderetur, vel, cum latuit insepulcro.Ibi enim lestibus, utet homines eum agnoscerent. Et cripuit
qui eum persecutus'? quia nulia historia logiturde animam meam, id est vitam meam et meorum in
titulo David qui hic est apposilus,hoc trahit nosad me : de medio cattttorum leonitm, id de com-
est,
mysterium. muni sententia, /coftum, id est, principum Judaeo-
Miserere mei, Detis, misercre mci. Auguslinus :
rum et catulorum lconum, id est, Judaicae plebis

Qui cum Patre miseretur lui in teclamat, miserere quK, consenliendo crudelitati principum. facta est
mei. Vox Christi capitis. Miiereremci, Christi la- quasi catulus leonum.Et opus fuit ut eriperet,quia
tentis in spelunca,resuscitando et educendo in no- dormivi id est, animam posui. Sed quia dormire
titiara gentium, miserere meorum in me,Deus scili- ambiguum est.quodde dormitione mortis hoc velit
cet qui potes. Et debe3,()fU0»ijaw in te cottlidil anima hoc modo determinat, conturbalus. Descri-
intelligi

mea, et meorum,quod percon notatur. Con/idit, di- ptio mortis : Dormivi conturbatus.Qmte conturba-
co, etsemper confidam. Et in umhra alarum tua- verunt?^/n homimtm, id est, filii patriarcharum et
rumsperabo, id est sub protectione duorum Testa- prophetaruni secundum carnem ; non secundum
mentorum, vel in gemina charitate,vel, sub pro- imitationem.Quibus armis? Xoli altendere cessantes
tectione misericordiarum tuarum protege me a manus, sed attende armatum os quia dentes eorum
frigore abundantis iniquitatis, et est metaphora ab arma.Reus est mortis (Malth. xxvi). Dentes, id est

avibus.DoNCi." transcat iniquilas,id est tota hac prae- mordacia verba. Etsagittx, id est occulta consilia.
senlivita,quia,siculdecedentibusjusti3sempersuc- Occidamus euoi, nc forte mundus post eum abeat
ceduDt hac vitadecedentibus iniquisuc-
alii, ita in iJoan. xii). Et lingua corum, id est mortis senten-
cedunt alii.Et merito sperabo, quia clamabo in mc tia, gladius actttus. Cruciftge, crucifige {Joan. xix).

et in eis ut clamandum est, quia fervor charitatis Sed qure cura quid illi in me machinentur .'
E.val-

clamor hxc sempera^stuabit cormeum

est cordis : tare .'iuper cmlos, Deus. E.xalta mc hominem super
.-Id Detttn altissimum,q\i\ non exaudit nisi claman- angelos et archangelos, vel super patriarchas
tem. Quia altissiraus est, non dissolutis manibus. et prophetas, ut per nie Filium tuum esaltalum

non genibus debilibus intendendumestmecum.Al- D e.xalteris tu.Deus altuset gloriosus. Et gioria tua.
tissimus est et proximus Dous de longe, Deus de
: gloria resurrectionis, unde tu eris gloriosus,
prope.Exhibilio prKteritorum spem praebet futuro- exaltotur super omnem lcrram. Judaei noluerunt
rum tonge a peccatoribus salus{Psal. cxviii). Juxta tibi gloriam dare in Judaa
: sed lu, gloriam :

estDominus his qui Iribulato suntcorde{Psal. xxxiii), tuam manifesta per totum mundum, etsi non su-
Et hoc magna spe, quia clamabo ad Deum qui per paleas, tamen super grana. Istud fuit exsul-
jam bene jecit mihi. Si eniin cum inimici essemus tanter inferpositum,nunc redit ad illud.Fi/u' homi-
{Rom. v),bene fecit,niu\to msists nanc.Misit de ckIo num,dentes eoritm arma et sagitlx laqueum para- :

et liberavit me. Hic Christus loquitur in humana verunt pedibtts meis, id est, impedimenta affectioni

natura, Deus Voiter misit de

ccclo, id est de sede et intentioni mes paraverunt,quffi fuit ut resurge-
majestatissuae,nonangelum,non archangelum, non rem, etmundus post rnc abiret illi autem occi- ;

quamlibet subjectam creaturam, quasi misericor- derunt,in sepulcro po=uerunt,munierunt sepulcrum

diam indigeQti,sed Filium misit,mi£it servientem cum custodibus : vel, secundum Cassiodorum,
-429 EiNARRATIONES IN PSALMOS. 436

promissioni nuhcs, praedicatores pluentes doctrinis,

c< peiibtts meis, id est, crepationi ct
^ id est,

me;e, quia per hos pedes per miindum gradior in tonantes minis, coruscantes miraculis. Quod ut
notitianiliominnm. Increpalio de praeterilis vel fiat, exaltare super csilos, Deus, et siiper omnem
prKsentibus, promissio de futuris. » Vel, pedilms terram. gloria lua, Exaltare, non quod Deus in
meis, id est, apostolis. El incurvaverunt animam, se exaltari possit, sed exaltare apud nolitiam ho-
id est, humiliaverunt quantum ad illorum opinio- minum,assumptum hominem exaItando,ut,te exal-
nem, vel, morte presserunt et de ctElo defionere tato, exaltetur supcr omnem terram gloria tua.
voluerunt. Foderunt ante fariem meam fovenm, ne
PSALMUS LVII.
ego proficwrem ; n.ortem mihi occulte et quasi
IN FINEM NE DISPERDAS DAVID IN TITULI INSCRIPTIONE.
ignoranti paraverunt. Sed ante faciem meam, id
est, me sciente, me non ignorante eorum consi- « Sivereutiquejustitiam loquimini.recte judicate
iia. Et ipsi inciderunt in cam non mors
ego, quia « filii hominum. Etenim incorde iniquitates opera-
mea fuit curum exca-catio ; vel, inciderunt inmor- « raini interra,injustitias manus vestra; concinnant
tem ffiternam. Confirmat nos his verbis, quasi di- 11 Alienati sunt peccatores a vulva erraverunt ab
cens Quid raihi facere potuerunt qui me perse-
:
« utero,loculi sunt falsa.Furor illis secundum sirai-

cuti sunt Se ipsos pctius damnaverunt, ita et _

:' « litudinem serpentis, sicut aspidis surd« etobtu-
vobis nihil possunt facere. Quasi dicat, ipsi mihi « rantis aures suas. Quje non exaudiet vocem in-
parant foveam, quasi ignoranti et quasi invito : « cantantium, nt venefici incantantis sapientem.

sed paratum cor meum Deus, ad mortis expericn- « Deus conterel dcntes eorum in ore ipsorum.molas
,

tiam voluntarie obediens paratum etiam cor sum « Ironum confringelDominus.Ad nihilumdevenient
;

meum, id est, meorum ad oflerendum tibi sacrifi- « tanquara aqua decurrens, intendit arcum suum
oium, et ideo cantabo corde, ct psalmum dicam «donec infirmentur. Sicut cera quK fluit, auferen-
opere Domino, id est, honorem Domini . vel, ideo « tur super cecidit ignis, et non viderunt solem
:

paratum cor meum, quia hoc raodo, ero tibi canti- «Priusquam intelligerent ?pin;s vestrffi rharanum;
cum, id est deleotatio. Et, ut ego cantem exw- « sicut viventes, sic in ira absorbet eos. Laetabitur
ge, gloria mea. corpus meum, nunc ignominia « justus cum viderit vindictara.manus suas lavabit

mea, factum gloria mea per immortalitatem etin- « in sanguine pecoatoris.Etdicet homo;si utiqueest
passibilitatem, exsurge de sepulcro. Tu, dico, psal- « fructusjusto.utiqueestDcusjudicanseosintcrra.»
terium et eilliara, faciens divina, patiens humana :
E.V.iRR.iTIO.
faciens divina, psalterium ;
patiens humana citha- H£ec verba hajus psalmi referunlur in finctn,id est
ra. In uno instrumento duo organa. Et quia hoc in Christum,ad quem ftnem omnes justi tendunt.ad
exsultanter dictum est, non dubitative, ideo sub- ^ hoc propoiita, ut tu,populus Judaicus,non disper-
jungit ExsurQam, ct hoc, diluculo. Exsurgam, di-
:
das David, id est, Christum in inscriptionc liluli,\d.
co, et ad magnam utilitateiii, quia con/il:ljor lihi
est,in m.utationo regni sibi ascriptiet acijuisiti san-
in populis, Domine, \(1 est, in Judi-nis faciam tibi
guine suo.Preecipue Judsei ad hoc monenlur.deinde
fieri confessionera laudis, et non solum in Juda;is, totura humanum genus,ut redempti per Christum
sed etiara psalmum dicam tibi in gcntibus, id est, non alium sibi regemcrinstituant.Pr.-cviditProphota
in gentili populo, id est, bene operando faciam tc Christuia apudJud;co3nasciturumincarne ad repa-
laudari in gnntibus. Merito te laudabunt Juilaicus
rationem generis humani,et futurumut Juda;i,etsi
populus c\.Qc,M\\\a,quoniamrnagniftcata estusque ad eum intelligentes nasciturum,
ex multis praconiis
coelos misericordia Ituv el usqtie acl nubcs veritas tua
tamen in eura non credentes,veritatem de eoin ore
Videtur ordo proeposterus, quia veritas in cajlis, diccrcnt, scd malitiam in corde gestarent Horum ;

id est, in angelis qna pr;cpol!ent ubi puie et sim- duritiam increpat sermo divinus, ct omniura tam
pliciter paretur volunlali divina;: ad nubcs \'ero,id JudKorum quam genlium qui hoc rnodo David, id
est, prii^dicatores contituendos, opus fuit rni.vc/vcor- est, Christum disperdore, id est, a se removere co-
dia. Potesl tamen et in ordine sic logi Domiite,in
nanlur, loqucntes veritatem in solis labiis. Dictum
:

coilo misericordja lua, quia hominesmiseros tu mi- D est de Judajis Papultis hic labiis mc honorat,co;' :

seraris, et prajbendoillis misericordiam,rommuta- autcm ejus Lmye est a me [Isu. xxix). Monet crgo
tione resurrectoinis angclis associas, qui cceli di- Prophota ut sint verba in vita ct labia in factis.
cuntur propter emincnliam virtulum,et sic increlo Si vcre utique jasliliam\\otmncs loqui volunt, si
misericordia. Et veritas ttia, id est, vera cognitio Christum regera a so repellcre nolunt.nemo estqui
qua angeli praBpollent,
descendil usqitc ad nubcs, inquisitus dc veritaic.non respondealid quod verum
id est,usque ad hominos tectos nubo carnis, quia cst.id cst.quod facilc est.quia nianus Psaimator in
dedisti illam veram cognitioncm nt hominibu,'^.^'^], cordibus hominumnaturaliterlegeravil;u inscripsit
misericordia <!(a,id est,misericors luus magnilicatus Quod non vis,alii ne fcceris (/'o/Mv).Hio oninis
libi
est usque ad couios constituondos. El veritas tua,u\ omnislexconlinctur,non solum quodvi-
.justititiaet
qua impleta; sunt omncs promissiones, est valens tandum,scd quod slt sequendum. Hoc omnesintel-
usque ad nubes ronsliluendas. ut non solum fa- ligunt, id Cbt, habctomnis bomo quod ci displicet
Oiat ccbIos, id est, virtutibus subliraes, sed etiam furtum, hoiiiicidium, »dultcriuiucl quoJ iioii vuU
431 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEQETICA. 432
sibi fieri.Si qiii autem putant aliquiddeesse,scripsit A parturitione illius matris erraventnt. Si ab JuJaei,
Deus legem et posuit ante oculos homiuum.ut justi- Eeclesine uteroinquodebuerunt informari elinstrui:
iisa inexcusabiles essent, ut alterutra ateram con- vel haBretici, antequam inuteroilliusmatris formati
firmet. Unde dictum est : P)-^i;iwicaioirs legis, 7'e- exeuntes ab ea,et prredicare pr^-
et eruditi essent,
dite ad cor {Isa, xlvi). Sed quia non sufficit verita- sumentes quodnon didicerunt,abortivum fccerunt.
tem scire,nisi etiam facere quis studeat, sic omnes Quam paturitionem Ecclesiae si patienter feras,for-
hortatur sermo divinus et prsecipue Juda;os utraque maris, si iuipatienter.excuteris dolore quidem n:a-
lege eruditos, quasi ita proponens : Scio quiaveri- tris.sed malo iMO.Furor illis secundum simililudinem
tatem de Christo loquimini dicentes : Magister, st:rpentis. Quasi dicat ; Et hic talis furor ideo est,
scimus veraxes (Malth. xxii) :Et, Magister bone
qttia quia praedicatores veritatis audire nolunt,quomodo
quid faciendo vitam xteriiampossidebo ? {Matth.xw. legitur de Stephano quod clauserunt aures cl ierunt
Sed «« .;'ui<!<!nm,idest, veritatem loquimim,ei illam in lapides. Furor illis secunditm similiiudincm ser-
vere, id est, sine dolo. scilicet ut aliura non sit in pcntis, c\\.]tts serpentis na.iavam subjungit:S!'c!(i aspi-
ore quam in corde. Vtiquc et si eam loqutmini dissurdx non naturaliler, sed obturantis aures suas.
uti decet, recte judicate, id est,recte discernite quid Componitur obturo,ex ob et lure. Sacerdotes jacen-
sit veritatem loqui, non est enim speciosa laus iii orc 11 tes intcmplo, et solili audire divinas voces, ture
peccaloris {Eccli. xv), sint verba cordi consona, /i/(j implebant aures famulorum, ut non audirent:Non
hominuin,'\d est,filii patriarcharum et prophetarum omnequoi ad similitudinem ducitur^reipsa proba-
qui in hac veritate perstiterunt, vel filii hominum, tur.Nonideoincantatorhic duciturad similitudinem
id est, mortales. Quasi di^at :Ideo vos ista moneo, ut hortetur fieri incantatos. Aspis enim ab incan-
quia in cordc aliter agendum quam ratio monstrat tatore do tenebrosa caverna in lucem evocatur, re-
et disponitis et actu expletis. Etcnim in corde ini- cusans audire voces quibus se cogi sentit, allidit
quilates operamini.Q\i&si dical: non soluraoogitatis unam aureni terrse, et de cauda obturat alteram.Et
mala in corde,sed etiam iii corde operamini ea.Au- praedicator tenebrosis mentibus incantat, ut eas in
gustinus:» Quidquid cogitaturet in actum non du- lucem veritatis eduoat. Si preesens vita te delectat,
citur, non ideo quod quis non vult, sed quia non aurem terra; affixisti. Si tuis prseteritis delectaris,
potest, pro facto, Deu.sj-eputat. » Si quis vidcriL quo jam tergumponereoportet,ut caquas nobispro-
muUerem ad concupiscendtim eam jam mccchattts est mittuntur indamus.aurem de cauda obturasti.Sa-
eam incorde stto {Matth. v). Quasi dicat ; In corde pienter Stephanus incantabat, quia Jud.ui non po-
peccatis et deleclatione et consensu.qua^jam estse- terant resistere sapientiae et Spiritui quiloquebatur
cunda mors.Et hoc facitis»!<«Ta,quae ad hocvobis Sed ut aspides surdi erant Judaei.quiaobturaverunt
data est, ut aequitatem serveti3,|vel, in ter7-a,id est, aures suas, et impetum feccntnt unaniiniter in eum
in terrenis affectionibus, in ira, odio, invidia, vel {.lct. 7).Quamvis obturent aures,quanquam verita-
terrenis dediti, et non sufficit vobis mala operari tem in dolo loquantur, tamen Deus conlerel denles
corde,sed praebetis membra vestra arma iniquitatis eorum in ore ipsontm, id est.maledica verba.quibus
Injttstiliasmanus vestra: concinnant, idesl,ma.Wopera. lacerarenituntur caputet niembra,destruetpropriia
continuant.Non enim resipiscitis a peccatis.Hfflc est sermonibus eorum:ut cum dixe-
et propriis verbis
concinnatio peccati. Fecit quis adulterium? timens runt : hxc lacis'/ei Dominus :Etvos
In qua poteslaie
propalariinterfecit hujus reisuspectum.Forte hujus respondete mihi, Joannis baptisma de coelo est,an
caedisquis conscius fuif? illum quoque perimereco- exhominibus {Maith.xw) Si dicerent,exhominibus,
gitavit etnon cogitavit ut se redimeret a laqccis timebant lapidari,quia Joannes summus propheta
inimici.Undelsaias.-Vae illis quitrahunt iniquitates habebatur. Si de co3lo, posset eis dici Quare ergo :

suas ut restim longam (/.w.v). Quasi dicat :Et unde mihi non creditis quom Joannes prasdicat." et ita
illis miseris taniiexcxcai\o'?Alienatisuntpeccatorcs confusi abierunt. Et illud Hxc mulicr modo dr,- :

a vitlva. Pecraiores, id est. legis Dei transgressores prehensa eU in aditlterio, ei lex jubet hujusmodi
non solum scripta; et naturalis,.l/zV;«a/i
.•>unl a vulva lapidare {Joan viij. Si dieeret Dominus debere la-
id est, reprobati sunt a Deo in ipsa conceptione se D pidari. minueret tantam tamam pietatis:si negaret
cundum pr.-escicntiam Dei juxta illud: Jacob dilexi lapidandam, judicaretur legis prtevaricator. In-
Esaa attiem oc/io habui {Mal. \).Erraventnt ab ulcro, clinavit autem se Jesus, et scripsit in terra Si :

id est, postquam nati sunt.semper in errore et per- quissine peccato vestrum, primus mittat in eam
fidia perseveraverunt ; locuti sunt faha, id est, ip- lapidem. Quasi diceret Lex data est et servanda,
:

sam perfidiam ore manifestaverunt, si de Juda;is. sed videte vos ipsi eam custodiatis. Turpe est
si
Non est hic homo a Deo qiti Sabbatum non cuslodil. doctori, cum culpa redarguit ipsum. Et illud :Si li
Et, dxmonittm habes {Joam, ix, vii et viiij. Vel, alie- cet censitm dari Cxsari an non Si diceret debere "?

nati sunl a vulva catholicaj matris, id est, in ipsis dari, arguerent eum quod tributarios eosveilet fa-
initiamentis EcclesiiE.inquibusquasiin ea advitam cere : si negaret, dicerent eum velle ut iram Ro-
concipi debuerunt, alienali sttnt, non recte illa sa- manorum principum incurrerent.Sedait Dominus:
cramenta suscipientesJudtci legalia instituta,ha;re- .ifjcrtc mihi numisma ccnsus : quo allato, qusesivit:
tioi ecclesiastica sacramenta, Et ab utcro, id est, a Cujus est imago hxc, et superscriptio ? Dicunt ;
 433 ENARRATIONES IN PSALMOS. 434
Csesaris. Reddite ergo qux sunt C^saris Cxsari, et A tequam raanifestistormentisappareatquorsumves-
qux sunt Dei Deo {Malth . xxii) : id est, nummus travoluptas temporalisvergat. Rhamnusgenus spi-
Caesaris reddaturCeesari. nummus Dei, quiinvobis narum dicituresse quod primoquasi herba est,post
cst reddatur Deo : et sic propriis eorum serraoni- inspinas surgit, id est, antequam ista voluptas,quae
bus convicti sunt. Et molas leonum, id est, violentas spinosa est, id est, plena niultis sollicitudinibus,
et apertas damnationes, ut,Cruci/ige, crucifige [Joan. evadat in poeiiam, supercadit ignis concupiscenlia-
Xix'^. Confringet Dominus qudindo reswrexll, et mors rum qui prohibet eosvideresolem justitiae. Et meri-
illi ultra non doiuinata est. Et, Domino contrin- to, quia noluntmedicinam compunctionis, cadit su-

gente, ad nih.ilum devenient tanquam aqui decun-ens, pereosignispcenalis.Quantusignissuperquemcadit

comparabiles sunt hiemalibus aquis qufe ad tempus solem juslitiKnonvidet, quiadatus inconcupiscen-
tument, mos defuturae. Ideo cessabunt, quiaDeus tias a Deo recedit : Lsetabilur justus cum viderit
mtenflit arcum suum, id est,comminationes per bel- vindictam. Quasi dicat : ethocnon videbit.id est.non
latores suos, illud facit. minas facit, et nondum intfiUigetscilicetpoenamesseimpunitatemscelerum,
ferit. Ad hoc autem minatur, ut inlirmos se sentiant non misericordiam.Et ille LTtahilur cumviderit ha.nc
quibus minatur, juxta illud : Domine, quid me vis esse vindictamBei, cum mali traduntur indesideria
facere {Act. ix)? Et hoc est quod dicit, donec infir- p cordis sui. Non Ixtabitur de vindieta, sed quia ma-
mentur. Quod si se erigant, si infirmari noluerint, nus suas lavahiiin sanguine peccaforis, id est, opera

nc timc, quia haec est eorum praesens damnatio. sua mundabit in perditione peccatoris.non gaudebit
Sicut cera enim qxix fluil. auferentur ab essentia de impunitatc scelerum ut ille.Sed per compunctio-
sua, quK est adhaerere Deo. Quomodo aufcrentur, nem et pajnitentiam emundabiloperasuaapeccatis.
et a quo igne concu-
? Supercecidit ignis superbiae, Lapsus enira prscedentis corrigit sequentem Unde
non viderunt solem. Magna ira
piscentiae et ir^, et Salomon:StuUopereunte,sapiensastutior fit {Prov.
Dei, quod impii tradunlur desideriis suis pravis,ut xix). Sijustus est, quid habet quod lavetur ? Sed
non valcant resistere concupiscentiis. Hic est iile justus exfide fidelisenimjam incipit vocarijustus.
:

ignis a quo absumuntur penitus, et deficiunt ab es- Hic cura videt vindictam quas fit impiis in hac vita
sentia sua, devastantibus eos concupiscentiis suis. pensat eam, et in alteriusproflcit pceua. Et lavando
Indedicuntur inde? nisiab ignecon-
tluxi et soluti :
manus, dicel homo, id est, ratione utens : Si ulique
cupiscentiae, etsi hanc pcenam esse pauci atten- esl fructus juslo in terra, id est, in hac vita, sicuti
<iant. Quid autem ait, Propterea iradidit illos Deus est : justus enim non solum in futura vita habet ju-
tnconcupiscentiis (Rotn. Quod aperte pro poena stitia? pnemium, sed etiam in pr£esenti,quiagaudet
i).

posuit, utest fecerit furtum, lumen

: Si quis enim in spe. Ve) hunc fructum habetquodnon permitti-

oculorum amisit. Age ergo, si amitteret lumen ^ turgauderede impunitate peccati, vel hunc, ut qui
corporis.planum omnes haberentnon parcereDeum JHitus esi justificetur adhuc {.ipoc. nxn) : sicut im-

illi el, cui pereat lumen cordis, illi parcit ? Super-

;
pius hunc fructu.m habet suae injustitiffi et in hac
cecidit ignis, id est, magno pondere eos pressit. vita, ut cum in sordtbus sit sordescat adhuc (Ibid.).

Vel supercecidil ignis, a potentia et a vindicta Dei

Quasi dicat Si hic fructus esl justo in hac vita,
:

venit ille, animum consumens et obtenebrans. Et ut justificetur adhuc,ergo necessarium est nt qui in

illo ignc devastati et exoKcati non viderunt solem sordibus estsordescat adhuc.
justili.T, Dominum Christum non cognoverunt, a
P.SALMUS LVIIF.
quo illuminari debuerunt. Unde dicitur : Surgc,
I\ PINE.M NE DISPERD.\S DAVIO.I.N TITULI I.NSCRIPTONE
qui dormis, el exsurge a mortuis, et illuminubit te QUiNDO MISIT S.A.UL ET CUSTODIVIT DO.MUM EJUS, UT
Christus {Eph.\). Unde dicturi sunl in judicio:So/ INTERFICERET EUM.
non ortus est nobis, el justitine lumen non luxit nohis « Eripe me de inimicis meis, Deus
meus, et ab
{Sap. v). Ignis ille est incentiva vitiorum. Et ille « insurgentibus in me
liberame. Eripe me de ope-
ignis aljsorbet eos sicut vivenles, sicut t>! ira. Quasi « rantibus iniquitatem, et dc viris sanguinum salva
dicat non solum post mortem sensuri sunt iram
:
" me.Quia ecce ceperunt animam meam,irruerunt
Dei, sed et nunc ira; est Dei quod adhuc viventes D me Ncque
« in fortes. iniquitas mea, neque pecca-
ignis eos concupiscentia! absumit. Proptcrea autem >> tum meuin, Domine sineiniquitatecucurriet di-
:

liculviventes, quia non cst haec vera vita, vel, qui;i i< rexi. Exsurgc in occursum mcum, et vide, et lu,
vivere videntur, cum vere mortui sint. Non cnim « Domine Deus virtutum, Deus Israel, intende ad
in anima eorum per qucm vivit anima, id est Deus, « visitandas omes gcntes, non miserearis omnibus
gicut m ira, quia post mortem praefixa et vera ira, « quioperanlur iniquitatcm.Convertenturad vespe-
vel qnia scriptum est Tuautem, Domine virtutum
:
« ram, et famem patientur ut canes, et circuibunt
cum trnnquillitate judicas {Snp. xii). Non cnim Deus " civitatem. Ecce loquentur in ore suo,et gladius in
irascilur, sed videtur iratus quibus infert. Et quia « labiis eorum quoniam quis audivit? Et
: tu, Do-
hoc de temporali eorum pcenadictum vult intelligi, « mine, dcridebis eos, ad nihilum deduccs omnes
ideo increpative convertens se ad eos, dicit :P rius- «gentes. Fortitudinem meam ad tccustodium.quia,
quam inietligerent spinx vestra; rhamnum. Quasi di- " Dcus, susceptor nieus es Dcus mcus,niisericor- :

cat : Talihus pccnis jam traditi estis vos in)pii an- « dia ejus pr»veniel mc. Deus ostendit raihi super
433 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 436

« iuimicos meos, ne occidas eos, nequando oblivi- A posteris suis meum sanguinem reliquerunt [Mailk,
« scantur populi mci. Disperge illos in virtute tua, xxvii), ipsi me caput interfccerunt, illi membra oc-
« et depono eos, proteclormeus, Domine. Deliclum ciderunt. Et opus est ut eripias (7MW eeee ceperunt
« oris eorum. sermonem labiorum ipsorum,ot com- animainmeam,\d est vitam meam, quanlum ad illo-
« prelientlantur in superbiasua. Et de e.vsecralione vum opinionem quodin hoo apparet,quia irruerunt
:

« et raendacio annuntiabuntur iu consummatione, in me forlcs, id est, membra illiusqui forlis, id est,

« in ira consummationis, et non crunt. Et scient de se praesumens dictus est. Undedictum est, Fortis

« quia Dcus dominabitur Jacob et finium lerrsc. alligavit fortem (ilia///i. xii), bene, irruerunt et non
« Convertenturad vesperam, ct famem patientur ut preevalucrunt; quia venilprinceps miindi livjus, et in

« canes, et circuibunt civitatem. Ipsi dispergontur me non habel quidcjiiam (hmn. xiv); vel de tcmpora-
« ad manducandum : si vero non fuerint saturati.et libus prcEsumentes, vcl, quod pejus est,suamjusti-
« murmurabunt. Ego aulera cantabo fortitudinem tiamconstituentes,demeritis nimium praesumentes.
« tuam, et exaltabo manc misericordiam tuam. Irruerunl in me, id est, mc velut hcedum, id est
« Quia factus es susceptor mcus et refugium meum pcccatorem, deputantes occiderunt, ideo ab .\gno
« in die tribulationis me;B. Adjutor meus.tibi psal- rediminonmeruerunt. WUirruerunt, sed in me nui-
« lam, quia, Deus, susceplor n)cus es, Deus meus r» lumpeocatuminvenerunt. AV'^!'^ !>ugM!7fl.s mea, ne-
« misericordia mea. »>
que pecciiium meum, Domine. Iniquilas in alios;)ec-

EiS'AnHATIO. calumm me, non sum transgressus iegemtuam.A'o»

Christus, caput nostrum, enimveni solvere lcgem, sed implere .'Matth. v). Ergo
Dominus noster Jesus
orat in hoc psalmo, et orando docet nos orare. Do- gratis irruerunt. Nam sine iinquiia/e cueurri, el di-

r«.x:(.Nu!la illecebra hujus vitae detinuit ad curren-

cet etiam nos de peccalis non desperare.imo pro his
sollicitos csse. cum Juda:-!, tanta phrenesi arrepti,ut dam virtutum viam, et meo exemplo alios direxi :

medicum et salvalorem suum occidcro.nt. pocnitcn- factus est Christus particeps nostrs infirmitatis et

tiam agentes, multi salvaudi sunt etgcntes penitus ;

DeumoblitaB.manufartaadorantes, nonpcnitus sunt
rejectEB.Ouomodo nobisnonsit desperandum,osten-
hoc modo ; Hajc refcrentur in finem, ut
dit titulus
nostrce iniquitatis, ut pcr hoc quod communicavit
noslram inrirmitatem,solveref nostram iniquitatem;
ethiFcest quod dicit, direxi'. Sed lu, Domine, ex-
surge in occursurn meum, id est, occurrat auxilium

ssepejam dictum est.ad hoc proposita.ne lu quisque tuum propositomeo.£/ vide, id est, da videri quid
qui salvari cupis, ne dispffilds inseniitiouein liluli curram,quid dirigam.juxta quod dicitur Abraham;
regnum Niinc cognovi quod iimcs Dominum (Gen. xxii). Fao
David, id est Christi, denegando ei in te,

eum,et prave vivendo inscriptione illos cognoscere et crederc,non cssedistortum quod

non credendo in :

^ regula inconcusst-everitatisestdircctum vel exsurge

dico, facta qiiando inisit Siitd, et caetera. Legilur in
;

historia(/ quod Saul raisit ad domum

Reg. xix),
David.quicomprehenderentnoctu et occiderent, sed
Michol liliaSaul, uxorDavid, liberavit eum, ponens
idolum pro eo, et cooperiens in lecto. Inscriptus est
titulusRex Judajorum, quod nos ab historia ad my-
inoccursum meum, id est, da intelligi excellentiam
tuam per resurrectionem meam, ut ei intelligatur
occurrere, id esl, convenire aequalitas mea. Et post
resurrectioncm intcndc ad visitandas omnes genles,
qui visitasti Judaicam gcntem per me. Inlende per

sterium trahit. Non est autem corruptus,quia Chri- prfedicatores tuos, ut visites omnes gcnles, quasi in-

stusmoriondoRexei-tconstitutus;quod dicit,quando firmas et non valentes se erigere, nisi aliena ope.

misitSaul ad custodiendam domum,ad corpusChri- Tu, dico, intcnde, qui potes, qui es Deus virlulum.

sti refertus. Mortuus autem Christus in sepultura supcrnorum civium. Idem Deus Israel, id est,
id est,

est positus, ad ijuam quasi doraum Saul, id est re- hominuni videntium te. \elDeus virlutum, guber-
gnum Judsoru m ,cu stodes adhibuit ut in terficeretur, nando eas ne ruat factus Deus Israel, redimendo a
:

non quantum ad caputquod jammorluum erat, sed pecoatis. Et hoc modo vi.nla omnes genlcs, miserere
quantum adcorpus llocenim cratChristum maxime omnibus operantibus ffiquitalem.Hoc est cequitas,ut
occidere.gluriam rcsui rectionis auferre, in quo vo- qui peccatum ct vult ut Deus non puniat, ipsemet

canda erat Ecclesia corpus Christi. D puniat, ipse judicet. Si quid boni facit, non sibi,
Eripeme deinimicisrneis, Deus meiis. Vox capitis sed Deo atlribuat si quid mali, sibi imputet.et non
;

Deus omnium per naturam, mciis per singularem refundat culpam in auctorem. Quod Deus odit, ipse
gratiain, quasum immunis a peccato.vel por singu- odiat quod Uco displicet, et illi displiceat, si ei
:

larcm ohedipnlirnB. Ei-ipe me caput de ini^nicis meis placere desiderat. Non aulem miserearis omnibus qiii
Judffiis, qui niihi pracipue inimicantur,ut cum mo operciniur iniquitatem. Iloc da iDlelligi,quod duobus
morti Iradant, non ibi detinear ; vel a diabolo et mi- modis acoipitur. Uno, ita Nulli omnino iniquitati :

nistri ejus libera, non ut tribulentur, sed ut illi parcit Deus quam admittit homo. Iniquitatem ad-
non incorporenlur. Et ab insurgeniiblis in me libera mittis? prorsus impunila non erit, si tunonpunis,
me, onmibus lam Jud.cis quamgentibus persequen- puuitDeus. Vis ut Deus non puniat.' punias tu. Al-
tibus mcmbra mea. El de viris sanguinmn sniva me, tero, ita; Estqueedam maxima iniquitas,quam qui

quasi non solum insurgenlibus,sed etiam interlicien. opcralur,Deus illi non miseretur, cum defenduntur
tibus.Judaeis pr.jecipue, qui quasi jus ha?reditarium peccata non quod dicatur peccatum non esse pec-
 ,

437 ENARRATIONES IN PSALMOS. 438

oatum : nemo enim est adeo esors ab huniana na- A gladius in ore eorum,nulliu8 vitia palpans,sed om-
tura ut dicat furtum vel homieidium et caetera hu- nia resecans putrida : et ideo cum tanta fiducia
jusmodi, non esse crinien ; sed bonum l'aciens,sibi ageut.yi((i«i(i»i quis audivit, subaudis, taliaPvirgi-
imputat.malum Deoxum fucit quis perjurium.fur- nem mortuum vitam dare. Nou sunt haec
parere,
tuai,adulterium et talia multa.judicat malum esse, humana,sed divina et ideo cum magna fiducia. Et
:

sed imputat Deo, dicens : Si Deus nollet, non hoc tu, Domine, deridebis eos. Quasi dicat : Cum genti-
facerem. .•Miter : hdcnde ad visilandus omnes genies, bus sic facies ; et tu quem ipsi contempserunt,dm'-
et si non paleas,tHmen grana..Vore autem miserearis debis eos, scilicet operantes iniquitatem Juda?03,
omnibus qui operantur iniquitatem,sc\\\cQ\. illam spi- ostendes in futuro dignos risu. Omnes a.atevD gentes
ritalem, et maxime scilicet qui Dominum vitie au- quantum ad grana deduces ad nihilum in eo quod
ctorem interfecerunt.Non solum occiderunt servos, gentei,\A est gentiliter viventes. Fortiiudinem meam
sed et filium.Et revera visitabis onines gentes, quia ad te cuslodiam. Qaa.si dicat : Et illa gentium con-
conrerteH^Kr ad te ab idolis suis, et si ad vesperam, versio fiet per Iprliludinem meam et meorum, quia
id est sero, scilicet in se.\ta aatate.vel ad vesperam, mea forliludoet meorumaccusabit infirmitatemeo-
id est, post ascensionem, et post missionem Verbi rum.Quani forlitudinem egocustodiam,si ad te refe-
Bei. Et famem patientur; famem verbi Dei, juxtap ram,sinihil de mepraesumam.Etmeisimiliter suam
illud : Eccc inducam famem super terram, non fa- perseveranliam ad te custudient. Fortitudo animae
mem panis neque sitim arux, scd famem audiendi est sapientiaet virlus :sed nequeperse sapit.neque
verbum Dei {Amos viii). Ul canes, id est, similes ca- per se valet. Est autem qufedam regio certa incom-
nibus qui recurrunt ad vomitum, vel ul eaner, id mutabilis veritatis : ad quamaocedens.illuminatur;
esl avide, vel cognoscentes et confitentes se pecca- recedens, tenebratur. Merito ad te, quia tu Deus
tores et immundos. Vel non solum converletttr, sed susoeptor meus es : Deus omnium per naturam, su-
etiani esurient alios sibi incorporarc, ipsi existentes sccplor meorum per gratiam : Ueus omnium crea-
ut canes, id est, comparabiles canibus,vel ut canes, tione. ineorum susceptor recreatione, vel susceptor
id est, vigilantes et latrantes.id est,docentes.Canes causre meorum contra impugnatores. Et ideo est
summa sagacitate et velocitate lupos et|latrones a Deus meus, id esl, illum mihi Deum facio, id est
prffisepibus arcent suis latratibus : ita fideles de illum praecipuum habeo. Et in hoc apparet quod
gentibus, de quibus hic agitur, facti praidicatores, meus, quia misericordia ejus me prxveniet : prxve-
ut Ambrosius,Augustinus,Hieronymusetalii multi, nielj^m ut incipiam illi harere- Prxveniet, ut per-
et infideles, hcereticos, falsos Christianos ab Eccie- severem, quia dedit velle, dabitet perficere.Vel ad
sia repellunt. Et circuibunt cioitatcm,id est, Eccle- caput, prseveniet »ie,quia immunem a peccatocrea-
siam gentium, prajdicando, muniendo ab occursu G vit. Pra3venietetiaim ante clarificationem, ut cogno-
hffireticorum ct falsorum Ghristianorum. Ut canes, scat Oeus, sicut per vocem Centurionis dixit Vere :

crapulam malam eructabat, qui diccbat Jejuno bis Filius Dei crat iste {Malth. xxvii). Vel ante clarifica-
in Sabbatho \Luc. xviu) ; famem bonam putiebatur, tionem;)r<z;i;(;«!rf,quiaconstantemin passione faciet.
qui dicebat : Dcus, propitius eslo mihi peccalor; Et hoc soilicet quod ejus misericordia me psevenict,
(ibid.). Ecce, subaudis quomodo circuibunt scilicet Deus osiendit milii super inimicos meos, in his qui-
pra-dicando. Nam loquentur in ore suo, id est, con- bus niisertus non est, ostendit Deus quantnm sit
venionti, non erubcscente corain regibus sermones quod misertusest mei.Non enirn cognoscuntur bona
Dei.£/ hoc cum magna liducia,4uia yladius in labiis virtutum, nisi ex comparatione vitiorum. Corpus
eorum.Gladius bis acutus, id est, verbum Dei : bis enim Christi transgressorum inimicos suos ex ilia
acutus, vel quia utroque Testamento percutit, ve supereminentia Dei quam habet, videt manifeste
quia prius resncat propria auctoris vitia, deinde quantum accepcrit, quanluni ilii amiserint.Sicui in
aliena. Unde .\poslolus : Castigo corpus ineum ct in considerationeplumbi vel ferri ostenditur quantisit
tirvilutem redino, ne farte cum aliis prxdicavcrim auriim.ita ostcndit /)^M>5qiiantaiii circa meos habue-
ipsc reprobus cfficiur (/ Cor. ix),scilicct hic gUidius, rit misericordiam, in erga quos exercuit justi-
illis
Non vcni pacem mitterc in terram, sed gladium D tiam suam, ut faceret eos vasa in contumeliam. Et
{Matth. x). Quoniam quis audivit lloc enim dicei-c, tamen,o Domine,quanqiiamsiut inimici,quanquam
''

hoc slomachari. Domine, quis crcdidit audilui no- mernerint, nc occidas cos inlerius, ,jam occisoseos
ttro [Isa. Liiij? Est niti gladio. Vix est cui revele- exterius, ne deleas eos de terra. AV quando oblivi-
tur brachium Domini, quantum ad dcsiderium et scaulur poi,idi,niei,idesl,ne populigratia aliquando
famem praedicantium. Et tu Uvciiia,Domine, deride- obliviscantur IUius populi qui fuit meus,semperha-
bis eos,id est, quanquam illis difficile videatur.tibi bcant in exemplo ne superbiant : quia si ego non
tamcn conversionem facere de omnibus
facile erit peperci naturalibus ramis.id cst Judieis.niulto mi-
genlibus ;ct iioc modo ostendcns prx-dicatores tuos nus parram insorto nleastro {liom. xi),id est,genlili
quati dignos risu,quia omncs gcvtcs ud niliilum de- populo si supcrbiat. Multie sunt causa;,pro quibus
duces,\n eo quod gcntilitcr vivunt, omnes, scilicct Judiid non sunt statimde terradeloti.Ad cuslodien-
illos,qui intcr gentes sunt grana. Vel rcvera lo- dani domum cjus, id est sspulcrum. Nullum potc-
quentur in aperto verbum Dei, ot illud cril quasi runt hubererefugium,quinconvictiouraresurrexis9e
 ,
:
,

439 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS. I. — EXEGETICA. 440

confiteantur. Prophetias etlibros veteris legis aut A ex eo, quod sibi imminere iram Dei intellexerunt
Don baberemus ex tolo, vel si haberemus, correcti superabunlavit gratia {Rom. v), id est, remissio
non essent. Cum B. Hieronymus secundum llebrai- peccatorum gratis data. Tunc, inquam, scienl quia
cam veritatem fere^omniascriptaseptuaginlalnter- Deus cujus potentiam non inteellexerunt cum dice-
pretum corrcsisset.etnosetiam adbuc si dubitamus rent, Regem non habemus nisi Csesarem {Joan. six),
in aliqua littera,ad eos recurrimus.Propbetia etiam doyninahilur Jacoh, id est, Judaici populi,et non so-
non impleretur.quae diciV.Rdiquix hrael salvs^ fiejit lum Jacob, se^l et finium tcrrse, id est,gentium. Et
(/40. X ,•
fiom.ixVEt ideoneinterirao<ri(/aseos,quod boc iliis ostendetur, quia converlentur, subaudisad
inutileesset:quod autem necessarium est,boc age, fidem Christi, a quo prius erant aversi, licet ad
aisperge illos per mundum in virluteiuii, qui praesu- vcsperam, id est, tarde post interfectionem Christi.
mentes de sua.tuDe justitis subjecti esse noluerunt. .\ntea enim debuerunt converticnmillis prsdicaret,
Et depone eos a sacerdotio, a regno,a superbia sua. vel ad vesperam, id est in finem mundi, cum reli-
Tu dico. Domine proteclor metis, ne deficiam sub quiae salvae fient [Rom. ix.) Et [aynein patientur ul
onere tribulationis, proleclor contra impugnatores, canes, id est, humiliabunt se, cognoscent sepecca-
Noli illos occidere, sed occide delictum oris eorum, tores et egeremisericordia Dei ut gentes, quas prius
hoc scilicet, flegem non habemus nisi CcTsarem D canes, id est immundos, judicabant, cum de sua
{Joan. xix). Sermonem lahiortim ipsonim. Sanguis justitia praesumerent,velpatientur famem lucrandi
ejus super nos et super filios nostros (Matth. xxvii). alios, et sibi incorporandi. Meliores tunc canes
Et comprehendantur, id est convincantur,j"n 5upec&?a erunt.quam modo homines, cum legem in qua modo
*ua.Ostendatur illis a te quanta fuerit eorum su- delinquunt,fidelitcrdefensarecontendent,etferocem
perbia, cum talia diccrcnt, ct talia facerent in vitai belluam religiosis latratibns insequentur ; vel con-
auctorem.Da illum vivere.quem omnino cxstinguere verlentur ad vespcram, id est,ad auditionem mortis
qnjesierunt, et sic comprehendas. Advertent enim vespertinre. Et circ.uibunl civilateyn.Vt canes circui-
se frustra et de sola superbia vitam voluisse occi- buyit civilatem, scilicet vigilantes et latrantes,id est

dere,sicquesentiant factum suura irritum cessisse, docentes populum Judasorum. Vocatur autem hsc
facinus de superbia remansisse,et per hoc conver- civitas circumslaniix, quia istauna gens circumdata
tenlur. Et dc e.rsecratione et mendacio annuntiabun- est tota ir.undo.Praedicandoergoper totummundum
iur in consummatione.id est, per annuntiationem et circuihunl illam civilatem, ipsi. scilicet qui primi
praedicationem erunt in coiisuynmatiom,id est, per- impugnabant nomen OaTisi\,dispergeyitur pertotum
Quidam ex ipsis non de
fectione reparationis suae. mundum ad manducandum, id est, ad lucrandum
merito suo, sed de exsecralione, id est maledicto, alios. Si vero non fuerint saturati, et murmurabunt.

quia quasi maledictum eum crucifixeruit. Valc-

^ Haec est illa fames,id est.sinon po'erunt tot lucrari

dictus autem omnis qui pendet iii ligno iDcut xxi ,\d quot volent. Murynurabunt contra Dominum, dicen-
est homo.Non enim poterat crucifigi es divinitate, tes? Domine, quis credidit auditui nosiro {Isa. liii) ?

et de mendacio corruptorum testium reparabuntur Quasi dicant : NuUus. Quasi dicat : Et totum hoc
ad vitam, qui occiderunt vitam. Et hoc ex divitiis non erit perEgo a«te?«,scilicet caput in mem-
illos.

bonitatis divinae, scilicet in ira consummationis.XeX bris raeis ex utraque pariete conjunctis, cantabo
annuntiabunlur in consummaiwnc, ut prius de ex- forti/udinem tuam, id est, frequenter et assidue
lecratione, id est, de eo quod prius exsecrantes prsdicaboresurrectionis triumphum,argucndo,ob-
erant. Tii discipuhts illius sis {Joan. ix). Et men- secrando,increpando.£i exaltabo, id est.exsultando
de eo quod prius mendaces,
dacio, id est, quia proferam raeis misericordiam tuam, qua vocas, qua
corrumpunt custodes, ut dicerent falsum testi- justificas, mane, id est,cum jara te videbunt,remo-
monium, quod venissent discipuli ejus, et illis tis tenebris incredulitatis.Ideo tuam ynisericurdiam
dormientibus furati essent Jesum (Matth. xxvii) quia factus esl susceplor meus, in passione dando
De bis omnibus annuntiabantur,\d est docebuntur. constantiam.et meorum in me. Et refugiam meum
ut discant Christi nomen non essecrari, discant de resuscitando, vel refugium mearum,ad quem confu-
60 non mentiri,ad hoc,iit sint iu consummatione, id D giant interius.cum tribulantur exterius. hi die tri-

est, in nuraero consummatorum,id est bonorum./H bulationis mcx capitiset membrorum, \e\ susceptor
ira, quam illis demonstravit interius imminere sibi, meus redditur ad hoc quod dixit, miscricordiayn
et qua consumeretur in futuro, nisi consummaren- yyieam; refugiuyn meum, ad hoc quod disit fortiludi-
tur in praesenti.Et hoc ih ira consummationis,id est, nem tuayn ; .Adjutor meus, dando perseverantiam in
in demonstratione futursiraeimminentisquffisequi- obedientiam, ^//'i! /)5a//ani, id est.ad honoremnomi-
tur i.on converso3,irae dico, consummantis eos. Et nis tui bene operabor. Et merito tibi, quia tu Deus
non ertint, scilicet impii et blasphemi, ut antea. Et creatione, susceptor meus es, de massa perditorum
tunc scient, quia Deus, doyytinabitur Jacob et finiuyn separans. Deus autem meus, in eo quod es ymseri-
terrie. De qua ira Apostolus Lbi abuyidavit pecca-
: cordia mea factos creatione secunda. Deus, quia
tum.id est, postquam cognoverunt se peccatores et creasti : miscricordia, quia bonum recreasti.Potest
infirmos, et ideo egere medico, qui smim meritum et sic legi : Inleyide ad visitandas cmne% gentes ; non
prius constituebant.et hanccognitionem habuerunt auteiii miserearis omnihus qui operatur iniquitntem.
411 ENARRATIONES IN PSALMOS. 442

id est Judaeis singularem iniqiiitatom operantibus, A « Mcus cst Gulaad,ct raeus estManasses,et Ephraim
auctorem vitje eorum occidentibus.Et tamenilli, id « fortitudo capitis mei. Juda rex meus, Moab olla

est Judaei, convertentur. etsi ud vesperiim, id est, « spci mcaj.In Iduniffiam extendam calceamentum
tarde,scilicet post ascensionem Domini. Mulli enim « meum,mihi alienigens subditi sunt.Quisdeducet
ad prasdicationem apostolorum sunt conversi. Ft « me in civitatem munitam :quis dcducet me usque
famem palienliir ui caties, id est, cognoscent se « in Iduma3am?Nonnetn,Deus,qui rcpulisti nos, et

peccatores et egere misericordia Dei, nt canes, « nonegredieris,l)eus,in virtutibusnostris?Da nobis

id est ut gentiles,quos ipsi prius dc justitia et lege « auxilium de tribulatione, et vana salus hominis.
prssumentes,fnHes,id est,immundos vocabant.Pri- « In Deo faciemus virtutem.et ipse ad nihilum de-
us enim isti non crediderunt.ut delictum istorum es- « ducet Iribulantes nos. »

set salus gentibus,ut postea salus gentium essct ho-

rum 9a\\'&lio. Et circiiibnnt civitatem,ui prius dictum Legiturin libro RegnorumOavid omnesistossupe-
de genilhus. El gtadius in labiis eornm,\d est.verbum rasse,quos in titulo legimus; sed non ibi invenitur
Dei in ore eorum,verbum dico, rjladius subaudis ad eum aliquid succendisso. Hoc ergo
additum trahit
intorficiendum, juxta illud, Aliissximtts odor niortis
nos ad mysterium. In finem ergo, hoc est, in Chri-
^i^^l^^l^^^^^^^^yladMuon
in ^^'!-f'''^
g st^rreferenda'"sunt hsc^^qurmultia^modislinis
quoniam qiiis audivif/ subaudis illos :vix aliquis.Et dicuntur, ct dicuntur pro his, id esl, in persona
quia vcrbum Dei audire noluerunt, tu, Domine, jllorum,awicommutantur.idest,quide tenebrisfiunt
deriberis fo.standem ultimo judicio eos examinans,
Jux in tiiuli inscriptionc. Scriptus est titukis super
ostendes eos dignos risu,quod se erexerunt contra
crucem Uomini. Uic est rex Judmorwn {Matth. xxvn).
te.quia ad nihilumM est ad ],crditionem a?ternara,
Mutantur in huju.= tituliinscriplione, qui in regnum
deduces omnes gcnles. id est, in gentilitale perma-
Christi transeunt a regno diaboli:qui deserunt mun-
nentes. Ego autem loititudiuem. meatn ad te custo-
dum, sequuntur Deum. Sequitur: ipsi David in
et
diam, illi vero ad se, et ideo cadent. Ne tamen
doctrina. Mutantur, non ut sibi vivant, scd ipsi. /n
occidas eos, scilicet exterius, ne delcas eos dc terra.
doctrina,hoo est, qui regnum terrenum ncc terrena
Ne quando jiopuli illi obliviscantur mei, id est legis appetunt,ul ipse fiegnum mcuni non
ait : est de hoc
meae,non enim omnes digni sunt niorte.Potius occi-
mimdo (Joan. xvui). l^^ecit autera Christus hanc
deeosinterius, hoc modo, duc eos in confusionem.
mutationem, ignem mittendo in terram,non ignem
Disperge eos in virtute tm, occide delicium oris eo-
materialem.sed carnalem.Et percussit ea non mate-
rum. Cognoscant se deliquisse, el compretiendantur.
riali gladio, sed verbo divino. Succendit illo igne
id est, convincantur in superbia sua, cognoscant
' °
se
' . r.
c ,.,„, m„„,„„j ,„.„„, :a „ »
Sijrix -n
Mcsopotamiam, id est, iUam ».i
Mesopotamiam „
superbe egisse contra te et sine ratione. Et non ti ^__, ^^ o.,„:.. m., 4 ;„ -..,> .... !..._.._
quse erat in Syria.Mesopotamia interpretaturc/eDafa
solum comprehendaniur in superbia si(u,sed de exse- Syria, snblimis. Succcndit
vocatio : ergo Juda^os
cralione cl mendacio annuntiabunlur in consumma-
vocatos ad (idem, elevatos legem, sublimes
per
tione,\d est,cognoscentescxsecrationem fuisse quod
tamen, id est, de se pra;sumentes, hoc in eis com-
fecerunt et mendacium,rt(»n(nfia(/!(?!fMra dootoribus
bustum est. Sobal in terprctatur vana veiustas. Per-
m id est, in perfectione, et hoc in
consummationc,
cussit ergoSyriam Sohal, id est, gcnlilea morantes
iraconsummalionis non consumptionis,nstensa illa
,

jn vana vetustate,id est,in divitiis.in potentiahujus

ira imminente eis. Et lunc scienl quia Deus quem
Sfficuli, ct in doctrina saeculari, et in his omnibus
tantum hominem putaverunt, dominabitur Jacob et subliincs, id est, itiajores Judaiis, quia clegit Deus
finium terrx,\d est, super Jud;eos et super gentes. injirma, ul confundat fortia, el qun; stulla suut, ul
Et revera finium terrx, id est gentium,quia conver- contunderet hujus sa;culi sapienles {lCor. i). El con-
ientur ad vesperam,\d est, in ultima setate ill» gen-
vertit Joab: Joab, id est, inimicus, eonvertil inimi-
tfs.Secundum hano lectioneiu et ceetera in hunc
cum, diabolum
id est retro, quia principem mundi
raodum, ut supra.
ejecil foras. A'el converiii inimicum, faciendo do in-
PSALMUS LIX. justojustum.Vel Joaii intcrpretatur ;)a/«',quia con-
iN FiNTM Qui coMMiTAHUNTUR
piio His iN TiTULi D versos quosdaiii patrcs leci"l, id cst pra;dicatores.
INSCRIPTIONE IPSI DAVID IN nOCTRI\AM,CUM SUC
Ideotcrrenus iniperatorp«rfi(«!7 verbi divini gladio
CENDIT KESOPOTAMIAM SVU1.E ET SYBIAjl BOliALjET
CONVERTIT JOAD, ET PERCUSSIT EDOM IN VAIXE terras adhaerentes ut adhajrerent Deo.El omncs hos
SALINARUM DUODECIM MILHA. percussit in valle Salinarum. Per vallcm humilitas :

« Deus,rcpuli8ti nos ct destruxisti nos: iratus cs, per salinas,saporestiutclligondus;quia convcrsi ad

« ct misertus es nobis. Commovisti terram,et con- Ghristum,humiliantur sapienler,id est pro .•otcrnis,
« turbasti eam
sana contritioncs ejus, quia com-
: non fatuc,id cst pro temporulibus.Non enim pro his
« mota est. Ostcndisti populo tuo dura, potasti nos patiuiilur. Salinee sunt fovea! juxta mare, ubi aqua
« vino compunctionis.Dcdisti metuentibus te signi- marinacoUigitur ad sal conlicicmlum. Et percussil
n ficationcm.ut fugiant a facie arcus.Ut libcrentiir hacc gladio divini vcrbi.adminislranteillum gludiuni
K dilecti tui, salvum fac dextera tua, et exnudimc. scplilbrmi gratia sancti Spirilrs. Cujus scptenarii
« Deus locutus est in suncto suo.l.Ttabor ct partibor partoRsun(trescti|uatuor, qua;ad sc inviccm inulti-
« Sichimam,ct convallcm tabcrnaculorum metibor. plicata, reddunt duodecitn. Per quatuor, accipimus
443 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 444

quatuor mundi partes per tria.fidem sanetae Trini-

: A Inentibus le signijicalionem, ut fugiant a facie ufcus,

tatis,qua totusmundns a qualuor partibus convoca- id est, per tribulationes temporales significasti luis
tus esl giadiovorbi Dei et administratione scptifor- fugcre a ventura ira, quce quo magis ditTcrtur, eo

misgratise sancti Spirilus.Et percussil haec mittia,id gravior veniet :sicut arcus quanto magis retrocon-
est, ad perfectionem et unitatem, quia mille tertia trahitur, tanto magis ante se sagittas emittit. Uris

unitas est. Fideles Christi taliter communicati, ut tuosigne temporali, ut non reserves aeterno. Vel, ut
dictum est, rererunt gratiarum actiones Deo de fugianl a jacie arcus, id est, a manifestatione illius
sibi collalis bcneliciis :
najorem
et eom.-ijores,quo irae quam arcus tuus, id est, Scriptura sacra mina-
commerucrant dejcctionem, a qua sunt liberati, tur illis,qui tribulationes quas meruerunt,patienter
orantes procommutatione futura.oslendentosetiam tolerare nolunl. Ad hoc fugianl, ut libeientur electi

qua conildentia illam orare pra;sumant. tiii tandcm ab illa ira. ab ira, id est, extrema dam-
natione luQianl, facti tui electi.Cognoscunt enitn se
Deus, repulisli nosel destruxisti nos. Quasi dicat,
hic pro parvis tantum affligiideo ut sibia majoribus
creasti nos perfcctos.tecum conimanere fecisti,sed
commanere tecum, quia transgressores, caveant, quibus aeterna pcena rcservatur. El quia
indignos
hoc mihi ostendisti, quia haec dedisti, ct si exterius
repulisti nos ab interiori paradiso.etideoab exterio-
quia in Adum omnes monuntnr (I Cor. xv), sed Dagelles, salvum me fac interius a conformatione
ri. g
in Christo omnes vivilicabuntur. A7 destnu-isti nos, malorum, dextera tua eousque salvum fac, ut tan-
subaudis male ajdilicatos, vel nos immortales et dem coUoces ad dexteram tuam. El ut salvum fa-
impassibilea creatos conditione, culpa praiveuiente cias, exaudi >nf,subaudis oraiitem pro perseveran-
fecistimortnlesetpassibiles,ethocfaciendo,»-a«u.<w tia orantem,ut hic succensos et destructos tandem
;

noslris: et misertus es mbis: iratus es, factis consoletur dextera tua.Et reverasalvum faciet.quia
vitiis
noslris,»i!4er/i« cs, facturre nostrse. enim odisli
iVi7i(7 Deus tocutus est in sanclo suo, id est, in Christo
eorumqiuvleristi (Sap. xi). /rafH.'; M.vetuslatem de- sanclo sanclorum,quia novissiaie diebus istis locu-

struendo. Miserlus esinnovsindo, hocmodomisertus tus est nobis in filio (llebr. i), in quo promisit hanc

es.Commovisti /<?;Tfl)n',per fossores luos terrenitatem, salvationem,juxta illud: Et mitlam vobissalvatorem

id est,carnalesdclei;tationes,vocandonos.£( contiir- qui vos praecedat et introducat in terram pro qua

juravi patribus vestris (E.cod. xxiii). Ergo quia in
basti eam in conscientia peccati, scilicet commovisti
illo loco locutusestbancsalvationem qui non fallit,
terrenos, vocando ad quirendam misericordiam.
Conturbasti eos, quia fecisti recognoscere suam Ixtabor egoEcclesia,(,'< merito, quia dividam Sichi-

maiam conscientiam. Sana ergo conlriliones ejus, mam .Sichima humerus interpretatur.Ergo dividam
mortalitatem el passibililatem, vel contriliones con- portantes onus, ut alios premat pondus praecepto-

scientiaj mals. Quia commola cst, scilicet ad poeni- rum, alios jugum meum quod levat, non deprimit.
tentiam, non digna sanari.si nonesset raota.OsteH- Alios premit jugum diaboli, alios jugum Christi.

disti populo tuo durn. Quasi dical Ideo etiam debes :

lllos dividam, quia hos assumam ; illos rcjiciam,

misereri,quia cum
passus sispro nobis,reliquigti
tu secunduiii historiam,Jacob rediens a Laban socero
nobisexemplum.ut soquamurvestigia lua.et hocest suo.moralus est in Sichimis(Gen. xxxi). Ibi Rachel
quod sequitur; Ostendisli, in propria persona tua, idola patris, quaj secum abduxerat, occultavit sub

dura et multuni difficiliaad imitandum /jo;ju/o tuo. fasceherba;, cum pater persequerelur et ea exqui-
reret a Jacob. Per idola possuraus genles accipere
Ad similitudincm sicut David historialitcr populis
:

colentes idola, quas gentes dividet Ecclesia, quia

suis devictisduramlegem imposuit, etmultislabori-
bussubjugavit; itaettutuis, utampliusnonerigant aliosassumet, alios in malitia et in errore suo de-
cervicem suamcontrate.Unde Salomon in libro Sa- seret sccundum nominis interpretationem,per Si-
:

pienti«; Filimi, acccdo adservitutem Domini,et.s/a in chimam Judaicum populum,sub jugolegispositum,

justiiia etlimore, et prxpara animum tuam ud tentu- ul diclum est.E? convallem tabcrnacnlorum metibor.

tionem [Eccli. ii). Et beatus Tetrus : Tempus est ut Jacob pergensinde,scLlicet a Sichima, tabernacula-
tus estin quadamvalle,iu qua magnapascuaerant,
eseat.nagellum a domo Dei(I Petr. iv) Si ejus ini :

D et ibi diu moratusest.paseens armenta sua et oves,

tium a nobis est,quis erit finis in illisqui non reci-
piunt Evangelium Dei?Si ju«lus vix salvabitur.in-
justus etimpiusubi ^M-e.hwnV'! \e\ostendisti poptito
tuo dura, qua; prius videbantur delectabilia Primus
enimlabcrest, ul displiceas tibi secundus,pro eo
qui mutatus est.ferre tribulaliones.Pofush' nos vino
compunctionis. Hoc •uoJo ostendisti. Potasli nos
et recreans se ct familiam suam.Perhoc possumus
accipere Judaicum populum, qui erat quasi oves
pascuK, quos Deus pavit pabulo verbi sui in lege.
;
Hoc metibor ego Ecclesia, quia alios ad spirituale
pabulum assumam,alios in carnali relinquam.ilieus
est Calaad, quod interpretatur acervus testimonii, id

vino compu'iction!S,nox) peremptionis.Ipsa tribulatio est,mei sunt martyres,qui interpretantur lesics,qui

nobis est refectio,quianonest perditio perdens, sed testimonium Dei coacervant, testimonium
in se

medicina urens. Sicut delectatio in terrenis prius veritatis conservantesusque ad sanguinis effusio-
nobis fuit, ita ipsa compunctio est nobis vinum. nem. Meus cst Manasscs Manasses et Ephraim,
:

Revera potusti nos vino compunclionis in temporali filii Joseph. Manasses oblitus, id est, omnis ille
meus, qui jani non meminit confusio-
tribulatione.el non peremplionis: quia dcdisii me- est illius
 :

445 ENARRATIONES IN PSALMOS. 446

nis, quando ignoniiniaeral esseChristiaiium.scili- ^ audis exleriori, iJ est, fac ut per patientiam no-

cet omnes confessores mei sunt. Et Ephraim forti stram et consolationem tuam, ipsa tribulalio fiat
tudo capitis rnei. Ephraim, jriuiificuns. Caput nobis ad probationem. Ideo rogo interiorem salva-
Ecclesia3 Christus.cujus capitis fortitudo est multi- tionemetnonextpriorera,quiaii«[nnestsa'us hominis,

plicatio fidelium.Cecidit Christusin passione,etse- id est, quia exterior nulla est. Et quia vana est salus
outa est fructificatio in resurrectione.quiagranura, hominis, in Deo faciemusvirtute7n,id est, forteserimus

nisi cadens in terram mortuum fuerit, non multi- patiendo, perseverando hic ; et landem ipse ad ni-
plicabitur [Joan. xiij. Juda re.r meiis, id cst Christus. liilum deducct tribalantcs nos convertendo, vel tan-

qui de tribu Juda, il!e est horum omnium caput dera ineffioaces reddcndo.Vel salvum /acnon in si-

Moab olla spei mex. Hucusque

et rector. videtur nistra tua,id est, in his temporalibus, sed mdextera
lua, id est, ia beatitudine a;terna.£/ quia illa rogo
enumerasse suosde Judaico populo.nunc de genti-
qucB roganda sunt, e.vaudi me. Quod revera faciet
bus. Moab, id est, sine lege viventes, gentiles scili-

mcx, olla fervens, populus Dcus Pater, quia locufus est hoc, id est promisit se
cet. Olla spei id est,
tribulatione affligens me. Est olta spei mese, id est,
sic petentesexauditurum in sanc/o suc, id est, in Fi-
lio suo. Quodcunque petierilii Palrem in nominemeo,
fervcns ad meam spem : quia Irihulatio patientiam
operatur, palicnliu, aulem probntionem, probatio vero _ dabit vobis (Joan. xvi). Potest et sic dici Revera:

Moab intelliguntur abutentes salvura faciet, quia Deus Pater loculus cst in Saticto,
spem (Hom. v). In
nalurali lege, scilicet gentilis populus. Moab natus
id est, loquenturin Filin .=uo, sic dicens : Lastabor,id

est de Loth, mala utente patris concubit^

filia
est, laetanter complebo obedientiam, et partibor Si-

unde Moabitaj, contracti de peccato. Prn;-

(Gen. xix),
chimam, eodcm modo ut supra. Et convallcm taber-
figurat autem illos qui mala utuntur lege, qui ge-
naculorum, id est, humiliter mihi militantes, vel
Judffios habentes pastorem assumam. Et Manasses
nerant Moabitas,id est opera mala, unde tribulatio :

id est, populus oblivisccns quae retro sunt, et in an-

bonis. In Idumxam c.rtendam calccamentum meum.
teriora se cxtendens, meus esl. Ephruim foriiiudo
Hoc modo tribnlatio est olla spei, quia e.ttendam
calceamentum meum, id est priedioatores meos qui capilis mei, id est, caput meum forte, per hoc quod
est fructiticans post mortem. Juda, id est, omnis
me muniunt ut calceamenlum : vel fide, quas munit
confitcns, re.x meus, contituo regem. Moab olla spei
Ecclesiam a luto hujus Sccculi et spinis. Vel calcea-
mex, id est, refectio mea. E.rlendam etiara in Idu-
mentum Evangelium e.vtendum in Idumxam., id
meam, id estin sa.ngu\neos, calccamcntum meum, id
est, innocentiam IdumsaB, id est, gentilitatis ter-
est, incarnationem vel apostolos mcos, et sic jM/;(i(7t
renis dedits, quia Idumea lerrctia interpretatur.
erunt milii alienirjenw Quo ducehoc flet?Meduce,
.

Mihi alienigenx, id cst allophyli subdili sunl,

(] non in quantum homo, sed in eo quod Deus. Nam
qui interpretantur polione cadenles, scilicpt ebrii
quis deducet me, et caitera. yonne tu, Detis, qui
dulci fortuna bujus vitm. Etiam illi jugum meum
repulisli nos in Adam, vcl videris nunc rcpulisse
recipient vel Moab olla spei mex : ad similitu-
:

quantum ad exterius'' Revera videris repulisse,quia

dinem. Quasi dicat Etiam perditissimi sunt mihi
:

non das illis exteriorem salvationem, et caetcra ut

facti spes saturitatis, ul olla solet esse spcs cibi et
supra.
refectionis Iduma^a sanguinca. Quasi dicat:Et
: vel
LX. PSALMUS
hcec omnia fuciam non mea opo nam quis deducct :
IN FWEM
HYMNIS PSALMUS D.WID.
IN
me, de angustia Judaici populi, in civitalem miini- Exaudi, Deus, deprecationcm meam
« intendc ;

tam, id est, ut fiam civitas magna, frequentia to-

orationi rae;E. A finibns terrie ad te clamavi
" dura ;

tius orbis munita :qu« etiam diciturcivitas r/rcMm-

« anxiaretur cor mciim, in petra exaltasti me. De-
stantix, quia circumdat Judaicam terram tanquam
« duxisti me, quiafactuses spes mea, turris fortitu-
in medio positam ? Quis deducct me usque in Idu-
« dinis a facieinimici.lnhabitabo in tabernaculo tuo
mxam, id est sanguineam, scilicet gentilitatem « in Sfficula protpgar in velamentoalarura tuarum.
;

fundontem sanguinem corporiset anima;? Ilajc in- « Quoniam Dous meus, exaudisti orationem
tu,
quisitio non dubitando fit, sed gratulando. Potest
« incam, dedisti hasreditatem tinipntibus nomcn
et sic dici Quis dcducct me iii Idumtcam, ut tam D
:
« tuura. Dies superdies regis adjicics, annoscjus
ampla liam, quod etiam in terrcnis regnem, ut « usque in diera generationis et generationis. Per-
etiam illime vcnerentur, qui nolunt a mo proficere: « manet in seternum in conspectu Dei, et raiseri-
quia, ut dictum est, Idumoea interpretatur terrena. « cordam etvpritaleni ejus quis rcquiret ? Sic psal-
Nonne lu, Deus, subaudis deduccs, qui repulisti « mum dicam nomini luo in sa^culum Sieculi; red-
nos subaudis in Adam, et nunc eliam repellorc vi-
?
<( dam vota mca de dic
in diem. »
deris quia non exibis in tirlulibus nostris, id est,
;
EyAliHATIO.
quia apcrto non agis nobiscura, ut cum patribus no- Verba hu.jus psalmi rcferenda snnt in finem, id
unus persequebatur raiilc,et duo
stris cgisti,quando est, iu illum qui finis est,non iii bii,torialem David
fugabantdecem milliajaed potius pateris non affiigi attribuenda ipsi David,id cst, dignioribus raembris
extcrius, ut libercs intorius. E/ quia non egrcdicris habcnda in hijmnis, id est in laudibus. Agit orgo
in virtuiibus nostris, quia foris non liberas,(kf nobis, l;cclc.-iiain pcrfoctioribus membrisgralias Deo.quod
interius, subaudis, au.vitium, de trihulationc, sub- fecit eos fines terric, quod in pctra exaltavit, quod
 447 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS. I. — EXEGETICA. 448
deduxit, quoii h.-ereditatem dabit. Potest eliam le- A fames ? an nuditas? an perseculiol an gladius?
gi in voce capitis, sed pro membris. (Rom. VIII.) ergo inhabitabo in tabemaculo tuo, id
Exaudi, Deus, deprecationem meam, id est ora- est, militabo in Eoclesia tua, non inde dimove-

tionem factam pro peccatis meis, quae contraxi et Lor tn sxcula usque dum ad Kternilatem perve-
quotidie contraho necessitate vi,-e vel pro peccatis ;
niam vel in sxcula, id est, per omnia hoec tem-
:

commembrorum, qua; infirmiora sunt : qus mea pora ssviat aperte leo, saeviat occulte draco, ve-
:

reputo, quia in uno corpore si patitur unummem- niant perturbationes, veniant scandala, Ego tamcn
brum, compatiuntur et alia membra (/ Cor. xii). inhabilabo in labernaculo tuo, in fide, spe et chari-
Intende orationi mcx, factje pro perseverantia bona; tate. Hoc tamen non ope mea, sed protegar ab ini-
vita;. Et merito cxaudies : quia a finihus terrx ad te micis in velamento alarum tuarum, gemina cha-
:

clamavi : ideo devotione et opere oinnem intentio- ritate araplectar, qua non solumte, sed el inimicura

nem meam adte promerendumdirexia/jnrtwj/e/Ta'. diligHm propter te. Et revera protegar, quoniamlu,
id est.omnes terrenas concupiscentiasinme finiens, Deus meus, quem solum diligo, ad quem clarao,
a medio terrae, procul me amovens dum an.tiare- :
exaudisti orationem meum, id est exaudies factam
tur cor mexim, id est, dum nolui hic esse absque pro perseverantia : quod in hoc certum erit, quia
labore et lentatione. Scio enira quia nemo non ten- n dedisti, id est, dabis vel jam dedisti Christo in re.

tatus, sibi cstagnitus. Nemo coronabitur nisi qui vi- nobis in spe, hxreditatem, id est, iramortalifatem et
cerit (// Tim. ii) ; nemo victor erit nisi qui certave- impassibilitatem,nonomnibus,sed/menr!fti«no??!en
rit; nemo autem certabit nisi hostem habuerit. Dum tuum, non solum te, sed etiam nomen tuum timore
anxiaretur cormeum, id cst, dum augeretur timens casto scilicet timentibus separari a te, qui es ti-
:

non solura in his quae hic amara, sed etiam in illis mor, quiaGrsce oio^, unde et Deus Latine, tiraor.
qus videntur anxiarclur dico, uon tamen
dulcia : Solent mortales filii mortuis parentibus in haeredi-

superarctur autem non vinceretur, quia in

: ideo tatem succedere, sed viventes filii tibi viventi et in
petro exaltasti me. vel exemplo humilitatis et patien- ajternum regnanti succedunt. Haec est illa haeredi-
tiae Christi Filii tui conformando solidasti, ut sicut tas, scilicet ,-Eteraitas, quam luis dabis. Dies super
ille tentatus est et passus, et non est raotus, ita ct dies regis adjicics. .\d dies hujus regni finiendos,
ego illius vestigiii sequens. E.mltasti dico a turbine adjicies regi nostro dies aeternos ad dics qui nocte
:

hujus procellosas et acrumnosce vitai. Et exaltavit i'? clauduntur, adjicies dies qui nulla nocte clau-
petra : dedu.visti me per semitam justitiae, ut per eas dentur. Etsi rex in aeternum regnabit, et regni
ad patriam redirem.Tu deduxiisti, qu\ai dux in teipso ejus non erit finis, qui sunt illi qui timent nomen
prius tentatus, prius passus.Et in te duxisti.quia tu Dei. Et quia minus videtur dictum, dies, ideo au-
via; juxta illud : Qu,v cepit Jesus facere et docere get : annos ejus, subaudis adjiciet, usque indiem ge-
{Acl. i). Hoc modo docuit, per quam viam sit eun- nerationis et generalionis, id est, usque in tempus
dam, scilicet [irius faciendum et postea docendum :
generationis quae nunc est, et futurae. Sed sive dies
et ad se ducit, quia ipse patria est. Nemo enim extra dicantur, sive anni, minus dicitur quam est. Osten-
illura ad patriain perveniet : ideo tu esductormihi dit quae sit illa futura generatio : permanet in xter-
tendenli ad patriam, guia faclus es spes mea. Despe- num in conspcctu Dii talis et tantus, ut dignua sit
rarem illuc pervenire, nisi tu praecederes perdura, cons pectu Dei. Et quia tantus est rex ille, et regni
per aspera, moriendo et resurgendo ostendit mo- : ejus non erit finis, omnes quaerant ejus misericor-
riendo laborem, resurgendo praemium. Duae sunt diam et veritatem. Sed quis est qui requiret miseri-
vitaeuna quam habemus, alia quam speramus.
: cordiam ejus, id est, diligenter
inquiret, ita ut in-
Nullam prius scivimus, nisihanc mortalem et Iran- veniat misericordiam, quara non considerat merita,
sitoriam : necdesiderare nisi hasc temporalia bona; sed donat peccata veritatem, qua veraciter et im-
:

lle duas vitas esse docuit, unam laboris, alteram mutate solvit promissa quis ille erit qui diligenter
;

praemii ; unam habemus in re, alteram in spe. To- quaeret haec ? Oui misericordiam facitindigenti,ve-
eremus ergo illam qua sumus, exemplo illius,ut
in ritatem servabit in promissis vel in praeceptis Dei :

landera perveniamus ad illam quam speremus; et D ambulabit qucR vera sunt.MuIti enim quferunt ejus
non solum spes, sed et turris fortitudiiiis, id est, misericordiam scriptis, non factis ut sciant ad :

firma munitio, a facie, id est, a terrore et persecu- lucrum temporale, non utfaciant tales non requi- ;

tione inimici, ut non iKdere possint. Hoc modo est runt, id est, non diligenler et ut quaereuda sunt,
ipse firma turris. Patiuntur quidem martyres Chri- quaerunt ideo nec inveniunt. Nec requirunt ea :

sti, sed non deficiunt in certamine.quia intrant mu- secundum quamdam transIationem,quia non quae-
nitamturrim.Gogitant quoiuodo Uuininuseorumhic runt ad honorem Dei, sed ad suum commodum.
tentatus sit, passus, mortuus,et tandem resurrexit Quasi dicat Ego dixi quis requiret, ille scilioet, : :

in gloria, et quare hasc omnia pertulit et talem qui psalmum dicet nomini tuo, id est, qui sciet, et
:

finem sperandOjHon vincuntur ullis terroribus, nec quod sciet, bene operabitur ad hoc, ut nomen tuum
eos possunl laedere .jacula inimicorum, iino habent inde gloriflcetur, non suum. Sic psalmum dicet,ut
unde jacula in eos spargant. Et quia tu mihi spes, reddat, vola sua, id est, seipsum quem Deo vovit,
tu turris, Quis rne scperabil a charitate Christi?an de die in diem, id est. de hac vita tendens in futu-
449 ENAHRATIONES JN PSALMOS. 450
ram. Quasi dicat : Quidquid alii faciant, ego s/c A icii uticde superbiat dum se ostendit aic esse ela-
psalmum dicam. Aliter Deditii kxrediiatem timeii-
: tura, ut tamen sub Domino Deo suo sit, sed ut
libus nomen tuum, id est. praedicatoribus tuis de- alios asccnderet hortetur. Transivit autem omnes
disti fideliutn nmltitudinem, quam colerent vomere mundi amatores, contemnensomaiumquos transi-
doctrinae hanc scilicet hcereditatem Dies supcr dies
: : livit impodimenta, scilicet ha^reticorum blanditias
regis adjicies, id est, ad prEcedentes fideles Christi etdeceptionesfalsorum Christianoruminsultationes
clarosluce fidei,addes alios fidelesilluminatosverbi et insidias, infidelium apertas perseeutiones : quos
fidei. Ego disi dies, imo annos ejus, id est, multi- sic alloquitur, quasi dicens Ut quid mihi blandi-
:

tudinetn et successores ejus. Adjicies usque in diem tias intenditis ? cur insultatis ? cur minas infertis?
generalionis generationum, id est, semjter crescet cur raortera paratis? Nunquid me devorare et iter
numerus iidelium us^iiem dM;;n,id esttempusillius meura impedire putatis? quidquid machinemini,
generationis, quae est generatio generationum./?6V quidquid in me operemini.
autem quid ? Permanel in illis, id est, regnat in yonne Deo subjecta erit anima meal Et illi sub-
eis in xternum in conspectii Dei, id est, in gloria nunquid casura timet?Minirae.Quantumcun-
jecla,
Dei Patris. Ergo qiiis requirel ejus miscricordiam, que enim ascendam, non timeo lapsum, dum sub
ut postea veritatem inveniat, ut ubi rex est, illicet n illo sim positus.Securustranscendam,duni ad illum
minister ejus sit"? Caetera ut supra. conscendam. Reveraillisemner subjecta erit anima
PS.\LMUS LXl. mea,quiasibi mundumsubjecit. Nonenim sesubje-
IN FINEM PRO IDITHU.V PS.ALMUS DAVID. cit Deo, qui subjacetmundo.Et merito Deosubjecta

« Nonne Deo subjocta erit anima mea ab ipso : erit, nam ab ipso salutare meum, id est Christus
« enim salutare meum. Nam et ipse Deus meus,et Dominus quo in est salus mea, in quo salutari est
« salutarisraeus, susceptor meus, non movebor am- raihi exomplura patientia;. Et revera ipse salvare
i< plius. Quo usque irruitis in hominem? interficitis potest, quia cum
homo, non est solura homo.
sit
c( universi vos, tanquam parieti inclinato et mace- Homo enim potest sibi homini esse damnatio, non
« riae depulsa3. Verumtamenpretiummeum cogita- autem potest sibi hominiesse salvatio. Nam et ipse,
" verunt repellere, cucurri ia siti : ore suo bene- ut Pater qui misit illum, est Deus meus. Et quia
" dicebant.et corde suo maledicebant.Verumtamen Deus, ideo et salutaris meus. Hoc modo est Deus

" Deo subjecta esto, anima mea, quoniam ab ipso meus,quiaestiU5tTp/orcausaB meieaddefendendum.
" patientia mea. Quia ipse Deus meus et salvator Et ideo non movebor a Deo meo amplius. Movit me
II meus, adjutormeus, non emigrabo. In Peo salu- prius manuspeccatoris,cum subeo essenolui,dum
« tare meum, et gloria mea Deus anxilii raei, et
: me insuperbiam erexi.Sed nunc sub illopositusnon
i< spes mea in Deo est. Sperate in eo, omnis con- '-'
tiniebo lapsum. Quod alibi, Non eeniat inihi pessu-
« gregatio populi, elTundite coram corda ve-
illo perbix [Psal. xxxv) : hoc modo, Sonne Deo subjecta
« stra, Deus adjutor nosler in aeternum. Verum- erii anima mea. Quod Et manus peccatoris non
ibi,
•< tamenveni filii hominum,raendaces filii hominum moveat me non movcbor amplius. Et
(Itjid.) hic,
« in stateris, utdecipiant ipsidevanitatein idipsura. quia Deo immittituranima mea,et amplius non mo-
« Nolite sperare in iniquitate, et rapinas nolite vcbor ergo quousque irruiiisiri mehominem, atten-
:

« concupiscere : divitiae si afiluant, nolile cor ap- dentes humanitatem meam,etnon attendentes divi-
" ponere. Semel locutus est Deus, duo hac audivi, num prssidium? Quousque, id esl, usque ad quem
« quia potestas Dei est, et tibi, Domine, misericor- finem, irruilis exsecrando, insultando, insidiundo,
« dia, quiatu reddis unicuique juxta opera sua. persequendo, occidendo? Nunquara militi Christi
E^'AHRATIO. bella dcsunt, quia du.-e sunt civitates nunc simul
Haec quae aguntur in hoc psalmo, referuntur in mistae una Jerusalem, altcra Babylonia una hac,
: ;

finem, id est, in Christum, et estpsalmus ipsi David una illa. Unus hic re.\, unusibi unus hic populus, ,•

attribuendus, id est, dignioribus membris pro Idi- unus ibi ;isti pugnant pro justitia,illipro injustitia;
thun, id est,in persona Idithum. Idilhum interpre- isli pro veritate, illi pro falsitate. Isti ut destructa
tatur Iransiliens eos scilicet in inimis positos, tor- D construant, illi ut constructa destruant, ct tanien
rena amanlcs. Hic miles Christi qui in hoc psalmo ha;c civitas ex illa congregatur.Non cnimpriusspi
inducitur, contempta mun.li felicitalc, omnes mun- rituale, sed quod carnale : illa prior tempore, haeo
dum amantes transivit, omnes suos devocatores autem prior diguitatc. Quod autem haecex illa pro-
contempsit etin : quemdo r sublimemlocum secon- cedal, Jerusalem quae constructa esl
praefiguravit
tulit,unde illos despiccrct quasi in infinis positos, secundacivitas, destructa priori, cum tamen prima
sed in hoc uno militu Chrisli, multi intelliguntur. civitas quam Cain ajdilicavit, per se sit constructa.
Videndum estergoquousqueascenderit,quus etiam Frustra irruttis in hominem.quia perferthomo quod
transilierit, ubi positus sit : sed videtur ascendisse potest homo, tamen ejus auxilio qui pro horcine
in quemdart» spiritualera et tutum locum, de quo factus est bomo. ReveraiVrui/w, quia inler/icitis vos
loco infra positos respiciat non ut lapsum timoat, unicersi, scilicetot qui iiilus estis et extra misti et
sed ut alios cxcitet in inferioribus positos ad imita- separati, nunc tolcrandi, quandoquo separandi. /r-
tionem tui, eteospigriti» arguat: et laudatiocum ruitis, incumbitia raihi tanquam parietiinclinato,\i
 :

4Sl REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS. I. — EXEGETIOA. 432

est, tanquam si paries qui ciio dejici pos^^it qiiasi j^ servandn,- vcl adjutor glorificando, et ideo 7ion emi-
inclinatus ad ruinam quia vobis humilior, vestr\-B
: grabo. Migrabo de tabernaculo, sed 7ion emigrabo de
saluti meinclino, el tunquam maceri,T depuls.v. Ma- palatio; quia in Deo er\l iunc salulare meum, id

ceria est siccus murus sina cemenlo, qiii impuisus est, interior salvatio ; el glnria men, id est,honor
facile dejicitur. Alitcr: Noiiteirruere, nolite interfi- immortalitatis: ipse enim erit omnia in omnibus.
cere, sinon atlenditis injustitiam, saltcm vestram Interim aulem dum in via sum,dum nondum perve-
attendite damnationem: quianos loris inlerficiendo, ni, est Deus auxilii mei, ut non deficiam , et ideo

universiinterficitisvosintnrius. Interficiendocorpus spcs mea in Dco est, ut perveniam ad coronam.Ergo

nostrum, interficitis animamveslram dum incum- : meo exemplo «ppj-ate in co,et nonin niundo,fo»3?-£;-
bilis mihi lanquam parieti inclinato et macerix de- galio omnis populi : sive infra positi, sive extra.

puls.v: quia cadit pius ad damnationem impii,sicut aperti inimici vel occulti, quia ipse vos salvabit,et
pariessuper illosqui incaute dejiciunt. Vtrumlamen ipse glorificabit.Et utin eum possitis sperare, c^un-

pretium meuoi cogilaverunl repellere. Quasi dicat dite,\A est evacuale, fo;v/a vestra coram illo, non
Ego illas de innocentia conveni,egoiliossic monui, coram hominibus ; \e.\ effundite coram illo, conside-
et tamencumnon possentmeapertis impugnationi, ratione illius,vel dum ille suscipiat :vel exite,tran-
bus movere ab incepto cursu, invidentes mihi,quia cendile corda vestra, ul de illo cogitare sufficiatis.
honor bonorum torquetcor impiorum, cogitaverunt Transit.quidquid corde concipis praeteripsum.Ipse
per insidias pretium meum.iJest, coronam meam, manet,in eum elTundequidquid sollicitudinis conci-
bravium meum avertere, meum para-
dum ciir='!'n pit cor tuum.Tunc ipso videl,cum veram conlessio-
bant impedire,ne consummiiremhanc meam vitam, nem peccatorum facimus; elfundite dico, lacryma-
exprobrandodifficicileni.etnullipossibilemdicendo. biliter deprecando, humiliter confitendo, veraciter
Hicnotanturfalsorum Chrislianorum impedimenta, poenitendo,non fallaciter credendo. Ideo coram illo

qnihlanditiisctmalispersuasionibusmilitibusChri- cfj'undile,(\u\A quod per vos non potestis, ipsc faciet.

sti.occulle impedimentaparant,eru!jesccntes aperte Deus adjulor nostcr hic perducondo inseternum. Ad-
impugnare. Ipsi impedimcntaparabant sed ego cu- : jutor est vocando, justificando, conservando. -Sed
curri nuUa hujus vits illecebra detentus, nullins icet cos moneam in Deo sperare, etnon in ssculo,
minis vel terroribus retractus. Et in siti cucurri, id \Vcrumlamen vani fxlii homtnum, id est, vanis dediti,
est in desiderio transformandi raihi eos, ct traji- scilicettemporalibuscommodis ^mfnJaccs, decipien-
cicndi in corpus Christi : qu.TO siiis pr.cligurat.iest in tes alioa; filii Itominum, id est, imitatores primo-
capile iilius vituli,quodMoyscs dcsccndensde mon- rum.subaudis entcs »; .s/a<crw,vel simulantes a;qui-
te,acccptalege,in ignem misit etdiminuit.etin aqua tatem, ad hoc ul decipiant ipsidevanilale, subaudis
miscuit et dedit populo bibere {E.cod. xxxii). Caput '-' temporali, id est, de hac falsitate in idipsum, sub-
vituli qnod fuitcaput idoli,significat populum l?aby- est, in ceternam vanitatem et
audis tendentes, id
lonii-p.quipnpuhis in ignem tribulalionum mitlitur, ina;tcrnam damnationem, scilicetde tenchristem-
et per Moysen, id cst,doctorem,erudiliscomminui- poralibus in a;!ernas. Vt decipiant ipsi de vanitale

tur, id estjhumiliaturad poenitentiamet post mitti- in u/ipsum, quamvis diversi et multiplicessinl erro-
tur in aquam, id est, baptizatur, et sic Iransfcrtur res, de xanitate tamen omnes idifisum sentiunt,qui

in corpus fidelium. Etopus erat ut ilios mihi cun- e.jus sunt civitatis,qui regem habentdiabolum.Ergo

formarem, quia 0)'C«iiO scilicet doloso benedicehant, miserandi, semper nionendi undedicit: iSolite ;

et corde suo matedicebant : ore praatendentes verita- sperare. Sicut hio lefcllerunt alios, ita ot ibi fallen-

tem,ut sio facilius etoccultius ducerent ad menda- tur:non quod ibi falsa sint tormenta.scd quantum
cium,et corde tegentes falsiiatem. Hoc notatur hs- ad boni repulationem, nullius prctii sunt ;vel men-
relicorum pravitas. VerHmlampn,\f)i est, quar^quam daces sunt filii hominum instntcris, id est, in com-
tot in\pedimenta et tot insidia;! mihi parentur,o anima merciissuis, a parte totum ; quia;)o;i(/Ms ctpondus,
mensura et mcnsura, abominatin apud Dcum [Prov.
mea, sustine omnia:et ut sustinere valeas,.5u/ycciit
eslo Deo, qui dat tolerantiam. Et merito Deo, quo- xx). Augustinus « Attendis cui libras, et non :

niam abipso patientiamea.Veml dolor meus, veniet D attendis quo libraris. » Ipsi de vanitate in idipsum,
requies mea,ponitur nunc aurum in fornace^ut pur- id est, omnes in vanitate concordes. Nolite sperare
gatum veniat ad lucem fornax, mundus palea,
: in iniquitatc.Qaa.s,\ dicat
;
Ego dixi,sperate in eo.Si :

iniqui aurum.justi ;ignis,tribulatio aurifex,Deub.

; autem in co sperare vultis, nolile sperare in iniqui-
,•

Quod vult ergo artifex, facio ubi me ponit,tolcro

; ;
lalc,\d est in divitiis.qua; suntmammona iniquita-

jubeor ego tolerare, novit in purgere, licet palea tis, quia omnis dives aul iniquus, aut hsres iniqui.
ardeat adincendendum me,illa in cmerem verlitur. Verumtamen vani filii hominum, ex quadam com-
ego sordibus careo quare? quia Deo subjicilur
: passione interposuit Idithu hoc ad divites. Vos
:

anima mea, quoniam ab ipso palienlia mca, quae autem pauperes,ra/;)Ka,'!7(o/;7p ronrwp!4W7'e.Rapis tu

necessaria hic est, ut reportemus promissionem.Et quisque aliena,et nesciasaquo rapiaris.Rapis pecu-
ideo otiam illi suhjecla esto, yuia ipse Deus omnium niam, perdis innocentiam et sic interius rapit te :

per na'uram,est Deus meus per gratiam vocando,e/ leo ille, qui rugiens circuit quxrens quem devoret
salvator meus gratia justificando, adjutor mcus con- {IPelr. v). iniquum commercium, o damnosura
483 ENARUATIONES IN PSALMOS. 454
lucrum, acquirere pcruniam, ut amittasjustitiam !
^ .\nima primi Adam non fuit suhjecla Deo.et ideo a
Noli ergo rapere, noli de paupertate tiraerequia ;
manu mota humanitas Christi. Nonne
peccatoris
qui pascit latronem, pascit innocentem : quia pascit Dco subjecta erit anima meat Erit utique, quia»on
damnandum, pascet salvandum. Vel nolite putare mihi vcniet pes su;ierhi;e. Ab ipso cnim, scilicet Ver-
ut diviti.Kex iniquitate acquisitac vobis prosint, cum bo mihi nnito, salutare meura, non a me homine a :

inde benefacitis. Quasi dicat : Dives, noli aliena secnim sibi homini damnatio, a Deoaulem salvatio.
rapere, quia non cogit necessitas. Audi. Bivitice si Nam et ipse, scilicct Verbum, et Deus meus crea-
affluant, nolile cor apponere, id est, non eas ametis, tione prima, salular!smcus,i(\ est, meorum creatio-
non in eis speretis, non ibi cor figatis, ne simui ne sccunda, suseeptor mcus de massa perditorum vel
effluatis. Quod enira affluit, potest et efflLiere vana : de sepulcro, et ideo non movelior amplius. Motus
iniquitas, florere ad tempus. Miles Christi Idithun ;
sum prius in massa, sed nonampliusraoriar. Etquia
qui huc usquelocutus est eos quos iafra sc vidit^ Deus salvalor meus, ergo quousque irruitis in homi-
invitana eos ad cursum, hortans omnes spem po- nem, o Judsi, ad interliciendura ? et qudsi illi di-
nerein Domino, et dehorlans sperareinsaeculo,sup- cant: Nos non quaerimus te interficere: Certe,
ponit utriusque rei rationem, ot converlit se ad inquit, universi vos interficitis, ctsi in gladiis, ta-
Deum, quasi familiarius sic loquens, quasi sic di- men in linguis vos irruitis mihi, qiii sum tanquam
cens Sperandnm est in te, o Domine, et non est " parics inclinalus et maccrin depulsa opprimens vos
:

sperandum in vanitatibus hujus sceculi qiiia, o per mortem raeam verumtamen quanquam admo-
: :

Deus, tii reddes unicuiquc juxta opera sua injustis nui prelium meum, ne in nomine meo omne genu
:

poenara, justis coronam. Et hoc facies ex potestate flectatur, ore suo benedicebant, Viam Dei in veritate
et ex miscricordiH, quia poteslas Dei est, et tibi, doces {Matth. xxii) et corde suo maledicebant,
:

Domine, misericordia : potestas qua malos damnas ;

iVon est hic homo a Deo {Joan. ixl. Si de falsis
miserieordia, qua bonos remuneras. Poteslas, id Christianis, confitenturse nosse Deum, factisautem
ne prsesumas dc misericordia,
est, justitia est in eo,
ncgant. Deus auxilii. Non ego mihi ipse auxilium,
ne autem desperes de juslilia, misericors est. Pote- non ego gloria, sed gloria mea Deus auxilium dans.
statc superbos humilias, misericordia hnmiles exal- Sperate in eo, habentes me exemplum, ej]undite
tas. In his diiobus omnia scripta vel dicta patriar- coram illo cordu vcstra, evacuate vitiis, ut implean-
charum, prophetarum et apostoloruni, continentur. tur virlutibus. .-/djutor noster, quantum ad massam

Amemusergomisericordiam.timearauspotestatcm, hoc dicit, secundum illud Apostoli Si nosipsos judi- :

et sic amemus misericordiam,ut non eontemnamus caremus non iilique judiearemur {l Cor. xi).
potestatem;sictimeamus potestatpm, ut de miseri-
PSALMUS L.VII,
cordia tamen non desperemus. Timcaraus egoejus L
PSALMUS DAVID, CU.\I ESSET I\ DESERTO IDUM.E.E.
supremam potentiam:quidquid vult facere, potest, et
« Deus, Deusmeus, ad te dc luce vigilo, Sitivit in
tamen nihil facit nisijuste, etsi interdum occulte_
« te anima mea, quam multipliciter tibi caro mea.
Potestatem habet diabolus, scd subillo. Nihilenira
« In terra deserta, invia et inaquosa, sic in sancto
potest nisi permissus, et quantum permissus, et
« apparui tibi, ut viderem virtutem tuam etgloriam
qu ando permissus. Et potestato Deus permittit suos
« tuam. Quoniam rnelior est misericdrdia tua super
tribulari ex misericordia facit proventum, utpos-
:

vitas, labia mcalaudabunt te. Sic bencdicam te n

i(
sint sustincre (/ Cor. x). Et hoc quasi dicat Ex :

" vitamea, ct in nomine tuo lcvabo manus meas.

mo non habeo quod vobis dico, sed audivi hwcduoHe.
« Sicutadipeetpinguedine repleatur anima mea,et
potestate Dei ct de misoricordia, a Deo scilicet cui
« labiis exsultationis laudabit os meum, Si me-
subjecta estanima moa. Quasi sic dicat Transilien- :

« mor fui tiii super slratum meum, in raatutinis

do omnia mundana, multa audivi, multa cognovi,
« nieditabor in tc, (luia fuisti adjutor meus, Et in
inter qua; et haic duo humano generi necessaria,
«vclamcntoalarura tuarumcxsnltabo.adhEsitanima
scilicet ut miscricors sit Dcus et potens. Et non rai-
« mea post te, me suscepit dextera tua. Ipsi vero in
rum, quiaascendi etiam usqueuc hoc, utintellige-
1 vanum quresierunt animam meam, introibuntin
rem, quod scmcl loculu^i est Dcus, id est, genuitexf)
! inferiora torra;, tradenturin manusgladii, partes
se Verbum, vel oiunia fccit in \'erbo antequam fie-
vulpiumerunt. llex vero la;tabitur in Deo lauda-
((
rcnf, sine initio et sine finc. Qua:stio Quomodo :

« bunlur onines qui.jurant in eo, qua obstructum

semel, si duo audivit? Per mullos quidem et multa
« est os loquentium iniqua. »
locutus est, sed id totum ab eo tjui scmet locutus
est, quia solum genuit verbum. .\d quod iste Irans- E.\'AIUHTIO.
ilierat, et semel omnia fecit in Verbo antcquam fie- Idumaia intcrprctatur terrena, el significat vitam
rent. Ante enim fuerunt simul in dispositione consi- humaiiam Desertum !duraa;a;ests«!culum prssens,
lii, quam in spccies produccrcntur. Et quia /uec duo ubi mullisct magnis miscriissubjacetur, Quod enim
nH(/!i'! etaDeoaccepi.noliteergocontemnereme hxc desertun^ majua, quod peiiculosius, (|uam illud.
utilia vobis pcrsuadentoni. Alitor in vocc capitis: (Hiod duin quis perogrinus ingroditur, non invenit
iJocet caputnostrummembrasuaquomodomundus liabitalorcs, ct ideonullam consolationom ? Exire
istesit transiliendus, proponens BQsuiaexomplum. non potest, quia viam ignorat, Manere difflcile, qui^
 ;

4o5 HEMIGII ANTISSIODOUENSIS OPP. FARS. 1. — EXEGETIGA. 456

noniavenitrefectioaem, cum ibi sit aquaj penuria. A. ^sac via: quia cam sscolit,
quantum ad se, nullus
Tale fuit lioc sajculum et adliucest, quantumad se nul)'js inhabitat. liiria quautum ad se,
esl, quia
quousque Deus misertus nostri, misit Kilium suum nullam habet viam quK ad vitam ducat, imo plena
in hoc desertum, qui et ipse inbabitavit, et suos est multis erroribus. inaquosa est, quantum adse :

inhabitare fecit, etviaraaperuitquaeseundumesset, quia non habet aquani vivam qua reficitur anima,
et aquam dedit, id est verbum duclriuae sua;, qua scilicet spiritualem gratiam vel doctrinam verbi
reficeremur, quacum Deo loqucntos, consolationem Dei ; sed vcnieus Filius Uei in hanc deserlam ter-
haberemus. Instruit ergo nos caput nostrum, verus ram, coluit eam virtulibus, opere et doclrina per se
David, in voce sua etmembrorum qui in hoc deserto et per suos: et viam ostendit qua ex'remus, et ad
positi agere debearaus. In quo beati qui esuriunt et patriam rediremus, scilicet exemplum vit« suk no-
sitiunt jusliliam {ilatlh. v), qui scnliet in sitiendo, bis proposuit, ut tandem de hac corruptione trans-
sentiet in reficiendo. Sitiendi locus hic, non reli- iremus ad incorruptionem, sicut ipse mortuus est
ciendi ; macrescendi, non saginandi. et resurrexit, et aquam dedit qua hic interim refi-
Deus, scilicet omnium per naturam, Deus meus ceremur, id esl doctrinam Verbi sui, praecepta sua,
per gratiam, ad te vigilo, non ad desertum istud : te quibus familiariter cum eo loqueremur. Sic, id est
solum desidero. ad Ueum vigilat, qui sa;culo
Illc sitiendo in te, in sancto subaudis desiderio, upparui
jj
dormit. Dus sunt dormitiones, sicut duoe vigili.-c :
tibi, id est complacui, dignus fui ut me videres ;

unacorporis, alteraanimae. Dormitiocorporisinter- quod non fit nisi per humilitatem. Sicut per super-
dum est necessaria, ut per quictcm recreetur quo biam a Deo recedimus, ila in humilitate Deo appa-
sufticiat motibus semper ageutis anima;. Dormitio remus, confitendo et infirmitatem nostram, sitim
auimx est, oblivisci Creatoris sui : unde dicitur : nostram. Ad hoc apparui, ut viderem, id est ut me
Surye qui dormis, et exsurge a mortuis, et illnminabit cognoscere faceres virtulem tuam virtutem, quam ;

te Christus {Eph. animiu est, Doum suum

v). Vigilia; habeo quod anima mea non recedit a te sitieus, te
semper in memoria habere, illum sitire, illum desi- desiderans tuam esse, non meam. El gloriam tuam,
:

derare, bona conversione et vila ad illum tendere. idestimmortalitatem etincorruptionem,quam nunc

De qua vigilia hic dicit, vigilo, id est, bona opera- habeo in spe, quandoque habiturus in re tuam :

tione et omni studio cor meum ud te promerendura esse, non meam : vel omnem meam virtulem et

se extendit. Dc tuce, id est, de tua illuminatione ; tu omnem gloriam, a te esse. Quid enim habes quod 7ion
dedisti mihi hanc lucem, ,id est, hunc intellectum ;
accepiUi (lCor. iv) '/
Aliter sic : id est ut prius

juxta Apostolum : Fuistis aliquando lenebra;, nunc hic sitiret anima mea ct caro, apparui tibi, quia
autem lux in Domino (Ibid.). Vol viyito, id est studiosa novit Dominus qui sunt sui (// Tim. ii). Vidisti

et assidua operatione sollicitor. .id te, id eat, ad '-'

me, ut viderem tc; ita apparui, ut hoc attribuam.
mandata lua exsequenda. De luco ad similitudinem, Appareamus ergo ei in sanctitate, ut virlutcm ejus
id est, studiose, sicut boni operarii, qui summo dilu- videamus et gloriam, id est Christum. 17 xidcrem
culo surgunt ad opus, Cassiodorus : Ipsa repetitio virtulem tuam, et infirmitatem meam : et gloriam,
venerandinommis.atrectumpiaedeprecationisoslen- tuam meam autem ignominiam. Et sicut in te glo-
dit, Deus. Deus mcus. Ideo ad (c viyilo, quia sitivit riandum est, non in me, ideo tuam virlutem et glo-
in le anima mea. Nemo enim ad Deum vigilat, nisi riam tuam. Quoniam rnelior est misericordia tua su-
eum prius sitiat. Sitis anima; desiderium est per vitas. Vita iila auimae et corporis, quam mihi

sitivit anima mea in te, id est, desideravit non ea dedistipermisericordiam tuam, sineproecedentibus
bona qua; sunt in hoc deserto, sed ea quee sunt in le, meritis meis, gratis vocando, gratis peccata con-
scilicet aeternam rcquiem, jeternam beatitudinem, donando, gratis justificando, melior «< super vitas
quoB nusquam est nisi in le. Subjacet enim mullis illas omnes, qua suppetunt sibi mortales in diversis

passionibus, cupit, metuit, dolet, gaudet : hinc studiis. Et quia vita illa sancta quam dedisti mihi
ira turbat, odium, invidia, et innumera hujusmodi. per misericordiam tuam, melior est omni vitaijuam
Et ideo siiivit anima mea in te muitipticiter, id ego mihi possem appetere, labia mea (Ghristus
est, propter muitiplicem passionem, multipli- D meorura) laudabunt te, non me. Exteriora labia non
cem desiderat curatiouem. Et non solum anima, erubescant te confiteri coram hominibus. Sic, id
sed et caro mea siiivit in tc, exspectans resunectio- est laudando exterius, benedicam te in vila mca, id
nem, ut anima beatitudinem sed el illa quam mul- : est laudabiliter viveudo multiplicabo laudes tuas,
tipliciter, id est multo plus quam anima; quia anima ct non solum ego laudabo te verbis et opere, sed
impassibilis, caro autem mortalis et passibilis. Non ad exemplum aliorum levabo manus meas, id est
caro sitivit, sed anima, considerans multiplicem de- bonam operationem mea'm aliis proponam ad irai-
fectum carnis : quia vigilat, et in hoclassatur; tandura. Gregorius : sic liaut opera vestra in aper-
dormit, et in hoc lassatur ; stat, sedet, coraedit, to, quatenus intentio sit in occulto ;
quod sequitur :

esurit : et in his omnibus lassitudo et satietas, et Et alios levubo in nomine tuo glorificando, uon
ideo nuUa requies. Et hanc sitim habeo in hao vita meo ; ut videntes opera vestra bona glorificcni Pa-
ubi sitiendum est : quia est plena indigeutiis, scUi- trem vestrum [ilalth.hoc petens a te, sicul
v),

cet in terra deserta et invia el inaquosa. Deserla est adipe et pingiiedine repleatw aniim mea. Adeps eat
 ;::

457 ENARRATIONES IN PSALMOS. 458

pinguedo illa quje interiora amplectitur: pinguedo, A si memor est Dei super stratum, id est.magis Ueum
obcsitas et crassitudo circa cuteni. Repleatiir ergo diligit quam carnaliadesideria,in matutino suolau-
anima inea, non caro mea non adipe nec pingue- dabit euin et tuncexsultabo ego etmei in velamenlo
dine,quia viie esset quod peterem.quod etiam bru- alarum tuarum, id est in protectione tua, vel in di-

tis animalibus prestas ; sed sicut adipe, id est, sa- lectione Dei et proximi. Ideo ibi in tua protectione
pientia, qua carens anima, sicca est et macra : et exsultabo, quia adhxsit anima m£a, id est, glutino

sic pinguedine repleafur, id est operatione sancta- charitatis firmiter tibi vincta fuit hic : sed tamen
rura virtutum, per quam operationem foriseniteat posi te, non ut te vellet pr;ccedere vel tecum ire,

sapientia animae; ut sic saginata,tandem fiam tibi ac- ut Petrus, qui dicebat Domino : Propitius esto, Do-
ceptabilishostia,ofrerenstibiVitulumlabiorum,quod mine, tibi, et ne facias hoc : cui a Domino dictum
et sequitur:£/ labiis exultationis laudabit os meum. est : Vade relro, Satanas [ilatlh. xvi). Quasi dicat
Modo labiaorationis dumsum in terradeserta,sitio. Non te oportet praecedere, sed sequi. Qui disposi-
Quandiu enim silis. durat oratio ; sed cum cessa- tione sua in Christo vult vivere, prfficedere vult,
bit sitis, cessabitoratiu et sequetur laudatio.Omnis non sequi tene autem charitatem sic, ut in om-
:

fortitudo animse in his duobus consistil, sapientia nibus Christum sequaris interim in permistione.ut
et virtute. Aliter : Labia mea laudabunl te hoc mo- suscipiaris postmodum ad dexteram ejus in separa-
do, vel benedicam te in vita mea : qucd viro et quod tione. Et ut anima mea tibi adhaereret, me suscepit
libi adhsreo, libi attribuam, non mihi, totura mi- dextera iua,iA est, propitiatio tua de massa fierdi-
sericordis tu-n et xn nomine luo levaho maniis mcas,
; torum : vel,si caput,divinitas mc hominem suscepit
id est, orabo levatis manibus ad te,imitando illum de sepuIcro.Velego ad dexteram;ipsi autemldumaei
qui pro me orando extendit manus in cruce. Per qui me occiderunt,quid"? Inlroibuntin inferiora terrx',
manus, opera accipimu», quia manibus operamur. id estjdisponent pro terrenisoccidere Cbristum.Qui
Orantes levamus manus, ut si opera ab oratione eninicontrasalutemsuamqua; suntterrenasequitur
discrepant, fiant orationi consona. In nomine tuo, dum terra facit, sub terra est et
inferiorem se ;

id est principaliter te petam in levando manus ; vel, quid de illis ? amiserunt locum et gentem,quod ut
levabo innomine tuo : si bonum facio, in te mihi non amitterent, Christum occiderunt (Joan. [xi).
bonum non in me. Sic, subaudis ha;c faciam,
erit, Quomodo dati sunt in gladium Romanorum ? quia
hac intentione, hoc desiderio, ut anima mea quae rejecerunt .^gnum Dei, dicentes : Piegem non hube-
moHo sitit, raodo amara est, replealur sicut adipe mus nisi Cxsarem? (Joan. xix). Et quid rex'? Iseta-
et pinguedine, id est, virtutum abundantia et aeter- bilur in Domino non occidet in eo quod Deus,sed
;

no gaudio. Et tunc lab}is exsultationis laudabil os gloriantur. Et quid sui? gloriosi commorant in eo
.
meum, ut supra. Et revera laudabo te,tandem es- '-'
vivere : confusi autcm sunt et dispersi,qui conjura-
sultando, quia nunc interim in mutulinis rnedilabor runt contra eum, dicentes Oportet unum mori :

in te in studio ojierum meorum : quia qui studiosi ipsi vero quinon adhsserunt, quibus fuit proposi-
sunt, in matutinis surgunt ad opera. Mcdilabor w tum exemplar bene vivendi, si vellent, quxsierunt
te, assiduus ero in illis operibus, in meditatione animam meam, id esl, vitam meam, non ad imitan-
tui, quia ad honorem tuum faciam omnia. Ideo in dum, sed ad prodendum sed in vanum. Tria fue- :

te, quta tu lutsti adjiitor meus, ut perficerem ea, In runt quibus maxime qussierunt vitam Domini ad
malulinis mcditabor, id est in labore. Si memor fui perdcndum, sed frustra ut nomen illius deleretur
:

tui super meum a majori, id est, si te qui-

slratum : de tcrra, ut mundus post eum non abiret, quod ex
eti praposui. Qui dum quietus est super Christum magna fuitinvidia.ul nonamitterent locum et gen-
meditatur dum ad opus venitur, memor est Chri-
: tem.Sed crevit nomen ejus.quia mortuis resurrexit
sti. Si quietem quam habere potui, propter te in- etcrevit fama ejus per totum mundum. Jam mun-
terrupi : vel ut in persona capitis dicatur, et tunc dus post eum abiit,et ipsi amiserunt locum etgen-
repleta anima mea, id est mcoruni, sicut adipe et tem, et idno in vanum quxsierunt animam mcam.
pinguedine labiis exsultationis laudabil os meum, id Ideo quairent animam meam ad perdendum, quia
est meorum. In quo illa laus, ostendit. Laudabunt D pluris facienl terrenaquain se, scilicet inlroibunt in
te in tnatutinis, id est in suis resurrectionibus :
infcriora lerrx. llle intrat terram, qui terra;,id est,
quia qnot jusli, tot matutini. Fulgebunt jusli sicut carni sua, consentit. Illo autem inlrat in injeriora
sol inregno Patris eorum {Mallh. xiiij. Tunc medi- terrx, qui quaj infra sunt pluris facit quam se. Rt
tabuntur omnis eorum cogitatio erit
in te, id est, quia quajsierunt perdcre aniroam meam, iradcntur
in laude tua, quia jam non erit aliud amplius un- in manus gladii, id est, in potestatem gladiatorum
dc solliciti sint Amplius cnim non erit ncque luc-
: Titi et Vespasiani. Et erunt partes vulpium, id est,
tus, neque clamor, neque ullus dolor {Apoc.xx\).ldeo pr.-edHllomanorum principum; qui principes vulpes
te laudabunt, quia lu fuisli adjutor ineus, id est dicuntur propter dolositatem. ^uipes intcr alias
meorurn, ut ad illam beatitudinem pervenircnt. Lestias animal est omnino subdolum,quod cl frau-
Ego lunc laudabo te in mututinis, si hic memor fai dibus cibum quajrit, et salutem suam callida illu-
tui super stratum meutn. Nemo est qui non sit me- sione custodit. His merito callidi bomines compa-
mor strati sui,scilicet qui non consentiul carni.Sed rantur, qui bimulala vcrsutia iniquitatos suas effj«

Patbol. CXXXI. 13
459 REMIGII ANTISSIODOHENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETIGA. 460

cere moliunlur. Quod bene ad Herodem refertur, A. uobis tolerantiam passionis suae, etgloriam resur-
de quo Dominua dixit Ite et dicite vulpi illi, 7ion
: rectionis.ut exemplo illius non terreantur sancti
apprehendat propfietam extra Jerusalem {Luc. xin}. martyres membra sua : nec deflciant in tribula-
El in Canticis canticorum Capite nohis viilpes qux
: tione, sed fortiter certent, ut post cerlamen perve-
dcmoliuntw vineas {Canl. ii). Vel partes vulpium fu- niant ad clarificationem : quia ubi caput, illic et

erunt Judaei.quandodixerunt Regem non haiemus : membra sequentur.

nisiCxsarem {Joan. xix). Tunc enim vulpem sibi Exaudi, Deus, oraiionem mram ciim deprecor.Deus
regem elegerunt.Vei introierunt Judaei in inferiora Patcr cxnjidi oralicincm quia meus fu-
sanguis
terrse, id est,absconderunt se in foraminibus ter- ?us in ara crucis orat pro mcmbris mois. Araoris
rae ad tuendam temporalem vitam.quando ut Chri- haeo vis est, ul his quos amanus, etiamsi absentes
stum occiderent praeposuerunt terrena, dicentes. sint, haerearaus,dum affectum insitum nequaquam
Ne forte veniant Romani, et tollant nostrwn locum aul locus divellit, aut tempus. Cum deprecor, non
et gentem {Joan. xi). Et in hoc fucrunt parles vul- ut non occidantur, sed ut occisi non superentur.
piuin, id est dolosi ut vulpes, qus in cavernis ter- Scilicetn limore inimici eripe animam meam,\i\ nst,
rae se abscondunt: vel paries vulpium prophelia do
aniniam meorum eripe a timore inimici, et subda
Josepho et aliis principibus Judasorum, qui post
^ timori tuo liberi ab illorum timore, subdantur ser- :

incendium civitatis et interfectionem suorum ex- vituti tuae.Multicnim marlyrum Christi occisi sunt,
tracti sunt de cavernis tcrrae in quibus latebant. sed non supcrati : quia in fide ettesliraonio Christi
Re.t vero Christus, quem ipsi interfecerunt, consti- perstiterunt : alii mortui absorpti.alii vivi absorpti.
tutus Rex in eo quod occisus, IxiahiLur in Deo. id Illi mortui sunt absorpti qui increduli eonculcant
est, in vita data a Deo. Et non solum rex, sed lau- sanguinem justi illi autem vivi absorpti qui in
:

dabunt omnes qui jurant in eo : causa pro effectu.id Christum credcntes, in tribulatione detecerunt,
est, vivent in aeternum, ut Christus caput eorum, translati in corpus inimicorum. Illi, quia mortui
prius laudabiliter viventes ornnes qui firmitcr eis
erant, absorpti quia absorpti, mortui. Ergo
: isti,
vitam suam promittunt. Ideo isti laudabunt, quia a timore inimici eripe animam meam qui jubes So- :

obstructum est os toquenlium iniqua locuti sunt Ju-

:
liletimereeos quiocciduntcorpus {Matth. x). Et revera
daei iniqua.quando Creatorem suum spreverunt, et eripiesanimammeorumatimoreinimici,quiajn«ca-
vulpcm regem elegerunt : quando dixerunt, fiegem put eorum protc.visti a concenlu inalignantium. Hoc
non habemus nisi C«5arem. Vulpes in agnum value- quasi certum pignus inde habeo, quia collegerunt
runt.sed victi sunt aleone. Ecce resurrexit, vicit leo pontifices Jndsorum et Pharisaei conciliura, dicen-
de tribu Juda {Apoc.y) et sic clausum est os dicen
:
tes : Si dimiltimus eum sic, omnet credent in eum
i\\im,lieus est morlis {Matth. xx\i).Qu\a. etrex resur- C (/oan.xi). Magna invidia.Cogitaverunt ergo ut inter
rexit:et inundusjampost eum abiit. Vel sic, revera
flccrenteum ;sed frustra,quiaresurrexit:etmundus
r<;x/j?/ai^i!(r,quodomnibuseritpatentissimum,quia posteum abiit..4 multiiudine operanl ium iniquilatcm,
obsfruclumcstosloquenliiuiuniqua. Xonhabent quod scilicetiIlammaximam:visistottantisquemiraculi3,
dicant qui dixerani.Iiegem non liabemus nisi Cxsa- quod caecos eorum illuminavit, leprosos mundavit,
rem. Majusestquoddicitrf,r,quamsidiceret:Egorex, infirmoscuravit.mortuosresuscitavitjincredulieum
;^uia ille solus absolute rex autonomastice dicitur. occiderunt .•
haec est illa iniquitas, Quia et si non
iuJ9iU.-.> PSALMUS LXIII. intcrfecerunt gladio, exacuerunt ut ijladium linguas
Z9 f" IX FINEM PSALMUS DAVID. suas. Qund alii gladio, hoc illi fecerunt lingua. IIoo
""-'r. Exaudi, Deus, orationem meam cumdeprecor; fuit maximum acumen JudKorum, cum dicerent;
«' a timore inimici eripe animam meam. Protexisti Sobis non licet occidere guemquam {Joan. xviii).

"«irie a conventu malignantium^a multitudine ope- Quasi Occidamus, et non occidamus.

dicerent:
'« rantium iniquitatera. Quia exacuerunt ut gladi- Sic occidamus, ut non ipsi oecidisse judicemur.
» um linguas suas, intenderunt arcum rem ama- Magna stultitia : non licet occiderc, et licet occiden-
•« ram,ut sagittent in occultis immaculatam.Subito dum tradere.Hinc illud solvi putest,quod unus evan-
« sagittabunt eum, et non timebunt flrmaverunt D gelista Dominum cruciflxum hora tertia alter dicit
:

« sibi sermonem nequam. Narraverunt ut abscon- hora sexta. Cum enim Judcei clamarent, Crucifige,
'« dercnt laqueos dixerunt, Quis videbit eos? Scru-
; crucifii.ie, hoTs. ieT\.i&: quod apparitores potestatis
« sunt iniquitatee, defecerunt scrutantes scru-
tati feccrunt manibus bora sexta, hoc trangressores
« linio. Accedot homo ad cor nltum,et exaltabitur legis fecerunt lingua hora tertia {Matth. xv Luc. ;

«i^Deus. Sagitlffi parvulorum factae sunt plagae en- xxiii ; Joan. xvi). Inlenderunt arcum, id est, insidias
,«Tum,etinfirmatae sunt contra eos lingua; eorum. paraverunt, Sic occidamus.ut non occi-
dicentes :

a<Gonturbati sunt omnes qui videbant eos,et timuit disse Simulaverunt aequilatem
videamur. sed :

V omnis homo.Et annuntiaverunt opera Dei,et facta .simulata jequitas duplex est iniquitas. Et in hoo
« ejus inlellexerunt.Laetabiturjustus in Domino, et simulaverunt ajquitatem, quando dixerunt Non :

«LSperabil in eo,el laudabuntur omnes recti corde.» licet eos miltere in corbonam,quia pretium sanguinis
-i-,:. ES.mHTlO. est {)luith. xxvii). Quanta vesania, non licet pre-
'i^iii hoc psalmo Christus caput nostrum proponit tium sanguinis ponere in arcam, et licet ipsum san»
!|'6( ENARRATIONES IN PSALMOS. 462
guinem ponere inconscientiam ? Intendenmt «;•-
A per nos, sed per discipulum occidatur, sed a
cum,insidiasparaverunt.-etintenderuntmna»nnram, judice ; totum faciamus et nil fecisse videaraur :

hanc scilicet rsubverterunt pecuniadiscipulum col- sed defeccrunt scrutnntes scrutinia, id e^t acuta
legam Chrisli,ut per eum traderetur..\d hoc inten- consiVia, ideo defecerunt, quiai simulata innocentia
derunt arcum ul sagittent,id est,occidant in occuUis hcBC erat. Subdebant enim, Crucifige. .\nima enim
id est.Iatenter eum quem nihil latet, mmacu/a/um, avertens se a luce justitiae, quanto magis quserit
illum scilicetqui maculas peccatorum auferre vene- quid inveniat contra justitiam, tanto plus a luce
t&i.Subito sagiltnbtint eum,k\ est incauto et incon- repellitur,et in tenebrosa demergitur. Merito ergo
hominem, et non attendentes
aiderate.attcndentes isti recedentes a justitia defecerunt. Ideo defece-
Bcnm.Etnontimclunt.Durumcor,quod non timuit ;•«/(/. quia accedet homo,id est,sponte sua humani-
judicem illum injuste damnare, quem nullus ju- tas mea accedet ad cor allum, id est, ad eorum
.dicum potest fallere. Durum cor, quod non ti- profundaconsilia, et iii homine Deus. Et exalta-
jnuit illum ligatum tradere,qui venerat mundum bitur Deus, illuc ascendet exaltatus, unde non
a peccatis solvere. Durum cor, quod non timuit descendit humiliatus : vel accedet homo id est ,

illum occidere,qui venerat mundum a morte libe- huma.nitas : ad inscrutabile

ad cor altum, id est,
rare.Timuit potestas,quia Pilatus verberutura eum P consiliuni Dei,quia noluit videri, ut non cogno-
illis tradidit,non inveniens in eum causam mortis, sceretur;non cognosci, ut contemneretur con- ;

non uteumdamnaret.seduteorumcrudelitatisatisfa- temni.ut crucifigeretur vel ideo dcfecerunt, quia :

ceret.Timuitpotestasetnon contremiscit JudiEorum ad eorum consilia acccdet homo. Non enim te-
immanitas:lavit manus potestas, et ipsi sanguine neretur nisi homo et non solum homo, quia et
polluerunt conscientias.Revera non timuerunt.quia cor altum, id est Deus : Ego enim et Pater
finnaverunt sibi sermonem ncquam. Hic fuit illc unum sumus (Joan. x). Occidit homo et exaltatur
ncquam sermo, lieu.'! esl morlis {Mattfi. .xxvi), Deus non apud homines, qui in homine humi-
:

Quod lirmaverunt quando dixerunt, Crucifige. cru- liatus est, in homine quoque exaltato est exal-
cifige ; Regem irstrum crucifigam ? Et
ct potestas : tatu?. Accedet homo ad cor nltuni et exallabitur
ilii, Regem non hahemus nisi Cxsarcm {Joan. xixi. Dcus : ille idem qui verus homo comprobatus et
et tertio confirmaverunt, quando potestaa dixit .• esse in passione, verus Deus apparuit in resur-
Nullam invenio in eum causam et illi Sanguis : : rectione. Ideo Deus e.taltabitur, id est, potentia
ejus siiper nos et super filios nostros [Malth. parvulorum
xxvii). divina manifestabitnr, quia sagittx
Sed sibi firmavcrunt, id est, ad suam damna- facLv sunt plagx eorum. Omnia eis in contrarium
tionem,non Doi ipse mortem occidit, illi occisi
: versa sunt plag.^e eorum comparabiles sunt sa- ;

sunt quia in so iniquitatem occidere noluerunt. C gittis parvulorum, quia inc.fficaces et invalidae
In Domino mors occisa,est,ia illis iniquitas vixit, fuerunt: vel in caput eorum revertentes, sicut
in qua mortui sunt. Aut enim lu occidis iniqui- sagittae parvulorum incaute in altum jactae. Ideo
tatem, aut ipsa te. Si vis eam occidere, noli saijittx parvulorum, quia infirmatx sunt contra
hostem qu<crere extra le, intus eum habes. Duce eoslingux eorum, id est, verba quK ipsi puta-
enim sunt partes anims una quse adhoeret car- : vcrunt commoda ad causam suam, contra cau-
nalitati, illa vocatur spirilalis, ista sensualis {a). sam suam fuerunt quia ad eam confirmandam
:

Hac est Evanostra, quiEadhuc extendit manum maxime valuerunt. Surrexit enim Christus ; cor-
ad illicita,et ad peccatum nos trahit, si non rupti sunt vigiles,quia eadem avaritia qu.-c capti-
sit subjugata viro suo, id est, comitem Christi, captivavit mi-
spiritali patri, vavit discipulum
qui et caput ejus est, quia litcmcustodem sepulcri. Dicite :Dormienlibns nobis
capid mulirris vir
(l Cor. xi). Narraveruiit ut ahsconderent lequeos, discipuli eum tulerunt {Matth, xxviii) inlirmum .•

id est, inierunt consilium quomodo occuUe quan- hoc fuil: quid enim Si dormiebant, quomodo .'

tum ad se eum oceiderent, vel in sermone cape- Judaii testes ? Testis enim uon est confirmare,
rent, juxta illud Hiec mulier : modo deprehcnsa nisi quod vidit, vel audivit. Si autcm non dormie-
est in adullerio (Joan. vui). Et illud Licet cen- n runt, i-iir non proliibuerunt ? llos illosdicoro con-
.•

sum dare Cxsari annon ? (Matl. xxii.) Dixerunt, stiluerunt.unde niagis teneantur :vcl unde se sua
Bon in vocs, sed in cordo Quis videbit eosl magis connrniare pulavoruut.inde magisinnrrnave-
:

Sed hoc dicebant, hoc machinati sunt in eum
quem nihil latet. Judfee, dicis, quis videbit ?
sed videt qui facit te. Qui enim fecit hominem,
scit quid est in homine,et non opus est ut quis
ei tostimonium perhiheat de homine hi sunt illi
runt.Amiscrunt enim etlocum etgcntem.Infirmatis
[inguis eQTum,ronlurbati sunl omnes giii videbant
idest,cum timore suaui salutem operati suntilli^ui
videbant.ui est.iutclligebant eos inlirmatos et inef-
licaces.vcl apostoli et ca;teri discipuliqui iiitfllige-
:

laquo. Scrutati sunt, id est, diligenter investi- banl eos malo agcro, cuntriatali sunt. El omnii
gaverunt iniqua consilia, quibus viderontur eum homo,id est, ralione vigens, timuit eorum consor-
juste damnasse : ha-c scrutali sunt. Tradatur non tiura,vel tirauit illis.Et conversi vel discipuli post

(a) Deest aliquid.

463 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 464
timorem annuntuavcnnt operaDei, qua; Deus Pater A EyAnn.iTio.
operatus est per Filium ad reparationem generis
Res gesfa memoratur in titulo. Notum est quo-
humani. Et facla ejus, id est, haec intelkxerunl.
modo populus Dei.Israel scilicet ductus est captivus
quia decebat eum qui mui tos llliosadducturus erat
in Babylonem {IV xxv). Et cum essent illi
Reg.
ia gloriam Patris, auctorem salutis eorum.per pas-
captivi. Jeremias.qui eratde eodem populo.praedixit
sionem consummari(flt'ir.ii), juxta illud, Oportebal
illis reditum in Jerusalem post septuagintaannos.et
pali Christum [Luc. xxiv). Portavit in cruce insul-
restaurationem templi(J?r.xxv,xxix). Aggaeus autem
tantes.in sepulcro vigiles. Cur ? Moriendum erat
in reditUjSuaauctoritateet consilio adjuvit templum
propter moriiiiros.et resurgendum propter resur-
reaedificare (.•133,1,11). Hxc auteni in figura rontin-
recturos.Haec prius intellecta non sunt : Laslabitur
gebant illis (I Cor. x), ideo noslram in his attenda-
justus in Domino, qui justus erat in morte Domini
musperegrinationem.Duas illEE civitates umbra fue-
sicut apostoli et aliimulti Isetabuntur inejus resur-
runt duarum civitatum,qus in hao vitasiraul mistao
rectione. Et speravit in eo.noxi in se.non in mundo,
sunt. Babylonia civitas fuit in ultimis finibusPersi-
sed in illo sperabit resurgere, qui morluus est et
dis opulentissimaetpotentissima. Jerusalemcivitas
resurrexit: et non solumjustus qui eum viditspe-
fuit in partibus Syriae,quam Jebusei ajdificaverunt,
rabitresurgere: sed iaMda/noi/ur.idest.laudabiliter
B Jebus illa destructa, aedificataest
et appellata est :

vivent ut et ipsi possint sperare,om7!w recti corde :

Jerusalem. Sicut Kabylonia major et potentior fuit,
illi regunt suum cor,quibus Dei dispositio et volun-
ita et nunc major est numerus infidelium: qmamulti
omnibus placet, non sua. .\liter Postquam
tas in :
vocati, pauci vero electi {Matth. \\) : et sicut illa
facUDei intellexerunt eo resurgente,qui priiis non
afllixitpopulum Israeliticum, ita infidelis populus
intellexerunt eo moriente dixerunt : Quid faciemus
nunc alQigit populum Dei quia nuu'; misti sunt,;
iiri fratres '?
Et iili, Pcenitenliam agite (/lci.iij.acce-
quandoque autem separandi sed et nunc separati :

dentes ad unitatem Gdei:et qui lunc fuerunt, et qui

sunt, etsi non corpore, afTectione tamen quia duo ;
nunc sunt,facti unus ex fide ; Uetabilur in Domino
amores faciunt has duas civitates,amor Dei et amor
id est,in resurrectione Oomini,sperans et ipse in eo
saeculi.Interroget ergo quisque conscientiam suam,
resurgere. Etsperabilin eo,quia apertum jam cur
et videat quem aiiiet. Si amat mundum, civis est
voluitmori et resurgere etsic laudabuntur iixidem,
Babjloniae. Exstirpetergo cupiditatem, et plantetin
Venite, henedicti Patris mei {Malth. xxv), omnes rccti
secharitatem, ut de populo Babyloniae transeat in
corde:cum illi damnabuntur qui sunt distorticorde
populum Dei, quia de illo populo colligitur iste :

quibus placet suum consilium et displicet consi-

prior enim ille est tempore, iste prior dignitate :
lium Dei.
p prius animale, deinde spirituale. Si autem amat
PSALMUS LXIV. Deum, civem coelestisJerusalem secognoscit, pere-
grinum se hicesse intelligit.Toleret ergo captivita-
l.N FINEM PSALMUS CANTICI DAVID CANTICUM JERBMI*
tem, et sic speret reditum in patriam suam. Hanc
ET EZECHIELIS DE POPULO TRANSMIGRATIONIS, CUM
I.NXIPERENT PROFICISCI. reversionem prasdicit nobis Jeremias qui interpreta-
turej;ce/s!«, scilicet Ecclesiae doctores, mente ad
« Te decet hymnu3,Deus,in Sion, et tibi redde- superna erecti, terrena despicientes, docent nos
« tur votumin Jerusalem.Esaudi orationem meam exire mundum non passibus corporis,sed passibus
« ad tc omnis caro veniet. Verba iniquorum prae- animae, id est, amorem amundi confusione subtra-
« valuerunt super nos,et impietatibus nostris tu here, quia Babylonia interpretatur co«/"m51o : et ad
" propitiaberis.Beatusquemelegistiet assumpsisti, visionem pacis suspirare.quia Jerusalem visiopacts
« inhabitabit in atriis tuis. Replebimur bonis do- interpretatur, et sic incipiamus proftcisci : quia
« mus tua; :sanctum esttemplum tuum.mirabilein mundi omnia paulatim deserere et ccelestia amare,
« aequltate.Exaudi nos,Deus,salutaris noster, spes hoc est incipere exire de capfivitate : et credendo
« omnium finium terra; et in mari longe.Praeparans incipiamus templum Dei reaedificare, id est nosip-
« montes in virtute tua, accinctus potentia, qui sos.JemplumDeiy'\siestisvos{l€or.i\\). Hoc tem-
« lonturbasprofundummaris.sonumfluetuum ejus. D plum modo aediGcatur, cum incipimus proficisci :et
" TurbabunturgenteSjet timebunt qui habitantter- quandoque perficietur, cum pervenerimus, cum
« minos a signis tuis exitus matulini, et vespere
: mortale hoc induet immortalitatem (I Cor.w). Per
« delectabis.Visitasti terram et inebriasti eam.mul- Agiieum qui interpretalur festivus, Chrxsinm intelli-
« tiplicasti lorupletare eam.Flumen Dei repletum gimusverum sacerdotem,in quo vere sabbalizamus:
« est aquis,parasti cibum iIlorum,quoniam ita est in quo verum festum facimus, vacantes a vitiis: qui
« praeparatio ejus. Rivos ejus inebria, multiplica nos juvat in redeundo, qui facit nos vivos lapides,
n genimina rjus,in stillicidiis ejus lcetabitur ger- aptosinaedificium illius templi,in se angulari lapide
« minans.Benedices corons anni benignitatistUcB, utrumque populum unum faciens. Haec captivitas
« et campi tui replebuntur ubertate. Pinguescent incepit in Adam et in Christo quodam modo finita

« speciosa deserti,etexsultationecollesaccingentur. est : spe enim salvi facti sumus {Rom. viii), et tan-
« Induti sunt arietes ovium, et valles abundabunt dcm finietur,cnmmortalehocinduetimmortalitatem
« frumento : clamabunt,etenim hymmum dicent.» Reditusliliorumlsraelpostseptuagintaannos.signi-
m ENAIIRATIONES SN PSALMOS. 466

fhsat hanc nostram peregrinationem fmiendam A [II Thess. iv) : vel ideo tu e.raudi, quia ad te
transaoto hoc saeciilo volubili, quod volvitur in se- convertetur omnis homo, quia tu solus Redem-
ptenario, id est, numero septem dierum : vel hoc ptor : vel quia dixit in Sion et in Jcrusalem,
tnodo septenario, quia in septenario accipitur vita ne videatur solummodo de Judaico populo di-
cuju?que unius diei,in qua cpcrari concessumest. ctum, determinat quos velit accipere vel si in :

Septimum est illud spatium temporis, in quo post persona Judajorum, notus in Judsa tantum pre-
hujus vitae transitum exspeotalur resurrectio ; octa- mitur, per hoc captivamur a gentibus sed fu- ;

vum, ipsa resurreclio vel quia septenarius constat

:
turum est quando ad notitiam vcniet omnis caro
ex ternario etquaternario.in quaternario accipimus per Verbum caro factiim. In te benedicentur
carnalem generationem quia corpus quatuor elc- ;
omnes gcntes (Gen. xii) vel aoturi sunt ante tri- :

mentis constat, sciHcet illos qui carnaliter vixerunt bunal tuum tam boni quam mali. Et opus est
ante adventum Domini. Per ternarium accipimus ut exaudias, quia verba iniquorum prxvaluerunt
spiritales.qui fuerunt postadventum Domini propter super nos : verba serpentis et Evse nimis iniqua,
triplicem anima; potestatem quia est rationabilis, Erilis sicut dii [Gen. m). Nimis dominati sunt
quibus adduntur duo,
irascibilis et concupiscibilis, nobis, quia captivaverunt, quia ejecerunt nos
doctrina et virtus.Transacto crgo hoc septenario,id r> de paradiso :qua patria na-
vel quia quisque in
est, completo numero fidelium,quide utraquegene- tus est illius et linguam et mores disoit, dicit
ralione est assumendus, fmietur ista captivitas. iste jam de Babylonia in qua natus est, redire

Tituli constructio Verba hujus paalmi referuntur m

: cupiens in Jerusalem Vere mendacium colue- :

finem, scilicet temporum, scilicet intelligenda fieri runt patreg nostri [Jer. xvi), prava nos docue-
postquara venitplenitudotemporum.Psa/mMsflayjrf, runt, scilicet dimittere Creatorem, qui nos fecit,
id est, bona operatio cujusque lidelis. Unus fuit et adorare ea quae fecimus : dimittere Creatorem
David, sed non semper unus intelligitur : qus ope- et adorare creaturam, ve! dogmata philoso-
ratio est canticum, id est, exsultatio de verbo pere- rum et fatuitas gentilium : prxvaluerunt dico,
grinationis,id est,de cognitione peregrinationiSjqu» sed non demerserunt ;
quia iniquitatihus nostris
cognitio fit cum incipiunt proficisci, vel quod canti- tu propiliaheris : loquitur ad Christum quasi ad
cu»(lit cum incipiunt prnficisci. Vox est ergo in hoc ponlifioem. Propitiatio est miseratio e.Khibita post
psalmo omnium fidclium,attendentium quod quan- sacrilicium : ita et Christus volens propitiari po-
diusumusinhoccorpore,peregrinamuraDomino.De pulo suo, factus est sacerdns, orans ad Patrem
qua peregrinatione jam exit.qui radicc charitatis in clevatis in cruce manibus : ut possis dicere, Diri-
coelestibus jarn lixit cor suum, tt sic hymnizat Deo: gatur oraiio mea
incensum sicul in conspectu tuo
le hymnus, Deus, te decet laus vera
decet iPs. cxl). Hostiam obtulit, quia in ara crucia se
cordis et operis, non Jovem, non Apollonem, ipsum imraolavit, ipse pontifex, ipse hostia : ipse
non saeculum istud libi soli decentcr hymnitur,
:
propitiator, ipse quibus tu propi- propitiatio : et

non in Babylonia, scd iti Sion, id est, in po- tiaberis, beati erunt sed quia unitatem elegit ;

pulo illo qui speculator est, id est, qui hic se non multiplicitatem, non hasretioos, non schi-
non habere manentem civitatem (llebr. xui) atten- smaticos, ideo convenienter rlicit : Ucatus quem
dit, sed futuram inquirit, a longe eam salutans. clegisli per gratiara, ct as.tumpsisli per aequitatia

Duae civitates sunt una confusionis, altera divinas

:
regulam quia quos vocas per gratiam, illos
:

visionis. Qui inter cives confusionis, adhuo pc- postoa assumis per justitiam vel quem tu, :

palriam tuara, oanta ex re,

regrinaris suspira ad Pater, elegisti vocando, et assumpsisti de massa
non solum voce. Te decet nymmis, Dcus, in Sion, pcrditorum per Verbum tuum. Kt revera beatus,
quia 7ion est speaosa iaus in ore peccatoris quia inliabitahit in atriis luis, id est, non di-
[Eccli. xv), ideo in Sion, et non in Babylonia. movcbilur ullis advcrsitatibus ab hac temporali
Ei tibi reddclur votum in Jcrusalem. Si innnvaris, Ecclesia qui inhabitabit in atrio, non exclude- ;

jam non in Babylonia cantus vota reddis, si tur a palatio. Inhahilahit ideo dicit, quia multi
:

in fmem perscvcras. llic vovcndum, ibi rcddcn- D habitant hanc temporalcm Ecclesiam. scd non
dum, ubi erit vera pax, vcrum gaudium. Si quis inhabitant quia ad tempus credunt, et in tero- ;

bene cogilat quid voveat Deo, voveat et reddat pore tcntationis recedunt. Atrium est habilis lo-
seipsum, et ut me innovatum tibi tandem offcram cus ante domum, ita et in ornamento virtulum hcec
in Jerusalem cxaudi oralionem meam, factam pro tcmporalis Ecclesia praecedit illam quas mansura
perseverantia ut illuc perveniam, non detinear est in .vtcrnum. Inhuhilalnt in alriis tuis, id est,
captivus in Babylonia ideo e.vaudi, ut pcrvc- : perscvcrabit in hac tmiporali Ecclesia, et tandem
niam quia ad tc, in quo est visio pacis, omnis
: replebimur in bonis domus tuse, ut intelligamua
caro veniel, id est, de omni genere hominum, in illo beato multos : ideo dicit replcbimur, quia
aive masculus sivo femina, sive liber, sive ser- ctsi sil in charitato unitas, in pcrsonia lamen
vus, dives vel pauper, vcniel ad le ct hic re- est distinctio : prius pleni sumua honis domus
BUrrectione prima, ct poslmodum resurrcctione Dci, id cst, angelicis viilutibus, sed illa bona
secunda, quia raincmur ohvinm Christo in acra evacuavimus : sed tandem re/i/^/iwjur in illisbonis,
467 REMIGII ANTISSIODdRENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 468
quibus plena est domiis tua, id est, angelica A impotenles et multos : vel sonum fluduum ejus, id
creatura quam inhabitas : vel illis honis, quibus est visiones priucipum. Et quia hcec videbunt in
plena est domus tua, id est, Christus scilicct majoribus, lurhabuniur genlcs, id est minores. El
immortalilatect impassibilitate, vel virtutibusChri- timebunl qui hahitant lermiiws,id est, qui neque car-
stitui:veIinillisfco«ts,quibusil!isuntpleniinquibu3 nales sunt, ncc omnino justi : vel in malum : Qui
habitas. Et ne quis bona ista putet aurum, argen- coniurbas per illos montes profundum maris, id est,
tum, vestes pretiosas,quibus domus raortalium or- profunda corda impiorum.ut commoveanlur conlra
nantur, subjungit : !^iinctum e^t tcmpluni tuum, id montes. Revora conturbata erunt, nam sonum flu-
est, qui sunt domus tua.sunt tcmphim luum : quod luum ejus, subaudis quis per se suslinebit, ubi ma-
templum mirabile est.id est desiderubile et amubile gnum quid incurrit? Solet defectio verborum Deri.
non in divitiis, scilicet non in auro, non in argento, Nisi quia Dominus eral in nobis,cum insurgerenl ho-
sed in sequilate, id est justitia. Si enim ajquitas in mines in nos, forle vivos deglutissent [Ps. cxxin).
illismirabilis non esset, multi sancti pannosi, senes Sonum fluctuum, id e.st, minas et terrcres persecu-
decrepiti,despicabiles viderentur,qui tamen propter ejus maris. E.\ponit quid per mare velit in- torum
aequitatis decorem in honore habentur. Veln'p/e6!- telligi. Turlxmlur gentes scd quas cura?Tandem :

mur in bonis domus /ur, id est Ecclesiae, quae diver- n timebunt non solum alii viciniores,sed etiam illi qui
sis munerumspiritualiume.xcubat bonis.si praesen
B
habitant terminos terrs,id est rendotissimi vel time- :

tia bona volumus acciperc Sayiclum est templum
tuum. Si Christum accipimus,.?awdMm est iemplum
in quo inhabitat omnis plenitndo divinitalis {Col. u),
ut domus sit Ecelesia, lemplum Christus. Et ut illis
bonis repleamur, vel quia heatus ost qiiem tu as-
sumpsisti, exaudi nos, Deus s,ilutaris noster mitte
bunt prius, qui post timorem se inhabilando facient
terminos. limehunt dico, a signis, id est miraculis,
non montium, sed tuis, Domino cooperanle el sermo-
nem confirmante sequenlibus siynis [Marc. xvi). Quid
inde quod timcbunt et credent ? Exitus maiutini
et exitus vespere delectabis, id est, facies eos exire
:

quem missurus es (E.vod. iv), salularis noster, assu- prosperitatem, qut-e signllicatur per matutinum ;

mend;i naturam nostram. Tu f.rau/f/.qui es spes non et adversitatem, quae signilicatur per vesperam :

solum Jud;Ba?, sed omnium finium terrce, id est, in ut neque e.xtollantur prosperitate, nec frangantur
quo omnes gentes omnium finittm terrse, id est, qui adversilale. Si non delectatte exitus, non laborabis
habitant in finibus gentiura, id est, in insulis mari- exire. Quid lucreriset ipsedamneris? Ecce verbum
nis ad illos enim usquc pervenit nolitia tua. Vel
: Domini quod te delectet,quo traheris ad non consen-
omnium finium terrse,\A est, gentilium, ambientium tiendumei,quitibialiquidpromiltitutjustiliamdese-
nos cultam terram. Vel omnium finium terrce. id est. ras,ut fraudem facias,mane tibiest: quod tibi lucrum
omnium illorumquise aterrenis contraxerunt,non C blanditur, et laqueus est :habes qua exeas,qua eva-
corpore, sed aflectione. Et spes in mari longe, id est, das recurre ad verbum Dei. Quid prodest homini si :

etiam intesperabunt qui sunl mare,\d est aniari,

illi universum mundum lw.retur,animievero delrinicnlum
et in profundo hujus sseculi versantcs, el\dcolonge patiatur ? (Matlh. xvij.Quod .«i minus tecum agitur
a te : vel in mari, expositivum est illius, omnium ut committas aliquid, vespere tibi est,quod turba-
finium terrx : ut dicat non solum finium terra:, id ris,quod quasi irruente nocte gravaris, sed habes
est, in mari, scilicet in insulis, sed ctiara in longo et hicqua evadas, verbum Dei. .\olite, inquit, ti-
mari id est, in remotis insulis. Quomodo spes gen-
: mcre eos qui occidunt corpus (ilatth. x). et sic de-
tium futurus sit ostendit,scilicet mittendo doctores lectabit tc exilus malutini et exitus vespere, quia
suos usque ad fines terrae. qui euni ducentin noti- utrumque contemnere faciet : hoc mododelectabis:
tiam omnium gentium. Hoc modo factus est Deus Visitasti terram qui prius erant mane, factos ad
spesvmnium finium terrse : Prseparans nwntes, id est, terram, aptos ad cultum : visiiabis justificando, et
apostolos prius a te illuminatos, deinde alios trans- praeparando cordaeorum ad sulcationem verbi tui.
fundentes luracn tuum: in virlutc lun, non sua quia : Et iaehriasli cam ; multiplicasti locupi.etare eam, id
in se infirni.in te fortes : inlirma miindi clegitDeus est.spiritualigratiaetraiiltiplicibusdonis ditasti.Per
ut confunderet fortia (/ Cor. i) .•
tua dico, acrinclus n quos autem ministros visitabit ? Fluincn Dei reple-
potentia, id est, illis potentibus ministris. Alitcr : ium est aquis. Quasi dicat : Arandaest lerrailla, et
Prseparans mmles in virtute tua, id est, in Christo prius irriganda : sed prius/?u»)en Dei, id est primi-
eminuit virtus tua, qui Christus ersil accinefus poten- Judaeorum, a qua rivi craanaverunt,
tiva Ecclesia
tia, id esl, polenti carne iramuni a peccato, qui per totam terrum irrigantes. IUud flumen repletum est
illos monles virtutibus et miraculis coniurbas pro- aquis, Id est, spiritualibus donis et prffidicatione
fundum maris ab bonum.etiam profiinda corda im- voritalis, et sic terra illa irrigavit,et per illud flumen
piorum amaricantium profundilate pcccatorum et irrigando terram, parasli cibum illorum, soilicetpa-
secundumhancsententiam quiconturbas sonttm/?«c- nem vitae et intellcctus illis dedisti : qui prius fue-
tuuin ejus, id est, timere facis contradicentes et rant mare, nunc sunt facti culta terra. Cibus iste
perscquentes. Vel eonlurhas pnifunilum maris, id est non dentibus mandilur, sed animi aviditate devora-
diabolum sonum flucluum ejus, id est, vatuin et
: tur, de quo dictum est Panein angcloruin mandu-
:

philosophorum murmura et inconditos fremitus In- cavit homo [Psal. lxxvii). Tu parasti, quoniam itaest
deiurbabuntur, quiavidebunt sanctos suoset vates prxparatio ejus, scilicet, cibi per gratiam, non per
 ,
:

469 ENARRATIONES IN PSALMOS< 470

meritum. Et qhia ex te habent totum, o Domine, A sunt, qui iii captivitate detenti non sunt o Domine, :

ut flumen illud repleatur aquis, tu inehria rivos ejiis, quia tu propitiaberis hic iniquitatibus nostris, be-
id est apostolos, ex quibus ipsum Quinen magis et nediccs, incrementum dabis, corana', multitudini

magis augeatur, et per illos rivos inebria genimina fidelium te ambientium : vel victoribus qui hic inter

ejus, idest, muUiptica successorcs in eodera po- mundanas illecebras victores oxstiterunt : coronx
pulo, et sic postea gentilis populus gfnntHans m dico anni bcnignilalis lux, id est, tibi praeparatas in
stillicidiis ejusdem flum*nis, id est, in levioribus tempore pleniiudinis, cum benignitatem tuam hu-
doctrinis ;
juxta illud : Lac vobis polum. dedi, non mano generi exhibuisti. Et campi tui, Judaei culti
escam (/ Cor. in). Lajtabitur , id est, cum laHitia vomere verbi tui, omnimoda ubertate replebuatur,
succedet Ecclesice de Judaeis. Aliter Muttijdica- : cum Deus erit omnia in omnibus. Pinguescent spe-
sli tocupletarc eam id est, multiplicibus donis di-
,
ciosa descrti, id est, qui de gentili populo facti

tare disposuisti illam terram. Quasi aliquis dicat erunt speciosi,id est fideles prius sine humoreverbi
Et unde illa multiplioia dona? Flumcn Dci, id est, Dei, omni la;titia replebuntur et tunc coltes, id est, :

Spiritus sanctus a Patre et Filio emanans, reptctus, prffilati in utroque popu\oe.vsutlationeaccingentur,id

id est, multipliciter esl plenus aqms, id est, spiri est, magna Istitia, portantes manipulos suos. Inde
tualibus donis, non ab alio, sed a se plenus. Et tu, g exsultabunt, quod non frustra laboraverunt. /«rfuj?
Deus, per illud flumen mittendo Spiritum et inebri subaudis exsultatione, cum morlale hoc induet
.!!/)(/,

ando corda,parasti cihum illorum qui facti suntterra immortnlitatem [l Cor. xv). Arietes ovium, id est,

tua, dando dona singulis convenientia pro modo cu- duces gregum Christi ; clvattes, id est, eorum
jusque. Tu hoc facis quoniam ita est prxparatio cjus
:
subjecti, abundahunt fiumento, id est, pane ange-
terrsB nisi a te.parari non possei. Rivos ejus inebria
:
lorum. Et cum viderint illum quem diu esurierunt,

quod alibi sulcos, id est, corda illius terr^ vomere facie ad faciem, tunc ctamabunt. Quid clamabunt,
pnedicationis proscissa repleas gratiarum ejusdem subjungit : Etenim hijmnwn dicent, id est, votum
num[ms.Elmuttiplicagenim!naejus,\d est,multiplica reddent in }evuss.\em. Reati qui hahitant in domo tua,
in Chrislo generatos ubique terrarum. Et lunc ger- in sxculum s/ecuti taudubujit te [Psal. lxxxiii).

minans, id est, rudis ad fidem accedens, Ixtatniur PSALMUS LXV.

in stitticidiis ejus QuTninis, videns mundum jam I.\ FIMEM CANTICUM PSALMl RESURllECTIONIS.
plenum credentibus ex omni parte. Et hoc modo ( .fubilate Deo, omnis terra; psalmum diciteno-
reparando, Benedices coronse anni beniguitalis tux. « mini ejus, date gloriam laudi ejus. Dicite Deo :

Annus tempus reparationis. .\nni

benignitatis, fue- (( Quam terribiliasunt opera tua, Domine in mul- :

runt, anni sterilitatis. Coronx anni, gloriosi vi- <( titudine virtutis tus mentientur tibi inimici tui.
ctores, triumphantes cum Christo de diabolo. ^ psalmum
llli « Omnis terra adoret te, et psallat tibi,
coronx, id esl, illis victoribus, qui erunt in anno (( dicat nomini tuo. Venite et videte opera Dei ;

benignitatis, id est, temporo reparationis. Benedices, « terrribilis in conciliis super filios hominum. Qui
id cst, multiplicare facies numerum fidelium tuo- « convertit mare in aridani : in flumine pertrans-
runi. Et campi tui, id est, qui corona, id est, hu- « ibunt pede, laetabimur in ipso. Qui dominatur
ibi
milis populus, quem tu tuum fecisti per gratiam, (( in virtute sua in aeternum, oculi ejus super gentes
reptelninlur uhertale, abundantia virtutum. Per hos « respiciunt qui exasperant, non exaltentur in
:

accipimus Judsos jam humiliatos. Pinguescent (( semctipsis. Benedicite, gentes, Deum nostrum, et
etiam speciosa deserti, id est gentiles, qui prius (' auditam vocem laudis ejus. Qui posuit ani-
lacite
erunt inculti, lacti speciosi timore verbi Dei, cxstir- « mam meam ad vitam, et non dedit in commotio-
patis inde sentibus vitiorum, pinguescent virtutibus « nem pedes meos. Quoniam probasti nos, Deus,
et adipe bonorum operum. Et collcs tui, id esl, « igne no3 examinasti, sicut examiuatur argentum.
eminentes inter alios, scilicet eorum doctores, « Induxisti nos in laqueum, posuisti Iribulationes
exsultatione accingenlur, id est. undiquestipabunlur <( in dorso nostro, imposuisti bomines super capita
exsuitanti turba fidelium.Exponit quod dixit: (^oltes « nostra. TraBsivimus pcr ignem et aquam, et
exsultatione accingenlur. Induti sunt, suha.ud\s multo D (( eduxisti nos in refrigerium. Introibo in domum
vellere, arietes ovium, id est, prtedicatores, duces « tuam in holocaustis, reddain tibimea quiE
vota
gregum Chrisli, undique erunt fidelium inultitudine « distinxcrunt labia mea. Et locutum cstosmeum
velut lana coopcrti. Et valtes ahundahwit frumento, « in tribulatione mca. Holocausta medullalaofferam
id est, virtulibus et bonis operibus, />!i!?!t'n/() abun- (( tibi cum incenso arietum, olfcrani libi bovescum
dabunt non hordeo quod foris tegitur, ct inlus latet, « hircis. Venite et audite, et narrabo, omnes qui
id est, opera bona in aperto facient, ut videntes alii « timetis Deura, quanta fecit anima; meae. Ad ipsum
glorificenl Dominum corum. Et tunc omnes cntles (( orc meo sub lingua mea.
clamavi, et exaltavi
et campi clamuhunt, el hoc probat. Etcnim lii/mnum .( Iniquilatcm si aspexi in cordo mco, non cxaudict
diccni, id est, corde et opere Deum laudabunt. Ali- < Dominus. l'ropterea cxaudivit Deus ct attendit
ter : Benedices coronx anni benignitatis tuw. iluc- « voci deprecalionis meai. Bencdictua Dcus.qui non
usque dixil populura Dei rediturum de Babylonia in .( amovit orationem meam et misericordiam snam
Sion : dehinc de remuneratione quam rocepluri « a me. i>
471 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP PARS I. — EXEGETIGA. 472

ENARRAm. A cit, multo minus tibi parcet (Ibid.) : qui cum sterilis

esscs por naturam, insertus ess in pinguedinem olese.

Canticum psnlmi, id psi, exsuUatio et laetitia ope-
Domini nostri.
rationis bona;, scilicet rcsurrectionis
Augustinus : « Fratres mei, sicut non est insultan-

Canlicum psalini,est hymnus spiritualisscienliaeex dum veteri fracturas, ila nec nov», id est haereticis,

operibus adept<e. Psalmus cautici, est priEdicatio sed pro eis orandum. Polens enim Deus iterum est

boni opcris existentis per scientiae et cognotionis imerere illos {Ibid.). Fusus sanguis Christi donatus
doctrinam. llanc exsultatioiicm continet hic psal- est homicidis.ndu dicam deicidis: et quem fudorunt

mus.scilicetgaudium victoriosissims resnrrectionis per ins!iniam,jam bibunt per miseiicordiiim.Revera

Domini noslri Jesu Christi, quie prajcessit in capite, timenda sunt operatua, quia in multiludine virlutis

et sequctur in corpore, bic in spe et tandem in re. tUcT mentientur tibi inimici tui. Alii inimici ad hoc de

Hanc rcsurrfctionis spem Judsei sibi soli attribue-

sibi contrariis mentientur, ut eorum potentiam et
bant, pr.Tsumcntes de justitia moritorum, preesu- glnriam minuaut sed : tui inimici ad hoe mentiuntur,

mentes etiam quod degenere patriarcharum et pro- ut omineat virtus tiia. In muliitudine virtutis tux, id

phetarum erant et ad illos solos specialiter pro-

:
est, ut multa ostendatur virtus, id est potentia tua:

phetica dicta directa erant. Horum contumaciam mentientur iibi, id est ad gloriam tuam : inimici tui,

propheta in hoc psalmo contundit, agens pro fide B J"<1«''- •" nuHo tait» et tam manitesta apparuit vir-

gentium vocatarum ad eamdem spem. tus Dei, quam in resurrectione. Majus fuitamorte
Juliilate Deo, omnis terra, vocata ad gloriam re- resurgere, quam non mori. Hanc virtutem ipse Do-
Burrectionis. Jubilus esl tanta laetitia cordis, quanta minus prius comrnendavit cum diceret Gcnerntio :

verbis exprimi non possit. Om?HS torn, id est calho- prava et perversa signum quxrit, cl signum non dabi-
lica Ecclesia : quisquis partem facit, abscissus de tur ei, nisi signum Jonx prophel3S. Sicut fuit Jonas in

toto, ulularc vult, nnn jubilare. Juhilate, id est, ventre ceti tribus diebus et trihus noctibus, sic erit fi-

erumpite in vocem gaudiorura, si non potestis ver- lius hominis in cordc terrx Iribus dicbus et tribus

borum, non sola Jiid;ea, sftd omnis terra posita in noctibus {Matth. xu; Joan. u). Sicut illum vivum
spe resurrectionis gloris (iliorum Doi,in capite prte- cetus evomuit, ita et Christum tcrra ct inte- :

missa, prius de morte tristis Psalmum dicite no- rim eamdem virtutem resurrection'S commenda-
mini ejus, id est, bene operamini non ad humanam vit, cum Juda?i quaererent, In quu potesiale hxc

laudem, sed ad honorem Dei. Psallere, est musico facis? (Matth. xxi.). Et ille Solvile lemplum hoc, :

instrumento pulsu manuum voci concordare psal- :

et post triduim reaedificabo illud {Joan. ii). Incre-

mus est melos redditum ex illo instrumento quod duli Jud«i visis multis virtutibus multisque mi-

vocalur psalterium. Juhilate in vobis, p.wlmwn di- raculi?, cum causas mortis in eum quaererent et

cile ad alios.
'

non invenirent, adducerunt multos falsos testes, ad

Qui intusjubilat ad audientiamDei,psallat adau- ultimum adduxerunt illos qui dicerent Possum :

dientiamhominum nnnautemsibi,sed nominicjus;

;
destruere templum istud, ct posl triduuni. rcedipcare

utalii videntes opera vcstra hona, gloriftcent Patrem illud {Matlh. xxvi). .iugustinus Mentiris, o JudKe :

vestrum {Mallh. v). Et jubilando, Date gloriam laudi false testis : dixit enim, Solvite : voluntarie moritur,
ejus. Qui gloriatur, in Oomino glorietur (/ Cor. i). non necessitate : ponit animam, nemo tollit. Mentiti
Vos,gentes, nolite iiuitari superbicnles Jud;eos, qui suntergo, ut crucifigereris ideo crucifixus, ut mo- ;

de juslitia meritorum preesumentes, invidenl gcnti- rereris; idco mortuus, ut resurgeres resurrexisti, ;

bus gratiam Evangelii, quod eis peccata condonen- ut credentes salvarentur. Iterum te moriente et a

tur, quasinon habeant quod eis condonetur, cum morte resurgente, mentiti sunt non sibi, sed tibi.

tamen scriptum sit: Omnes enini peccaverunt et egcnt Inimici tui positi sunt custodes ad sepulcrum. Vi-
gloria Dci {hom. iii) ; et tanquam justi operarii dentes eum resurgcre, dixerunt veritatem ; sed ea-
ipsam resurrectionis gloriam praemium sibi promit- dem
comitem avaritia qua; captivavit discipulum
tunt, putant se esse sanos cuni sint oegrotantes ut- Christi, captivavit militem cuslodem sepulcri. Au-
:

que ideo periculosiusaegrotant, qui si mitius a;gro- ctusestnumerusmentientiumutaugereturnumerus

tarent,nunquam phrenetici mediumocciderent.Sed D credentium contra mendaces apparuisti veracibus. ;

date gloriam laudi ejus, id est, de justitia nolite nobis sed quostu fecisti. Augustinus; « .\ge,false testis.Si
gloriam dare, sed Deo. Jubilantes et gaudentes, no- vigilabas.quare non prohihebas ? Si dormiebas, unde
lite vobis gaudere, ne per superbiam amittatis quod scis quod factum sit? » Mentiris tibi etChristu.Men-
per humilitatem accepistis, sed potius terreamini, tiris, sed me de vera potenlia certum facis. Dubitatu-

videntes alios per superbiam abjectos dicile, non in rus torlasssefueram sed non sinit manifestafalsitas
:
:

ore, sed in corde Deo, id est, ad laudem Df Quam tua, nec possum a tanla falsitate non dissentire.
i :

terrihilia sunt opera tua, Uominc, id est, cum timore Ergn pro ablata Jud«a omnis tcrra adoret te, id est,
et tremore vestram salutcm operamini. te vcneretur ut Deum, non contemnat ut homincm,
Abscissa est olea, et tu oleaster insertus, Noli quia pars terra; adha;sit mendacio, generalitas ad-
alluni sapcre, sed time {Hom. xi), noli extolli super monetur ad veritatem tibi =e humiliet, quiapaulo :

ramos praecisos. Non eniin tu radicem porlas, sed ante humillimus inter manus mentientium,
fuisti
radix te. Si enim Dcus naturalihus ramis iionpepcr- altissimus super verticem laudantium angelorum.
'J73 enarrat:ones in psalmos. 414

Adoret ore, et psailat opere, tibi, non sibi : ut vi- A. dandus, in quo omnes gentes benedictionem acci-
dectes bona opera, glorificent te. Etquod te adorat, piunt.sicutin primo maledictionem acceperunt.cui
tibi psallit, quia gratia tiis cst, inde pxnlmum dicat dictum est In quocunque die comederitis ex eo,
:

nomini iuo. Venite ab omni terra credendo, relin- morte moriemini (Gen. iii). Sicut in Adam omnes
quite mentientes Judseos cl videte,\d cst,inte]ligit6
: 77ioriunlur, ita ct in Chri^fo omnes vivificahuntur [l

opera Domini, hsc scilicet : Terrihilis in consihis Cor. xv). Vel bened'cile in vobis, uuditam facitc,

super filioshominum.^Q attendalisformamquahomo aliis. benedicite Deum nostrum, id est, illum

Ideo
inter homines, sed consilium terribile quo super quem nosJudaei benedicimus,quianon solum vobis
homines. Filii hominum crucifigentes, excaecati ;_ praestitit misericordiam, sed et nobis, illum bene-

crucifixus, est exaltatus qu» illi moliti sunt in dicite, quem ego David benedico Qui posuit ani- :
;

mortem unius.iste convertit insalutem multorum; mam meam ad vitnm,id est humiliavit animam

quae eorum callida consilia machlnata suntadper- meam, fecit intelligcre peccatum meum, ut hoc
ditionera, iste justo judicio exercuit aliis ad salva- modo viveret juxta \\\\id Conclusit Deus omnia
;
:

tionem ; aliis ad c»citatem, ut tandem excaecati suh peccalo, ut omnium misereretur {Rom. xi). Vel
humiliarentur, humiliaticonfiterentiir, confessiillu- positam in morte in Adam, posuit ad vilam in se :

minarentur.Et in hoc terribilis,quia convertit mare vel humiliavit aniniam meam mullis angustiis.per
g
in aridam, id est, mundum amaricantem curis per- quas deducat eam ad vitam aetornam. Et non dedit
niciosis, sajvientem fluctibuspersecutionu.il, co»i'er- in commotioncm pedes meos,\A est, in tribulationibus
tit in aridnm, id est, in terram, ut sitiat dulcem fecit me ita perseverantem, ut affectiones meae nullo

aquam,scilicet gratiam sancti Spiritus et doctrinam modo commovcrentur. yemo enim mittens manum
VerbiDei. Et conversos eousque promovit, qiiod in in aralrum, retro debet respicere [Luc. ix). Son dedit
flumine pertransibunt pede, id est, ex facili. Fkimen in commotionem, sed potius in probationem, quo-
est mundus totus : quia dum hoc decedit, illud suc- niam prohasti iws,Deus hoc modo continuatur. : vel

cedit:vel ipse ordo,ipsa in rebus habeudi necessitas, Quasi dicat Unde :

Quia per
erant movendi pedes '?

quoddam flumen hoc fltiminepcffe, id est, cx

est. In mullas iribulationes inlroitur in regnum Dei. Quo-
quiineo sunt, in aridam conviT-
facili transitur, si niam probasti est in experimentum
nos, Deus, id

tentur, non illigentur,credant in Christum. Sicnon duxisti, ut cor nosfrum probaremus, quod nobis
erit quoBrendus equus,quiaeius humilitastranspor- ante laboreui incognitum erat. Toleranda sunt fla-
tabit ut quod mortale cst et fluxum, tandem fiat
: gella corripienlis, ut non sit tandem sententia pu-
immortale et incorruptibile vel pede,\A est,Christo :
nientis. Hoc modo probasli : igne nos examinasti,

duce, credendo in eum, qui pfde,\A est humilitate, igne tribulatinnis,non ul absumeres, sed ut sordes
non equo, id est, elatus superbia, transivit huno auferres. aicut examinatur argentum. Non incine-
mundum, 'periransibunt fluir.en, id est, sperabunt rasti ut paleam.sed puros reddidisti ut argentum.
sseculum istud. Ibi, id est, in illa transitione sive Hoc modo examinasti. Induxisti nos in laqueum,
in prajsenti, sive in futura, Isetabimur hic in spe. in corporis nou mentis quicorpus quidem necteret,
:

illa re : non in meritisnostris, sed in ipso qui domi- scd anima; vincula solveret non ut absumercmur, :

nalur in virtute sua resurgendo : qui prius servivit sed ut liberationes tuasexperiremur. Posw!5/f tribu-
in infirmitate : in propria iiir^ufe domiiatiir,non\-a lationcs in dorso nostro male prius erccto id est :

aliena,ut homo qui in multitudine militumregnat. fecisti nos incudem tuam. Erecti eramus superbien-

Ibi Ixlabimur non solum Jud.-ei, sed et gentes ;

quia do incurvasti nos ut humiliaremur. Hoc modo po-
oculi ejus super gentes rcipiciunt, iu est, vocat gentes suisti tribulationes Imposuisti homines super ca-
:

ad miscricordiam,nnn solum Juda!os,3icutscriptum pita nostra. Vidimus supcriores.qui nobis erantpe-

est Gentcs autem super niisericordia honorare Deum
: jores sed nos illaesi transivimus per igtiem et aquam.
;

(Rom. xv). Et ideo quia omnes egent misericordia, Similitudo ab olla, quae si sit bene cocta igne, non
tam Judsi quam gentiles. qui e.caspcrant, id est, qui dissolvitur itaetnoa fuimus solidati in pas-
aqua :

litigant indignantes de vocatione gentium, et sic sione, ut blanditia; non possent nos dissolvere et :

Deuni sibi e.msperaut, id est, iratum reddunt, non D tandem pnstquam nos probasti, imluxisli nos in re-
exaltentur in semetipsis, id est, non gloriantur in frigcrium subjungit
;
Inti-oiboin domu7n (i/am. Vel
:

meritia suis, imo humilientur in se, confitentes se hic eduxisti nos in refrigerium mentis, postquam
peccatores etegere misericordia, ut in Deo exalten- transivimus per igncm et aquam,won ut frigescamus,
iur.VJwde q\i\eioculiejussuper gentcsrespiciu7it.benedi- sed ut quicti magis fcrveanius. Dilroibo in domum
cite, gcntes, Deum noslru7h,\d csl,communem Juda?o- tunm super coclestem Jernsalem, supernorum ci-
viuiii societatem, in holocauslis, ubi mc olTeram
rumctgcntium.Jud*iagantdejustiliasud;sed vos, to-

gentes,henedicite Deu7n de misericordia vobis collata, tum absumptum igne divino,cum corruptibile hoc
etaudita/n facite vocem laudis ejus, id est facite ut indiict incorruplionem (/ Cor. xv), et anima crit

audiatur quia 07nnes pcccauerunt ct egcnl gloria Dei

:
sine olfcnsa, tunc reddain tibi vota mea, id est, me-
(Rm. iii), non .^ua. Bcnedicite, id est, hu/niliamini ipHuni qucm tibi hic vovi.Oiiipquia bonc cogitatquid
sub polenti vianu Dei, ul vos exaltet (/ Petr. v). Ab voveatDeo,vovealseipsum etreddat toliini.ywxvota
omnibus gentibusjure est benedicendus,id est lau- priusintribulationibusdKi/i>ia;erMn</a*i«»n*a.id est.
47S REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 476

distincte separaverunt a non vovendis. Haec distin- \ e.valtavi sub lingm mea. Nam si aspexi iniquilate>n
ctio, ut tc accuses, illum laudes ; a te tibi nihil boni, in corile nieo, cum
non exaudiet
esset aequitas in ore,
abillo nihilmali; te egBntem,illumsufficicntem : te Dominus. Proprium hoc est corporis Christi. Dcpre-
peccatorem, illum misericordem te mendacem.il- ;
hensus forsan estaliquis? Male.inquies, fecit, per-
lum veracem. El offeram tibi ea qua; locutum esl os verse fecit et quod in alio clamas,forsan ipse affe-
:

meum, scilicetos cordis voci consonum./« tribiila- ctas nec quia fecit, sed quia deprehensus est,
:

lione mea,\A est quam tribulationem cognovi moam, clamas, id cst facere disponel)as, nisi lex contra-

id est mihi utilem.quia trihulatio patientiam operaliir irct : Dileclio autem/o)'(i.s' mittit limorcm (/ Joan.i\].
[Rom. v). na°c vovi, hisclocututn estos meum in trihn- Non estaspiciendainiquitas, sed despicienda. Digna
latione mea. Ilolocuusta medutlata offeram tihi, id est est despici ut calcetur, non aspici ut ametur. Intus
sacrificiailla qus plena eruntinteriori charitate,non tibi omne perversum displiceat, si placere vis illi

esteriori, desiderando non transitoria, sed seterna, qiii intus videt. Proptcrea, id est, c|uia clamavi ut

Quasi dicat : Hic ignis tribulationis talem hostiam clamaiiduin fuit, exaudivit Deus. Ita et vos exaudiet,
parat. Ofjeram libi boves, id est contumaciam legis si recte ad eum clamaveritis. Reveraexaudivit.quia

retractantes et leni jugo Christi coUa submiltentes. allendit, id est, quia attentum se ostendit fuisse,
Cum hircis, id est cura illis qui prius fotidi peccatis, voci deprecalionis mex : facta; pro peccatis. Unde
postmodum pccnilcntia et eleemosynis eamundan- " bencdiclus Dcus, id est, multiplicetur in suis, qui

tes, in bonis operibus perseverant.Hajc in voce Ec- non amovit oralionem meam factam pro perseveran-
autem in persona unius fidelis, ojferam
clesia;. Si tia, id est, non distulit dare quod oravi. Et noa
meduUata, id est pinguiaet accepta-
tibi holocausla amovit misericordiam suam a me, qua vocat, qua
biHa cum incenso arietum, id ost lasciviam in nie
:
justificat.

mactando, offeram tibi boves, superbiam mactando, PSALMUS LXV.

cum damnando fetorem vitiorum. Vel
hircis holo- I.N FIN-EM IN HVMiNIS PSALMUS CANTICI BAVID.
caustum damus Deo spiritum contribulatum : sed " Deus misereatur nostri, et benedicat nobis: il-

tunc medullatum, cum intus gerimus fidem et ope- < luminet vultunr. suum super noa, et misereatur
rationem. His duabus rebus diligenter completis, « nostri. Ut cognosoamus in terra viam luam, in
perfectus efficitur Christianus. El haec holocausta « omnibus gentibus salutare tuum. Confiteantur
ofjeram cum incenso arietum, id est cum oratione « tibi populi, Deus,confiteantur tibi populi omnes.

pnlatorum. Imitando eos, offeram tibi boves cum « Latentur et exsultent gentes, quoniam judicas
hircis : boves, pra;dicatores vomere verbi Dei corda « populos in aequitate, et gentes in terra dirigis.
hominum sulcantes : /(iV«,hirsuti spinis vitiorum. « Coufitcantur tibi populi, Deus, confiteantur tibi
Sed et hos postquam convertuntur. G
orTert Ecclesia « populi omnes : terra dedit fructura suum. Bena-
Hircus Domino in cruce
fuit latro,qui confessus est « dicat nos Deus, Deus noster, benedicat nos Deus,
(Luc. xsi) rexpexit eum Dominus, et lactus est
:
« et metuant eum omnes fines terrae. "

bos ejus, proedicator ejus. Et quia inihi Dominus ENARn.-iTIO.

tantam misericordiam contulit.ergo iignzYepassibus Hic sequens psalmus potestjungi cum superiori:
fidci, audite aure intcriori, id cst diligenter intelli- quia priores illi, David el alii, videbant Domini re-
gite, non de sola Jiidaea,sed (»nn« ^«i/ime/w Dcum. surrectionemfuturametgentiumconcorporationem,
Non enim datur audire,id est intelligere quoe intel- orant ut adducantur illae aliae oves. Hic titulus est :

ligenda sunt, nisi timentibus Deum tiniore casto, id secundum .\ugustinum,secundum Hieronymum ita:
est : diligentibus timor Dei aperiat aures, ut si qua Unus fuit David, sed nonsemperunusinhocnomine
intret qune narraturus sum. Qunnla fecit animse mcx. intelligitur, sicut in hoc psalmo vox est omnium
ideo audite, ut et vestrae anims; eadem faciat. Ha;c fidelium. Inquit Doniinus : Ego sum vitis vera, vos
8unt illa bona qua; mihi fecit. Prius ad alium cla- palmites, et Paler meus agricola esl (Joan, xv). Quia
mabam, et ore alieno, non meo sed ipse me : do- ergo corpus Christi vinea Dei est, rogat Dominum
cuit ad quem clamarem, et quomodo. Ad ipsum cla- vine.-e, ut eam colat et benedicat.ut fructum pluri-
mavi, id est non propter aliud : quod clamare non D mum afTerat. Orant etiam primitivi, ut concorpo-
est paternaB vetustatis, sed gratuita; novitatis : ore rentur inulti. Hic psalmug refertur in finem,iA est in
tneo, non alieno, juxta ilIud,pTOj(/ ducebamini.eun- perfectionem, ut perficiatur corpus Christi : et est
tes [I Cor. xii).Priu3 enim ad creaturam ibam more accipiendus in hiimnis,'\d est,Iaudibus : quiamagna
paternae traditionis : vel ore meo, id est voce corde laus Dei est, multiplicatio fidelium : et est psalmui
consona : et ideo mea. nuia exsullavi sub lingua mea, canlici, id est, operatio exsultationis ; quiahscope-
id est in cordc. Si aliud clamas ore, aliud alfcctas rari et hoc optare, magnum gaudium.Eoolesiasup-
corde, non ad ipsum clamas tuo ore.In ore ergo ita plicationem suam dirigens, ad necessarii nominis
clamandum, ut nulla exsultatio sit sub lingua, id currit auxilium, dicens :

bene sonantin ore

est in corde, nisi in his qui ; et Deus misereatur nostri. Bene enim prius misereri
quantuni donatdivina gratia anima; Christianas, si petit, qui domeritis non preesumit. Prius enim fuit
illum soluui pra:dici't, ni illo ;xsuUet. summum ut misercretur errantibus, ct postea benedictionis
bonum, super omnem euim gloriam protectio : ideo suae dona praestaret. Cantemus ergo ista, oremus
 ENARRATIONES IN PSALMOS. 478
477

ista,deprecemur ista.non voce inani.sed corde ve- A Iructum suum. Terra priua sterilis ante confessio-
nera, nunc culta per dexleram tuam, id cst, Chri-
raci non voce sterili, sed corde ieT&ci.Deus mise
:

sium,dedit fructumhoni operis.Ha?o dextera et tonat

realur noslri,id est.justificet nos per gratiam suam
et pkiit.Timeamustonantem.excipiamuscompluen-
Et bcnedicfd nobis, id est, nuiltiplicel virtutibus,vel
nos liac
niultiplicet : beuedictione benedicat : illu- tem. Et quia jam complufa est terra ad fructum,
minel vultum suum stiper !!os.Quamdam singularem non eam deserat cultor suus in fructu.sed benedicat

id ost, uiultiplicet nosDeus Pater, benedicat nos

benedictionem petit, quam soli boni optant, non in
Deus nosicr Filius, benedical nos Deus Spiritus san-
istis temporibus, quae voluit Deus esse communia
ctus,et sic multiplicet,uttandem metuantetim omnes
bonis et malis quia si bonis ea tantum daret pu-
:

tarent mali propterea tantum Deuin colendum. Si fnes terrag, ut tota terra Creatorcm colat,non crea-
turam.Sicut bonfe terra; est fructum facere.itaboni
tantum malis daret, timerent boui infinni converti
ne forte illis isla deessent:rursus,si solis bonisista
ser\i Domiuum metuere. Potest et sic dici : Terra

auferrentur ipsa sola putaretur pcena qua malipu-

dedit fructnm suum. Prior /crni, id est.primus homo
non dedit fructum suum:id est, non exhibuit obe-
nirentur. Quod crgo Deus dat ea bonis, consolatur
timentes:quod malis,admonet bonos ut aliadeside- dientiam quam debebat ; secundus homo de cxlo
ccelestis, non rairinam arhitratus est esse se xqtialem
rent.Et quia hanc benedictionem uon pelit, audia- B Deo fuclus est obsedicns mortcm ; dedit
tisque ad
rau.a.lUuminet vultum .suum super nos,non quantum ;

fructum suum {Phil. v.).\c\lerradedil fructwnsutm

ad se illuminet, quia non potest illnminari lumen
omnia illuminans sed vuttum suum, id est,volun- quia innovati bonum operantur.non timore poenaB,
;

tatem supernos illumiuet,dandonobis notitiam suae sed amore justitia;.

voluntatis.Velimpressisti nobis vultum tuum.id est, PS.\LMUS LXVII.

fecisti nos ad imaginem tuamquam obscuravimus FINEM PSALMUS CANTICI DAVID.
IN
Mitte radium sapientiffi tua!,expelle tenebras nostras « Exsurgat Deus, et dissipentur inimici ejus el :

ut fulgeat in nobis imago Et post

tua, id est ratio. i< fugiant qui oderunt eum,a facie ejus. Sicut defl-
illuminationemvultussuimwfmj^wrHOSirthacmiso- < cict fumus, deficiant : sicut cera a focie ignis,sic
ratione L't ccjnoscqjnus in terrti viam
: tuam, uon « pereant peccutores a facie Uei. Etjusti epulentur
in una parte tantuni, sed in omnibus gentibus sahi- « et exsultent in conspectuDei et delectentur in Iffi-
tare luum, id est, Christum. Quod supra terra, hoc <i litia. Cantate Deo, psalmum dicite nomini ejus :

hic in omnibusgentibus quod ibi via,hochic salu-

: « iter facite ei qui ascendit super occasum.Dominus
tare. In hac terra morientium ostende nobis viam, « nomen illi.Exsultate in conspectu ejus,turbabun-
qu» ducet ad terram viventium viam illam qu.i; „ : « turafacieejuspatrisorphanorumet judicis vidua-
non fallitjscilicet Christum tunm qui dix'\i:Egpsttm « rum. Deus in loco sancto suo Deus,qui inhabi- :

via et vcritas et vila \Joan. xiv). Via est, quia in se « tare facit unius moris indorao.Qui educit vinctos
ducit : veritas,quia per se ne erreraus:vita quia ad « in fortitudine : similiter eos qui exasperant, qui
se duoit.ut in ipsorequicscamus.Etut illum cogno- « habitantiusepulcris.Deuscum egredererisincon-
scaut, cpnfiteantur tibi /JOpuh^DeMs.confiteanturini- « spectu populi tui cum pertransires in desorto,
quitatem suam,confiteantur gratiam tuam,seaccu- « terra muta est etenim cadi distillaverunt a facie
:

sentjto laudent,se reprehendant,te glorificenl.Con- u Dei Siiiai.a facie Dei Israel.Pluviam volunlariam
fiteantur tibi populi iviAa.\c\,confiteantur tibiomnes « segregabis,Deus, ha^reditati tuaB,et infirmataest,
populi. Omnes enim pcccaverunt (Rom. ni\ Et hano II tu vero perfecistieam..\nimalia tua habitabuntin
confessionem faciamnon in ti-isliiia, sed/c7;<e«r«re/ « ea.parastiin dulcedinetuapauperi Deus.Dominus
exsuUent gentes. Si ploranl antejudicera confessi « dabit verbum evangelizantibus virluto multa.Rex
latrones, merito exsultabunt antc Deura confessi- « virtutum dilecti dilecti,et speciei domus dividere
fideles, et hoc ideo,quia misericors est.Exigit con- « spolia. Si dormialisintermedioscleros^pcnna; co-
fessionem, ut liberet humilem. inveniat tc punito- « lumba;deargentalieet posteriora dorsiejus in pal-
rcm tuum,ut mittat tibi salvatorem suum.Damnat « lore auri.Dum discernit crelestis rcgossuper cam
non confitentem, quia merito punit superbientem. D « nive dealbabuntur in Selmon Dei, mons : mons
Ileo confllentes tibi ct se punientes exsultent, quia « pinguis.Mons roagulatus.mons pinguis :ut quid
tunc confilentur qui judicas populos in sequitate.hw- i< suspicamini montes coagulatos? Mons in (luo be-
miles salvando, superbos damnando. Quasi aliquis « neplacitum est Deo habilare in eo: etenim Domi-
dicat :Non esl inde l;etdndumquia judicat populos « nus habltabit in finein.Currus Dei decem niillibus

in aequitate.Ad hoc et ijenlcs interra diri(,'eo,diriges « multiplex, millia lcEtantiuin Dominus iu eis, in
:

inlerramoncntium,utnon limeant cum judicabun- « biiiai, in sancto.Asccndistiin altum,cepisti eapti-

tur in lerra viventium. Corrigantur ilaque in terra II vitutcra,accepisli donain hominihus.htenini non
morientium, judicali, non damnfintur in terra « credenles inhabilare Dominum Dcum.Bcnedictus
viventium. Ergo quia pcr misericordiani prius « Dominus die quotidie.prospcrum iterfaciet nobis
diriflis quam jndices, confilcnnlur lihi populi. Deus, .. Dous sal\itariuni nostroruiu, Deur; nnstor, Deus
conftssione laudabili,nonsoli Jud«;i,scdro«/J/t'rt«/uc u salvos laciundi ct Domini Domini c.xilus morlis.
tibi populi omnes. Ideo te laudent, quia terra dedit « Vcrumtamen Dcus conlringet capita inimicorum
479 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 481)

« suorum,verticem perambulantium in de-

capilli A subaudis remoti, sicut fluit cera a facie ignis, quia
Ex Basan convertam,
« lictis suis. Dixit Doininus, sicut cera igni appositanon potest durare,sic pec-
t convertam in profundum maris.Ut intingatur pes cator ante faciem Dei non potest permanere quia :

« tuusin sanguine,linguacanumtuorumex inimicis dictum esl Tollatur impius ne videat gloriam Dei
:

« ab ipso. Viderunt ingressus tuos.Deus.ingressus (Isa. xxvi)- Et alibi : Pones eos ut clibannm ignis in
« Dei mei, regis mei, qui est sancto. Pervencrunt tempore vultus lui (Psal. xx). Et justi epulciiiur ct
€ principesconjunctipsallentibus.inmediojuveneu- exsultent inconspeclu Dei. Peecalores pereant a facie
« larumtympanistriarum.InecclesiisbenodiciteDeii Dci,justi autem epuleniur ct eruWenZ id est, tan-
« Domino de fontibus Israel.lbiBenjaminadoIescen to gaudio cxsultent in conspcctti Dei, id est, in
" tulus in mentis excessu.Prini-ipes Judaduceseo- interiori suo ubi ipse tantum conspicit, quanto
" rum, principes Zabulon et principcs Nephtalim. gaudio solent exsullare epulantes,licet in conspeotu
« Manda,Deus virtuti tua?,contirma hocDeus,quod hominum"adversa patiantur;etsic tandem rfe/ccien.
« operatus es in nobis. A
templo tuo in Jerusalem tur in Ixtstia, ubi interius et exterius spirituali
« tibiofferentreges munera.Increpaferasarundinis. jucunditate repIebuntur.Ut autem delectemini, cai?-
« congregatio tauroruni in vaccis.populornm.ut cx- tate Deo interius, psalmum ciicite nomini ejvs, id
« cluianteos quiprobati sunt argento.Dissipa gon- cst, exterius sic operamini,ut nomen ejus laudabi-
p
" tes qua^ bclla volunt, venicnt legati ex /Egypto liter per vos divulgetur. Iter farite ei, ut per spe-
« jEthiopia prseveniet manus ejus Deo.Regna terrs ciosos pedes Judaeorum evangelizantium, pervia
« cantate Deo, psallite Domino Psallite Deo,qui . fiant corda credentium. Unde .Isaias Parate viam :

« ascenditsuper cajlum coeliad orientem.Ecce dabit Domini, rectas facite semitas Dei nostri (Isa. xl),
« voci suae vocem virtutis: date gloriam Ueo snper iter facite ei : ei dico: qui ascendit super occasum,\d
M Isracl, magnificentia ejus el virtus ejus in nubi- est, cujus ascensus est in illis. in quibus occubuit
bus. Mirabilis Deus in sanctis suis ; Deus Israel vetustas, et refulsit novitas. Ipse enim ascendendo
« ipse dabit virtutem et fortitudinem plebi suae,be- corda hominum per notitiam suam,destruit in eis
« nedictus Deus. » veterem hominem, et vivificavit novuin: vel quias-
Ey^JHRATIO. cendit super occasum, id est. mundum, quem ipse

Propheta in Spiritu sancto praevidens prasmium

fecit in occasum devicta morte; vel qut asce<ulitsu-

per occasum, id est, super illos qui desperatissimi

quod habituri suntamici Dei,etpoenamquam habi-
turi sunt inimici et in hac vita, et in futura,
fuerunt, et semper in occasu; quia sol justitiae eis

praemonstrat nobis utrumque praemium et pixnam: non refulsit.Et ei merito paratur iter,quia Domintis

ut pcr pccnam dcterreal malos, et per prKmium esi iiomen illi ; non illud quod Judaei dederunt ei,

invilet bonos. Dicit autem sic :

'-' Dxmonium hahes (Joan. vii). In Beelbebub prtncipe

Exsurgat Deus, el dissijtenlur inimici ejiis. Quasi dxmoniorum ejicit dxmonia (Luc. xi.). Iter facite
ei : et in faciendo itinere, licet iu conspectu homi-
dicat : Moriatur, sepeliatur, resurgat, iu ccelum
ascendat, Spiritum sanctum mittat.et sic exsurgat num multa patiamini adversa;no!ile tamen deficero
Deus in notitiam hominum. Et dissipenlur inimici
nec contristari: sed semper exsuUate in conspectu

«;tts,id est, excKcentur sibi inimicantes interius ejiis, id est, in interiori vestro:lIli autem qui vobis
;

vel dissipenlur e\itT\aa, ut JudaBi,quiamisso regno resistunt turbabuntur remoti, a facie ejus:e}us dico,

undique dissipati sur\i:ye[dissipentur bona dissipa- patrisorphanorum, illorum videlicet, qui per gla-
tione ut ex inimicis fiant amici.Et fugiunt qui ode- dium Spiritus praccisi sunt spe carnalis patris,
Tuni euma facie ejus haeretici videlicet, habentes et tantum spem in Deo posuerunt ^et judicis vidua-
;

eum odio, fugiant a facie ejus, id est, a sanctis in rum. Vidua; sunt illi,qui per verbum Dci a spesae-
quibus apparetlacies sua:quampereo3 sic operatur cularis copulationis sunt praecisi, et tantum am-
quasi prssens adsit, a quibus fugiant inimici ejus plexum veri sponsi desiderant, quorum judex est
timendo, licet non latendo. Hoc tamen in multis Dominus,del'endenscosab omni impugnatione dia-
vidimus,qualiter non ausi essent in conspeclu san- bolica. Et qualiter sit pater et judex subjungitur :

ctorum apparere; vel fugiantab irato ad placatum, D Nam ipse Dcus est in loco sancto suo, id est, in vi-

juxta illud : Qwn/ faciemus, viri fratres '' (.\ct. i,) duis et orphanis.faciendo eos locum sanctum suum
Sicut deficit fumus, deficianl. Nota quia fumus ab et ipse Deus facit inhabitare illos, in quibus et ipse

igne datus, quanto plus in altum extenditur, tanto habitat, in domo, id est, in Ecclesia sua ita ut sint
citiua evanescit. Isti quoque ab igne odiorum in unius inoris,\d. est,unanimes et idem consentientes;
altum elati, ponentes in coelum os suum, magno juxta illud : MullHudinis credentium erat cor unum
defectu defecerunt : quia capto insultaveruut.pen- . et anima una (Act. iv) .•
qui educit vinctos in forti-
dentem irriserunt : unde victores tumuerunt,mox tudine.Ecce qualiter facit eos inhabitare in domo,
victi evanuerunt. Vel deficiant in interiori suo, id educendo eos Judaeos avinculis peccatorum,quibu8
est, recognoscant se esse detectos, per superbiam impediti erant ne ambularent in viis praeceptorum
suam, sicut deficit (umus ; el sic assumendo humi- et hoc in fortitudine sua non eorum meritis,vel for
litatem,deponant suporbiam./^dcca/yn;.? autem per- titudinem dando eis quam priusnon habebant et :

manentes in superbia sua, sic pereant a facie Dei, non tantum victos educit,sed simililereos educii qui
 :.

481 ENARRATIONES IN PSALMOS. 482

exasperant, id est, Deum amarificant defendendo A per hsreditatem apostolos, primos videlicet prae-
peccata sua. Qui tales hahitanl in sepulrris, id est, dicatores. quibus
saluberrima pluvia
specialiter
jam interiiis mortui vivunl. De quibus dictum est fuit divisa, ut alios complueret saluberrimo im-

Psccator cuminprofundum venerit, contemnit (Prov bre divini eloquii, in quibus habitabunt anima-
xviii). Nota per vinclos. illos qui jam habent volun- lia Domini, lideles videlicet per eos conversi,
tatem respiciendi, sed impediunt eosvincula pecca- et in eis srinper habentes unde reficiant se.

torum ne resurgant: quoseducitDomiDusinlorlitu- Dictum est istud ad similitudinem alicujus pra?-

dine, et facit eos inhabitare in domo sua. Educit ordinautis locumaptum in curia sua, ubi ponat
etiam eos qui sunt in sepukris, id est, illos qui in annonam suam, et ubi postea ponat animalia nu-
peccatis versantur.nullam habentes voluntatem re- tricnda hKO prceordinavit Dominus in Ecclesia.
:

surgendi.Haec duogenera peccatorum signiticantur Prsmisil apostolos salubri cibn repletos, exquibus
per mulierem decem et octo annis diabolo liga- animalia sua suraerent cibaria. Dicimus aliter supe-
tam, tandem a Domino solutam {Luc. xiii), per
et Qui educit vinctos in fortitudine similiter eos
rius.

Lazarum qualriduanum, et a Domiao de sepulcro gui exasperant(jui hahilant in sepulcris.Et hoc quo-

resuscitatum [Joan. \i). Hic idem Dominus ijui haec modo ? Terra mota esl, id est, terreni movebuntur :

mirabilia oporatus est in corporibus, mirabilius n el hoc ideo, quia caii distillabunt a facie Dei Sinai,
operatur quolidie in moribus. Mirabilius enim est, a facie Dei Israel. Et quid distillabunt ? Pluviam vo-
mortuam animam vivilicare, quam Lazarum dc se- luntariam,quvLm tu, Deus,.icgregabis hxredttati tuse :

pulcro vocare,et in vitam carnis restaurare : Deus, et hffic omnia non esse repentina,sed olim praefigu-
cum egredereris in conspectu populi tui, cum per- rata. Nam tu. Deus, hsc omnia pr.Tefigurasti, cum
Iransires in deserto terra mola est. Ecce qualiter eijredereris in conspeciu popnli <h(', Judaici videlicet,
educit vinctos et in sepulcro habitantes nam terra : educendo ipsum populum de .Egypto, preecedens
mota est, id est, terreni movebuntur, cum tu, o ipsum in die in columna nubis, et in nocte in co-
Deua, egredieris in conspectu populi lui id est, lumna ignis [Exod. xiii, xiv) .-
significans per co-
cum per bona opera intelligeris esse in notitiapo- lumnam nubis, quoe in die praecessit.te mitem ad-
puli tui. Tunc enim Deus egredietur in conspectu vcnturum in judicio illis qui sunt in die, id est.illis
populi, quando ipse populus sic operatur, ut Deus quibus refulsitsol justitiae: percoIumnamignis,qua3
inde glorificetur. Cum pertransieris in deserto, id in nocte prajcessit, significatur horribilis adventus
est,cum undique in notitiam gentium deduceris.Et Domini ad illos, qui plus amanttenebras quamlu-
hoc quomodo fiet? Nam cmli distillaverunt. id est, cem.Quod deductusest populusper desertum.signi-
apostoli distillabunt a facie Dei Siuai, id est, a co- ficabat Ecciesiam in hoc raundo, quasi in deserto
gnitione Dei dantis legem in Sinai ; et facie Dei
^ habitam tunc tena mota est
; materialis, praefigurans
Isracl, non Isrnel secundumcarnem.sed veri Israel, terramspiritualem propeccato suo essecommoven-
recipientis gratiam et non prassumentis de carnali dam. Cxli exteriores tnnc distillaveruntm&uxia.om-
observantia, quia scriptum est : Benediclionem da- nis saporis cibum,et coeli post interiores (i!s/!7/ai;e-

bit, qui legem dedit [Psal. lx.xxiii.) Qui dedit le- verbum divioum,notificandoChristum incarna-
/•i(?z/

gem qua; terreat de se prajsumentem, dabit bene- tuin, omnis saporis cibum saluberrimum, de quo

dictionem quK liberet in se sperantem. Pluviam ipse testatur. Sanguis meus verus est potus, et caro
volunlariam segregabis, Deus, hxreditali tu3e. Hoc mea vere est cibus [Joan. vi). Stillaverunt el\a.m caili
dislillaverunt cwU: pluviam voluntariam, id est, im- Moyseset alii pluviam volunlaiiam, legem videlicet
brcm verbi non per meritahomi-
Dei, voluntarieet in tuagratuita voluntate datam. Quam legem segre-
nuiTiattributam,quam pluviam segregahish;ei-ei/ita1i gasti hxrcdituli lux,iui\aico vidclicct populo; et in-
tux id cst, tuis eleclis tantum illam pluviam com-
; fvmata est pluvia, id est, lex ipsa, sed tu per/ecisti
mendabis, (luia non cst omnium fides. Et infirmata eam : lex infirraabatur, quando intellexerunt homi-
est, hsreditas scilicet recognoscens peccata sua, et nes impossibile esse aliquem salvari perlegem car-
nihil sibi tribucndum sentiens ipsa infirmata ust / naliter intellectain.Quam perfectum focit iJoininus,

tu vero, hoc est, in rei veiitate, eam perfectam fe- D mutando eam ex carnali intellectu in spiritualem et :

cisti. Undo .Apostolus : Qui fui, inquit, persecutor sic quod carnalis observantia non hoc gratia potuit,

el blasphemus, sed misericordiam conseculus sum supplevit. 1'erfcrisli (;(?»(, .subaudis pluviam etinea ;

(/ Tim. i). Vel sic injirmata est hxreditas in se perfocta habitabunt animalia lua. Kl merito in ea
tolorando tribulationes, tu vero confirmasti eam,e.\. habitabunt. Nam tu, Deus, parasti.id est, pcrfectara

sic perfectam leddidlsli : nam i'!>/i(.s in infirmitale fecisti ipsam [)\u\i&m paupcri, id esl, ad opus pau-
perficitur [II Cor. xii). Pluviam loluntariam scgre- p(3ri9 tui ct hoc in dulredine tua, non in pauperia
:

gahis, Deus, harcditati lu;e. in f|uah;ereditatc/((i/n'- merito. Et hoc moiio parasti. Dominus, Patcr, dabit
tahunt animalia tua, non ampliussua: libi subdita, verburnevangetiiantihus virtutemulta, id est, multa
non hoc quomodo? Nam lu Deus,
sibi libera. Et constuntia, mullis signis; juxta illud : Domino co-
parasii illam.subaudis h.-ereditatem, pauperi, et non operanle et scrmonem confirnMnte scquentibus signit
divili egonti, non sibi sullicionti el hoc in dulce-
; : [Marc. xvi). Nota quia Dominus promisit vcrbum
^ine, id est, in tua gratia, et nullius merito. Nola evangelizantibu9,cum dixit : Dum steteritisanle r«^
 ;

183 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETIGA. 484

ges ^.l/nre. xxiui.etc. Doinwus dabit verbum evauge- A talisrapitur in lluclusetin flagilia queeque deside-
litanubvs : Dominusdico,rc.-B w>/«(«»i dilectt dilccH rando,ut acquirat vel timendo,ut amittat et ideo
; :

Quid sitiste dilectus innoluit paterna vox, dicons.- quiescendum est vobis inter duas hasreditates, quia
Hic est Filius iiifus dileclus, i/i quo niihi hene com- si sic dormiatis, eritis pennx coluinbx, cam multum
placiii (Matlh. in) ; virtutes istius dileoti sunt apo- videlicot exaitantes, et subliniiter prsdicantes. Et
stolicstcrique prffidicatores, alios virtuosos in fide posteriora dorsi ejus id est, postoriores subcuntea

facientes. Repetitionominis.magaam Ddem etdevo- illud idcm onus Domini, quod priores subierunt,
tionem erga dilectum ostendit prophetantis.R«a: vir- erunt in pnllore auri, id est, charitate perCecta et
tutuin dilecli, e,t elecli subaudis, diciderc spnlia, id cotivcrsatione bona quia dum posteri incitantur
:

estgenus liumanum a Ibrtis unnati captivitate libe- bonarama priorum, semperEcclesiffi addunturpen-
ratum. Et cui divisil ? Speciei doinus, id est, ad de- na3 quibus volet in altum.et quibus subliiniter exai-
corem Ecclesise sua3. Quosdam enim fecit aposlolos, tetur, et gloriose prasdicetur, v«l sic : Rex virtulum
quosdam prophclai, alios vero ,€vangeliitas{Eph. iv), dilecti, dilecli, et specieidomusdividerespolia;inqua
ex illis in quibus Ibrtis armatus confidphat. .S/ dor- domo oritis vos, .>! doriniatis inter medios cleros, id

nmilis inler inedios clcros. Convertit se ad audilores, est, si quietem reputetis inter duas hspreditates sic

utinciteteos ad evangelizandum.Quasidic.it: Dom!- r, consistere a cohibitione cupiditatum, aterrenis, et

L .-. j.'i .,_;.,..:i ..;j«i:-..,* j.-
-^ ;_ „t c.i:.,:4„t;., .,« :„ r..^^^ ^^«r,^,,^,
seterna; felicitatis usque in finem perseve-
1 .

nus dabit verbumevnngelizantihwi^prioTibus videlicet in, spe .

in Ecclesia : et non lantnm illis, sed etiam vobis, si rando, ulfimum diemvitae vestrse claudatis, ut sic

dormiatis inter medios cleros, id est, si quiescalis per dormire, mortem carnis accipiamus. Illi enim
inler duo testameiita,non recedentes ab auctnritate benemoriuntiir.quiprffisentemhsBreditatomcontem-
illoruin sed quijiiuid ortum luerit, auctoritate il-
;
ptui habent, dum tamen ffiternam mondura teceant
lorum duorum testamenlorum confirmctur, ut sic re, sedin spe. Qui autem sic moriuntur nTwnipennx
omnis contentio tranvjuilla pace finiatur. Noiaeffe- columbse, id est, EccXesis deargcnlatx, idest,nitore
ctumhicponi procausa.Toslamentaenimsuntcausa divini eloquii eruditae. Quod autem per has pennas
dandajlu-ercditatis^quKhaircditashicintelligiturper designantur fidos manifostat .\postoliis, dicens
cleros. Gleronomia cnim Cirnece,, Latine hxredilas : Simul rapicmw ohviam Chrislo in oera {IThess. iv),
iode cleronomos.hnjres.lK-ereditasauteraquianulla et sic semper cum Domino erinus. Quod dicit,

datur,nisiqucmte8tamcntanotant,ideoperc!eroste- pennx columbx deargentatx, ve]ociler se deportuntes

Btamenta intelliguntur.-quod eflicit etquodefllcitur; obviam Chrislo inaera, etposteriora illorum qui hic
quod dicit Si dormiaHs inler mediosekros vosdico
: fuerunt dorsum Ecclcsi£e,onus ejus portantes,erunt
:

exisieates peniue colwnhir, id est, Ecclesi;i3 quEe est in splendure uuri, id est.inregiapoteslato :regnum

coiumba, quia innocua et sine felle amaritudinis ^ est enim auro adornari. Si dormiatis inter mcdios ;

columbse dico, dcargentatx propter nitorem divini clcros, dum discernil coelcstis reges
,
id est, quandiu ,

eloquii, vcl ita purie.ut non crepet sub malleistri- ordinati etdisponit ccelestis homo secundus, qui de
bulationuin : el ejus etiam co\umhie posteriora dorsi. coelo coelestis : disccrnit dico, vos rcges supcr eam,
id est, bunicri pjus sunt.idonei ad ferendum nnus subaudis regendam, refrenantes in vobis et in aliis
Domini ; quod volentibus est suave,nolentibus dif- legem carnis et confortantes legem mentis unde ;

ficile ; el hoc in pallore auri, id est, iu charitate et illud Carnem macerant, spiritum roborant. Nive
:

sapientia perfecti vel operatione bona designatur. dealbabuntur in Selmon. Ne aliquis putaret hosreges
Pallor auri est quasi viror: quia cum rubicundum in seipsos posse purgari, dicit, dcalbabunlur in Sel-
aliquid pallet.quasi viride apparet. Et quia omnia in mon, idest.in umbra Christi. Ipseenimeos obum-
eharitate dobentvirescere.merito per virorem chari- brabit et proteget ab incentivis vitiorum : faciens

tas designatur. Nota Graecam positionem,»?«e)' me- eos nive candidiores, vel nivi comparabiles ; ipse

dios cleros. Nam ipsi ubi nos solemus ponere,intPr dico,monsZ)«'.Unde lsa.ias : Erit in novissimis die-

me ponunt, medium meum et tuum.Hsc po-

et te : Ims pra^paraius Mons donnis Domini in veiiice mon-
ma.ximehabet vim.ubiextremaaliquam habent
sitio tium{Isa. ii),etc. Mons iste est mons pinguis, habens
intersealfiiiitatem,quemadmodum VetusetNovum D videlicetoinnempingucdinem unde qui adulti sunt
Testamentuin velaliter; Dominus dabil verbuin reficiantur.Namineoinvenitquisqueperfectus unde
;

evangeliiftntihus, si vos cvangelizantes dormiatis se reficiat.Ipseetiam mons con(/H/HrHs,aptusvidelicet

inter mcdios clcros duas hsereditates, id est, inter undeparvulitanquamlactenutriantur.Et uteuradem
carnalcm videlicet quara pron.isit Vetus Teslamen- intelligamuspinguem et coagulatum,repetit :mons
tum ad litterum acceptum et spiritualem, quam : pinguis. Et quandoquidem iste mons tantum est
pergratiam in spe jam csspectamus. Sic quioscatis, mons pinguis et coagulalus, ul quid ergo alios suspi-
ut carnalem non ardenler assumatis, nec illam ini- caminimontescoagidatos'1 Alii enim dicunt Joannem
patienter exspectctis. Hsec enim dormitio bona est, Buptislam alii Eliam, alii Jeremiam, aut uuum ex
ut istam contemnamus in quasumus h«reditatera, prophetis {Matth. xvi); et hoc frustra : nam iste est

et aliam certamtoneamusjam in spe, licet nondum inons in quo bencplacilum esl Dco hnbitare, id est,

in re. Ab
autem abest sonus, qui hanc terrenam
illo inquo habitat Deus:et ut habeat inhabitationera
hsreditatera ardentcr et cupide assumit, Hic enim superiorem aliis habitationibus, subjungit in eo :
"485 ENARRATIONES IN PSALMOS. 4^6

quia sic inhabitat, ut insit omnis plenitudo di- A inimicorum suorum : inimicorutn dico, perambulan-
eo
vinitatis corporaliter. enim soli sine mensura
Ipsi tium verlicem capilli, et hoc in delictis suis. Inimici
concessit Deus Spiritum suum aliis autem in qui- hic accipiuntur aeriae potestates, quarum capita sunt
:

bus habitat, ad mensuram dedit quia non omnibus illi, qui persuasionibus suis caput suum contra
:

omnia, sed alii sunt data genera linguarum, alii in-
terpretatio sermonum (/
mimis habitabit in finem. Quasi dicat Merito excel-
lcntius in isto monte habitat Deus. Nam iste mons
existens Dominus, halniahiiin aliis montilius. redu-
cendo eos in se, finem : et
alios montes quos inhabitat, qui raontes sunt currus
Dei, quia a Deo velut sapienti auriga reguntur.
Ciirrus iste multifilex est decem mitlibus : et non
Deum male erexerunt. Hi tales inimici, quia nullo
Cor. xu] , etc. Elenim Do- sensu corporis concipi possunt, perambulare dicun-
: turyeriiccmfa/)t7/j,ubisensuscorporisnutlusest:ipsi
enim tales inimici sic versantur circa hominem, ut
non sentianturabeo.donecabeisad illiritatrahantur
per eum inhabitat Pater Peranibuiant in delictis sitis, suadendo videlicet ho-
minibus rieliotaquse suasunt, quoniam tandem inde
punienturcum dicturus estUominus: Itc,maledicti,
in iqrtem xternum qui paratus est diabolo et angelis

tanlum in dccem millibus multiplicamur, sed etiam ejus{)iatth. xxv). Confringet DominusccipzVa inimico-
i^&T miilia m\[\\\im Ixtantium , ideo quia Dominu.t rum suorum. Nam di.rtt Dominus, id est disposuit,
eat in eis. Et quomodo in eisl in Sinai in sancto, id j,
istud yideiicft, cnnvertam aliquos e.v Dasan, id est, ex
est, in completione sancti mandati. Et quomodo illis qui confusi sunt in siccitate sua. Interpretatur
istud fiet? AscenJisti in altum, id est, asccndes in enim Bcisan confusiove\ siccitas. Convertam gratiam
coelum, et accipies captivitatem ; quia genus huma- mcametiam!«pTO/i()?(/um wnm, idest,ai1 illos qui in
num a diabolo prius captivatum recaptivabis : profunditate sa?culi islius male fluctuantis, et in

accepisti dona in hominibus, id est, ipsos homines amaritudinem omnia conlrahentis conversantur. Vt
accipies in donistuis. Nam non credentes inhahitare inlingatur pes tuiis in sanguine; quasi dicat: Intan-
Dominum Dcum in omoibus, eos vocando et justifi- tum, Domine, convertes aliquos ex Basan et de
cando, fecisti dona tua. Vel accepisti dona in homi- profundifate inaris, ut quisque conversns ex illis,

nilius, id est, tales fecisli hominos, ut donum illud pcs tnus factus, inlingafur in sangvinc; id cst, non
quod acceperunt a Palre, et tu videaris accepisse. duhilabit in lestimonium effusi sanguini? tui, san-
Nam cum ipsi acceperunt Spiritum sanctum, tu in guinem suum fundere : vel pes tints intingatur in

eis recepisti quia sine tc nihil possunt. Nota Chri-

:
sanguine, id est, tu ipse pro nimia affectione in pas-
stum non immerilo accipere dona in suis, quia ex sionc illorum patieris ; unde illud : Venio Romam
affectione nimia in suis palitur adversa dixit enim :
iterum crucifigi. Et lingua canum tuorum cx inimicis
Petro Venio Romam iterum cruci/iiji, ut pcr hoc
: ab ipso, id est, praedicatores tui qui suntcanes, non
se ostenderetin Petro pati. Accepisti dona in homi- '-' illi canes de quibus dictum est, Cayies muti non va-
nibus, quia etiam in non credentibus inhabitabit lenles latrare {Isa. lvi), sed canes fideles et circa

Dominus Deus, id est, in desperalissimis qui tibi domum Domini sid fideliter latrantes. Hicaneserunt
dixerunt : Dxmonium habes [Joan. vii). Unde :
conversi ex inimicis, et hoc nnn per se, sed ab ipso
Bencdictus Dominus die hac praesenti et quotidie, id qui gratis omnia justiticat. Et hoc quomodo liet?

est. omni diefutura: vcl diem quotidienumerando. Vidc]~unt ingressus tuos, Deus, id est recognoscent

Prosperum iler faciet nobis, ut eum portemus cujus ingrcssus tuos, qualiter per humanam naturam
currus sumus : vel prospernm facict iter nobis, ut mundo innotuisti : et non tantum luos ingressus sic

ad eum veniamus, reddens nos invincibilcs ad omnes recognoscent, sed etiam ingressus, id est, apostolos
tribulutiones : quia Deus cst salutarium noitrorum, qui sunt gressus Dei tnei ,
qui mc crcavit prima
id est , nostriB salvationis : ct Deus noster, id est, crrationc, Retjis mei, qui .-ne rcgencravit: qui est in

nostra! natura;, quia et Deus faciendi nos satvos : sed sancto, id est, in unnquoquc a se sanctillcato : vcl in

tamen salus illa pcr rnortem carnis vcntura csl, ct sancto, in Christo; unde illud, Deits eratin Christt?

indenon indigcnturhumanaconditio.quod moritura rnundiim rcconcilians sibi {II Cor. v) ; vel aliter :

est, cxitus Domini Domini, id esl, illius Uoniini, qui Intingtitur i)cs titus in .'ninguine, et hoc tuo exemplo.

antonomatice dicitur Dominus, de hoc niundo erit D Nara vidcbunt gressus tuos, quibus de hoc mundo
cxitus mortxs. Ipse enim ut potentiam sua; salutis egrcssus es: mortem tuam videlicct, quani tu e.^em-
ostenderet, mori voluit sed quanquam ejus exitus : pluin tuis reliquisti, ut non dubitarent sanguinem
sit pxitus inortis, tamen Dcus non minus est potens pro te effunderc, salubcrrimc verbi tui prKcepto
super inimicns suos. Xam confrinijet capita inimico- monili, sic: iVnji)n'm. charitatom nemo liabct,quam ut
rumsuorum, id esl, superbiam inimicorum suorum aniinam suam ponat quls pro amicis suis {Joan. xv).
dissipabit, vel salubri subjectionc, vcl damnabili Ingressus Dei mei, regis mci, qxd est in sancto : et
exsecratione confringet ctiam verticem capilli prram-
: hoe modo videbunt luos ingressus. Prxvenerunt
bulanlium in delictis suis. Per verticem capitli adhuc principcs conjuncti jisallenlibus, id est, prsedicalores
miijorcm supcrbiam notat, quam por caput. Notat [tritwi conjuncti psallcntibus, id cst, associati aliis

enim magnam sublimitatem svpcrhix iierambulan- bene operantibus, priBVcnicnt ut luos gressus an-
liuin in delictis suis, id est, illorum quibus dclicla nuntienl ct hoc in mcdio juvcnc.ularum tyinpa-
:

sunt deleclatio ;
vel aliter : Confringet Deus capita nistMarum, Juvenculo) hic designant EQcleaias novM
 ,: ;

487 REMIGII ANTISSIODOHENSIS OPP. PAUS I, — EXEGETICA. 488

nova gratia decorntas, in quibus Ecclesiis annun- A id est, principos fidei erunt duces eorum qui suntin
tiandi sunt gressus Doniini. Tympanum Ct ex corio Ecclesia : ct prinripes Zahulon,\i est,principesspei,
sicco in ligno extenso : unde tympanizantes sunt illi, et principes Xephtalim, id est, eliaritalis, quas cha-
qui a carnalibus desideriis sunt exsiccali, et iu vir- ritas dicitur dilatatio, quoniam in charitate sic qui-
tutibus e.xtensi juxta iilud ; : Carnem macerant, spiri- dam estenduntur, ut pra inimicis orent. Nota Benja-
tum roborant, in Ecclesiis benedicite Deo. Ne per hoc min in excessu mentis, id est, insubliraitate,scilicet
quod nominavit juvenculas et lympanistrias, vcllent de se impio in se piura, de se aniraali in se spiritua-
conversi ex Basan in carnali delectalionc Domino lem de se horaine in se Deum. Manda, Deus, vir-
benedicendura intelligere.subjungit ubi Doniino be- tutem tuam. Quasi dicat: Ut te benedicant conversi
nedicendum sit.Quasi dicat: Vos crtQ\e,rsi ex Basan, ex Basan in Ecclesiis, manda, Deus, Pater, id est,
in ecclesiis benedicite Deo, de fontibus Israel, subau- commenda virtutem tuam, id est, Verbum tuum in-
dis inebriati, vel de jonlibns conlirmati et instructi carnatum, quod virtus tua esl. Unde Paulus, Chri-
ut nunquam doctrina vestra ab eis dissonet ; unde stura Dei virtutem et Dei sapientiam (/ Cor. i). Vel
alibi : Sarrate in turribus ejus Bcn-
J's. xlvij). Ibi manda virtulis tux bencdictionem illam, utpcrvir-
jamin adolcscenlitlus. Beneduite de fontibus Israel tutem omnis fiat benedictio vel manda virtutem ;

inter quos fontes erit Benjamin, id cst, Paulus de r> tuam, id est, charitatera quam habuisti erga homi-
tribu Benjamin natus: fl(!o/e5ccn<u/ui,quianovissirae nes quoniara cum adhuc peccatores essemus, Chri-
:

fuit electus in menlus e.rces':^. Excessus raentis fit

: stus pro nobis mortiius est (Bom. v). Confirma hoc,
in stupore vel in elatione. In stupore mentis fuit Deus, quod operalus es in nobis, id est, graliam illam
Paulus, quando adeo pcrcussus, jacuit per tres dies quara nobis tribdisti, confirma,\ii est, similem nobis
sine visu et audilu {Act. ix). Fuit etiara in sublimi- et gentibus firmam redde, incipiendo a templo tuo
tate mentis cum dixit : Scio hominem ante annos quod est in Jerusalem; ibi enim prius verbum Dei
guatuordecim (sice in corpore, sive cxtra corpus, prEdicatum est. Sed quia excscati recipere nolue-
nescio , Deus scit) raptum hujusmodi usque ad ter- runt,conversi sunt prtedicatoresad genies. Confirma
tium ctelum (11 In qua etiam Ecclesia
Cor. xii). hoc quod operatus cs in nobis. Nam si confirmaveris,
erunt principes Juda duces eoriim, principes Zabulon reges, id est apostoli tui, oflerent tibi munera : nam
etprincipes yephthalim. Volunt quidam in hoc versu Petrus olferet tibi conversos ex circnmcisione
omnesapostolos intelligi de tribu istorum esse na- Paulus ex piv-eputio Thomas Indos, et quisque suos ;

tos quod non habeinus undecon(irraemus,sicutnon quibua prredicavit vel aliter, confirma hoc quod :

habemus unde iraprobemus: quare qucerendae sunt opcratus cs in nobis. Nam si confirmaveris, offcrent
nominum intcrpretationes. Judas interpretatur core- libi reges munera, incipientes a tcmplo tuo, et usque
fessio:uh\ martyrea intelliguntur, qui prscipuam ^ in Jerusalemswpercanlesiem pervenientes. Etuttibi
fidem in Ecclesia habent, et pro ea maxime certant. oi^eTa.ni, increpa feras arundinis, id est, bominesir-
Et quoniam certantibus pro fide opus est corrobora- rationabiliter viventes, et ideo feris comparabilea.
tioneet/ortitudine, ne deficiant in certamine, sub- Sunt etiam arundo,quia circumferuntur omni vento
jungitur. Principet Zabulon. Zabulon interpretatur doclrina. Vel increpa feras dissipatrices arundinis,
habitacuhim fortitudinis, ubi spes intelligitur, qua» id est, doctrins sacrae, quae per arundinera intelli-

maxime corroborat niartyres pro fide certantes ; gitur, quoniam arundo apud antiquos
solebat essc
quia dum sperant ceterna, non gravat eos mu- causa scripturcE. Undealibi, lingua mea calamui
tare temporalia. Principcs Ncphlhalim. Nominis scribx {Psal. xltv). Vel arundini comparanlur hsB-
interpretatio est dilatatio , ubi intelligitur dilala- retici : quia sicutarundo in luloso loco fixa cst, sic
tura praemium, quod recepturi sunt qui bic hcEreticus quisque in lutoso intellcctu se submergit.
legitime certant in fide : nam qui perseveraverit Congregatis taurorum in vaccis populorum, ut e.vclu-
usqueinfinem, salvus erit {Matfh. x, xxiv). Vel dant eos qui probati sunt argento. Quasi dicat : Ideo
a.\\ter Ihi Beniamin adolcscentulus. Jacob benedi-
: dico ut increpas feras arundinis. Nam futura est
cens filiis suis. dixit Benjamin Fiat Benjamin lupus : congregatio taurorum, id est, illorum qui sunt indo-
rapax, mane eome<\ens prxdam,vcspere AixiAem spo- D mitse cervicis, et ideo tauris comparabilis. Et ubi
lia yGen. xlix). Iu hac benedictione non specialiter hajc congregatio futura sit ostendit. In vaccis populo-
Paulus notari potest, sed oranes illi qui, mane ex- rum, inter illos videlicet, qui inter populos vaccis
pulsa infidelifatis tenebrositate, quadara aviditate sunt comparabiles. Nota vaccam taurum libere se-
quasi comedcndo surauntverburaDei etvespere.id : qui.Unde animas seductibiles quas leviter sententiia
est, qui nocte ignorantia adhuc offuscantur, di-
illi
hajreticorum subvertuntur, intellige vaccis compa-
vidunt spo/in, id est, prsdicatores bonos mittunt ad rabiles, quas notut Apostolus ubi dicit Qui intran- :

alios, ut convertantur, velut Paulus qui raisit 1 imo- tes domos vestras, captivas ducunt mulierculas, one-
theum et Titum in annuntiationem fidei. Spolia di- ralas peccalis {II Tiin. iii). .\d quod autera futuri
cuntur fideles, quoniam diabolo
aquo ablati sunt, sint haerclici, subjungit: Utcxcludant eos, id esl, ut
captivi tenebantur. Nota per prsdam verbum Dei, per eos manifesti fiant, qui probali sunt argento,
juxta illud Regnum Dei vim patitur, et violenti ra-
:
id est, eruditi in divino eloquio. Unde Aposto-
piunt iilud {ilatth. xi). Principes Juda duces eorum, lus : Oportet esse hsereses, ut qiti probaii sunt,
 \

489 ENARRATIONES IN PSALMOS. 49Q

mamfesti fianl J Cor. xi, ; vel aliter, ul i'xclu- cendunt, pcr illum habent ascendere ; vel aliter,

dant eos qui probati sunt argento, id est, ex toto ijui ascrndil super nr.lum cceli. Cffilum fuit humana
segregent pertectos ab imperfeclis, subtrahendo natura, verbo Patris personaliter unita, quia Chri-
magistros discipulis, et sic eos sibi incorporent; et stus etiam in humana natura sua compluit alios
ideo increpa feras arundinis hoc modo : Dissipa hella ccrlos, apostolos videlicet, imbre verbi Dei.Intonuit
interiora, quia dissipasti hella exteriora, Dissipa autein minis.coruscavit miraculis. Super hoc ccElum
gentes qux bella volunt, \i ett h^reticos qui student ascenditDcus Filius quandoipsam humanam natu-
contentioni.et noiicorrectioni ; etdestruclioni,etnon ram sccum exaltavit, et in paterna confessione col-
Kdificationi.Unde Apostolus : In novissimis, inquit, locavit, quod Deo qui ascendit super
dicit, psallite

temporibus discedent quidam a fide, altendentes spi- cmlum super seipsum coelum, id est,
cceli, id est,
ritibus erroris et doctrinis dxmoniorum, loquentium humanam naturam suam, ad orientem ; id est, ad
mendadum in hypocrisi [ITim. iv) ; hostales dissipa. Patris aqualitatem. In hac autem ascensione ma-

Et vere dissipabis, qnia vcnient legali ex JEgypto, xime intellexerunt discipuli sui illum esse vorum
per quos confundeatur h,Tretici..iEgyptus interpre- Deum et verum hominem. Ecce dabit vocem virlulis
tatur tenebrae, et signiflcat homines in corde tene- voci suse. psallite Deo. Nam opus est, quia qui prius
brosos, ex quibus illuminatis et conversis deinflde- n dedit vocem humilitatis cum dixit, tristis est anima
litate ad fidem, facti sunt legati Domini. utpereos mea usque ad mortem [Mallh. xxvi), dabit vocem
notificareturverbum ejus illis, qui adhuc versaban- virtutis, dicens Itc, maledicti. in ignem xternum
:

tur in tenebri?. Unde Apostolus Mo Christo lega- :

(Malth. xxv). Nam qui venit humilis judicandus,
lione fungimur, lanquam Deo exhortante per nos (II veniet in virtutejudicaturus. Et ul non timeatis vo-
Cor. y]. Obsccramus pro Christo reconciliamini Deo. cem virtutis, date gloriam Deo. nihil prcesumentes
.Ethiopia prxveniet manus ejus Deo. Per .Ethiopes do vobis in bonis operibus ; et ideo dico, ut gloriam
intelliguntur monbus denigrati, qui praevenient ma- detis Deo, quia tunc cum dederit vocem virtutis,

nus Domini, vindictam suam, adhajrentes

id est, erit magnificenlia ejus super Israel, id est, super
Deo, confitentes peccata sua, et hic punientes, ne omnes videntes Deum, et virtus ejus in nubibus. De
Dominus puniat in futuro, quia quorum peccata hic nubibus istis dictum estaDomino Mandabo nubi- :

non puniuntur, a Domino tandem in futuro pu- bus meis^ nepluanl super meretricem illam (Isa. v).

nienda sunt. Quare ne a Domino puniamur, pneoc- Et illud : .imcn dico vobis, amodo vidcbitis Fitium
cupemus fatiem ejus in confessione [Psal. xciv). Habet hominis venicntem in nubibus ca^li (Matth. xxvi) :

alia translatio : manus suas dare

/Elhiopia feslinat in istis nubibus erit virtus Domini. De qua vir-

Deo, id est, talia opera facerequs suntDeo accepta- tute dixit Paulus Mortui resunjent incorrupti et :

bilia ; vel aliter .-Ethiopia prxveniel manus ejus, ^ nos immutabimur (f Cor. xv)
:
vel in hac vita ;

id est, opera sua, Deo, subaudis adhsrens. Ejus ad dabit virtutem nubibus suis. Unde idem Pau-
-flthiopiam referendum est,ut tantum valeat manua lus : thesaurum istum in vasis ficti-
//rt/«'mus, inquit,

ejus, quantum si diceret manus suas.Nam,teste Au- libus (// sublimitas sit virtutis Dei,
Cor. iv), ut

gustino.in feminino genere positum est in Hebraeo. non ex vobis. Vel virtus ejus in nubibus, quia veniet
Xota quomodo /Ethiopia prffiveniet manus suas, id cum senioribus populi in virtute magna.Et ne aliud
nst, opera sua. Pracedet enim confessio, utsubse- putares quod praamisit, in nubibus sequitur Uira- :

quantur opera, quia si prius bene operarentur, vi- bdis Deus in sanctis suis, dans videlicet a>terna bona

derentur peccata per meritum condonari. Regna pro temporali labore. Deus Isracl ipse dabilvirtutem,
terrx, canlate Deo. Propheta visis omnibus qu» id est, resurrectionem ; vel hic dabit suis virlutem,

pQr Christum et prKdicntores suos futura erant, ut omnia possint (,er eum. Unde Paulus : Omnia,
exhortatur illos qui convcrtendi sunt,ut in ejus lau- inquit, possumin eo qui me confortal Chrislus (Phil.

dem prorumpant. Quasi dicat : Quia ha^c omnia pr o iv). Dabit fortitudinem. id est, carnia incorruptibili-

vobis futura sunt, vos ergo, regna terrx, id est.qui tatem. Et cui dabit? Plebi sux, uunc fragili, nunc
ex terra regnum Dei facti estis, gratis videlicet vo- infirmae, nunc dicenti : Quandiu sum !rt corporc^^pQ-

cali, cantate Deo interius, psallite Domino exterius : D regrino a Doniino (II Cor. v). Unde benedictus Deus

psallite Deo, dico, qui asrendil supcr ccelum rtrti, id

per quem haec orania futura sunt.

est.superomnem coelestem ralionabilemcreaturam, rs.\LMUS L.win.

quaeest cmlum co^ii, idest, hujusinforiorisrationa- I.N FINK.M PUO HIS QUI COMUUTABU.NTIU, PSALMUS
usque ad orientem, id est, usque
bilis creatura;, et IPSIDS DAVID.
ad Patris aiqualitatpm, ubi ipse semper oritur, et « Salvum me fac, Dcus, quoniam intravorunt
ejus ortus non fuit initium,nec erit finis.Undcillud : c< aqua; usque adanimam meam.Infi.\ussum iu limo
Visitavit nos oriens ex alto (Imc. i). Et alibi : Oriens « profundi, et non est substantia, veni in allitudi-
et splendor lucis xlernx (Sap. vii) ; vel ad Hlleram, « ncni niaris, ct tempeslas dimersit ine. Luboravi
gui ascendit super cmlttm cttli, juxta iliud : Nemo « clamans, rauca; factx sunt fauces mefB defece- :

ascendit in ccelum, nisi qui de ccvlo descendil, Filius riint oculi mci,dum spcroinDeuin meum. Multi-
hominis quiesl in coelo (Joan. iii). enim tantum
Ipse « plicati sunt super capilkis capitis inei,qui oderunt
per se ascendit in coelum : alii nutem omnes qui aa- « megratis. Conforlati sunt qui pcrsecuti eunt me
Patrol. CXXXI.
491 REMlGll ANTISSIODORENSIS OPP. PARS T. — EXEGETICA. m
« inimici mei injuste : qua; non rapui tunc exsolve-
« barn. Deus, tu scis insipientiam meam et delicta Commutatio filduobus modis vel de bono in pe-:

</ mea a te non sunt abseondita. Non erubescant de bono in melius quarum unam ex se ha-
jus, vel ;

« in me. qui exspectant te, Domine.Domine virtu- 'bet homo, aliam exgratia.Ex se enim
habet quisque

« tum.Non confnndantur super me,qui quaeruntte, de bono quod commutaturin pejus. Hoc enim tra-
dux primus reliquit posteris, cum per
inobeJien-
* Deus Israel. Quoniam propter te sustinui oppro-
« brium, operuit confusio faciem meara.
Extraneus tiam a Deo reccssit [Gcn. in). Hanc talem coramu-
«factussumfratribusmeis.etpcregrinusfiliisinatris notatidem Propheta alibi,dicens Spiri-
tationem :

tusvadens etnonredicns{Psal. lxxvii). Salomon

domus tus comedit me, et etiam
« mes. Quoniam zelus
opprobria exprobantium tibi ceciderunt super notat hanceamdem commutationem taliter :Omnis
«
« m'e.Et operui injejunioanimam
meam, etfactum homo qui ambulaverit in iniquitate, non revertetur
« est opprobrium mihi. Et posui vcstimentum (P)Ov. Sap. xvi). Per se, intelligendum est. Nam
II ;

in parabolam. habet ut
« meum cicilium, et factussumillis ex se habet quisque ut cadat, a se non
ubi
« me loquebantur,qui sedebantin porta
Adversum :
resurgat.Habet enim ex gratia resurgere tanlum;
Ego vero melius.De cujus
« etin mep8allcbant,qui bibebant vinum. .jam notaturcommutatiade maloin
« oralionem meam ad te, Domine, tempus hene-
B comrautationiscausaloquiturpsalmus iste. Nam in
passione
« placiti Deus. In multitudinc
misericordiie tua; hoc psalmo notalurvox Christi agentisde
exaudi nie, in veritate salutis tua. Eripe me de bonum fuit
« sua, qua; coiftmutalionis de malo in
« luto ut non infigar, libera me ab his
qui oderunt cansa. Ipse enim Dominus per passionem
transivit
me demergat autem ia
f me, et de profundis aquarum. Non de temporali labore ad «terna bona, nos
« tempestas aquce, neque absorbeat me
profundum, eodem transitu in spe transivimus hsc temporalia,

« neque urgeat super me puteus os suum. Exaudi et exspectavimus Kterna, qua;

omnis secure potest
« me, Domine, quoniam benigna est misericordia exspectare, qui veterem hominem exuit et novum
« tua: secundummultitudinemmiseralionumtua- induit.Siccnim quisque debet commutari deraaloin
melius,ad quam commutationem admonemur
voce
« rum respice me. Et ne averlas faciem tuam a
dominica, commendante nobis passionem suam
ad
puero tuo quoniam tribulor.velociter exaudi
rae.
« :

. Intendeanimo; me.-e cl libera eam, propterinimicos imilandum.Nota etiam hic qusedam caputnostrum
« eripe me. Tu scis improperium
meos meum, ct lcqui, qua; sua; dignitali conveniunt,
qua;dam,quaB
confusionem meam, et reverentiam meam. In nostne infirmitati necessaria sunt. Dicit
autem sio
«
conspectu tuo sunt omnes qui tribulant me im-
Caput nostrum : :

aqux
« properium exspectavit cor meum et
miseriam. Salvtim me fac, Deus, quoniam intraverunt
« Et sustinui qui simul contristaretur, et
non fuit: ^ usque ad animam meam. In hoc versu tam pro mem-
dederunt in nostrum, sic di-
« et quiconsolaretur, et non inveni.Et bris quam pro se ipso orat Caput
« escam meam fel, et in siti mea potaverunt rae
cens Deus Pater, salvum me fac in me et in meis,
« aceto. Fiat mensaeorum coram ipsisin
laqueum, utmihiquidemresurrectionemconcedasexteriorem,
salves, quo-
« et in retributiones, et in scandalum.Obscurentur meis autem interiorem. Et opus est ut
« oculi eorum, ne videant,etdorsum eorum semper nia)n iniraverunt aqux, id est, turba seditiosa fu-
« incurva. EfTunde super eos iram tuam, et
furor
rentis populi circumdedit me, et usque ad animam
irae tum comprehendat eos. Fiat habitatio eorum meam, subaudis auferendam.Nola hic
populum no-
non sit qui in- nunquam in eoJem
« deserta, et in tabernaculis eorum mine aqu« jure designari, qui
sempervol-
. habitet. Quoniam quem tu
percussisti, persocuti statu permanel, sed more fluentis aqu»
« sunt, super dolorem vulnerum meorum addi-
et vitur, cadensde vitio in vitium vel populus etiam
;

« derunt. Appone iniquitatem super iniquitatem Judajorum masime in morteDomini similitudinem

. eorum, et non intrent in jusliliam tuam.
aqua; gerebat, quia sicut aqua circa
hominem vol-
« Deleantur de libro viventium, et cum istisnon populus Juda;oruni
vitur doneceum subraergat, ita

volvebatur circa Dominum, quo usque eum

morti
« scribantur. Ego sum pauper et dolens, salus tua
« Deussuscepitme.LaudabonomenDeicumcantico, D tradidit. Volvebaturenim circa eum, insidias ei po-
» et magnificaho eum in laude. Et placebit
Deo super tandem.occidendo.
nendo. eumcapiendo.judicando
«vitulumnovellura,cornuaproducentemetungulas. Quod hic notatur, Intraverunt aqux usque ad animam
« Videant pauperes et Isetentur qua;riteDeum, et 7>!cnm.Etquomodointravcrunt?
: Infixus sumin limo
I vivet anima vestra. Quoniam exaudivit pauperes profuttdi,\d est,inter illos dotentus
sum qui limum
» Dominus, et vinctos suos non despexit. Laudent suum, id est.terrenitalem suam profundam, id est,

dicitur Pecca-
illum ca'li et terra, mare et omnia reptilia porro a fundo, fecerunt. De quibus
in eis. :
«
facielSion,etaedificabuntur contemnit [Prov. xviii).
u Quoniam Deussalvam tor cum vcneritinprofundum,
omnes ei
« civitates Juds.Et inhabitabunt ibi.et hsercditate Nota omnes homines esse in limo, quia
viajhabent
« acquirenteam.Et semen servorum ejus possidebit limocreali sunt,et aliquando necessitate
el qui diligunt nomen e.jus, habitabunt autem spernentes novitatem, vetu-
« eam : peccare;qui
« in ea. » stati omnino consentiunt, in
profundo limo reputan-
in alto lirao
tur aed qui in his non consentiunt,
 493 ENARRATIONES IN PSALMOS. 494

sunt, de terra quasi auruin lacientps,cum veterom A. ante passionem ijuod dicit, laboravi clomans,raucee
hominem exuunt, et novum induunt; et animalem factx sunt fauces mex, id est,ita sedulus fui in cla-
vitam postponunt, et spiritualem attendunt.£/ non uiore saiutis eorum,sicut ilje qui pro suscepto suo
est suhstanlia.Ca.usa supponiturquare in limo iunxu tantum laborat in causa, ut raucus liat:quod tamen
sit, cum dixit : Non non
estsubtanlia.ln substanlia noh profuit, quia oculi mei, id est,apostoli mei,de-
sunt omnesqui a vero essedeviant.Substantia enim feceriint in i\Ae,dum ego tamen spero in Deum meum

dicitur res permanens in ci«atione sua. Qui autem id esl.dum spem meara in nullo minutam esse vi-

novum hominem inducere volunt,sed veteri in om- derunt.Defecerunt iUi in fide,qu:busDominusquasi

nibus obediunt,in substantia non sunt quiaverum peregrinus apparuit, et dicentibus: lYoi putahamus
esse amiserunt,veiut isti a quibus Dominus deten- quod redempturus esset Israel {Luc. xxiv). MultipH-

tus est in passione :quoniam si essent in substan- cali sunt super cupillos capitis mci. Quasi dicat :

tia, id est, in plasraatione illa, in quam Ueus Defecerunt oculi mci : nam qui oderunt me gratis
illos creavit, nun esset detentus ab eis quem Deus nulla prasmissioneculpce mces, multiplicatisunt facti
genuit ; vel aliter : Intvaverunt aqux usque ad ani- super capillos capitis mei, id est, plures apparebant
mam meam hoc ideo,
; et limo quam esscnt capilli capitis mei, quia in tantum
quia injixus sum in
profwvli, id est, in natura huraana, qua; est quasi „ augmentati sunt inimiei.ut etiamdiscipuhim meum
imus profundus, quia est morlalis et passibilis is; el in augmentationem numeri sui assumerent. Nota

ideo noii. esl substanlia, id est, non appareo esse in per capillos caput adornari, ubi intelliguntur illi,
vera essentia mca,in qua tequalis Patri sum omni- qui in tempore passionis a Dominononrecesserun
potenti.Nota quia nuquam aequalitatem Patris ami- sed quia pauci fuerunl, qui tunc temporis adhaere-
sit in qua semper permansit.Scd quoniam formam bant Domino,ideo dicit: Multiplicati sunt super ca-
pauperis visus esl assumpsisse.a pluribus opinaba- pitlos capitis mei. quia plures erant decalvantium
turnon in divinitate regnare.rfn! !« alliludinemma- quam adornantium, qui odcrunt me ijraiis,qma. ne-
ris, et tempcslas demcrsit me: Priori sententi;e sic minem lcEsi,qui pro salute omnium veni.Et ne tan-
continuatur : Infi.vus suni in limo profundi, id est, tum odiumintelligcremuSiSubjungit^Con/brta^isttnt
detentus sum in profunditate terrenorum, et hoc ad efiectum deducendo, videlicel quod in mente
non expotestate.illorum aquibus detentus sura,sed conceperunt,i«u>iiVi mei injuste.^SihUemm injusius
ego voluntate mea veni in altitudinem maris,\d est quam opprimcre qui venit salutem dare. Qux non
in profunditatem s«cularium moremaris fluctuan- rapui, iunc e.rsolvebam. Factus est hostia pro pec-
tium, et in amaritudine conversantium : el ideo cato, cum nullum unquam perpetrasset peccatum.
tempestas, id est, furor Rapuit angelus a Deo apostatando, cum dixit: Po-
seditiosi populi, dcmersit
me, ut absorberer a ceto, et vivus evomer quod L nam sedem meam ad Aquilonem,et ero simili..ilti
;

prrefiguratum eral in Jona (Jon. u) re, non voce. simo {/j;a.xix).Uapuil primus parens,eum consensit
Nota mare istud cum deberet esse rationabile,om- diabolo ex calico superbice sibi mortem propinanti
nimoda depressum coecitate. Nam mare rationabile Tendebat enim ut Deus esset et venit ad hoc ut
se calcabile plantis Domini praebuit:ventis commo- bonus non esset;hoc peccatum solvit Dominus non
tum, cessavit. Mare istud irralionabile non tantum manu armata, sed clavo in cruce fixa. Dius,tu scis
ad saluberrimam vocem ejus non quievit,sed etiam in.npienliam meani Xe quffires causam quare exsol-
demersit, quia morti eum tradidit. Aliler : hijixus visset,cum non rapuisset,subjunxit quare solvisset
sum in limo profundi, id est, mortalitate carnis : ut mundus cognosceret eum ad hoc missum esse.ut
et non est subslantia, id cst, non apparui in diviliis Patri obediret: quod d\cit,Qux non rapui,tunc e.xol-
.meis, quia veni in altitudinem maris.in quaaltitu- verlium : et tu Deus Pater scis, id est probas, in-
dine laboravi clamans istud videlicet : (Vc mundo sipicnliani mcam, quia ipsi repu-
insipientioe
a scandalis {Mattli. xviii), et cstcra quibus deterre- tant. Et quia tu probas, probatur non esse insi-
remhominesut cessarent pientia, quia quidquid
a peccatis,et viam insiste- a Deo probatur non est
renl aeterna; salulis, Et dum
hoc clamarem, raucx insipientia Quod stiiltum est Dei,sapientius est ho- :

!, factx sunt fauces mex, id est, camparabilis factus D minibus (/ Cor. i). Pro insipicntia habebant Judaei
sum homini raucam vocem emittenti, et idco nulli Deum qui sc omnia possc dicebat, pati, colaphizari
ad audiendum delectubilem. Nam pene nullus fuit conspui, occidi. Quam autem insipienter h;ec om-
cui vox- mea in imitatione mei placeret.Et tandem nia fiebanl non lalebat Deum Patrem, quia nihil
defecerunt oculi mci, id est, ad mortem se parave- commeruit pro quo pati voluit. Unde Pctrus apo-
runt dum spero m Deum meum, id est, dum aliam stolus Qui peccatum nonfecit, nec inventus est do-
:

causam non habercnt mortis mea;, nisi quia me a lus in orc cjus {I Vctr. \\). Et delicta mca, qu» se-
spe Dei mei cess.ire non viderunt.Alitcr Laboravi : cunJum eorum opinioncm dolicta fuerunl,fl tc non
clamans, raucie fact.e sunt fauces mex. Non legitur sunl abscondita, cum tamen omne delictum a to est
quod in passione Dominus laborasscl in clamore, ubsconditum, non quod non cognoscas, sed quia
quia dicitur : Sicul ovis ad occisionem ductus esl,et non probas. Nota delicta quae imponebant Domino
aiout aijnus coram tondente .tc obmutcscit, sic non quiii cuin vidnrcr.t euiii Sabbato homincm curure,
.apciult os suum [Isa. nii); quare intttUijjenduiu est murmurabant dicontcs : Hic homo non esta Uco,<mi
495 REMIGII ANTISSIODORENSIS UPP. PARS I. — EXEGETICA. 496
Sabbatum noii cuslodil [Joan. Ixj. U«c et his similia A omnino perversi fuerunt. Ad mo conversos vesti-
pro delictis habebant Judoci,cuni tamon essentlacta nientum posui, latronem videlicct et cenlurionem.
bona, quod AinV.Delicta meaa te non siinl ahscondi- Et faclussum illis in parabolam, id est,in similitu-
ta, et ideo non erubescant in me, subaudis non re- dinem improperii, quam cura volebant aliis im-
suscitato, ^iu' /e.Domjne,remuncralorem e.rsperlant, properare, me in similitudinem induxerunt, di-
te dico, qui esDominus virtutum. id est coclestiura rentes : Sic moriaris tu, sicut ille mortuus est.
e.xercituum, quod minime opinantur stulti. .\on Adversum me Ipquehantur qui sedebant in porta,
confundantur super me non resuscitato qui quxrunt ct in me psallchanl qui bibebant vinum, id est, non
te, Deus Israel, honis operibus per me mcdiatorem, lantum extraneus factus sum fratribusmeis,sed etiam
qiwniam propter te sustinui opprobrium .Kogo utnon illis qui sedcbant in po)-/'(, judioes videlicet quorum
confundantur m.ei me non resuscitato. Et vere non sedes luit in porta utjuste judicarcnt.ndffntjmme,
oonfundentur, quoniam eqo propier te tantum susli- subaudis opi)T\mendum,loqiiebanliir.El in mepsalle-
nui opprobrium, id est convicia mihiillata,ex culpa bant qui bibebant vinum,id est,qui teraporali jucun-
mea non sustinui.sed ut tibi tantum obedirem.Hoc ditate ebrii fuerunt,vel qui vino erroris potati fue-
nullushominum de se potest diccre,quia etsi aliqui runt. Ego vero orationem meani ad le, Domine,
sit qui judicalur de (urto,et non sit reus furti,per- n subaudis direxi, dicens .•
tempus est bcneplaciti tui,
petravil tamcn aliud aliquid uude judican prome- ubaudis implendi,gratuit6e gratias humano generi
ruit : Opcruit confusio faciem meam, confusio est, faciend;c. Et ideo e.raudi me orantem,subaudis,pro
quam conscientia mordet interius ;
qua; confusio meis, in multitudine misericordiae tux. Magna est
operuit faciem Domini,quanlumad Jud.Torum opi- cnim eorum miseria,subveniat multitudo miserico-
nionem,quia eum totius delictireumputabant,quod dia tu.-n : exaudi me et in vcritate salulis luss, v<ira.\

dicit Opmiit confusio faciem meani. Unde e.vlra-

: videlicet apparendn in dando mihi salutera, id est,
neus faclus siim fratribus meis, et peregrinus filiis carnis incorruptibilitatem. Eripc nie de luto ut non
matris mex. Fratrea vocat, qui in fide firmiores infigar. U&clonus pro se ipso caput nostrum oravit,
fuerunt^ ut apostoli, quibus extraneus factus cst, deinceps pro membris suis sic orat : Eripe me, id
quia relicto eo fugerunt.Filii matris fuerunt illi,ex est, meos de /uto.id est,de his qui in luto perman-
quibus secundum carnem natus fuit:quibusfactu3 sorunt, ut uon infigar,id est, ut non infigantur iili,

est peregrinus,quiaetsi aliquis fuit qui recepil eum subaudis, incorporati. Quasi dicat : Xon rogo ut
non recepiteum ut fratrem, sed quasi pcegrinum sic eripias, ut persecutionem non patiantur
ab eis

parum honoris videlicet sibi impendens;quod dicit sed sic eripe, ut eis non incorporentur et ut illud :

et peregrinus filiis matris mese;el hoc ideo,- Quoniam fiat, libera me, id est meos,o6 his qui oderunt meos

ielus domus tux comedit me. id est, indignatio do- '

et mc ipsum. Et de profundis aquurum, id est. de

mus quod non patientcr tuli illos qui

tu«,videlicet profunditate peccatorum, hoc modo :non me demer
domum tuam dehonestabant, se videlicet faciendo gat tempestas aqux. Tempestas aquae accipitur vel
domum luxuri.-e totiusque turpitudini3,cum »e de- pro minis aperte saevientium,vel pro blandilis adu-
berent facere domum tuam,domum videlicet casti- lantium, de qua tempestate rogat caput nostrum,
tatis, mansuetudinis et pietatis. Et ob hoc jdK.s, id suos liberari, sic non mc dcmergat tempcstas aquse,
est, indignatio baec tua domo comedit me, id est, ut consentiam vel blanditiis adulantium, vel minis
interius momordit me, e/ propter hoc opprobria e.v- aperte furentium : vel si quando consentiam, non
probruntium ^ifciper me;quiaqui honorificat Filium me profundum, id est, non perveniam ad
absorbeat
honorificat Patrem,etqui improperia dicit Filio di- actum cum his qui in profunditate peccatorum con-
cit et Patri (Joan. v) : quod dicit, cxprohrantiiim versantur, velsi ad actum porvenero,»on urgcatsu-
tihi ccciderunt super me. El ego tamen licet mihi pcr mc pulciis os suum, id est, non claudatur super
improperassent, sitiendo salutem illorum operuiin me profunditasiniquitatis.Clauditurin profunditate
jejunio animam meam,
multa macie aCfectus
id est, iniquilatisqui postperpetrationem non facit confe-
sum quia populusille quem esuriebam mein mor- sioneni, sed parat peccati defensionem. Hi tnlesin
tem dedit, vel, operuil in jcjunio animam meam. id D futuro non liberanlur, quoniam qui hic non est in
est.animositatem meaminipso jejuniorepressi,(juia confessione non eritibi in liberatione.Nnm qui hic
ad apertam vindictam non surrexi et hoc factum : est defensor peccati cjus non crit Dominus libera-
estmihi in opprobrium, quia mihi dixerunt Nonne : tor. Ut autemipse sit liberator, sit quisque hic ac-
bene dicimus quia Samarilanus es tu el dxmonium cusator.De capite sic Non urgeai superpotest dici :

luibes ? {Joun. viii.) Ego autem po.vM veslimenlum me puteus os suiim, id non claudatur super me est,
meum cilicium., id est me in similitudine miseri juxta illud:»o« dabis sanclum tuum viderc corruptio-
ostendi, quia carnem meam, qu.B pro peccato ho- nem [Ps. xv) quia si remanerem in morte, con-
;

minum mortalis facta est, in quam saevirent, illis parabilis essem cuique superquem clausisset pu-
opposuit occultata divinitate mea.Vel, ad similitu- teus 03 suum, ita videlicet ut taceat confessionem
dinem legatur,ut sicuti cilicium et perturbatorum et clamet defensionem.BMudt me, Domine.quoniam

vestis est, ita utilcra exhibui carnem meam, illis benigna est misericordia tua. Nota misericordiam
vel ipsos qui cilicium fuerunt, quoniam et moribus tunc maxime benignara,quando quisque suam ex-
497 ENARRATIONES W PSALMOS. 498

pertus est miseriam, sicut pluvia maxime accepta- A passi sunt in conscientia sua. Paulus enim non satis

bilis est terrae, postquam ipsa terra diu est in sicci- arbitrabatur non erubescere Christum crucifixum,
tate. Quod hic dicit, Exaudi me, Domine, quoniam sed in eo tantum gloriari voluit, cum dixit : itihi

benigna est misericordiu tua. Quasi dicat : Experti autcm absit gloriari, nisi inrruce Domini nostri Jesu
sunt mei suam miseriam, experiantur tuam miseri- Christi (Gal. vi). Confusionem passi sunt minus per-
cordiam, idest, piam afTeclionem tuam, et sic secun- fecti, quando interius erubescebant, et eos conscien-
dum miiUitudinem miseralionem iuarum, id est, se- tia mordebat de hoc quod eis improperabatur, quia
cundum multameshibitionem misericordiae, respice inmortuum crederent,apud quos plus valuit lingua
in ?/!«•, id cst.in meos,qui despexisti eos secundum humana quain promissio divina. In conspectu tuo
multitudinemiraj tucB.Et ut respicias, ne averta^ fa- sunt omnes qui tribulanl me. Quasi dicat : Tu scis

ciem iuam a puero tuo, id est, a meis qui jam facti improijerium meum, nam illi qui me tribulanl, in
sunt pueri, id est, humiles veri et pueri, cum prius conspecto luo sunt et te non latent, me etiam non
essent superbi, et velociter exawli me, id est, meos, latent, quia improperium exspectavit cor meum et mi-
quoniam tribulor, id est, mei tribulantur. Quasi di- seriain illorum subaudis ut recognoscerent videlicet
;

cat : Ne difTeras misericordiam, quoniam mei reco. se miseros, et conversi pceniterent : vel, sic ipsi

gnoscunt suam miseriam. Et ut velociter exaudias, r> Iribulantme, quasi nescientem et nolentem subire
intende animae mex ei libera eam, occulte subaudis, tribulationes. Cor aittem meum e.xspectavit imprope-
et cripe mc, id est, meos, propter inimiios meos, su- rium, id est, sponte recepi passionem,quia nemo tol-

baudis convertendos vel exc;ecandos. Nota duobus lil a me animam meam, sed ego pono eatn (Joan. x),

modisDeum liberare suos fideles,aperteet occulte. et iterum sumo eara. Et exspectavit el\a.u\ cormeum
Occulte enim liberavit Machabfflos, quos rex An- miseriam illorum iB\e,ViAa.m.et stistinui id,est,attendi
tioohus tenuit captivos, in qua liberatione excaeca- qui consiristaretur,id est,qui mecum doleret|stmM/,id
tus est Antiochus {11 Macli. vii), quia dum exterius est.deeadem rede qua ego dolui, deer:'ore videlicet
potentiam suam exercuit,et sic eis pr.-cvalere puta- eorum quimiseriamsuam nolebant Men<iere:ef nwi
vit, Ueus eura interius excaecavit, quia interius eos subaudis qui de perditione Judsorum
fuil, aliquis,
esse iiberatosnon intellexit in quosexterius ssvivit. constristati vellet. Nuladiscipulos in morte Domini
Aperte liberavit etiamtrcs pueros Dominus sub po- contristari.sednontristabanturdeperditioneJudaiO-
testate regis Nabuchodonosor {Dan. iii). Haec talis rum,undeDominus contristatusest. Suntenim con-
liberatio fit pro confessione inimicorum ut, diim illi tristati de morte ejus tantum, quia etsi crederent
vii-tutem Domiui aperte tieri viderant,ad Cdem con- quodam modo cuni resurrecturum et amplius eum
vertantur, ut Nabuchodonosor, qui conversus aliis non moriturum, taraen dolebant quia vita, in qua
virlutem Domini nuntiavit [Dan. iv). Tu tcis impro- ^ tam sancte et tam pio eum vivere videbant, per
f)erium meum et confusionem meam et reveren- mortem erat mutanda. Qiii consolarelur,et non erat,
iiam meam. Quasi dicat : Justum est ut me eripias Quasi dicat : Exspectavi etiam qui mecum consola-
in meis, quia tu scis quanta passi sunt propter te retur de salute Judaeorum, si convertorontur,et non
iniproperia ettu scisconfusiones et reverentias,quas inveni, sed potius illi, quorum miseriam delendam

passus sumnon quantum ad te, sed quan-

in meis, exspectavi, et do quorum salute consolari volui,de-
tum ad eorum opinionem. Improperium fuit quando derunt in escam meam fel, et in sili mea potaverunt
dixerunt Blasphemavit. Quid adhuc egemus teslibus.
: me quos esurivi ut sapidum ci-
ucelo, quia,se ipsos
(Maltli. XXVI ?) Uonfusio fuit, quando clausis oculis bum suavem, dederunt mihi fellitam tscam, et
et
suis eum colaphizabant. dicentes : Prophctiia, quts quosjucundum potumsitivi,seacidum eshibuerunt
est quitepercussit Estautem confusio.quan-
(Ibid.). mihi potum.Eorum enim sitiebam ego novitatem,et
do conscientia mordet hominem interius quod : ipsi propinabant mihi vetustatem. Propinant adhuc
maximeputabant Juda}i,qui putabant eum ignorare omnes vetustatem,et offcruntDeo fellitam escain ad
quis eum percussisset, et sic in conscientia sua con- comedcndum qiii, perverse vivendo, Evangelica; ve-
fusionein haberctqui ])rius se omnia sciro dic^bat. ritali contradicunt, et Dominum non resurrexisse
Reverentia, id est pudor, qui ingenuam fronlem D credunt. Ili tales a fidelibus sunt tolerandi, et non
etiam de falsi criminis objectionefacit rubere. H.-ec interliciendi, quod ipse Dominus notavit, cum gu-
omnia fuerunt in Christo, quantum ad Judaeorum stasset et noluisset bibere. Iii hoc cnim admonuit,
opinioncm, non quantiim ad rei veritatem, quia noii quiaimpiiessentgestandi.sed nonincorporandi,lole-
4)otuit esse confusio in conscienliatam sancta, ne- randi,scdnoninterliciendi. Ipseenimfclgustavit,sed
que erubescentia in fronte tam libera. Aliter: Eripe non sibi incorporavit. \'el ad litteram potestlegirf«-
meos. Et opus est, ut eripias, quia tu scis imprope- derunt in escammeam fel. Non legitur quod fel dedis-
rium meum, id est, mcorum, et confusionem meam, sent Uominocomedere.sednoturaestantepassionem
id est, meorum. Improperium est, quod ab inimico Doininum cumdiscipulissuis sanclissimum Pascha
infertur, licct cui inferatur in ccnscientia sua ex comedisse, escam videlicet dulcom et suavem, in
ipso improperio patialur, velut sancti viri,cuni eis quim cscHm aJmiscebunt fel Juda;i, quando oi in
improperabutur quod
in Christuin crucilixum et in crurc pendenti ocetum cum lellemistum ad biben-
lalronem mortuum crederent, nihii erubeacenlia? dum propinabant quod dicit hic, Et dederunt in
:
 ::

499 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. SOO

escammeam fel,id est.super escam quam cum disci- A. rum, quia, me occiso, saeviebant in apostolis et in
pulismeiscomederam. posuerunt lel, et in silimea caeteris membris meis occidendis. Et ideo, .Appone
poiaverunl me aceto. Quare, Fiat mensa eorum coram iniquilalem super iniquitatem eorum, ut ex iniquis
ipsisih laqueum, id est.apparatus, quem mihi para- patribus iniqui filii generentur, velut de peccato ca-
bant. fiat eis in perditionera et in retrihutiones, id dant in peccatum. Vel,(j;ipoiic iniquitatemsuper ini-

est recognoscant hoc eis esse in retributionem me- quitatem corum, ut, me interfecto, dent pretium cu-
ritorum suorum, quiailiud promeruerunt quod illa- stodibus, qui me non resurrexisse dicant. Elnon in-
quearentur ubi me illaqueare putabant. Et in scan- trent in juslitiam iuam, id esl, non repetentur cum
dalum fiai eis mcnsa eorum, quia in me lapidem of- justis tuis, sed polius, dcleantur i'.e libro vivenlium,
fensionis. ei petram scandali ofiensi sunt. Vel atiter : vel de divina praedestinatione in qua iniqua prae-
Fiat mensa eorum, id est, Scriptura ex qua refici sumptione se scriptos dicebant. Et cum justis non
putabant, fiatin laqueum, et hoc coram ipsis, id est, Sf;u')an<«r,quantum adtuam cEquitatem,et hoo ideo,
eisscientibus,quiadum Scripturamhaberentexqua quia ego sum pauper et dolens reputatione illorum,
quid faciendum esset cognoscere poterant, quasi scd quac cura Quia salus lua, id est, Vcrbum tuum
'?

laqueus eis parabatur, dum Scripturam intelligere mihi personaliter unitum, sxiscepit me in gloria re-
nolucrunt ; vel si inlellexerunt, flngcbant S3 non in- surrectionis et immortalitate carnis vel sic, Delean-
B
telligere, et hoc fiet eis in relriliutioncs et in scanda- iur de libro viveniium, el cum justis non scribanlur .-

lum. Et hoc quomodo .' Obscurentur oculi eorum, in- ego autem etmei non deleamur, sed potius ascriba-
teriores subaudis, ne rideant quod videndum est. Et mur, quia sum pauper et dolens,ei hoo mihi etmeis
dorstnn eorum .<:cmper incurva, ad terrena, subaudis, ad salutem, quia salus tuu, o Deus, suscepit mc, quas
onera portanda. Nam justum est ut qui nolebant neminem suscipit, nisi seipsura pauperem recogno-
attendere sursum corda me tuendo.curvarentur ad scat. Et quia salus lua me suscepit, laudabo nomen Dei
terrena. Effunde supcr eos iram tuam, et furor irx cum cantico, id est cum
mentis hilaritate, et viagni-
lutB comprendai cos hoc modo : Fiat habiiatio co- cabo eum de me praesumendo. Unde
in laude, nihil
rum qua ipsi habitant,
deserta, id est, civitas illa in alibi Date gloriam laudi ejus {Ps. lxv). Et ha;c
:

ab ipsis fiat quoniam dixit habilalio, ne

deserta. Et laus placebil Deo super vitulum nmellum, cornua
quis intclligeret hic esse permaneudum.subjungit producenlem et ungulas,iA est, super omnia sacriflcia

et in tabernaculis eorum non sit qui inhabitet ; ut sic legis.Praeceptumfuitinlege ut vitellus novellus pro-
ostenderet unde esset migrandum, quia tabernacula ducens cornua ungulas assumeretur in quodam
et

sunttuguria in expeditione militantium,el non in eo- sacrilioio:per quem vitulum

hic accipiunturorania
demlocopermanentium. Xclsic: Fiul hahilalioeorum legalia, quia supcr omnia legalia placet Deo, si no-

deserta, id cst, domus eoruin, qua assidue moraban- men ejus cum cantico laudatur. Quare videantpau-
tur, fiat ab eis deserta.Nani justum est ut non per- peres primitivos in Ecclesia laudantes, et imitando
mittantur ibihabitareubi permissi sunt contra Do- eos in laude laetentur. Quxrite Deum,et vivet aninia
minum elamare. Araiserunt locura furoris. Ulinam veslra. Apostrophara facit ad auditores.ut incitentur
vel nunc recognoscerent locum quietis ! ct in laher- ad laudem, dicens : Qu^rile Dominura non ul vivat
naculis enrum. id est, in lemplo Salomonis et in tem- corpus, quod faciunt et pecora, sed quxrite Domi-
plo Domini,in quibusquasi in tabernaculis habita- num, et vivel anima vestm, licet corpus non occida-
bant, 7)0« sit qui inhabitet ex multitudine Judaici tur. Et merito quffirendus est, quoniam jam es longo
populi. Et cur? Quoniamquem tu percmsisli, idest, terapore ipse Dominus exaudivit pauperes el vinctos

percussibilem mortalitate et passibilitate fecisti, suos, id est, prKceptis suis astrictos non despexii.
persecuti sunt,inr[\\9.ni\im eis licuit. Percussit Deus Unde laudent illumcoii, id est majores in Ecclesiajfi
mortalitate et passibilitate priranm hominem, ab eo terra, id est, tninores, qui jara terralacli sunt ut coli
perinobedientiam recedentem,in quo omois poste- possint : laudet eum mare, id est, fluctus gentium,
ritas ineodem vulnere vulnerata est. Christus au- et omnia reptiliain eis,\d est,omnes illi laudent qui
tem, quia secundum hominem in ca natus est pro- sustentantur per caelum et terrara etmare.Vel ali-
genie. ex eo non fuit alienus vulnere, quiamortalis D \.cY,vinctossuos «.ra (.'«/)(?.i'rt. Vinctus est omnishomo
et passibilis factus est,quem Judcei persecuti sunt in primo parente vinculo mortalitatis et passibilita-
quod hic dici, quoniam quem percussisli, perseculi tis : omnes autemillos qui se vinctos attendunt non
iunt,el super dolorem, mortalitatis subaudis, addi- despexit Oominus, sed juvat eos potius sublevare
derunt doloremi'i(/nefumm(;o)'ian,quiamortem acce- compedes quibus vincti sunt:unde laudenl illum cacU
leraverunt : vel, super iolorem vulncrum meorum, et tcrra, id est, hsc orania sint raateria laudandi

id est, super mortem meam addiderunt, quia custo- Deum his qui vincti sunt. Laudaut Dominum per
des pretio corrumpebant, utme resurrexisse nega- coelum et per terram et per mare, qui ex istisnon
rent, vel superdolorem vulnerum meorum addide- quarunt nisi quantum necesse cst eis, quandiu
runt, dolorem raeum, subaudis, quia non salis fuit vinculisastricti sunt.quod estvictus et vestitus, quia
eisservos meos ad vineam missos occidisse. nisi me his sublevant compedes quibusgravati sunt, ne eos
haeredem etiam occidissent vel, super dolorem vul-
: gravenl. Si autem ultra necessitatem quidem quae-
neriim meorum addiderunt dolorem vulnerum meo- runt, jam nou sublevant vincula sua sed potius gra.
 . ::

601 ENARRATIONES IN PSALMOS. 802

via faciunt, et multum ab eis gravantur. Xam quis- A quando nalalitia sanctorum martyrum celebramua,
que in ferro materiali vinctus, si vult sublevare fer- quorum vox est in hoc psahno. »

rum ne nimis eura gravet, non multos apponit pan- Nam est vux contribulatorum et in passione peri-
nos quibus sublevet, quia si multum apponeret, jam clitantiura.sed de capitesuo praesumenlium.Audia-
non tantum non sublevaret, sed etiam gravius sibi mus et loquamur cum illis
martyres hic loijuentes,
Quare quisque vinctus laudetDomi-
ferrura faceret. ex afrectioue curdis, non ex similitudine passio-
licet
num per ccelum et per terram, nihil ab eis assu- nis. Ipsi enim jam sunt coronati, dos adhuc pericli-
mendoundecompedesonerentur,quibusvinctusest. tamur. N'am fortatse tempora nostra pleniora sunt
Et merito in his omnihus laudandus est Dominus. scandalis,quam sua essenl,quia licetnon patiamur
Quoniam ipse Dominus salvani jaciel Sion , id est, aperte diabolum saevientem per leonem, patiamur
constituet Ecclesiam primitivam. Et sedificabuntur eum occulte ssvientem per draconem.Cessavit per-
civitales JutLv: ex confilentibus Kdificabitur civitas, secutio paganorum, sed non malevolentia male co-
id est, Ecclesia. Et inhahitabunl ibi, id est, illi qui gitantium et blasphemanlium, a quibus persecutio-
sunt in civitate Juds, gentes videlicet humiliter con- nem patiuntur lideles: quoniam etsi malanon exer-
(itentes, inhabitabunl Ecclesiam ex Sion factam. El lamen mala facta cent in corporibus sanctorum,
hxreditale acquirenl eam, quiaex ipsa primitivarefi-
g eorumarguunt sanctos.Nam sanctus Loth non per.
cientur alii conversi, et semcn servoruin cjus possi secutionem passus est in corpore suo,sed malefacta
debit eam, id cst, quique imitatores prcedicatorum Sodomorum et Gomorrht-eorum ei fuerunt passio.
suorum possidebunl eam, subaudis hflreditatcm. Et Patiuntur fideles male facta quorumdam in Ecclesia
nequique usurparent sibi illam haereditatem,dicen- in festivitatibusmartyrumetcffiterorum sanctorum
tes Semen Abvahx sumus (Joan, viii), et ideo hsre-
:
ad Ecclesiam concurrunt, non ut ubi velint pacem
ditatem illam possidebimus, subjungit: Quidiligunt habere, sed insanire, uon orare, sed insultare. Quo-
nomen ejus, hdbitahunl in ea. Nam qui in flde .\bra- rum talium symphonias et modulationcs patiuntur
ham tantum possidebunt illam hasre-
imitantur, illi •ancti.quia propositum estomnibuspiis pati perse-
ditatem.non qui filii sunt Abrahse secundum carnem cutionem abimpiis. Pro quibus talibusorandum est
ut, dimissa insania, aliquando intra parietes Eccle-
PSALMUS LXIX.
suum dicentes Deus,propitius
sicB percutiant pectus :

IN FIN'EM PSALMUS DAVID IN REMEMORATIO.NE, EO QUOD

eslo mihipeccatori[Luc. xviii},et sic nobiscum dicant
SALVU.M FECIT EUM DOMINUS.
Deus, in adjutorium meum intende, id est, inten-
" Deus in adjutorium meum intende Domine, ad :
sum te fao ut me adjuves Domine, ad adjwandum
:

« adjavandum mefestina.Gonfundanturetreverean- me festina. Nota quod non ideo rogat Dominum ad

tur qui quferunt animam meam. Avertantur re- i

adjuvandum feslinare, quod ejus auxiliura unquam

« trorsum erubescant qui volunt mihi mala. Aver-
et
sit tardum, quia semper adjutor est in opportunita-
« tantur statim erubescentes qui dicunt mihi Euge, :
tibus quia cupienti animo nihilsatis festinatur, et
:

« euge. Exsultent el lEtenturin teomnes qui qus-

debilis humana natura cui nihil satis festinari vide-
« runt te, et dicant semper Magnificetur Dominus,
tur, dicit quod hic loquitur: Domine,ad adjuvandum
:

• qui diligunt salutare tuum. Ego vero egenus et

me feslina. Confundantur, id est,dignos seconfusione
« pauper sum, Deus, adjuva me. Adjutor meus et
recognoscant, et reveantur futuruin judicium, qui
« liberator meus es tu, Domine, ne moreris. »
quierunl iinimam meam ad oppressionem, non ad
ENAMAm. \m\i&i\onQm.Avertanturretrorsum,\A est, inefficaces

Rcmemoratio fit duobus modis. Fit enim, quando iiant qui praecedere volebant, et retrorsum ponantur.
quisquetimens severitatem et judiciumDomini,pec- id est, nos imitari studeant : el erubescant non tan-

catorum suorura recordatur.Mt etiam,quandoquis- tum qui malafeccrunt, sed fru/'W/»/ etiam(;u;ni«/n

que recordatur se peccatorem fuisse, et per gratiani mihi vohtnt.^ois. hicdiversatemporapersccutionum:

Dei se esse liberatum. De hac rememoratione intitu- unum,quando impetuspaganorum saevit inChristia-

latur psalmusiste.quia eoruni vox est in hocpsaltno nos; aliud quando mala vuluntasChristianorum per-
qui recordantur salutis suaj per gratiara Domini sibi D sequilur fideles quod adhuc durat in Ecclesia, quo-
;

adicinistratffi. Titulus sic construitur : In finem re- niam ct si baptizati sunt rcges pagani et persecuto-

feruntur haec verba : et est psalmus, David attribuen- res cictcri, non est tamen baptizalus diabolus, qui
dus, factus in rememoralione. El quia remcmoratio occulte SEvit per occultos, id esf, per malos Chri-
duobus dicitur modis, determinat dc qua rememo- stianos. Avertantur slatim eruhescentes qui dicunl
ratione dicat, eo quod mlvum mc tecil Dominus. In- mihi: Nota duo genera inimicorura,vitu-
Euije, euge.

gressus Augustino in hoc psalmo talis est: «Gratias pcrantium ct adulantium. Et quoniani sa;po magis
grano trifici.quia mori voluit et niultiplicari grntias :
devucaf linguaadulatorisquam inanus interfectoris,
Domino etSalvatori nostro Jeau Christo.quimortem dicil: Avcrtanlurslalim, id est, indilato, ot erute.WH-

nostram subire non dedignatus est, ut dignos nos tcsAa vita prrcterita, quidicuntmihi: Eiige, euge, id
Granum illud singularc fuit, sed fecun-
vita faceret. cst,qui adulatorielaudantquod laudandum nonest:
dilatem multiplicationisin sehabiiit.ln multisenim illi nvrriunlur. Ex oppofilo autcni exsullcnt vt Ix-
granis passionem suam imilanlibua c^gultamus, tenlur in tc, non in ae, omncs qui quxrunt tc bonis
 :

503 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 504

operibus, et qui diligunt salidare tuum, dicant sem- A « confusione etpudore qui quaerunt niala mihi. Kgo
per, id est, in omui iempore, fnagnificetur Domimis, « autein semper sperabo, et adjiciam super omnem
nunquam servus, magnipcelur in prosperis, quia « laudeni tuam. Os meum annuntiabit justitiam
consolatur : magnipcctur in adversis, quia cnr- i< tuam, tota die salutare tuum. Quoniam non co-
rigit. Peccator es''. magnificctur,(\n\&i& \ocai; con- « gnovi litteraturam, introilio in potentias Domini
fiteris? magni/icelur, quia ignoscit; juste vivis? ma- n Domine, memorabor justitiae tus solius.Deus, do-
gnificetur, quiaregit; perseverabis? magniftcetur, « nuisti me a juventute mea, et usque nunc pronun-

quia te glorificabit. Dicant semper: MagniftctturDo- t tiabo mirabilia tua. Et usque in senectam et se-
ininus de se autem dicat unusquisque, Egiy vero
: « nium,Deus, ne derelinquas me. Donec annuntieni
egenus et pauper suyn, et ideo tu, Deus, adjura me n bracliium tuumgeneralioni omni quaBvenluraest.
qui damnasti me rebellem adversum te. Et debes II Potentiam luam et justitiam tuam,Deus, usque in
adjuvare, quia tues adjulor mcus in bonis, et libera- altissima quaj fecisti magnalia : Deus, quis similis
tor meus in malis :Domine, ne moreris,
et ideo tu, i tibi? Quantas oslendisti mihi tribulationes multas
id est, ne permittas ut mihi videaris morari, et ne a el malas et conversus vivilicasti me, et de abyssis
!

mihi videatur tardum quod a te est praevisum et terras iterum reduxisti me. Multiplicasti magnifi-
servatum mihi, cum opus est. Nam, cui videtur tar- „ centiam tuam, el conversus, consolatus es n me.
dum quod a te est promissum, potest contingerc ut « ^^am et ego gu confitebor .«.,..3 psalmi veri
.u vasis
K.IUI in
,.uu.in.uui tibi verita-
deficiat sub onere, et qu.-erat in itinere quod promis- « tem tuam, Deus, psallam tibi in cithara, sanctus

sum est tantum in perventione. Quare limeamus « Israei. Exsultabunt labia mea cum cantavero tibi,
Dominum dicentem Mementote luroris Loth (Luc.
: « et anima mea quam redemisti. Sed et lingua mea

xvn). Notum est quia Loth jiiste vixit inter Sodomi- tota die meditabitur jusfitiam tuam, cum confusi
II

tas, et ideo a Domino admonitus est ut dimitteret « el reveriti fuerinl qui quaerunt raala mihi. •

Sodomam, et iret ad quasdam civitates ubi salvare-

EyARHATIO.
tur a perditione quas imminebat Sodomiti. Uxor
Magnum Dei donum est et magna scientia homi-
autem ejus, quialonga videbatur via, voiens habere
nis, attendere et intelligere quod quidquid sit ex
in itinere quod promissum fuit in perventione, re-
gratia Dei sit, el nihil per se sit. Nam qui per se
spexit et in statuam salis mutata est [Gen. xix). Nec
vult esse tendit ad non esse. Qui autem per gratiam
hoc frustra, quia nobis dcbet csse condimentum. Ne
Dei studet existere manet in vero esse. Gratia iste
nobisvideaturtardumquoddivinitusestpromissum,
est, per quam cum non essemus facti sumus ex im-
attendamus eam remanentem, et transeamus atten- ;

piis pii, ex inceslis casti ex servis liberi, ex ,

damus eam respicientem, et extendamus nos in an-

damnatis in regno assumpti. Hanc gratiam ubique
teriora, obliviscentes ea qu.i; retro sunt, ut tandem C
coramendat Apostolus, et ideo Jud.^os habuit ini-
cum Apostolo possimus dicere De reliquo reposita :

micos, qui de littera praesumebant, et sic a gratia

esl mihi corona justitix (II Tim. iv).
resiliebant : conr.mcndat etiam Apostolus in se ipso
PSALMUS LX.X. gratiara istam, ubi dicit: Ego suni mini)nus apiostolo-
PSALMLS DAVID FILIORUM JONADAB ET PRIORUM ruin, qui non sum dignus vocari aposlolus, quia Eccle-
CAPTIVORUM. siam Dci pcrscciitus sum {I Cor. xv) sed nunc miseri- :

« Domine, speravi, non confundar in ster-

In te, cordiam conseculus sum, quoniam ignorans in incre-
« num, in justitia tualibera n.e et eripe me. Inclina dulitate hoc feci {/ Tim. i). Kt paulo post eamdem
« ad me aurem tuam, et salva me. Esto mihi in commendat 'gratiam, sic Fidelis sermo, el omni :

• Deum protectorem et in locum munilum, ut sal- acceplione dtgnus, quia Jesus Christus venit in hunc
« vum me facias. Quoniam firmamentum meum et mundum peccatores salvos jacere, quorum primus ego
« refugium meum es tu. Deus meus, eripe me de sum [Ibid.]. Nota quia primus non tempore, sed
« manu peccatoris,et de manu contralegemagentis peccati magnitudine sed misericord iam consecutus :

« et iniqui. Quoniam tu es patientia mea, Domine: sutn, ut in me primo peccatore ostenderel omncvi
« Domine, spes mea a juventute mea. In te conCr- potentiam [patientiam] suam, ad informalioncm
« matus sum ex utero, de venlre raatris meae tu es D eorumquicrediturisunl invitamxternam{Ihid.).Tau-
« protector meus. In te cantatio mea semper, tan- quam si diceret NuUi est desperandum de peccatis :

« quam prodigium factus sum multis, et tu adjutor suis, quia mihi qui tanta commisi condonata sunt
« forlis. Hepleatur os meum laude, ut cantem glo- peccata. Consideret ergo quisque mihi condonata
« riam tuam, tota die magnitudineni tuara. Ne pro- esse peccata, et non desperet, licet multa eis sint
« jicias me in tempore senectutis cum defecerit peccala sed potius conversus imploret Dei raiseri-
: :

« virtus mea, ne derelinquas me. Quia dixerunt ini- cordiam, et speret peccatorum veniam. Ipse enim
« mici mei mihi,et qui custodiebant animam meam Dominus dicit in Evangelio, commendans gratiam
« consilium fecerunt in unum. Dicentes Deus de- : 9uam sic : Noti veni vocare justos, sed peccatores,
« reliquileura.persequimini etcomprehenditeeum, neque est opus sanis medicus, scd male hahentibus
« qiiia noii est t[ui eripiat. Ucus, ne elongcris a rae: [Matth. ix). Hanc gratiam commendat ubique psal-
« Dous meus,inauxiliuinmpiim respice.Coufundan- mus iste. cujus titulus talis Psalmus David
est :

« turetdeficiantdetrahentesanim» me93,operiantur filiorum Jonadab el priorum caplivorum. Jonadab

 ENARRATIOXES IN PSALMOS. 506
805
incorruptabilitatis.Ecce hic notantur Jonadab in
interpretatur sponiantus Domini. Quis autem est A filii

spontaneus, nisi qui gratis colitDeum? Unde illud, obedienlia perseveranles,gratiam qusrentes, suam

Yoluiitarie Mcrificabo tibi {Psal. uii). Hunc Jonadab captivitatem attendentes.Si autem primos captivos

commendal nobis et Jereraias in prophetiasua.Dicit accipimus,eos qui adhuc in captivitate remanentes,

enim quia ipse Jonadab prscepisset filiis suis, ne per gratiam Domini liberari non quKrunt.intelligi-
vinum biberent et ne in domibus, sed in taberna- mus hic inculpari illorum inobedientiam.cumniio-
culistantum habitirent Filii,quia in prscepto patris rum Jonadab proponitur nobis obedientia. Potest
perseveraveruntjideo benedici a Domino meruerunt; esse eliam in hoc psalmo vox capilis nostri, tranfe-
non quod Domini priBceptuai esset ne vinum bibe- rentis in se vocem membrorum, et sic pro eis di-

rent,sed quia in prajcepto patris permanebant (Jcr. centis : Domine, speravi, non confundar in
In le,
cCiernum, in jusiiiia tuii libera me. Et ut me eripias
xxxv). Quod Scriptura pnecipit sic Filii, obediti :

patribus veslris (Eph. vi Col. iii). Obediendum est

; et Iiberes,!«d2na ad me aurcm tuam,in altus ad me

iemper patri.nisi contrapreceptum Domini aliquid humilem tu medicus ad me fegrotum el inclinatu

;
:

praBcipiat.Istorumobedientiapropuniturnobisinhoc salva me taliter Esto mihi in Deum proleclorem, id

:

psalmo, ut eam imitetur, el comparalur hsec obe- Deus protector, ne opprimar ab inimicis,et in-
esl,

dientia inobedienti;e priorum caplivorutn, ut per
p
obedientiam filiorum Jonadab culpetur inobedientia
filiorum Isracl,quibus prsdisit Jeremias quia ca-
ptividucendi esscnt inIiabyloniam,necin hocdivinse
voluntati resisterent, quia aliter non potuit quara
ut captivi duceretur pra>dixit etiam:captivitatcm,
ut se corrigerenl. sed quia corrigi noluerunt ideo
veniam te locum munilum, ut ex te habeam quod
contra inimicorum tcla jaciam.Nam munitiorem lo-
cum te non potest invenire qui ad te confugit.Legi-
tur quia quidem habens habitaculum in firmissimo
monte vidit regem transire cum multitudine magna
bene armata.qui confidens ita a;dificio forti,sprevit
regem dicens Non loquor de te. Cui respondit
: :
:

captivi duci meruerunt. Istorum inobedientia et Neque ego de te. Nota, si securus iste fuit ab ho-
filiorum Jonadab obedientia coloratus est psalraus stibus pro munitione terreni loci, quanto securior
iste .• quorum videlicet obedientia commendatiir potest esse qui confugerit ad Deum, qui fecit coe-
nobib uteamsectemur:inobedienliaautem culpati.r, lum etterram? Quod hic dicit Eslo miki in locum :

ut eam fugiamus. Quod dicit, priorum captivorum, munitum, ut salvumme facias. Et tuiim est me sal-

mittitnon ad historiam.qua legitur quod in priino, wum iaes firmamenium. meum, id

et secundo et tertio ducti sunt in caplivitatem
Israel : sed quoniam de nulla illarum psalmus
quitur,intelligamuspriraamcaptivitatein,inquacap-
tivatisumus per obendionliam primi parentis.Hanc
captivitatem notat Aposlolus sic Venundati sumus
sub peccato {/iom. vii). Et paulo ^osi,CondeIeclor legi
(s.cete,(/uonia7n
filii est,ine firmum faciens in proposito,(;« lu es refugium
lo- meum, quia non invenio quo te fugiam iratum nisi
refugiam ad te placalura.Et quia tu es refugium,iu.
'-'
Ocua meus, eripe me de manu, id est, de potestate
: peecatoris, non mihi prsevaleat. Et quos inlelligat
per peccatorem, subjungit De manu contra legem :

Deisecmidum interiorem hominem. Video uutem aliam agentis, id est,de potestate Judaici populi in lege
legem in membris meis,repu(jnanlein iegimenlis mew, prasvaricantis, me eripe, etiniqtd qui squitatem le-
et captivum me ducenlcm in icge peccali et mortis gis non rccipit. De quo dictum est Qui sine lege :

(76W.).Inhaccivitatejusteomnesdelentisumu3,quia peccaverunt sine ieye pcrihunt (Rom. ii). Ne quis op-

dimisimusimperatorein,etsecutisumusdesertorem, poneret: Quare rogas liborari de persecutioiie? pa-
imperator Deus,desertor diabolus. Imperator dedit tere, resiste,subjungit Quoniam tu espatieniia mea,
:

prteceptionem, diabolus fraudem. Ubi

suggessit Domine. Quasi dicat : Clamandura est mihi ad te :

ergo oculus tuus inter prKceptionem et fraudera ? nam sine te non possum, quia tu es patientia mea,
Credidisti quod promisit desertor,et invenisti quod id est,patiens sum,et tu, Domine, spes mea a juven-
minatus est imperator.Vox est in hoc psalmo Pro- tute mea,\A est, ex tempore invocationis niea;, in

phetaB,commemoranti3 filiorum Jonadub et priorum qua invocatione factussum,juvenis,habilis videlicet

captivorum. Nam pugnam computatus in procinctu cxercitus tui,
filiorum obedientiam nobis con- ad
mendat, et in coramendatione obedientia^ flliorum D armatus fidc.spe et charitate,et non tantum fs spes
culpatur inobcdientia captivorum. Possunt eiiain mea a juventute mca, sed etiam confirmaius sum
ipsi filii Jonadab iidem esse qui primi captivi,ut sic iu te ex utero,\A est.ex eo temporo ex quo initiatus
logamus psalmum,quateuus ipsi,captivitatem suam su.m sacramento fidei. De ventre matris mex tu es
attendentes, cum Propheta dicant protector mcus, id est.postquam exivi de ventroma-
:

In tc, Domine »peravi,non confundar in xternum.

, tris ine», id est Ecclesia} ut non tantum mihi pro- ;

Quasi dical ; Speravi in me,et confusus sum : in te dessem, sed etiam aliis, es lu proieciur meus, ct

spem meam rejeci, ct ideo noji confundar in xter- ideo in te est cantntio mca scm/ er. Et quia in le

mim, id rsl i-eternaliter.licet ad tcinpus patiaris me spero./an^uam prodigium faclus sum muttis, similis
confundi onere mortalitatis et passibilitatis. Kt ut stulto, vidolicet quia nostpono prtcsentia, et exspe-
non confundar iiberame hic interius in tua justtiia cto futura.Pt nc rgodeficiamin spp,/i(i'smihiarf/H<or
me vocando et justificando : ei eripe me, tandera fortitudinis.iiuia lorlitudinis exemplum dedisti in te

exterius ut cxuto onere mortulitatis induar, gloria ipso.Etquiatu es fortis,eTgorepleaturos mcum latide.
507 REMIGII ANTISSIODOIIENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. S08
«^can/«mp/or!«m/i(am,meamignominiam,etcantem A lium, laudandus est in eminentia cceli, in fecundi-
magnitudinem tuam,6l parvitatem mea.m:totadie, in tate terrse.in circumcisione maris,in multiplicatione
prosperis el in adversis, in prosperis,quia consola- creaturre ubique nascentis, in Israelitico popujo ab
ris, in adversis,quia corrigis. Et, ut cantem (jloriam iEgyptia scrvitute liberate,in lege data.in Evangcliea
tuam,7ic projicias me in temporc senectuiis, suiiaudis, gratia ubique divulgata sed super omnem lauilera
:

depoaendae, id est in tribulationc quando mihi istam adjiciet honio Dominicus laudem suara,quia
maxime necessarium est ut deponam senectulem,et carnem resuscitavit non amplius morituram quod
recipiam juventulem, quandiu in monalitate
vei, ante eum nullus facere potuit. Os meian annuntiabit
carnis conversamur, tempus est scncctulis, quia fa- jusliliam tuam,quia per fidem salvati sumus : et os

ci!e labimur.et ideo opusestuta Deo sustincaraur, meum annuntiabit tola dic salutare /Mum,id est,tuam
velut iste rogat, dicens : Ne projicias me in tempore salvationera ct meam perditionem. Et unde mihi
senectutis, et ne dcrclinquas me, cum deficiat virtus hoc ? Quia non cognovi litteraturam,\d est.non sum
wjert,tunc cum nihil de me proesumo.Et opus ut non de illis quidelitteraprffisuraunt,et agratiaresiliunt:
dereiinquas.^ina di.Tcruntinimicimeimilii,?,\\haMi\\s, vel, non cognovi litteraturam, id est, perfunctorie
improperando, qui custodicbant animam mcatn,sub- aliquid agcre improbavi.Nam qui dicit.et non facit
audis,opprimendam, consilium jecerunt in i/7utm,in n voluntalera Dei coraparabilis est illi qui potens est
eamdem voluntatemconvenientes,et dicentes :Perse- quidem legere, sed quod legit ore non capit corde,
quimmi et comprehendite eum.El potestis,(/Mja noncs^ quod dicit Quoniam non cognovi litteraturam, sed :

quieripiat,nn\T: Deusdereliquitcum.Quoda.Y\bid\c'\\.ur. potins introibo in aulara,subaudi3 discernendam ut

Non est salus illi inDeo ejwsiPsat.u^^.lpsi sic meper- in eo tantum glorier qui inc propter potentiam suara

sequi connatur.sed tu Dcus,ne elongeris a me, sed redemit.Do7N»?(;, vicmorabor justilix tux solius, meae
respice ia auxilium meum, quia Deux meus es. Et captivitatis.tuae liberationis et hoc non ex me,sed :

quomodo volo ut me eripias? Confundantur, id est, ex te, quia tu, Deus, docuisti me ex juventuie mea, id
dignos se confusionc recognoscant, et dc/iciant, id est, ex tempore innovationis meae, et usque nunc,

detraltentes aninue mex,

est, invictoriosi e.Kistant :
subaudis, doces, et ideo pronuntiabo mirahilia tua.
existimantpsvidelicetlevitatemmeamesseinsaniam, Quid mirabiliusquamconsilium rcparationis huma™
vel detrahentes animx mex et etiam cujusque,sub- n» gratia; tua; esse, et non ex alicujus merito .' Do-
audis, animae, persuadent ut cum Domino rixetur, cuistis me ex juventute et usque nunc,ei docebis etiam
defendendo peccata sua est etiam dictum adsimi-
: usque in sencctam ct senium. Senectus est, quando
littfdinem avium quibus detrahuntur p(mns!,ne vo- aliquis pra; sencctute gravis fieri incipit ; senium,
lare possint. Illi detracta; sunt penna; qui est in quando cst in decrepita xiaia.Per h,rc duo longitu-
peccati defcnaione.Caret enim ratione,per quam in ^
dinem temporis denotat. Quasi dicat ; Docebis me
auras libertatis quasi pennis deportari deberet. Opc- memorem esse tuae justitiae orani tempore in juven-
riantur confusionc et pudorequi quxrunt mala mihi. tute ct seneclute. Quod habet alia translatio in ;

Confusiocst, quando conscientia uiordet hominem presbyterum et gerontam, ubi sententia eadem
interius, pudor est,quando exterius crubesccntiam est, quia presbyteros apud Gra;cos dicitur senior,

demonstrat quod dicit, operiantur confusione et

:
geron senex gravis dicitur ; vel aliter,Dcus, docuisli

pudore. Quasi dicat:interius et exterius cOH/^undan- me ex juventute mea. Juventus fuit in Ecclesia iii

turqui quierunt mala mihi:Ego aiitem semper spcrabo, prirao temporc,quando sancti raartyres.armati fide,
etsuperomnemhmdemtuam,\d estsupcr oni:;em lau- spe et charitate,usquG ad sanguinis effusionem pro
dempriorem,«i/j;'f/amlaudemtuampostcriorcm:lau- fide tenenda cerlubant. Quod dicit, usque nunc do-
danduseratDoroinusin primohomine,quera delerra ciusti,noslrum tempus designatin quo jam non pro
ad imaginem et similitudinem suam creavit.et eum certamine fidei martyrizanlur, quoniam ex abun-
in paradiso collocavit [Gen. n) laudandus esset, si : dantia iniquitalis refrixit charitas multorura.Quod
post inobedientiam totam massara.qua; a primo pa- dicit, in sencctam et seniujn^per hoc notat ultimum
rente processit, justo judicio damnasset,tamen su- tempus, quando pro persecutione Antichristi raulti
per omnem laudem adjicienda est laus, quia per D a fide discedent. Deus, ne derelinquas me. Quasi di-
gratiam a peccato traducis liberati sumus vel,sic : cat Tu qui docuistimeex juventute mea, ne dere-
:

adjiciam super otnnem laudem tiiam, id est, atten- linquas me, donec annunliem per me et per succes-
dam te excedere omnes laudationes virorum vel, : sores meos,6raf/in(m tuum,\A est, potenliam tuum,
adjiciam super omnem laudem luam, juxta Apo- generalioni non tantum illi quac post futura est,sed
stolum. Ei, inquit, qui polrm cst facere superabun- omniquas venturaest.^i^ola. fuisse quosdam ha;reticos
danter quam petimus aul intcUigimus [Eph. iii) : qui asserebant fidem catholicam usque ad tempus
quod hic dicit,adjiciam,id est.adjicere teintelligam permansuram, et post, ex toto destruendam quo- :

super omnem laudem tuam a nobis factam, quia rum errorem ut destrueret, dicit quod ornni gene-
plura in nobis operarisquam nos intelligere possu- rationi annuntianda sit potentia Domini:quod dicit.
mus. In voce autem capitis sic dicemus Adjiciam : Ne derelinquas me, donec annuntiem brachium tuum
super omnem laudem tuam : lauilandus est Dominus generationi qux ventura cst, et donec annuntiem po-
in dispositione et in gubernatione rerum tempora- tentiam tuam et justitiam tuam, id est, gratiam
509 ENARR.iTIONES IN PSALMOS. 510

justiQcantem, eundoetiamiwjuematosfmrt masfna- A »!«'« ""''i esistimantes vitam meam esse insa

lia qiuv tu fecisti, considerabo, videlicet illa super- mam.

ccelestia, priucipatus, virtules, dominalus, potesta- PSALMUS LXXL
tes,ad tuam gratiam pertinere quia, quod bene : PSALMUS DAVID IN SALOMONEM.
vivunt, ex te habent, non ex se. Et quando quidem Deus, judicium tuuin regi da, et juslitiam tuam
«

tu, Deas, tantus es, quisnmilis est tibi? Nullus vide- Judicare populum tuum in justitia, et
« filio regis.
licet, quia mihi volenti in primo parente tibi esse « pauperestucs in judicio. Suscipiant montes pa-
s\m\\\s,, qmnlastribulaiiones, id cst, quam graves « cem populo,et collesjustitiam. Judicabit pauperes
ad tolerandum.et multaseteiLS ^nalasmilii osttfndisti: « popiili, et salvos faciet filios pauperum, et humi-
voluiltibi esse similis qui disit Ponam sedem meam
: « liabit calumniatorem. Et permanebit cum sole et
ad aquilonem, elero similis Altissimo [Isa. xiv), et « antelunam, in generatione et generationem. De-
discessit a teinregionedissimilitudinis.Voluitctiam « scendet sicut pluvia in vellus, et sicut stillicidia
miser Adam tibi essesimilis, qiiando desertori cre- « stillantiasuper lerram. Orietur, in diebus ejus ju-
didit dicenti : Gomedile, el eritis sicut dii {Gen. iii). « stitia et abundantia pacis, donec auferatur luna.
Credidit quod promisit diabolus,et invenit quod mi- « Et dominabitur a mari usque ad raare, et a flu-
natus est Dominus et plus valuitapudeumquide- -r^ « mine usque ad terminos orbis terrarum. Coram
fecit quam qui eum fecit, in quo multas trihula- illoprocident /Ethiopes,et inimici ejus terram im-
lioncs mihi el malas ostendisli, sed non irrepa.abi- « gent. Reges Tharsis et insulee munera offerent,
liter me damnasti, quia co?iyersMS ab ira ad miseri- « reges Arabum et Sabadonaadducerent. Et adora-
cordiam vwificasti me, id est, in vitam posuisti me. « bunteum omnesreges, omnes gentes servient ei.

Et hoc.quomodo ? de abyssis terrse iterum reduxisli. « Quia liberabit pauperem a potente, et pauperem
Notaquod dicit, reduxisli, quia non reducitur ali- « cui non erat adjutor. Parcet pauperi et inopi, et
quis, nisi prius sit eductio. Eduxit Deus hominem « animas pauperum salvas faciet. Ex usuris etini-
de vilitate terrae, mirabiliter eum creando. In ma- « quitateredimet animas eorum, et honorabile no-
gnum enim quiddam promota est terra, quando « men eorumcoram illo. Et vivet, et dabitur ei de
homo delerra plasmatus est ad imaginem et simili- « auro Arabiffi, et adorabuntdeipsosemper, totadie
tudinem Dei suam.Terra recidit,quando
in vilitatem « benedicent ei. Erit firmamentum in terrain sum-
homo per inobedientiam a Deo defocit, sed rursus " mis montiura^superextolletur super Libanum fru-

ad summa terrs reducitur; quando Verbum ex terra « tus e.jus, et fiorebunt de civitatesicut feuum ter-

assumpsit hominem a peccato immunem, sic re- « rae. Sit nomen rjus benedictum in Scecula, ante
duxit,id est.i/eruffi duxithominem de abyssis terrx, « solem permanet nomen ejus. Et benedicentur in
mirabililer eum reformando in interiore quia ^pe « ipso omnes tribus terrs, omnes gentes magnifi-
salvi facli sunius [Hom. viii). Ecce planum est quod « cabunteum. Benedictus DominusDeus Israel,qui
dixi redu.risti: ostendamus iterum quod tuni-, erit, 11 facit mirabilia solus. Etbenedictum nomen maje-

quando caro morlalis iu immortalilatem resurget, " statis ejus in ajternum, ct replebitur majestate

quia sic iterumetiterumdeduciturhomo a Domino: " ejus omnis terra : fiat, fiat. >•

qaod d\c\ide abiissis lerra; iterum redu.visti. Et unde EyARRATIO.

hocscio? Nam multiplicasli maijnificeutiam tuam, id Salomon interpretatur pacificus. Quc-e interpreta-

est, justitiam tuam intantum multiplicasti, [!(/]cum lionominisL;hristocapiti nostro convonit, quoniam
filiistuis nonparceres, el sic convcrsus consolalus es ipse permortemsuam inimicitias nostras solvit, et
me. Namelego non tantura in capitemeo,sed etiam DeoPatrinos reconciliavit.- ipse etiam murum ere-
in me ipso confitebor tibi in vasis psalmi veritalem ctum internos et ccetestera rationabilem creaturam
luam, Deus, psallam tibi in cithara, sunctus Isracl . dissolvit, et mox cum illis in se angulari lapide uni-

vasa psalmi sunlpsalterium.Notainterpsalteriumet vit; ipse etiam super pacem reconciliatonis addi-
cilharam, qui psalterium sonum reddit in superiori. ditpacemimmortalitatisinquemhujuspsalmiverba
per quod designat animam quae superior pars est referuntur.Prophetaenim prsvidens in spiritu pro-
in homine, cithara reddit sonum in inferiori, et D phetico eum in carne venturum, diligenter exponit
notatcarnern quc-e inferior pars est in homine, per ea qucT in diebus illis lutura sunt, ut cum viderint
quam carnemcitharizat homo, (|uando hiccinferiora increduli caevenisse qu;e de co prophetala sunt,
indigentibus pra-bet quod hic dicit, psallam tibi ui
: eum venisse non dubitcnt, sed humiliter adorent.
cilhara sanctus Israel, et siotandem e.vsullabant ta- Dicit autem sic Propheta.
bia mea cum cantavcro iibi quia nunc aliquando Dcus, judicium tuum reiji da. Quasi dicat Deus :

cantomihi. Etqualilerexsultaredebet inlabiis, sub- P;i[cr,niitte qtiem missurus es, ut per ipsumjudica-
juni^it ,\nima mca quam rtdemisli, subaudis cxsul-
: tum tandcm judices mundum, quia scriplum est :

tabil, et non tanturn anima, sed eliam Itnijua mca Pater non judical quemquam, scilomiicjudiciui» de-
exterior lota die meditabHur justitiam luam. Bcne dit Filto {Joan. v). Ipse enim niciita niundum judi-
dicit, meditabitur :quia non est ibi opus voce ele- cat, qui in mundo conservatus, cl u principibus
rnentari.Etquandohoccrit?C«mexoppositoc(»i/u.u't'/ mundi judicatus est. Et justitiam iuam fitio regts.

rsverili fuerinl. in conBiderationesua, qui hicquxrunt Rcpctitum cst quod prius dixit. Nain quod prius
 :
::

511 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 512

hocsonat, h\c, jusliliam. Quid aliud
dixit, judicium, A suos honores superbe agendo, scliismata faciant in
estipsnmjudicium, quamjustitia? Quena prius vo- Ecclesia, unitatis compage disrupta. Collcs etiam
cavitregem.hic vocat filium iitrumque enim et pa- : accipere debentJHsirtwm, id est. obedientiam.sic ut
teret rexest.Istaeautcmrepetitionesmultumeloquia imilentur ipsos montes in hoo quo imitandi sunt,
divina commendant,sive per eadem. sive aliis verbis montem montium eis proponendo non ut : dicaut,
eademsententiarepetatur:et maximetalesrepetitio- ego sum Pauli, cgo vcro Cephse, sed omnes dicant,
nesreperiunturin psalmis, et in eo genere sermonis Christi II Cor. i). Haec est justitia, non apponere
ubianimimovendusestaffectus. VelaHter, Deiisjwti- servos Domino nec asquare : sed dicat unusquisque ;

cium luum regi da, el justitiam tuam filio reyis :

Levavi oculos meos iii tnonlcs: et unde auxilium
ipse quasi Filius justitiam prsdicaret, opere vide- meum ? A Domino qui fecit cwlum etterram{Psal. cxx).
licet et verbo. Unde illud Quse cxpil Jesus facere ct
.•
Qualiterautemimitandi suntTOOn/M,unus ex monti-
docere [Acl.\] Quod Dcus Pater, rr.r vocstur, testa. busostendit, sic : Estote imilatores mei, sicut et ego
tur Paulus, dicens : J\egi autem sieculorum immor- Christi (l C.or. iv) : et alibi, Pro Christo legulione
tali. invisihili, soli Deo [l Tim. i), ctc. Vel, filium funi/imur tanguam Deo exhortante pernos {l Cor. v).
regispossumus accipere Judaioum populum quem Obsecramus pro Christo, reconciliamini Deo. Hi
Dominus Pater assumpsit in adoplionem fiiiorum n montes suscipiant pacempopulo.id esi,\erhum mcon-
per legem datam. Deus, judirium tuum regi da :ju- ciliationispopulo, subaudis, pra;dicandum. Ei.ro//M
dicare poputum tuurti. id est, ad judicandum popu- justitiam. id est, imitantes eorum eminentiara. Ut
lum tuum injusliiia.ut per justitiam discernat popu- montes fianl. .niscipiant juslitiam, id est, eorum
lum suum a non suo, et tandem vidclicet pauptres obedientiam, ut sic fiat quod de justitia et pace
tuos, jd est, illos qui volunt esse pauperes tui, non scriptum est Justitia et pax osculatx sunt{Psal. :

divites sui, in te abundantes sibi egentes. Et ubi Lxxxiv), Quod per justitiam obedientia potest deno-
judicabitur ? w j!«/if((i, subaudis futuro. Qui sint tari, notat Apostolusubi dicit: Sicutper inobedien-
paupcres Domini, ^''aulus manifestat sio : Si di.^iti-i- tiain unius liominis, peccatores conslituti sunl mulli
huero omncs facultales mcas pauperibus, et si dedero ita et per ohcdieniiaim unius justi constiluentur multi
eorpus meum ita ut ardeam, charitatem autem non {liom. v). Judicabit pauperes populi.
Quasi dicat
habuero,nihilmihiprodest {I Cor.xm). Quasi dicat: Vere suscipiant montcs verbum reconciliationis
Si omnia moa do pauperibus, et pauper Dei non quod notat Paulus Deus inquit, reconciliavit nos
:

enim iion injlitur, nec

fuero, nihil prodest. Charitas sibiper Ckristum.el posuit in iiohis mystcrium recon-
est vera charitas Dei in eo qui ingratus est sancto ciliationis {II Cor. v) : quod hic notatur, quia ipse
Spiritui ejus. Tn hac paupertate fuit sanctus Job, Beus judicabit pauperes meos pauperes populi, id
pauper antequam etiam illas magnas divitias ami- populum illum qui se pauperem reputat c/tan-
est :

sisset, Dicat pauper iste cum aliis pauperibus .Yoj : dem salvos jaciet filios pauperum. Si autem montes
autem non spiritum hujus mnndi accepiinus, sed spi- in sKCulo elalos accipimus, sic continuabimus :

ritum qui e.v De^ est, ut sciamus qux a Deo donata Deus, judicium tuum regi da, et vere dabis quia
sunt nobis {I Cor. ii). IUi enim qui de meritis suis ipse judicabit, id est, discernet pauperes popnli, id
praesumunl non sunt pauperes Domini nec s'bi vo- est, apostolos,e/ salvos faciel filios pauperum, id est,
lunt justitiam dari a Deo, sed ex scmetipsis eam imitatoresapostolorum;ud/ai/!i/: iidem possuntesse
habereconfidunt, ignorantes Dei justiliam el volentes pauperes et tilii pauperum, quia eadem civitas ost
suam statuere, justiticV Deinon sunl .luhjecli^Rom. x) : Sion et filia Sion. Et humiliabit calumniatorem.
nonsunt pauperes Dei, sed divites sui. Pau-
hi lales Calumniator est qui alienam innooentiam nititur
perautem Dei clamat: Judica mc, Deus, et discerne ducere in culpam, exquisita aliqua dolositate, et
causam meam {Psal. xlii). Suscipiant monles pacem maehinata aliqua calliditate. Nullus ideo melius
pppulo, ct coHes justitiam. Qiiasi dicat : Da regiiuAx- quamdiabolushiccalumniatoragnoscitur:calumnia
care populum tuum, et ut judicet montes, id est, enimejusest;Nunquidgratis colit Job l)eum(Job.\)?
illos qui in saeculo sunt eminentiores,florcntes divi-Sienimvoluit innocentiam sanctissimi viri in cul-
tiia, sublimati honoribus, sn.^picianlpacem populu D pam ducere, si hoc posset efficere, ut pro terrenis
tuo Judaico in pra?dicando, ct collesjustitiam. Colles diabolo serviret,sed humiliavit eum Dominus gratia
sunt iterum eminentiores in ssculo, sed ipsis mon- sua, suos juvans ut gratis Deum colant. humiliavit
tibus subditi vel aliter, Suscipiant montes pacem
: etiam eum non in Juda;is, quibus ipse calumniator
populo. Montes sunt qui excellenti sanctitate emi- usus est tanquam vasis suis, operans in flliis diffi-
nentes sunt in Ecclcsia, qui sunt idonei et alios dentiffi. Humiliatus est enim quiaille.quem occide-

docere sic loquendo, ut fidBliter instruantur sic rant, resurrexit, e/ per mortem suam mortisimpe-
vivendo, ut salubriter imitentur colles autem sunt rium dextruxit humiliavit etiam eum, quia multos
: :

illi qui obedientia sua, escellentiam sanctitatis eo- de tenebris in lucem reduxit, quiacum diabolusex-
rum qui dicuntur montes, imitantur. Nota quod tendit manum suam ad illicita, cum Cbristum vide-
dixit, suscipiant montes pacem populo, et colles justi- licet rapere voluit, perdidit illos in quibus potesta-
tiam. Excellentes quippe in sancta f^cclesia vigi- tem priushabuit vel, nomine calumniatoris repro- :

lanti intenlione paci debent consulere, ne propter bus populus intelligitur, qui ex maxima parte, dum
513 ENARHATIONES IN PSALMOS. 514
peccala excusare contendit, calumniam ingerilCrca- A. inimicum tuum. Ego aulem dico vobis : Diiiyitc inimi-
tori unde illud Salusfii Falso qiierilur de natura
: : cos vestros, benefacile his qui odeninl vos {Malih. v).
suagenus hunianurn. Hunc populum reprnbumhu- Dsc abundantia pacis donec auferalur luna, id est,
miliatDominus,quiasordescerefacit.Undeiilud,(J«!' donecEcclesia,devicta morte, assumatur immortali-
in sordibw. est, sordescat adhuc {Apoc. xxii). Et per- tate vel secundum aliam translaiionem, donec ex-
:

mancbil cum sole, id est, quandiu volvitur tempus. tollaturluna pergloriamresurrectionis,in seternum
Unde illud, Sedes ttia, Deus, in sxculum sxculi regnatura cum illo qui in gloria resurrectionis eam
{Ps. xLiv). Et, ne intelligeremus euni deinceps per- dominabilura mari, orientalis subaudis,
prascessit. Et
mansurum, el ante tempus non fiiisse, subjungit, usque ud mare occidi^ntale, incipiendo subaudis, a
ante lunam. Quasi dicat, omne tempus prfecessit. flumine Jordanis videlicct, procedens iisque ad ier-
Qualiter autemvelit ante /unam intelligere,subjun- minos orbis terrarum. Nota quod hic. evidenter ex-
git generationes generationu m ut istud , sit expositio pressitjindevoluisse Christum potestatem suamjam
prioris. Vel sic : j ermanebit cum soie, id est, cum commendare, unde et discipulos'coepit eligere
aflu-
paterna claritate vel cequiilitate, et fuit ante lunam, mine.scilicet Jordane,ubi super baptizato Domino,
id est, ante Ecclesiam dignitate, utpote qui immunis cum descenderet Spiritus sanctus, sonuit vox de
a peccato in humana natura conceptusvel anten est : coelo : Hic est filius meus dilectus {Mailh. iii). Hinc
lunam, quia Ecclesia prfecessit aeternitate sua, et ergo doctrina ejus incipiens, et raagisterii ccelestis
permanebil in geiieratione generationura. Nota Eccle- auctorilas, dilalatur usque ad lerminos orbis terrx,
siam non incjngrueper litnam designari, quia sicut cum prsdicatur Evaiigelium regni in universo orbe in
luna a3oleilluminatur,sicEcclpsianonhabet lumen, tesiimoniumomnibusyentibus {Malt/i. xxiv). Velaliter:
nisi a vero sole, a Domino videlicet, illuminetur. Dnminabitur a mari, subaudis Judaeorum, usque ai
Descendel sicut pluvia in vellus. Proescripsit Pro- mare gentilium. Nota quia Judasi.Iioet cognitionem
pheta qualiter Dominus venturus sit : quia sicut legis receperant,tamon mare dici possunt, quia ter-
pluvia sine strepitu et sine sensu descendit in renisinhiantes.tempeslatibussaeculi quasi fluctibua
vellus, et ipsum vellus uon corrumpit : ita verbum maris inquietabantur gentilisautem popuIus,quo-
;

patrisdescendit in uterum virginis,sine scnsu car- niam nulla incogoltioneDeum recepit,merito maris
nali, sine corruptione virginis.quia ipsa erat mater nominedesignalur quod dicit, dominabitur amari
;

nesciens virum. Et sicut stiilicidia stiiianiia super usque ad mare, incipiendo a flumine, usque ad ter-
stillae eadentes super terram.non
lerram: quia sicut minos orlns terrarum perveniendo et eo dominante, :

submergunt, sed irrigant ipsam terram ita Domi- Coram lilo procident .Ethiopes, id est, humiliabun-
:

nus in humano genere conversatus est, irrigando tur qui prius fuerunt tcterrimi in moribus,e< inimici
ipsum, non destruendo. Vel aliter Desccndet sicut ^ ejus terram iingent, eum venerando sul.audis. Vel
:

pluvia in veiius. Mittit nos ad historiam quE narrat inimict ejus, id est, hieretici, lingent terram, id
est
quid factumsitiutemporejudicisGedeon. Ipse enim delectabuntur in terrenis, assumendo sibi terreno-
admonitus a Domino, quatenus irruerel in Phi- rum auctoritatem ut sic confirment aliis quod per-
listaeos petiit signum futurce victoriae, hoc ut vellua verse intelligendo in scripturis acceperunt.
Reges
inarea positum compluereturet area sicca maneret, Tharsis el insuix. Ostendit qualiter coram illo proci-
et rursum secundo petiit, utarea complueretur, et deni reges, quoniam reges Tliarsis et insuix munera
vellus siccum maneret {Judic. vi). Quod ita factum offerent. Tbarsis interpretatur ejp/ora^o gaudii, ubi
est : non autem sine mysterio. Veilus enim prius intclliguntur qui gaudium suum in terrenis expro-
irrigatum significat populum Judaicum qui prius brabant, qui jam facti reges, se ipsos videlicet et
divino Verbo fuit complutus, Ibi enim Dominus ma- alios beno regentes, offerent munera, seipsos vide-
trem, iu qua formam hominibus
servi acciperet et licet, digna munera Deo interpretatur etiam Thar-
:

appareret, elegit ibi discipulos, quibus hoc idcm

: s\%,contcmpiatio,uh\ significantur qui cmlestia con-
praecepit, dicens In viam genlium ne abicrilis, et in
: templantur et terrcna obliviscuntur. Contemplari
civilales Samaritanvrum ne introieritis {Matlh. x). enirapertinctadfutura.considerare.adprassentia./n-
Sed quia populus ille in duritia perinanens,divinum D jutedicuntur terraB,eoquodin salo suntposit». Ubi
non recipit cloquium, factum cstquod signilicatur intelligu.itur homines, qui a fluctibus s.-eculi quasi
per vellus siccum et arcam complutam. Nam abla- motione maris quatiuntur. lli lalesfacti atabiles, et
tuni estdivinum cloquium a Juda.M3,et divulgatum in nullo pcricIitanLcs, oj^erent munera Domi\io. Reges
compluta, quia sicca
est gentibus. et sic est area Arabum et .'iaba dona adducent. Nota, quia nihil ad-
gentiumcordaroredivini eloquii suntirrigata :quod ducitur nisi quod ambulat ubi ,jam intelligitur,
:

dicil, Descendel sicut piuvia in vellus, el sicul sttlli- qnod in dicbusejusde immolandisvictimis non da-
cidia stiilunlia supcr terram. Et quid in dicbuH cjus bitur pra;ccptum,sod dona ista,quiBadduccndasunt,
futurum sit, dicit : Orietur in diebus ejus jualilia, id homincs videntur signillcare quos in socielatcm
est, tides queiiique justilicans, et ubundanlia pacis ChristictEcclcsiaircgumadducitauctoritas.Arabum
quia pax in illis diobus non protenditur ad amicos, interpretaturcam;)<;s/''iivel/iuw!7w.ubiintclliguntur
ged etiaminimicos. Unde ialud, Audi.uis quia dictum genlilcsquihumilialiinteri/oHaDeirepufantur.Saba
est antiquis : Diliges amioum tuum, el odio habcbis interpretatur incensa, ubi interprotantur illi, qu;
 ::

r.i3 REMIGll ANTISSIODOIIENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 516

igne divini amoris incendiinlur, ut inter dona Dei A de mundo. Unde iilud : Efjo vos eleyi de mundo, ut
Computentur,quoddicit.rt'5t\s.-4cn6Hmc/.Snftarfo;inad- ealis et frucluin affcrnlis, et fruclus vester vianeat
duceiit. Et ulbTe\H&r\nc\adnlur,adombuiit eumomues Libanum fruclus eius,\i\ est, super
{Joan. xv). Suptr
reges tcrrx, id est, omnes omnino reges, et omnc-i omnera candorems^ecularem.Libanus interpretatur
gcnles servient ei. Et merito, quia V\h&ra.\\t paupercm, candidatio, vel, fructus ejus, id est, charitas extoUe-
peccata videlicet humiliter conlitentem, a poteiUe, tur super Libanum. Unde illud Pauli Adhuc super- :

id est, a principe terrenaepotestatis. Et quem pau- eminentiorem viain vobis demonstro (/ Cor. xn). Hoo
perem sit liberalurus, subjungit, et pauperem cui enim in primoponiturmunerum divinorum,ubi ait
non eral adjutor, et illum qui non pnesumit sibi sa- Fruc/us aulcm spirilus est charitas (Gal. v). Et flore-
lutem dari de meritia suis, vel de libero arbitrio, vel bunt de civilaio sicut jcmtm lcrrx. Quoniara absolute
aliquo adjutore alio, excepto Domino. Et quomodo positum est, de civitate, intelligamus civitatem Dei
liherabill 'iion secundum merita illorum, sed ipse velJerusalem. Si autem civitatem Dei accipimus,
parret pauperi el niopi, id est, peccata pauperis et fenum quasi triticum accipicmus. Unde in Genesi
inopisnonrepulabit^e/ficawmuii/Kiuj^f^rHm salras fa- Producat terra lignumet omne fenumsuum {Gen. i).
ciet.Et hoc quomodo Redimendoo«n??rt5 eo/-Mm ex '?
Non fonum siccum hic accipiendum est, sedfenum .|

usuris etiniquitale, da peccato veniant in peccatum. p. viride quasi frumentum fructiOcans. Vel aliter Flo- :

Usuraenira est.quando expeccato prcecedenti aliquis rebunt de civitatc sua, subaudis sicut fenum terrae,
promeretur ut iterumpeccet; vel iniquitasest pecca- quodhodicestetcrasinclibanum mittitur(iUai(/i. ix).
tura et usura pcena peccati. Et merito usura poena Ex quibus omnibus quae dicta sunt superius, sit
peccati est appeliata, quia pius mali invenitur in nomen cjus bcnediclum, id est, multiplicatum in
suppliciis quam coramissum est in peccatis. Verbi sxcula,\di esl,quandiu volvuntur teinpora. Et raerito,
gratia : Ilomicida corpus hominis tantum perimit, quia anle solem, id est, ante omnem temporalem
animiB autcm nihil nocere pntest : ipsius corpus et dispositionem, permanet nomen ejus, et in ipso, su-

anima pcrditur gehenna. liedimet erg c.v usuris,

in • baudis nomine, benediccnlur omnes tribus terrx, quia
redimendopeccataquidebel)antampliorasupplicia. omncs gentes maijnificahunl cuin. Unde bencdictus
Redimet autemab iniquitute adjuvando pergratiam, Dominus Deus Israel, qui faclt mirabilia solus perse
et ctiam ad faciendam justitiam. Et honorabilc no- et per suos, el benedictum s\i nomeiimajestaiis ejus
men eorum coram illo, et sic contemptibile coram fil in seternUfii, id est, divinitas ejus multipliceturnon
hominibus. Unde alibi : Elcnim hxredilas mca in se, sed in cognitione hominum.Quod etfuturum
prxclara al mihi [Psal. xv). Et vivel. cl ideo quia pst, quia replcbiiur majestate ejus omnis le.rra. Fiat

vivet, dabilur ci dc auro Arabiai, id est, de praeci- hEBC multiplicatio in priori populo,^a(et in posteriori.

puis sapientibus gentilitatis. Aurum enim sapien- *'

PSALMUS LXXII.
tiam notat, et Arabia gentes. Unde scriplum cst :
DEFECERU.NT HY.MNI D.WID FILIIJESSE, PS.ILMUS ASAPH.
Accipilc prudentiaraet s.ipientiamsicut aurum pro- IIQuambonus IsraelDeushis quirectosunt cordel
batum {Prov. viii et xvi) : vel aurum dicitur quast « Mei autem pene moti sunt pedes, pene effusi sunt
ab aura, unde [per] aurura Arabiae splendidissiraae « gressus mei.Quiazelavi superiniquos.pacempec-
intentionesgentium denotantur. Nola non sine pon- <( catorum videns.Quia non est respectus raorti eo-
dere esse quod dicit, vivet,(\\i\a si.deeo quod com- c< rum,etrirmamentuminplagaeorura. In laboreho-
munitervivent homines, diceretur.non esset magna « niinum non sunt, etcum hominibus non flagella-
causa quare ei aurum Arabia; daretur, el ideo cum « buntur. ldeotenuiteossuperbia,operti suntiniqui-
pondere intelligendum cst, i'U'rt,quasi dicat.resur- « tateetimpietatesua.Prodiitquasiexadipeiniquitas
gens a mortuis non amplius moriturus. Neque enim « eorum, transierunt in affectum cordis. Cogitave-
omnesvivimus,qui quandoque moriturisumusexte- « runtetlocutisuntnequitiam;iniquitateminexcelso
rius, et quotidieper peccata morimur interius. Se- « locuti sunt. Posuerunt in ccelura os suum, et lin-
quitur : Et adorabunt ilc ipso semper, id est, omni « gua eorum transivit in terra. Ideo convertetur
tempore, de ipso, id esl, de ipsius corpore implendo, « populus meus hic. et dies pleni invenienlur in eis.
ut membraejus videlicet multiplicentur, et siotote D « Et dixerunt : Quomodo scit Deus, et si est scientia
die benedicenl ci : vel orabunt de ipso semper acci- " in excelso ? Ecce ipsi peccatores et abundantes in
pientes quodorant vel propteripsura promerendum. « sajculo obtinuerunl divitias Et dixi : Ergo sine
Et hoc mtjrito, quia ipso erit firinnmentum in lerra, « causa justilicavi cor meum, et lavi inter innocen-
ubi nulla lirmitudo fuit ante eum. Ipso autera ve- « tes manus meas ; et fui flagellatus tota die, et
niens, stabilivit eos in doclrina stabili et nunquam « castigatio mea in matutinis.Si dicebam: Narrabo
mutanda. Unde Paulus : Si quis.ait.wifs evangeli- « sic, ecce nationem filiorum tuorum reprobavi.
zavit prxtcr id quod accepistis a nobis, anathema sil « Existimabam ut cognoscerem hoc, labor est ante
[Gal. i). Ipse etiam eril firmamentum iii suminis mon- « me donc^ intrem in sanctuarium Dei, et intel-
:

r!u??!,quia in eo complebuntur omniadicta et facta, <i ligam in novissimis eorura. Verumtamen propter
quae per summos moiiles, id est, per prophetas et « dolos posuisti eis ; dejecisti eos dum allevarentur
patriarchas revelata sunt: superextollctur super Liba- « Quomodo factisunt in desolationem, subito defe-
num fructus ejus, illi videlicet. quos eligit sibi fructus « cerunt, perierunt propter iniquitatem suam. Velut
 ;

5t7 ENARHATIONES IN PSALMOS. 518

» somnium surgentium, Domine, in civitute tua A tcs. quatenus cessent a murmuratione, et raagis
" imaginem ipsorum acl niliilum rediges. Quia in- velint fiispectare quae non videntur quam his
1 flamraatum est cor meum, et renes mei com- adhaerere qu.T videntur. Nam qui his adhaerent, per-
t mutati sunt; et ego ad nihilum redactus sum, et iturisunt ad ultiraum; et qui non adhaerent, sunt
« nescivi. Ut jumentum factus sum apud te, etego coronandi. Et est psalmiis .isaph, id est, operatio
" semper tecum. Tenuisti manum dexteram meam attribuenda ruidam congreganti : facta ideo quia
it et in voluntHle tua deduxisti me, et cum gloria su- defeccrwil laudes David. David dico non spiritualis,
« scepisti me. Quid enim mitii est in cceIo? et a te sed carnalis quod notatur per filii Jesse. .\
; spiri-
« quid volui supsr terram ? Defecit caro mea et cor tualicnim David nu nquam defecerunt laudes ; dicit
<i meum Deus cordis mei, et pars mea Deus in
: autein sic Asaph :

« Mternum. Quia ecce qui elongant a te, peribunt.- Quam bonus Israel Deiis /(w qtii reclo sttnl corde!
« perdidisti omnes qui fornicantur abs te. Mihiau- Quasi dicat: Quam incomparabiliter est bonusDeus
« tem adbaerere Deo bonum est ponere in Domino ; Israel, id est, vidcntitiin Detim, his qui recto sunt
u Deo spem meam : ut annuntiem oranes prsdica- corde, id est, illis qui suam voluntatem dirigunt se-
tiones tuas in portis filiaa Sion. »
cundum voluntatem Dei, licot distortis corde parvus

ESAnRATlO. B et perversus videatur. Quod alibi dicitur: Cum sancto

Non frustra in hoc titulo David filius Jesse sanctus eris, ct ciitn perverso pervcrlcris [Psal. xvii);

dicitur, cura superiores psalmi intitulati sint no- non quod Deus sit perversus, sed quia perverso vi-
mine David, sed sine commemoratione patris. Quod detur esse perversus ;
qui lippienti oculo claritas
autem hic ponit Jesse, qui fuit pater David secun- solisnon resplendet, sed obscura videtur, quiacla-
dum carnem, in hoc videtur notare quosdam ex ritatem recte intueri non potest. Mei autem pene
filiis Israel carnaliter sapientes et terrenis adhae- motisunt pedes. Assumit hic Asaph vocem illorum,
rentes. Nota est enim historia, qualiter liiii Israel a quibup defecerunt laudes. Quasi dicat : Qtiam bo-
divina potentia per mare Rubrum ducti sunl, cum ntis hrael Deus! egi autem hoc non attendi, quia
hostes insequentes submersi sunt [Exod. xiv). No- pedes mei, id est, affectiones meae, petie moli sunt,
tum est etiam qualitcr per multos annos idem po- ad lapsum, subaudis ; pene
mei, effusi sunt gressus

pulus per desertum erraverit, Moyse existente duce ad errandum, eos iniitando qui non via recta ince-
et Aaron. Huic populo factre sunt promissiones mul- debant. Pcne dicit, qui tandem resipuit, ut in poste-
tae promissa est enim eis terra Chanaan, subjectio
:
rioribus psalmi denutari potest. Quare autem moti
inimicorum, fecunditas uxorum, filiorum, honor stinl pedes, subjungitur: Quin xelavi, id est, indigna-
Sfficularis. omnia receperunt et pro magno ha- p tus sum, vel invidentiam habui, .super iniquos, con-
Haec
buerunt, et plurima pars eorum Deo serviendum siderationem meam extendens, vel super illos esse
esse pro terrenis intellexit; sed Dominus, qui ha;c volens. El cur hoc ? Videns videlicet paccm peccato-

omnia eis concessit, non ut in istis remanoreut, rum, Deura vere non colentiura. Et quam pacem?
sed ut per ha;c alia futura crederent, subtraxit eis Pacem terrenam, pacem mutabilem, pacem non es
bona temporulia, ut vel sic addiscerent aiternis gratia, sed ex judicio. Hanc pacem dum desidera-
adhaerere. Populus uutem, magis optans terrena rem, et pro illa Deo servire vellera, pene moti sunt
quam ccelestia, ea qua; viderentur, quam ea qu» pedes mei ; ideo etiara raoti sunt, qtiia non est
et

non viderentur, cum vidisset rjuod sibi subtrahe- respectus morti eorum: id est, mors quam ipsi pro-
murmurabat contra
rentur, et gentibus darentur, meruerunt, non respicit eos et non est /irmamen- ;

Dominum, quoniam gentes Deum non colentes re- ttim in plarja eorum, quoniam. si aliquando plagas
ciperent bona temporalia et in omnibus prospera- patiuntur et corriguntur, corum plagcE non sunt
rcntur : illi aiitera qui Deum colebant, in miseria firm<-e, sed transitoricT, quia in labore hominum non
fuerunt: pro istis omnibus sic secum in
et in labore sunt, id est, non tantum labnrant neque affliguntur
mente contendebant. Aut Deus scit omnia, aut in correotionc quantum illi laborant qui horaines
nescit.Sedquoniam periculosum fuitconfiteri crean- sunt, ratione videlicet utentes, et non idola, sed
tem omnia ignorare aliqua dicebant Si scit, aut D verum Deum adorantos. Vel aUter, pacem peccato-
:

curat, aut non curat. Ut non curet, repugnal Scri- rum vidcns. Et quare habent pacem? Ad eorum vi-
ptura, quia scriptum est de eo Forliter stKtviler que
: dclicet judicium, quoniam non est respectus morti
disponens onitiia [Sap. viii). Gum aulcm curat, quo- eorum, id est, mors quam ipsi promeruerunt, non
modo patitur ut qui cum non cohint, floreant et or- respicit eos, id est, non avertitse ab illis, sed sem-
nentur et qui eum colunt, iaborent et destruantur?
; per cos cxspectando intuetur; et lirmamentum in
A lalitcr murmurantilcus ex defcctione rerum tem- plaga eorum, quoniam plagK quae eis servantur, non
poralium, dcfccerunt laudcs quae habenda; erant sunt transitori.-c, scd firmae ct nunquam mutandae.
pro acquisitione bonorum ca-lestium. Sed quia non Et quare hoc? Quia hic in hac vita iion sunt in la-
defiierunt in populo illo, qui intellcxerunt in radice bore hominum, illorum videlicet qui secundum ho-
promissa, videlicct in promittenlibus, ha;c orania minem vivunt. Quasi dicat Ideo : damnabuntur lan-
esse quasi umbra,et vcra bona futura; quorum vox dem cum servis, quia hic non sunt in labore cum
e«t in hoc psalmo exhortantium talitermurmurun- filiis; et ctm illia non tlagellabuntur ,
quia fla\fellat
3(9 REMIGII ANTISSIODOftENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 590
Deus omnem filium quem recipit J'rov. iii); ideo te- \ populus mcus hic; id est, populus meae nationis, cu-
nuit eos superbia. Quasi dicat :Quia Dominus paceiii jus ego pars sum ; hic, id est mihi similis , et in illo

eis concedit, et cum filiis non corrigit, ideo ter.uit converto dicspleni invenicnlur, quia in eorum consi-
cos superbia, id est, in sua poteslate redegit, nc deratione erunt tantum dies osternitatis, qui pleni
sobrie viverent, in seipsis operti suytl iniquitate, id sunt affluentia bonorum : invenientur dies pleni, id
est, ne juste viverent quantum ad proiimum, im- est, vita plenitudinis temporum,
in quibus tempori-

pielate ojierti sunt, ne pie viverent quantum ad bus procdicabant apostoli temporalia esse contem-
Deum, quibus frustra praeceptum illud Pauli Sobrie : nenda et .iterna exspectanda. Vel alitsr Posuerunt :

et juste et pie vivamus in hoc sxcuto (Tit. ii). Qiiod in cadum ossuum,ctlingua corum transivit m terra.
isti non attenderunt.et ideotenuit eos supcrbia,operti Quasi dicat Ideo convertctur populus meus hic.
:

sunl iniquitate et impietate sua. Quae iniquitas non Quorsum haec descriptio pravorum ? ut convertatur
venit ex necessitate, quod dicit : prodiit quasi ex populus meu3 hic a pravo intellectn suo ad lueum
adipe iniquitas eorum. Quasi dicat: Inexcusabilisegt intellectum habendum.ut contemnatur videlicet ter-
iniquitas eorum. quia non processit ex niaeio, sed rena felicitas. Et opus cst ut convertautur, quia
quasi ex adipe. Ex macie procedit iniquitas, quando Quomodo scit Deus omnia,
dixerunt, ab eo aversi :

aliquis paupernon habens necessaria.perpetratini- „ cum mali gaudent terrena felicitate, et boni laborant
quitatem, auferendo videlicet proximo bona sua; in afflictione? Et si est scientia in e.vceho, possumus
cum tamen esset toleranda potius omnis necessitas. dicere quia non curat gubernare htec infirma et ;

quam minima perpetranda iniquitas. Quasi ex adipe ecce quare, quia ipsi peceatares, Deo videlicet non
prodit iniquitas, quando a divitib\i«, quibus fluunt servientes, sunt abundanles iti sseculo : quia obtinue-
rerum divitiae, res rapiuntur alienE ex adipe etiara runt, id est contra nos tenuerunt divilias; et dixi:
:

procedit iniqiiitas, quando dedignatur correclionem Ergo sinc eausa justilicavi cor 7neum, confitendo pec-
suam audire.Veliniquitasexadipc procedil.qnando cata; et lavi inter innocentcs manus meas? id est,
quisque qui alios corrigere deberet, timens ne ei frustra pie ct innocenlcr vixi, adjungendo alios in-
temporalia subtrahantur, divitibus etiam in male- nocentes"?e< frustra [ui flagellaius tola die, id est,
factis adulatur. Prodiit quasi ex adipc iniquilas co- assidue ; et castigalio mea fuit in matutinis, id est,
rum: et Iransierunt, id est, excesserunt metas hu- non differebatur ; sed comparabilis factus sum illi
mani generis, quia se fragiles ncn recognoverunt, cujus pffina essel in foribus, ut interflceretur quam
venientes in affectum cordis, id esl, in oninem affe- cito de doiiio egrederelur : et hoo totuni frustra,
ctum carnalis delectationis tendobant. Et quomodo quiailli qui tibi non serviunt.eorum difl"ertur ptEna,
hoc? Cogitaverunt et locuti sunl ncquiliam, id est, vel nulla est. Ipsi ornantur divitiis qui tibi ser- :

prius nequitias apud se dcliberaverunt, et post lo- ^ viunt, premuntur miseriis et angustiis. Hiec omnia
cuti sunt, sic vcnientes de peccalo in peccatum postquam considera^i, conversus ad meipsum dice-
:

quia culpam gi'minal, qui cxcogitatam noquitiam bam Si narrabo sic, me videlicet sine eausa justifl-
:

divulgat et duplex peccatum est, malum excogitare,

: catum, frustra pie et innocenter vixisse, frustra
et hoc quasi in bonum propagare. laiquilatem in castigatum et flagellatum, quia careo bonis tempo-
excelso loculi sunt. Quasi dicat Locuti sunt nequi- : ralibus, quibus ahundant bonorum persecutores.
liam, et hoc non qualicunque modo, sed in excelso, Ecce nationem, id est, auctoritatem, filiorum tuorum,
id est in publico, gloriali sunt de ncquitia sua, et in Abraham videlicet et Jsaac, reprobavi, id est, con-
cathedra pestilentiaa praesidentes, aliis necjuitia: de- tempsi, quia nullus illorum mecum consentit in
derunt aucloritates. Unde Paulus: .\uferaturclamor hoc, ut contemptis aeternis, possideantur sterna :

de medio vestrum [Ephcs. iv). Et sic posuerunt in em- nec flagellandura esse pro temporalibus, sed pro
lum os suum, id est, conlra Deum male locuti sunt. seternis; et sic omnibus visis, existimabam uii\&
in illum videlicet,quem nuUalinguasufficit laudare; mihi, subaudis fore, ut cognoscerem illud, qualitcr
non timucrunt blasphemias jactare.K linjuaeorum Deus humana disponat, et se colenlibus tempora-
Iransivit in terra, id est, humanam possibililatem et lia subtrahat, el non se colentibus habere per-

metas humani generis, licet in terra esset posita, id D mittit, et hoc subaudis cognoscere et inquirere
est, in fragili vase et cito mutabili. Nota qualiter lin- est labor ante me, id est, major me ; ut illud Qui
:

gua eorum transivit. Non cogitant enim sc subito post me venit, ante me factus esC [Joan. i). Labor est
posse mori, cum talia loquuntur : sed quasi semper dico, ante me, doncc inirem, videlicet considera-
vicluri, grandia minanlur. Hi tales quam fragili vase tione.jTjsanctuarium Dei, in occultam dispositionem
cooperti sunt, nesciunt^ quod scriptum est Exiet : Domini; et intelligam in novissimis eorum, id est,
spiriCus et reverletur in terram sunm {Psal. cxlv). Vel considerem novissima eorum, qui hic terrenis in-
sio Lingua eorum Iransivit omnes in ierra, id est in
: hiant, et in spe cffilestium non laborant. Potest et
stabililale positos, contemnendo eos in afTectione sic distingui : Exi.sthnabam ul cognoscerem hoe,
cordis sui, dum sibi bona temporalia altribuerenlur, qualiter videlicet mali in hac vita florerc permit-
et aliis auferrentur. Ideo convertetur popuius meus tuntur; sed tabor est ante me, donec intrem in san-
hic. Quasi dicat : Quoniam illi ex teinpore florent, cluarium Dci, et inlelligam in novissimis eorum,
ut postmodum ffiternaliter pereant, ideo convcrtetur quando ipsi puniendi sunt. Verumtameii propter do-
»21 ENARRATIONES IN PSALMOS. 52-2

los posuisti eis. Quasi dicat : Licet dixerim eos pu- A erant ; sed ut jumentum factus sum apud tc, irratio-

niendos in novissiuiis eorum, lu tamea in prKsenti nabiliter viilclicet vivens.et qus ad usum corporis
jara daranasti eos, quia propter dolos, quibus vi- pertincbant tamtum qua;rens ; et licetsic aversus,

dclieet convictores suos decipere solent.vel propter tamon cgo tecum semper fui.in hoc videlicet quod
dolos in signis et non in significatis, in proraittcn- non consensi his qui dixerunt bona temporalia a te
tibus et non in promissis, pennanserunt, poluisti non esse quaerenda.sod ab alio et ideo locum venin> ;

subaudis dolum.Et hoc quomodo? Djjecisti eos

eis, quodammodo promerui.Et lu tenuisti manam dex-
dum allevarenlur ; quia in hoc ipso quo se putabant terai.T.effi, ut nonampliusquareremeaqutead siisn-
elevari, misera dejectione depresai sunt. Quomodo tram pcrtinent,scd qute per desteramintelliguntur.
facli sunl iii desolationem, subilo defccerunt, peric- Potest et adhuc aliter legv.Suhilo defccerunt,})erierunl
runt, propterini.juilatem suam'l Asaph, qui in hoo propter iniquitatcm suam,velut somnium surgentium;
psaimo loquitur,pu"vidi-nj 1'uLuram dcsolationemil- sed iu, Dominc,;maginem i/)5oru,>«,imaginem videlicet .

lorum, quorum hic \a leironis sunt solatia, quasi terreni horainis,quam ipsi iraitati sunt arf nihiium,
condolenrto eis sic clamat ; Quomodo, id est quam
ponendo eos in civitate tua, id cst. tu re»dificasli
misere et irrecuperabiliter, facli sunl in desolatio- tuorum fidelium.Et unde hoc scio? intra societatem
nem ? nam subito defecerunt, qui divinam vitam sibi n Quia in mc ipso hoc expcrtus sum, quoniam ima-
ipsis promisernnt et sic pericriint proptcr iniquita-
; ginem tcrreni hominis in me destruxisti, et tuam
lcm suam,Tion propter examinantis Dei injustitiam. reaidiricasti quod dicit, quia inflammatum est cor ;

Et quomodo peribunt"? Velul so/nnium, surgetitium, rneum desiderio terrenorum,e« renes mci commutati
id est, comparabiles erunt somniantibus se habere in carnalia desideria,f/ ad nihilum redactus, id est,

divilias.qui tamen nihil habent dum evigilent ita ; ad ea qu.-e nihil sunt tendebam : et hoc ideo, quia
isti felices siiji videntur dum manet ista nox; sed noscivi ea quffi scienda crant ; sed ut jumentum fa-
dum somnis hujus carnalis vitr-c excitati fuerinl, ctus sum apud le, irrationabiliter videlicet vivens;
recognoscent se esse pauperes,et se quasi insomnis sed lamon ego semper tccum fui,non credens alium
possedisse temporales divitias atlendent ;
quod di- datorem terrenorum nisi te ; et ideo tenuisti manum
cit : somnium surgentium. Et tu, Domiae, in
Velut dexieram mmw,ut jara non araplius se extendatad
civitate lua imaginem ipsorum, id est, in conipara- terrena ; et in volunlate tua deduxisti me, et cum
lione luorum tidelium, ad nihtiwn rediges, id est, gloria suscepisti mc, et ccce gloria, quia quid milii
ex toto destrues et magis ipsorum qui in sua civi-
; est in ccelo ? id est, quantum est ilkid quod raihi
tate tuara imagmem destruxerunt, non rationabili- a te paratur in ccelo. Quia illudwec oculus vidit.nec
ter vivendoetim.iginem terreni hominis imitando ;
auris audivit, ncc iti cor liominis ascendit [l Cor.
imagincm ipsorum ad niliihnn redigcs, meam
et ideo l< ii). Et quaiidoquidem tanta est gloria, ego miser
autem reaedificabis (?uhi inflammatum cslh\a cor ; quid volui a te supcr terram '!
Id est, quara ni-
meum, desiderio lui subaudis; renes mei, carnales hil fuit in comparalionem futura; gloriE,quod a te
videlicet, commutati sunt,'m spiritualem delectatio- quaesivi in terra ? Uude habui hoc quaerere ? Ex
nem ; et ad nihilum redactus sum, ut te in me ma- defectu carnis videlidet et cordis quod dicit, de- ;

gnificarem, et ncscivix id est,si quandoque pcceavi, fecit caro mea, tam in quam in j\dam me videlicet ;

ignorantor hoc feci post coramutationem carnalis et cor mcum mea obluscata est,
defecit, id est,ratio
delectationis. Et iterum ut jumentum faclus sum ut non qusrerem qua; quasrenda orant sed amodo ;

apud te, raansuetura videlicet aniraal et aptum ad Deus erit cordis aggratulatio et Deus erat pars mea ;

portandum onus tuum leve, et sic ero semper tecum: et hoc in xternum..\U\ autem assumant
partem sibi
ct hoc non ex raerito meo, sed tu tenuisti manum mundum.et idco eorum pars
opus eat transitoria.Et
dexleram meam, id est, meam potentiam juvisti ad est, Deus, ut tu sis mihi pars nam qui non eli- ;

hoc.ut esset in dextera acquirens poliora, coelestia gunt partem, ipsi pcribunt. Quod dicit Pars mca :

videlicct, et non tcrrena : quia per dextcram cae- Deus in xternum. Et ecce quare te Deum partcm
lestia, et per sinistrara tcrrena intelliguntur. Unde assumam : quia qui elongant se a /e,mundum vide-
illud in Canticis eapitemeoct dc.ttera
: L,r!)a ejus sut) j) licet, et non partem assumendo peribunt.
tc, sibi

illius amplexabitur me[Canl.ii).Hahcnl quidam libri, Nam tu perdidisli omnein qui fornicatur n/i.'; /t',siib-
manum doxterae sentenlia tanion eadem. F.t in vo- audis recedendo. Fornicatur ille, qui Deum colit
lunlate lua, id est,in boneplacito tuo, noninmerito propter aliud quain propter scipsum, velut illi qui
meo, deduxisli nie, de virtutc in virtutem ; ct cum eum cohint pro terrenocomraodo.Neque enim uxor
gloria suscepisti me, qui gloriamur in spe resur- qunslibet caste amat maritum suum,qua> plus amat
rectionis, quas in te prsceasit capite.Aliter : Imagi- e.uni pro quam pro seipso. Milii autcma d .
divitiis
nem ip.wum ad nikiluni rediges. Et mcrito, quia hxro-c Deo honum est. Quasi dicat [llos qui forn ; i

eorum cxemplo inflammatum cst cor meum.desidc- caiilur perdidisti, ego autem non fornicabor, quia
rio vidclicel terrenorum : et rcnes mei, id est, mihi adhxrere Deo bonum csl, id cst, deloctabile
spiritualis delectatio mea mutata est, et facta est mihi videtur,mundum contcmnere etDeo adha;rcre.
ca' na'is ; et cgo adnihilum redactus jj^Hi.perraanens Et quomodo «dha-rere Spe scilisct.nnn in re.Spe
.^

videlicet in v.ituslate, et nescivt ea quie scienda etiim salvi facli sumus (/{om. viii).Qunsi dirat ; Volq

Patboi. GXXXl. 17
5i3 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAHS 1. — EXEGETICA. 524

ponere in Domino Ueo spem meam, id est, sic volo A « scaris in finem. Respice in lcstaraenlum tuum,
adhaerere ut in tanlum spem meam ponam, in
ilio « quia repleti sunt qui obscurali sunt, terrae domi-
qua spe et in quo amore nolo solus esse, velut illi " bus iniquitatum. Ne avertatur humilis factus
qui mundum amant,in incesto amore suo nolunt c< confusus pauper et inops laudabunt nomen
;

habere socios. Mihi antem sic delectabilc est tibi " tuum. Exsurgo, Deus, Judica causam tuam :

Deo adhaerere, ul anninitiem omnes prxdicaliones " memor esto improperiorum tuorura, eorum qua:
(uas, ut sic annuntiando mihi adjungam socios in " ab insiptente sunt tota die. Ne obliviscaris voces

amore tuo. Et quibus annuntiabo St('»!,id estilli I « inimicOrum tuorum superbia eorum qui ; te ode
qui sunt in contemplatione futurorum qui sunt ;
ci runt ascendit semper. »
etiam tilia, quuniam eis tanta diligentia est adhi- ENARKA TIO.
benda ut in casto amore Dei perseverent, quanta Asapli. Istius nominis est Latina interpretatio,
diligentia custodiendsesunt filiae ne ante tcmpusle- congi-egans vel congregaiio : Grseca voce, synagoga.
galis conjugii fiant fornicaria?. Ha;c annuntiatio fa- Per congregationem autem potest accipi tam con-
cienda est inporlis, id est in virtutibus, qu£e porta; gregatio hominum quam animalium. Sed quoniam
sunt ad supernam vitam; quia cavendum est praedi- usus habet ut per Synagogam semper Judaicum po-
quod verbo pra;dicat, opere compleat;
catori, ut id r, pulum accipiamus,ethic quoque perAsapheumdem
vel in portis, id est in manifesto.annuntiabo pra^dl populum designemus et non qualescunque in po- ;

catioaes tuas, et non occulte. Unde iilud : Qui me pulo illo accipiendi sunt bic,8ed illi tantum qui in
erubuerit coram hominibus, et cgo crubescam eum semine sunt reputandi,noninter paleas numerandi;
coram angeiis Dei.Ef qui me confessus fucrit (•oi-nm non flUi Abrahoe sunt secundum carnem, sed qui
hominibus, et ego eum con/itcbor etiam coram Patrc eum imifanlur secundum fidem.Ut autem talesin-
meo {Luc. ii ilatth. .\). Vel in portis, id est in apo-
; telligamus. nolat nobis hoc vocabulum intellcclus,
eorum auctorilatibus videlicet confir-
stolis tuis, quod jungitur Asaph. Nam eorum vox est hoc
mandoquidquid in tua praedicationeannuntio.Unde psalmo, qui receperunt Vetus Testamentum,et qui
alibi : Narrntc in turribus ejus [Psal. xlvu). pcr illud Novum Testamentum intelllexerunt esse

PSALMUS LX.XIII. futurum, In quibus duobus Tcstamentis prscepta

INTELLECTUS ASAPH. sunt eadem quia hsec preecepfa. Non mxchaberis,
;

« Utquid, Deus, repulisti in finem, iratus eslfu- Non furluni facies, elcxlera, utroque Testamenlo
« ror tuus super oves pascuaj tuae ? Memor esto sunt eadem. Promissa autem duorum Testamento-
« congregationis tua;, quam po.?sedisti ab initio. rum sunt diversa,quia promissa Vetoris Testamenti
« Redemisti virgam hajredifatis tuse: mons Sion,in sunt ha;c TerraChanaan.terra copiosa, abundans :

« quo habitasti in co.Leva manus tuas in superbias C lactc etmelle regnum temporale, subjectio inimi- ;

« eorum in finem quanta malignalus estinimicus

: corum,fecunditas uxorum et filiorum Novum au- ;

« in sancto 1 Et gloriati sunt qui oderunt te,in medio tem Tostamentum tibi promittit regnum coeleste,
ci solemnitatis tua;. Posuerunt signa sua,signa ; et subjecfionem vero inimicorum de quibus dictum
« non cognoverunt sicut in exitu super summum. est : Xon est nobis coUuclatio adversus carnem et
« Quasi in silva lignorum securil)us exciderunt ja- .<!anguincm, sed adversus potestates tcnehrarum {Eph.
« nuas ejus in idipsum ; in securi et ascia dejecc- vi).Sic sunt promissa diversa duorum Testamento-
« runt eum.Incenderunt igni sancfuarium tuum;in rum ; sed nota quia promissa Veferis Testamenti
« terra polluerunt tabernaculum nomiriis tui.Dise- preecedebant,quia prius animale,deinde quod spiri-
« runt in corde suo cognatio eorum simuhQuicscere tale. Primus enim homo de lerra terernus, secundus
« laciamus omnes dies fcstos Dei a tcrra. Signa homo de cwto cceleslis (/ Cor. xv),ad imaginem vero
« nostra non vidimu3,jam non est prophefa,et nos terreni pertinet Vefus Testamenfum, ad imaginem
« non cognoscet amplius. Usquequo.Deus, impro- caelestis Novum sed tamen ufriusque Tcstamenti
;

« perabit inimicus; irritat adversarius nomen tuum idem est auctor. Nam qui per Vefus Testamentum
« in finem.' Ufquid avertis manum tuam et dexte- promisit regnum temporale, ipse etiam per Novum
« ram tuam dc medio sinu tuo in finem Deus au- '?
J)
promisit regnum caleste; sed pr«cessif Vefus pro-
« tem rex noster ante sascula, operafus estsalutem miftens temporalia,quia earn.ilis populus inducen-
« in medio tem;. Tu confirmasli in virtute tua dus erat per temporalia.ut sic disceret amare ccele-
M mare, contribulasti capita draconum in aquis.Tu stia;quia ipsa temporalia qua; praecedebant, signa
« confregisti capila draconis, dedisti cum escam fuerunt coslestium et ea promittentium. Regnum
« populis /Ethiopum. Tu dirupisti fontes ct torren- enim temporale significat regnum cceleste sub- :

« tes ; tu siccasti fiuvios Kfhan. Tuus est dies, et jectio inimicorum exteriorum, subjectionem inimi-
• tua est nox : tu fabricatus es auroram el solem. corum interiorum genus diversarum victimarum
;

« Tu fecMSfi omnos tcrminos terra;, restatem et ver, signiflcat Christum pro salute hominum in cruce
cc tu plasmasti ea. Memor esto hujus, inimicus im- suspensum. Quare? Quia impleta sunt omnia quaa
« properavit Domino,el populus insipiens incitavit significabantur per illa, Jebent cessare promilfen-
« nomen tuum.Ne tradas bestiis animum connten- lia : venif enim Christus, a prophetis diu pronun-
(c tem tibi, et animas pauperum tunrum ne oblivi- tiatus. Signa enim eum venisse manifestant, quia
523 ENARHATiONES IN PSALMOS. 326

noa »unt prophetae, non est »acerdotium, non est A deductus de llrChaldaeorum, vel a tempore Moysi
unctio mutata sunt etiam sacramenta, et facta
;
et .Aaron. Menwr eslo congregalionis tu.c. Et debes
feliciora, et magis salubriora, quia sacramenta Ve- memor ejus esse, quia tu redemisli ab vEgyptiaca
teris Testamenti promittentia salutem,sacramenta scrvitule virgam ha^redilatis tiix, id est, ad hoc ut
Novi sant dantia salutem.HaJc omnia impletavidet esset tibi hasreditas recte et quasi per virgam men-
miser populus Judaicus, et tamen adhucChristum surata. Et quaa est illa haereditas ? Mon Sion, id
venisse dubitat. Reeepit prius temporalia, et pro est populus Judaicus inquo haereditaris,ita ut eo m
magno habuit Deus autem qui eis dedit, non pro
; esses.quia multoties talia signa in eis visasunt,ut
magno habuit, quia etiam ea concessit maiis;quod tu prajsens adesse videaris. Vel sic, redemisti vir-
non fecisset, si ea pro magno habuisset;quiabona gam hsereditatis tuse,\A est, ipsam haereditatem re-
illa vera tantum recepturi sunt boni ; sed popului demisii signo virgae tuae^vel redemisti ipsam haere-
Judaicus, receptis bonis temporalibus, nunpreesu- ditatem ad hoc ut per eam multa signa faeeres,
mebat de eo qui dedit ea sed timens ea amittere,
; sicut per virgam Movsi operatus est lcgitur enim :

machinatus est eum occidere. Dixerunt cnira 5; [Exod. ivj quod Moyses petivit signum a Domino,
:

dimillimus eum sic, venienl Homani et tollent no- ut crederet ei Pharao et Israeliticus populus cui ;

strum locum {Joan. xi) et occiderunt eum, et ami- „ Dominus praecepitutvirgam quam in manu tenebat
;

serunt locum et gentem, et civitatem in qua eum in terram projiceret: projecta est virga et versa in
occideruntjipsi occisi amiserunt.et eo tempore quo serpentem Moyses autem aufugit timore perter- ;

Dominum occiderunt,ut ex tempore admonerentur ritus sod, Domino pr?icipiente, reversus, ac- :

quare talia paterentur. In paschali enim solemni-
tate, quando omnes convenerant festum celebrare,
Dominum occiderunt,ipsi autem ad eamdem cele-
brationem coivenientes obsessi sunt a Romauis
principibus et multa millia hominum sunt occisa,
civitas eorum est subversa Sic Deus justus, licet
non per justos homines, licet non per bonos, juste
ab interfectoribus suis se vindicavit. Hanc eversio-
nem deplorat Asaph in hocpsalmo,et distinguitin
hoc planctu vera bona a non veris ut tu quisque
cepitcaudam serpenti3,et priorem formam recepit
virga.Videamus mysterium hujus facti,Virgain ser-
pente,Christusfuitinmorle.Nam per serpentem pro-
priemorsdenotari potest,quia serpensprimaemorti»
causa fait.Eo enim suadente cecidit Adam in luor-
tem. Fuga Moysi timorem et dubitationem quam
discipuli habuerunt in morte Domini, designat.IIIi
enim qui dixerunt,No3 putabamus quod redemptu-
rus esset Israel [Luc. xxiv), quodammodo in morte
Domini desperubant et ab eo jam mente recedebant.
;

videas per quae transeas et quae eispectes, quae re- Accepit Moyses serpentem per caudam.et restituta
linquas et quibus inhasreas.Et quare videndumest est virga. Quid per hoc voluit intelligi? Cauda ser-
quibus inhaereas. Quia si excusabiliter inhaerebant C pentis, posteriora Christi.resurrectioneDi et ascen-
terrenis, quibus nondum revelata sunt divina pro- sionem.denotal.Quaeduocum discipulimente attin-
missa per Novum Testamentum,multoinexcusabi- gerent et corde crederent,jam serpens mutatus est
lius eis inhieremus, quibus jam per Novum Testa- in virgara, quia de quo mortuo desperabant, eum
mentum revelata »nt divina promissa. Dicit autem vivum poslea adorabant. Thomas enim, qui prius
sic Asaph : dubitavit, pouens manum in latus ejus, dixit Do- :

Utquid, Deu.t, repulisli in jinem, iralus est furor mittus meiis et Deus meus (Joan. xx). Potest etiam
tuus ? Nota quia magna est alTectio lamentantis.et cauda serpentis posteriora Ecclesiae denolare.Nam
pia deprecatio deplorantis, ea quae tam longe sunt si quis ad posteriora EcclesiK respexerit,eam attin-
futura deplorare quasi praesentia, ut sic ostendat gere non dubitatit,Iicet eam priusquasi serpentem
quam piam affectionem erga illos habeat.Quasi di- et mortuam abominatus fuisset ; sic virga in ser-
cat : Deus Fater, ut, id est quare nos repulisti? ut- pente,Cbristum in morteet Ecclesiam pcriclitantem
quid, id est. ad quam utilitatem nostram fuit illa in tribulationo di?3ignat. Alibi etiam Christus per
repulaio ? iiepulisti nos in finem, id est,omnimoda serpentem denotatur. Legitur quod Israeliticus po-
repulsione; sel repulisli nos dirigcndo, in te (inem pulus mulla in deserto passus sit a serpentibus.et
qui finis esttolius bonitatis et justitia;. Et utquid Q ex illis multi mortui sunt ex porcussionibus serpen
iratus est furor tuus, id est, ad quid
augmentataest tum.Quae plagautcessaret,pra>cepitDominus Moysi
ira tua. super oves pascux tuce, quas fovisti et ut serpentem ceneum faceret, et eum in ligno alte

nutrivisti ? lloc ideo quia terrenis adhaerebamus, ponerel.ut si quis Iffisus esset aserpentibus,serpen-
te pastorem non cognovimus.A/cmo;- eslo cnngreija- tem illum intueretur et sic sanaretur;ct impletum
tionis tux. Quasi dicat : Si sic agendum fuit cum estprKceptum Domini, sunt multi(.Viim.
et sanati

paleis,tamen reservanda suntgrana.Et ut reserves xii).In hoc scrpentetria notantur.quod aeneus luit,
memor eslo congregalionis tuw, quam tu, videlicet etimaginem serpentis habuit, et raortuus fuit :per
quasi grana inter paleas, conservasti : quam posse- a;s, quia durabilius est omni mctallo, divinitas
disti ah inilio, id est a tempore primi justi, Abel Cbristi donolatur imago serpentis significat Chri-
;

videlicet, quia ex eo tempore non defuerunt in po- stum in similitudinc carnis peccatricis, et non in
pulo illo qui in semine essent reputandi vel ub ; carne peccatrico mortuus ille scrpens mortem
;

imtio, id est, a tempore illo quo Abraham fuit Chri3ti designat,quam si quii inluetur lideetoperi
527 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 528

videlicet eamimitando,3analurabomnipercussione A non reperiuntur arboresutiles adeediflcia.sed ligna

serpentum,id est abomniimpugnatione dsmonum igni fantum comburenda ;
quo dicit: quasi in silva
I.eva maniis tuas in saperbias eorum in finem. Quasi lignorum sccuribus cridcrunt januas fjus in id-

dicat:Memor esto congregationis tua;;et ut memor ipsum, id est,in eamdem voluntatemconvenientes :

eis, levamanus <i«is,id est, exerce potentiam tuam eam, ipsaci civitatem
in securi et ascia dejecerunt

in superbias eorum, id est, contra superbias Roma- videlicet. Per securim et asciam notantur omnia
norum, dirigendo eas in te finem ; vel in finem, generainstrumentoriimquibusipsiRomani usisunt
id est finali levatione, leva manus luas contra eos. in destructione civitatis. Incenderunl igni sanctua-
El opus est,quia inimicus,id est populus Romanus rinmtmm ; saf-ictuariujn dico, solum in terra illa

multum maligne egit in sancto loco, subaudis tuo, tactum. fvlluerunt tabernaculum nominis tui, quia
drstruendo. Quoil dicit : Quanta malignatus est ini- in tabernaculo quod nomine tuo fuit consecratum,

micus in sanclo ! et in ls.nl\im gloriafi siint de vicloria fererunl equorum stabulum et dijcerunt, id est ;

sua 71(1 oderunt te, gentiles videlicet, qui maxime statuerunt, in cordc suo. et omnes cognatie eorum
dicuntur te odisse, quia tui cognitionem nunquara swiul cum illis consenserunt, istud dicentes :

receperunt. Et ubi gloriati sunt? /n medio solemni- Quiescere facianms dies festos Dei a terra, expel-
tatis tuse, id est in eo loco ubi tua solemnitas de- ,
lendo eos videlicet omnes qui in suo nomini sabba-
beret tieri.Notaquiacongregati Juda;iad paschalem
'
tizant : et hoc morito patimurqui signa nostra non
solemnitatem, perierunt sRomanis ; et meritohoc vidimus. Ostendit hie Asaph Juda-os merito luisse
tempore pericrunt.quia ineadem solemnita te Chri- talia passos, quia signa qua? annuntiabant impleta
stum occiderunt ;
quod dicit : Et gloriaii sunl (jui esse qua promittebantur cognoscere noluerunt;
oderunt te, in tnedio solemnilatis tux et ecce quo- quod sic dicit : Signa noslra non vidimus. Vidimus
modo, quia posuerunt signa, militaria subaudis, utique. Nam jam non est propfiela quod nobis est ;

signa dico suasigna. Signa ista possumus dicere signum eum venisse, quiaprophetatum fuit : Cum
aquilas.draconescffileraquequibusexercilup Roma- venerit sanctus sanctoruin.cessabit unctio (Da?!.ix).
norum uti solebat in pra;lio : vel signa fua, signa Et nos noti cognoscct amplius. Quasi dicat : Dicen-
videlicet phantastica et deorum suorum, a quibus dum non veniet amplius. Veniet utique,
est quia
responsum forsitan acceperant se habituros victo- sed non veniet eo modo quod prius venit.Venit enim
riam quorum signa posuerunt super summum, id
;
mitis.veniet terribilis.Venitjudicandus,veniet judi-
est super templi summitatem.iicul in exitti \\&runi. caturus.Venit.etoffendistis in eum jacentem;cavete
subaudis, solet fieri.M03 enim fuit anti(]uitus ut, cumdesupervenientem.t/sguejiw.Dtfiis, inipropfriifrit

faota victoria.in editibus viarum signa ponerentur, i>7niiic«.s?.\saph,intelligens et videns sic deprimi Ju-
ut esset monimentum victoria3.II;pc talia signaquae C da-os a principibus Rornanis, quasi eis condolendo
solebant poni in exitu, posuerunt ipsi super tem- dicit DeusV3iieT,usquequo,\deslqusLnd'\u,imprope-
:

plum ; et cognoverunt, non ex eorum voluntate, rabit inimicus populo tuo?et usquequo irritabitad-
sed ex divino nutuhoc processisse:no« cognoverunt versarius, id cst gentilis populus, nomen tujim hoc,
se esse instrumentum irati, non regnum placali. quod Deus? Erit hoc in finem: Et utquid awriis
cst
Solet enim Deus facere quod frequcnter faciunt mamm tuam et dexteram tuam, id est Judaicum
homines, qui colligunt qualecunque sarmentum, pnpulum, qui fiiit manus tua;et non qualiscunque,
et corrigunt inde filios ;
quibus correctis, sar- sed dextera, quia pcr eum in fortitudine magna
mentum mittunt in ignem ct filiis scrvant haere- multii operatus es signa quandiu avertis eum de
:

ditatem : ita Deus per impios probat pios, et fre- medio sinu tuo, id est de firma socielate tuorum,
quenter per temporalem poteutiam damnandorum erit hoc in finem, id est, omnimoda aversione ?vel
pxercet disciplinam salvandorum. Vel sic : Posuc- avertis eos, dirigendo in te finem. Nota hic histo-
runt signa, dico sua, id est sua; victoriae ; et non riam de Moyse {Exod. iv.),quando manum rctraxit
cognoverunt sicut erat in summo,
exitu super de sinu, et facta cst lepra plena ; reposuit eara
id est, non intelle.xerunt hoc de summn, id est. iterum jubente Domino, et recepit colorem caeterae
de paterna dispositione esisse, et non ex Deo- n carni similem. Manus subtracta de sinu significat
rum suorum re?ponsione. Potest aliter legi supe illos qui a societate fidelium soparati sunt quasi
rius Quunta malignaius cst i^iimicus in soncio ! et
: leprosi.id est peccatorum maculis contaminati;sed
hoc merito, quiag/orinti sunt qui odcrunt te, Judasi cum jam revertuntur ad societatem fidelium.mun-
videlicet, in medio solcmniiatis tux ; quia quando dantur a peccalis : qund notat manus in ninum
tuam solemnitatem debuerunt celebrare.nontimue- reducta. Quod Vtquid averlis manum
hic dicit :

runt occidere. Quanta malignatus est imimicus in tuam ct dexlcram tuam de medio sinu tuo in fineml
sancto quia posuerunt signa luu, sigiia et non cogno- Quasi dicat Ne patiaris manumtuam de sinu tuo
:

verunt sicul in cxilu supcr summum et non tantum ; extrahi, sed permitte eam reponi, et recipiat colo-
hoc fecerunt.sed etium ;ai/ii«s e;i(s,subaudis tcmpli rem carni similem, ct cognoscat Creatorem. Vel
exidcrunl securibus, quasi fieret in silva lignorum, iililcr, tncenderunt igni saictuarium tuum, in teira
id est,ita irreverenterjanuas templiincideruntsicut pothtcrunt tabernaculum nominis tui ; et merito hoc
incidcrent silvam lignornm.Silva liffnorum est.ubi passi sunt Judeei, quia dixerunt, id est statuerunt,
 ;;

|BS9 ENARRATIONES IN PSALMOS. 830

in corde tuo cognaiio eorum simul, id est, cuni illis A Er-alis aliquando tenebree, nunc autem lux in Do-
consensit in hoc, Quiescere faciamus omnes dies mino {Ephes. v) ;
qui aliquando fuerant .'Ethiopes,
festos Dei a terra. Ac si dicat : Non sit inter nos id est deniijrali, nunc autem splendidissimi quia ;

deinceps qui festum faciat Deo, et Sabbatum adeo confirmasti, ut sunt sancti apostoli, quibus
custodiat : et hoc adeo quia sigua nostra non membra draconis fuerunt refcctio, quia os sibi
vidimus ,
per qus intelligamus so curare de secundum fidem incorporabant. Unde Petro dictum
nobis. Jam non est proplieta, qui consoletur nos est : Occide et menduca {.ici. x;. Ilffic talis esca
in alflictione ; et ideo nos non cognoscct amplius, fuitprcBfigurata.quandoMoyses vitulumillumquem
quia non venict ampiius ad liberandum nos ;
adorabat Israeliticus populus, in pulverem redcgit,
frustra enim sunt propheticu dicta, qu.i! eum pro el positum in aqua eis ad bibendum dedit [Exod.
Dostrasaluteannuntiabantventurum.t's(7uc}!W,De«.?, xxxii). Vitulus ille redactus in pulverem significat
improberahil inimicus? IIos duos versus priecedentes infideles; qui igne divini amoris, elationes et super-
dixit Asaph Judajorum, nunc iterum vocem
in voce bias suas humiliter confitendo, incenduntur, et sic
assumit propriam quasidicat: Dicunt Judaei Chri-
;
aqua baptimastis aspersi, fidelibus incorporantur.
stum non venisse sed tu, Deus, usquequo impro-
; eum escam populis JEthiopum, quia
Vel aliter, dedisli
perabit tibi inimicus, id est, usquequo non rccogno- persecutiones infideliuai quasi escas et refectio fue-
p
scetur ab inimico, id ost, Judaico populo? Gumcon- runt fidelibus. Tu dirupisli fontcs el torrcntes. Quasi
stat eumSanctum sanctorum venisse, usquequoirri- dicat : Tu confirmasti mare, tu conlribulasti capila,
tat adversariusnomen tuum,id est, quandiu patieris cthoc taliter, quia fontes, id est apostolos tuos, in
Judaicum populum irritum habere nomen tuum, quibus erant fontes aquaj salientis in vitam Eeter-
Christianum videlicet, et illud quasi vanum impu- nam, dirupisti, id est, per diversos rivus duxisti.
gnare? Et ut quid avcrtis nmnum tuam? Ecce ite- Dirupisti etiam torrentes. Torrentes sunt illi qui
rum dolet pcrsecutionem Judffiorum. Quasi dicat : operibus Deo contradicunt, sed tamen aliis verbum
Tu Deus, et si repellis de populo tuo paleas, utquid praedicationisadministrant^ethocadsimilitudinem,
avertis manum tuam et dexteram tuam, id est, utquid quia torrens est aqua de monte aliquo descendens
repellis illos qui rnanus tua futuri sunt, grana vide- cum irapetu, ct cito deficiens : ita et isti impetu
licet qui inter paleas reser\Siniur, de medio sinu tuo, urls fiuunl : et in operibus tamen sicci sunt, per
id est de tua prutectione? et hoc infinem. id est llnali quos tamen Dominus salutem snorum operatur.
aversione? vel advertiseos in te finem subaudisdiri- Unde in Evangelio Super cathedram Moijsi sederunt
:

gendo. Deus autem rex noster ante sxcula. Qnasi Scribse et Pharisxi : qux autera dixerinl vobis,
dicat Nos dubitabamus Christum venisse. Deus au-
: servate et facite : secundum opera eorum nolite fa-
iem rcx noster anle sxcula, subaudis ens, operatus C cere ; {)lalth. xxiii). Tu siccasti flucios Etltan. Ethan
esl salutem, firraam fidem sui, in medio terrx, id est interpretalur fortis vcl robuslus ; ubi intelliguntur
in medio genlium, quae usque modo quasi terra philosophi et elati saeculares dc se praesumentes :

cuUa fuerunt et nos quasi ccelum nunc autem gen- ; quorum fluvios exsiccavit Dominus, quia eorum tur-
tes ccelum sunt et nos terra ipsi vigilant, quia sa- : gidam potestatem vanam doctrinam ad nihiliim
et
lutem receperunt, credentes Christum venisse; nos Dominus inflatam potesta-
redegit. Exsiccavitenim
.stetimus, quia eum venisse adhuc dubitamus. Vel temquasi turgidam vesicam Pilati, cum sibidixit:
eic: Deus autem rex noster, id est noBtrae naturae Non hnheres in me polestatem nisi libi desupcr ,

assumptor, operatus est salutem ante sacula, a datum fuisset {Joan. Per suos etiam mul- \ix).
Patre praedestinatam. Et quomodo operatus est sa- tas doctrinas ha^reticorum et vanas elationes sscu-
lutem ? Quia tu Deus confirmasti in virtute tua, id est larium doslruxit. Unde Paulus Elogit stultos et :

in tua constantia, mare, id e«t amaritudinem gcn- ignobiles, ut confunderet mundi sapientes et nobiles
tium, contra semper existenlium contnbutasli
te ; {lCor. i).

capita draconum in aquis, id cst, superbiam maligno- Tuus esl dies et tua cst nox. Quasi dicat Vere tu :

rum spirituum in aquis ba[)tismati8 contrivisti dirupisti fontcs, qu\& tuut est dies, id est, qui perfecti
:

quod praefigur.itum fuitquando mare Rubrum stare n sunt a te ipsam habciit perfectionem. Dies sunt illi
fecisti ut Israeliticum populum sicco vestigio trans- (jui altioribus iasistuot et ca aliis praidicant : nox,
migrare facercs, et principcs in ipso mari submer- qui circa historiam et moralrm sensum conversan-
geres {i.xod. xxiii). Nota quia marc stabat, et popu- tur in inlruendo alios. Unde illud Dics diei cru- :

lu8 Israeliticus in motu erat. In mare quod stabat, ctat verbum ei nox nocli indicat scientiam {Psal.
genlea intelligamus in fide stabiles : Juda;i autorn xviii). Potest esse etiam ille idem nox qui et dies
ambulabant, quia adhuc do (ide dubitant'>,B, terrenia est, vclul Paulus fuit dics et nox dies lunc quando :

motibus adh.TTcnt. Tu confregisti capUa dra(-onis, id dixit : Sapienliam loquimur intcr perfcclos (/ Cor. ii)

est superbiam ipsiiis [)rinci[)is draconuin, qiiod pra;- nox fuit quando dixil AdC i'o/»!j ;)()/Nm dedi, non :

liguratum fuit in capite vituli confraclo a Moyso escam {I Cor. iii). Tuus cst dies, et lun est nox
{E.vod. xxxii). Dedisli eum, id est ipsum draconem et merito, quia lu fubricatus es auroram ei solem.
sccundum corpus suum, escam, id est rercctipnem, Aurorasuiitincipicntesjam lucorcin virlutibus,8olj
populis /Fthiojium, id est illis quibus dictum ost, qui nlios illuminant : vcl aurora dicuntur carnaliter
 :

S31 REMIGII ANT1SSI0D0RENSI9 OPP. PAUS I. — EXEGETICA. S3S

Bapientes sol, spirituales. Tu fecisti omncs terminos A perii memor esto sic
: Ne obliviscarit in tuo judicio :

terrse.Termini terrfe sunt perfecti prsedicatores, qui voces inimicorum tuorum, ut a te ipsi inimici reci-
aliis terminant quid sit sectandura et quid fugien- piant quod inde promerentur superbia eorum qui ;

dum, vel terraini terrae sunt illi qui per proprium te odcrunt, ascendit semper, id est conlra te semper

donum Spiritus sancti terminati sunt ab aliis et dis- augmentatur eorum superbia. Ascendit eorum
tincti.Unde illud : Unusquisquc emm propriumdonum contra te superbia, ascendit contra eos tua
habet a Deo (/ Cor. vii). .Estatem et ver tu plas- vindicta.
masti. Per aestatem intelliguntur spiritu ferventes,
et per ver, virtutibus vernantes : vel per aestatem
PSALMUS LX.XIV.
IN FINEM, NE CORRUMPAS, PSALMUS CANTICI ASAPH.
intelliguntur fruetum colligentes: per ver, bene
operari incipientes : quod dicit, xslalem et vcr tu " Confitebimur tibi, Deus, confitebimur, etinvo-
plimnati ea, non ipsa se. Unde illud : Dei enim do- « cabimusnomen tuum. Narrabimus mirabiliatua:
num est, non ex nperibus, ul ne quis glorieiur <c cum accepero tempus, ego justitias judicabo.
[Epli. ii). Memor esto hujus, inimicus improperavit « Liquefacta est terra, etomnes qui habitant in ea ;

Domino. .\saph videns bjee omnia ad salutem gen- i<ego confirmavi columnas ejus. Dixi iniquis Nolite :

tium facta, et intelligens quia multa operatus esset n " inique agere et delinquentibus
; Nolite exaltare :

Deu3 in oleastro inserto, rogat ut bsec eadem opere- " cornu ; nolite extollere in altura cornu vestrura,
tur in naturali oliva, cujus rami fracti sunt. Quasi <i nolite loqui adversus L)eum iniquitatem. Quia
dieat sic: Tu, Domine, plasmati aestatem et ver, id « neque ab oriente, neque ab occidente, neque a
est. qui in gentibus spiritu ferventes et simplices in « desertis montibus, quoniam Deus judex est. Hunc
fide fccisti, tu memor subaudistus pla-
esto hujus, •I humiliat, et hunc exaltat, quia calix in manu
Bmalionis facti in gentibus, ut iiem facias in Ju- « Domini vini meri plenus misto. Et inclinavit ex
daico populo, in granis scilicet, non in paieis. Et " hoc in ho': verumtamen faex ejus non est exina-
:

quare dico, non in paleis? Quia inimicus, id est n nita, bibent omnes peccatores terrae. Ego autem
palea, de populo illo, improperavit Domino, dicens : « annuntiabo in ssoulum, cantabo Deo Jacob. Et
Nos scimus quia homo iste peccalor est (Joan. ix). Et « omnia coruua peccatorum confringam, et exalta-
populus insipieus incitavit namen tuum, sic : Si Filius " buntur cornuajusti. »
Dei es, descende de cruce {Matlh. xxvii) ; et illud :

EN.iRR.iTIO.
hecede a nobis,scientiam viarum tuarum nolumus {Job
xxi).Memoresiohujus;eiiiimemonss\sy}etradnsbestiis Psalmus iste tumori superbiae medicinam humili-
animas confiientrs ttbi, id est, ne permittas confor- tatis apportat iioc agens, ne quisque superbusde :

mari bestiis, id est bestialiter viventibus, animam C se prssumat, nec humilis de Deo desperet, quia
illorum qui humiliter confitentur tibi, vclut illi promissio ejus certa est et rata et inconcussa, omni
Quid faciemus, viri fratres (Acl. ii)? Etanimas paupe- carens dubitatione, quae consolatur afflictos. Et
rum tuorum ne obliviscaris in fmem sed respice in quare afflictos? Quia vita hominis super terram
;

teslamentum tuum, id est in tuam promissionem, nihil est nisi afflictio. Unde Job Militia est vita :

non amplius in nostram in promissiones Xovi, non

: kominis super terram (Job. v\v. Nec tamen pro-
in promissiones Veteris. Promittit enim Novum spera vita est tanta eligenda, et adversa vitanda,
Testamentum istud Ecce ego vobiscuir sum usque ad
: sed utraque cavenda illa, ne frangat; ista, ne :

eomummalionem sxculi {Mallh. xxviii) et illud corrumpat,ut unicuique homini,inquocunquestatu

; :

Et ego diligam eum el tnanifestabo eimeipsum {Joan. rerum degit, non sit refrigerium nisi Deus, nec
siv'. Inhoc Testaraentum respice, ut illis qui acce- gaudium nisi in ejus promissis. Vita enim isla
perunt tabulas hrereditatem serves, granis videlicet quemlibet fallit Deus autem
redundans felicitate.

non paleis. Et quare non paleis? Quia repleti sunt neminem, quia verax est in promissis et eum
fallit ;

iniquilatem qui obscurati sunt lerrse domus, id est, tenemus fidelissimum promissorem, qui se promit-
qui cor suum domus terrae fecerunt, ut terrena vide- tendo fecit debitorein. Sed quia homini ad Deum
licet ibi tantumreponaijtur,et non spiritualia.Unde n converso. mutandae sunt divitis, et delectationes
alibi : Introibunt in inferiora terrae Psal. L.xn). ^e mutandae sed non subtrahendae ; est enim tantum
avertatur humilis, id cst humiliter peccata confitens, delectatio nostra non hoc agit
in re, sed in spe :

faclus coiilusus, si avertitur. sterna Pauperet inops, psalmusiste ut certam spem habamus, ut induca-
sola videlicet desiderantes, laudabunt nomen tuum. murin id quod speramus. Nam cujus delectatio est
Et ut laudent, cvsurge, Deus, judica causam luam, tantuin in spe non fallitur. Unde illud : Delectare
id est tuorum, ne frustra videatur videlicet causa in Domino (Psal. cxxxvi). Et ne cilo videremur I

illa propter quam contemnunt praesentia et exspe- habere pro quo delectamur, subjungitur Et dabit : 1

ctant futura. Memor esto improperiorum tuoruin co- , libi pelitiones cordis lui {Ibid.). Unde ergo delecta-
rum videlicet qux ab insipiente sunt tota die. Insi- ris, si non habes quod petis ; nisi quia habes eum
pientes sunt, nescientes sibi in posterum cavere, fidelissimum debitorem, qui promittendo fecit ut
aquibus improperium fidelibus, quod e.\spectant
fit deberet? Titulus exponitur, i^e corrum/jas. Quid est, i
futuraet contemnunt praesentia hujus talisimpro- ; non corrumpas? Eshibe videlicet quod promieisti,
S33 ENAHRATIONES JN PSALMOS, 534

fidem veram et spem, tendens in finem, id est in A quam judicare:quiasi priusjudicaret quam prasdica-
Christum, videlicet spe, et non in mundum re.Nam quis absolveretur et quis liberaretur? NuUus
ret, "?

qui mundum in re tenent, et non Christum se, illi utique.Quareamemu3praedicantem,utsecuriexspe-

tandem neque erunt in re, neque in spe, cum illi cteinus eum judicantem. Ipse accepit tempus judi-
quo modo sunt in spe, gloriabuntur in re. Psatmus candi justitias, nos acoipemus tempus faciendi. De
Asaph cantici, id est a cantico habendus. Asaph iste eo dictum est Misericordiam et judicium cantabo
:

videtur Christum notare, quia iste praecipue in Domine [Pfal. c). Quare ut non timeamus pec-
tibi,

populo illo alios congregavit et sibi conformes catorum punitorem, amemus peccatorum donato-
fecit ; cujus vox est in hoc psalmo. exhortantis nos rem. Cum accepero (empus, jusiiiias judicabo. Quis
ut humiliterDeo conliteamur, et non superbe de tempus judicandi? Xon Filiiis Dei perquem
accepit
nobis prffisumamus. Dicit autem sic facti sumus, sed filius hominis per quem refecti su-
:

Confilebimur tilii, Deus, confttebimur, et invocabi- mus non qui assumpsit, sed qui assumptus est. :

mus nomen tuum. Nota prius confitendum, et post Ipse enim qui assumptus est, mutatus est in melius:
invocandum. quia quem invocas in te vocas. qui assumpsit, non mutatus in pejus. Ipse enim ex-
In te autem non venit Ueus vocatus, si tu fueris inanivit semetipsum [Ptiit. iii, inferiorem naturam
elatus, quia ad elatum non accedit, sed ad bu- n assumendo, non ab a^quali degenerando, assumens
militer confitentem. Faciamus ergo confessionem, quod non erat, manens quod crat, a nullo accipiens
non ut eum delectet, sed ut nos mundet. Mundemus tempusilludjudicandi,sed semperhabens illud. Li-
templum nostrum per confessionem, in quo veniet quefacta est tcrra, el omnes qui habitant in ea. Quasi
invocatus. Ouinia alta ut attingamus, non estolli- dicat Merito justitias judicabo, quia terra, id est,
:

mus et erigimus ;et si nosnon sutficimus, machina- populus Judaicus, qui deberet aliis esse terra, per
menta et scalas quaerimus.ut ea attingamus Deus quem reficerentur, tiquefacta aliquo fluit, id est, a
:

altus [est, sed ab allo non attingitur ipse enim liquidis et veris praeceplis per cupiditateni discessit;
:

prope est his tantum, qui obtriverunt cor. Trilura quia quanto quisquepor cupiditatem in erius delec-
autem cordis, pielas et humilitas est qui autem tatur, lanlo plus a creatore recedit et quanto supe-
: :

obterit cor, «ibi irascitur. Quare tu quisque te ha- rius delectatur, tanto propior intelligitur. Et ornncs
beas iratum, ut senlias eum placalum habeas te -]ui habitunt inea, id est, non tanlum Judu:a lique-
:

accusatorem, ut invenias illum dcfensorem fac facta est, sed omnes illi qui in ea habitare deberent,
;

confitendo tibi propitium, quem negando non facis e.xemplum bon.is operationis ab ea assumendo. Ego
nescium confitere ut avertat faciem suam a pec-
: a.\iitm confirmavi columnas cjus,'\d est, aspostolos in
calis luis. et non a te averlatur ab eo quod tu fe-
; passione mea comit;intcs, confirmavi in resurre-
cisti,non ab eoquem fecit.Ipse enim fecit hominem, C ctione. Cotumnx dicuntur o.]io&\.o\'\ quia per eos ful-
tu fecisti peccatorem ipse eliam potens est avertere
; citi erant:etsuppoiiti JudKi et caeteri, ne caderent.

faciem tuam a peccante,et non avertereab humili- Potest sic continuari Ego autem cum accepero tem- :

ter confilente. Unde iilud Excetsus Dominus, ethu-

: pus justitias judicabo; el nunc interim quid? ti-
mitia respicit, et atuia tonge cofjnoscit {Psal.cxxxxu). quefacla estterra,et omnes qui habitant in ea ; ego au-
Respicit humiles per peccatorum remissionem, ela- tem confirmavi columnas ejus ; et per ipsas co-
tos cognoscit per justam damnalionem. Quare con- lumnas dixi iniquis : Nolite inique agere. Dixit
fiteamur, ut invocemus, quod dicit ConfUebimur,
: quidem, sed nos non audivimus. Et quia non au-
tibi, nomm tuum.
Deus, confilebimur, et invocabimus divimus eum ut sani staremus, audiamus eum vel
Nota banc repetitionem non esse factam causa lo- ut lapsi resurgarnuset quia sani non sumus au- :

quacilatis, sed causa confirmationis, nc te pffinitat diamus medicum venicntem ad languidum. £/ dclin-
esse confessum, quoniambonusoslcui confessus es. quentibus : Nolitec.valtare cornu. Quasi dicat : Dixi ne
Unde alius psalmus Confitcmini Domino, quoniam
: inique agerent,illisautem quia deliclose non abslu-
bonus [Psal. cxxxv). Et quia bonus est, ne limcas lerunt, dixi : Nolite exallare cornu. Quasi dicat : Si
confiteri ; quoniam non confiteris insultatori nec peccastispcr cupiditntem,nolitepeccatumdeIeudere'
punilori, sed peccata ignoscenti. Time coiiliteji ho- n pcrelniioncm. i\'olile,iV\co,e.rtoltereinattumcornuues-
mini judici.post confessionem peccata punit:8t'( iire fr!in!,idcst,iioIitcc(infirinarcoppugnantiam vcslram
confitearis Deu, qui post confessioncm ignoscit. Et in Deumjugum Doi dctrcclantes : nolite loquiadver-
invocabis nomen tuum,ut ex te pleni simus, qui per ius Deum ponendo videlicel eum inju-
iniquitatem,
confessionem evacuati sumus. Et unde sit impletus, stum,et non curareres humanas. Ipse enim loquitur
subjungit Narrabimus mirabilia tua. Quasi dicat:
: iniquilatem, cum videt malos flororc, bonos labo-
Ego et mei nan-abimus mirabitia tua, qua; mirabi- rare, dicit Deum non gubernare humana quod hic ;

liter opcraris in corporibus, et qua; mirabilius prohibet, nolite toqui adversus Deum iniquitatem.
operaris in moribus. Cum accepcro tempus. e<jo ju- Unde alibi : Xon declines cormeum in verba malitix
stilias judicabo, quasi dicat: Notilicatis mirabilius {Psul. cxl) : quin neque ab orienle, neque ab occi-
tuis, ego prajcipue justitias judicabo, non parcendo denie, nequea deterlismontitms, quoniam Deusjudex
conteranenti, qui nunc dono confitcnti ;
gratias illi est. Quasi dicat : yolitc loqni adversus Dcum imqui-
qui prius vnluit justitiam narrarc et prtedicare, tatem, quiajudexqui nos judicabit, non venturusost
533 REMIGII ANTISSIOOORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. m
tantuaiafr oriente, neque aboccidmte, neque u dcxer- \ PSALMUS LXXV.
tis montibtis : quoniam Deus est qui juJicat, el idoo IN Fl.NEM IN CARMINIBUa. CANTICUM AD ASSYRIOS.
necessario uljiqiieiirajsens:^^ /iHHC, videlicet Judai- PSALMUS AS*PH.
cum populum.seexaltantem etde se prssumentem, « Notas in Juda?a Deus^inlsrael magnum nomen
populum.se humi-
humiliat, et hunc,\d est,genlilem
« ejus. Et factus cst in pace locus ejus,et habitatio

liantem exaltat, quod notalum esi per Publicanum « ejus in Sion. Ibi confregit potentias arcuum, scu-

et Pharisneum, quia Publicanus se humiliavit, et

« lum, et gladium, et bellum. llluminans tu mirabi-
exaltatusest :Pharissti3 se extulit,et humitiatusest « litera montibusaeternis:turbati sunt omnes inai-
{Luc. xviii) qnod dicit hunc humiliat, et hiinc
:
<( pientes corde. Dormierunt somnum
suum,etnihil
;

erallat. Etquare ? Quia cali.T in manu Domini vini « invpneruntomnesviridivitiarum manibussuis.

in

meri plenus misto, id est, comparabilis est potenti « Ab increpatione tua, Deus Jacob, dormitaverunt
pincernae, qni ex calice propinaret amicis suis dulce « qui asceaJerunt equos. Tu tcrribilis es, et quis

vinum, et inimicis acidniii quod dicit, quia calix, « resistet tibi ? extunc ira tua. De coelo auditum fe-
;

id est. rcnumeratio est !u manu Domini, C((/!,rdico, <i cisti judicium, terra tremuit et quievit. Cum exsur-
ptenus vini mcri, justa videlicct retributione, quia
« goret in,iudiciuni Deus, ut salvos faceret omnes
multum seduniquique « mansuetos terra^ Quoniam cogitatio hominiscon-
juste judicabit ; reti tribuet n
« filcbitur tibi, et reliquise cogitationis diem festum
juxtameritorura aequalitatem.sedetiam plenusmis-
to, quia boniindebibentvinum dulce,mal; acidum :
« ugent tibi. Vovete et reddite Domino Deo vestro,
quod tamen merum est, quanlum ad ipsum Domi- « omnes qui in circuitu ejus affertis inunera, terri-

num.f/ i>!f/i7Wi'i7ipsumcaliccm e.r /lorpotato in hoc, « bili, et ei qui aufert spiritum principuin.terribili

«ubaudis potandum,vel e.v /loc vasebonorum,!)i/ioc " apud reges terrae. »

vas malorum. Verumtamen licet ipse calixinclinctur, ENAnR.iTIO

fxx ejus non est exinayiita, id est, non est inde ef- Assyrii interprctantur </2>/jei!/« ,•
quia iu ilio po-
fusa, quia nulla cst ibi fxx, sed merum vinum, pulo fueruntpluresqui sedirexeruntsecundumcar-
quantumcunque inclinetur. Etne putarenius pecca- sccundum litteram intelligentes,
nalia sacramenta,
tores nihil habere ibi quod biberent,quia f.ece caret, nonsocundumspiritum :contratales loquitur Asaph
subjungit bibcnt omncs peccatores tcrrx, pro sua
: inhocpsalmo,constituen8pedessuos in viam salutis
videlicet competentia bibent cnim acidum, licet
;
dirigere, humiliter videlicet conlitendo, et sic se
merum. £70 nu/em ct mi;i non sic bibcmus. quia bonum pacis faciendoin quibushabitat Dcus. Diciit
annuntiaho in i<rcu/HHi, alios videlicet construendo : autem sic :

et cantabo Deo Jacob, sicuti videlicet cantanduni .\olus in Jud.va Deus, in Israel maynum nomcn
est. Vel aliter : Hunc humili.it cl hunc exaltat. Et C ejus. Solent gloriari Judcei cum audierint huuc ver-
quomodo hoc? Qui in manu Uomini est calix, lex sum, quasi de solo Propheta diceret, Ao/hs in Judxa
qnac relicit et potat : calix A\co pleniis meri vini, id Dcus. IIl autem non de solis Judaeis hoc accipia-
est, mcrorurn praeceptoriim ;
plcnus ctiam misto, id mus, adhaereamus interpretationi nomini.s^utsic in-
est, carnatibus sacrampnts,in quibusquasi in fjece tellipamus de quibus agat psalmus. Inlerpretatur
latet .Novum Testamentum.Et jHc//nai'!np8um cali- Judffia ("OHfwsw ; conliteri autem non solis convenit
cem e.v hoc in hoc, id est, ex notitia Judaici popu!i Judaeis, sed etiam gentilius Dei : quibua omnibus
in notitiamgentium sed tamen fx.v non est exi-
: dicit Propheta Notus in Judxa Deus, et magnum
:

manila, id non est inde effusa, sed resedit in

est, nomen ejus ; non nomon ignominiosum homo vide- :

fundum,quia carnalia sacramentaapud Judaeos re- licct, quod ab humo dicitur sed hoc nomen i|uod :

manserunt. Uihent omncs peccatores tcrrsc, ex hoc est Dcus, notum in Israel. id est, videntibus Deum.
videlicet calice, quidam merum vinun:, quidam fa;- Ipsi enim inteiligunt super egenum et pauperem.

cem. Judt-ei enim qui in rarnallbus sacramentisper- Nota quod dicit, Notus in Judxa Deus. Non enim hic
manserunt, fcecem bibunt. Ego autcm annunliabo accipit, qui in manifesto Judaeus cst, sed qui in oc-
vinum merum bibendum, et hoc in sxculum ; sic culto non qui circumciditur in pr<eputio, sed qui
:

cantabo Deo Jacnb, et omnia cornua peccatorum con- n circunicisus est in corde quod dicit Notus in Ju-;
:

fringam : elationem videlicet dcjustitia sua praBSu- d:ea Deus, in Israel magnum nomen eius. Et sic /a-
mentium. El exaltabanlur cornua /h.?//. Cornua justi clus est inpace locu.iejus, videlicet Dei : in pcice, id
sunt pietas, humilitas, caetersque virtutes cornua ;
est, in illis qui pacem in se fecerunt, habentes
peccatnrum sunt elatio et superbia, quffi tandem a concordiam cum morib':s sanctis, et litigium cum
Domino conlringentur. Confringamus ergo cornua vitiis. Xam non putest esse quandiu homo in hoc

nostra, ne aDomino conlringantur. Si non dixit tabernaculo ingemiscit, ut fomes peccati eum non
Deus Nolite inique ngere, paremus elationem et dc-
: inquietet sed ei consentire non debet, sed si sur-
:

fensionem si autem dixit, praoccupemus confes-

: rexerit, talem faciatutin eo non inveniat armaini-
sionem : quia lunc confessio erit sera, et defeusio quilatis, quibus extendat manum ad prosimum vel :

nulla. si surrexerint alii motus illiciti, non inveniant ju-

strumenta iniquitatis. Unde Paulus Est peccatum :

in mortali nostro corporo, sed non regnet(fiom. vi).

837 ENARRATIONES IN PSALMOS. 538

Nota hic ordinem bonum.Nam oportct ulquisquis A quiaquantosspiusadmonebanturterrenaclimittere,

in JudcEa, id est, perconfessionem peccatorum re- tanto dulcius fuit eis adha>rere et hoc ideo, quia :

cipiat reniissionem, ut sic Deum videre mereatur ascendertinl cquos superbitB, videlicet prssumentes
nunc per fidpm. postea sccundum spem ct sic : dc ssiculari dignitnte.de nobiUitate parentum,ct de
pojtquam est Judreus et Israel. restat ut sit Hiero- cajlcris ad mundum pertinentibus et ideo tu, Do- :

solymitanus, ut sic pacem habeat cum Deo, quia mine, qui illuminas a montrbits x(ernis,Tu terribilis
quandiu quisque confiteri dedignatur, quasi cum es, subaudis futurus, rumvenerisin majestate Pa-
Dpo per elalionem rixatur qui quandiu displicet ;
malis, blandusjustis; «Uunc
tri3,;('rr!i!/!5 videlicet

Deo quod nobis plncet,cum eo rixamur. Ipsi enim quis resistettibi'! Nullus videlicet, quia ex twic, id
displicet ebrielas,nobis placet;ipsi displicet furtum, est ex eotempore, erit ira tua perpetua, nunc au-
no9 laudamus furcm ipsi placet novitas, nobis ve- tem et misericordia. Quare qui vult securus essein
tustas : et sic qua creati sumus,
ab ejus imagine in tempore irs, operetur bene in terapore misericor-
nosmetipsos exterminavimus.Sed si quandoque no- di«. Etqualiter veniet ira tua? Quia ite cxlo audi-
bis placuerit quod ipsi placet.jam ccssamus a rixis ; tum fecisti judicium, in luba videlicet angelorum.
et pacem cum eo fucimus.reformando nos suk inia- Unde illud Canet enini tuba,et mortui rcsurgcntin-
:

gini quod dicil Et [aclus es in pace locus cjus ; et

: : -p corrupti il Cor xv) : et sic terra tremuit et quievit.
tandem habilatio eius in Sion, id est, in veris con id est, terreni homines trement et quiescent, quia
templationibus.non contemplantibus ea quasviden- non habebunt locum postea infideles sasvire, quia
tur.sed qua> non videntur. Et ihi, id est, in Sion et ipsi erunt in perpetuo igne. Et quando erithoc?
in vera i\iAtp,ix,con[reriit potentius arcuum, id est,oc- Cum exsurget in juc/icium Deus, id est, cuni mani-
cultas insidias ; scutum, id est, protectionem vana3 feste venerit ad judicandos malos et non tantum :

praesumptionis, et gtadium, id est, apertas impu- exurget ad judicium, sed etiam exsurget ad hoc,
gnationes, et beLliim, peccati videlicet defensio- vt salvos faciatomreM mansuetos terrx. De quibus
nem quianullura bellum magis
: dispIicetDeo quam dictum est : Beati miles, quoniam ipsi possidebunt
peccati defensio. Ihi confregit polentias arcuwn. ierram [Mattli. v) : vel aliter .• Nihil inveneiunl om-
Et hoc quomodo ? Quia tu Deus illuminans eris nes viri divitiarum in manibus suis. Et unde hoc ?
mirabiliter a moniibus asternis, id est, alios illnmi- Quia primi p&Tcnics qui ascenderunl equos apostasise,
nabis perapostolos luos,qui dicuntur montes,quo- scilicet ut a veritate recederent, dormilaverunt, id
niam eis primum refulsil lux vera, et per eos de- est excaecati sunt : et hoc a tua increpatione.O Deus,
scendit in vallea : et hoc nn~abiliter. sequentibus judica ascensores, justo judicio,quia juste obcascali
videlicct signis et prodigiis sunt,qui tuamobedientiam custodirededignatisunt,
: ct conturliali sntit, ct
turbabuntur, omnes insipicntes corde. quia cum au- ^ et tu Deus itluminans, terrjhilis es, et quis rcsistel
dierint,NoIite confidere in incerto divitiarum {ITi/n. tihit el nullus utique. Malo enim suo resistit tibi
vi),turbabuntur, velut illi qui dixerunt Qui est iste primus homo quia ex lunc ira tua, subaudis tibi
: :

novorum da;moniorum prajdicator (Act. xvii) ? et etmajoradhuc futura,quia/!irf/cni7n tuumdcies au-

unde hahent quod turbatur quia dormierunt : ditum de cxl<i,\d cst,ex angelica tuba manifcstabis
somnum suum, id est. delectationem habuerunt in judicium : et tunc terra trcmnil el quievit, cum
terrenis^quc-Btamen quasi persomniumpossidebant, exsurgercl in judicium Deus, ut salvos /acerct omnes
quia temporalia nihil sunt. Si non cordia, dormis, mansuetos terrae. .Sententia eadem qu;e prius : vel
evigilabis,nihil esse videbis quod dicit dormierunt : sic : r.x tunc fuit ira /ua,major tamen adhuc futura,
somnuni suum, id est, terrenis obcoecati, facti sunt et unde hoc scimus? Quia judicium, id est, iram
comparabiles dormientibusin stramine.ct somnian- illam futuram, fecisti auditutn, id est manife-
tibus se jacere super calcitras etpallio coopertos ;
stum, dc C'pIo, id esl, de homine Dominico vel
qui eum excitantur.vident nihil essn quod somnia- de unoquoque ccelo,U\ est.de homine Dominico vel
verunt : ita qui in hac nocte carnis terrenis adhaj-
hoc judicio dicit Paulus In revelatione Dotnini Jesu :

rent, tandem nihil esse terrena intelligent, et eis de ccclo cum angclis virtutis ejus,dantis vindictam in
adhassisse dolebunt quod dicit Et nihil invene- D flamma ignis iisqui nohieriint audire Deum,cl quinon
; :

runt, id cat, nihil tandem inventi sunt, omnes i'i)i obediunt Evangelio veiitatisipsius(//r/i«4?.i). Hocju-
divitiarum in manibus suis,qu\a. exomnibus divitiis diciomanife9lato,/(?rra/)'emw»/,idest,terrenihomine3
nihil invenerunl in manu retribuentis,nisi quod hic tremuerunt, et quieverunt perverse agere. Unde
ponitur in manu pauperis, et ideo quia ibi \ultha- illud .•
Quiescite agere perverse, discile benefacere
bere manus plena3",hic attcndat vacuas manus pnu- {Isa. i). Et quando trcmuil trrra ? Cum cxsurgeret in
peris. Ab increpatione tua, Deus Jacob, dormilave- judicium Deus. id cst, cuni aiulissent a praulicalo-
runl, qui asccndcrunl equos. Quasi dicat : Idco ribus Dominum rcsurre.\isse,et ad judicium vcntu-
nihil invenient tandem quia cum deberent excitari- rum.Ad hoc enim resurrexit,ut .judicaturus veniret.
ab tua increpatione, id est, a tua praedicatione,De!w Voluit.judicari mitis, ut venirel judicare tcrribilis;
Jacob, futura atlendcntes videlicet, dormitavcrunt, quod (licit cum e.xsurgeret in judicium Deus.El non
:

id est,aurcs suasterrenis obturaverunt ; el sic cla- tantum nolificatum est eis, ut Urus exsurgeret in
mor qui alius solet excitare, eos fecit obturare : ;u(/iV!u»i,8edetiam ut salvos faceret omnei mansuetos
 :

839 HEMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 540

tenx. Et merito, Domine, salvos facis inansuetos A « mcmor ero ab initio mirabilium tunrum.Et medi-
tena\ quoniam ipsi operantur quod tibi placet : i< tabor in omnibus operibus luis,et in adinventio-
quoniam cogitatio hominis, rationabiliter videlicol " nibus tuis exercebor.Deus in sanito via tua ;
quis
viventis, confitcbilur tibi, el reliquix cogitationis, id c< Deus magnus sicut Deus noster ; tu es Dous qui
est, sollicitudo de prateritis, et cautela de futuris, " facismirabilia.Notam fecisti in populis virtutem
diem feslum agent ttbi : quia non ex tristitia, sed «tuam,redemisti in brachio tuo populum tuum filios
cum hilaritate bene operantur: quod gaudium erit « Jacob et Joseph. Viderunt te aqu8e,Deas,viderunt

Ueo. Nota quia prima cogitalio hominis debet esse « te aquae et timuerunt, et turbatae sunt abyssi.
in confessione fideli : postea. relifjuix cogitationi.i,ul « Multitudo sonitus aquarum vocem dederunt uu- :

semper sit sollicitus de prseterilis, et cautus de « bes. Etenim sagitta: tua3 Iranseunt, vox tonitrui
futuris:quiaquantosollicitiorest depra;teritis,tanlo « tui in rota. liluxerunt coruscationes tuae orbis
eautior erit de futuris. Nam qui negligens est de « terr», commodo est et contremuit terra. In mari
praeteritis.potest contingere ut iterum peccet. Voveto « via tua, et semitaj in aquis mullis, et vestigia
Domino Deo vestro. Quasi dicat:Utdi(?m/t's/wm agatis, « tua non cognoscentur.Deduxisli sicut oves popu-
Domino Deo veslro. Nam
vovete vos ipsos, et reddile » lum tuum manu Moysi et Aaron. »

necesse est ut qui vovet etiamreddat,quia vovendo „ EyAnR.mo.

se debitorem fecit et melius est non vovere quam Loquitur in hoc psalmo Asaph transilien3,et Iran-
post votum nou Audi quid sit vovendura.
solvere. siliendo nos hortatur ad Iransilitionem, ut porve-
Quisquis cogitat quid bene voveat, seipsum voveat niamus ad Christum,vidolicet qui finisest,ad quem
et reddat hoc debetur, hoc exigitur. Sunt etiam
: iste transiliens Asaph jam transilivit. Quid autem

vota quffid.im hominibus, communia, qusdam spe- transiliendum sit, ut ad illum fmem perveniamus,
cialia communia,ut qui furabatur.jarr non furetui: docet nos textus ipsius psalmi.Etenim tandiu tran-
et a caetcris vitiis abstincre, quod protitetur omnis siiiendum estquidquidnos impedit,quidquidirretit,
qui baptizatur. Specialia vola sunt,quando aliquis quidquid illaqueat,quidquid volatum noslrum unero
vovet monHchum lieri,vel aliquid aliud ;
quod dicil: aggravat, donec ad illud perveniamus, ultra quod
vovete et rediite Dcmino Deo vestro ; et hoc ita fiet, nihil est,in quo omnia sunt et ex quo quod est,est
quia omnes guia sunt in circuiluejus,\d est.qui cum et ideo qui istius psalmi animam vultimitari,id est,
in medio et communem omnibns putanl, afferent intellectura ejus tenere,necesse est ut carnalia desi-
mMHfra,seipsos videlicet ;
quod alibi dicitur : lieges deriatransiliat.pompam ssculi et illecebramcalcet;

Arabum et Saba dona addujent {Ps. Lxxi). Nota quod nihil proponat quo subsistat nisi illum a
sibi in

munera illi enini qui

dicit;in circuitu ejus afferent : quo sunt omnia,in quibus omnibus iste transiliens
communem eum non credunt, dicentes Ecce C laborat, ut ad eura finem perveniat,Christum vide-
esse :

apud nos Christus, non aCferent ei munera, sed illi licet, ultra quem nihil est infra quem omnia facta

tantum qui in circuitu ojus sunt, afferent munora. sunt et ex quo orania quae sunt esse habent. Titu-
Et cui affercnt? Tcrnbilict ci quiaujert s]nrilum priii- lus sic exponitur . In finem referunt htec verba, et
cipum, id BBl, per cujuspotestatem depriniitur elatio eBi psalmus .Uaph, [a.ci\ii pro Idithun, id est, pro
terrenorum principum : terribilis est etiam apud transilitione, et sic dicit :

omneg reges /en',r.'apud illos qui terrenitaiem suam Vocemea ad Dominum clamavi, voce fnea ad Deum,
bene regunt ;
quia inilium supientiiV, limor Doinini el inlendil ?nt7»'.Quasi exhortando alios sic dicat Qui
(Psal. cx\ sititveniat,ct bibat (Joon. vii) : et inde mihiexperto
PSALMUS LXXVI. credendum cst, quia ogo clamavi ad Dominumvoeii
IN' FI.VEM PnO IDITHUN, PSALMUS ASAPH. mca voce videlicct intenta,('Oce cordi consona non :

(1 Voce mea ad Dominum clamavi, voce mea ad ut populus dictum esi,Populus hic labiisme
ille cui
« Deum, et intendit raihi. In die tribulationis mea? honoral, cor autem ejus longe a me (Isa xxix ;

« Deum exquisivi raanibusmeis noctecontra eura, Matlli.w Marc. iii, 6). Et quia nultum intente cla-
,

« etnon sum deceptus. Renuit consolari anima mea. mant ad Deaiii pro divitiis acquirendis,pro damnis
« memor fui Dei, et delectatus sura et exercitatus £)
devitandis,id est,pro salute, pro sospitate domus
« sum, et meus. Anticipaverunt
defecit spiritus su®,pro temporali felicitate,pro seeculari dignitate,
• vigilias oculi mei turbatiis sum, et non sum
: et postremo pro sanitate corporis.qug; patrimonium
« locutus. Cogitavi dies antiquos,et annos asternos est pauperis et sic vix aliquis clamat ad Dominum
;

« in menle habui. Et meditatus sum nocte cum propteripsum promerendum quasisuavius sit quod
« corde meo, et exercitabar, et scopebam spiri- dat, quam ipse qui dat, ne istum arbitremur emi-
« tum meum. Nunquid in i-eternnm projicet Deus? sisse vocera propter aliud habendum, quam solum
« aut non apponet ut complacitior sit adhuc '.'
Deum, qui voluntate sacrifieavit Deo, qui omnia
.. Aut in finem misericordiam suam abscindet, a transilivit, qui ultra se nihil vidit, nisi eum a quo
« geueratione in generationem ? Aul obliviscetur creatus est ; ideoVoce inea ad
subsecutus ait :

« misoreri Deus aut continebit ira sua miseri-

.'
Deum tantum promerendum, subaudis clamavi et
« cordias suas : Et dixi ; Nunc coepi haec mutatio .'
ipse intendit mihi,i(i est.intensum adjutorium mihi
« dexter;e Excelsi. Memor fui operum Domini.quia fecit, ut non fruslra clamarem, vel intensum fecit
 :

841 ENARRATIONBS IN PSALMOS. U2

clamorem meum ethoc ideo, quia ego tn die iribu- \ sum in instructione aliorum sed defecit spiritus
;

laiionismex, id est,in hac pnsenti vita, qus dici- meus, id est, virtus mea, videns hoc quia per me
tur tentatio, et ideo tribulatio Unde iliud Militia ; : non potui invenire aliijuidquod dignum erat dicere.
est vila hominis super terram [Jnb vii) : Deum ex- Et unde dcjeeit.tpiriius ? Quia anlicipaverunl vigilias

guisivi. idest, extra orania qupesivi, quia omnia oculi mei, id est, coraparabilis factussum homini
aliaqusrere contempsi et hoc manibusmeis, id est : prae aliis vigilias capienti.et pro magna assiduitate
operibus meis, operando videlicet quod bonura est. vigiliarum caliginosos oculos habenti; quia oculi mei
Notaquiamulti,cum sint in tribulationibus,clamant interiores obscurati sunt et inde turbatus sum, in-
:

ad Dominumnon propter Dominum, sed ut pereum sufficientem me videlicet inveniens, et non sum Incu-
possinttribulationesevadere : velut cum quis incar- lus, qui timui aliquid dicere unde calumniarer, et
ceratur, clamat ad Dominum, ut pcr eura possit inde calumniatores haberent materiam peccandi ;

exire carcerem si famem patitur, ut habeal unde

;
et ideo tutiusmihi videbatur silentium habere et :

reficiatur si etiam febrim patitur, clamat ad eum

;
in ipso silentio cogitavi dies antiquos, id est, mihi
ut sanetur iste autem transiliens qui hic clamat
: proposui dies antiquorum parentum, ad quos per
non qusrit tribulationes evadere, nisi ut securus inobcdientiam devenerunt;*'/ annos xternos in menic
possit Deo adhaerere. Tribulaliones autem fidelium t^ habui. id est, dies seternitatis ad quos perventuri
suntmorlalitas et passibilitas,aquibus cum liberan- essent primi parentes, si in obedientia perstitissent,
tur, secure t)eo adha;rent, quia eum facie ad faciem semper inmente habui: ([mn. exeorum inobedientia •

vident ;
quod hic optans dicit : In die tribulationis, percepi defecisse spiritum meum, et illoa aeternos
die dico tribulafionis, existente noclc et contra eum, meditaius sum nocic, id est, interrupta quiete : vel
id est.coram eo.et non ad effectum hominum bene nocie, id est. in ipsa tribulatione, et
hoc cum corde
operatus sum. Unde illud : Attcndite ne justiliani meo, id est, tnta intentione, el hoc non ad horam,
vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ah eis. sed «•«rc^/nftor inassiduilatehujus meditationis, et
Cum facis eleemosynam, noli tuba canere ante te,8ed scopebam spiritum meum, id est, rationabilitatem
fac in abscondilo : et evacuando eam a terrenis,
Pater luus qui videt in abconso, meam fodi et resculpi.
reddetlibi [Matlh. vi). quod investigare incepit, vel scope-
Nota, quia vila fidelium et dies ut sic invenirem
et noxpotestdici dies, quantumad vitam fidelium: bam, id est planabam, spirilum meum a terrenis ; ;

Unde Paulus .ibjiciamus opera tenebrarum, et imhia-

: vel scopebam spiritum meum, dicens yunquid in :

murarma lucis ; sicut indie honeste ambulemus{fiom. xiernum projiciet Deus servos suos ? Non vel sio
xiii).Noxdicitur,quantumadperfeclionemclaritatis, tcopebam spiritum meum. Et quid invenisti ? Istud
quce est in angelica vita quod iic comprobat Petrus videlicet, quod Dominus iion irascetur in asternum
Habemus certiorem propheticum sermonem, cui vos C servis suis. Nunquid removebit servos, et dissolvet
benefacitis insistentes quasi luccrnse in obscuro compeditos,et in a?ternum praecludet ira misericor-
loco, donec dies elucescat, et verus sol oria- diam? Unde Isaias :Non in aeternum ero vindex in
tur in cordibus vestris {II Petr. i) ; quod dicitur, vobis, nec per omne tempus ulciscarin vos : spiritus
/n die tribulationis mex Deum exquisixi, manibus enim exme processit.et omnem statumejusego feci:
meis nocte contra eum et non sum deceptus qucerendo ; propter peccatum autem paululum quid contristavi
Deum, juxta quod ipse ait Quaerile et invenietis : eum, et percussi eum, et averli faciera meam ab eo,
(Jfa«ft.vii).Et quomodo non sit deceptus inquirendo et abiit tristis, et ambulavit vias suas.el sanavi eum
Deum, subjungit Renuit consolari,\d est, consoia- ; {Isa. Lvii) quod dicil Nunquid in xiernum proji-
;
;

tionem habere, amma mea in terrenis, per quod scio ciel Deus, et non apponet ul complaciiior sit ? id est,
me non esse deceptum inquirendo Deo. Vel sic con- ut magis sibi placeat homo quam modo placeat aul :

tinuatur : In die tribulntionibus mex Deum exquisivi: in finem misericordiam suam abscidcl a generationc
et ideoeum tantum exquisivi, quia rcnuit consolnri hac praasenli tendens»; generationem Munm aut '1

animamea in his quac retro sunt.omnino consolatio- obliviscetur misercri Deus ? aut continebit in ira sua
nem hominis respuens Nola quod dicit, renuit con- misericordias suas, id est, prajcludet ira misericor-
solari anima mea. Ipse enim trantire volens omnia D diam? 'Hon. Etdixi potest haiic inquisitionera, Nunc
consideravit, consortes suos in terrenis fiorentes caipi, quod scopendo spiritum meum investigare :

et ibi defectio ienuit eum pro pcccaioribus dcrelin- incepi et hxc mnJa/iD, per quam ego mutatussum :

quentibus legem Domini {Ps. cxviii). Vertil se in de ignorantiain scientiam,estrf(fx/«r«£.rcc^i»,idest,

dexteram partem,nec ibi videbaturei tutum laxire imputanda potentiae divinae, et non meo merito.
habenas gaudii sui quia si ibi ilaxaret, et aliquid : Ut autem hanc mutationem assequi possem, me-
adversitatis contingeret, tanto major sequeretur mor fui operum Domini, dlspositionis videlicet
tri8lilia,quanto major pracessit Iselitia, etideoani- antiqua?, reparationis nov», felicitatis letcrna;.
ma ejus omnino reclusit se a terrena felicitate ;
Ethujus operismemoriomduxi tuamirabilia,legalia
quod dicit : renuit consolari anima mea in his quae videlicet instituta, adhoc essc data. ut significarent
retro sunt, extendens ad ea quae priora suntme opera Domini qusefutura crant.et sic intellexi signi-
{PMl. iii) ;
quia memor fui Dei Idntum, et delectalut ficala per signilicantia, ct iion tantum memor fui,
tum in hoc quod memor fui pjus : et quia e.rercitalus sed etiam meditahor, id est, frequenter cogitabo in
 641 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEQETICA. S44

omnibus operibits iuis,qua.m potens sis et mirabilis, A cui revelalum esl [ha. liii) ? Redemisti in brachio tuo
qui operaris velie et pro boiia voluntate perficere : fdios Jacob cl Joseph. Populum videlicet Judaeoruni
et in adinvenlionibua tuis exercebor, id est, in tuis etgentium,cvangelizando pacemhisquiprope erant
praeceptis, quae ta invenisti ad saluteni omniam et qui longe, creans duos populos in uno corpore.

exercendo laborabo. Unde iliud Adinvenit omnem : Vidcrunt te aqux, Dcus, id est, populus Judsorum
viam scicnliaa et di.iciplinx, el tradidit illam Jacob intellige : vidcrunl videlicet et timuerunt prsterila
puero suo, et hrael dileclo suo (Danieh. iii). Medilabor peccala,et timuit sonilus aquarum, id est, profund.i
i>iomnift»wo/;m7)«sfMi5.-etecceopustuummirincum, corda gentilium : vel profundi intellectores eorum
quiautfa lua, Deus,insancto, id est inChristo. Unde turbabunturad poenitentiam,et sic auditaest mM//j-
ipse : Ego sum via et veritas et vita {Jcan. xiv). Et tudo sonitus aquarum, sonus videlicet confitentis
illud : yemo venii ad palrem nisi per me (Ibid). Via populi ct pccnitentis. Et unde hoc ? Quia nubts
isteest.qua venitur de servitute in libertatein,qua de quibus dictum, ilf(nirfuio nubihus meis nepluanl
de incesto fit castus, dc condemnato in regnum super eam imbrem [Isa. v), istam dederunt vocem,
assumplus. Qui.J ergo Deus est magnus sir.ut Deus quia in omneni terram exivit sonus eorum (Psal.
noster ? Nulius utique, quia iu es Deus qui faeis mira- xvni). Etenim sagiltx luse, id est, verba apostolo-
bilta : fecit Elias, el alii, mirabilia, sed non soli, |j
rum tuorum corda impugnantia transeunt, quia non
quiatuoadjutoriofecerunt : tuautemnullius indiges inaure remanserunt.sed usque ad capacitem cordis
adjutorio, sed solus facis mirabiliaet in cxteriori et penetraverunt el vox tonilri tui, id est, vox com-
in interiori : ceci vident, claudi ambulant, paraly- minanlis prffidicationis, audita est in ro/a, idest, in

ticisunt sanati, mortui resuscitati etinterius ope- : orbe terrae, quae pro rotunditate vel mobilitate, rotae

raris mirabilia, quia qui fuerunt ebriosi, facti sunt comparatur.///ita:eru/ii coruscaliones tux , id est, tua
sobrii ;
qui incesti, facti sunt casti ;
qui fucrunt signa apparuerunt orhi terrs". Unde illud, Domino
raptorcs.facti suntdonatores. Alilersuperius legitur cooperante el sermonem conftrmcntc scquerilibus signis
et dixi, ISuticca:pi,quod quaesivi scrutando spiritum, (Marc. xvi). Unde commota cst lerra, videlicet Judfeo-
et lisec quod Deus non projicict nos in
mutatio, rum, et contremuit se vixisse : inde facta est mari
iti

xternum, quod non oblitus est misereri, quod non via tua,ii est.Christus innotuit gentibus, e< semilx
praechidit ira niisericordiam, est de.r,tera E.tcelsi, id tux, id est, ardua praecepta siint nolificata inaquis
est, Filio Dei iraputanda :quia ipse est qui nos re- mullis, et tamen vestigia Ina, id |est signa tua, non
conciliavit Deo Putri. Et unde hoc scio? Quia memor cognoscentur a multis Judfeis, a quibus tamen maxi-
fui operum Domini,quae signilicata fueruntpcrlega- me deberent cognosci quia tu deduxisti sicut oves :

lia instituta scopebam spirilxun meum, et

: vel sic, populum luum in manu Moysi et Aaro7i, Nota quod
inveni quod non vrojicielDeus in xlernum, qnoA non C dicil, sicut oves : quia non sunt verae oves, qula pa-
praecludet ira raisericordiam :et hi.s omnibus consi- storem auum verum non cognoverunt vel aliter, ;

deratis, Uixi, id est, apud me propnsui, nunc. idest, Commota est el conlremuil terra, populus Judaicus
omibus istis inventis, rihpi, id est, in iniiio tantum videlicet in malum : etideo inmari facta est via tua.
8um,quantum ad perfeciionem scientife verae. Unde Unde Apostolus, Quia repulislis verbum Dei. ecce
illud : Cum consummaverit liamo. tunc incipiet convertimur ad gentea {Act. xiii) : et semitx tuae in

(Eccli. xviii). Et hxc mutatio, quod in his omnibus aquis mullis. Et quomodo hocPQuiatu deduxisti
meimperfectum recognosco,quod modo incipere me sicut ovespopulum tuum, gentilem videlicet, in manu
considero, est dc.rterx E.rceUi, id est, poteiiliaB di- Uoysi veri et Aaron. Christus est veriis itfoi/s«, quia
vinae, quaenonimpotens sevindicarein me, in primo verus assumplus:«/ .iaron, quia vere est moutanus,
videlicet parente. Memor fui operum Doniini. Quasi quia ipse est mons montium.Unde illud Erit noi'is- :

dicat: Licet nunc his omnibus consideratis, in initio simis diebus pneparalus mons domus Domini in ver-
tantum sum, tamen non desistam ab inquisitinne : montium \ha. ii) quod dicit, deduxisli sicut oves
tice •

aed memor ero operum Dominijetin/raiii/iu»! luorum populum tuum in manu Moysi et Aaron : et tamen
Deus, a6 i«i(to factorum. Et meditaborin omnibus adhuc non cognoscuntur vestigia tua a Judaeis.
operibustuis, ct inadinventionibus tuis exercebor. Et PSALMUS LXXVII.
quantumcunque meditor.quantumcunque me exer- INTELLECTU6 ASAPH.
ceam, nihil per rae possum. sed via tua qucE ducit « Attendite, popuie meus,legem meam : inclinate
me ad hoc ; investigem eairi in Spiritu sancto, per u aurem vestram iii verba oris mei. ."^periam in pa-
quem habeo iiicipere et perficere.(^u!5 DVus magnus « rabolis os meum, loquar propositiones ab initio.
sicut Deus nosler? tu es Deus qui facis mirabilia. Et « Quanta audiviraus et cognovimus. ea et patres
quae mirabilia ? Notnm fecisti in populis virtutem « nostri narraveruntnobis, nonoccultata a filiis eo-
tuam, Christiim videlicet. Undc Pauliis Nosprxili- : « rumiiigenerationealtera.NarranteslaudesDomini
camus Christum crucifixum, Judxis quidem scunda- « et virtutes ejus,et mirabiliaejusquae fecit.Et sus-
lum, genlibus aulcmsluUiliam[l Cor. i): ipsis autem :< citavit testimonium in Jacob, et legem posuit in

vocotis Judaiis el Gra;cis Christum Dci virlutem et •(

Israel. Quanta mandavit patribus nostris, nota fa-

sapientiam, Redemisti in brachio tuo, id est, potentia " cere ea Uliia suis, ut cognoscat generatio altera
iia vel in Christo. Unde illud, Ef hrachium Domini •< Filii qui na8Contur,.et exsurgent. et narrabunt
345 ENARRATIONES IN PSALMOS. 546
« filiis suis. Ut ponaiil in Deo speui suam, el non A « campo Taneos. sanguinem lUimina
Et convertit in
« obliviscantur operum Dei, et mandata ejus exqui- « eorum, et imbres eorum nebiberent. Misit in cos
• rant. Ne fiant sicut patres eorum, generatio prava « ccenomyiam, et comedit eos: etranam, et disper-
« et exasperans. Generatio quaj non direxit cor " didit eos. Et dedit rerugini fructus corura, ct labo-
« suum, et non est creditus cum Deo spiritus ejus, " res eorum locusta;. Et occidit in grandine vineas
« filii Ephraira intendentes et mittentes arcum, con- " eorum,et moroseorum in pruina.Et Iradidit gran-
« versi sunt in die belli.Non custodierunt testamen- « dini juraenta eorum, et possessionora eorum igni.
« tum Dei, et in lege ejus noluerunt ambulare. Et « Misit in eos iram indignationis suas, indignationem
« obliti sunt benefactorum ejus, et mirabilium ejus « etiram et tribulationem, immissiones perangelos
quas ostendit eis. Goram patribus eorum fesit mi- « malos. Viam fecit semitie ira; suae, non pepercit a
« rabilia in terra /Egypti in campo Taneos. Inter- " morleanimarumeorum,etjumentaeoruminmorle
.. rupit mare, et perduxit eos, et statuit aquas quasi • concIusit.Et percussitomne primogenitum in terra
" in utre. Et eduxit eos rn nube, diei et tota nocte in « -Egypti, primitias omnis laboris eorum in taberna-
« illuminatione ignis. Interrupit petram in eremo et « culis Cham. Et populum suum,
abstulit sicut oves
« adaquavit eos velut in abysso multa. Et eduxit " et perduxit eos tanquam gregera in deserto. Et
« aquam depetra,eteduxit tanquam numinaaquas. rj « deduxit eos in spe, et non timuerunt, et inimicos
« Et apposuerunt adhuc peccare ei, in iram excita- M eorum operuit mare. Et induxitoosin montem san-
« verunt excelsum in inaquoso. EtlentaveruntDeum « ctificationis sute, montcm quera acquisivit dexlera
« in cordibus suis, ut peterent escas animabus suis. « ejus. Et ejecit a facie eorum gentes, et sorte divi-
« Et male locuti sunt de Deo : dixerunt: Nunquid « sit eisterram funicnlo distribufionis. Et habitare
« poterit Deus parare mensam in deserlo ? Quoniam " lecit in tabernaculis eorum tribus Israel. Etten-
« percussit petram, et fluxerunt aquae, et torrentes « taverunt, et exacerbaverunt Deum excelsum, ct
« inundaverunt.Nunquid et panem poterit dare, aut « testinioniaejusnon custodierunt.Et averterunt se,
« pararemensam populosuo? IdeoaudivitDominus, " etnonservavcrunt pactum:quemadmodum patres
« et distulit et ignis accensus est in Jacob, et ira
: " eorum, conversi sunt in arcumpravum. In irara
« ascendit in Israel. Quia non crediderunt in Deo, « concitaverunt eum in collibus suis, et in sculpti-
« nec speraverunt in salutari ejus. Et mandavit nu- " libus suis ad smulationem eum provocaverunt.
« bibus desuper, et januas cccli aperuit. Et pluit illis " AudivitDeus,et sprevitetad nihilum redegit valde
« manna ad manducandura, et panem coeli dedit eis. « Israel.Et repulittabernaculum Silo,tabernacuIuni
" Panemangelorum manducavithomo, cibariamisit " suum ubi habitavit in horainibus. Et tradidit in
« eis in abundantia. Transtulit Austrum de cceIo, et " captivitatem virtutem eorum, et pulchritudinem
« induxit in virtute sua Africum. Et pluit super eos C " eorum in manus inimici. Et conclusit in gladio
« sicut pulverem carnes, et sicut arenam maris vola- " populum suum, et hrHreditatem suam sprevit. Ju-
<i lilia pennata. Et ceciderunt in medio castrorum <' venes eorum comedit ignis, et virgines eorum non
" eorum, circa tabernacula eorum. Et manducave- " sunt lamenlafa;. Sacerdotes eorum in gladio ceci-
« runt, et saturati sunt nimis et desiderium eorum
: « derunt, et viduae eorum non plorabantur. Et exci-
« attuIitei3,non sunt fraudati adesideriosuo. Adhuc « tatus est tamiuam dormiens Dominus, tanquam
« esca; eorum erant ipsorum, Et ira Dei ascen-
in ore « potens crapulatus a vino. Et percussit inimicos
« dit super eos. Et occidit pingues eorum,et electos « suosin posteriora,opprobrium sempitcrnumdedit
« Israel impedivit. In omnibus his peccaverunt ad- " illis. Et repulit tabernaculum Josrph, et tribura
" huc, et non crediderunt in mirabilibus ejus. Et " Ephraim non elegit. Sed elegit tribum Juda, mon-
« defecerunt in vanilafe dies eorum, et anni eorum « tem Sion quem dilexit. Et wdificavit sicut unicor-
<c cum festinalione. Cum occiderct eos, quKrebant " nis sanctificium suum in t^iTra, quam fumiavit in
« eum, et reverteliantur, et diluculo veniebant ad " sajcula. Et elegif David servumsuum, etsusfulit
« eum. Et rememorati sunt quia Deus adjutor est " eum de gregibus ovium,de post fa:tantes accopit
« eorum, et Deus excelsus redemptor eorum est. Et " eura pascore Jacob servura suum,et Israel hajre-
" dilexerunt eum in orc suo, et lingua sua mentiti n " ditatem suam. Et pavit oos in innocontia cordis
" sunt Cor autcm corum non erat rectuni cum
ei. " sui, et in intelloctibus manuum suarum deduxit
« 60, nec fideles habiti sunt in testamcnto ejus. Ipse " eo9. "
« autem est misericors, et propitius liei peccalis eo- EmAlifiATIO.
« rum, ct non disperdet eos. Et abundavit ut aver- hoc psalrao continentur, qua; in veteri populo
In
« teret iram suam, et non accendit omnem iram facta narrantur. Rocentior autem et posterior popu-
" suam. Et recordatus est quia caro sunt, spiritus lus admonetur,'^ uf caveat nc sit ingrafus bcneficiis
« vadens et non rediens.Quolics exacerbaverunteum DpijCjusque in se provocet iracundiani, cujus liumi-
" indcserto, in iram concitavoruntcum in inaquoso. lilor dcbet suscipcro gratiam. Cum aulom hic opera
« Et conversi sunt et Deum, et sanctum
lentaverunt aperte videntur dici atquo narrari, primilus nos mo-
« Israel exacerbaverunl. Nonsunt recordati raanus net alque aflontos facit tituhis psalmi nequc cnim :

" ejusdic quarodemiteoido manu tribulantis.Sicut frustraseriptum est, intetledus Asa]:li, nisi lorsifam
« poBuit iii /ligypto signa sua, ot prodigia sua in non quod superOcies lilter» eonat, soilicet interiui
 :

547 REMIGII ANTISSIODOKENSIS UPP. PAHS 1. — EXEGETICA. 348

aliquid iDtelligentem queerunt ista lectorem. Narra- \ quiapropositioues suntquestioDes aliquid habentes
turusautemeaquaenonvidenturindigereespositore, in se, quod de disputatione solvendum est : et in hoc
sed tantum auditore ; Apenam, inquit, in parabotis difTerunt propositio et parabola. Parabola similitudi-
os meum, logmr pro[iO$iiioues ab iiiilio. Quis ergo nemesprimit.propositionesautemsine similitudine
audet parabolas et propositiones quasi manifestas inteiligi possunt; quod dicit Aperiam in parabolis :

transitorie percurrere, quae suis nominibus indicant 0$ meum, loquar proposiliones ab initio : quia quania

se altius investigari oportere? Parabolse enim rerum audivitnus in Yeteri Testamento promissa, et cogno-
similitudines proe segerunt: et notum est quod in vin.tis ea ictNovo Testamento impleta, et hoc patres

parabolis rerum similitudines quae dicuntur, rebus noslri namiverunt nobis. Nota quia licet Dominus in
de quibus agitur comparantur ut in illa parabola, : Evangelio prsecipiendo dicat !\'otite vocare vohis pa-
Exiit qui seminat seminare semen suum {Matlh. iiii). Irem, super lerram, unus est enim Pater vester qui in
Semen vcrbo Dei comparatur, quia ejus similitudi- ccetis esl {Matlh. sxiii) tamen non pricipit auferri :

nem geritin illa paraboia.Propositiones autem quas nomen hoc honoris ab usu loquendi, quod etate vel
Graeci n;-".6/.r^ijLa-:a vocant,qua;stiones sunt,habente3 similituiiine cura; impositum est sed ideo dicit, :

aliquid in se magnum, quod disputatione sit solveD- yotite vocare vobis patrem superterram, ne alii attri-
dum. Quis ergo audeat parabolas et propositioncs bueretur gratia praeter illum, cui specialiter atlri-

Iranstoric legere quasi manifcstas, et non potius buendum est, omnia parat. Nota
illi videlicet qui
summa vigilantia intendat, ut ad earum fructus quia hic caput nostrum se in numero populi illius
pervoniat? Uicit autem sic Asaph : ponit,ut piam alfectionem suam ergaillos ostendat
.iltendite, popule meus, legem vieam. .\saph iste i[uod dicit : Quanta audivimus et cognovimus ea etpa-
Christus intclligitur,quia ipse maxime in populo illo tres noslri narraverunt nobis: et ideo non sunt occut-
ad hoc laborabat, ut sibi alios aggregaret et ad no« : tata a filiis hominum, filiis dico, existentibus in co-
etiam pertinet admonitio qu« fit in hoc psalmo, quo- gnationesequente.videlicetpersuccessionem prolis,
niani de nobis dictum est etiam Salva nos Deus : , ut altera fuit generatio filiorum, quia patres in lit-

salularis nosler, el congrega nos de nationibus {Psal. tera sunt obca?cati, filii per spiritum illuminati. .Yar-
cv) : quoniara si cavenda erant priori popuio tor- rantes laudes Domini et virtutes eju^, el mirabilia ejus

menta significantia, multo magis cavenda sunl nobis qux fecit. Quasi dicat Patres nostri narraverunt :

tormentasignificata. Nos enim sumus in quos fines nobis palres dico narrantes laudes Domini et ideo ;
:

sxculorum devenerunt et quoecunquc illis in figu- :narranles, quia virtutes annuntiaverunt, et non qua-
ram contigerunt.ad nostram correctionem facta sunt lescuaque virtutes, sed mirabiies virtutes quas fecit,
(/ Cor. i). Et ideo si eia fuerunt vitanda mala si- istas videlicet Et suscituvit testimonium in Jacob, id :

gnificantia,vitanda suntnobis m&gismala figurala: C est, fidem sine lege datam suscitavit in Jacob, id est,
quia sicuti significata bona digniora sunt in nobis in supplanatoribus et contra vitia luctantibus et :

quam bona significantia, ita in malis suiit graviora tegem posuil, id est, firmiter stabilivit in Israet non :

mala, quae siguificata sunt. .Mlendile, popule meus, inlsraet secundum carnem,sedsecundumspiritum.
legem nieaw.Quasi dicat: Qui attenditis legem servi, Unde illud Ecce vere Israeliia, in quo dolus non esl :

attenditelegemDomini,videlicet non secundum lit- {Joan. i). Nota quia fides dicitur testimonium ideo,
teram, sed secundum spiritum quia littera occidit, quia lege et prophelis testificata est vel idem potest
: :

spiritus aulem vivificat {II Cor. iii^ Inclinale ourem intelligi per testimonium et per tegein : lex enim male

vestram in verbaoris mei, id est, humililer altendite. utentibus.teslimonium quo convincantur puniendi
Nota idem esse legem et verba sed rcpetit ad com- : legitime ulentibus,est testimonium quo demonstre-
mendationem, sic Inclinate aurem vestramin verba
: tur ad quem confugiant liberandi. Et teyem posuit in
oris mei. Quid est inclinare aurem, nisi humiliter au- Israet. Illos qui Israel sunt secundum carnem, lege
dire? Ilumiliter autem audit, cujus aurem inclinat quasi onere gravi oneravit : quia veniente mandato,
charitas, non cu jus cervicein erigit vetus animositas. revixit peccatum fiom. vii). Nec frustra positum
.Kperiam in parabotis os mcum, toquar propositiones est, suscilavit : quia nihil suscitatur quod prius so-
ab initio. Quasi dicat: Ideo dico ut inclinetis aurem, n pitur, in illis vero lex naturalis est sopita, sed per
quia ego aperiam os meum in parabolis, id est, in ser- legem scriptam est resuscitata quod dicit,e< susci-
:

monibus rerum similitudinem prae se gerentibus. Et tavit lestimoniiim in Jacob, in quo testimonio quanta
utinam qui hicdignatur os aperirein similitudinem manilavil patribus nostris, Moysi videlicet et Aaron,
rerum.dignaretur osaperire in expositionibus ipsa- vel aliis patribus carnaliter intelligentibus : tnanda-
rum rerum quia et si aliquid dignura ad audiendum
; vit, sed non intellectum dedit. Et quid mandavit?
exprimimus,in sudoretamen|panem nostrum come- nota facere ea filiis suis : quia licet ipsi intellexis-
dimus. Haec verba Augustino reperies, in exposi-
in sent, ab aliis tamen carnaliter inlelligentibus perce-
tione istius versus Loquar proposiliones ab initio
: perunt filii quod intelligendum erat: quiaipsi carna-
istius congregationis factas. Inilium fuit VetusTe- liter observabant legem, donec filii pergratiam in-
stamcntum, finis estNovum : vel initium istius con- tellexerunt quid lex figuraret quod dicit, Quanta :

gregationis fuit, quando per Moyseu et Aaron con- matidavil patribus nostris , nota facere ea filiis suis,
gregttti lunt ut educerentur de terra ^Egypti. .Nota ut (ognoscat generatio ultera, subaequeni videlictt v»l
 ;

S49 ENARRATIONES IN PSALMOS. 390

allerata in spirilu. Et qua3 est yeneralio '?
Filii qni A tionis defecerunt , vel ad similitudinem legamus :

nascenlur es ipsis patribus, ele.rurgent,\e.\ non cor FHii Ephraim intendenlcs arcum, con-
et mittentcs
suillm cum patribus suis dc lege carnaliter sapientes versi sunl in dit belli,\A cst,comparabiIes facli sunt
ponent.scd exsurgent animo.Cor cum Domiuo sur- illis, qui in die pacis armis pra;Iuderent, et indic
sum 6rigant,mysterium videlicet in lege iuvestigan- hclli fugam inirent:quiaipsiin dieauditionis omnia
tes et narrabunl ftliis suis; istud videlicet, ul ponanl promitlebant, et die actionis nihil boni faciebant
in Deo spem suam,sa.lBigentes circa mandata Domini quod A\cii,conversi suntin diebelli: ef ccce qualifer
quia non spem suam in Deo ponunt, qui non circa quia non custodierunl testamentum Dei, id est, pro-
ejus mandata saLlagunt. El non obliviscantur operum missiones Domini iu Novo Testamcnto facfas. Et xn
Dei, id est.non sint ingrati beneficiis Dei, qui ope- lege ejits noluerunt ambulare quia etsi exterius :

ratur velle et pro bona voluntate perficere.E/ ma)i- ostenderenf secundum legem ambulare, tamen in-
data ejus exquirant, non tanlum ut sciant, scd ul ferius ei contradicehafur. El oblili sunl benefacto-
impleant et hoc ideo, ne fiant sicut palres eorum,ge- rum mirabilium cjus qna ostcnditeis: quibus
ejus et

neralio videlicet prava,\A est distorta,r< c.vasperans adraonebanfur a Deo non reccdpre etecce mirabi- ;

id est, Deum amarificans : generatio, A\co,quse non lia : Coram putribus eorum,
Moy.se et Aaron et aliis
direxit cor suum. Nota quicunque non habent cor senioribus Israel, fecil mirabitia \n terra JEgijhli, in
:
p
directum, videantur esse directa, non habent
et si campo Tuneos. Interrupit mare, Rubrum vidclicet,^/
opera : Deus autem rectus est, et quicunque vult perduxit eos, et statuil aquas, \d est, statorias fecit
reclum cor habere, necesse est ut complanetur in- quusi in utre, subaudis concluendas. Hrec in nobis
commutabili justitire Dei et rectitudini,cui haec ge- myfticc aliquiddcsignanf,quiaipsa in terra .Egypli
neratio non fuit complanata: et hoc ideo, quia nore intelliguntur. Multa operatusest mirabilia in inte-
est creditus cum Deo spiritus ejus, id csf.non habuit riori licet non in pluribus operatus sit inexteriori:
fidem quffi impetrat quod leximperat.Quandoenim et hoc incampo Taneosjd es,in illis qui custodien-
cum operante spiritu Dei cooperatur spiritus homi- les mandafa Oomini, humiliati sunt. Tanis enim
nis, tuno implcturquod Deus jubet.Hoc autemnon inferpretafur ma"diitum: carapus vero humilesde-
potest fieri.nisi credendo in eum qui justificatim- signat quia non salvabuntur per mandatum, nisi
:

pium.Et vere dicituristud dictum,ad eTpres=ionem humiles. Quod mare interruptum est, significat
gratiaa divince,qua3 non tantum operatur remissio- bapfismum,in quoomneshostes nostri submergun-
nem peccatorum.sed facit spirifum hominis operari tur, quia peccata originalia et actualia abluuntur:
cum spirituDeietipse habetcreditum spiritum cum scd inferrumpiturpostea,quiaefsi omnes jequaliter
Deo, qui credit se non posse facere justitiam sine recipiunt in baptismate remissionem peccatorum.
Deo, et hoc est credere in Deum, quod majus est C non tamen omnibus est ad salutem quia his qui :

quam credere. Creditur enim homini, sed nullus post resurrecfionem bapfismatis a Deo aposfatant,
credit in hominem. Credere autem in Deum est, est ad perdifioncm quia melius est viam veritafis :

credendo adhffirere in bene cooperando bona ope- ignorare, quam post agnitam refrorsum abire (//
ranti Deo. Ftlli Ephrain intendcntes el mittentes ar- Petr. ii). Et statuit aquas quasiin ufre.id est,fluida
cum, conversi sunt in die bclli. Nofa aperfe fotum carnalia nostradesideria staforia ferit,quasi in utre
hic intelligi per filios Epliraim, videlicet caeferos concludenda quia siceasubpotestatenosfra rede- :

Judipos et ab ea parte a qua pofissimum melius git,ut non amplius nos immergant,nisi fis cunsen-
sperandum fuerat : quoniam cum Jacob caligas- tire velimus. Et dedn.rit eos in nube diei, et tota
sent oculi, pra^cepit .Joseph filio suo, ut adduceret nocte in jlluminatioiie iijnis, Hoc illis histcrialiter
filios SU03 Ephraim et Manassen, ut ab eo acci- factum est, ut securi ircnl: nus autcm •Jeducfi su-
perent benedictionem. Joscph adducens eos, sta- mus in nube diei, id est, sub protectione splendi-
tuit Manasscn ad dexleram, quia major erat retate diss'mc-R carnis Christi.quffi per nubcm infelligitur.
et Ephraim ad sinistram. Jarob autem prophetico Unde illud, .isccndcl Deus nubem lcvem etingre-
in
spiritu videns quia primicruntnovissiini,ctnovissim dictur /Eijyplum, et confringet omnia idola ejus
primi manibusdedit benedicfio n {Isa. xix). Et lota nocle, id est, in die trii)uIatio-
(:>/n///i.xx),varicatis

nem, dexteram ponens super Ephraim (Gen.xLviii). nis deducet nos Dominus in nube diei, et lota nocte
Sic Abel juniorfratri suo prffilatus est,Isaao Ismaeli in luminatione ignis, id est,in donis Spirifus sancti
Jacob Esau,David majoribus fralribus cunotis pra;- vel in nube prfecessil in die, quoniam juslis mitis
latus est {Gen. iv, xxi ct xxvii ; / Ueg. xvi) ; in apparcfiit quasi in nube lcvi.Et in nocte prsecessit
quibus omnibus significatur quia Judaico populo in igne, quia apparebit injusfis et hoo
ferribilis :

prajferendus erat Christianus.Littera sic exponitur igne justi illuminabuntur, impii autem ardebunt :

Filii Epraim, illi videlicet qui videbantur meliorcs intcrrupit petram in cremo, et adaquaviteos velut in
inlendcntes avcum, jactantus videlicel bona opera ahiisso multa. Nota quia prius ex aquis rupes fecit,
el miltenies sat,iltas, id esl, emillentes verba pro- hic de rupc aquas produxil.Percussif onim Moyses
mittontia, quia diccbant : Qufficunquo locufus cst virga bis silicem, et m.mavprunt,inde aqua; largis-
Dominus, audieinus et faciemus (Exod. xxivi, et sim.B(.Vum. xx) Pelra percussa, Christus est. Unde
tamen conversi sunt in die belli, id est.in die tonta- illud, Hetra autem erat Christus (/ Cor. x). Quod bi|
 :

551 HEMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAllS I. — EXEGETICA 532

percusga est pelra,sigQiricat quia Chrislus in duplic A. unde rellciuntur. Unde illud : Omnes eamdem
ligno crucis extensus fuil et in illo exlenso eniana- escam spirilualcm manducaverunt, eunuiem potum
verunt aquae largissinia; : quia prophelica dicta in spiritalem biberunt [l Cor. x). Cibaria misit eis m
morte sua intelligibilia facta suntquia vela templi abuiulantia. Et quomodo hoc Austrum ? Transtulit

scissa sunt, omnis obscuritas prophetici sermonis de cckIo, in teiram subauJis, quia malam intempe-
destructa est : ex quibus propheticis dictis multi riem aeris dextruxit,et temperiem bonam eis dedit
divites potati sunt. Unde iilud : Si quis sitit, veniat Et induxil in virtule sua Africum, et pluit super eos

ad me et bibat {Joan. vii) quod dicil Interrupit ;

: sicut putverem carnes ; et non qualescunque carnes
pelram in eremo, et adaguavU eos velut in abysso sed sicut arenam marisvolatilia pennata Non fruslra
multa. Et quomodo hoc Quia eJuxit aquam de '? dicit pennata, cum omnia volatilia sunt pennata :

deduxit tanqum llumina uquas. Et licet

petra, st sed quia dicturus erat, ceciderurtt in medio castro-
hKC omniahis fecisset.tamen adkur apposueruut pec- rum corum, prsmisit volalilia pennata, ut admira-
enreei,ide3t,conlraeura;sicvidelicet; in ira concila- tioni halieas volatilia cecidisse. Et manducaverunt
verunl eum in inaquoso, quia in arido loco aquam et saturali sunt nimis. et desiderium eorum attulit
tentandopetierunt.quasiirapolensessctDeusaquam eis quia non sunl fraudati a desiderio suo : quia :

in arido loco dare, qiii maie divisum fecit staro. P refectionem quam petebant, abundanter tribuiteis
/»i inaquoso provocant E.rcelsum ad iram, qui in Dominus. Et adhuc escx eorum, videlicet carnes,
raentis ariditate de terreno commodo invocant. erant in ore ipsorum : et tamen ingrati beneficiis
Et tentaveiunt Deum in cordibus .«!!•>, ut peterent omnibus promeruerunt hoc quod ira Dei ascendit
escas animabus .^uis. Nota qualiler Deum lenta- spem suam in Deo posuissent,ut non
stper eos, qui
bant quia quod ore rogabant, Deum non posse
:
tantuni mininistrasset eis carnalia, sed spiritualia,
facere in corde dubitabant. Sunt adhuc multi, qui Nam qui mandavil nubibus desuper, et jnnuas cosli

animabus suis, id est, aniraalilati suse escam pc- aperuit, cl pluit illis manna ad manducandum, et

tuntjVelut illi qui Deum non propter se.sed propter panem cocli dedit, et cibaria misil eis i}i abundantia,
tcrrena colunt, quasi suavius sit quod dat, quam ul pasccrct incredulos, non ineflicax est nec impo-
ipse qui dat. Et male loculi suut de Deo ; dixcrunl tens, credenlibus verum panem de ccelo dare,quem
Nunquid poterit Deus parare mensnm in deserto ? significavil manna.qui verus cibus est angelorum:

Hic notanlur non credcntes, dixerunt

illi, qui : hoc est, Verbum Patris, quod incorruptibiliter
Nunqud carncm suam et sanguinem snum dabit pascit, Et pnnem angelorum manducavil homo. Ver-

nobis per partes ad comedendum et ad bibendum bum caro factum est, habilavit in nobis (Joan. i) :

{Joan. vi)quoniam jam pcrcussit pelram, et

"? quod Verbuin pcr angelicas nubes universo orbi
fluxcrunt aqux, et torrcnles, id est, doctrina: inun- C pliiitur, et aper pr.-cdicatorum cordibus, tanquara
daverunt. Et quia istud fecit. yunquid et ideo in vasis ccelcslibus, non murniuranli nec tentanti

poterit dare panem aut parare mensnm populo suo synagogse, sed Ecclesije credenti, et in Deo spem
'?

Hanc murmurationcm lalem audivit Dominus, et suam ponenti pra;dicatur. Et qui transtulit .iuslrum
dislulit eos vidciicetin torram promissionisducere, de ccelo, et indu.til in virlute sun Africum, et pluit
cum per paueos dies illuc possent pcrvenire, nisi super eos sicul pulverem carnes et sicut arena maris
essent a patria differpndi et in cremo conterendi volatilia pennala, potens est et non tunc tantum,
:

vel dislulit pocnam, ut infidelem satiarct eorum sed credentium parvam fidem carne edilis vocura
concupiscentiam et prius fecit quod infidelia
: signis et per aerem transcurrentibus, tanquam vo-
populus eum facere non possc credebat, deinde latilibus pascere, non tamen ab aquilone venienti-
intulit quod cum pati oportcbat,quod dicit, audivit bus et ibi frigus et caligo prsvalent, id est, elo- :

Dominus et disiulit, et ignis accensus esl in Jacob quenlia quae huic mundo favet, sed transferendo
:

in moribus videlicet el ir-a ascendil, ;id est Austrum de cielo ad terram, ut qui parvuli sunt in
augmentata est, in [srael. Ignis iste incentiva vitio- fiJe, audiendo terrestria, nutriantur ad cupienda

rum notat,quae interiushominem devastant quod ccelestia. Unde Dominus in Kvangelio

: Si terrena :

dicit, Et ignis accensus est in Jacob et ira Dei n dixi vobis et non creditis, quomodo si di.vero vobis
ascendit in hracl : et hoc ideo, quia non credidc- cocleslia, credelis [Joan. iii) ? Translatus fuit Paulus

runt in Deo, nec speraverunt in sahitari ejus, id est, de coelo, ubi mente Deo excessit, ut eis contempe-
salvari per Deum. £t Dominus audivil, qui ?,Van- rans esset quibus dicebat Non potui i obis loqui :

davit nubibus desuper et januas ccBliaperu)t,ul abun- quasi spirilualibus, sed quasi carnalibus. Lac vobis
danter mitleret eis quod missurus crat. Ecce notat polum dedi, et non escam [I Cor. iii). Ipse enim
quare distuUI pmnam, ut perhoc videlicet quae se- Paulus audierat in civlo arcana,qua2 non licet loqu
quuntur, eorum satiaret cupiditatem. El pluit iltis in terrn, persouaniia qiiasi per volatilia : el qui
manna ad manducandum, clpanem cceli,noxi in tcrra Iranslulit .histrum, induxit Africum, id est, per me
elabaratum,i/edii illis; et quis sitsubjungit -.Panem ridianos venlos lucescentesetpraadicatorum ferven-
angelorum manducavit homo. Panem angelorum tes spiritus, nobis ut eis conformaremur,insinuavit
ideo dicit, quouiam pani;- ille queni comedebant, El ce.cidcrunt in tnclio catlrorum eoruyn, quia. ipside
gi^nillcat paneiu illum, Verbum videlicet Patris cobIo translali, ullro venientes ad homines, affere-
 553 ENARRATIONES IN PSALMOS. 554
banteis verba divinitus missa, ut unusquibi)ue in A cordibusinfidelium;nulIumhabet divinussermopro-
suis fidelibus ftrirca sua tabeniariila congregarent vectum. Et occiflerunt in medio caslrorum, eorum,
hujusmodi volatilia, ut sicomnes nationesgentium quia unusquisque in suo loco audivit fidei prae-
Deum adorarent. Non tantum missi sunt extranei dkatores. Ji^tmanducavertmt, id est, reficiebantur :

praedicatores ; sed etiammulti suos cives habebunt ct quidam eorum saturaii sunt nimis haeretici
praedicatores ;sed etiam sylvestrem et casteros suos videlicet,sii]istra interpretationeinterpretando Scri-
cives. Repetamus litteram
quod sparsimdiximus, : pturas, et desiderium eorum attulit eis, quia permi-
in orationibus litterae conveuire faciamus. Et man- sit eo3 in perverso intellectu obcMcari : et sic non
bavit mibibus desuper venienles, quia a Deo non : sunt fraudati a desiderio suo,qma.iuteadeTunt ar-
recedunt ut desupersunt, quiaaliissuntsuperiores cum suum, ut sagittentin occultis immaculatum.Et
et digniores. Unde illud, Narrate in turribus ejus adhuc escfe eorum erant in ore ipsorum, id est, car-
(Psal.-XLVu]. Et januas cwli^ id est, corda pr.iedi- nalis intcllectus erat eis semper in ore ; quia, etsi
cantium aperuit. Et morito apostoli janua ca^li di- bone intolligebant, tamen non ore hoc ostendebant.
cuntur, quoniam pur cos ctElos intrarunt : et eo- Etira Dei asccndit .^uper ens. Ostenditsuperius quare
rum linguffi claves coeli factffi sunt, et per illos apo- distulit, videlicet quaa asccndit super eos. Et occidit
stolos pluit manna ad manducandum.Mannaistud p pingues eorum, id est, superbos et alta sapientes,«t
nonmanditurdentibus,sed Kviditateaniraffisumitur c/^rt04' /5;'ae/fw/;ednii7,neprodessent quibuspaterno
Nec frustra posuit ab ynanducandujn. quia multis afTectn cupiebant prodesse :quoniam non defuerunt
praedicatur verbum, qui ex non reficiuntur. Unde in populo illo qui corrigerent alios : ted impediti
illud : Et volucres cceli comcderunt illudiMatth.wn). sunt, quoniara non erat ibialiquisquicorrigivellet,
Et : Panem dedit eis [}oan. vi). De hoc pane
cceli Unde propheta: Linguam luam faciam adliserere
dictum Panem nostrum quotidianum da nobis
est : quoniam domus exasperans estlEiech.m).
palalo tuo,
hodie [Matlh. vi) et ipse Dominus Ego sum panis
; : Vcl eleclos Israel impedivit, quia condoluerunt per-
vivus qui de ca-lo descendi 'Joan. vi). Panem angclo- euntibus : unde, confusio faciei mex cooperuit me
rum manducavit homo. Hunc panem ut comederet il'xul. xuii) : sunt sacerdotes, qui
vel electi Israel

homo, rex angelorum factus est homo, quando impediuntur aliquando a Domino propeccatis sub-
quisque incarnatione Domini et morte reficitur. ditorum, qu.s juste corrigendaessent sed ex nimia :

Cibaria misit eis in abundantia. Qnx sunt : in myste- compassione naturs humanae^nimium parcent pec-
rio crucis resurrectionem habere. Neque enim cantibus, non attendentes quia compassio debetur
frustra voluit sic extendi, nisi ut nos moneret naturre, et rectitudo culpae. Debet enim judicium
estensam habere charilatem et iramobiles esse ad fieri de unoquoque peccante postea viderit
sed si t- — 111 ;,

cupiditatem. Etquomodo haeoomnia sint subjungi- ^ praelatusquihumilitoragitpcenitentiam,suoarbitrio

tur quia transltdit .iust7-um de ccbIo, id est calidum
: relinquitur, ut sui misereatur in omnibus his, sub- :

ventum, apostolos videlicet calore fidei ferventes, audis correcti pra^monitione, ut amplius peccarent,
et aliosad fidem impellentes. transtidit de cnlo, id peccaverunt adhuc, et hoc ideo quia?io« crediderunt
est,de alta contuitione ccelestium, ut interras fla- in mirabilibus ejus : et defecerunt dies eorum in vani-
rent, humanoe capacitaticondescenderent. Etindu- tate, cum possent profioere in veritate
et anni eo- :

xit in virtute sua Africum, id est, spiritus praedican- rum cum quia semper ad mortem
festinatione :

tium nobis vitam dando insinuavit, et in virtute sna, tendebant, de vitio ad vitium, cadentes desperando
et nonexmerito praedicanlium hocfactum est juxta : in peccatis hoc ostendebat quod inortem inte
:

illud, ut sublimitas sit virtutis Dei, et non ex nobis riorem optabant. Cum occideret, quscrcbant eum, et

(// Cor. iv). Et pluit snper eos sicut pulverem carnes. revertebatur, et diltwulo, id est vigilanter et stu-
Carnes sunt cibi delectabilea, quibus vescuntur diose, veniebant ad eum, et tunc tandem rememo-
adulti ubi intelligiraus pradicationem subtilem
: rati sunt quia Deus adjutor est eorum in bonis, et

et solidara, qua reficiendi sunl perfecti ; ut : In Deus crcelsus redcmptor eorum est in malis. Et di-
principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum lexerunt cum in ore suo, id est, ore ostendebant S6
{Joan i). De hac tali prKdicatione dixit Paulus: D Dominum diligere : ct lingua iua mentiti sunt ei.

Sapieniiam loquimur inter perfectos (I Cor. ii), Cor autem ipsorum non erat rectum cum eo, nec pde^
quod dicit, ct pluit super eos sicut pulverem carnes. les habili sunt in testamento cjus : quoniam testa-
Et quomodo hoc hic notat per volalilia pennata, mentum suum adhortatur,ut eura diligamus non pro
signa videlicet voeum per aera volatilia pcnnata. terrenis, sed pro se tantum : huic autem testamento
Per arenam »/iar;.s, notatur ubundantiadivini serrao- non erant ftdeles, quia non faciendo qu£e docuit,
nis, quod prius notabatur per pulverem : vel sic, et fidem ei non habuerunt et ideo cor ipsorum non :

pluit super eos carnes sicut pxdverem : quia sicut erat rectum cum eo, quia rectum cor habere cum
pulvisvento rapitur et in aerem deducitur, ita a Domiiio, est qua;rere Deum propter Deum. H«bo
quibusdam vento elationis sermo dlvinusaufereba- historialiter apud illos facta sunt, fiunt etiara apud
tur. Unde illud Et exortie spvue suijocaverunt illud
: nos mystire ;
quia cum occidit,id est, justojudioio
(Malth. xiii). Et sic arenam maris volalilia pennata. aliqtiem punit, vel nos ipsos flagellat, quscrimuB
gicut in arenamaris nullus exoriturfructus, ita in eum invocando ejus misericordiam ut parcat : et

Pajroi. CXXXI. 18
000 REMIGII ANTISSIODORENSKS OPP. PAKS I. — EXEGETICTa. 55«
revertimur ad eum sub specie humilitatis, quia ab A tenebrae et aftlictio : et hoc m cvmpo Taneos, id
60 discessimus per peccatum elationis: et non qua- est, in iilis qui humiliati sunt per mandatum ejus.
licunque ad eum reversione revertuntur, sed dili- El convertit in sanguinem flumina eorum ct imbres
est.multum studiose adeum venimus, et ad
culo, id eorum, ne hiberent. Imbres sunt aqus in cisternis
memoriara reducimus, quoniam ipse tantum est collcctae, quibus admistus est sanguis, ut essent
adjutor in bonis, el redemptor in malis : et sic os- impotabiies /Egyptiis. In mysterio flumina conver-
tendimus ore quod eum diligamus et tamen men- : tuntur in sangumem in his qui de causis rerum
limur, quia cor nostrum non est reclum cum eo, nec carnaliter seutiunt : vel, [lumina suntdoctrinse qua;
fideles sumus in ejus lestamento : quoniam eum in sanguinem convertuntur, quando pravo intelle-
diligimustantumprodevitandismalistemporalibus, ctu impotabiles redduntur: imbres sunt praedicato-
vel proacquirendis boni,-i,cum tantumdiligendussit res proprii, quos converlit Dominus in sanguinem,
propter seipsuin : ipse autem est >nisericors et pro- quando quisqueexcaecatus eos abhorret audire qua-
piiius fiel pecctitis eorum in posleris, etsi non in si sanguinem I.ibere. Quod per imbres quihic inci-

patribus. Elnon disperdet eos, quia reliquix Isruel steruis ponuntur, notantur pra;dicatores, ostendit
salviT ftent [P,om. \\\ Solent hunc locum multa no- auctoritas sic Hihe aquam dc ciaternis tuis \Prov. :

tare ad impunitatem peccati, et si talos persevera- P \'. M/sitineo.< cynomijiam, cl comedit eos: et ra-
verintusque in finem. quales ipsi fuerunt: quod nain, et dispcrdidil eos. Cynomyiffi sunt muscae ca-
frustra lamencredunt quiaquod dicit. propitius fiet ninae,quibus plagabantur .Egyptii etqus signiti- :

peccalis eorum, ad posteros referendum est, qui in cant hominescaninos mores habentes nuUam reve-
novissimis temporibus converlendisunt :quod dicil rentiain patribus suis impendentes, cum tamen di-
vropitius fiet peccalis eorum et non disperdeteos et ctum sit Obedite patribus vestris tantum in Domino
: :

abundavit misericordia sua ul averteret iram suam. [Eph. vi); vel pcr caninas muscas carnalia deside-
Necesse enim fuitut suLvenirel abundans miseri- ria nolari possimt, eo quod inlestant hominem ,

cordia inpostcris, quiaprius multiplcx prjccessitira quia lex corporis semper repugnat legi mentis {Col.
in patribus, r/ non acccndet in posteris OJHnem iram i). Per ranas notatur loquacitas vana, qua disper-

suam quam promeruerunt, quia non rcpulit plcbem
suam guam pr3sscivit {Hom. \v. El recordatus est
quiacaro sunl, id est, altendit eos mole carnis esse
aggravatos, et reparatione mediatoris habcre opus.
Qma. mnispiriiusvadcnsetnonredicns,qM\!i quisque
duntur in ea delectantur. Et dedit serugini fru-
clus eorum, et labores eorum locustx. .Erugo est
occulta aura sive vermiculus nocens in fructibus,
qu;Bdesignatoccultamsuperbiam,raultumfructibu3
et bonis operibus contrariara locusta, quia lcedit :

exsehabet ut a Deo recedat.redire autemnonhabet ore, testimonium notat infidele, quo qui nituntur,
nisigratia Dei eum revocet.Undeinlibro Sapienti<e: C omnem laborem boni operis perdunt velpcrlocu- :

Omnis qui amhulaveril perviam inignitalis, non rever- stam notantur instabiles in fide, quia et locusta
telur : pcr se intelligendum est. Quoties cxacerbave- instabile est animal. Et occidil in grandine vineas
runt eum de^Wo.Repetitquod superius dixerat,ut
in eorum, ct mores eorum in prtiina. Vineam populum
ostendat eos merito in se provocasse iram Dei, cuui significare notum est : ut illud :Vinea enim Domini
sint ingrati tam beneficiis sibi a Deo illatis, quam Sabaoth domtis Isracl esl [Isa. v). Populus autem
piagis causa eorum .Egyptiacis illalis et sic dicit, ; tunc grandinalur, quando ex iniquitate aufercndi
Quolies exacerbaverunt eum, iii esl, quam infinito aliena conteudit. Moti sunt arbores, uberrimefruc-
numero eum sibi acerbum feceruntiH deserlo, con- ctum reddenles, insimul habcnles maturos fructus
citando eum in iram in inaquoso, subaudis loeo. et seminaturos, et incipientes maturescere : ubi
ubi aquam petierunt. hi inaquoso Dominum in iram notatur charitas, in qua omnia bona opera habent
provocant, qui mentis ariditate permanent. El radices : et sic per pruinam destruentem moros
convcrsi sunt ad Deum placandum, eiiterum lenta- frigus designatur charitatis : quia ubi abundavit
verunt eum, et sanclum Israel exacerbaverunt : quia ini!iuilas, refrigcscct charitas {Malth.s.Kiv).Et Iradidit

non sunt recordali manm, id est, potentia; ejus grandini jumenta eorum et possessionem eorum igni.
ostens£E, illa subaudis die qua redemit eos de manu n Jumenta grandinata, damnum notant pudicitiae :

trihulanlis, id est, de potestate Pharaonis et prin- quia coccupiscentia ex quo oritur,fructusest nobis
cipum .Egyptiorum non snntetiam recordati sicut,
: commuris cum pecoribus. Si autem refrenatur con-
id est qualiter. posuit in .Egijplo signa sua et prodi- cupiscentia ut regaliter liat, est virtus pudicitiae
giasua in campo Taneos. Est in hocmysterium tale. Et nota quia per jumenta possunt accipi uxores,
Sunt enim multi qui in mentis ariditate Deum na- quia ipss sunt jumenta, id est, quasi adjuva-
turaliter dulcem, gibi acerbum reddunt, non re- menta ad servandam pudicitiam quas scilicet occi- :

cordantes potentia; Domini, et diei qua mirabiliter duntur in grandine, quando quisque traditus in re-
sanguine suo eos redHmit i/e manu tribuluntis. id probumsensum.turpitudinem inmasculos operatur
est, de potestate principis tenebrarum, cujus jugo Unde Paulus Hujusmodi tradidil Deus inreprohum
:

tenebantur: nec etiam recordantur quanta signa sensum, ut facerent qua: non decerent, in se et in
et prodigia, minora videlicet et majora miracula, alios turpiiwiinem operanles (Rem.i). Et possessionem
in Egypto, id est, in hoc mando, ubi non sunt nisi eorum igni. Non habeturin Exodo,quod aliquapos-
 557 ENAlillATIONES IN PSALMOS. 558

?essioeorum sit igni trailita : seJ interposuit hic A tciii sanctificationis sua:, inonlein (juem ar(juisivit
Propheta.ut sio admoneretlectorem qucerere myste- de.vlru cjus.^Slons sanctificationis est Ecclesia,quam
rium.et nontantum in superficie literae remaneret. acquisivit Christus Uei dextra. Et ejicit a facie
Per possessionem hic notatur patientia quia de ea ;
corum gentes, cl sorte divisit eis ierram in funiculo
dictum est Iii
: palicnlia vcstm possidehitis animas dislrihutionis ; iu boc notans quia e.iiciendi sunt
vestras (Lwe.xxi) quia ipsa paiientia iacit possesso-
: a facie fidelium suorum maligni spiritus gentilium
tes. Vnde iUad Patienlia cst notjis neccssaria, ut
: errorum.utinhabitetin cisunusatque idemSpiritus
reportemus promisbiones(//f6.x;.Heec patientia igtii dividens singulis prout vull.quasi luniculo res age-
comburitur, quando unanimitate ira expellitur. Ht retur. Sortc dividitur terra electis : quia quod eli-

misit in cos iram inditjnationis siix,\A est, sufe in- guntur, non est ex raeritis, sed ex gratia, qua eis
dignationi competentom : et ideo indiijnationem ct quasi pcr sortem evenit. El habitare fecil in taber-
iram : quse iral'uit tribulatio immissa /)cr anyelos culis eorum trihus Israet. Tabernacula ista signi-
malos, non quia non inroiat Deus otiam per bonos ficantccElestem JerusaIem,ubiangeIiapostat« quasi
qualia vult.sed utitur malis sicut bonis ad reprobo- intabernacuIisadhoramfueruntjUnde expulsi sunt,
rum ultionem.Bonis usus est itl vindictam',Sodomo- ut quandoque //'jAits /^TrttJ/, id est, collectio Deum
rum,quialegitur.\braham eos rocepisse in hospitio r> videntium.in eorum loco assumatur.t^ tentaverunl
per quos Dominus annuntiavit suam vindictam ete.mccrharuiit Dcuin c.welsum, et testimonia ejus
(Ge?). xvn'. Quo'! bonis autem inferal temporulem non custodierunt. Quasi dicat Licet hsc omnia fe-:

correctionem per bonos angelos,hoc non invenitur; cisset Dorainus causa populi illius,ipsi tamen his
sed utitur tantum malis in correctione bonorum, omnibusingratifuerunt,quiatentandoeumacerbuin
velut de Job legitur {Joh. i). Immissio ista factaper feceruut, non custodientes ejus lestimonia, id est,
angelos malos est obduratio cordis, quae fit peran- ejus promissa,quoniam e.jus promissa fuerunt coe-
gelosmalos tcintuin, ut persistentes in peccato gra- lcstia.qusesignificabantur in terrenis ;qua3 cffiiestia

viores poenas inereantur, quunlo graviora vel ulte- non qua^sierunt, sed tantum lerrenis adh;eserunt,
riora committerent. Viam fecit semilse irse sux. siout et nos eum tentando exacerbamus,quando id
Semita ira; Dei est,quando permittit aliquemtrahi ab eo petimus quod petendum non est. Sunt enim
funiculis peccatoriim.ut committat criminalia pro ejus promissa Petite et accipietis [Joan. xiv, svi): :

quibus interius excmcalur, ut quandoque exlerius qua3 nos non servamus, quia in ejus nomine nihil
puniatur. Et non pepercit a mnrte animabus eorum, petimus. Et avcrterunt se el non servavcrunt pactum
et jumenta eorum ,in morte conclusit. Jumenla in quemaJ modum patres eoruin conversi sunl in arcum
morte concIusa,notant illos quiperconcupiscentiam pruvuin. Ecce ostendit qualiter testimonia ejus non
carnisqushominibuscumpecoribus estcoramunis, C cuslodierunt, quia avertondo se a Deo.pactum illud
relicta pudicitia, usque ad mortem ruunt.E/ percus- quod cumDomino pepigerunt,islud videIicet;OwHia
sit omne primoQenitum in lerra ^-Eyypti primilias qu3S locutus est Domiiius, faciemus (Exod. xxiv),
:

laborum eorum in tabernaculis Cliain. Per primoge- terrenis adha>rendo, non servaverunt. Nos etiam

I
nita occisa notaturjustitia,tn qua humanum genus
est associabile, quia nollus est qui nim haboat
aliquanlulum justitiam sed perit justitia, quando
quisque juste vivere desinit vel, potest notari per
quodam pacto cum Deo convenimus,quiain baptis-
materaundoetomnibus pompisojusabrenuntiamus
, quod quia non custodiinus, pactura infringimus.
Queinadmodum patres eoruin conversi sunt in arcum
;

'
primogenita percussa, amissio fidei, quee primaest pracum, id est, comparabiles facti pravo arcui:quia
in lidelibus quialocus veri sacrificii extra catho-
: sicut arcus parvus cito remittitur.ita ipsiinpravam
licam Ecclesiam non est.Per primitias omnis laboris intentionem conversi.remissi facti sunt circaman-
I, notantur bona opera,qua} in tabernaculis pcreunt, data Dei vel, pravus arcus est.qui cum tenditur in ;

id est.in illisqui quadamcalliditate quasi sub spccic anteriora,rctro pcrcutit ita mali cum intendunt :

religionis bene operantur.Chain onim interpretatur aliis nocere,et quasi sagitta; iniquitatis percutere,
callidus. Et abslulit sicid oves populum suuin et revertiturad eos sagitta :quia nemonon prius in se
I

perdu.vil eos tangunm gregem in deserto. Ostensis quara in allerum peccat vel arcus pravus est.quia ;
£)
1 plagis q uas intulit Dominus /Egyptiis nolenlibus ad jaetatum unura deficit .-//« .sHiti (/»; ad lempui
dimiltero populum,ostendit qualiter Doininuslibc- crcdunt,cl in tcinpore tcntationis reccdunt (Luc viii):
ravit populuni suum de poteslalc oorum, sic : Et in irain concitaveruiil euin in coltihv^ .'iujj.',quiaunus-
populum suum quod nunc ctiani
abstulil siciU oues ;
quisqucexcelsumlocumsibielegit ubi Deum olTen-
'

interius nobiscuin agilur, quando cfficimur secun- deret, et lioc ostondit : quia in sculptilibus suis ai
dum spiritualiapascua oves Dei.ambulantes in hoc xmulationem eum provocavcrunt,\d ost, idolis vanis
saeculo tanquam iu deserto. I'2 cduxil cos in spe sacrificantes, Deum ad indignationem ct inviden-
terraj, vidolicot non limuerunl deduci
proinissffi, tiam provocabant.Nos etiam in cidlihus pum in iram
quia inimicos eoruin coopcruit mare. Nos etiam concitamus,quoraodo in elationementis eum olfen-
deducimur, in spe salvi sumus ct inimicos noslros : dimus eisculplilihus ad aimulalionem provocamus
:

id ost, vitia nostra operuit mare, unda videlicet quandoidolismenlissatisfaciomus.Sunlonimplures

liaptismutis : et iiidu.iiteos \n pObtcrls sui3,/« mon- qui coluntidolumavaritia3ctidoIumKixiiri,v ; quaai

I
559 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAUS 1. — EXEGETICA. .560

cervicosi tauri rucntes in venerem. Autiivit Dcus et A slilateboni oporis dcbcrent permanere; ul tandem
sprevit, id est, hscc omnia ronsidoravit : et ideo socundo conjugio caslissimi sponsi copula copula-
sprevit eos, quia ad nihilum rcdegit valde Jsruel, rcntur sed non caste vivendo, ab eo fnrnicati sunt
:

quando ab Allophylis et a caeteris victi sunt : nuno discedentes quod \ix aUquis deplorat. Sacerdctes
:

etiani spernit.quando quemque promerentibuspec- eorvm in gladio ceciderunt el vidupe corum non plora-
catis suis hoc, ab interiori inimico vinci pcrniittit. baniur. Sacerdotes isti fuerunt Ophni et Phinees
Etrepulit tabeniaculutn Sito, labernaculum suum ubi filii Heli, qui mortui sunt in bello, ubi capta esl
tinbilavit in kominibus : id est, inter homines, non arcaDomini ; quod uxor alterius audiens,quse jam
quod in manufactis habitalDeus, secundum illud : cratin parlu, pra; trislitia abortiendo cecidit mor-
yolite confidere in verbis mendacii. diciiites : Tem- tua (/ Reg. iv). Sacerdotcs sunt episcopi et ceeteri

plum Domimi,tempium Domini.lcmplum Domini cst : prffilali in Ecclesia, qui cadunt in gladio, quando
Non enim leniplumin co,nisi quantum ad vos.cum per timorem cessant a sermone divino. Vidna; eo-
quibus et in quibus habitabo in loco isto.si bcnedixe- riim sunlEcclesia; desolat.T, et a pastoribus vi-

ritif. vias vestras [Jer. vii) : scd habitare in omnibus duat£B,de quorum cohsolatione pauci dolent. Et ex-
illis dicebatur,proptcr manifesta signa quoepereos citalus est tanquam dormiens Dominus. Ostensis
operaluscst. Silo interpretatur avuhu^ vrl nbrupus malis quibus afnictuspopulusDomini,sequilur vin-
ubinotanturilli.quiaraan-JatisDoniinisuntabrupti. dicta inimiooruni quod dicit, ('.(r?7H/HS est Iduquam
;

et, avul9i,quorum tabcrnaculum ad inhabitanduui dorinicns Dominus, vidolur Doiiiinus dormire,

non e\eg\i. Et Iradidit ut caplivilalamvirlutem eorum quando differt snbvenire, sed e.rcitatus est tanquam
et pu.lckriludinem eorum in munus inimici. Virlus potens crapulatus a vino, subaudis excutitur, quia

et pulchritudo eorum fuit arca Domini.quam cepe- tales firmiter dormiunt et vix excitantur: ubi nota-

runt .\llophyli, el cum idolis suis in teinplo posue- tur, Dominus diu distulit subvenire suis.
quia
runt:sed cum insequcnti die deus coriim in mcdio Sed tandem c.vcilatus csf, cl iiercussil inimicos
terapli truncalis manibus jacensinveniretur,popu- suos in posleriora, opprobrium scmpilernmn dcdit il-

lusque magna plaga afficeretur, remiscrunt eam lis : vcl alitcr, Excilatus est lanquam dormiens tan-

tandem non sine muneribus in Israel (l Heg. iv, v). quam polens crapulatus a vino, quia licet firmiter

Nota myslerium in istis Arca Dei, : ecclesiastica et diu obdormivisset, tamen cvcitatus pote.ns fuit

significatinstituta, qua; quisque ponit cum idolis, inferrc vindictam inimicis suis : quod sequitur, Et
qui eisreceptis adhuc terrenisadhsret nimium.Sed percussil inimicos corum in postcriora, legiturin hi-

quia dictumest, Omnia transibunt.verbum autem storia, quod Allophyli, dum haberent arcim in ca-

Domini manet in sternum (Aw. xi.\ merito idolum ptivitate in sedibus suis,inagnas passi sunt plagas

inventumesttruncatismanibus:quiaetsialiquantu- C qua de plaga ut liberarentur, fecerunt anosaureos,

lumnorisvideanturbabere terreni, tamen ad uiti- ct in arca posuerunt, ut sic remitterent illam filiis

mum videbuntur nihil esse: quia omnis caro fenum Israol (/ l\cg.\). Hoc etiam nunc agitur in Ecclesia

etomnis gloria sicut ftos agri [Isa.xi). Virtus nostra in illis, qui in posteriora se extendunt, et qiice an-
et pulchritudo sunt baptismus et eaetera, qua? in teriora sunt dimittunt : quia malorum posteriora,
manusinimicitradunturquando quisque se salvari in plagis et inmiseriis tantum erunt. Et opprtbnum
putatper lldem tantum,velut multi qui negligendo se?n;)!7er(?H?n erit e!S, quoniam aeternali pcena tor-
bene operari dicunt : Qui crcdiderit et ta/i/ua/us quebuntiir. qui hic tcraporalibus prosperantur. E(
{Marc. xvi) non attendentes, cl Iribum liphrahn non
tahernarulum Josepk repulil
fuerit salvus eril :

quia fides sine operibus inorlua est (Jacoh. ii). Et PerJoseph et Ephraim (qui majoris meriti
elegil.

conclusit in gladio popidum suum et kxredi- videbantur in populo illo.quorum unus in ,'Egypto
tatem suam iprevil. Hoc fit et in Ecclesia, qiiia sublimiter fuit esaltatus, alter inaccipienda bene-
multi in gladio cadunt, quando aperte impugnan- diotione fratrifuit prKpositus,)notantur illi qui pro
tur ab hostibus et vincuntur: juvenes illorum, magnoaDominoterrenapetunt,ctsicaDominorepro-
id est, illos qui deberent esse strenui ut resiste- banlur.Sfi/ elcgit tribum Jiicla,montem Sion quem di-

rent inimicis,armati fide, spe, charitate.ut possint n le.vit,\A est, humiliter confitenles.TViia.? jH(/(ielecta'
resistore adversus insidias diaboli, comedit, id est, ostpropterPavid,idest,propterChristum,quiaexeju3
consumpsit ^ijnis tribulationis, vel ignis incentivo- progenieChristussecundum carnem natus est;quod
rum.Vel aliter -.Juvenes eoruin comcdil igni^.ui per (i\c\i,scd clcgit tribum Judri, humiliter videlicet con-
juvenes accipiamus teraerarios, etnd quodque ma- fitentiutr,,mi)«/em Sion quem dilexit, id cst, emi-
lura paratos,quos tales tandem consumet ignis pec- nentes in contemplatione futurorum :e/ sic xdifi-
catorum.Hiciterum admonemur insisterealle^orico cavil in lcrra, id est, in Ecclesia sanctificinm suum,
sensui.quia ignisaliquos juvenes ibi consumpsisse id est, sanctiflcationem suam ; sanclifi.ciuw. dico,

non habetur in historia.£f virgines eorum non sunt existens sicul unicornium, illorum videlicct 'jui in

lamentatx, id est, nullus fuit qui lamentaretur uno cornu: id est,singulari spe ad superna se eri-

virgines desolatas et corruptas. Nnta per virgines gunt.Unde illud : Unam pelii a Domino,hanc yequi-
Ecclesia? sterilitatem in bono opere.quamvisaliquis ram [{Ps. xxvi). Terram istam fwndavil in strcula
lamentatur ; vel, nota per virgives illos qui in semper est raansura,licet alii discedant,et alii 8U5«
861 ENARRATIONES IN PSALMOS. 86S

cedant ; vel sic : .€dificavit sanctificiuin suum, id A « facti suinus nimis. Adjuva nos, Deus salutaris no-

est, Dopulum suum in terram, tjuain fundnvic in « ster, etproptergloriamnoministui,Domine,libera

Baecuijid est, mittendo illum in similitudinem « nos, et propitius esto peccatis nostris propter no-
terra?, quantum ad id quod tetra noQ movetur. ( mcn tuum. Ne forte dicant in gentibus Ubi est Deus :

Etelcgit Diund servum suum, eC susiulit cumdeijre- « eorum?et innotescat in nationibus coram oculia
5fftwo;'mm, quiadepastoraliofficiopecorum assum- « nostris. Ultiosanguinis servorum tuorumquieffu-
ptus est in regnum de posl fwtantes accepit eiim,
: « sus est, introeat in conspectu tuo,gemitua compe-
id est, de \\\of\\x\e,vn.ii!ost fwtantets, idest, fcetasoves, « ditorum. Secundum magnitudinem brachii tui,
assumptus est, et in priori loco hominum posi- « posside filios morlificatorum. Et redJe vicinisnos-
tus est. David iste Christum significat, qui abla- " tris septuplum eorum, improperiumipso-
in sinu

tus fuit (le regno Judaeorum, et ad regnum gen- « rum quod exprobraverunt tibi, Domine. Nos au-

tium translatus : sed tamen non sic est ablatus « tem populustuusetovespascuae tu2e,confitebimur
Judajis, ut nullos ibi haberet fructus, sed ablatus de (I tibi in ssculum. Ingeneratione et generationem^

illis, postquam quidam eorum foetantes inventisunt « annuntiabimus laudeni tuam. »

in fidc ot in bona operatione quia ex illo populo :
EN.^RR.WO.
erant apostoli, caeterique fideles fide pleni, etinfi- „ Prophetiam istam quam hic videmus promissam
delitate vacui. Pascere Jacob servuin suum, et l-srnel
manilestenovimus irapletam non tamen, cum hoc ;

kasreditalem suain. Ecce quare etegit David, ut pa-

a David diceretur. legimus aliquid tale ex adversi-
sceret Jncoli videlicet scrvum suum, id cst, atten-
gentium contigisse civitati Jerusalem, quale
tate illi
dentes futura, ct postponentes pra;sentia et hrael quod jam tum adBuc
hic dicitur, el templo Domini,
:

hserenl.tlem suain. id est, illos quicontemplantur Mortuo namque David, Salo-

non fuit aedificatum.
non ea quee videntur, sed quaj non videntur, vel,per mon filiusejus templum ajdificavit : dicitergoDavid
Jacob, notantur populi gentium, et perlsrael pcpu-
quasi praeteritum, quod in spiritu vidit. Mdit futu-
lus Juda?orum (/ Cor. iv.) : et pavic eos iii inno-
rum, nec est mirandum quod hoo ideo dicitur, quia
cenlia ccrdis sui. Quasi dicat : Elegil David pascere,
non ignoranti dicitur, quod revelante patiuntur;sed
id est. ad hoc ut pasceret Jacoh eC Isrnel David, et
amat fidelis anima ex affectu cordis cum Deo loqui
factum est quia pavic, id est refecit, cos in innoccn-
quse a Deo didicit et ei dicere quae novit, tanquam :

tia corJis sui, David videlicet, iit ejus cordis inno-

discipulus magistro non ignoranti, sed indicanti, ac
centiam imitando, reficerentur et in intellectibus :

per hoc videlicet probanti quod docuil, vel repre-

manuum suarum dcduxit eos, id est, non tantum in
innocentia cordis superavit eos, sed etiam dcdu.rit
eos tn intelleclibus inanuuin opeium suorum
hendenti (juod non docuit. Solent enim in ora-
tionibus Deo dici quae vindicans fecit, et adjungit
ut C
pia petitio, ut misereatur et parcat. Hoc enim
:

sicut ipse videlicet prius fecit et docuit, ita et ipsi

modo ista Deo dicuntur, a quo dicuntur, tan-
postea facerent vel in intellectibus manuum suarum
:
quibus acciderunttalialoquerentur, etest quam ipsi
deduxit cos, in tali videlicet intellectu, quem suaj
haec deploratio et deprecatio, prophetatio, quia
manus (iperatae sunt in eis, quia eos fecilin iinagi- Propheta proevidit in spiritu persecutionem illam
nem et similitudinem suam quia sicest, Deus, ut :

quam passi sunt Judfei a Tito et Vespasiano post

homo sit. Nota videretur convenientius si sic dixis-
:
resurrectionem Doniini Jesu Christi, et ideo deplorat
set, et pavit eos in innocenCia manuum, et in intel-
eam in hoc psalmo. Sed potest alicui in menteoc-
lectu rordis dedu.xit eos : sed quia multi sunt qui non esset haereditas
currere, qund populus ille
habenl manus innoccntes, et non habent cor inno- tempore quo haec facta sunt, quia cum
Christi eo
cens, ideo sic dicere noluit, ut innocentiam cordis
morti tradidit et resurgenti non eredidit, alios san-
comni^ndaret.
ctos martyres suos interfecit. Sed quoniam non
LXXVIII. PSALMUS
PSALMLS ASAPH. defuerunt in populo illi qui reputandi essent in se-
« Deus, venerunl gentes in hsereditatem tuani, mine, pote^t sccunduin illos populus hsereditas Do-
« poll-jerunt lemplum sanctum tuum, posuerunt Je- mini dici. Hinc enim fuit Joseph nutritius Domini,

« rusalem in pomorum custodiam. Posuerunt mor- D hinc ipsabeatissima Virgo Maria, hinc ipse Domi-
« ticina servorum luorum escas volatilibus cceli, nus, hinc Simeon justus, et Anna vidua, hinc et
« carncs sanctorum tuorum bestiis terr.i'. Eflude- alius Joseph, quia et ipse exspectavit redemptionem
« runt sanguinem eorumtanquamaquam incircuitu Isracl :hincbeatus Joannes et parentes ejus, hinc
« Jerusalem, et non erat qui sepeliret. Facti sumus turba prfficcdentium et subsequentium Domiaum,
« opprobrium vicinis nostris, subsannatio et ilUisio hinc pueri illi qui in laudeni Domini clamabanf:
• his qui incircuitunoslrosunt.Usquequo, Domine. Hosanna, hcnedicttis qtd veniC in nomine Domini
K irascerisin finen),accendcturvcluligniszelustuus? [Joun. xii \ hinc tria millia hominum qui una die
« Effunde iram tuam in gentcs qiia; te non novcrunt, crediderunt (Act. ii), hinc quinque millia qui alia
« et in regna (|ua' nomen tuiim non invocaveiunl. die crcdidcrunt (.((7. iv'i, liinc multi raiteri fideles,
« Quiacoincderuntjacob,etlocumpjusdesolaverunt. sccundum quos populus ille haTedilas Dci dicitur
« Nememinerisiniquitatumnostrarumimtiquarum, inccngrue.
t citoanticipentno9misericordia;tua^,quiapauperes Potcst etiam ha;c prophctat io esse de persecutione
 563 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAHS I, — EXEGETICA. 564
illa quam passus est Israeliticiis populus sub Aatio- A mus legatur sic, dicens : Deus, vcnerunt gentes in
cho rege, ubi septem Macbabaei crudelissime sunt hxreditatem tuam, id est, Ecclesiam, ad destruen-
passi, sed gloriosissime sunt coronsti (7/ Hlachah. dam eam, non imitandam. Pcillucruntteinplumsan- .

vii) ; vel potest esse prophetatio ista de persecutio- tunc teraplura Domini, quando
t'to??W!n/m. Polluitur •

ne quam post resurrectionem Domini nostri Jesu aliquis. initiatussacramento fidei, ab hac compelli-
Christi passa est sancta Ecclesia, ex praeputio et tur ut Christum neget. Posuerunt Je)-usaietn in po-
circumcisione collecta, et in angulari lapideinsal- morum suam desertam
custodiam, id est, Ecclesiam
vatore nostro Jesu Christo :;onjuncta, qui duos po- pomis desertum fit tugurium
fccerunt, sicuti collectis
pulos quasi duos parietes ex diverso vcnientes in se in quo prius custodiebantur poma, quia perscquen-
novumhomineraunivit,incujuscorporeclamamus: tibus gcntibus desertaesiEeclesiacoUecta, videlicet
Abba, Paler {fiom. \m): Abba, quanium ad ipsos, sanctorum martyrum spiritibus quasi dulcissirais
Paterquantum adnos. Haec ha;redilas nontantum pomis a Dominico horto in coelestem mensam coUa-
'
estPatris, sed etiam Filii, non quod Pater moriens tis. Posuerunt tnoiiicina servorum luorum, quia rece-
sibi eam reliquit, sed quod eam moriendo redemit, ptis spiritibus sanctorura ab agricola, tradita sunt
et resurgendo eam majestative possedit, quam ex corfiOTa volatilibus caii de\or9.ni\a, velut de Stepha-
ulroque populo collegit, quia, licet dixisset Non :
j.
uo legitur, qui post interiectionem ejeclus est estra
siim mJssus nisi ad oves qiuv perierunl domus hrael civitalom vel sic, Posuerunt morticina servorum
:

{Matth. xv), ipse tamen alibi dixit : .Alias oves habeo iuorum escas volatilibus cceli, id est, corpora sancto-
qux non sunl e.v hoc ovili(Joan. x), ubi gentesdesi- rum tuorum fucrant esca,id est,refectio volatilibus
gnavit. Paulus etiam hoc idem confirmat Dico : mobililius videlicet, et in te elatis qui in occi-
Cffili

autem Christum ministrum fnis.ie cirrumcisionis, gen- sione sanctorum delectabantur quasi in esca, velut
tes autem super misericordia honorare Deum {Rom. tortor illc Laurentii, cui dictum est : Jam versa et
xv), et utrosque conjungens, dixit : LaHamini, gen- manduca, quia, licet istud aliter posset intelligi,
tes, cum plebe ejus. Dixit autem sic Asaph : polest tamcn sic inlelligi, quod tormentatio beati
Deus, venerunt gentes in hiereditalem titam, id est, martyris sibi esset refectio. Carne< sanctorum tuorum
contra Judaicum populum, quia tua hoercditas dici- bestiis terrx, id est, bostialiter viventibus et terro-
tur. Polluerunt tcmplum sanctum tuum, quia ubi nis adhairentibus, dala sunt carnes sanclorum ad
deberet colinomen tuuni, ibi iJola sua posuerunt. refectionem. Effuderuni sanguinem ipsorumiunjuam
Posuerunl Jeriisalem inpomorum custodiam, id cst, aquam, videlicet in littore, vel abuudanter, vel ad
comparabilem fecerunt Jcrusalem custodia: pomo- lapsum, quia in effusione aquae solet fleri lapsus,
rum, quia sicut tugurium factuin ad custodiam vel, tanquam aqnam, id est, ad lavationem quibus-

pomorum, collectis pomis. deseritur, itaet Jerusa- ^ dam, quia non defuerunt qui constantiam illorura
lem, quibusdam suis interfectis, facta est desolata imitarentur. Sed tamenlicet quidamessentqu: meo-
et deserta. Posuerunl mo~ticina suorum tuorum, rum interfectione alluerentur, tamen, ad compara-
escas volatilihus cxli. Ecce magnam notat occisio- tionem persecutorum, non eral qui sepeliret.id est,
nem, quia tanta erat quod volatilia, qua> per aera qui in se reconderet intcrfectionem ipsorum, imi-
volabant, fctore corrumpebant, et attrahebant, iit tando eos. Nota per circuitum Jerusalem esaggera-
ipsiscorporibus pascerentur : carnes sanctorum tiio- tionem interfectionis, quia non in uno loco tantum
rum bestiis terrx, id est, non tantum posuerunt cor- h«c crat interfeclio, sed ubique circuibatEcclesiam
pora sanctorum tuorum escas volntilibus cceli, sed interfectio gentium , et sic facli sumus opprobrium vi-
bcsliis terrw, porcis videlicctimmundis,tradiderunt cinis nostris, his videlicet qui prope nos erant, a
corpora sanctorum tuorum dcvoranda. Etecce quo- quibus cst tanto gravius, quanto fit crebrius, hisqui
modo, quia fuderunt .ianguinem ipsoruni laniimm patiuntur : et non tantum his qui prope ncs crant,
aquam, id est, abundanter vel jugiter, et sine re- facii sumus opprobrium, sed etiam subsannaiio
spectu peccati. quianon plus curabant in effusione et illusio sumus liis qui in circuitu nostro sunt, quia
sanguinis sanctorum quam si aquaelfunderetur, ubi et interius nosderident, et gestu corporis nos sub-
peccatum non timeretur: et hoc non solum in [)
sannant : quia subsitnnatio fit. quando in despectu
Jerusalem, sed in circuitu Jerusalcm, el non eral qui alicujus nasus tt frons in rugam conlrahuntur.
sepelirel, quia tot interliciebantur quot sepeliri non Usquequo Domine, irasceris in finem, accendetur vel-
poterant ; vel, non fuit aliquis qui curaret eos sepe- ut ignis ielus tuus'i Ista et ca^tcra qu« sequuntur
lire, magna immanitas et crurielitas
ut sic uotetur indifferenter dicuntur de utraquc lectione quasi ;

eorum, quia in sepelitionc scilicet notatur pietas, in dical tu, Dominc, in cujus prffisentia hsc omnia
:

non gepelilione uolatur immanitas ct crudelitas. liunt, tisquequo, id est. quandiu durabit ira tua in
Faifi sumus opprobrium vicinis nostris, gentibus vi- finem ? Et usqueqno arcenelelur zelus tuus, id est, in-
delicet qua; nobis erant vicinae Et ut magnum dignatio tua, velut ignis y Quasi dicat : Accendetur
ostendat opprobrium, subjungit: Subsannatio el relutignis incinerans. et non pu'-gans:potiusaccen-
illusio hisqui in circuilunox/ro sunf. TaWler possunt datur ut purget quam ul incineret. Ita non est per-
ha;c legi, si dc persccutionc Judsorum psalmus turbalio divinae mentis, sed vindicta iniquitatis ;

aocipitur. Si autem de persecutione Ecclesiee, psal- quiadictumest, 7"«, DomineSabaoth, quiomniacum

 :

86S ENARHATIONES iS PSALMOS.

l?-anquillitate judicas,et nnn magnu revcrcntin dispo- A nobis impruperando dicunt : Ubi illequem fulurum
nis {Sap. xn). Zelus Doniini est indignatio, vel promittebatis? Quasi dicat : Ecce apparet quia de
exactio castitatis, quia constringitur ndelis anima, vobis nuUam curarn habel. Et ne illud dicant, inno- -

ne fornicando a Domino discedat: et hoc fit ad tescatin nalionibus coram orulis nostris ullio sargui-
similitudinem viri viriliterhabentis uxorem subsua nisservorumtuorum,quieffusus esl, id est, -mani-
potestate, ne, si sui juris uxor flat, aliquid turpe festa fiat ultio sanguinis servorum luormn, facta in

faciat contra maritum. Effunde iram fuainin genles nationibus, id est, in gentibus coram oculis nostris,
qux te non noverunt, et in regna ipuv nomen tuum etsi ipsoslateat, quianon recognoscunt se esse in-

non invocaverunt . Quasi dicat: Contra luos accen- terius excatcatos. Et introcat in conspcctu tuo gemitus
deturzelus tuus,utignis purganset non ineinerans: compeditorum, illorum videlicet qui compediti et

in gentcs autem qux te non noverunt, effunde iram aggravati sunt mortalitate carnis. Nam illi se oom-
tuam, id cst, plei.arie ostende eisteesseiratum. Et peditos dolentquibus vita mortalis est mcBrori, et
inrcgna qux nomcn tuum ?ion invocaverunt,p]enaLne mors honori, juxtaillud : Cupio dissolvi etesse cum
eff^undc iram tuam, et merito efTundes iram tuam Clirislo IPhil. n, 1) ; vel sic: Introeatin conspcctu tuo

quia comcderunt Jacob, id esi, sibi fideliterincorpo- gemitus compedilorum. id est, sapientiee praeceptis

rabant quosdam interius, cogendo eos in suair sen- T. astrictorum. Hic quceritur, cum Dominus dicat
tentiam transire, et iocum cjus, id est, singulaloca Diligilc inimicos vcstros, hene facita his qui oderunt
sanctorum tuorum dcsoluvn-unt, vel locum cjus, id vos {Matth. v), qualiter sancti optent vindictam de
est, ecclesiastica instituta, in quibus firmiterstare inimicis, iit in Apocalypsi, Vindica sanguinem
et locari deberent fldeles, desolata reddiderunt, nostrum, Deusnoster (.4;)uc. vi)? Et illud, Istabilur
quia, interfectis sanctis, quasi ecclesiastica instituta cum videril vindictam
juslus {Psal. lvii). Sed di-

desolata sunt. JS'ola exaggerationem ir», ubi dicit, cendum est, quia licet boni quaerant vindiclam de
in gentesquw te non noverunt, quia servus, qui novit inimicis, non tamen ad hoc qusrunt. ut gaudeant
dominum suum et committit di(/)?n plagis, vnpulahit de pcena inimici, sed ideo, quia vnlunt oum corrigi
paucis [Luc. xiij, quia quodammodo se recognoscit ad correctionem aliorum, ut illud isetabilur juUus :

esse de familia domini, cum eum cognoscere non cum viderit vindictam, manus suas lavabit in sangui-
spernit, et sic minus commissis castigari pro-
in ne peccatoris {Ibid.). Etiamsi vindicta reservatur
meruit. Servus autem, qui voluntatem domini usque in finem, non gaudet bonus de poena inimici,
cognoscere dedignatur, jnultis vapulabit {lhid.)\ sed de justitia Domini. ut qui in hac vita volunt esse
velut hic de gcntibus dicitur ; Effunde iram luam in participes malorum, ibi non sint in praemio bono-
gentes qux te rton noverunt el in regna quse nomen rum ; mali autem e contrario optant vindicari ab
tuum non invocaverunt, quia comederunt Jacob, et ^ inimisis suis. quia ad hoc quaerunt non ut gau
locum ejus desolaverunt . JSe memineris iniquilatum deant de Dei justitia, sed de inimicorum pcena.
nostrarum anliquarum. Secundum magniludinem brachii tui posside filios

Quasi dicat appareas iratus, nobis autcm

: Illis mortilicalorum. Qua.s\ dic&l: Sic introeat tn con-
placatus non reducendo videlicet ad raemoriam ini- speclu tuos gemitus compeditorum, ut possideat ma-
quitates antiquorum patrura, ut non punias videli- gniludo brachii tui filios mortificutorum, quia in
cet, sed ignoscas pro quibus tamen potius debere- te, non in se possunt, sicut .\postolus: Omnia,
mus damnari quam corrigi, et cilo anticipcnt, id inquit, possitm in eo qui me confortat {Phil. iv).

est, ante capiant nos misericordix tu:e quam ad la- Filii mortificatorum sunt imitatores inartyrum,
psum perveniamus. Etopusest, quia jiauperes fuclt quia ipsi marlyres interiiis mortificant se cum vitiis
sumus nimis, id est, nosipsi non sulTicimusad salu- et concupiscentiis, et exterius a perseoutoribus

tem nostram.quia sumus infirmi, niiiiis imbecilles, mortificantur. Et redde vicinis nostris septuplum in
sed adjuvet misericordia tua debilitatem ncstram, sinu eorum. Qunsi dicat : Possideat magnitudo po-
irabecillitatem nostram intelligamus praicepta tuanc tenti:e tua? lilios ni(/rtiflcatorum,!'('f!'H;'-5 autem nostris
damnandi veniarnus ad judicium. .1((/!U'(( nos, Dcus re/n'/i!((,'«('/)n(;)/)(»)t,videlicetpIenariamrelributionem

salularisnoster. Nota. quia isle nccgrati;c ingratus, J) ut perseptilormera gratiam Spiritus sancti se con-
nec arbitrio libero ijontrarius. Nam qui adjuvari ro- fusus recognoscant, et in sinu tuo gratiam quaeranl
gat, aliquam ?rintillulam liberi arbitrii in sc relinet, elf\c redde improperitm ipsorum quod exprobrave-
ex quo habet ut incipiat. Scd iiuia non esl hominis runltihi. Domine, ut ilhid, videlicet, quod aliisim-
dirigere viain suain (Prov. xvi, et Jer. x.j, rogat properabant, eis ira|)ropercturcausa tui. Vel aliter :

ad.juvari per gratiam ;

quod dicit, adjuva nos, Ueus licddc viciitis nostris scptuplum. id est, plenarlam
salutaris noster, et propler gloriam nominis tui, id vindictam in corporc vidclicet et anima, quas per
est, ut gloriticetur noinen tuuin, libera nosde inalis partes scptcnarii, quaternarium videlicet, et terna-
et propitiui cslo peccatisnostrisproptcr nomen tuuni, rium intclligantur. Nam corpus, quo elementis
dando videlicet ut tribulatinnes quas patimur,nobis quatuorconstut,perquaternuriumintelligituranima
sintpropitialio pcccatorum.nec peccatisexigentibus voro pcr tcrnarium, proptcr tres virtutes suas, ra-

cedamus idololatris : ne forte dicant ingentibus:Vbi tionem videlicet, irara,concupisccntiam ;quoildicit,

est Deus corum, negando Dcum ex loto essc, vel reddc vicinis noslris scpluplum in sinu eorum. (iriniter
 ;

567 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 568

videlicet, non cadat abeis, ct redde eis improperium A videlicet et Ecclesiam, quiaomnis scriptura vel de
ipsorum quod c.vprobravcrurit lihi, Uominc, ul ipsi Chrislo vel de Ecclesiaest ; et pro .4.«?/r!ts, id est,

videlicet perdantur in hoc quod putant nos perdore. pro dirigentibus, ut, qui prius fuerunt goneratio
JVos aidem populus tuus, el oves pascux tux, confi,- prava et e.vasperans, deinceps dirigant se secundum
tehimur tihi in ScTculum : ettandem amiuntiabimus voluntatem Domini. Dicit autem sic:
laudem tuam in generatione cf generalioiiem, ibi vide- Qui regis Israel, inlcnde. id est, intensum te fac
licet ubi omnesgentes.quaahic succedunl,quasiuna huic regimini, regendo videlicet Israel, id est, Ju-
generalio erunt. daicum populum. Et qui deduci.'! vclut ovem Joseph,
populum videlicet gentium, qui per Joseph intelli-

PSALMUS LXXIX. gitur, quia augmentatus est in priori populo, ut ex

utroque fieret unum. Vel. potest alicui occurrere in
IN FINEX PHO HIS QUI COMMUTABUNTUR, PS.^L.MUS PRO
ASSYRIIS, TESTIMO.NIOM ASAPH. mente qualiter Joseph a fratribus fuit venditus, et
in .Egypto exaltatus, et sic ad memoriam ducamus
Qui regis Israel, intende: qui deducis velut
t sub quo sumus, et cum quibus, videlicet Israel, id
« ovem Joseph. Qui sedes super Cherubim, mani- est, cum Judaico populoprius credenti, quia salus
« festare coram Ephraim, Benjamin et Manasse. Ex- n ex Judxis est {Joan. iv) et ideo tu, oleaster, noli :

« cita potentiam tuam, et veni, ut salvos facias nos a.hum sapere, sed ilme, no7i tttenim radicem porlas,
« Deus, converle nos ct osteude faciem tiiam, et sed radi.r te {Hom. xi). Qtti scdes supcr Cherubim,
« salvi erimus. Domine Deus virtutum, quousque manifcstare. Cherubim estEcclesia Dei, et interpre-
« irasceris super orationem servi tui ? Cibabis nos tatur pknitudo scientix, sed tamen non desperet
« panelacrymarum,et polumdabisnobisinlacrymis humana fragilitas, quia quisque fidelis est sedes
« in mensura. Posuisti nosin contradictionem vici- Dei, sicut scriptum est : .\nima )usti, sedes est sa-
« nis nostris, et inimici noslri subsannaverunt nos. pienlix. Habeat etiam quisque charitatem et habet
« Deus virtutum, converte nos, et ostende faciem plenitudinemscicntia;quia|i/c/i;7»rf()/t'(;!s«(charitas
• tuam, el salvi erimus.Vineani de jEygptotranstu- Deomanet et Deus
(/{om. xiii), qui manetincharilate,in
« listi, ejecisli gentes, et plantasti eam. Dux itineris iii eo 'J Joan. iv); quod
Qui sedes super Che- dicit .•

« fuisti in conspectuejus, et plantasti radicesejus, rubim, manifesinre, id est, manifestus appareas co-
« et implevit terram. Operuit montcs umbraejus et rum Ei.liraim, id est, coram fruclificantibus inbono
« arbusta ejus cedros i)ei. Extendit palmites suos opere, ct Benjamin, id est, coram illis qui sunt filii
« usque ad mare, et usque ad nuinen propagines dexterae, non qusrentes videlicet terrena qu« ad
• ejus.Ut quid destruxisti maceriara ejus,et vinde- sinistram pertinent, sed coelestia ad dexteram per-
« miant eam onines qui pra^tergrediunlur viam?'-' tinentia yelcorain /Jcnjdjxi», id est. coram illis qui :

« Exterminavit eam aper de silva, et singularis ferus bene operantur, non ad favorem, quod ad sinistram
• dcpastus est eam. Deus virtutuin, convertere pertinet el Manassc. Manasses interpretatur ohli- :

« respice de C(eIo, et vide, et visita vineam istam. Et vio, ubi intelliguntur illi qui obliviscuntur ea quae
• perfice eam quam plantavit dextera tua, et super retro sunt, in ea se extendunt quae anteriora sunt,
« filium hominis quemconfirmasti tibi.Incensaigni et in istis oranibus intelliguntur illi qui reputandi
« etsuffossa, ab increpatione vultus tui per;bunt_ sunt in semine. Quasi dlcat : Manifeslare, illis qui
« Fiat manus tua super virum dextcr;e tuaj, et super annumerandi sunt granis, licetnon manifestes illis

« filium hominis queni conlirmasti tibi. Et non disce- qui dimittendi sunt inter paleas. E.ccila polentiam
« dimus ate : vivificabis nos, et nomen tuum invo- tuam, ct vcni, ut salvos facias 7ios. Quasi.dicat: So-
« cabimus. DomineDeus virtutum, convertcnos,et pita fuit potentia tua,quando persecutor tihi prae-
" ostende faciem tuam, et salvi erimus. » valuit, non quod persecutor voluit, sed quiaconsen-
sisti quod etiam prsefigurasti. quanto Jacob lucta-
:

ENARIUTIO. tus est cum angelo. Ipse enim Jacob praevaluit, non
quod ipse voluit, sed quia angelus consentit, Jacob
In hoc psalmo cantalur de adventu Domini nostri [) etiara a viclo angelo benedictionem petiit, et ange-
Jesu Christi, et de vinea ejus et cantat eum Asaph
: lus eumdom
benedixit, et latitudinem femorisejus
correclus et illuminatus, plenus videlicet Spiritu tangen?, claudum cumdimisif^GtVi. xxxii) ita Do- :

sancto : et est psalmus pro his qui commutahunlur. minus cumdem Judaicuiu populum benedixit, et
Commutatio cst vel in pejus. vel in melius. De bac claudum eum fecit benedixit, quantum ad aposto-
:

autem cummutatione quae est inpcjus, non loquifur los et cajteros fideles, claudum fecit quantum ad in-
hic psalmus, cumdeadventu Domini loquitur, qui credulos. Quod dicit, c.vcita polcntiam tuam, quasi
fuit causa commutationis in melius quia sicul in : dicat Mortuusex infirmitate. resurge ex majestate
:

Adam omnes mnriuniur, ita et in Christo omnes vivi- (II Cor. xiii), et veiii in notiliam nostram, quem
ficabunlur (I Cor. xv) ; et est lestimonium quia prius non novimus. Vidiraus enim miracula te fa-
testatur de regc etde plebe, de pastore, et sacerdote cientem.et tamen morientem, et ideonon putabaris
et de grege, de Chrislo et vinea ejus, totum vide- esse quod eras. Unde illud, Vidimus eum non
ille
licet mysterium divinarum Scripturarum,Christum habentem speciem neque decorem {Isa. liii). Sed
869 ENARRATIONES IN PSALMOS. 870

nunc videamus te resurgentem.etascendentem et in A hoc etiam referri potest ad Ecclesiam, quia ipsaest
dextra Dei sedentem. Et voii ut salros facias nos, vinea de .£gypto translata, id est, de potestate tene-
Deus, converte nos. Quasi dicat : Inimici tui quajrunt brarum in regnum lucis assumpta ejecistigentes id
;

avertere a sed tu, converte eos ab crrore idolo-

te, est gentium errores, et plnntasti eam in fide, vide-
Igitrioe, etostende faciam tuam, et salvi erimus. Quia licet catholica. Et du.x itineris fuisti in conspeclu

prius obtegisti potenti^mtuam nubecarnis, etvela- e/iis quiain die prascessisti in nabe, etinnoctein
;

mento infirmitatis, et aegrotavimus, nunc autem igne, significans Filium tnum incarnatum, Ecclesije
oslcnde faciam tuam ut intelligamus super egenum
; prEcessurum de nube carnis et in donis Spiritus
et pauperem, et salvi erimus, juxta illud, Post h,Tc sancti. Ef planlnsti radtces ejus et implevit terram,
in terris visus est, et cum hominibus conversatus est intantum quod operuit montes umbra ejus. Ut ma-
{Baruch. iiil. Et quia sicut oravi. facies, Filium gnamultitudopopulidenotetur.comparavitpopulum
tuum mittendo, videlicet ut nos convertat, tu, Do- ipsum vineac plantata; et intantum cxtensae, quod
mine Dcus, non tantum hoininum, sed etiam cccle- umbra ejus montes operiret vel sic, plantasti ra- :

stium virlutum, quousque irasccris ? id est. quandiu dices ejus, patriarchas videlicet. in quibus, quasi
remanebit ira tua super orationem servi tui, id est, fructus in radice, praenotabatur Ecclesia, ctoperuit
superhoc quod orat servus tuus vel, irasceris \n : -n montes umbra ejus : montes sunt prophetaj, quos
oralionem servituisuper, id est, desuper venientem. operuit umbra Ecclesia?, quiaipsiumbraticeet figu-
quia quod orat servus tuus, hoc non habet ex se, raliterEcclesiam pra?dicabant. El arhusla ejus ce-
sed a te. Quasi dicat Ecce jam non orant inimici
: dros Dei. Arbusta sunt palmites, de viti veraproce-
tui, sed servi, et de carcere educti, et adhuc irasce- dentes, minores videlicet in Ecclesia qui operiunt :

ris.nontamen ut vindex saeviens, sed utPatercor- cedros Dei, supereminentea videh'cet in virtutibus
rigens, quia scriptum est Fili mi, accedcns in ser- : operiunt. id est, circumdant,quando ipsi, eminen-
vitutem Domini sta in justilia et tremore, eiprxpara tesconscendendo iilis qiii sunt arhusta, dimittunt
animam luam ad tcntationem [Eccli. ii) et illud, /7a- : altam contuitionem mentis, et eis praedicant quae
gellat Deus omnem filium quem recipit [llebr. xii). Et capere possunt, instruendo eos per carnalia, quia
ideo tu quisque si detractes flagellari, cur desideras non possunt capere spiritualia. Vel operuerunt ar-
recipi.' quod Awi, Domine, Deus viriutem, quous- husta cedros Dei, quia plures qui sunt arbusta, sus-
que irasceris super orationem servi luil quousque tentantur ab unoquoque qui cedrus est, et est di-
videlicet cibandi sumus? quod sequitur sic, cifrnfcjs ctum ad similitudinem.quiasicutunus truncussus-
nos pane lacrymarum. Quasi dicat. Licct tu nobis tentat plures palmitcs vitium, ita ab uno praedica-
irasceris, tamen in ipsa ira cibabis nos
lacry- pane
tore sustentanturplures, quia circumcisio aPetroet
marum id nos lacrymis nostris tanquam G praeputium in Paulo. Extendit palmites suos, id est,
est, reficies

pane. Et potum dahis nobis in lacrymis in mensura, generationes populi usque ad mare, et usque ad flu-
quia, etsi patiaris nos tribulari, non tamen sine mcn. subaudis Jordanis, ;;ropn(7?«f,? ejus, quia ultra
mensura. Unde illud, unicuique nostrurn data est Jordanem non leguntur habitasse Jud»i ; vel sic,
gralia secundum >7iensuram (Eph. iv). Et illud : Fi- E.rtendit palmites. id est, generationes Ecclesiae
delis est Deus, qui non paticlur vos tentari supra id usque ad mare gentium, et usque ad flumen, Judaeo-
quod potestis (l Gor. x). Posuisti nos in contradtclio- rum videlicet, extendit propagines ejus. Utquid de-
nem vicinis nostris. Ecce qualiter cibasti nos pane struxi.^^ti maceriam ejus, et vindemiant eam omnes qui
lacrymarum, quia posuisti nos in contradictioneni vi- prxtercjrediuntur viam '?
Asaph videns tanta iecisse
cinis. Ecce aperte novimus impletum quod hic est Dominum.ut popuUis Judaicusexaltaretur, admira-
prophetatum, quia multi ex illo populo ccelesti sunt tur, et quasi admirando quaerit : Ut quid, id est, ad
praedicatores, qui proedicabant Christum incarna- quam utilitatem eorum, destruxissetDeus mac^-rw»!
tum, mortuum et redivivum. rem incredibilem, sed ejus, id est. munitionem ejus, legnum videlicet
rei incredibili fidem signa fecerunt. Contradiceban- etsacerdotium unde muniti esse putabantur, et vin-
tur, sed contradictor vincebatur, quia qui prius demiant eam, id cst dissipant et decipiunt omnes
persecutor erat, factus est postea humilis imitator. J)
qui prsetergrcdiutitur viam. Christum videlicet, qui
Sed quia pra^cessit flamma furoris et flamma perse- veraestvia. Et ostendit qualiter vinea dissipata sit,
cutionis, quae tamen ipsis praedicatoribus refeotio quia exterminavit eam aper de silva, id est, Vespa-
fuit, ideo dicit : Cihabis nos pane lacrymarum, et sianus de silva, id est de gentili populo missus, qni
potum dahts nohis in lucrymis in mcnsura. Posuislj silvas comparabatur, quoniam nullam recepcrunt
nos in contradictioncm vicinis noslris, et in tantuin divin.T; prapdicationis cultiiriim. Nota quod dicit,
quod inimici nostri subsannaverunt nos, sed tu, extcrminavit, quiarxtra terniinum suumpositi sunt,
Deus virlutum, converte nos, ad te, quos ipse molitur 'quia extra civitatcm suntejecti et ubique dispersi.
avertere et oslcnde facicm luam, Filium tuum vide-
: El singularis ferus, Titus, vidclicct singularitorsac-
licet, et salvi eriynus. El debes salvos faccre, quia viens, dcpastus cst eam. Nnf,-i dcpasius, quia ipse
jam coepisti, quando vineam, id est, Judaicum po- cxercuit adhuc in eis majorcm s^jcvitiaraquam pater
puluni de .Egypto tran.ftuli.iti ejccisli gentcs, et suus Vcspasianus. Polost etiam ad Ecclesiam referri
plantasti eam, videlicet in terram promissionis. Et quod dicit : Ut quid destruxisti tnaceriam ejut! ui
 :

871 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 572

maceriam infelligamus sanctos martyres, quibus ,\ PSALMUS L.\.\

munitur Ecclesia, quos vindemiant et dissipant IN FINEM PRO TORCULARIBUS PS.\LMUS IPSI .\SAPH,

omnes qui per viam nonincedunt, idest, Christum QUIXTA SABBATI.

non imilantur, quos esterminat aper de silva, quis- << Exsultate Deo adjutori nostro, jubilateDeo Ja-
que videlicel immundus, et vomere pra-dicationis <! cob, sumite psalmum, el date tympanura : psalte-

incultus. et nota hoc per aper de sitva, quia porcus « riumjucundum cum citbara. Buccinate in neo-
est animalimmundum, et .'ij/ca terra inrulta. Deuf « menia tuba, iii insigni die solemnitatis vestiiE.
virtutum, convcrtere. Quasi dicat : Sic destructaest » Quia prseceptum in Israel est, et judicium Deo
maceria vinea», sed ipsa vinea exterminata : sed tu, « Jacob. Testimonium in Joseph posuit illud, cum
Deus virlulum, cmlestium subaudis, converte ab ira « exiret de terra .Egypti iinguam quam non nove-
;

ad misericordiam, respice de ccbIo, id est, de Filio « rat, audivit. Diverlit ab oneribusdorsumejus.mu-

tuo, ct visita vineam islam, visita, dico, eam perfi- •< nus ejus cophino servieruut. In tribuiatione in-
ciendo, non assumendo aliam, quod dicit, et perfice « vocasti me, et liberavi te exaudi te in abscon-
:

eum quam planlavit dc.rtera tua. id est potentia tua :

« dito tempestatis, probavi te apud aquam contra-

eipcrficc eam 1'undatam super Filium hominis, Chri- « dictionis. Audi, populus meus, et contestabor te :

stum videlicet, qui .vere fundamentum est. Unde « Israel, si audieris mc. non eritin te Deusrecens,
j,

illud:.Yemo potest fundamentnm ponere prxter id « neque adorabis deura alienum. Ego eniin surn
quoi positum est, quod esi Christus Jesus {l Cor. iii),
« Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra .Egypti
quem confirma.^ili tibi, id est, immunem a peccato » dilala os tuum, et implebo illud. Et non audivit

fecisti. Incensa igni et suDossa,ab increpatione vultus « populus meus vocem meam, ct Israel non intcndit
tui peribunt. Dixi ut perficeres vineam,
Quasi dicat :
« mibi. Et dimisit eos secundum desideria cordis

et ut perficies, ita ut neque altitudo, neque profun- <' eorum, ibunt populus
in adinventionibus suis. Si

dum separent ipsam vineam a tc. \am ab increpa- « meus audisset me, Israel mcis ambulas-
si in viis

tione vultus tui jicribunt incensa igni, id est, peccata

i
set:pro nihilo lorsitan inimicos eorumhumilias-
maloamore commissa, quiaamor malus inflammat <i Bsm, et super tribulantes eos misissem manum
opera mala^fiiu/Joisn^idest.timoremalocommissa. « meam. Inimici Domini mentiti sunt ei, et erit
quia timor timet] malus humiliatur a bonis, et est « tempus eorum in sscuia. Et cibavit illosex adipe
dictum ad similitudinem, quia sicuti murus cum « frumenti, et de petra melle saturavit eos. "

sufToditur casum minatur, ita quisque timore malo E!S.\liR.mO.

percussus est pronus ad lopsum, quia sicut esse Psalmum istum cantat .4sn/</t aliisqui sunt .isaph,
bonum procedil a timore bono etamore, ita omne et agit de rebus significatis per res {Mi&squinla sab-
malura procedit ex malo timore et amore. Solent C bati. Nam Icgitur quod in quinta sabbati Doxr\'\v\\i%
enim aggredi devocatores quos devocare volunt disisset Producanl uijux omne reptile Gcn. ubi : i .

blanditiis, promissionibus, et multi amore raalo significantur illi qui per fontein baptismatis suiit
escaecati corrumpuutur, sed felix anima quae contra regenerati, et est pro torcuiaribus : in torculari Ot
promissionesillas proponit sibi mediciuam salutis. pressura et coDculcatio,et discernuntur ibi duo,vi-
Quid cnim prodest homini si universum mundum num quod eliquatur in cellarium, et vinacea qus
lucretur, aiiimx vero sux detrimentum paliaturl contempianda prajiciunlur in trivium. Discernitur
[Matth. XVI.) Fclix est etiam illa anima qu« nec eliam oleum ab amurca oleum in apothecis recon-
:

minis corrumpitur. proponendo sibi hoc divinum dendum, et amurcain trivium ad conculcandum ;et
praeceptum Nolite limere eos qui occidunt corpus.
: est expositio tituli talis : in finem referuntur haec
animam auteni non possunt occidere {Matlli. x), at- verba : dicta pro torcularibus, id est, pro pressura,
tendens etiam diligentcr, quia mundus nulli injusto pressura dico, discernente res significatas per res
plus promittit quam Deus justo. Nam quid majus et est Psalmus .\saph, sic
creatas quinta sabbali,
hac promissione : Venite, mei ? dicenlis: Intremus,inspiciamus,timeamus,gaudea-
henedicii Patris
{.\fatth. xxv.) Nec potest mundus justis tanta mi- mus, appetamus, fugiamus, quia haec omnia in
nari quanta minatur Deus injustis, quibus dicturua n psalmo invenire poterimus.
est Itc, maledicti, in ignem .vternum (Ibid.'. Fiat
: Exsult.ite Dco adjutori noslro. Quasi dicat. Vos
manus tua super virum de.Ttcr.v tusc ct super Filium qui usque modo exsultavistis in mundo deceptore
hominis qucm confirmasti tibi. Quasi dicat Da ei vestro, et diabolo desertore vestro, et ventre sedu-
:

potestates omnis caruis, quia Filius hominis est, et ctore vestro, deinceps e.vsu!tate Deo adjutori nostro.
confirmasti tibi quando vox tua paterna audita cst, Et si non sufficiant vobis voces, non tamen desinat
f)! quo bene complacui ^Matlh. iii;. Ktnon discedemus^ exsultatio, sedjubilate Dco Jacob. Quasi dicat Quod :

a te, quia tu vivificabis nos, hoc faciendo, ut gratis poteslisproferre, e.rsultatc, quod non potestis, juhi-
te colamus mortui enim eramus, quando iraaginem
: late. Jubilus enim est tanta laetitia mentis quanta
primi hominis portabamus, et Deum coluimus pro- non potest exprimi sono vocis. Sumite psalmum et
pter terrena, et nomen tuum invocabimus. Et ut in- date tympanum. Psalmus ponitur hic pro psalterio,
vocemus, Domine Deus virtutum, converte nos, et effectus videlicet pro causa. Psalterium vero, quod
ostende facicm tuam, et salvi erimus. superiussonat, spirituahadesignat /;/mpfl»wm vero ;
S73 ENARRATIONES IN PSALMOS. 574

quod iaferiussonumreddit carnaliao[ieraclesignat; A •l^gypt')'-'i'ge"t usque ad mare instant et peccata :

et hortatur nos iiic Propheta.ut divinis verbis re- usque ad baptismum.sed desperas tu aiiquis propter
spondeamLis carna!ibusoperil)US,quod idem Aposto- conscientiam malam tibi non remitti peccata.time
lus exhorlatur, condolens et leprehendens dicit ne remaneat aliquid pecratorum si vixit aliquis
quod nemo sibi communiciventinrationedalielac- ,'Egyptiorum: linguamquam non jwvcral audivit.Ouid
cepti.(Phil. IV.) Quod idem manifestius alibi dicit : audivitpopulusbaptizatus.nisi mundum deberecon-
Si vohis spirituiilia seminamus magnum est si vestra temnere,et corda sursum erigere '?quia dictum est
metamus carnalia il Cnr. 1-xflTanqua.m si riiceret: eis : Transit mundus ct conrupisccntia ejus (I Joan.
Si avidiestis in spiritualibus sumendis, devoti sitis ii). Divcrlit ati oneribus dorsum cjus. Quis divertit
in carnalibus erogandis, et desideratis suscipere ab oneribus dorsum,nisi ille qui dixit? Venite ad
spiritualia, ne sitis pigri erogare carnalia, sumite me omnesqui laboralis et onerati estis, et ego refi-

voces nostras,et exhibete manus vestras, quod di- ciam vos {Matlh. xi). Onera ista, sarcina sunt pec-
cit,Sumite psaller!um,\(i cst.spiritualia ab ore prcu- catorum. Unde alibi, et sicul onus gravc gravatx
dicanlis, et ila>e trjmpanum exhibendo carnalia. Et suntsuper mc iPsal.xxxvu). Quod d\c\t, divertit ab
quare hoc ? Quiap«a//(?n«m cum cilhara est jucun- oncribus dorsum ejus, et quasi diceres, quibus one-
dum Dco. Nam qui sumit spiritualia et prsebet car- t^ ribus ? Manus ejus in cophino servierunt. Per cophi-
nalia dulce melos reddit Deo. Buccinale in neo num significantur opera servilia. Mundarc enim
me»m (h?'u. In superioribus egit de dilectione Dei stercorarc, terram portare. cophino fit illi autem
:

hic autem hortatur dilectioni Dei subinferre dile- quasi in cophino terrani portant qui in corde suo
ctionem proxirai, ut qui diligit Deum, diligat sarcina peccatorum aggravantur. Nam, omnis qui
et proximum. Quasi dicat Sumite psalmum, : facit peccalum servus estpeceati{Joan. viii). Divertit
buccinate in neomenia,\A est,pr8edicatenovamvitam ab oneribus dorsum ejus,dicens in tribulatione in- :

aperte et cum Nota pcr neomenia novam

fiducia. vocasti mr.Quae est major tribulatio quam peccato-
vitam.Xeon enim novum dicitur, mene tuna unde ; rum sarcina?Quod enim in eis fuit afflictio .Egyptio-
mensis dicitur,et sic insimul neomenia novam vitam rum,hoc in nobis facit sarcina peceatorum, quod
designat. Tuba autem, quia grossam vocem habet, dicit,!H iribulatione invocaslime,el liberavi te. Re-
apertam fiduciam notat,quia nova vitaaperte et confi- cognoscal unaqua;que Christiana conscientia si de-
denterdebet prxdicari^et hoc in insigni die sotem- vote transierit mare Rubrum si cum fide credendi ;

nitalis rwfrtT-.solemnitaiis videlicet novae reparatio- et observandi linguam quam non noveraC audivit,
nis,antiquaB dispositionis,aeterna3 felicitatis. In hac cognoscat se in tribulatione esse exauditam. Ipsa
solemnitatebuccinandumestcuique fideli,fy!n'fl pra' enim magna tribulatio erat, premi sarcinis pecca-
ceptum in Israel est, et judicium Deo Jacob. Nota C torum.sed relevata est inde conscientia.et gaudet,
quia post prxceptwn necess&r\um sequiturjurf^ciwm quia conscientia, qua? heri premebatur,hodie gra-
quia ipse datorpriTcepti dixit Eyo in judicium veni
: talatur. lu tribulatione invocasti me, et liberwt te.Kt
in hunc mumdum, non vident videant ct qui
ut qui , quomodo hoc ?Quia f.ra!«/!('! te in abscondito tempe-
videnl cxci fiant [Joan. ix). Et quid hoc, nisi ut statis,nou in tempeslate magna, sed in augustia
elati humilientur, et humilcs exaltentur ? Testimo- cordis,ubi tempestas peccatorum te opprimebat.
nium in Joseph posuil illud,\d esi,prxreptum datum Sed quia aliquis.postquam exauditus ct baptizatus
Israel, est teslimonium Joseph, populi virielicet multos exaltare patitur hostes, subjungit: Probavi
augmentali, irt esl, gentilis. teslimonium dico sal- tend a.quascontradictionis. .\qux contradictionis sunt,
vationis, impletum, damnalionis neglectum. Vel insultatores, detractores, dehortatores, minantes
potest menli nostrae occurrerc,qualiter Joseph ven- etiam ubi possuntutquemque fidelem a fide devo-
ditus a fratribus sit pxaltatus, ut Christum intelli- cent.Apud istos probatur quisque,quando noneru-
gamusa populosuocontemptum.et in gentibuspost bescit prajdicare quod potest defendere, et inter
passiones sanctorum martyrum exaltatuni, cHm blasphemias peccatonim.ore enuntiat quod corde
cxirel de lerra .Egypli. Convenit et populo multi- crcriidit. Si enim exauditur in abscondilo tempesta-
plicato quod dicit cumexirct dc terra /Egi/pti, my- tis corde credilur ad juslitiam : quando autem apud
J)
sticenonaddiditterraniquoniaraetipsi ad quintara aquam contradictionis probalur, orc confessio fit ad
Sabbati pertinent. Ipsi eliam de ^£gypti exierunt .talutemlRom. x).Qu&nlSi fuit conlradictio apudaquas
quandode potestate diaboli ct tenebrarum liberati senserunt mujoies nostri.quando verbo Dei et mi-
sunt,quia nihil aliiid populi Israclitici trunsitu.-^ pcr nisterio Christi arriter lesistebuiit gentcs.quia tunr
rnarc Rubrumin figura pr.Ttonrichal,nisi transiliim fremuerunt gcntcs,ct j opuli medilati sunt i'iania[Psal.
fidelium per baptismiim. fnrie testis est Apostolus n). Tunc leo illc forti viro Samsoni venienti ad de-
Noto enim vos, f-atrcs, irjnorare, quia patres nostri ducendam sibi sponsam dcPhilislhaeis.Christo vide-
omnes sub nubefucrunt et per mare transicrunt, el lipct desccmdenti ad habcndam Erclesiam degentibus
omnes in Moysc baplixati sunt [I Cor. x). Quid pr"o frcmens ibal ei obviam.Scd quid egit? Acrepit et te-
aliud significabat trantiitus per marc Riibriim, nisi miit.frogitet dissipavil lconciii illuin.rt faetus estin-
sacramciitumbaptizatorum?Quidaliud inaequentcs inanibusejus tanquani liaHJus capraruin ^Jud.xw) :

ylilpypti. nisi abundantiam peccatorum ? Quid enim aliud fieret populus ille, nisi languida?
Premunt
 ;

875 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGP:TICA. 876

peccalor?Occisa autem illa feritate jam non sic fremit A Qua poteslate hxc facis .'Sed quia novit eos esse vul-
regia potestas, non sic fremit populus gentium.non pes et doloso quaerentes,ad utrumque foramen ve-
vaditobviam leo :sed quod dignum est jam inveni- lut rete eis tetendit, dicens: Et vos, respondctc
turinoreejus favus mellis,quiaetiam a principibus mihi unum sermonem : Ba/)lismumJoannis itnle estl
gentium construct» sunt leges pro Christiana reli- de cado an c.r hominibus ? Sed utraque parte
i-.si,ex
gionedefendenda,et sic aqiise contradictionis exsic- sentienles tetendisse unde caperet eos, dixerunt
catae sunt./zi tribulatione invocasti me, et liberavi te intra se : Si di.verimus, de caclo, dicturus est
dicens : Audi, pofulus meus, et conlcslabor 1e. Quod Quare ergo non credilis ? IUe enim Christo testi-
ab initio psalmi usque adhunc versum audivimus moniura perhibuit. Si di.rerimits deterra, lapidabit
ad oleum pertinebat ;quoJ restat.ad araurcam tor- nos populus, quia u( prophetam eum habent.
cularispertinet,et magis est dolendura et caven- Sentientes ergo hac atque hac esse unde caperen-
dum, sed tamen audiendum.ut, qui oleum se re- tur, responderunt Nescimus. Et Dominus : Neque :

cognoscit, gaudeat.et qui adhuc periclitatur timeat ego dico vohis in qua poslcstalehsec facio(ifatth. xxi).
ne amurcam incurrat. Quod dicit, atidi, populus Quasi dicat Quia dicitis vos nescire qus scitis,ne-
:

meus, et contestabor, te. id est, te ipsum hHbeo que ego diro vobis quod quTritis.quia ex nullaparte
testem, tibi et lcquor. Non enim populo alienolo- Ti exire ausi estis,io vestris tenebris remansistis.Ob-
quor, non populo non pertinenti ad torcular. Judi- temperemus ergo et nos, si possumus, verbo Dei
cate, \nqmt,inter me et vineam ineam{Isa. v). Quod dicenti ; Capitc nobis vulpes jillas exterminantes 17-

dicit, audi. populus meus, et contestabor tc : istud neas. Videamus ct nos si quasdam vulpeculas ca-
videlicet, Israel, si me atidieris, non cril in le Deus pere possumus.proponamus ad utrumque foramen
Quid recentiusDco illo.qui noviter allatus
rf(:eH.s. rete, ut unde vulpcs exire voluerit, capiatur. Verbi

de officina in templum.noviter fusus,et ideo eon- gratia Manich»o facienti sibi Dorainum recentcm
:

fusus?Hujusmodi deos faciuntsibi pagani;alii vero dicamus,et interrogcmuscura ; Substantia Dei cor-
ha?retici scilicet multi faciunt recentes deos.affirman ruptibilis est, an incorruptibilis ? Elige quod vis.o
tes Filium inaequalem Patri,convenientes in vani- Manichse.et exi qua vis, sed non efTugies. Si re-

tate cuiu paganis.Manicha;i etiam aliu modo recen- spondes, corruptibilis, non ab Apostolo tantum,
tem Deum faciunt sibi, dicentes Deum pugnanlem sed a te ipso merito lapidaris. Si autem incorrupti-
contra gentem tenebrarum,timentcm ne invadatur, bilem,quomodo ergo timuit gentem tenebrarura!
salagenlem ne corrumpatur:hoc modo se sibi ficti-Quid factura erit incorruplibili gens corruptionis ?
tin confuudentes.etsi non in templis, tamen (quodQuid ergo restat.nisi dicamus, Nescimu3?Sed ta-
ppjus e#t)in cordesuo idola posuerunt.et falsorummen.si hoc non dolo, sed ignorantia dicitur, non
rideodorumquesimulacroruraipsitemplafactasunt. ^ remanet in tenebris.scd ex vulpe Qt ovis. Audi po-
Hiec idiila intus: est magnum opus.et locum Deo pulus meus, et contestabor le, id est, te ipsum te-
venienli,non recedenti,mundare.Omnes autem qui stem faciam in hoc ; si audieris me, non erit in le
sir sibideos faciunt,dissentientes secundum diversa Deus recens, id est, in corde tuo, in imaginem
simuliicra.et fidem falsitate variantes, in uno ad phantasmatis tui,in deceptione erroristui, non crit
ultimum convenient,quia a terrenis cogitationibus Deus recens, sed Deus sempiternus sccundum deita-
noii recedunt:opinio eorum est diversa, vanitas tem Patris, rec^ns secundumhominem,nullis egens
tamen una, quia ad ea quae posteriorasunt se es- bonis.nullatiraens mala. Hic Deus antiquus novura
tendiint,obliviscentes ea quae anteriora sunt ; ideo facit hominem rccens Deus facit vetustum. Non
Sanison caudas vulpium colligavit.et ibi ignem al- adorabis Deum alienum, qnia. si in mente non cogi-
ligavit,ut incenderet segetes Philistinorura {Jud. tas Deum falsum,ncH adorabis Deum fabricatum.Et
xvl.Vulpes ists ha?reticos et qnare non adorabxs Deumalicnum? Quia ego Domi-
doloHOS significant qui
in posterioribus convenientes,quasi cauda colligati nus Deus tuus sutn tantum. Unde illud Ego sum :

ignem trahunt corrumpentem segetem Philistino- qui sum. Et Qui est, rnisit me ad vos {Exod. iii). ;

rum alienigenarum videlicet, non filiorum, quia Qiii eduxi te de terra Mgtjpti dilata os iaum, et :

novitDom!7!»s qui suni ejus 11 Tim.jvet non permittit n impleboillud.Qua.ai dicat:.\ngustias paterisincorde
segetes.id est, bona opera suoriim hrEreticorum in- tuo propter recentera Deum frange simulacrum :

cendi. Istae etiam vulpes signilicantur in Canticis
canticorum.ubi dicitur Capite nobis vulpeculas e.v-
: lala os tuum confitendo et amando,ef implebo tllud
terminantes vinea%, latentes in cavernis tortuosis
de falsitate conviii-
(Cani. ii).Capiunt vulpoTii qui
cunt haereticura et dolosum. Vulpes aulem solent
habere foveas, ut ex una parte intrent, ex alia
exeant,et ideo necesse est ut,
desiderat, ad utrumque foramen
vanum,dejice de conscientia tua idolnm fictum,rf!-
lumine veritatis et amore Dei veri,non ficti, amore
sempitcrni Dei,non recentis :hoc dixi ego Dominus
populo meo. Et non audivit populus meus vocem
ineam et Israel non inlendtt milii, id est, non in-
qui vulpes capere tensum se fecit raihi clamanti ad eos, ut dilatarent
retia ponat. Sic os,et adimpleremillud et ideodimisi eos secundum ;

agendum est cum dolosis, qui in duplici intellectu desidcria cordis eorum ,id est,secundum terrena et
quasi incavernis moranlur.veiut illi qui quasivul- carnalia.non secundum spiritualia.et ideo a raedi-
pes dolosas ad Dominum accesserunt, dicentes : /n missi,f fcu?!< w adinventionibtis suis,id est secundum
 :;

577 ENARRATIONES IN PSALMOS. 578

alTectionera cordis eorum. Ecce torcular, aperta A hicredem missum ad vineam interliciatis. Deus au-
sunt foramina, et exit etiam amurca. Unde illud tem. Verbum videlicet caro factum, stabit in syn-
riictum ost ihunt in adinventionihuz sv.is. Et quare
:
agoga deorum.non idolorum,nonfalsorum deorum,
sic ibunt? Quia me audire nohierunt.Nam.i! po/m- sed iUorumdequlbusln sequenlibus dlcit: Egodixi:
lus me.us audissel me, Israel si in viis meis amhidas- Dii cstis. Nam sicdil sunt omnes quilmitando eum
set, id est, in meis non deviasset, ego hu-
prtEceptis participes lacti suntejus dlvlnitatis, sicut et ipse
miliassem inimicos eorum forsitan pro nihilo, subau- particeps factus est nostraehumanitatis. Nola quod
dis, habendos. ForJiVfin hic positum estobjurgative, dicit, Deus non quia est Dei slare, vel accu-
stetit,

non dubitative. Elsiipcr tribulantes eos misissemma- bare, vel locale esse, sed quiaqul stat, erectus esse
num meatn, id est, potentlam e.^ercuissem contra vidrtur ideo semper est inconmiutabilis rectitudo,
:

tribulationes eorum. Nota, licet Dominus dicat.su- et ideo quasi stare Deus descrlbitur./nmerfioaiucr?»

per Iributantes misissem manum meam, tamen nihil deos dijudicat, alios faciens apostolos, alios faciens
fieri potest, nisi qiiod ab eo permittitur tam in bo- prophetas ; vel, dijudicat deos, ante deos faciendo
nis quam Sed quia in filiis diflidentise ini-
in malis. alla vasa in honorem, alia incontumeliam. Nota
micus diabolus licentius operatur quam in bonis, quod dicit, nam qui est In medio ffiquaUter a cir-
quia in illis quasi in proprio bove arat, in nullis r, cumstantibus vldetur, et quia Deus comraunis
taraea nisi permissus, ideo sic dicitur : Si populus est omnibus, recte in medio positus dicitur. Unde

meus audissel me, et si in viis meis amhulasset, pro ilhid : Mcdius vestrum sietit quem vos nescitis (Joan. i).

niliilo forsitan inimicos icrum humiliasscm, et supcr Vsiuequo judicatis iniquitalcm'! Quasi dirat : Si ju-
trihulantcs cos misi.^^sem manum meam : et non audi- flicatls Iniquitatera in servis
occidendismissisad vi-
vil populusmeus. Quia ipsi facti inimici Domini, neam,tamenneinjustejudicetlsmissosh(Trede.Pra;-
mentiti sunt ei, id estad honorem ejus, ei erit tem- missi enlm fuerunt propheta? ut vineam colerent,
pus eorum, id cst, dies dominationis eorum erit in quos vel contumellis afrecistis,velomninooccidistis.
ssculo hoc prssenti, non in futuro quiahicdoml- : Misso autemhrerede, tandemcaveteinjustejudicare
nantur, ibi torquebuntur vel, tempus animadver- ;
vos majores. Vos autem minores, usquequo /aa«
sionis, pcenae corvidellcet, erlt in sxcula, qula hic peccalorum sumitis, idest, usquequo patribusvestris
incipiet, ibi nunquam llnict.hic exceecanturinterius conforraamini, inique els conscntiendo ? Judicale
ut tandem Ibi crucientur exterius, quod dicit : Ini- egcno etpupillo. Pupillus est qui palre caret, licet
mici Domini mentiti suntei: et tamen, licet essent matrem habeat. Quod convenit Domino, quia sicut
inimici, cihavit eos cvadipe frumenti, id est, ex sa- aeternaliter voluit esse sine matre, ita temporaliter
cramentis fidei, et de pclra mellc saturavit eos. Mel voluit esse sine patre quod dicit, judicale cgc.no et :

unde saturati sunt sapientla Christi fuit qua C pupillo, id est, ad honorem egeni et pupilli,et Ai/mi-
in
multi delectantur,ln cogitatione videlicet sacramen- lem in hoc judicio factum, etpauperem, cum dives
torum, et insolutlone parabolarum ejus et clamant. esset, pro nobis {acium, justificate, id cst, justura
Nihll mellus, nihil dulcius inleillgi vel dlci potult. aliis pr.-edicate. Eripite pauperem,et egenum de manu
Hoc mel non de quolibet homlne, sed de petra con- peccatoris libcrate. Hoc dlctura est ad rainores, quia
fluxit, petra autem erat Chrisius (I Cor. x). cum tot essent de rninorlbus ut prlncipes eos tlme-

PS.ALMUS LXXXI. rent nondebuissent consentire ut prlncipes injuste

PSAL.MUS ASAPH. Ghristum occidendura tradiderint, quia quoties ali-
11 Deus stelitin synagoga deorum,in medioautem quis injustevindicatur aprinclpibus, debetapopulo
i< deos dijudicat. Usquequo judicatls lniquitatem,et llberari, sihoc videt populus quod sine rixa possit
c< f.icies peccatorum sumitia ? Judicatc egeno et pu- fieri. Scscierunt nrque intcllexerunt.
Qunsi dicat
«Ipillo.humilemct pauperemjustiiicate.Eripite pau- Ego sicadorsus summajores,ne injustejudicarent
« perera, et egenum de manu peccatoris liberate. et minores, ne injusteconsentirent :ipsi taraenma-
« Nescicrunt,nequeinteilexerunt,in tenobris ambu- jores ncscierunt, neque rainores intel lexerunt quia ,

« lant: movebuntur omnia fundamentu lernc Ego simK]OT&s cognovissent, nunquam Dominum qloriae
> dlxi Dli cstis, et filli Execlsi omnes. Vos autem n crucilixisscnl [Cor. ii) ; vel, si intellexissent mi-
:

« sicuthomines morleininl, ctsicut unus de princi-
" pibus cadctis. Surgn, Dcus, judlca tcrram, quo-
•' nlam tu hseredltabls In omnlbus gentibus. »
ESARR.mO.
J'ropheta in hoc psalmo contra Judaeos loqui-
nores, nunquam Barrabam petiissent diraittl, et
Jcsura crucifigi, quod dioit, nescierumt neque intel-
ie.verunt. Rt hoc quare ? Quia in tenebris ambulant.
repellentes a>e veram lucem,'qua; illuminat om-
nera hominem. Unde illud A,H.r in tencbris lucet :

tur, minores ct majores cxhorlando majorea, ut

: et lcnehrx cam non comprekcndcrunt (Joan. i).
si injuste judicaverunt in servis ad vineam missis Movchunlur omnia fundamcnla lerrx. Omnes in
occidendi8,ct mlnores Injuste consenserunt; saitem onini prailati tcrra moti sunt vel ad
lidera vel ad
misso h»rede, majores non injuste judiccnt, vel mi- perturbationem. Vel movebunlur fundamenta lerrx,
nores injusto eis coiisentiant. El dlcit sic Asaph : spesjvldcllcct terrenorum, in quibus conlldebant
Deus stetit in sijnarjoga deorum in medio autcm terrcni prlnclpcs. lindcMllud : 7ra«5!i mundus et
deos dijudicat, Quasi dicat Vos laboratis ad hoc ut
: concuptscentia ejus [l Joan. ii). Vel ad litteram di-
 : : : ;

5.79 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAHS I. — EXEGETICA. 580

camus, tnovebuntur omnki lundamenta /crra\ quia A. uUimistomporibus.quandoAnlichristus sfevielcon-

Domino pendente in cruce, terrremotus factus est tra fideles, prafdicit eas, ne fideles cum viderint
ma.gnua. Ego (lixi : Dii estis el /ilii Excelsi omnes. imminere tribulationes, admirando deterreantur,
Superius continuatur sic : Deus slelil, dicens : Ego cum tanto tempore pra;dictum siteis quod eos tri-
dixi: Dii eslis etfilii E.tcelsiomnes. Quasi dicat :Vos bulari oportet, quia jacula praivisa minus nocent
omnes, si imitati me essetis, deos facere proposui, ct sic dicil

assumendo vcs mecum, ut mihi esselis coha^redes. Deus, quis similislerit tihi '.'
ne taceas, neque com-
Vos omnes vocavi filios Excelsi.filios nonasubstan- icscaris. Deus. Quasi dicat: Deus, qiii interimpios
tia ejus genitos, sed per gratiam assumptos Vos : computari voluisti.cura latronibus crucifigi sed ta- ;

aulem sicut homines moriemiyii ,id est,in peccatis ve- men quis priorum erit tibi sinrilis, cum in gloria
stris permanentes,imitando primos parentes vestros, apparueris?Nullus utique. Velaliter: Miserumhu-
qui per inobedientiam a Deo apostataverunt. Et manum genus tibi assimilari studet,dum eligit agi
sicut unus de principibuscadelis. Unustuit de priaci- ex proj.ria dispositione, quod fit tua pr.Tedestina-
pibus qui dixit Ponam sedeni raeam ad aquilonem
: tione et voluntate ;sed taraen quistibisirailis? Nul-
el ero similis Altissimo (Isa. siv) sed quia nimis ; lus utique ; et tamen pateris similari tibi impios,
se extollero voluit. ideo cadere meruit:cujus exem- „ non subjioi libi. Vel potest psalmus iste continuari
plo omnes eadunt qui per elationem se extoUunt sic: Tu hxrcilitabis in oinnibus gentibus, sed prius
Surge, Deus, judica lerram, quoniam tu h.ercdilabis in infirraitate cumimpiis deputaberis,interlatrones
inomnibits genlibus. Ipsi, imitandn '^-itins parentc», crucifixus eris. Cum autem apparuerisingloria,quis
raoriuntur: tu autem surge, ut judices terram, id I
riorum eril tibi similis? A'c taceas, neque compe-
est, palere le judicari secundum humanitatera, re- scaris, Deus. Tacuit prius, quando sicut ovisductus
surge secundum divinitatem ; et sic judica terram, et ad occisionem, ct non aparultos suura {Isa. liii) :

idest, gentem Judaicam,quae stiituitoculossuos de- tacuit a judicio, licetnon a pra;cepto. Secundo au-
clinare in tcrram quod facturus es, quia resurgens
;
tein veniens, ne laceos a judicio, licet taceHsa pra;-
hxrcditahis in omnibusgenti!>us,quoniam Dcus Pater cepto, neqw compescaris, Deus. Compescuisti te,

dabit tibi gentes hsreditatem tuamet possessionem quando dixistiteposse habere a Patre duodecim le-
tuam terminos terrae. giones angelorum, qui te defenderent: et tamen
PSALMUS LXX.Xll. capi, conspui, flagellari.cruciQgitepermisisti.Qwo-
CA.NTICU.M PSALMI ASAPH. niain ecce inimici lui sonuerunt. Ecce cur dico, ne
« Deus, quis sirailis erit tibi ? ne taceas, neque taceas, quoniam inimici iui, compresso orani metu,
« compescaris, Deus ; quoniamecce inimici tui so sonuerunt adversus tuos ; et ideo dico ne com-
« nuerunt et qui oderunt te, extuleruntcaput.Su- C pescaris, quoniam qiii te oderunt extulerunt caput.
:

« per populum tuum malignaverunt consilium, id ost, potentiam suam exercuerunt contra tuos.Et

<< cogitaveriint adversus sanctos tuos. Dixerunt quoniam extulcruiit, subjungitur : Super populum
« Venite et disperdamuseos de gente, et non me- tuum maliynaveruntconf^ilium, id est,deliberato con-
« moretur nomen Israel ultra. Quoniam cogitave- silio volueruntsee.xtolleresuper populum tuum,mi-
« runt unanimiter,simul adversumtetestamentum nores videlicet, et non tantum contra populum ma-
« disposuerunt, tabernacula Iduma?orumet Ismae- lignaverunt consilium, sed etiam cogitaverunt ad-
« litas : Moab et .^gareni, Gebal,et .\mraon, et Ama- versus sanctos tiios, dicentes unusquisque alii Fe- :

« lec, alienigenae eum habitantibusTyrura. Etenim nitc et disperdamuseos de genlc, et non memoretur
n Assur venit cum illis, facti sunt inadjutorium fi- nomen Israel ultrn. Et quare hoc ? Quoniam cogita-
« liis Lot. Fac illis sicat Madian et Sisarae, sicut verunt unanimiter,simul adversus/i? tcstamenlum dis-
« Jabin in torrente Gisson. Disperierunt in Endor, posuerunt, id est pactum inierunt contra tuos: ta-
• factisuntut stercus terrse. Pone principes eo- bernacula Idum.vorum, id estterrenorum ; et Isma^-
« rum sicut Oreb. et Zeb, et Zebee, el Salmana ;
litai, id est sibi et non Deo obediente-. Moab et

« omnes principes eorum, qui dixerunt : Hseredi- Agareni, Gehal, Animon, et Amalec, aliinigenx
et

« tate possideamus sanctuarium Dei. Deus meus, £) cuin hahitanliLus Ti/rum. Etenim Assur venU cum
« pone illos ut rotam,et sicutstipulam ante facieni llis, factisunt in adjutorium filiis Lot. Per llebraea

« venti. Sicut ignis qui comburit silvam, et sicut nominaintelligunturomues Inimici Ghristi,a quibus
« flaramacomburens montes, ita persequeris illos sui tribulantur et utqui sint videamus, interpre-
;

« intempestate tua, et in ira tuaturhabis eos. Im- tationes horum nominura inquiramus. Moabinter-
«plefacies eorum ignominia, et qusrent nomen prelatur, lcge abutcns ; Agareni, alienigenx ;Gebal,
« tuum, Domine. Erubescant et conturbentur in valhs vana, id est fallaciter humilis:uhiintelligun-
« sfficulum saeculi ; et confundantur, et pereant. Et lur hypocrit», qui se humiles ostendunt exterius
« cognoscant quianomen tibi, Dorainus, tu solus cum tamen elatio raentisextollat eosinterius; Am-
« Altissimusin orani terra. » raon, populus turbidus: Ainnlec, lingens terram
ESARHATIO alienigenssuntPhilisthsi.//o(!ti>!£' videWcet cadentes,
l'rop!ii.'ta,pr.-rviilen..^ lnliuiatii)iiiis(iua,s ab iinpiis quos iiipbriavif frlicitns sfprularis; Pt hi omnes ve-
passuruscrut Christus iu CQrporesuo,etiuaxinie iu nient cum habitantibus Tyrum.Tyrusinlerpretatur
S8I ENAHRATIONES IN PSAL.MOS. o8S

anguslia, ubi notantur terreni, angusti velamore ac- ^ i)Io3 in tempestate tua, in tremendu tuojudicio, et in
quirendi vel timore perdendi. Quare omnes isti sic ira tua turbare, dicens : Ite, maledicti, in ignem
pactum inierunt ? Elenim A$sur venil cum illis lacti ;
dcternum [Mailh. xxv). Facile igni comburere silvara
sunl in ailjulorium ftliis Lot. Assur interpretatur eia- propter sterilitatom, et sicut facile est flammc-ecom-
tus. Quis iste elatus, nisi diabolus, qui operatur in burere montem, id est herbam siccam in montibus
vasis suLS, utoppugnent populum Dei .' Kt hi juvant positam. Et quomodo hoc ? Quia iraplebis fcwies eo-
filios Lot.Lot interpretatur declinans : per quem rum ignominia,qm hic neglexeruntfaciem tuam deco-
intelliguntur angeli apostata?, qui declinaverunt a ram et gloriosam et tunc quserent nomen luum, Do-
:

non esse (sic) in infirmam raiseriani. Filii Lot sunt, mine, sed tarde, quia inutilis erit eis ibi posnitentia.

qui, declinantes a vera discrelione, in satellitium Erubescant de conscientia raala, et fonturbenlur

illud angeli apostatas se contulerunt. Mali enim in- se segregari a consortio bonorum, quod erit in sx-
atrumenta sunt diaboli quibus impugnat sanctos. culum hiijus sxculi subseculivum etconfundanturel :

Facillis sicut Madian et ^isarx, sicut Jabin in tor- pereanl, et sic tandem cognoscant dalum nomen tibi
renle Cisson. Disperierunl in Endor, facti sunt ul Dominus, cum dicent Nos insensati existimavimu.3
:

stercus terra'. Poiie principeseorum sicut vitam illorura essc insaniara, et reliqua {Sap. in)
Oreh, Zeb,
et Zebee, et Salmana. Istud non est maiedictio, sed „ et cognoscant quia/u .solus .Allissimus iii omni terra,

estconfessio et congratulatio divin«justitiae et hi quia boni et raali tibi subjecti sunt, utens etiam ma-
:

omnes quorum nomina hic audivimus, ab Israelitio lis ad salutem tuorum, ut illud Virga furoris mei :

populo sunt dispersi et victi.Potest etiam hodie fieri .issur, ipse vero non cognovit (Isa. x). Vel aliter
haec dispersio, si ad interpretationem norainura re- implefacies eorum ignominia; et tamen aliqui es illis

curramus. Interpretatur enim Madian declinans ju- quxrent nmnen iu«)?i,quiaerubeacentde conscientia
dicium, ubiintelligunturilliqui justitiamsuam sta- mala, el conturbabuntur ad poenitentiam, et per-
tuere volunt, ut justitise Dei non sint subjecti.Sisara ibunt in hoc quod erant, quia ex impiis pii efficien-
este.iclusio gaudii, quoniam ab impiistandem omne tur ;
etsic cognoacent (^Mta nomen est tibi Dominus :

excludetur gaudium. Jabin est sapiens in qcneratione quod i-intum illi cognoscunt, quia se voluntarie fa-
sua ; ubi designanturilli qui in mundanis sapientiis cient servos ; et cognoscent quia tu solus .iltissimus
student, cum tamen sapientia hujus mundi stultitia in omniterra, tam infructifera quam non infructi-
sitapud Ueura. Cisson interpretatur duritiaeorum, fcra.
ubi notantur illi qui in mentis ariditate permanent. PSALMUS LX.XXni.
Unde illud ; Tentaverunt Deum in inaquoso {Psal. IN FINE.M PRO TORCULARIBUS FILIIS COHE PSALMUS.
i.x\\n,] quod (i\cil,fac illis sicut Madtan et Sisars, I. Quam dilecta tabernacula tua, Doraine virtu-
sicut Jabin in iorrcntc Cisson. Et quoniam rogat et C << tum ! concupiscit et deficit anlma mea in atria
prophetat Moab et cateris qui malignaverunl con- " Domini. Cor meum et caro mea exsultaverunt in
silium Domini, id fieri quod factum est Madian et « Oeum vivum. Etenim passerinvenit sibi domum,
caeteris, subjungit quid passi sint, quia dispenerunl •' et turtur nidum sibi. ut ponat pullos suos. Alta-
in Endor, jacli suntut slercus tcmc. Unde illud: " ria tua, Doraine virtutum,rex meus el Deus meue.
Computrucrunt jujnenla in stcrcoresuo [JoeL i) Endor .. Beati quihabitant indomotua, Doraine, inscBcula
interpretatur/o?!5 carnalisyenerationis. — Pone prin- " saoculorum huidabunt te. Beatus vir cujus est
cipeseorumsicutOreb,Zeb, Zebeeet Su/»nan«.Orebin- « auxilium abs te; ascensiones in corde suo dis-
terprelatur.s;(T!Va.?;Zeb, lupus; Zebee, victima lupi; « posuit, in valie lacrymarum, in loco quem posuit.
Sa\m&T\n,umhru commotionis. Hiomnesvicti sunt a « Etenim benedictionera dabit legislator, ibunt de
filiis Israel.Ad quorum similitudinemprophetathic « virtute in virtutem, videbitur
Deus deorum in
ProphetaintcriturospiTsecutoresfideliura.Etutbre- c Sion. Doraine Deus virtutum, e.xaudi orationem
vitereoscomprehendat.subjungit Omncsprincipeseo- « meam auribus percipe, Deus Jacob. Protector
:

rum (iuidi.rerunt:llxredii.atcpossideamus sancluarium " noster, aspice, Deus, etrespicein faciem Ghristi
Dei, tu, Dcus meus.poiie illos ut rotam.ulin drciiHu vi- <. tui, quia melior est dies una in atriis tuis super
delicet ambulent. Rotain anterioribus dcponituret n « millia.Elegi abjectus ease in dorao Dei mei, magis
in posterioribus surgit : ubi intelliguntur illi qui, « quam habitare in tabernaculis peccatorum. Quia
obliviscentes eaqua; anteriorasunt, inposterioribus « raisericordiam et veritatem diligit Deus, gratiam
se extollunt : vcl pone illos ut rotam, id est, instabi- « et gloriam dabit Dominus. Non privabit eos qui
les redde eos, dejiciendo eos in hoc quod putant ele- .. ambulant in innocentia Domine virtutum, bea- :

vari ; et sicut stipulam ante fuciem venti, id est, com- « tus homo qui sperat in te. »
parabiles fiant stipulj; qua> facile vento cedit,velut ES.illll.lTIO.
illi facile tentationi cedimt. Undeillud : Ettanquam Psalinus iste, cu.jus titulus habet in finempro tor-
pulvis projiciet ventus u tacie terrx [Psal. i). Sicut cutaribus, nihil videtur agere de prelo, vel de fixi-
ignis qui comburilsilvam, el sicut flamma comburens nis .fiscinis], vel de lacu, vcl de CEterisinstrumen-
monies. ita persequeris illos in tempestate tua, ct in tis qua; pertinent ail visibiliatorcularia; seil admo-
ira tua turbabis cos. Quasi dicat: Uico utponaseos netSpiritus sanctus quatenuseaintelligamus in hoc
Bioutrotam ; ethoc fiet quia facileerit tibi persequi psalmo quffl mystioe intelliguntur per hffio visibilia
583 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 384
lorcularia quapropter quid agalur in his visibili-
:
A. Cojicupiscit et deficit anima mea in atria Domini.
bu3 recordemur, et per hoc videamus qualiter illa Quasi rlicat : Ideo dilecta sunt tabernacula tua,
rnystice fiant in Ecclesia. Uva certe pendel in in quibus modo afQigimur, quia anima mea in
vitibus et oliva in arboribus, et libero aere subaudis posita, concupiscit conscendere
illis,

dum sic pendent, fruuntur. His duobus fructibus in atria Domini, qiiia e.t istis tabernaculis ad
solent parari torcularia, quia uva non est vinumi illa atria suspiramus hic seminamus, ibi mete- :

nec oliva oleum, antequam in lorculari pre- mus, quia ubi plorntur, ibi seminatur. Unde
mantur. Pic et hoinines quos
prredestiQavit Deus illud : Enntcs ibant ct fleba^it. mittentes semina
conformes fieri iraaginis Filii sui (/iom. viii\ quj sua (Psal. cxxv). Sed quod in fletu seminant,
magnus in passione expressus est botrus, ante- illud in exsultatione metent unde illud Venien-
: :

quam accedant ad servitutem, deliciosa frunntur tes aulem venient cum exsultatione ,
portantes
libertate. Sed quoniam scriptum est Fili, acce- : manipulos suos 'Jhid.) Cor meum, et cai-o mea
dens nd servliitem Dei, sta in jusiilia et tremore, exsullavernnt in Deum vivum. Quasi dicat : Ideo
et prsepara animam liiam ad tentalionem Ecii. ii) : qui.i tabernacula tua dilecta sunt, cor meuni, id
unusquisque accedens ad servitutem Dei, recogno- est interior mens. et caro mea, id est exterior
scat se ad torcularia accessisse, quia ibi tributa- n mens, Deum vivum, per quem vere
exsultaverunt in
bitur. ibi comprimetur et affligetur, non ut in hoc vivitur,pcrquem estomnequodest. Et meritoexsul-
mundo pereat, sed ut in apothecas Dei diffluat. taverunt caro meaet cormeum elenimpasser inve- :

Et quoniam hoc non fit nisi per pressiiram, nit sihi domiim, et lurtur nidum uhi reponat pullos
merito Ecclesia hujus temporis rnmparatur tor- suos. Passer est avis qucrula, signiflcans fideles
cularibus. Sequitur, filiis Corc. Core interpretatur animas, qucE attendunt in hac peregrinatione
clavus. Clavus iste, Christus in Calvari.TB loco omnia esse caduca et transitoria, ideo queruntur
crucifixus, et a quodam calvo pr.^J^flguralus, Eliseo sibi prolongari exsilium et se differri a patria :

videlicet propheta. Ut hujus calvi simus nos

lilii quia in hoc desiderio ingemiscunt, ipsi quasi do-
adhortatur Psalmus iste, ne insultemus ei vohit mum invenerunt, ubi jam in spe inhabitant, et
pueri stulte garruli insultabant calvo ilU calvi ad quam quandoque Turtur est perventuri sunt.
istius typum gerenti ;
qui a bestiis devorati sunt avis gemens, significans homines bene operantes,
{IV lieg. II). Quarc cavendum est nobis ne in- famelicos saturantes, nudos vestientes, inflrmos
sultantes a bestiis devoremur, prlncipibus videlicet visitantes et quoniam multi hoc faciunt, sed
;

tenebrarura: quare simus ejus filii, id est iraitato- frustra, quia fide carent, ideo dicit, quia invenit
res, noQ mundi amatores. Ncque enim frustra nidum, id est fidem et ecclesiastica institata,
pecunia, quae in hoo mundo amatur, rotunda C ubi reponat puUos suos, id est bona opera sua,
formalur : ut scilicet osiendat se mobilem et in- quia veri sacriflcii locus non est extra catholi-
stabilom. et sic deterreat amatores suos. Dicit cam Ecclesiam. Nota quod bene dicit, quod
aulem sic Asapli : passer invenil sibi dominn el turtur nidum, quia
Qiiam dilecta tahernncula tua, Domine, non Bdelis anima qus nunc est in amore su-
hic
tantum hominum, sed etiam vinulum coelestium, pernae habitationis, qua jam per spem in-
in
id cst, castra tua in quibus recipies dilectos habitat, quandoque habitura est majorcm cum
tuos, quam incomparabiliter sunt dilecta. Et qula illuc pervenerit : ideo quasi domum invenisse
dilecta sunt, concupiscil anima mea in atria dicitur, quia ejus amor nunquam deficiet ;
quia
Domini, ccelfistem videlicet Jerusalem, qua; atriis cum pulchritudo sit insatiabilis, charitas erit
comparatur, quoniam omni delectalione plena in- indefectibilis ;
quia cum iria sint, fides, spes,
venitur, sicut atria in quibus plantantur herb» charita^ (I Cor. xin), fldes et spes transibunt,
dulces, flores pulchri. ut homincs ubi delectentur. charitas tantum remanebit et quoniam fldes ;

Concupiscit anima mca et concupiscendo deficit, est ad tempus permansura, ideo nido compara-
a terrenis videlicet, quomodo alibi defecit spiritus tur. Nota quia caro turturi comparatur, propter
meus {Psal. lxxvi). Illa in se defecit, et ideo in jj dolores plurimos quibus affligitur quod dicit, et :

te proficit, quia nullus in te proflcit, nisi qui turtur niilum ubi reponat pultos suos. Et quid
defectum suum attendlt. Nota quia tabernacula, nidum vocet, subjungit Altaria tua, Domine vir- :

licet alibi accipiantur domus militis, hic tamen tutum, rex meus, id est recreans, Deus meus,
non incongrue accipiuntur pro coelesti habitatione; creans me. Per altaria fides et ecclcsiastica in-
quia ibi quisque lutus erit quasi forti castro stituta denotantur, quoniam sicul in altari flunt
munitus, ibi nulla erit sollicitudo, ibi neque. oblationes, ita in fide bonorum operum conflr-
nubent neque
nuhentur (Marc. xu). Vel sic : mationes, quia impossibile est sine fide quem-
Quam dilecta tabernacula tua, Domine virtutum; quam salvari.
id est, domus tus militis, in quibus tuos quasi Beati qui habitant in domo tiia, in scecula sxculo-
in tabernaculis affligis, Ecclesia videlicet istius rum laudabunt te. Nota quod omnis beatus.vel ha-
temporis, quam dileclce sunt tuis ! quia non so- bendo vel agendo beatus est. Ille autem qui habitat
lum tribulamur. sed et in tribulationibus eloriamur. in domo Domini beatus est et habendo et agendo ;
385 ENARRATIONES IN PSALMOS 386

habendo, quia Deum possidet qui est ei omnia m A ctionem non recens Deus videlicet, sed priorum
;

omnibus :agendo etiamest beatus,quia in ffiternum femporum, dabit benedictionem, id est gratiam sub-
Deum laudabit.I.aus ista non est ex necessitate,s6d levantem ; et sic ibunt dc virlnte ad virlutem, de
e.x voluntate et summa voluptate. Omnis autem dis- virfule videlicet operationis in virtutem contem-
positio humanorum actuum tit ex necessitate in : plationis.Virtutes operationis suntfortitudo,tempe-
douio autem liomini nulla est necessitas, sed pul- rantia, prudentia, justitia. Quse cessabunt quando
chritudo insatiabilis, quara comiiatur amnr indefe- videbitur deorum in Sion, id est in contem-
Deus
ctibilis, et ideo laus indeleclibilis. Potest sicconti- platione, quia non crit ibi hostilis invasio contra
nuari versus iste. Qiiam dilecla tabernaculasunilua, (lua.m necessaria sit fortitudo : nulla surgent ibi in-
Domine! ideo beali qui habilantin domo tua, Do- centiva, qua; refrenanda sinl temperantia ; nuUus
mine,nec tantum beati qui sunt in perventione, sed erif ibiegenuSjCui perjustitiam communicandaesint
etiam qui sunt in itinere; quod dicit Deatus vir : res aliquaj praj inopia sua;nullum erit malum.quod
cujusesl auxiliuyn abs te, hoc est, qui in hac pere- per prudentiam a bono diseernendum: quia ibi
sit

grinatione a te habet au^dlium, ut a pcrcgrinatione videbiCur Dcus deorum in Sion. Deus videlicet Chri-
suscipiatur ad patriam.Et undesit bealns, subjun- stianorum.et per gratiam,utdii sint,assumplorum.
gitur, disposuil ascensiones in valle lacrymarum, whi -n Domine Deus virtxdum, exaudi oralioncm meam.
Videns
^'"'' ""' """''
difficile est ascendere; sed si vis ascendere,necesse * ^" qui hicloquitur,quia
.\saph '' adhuc gauderet
est amare in hac lacrymabili valle. Vallis lacryma- inspe,nonduminre,rogat perseverantiam bonorum
rum est vitn ista misera, in quam deciriimus per operum, ne a spe illa decidat. Quasi dicat Ut vi- :

lapsum primi parentis. Eramus enim in ipso in deam Deuui deorum, tu Domine Deus virtutum,
monte gaudii, sed apostalavit primus parens, et exaudi oralionem mcam,tgicta.m pro incremento vir-
ejectus estde summitate virtutum in profunditatem tutum ct auribus percipe, Dcus Jacob, ut sicut ex
:

vitiorumetin vallem lacrymarum. In qua vallequis Jacob fecisti Israel,itaex me facias Deum videntem,
positus, si non vult submergi, necesse cst ut dispo- et tu. protector noster, aspice per gratiam, qui
nat ascensiones, eundo io locum quem posuit Deus dcspexisti per iram ; et respice infaciem Christi tui,

primo homini ad inhabitandum. Vel sic, Disposuit id est, innotescere fac nobis Christum tuum, ut per
ascensiones in vaile lacrijmarum, positus inloco quem illumeamuE devirtutein virtutem :vel, respiceinfa-
ipse homo sibi posuil, et adquem culpa sua eum ciem Chrisli tui, id est, in illos in quibus apparet
descendere coegit. Et quomodo disponit homo in facies et voluntas Christi tui : et ideo rogo ut exau-
corde suo uscensiones''! Nam qui dedit legem depri- dias ef aspicias, quia in alriis luis, id est in coilcsti

mentem, dabitet gratiam sublevantem ;

quod dicit: Jerusalem, est mclior dics una, id est continua quam
Etenirn legislator dabil benedictionem, id est gratiam ' j nulla noxinterpolat.quam non prsecedit dies hester-
sublevantem, et quemque bonum multiplicantem, nus, quam non urget crastinus, quia dies est sine
quod impossibileerat facere legi,quia lexneminem finemansura; et h;EC dies est melior super millia
juatificavit, sed omnia sub peccato conclusit.Venit dierum nostrorum.secundum tempora dispositorum
mandatum,el revixitpeccatum{Hom. vii).Nesciebatur quiaibipulchritudoinsiatabilis, luxindefectibilis.In
enimconcupiscentiaessepeccatum doneclexdicerot: istis sunt omnia mobilia et cito transitoria:et ideo
Noli concupiscere.Unde Apostolus.Z,<?.r subintravit ut clegi abjeclus esse in domo Dei, ubi nuUus est tamen
abundarct delictum; ubi autemabundavit dcliclum,s>i- abjcctus quiu si posset esse ut illic aliquis vilis et
perabundaviteigratia!H07n.\);qui!i quiperlegem fue- abjectus haberetur, ego taraen mallem ibi esse vilis
runtdejecti et .xgrotati,per gratiam sunterecti et sa- et abjectus, quam habitare cum Domino in taberna-
nati,quod auctoritate Evangelii comprobatur. Erat culis pcccalorum: vel sic quia melior esl dies una,
Hierosolymis Probaticapiscina,quinqueporlicusha- ideo elegi abjeclus esse in domo Dei, id est in hac
bens,ubi jacebatmultitudo infirmorum,etc. {Joan.v). Ecclesia ubi despiciuntur fidelcs, magis quam cum
Aqua habens quinque porticus notat Jud.iicum
illa dominopeccatorum, con-
versari in tabcrnaculis
populum,quinquelibris Moysi circumseptum:ubi ja- senticndo pravis opcribus eorura et hoc ideo quia ;

cebant .Tgroti,quia omnes (|ui carnaliter legem intel- n scio quod uon repelletDorainusbumiliantes se:quia
lexcrunt,perquinquelibrosMoysiadministratamJa- hic eOs adjuvat, ibi remunerat: quia diligil miseri-
cuerunt,-cgroti.Sed,venicnteangelo,movebaturaqua, cordiam, qua vocat ad fidem, et justificat impium.
et sanabatur unus. Angelusiste est Christus,magni Diligit et veritatem, quia remunorat operatorem per
videlicet consilii angelus {Isa.ix), quo vcniente mota dilectionem vol, diligit verilatcm, quia verax in :

est aqua. id est turba Judaica in morlcm ipsius:ad promissis. Dubitgnuiam, id est pcrseveranfiam bo-
quammortemquisquiscredondoaccessit.sanatusest norum operum, et gloriam, id est immorfalifalem
videlicet a pcccatis mundatus. Sed unus tantumsa- carnis. Et vcre dabit gratiam et gloriam, quia non
natus est, quia multiplicitatem rejecit, unitatem privabil bonis eos qui ambulanl in innocentia,\<i est,
elegit.OmnesenimelectiunumdebentesseinChristo illos qui vivunt innocenter. Ef quandoquidem
quia unus Christu8,«na fdes, nnum baplisma {Ephes. non sunt privandi bonis qui ambulant in innocen-
iv). Ecce qualiter gratia sublevavit quos lex depres- tia, Domiue virtutum, ergo bealus homo qui sperat
sit ;
quod hic dicit, elenim legislator dabil bcnedi- in te.

Patrol. CXXXI, It
587 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 588
PSALMUS LXXXIV. A stem suum non intelligit, quomodo invocat libc-
IN FINEM FILIIS CORE PSALMUS. ratorem ? opcruisli omnia peccala corum ope- :

« Benedixisti, Domine, terram tuam, avertisti ruisli, dico, ut non videres, id cst, illa in plcbc

« captivitatem Jacob. Remisisti iniquitatem plebis
« tuae, omnia peccata eorum. Miligasti
operuisti
« omnem iram tuam, avertisti ab ira indignationis
« tuae. Coaverte nos, Deus salutaris noster.et averte
" iramtuam a nobis.Numquidinseternum irasccris
« nobis? aut extendens iram tuam ageneratione in
« generationem? Deus,tu conversus vivificabis nos,
« et plebs tua laetabitur in te. Ostende nobis, Do-
« mine, misericordiani tuam, et salutare tuum da
tua non vindicares. Et ecce qualiier operuisti pec-
cala eorum, quia miligasti, omneni iram tuam,
tani in originali peccato quam in actuali. Nota
iram Domini mitigatam, non penitus ablatam,
quia etsi conrfonata sunt peccata, tamen adhuc
in nobis manet peccatorum pQena: etsi cessavit
ira quantum ad damnationem, non desiit adhuc
ad probalionem. AviHisti ab ira itcdignationis
tu<e. Quasi dicat Nuno mitigasti iratn, et quan-
:

« nobis. Audiara quid loquatur in me Dominus doque avertes te ab ira indignntionis lux, eam
« Deus, quoniara loquetur pacem in plebem suam, penitus auferendo et tuos gloria incorruptibilita-
« et super sanctos suos el in cos qui convertuntur tis coronando. Converte nos, Deus salutaris noster.

« ad cor.Verumtamcn prope timentes eum salutare

P el averte iram tuam a nobis. Quoniam de futuro
« ipsius, ut inhabitet gloria in terra nostra. Mise- ista dicuntur, quamvis verba prseterita sonant,
« ricordiaet veritas obviaverunt sibi, justitia et pax sequitur ct dicit : Converte nos, Deus, aversos a
« osculata3 sunt. Veritas de terra orta est et juslitia te; tu dico, salularis noster, ct averte iramtuam
« de cffilo prospexit : etenim Dominus dabit be- a nobis. Ecce constat nondum factum esse quod
« nignitatem, et terra nostra dabit fructum suum. dicobat esse factum : quia orat ut fiat. Nam cum
« Justitia ante eum ambulabit, et ponet in via prius dixit, avertisti caplicilatem, operuisti peccata
« gressus suos. » ut de futuro dicere se ostenderet, ad orationem
ENAHnATlO. se convertit, s\c Deus salutaris
: Converte nos,
In hoc psalmo loquitur quidam es fiiiis Core noster, et averte iram tuam a nobis. Ex ira Dei
aliis filiis Core, prophetando eis adventum Sal- morlales sumus ira Dei in istam terram in ege-
:

vatoris nostri Jesu Christi , et exhortatur eos ut statc et nostri manducavimus pa-
labore vultus
non tantum de adventu ejus congratutentur, sed nem. Hoc enim audivit Adam, quando in illo
etiam passionem ejus imitentur. Dicit autem sic : omnes eramus, quia in Adam oinnes moriuntur
Benedixisti, Domine, lerram tiiam, avertisti ca- quod ille audivit usque ad nos per-
(/ Cor. xv) :

ptivitatem Jacob. Quasi prKteritum dicit Prophcta vcnit. Nondum enim nos eramus, sed in Adam
quod in spiritu prsevidet futurum. Quasi dicat: C eramus, et ideo quidquid in eo divina sententia
Domine, Verbitm luum benedi.tisli, id cst, bene- sancitum est, hoc usque ad nos pervenit, ut
diccns terram tuam humanam videlicet naturam,
: moreremur. Ea autem peccata parentum non per-
personaliter eam tibi uniendo. Nota hanc lcrram tinent ad filios, qufc faciunt parentes jam natis
esse benedictam, in omnibus vidclicet virtulibus filiis. Jam enim lilii nati ad se perlinent, et
multiplicatam, quiain ea habitat omnis plenitudo parentes ad se. Itaque illi qui nati sunt, si te-
divinitatis corporaliter et solidc. Avertisti capti- nuerint vias parentum suorum malas, necesse
vitatem Jacob. Captivitas ista non est in exte- est ut portent et merita illorum. Si autem mu-
riori, sed in interiori. Non enim nos liberavit taverint se, et non fuerint imitati parentes ma-
a barbaris nationibus, quas nondum incurrimus, los, incipiunt habere mcritum suuni, non meri-
sed a mortuis operibus. De hac captivitate dicit tum parentum.Usqueadeo nonobesttibi peccatum
Paulus Video aliam legem in membris meis.
: patris, si te immutaveris ut nec patri tuo obsit.si :

repvgnantem legi mentis raese, et captivum me se immutaverit.iVMm^uirf in xlernumirasceristiobis,

dueentem in legcm peccati et mortis [t\om. vii). aul exlendes iramtuama generationein generationem?
Quis etiam libcrator sit istius captivitatis, ipse Quasi dic^t Dico ut convertas nos advcrsos a tc,et
:

Paulus sub hac captivitate clamans ostendit /;)- n avertasmim /«amflno6is,conformando nos illi quem
:

\e\i.x ego Iwmo, quis me liberabit de corpore mor- ttiissurus es (li.xod. iv), quod et tu facies, quoniam
iis fiujus ? Graiia Dei pcr Jesitm Clirislum Domi- non permanebitira tuain ffitcrnum; quoddicit.nun-
num nostrum [Ibid.]. Vel sic, Bonedixisli, Domine, ^uiVi in xternum irasceris nohis aut exlendes iram ;

lerram tuam, id est humanam naluram a te crea-
tam, quas maledicta fuit in primo parente, cui
dictum est: .Maledicla lerra tn opere tuo{Gcn.m].
yivertisli captivilatem Jacob. Et quomodo hoc?
Quia remisisti iniquitj.lcm plebis tux, quai intensa
fuit in primo parente, quia omnes involvit, et
nulli remittitur nisi illi qui intcnsam eam inten-
dit. Confiteris ergo tc esse in caplivitate, ut
dignus sis liberari a captivitate. Nam qui ho-
tuatn a gcneralione carnali in generationem spiritua-
lem, ut sicut ira tua permansit in veteri populo,
sio permaneat in populo grutiae? Fuit enim pri-
ma generatio mortalis de ira tua, erit altera ge-
neratio immortalis de misericordia tua. Deiis,
tu vivificabis nos. Quoniam promisit iram Do-
mini mitigandam etnonin ceternum mansuram,ne
hoc sibi quisque putaret ex merilo fieri,subjungit:
Deus, tuconvertis,id est.tuvocasnos ad versionem,
 389 ENARRATIONES IN PSALMOS. 390

iutijiiz^roiwHOi, ut sio inlelligamus quod non solum A conlradictio, ubi nulius resistit, nulla adversitas
vivilicatio nostraex te sit, sed etiam justificatio ac est :hajctalispas non est hicqua;renda, quianullus
oonversio, ut vivificemur, et plebs liia, non amplius est sanctorura cui noh sit conQictus cum diabolo,
sua, Ixtabitur in non in se. Malo enim suo te-
te, et et qui non luctetur cum vitiis et concupiscentiis,
tabilur in se, bono autem suo Ixlabilur in te. Nam, refrenando videlicet iUicitos motus. Et quiain hoc
quando voluit haberc gaudia r^e se, invenit luctum raundo non potest esse pax vera, amemus illam
in 36. Nunc vero,quia tolumgaudium nostrumDeus illo raundo per spem reficia-
qure futura est, cl in
est, qui vult, secure in illo gaudeat qui non potest mus, quia, cum venerit,erit fliiis totius pugnaB,sine
p6rire.Omniaenimterrena,inquibushomogaudium qua modo nec sanctus est Nam nuUus justus est
sibi proponit, peritura sunt, et hominem ad perdi- alienus a po^nis peccati, fame, siti, lassitudine.con-
tionemsecum trahunt. Gaude ergo in illalucequara tra quK pugnandum quia abillisirapugnamur.
cst,

non prKcedit hestcrnus dies,nec sequiturcrastinus. Pugnat enim, et quserimus cibo reflci iterum ipsa :

Quffi sit illa lux ipsemet ostendit Ego sum, inquit, : cibi defectio erit nobisrefectio. Si ad supcrfluitatem
Itix mundi {.toan. viii) Ecce, dicendo, ego sxim lux
: cum capimus, fatigamur sedere qu.trimus, et
:

mundi, vocat te ad se : cum vocat te, convertit te ;

iterum deflciraus, si in sessionediu perseveramus.
cum convertit te, sanat te, cum sanaverit tc, videbis , Quare. cum non sit refectio vera, contemnamus ea
conversorem tuum, cui dicitur : et plebs tua Isetabi- quffi nos impugnant, et aniemus ea quos loquitur
lur in te. El ut lajtetur in te ; ostcnde nobis, Domine, Dominus, veniens in plebem suotn. Et, ne Judaicus
misericordiam tuam, tuum da nobis, id est,
el salutare populussibi applaudens diceret: Nossumus populus
hominemostendehominibus,etsalutaretuum dano- ejus, nobis tantum annuntiabitur pax illa,determi-
bis, Deum videlicet in majestate sua nobis diis fa- nat supcr quos sit ventura pax illa, sic Et super san- :

tis contemplari. Ecce magna misericordia, quia ut ctos siws, et in eosqui convertuniur adcor. Non tan-
panem angelorummanducaret horao.redemptoran- tumsola Judeea critplebs ejus, sed ex omnibuscolli-
gelorum factus homo.Ecce maternaa(rectio,quia
est getur plebs sua, quiaex oranibus erunt aliquisancti
cum indigni eramus in soliditatc majestatis suse co- etex omnibus convertentur aliquid ad cor. Conver-
mederc, ase ipso nobis lac praibuit et elTudit cum tentur aLuiem ad cor qui attenduntse ad imaginem
nobis invisibilis in humana natura apparuit, et fecit Dei csse creatos, et qui resculpunt corsuum ab il-
se taIera,qualispossitabhominibuscapi.Deumonim licilis et variis cogitationibus terrenorum quibus

Christum nullushominum caperepoterat,sed factus impediuntur ne coelestia tantum contemplentur :

esthominibushomo, servavit seDeum diis, de qui- quibus saepe dicitur Redite, prxvaricatores, adcor
:

busdictum est Vos autem, dii estis et filii E.vcelsi

: {Isa. XLVi). Yentmtamem prope timcntes euni salutare
omnes{Psal. Lxxxi.jlsti diividcbunt ipsumsicuti est, C ipsius. Quasi dicat :Licetomnibusconverlentibus ad
sipermanent ineo quinunc in Domino Deocredunt: rorpax illa futura sit, tamen propc limenlcs e um id
quia qui nunc gaudet in spe, quandoque gaudobitin est, quieiserviunt extimore,non ex amore,propoJu-
re.quiavidebiteumsicutiest.Hocenimipsopromisil dajos videlicct,erit salus ipsius, qnunia.msalus estex
eimanifestaboeimeipsum{Joan.xiv). Quareergo non Judxis{Joan. iv). Et qualitor «n/wirtre sit;.ro;De eum,
videmus adhuc patrem nostrurn ? Quia nonduin ap- ipse exponit : ut inhabi/el gloria, id est, Verbum caro
paruit quiderimus. Et quid erimus, Joannes in Epi- laclum {Joan. i), in tcrra nostra, Judffiorum videli-
tola sua manifcstat Scimus, inquit, quia cum appa-
: cet, quoniam ibi corporaliter habitavit, indc prasdi-
ruerit, similes ei erimus, quia vidcbimus eumsicuti est care cojpit, inde apostoli et illuc prius missi, ibi

[l Joan. iii). Audiam quid loquatur in me Dominus templum, ibi sacrificabatur, inde vidolicet Virgo
Bcui.Quasi dicat:GraviDominumutostenderotnobis Maria qum Christum peperit, ibi mirabilia frcit,
misericordiam suam (juod revcrafacict, quia intus
: postrcmo tantum houorem illi genti detulit, ut,cuni
audio quid loqualur in meDominus Dcus. Et quid au- cuminterpollarctqua;daramulicrChanana;a,salutem
dio? Quonium loquetur pacem inplebcm suam. Unde qua;rens lilio! sua; ; dicerct ei : Non sum missus nisi

Apostolus : Dominus evangelixavit

Veniens, inquit, ad oves gux perierunt domus Israel {Matth, xv). lloc
parem his qui prope erant {Eph. ii), pacem dc qua di- r. ergo Prophcta in spiritu pra;videns ait Verumtamen :

citur, /n we/KiC(?mhabcbitis, in mundo auicm prcs- prnpe limcntcs cum enim

suram {Joan. xvi vel illam qua erit Dcus omnia
.•
in omnibus {I Cor. xv) ; \(i\ aliter Ostende nohis,
Domine, misericordiam luam, et ut ostendas, ego
inquantum possum me idoneum faciam, quia cohi-
bebo me ab omni strepitu mundi, et obturans au-
rem contruturaultuantera hujus vita; inquicludiucm
vertam ine ad intcrius mcum, uiaudiam non aure
extcriori, sed aure intcriori,auro videlicet audicndi
quid in me loquatur Dominus Dcus. Et merito au-
diam, quouiam loquetur pacem in plebem suamtuiu-
ram. Pax quidem ubi nullum bellum
¥\
salutare ipsius. A Judaiis
tantum timebatur, quia ipsi ab co carnalia pete-
: bant: timebatur ab eis ne darct illos in captivita-
tem, ne terram illis auferret, no in grandine con-
lunderet vites eorum, ne faceret steriles uxores
eorum. Ha;c cuim carnsflia promissa Dei tenebant,
et idco eum limebant. Gcntes autem similiter ter-
rona petchant, scd non a Deo, quia ab idolis suis
omnia sibi dari crcdiderunt. Ul inhabitct (jloria in
tcrra noslra, in qua gloria omnia condonantur de-
\\zit>..Misericotdiact verilas, qua implentur promissa,
est, ubi nullu obviaverunl sibi, quiahajcduoinGhristooonveniu^
S91 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 592
Vei-itas in eo fuit, (luantum ad Judnjos, (juia is pro- A viueiicet, in terra noslra, id est, i:i corpore nostro
missus fuit, ibidivina eloquia fuerunt. Miscricordia sibi conformato. Unde Paulus : l'l scial unusriuisque
ubi ?inilli3 qui dimiserant Deum suum et conver- possidere vas suum in sanctificatione et honore,non
terunt se ad d.iemonia ; sed nunquid et eos despexit? in passionc desiderii, sicut gentes qux ignorunt
Non, quia permisericordiam eosvocavit. Qucmodo Deum (/ Thess. iv). Vel sic, ut inhabitet gloria im-
,si diceret, voca, et istos longo fugitivos qui multum mortalitatis, relinquiturut perinobedientiam quam
a me recesserunt. Voca, el invenienl vic quxrentem servamus homini Dominico,revortatur gloriaincor-
se, quia ipsi volebant qu.-crcre me. Ecce qualiter in ruptibilitatis ad terram nostram. Misericordia el ve-
Christo miseric07\Ua et veriias ohviavernnt sibi. Se- ritas obviavei-unt sibi. Quasi dicat : Sic loque/ur Do-
quitur, Jtistitia et pax osculatx sunt. Uoc ad nos per- tninus pacem super sanctos suos el in eosqui convertun-
tinet, quia, veniente Christo, jt«/i7(fl(;< pa.v per gra- ttir ad cor, qnio. miserico)-dia et (wiVascoovenientin
tiam ejus in hominibus convenerunt. Nota quia ipso, justilia et pa.v osculatse sunt in nobis, quia,
si non araaveris pacem.non habebis. Amant enim se justiticati per ipsum, pacem cum Deo habebimus

duo isiajustitia ct pa.r, ct osculantur se, ut, qui per ipsum (Rom.\]'. Et quomodo hoc ? Quia veritas
fecerit justitiam, inveniat pacem. Oportet ergo ut de tcrra orta est, id est, vera confessio orietur ex
prscedat ;!(S/z7/a, et sequatur pa.v justilia dicit p hominibus, quia nihil verius quam ut homo confi
;
:

Aon furtum facies, non adulterabis {E.tod. xxj non tcalur se esse peccatorem. Quod attendens publi-
;

facias alteri quod pati non vis (Tob. iv.Matth.^awn). canus pcrcutiebatpectus suum, dicens Deiis pro- :

Haec forsitau contemnis, et dieit tibi pa.v : Quid me pitius csto milii peccatori {Luc. xvm.) Ecce verilas
qu«;ris? Amicasum justitia;, querncunque invenero de tcrra orta est, quia confessio peccatorum ab ho-
inimicum amica; mea;, ad illura non accedo. Vis minc facta est. Sed quid sequitur? Amcn dico vobis,
ergo vcnirc ad pacem? fac justitiam. Unde alius descendit hic jtislilicaltts in domum suam ab illo

psalmus dicit I)t'c/!Ha a jnn/o, (?//a(; bonum {Psal.

: (ibid.). Ut autom cognoscamus quia verilas cimfes-
xxxvi). Uoc cnim faccrc cst justitiam, et sicinquire sionem significat, audiamus Joannem dicentem :

pacem; el .w/we;'t;(;i(met justitiam, et justitiaetpax .Si di.vcrimus quia pcccalum non habemtis, nosipsos
se osculantur sic. Quod autcm ut fiat, Veritas de seducimus, cl verilas in nobis non esl {I Joan. i).

lerra orta esl, id est, Christus qui de semetipso di- Quoniam autem facta confessione, fides justificans
cil: Ego siim via,et veritas, ct vita {Joan. xiv). Dc de coclo, id est, de divinitate nos prospiciat, ille

Virginc Jlaria nascetur, ct sicjustitia, id est tides, idem Joannes subjungit, dicens : Siconfiteamur pec-
justificans, dc calo2»'ospe.rit. scilicet dehomincDo- calanoslra, ftdelisestetjustus ut remittal nobis pec-
minico nos prospiciet. Et undc hoc ? Etenim Doomni iniquitate {ibid.); lan-
cata, el purget nos ab
minus dabit benignitatem, id est, abundantem gra- C quamsidiceretdivinascientia:Parcamushuichomi
tiam, el sic terra nostra, quce pnus germinavit spi- ni, quia ipse non parcit sibi ignoscamus. quia ipse :

nasct tribulos, dabit frucltm suum, fructum videli- se agnoscit. Conversus est ad se punicndum, con-
cet bona; operationis et hoc non ex mcrito, scd
: vertar ego ad eum liberandum.Ecce qualiterj!(s/i7ia
ex gratia Dei, qa\!xjttstitia, Christus videlicet a quo de c<clo prospc.rit, hoc autem non ox merito, sed ex
processit cmnis justitia, ante eum ambtilavit .•fungi- gratia. Etenim Oominus dabit benignitatem, id est,
tur videlicet vice legati, reconciliationem faciens gratiam abundantem ut incipiat delectare justitia,
ittter summn ei ima., et ponet gressus stios, id est, quem primodelectabat iniquitas et qui primogau- ;

atfectiones suas, in !'!a,id esl, in hominibusjam via debas ebrietate, gaudeas nunc sobrietate quem pri- ;

sua factis. Possunt superius qu»dam aliter legi,sic: mum delectabatalicna rapere.delectet nunc propria
Et stiper sanctos stios, id est, grana in Judaico po- largiri el sic terra noslra dabtt fructum suum, et :

pulo, et in cos qui eonverluntur adcor. noc de gen- hoc ideo, quia justitia.id esti confessio nostraquae
tibusdictum est, qua? aversa; erant a corde, quia est hominem juslificans. Unde illud : Corde credi-
vim rationis amiserant, Deum ignorabant, idola tar ad juslitiam {Hom. -k). Anle eum ximbulahit, id

adorabant, creaturas Croatori prajponebant con- ; cst, Domino beneplacita erit, quia sic ponet gres-
versaj fuerunt a(/ cor, id est, ad rationem insisten- jv s«s s!(Os i?i ('«i, id est, affectiones suas in homi-
dam, quando se immundos et quasi porcos intel- nibus.
lexerunt, peccata attenderunt, medicum sibi neces- PSALMUS LXXXV.
sarium putaverunt. Verumiameti prope timcntes cutn. ORATIO DAVID.
Quasi dicat Licot pax Domini, sive pax futura,
:
« Domine, aurem tuam, et exaudi me,
Inclina.
vita scilicet 'eterna, sive reconciliatio ipsa, per sa- « quoniam inops et pauper sum ego. Custodi ani-
pientiam Dei Patris humano generi exhibita, futura « mammeam,quoniamsanctussum:salvum facser-
sit super eos (]f!!t (;o7!i,'er/Mn/u!'arf cor, tamen superest II vum tuum, Deusmeus, sperantem in tc. Miserere
ut qui stat, videat nc, cadat {l Cor. xii), ut il- (I mei. Domine, quoniam ad te clamavi tota die :

li, vidolicet qui sunt ad corsuum, ti-

conversi « IretiCca Snimam meam servi tui, quoniam ad te,
meant neiterum per prffivaricationem suam acorde « Domine, animam meam levavi. Quoniam tu, Do-
recedant, quia prope taliter timcnlcs cst salutare « mine, savisct mitis, et multas misericordia; omni-
ipsius, ad hoo videlicet ut inhabitet gloria, Christus « businvocantibuste, Auribuspercipe,Domine,ora-
 :

893 ENARRATIONES IN PSALMOS. 694

« tionem meam,et intendevoci deprecationis meae, A sa;usjactabatmulta,inopspublicanusconfitebatur
« In die tribulationis meoe clamavi ad te,quiaexau- hicexauditus est, ille damnatus [Luc. xvin). Nec
« disti me.Non est similis tui in diis,Domine,et non tamendicendumquod nuUomodo Deus exaudialdi-
«est secundum operatua.Omnes gentes,quascunque vites.quia si divites nati sunt,inamplo videlicet pa-
« tecisti, venient et adorabunt coram te, Domine trimonio et in adeum locumhu-
magna familia,vel
« et glorificabunt nomen tuum.Quoniammagnuses manarumrerumascenderuntubi ditatisunt,possunt
« tu etfaciensmirabilia,tu esDeussolus.JDeduc me, exaudiri, tantummodo de divitiis non praesumant
K Domine,invia tua, et ingrediar in veritate tua : sed abjicianta se omnia qus circumfluunt adprae-
K leetetur cor meum,ut timeat nomen tuum. Confi- sumptionem,attendentes Paulum dicentem:Pr,^c/pe
« tebor tibijDomine Deus meus,in toto corde meo, diiiilibus hujus sxculi, non superbe sapere, nec spe-
« et glorificabo nomen tuum in aeternum.Quia mi- rare in incerlo divitiarum [l Tim, vi). Hoc attendit
« sericordia tua magna estsuper me,ct eruistiani- Ahraham,quem Scripturaplurimum auri et argenti
« mam meam ex inferno inferiori. Deus, iniqui in- habere,et diviterain terra esse annuntiat. Ipseenim
« surrexeruntsuper me.et synagoga potentium qus- intantumpronihilohabebatdivitiasutjussusaDomi-
« sierunl animam meam.et non proposuerunt tein no,immolare filium non dubitaret (Gen. xxii)cui di-
« conspectu suo.Et tu, Domine Deus, miserator ct „ vitias servabat;hocetiam attendil Job,qui inmagnis
« misericorSjpatiens et multee misericordis, et vc- diviliis innocenter vixit,et,amissis omnibus,Doo be-
« rax.Respice in me et miserere mei :da imperium nedixit (/06.1) Imitenturergo divites saeculihosduos
« tuum puerotuo.et salvumfac filium ancillae tus. patres,et inclinabit eis Dominusaures velutinopi-
« Fac mecum signum
bonum,ut videant qui ode-
in bus et pauperibus: quia novi contribulalum cor-
« runt me,et confundantur, quoniam tu, Domine, eorum.et non oberunt eis divitia;, nisi peccent in
« adjuvisti me, et consolatus es me. » prffisumptione sicut ad salutem non prodest pau-
;

ENABHATIO. pertas, si desit humi-litas quia Lazarus pauper et

;

Nullum majus donum praestare posset hominibus
Deus Pater quam quod Verbum suum, per quod
omnia condidit,iHis caput faceret,et ipsos homines
tanquam membra ei coaptaret, et cum Patre Deus
esset etcum hominibus homo :qui et oratpro nobis,
et ora*. in nobis,et adoratur a nobis.Orat
quia sacerdos etvictima est, quotidie apud Deum
ulcerosus merito inopire suob non est ab angelis
susceptus, neque dives peccato divitiarum suarum
ad tormenta missus {Litc. xvi), sed in paupere hu-
militas estgloriflcata,ct in divite superbiadamnata.
Custodi animani meam, quoniam sanctus sum. Fue-
runtquidam quidixerunt,VerbumPatris sumpsisse
pronobis,
carnem et non animam quorum errorem ut non :

Patrem interpellans pro nobis. Orat in nobis, quia imitemur,audiamus ipsum Deum orantem etdicen-
caput nostrum est. Nec hoc mirum.si sunt in una C tem Cuslodi animam meam, quoniamsanctus sum.
:

voce Christus et Ecclesia sua,quia sunt in uno cor- Hanc causam nullus potest praetendere ut exaudia-
pore.Oratur a nobis,utDeus noster:oraturin forma tur, nisi ille qui sine peccato eratin hoc mundo,
Dei, orat in forma servi : hic Creator, ibi creatura: peccatorum non commissorum.sedomniumdimis-
ejusorationetitulaturpsalmusiste.lpseenimorat in sorum. Ipse enim est sanctus. non ab aliis sancti-
hoc psaImo,non ex necessitate,sed ut nosdoceatora- ficatuSjSed omnesalios sanctilicalos sanctificans,et
re.et formam orandi nobis autem sic:
instituat.Dicit ideo secure dicat : Custodi animam meam, quonidm
Iiiclina,Domine, aurem tuam el exaudi mc. Caput sanctus nim. Si autem in voce membrorum dixeri-
nostrumex forma servi sic dicit Domine,\etham, : mus, dicemus Custodi animant meam,\d est meo-
:

inclina aurem tucim et e.vaudime .'tu serve,in forma rum, quoniam sanclus sum, idest, sancti suntmei,
Domini tui, sic. lnclina,Domine,aurem luam,elexau- scilicet per gratiam sanctificati. Unde Paulus Et :

di m(,'.Ipse vere inclinataurem,sed tu nonerigis cer- hoc quidam fuistis, sed abluli estis, sed sanctifieali
vicem : humiliato enim appropinquat,et abelatose estis [l Cor. vi). Et hoc modo potest accipi quoniam
elongat. Nota quia humano modo Ioquitur,cum di- sancius i«m,ut sit confessio non ingrati,nec super-
cit Inclina, Domine, aurem tuam, ct exaudi me.
: bia elati :quia si dixerisle sanctum esse ex te,men-
Quia solent homines,cum roganturabamicis.quam- j) daxos et superbus.Ilanc superbiam redarguit Apo-
dam affeclionem prsmonstare, et sic amicos exau- tolus .Quidenim habes quod non accepi.^ili^l Cor.iv).
dire quod dicit, Inclina, Domine, aurcm tuum, et
: Rursus fidelis in Christo membrum Christi, si

exaudi me. Quasi dicat ^Eger sum.et non possum

: dixeris tenon esse sanctura,ingratu3 es.Dicat ergo
^ me erigere adte,quianon est hominis dirigere viam
Buam [Jer. x),tu autem, more fidelis m(iA\c'\,inclina
ad me aurem tuam,et e.vaudi me. Et debes me exau-
dire, quoniam inops, id cst sine ope,nullum adju-
tiorum habens nisi in te, ct paiiper sum ego, id est
in omnibus insufficiens.Notaquia inops et pauper,
id est,humilis et confitens, tantum exaudiuntur,
non enim ad saturatum et ad jactantcn? se quasi ni-
hil sibi desit inclinalur auris Dei.Dives enim Phari-
quisquenon dese prKsuraat :Cuslodi animammeam,
quoniam sanetus sum Salvum fac servum tuum.Deus
meus, sperantem in tc, non prKsumcntem de se.
Eccehic apparetquiasanctusillcnon est superbus
quia in Doraino se sperare dicit. Misereremei Do-
mine, quoniam ad te clamabo lota die, Clamabat
corpus Christi toladie, id est omni tempore, quia
usque infinemsKeiilidurabuntpressura^, proquibus
clamandum cstetgeraendumunicuiquc in suisdie-
 :

593 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETIGA. 596

bus, ut nunc videlicet damet,qui nur.c vivit quo
:
A maii petam ? Nihil mali petabas.sicut tu sentiebas,
mortuo.succedithi-erertitas : ct clamet sic ut clamor Nara quid ille raptus esl, nc malitia mutaret in-
sit tota dic, id est.usque in finctn sa»culi esten- tellectura? sed peccatoriniquus erat,et ideo volebam
datur ; vel, clamnvi tota die, id est, tota mcntis eum vivere, ut corrigeretur: tu volebas eum vivere
clarifate, abjiciendo omnes cogitationos tenebra- ut melior esset.Quid Deus noverat pejorcm futu-
si

rum l^etifica
: animam servi tui, qui contristasti rum si viveret? Unde ergo nosti quod illi prodesset
animam servi tui vel potius liberti tui, Adam vide- mori an vivere? Si ergo non nosti, redi ad cor
licet,qui abegregia etgloriosa servitute tua descen- tuum dimitte Deo consilium tuum invoca ergo
; ;

ditadinfimametturpissiraamlibertatemsuam quod Deura tanquam Deum ama eum tanquam Deum ;

;

dicit.teij/ica animam servi tui. Et debes facere, illo nihil melius est tantum gaudium et
; in illo
quia ad te, Domine, animam meam levavi.^Koin. quia securitas,quia homini nullum est gaudiuro certura
ut animam tuam leves ad Dominum, non indiges nec in seipso, neo in alio : quia omnes aut mali
funibusvelmacbinisaliis,quibuslevesanimamtuam sunt^et necesse est eos pati; autboni,sed timendum
ad Dorainum,sedafrectiones bon» sunt tibi gradus mutentur in malitiam. Sic ergo nihil est ex est ne
ad Dominum, iter tuum voluntas tuaest: amando quo sit certum gandium nisi Deus. Ipse est enim
ascendis,negligendo descendis stans in terra in u perfecte bonus,et in bonitate permansurus semper,
;

coelo es si diligisDeum. Non enim sic levatur cor quod dicit Quonium lu, Dominc, suavis et viifis, et :

quomodo corpus quia corpus ut levetur, locum

: multx miscricordix omnibus invocantibus ;«. Elquia
mutat: cor autem ullevetur voluntatem mutat. ()uo- tu es, Dsus, suavis el milis,ot ideo, Domine, auribus
niam ad te, Domine, animam menm levavi,el merito percipe,iA est,pia esauditione percipe oralionem
ad te,quoniam in mundo nihil habet anima mca nisi wieam,id est.meorum factam, pro incremento vir-
prcssuram etamaritudinem etunde dulcescatnon tutum, et intende voci deprecationismea.'-, id est, in-
:

habet,nisi se ad te levet. Quoniam tu, Domine, es tensura te fac raeis deprecantibus pro dilecto suo
«uarw.id est dulciSjCi ni!7i4-,patienter lolerando nos Et ecce quare tu exaudire debes : qui in die tribu-
donecperficias.Quomodo autem Deus nos patienter lalionis mcse, id tempore peregrinationis
est, in
tolerat,leve est unicuique inspicere, si ad se ipsum meffi,in hac vita videlicet quia quisque aDeo pere- ;

velit descendere quiavis. est aliquis, qui beatissi-

: grinatur et affligilur, clamavi ad ie, subaudis pro-
mam illam orationem, in qua Deo familiariter et mercndum.quod effectus indicat, quia tu exaudisti
attente loqui deberet,Eic finire possit, utphanta- me quia non potest non
: exaudiri.qui ad te revera
smata et illusiones vana; non incurrant.Unde alibi: clamavorit. Y.l merito ad teclamatur, quia tion est

Quoniam lumbi mei implcli sunt illusionibus. Scd in similis ttii in rfHS.Fingant sibi deos quos voluntpa-
bisomnibus patitur nos Deus donec perQciat, et C gani,et conducant fabros argentarios, aurifices,
donec cor nostrura inveniaraus :ut digneeumore- expositores,scuIplores,ut faciant sibideos: in his
raus. Unde David: Inveni, DomineDous,cor meum omnibus non est similistui, Domine ,quia ipsi sunt
ut orarem ad te (// Rcg. vii). Tolcrat in nobis hoc oculos habentes, et non videntes, etc. Nota quia
Deus.quod nemo judicum vel amicorum pati vel- dixit, Non est similis tui hoc quidera dici potest :

let ; quia non est amicus qui non indigne ferret, si sed in quanto sitDeus similis,dici non pttest, qui
collocutorem suum ad alium severlere videret et quod non sit Deus,inteliigi potest.quia non angelus.
velle confabulari alii, postquam secum loqui dis- velcreatura aliqua :quid autem sit Deus, explicari
posuit. Nullus cst etiara judicum qui non indi- non potest : quia non vidil oculus,nec auris uudivit,
gnaretnr, si alicui locum secum loquendi consti- nec in cor hominis ascendil (/ Car. ii). Ipse enim est
tuit,et ille se subito ad alium verteret, et cum eo inefTabilis et incircumscriptumlumen ;
quoddicit:
loqui inciperet.()Monjam tu, Doinine,suaviset mitis, f^on est similis iui in diis, Dominc, id est, in diis
et mullx misericordix : quoniam gratis vocas, et quos colunt pagani :vel in diis. id cst, in illis qui
vocalosgratis juslificas •,vel mult,v misericordix quia. non es natura tua,sed ex gratia tua dii facti sunt
in nobis tua dona remuneras.qui das bona velle, et quia licct multi in humano genere admirandi sint,
pro bona voluntate bene operari : vel contra multas n ut Abraham,Isanc Jacob et Cceteri patriarchae et
et
iniquitatesestumultum misericors omnt/iHsinwocan- prophetae.apostoli, sancti martyres plurimi et ex-
tthuste,\(i est,qui te vocant in se.Nnn repugnatillud cellentissimi,tamen non est similis tui in diis,
Scripturae alibidicenti :Invocabunt,et non e.raudiam Domine: ethocideo, quia non e.<;t aliquis agens
eos ProiM); quia non esaudinntur nisi Deum ins3 sccwflum opern ^ua.etecce qufe opera, q?iia omnes
vocant.sed pecuniam et CcTBtera qua; amant in se gentes quascunqne fecisti,\d est.ex omnibusgentibu»
vocant. Illi autem qui Deum in se vocant, semper atefactis, rentVnf aliqui ct adorabunt coram te,

exaudiuntur. Unde inEvangelio : Pelile.et accipietis Domine,}d est, in intcriori suo ubi tu vides, non
[Matth. vii). Et illud : Vnam petii a Domino, hanc tantum in templo Hierosolymitano et glorificabunt :

reijuiram (Psal.xxyv. Pete ergo quid petendum est nomentuum, non amplius suum. Vel sic: Son est
et accipies ne petas morlem inimici tui, quia in
: similis tui,Domime,i)idiis gentium :et hoc probata
hac petitionenon es dignusut exaudiaris,sed diccs: majori, quia non est a.gms secundum opcra tua tibi
Nonpetam mortem inimici,sed vitam Glii.Quid ergo similis. et ideo omnes gentes quascungue fecisti,
897 ENARRATIONES IN PSALMOS. 595

venieni et adorabunt coramte, Do«u»(?. Attendendum A care. Potest legipersona capitis quod dicit eruisli

estquod dicit, Dominc quia ;

in eadem porsona animatn meam cx inferno inferiori, ex peccato vide-
servusetDominus Dominus, : iii eo quod Verbum ;
licet, etsi non ex pcEnis peccati : vel eruisii animam
servus, in eo quodhomo. Christusergo ad seipsum meam ez inferno inferiori, id est, es corruptione,
loquitur: quia homo ad Verbum sibi personaliter carnis in sepulcro. Unde alibi : Non dabis sanctum
unitum. Et glorificabiturnomen tuum in aaternum: tuum videre corruptionem {Psal. xv).Ipseenim sicut
et merito, quia magntts es tu, ita ut nullug magnus nascendo venit inmundum, itamoriondo descendit
inhumano genere tibi possit comparari,juxtaillud: ininfernum sed non ibi remansit, quia, suis iiide
;

Prophela magnits sitrrexit in nohis [Luc. vii). Tu liberalis, cum potestate rediit. Deus, iniqui insur-
(aciens mirabiiia elsi alli facere videautur, et tu cs rexerunl in me. Istud continuatur ad superius.quasi
Deiis soltts ; et idco deduc me, Domine, in via lua dicat : Deducme, Domine, in via tua: et opus est,
pcsitum, et fac me perseverare in prajceptis tuis : quia iniqui insurrexeruntsuperme : vel, secundum
quia non veni ut faciam voluntatem meam, sed vo- aliam translatione>n,praetereuntes iniquiinsurrese-
Ivnlatem ejus me, Pairis {Joan. vi)
giti misit el : runt super me. Si de capite hoc legimus, Judasos
ingrcdiar, id est ingrediantur mei, id est vivant in praetereuntes legem accipiemus : quia ipsi legem
veritale iita, id est, in pra;ceptis tuis ; et Ixtetur cor r> acceperunt, prmtereundo prajvaricati sunt pa-
et :

mein», id est cor meorum, ita ut timeant etiam ganiautem.qui legem non acceperunt.prajtereuntes
nompn <u«m.- quia qui stat,cavendum estei necada 1 legem non sunt nemo enim pr;etorit quod non
:

(I Dcduc me Dominc, in via tua,

Cor. x). Vel sic ; accipit. Si autem de corpore Christl versuslegitur,
id est, mcos jam positos in via tua, imitando Chri- accipiemus legem prstereuutes.malos Christianos,
stum videlicet, qui sum via lua, deduc me, id est, qui quotidie insurguntin corpus Christijde quibus
perseverare fac me in mandato luo: et sic ingre- quodic tribulaiioncm patitur./T^ stjiiayoga poicntium
diantur in veritatc /iw.appotendo quod appetendum qttxsierunt animam tneam, id est; congri^^gatio princi-
projcipis, non illud quod contradieis : vel ut Adam, pum, clainantium et dicentium Crucifige, crucijuje :

quem posuisti in via, id est in mandato tuo : eui eum{Joan.xix).Qua2sierunt animam wieam.Dequibus
dixisti : De ligno illo non comedas {Gen. ii) ; sed non alibi Filii hotninum denles eorum arma et sagittee,
;

deduxisti,quia in obedientia non perstitit : lcetetur et linjua eorum glatlius aculus {P.sal. lxv). Non per-

cor meum ut limcat nomen tuuin. Quod rcve:"i (iet, cussorunt,sedclamavcrunt,clamandocrucifixerunt.

quia futurum est quod confiieljortibi, Domine Dcus Et non proposucrunt Deuni in conspectu suo, quia
meus, in toto corde meo, id est, mei confitebuntur non intellexerunt superegenum et pauperem:ef ideo
tibi laudantes te ex omni corde etglorijicabonomcn : lu, Domine Deus, miseratorin exhibitione, et miscri-

tuum eundo in xternum; et hoc juste, qitia miseri- G cors in affectione, ;)a;/«ns,quia porlasdonec super-
conliit tua magna esl supcr me, id est super mcos ; ficias .etmtiltx misericordix proedestinando.ef verax
ct ecce quomodo, (\\\\a. eruisti anitnam meum, id est, in actum ducendo -.respice in mc ei misererc mei,
animam meorum ex inferno inferiori. Nota quia est dando imperium tuum mihi puero tuo ;transeat vide-
inlbrnus suporioret inferior.Vitaenimistaquantum licet patiendi tempus, et veniat tempus judicandi.

ad dignitatem illam in qua suntangeli,iufernus dici PaterenimnoTi judicat queinquam, sed omne judi-
potest ;3ed infernus inferior,pcEna qu* consequitur cium dedii Filio (Joan. v). Ipse enim videbitur terri-
post hanc vitam, aquaeruunturanimcB sanctorum: bilis qui visus est contemptibilis : dcmonstrabit in
quod hic animam meamexinferno inje-
dicit, eruisti judicio potentiam, qui ostendilincruce palientiam:
riori id est, ex poDua infernali, licet non cruisset apparebit in judicio homo, sed in claritale : quia
animaseorum ex hacvita,in qua passi sunt multas sicut vidistis eum ire, dixerunt angeli : Sic veniet
tribulationes et miserias : vel eruisti animum mcam {Acl. i). Forma hominis veniet ad judicium, ideo
ex inferno infenori, id est, ex peccato criminali. videbunt illum et impii : sed non in forma Dci vi-
licet non ex peccato veniali. Veldebunt quem soli mundo corde videbunt. Appa-
ad litleram dica-
mus : Eruisti animam meam rens ergo in hominis forma, dicet. Ilc, malcdicti.
e.v infcrno inferiuri, id
est a loco tormentorum, licet non a loco tenebra- n in ignem xternum {Matlh. xxv), ut impleatur quod
rum. Lcgitur enim quod omnessancti ante resurrc- dixit Isaias Tollatur impius ne vidcat gloriam Dei :

clionem Domini mortui, descenderunt ad infcros {ha. xxvi) quia in forma qua Eequalis est Palri, : :

ubi crant in tenebris, sed non inpa;nis,non inillo cum videbunt.Da imperium tuum puero,tuo,e/ sal-
loco unde dives respexit Lazarum in sinu Abraha; vum fac jilium anciUie ^Haj!' Virginis videlicct Maria;,
reposilum (|uod dicit, erttisli animam meam exin-
: qus! se ancillani nominarc non erubuit,dicens:£a'e
fernoinferiori. Etopus fuit ereptione, quia iniqui, ancilla Domini, fiat milti secundum verbum timm
Deus, in.iurre.vertini super me, id est meos et {Luc. i) vel sic Da imperium tuttm pttero luo id: ; :

synagoya, id cst, congregatio, polenlittm qu.rsieruni est pucris tuis, apostolis videlicet, quibus diclum
animammeamad deprimendam ;non ad imitandam. e.si : Inregeneratioue cum sederit fiHus hominis in
etnon proposiiei-unl Deum in conspectu sun. Deura sede inajestalis su,T, sedehitiset ros super sedes diio-
non proponit in conspeclu suo, qui non cogitat, derim, jttdicantcs duodecim trilms Israel {Matth. xix);
servum Dei quam iniquum sit ab obcdienlia revo- cl *(i/ri«m fac filium ancillx tux, id est, Ecclesia;
599 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETiCA. 600
tuae, quialicet expaganis matribus nali sunttamen A dam ejus civisplenusSpiritusancto dioataudiamus
inquantum regenerati sunt, sunt filii Ecclesise.quse cujus vox talis est :

est ancilla Domini. Fac mecum iignuvi in bonum. Fundamenta Nota quia
ejus in montibus sanclis.
Quasi dicat Vt des imperium puero luo, lac mecum
:
prajmissumest inlittera.ad quod possitreferri
nihil
signum in bonum futurum, signum videlicet resur- id quod diciturin principio ^sa.\mi, fundamenta ejus
rectionis,quodideo in bonum futurumest,quia mnl-
in tnon lilms sanctis :sed quoniamfundamentaalicu-
tis erit ad salulem quia spc jam salvi facti sumus
:
juscivitatisSolentconstruiininontibus,nondubium
(Rom. viii), ut quandoque esterius resurgamus.Hoc est quin hic velit intelligi civitatem quaradam qui
signum promisitDominus Judseisslgnum quaerenti- hic loquitur. cujus amorc repletus Spiritu sancto
bus, dicens :Generatio prava ei adulterasignwn (jux-
captus, et pace, communione, de
multa de ejus
ril, et signum non dabilur ci nisi signum Jonx pro-
cBterna quiete, indefectibili laude secum in mente
phetx [Matth. xii) hoc jam in capite factum est.
:

volvens erumpit in hoc Fundamenta ejus in mon- :

Dical enimunusquisque,/ac mecum,Domine, signum

tibus sanctis, quasi jam de ipsa civitate aliquid
m bonum: quod fiet in adventu Domini, quia tunc
d'xisset, ut sic continuaretur verbis prolatis quae
canet tuba, cl mortui resunjent incorrupti (I Cor.w).
interius acceperat : etquasi dieerent aliquiet quae-
Fac mecum, Domine, siijnum in bonum, ut videant
B rerent, cujus civitatis fundamenta dixisset in mon-
qui me oderunt, quoniam tu, Domine, adjuvisti me in
tibus posita, subjungit Diligit Dominus porla% Sion
:

certamine, et me in tribulatione vel,

consolalus es :

supcr omnia tabernacula Jacob. Quasi dicat : Civitas

adjiivisli me, reducendo animam meam de inferno:
ista cujus civitatis fundamenta in monlibus sita
et consolaluses me, corpus meum resuscitando de
prsnotavi, est Sion, cujusportas diligit Dominus
sepulcro et ideo confundcntur qui meoderunt,vel
:

super omnia tabernacula Jacob. Quee sint istius ci-

nunc salubriter, vel quandoqueinutiliter. Salubris
vitalis fundamenta, ostendit sic Paulus [Ephes. ii):
confusio est verecundiam babere de praeteritis pec-
Superxdifcnli super fundamentum apostolorum et
catis et per pecuniamcorrigere,quod fuitcommis-
:

prophetarum, et ne quis ipsos apostolos et prophe-

sum per negligentiam.Pra;betmodo nobisDeusad-
tas, in quibusest fundamenlum civitatis, putaret
itum salubris confusionis,si noncontemnamusme-
per se posse stare, ideo subsecutusait : Ipse summo
dicinam confusionis. Qui autem salubriter nolunt
e.vistcnte lapide angulari Christo Jesu quia in eo
confundi,confundenlur quandoque inutiliter,quan- ;

connectunlnr duo populi, populus videlicet ex cir-

doque deducenteosextransvcrsoiniquitateseorum,
liabuimusinderisum cumcisione et prsputio, velut duo parietes ex di-
et dicturi sunt -.Quos aliquando
verso venientes, angulari lapide conjuncti, in
et in simililudinem improperii, iios itisensali, vitam il-
lorum sestimabamtis insaniam,eic. {Sap. v). f;
unam constructionem domus convenirent. In hujus
civitatis constructione non est quaerendum.quod in
PSALMUS LX.XXVI. a;dificiis nostris invenitur :quiaibialiud est funda-
FILIIS CORE PS.\LMUS CANTICI. mentum quam porta ibi quod est in imo non erit
:

« Fundamenta ejus in montibus sanctis diligil in summo quia eorpora ex quibus construuntur
;

« Dominus porias Sionsuperomnia tabernaculaJa- non ubique essepossunt, nec sem-

aedificia nostra,
« cob. CiiOriosa dictasunt de te, civitas &ei.Memor per. Inhac autem civitats quam commendat nobis
M ero Rahab et Babylonis, scientium me. Ecce alie- psalmus iste, angularis qui est in fundo, et in
« nigenae et Tyruset populus .Cthyopum,bifuerunt summo : quia divinitas nullas patiens angustias
« illic. Nunquid Sion dicet : Homo, et homo natus corporis ubiquepraestoest, et ideo ad eam undique
" est in ea, etipse fundavit eamAltissimus? Domi- similitudo duci potest et totum potest esse simi-
.•

« nus narrabit in scripturis populorum et princi- litudiniiius, quia nihilhorum estin proprietatibus.
« pum, horum qui fuerunt in ea. Sicut Iffitantium Ipsa enim divinitas est mons montium.fundamen-
A omniura habitatio est in te. >.
tum fundamentorum, porta portarum. Sunt etiam
EyARH.iTIO. fundamenta apostoli et prophetre hujus civitatis,
Quoniam qui sint filii Core et quid psalmus can- quiaeorum auctoritas infjrmitatemnostram susten
j)
tici satis audivimus et notavimus, ea quasi nota tat; ipsi etiam sunt port8e,quia per ipsos intramus
praetereamus, etquid intendatpsalmus explicemus. in regnum
Dei ipsi enim praedicant in nobis, ut
:

Civitas qutedam in hoc psalmo pra-ponitur et com- viam nobis aperiant. Und'^ illud Lingus eorum :

mendatur, cujuscivessumus.etundeperegrinamur claves cceli factfe sunt : ipsi etiam ex quibus fedifica-

quandiu mortales sumus, ad quam tandem perve- tur civitas, sunt lapides vivi, quadrati artiliciosa
niemus, si viam ejus insistimus,quaeomnino quasi manu Domini.Non enimfrustra exquadratis lignis
dumelis et sentibus interclusa non inveniebatur.Rex ffidificata est arca Noe, quia ipsa gessit figuram
ipsius civilalis se viam feoit ut ad eam pervenire- Ecclesia?,cujusparietes debent esse quadrati homi-
mus ambulantes ergo in Christo et adhuc pere-
: ; nes. Quare quadrati Ut in omni tentatione sint
?

grinnntes donec perveniamus,toto desiderio suspi- stabilcs et firmi impellantur et quasi vertan-
: et si

remus, eam amemus, optemus. nunquam lingua tur, non cadant. Quadratus enim lapis in quacun-
mentis de ejus amore taceamus et quid de ea qui- : que parte vertitur. stat firmiter. Diligit Domimts.
 :

601 ENARRATIONES iN PSALMOS. 602

porlas Sion super omnia tabernacula Jacob, id est A. Quid Sion dicet homo ? et tamen dicit, Dominus
super omnia legalia inslituta, quia alilii dicitur Et : narrabit in scripturis populorum, non quas scripse-
placebii Dco super vjtuluwi noveltum {Psal. lxviii). runt populi, sed quie populis succedentibus et dis-
Votandum ost tamen, quod iidem qui sunt in taber- cendcntibus passim innatuerunt. Vel sic Homo :

naculis Jacob,erunt in Sion. Sed quia taberaacula natiis cst in ea, et eam Altissimus
ipse fundavit :

figuram gerebant illius futuraj civitatis, praecessit et hoc, Sion, numquid dicet homol id est audet
enim civitas carnalis, ut sequeretur spirilualis, ideo homo hoc dicere ? Audet utique, quia Dominus nar-
dixit : Dilifjit Dominu^ portas Sion super oninia ta- rabit elinnotuit hoc in scrijjturis populorum, \d esi
bernacula Jacob. Gloriosa dicla sunt de te, civitas in scripturis quas scripserunt illi, qui potioros erant
Dei. Prosequitur commendare civitatem istam, quasi in significanto Sion, id est, in temporali, in qua na-
dicait-.OcivitasDei, quam.7/ono5«,idest, quamdigna tus est Deus, in eo quod dicit, hojno. Sicut Isetan-
admiratione5Mnf((!c/«d(;teabipsoconditoretuo,quia tiuni omnium habitatio est in te. Quasi dicat : Merito
dixit: Memor ero Raliab et Babylonis, scientium me, id gloriosa clicta iunt de te, civitas Dei, quia habitalio
cst, memores faoiam scienteset intolligentes mc Ra- omnium habitantimn in te, erit habitatio sicut Ix-
hab,populividelioetcumdiabolofornicantis,etBaby- tnntium, id est, vere laetantium. Sed tsetantium di-
lonis,idestconfusi.AudiamusquomodositmemorRa „ cit, ne se simpliciter diceretur, lajtantium, oceur
habetBabylonis. Dixitenim :Mandonubibusmei5,ut reretlalisjucunditas, qualem haberesolent homines
pulant super meretricem istam (Isa. v) super Eccle- ni poculis, in prandiis, in honoribus saeculi. Extol-
siamvidelicet ex gentibus. Vel sic: Memor ero Raliab luatur enim homines et Iffltitia quadam insaniunt
et Dabytonis scientium me id est apud scientes me in illa autem habitatione est quaedam jucunditas
;

ducam in memoriam Rahab et Babyloniam, ut ipsi qjam ncc oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor
in asdiflcium hujuscivitatis assuraantur. UndePau- hominis ascendit {l Cor. ii).

lus : Nobis, inquit, revelavit Deus per Spiritum san-

ctum, ut scianius qux a Deo donata sunt nobis (I
PSALMUS LXXXVII.
CANTICUM PSALMI FILIIS COHE IN FINEM PRO .MAELETH
Cor. n). Rahub fuit meretrix in Jericho, quK sus-
AD RESPONDENDUM, INTELLECTUS HEMAN EZRAHIT.E.
cepit exploratores filiorum Isracl, et per fenestram
submisit quando qu;erebantur ab inimicis suis : cui « Domine Deus salutis meae, in die clamavi et

prmceperunt, ut ingruenle persecutione civitatis, « nocte coram tc. Intret in conspectu tuo oratio
suspenderet funem coccineum,ut hoc signo salva- « mea, inclina aurem tuam ad precem meam. Quia
retur et familia sua, quod factum est {Jos. u): et « repleta est malis anima mea, et vita mea inferno
in flgura mysterii, qui vult sanari ab hostili per- « appropinquav-it. iEstimatus sum cum descenden-

secutione, necesse est ut in fenestra, id ost in fronte ti <i tibus in lacum, factus sum sicut hoino sine adju-
sua, funem coccineum suspendat,id estsignum san- « torio, inter mortuos liber. Sicut vulnerati dor-

guinis Christi habeat, quo ipse quasi fune trahitur, « mientes in sepulcris, quorum non es memor am-
et in charitate Domini ligatur. Ecce atienigenx tl « plius, el ipsi de manu tua repulsi sunt. Posuerunt

Tyrus et populus yElhiopum, hi jucrunt iltic. Osten- « me in lacu inferiori, in tenebrosis et in umbra
dit quM gloriosa dicta sunt de civitatc Dei ; quia qiii « mortis. Super me
confirmatus cst furor tuus, et
in Babylone fueruntperegrinidespeclissimi, venien- « omnes fluctus tuos induxisti super me. Longe fe-
tes intra«dificium hujus civitatis, facti sunt pul- « cisti notos meos a me posuerunt me abomina-
:

cherrimi et B^\&nd\d\%s\m\. Ecce atienigenx, Philis- « tionem sibi, et non egrediebar

Traditus sum,
thaM videlicct potione cadentes, et Tyrus, id est « oculi rnei languerunt prae inopia. Clamavi ad te,
angustiati in torrenis : et poputus .Ethiopum, id cst « Domine, tota die cxpandi ad te manus mcas.
nigerrimi moribus lii fuerunt itlic, id est in ffidificin « Nunquid mortuis facics mirabilia, aut medici
hujus civitatis. Et hoc quomodo? Quia utipsi in hac « suscitabunt et confitebuntur tibi? Nunquid nar-
civitate comprehendantur, homo natus est in ea, « rabit aliquis in sepulcro misericordiam tuam, et
id cst Ghristus nascetur homo factus: et ipse qu\ n veritatem tuamin perditione?Nunquidcognoscen-
natus cst in oa, futnlavit eam ens attissimus. Nota n « tur in tcncbris mirabilia tua, et Justitia tua in
quia idem qui nascitur in civitate, crit fundator « terra oblivionis? Et ego ad te, Domine, clamavi
civitatis : quia nascetur in ea secundum hominem « etmanc oratio niea pra;veniet to. Utquid, Domi-
fundavit eam secundum divinitalem. Einunquid, o « ne, rcpellis orationem meam, averlis faciem tuam
Sion, dicet hoc homo, id est nunquid humanus in- « a me ? Pauper sum ego et in laboribus a juventute
tellectus ea expediet ? non quia quod stuttum cst Dei « mea : exaltatus autem, humiliatus sum et contur-
sapientius est lioniiniljus {l Cor. Qui crgn tunc
ii). <c batus. In me transierunt irrc tuac, et terrores lui

dicet ? Dominus narrabit in scripturis populorum, " conturbavcrunt me. Circumdedcrunl me sicut
ad instrucndos populos :et
id est in srripturis faclis « aqua tota die circumdcdcrunl me simul. Elon-
:

in scripturis principum horuni qui fuerunl in ea, « gasti a me amicum et proximum, ct notos meos
id est in scripluria qme ab ipsis principibus nun- « a miseria. »
tiand.-e sunt aliis. Nota jcnigma insnlubile, si non E!\'.\nP,.\TIO.

eluxissotin tenebrislumen cordis : quiadixit, un- Quoniam quid sit canticum psatmi, qui sint filii
 :

603 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 604

Core, ex superioribus psalmis satis audivimus et A Domine Deus auctor salutis mex, clamnvi ad
scimus, in coeteris espoiiendis moreraur : pro Mae- te in die, tempore prosperitatis et
id est, in :

lelhad respondendiim JezrahelitiE. Maeleth verbo nocte, id cst, in ipso tempore passionis et hoc :

Hebrseo chorus significatur. Quid autem in choro coram te, id est, in beneplacito tuo et non in fa-
fiat, atlendendum est. Ibi enini maximo cavendum vorem hominum et ideo intret, id est, non re-
:

est, ut choro canenti, suscentores

pra;centori in peliatiir, oratio mea confusa ih conspectu iuo. Sed
coneorditerin chororespondeant. Chorusautemqui inlroitus orationis est acceptio orationis : et est
hic notaturEcclesia est, inqua Christus prajcenior dictumadsimilitudidemquiasolentpotentes legatos
est, et chorus martyrum succentores et respondcn- amicorum quos amant infromittere in conspectu
tes concordiler praecentori. Quod ipse autem pra;- suo inclina aurem tuam ad precem meam, id est,
:

cinit, Petrus ostendit, dicens : Chrislus pro nohis meorum et opus est ut intret oratio mea in con-
:

passus Ecce pra-centorem habemus.

est (/ Peir. u). spectu tuo, quia replcta est mnlis anima mca. Ani-
Notat cliam succentores Vohis relinquens exem- : mam Christi repletam vitiis non tantum dicere, sed
plum,utsequamini vestigia ejus{ibid). Nam in hoc etiam nefas ost cogitare. Quibus ergo malisestre-
sibi respondetur. Unde Joannes SicutChristum/jro : malum forte accipiamus dolores carnis,
pleta ? Nisi
nobis animam suam posuit, ita etnos debemus animas T{ inquibus conpatiebatur anima corpori sibi juncto.
pro jratrilms ponere (/ Joan. iii) : hnc enim est Unde illud Tristis est anima mea u^que admortem.
:

sibi respondcre. Cavendum etiam unicuique, ut si [Matih, xxvi). Hos autem humanae infirmitalis atfe-
velit csse a;mulator Dominicoe passionis, charitatem ctus non suscepit Dominus ex conditione necessita-
habeat : quia sine charilate non concorditer ei re- tis, sed ex voluntate miserationis, ui transflguraret
spondct. Unde Paulus: Et sitradidero corpusmeum se in corpus suum, quod est Ecclesia : cui caput esse
itn tit ardeam, eharitalcm autem non habuero, nihil dignatus est, id est, membra sua in sanctis et lideli-
prodest {I Cor. xiii). Intellectus lleman. Hcman bus suis, ut si alicui eorum inter humanas tentatio-
interpretatur enim fratrey suos
fraler ejus. Eos ncs contristari et dolere contingeret, non ideo ab
Ghristus facere dignatus est, qui sacramentum cru- ejus gratia se putarct alienum et non esse ista pec- :

cisintelligunt ;etnon solum de iUanonerubescunt, cata, sed humana; infirmitatis indicia. Vel aliter.
verum ctiam in illa fideliter gloriantur, ut unicui- lieplcta est malis anima mea, malis videlicet Judeeo-
qne dicatur : fcce vere Israelita, in quo dolus non rum, pro quibus in passione dixi Paler, ignosce :

esl {Joan. i). Vel inlelleclus lezraelitK. lezraelita illisquia nesciunt quid faciunt (Li/c. xxni). Et alibi
interpretatur orientalis ac/vcna. Hsc enim quisque de iisdem malis dicitur FA sustinui qui .mmd con- :

Heman debet attendere, quod ab Oriente .splendi- trislaretur, et ndn inveni {Psal. lxviii). His talibus
dissima videlicet regione, per primum parentem G malis Paulum apostolum, prEcipuum membrum in
depulsus sit, et in Occidentem missus, ubi sunt corpore Christi, legimus et audivimus confitenteia
caducaetlransitoria; ct ideo studcat unnsquisque anirnani esse repletam, cum diceret tristitiam sibi
concorditer respondere, ut iUuc redcat perconcor- esse magnam et continuura dolorem cordi suo pro
diam, unde decidit per inobedientiam. Constructio fratribus suis secundum carnem, quisuhtlsraelitae,
tituli,talis est Canticum psalmi propositum filiis
: pro quibus dixit : Optubam anathema esse pro fra-
Core in finem perseverantibus ad respondendum pro ^r/fci/s me!s carnalibus (Hom, Eivitamcainferno
ix),
Mueleth, id est pro choro quia hoc cavendum est : appropinquavit, id est, destructioni prope fuit, vel
cuique rcspondenti, ut concordiam ct charitatem similis habita est vila mea vitae illorum, qui inferno
respondeant utqui diligit Deum, diligatet proxi-
: digni sunt ; vel ipsis qui sunt infernus nihili habita
mum ; utsic exigant qui respondeant bonis eorum, mea. Vel, de membris dicamus sic Inclina
est vita :

juxtaillud : Imitatores mei estote, sicutelego Christi ad preccs meas, id est, meorum et opus est quia :

(/ Cor. IV, xi) : et iste est intellectus Heman, id est, rcpleta est anima meorum »Ha/;s vitiis videlicet car-
fratris : et Israelitse, id est, vere videntis Deum : vel nalibus ; et vila viea infcrno appropinquavit : et ego
Heman fezraelitae, id est ftttendentis se esseorien- ipse ;rstimatus sum ab illis cum desccndeyililjus in
talem advenam. Vox: est in hoc psalmo Dominici r> lacum, id est,similem me putabant aliis hominibus
hominis, commendantis nobis passionem suam et descendentibus in tacum, id est, in hujua vits mi-
exhortantis fratres suos non sperarenisi in Deo, in seriam : ei factiis sum inquantum ipsi existimabant,
quo solo est salus, ad quem solum clamandum est sicnt homo sine udjulorio ; quia dixerunt Compre- :

sine intermissione ; et qusritur, cum psalmus iste bendite eum, quia non est qui liberet eum (Psal.
idem habet negotium cum supcrioribus, quare sic L\x], cum ego tamen solus inter mortuos, id est, in
sit intitulatus,
pro Maeleth ad respondendum, cum societate videlicet mortuorum reputatus, liber es-
ipse solus non hortatur concorditer resporidere, sem, id est, sine peccato: quod summa libertas est
quiapluresalii de passione Domini tractant et for- quia omnis qui facit peccatum, scrvus esl peccali
sitan huic psalmo diversus titulus appositus est, [Joan. vni) : liber dicitur Dominus inter mortales,
ne si omnes psalmi qui idem habent negotium, quia in similitudine carnis peccatricis apparuit, sed
eisdem titulis intitularentur. fastidio caperetur le- non peccator. Ipse etiam non coactus, sed sponta-
clor. Dicit autem sic Christus : neus mortem subiit. Unde illud : Potcstatem habeo
603 ENAHRATTONES IN PSALMOS. 606

ponendi amimam mcam, et itcrum awnendi eam A ita et apostoli languebantprceinopia quandoeorum
{Joan. x) : quod dicit : factiis sum srciit homo sine visui Dominus subtrahebatur, a quo assidue spiri-

adjutorio, inter morhios t iher : eliamen ffistimatus tualiter reficiebantur. Ipse enim de se dixit : Ego
sum ab illis sicut vutnerati, id est, sicut ceeteri qui suni panisvivus qni de coslo dcscendi Uoan.vi).
vulnerati. suntsagittis Domini,mortalitate videlicet Oculi mei languerunt prir inopia ego tameninobe-
et passibilitate.Unde illud Sayittx tux infixx sunt : dientianon destiti.sed sempeTclamavi ad ielleum
mihi [Psal. \xxvn\ Et ^stimatus sum ab illis.sicut promerendum: lofa die expandi adtemanusmcas.
illi qui dormiunt in sppulcris quorum Deus von est Si accipimus expansionem manuuni in cruce. non
memor amplius, quanlumad hanc vitam,quos vidc- potest dici quod tota die expandisset ;quiain sexta
licet in sepulcro positosesspectareoportet usquead hora fuit crucifixus, et in vespere sepultns unde :

communem resurrectionem. Et ipsi de manu tua videlur convenientius, ut per manus accipiamus
repul si sunt, id esi, U]os qui me talem existima- bonaopera.quaiipsescmperexpandit.quianunquam
bant, ita a te rejecisti. ut amplius ens revocando, a bene operandocessavit, sod semper opus bonum
non supponas eis m;inum misericordi,-B : quia ipsi opere bono continuavit; quod dicit, e.vwandi ad te
existentes in profundo iaiquitatis, contemnunt : vel manus meas: et hoc tamen non prodest omnibus,
de manu tua, id est, de potentia tua videntur esse t) quia mortuis in anima non prodest quod dicit, ;

repulsi, quia licite operanlur quod volunt, ac si nul- Nunquid mortuis facics mirabilia, scilicet valere,
lam potenliam supereos habes : vel, dormicntes in aut nunquid medici 5Mici7fl6««/illos,id est,doctores
sepulcris accipiimtur illi, qui in sepalcris, id esl, in vel prxdicatores mei, quorum doctrina sanantur
corpore illo et in desideriis corporalibus, quse sunt vulnera mentis : quia a
et confitebunlur tibi ^t^on,
quasi sepulcrum animae, tantumhabent delectatio- mortuo perit confcssio tanquam non sit(EccZi.xvii).
nem, quantam haberent in dormitione : quorum Nunquid narrabit uliquis in sepulcro, id est, illis
non est mcmor amplius Deus, ut eos revocet, quia quosjamia se clausit profunditas peccatorum,
jam tradidit eos in reprobum sensum vel non est : misericordiam tuam per me mundo exhibitam 1 Et
memor ampliuseorum, quantum ad existimationem: nunquid narrabit aliquis veritalem tuam, in perdi-
quia italibere peccant quasi Dominus omniapeccata tione, id est, illis qui jam iverunt in perditionem
eorum esset oblitus,ut amplius non punireteos. Po- peccatorum? Et quia possunt narrari mirabili-a
suerunt etiam jneexistimatione sua!H/afU tnferiori, Domini inter peccatores,sed inutiliter eis, quianon
id est,inter illos qui in profundum iiiiquitatis cecide- aure aiidiendi audiunt, subjungil: Nwnquid cogno-
runt:et!« tenebrosis,k\ est,non soluaiposucrunt me scentur in tenebris, id cst, in tenebrosis hominibus
inlacuinferiori.sed etiam tenebrosismecomparave- luce sapientiffi carcntibus mirahilia ttia qux per mc
runt,idest,in illisquisunt in interiori homine raor- C facta sunt ;et nunquid cognoscetur justitia tua qua
tui in umbra mortis,\d est,in ignorantiaveritatis,
:et justificas impium, in terra oblivionis, id cst.in illis
quiE mortem infert et hoc non merente, sed te
: qui jam terra sunt,et obliti sunt se fuissc rationabi-
volente nec eorum voluntate.sed tua permissione;
; lem crcaturam? Non. /•-7 quia vidco non prodesse
quia super me confirmatus est furor luus, id est, ira talibus mirabilia tua, ideo averti me ab illis, etad
tua non tantum est commota,sed etiam confirmata te, Domine, convertor pro reliquiis salvandis: et hoc
super me : quia firmiter quosdam opinari fecisti, non {Tus\.Ta,({m&oratiomeapi-xveniet le,vim exau-
me esse derelictum a. le: et omnes fluctus tuos, id dilionisapud te obtinebit: quod apparebil »7ia«e,id
est omnia pericula qus extra solent procedere, est, in reliquiarum salvatione, vel in in communi
indu.visti super me.Quod alibi dicitur, omnia cxcclsa salvatione,omnium resurrectione,quando omnis ca-
tua et fluctus tui super me tran.nerunt [Psal. xi.i). ligo noctis discedet, et verum mane orietur quod :

Et ostenditqualiter induxitfluctus Dominus dicens: dixit,ef mane oratio meaprxveniet fe. Et quandoqui-
Longe fecisti notosmeos a me, id est, parentesmeos, dem ante te veniet oratio mea, ut quid, Dominc,
a quibus natus sum,longe a me fuerunt alfectione, repellis, id est, repellere vidcaris, ora'io»zc>n meam
licet non corpore. Posucrunt me abominationem sihi, faciem tuam amc, id est meorum.et utquid avertis
quia abominando me dixerunt Cieco a me illumi- n id est, meis, quasi eis iratus? Non ad eorum !i

nato Tu discipulus illius sis [Joan. ix)

: ct tandem damnationcm avcrtis, sed ad salvationem quia
: :

traditus sum a discipulo meo, et 7ion egrediebar, id perhoc pauper sum ego, id est, inei paupercs effi-
est non manifestavi divinitatem meam,sed patien- ciuntur et humiliantur, el in lahoribus a juvcnlute,
ler tuli eosincarnc measaevirc. Quod alibi dicitur: mea, mci laborant a tempore innovationis
id csl,
Inductiur cilicio [Psal. xxiiv). Oculi mci cxteriores eorum. i:.ral/atus autem, id est, mei exaltati sunt
languerunt, id est, in morte claudebantur : et hoc in prospcritatibus, no deficinnt in labore : et
prx inopia, id est, humana imbecillitate quaoestin iterum liumitiatus sum, id est, humiliati sunt
me : vel, ocuti mei,id est apostoli mei, qui prscipui mei per adversa no superbiront in prosperita-
fuerunt in corpore meo, languerunl, id cst, debiles tibus : ef sic conturhalus suiii in membris meis, ad
facti sunt prse inopia subaudis spei, quia in spe
: hoc videlicct, ut in me, id r-A, in meis transirent
dcfecerunt cum mc mori in erucn viderunt. Nola irx tux, quai mancnt in inlidelilius et in illis qui
quia solcntexteriores oculi languerc subtracto cibo: noluntse mihi incorporari et terrores tui, id est,
:
 807 REMIGII ANTISSIODOHENSIS OPP, PARS I. — EXEGETICA. 608
terrores futuri judicii conturbaverunt me, id es.t, A ex eo tempore quo quisque pronior est ad lapsum.
meos. Circumdec/critnt rnesicutaqua totadie.Ad hoc Exaltutus autcm ium apnd te,liumil!atus apudhomi-
continuaturquoddixit,/rx(//^ar.'«a!/;em /lumilialus ues,etconlurbatut>eorum persecutione. Ad quid au tem
stim et conturbalus. Elquomodo ? Quia circumdcdc- sit conturbatus subjungit :l« me transierunt irxlux,
runt me,\A est meos.inridcles, sicut aqiia qua; uadi- id est,ira tua qus assensu fuit contracta in huma-
que involvit,et hoc tota die, id est, assidue: ct cir- num genus propter peccatum primi hominis.juxta
cumdederunt me simul tam interiores iniraici,quani quod propheta dicit Propter peccata populimei per-
:

exteriores,et elongasti a ine,\d est, a me\s, amicutn. cussi eum {Isa. liu '. Haec ira in me posita transiit,
idest, quemlibetquidebereteis esse araieuset quia per me placata est,
pro- et tcrrores lui, non a te
ximum quemlibet secundum carnem, et nolos meos, facti, sed a te permissi, cont urbavenint m.e. Et quo-
id est, illos qui deberent noti esse meis, easdem modo? Quia circumdederunt me sicut aqua, quae
videlicet fidem cum illisparticipantes.elongari per- undique involvit tota die id est assidue, et circum-
misisti a meis, et hoc
a nmeria, id est, propter dcdcrunt mc simul ,m\Tioves videlicet etmajores: mi-
miseriamquamipsi passisunt abinimicis Ecclesia;: nores,maleconsentiendo ;majores,male judicando:
leguntur haec eadera in persona capitis quje dicta ct ideo elongasti a me amicum, id est, quemlibetqui
sunt superius, sic Clamaviadte, Domine. tola die: deberet esse amicus meus, et pro.vimum secundum
:
p
ea-pandi arfre »m«i« 7«eas:proquo clamore etma- carnem, '
<;/ notoi
' /neossecundum
. «.
fidem et hoc « :

nuum expansione. de morte me resuscitabis quia :

miscna, \d est, propter miseriam a Judaeis raihi
cum conslatquodper me facturus es mirabilia,aut illatam.
per me mortuum facies mirabilia mortuis, aut per
me vivum vivis sed per me mortuum non facies PSALMUS LX.XXVIII.
;
INTELLECTUS ETH.AN EZRAHIT.I:.
mirabilia, mortuis : quoddicit: Nunquid tnortuis
(subaudis in corpore) facies mirabilia, idest, repa- I. Misericordias Domini in aeternum catabo. In
rationem humani generis ? .-lit^ nunquid /«edid, id " generatione et generationem annuntiabo veri tatem
est prajdicatores mei, suscitabunt illos
mortuos, si « tuam in ore meo. Quoniam dixisti : In Kternum
hoc estquod non resurrexero, et confitcbunlur tibi? " misericordia «dificabitur in coelis, praeparabitur
Nunquid narrabit aliquis eorumtnisericordiam tuam « veritas tuain eis. Disposui testamentum electis
id est, reparationem humani tceneris, illis qui « meis, juravi Davidservo meo :Usque in aternum
sunt
clausi insepulcro,et veritatem tuam in perdilione,\d « prccparabo semen tuum. Et aedificabo in genera-
est,illisqui,peccatis suis exigentibus, ad locum per- « tione et generationcm sedem tuam.Confitebuntur
ditionis devenerunt ? Vpl sio •.yunquidnarrabit « coeli mirabilia tua,Domine,etenim veritatemtuam
ali-
quis in sepulcro misericordiam tiiam,\d est, in « in Ecclesia sanctorum. Quoniam quis in nubibus
con-
sideratione mei sepulti et non resuscitali ? Et quis « aequabitur Domino : similis eritDomino in filiis
narrabit cedlatem tuam in perditione. id est, pr»- « Dei ? Deus qui glorificatur inconsilio sanctorum,
cepta tua vera, si.e remunerationem tuara, si per- « magnus et terribilis super omnes qui in circuitu
iero ? Et nunquid cognoscentur me manente in tene- « ejus sunt.DomineDeus virtutum,quis similis tibi?
bris mirabiliatuactjustitia,\i est, fides
justificans, potens es, Domine, et veritas tua in circuitu tuo.
nunquid cognoscclur i,i terra oblivionis, id est, in " Tu dominaris potestati maris, motum autem
corpore meo oblivioni tradito, si non resuscitatus M Ductuum ejustu mitigas, Tu humiliastisicutvul-
fuero ? Vel sic : Nunquid cognoscentur in lenebris, n neratum superbum.inbrachiovirtutistuaedisper-
id est, in illis qui jam suntin loco tencbrarum,
et « sisti inimicostuos. Tuisunt coeli, et tuaest terra:
juslitia tua inlcrram oblivionis,\d est.in illis qui
jam » orbemterra; etplenitudinemejustu funda3ti,aqui-
sunt in illo loco,ubi
digne deberent tradi oblivioni? (I lonem et mare tu creasti. Thabor et Hermon in
et ego ud te, Domine, clamavi.
Quasi dicat Ego : " nominetuo exsultabunt :tuum brachium cum po-
vidensquia per me raortuum nulla essent futura « tentia. Firmetur manus tua,et exaltetur dextera
mirabilia, idoo clamavi ad te, Domine, ut
me re « tua: justitia etjudicium prEparatio sedis tuse.Mi-
suscitares,e« oratio mea prxveniet te,\dest, sericordia eiveritas praecedent faciem tuam bea-
praece- D « :

det, ut exauditio tua subsequatur quod apparebit: n tus populus qui scit jubilationem, Domine, in lu-
mane, id est, in resurrectione mca facta mane: vel, « mine vultustuiambulabuntetin nomineluo esul-
oratio mea mane,\d est.in sedulitate f&cta prxveniet « tabunttotadie, etinjuslitiatuaexaltabuntur. Quo-
te, id est, placebit tibi. Et quia prxveniet te oratio « niam gloria virtutis eorum tu es,et in beneplacito
mea, ul quid repellis, idest, repellere videris,
ora- « tuo exaltabitur cornu oostrum. Quia Domini est
tioncm meim, qua in cruce ad te clamabo, assumptionostra,etsanctiIsraeIregisnostri. Tuno
dicens : «
Domine Deus meus^respicein me:et utquid avertis « el dixisti: Posui
locutus es in visionesanctistuis:
facxem tuam a »ne? Ideo videlicet, quia ego solus « adjutorium in potente, et exaltavi electum de
videortibiidoneusadreparationemhumanigeneris; « plebe mea. Inveni David servum meum.oleo san-
quod d\c\i,Pauper sumego, id est, humilisappareo, « cto meo unxieum. Manus enim mea ausiliabitur
ut permehumilemhuraanasupcrbiarecipiatmedi-
« ei,et brachium meum confirmabiteum.Nihil pro-
oinam et sum inlaboribusa juventutemea,id est « ficiet inimicusin eo,etfiliusiniquitatisnonappo-
 :

609 ENARRATIONES IN PSALMOS. 610

« net nocere ei.Et concidam a facie ipsiusinimicos A quia cantabo misericordias Domini, in xternum vos
« ejus,et odientes eum in fugam convertam. Et ducturas, vel in ir/eraj/m mansuras.Quasi dicat.-ita
« veritas mea et misericordia mea cum ipso, et in inAdamtemporalis,misericordiaautem Domini quK
<i nomine meo exaltabilur cornu ejua.Et ponam in prKciudet iram.erit aeternalis.Nota quia pluraliter
« mari raanum ejus,et in fluminibus dexteramejus dicit, misericordias : quia cum muUa; brancedant
« Ipse invocabit me, Pater meus es tu :Deus meus, iniquitates nostrae, necesse cst ul subsequantur
« et susceptor salutis mese. Et ego priniogenitum ejus multae misericordire ;
quod dicit, miericordias
« ponam illum.excelsumprae regibus terrae.In a;ter- Domitii, id est, rcparationem humani generis, in
« num servabo misericordiam meam et testa-
illi celernum cantabo non tantum cantabo miseri-
: et
« mentum meum fidele ipsi.Etponam in sajculum cordias, sed etiam unnunliaho rerilatcm tiiam, id
« saeculi semenejus.et thronum ejus sicutdies coeli. est,completionein misericordis promissae, duratu-
•< Si autemdereliquerint filii ejuslegem meam,et in ram iii, generalionc et generationem : et hoc
annun-
« judiciis meis non ambulaverint sijustitias meas
: tiabo in ore meo, id est, in ore cordi consono :

« profanaverint.et mandata mea non custodierint quia non dissimulabo ore quod concipio corde.
« visitabo in virga iniquitates eorum, et in verbe- Nota quod dicit, annuntiabo veritalem tuam in ore
" ribus peccata eorum.Misericordiam autem meam )?!eo. Quasi dicat, Duo sunt unum tuuiii, aliud
:

« non dispergam ab eo, neque nocebo in veritate " meum. Tua est veritas, meum est os et ideo an- :

« mea.Neque profanabo testamentum meum,et quje nuntiabo vcrilalem lunni, quia, nisi annuntiavero,
« procedunt dc labiis meis,non faciam irrita. Semel servus non ero si autem ex meo annuntiavero, ;

« juravi in sancto |meo,si David mentiar. Semen mendax ero, quia omne bouum a te processit :

« ejus in aeternum manebit. Et thronus ejus sicut quod anminiiabo vcrilatem luam in ore meo
dicit,
;

"Solin conspectu meo.et sicutluna perfectainaeter- et hoc secure {a.di\m,quoniam iudixisti : Misericor-
« num.et testis in coilo fidelis.Tu vero repulisti et dia, id est, reparatio humani generis, aedilicabitur
« despexisti, distulisti Christum tuum. Avertisti in a;ternum» mansura. Et hoc quia in ccelis ita fiet,
«testamentum servi tui,profanasti interra sanctua- prxparabitur veritas tua in eis,id est,veritas praece-
<crium ejus. Destruxisti omnes sepes ejus,posuisti ptorum meorum pra^parabitur in coelis, id est,
« firmamentum ejus formidinem.Diripucrunt eum in apostolis tuis, in quibus promissio tua comple-
« omnes Iranseuntes viam factus est opprobrium
; bitur,ita ut in eis sit quia non erit eis erubcscen-
;

« vicinis suis. Exaltasti dexteram deprimentium tia pra;dicare veritatem tuam,quam poterunl signis
« eum, iKtificasti omnes inimicos ejus. Avcrtisti et rationibus defendere,Di5pojf!«' testamenlum clectis
« adjutorium gladii ejus,etnones auxiliatus ei in meisjuravi David scrvo meo. Vsque in xlernum
" bello.Destruxisti eum ab emundatione. et sedem C prxparabc scmen tuum. Non tantum misericordta
« ejus in terra collisisti. Minorasti dies temporis ,rdificabitur in aoferniun^sed etiam dixisti ; Disposui
ejus : perfudisli eum confusione. Usquequo, Do- testumentum, novum videlicet per
gratiam datum
« mine, avertis in finem, exardescet siout ignis ira electis meis,\d est filiis meis, qui proposui vetus

«tua'?Memorare qu« measubstantia: nunquid enim testamentura servis. Unde istud Quos prxdestina- :

" vane constituisti omnes filios hominum ? Quis et vit, hos et vocavit (/?m.viii) ;
quod dicit : Disposui
« homo qui vivet, et non videbit mortcm ? eruet testamcntum elcctis meis : et dixisti etiam Juravi
« animam suam de manu inferi. Ubi sunt miseri- David. Fuit ccrtus David quando dixit, et certior
" cordiae tua; antiqua;, Domine, sicut jurasti David fuitquando juravit quia juratio Deitatis est firma-
« in veritate tua ? Domine, opprobrii
Meraor esto, tiopromissionis. iEdificabo in generatione et gene-
" servorumtuorum(quod continui in sinumeo)mul- rationem sedem tuain, id est, in a;ternum. Nola-
« tarum gentium.Quod exprobravorunt inimici tui, semcn David pr.cparatum in aeternum quia imita- :

" Dora.ine, quod exprobraverunt commutalioncm lores Christi,qui nascitiirus erat de seminc David,
« Christi tui. Benedictus Dominus in a;ternum : in aetcrnum inanebunt,et ejus sedcs ocdilicata cst
" fiat, fiat. )>
in gcneratione et generationem et sic quod David :

EXARRATIO carnaii fuit promissum, in David spirituaii, qui ex

Ethan interprelatur robusCus. lezraelita, orienla-
lisadvena. Qui autem vult esse robustus, necessc
est ut robursuum et fortitudinem suam non sibi
ipsi, sed Deo tribuat. Nam qui sibi attribuit quod
fortis sit, ipse amlssa forlitudine debilis eflicitur.
Quod attendebat ille qui dixit: ForlUiuluiem mtam
adHemstodiam {Psal. lviii). Hic laliter robustus
loquiturin hoc psalmo commcndans nobis miseri-
cordiam Domini Dci, qua;in suis fidelibus
num mansura est. Dicitautem sic
p
semine ejus fuit, est complctum.6'o)i/!7W)««<!jr cwli
mirabilia tua, Domine. Quasi dicat; Veritas Cua
prxparabitur in cwlis, et ideo cadi confitebuntur
mirabilia lua, id est, laudabunt mirabilia tua.Quid
mirabilius,quara qui heri fuitebrius hodie est so-
brius; qui heri fuit incestus,nunc castus; qui heri
fuit da'iinatus, nunc
rcgnum assumptus ?ln his
in
mirabilibustii quisquelauda Dcum;Iaudaeum,quia
in a;ter- mortui sunt rcsuscitati ;plu3 lauda eum,quiaper-
; diti sunt redcmpli quod dicit, Confitcbunlur cxli
:

Misericordias Domini in xternum canlabo. Quasi mirabHiatua, Dowmf.Quasi dicat: Quid mirabilius
dicat ; Audite, attendite, palienter exspeotate ; quam quod Deus sic dilccit mundum, ut Filtuiri
 : :

611 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 612

suum imigenitum darel ? (Joan. iii). lioc pro- A aperte non sa^viat leo,sa;vit tamen occulte draco.
misit, et noa est inenlitus. Nihil mirabilius ef- Polens es, Domine,cl veritas tua,\d est prajcepla lua
fectu hoc de hoc facto. Elenim veritatcm tmm iii vcra erunt in circuitu tuo ; quia licetin gentc Ju-
Ecclesia sanclorum. Quasi dicat Vcre conjitcbwUiir
: daica nasci voluisti,non tamen in gentibus qua;sunt
cceli mirabilia tiia, qnoniam annunliant veritatem ia circuitu tuo,notiQcarirenuisti: et tunc, videlicet
tuara in Ecclcsia sanrtorum, id est in congregatione quandoveritas tua annuntiabiturincircuitu tuo,fiet
fidelium. Et merilo tuam annuntiant veritatem.et quod diclum est:Veidt leo obviam Samsoni,ad des-
non suam: quoniam nuUus tibi conipararipotest ex ponsandam sibi uxoremde Philisthaeis vcnienti{/!i-
omnibusquos tu fecisti sanclos:quod dicit, Quoniam (hc.xiv).Tunc fremetleo.idest mare amaritudogen-
quis in vuhibits xquahitur Domino nubium ? Nota tium :sed qua3 cura ?rtt dominaris potestali maris,
quia eos Deus vocat nubes.qui prius appellati sunt motum autemfluctuum ejus tumitigas : etlu humi-
sunt,quia splendore suoe sanctitatis
cccii. Cocli dicti liatus, humiliabis5!(pc)'6!(Hi sicut vulneratu7n,id est,
nos irradiant : nubes dicuntur.quia sanctitaseorum sicut queralibet qui pro gravi vulnere cederet ini-
carne qnasi nube legitur, ne nos videamus oorum mico.Num quis,dalotantohumilitatisexemplo, non
intenora.Quod er.im a nubc desccndit, videmus ;
deponeret superbiam ?nullus utique:levabis manum
quod autem fit in nube, non videmus ita imbrem : ,. brachii virlutis tuse, id est, in forti virtute tua
sanctas pr;edicationis ad apostolis manantem vide disperdes inimicos tuos, ut fiant tibi aniici,qui ces-
mus quod autem intra eoscontineatur nisi cisno-
: sabuntcolere croaturam,et adorabunt verum Crea-
bis revelantibus,scire non possumus,quoniam non torem. Tui sunt cadi
et tua esl terra. Quasi dicat
est hominis scire occulta alterius cor:l;3, et quis r.Ierilo dico eos dispcrdi in brachio virtutis tuae :

similis eritDomino, Filio Dci vidclicet, in fiUis ho- qiiia cacli pcr quos fiet dispersio,t((j sunt: et tua est
minum? Nullus utique, quia ipse est natus, cajteri tovaquamcolunt,idest,ipsi quidispergentur percoe
adoptivi. Ipse pst fdius per naturam, alii pcr gra- los,tui erunf:quia orbem terrx^id est terramorbicu-
tiam ipse esi Dcus qui fjlorificatur in consilio sanc-
: latam,infra perfectos videlicet in virtute; ct plenitu-
(:/o;'Mm.Consilium sanctorum est,non qua;rerc quaj (/(«(.'me/uiterriB.id est adhuc perlectiores quam illi

sua sunt, sed qua? Dei non terrenis inhiare, sed

; qui sunt orbis,/M fundasli,id est,super fundamentum
coelestia desiderare. In hocconsilio glorificatur me- Christum videlicet, qui verum est fundamentum,
rito ipse solus, quia ipse solus est magnus, alii aquilonem ct mare lu creasli,\d est desperatissimos
parvi :ipse lerribilis super omnes qui in circuiiu ejiis in quibus refrixit charitas,qui per aquilonemintel-
sunt.ll\c quKritur.cum Deus sit incircumscriptum liguntur, (•/)?!(!/•(', id cst amarificantes se ipsos et
lumcn, nuUo loco comprehendi potest.quomodo
et alios,tu conlirmasti ad hoc,ut flerent orbis terrae et
aliquidcirca se habeat. Sed quia ex gente Judaica ^ plenitudo.Et ipsi autem quid ? Thabor et Hermon
matrem undc carnem assumeret,habuit ibi habi- cxsullabunt in nomine tuo, id est, illi qui aliquando
:

tare corporaliter voluit,ibi etiam pr.tidicare voluit fuerunt tenebra;, nunc autem lux in Domino, abne-
non incongrue quantum ad gentcm illam, dicitur ganlos irapietatem et smcularia desideria, exsulta-
haberc circa se aliquid :quia gens Judaica a genti- bunt in nomine tuo gloriflcando.Thabor ctHermon
bus circumdabatur,eteorum persecutione opprime- sunt montesduo.significantes Juda;am et gentilita-
batur,quiagentibus videlicet Dominus fuit terribilis tem.Thabor, quia interpretatur veniens lumen, non
quia in ejus nomine pluraeorum idola, in quibus incongrue Judaeos designat, ex quibus processit
confidebant,sunt confracta : ipsffi gentes ejus ti- Christus lumcn verum illuminansomnem hominem
more cogebantur sectam suam dimittere.Vel aliter: venientem in hunc mundum [foan. i). Hermon in-
Terrihilis .niper omncsquiin circuilu ejus sunt, id est terpretatur(7?(rt//((^i«((/i!;((/(o,ubiintclligunturgentes,
super eos qui circumeunt ul ejus imilatores fiant. se ipsaanathematizando, a cultura idelorum rece-
Et quando quidem magnus,tu solus ter-
tu solus es dentes,ct Christuraimitantcs : quod dicit Thabor et

ribilis, o Dotninc Deus, non tantum hominum. sed llermon, id est Judaei et gentes, exsullabunl in no-
etiam('ir/i(/M);iCcclcstiura,i;i(zs.s;mi7/.') est <(6(?Nullus mine tuo. Et merito, quia tuum brachium, id est.

ulique, quia lu polens es, Domine, et veritas tua in J)

tuum lobur, erit cum potenlia, id est, potentia tua
semper, quia atc ipso
rircuitu /i(0,id est circuit te erit potenspotentia,quia inaeternum mansura:alio-
habes veritatem, ca;terihabent non a se,sed a te. rum vero infirma,quia ad lempus mansura.Fime-
Unde illud Orntio mea insiiium meum convcrletur
: tur manus tua,et e.raltetur dextcra tua. Quasi dicat:
[Psa}.x\-s.iv).'Ve\ vcritas,\d est completores vcritatis Thabor ct Hennon exmllabunt innominetuo: quod
tua;,sunt in circnitu luo,\d e?t in luo as?eclatu,ct te ut fiat ;?(•»((;/((/•, id est,consolidetur in eis,mrt)ii(i tua,

circumdant ut imitatores lui existant. Tu domina- id est.potestas tua : quae faciat eos hic in nomine
ris potestati maris.QaSiSidic-dt-.Vcre tibi in nubibus tuo exsultare ; et tandem exaltetur dextera tua,
nullusa;quabitur : nuUus tibi similis,quia/!( domina- quando videlicel agni sperandi sunt ab hajdis.Nota
r(,5/)05/(?s((i(()(((jrw,idestamaritudini gentium.il/o/itm quia bic firmatur manus ut ibi exaltetur dexlera :
aiUem fluctuum ejus tu miliijas,\d est comminationes quia hic fidelcs innocenter vivunt cum nocentibus
principum, qui cum quodam impetu quasi fiuctus mcrito dicitur manus simplicitcr firma esse . ibi

Sseviunt, mitigabis, non extoto dissipabis,quiaet3i autem quia separandi sunt boni a malis, merito
 :

613 ENARHATIONES IN PSALMOS. 614

exaltabitur destera : quia nunc veniL nailis, tunc A mabit eum intantum, quod mihi erit coaequalis ; et

venletterribilis. JusLilia etjudiciumprasparidio sedis nihil proficiel in eo, id est, ad nullum elTectum veniet,
iux. Quasi riicat Verc exaltabilur dextera tua,
: et si incipiat : inimicus, id est persecutor : et filius
quiajustumjudiciumprfeparabittibisedem.Interim videlicet iniquilatis, id est, serpens malignus, non
autem quid ? Misericordia, id est, remissio peccato- apponet nocere ei. Nocuit vero primo homini, sed
rum : el veriUis, id est, completio promissionis,pra-'- non addetnocere huic. Tentabit eum, sed non ap-
cedent faciem tuam, qui tu videlicetventuruses in ponet hoc ut noceat quia eum tentando non su-
:

majestate Patris. Et quando quidem tu tantus es, perabit. El concidam, id est concidi faciara, inimi-
healus ergo populus qui scit jubilationem, id est, qui cos ejus a facie, id est a cogitatione ejus, quia qui
probat tibi esse jubilandum inetTabili afTectionecor- prius erant inimici cjus, a sanctis pra;dicatoribus
dis, per quam digiie sit jubilus; quia jubilare cst praecidentur a corpore inlidelium, et coaptabuntur
tantam l»titiaramentis habere, quantam nullus po- corpori fidelium : ethoc tolum erit a fucie ipsius, id
test verbis exprimere. Alia continuatio : Misericor- Hoc enim praifigurabatur,
est, prfficogitatione ipsius.

dia et veritas prxcedent : cl quia prcBcedent, ergo quaudo Moyses caput vituli in pulverem redegit, et
bealus ille qui attendcndo misericordiam ipsam et Judajis ad bibondum dedit {E.vod. xxxiii). Caput
veritatem, scit jubilare, sicut et prius. Domine, in j, vero vituli infidelcs significabat, et qui in humilitate
lumine vullus tui ambulabant. Quasi dicat Vere : per cognitionem Domini contriti, fidclibus erant
sunt beati qui sciuntjubilare, quiaipsi ambulalxunt, concorporandi : quod dicit,Etconcidama facie ip-
id est, delectabunt, in lumine lultus tui, id est, tua sius inimicos ejus, et odientes eum in fugam conver-
cognitione illuminati : et in nomine tuo e.xsullahunt tam : quia qui nuac sunt inimici, ad eum confu-
tota die, id est continue eljustilia tua exsultabuntur, giendo fient amici, ct veritas mea, id est, implelio
non quaerente» suam statuere justitiarrf, sed tuam : promissionis. Unde Apostolus : Per ipsum, inquit,
ct merito tuam, quia virtus eomm tu es : et ideo at- amen Deo {II Cor. i). Et misericordia mea, id est,
tendum se esse virtuosos non a se, sed a te etideo : reparatio humani generis, erit cum ipso et in nomine
non in se, sed in te gloriabuntur et in beneplacito : meo, subaudis glorificando, exallabilur cornu ejus,
tuo, id est, in bona voluntate tua, non in meritis id estsublimitas ejus. Etponam in mari manum ejus,
nostris, exaltabit ur cornu jiostruJn,id est, sublimitas id est, in gentibus erltejuspotestas, et in fluminibus
nostra vel defensio nostra, Quia Domini est assum- ponam dextram ejus : quiaprincipes majori potentia
ptio noslra Quasi dicat : Vere in tuo beneplacito subdi debcnt Deo, quam subditi, quia major vis Do-
cxaltabilur cornu nostrum, quia assumptia nostra mini apparuit in conversione regum, quam iacon-
qua assumpti sumus de massa perditorum, est Do- versione pauperum. Quod dicit, Ponam in mari
raini quia ipse nos assurapsit, et non ipsi nos et C manum ejus, el in fluminibus dexteram ejus. Et me-
: :

est ipsa assumptio regis nostri, id est, hominis IJo- rito, quia ipse et non alius invocabit me, dicens :

minici in omni honitate nos regentis. Tunc locutus Pater meus es iu secundum Divinitatem, Dcus meus
est in visione sanctis suis. Quasi dicat. Vere assum- secundum humilitatem, "usccplor salutis mex,
ptionoslraentDomini, quia hominis videlicetVerbo quia Verbum tuum me hominem in homine a pec-
Patris assumpli quia tu Deus Pater locutus es iit
: cato suscepit. Et ego primogenilum ponam illum,
visione, id est, manileste vel multiplici revelatione excelsum prx regibus lerrx. Quasi dicat : Ipse invo-
sanctis ttiis : tunc ^idelicet quando dixisli, Miseri- cabit me, et hoc non frustra quia ego ponam eum :

cordia xdificabitur in .vlernum : locutus es dico, el primogenilum, id est, digniorem cmui creatura.
dixisti per faeta patriarcharum et dicta propheta- Unde Paulus ; L't sit ipsc primogenitus in mullis fra-
rum. Et quid dixisti? 1'osui adjutorium, illorum iribus {P,om. viii). Solebant antiquitus primogcniti
videlicet qui salvandi sunt, in quodam potenlc, id filii domibus patrum coete-
esse majoris dignitati? in
est, in Filio meo qui omnia potentcr aget, spolians ris filiis, aecundum quod homo Dominicua merito
principatus et potestates, confidenter transduxit cos dicitur priraogenitus, quiasuper omncm creaturam
triumphans in semctipso .•
ct exaltavi cleclum, id est, exaltatus, ct per eum omnis qui estoxaltatusestele-
Kilium meum supcr omnia mihi dilectum nascitu- [)
vatus. E.vcelsum prx regibus terrse. Ut illud .\d-
rum, de plebe tnea, id est do gente Judaiea, quia orahunt eum omnes reges {P.tal. lxxi). In xternu7n
salus ex JudKis est. Inveni David servum raeum. servabo illi misericordiam mcam in suis. Quod alibi :

Quasi dicat : adjutorium in potenle :

Dixisti, po5(« Ecce cgo vobiscum sum usque ai consummationem
et dixisti etiam, tnveni David servum meum, Davld sxculi (Mattli. xviii). Et testamentum meum, id est,
videlicet spiritualemnon carnaicm. Unde alibi In- : pactum meum, quod promisi hiereditalem meam
veni David virum secundum ccr meum et unxi cum : fidelibusdandam, erit fidele, id esl, probabile ipsi,
olcosancto mooilRt-g.iv .vlrf.xui),spiritualividclicet vidclicet in suis, quia nullus credet promissionibus
jucuudltatc. Unde alibi : ijnxit te Deus Dcus tuus oleo meis, nisi huic capiti quasi membrum adaptetur. Et
Ixtilix prx . quod et
consortibus luis {Ps. xi.iv) hic ponani in sxculum sxculi scmen ejus, id est, lirmiter
dicil, Olco sancto meo unxi eum, Quod indc apparet, staluam imitatores cjus, subauilis duraturos et :

quia munus mea, id est polentia, au.riliabitur ei in Ihronum ejus, illos videliccl qui sunt cjus sedos,
suis, et brachium meum, id est, robur aaeum confir- ponam sicut dies casti, idest, in claritala eosperma-
 :

615 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 616

nere faciam, detersa omni noctis caligine : vel, A in sclernum, id est quae perfectionem suam Kterna-
ponaDi illos sicut dies cwli, id est, aeternaliter nian- liter habebit. Unde Paulus : Oporlel, inquit, corru-
suros. Nota eos ilics accipi per sedem et per Ibro- ptihite hoc induere incorruptionem el taorlale hoc
num, quia qui imitanlureumipsiejussemensunt.et induere immorlalitatcm Nota quod dicit,
{l Cor. xv).
thronus, quia in eis ejus sedcs cst. Sed quiafasti- Sicut luna perfccta in xternum, quia etsi hoc sit
diura generaret idem verbum bis repelitum. ideo quod luna non sit duraturain seternum, non minus
diversis verbis idem ostendit : vel possunt accipi valet ad similitudinem, quia aolet ab impossibili si-
per tbroDum mujores, per sedcni minus per- militudo trahi ; ut illud ; Colatis culicem, et sorbetis
fecti. Si aulem derelimjuerint fHii ejus legem meam. camelum [Malth. xxin); quod dicit sicutluna per-
Quasidicat: Egopromis me positurumsemeninsse- fecta in lelernuni, et hnjus rci est testis incixlo fide-
culum saeculi sed si dereliqucrinl fHii ejus legcm
: lis, Chrislus videlicet .•
quia nec fallit, nec falli po-
meam hoc modo, quod in judiciis meis non ambula- test. Ipsc enim, inquit Apostolus, suscitavit nos pcr
verinl.id est, sinondelectanturinjudiciomeo,idcst, suam (/ Cor. vi). Hoc jttravi David in sanctovirtutem
in discretione mea vera, utmuUimonachi sunl.quos
meo: si autem Davidmentiar, nunquid alicui verum
prius gravat servitium Domini, licet perfectisintfilii dicam quantum ad Verbum suum, cum quo oninia
futuri, de quibus hic dicitur Si in judiciismms non n disposuit. Neque enim opus est ut secundo juret
:

ambulavcrint, et sijustitias meas profanaverint, porro quia seme! .jurando omnia stabilivit, nec aliqucm
a fano, id csta sanctilalo fccerint, et mandata mea unquam fefellit. Tu vero rcpulisfi et despexisli. Usque
non custodierint, id est dilectionem Dei et proximi huc verba fuerunt Domini, promittentis David mira-
non habuerint visilaboin rjr^n mrrpptionis iniqni-
: bilia, qua; superius sunt notata hio verojam redit ;

tates eorum, et in verberibus palernis, Don seryilibus, Propheta ad verba sua, quasi sic dicat Tu. Domine :

peccala eorum. His verbcribus non dedignetur quis- Deus promisisti mihi quod non auferres misericor-
que Dagellari quia melius est corrigi flagello patris,
: diam tuam a mc, neque profanares testamentum
quam perirc blandimento praedonis. Unde Paulus meum et catera multa ; et tamen non exhibes quod
:

Sie.vtradusciplinam, ait, cstis,cujus omncs parlicipes promisisti mihi, quod non aufcrres misericordiam
sunt^ergononfilii,seAadulteriestis {Hebr. \u). Mi- tuam a me, quia tu vero, id est revera rcpulisti.
sericordiam autem meam non dispcrgam ah eo. Quasi Praeteriium dicit pro futuro, quasi repellere vide-
dicat Quanquam filios David visitaturus sim in
: beris el despicere, id est, deserere videberis popu- :

virga, si deliquerint, tamen misericordiam meam, lum tuum cui prffisum.RepulsusfuitDavidcarnalis,

id est promissiones meas, non dispergam ab eo, id quando per Absulonem filium suum multas passus
est non auferam ab ipso David neque nocebo ei: et est tribulationes despeclus etiam fuit populuscui
; :

hoc in verilale men, subaudis dico vel non nocebo C pi-a;fuit, quando in caplivitate detentus fuit. Sequi-
:

ci inveritalemea, id est, in vero judicio meo, quo in tur: Distuli.sti Chrislum luum, id est, me unctum
virga correptionis visito iniquitates eorum. Unde tum dilferes a promissionibus tuis, quia qu» mihi
alibi : Omnia quxcunqu^ facict prosperabuntur promisisse videris, complebis in David filio tuo,
(Psal. i}. Exerceat ergo disciplinam Domini, non cujus typum gero. Eccenota David cum dicit, repu-
auferat misericordiam : csdat conluniacem, dum iisli ct dcspcxisti eumdem esse ad alium David, ut
tamen filio servet ha!reditatem. I^eque nocelo in videamus corapleta quffi hic vidcntur esse pro-
in eo
veritate nica, neque profanabo teslamentum, id cst missa:sedetiamfaciendumest in aliis, ut prophelia
pactum, mewn et qux procedunt de lalnis mcis,
: vera sit. Prophetatum fuit duobus fratribus filiis
id est qu» promissa sunt pcr labia prsconum meo- Rebeccje, Major scrviet minori [Gen. xxv) ; oum ta-
rum, non faeiam irrita. Nota quia prolanaret testa- men nunquam legiturquod major fratcrEsau servis-
mentum, sinon adimpleret promissum. iemeljuravi set Jacob, sed potius lcgitur quod Jacob reversus
in iancio meo. Quasi dicat : Ideo non faciam irrita cum uxoribus suis de Mesopotamia, prMmissis mu-
quae procedunt de labiis meis, quia semel juravi in neribus, cccidisset in faciem Esau ut adoraret eum
sanclo meo, subaudis constituendo, sancto videlicet [Gen. x.xxiii). Sed quoniam hi duo fratres significa-
sanctorum : vel in santto meo, id est in sanctilate n bant populum priorem et posteriorem, eumdem est
mea secundum quod juramentum impossibile est ad ipsos populos, in quibus est completum quod de
mentiri. Unde illud Per memeiipsum juravi, dicit
: duobus fratribus fuit prophetatum. Major enim po-
Dominus [Gen. xxii). Et quid juravit ? Semcn ejus in pulus,judaicusvidelicet,servitminorigentilipopulo
xternum manebit et thronus ejus sicut sol in conspe- quiahocportat Judaeus, unde convincalur
videlicet:
ciu meo, id est, sedes illius erit '\xi conspectu meo, id paganus. Vel aliter, distulisli Clirislum tuum, id est,
est, in interiori suo, id est, anima, ubi cgo solus me unctum tuum,cum me,videIieetpassi&tot perse-
conspicio : ibi erit sicut sol, fiilgens videlicot in cutionibus, tandemsupercunctum populum regem
virtutibus, et hoc quantum ad animam, quae hic re- constituisti. In hac vero dilalione notabatur, quia
surget in resurrectione prima, ut tandem refulgcat Christusin corpore suo differendus erat a promis-
in conspectu Dei. Quantum autem ad corpus, erit sionibus, et multa passurus antequam impleretur
thronus ejus sicut luna,non lunaquae suscipitcre- corpus ejus. Evertisti testamentum servi tui, id est,

mentum et detrimentum, sed luna quse perfecta est pactum tuum quodpepigisticumservotuo, evertes ;
617 ENARHATIONES IN PSALMOS. 618

et profanastttn terra sanctuarium ejus, id est, tem- A vel ipsos qui svini firmamentum pones formidinein,
plum tuum.quod solum erat in terra Judaica.profa- id est, causam formidabunt confortarc minores.
nabis, idcst, agentibus pollui permiiies. Destrtixisti, Vel ipsos iiui sunt/irmanioi/um pones formidincm.
id est, destrues omnes sepes ejus, reguum videlicet id esl, causam formidinis ;quia interficiuntur ma-
et sacerdutium,quibus muniti erant Juda;i firma- : jorcs,traduntur in formidinem minores : et sic di-
rnentumejus lormidinetn,\deit, majores qui deberent ripient e.imin suis omnes transeimles iiiam,gentiles
aliis esse firmamenlum, id esl.alios defendere, illos vidclicet, qui Christum sibi viam non faciunt et :

posuisliformidinem, id est, terrore conturbari per- factus est ojprobrium vicinis suis, et exaltasti dexte-
misisti quia nulluseratex majoribus.qui auderet
: ram, id est, potestatem deprimentium eum, et Iffiti-
surgere in defensionem mmovam-.nl %\a diripuerunl ficabis omnos inimicos ejus in victoria,quam habi-
cumomnes Iranseuntes viam, pagani videlicct, qui turisuntin sanctis suis.quando in corpora sancto-
transeunt viam veram Christum,non credentes.Vel rum sajvire permittuntnr et avertisli adjutorium
;

qui transeunt viam temporalem,id est, sola trans- gladiijd est,similem facies eum in suis honiini,
itoria attendentes : opprobrium vicinis
ct [(uiiis est non sit adjutorium gladiussuus in bello.Vel gla-
cui
suii,id esl gentibu3;et exallasti dexteram deprimen- dius sanctorum potest esse verbum prasdicationis
tium eum, et l.vtificasti, id est, lcetificabis onines ini- „ quo auccincli tuti debent esse :scd adjutorium ejus
micos ejus,in eorum victoria ; et averlisiiadjulorimn gladii avertitur ab illis,quando pro ipsa proedica-
gladii ejus, id est, nulla spes defensionis erat eis in tione persecutionem patiuntur; quod hic dicit :

gladio : et hoc ideo.quia tu non es auxiliatus ci in Avertisti adjutorium gladii ejus, el non cs auxiliatus

bello ; et destruxlsti eum ab emundatione, id est, a ei in bello,id est, non videberis auxiliari suis in
fide vera, quce mundat interius corda; eisedem ejus bello persecutionis et tribulationis, et iiestru,tisti,iA
judiciariam collisisti in terra, subaudis dejectam, et est, destruere permittes suos ab cmundatione, id
miiiorasti dies temporis ejus, quoniam regnum et est,abomni munditia elongatos quantumad existi-
sacerdotium abstulistis, quffi Kternaliterhabere pu- mationem malorum.Unde Paulus :Facfi sumus peri-
tabantur;et;)er/'u(it.s/: etim confusione,id est.undique psema omnium (7 Cor.iy). Et sedcm ejus in terra col-
confundes eum.Vel Tu vero
aliter possumus dicere. lisisti,id est,saiictos ejus in quibus sedes sua esse
repulisti el tuum ut
despe.visti, distulisti Christiim ; deberetjin terra dejcctos : id est, terrenis confor-
nontantum deJud.-eisquaB sequuntur,sedcommuni- matos collisisti, id e3t,collidi permisisti : vel sedem
ter de corpore Chriati cui facta; sunt promissiones ejus in terra collisisti, id est,sanctos ejus in corpore
Quasi dicat Propheta Tu, Pater,dixisti, .Visericor-
: affligi permisisti. Minorasli dies temporis cjus, id

xternum :tu jurasti David servo

dia aedificabitur in est.vitamfiliorumsuurumabbreviasti.nonquantum
tuo Christo videiicet^Pri-pparabo in sternum semen C ad te,sed quantum ad illos qui diuturnam vitam
tuum,et aedificabo in generatione et generationem desiderabant :ut eorum solatio et auctoritate sus-
sedem tuam ;haec etcaetera te facturum Christo tuo tentarentur, velut de beato Martino leg'tur Cur :

permisisti,et tamen repulisti:id est, repellere vide- nos,pater,deseris"? aut cui nosdesolatos relinquis?
beris eum insuis: et despiciessuos.id est despecta- Perfudisti eum confusiime, id est, undique paticris
bilesfieri permittes ; et distulisti, id est, differes suos confundi, interius, videlicet et exterius, sed
Christum tuum,id ost,corpus Christi tui implere : tu, Domine^u.^^fjueijuo avertis iSiCiiim tuam ab illis ?
quia non statim facies omnes credore in eum:totu3 Avertes te in jlnem,id esl.in finali aversione ?Quasi
enira Ghristus est corpus et caput, salvator et Ec- dicat:Sisic agi voluisti cum paleis,mitius constitue
clesia. Sed dilferebatur irapletio Christi quia fides agendum cum granis ut,separata palea, grana re-
cum magno labore crevil, perquam sibi mcmbra condantur in horTea..Exardescet sicut ir/nis in ira tua
digna coaptata sunt ;
quod d\c\t,disluli.iti Chrislum sicut ignis incineranset non purgans ?Xequaquam
tuum, et evertisti testamentum tuum,id est, pactum Domine :sed memorare qux mea substantia, id est,
servi tui : quam sancta et quanta3 dignitatis sit substantia,
et profanasti,id est, pollui permittes, .san-
duarium ejus,id terram de-
est.sanctos Christus videlicet.qui ex carne itiea nasciturus est,
suos in
jectos,id est.terrcnis confirmatos. Profanatur san- n cui velut capiti adaptandi sunthomines velutmem-
cluarium tunc, quando hi qui receperunt fidem, braejus.sicut ignis comsumptionis, scd potius sicut
timore compulsi, cedunt his qui in terra sunt ct ignis cuiisummationis.Nota Christum proprie dici
cunctis idolis sacrificant. Quod alibi: Polluerunt substanliam,quia ab eo sustentatur quisque qui in
lemplum sanclum tuum {l>sal. lxxiii). Vc\ profanasti fide fideliter opnratur ;quod dicit Memorare qux :

in terra sanctuarium ejus, id cst, vitam sanctorum mea subsiantia quod revera facies, quia non vane :

ejus insaniam cxistimari facies ab his (]ui terrasunt constituti filios hominum. Vani enim esscnt con-
Destruxisti omnes sepes ejus, id esf, munitionem si non
stituti, ipsi capili membra coaptarentur :

suorum auleres ab illis. Et quomodo hoc ? Quia quoddicitsub interrogatione,/\'Hni7i«(/ vane consti-
pones firmamentum
ejus formidem, id cst, illos tuisti omiies filios hominum f ]^on. Sed memorare
qui excellentes erunt in sanctitate, quorum exen-.- polius in illis, qitis esl homo,id est, qualis et quam
plo minori's confirmandi cssont, pones in formi- sancUis ?it homo,'yii( vivctrt ila,quod non vidcbil
dine : quia ipsi formidabunt confortare minores : interiorem niortem, et eruet aniinam suam de mnnu

PATROt. CXXXl. 20
 :

610 REMIGII ANTISSIODOKENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 620

zn/er/, id est, de polestate tenebrarum, quia rno- A " '''« tuae,et prae timore tuo iram tuam dinume-
rietur in carne.sed resurgetin majestate. Vbi suttt « rare. Dexteram tuam sic notam fac, et eruditos
misericordix tux aiiliqu:i',Domine, id est, in eo re- « corde in sapientia. Converlere, Domine, usque-
plebuniur luoe misericord;a;,id est.anle mundi con- « quo. el deprecabilis esto siiper servos tuos. Re-
stilutionem dispositas a te : siciU jurasli Daviil in ve- « pieti sumusmane misericordia tua :et exsultavi-
/«o.Nam firmiter promisisti te redempturum
rilate « mus,et delectatisumusinomnibus diebus nostris
per eum humanum genus. Mcmor esto, ,Domine, « Lastati sumus pro diebus quibus nos humiliasti
opprobrii servorum /Morum.opprobrii dico multarntn « annis quibus vidimus mala.Respice in servostuos
genlium,guod conlinui iti sinu meo : quia illud oc- « et in opera tua, et dirige filios eorum. Et sit
cultc per spiritum propheti» prajvidi futurum in « splendor Domini Dei noslri super nos, et opera
servis tuis ; vel sic -Jlemor esto, Domine, opprobrii « manum nostrarum dirigesuper nos, et opus ma-
servorum tuorutn, id est.illorum qui paliuntur op- « num nostrarum dirige, »
probrium quod conlinui in sinu mco, id est.iilud op- £.Y.I/!fi-4r/0.
probrium video futurum in illis, qui in sinu mco Distinguitur nobis in hoc psalmo vila veteris ho-
sunt,id est.in illis qui adhuc ex carne mea nascitu- minis et novi, vita mortalis et vita vitalis, poena
ri sunt.Velsic: Mcmor eslo, Dominc opprobrii scr- , videlicel veteris hominis.et glona novi hominis; et
vorum tuorum opprohrii dico mullarum genliuin, id intitulatur psalmus iste nomine Moysi, non quod
est.quod multae gentes improperant;iilius opprobiii Moyses fecisset eum,sed quia ipse ensminister Ve-
meinor esto,ul ipsa; gentes illud opprobrium patian- teris Testaraenti etPropheta Novi,in ipso ministe-
tur pro te :quod opprobrium continui in sinu meo, rio discrevit nobis vitam veterera elvitara novam.
id est,in occulto cordis raei,ubi video genles adhuc Vitam enim novam insinuavit mysterio suo, si spi-
incorporandaslidelibus,utimpleaturcorpusChristi; ritualiter intelligilur. Ad vcterem autem pertinet
vel sic : Nemor esto servoruin tuorum, id est illorum vitain: si carnaliter intelligatur : et dicitur oratio
qui patiuntur opprobrium quodopprobrium.id est, .V();/S!,quia homo ille Dei amabatad Deumorare.fet
quos patiuntur opprobrium conlinui in sinu mt'0,id frequonter cuni Deo familiaritcr confabulari.Dicitur
est.significari video per manum reductam in si- ^i\i).m oralio hominis Dei.non servi Dei : quia quos
num; vel continui in sinii meo, id est, quod mihi vocal ad vilam aelernam Dominus,non jam duriter
placitum intus apud mc reposui: quia videu in spi- vocat eos ut servos,sed admonetutfilios et amicos
ritu quod non reputabilurillis qui passuri sunt op- Unde illud : Jatnnondicam vos servos, sed ainicos
probrium illud proopprobrio.sed pr.i ma^na gloria. Dei. {Joan.K\). Audiamus crgo quid in hoc psalmo
Meinor eslo opprobrii quod exprohraverunl inimici distinguatur. Fiigiamus, appctamus : fugiamus pce-

lui, Judaei videlicet ; quod e.rprobraverunl commuta- C nam veteris hominis,et appetamus gloriam novi ho
lionetn,\d est mortem, Christi tui. Mors enim dici- minis. Dicit autem prophetaeic ;

tur corarautatio,quia pjr mortcm commutatus est Domine, refugium faclus cs nohis a generatione iii

de morte in vitam. dc corruptione in incorruplio- gcnerationem.Qua.s\ dicat : Domine Verbum, factor

ncm:ex qua commulatione i\t benedictus liominus omnium,tu factus es nobis refugium quia, assu- :

in xternum. Fiat ei benedicto in priori populo, mendo hominem, certum dedisli nobis ad te refu-
fiat et in posteriori. gium ;et hoc a generatione carnali,in generationem
PS.i^LMUS LX.X.XIX. spiritualem,quia ffitcrnale nobis es rufugium: et ad
ORATIO J10Y5I IIO.MI.NIS DEI. te confugientibus susleniac.uluvn. Priusquam tnontes
Domine.refugium factus es nobis a generatione
« fierenl aul fortnarelur terra et orhis, a sxculo et

« in generationera. Prisquara montes fierent aut in sxculum tu es Deus. Quasi dicat Merilo di- :

11formaretur tf rra ct orbis,a sseculo et usque in sa;- co,ad te confugiendum,non ad hominem,quia ante
« culum tu es Deus.Ne averlas hominem inhumi- omnem creaturam iu es Deus non dicit, Tu fuisti, ;

«litatem, et dixisti Convertimini, filii horainum.

: sed tu es Deus,quia non convenit fuisse, cui omnia
« Quoniam mille anni ante oculos tuostanquamdies sunt praesentia. Unde ipsemet : Ego sum qui sum
« hesterna qua3 pra^teriit.Et custodia in nocte, qiis jQ
(£.ro(L iii). Vel sic: Dixi, iu fuclus es refuyiutn, et
pro nihilo habcntur, eorum anni erunt. Mane tamen licettefactum nominavi,(!j es Deus priusquam
« sicut herba transeat, mare floreat et transeat montes ficrcnt, id est,priusquara ralionabilis super-
« vespere decidat. induret et arescat. Quia defeci- ccclestis creatura a te fieret,id estpriusquam forma-
« mus in ira tua,etin furore tuo turbati suraus.Po- relur terra,id est homo, et priusquara formHretur
« suisli iniquilates noslras in conspectu tuo.sfficu- orhis, idesl.priusquam ipsa lerra orbiculata fieret,
« lum nostruminilluminatione vullus tui.Quoniam idest,aatequam homo in abundantia virtutum posi-
(• omnes dies noslri detecerunt,el in ira tua defeci- tus esset quia a sxculo et usque in sxculum, id est
:

« mus.Anni nostri sicut aranea medilabuntur, dies ab Eternoet usque in aeternum lucs /)/;««. Nota.quia
« annorum nostrorum,in ipsis septuuginta anni.Si increationeangclorura nuliapra;cessit materia,bene
• autom in potentalibus.octoginta anni:et amplius eum tV\\\ssc,priusquutn moiiWs ftcrent ; in creatione
« eorura laboret dolor. Quoniam supervcnit man- autcm hominis.ijuia terra materia pi\Tcessit, bene
V suetudo, et corripiemur. Quia novit potestatem dixit, forinaretur ien'a,quiatuncterra quasi formo-
 m ENARRATIONES IN PSALMOS. 622
sitatemrecepit,quandoad essehominisdeductec fuit A. et incurrit mala. Induretin peccatis suis, jnm in

Ne avertas hominem in humiliialem. Factus es nobis reprobum sensum traditus : et arescat, id est in-
refugium et ideo ne avertas,\d est.ne averti permil-
: utilis fiat, sicuti pulvis quem prae nimia ariditate,
tas./iomfn^m.inhocsubaudispositum.Avertib^ti sum, projicit ventus a facie terrae. Qitia dpfccimus in
permisisli usurpantem sibi noinen quasi futurus ira tua. Quasi dicat : Quare hoc dicat ut transeat
Deus esset,ne avertas eum in necessitate dejectionis mane sicut herba? quia delecimus in ira, id est
susB, quia in humilitatem,id. est,humiiem seerga te talem defectumexigebatiniratua.Quam commerui-
fecit. Ccessavit enim a culpa, et ideo tu cessas al> mus, quia htec omnia cx pcena peccati habemus,
ira. Avertisti elalum, ne avertas eum humiliatum; quia propter peccatumtn/ra ?«arf.?/(?«'m!is,etinfirmi
vel sic : jVi? avertas hominem, id est, ne permit- facti sumus: et in furore tuoturbati sumus, \nta.ntum

tas averti a subiimitate tua tn hwnilitaiem, id esl, quodinfirmilatem nostram morte finiretrepidamus.
in haeo infima, ut, relictis coelestibus, terrena con- Et quia defecimus, ex hoc constat, quia pusuisti
cupiscat.et ideo dico,neam'/os,,quoniam Vadixisti: iniquitates nostras in conspectu luo, id est quod non
Convertimini &A me, opus est utad
filii hominum ;et est oblituspeccatorum nostrorum,qufficommisimus
te convertantur.quia quantunicunquevitam longc-e- inprimo parente, et sxculum noslrum, id est illud
vam duxerint, quantumcunque opus proiixum ex- p sseculum quod nosipsi nubisfecimus,;)(jsins/imz7/«-
tenditur, tamen aeternitatituae comparatumnihilre minatione vultus tui, id est in claritate tuse prssen-
peritur: quoddicit, Quoniam mille anni ante oculos tiae, ubi semper conspiceres et no3 quasi pro illo

tuos tanquam dieshesterna quas prxteriit.QuaLsi dicat: corrigeres. Quod quoniam omnes
effectus indicat,
ideo dico quod convertendum sittiliis honiinum ad dies gentium defcrerunt : et ideo apparetquod in ira
te, quoniam anni isti temporales, etsi mille, ante tua dejecimus, id est quodpropter iram tuaminde-
oculos, id est comparati annisillis qui sunt ante fectum venimus..-ln?it nostri ucularaneamedilabun-
oculos tuos, id est, qui tibi placent, sunt tanquam tur dies annorum nostrorum in ipsis, septuaginta
:

dies heslerna quse prseteriit, id est, quae jam non est,
quia omnia temporalia sunt tanquam non sunt
custodia in nocte qute pro nihilo haheniur eorum anni
trunt. Quasi dicat :Comparavi annos istius viti-e diei
hesterncB, ut autem adhuc magistransituros osten-
dam, dicoquiaanni isti su-atsient custodiainnocie,
anni. Nota quia, sicut aranea inutiliter laborat in
: tcla perficienda, in qua tandem ipsa inlerficitur,
buic comparantur anni nostri, in quibus inutiliter
meditamur quomodo terrena acquiramus.inquibus
acquisitis irretimur et ad mortem trahimur. Unde
iWad QuidsuperbiC terraet cinis'! {Eccli. x.) Quo-
:

id est,tanquam quarta pars noctis :et adhuc minus niam tii vita sua projicit intima sua Dies annorum
dicam, anni isti erunt eorum, idest, computati inter nostrorum. Quasi dicat Non tantum anni nostri. :

illa gua? pro ni/ii/o /ia/)e?!/u;'. Ecce raagnam ostendit C id est diutinu» labor noster erit inutilis, sed et
dejectionem, cum ostendit nosagcre dies finiendos, dies nostri,id est quisque labor noster erit inutilis,
et annospro nihilohabendos. Mane sicut herba trans- brevis est et comparatur araneae et inulili. In ipsis
eat, mane floreat et transeat, vesperedecidai, indurct septuaginia anni. Quasi dicat : Quia dies nostri et
et arescat. Ecce Propheta jam aggratulatur divinae anni sunt sicut aranea, id est meditantur sicut ara-
justitiae, quc-c vindicat sejuste in hominem. Quasi nea, ideo abbreviata est vita nostra, quod in ipsis

I
dicat : Luathomoquod commisit, qui perventurus diebus quibus robur crescit.inveniunturtantum
in
I erat ad aetcrnitatem completaobedientia,experiatur septuaginta a«?ii,cum in vita antecessorum nostro-
I corruptionem, qui cecidit per ignorantiam:/ra?;seat rum fueriut anni plures. Mathusalem enim vixit
i mane, id est, infamia cujusque,quae est sicut herba nongentis et sexaginta quinqueannis {Gen. v).Nota
quae nunc videlicet viret, et cras arescet : mane quia prscessores nostri eamdem poenampec-
licet

{loreat,et infantia in adolescentiam vel juventutem cati inprimo parentc commcruerint quam nos com-
1 veniat, et transeat ibi considerando quianihilsunt meruimus,tamen non ita dominabantur ineis sicut
• dies vitae istius, et vespere decidat, etin eenectutem in nobis, quia non tantura dediti fuerunt terrenis
cadat, el induret in senio, et arescat in decrepita sicut nos sumus. Si autem in potentatibus, octogmta
aetate, quoniam eum fatigattussisindesinenter.Vel j)
anni diriturquia robur hominis crescat usque ad
:

sic : Mane floreat et transeat vespere dccidat, id est, septuaginta annos, et sic stat usque ad octoginta
in senectutem moriendo cadat, el induret in cada- annos, et postea decrescit quod dicit. Si in :

vere, ubi membra uniuscujusque rigida tiunt, el potentatibus considerantur anni,ita videlicet.ut ro-
arescat in puIvere.Vel sic : Mane sicui lierbatranseat, bur non decrescat, erunt octoginta ajini, el quasi
id est, voluntas cujusquebona transeat sicut hcrba, ampti'is est, id est quod superest ultra octaginta
et non perveniat ad actum bonum. Voluntas mane annos, est laboret doior eorum qui agunt, trans-
cooperatur, quia in vokintatc primum relulget lux itorios annos, et hoc unde processit Quia supcrve- "?

justiiic-n. Mancfloreat,iA cst.bona voluntas ad actum nit mansuetudo, et corripicmus, esl manifesta
id
deducatur. et transeat,non habendo perseverantiam corrcplio : et sic carripientur mansucte, nctandem
in bono opere : sed ves/icre decidat, id est, in pec- corripiatur sovere. Vel alitcr, in ipsis sepluaijinta
catiscadat,non rfducente ei solejuslitioc : quia tunc anni. Sepluaginta qui constnt ex secunda unitate,
qui8quequasivesperecadit,quaado declinat abonia, denario videlicet per septenarium multiplicato.per-
 623 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 624
tinet ad veterem vitatn, quse volvitur circulo septe- A dit in istis terrenis, quam quodipsafuerunt dataad
narii numeri et sic possumus accipere per septua-
: hoc ut futura in istis intelligantur, illud labor hic,
ginta studium terrenorum, quod dicit, quia nnwt et Nam qui hic adhaeret terrenis
dolor in futuro.
noslri sicut aranea meditabuntur, ideo in ipsis sunt bonis quasi veris, laborat pro eis acquirendis, et
temporalium quae se-
septuaginta, id est appetitus cum de hae vita migraverit.erit ei dolor perpetuus.
ptem dierum circulo notantur.Notaquia idem acci- Et quomodo hoc? Quia corripiemur gravi corre-
pitur per septuaginta hac vicinitate,
et septera, ptionequando supervenii mansuetudo, id est,quando
quiaseptenariusmultiplicatusperdenarium septua- apparebit in majestate, videlicet terribilis,qui nunc
ginta facit, et hoc iterum conveniunt, quia sicut omnibusmiiis. Quis novil potesfafem irxtux?Qua.3\
in septenario sunt septem primse unitates, ita et dicat: Quandoquidemira tua qua nos corripis,tanta
in septuaginta sunt septem unitates.Vel.per septe- est,oDomine,quis estiilequi novit digne iram tuam
narium potest accipi malesabbatizantiumstudium, potentem, qua tu parcendo punis, etpuniendo par-
ideoquiaJudaei.litteraeinsistentes, septimam diem, cis ? Parcendo parcit Dominus, quia quos exterius
Sabbati videlicet, celebrarunt. Vel potest accipi, ditat, interius excaecat . flagellando parcit, quia
per 70 luctus et rasror in captivitate conversan- quos exterius tribularipermiltit,intfirius invincibi-
tium, quoniam Judaei per septem decades, id est j. les custodit, quod dicit, Qtiis novit poteslalem irx
per 80 annos in civitate detenti fuerunt, ubi praefl- tux,et (juisdinumerare iramluiim prff/imort/iio.ad
gurabatur luctus et mffiror noster, quos palimur hocvidelicet,ut te timeat vel iram tuam prxtimore
:

quandiu vitam in hoc septinario ducimus,et hoc est
quod dic\i,inipstsseptuagintaanui.Siautein in polen-
/a/i6u5 agamusannos no5tros,id est si regnoca-lorum
vim faciamus.erunt septuagintaanni.RegnoDei vim
facimus.quandocarnalibusdesideriis resistimus,cce
tuo dinu'nerare,\d est.copiam prosperitatum quam
in iratuaquibusdam concedis,quis dignedinumerat
pnr limore Itw.ui comparet videlicet copiam prospe-
ritatum numero pcenarum ? Nam ad hoc exaltat
Deus quosdam, ut dejiciat et ad hoc quosdam :

lestibusadh3iremus.UndeiIIud,j4 iempoTeJoannis re- prosperat, ut capiantur. Dexferam tuam sic noiam

gnum calorum vim patitur, et violenti raviunt itlud fac. et erudifos corde in sapientia. Quasi dicat Ul :

(itfa///!.xi).Xotaperoc/05!w/«studium»ternorutiiquffi dignoscamus iram ttiam, notamfac nobis dexleram

OG^avodieventurasuntjinfineviJelicetmundi.quando tuam, id est, Fiiium tuum,liicvidelicet,ut eumimi-
septenarius numerusnnietur:vel,quiaoctavadieUo- tando, diiiumercmus iram tunm prx limore iuo, et

minus resurrexit,quamoctavamdiemceIebranius in noios fac nohis ertiditoscorde in sapientia, id est,

signoventurcecelebrationis,quK venturaestpostcom quos tu exterius sapientia tua erudisti. ut eo-
illos
munemresurrectionem, potcst accipi per octoginta rum exemplo dinumeremus qure dinumeranda sunt
studium vere sabbatizantium. Xota idem accipi per C inter copiam prosperitatum etnumerumpoenarum.
:toginla ^qnod per octo ideo quoniam es octo decies Quod ut fiat, convertere, Domine, usquequo, id est,
multiplicatoconstituituroc/o(;tn/a,et sicut octo inse qousque opusestconversionetua:f/di?/)ret'a6!7w«/o
habet octo primas unitates, itaoc/oj/in/a in se habet super servos iuos, qui fuisti exorabilis superliberos
octosecundasunitates. Potest etiam accipiper octo- tuos. Quod revera facies, quia repleti sumus, id est,
ginta felicitas ad patriam redeuntlum.quoniam Ju- replebimur wffne.idest.transacta nocte hujus vits,
daei, qui detenti fuerunt in captivitate, per septem tua misericordia, et exulfavimus exterius, et dele-
decades(id est, per septuaginta annos) detenti sunt ctati sumus, id est, delectabimurin interiori nostro
incaptivitate,etin octavadecade reversiin patriam, in omnibus diebus nosfris, diebus videlicet sempi-
ubi nostra reversiopraBfigurabatur,quando, induta ternis, quando te videbimus facie ad faciem (I
immortalitatis tunica.adpatriam revertemur quod : Cor. XIII.) Et unde hoc nobis? Quia Ixtati stimtu,
dicit. Si in potenlatibus annos nostros agamus.erunt id est, lcetabimur/)7'0 diebus quibus nos humiliasti,
anni nostri octoginla, id est, agentur tunc anni no- id est, in quibus nos tribulari permisisli, et proa^i-

slri in studio aeternorum, vel in studio vere sabba- nis quiqtie vidimus mala,qm& nuUus ibi laetatur, nisi.

tizantium, vel in felicilate ad patriamredeuntium, quihic tribulatur : nulli patriaestdulcis.nisi cuipe-

quoniara quicunque regno Dei vim facit, hoc atten- J)
regrinatio est gravis. Respice inservos tiios ct tnopera
dit,etquod est ampliuseorumannorum,id est,quod ttia, etdirige filios eorum. Quasi dicat Ut ibi Iste- :

amplius consideratur in istisannis,est sanctis /o6or mur, hic interim respice in servos tuos respice, ;

et dolor. Amplius consideratur in istis annis a san- dicoin opera tua, quia quod tui servi factisunt,hoc
ctis.quando sollicitudinem gerunt pro his qua neces- est tuum opus, non eorum, etideo, dirige filios ^o-
saria sunt victui et vestitui, quibusnullus sanctus rum, id est, bona opera corum, vel filios, id est,
carere potest;scdeis/a/>or protalibussollicitudinem imitatores eorum in bonis operibus, et ut hoc fiat,
gerere, et dolent, quia eos oportet pro talibus csse sitsplendor, id esi imago Domini Dei nostrt, ratio
soUicitos. Vel aliter: Quod amplius est annorum eo- nostra videlicet,per quam eumimaginari debemus,
rum, quod amplius altendit quisque in annis
id est, illa sit super nos, id est, dominetur nobis, non de-

istis, quam quod hsc temporalia quae ad septena- primatur a sensuali tate. £/opcramanuu??! nostrarum
rium pertinent, sunt transitoria, et illa quae futura dirige super nos, ut ad superna videlicet tendant, et
auntseterna: etquodamp/jui iterum quisque atten- non pro mercede terrenorum fiant. Et quia omnia
 : ;

625 ENARRATIONES IN PSALMOS. 62G

opera bona unum debent esse in radice charitatis, A Dei cceli commorabilur. Quasi dicat ; Praecessit qui-
ideo et singulariter dicit : El Ojjus manuum noftra- dam in humano genere, positus in abundantia vir-
rum dirige. Quasi dicat : Sic dirigas opera noslra, tutum sed in se confidens, non permansit homo
; :

sint unum opus, id est, ad unum finem charitatis autem secundus, qui vcnturus est, habitabit, idest,
tendant. in obedientia perseverabit, non in suo adjutorio con-
PSALMUS XC. fidens ui Adam, sed in at/jutofio Allissimi et ideo in
LAUS CANTICI IPSI DAVID. proteciione Dei, non qualiscunque, sed cwli commo-
<iJ3ui habitabit in adjutorio Altissimi, in prote- rabiiur, id est, simul morabitur interius videlicel et
« ctione Domino Su-
Dei cobH commorabitur, Dicet : exterius, quia nec cogitatione a Domino Deo suo
« ceptor meus es tu, etrcfugium meum: Deusmnus, aposiniabit ,hicta.]\sdicet Domino : Susceptor rneus es
» sperabo in eum. Quoniam ipse libcrabit me de la- tu, id est, defensor mcus, Deus
et re/ugium meum
« queo venantium, et a verbo aspero. Scapulis suis ineus, non ei;o mihi Dcus, ut .\dam, qui sibi voluit esse
« obumrabit tibi, et sub pennis ejus, sperabis. Scuto Deus, hoc dicet Domino, dicet ad exhortationem
« circumdabitte veritas ejus, non timebis a timore proximi sperabo in eum, et hoc ideo quoniam ipse
:

« nocturno. A sagitta volante in die, a negotio per- liberavit me in meis de laqueo venantium el a verbo
« ambulante in tenebris, ab incursu et dffimonio t\ aspero. Venatores isti sunt diaboliis et angeli ejus
« meridiano. Cadent a latere tuo mille, et dpcem qui semper, quasi vcnando, hominem insequuntur
« milia a dextris tuis, ad te autem non appropin- ut capiant; tendunt etiam sibi laqueos quibus ca-
« quabit. Verumtamen oculis tuis considerabis, et .
piantur. Nam snggerit ei amorem et cupiditatem
« retributionem peccatorum videbis. Quoniamtu es, rerum temporalium, sed Dominus ab his laqueis
« Domine, spes mea, altissimum posuisti reTugium suos liberat. dando eis ut claudant ostium cordis
« tuum. Non accedet ad tc malum, et flagellum non contra suggestionem cupidilatis. Xota quia solent
« appropinquabit tabernacujo tuo. Quoniam angelis laquci et retia tendi nou in via, sed juxta viam,
« suis mandavit de te, ut custodiant te in omnibus ita diabolus illis qui sunt in via, id est qui perfe-
" viis tuis. In manibusportabuntle, neforteofTendas cte Christo adhsrent, non tendit laqueum, quia
« ad lapidem pedem tuum. Super aspidem et basi- Christus illos ducil per se viam ad se vitam; iliia

« liscum ambulabis, et conculcabis leonem et dra-
" conem. Quoniani in me speravit, liberabo eum,
'
protegam eum, quoniam cognovit nomen meum.
« Clamavit ad me, et ego exaudiam eum cum ipso
vero qui sunt juxta viam, id est minus in fide per-
feclis, teuditur recte ut capiantur, quos tamen Do-
minus liberat, ducendo eos ad perfectionem, quod
dicit, quantura ipse liberavit me de laqueo venan-
.•

« sum in tribulatione, eripiam eum, et glorificabo tiiun. Verbum asperum est omne verbum detra-
« eum. Longitudine, dierum replebo eum, et osten- ^ ctionis vel insultationis male viventium, etiam si
« dam illi salutare meum. » sibi blandiendo loquantur, dummodo ut seducant
EyAHRATlO. asperum verbum dicitur, a quo verbo asperoliberat
Canticum ponitur pro exsultationc. Sedquiane- Deussuos, dans eis fortitudinem, ut neque bUndi-
que in hpc psalmo aliquis vellet exsultare de hu- cedant, neque minis. Nota, quia
tiis sicut, tensis
mana infirmitate, appositum est (ans canlici, ut laqueis vel retibus, solent lapides in sepes mitti ut
laudabile canticum intelligatis. canticum vidclicet sic deterreantur aves, ut ad laqucum veniant, sic
quod pertinet ad divinam virtutem, et non ad hu- solct proponi fidelibus verbum «sperum in minis
raanam inlirmitatem. Nam Propheta, sicul incarna- et blanditiis, ut, timore perterriti, cadant ut
vel

tionem Domini, mortem et resurrectionem prsevi- laqueos, vel amore eorum quffi sibi blandis verbis
dens, ad instructionem omnium dixit, ita etiam proponuntur, pedem vinciant laqueis. Sc.ipuUs suis
praevidens ejus tentationem, aperuit eaiu ad no- obumbravit tibi, ct sub pennis cjus sperabis, quasi
stram utilitatem, ut, per ejus tentationem instructi, dicat : Dicel Domino, dicet proximo, dicct etiam
non cedamus tentatori, nihil tamen de nobis prajsu- sibi aggratulando. Merito sperabis in eum, quoniam
mentes, sed totum gratiae suse attribucntes. Hoo obumbravit tibi, id cst proteget tc interius sca/iuZw
enim exemplum humilitalis reliquit nobis, qiiia, li- J)
suis, in prssentia sua te custodicns seilicet, et di-

cct esset homo immunis a pcccato, licet Verbum ctum est ad similitudinem, quia, qui inter speculas
Patris personaliter esset unitum, non tamen ad vin- tenet aliquem pectoii suo conjunctum, quasi pra?-
dictam contra tentatores insurrexit. Sed, cum di- sentcm habet, sic Dominus quasi scapulis obumbra-
ctum estsibi;Da3?no7uum/in6«,humiliterrespondit: vit quem sibi prajsentem facit, quod dicit, scapulis

Dxmonium non habeo {Joan. vii). Ipse etiani suis obumbrabit tibi, et sub pennis ejus sperabis,
tcnlatus est, idque ideo ne a tentatore vinceretur protectus tam in te quam
in tuis. Hajc dicunturde
Christianus ; non fuit sibi tcntatio necessaria, sed Kimilituiline, non dc proprietate, quiasoIentaves,et
fuit nostra doctrina. Ambulcnius ergo in illo qui sc maximc gallina; pullos suos sub alis protcgere, et
pro nobis viam fecit, quia, ambulamus,
si in illo ibi fovere. Gallina elium pro nimla affectione quam

ducet nos ad se vitani per viam. Uicit autem sic habct erga pullos suos se hispidam el debilcni facit,
Propheta ila Dominus suos quasi sub pennis fovet, quos ni-

Qui habitat in adjutorio Altissimi, in protectione mia allcclione sua custodit ne fiant preeda diaboli.
627 REMIGIl ANTISSIODOIIENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 628
Vel aliter: Scapulis suis obitmbrabittibi. Solcntaves A decem miilia a dexlris tuis. Quasi dicat Propheta :

qusdam, ut aquil-a, pullos suos scapulis portareet Meritodicistibi SiggvAia\d.ndo, nontimebisada^monio

sic circumducere, cionec discant volare, ne, cum meridiano, quia mnlti per dajmonium meridianum
primitus volare incoeperint, casum patiantur, ita victi sunt. Nam illi efiam qui quanfum ad opinionem
Dominus, dum infirni sumus, portat nos donecnos suam fecum in judiciaria sede sessuri erant ut alios
perliciat, nenos dimiserit, causam pro imper-
si judicarent, veniente lervore tribuiationis, |ierdide-
fectione patiamur, quod dicit. Scnpulis suis obum- runt id quod pra;sumptuose sibi promittebant. Nota
brahit tibi, id est defendet te in tuis et $ub pen- quia, Petrointerroganfeet dicente, Ecce nos reliqui-
nis cjus, id est sub charitate Dei et proximi obum- niufs omnia, ct secuti sumus te, quid ergo eril nobis?
bratus sperabit in tuis. Vel aliter : Scapulis suis respondit Dominus: In rcgeneratione, cum sederit
ohnmbrabit tihi. Solet fortitudo notari in scapulis. in scde majeslatis sux, sedchitis el
Filius Ii07ninis
Fortitudo autem Domini notatur in eis miraculis duodecim tribus Israel [MaUh. xi\).
vos, juclicantes

quibus ipse obumbrat suos et sustentat, quia, cum Hocatlendentesplurimi sua reliquerunt.etsesessu-
verbis eorumsigna fidemsubministrant. ipsi prKdi- ros cum Domino ad judicandum sperabant. Sed.
catores per miracula quasi fortitudinc quadam sus- quiain bono quod faciebant, non de Deo, sed de sc
tentantur. quia ferventioresfiunt in fide, quandoper P prffisumebant, ceciderunt a lafere Domini, a judi-
miracula veri prajdicatorcs comprobantur ; et sub ciaria sede,non quod ibi fuerunt, sed quia sibi prae-
pennis ejus sperabis, id est in praeceptis mandato- sumptuose promiltebant, quod dicit : Cadetit a la-
rum tuorum, quibus fideles in auram libertatis terefuo mille et decem millia a de.tlris tuis. Sunt
quasi pcr pennas deportantur. Scuto circumdahil etiam multi, qui, attendentes Doum prcBcipienfcm,
tc veritas ejus, et ideo non timebunt qui tuti erunl Vcnde omnia qUtT hahes, et da panperihus (Ihid.),
a timore. .1 .lagitla voiuntc in die,a negolio perambu- vendunt omnia quae habent, et largissimas eleemo-
lanteintinebris,ab incursu et dxmonio meridiano. synas faciunt, sed quia hoc non in conspectu Dei,
Hic proponit duo et gcminat, ut fiant quatuor
illa sed ad favorem hominum faciunt, ideo cadent a
quibus impugnantur fideles quos circumdat veritas dextris Domini, non quod ibi fuerunt, sed quia se
Domini.Impugnantun^-nimlevipersccufioneetgravi, venfuros putabant. Nota. quia plures sunt qui in
quibus cedunt illi qui adhuc suntquasi nox, nescien- dextris judicandi sunt quam illi qui in lateresessuri
tes reddere Christianismi sui rationem et impu- .•
sunt judicantes, ideo dixit, cadenta latere tuo mille,
gnantur etiam levi et gravi persecutionc, quibus ite- etdccem millia a dexlris tuis, ad te autem, id est,
rum cedunt quidam, qui quasi dies sunt, scien- ad tuQS non appropinquabil casus ille, quia etsi ap-
tes videlicet reddere rationem Chrisfianismi sui. propinquat tormentum carni, tamen non laedit
Sed quia veritate quasi .<cuio sunt circumdati, hic C locuui fidci. Verumlamen oculis tuis considcrahis,

ouinibus tentati permanenl illEsi : quod dicit, Non et relrihutionem peccatornm videbis. Illi cudenl n la-
timebis interius a timore noclurno, id est, a /uopropter injustitiampersecutionispersequen-
terc

persecutione levi quae fit ignorantibus, qui quasi tium te, sedtamen illi persecutores, licet floreant,
nox sunt adhuc propter ignorantiiim rafionis, non impune persecufi sunt eos. Ouoniam ocnlis luis,

quam deberent reddere pro fide sua. In timore no- id est, tua discrefione fO?is/(/(';'a/i(.s hoc non impune
tatur pervecutio levis, quoniam timor solet prKce- t'ac\.um ease, el vidcbis, id est videri faoies hoc esse
dere faotum. Non timebis etiam a sayiUa volanle in ad tribulationem peccatorum quod alios persequi
die. Per sagittam notatur perseculio levis, quia sa- permittuntur. Vel sic, ilii videntur cadere a latere,
gitta levius vulnerat quam quod dicit gladius : tuoel de.vtris verumtamen oculis iuis considera-
luis,

volanle in die notat eam fieri

quisuntquasi in illis bis, id est, tua hoc attendet illos non
discretio
dies, scientes rationem reddere fidei suce quod ; fuisse a dextrisfuis, neque ad latus tuum, et videbis,
dicit, non timebunt tui a sagitta volanle in die, id id est, alios videre facies, hoc esse eis retributionem

est, a persecutione levi quae fit scientibias. Non peccatorum quod cadunt, quia non in te, sen in se,
timehis etiam in tuis a ncgotio perambulante in tene- in benefactis suis gloriati sunf. Vel aliter : cadent a
bris, id est, a vehementi qus, pro n latere luo mille quasi dicat Prophcta Merito aggra-
persecuiione :

magnitudinc, negofium qnaiinegans olinm dicitur tulando dicistibi,in ims non timehis, quia cadcnt
;

quK perambulat in tcnebris, nescientes lemporalia
esse contemnenda, ctaeterna fantura speranda, non
timebis etiam ab incursu et dxmonio meridiano, id
est, ab instantia vehemcntis persecutionis qua fit
s^.ientiVius se ad .Tterna vocatos, cedunt tamen
a latcre tuo, id esf, ab bis qui vere sunt in latere tuo
mille, scilicet pericula, vel, mille tentationes et
decem millia tentationum vel periculorum cadent
a dexlris tnis, quia quatumcunque geminentur
pcricula sivo tenfationes, non nocebunt tuis. Hoc 1

nimiis molesiiis. Per d-uemonium nofatur tribulatio, autem ideo, quia tibi, id tst, tuis non appropiti- |

per iuoursum instantia tribulationis per meridia- quabit periculum aliquod, quia efsi persecufores
:

num duo nofantur, et fervor tribulafionis, et illi tormentum inferant carni, taraen non laedunt lo-

quihus filipsa tribulalio, quoniam etipsi quodam- cum fidei. Frustra ergo tribulanlur? Non, quia licet

modo fervere videbantur ideo quiasciebant reddere ipsi non vincuntur a tribulatione, tu tamen oculis

rationem Christianismi. Cuticnt a latcre ino milie, et tuis considerahis eos non frustra tribulari, quo-
 :

629 ENARRATIONES IN PSALMOS. 030

niam est eis tribulatio ad probationem,et tu videbis A duritiam, ut illud videlicet quod deberent facereex
hoc esse ad retr ibiUionem peccaiorum eis qni inferant amore faciant ex timore, velut Judaei qui Deo ser-
tribulationem aliis. Quasi dicat: In tua discreti- ne vierunt ex timore, non ex amore, efc ideo legem in
est quia non frustra inferturtribulatio.quia infertur tabulislapideisscriptamreceperunt,quiadura corda
ad probationem patientium,et ad damnationem in- eorura ad amcrcm non erexerunt, sed in timorem
ferentium. Qiinniam tu es, Domine, spes mca, altis- depresserunt. Ut autem charitas Dei diffunderetur
simum postiisd rcfugium tuum.Elc iterum voxcapitis in cordibus fidplium.ab angelorum manibus depor-
est. Quasi dicat : Merito mihi aggratuior in meis, tatus est in coelum Dominus, ut sic ad discipulos
et merito non timeo in illis,quoniam lu, Domine, mitteretur Spiritus sanctus, qui auferret timorem et
factusM spesmea, id est, spes meorum, dando eis prcestaret amoris plenitudinem, ut illud videlicet
per me quid sperare debeant,quia resurrectio quae quod prius fuit difficile timentibiis facila fieret
pra3cessit in me capite,subsequetur et in membris, amantibus. Unde Apostolus Non acccpisti, inquit,
:

et itafactus es meorum. Noverat enim huma-

spes .•ipiritum servitulis iterum in timore, scd libertatis
num genus mori posse, sed non noverat resurgere quod dicit In ma-
spiritum in amorem {Rom. viii) :

posset et sic babebat quod timeret. nan habebat nibus portabunlle a conspectu hominum in ccelum.
quod speraret. Ht autern spes eis adderetur, ille, n Et quis fructus inde? Se forte offendas ad lapidem
qui dedit propterdisciplinam timoreni mortis,dedit pcdem fuum, id est, ne prsdicatores tui sirailes effi-
propter prsemium spem resurrectionis quod dicit, ciantur illis qui offendunt ad lapidem olTensionis,
:

Tu es, Domine, spei mea, et posuisti xne refugium velut Judaei qui in legem tabulis lapideis conscri-
tuum, quia, quod humanum genus ad me veniens ptam offendebant, facientes bonaquse faciebant non
certum habet refugium, hoc ex tuo est, quia allis- ex amore, sed ex timore. Nota quia non eratDomi-
simum me fecisti. Quid altius unam de carne mor- nus ab angelis depnrtatus, quod necesse erat ei
tali facere carnem immortalem, et de corruptibili reportari ab eis, sed ipsa deportatio fuit servitutis
incorruptibilem ? Vel sic : Posuisli altissimum refu- exhibitio. Super aspidem et basiliscum ambulabis.
gium tuuin, quia per me deleta sunt peccatahomi- Basiliscos interpretalur regalis,unde basiliscus rex
num, juxta illud Pauli : Quem posuit propitiatorem serpentium dicitur, et sic per basiliscum diabolus
per fidem insanguine ipsius.ut ipse sit verax.justi- intelligitur qui caput esttolius serpputina; malitias:
ficans eum qui ex fide est Jesu {Hom. x). vel sic per a.vjuirf!?)?^ intelliguntur quique hEretici et c«teri
AUissimum posuisli rcfugium ^nxla. illud Dedit illi venenosiqui venenosuofideliumanimas mortificant
:

nomen quod esl super omne nomen {Phil. ii). /Vow superquos tamenDominus ambulabitin Bn\s;etcon-
accedet ad te inalum,el (lagellum non appropinquabit culcabis leonem et draconem, id est, tui conculcabunt
tahernaculo tuo. Vox prophetas quasi sic dicentis C aperte saivientes et occulte insidiantes. Quoniamin
:

Vere Dominus factus es spes in tuis, quoniam non me sperabit, liherabo eum. Quasi dicat Dcus Pater :

aceedet ad te, id e8t,ad tuos malum, quia licet exte- mandaijil de te angelis suis, dicens: liberabo eum,
rius ssviat persecutor. interius factus est Deus ad- id est, anchoram spei suce in me rmt.prolegam eam
jutor, flagetlum non appropinquabit tabernacido tuo. in suis ab «stu vitiorum ct hoc, ideo quoniam co- :

Tabernaculum istud est corpus Christi.in quo ipse gnovit nomen nieum, hoc scilicet quodestDorainus,
secundunf carnem militavit,in quo multa passusest quod cognoscunt illi qui bonis operibus profitentur
Dagella,quiacapiebalur,flagellabatur, conspuebatur ae esse servos Domim. Clamahil ad me, et ego exau-
et ad ultimum in cruce suspendebatur. Sed, quu- diam eum tam in se quara in suis. Cumipso sumin
niam resurrexit,et incorruptibile corpus assumpsit, trihulntione, suorum.Unde illud, Ecce ego vobiscum
huic tabcrnaculo non amplius appropinquabunt fla- sum usque ad consumtnationcm sa;culi (Matlh.xxvm);
gella : quod non upiiropinquabit
dicit, et flagellum eripiam euni a perscciitionetemporali, ct glorificabo
tabernaculo tun. Quonium ani/elis suis mandavit de te etim gloriaa;lerna!i,?ri/)!nmfi(m nonut audiatverba
Dous Pater,id est,propter te,ut tibi subministrarent aspera, sed ne, erubescendo ea, cadat in muscipu-
obsequiura servitutis.Unde illud Et upparuil ange- : lam dioboli, et tandem glorificabo eum^qniailongitu-
lus confortans eum {Luc. xxii). Hasc confortatio non j)
dine dicrum aBtcrnalium replebo eum, ct ostendam
fuitadnccessitatom,scd ad servitutis exhibitionem, illi salulare meum, ut illud, ostendam illi meipsum
fuit etiam ad nostram doctrinam,quiaunusquisque {Joun. xiv).
fidelium habot angclum conlortanteixi se in bonis PSALMUS XCL
operibus. Unde illud : attgeli eorum semper videnl PS.VLMUS CANTICI IN UIE SADBATI.
facieni Patris{}latlh. xviii) .• quod dicit, quoniam (I Bonum Domino.et psallere nomini
est confitcri
angelissuis ynandavit de le,isi\id videlicet, ul custo- « tuo, Altisairae.Adannuntiandum mancmisericor-
diant inomnibus viistuis,el ideo ([uia niandavit,
te « diam tuam, ct veritatem tuam per noelcm. In
in manibus portabunt lc, id est, exhibitionem servi- « decachordo, psalterio, cum cantico, in cithara.
tutis tibi impondent, ne jorte ofjcndus ad lapidem « Quia deleclasli rae, Uoinine, in factura tua, et in
pedem luum, id est, ne pedes tui, id est, apostoli et « opcribus manuura tuarum exsultabo. Quam ma-
cajteri quibus ingressurus es quasi pcdibus in noli- « gnificatasunt opora tua,Uomine ! nimisprofundae
tiaragentium, oflendant ad lapidem,id cst, ad legis <• faclae sunt cogitationes tua?. Vir insipiens non
631 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I — EXEGETICA. 632
« cognoscet, et stultus non intelliget hajc. Gum A dando eum in benefactis suis, quod diclt, honum
« exorti fuerint pcccatore? sicut fenum,et apparue- ext coufitcri Domino, et psallere tiomini iuo, scilicet
i( rintomnesquioperantur iniquifatem,ut inlereant glorificando. O Attissime, in hoc videlicct psallen-
« in saeculum sacculi:tu aulem Altissimus in a?.ter- dum est noraini tuo.ut annuntietunusquisque esse
« Dum, Domine. Quoniam eO';e inimici tui,Domine, misericordiae tiice quod consolaris in prosperis, et
t quoniam ecce inimici tui peribunl,et disperfieniur esse tuae justitiaj quod corrigis in adversis. Quod
« omues qui operantur iniquitalem. Et exaltabitur dicit, t)onum nomini tuo ad nnnuntian-
cst psallere

« sicut unicornis coriui meum, et senectus meain ditm misertcordiam tuam esse in mane, id est, in
« misericordia uberi. Et despexit oculus meus ini- prosperis ne deficiant tui, et verilatem tuam, id est
« micos meos,et ab insurgentibus in me malignan- justitiam esse per no('rem,|id est, in adversis; ne
« tibus audiet auris mea. Justus ut palma ilorebit, impune peccetur a tuis. Jn. decachordo psalterio.
« sicut cedrus Libani mulliplicabitur. Plantati in Quasi dicat :Donnm est psallere nomini tuo Psallen- .

« domo Domini, in alriis domus Dei nostri flore- dum autem est in decachordo psalterio, itavidelicet
« bunt. Adhuo multiplicabuntur in seneota uberi,et ut, in anima nostra quae in superiori nostraadmo-
« bene patientes erunt, ut annuntient. Quoniam dum psalterii sonum rediit, decem prajcepta legis
« rectus Dominus Deus noster, et non est iniquitas n observemus,et hoo non ex tristitia,sed cum cantico,
« in co. >'
id est, cum mentis hilaritate, quia ooactum servi-
EyARRATlO. tium non est Deo placitura. Unde illud Uilarem :

Propheta, videns JudjBos litteram attendentes.et daloren: diligit Oeus (// Cor. ix). Psallendum est
non spiritura, Sabbatura grossum celebrare, et non etiam in cithara, id est, in carnis mortificatione,
delicatum, horlatur nos in hos psalmo Sabbatum quia neoesse est quemque, ut bene psnllat, cruci-
delicatura colebrare. Quod Sabbatum delicatum est figcre oarnem cum vitiis et concupiscentiis : vel in
serenitas conscientice, tranquillitas mentis, requies cilhara, id est, in officio corporis, in exhibitione
cordis, cessatioab operibus malis,quia nonprodest videlicetelpcmosynarura etcoeterarura virtutumqua?
manus abslinero ab opcre,nisi mens etiam cesset a corpore administrantur. Quia delectasti me, Do-
crimine, quia melius est arare quam sallare, el fo- mine, in faclura tua. Quasi dicat Merito tibi psal- :

dere quam usquo ad crapulam bibere. Judaei vero, lendum est, quia cum in mea factura essem con-
Sabbatum gi'ossum celcbrantes, hoc non attende- tristatus, delectasti nie, Domine, in faclura tua, cum
bant, sed manus eorum feriabatur ab opcre, mens per te videlicet regnaturus sum. Unde Appstolus :

eorura promptior erat in pcrpetrando celere. Nou Ipsiiis, inquit, factura sumus, creati in operibut
attcndebantquia illudSabbatum signuraerat futurae bonis (Eph. n). Et quia delcctasti mein factura tua,
requiei, ad quam nullus perveniet, nisi quem coa- *-'
ideo in operihus manuum tuarum e.xercebor, id est,
scientia liberum esse defendit. Quod autemSabba- tibi attribuam quod boni operor, quia non ego
tum illud.quod Judasisfuil injunctum ad celebran- operor, sed manustuae, id est,potentiae tuae, in me
dum, sitsignum futur.i; requiei, nota liber Gene- operantur s: quid boni operor. Quam magnificata
8eos,qui,cum praicedentes dies per mane et vespere .tunt opcra tua,Domine\ Delectasli mc, Dominc, in
determinet, septimara illam diem videlicet Sabba- factura tua, et haeo opera tua quod nie delectari
tum, in quo Dorainus
ab opere requievit, per facis in factura tua, quam magnificata sunt,id est,
vesperura non delerminavit, quia requies illa, quam magnahabenda sunt.£< nimis prolundse fact3e
quae per hoc Sabbalura futura designalnr,nullis te- sunt coyilaliones tux, id est, exalfando alium
nebris offuscalur, sed in purissima charitale sler- dcjicis, et alium humiliando exaltas, non est hu-
naliter agitur. Quod dicitur Dorninus ab operibus man;o mentis investigare. Vel sic Psalletidum : est

requievisse, non ideo dicitur quod laborem ali- nomini tuo in cithara. Quod autem psallentes in
quem passus sit in opere,sed prseligurabat quid fu- cithara perraitlis laborare,etnon psallentes florere,
turum, videlicet in fidelium congregatione,quia ad Ijona opera tua, Domine, quam magnificata sunt, et
requiem veram quae perSabbatum futuradenofatur, profundx factw sunt cogitationes lux, in qui-
niiiiix

a nullo lidelium siuelabore pervenitur, ut hoo figu- D bus h;ec omnia apud teipsum disponis quod enim :

raret quasi ab opereseptima dierequievit. Titulus vir insipiens, id esf, ille qui nescit sibi cavere in
sic exponitur : Psalmus, id es^t, hac operatio est, posterum, solam vitam temporalem existiman8,nw
faniifj, id est, exultationis : canijcj dico, habendi cognOM'ct, el stultiis non intelliget hrec. Stullus est
in die xdbbat!, id est, in consideratione vers re- iUe qui.cuin sit in summamiseria, pulat se essein
quiei qua; est in serenilate conscientiaj : et quoniam niaxima felicitate, velut plures qui ad hoo exaltan-
serenitas conscienfi;e procedit ex confessione, ideo tiir, ut dejioiantur. Quod dicit, stultus non intelli-

in conlessionehabet psalmus initium.Confessioau- get lixc, el dicit quae. Cum exorti fuerinl peccalores,
tem est duplex, vel quando Dominum laudaraus es u\ pst, extra, alios orti sicut fenum, quod hodie viret
benefactis nostris, vel qoando no&ipsos accusamiis cl cras in clibanum mittitur (Matth. vi), etnon intel-
in confitcndo qnod male 1'ecimus. Dicit autem sic ; ligctquod cum apparuerint omnes qui operantur ini-
Hunum cil conjileri Dinnino. Gonfilere ergo Do- quitatcm, ut, id est, qualiter intereant in sxculum
mino, accusando le ipsuin in maledictis luis, lau- sxculi, id estjKternaliter. Hoc autem ex hoc proce-
633 ENAUr.ATIONES IN PSALMOS. 631

det.quia tu, Domine,in xternum ,3c[\icQt regnaturus A « bitur. Parata sedes tua ex tunc,a sfeculo tu es.
veniens Altissimus ut fenum sicces,id est.ut exsic- « Elevaverunt flumina, Domine, elevaverunt flumi-
ces eos velut sol.qui ab Alto veniens cum fervore « na vocem suam.Elevaverunt flumina Quctus suos
fenum exsiccat.Vei sic simpliciter, Ipsi interibunt " a vocibus aquarum multarum.Mirabiles elationes
aeternaliter : tu autem, Dominc, quem hic humi- « maris,mirabilis in alfis Dominus Testimonia tua

lem contemnunt, eris Allissimus, et hoc in xter- I' credibilia facta sunt nimis, domum tuam decet
num. Quoniam ecce inimici iui, Domine, quoniam «sanctitudo, Domine, in longitudinem dierum.»
ecce inimici tui peribunf. Quasi dicat Non : EyAHH.mo.
attendunt,ut intereant,cum tamen revera peribunt. Terra.qus dicitur fundata, significat genus hu-
Quoniam ecce inimici tui peribunt. Et ecce fulurum manum quod in die ante Sabbatum, id est in sesta
e9t,quia tempus breve est.et ut confirmct eos per- mundi »tate,infide aDomino est stabilitum etfun-
ituros, repetit, ecce peribunt, ethoo ideo, quoniam datum.Dies ante Sabbalum sexta feria dicilur, in
inimici tui sunt,et i1isper<jeiitur omnes qui nperantur qua hominem cieavit, quem etiam per inobedien-
iniquitatem, quia. separabuntur agni ab h£Bdis,et,illis tiam a se diffluxum in sesta mundi aetate perfidem
dispersis. e.raltabiturcornu meum.id est sublimitas regeneravit,et in sexta hora diei sanguine suo re-
meai sicut ufnVoDiJs.Unicornessunt illi qui una spe, demit.Ut autem sciamus qucB aetas hic anteSabba-
p
quasi uno cornu.se erigunt ad coclestia. Unde il- tum per fidem designatur, ab initio ipsa tempora
\ad Unarn petii a Dumino, hanc requiram (Psal.
: mundi distinguamus. Est autem prima aetas,quasi
x.xvi). Et senectiis mea in nnsericorcLia uberi. Per prima dies,ab Adam usquead Noe. Secunda aetas,

senectutem notantur novissima fideliura,quce erunt quasi secunda dies,a Noe usque ad Abraham. Ter-
in misericordia uberi,id est abundanti, quia, cum tia ffitas.quasi tertia dies.ab Abraham usque ad Da-
nunc misericordia in vocatione et justificatione, vid.Quarla aetas.quasi quarta dies,a David usque
lunc erit abundans quando temporali labore aeterna ad transmigrationem Babylonis.Quinta,a transmi-
dabitur requies.Merilo no^nssima fideliumsenectus gratione Babylonis usque ad praedicationem Joan-
dicuntur,quia,sicuti in senectute.capilli qui prius nis. Sexta, a prsdicatione Joannis usque ad finem
fuerunt nigri fiunt albi,ita et ibi,qui prius labora- mundi. Septima erit dormientium,oclavaresurgen-
verunt temporali certamine, gaudebunt aeterna re- tium. In soxta vero aetate fundata est terra, quia
quie.ubi nulla nigritudo erit morum perversorum, genus humanum per prcedicationera Joannis et cas-
Et despexit octtlus meus inimicos meos. Quasi dicat: terorum in fide est fundatum.quod diffluxit per in-
Quia senectus mea erit in misericordia uberi, ideo obedientiam primorum parentum. De hac funda-
oculus meus, interior videlicet, despicit ininticos tione loquitur Propheta in hoc psalmo, eshortans
me malignantes,idestquan-
meos.E\. insurgentes in ^ tam suos contemporaneos quam prtEteritos, ut in
do malignantes insurgunt, ut in me lorma eorum fide fundari a Domino et a suis non renuant. Dicit
appareat, ut me sibi conforiiient, audiat auris mea sicPropheta :

a verilate intus sibi preesidentc,quod non sit fidelis Doyninus regnavit, Quasi dicat : Qui ante saecula
ex tempore florere : pulma ftorebit,
sed justus ut regnavit in divinitate, nuncregnatin carnis humi-
tarde videlicet,quia necessc est post multas tribula- litate. Et quomodo Decorem indutus est,ii
regna.\'it "!

tiones quemque fidelem intrare in requieni('.4cLxiv). est,sobrietatem et decorositatem induit^nfrfwfni est

notatur etiam in pnlma,qu'ia. inferius circaradicem fortiludincm, el prxcin.xit se ad firraandum orbem
sit hispida, et superius lloribus adornanda sit. Et /<;rr<7?.Nota quia ad diversosrefertur quod dicitur,
sicul cedrus Libani multiplicabitur, quia plantali in indutus estdecortni et fortitudinem. Decorem inquit,
domo Domini, in Ecclesia,videlicct in charilatc fun- quantum ad illos qui dixerunt,g»i« lionus est (Joan.
dati [b.phes.m], florebunt in atriis domus Dei nostn vii).Quantum ad illos qui dixenint : non. scd sedu-
Jerusalem,ubi recondita sunt qu:e-
id est in coclesti cit turbas [Ibid.], indutus est fortilwiincm , quia pa-
que delectabilia et hoc adhuc exspectandum est,
: tienter eos tulit.Nosetiam induamus decorem et
et sic mulliplicabunlur in senecta uberi, et interim fortitudinem.Si aliquis est, cui placent bona opera
erunt hic bene patienles,c[u\a patientia necessaria est
J)
nostra, induamus decorcm, gratias Dco referendo
ut reportemus repromissiones (Ilebr.\).Quod dicit, quod a nobis eiemplum bonffi operationis capi pos-
Et erunt bcnc patienlcs ut, annuntient quoniam rcctus sunt. ^i autem aliquis est, cui displicent bona
est Dominus Dcus nostcr in correctionefiliorum suo- opcra,induamus cor.tra illum fortiludinem, patien-
rum, ct non est iniquilas in co, cum parcit srrvis ter eum tolcrando. Vcl sic, Dominus regnavit, id
fugilivis. est,sibi regnum obtinuit et ideo regnum more orna-
ius csl,q\i\ei induH decoron el fortiluitincm, id est
PSALMUS XGII.
dccoros et fortes el sic prxcinxit sc in suis, ut ex-
;

LATO CANTICI DA\^D, IN DIE ANTE 6ABBATUM QUANDO peditus esset ad opftrandiim : quoJ alibi, et prx-
FUNDATA EST TERUA.
cin.ritse virtute ad bellum (/',va/. xvn), vel indutus
• Dominus regnavit, decorcm indutus esl in- .•
est sobrietalem et patienliani. Etcnim firmavit 6r-
« dutus ost Dominus fortitudincm.ct pra;cinxit sc bem tcrra:. Quasi dicat : Indutus cst Dominus forli-
« Etenim firmavit orbem terrte. qui non commove- ludinem,el prsecin.xix se,et hoc olTectus indicat,quia
635 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 636
per iWosvitlaosos firtnavitorbem terrx. id est, in A <' loquentur iniquitatem,loquentur omnes qui ope-
/ide stabilivit.fariendo quosdam orbes rotundos,vi- « rantur injustitiam.Populum tuum, Domine, hu-
delicet virtutibus, qiii orbis noii rommoveb'lur, id « miliaverunt.et hsreditatem tuam vesaverunt.Vi-
est,noa amplius patietur instabilitatem etrecessum « duam advenara interfecerunt,et pupillos occi-
et

aDeo.quia in eo orbe parnta est sedes tua, o Deus, « derunt.Et dixerunt Non videbit bominus, neo
:

ex tunc, id est, ex tempore Joannis Baptists, ex « intelliget Deus Jacob. Intelligite, insipientes in
quohorainesin fidecceperuntfundari.Sed nunquam « populo.et stulti.aliquando sapite. Qui plantavit
aedem tuam dicam atempore illo prseparari.tamen « aurem, non audiet "?
aut qui fiDxit oculum, non
<u «Deus a.?^cu/o,id est, ab sterno in aet«rnum. « considerat ?Qui eorripit gentes, non arguet, qui
Flevaverunt fluminn, Domine. Ostendit qualiter sit ! docet hominem scienliara ? Dominus scit cogita-
parala ssdes Domini . quia flumina, id est, praedica- « tiones hominum, quoniam vanae sunt.Beatus ho-
tores sfficuli, de quibus dictum est : Qui bibcrii • mo quem tii erudieris, Domine, et de lege tua
aquam quam ego do ei, fiumina de ventre ejus fluent « docueris eum.Ut mitiges ei a diebusmalis, donec
aqux vivx(Joan. ive<vii). Hsec tluminaelevaverunt « non repellet Domi-
fodiatur peccatori fovea.Quia

se in sublimitate menii%. Elevaverunt eadem flumina « nus plebem suam,et hsreditatem suam non de-
vocem suam, ad exhortationem aliorum elevaverunt n « relinquet.Quoadusque justitiaconvertatur in ju-
flunnnaiila et flurtus suos, id est, comminationes, « dicium.et qui juxta illam omnes qiii resto sunt
dicentes : yisi p.znitenliam egeritis, peribilis (Luc. « corde.Quis consurget mihi adversus malignantes
xiii). Et hi lluctus processerunt a vocibus aquarum • aut quis stabit mecum adversus operanlesiniqui-
f?iu//flrMm,quia alii prsdicatores multi consonabant « tatem?Nisi quia Dominus adju^nt me paulominus
apostolis prius prsdicantibus.et sic factae elationes « babitasset in infernoanima mea.Si dicebam :

maris m/ra/>!/e«. quia elati intergentes intumuerunt « Motus est pes meus, misericordia tua, Domine
conlra praedicationem sedis Dominiet fluctus prae- « adjuvabit me.Secundum muliitudinem dolorum
dicatorum.Quod tamen non fuit curandum, quia « meorum in corde meo,consolationes tucB Iffitifi-

Dvminus fuit mirabihs in aliis fluctibus maris de- « caverunt animam meam. Nunquid adhaeret tibi
primendis, et hoc modo per elationes maris, testi- « sedes iniquitatis,qui fingis laborem in praeceplo ?
monia tua credibilia faclasunt Jn'm!5,quia hoc qi:od I Captabunt in animam justi etsanguinem innocen-
tu testatus es, in mundo pressuram habchit!s,ia me « tem conderanabunt. Et factus est mihi Dominus
vero pacem;J(iaH.xvi).,in se ipsis esperti suntprae- « in refugium.et Deus meus in adjutorium spei

dicatores tui ;et non hoc conturbet aliquem, quia « meae. Et reddetillis iniquitatem ipsorum.et in
sanctitudo talis,id est,qu£e per tribulationem talis « malitia eorura disperdet eos, disperdet illos Do-
efficitur, decet domum tuam, Ecclesiam videlicet 'j « minus Deus noster. »
tendentem longitudinem dierum, id est, in aeter-
in
EyARRATlO.
nitatem. Yel aliter Parata sedes tua ex tunc, a sx-
:

culo tu es, et tunc quando sedes tua, o Ueus.praepa- Soleut minus eruditi, id est, minus perfecti in
rabatur,e/ei'aivru»i< flumina, id est, mundani philo- corpore Christi,quod est Ecclesia, perverse cogita-
sophi esaltati sunt in elatione mentis, elevaverunt re.tacitedolere, in vocem etiam aliquando mur-
etiam vocem suam ut disputationibus vanis contra- murando prorurapere,videntes florem raalorum et
irent praedicatoribus luis : Elevaverunt et flumina,id bonorum ;iIlos regnare.istos servire illos
laborera ;

est.principes gentium fluctus suos, id est, verba exaltari.istosdeprimi ; illosabundare, istos egere ;

comminata, et hoc processit a vocibus aquarum etdicunt se frustra credidisse et sic incitantur ad
mullarum, id est,a consonantia multorum populo- malitiam eorum.vel.si non auder.t propter infirmi-
Tum,et f&cts sunt mirahiles elaliones maris et e : tatem.quiatiment humanum judicium.licet servent
contra Dominus mirabilis faclus esti« n//!5 illis ela- manus innoxias.mentem tamen coinquinant et in-

lionibus deprimendis.et sic, quasi illis depressis, habent caput ini-

ter cffiteras iniquas cogitationes
lestimonia tua,id est,miracula tua quae testabantur quarum cogitationum.dicentesquod Deus averterit
tui, nimis facla sunt credibitia. Nimis, ideo quia J) oculos suos a fidelibus, et dicunt quod Deus non
signa confirmabant dicta eorum. Unde iliud : Do- curet gubeniare haec infiina ; vel dicunt eum aequa-
mino cooperanie et sermonera confirmante sequcnti- liter diligcre bonos et malos, vol, quod pejus est.

bus signis [Marc. xvi). Et haec talis sanctiludo decet bonos insectari,malis favere, et cum sic murmu-
domum ;uam,id est, Ecclesiam tuam tendentem in rant.nulli daranum laciunt,sibi tantura maximum
lorigiludinem dicnim. malum int'erunt,quia non habent veram innocen-
tiam. Vera enim innocentia est quae nec sibi neo
PSALMUS XGIII.
alteri obest.Hanc innocentiam illi observabant de
PSALMUS DAVID QUARTA SABBATI.
quibus dictum est Qui potuit iransgredi, etnon est
:

Deus.ultitionum Doniinus.Deus ultionum libere

« transgressus, et facere malum, et non fecil [Eccli.
« egit.Exaltare,qui judicas terram, redde retribu- xxxi).Hos dolores et iniquas cogitaliones procurat
« tionem superbis. Usquequo peccatores, Domine, psalmus iste, eshortando ipsos murmurantes ne
« usquequo peccatures gloriabuniur ?ElTabuntur et contra florem malorum habeant invidiam.et in la-
 : : :

637 ENARRATIONES IN PSALMOS. 638

bore bonorum habeant paticntiam. Narn unusquis- A cuiquereddet secundum opera sua. Usquequo pecca-
que qui vere est Christianus, cum virlet taliter mur- tores, Dnmine, usquequo gloriabunturl Artificiose
murantes, dolet et irrirlet, etdicit Non est hominis : minus eruditos et mur-
agitur iu hoc psalmc rontra
investigare cur Deus patiatur bonos laborare et ma- murantes contra Dominum, quia qui hic loquitur
los florcre suflicit mihi scire laborem bonorum
, ut competentius ad gaudium et ad patientiam secum
esse temporalem, et florem malorum. Et hseo di- ducat, priusvocem eorum in se transfert, et sic eis
cenilo, proponit sibi patientiam contra felicitatem quasi condolendo repraesentat vocem illorum, utet
malorum miseriam bonorum. Quam patientiam
et ipsi posteaassumant vocem istorum. Qui consolatur

docet psalmus iste, cui talis prieponitur titulus : amicum, non competenlius hoc faciet quam si cum
Psulmus Tlavid quarta Sabbati. In quarla Sabbati le- amico se dolere ostendat, quoniam sic levius secum
gitur Deus fecisse luminaria in firmamento {Gen. i), dolentem ad gaudium ducere potest. Quod si dicit
solem in potcstalem diei, luhcnn et .itcllas in potesta- Usquequo peccatores, Domine, gloriabuntur ? id est

tem noctis iPsal. cxxxv). Htec lurainaria quantum- quousque patieris peocatores agere quas volunt?
cunque homines mentiuntur de eis, quantaecunque et quousque gloriabuntur in felicitate sua ? Et ecce
cadant grandines, quantacunque fiant pericula, a apparet in quo gloriantur. Effabunlur et loquentur
statu suo non moventur, sed cursum suum quisibi t» iniquitatem. Ordoestpra^posteratus, quiapriusapud
est a Deo dispositus peragunt. Per h<EC talia lumi se loquentur, et postea aliis extra loquentur. Quid
naria significantur illi de quibus dicit .\postolus : loqucntur? Cogitant apud se quod Deo non displiceat
Omnia faiite sine discept;itione et murmuratione, ut mala vita eorum quia displiceret, vel penitus
:

sitis irreprehensibilesetsinceri,imraaculati filiiDei, eosevita auferret vel sic eos florere non permitte-
in medio nalionis pravx et perversx, ubi lucelis velut ret, et, haec cogitandOj surgunt contra alios in de-
luminaria fixa in firmamenlo, verbiim vila' continen- fensionem peccalorum. Quod dicit, effabuntur et
tes [Ptiil. ii).Lucent illi, luminare in firma-
velut loquentur iniquilalem : loquentur, dico, omncs qui
mento, qui in Scripturis sacris promissiones Do- operantur in)ustitiam, qnia operando loquentur. Et
mini attendunt. Nam qui eas attendunt, ipsiquasi ecce iniquitas quam loquuntur. Qaia. populumtuum,
in firmamentocursum suumperagunt, habentesun- Domine, humUiaverunt in flde, sibi conformando hu-
dique patientiam et in hoc, videlicet quod vident miliandos reddiderunt, et hareditatem tuam, per-
malos florere, bonos laborare. Qui vero hoc impa- fectos videlicet, quia a te usque ad perfectionem
tienter ferunt, ipsi quasi in firmamento caduiit, non culti sunt, quos non potuerunt humiliare, ve.va-

recte statum cursus sui pcrficientes. Et quoniam runt, id est multis tribulationibus affixerunt. Et
psalmus iste patientiam proponit, merito intitulatus quse sit haereditas quam vexaverunt, subjungit
est ^war/a Saiiai!, non quod psalmus agat de rebus '-' Viduam et advenam interfccerunl et pupilloi
creatis 5uar(a Sabbati, sed de rebus significatis per cidcrunt. Vidui sunt omnes illi qui se a copula-
res creatas quarta Sabbati. Nam vox eorum esl in tione diaboli separant cui quisque copulatur, quan-
hoc psalmo, qui significantur per luminaria quarta do in peccatum cadit. Advenaj sunt illi qui in-
Sabbati in firmamento posita, et dicunt telligunt se non habere hic manentem civitatem,
Deus ultionum Dominus, Deus ultionum titjcre eqit. sed futuram inquirunt {Hebr. xiii). Pupilli sunt
Quasi dicat nullus invideat malis in flore suo nec
: qui relinquunt parentes raundana; civitatis. Hi tales
doleat si boni laborant, sed cor sursum semper ha- saepius vexati sunt ab impiis, ct di.rcrunt in ipsa
l)eat, quia Deus est Dominusultionum scilicet agen- vexationc contra Dominum murmurantes : tion vide-
darum, a quo non erit impunitum omne malum. hil Dominus suos sic plagari ab impiis, quia si videt,
Deus esi ultionum dico, qma. libere egit inYerho, et cur patilur ? et si patitur, non est justus; etsic pos-
\deo libere a.geiia judicio. Libere egil in \erho, ut sent ad hoc venire ut non esset Deus, quiaquiau-
scriptum est loquens tanquam vir /w/w/a-
: Et t;ra( fert justitiara aufort et deitatem. Qucd dicit,iV()n rt-

tem habcns, non tanquam Scrtbx et Pharis.ri eorum debit Dominus,n( c ei\a.m intelligct Deus Jacoh, quod
(Malth. vii). Liberc egit, passurus ; neminera
et ideo adhuc majus est. Intellitjite, insipientcs in populo Pro- :

timebit, cum veniet judicaturus. Ut aulem libere D pheta, prajvidons eos sic injuste contra Dominum
agas in judicio, nascere, morere et exsurge, et sic, murmurare, redarguit eos de murmurationc sua,
exaltare, qui judicas terram id est qui jitdicai eos quasi dicat : Vos. qui estis insipienles populi, atten-
qui terra sunt, ct rcdde rctmbulionem supcrbis. Su- dentes floreui uialorum temporalem, non pccnain
perbisunt,etquinoluntpcccalasuaconfiteri :quilius a;ternalein, ct laborem bonorum tcmporalem non
reddet Dominus secundum opera sua. Vel si conli- gloriam sempiternam, intelligite insipientcs, id est,
nuatur. Libere egit in Verbo, et ideo libere agit in intelligenter agite, oculos videlicet ad fulura levate,
judiclo. Populus vero malignus non intellexit cum et intelligetis quia videt Dominus elintelligct. Quod
libere egil in Vcrbo. Ut autcin inlelligat populus tc dicit, intclligitc, tapientcs in populo, ct \os stutti,

libere acturum in judicio, c.taltare qui jwticas lcr- (iliquando snpitc: qui hic floiclis el qui vobis bcne
ram : redde rctributionem superbis, qui le nolucrunt pulatisesse. Cum malo est, a//(;i((in(/o soiiite, id est,
hic humilein cognoscere : vel lihere agit in judicio, tandomrecogn(DsciteUoremvcstruin extemporeesse,
quia apud eum non erit personarum acceptio, sed uni- ut futura bona inquiratis qua3 ictenia sunt, QuiplaU'
 630 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 640
tavil atirem, non andietl aul qui finxit oculum, non A gulas justitiae ejus. Vel sic : Quandoquidem ;i/sh7ja
confirfernf .'Quasi dicat : Intelligite vos insipientes convcrleturinjudicium,qu\simih\cjii.rtailIam,\dest,
istud : Qui plantavit aurem in n/m, non audiel ipse ? qui sunt illi qui juste vivunt ? Omnes qui recto sunt
aut qui finxit non considerat omnia ? Qui
orulum, corde. Quis consurget mihi adversus malignantes ?

eorripifgentesper prophetas.perapostolos, martyres atit quis stahil mecttm advcrsus operanles iwquila-
quoquezelum Dei liabentes, non arguetipsein (u- tetnt Eccc ille qui in hoc psalmo loquitur, cum supe-
turo ? Vel, qui corripit geiilcsm partc, non arguet in rius se posuisset vocem murmurantium, jam
in
toto ? Et qui docet hominem scientiam, id est. qui ipsos murmurantes in voce eecum assumit sua, ut
facit hominem scientem non nescit omnia?Sicututi- nunc secum"gaudeant quibus ipse superius condo-
que. Quia Dominus non tantumscii opera, sed etiam luit. Quasi dicat sic unusquisque Intelligo itaegse :

cogitationes hominiim, scit dico,non ut probet, sed faciendum, malos tolerandos: sed hoc per me non
ut vanas easattendat. Quoddicit, quoniam ven;rsunt, possum, et quis mihi erit auxilio interim ? Quod
et si scit, consequitur ut animadvertat, alioquin ju- dicit, quis cnnsurget tnihi, id est qui consurgere me
stus non esset. Beatus homo quem tu erudieris, Do- faciet adversus malignantes ? Aut quis stabil tnecttm,
mine : Quasi dicat : Dominus scil cogilaliones liomi- id est quis Dieimmobilem facit, ut non cadam ad-
num: homo autem nescit cogitationes Dei, et ideo versus omnes qui operantur iniquitatem ? Dominus
B
relinquat homo cogitationes suas vaoas. et perscru- qui adjuvit me. Et quomodo adjuvit? Nam anittia
tetur cogitationes Dei veras. Nam homo ille, quem lu mea, habitavit iu inferno, consentiendo illis quibus
erudieris Domine. ut attendat quod vis attendi, bea- florem temporalem Deus permisit habere, el paulo
tus est, et dc lege lua docueris emn. Le.x Domini do- mitius habilasset, id cst multum parum distabat
cet hic pati quemque tribulationes et pressuras in quod non non quia Dominus adju-
ibi perseverasset,
hoc mundo, ut in se veram pacem inveniat, regnum vit me. Et quomodo adjuvitl Dixi, motus est pes
suum venale habeat, pro quo laborare priecepit. Et meus, id est alflictio mea mota est ab optatione
esset laborandum reternaliter pro regno illo, sed floris malorum, me, et non tantum
et ipse audivit
quia, si labor esset coternalis, nullaesset gloriaquam audivit me post confessionem, sed etiam si dicebam,
habituri essent laborantes, ideo ex tempore laborare molus est pes meus, id est, mox ut fragilitatis meae
prfficepitquibusaeternamgloriampromisit.necetiam mobilitatem recognoscebam, ^im misericordia Domi- ,

pro magna gloria et aeterna magno tempore laborare ne, adjuvabat me, quia similis erattua misericordia
Nonenim dixil Labora per mille annos,
preecepit. : cum mea confessione. Ecce habes, quia si tu agno-
per centum, sed laboraquandiu vixeris:quodtamen sois quod Deusignoscit,etcatenusignoscitquatenus
potest contingere ut post tres dies non vivas, ut post tu agnoscas. Quod subsequens versus demonstrabit.
aeternam gloriam recipias. Vel sic : Dominus sat Seciitidttm multitudinem dolorutn meorum in corde
cogitationes hominum .-ettamen permittit bonoslabo- meo, consolationes tuse Ixtificavertmt attitnatn. Quasi
rare, malos florere. Quem autem, o Domine, tu labo- dicat : Miscricordia Ina adjuvabat me, et hoc non
rem erudiri permittis, el de tege lua docueris eum, ad modicum, quia multi luerunt mei dolores et secutae
quid doces ? Lt miliges ei a diehus malis, id est, m.i- sunt multje tuce miserationes vel consolaliones.
tigationem facias ei, pcenitentiam ei reddendo, donec Prsecesserunt vulnera mea amarissima, secuta sunt
fodialur peccatori fovea, id est, perficiatur iniquitas medicamenta tua suavissima, et sic Iselificaverunt
peccatorum ; qu® ipsi peccatori eritfovea, quia ipse animatn tneatn hoc videlicet quod intelligo quia
in
peccator qui non vult attendere Deum ad pceniten- nullus inipius sedes. Quod interrogando
erit tibi
tiam vocantem, thezaurizat sibi iram in die irsjusti dicit Nunquid adhxret tibi sedcs iniquitalis ? id est
:

judicii Dei (Rom. Quia non rcpellet Doniinus ple-

ii). nunquid tandem eliges tibisedesillos quioperantur
bem suam. Quasi dicat Vere mitigabitur Dominus : iniquitatem?Tu dico, qui fingis laboretti in prae-
in se credenti a diebus malis, quia non repcllet Domi- ceplo, id est, qui facis laborare in prfpcepto tuo ma-
nus plebem suam. Quid videtur malis dum saeviunt nentes.Unde Petrus : Tempus esiut incipiat judicium
in ea et quia flagfUat Dominus otnnem filium quem
: a domo Dei. El si inilium a vobis, qtiia finis erit in
rccipit [Hcbr. xii), et hxreditatetti suatn non derelin- n illis qui non obcdiunt Evangelio t Sijtislus vix salva-
quet, conservando ab impugnantibus eam, quoadus- bitur impius ubi parebit (/ Petr. iv) ? Vel aliter ; :

que justitia. id est, justus et perfectus quisque con- Qui fiiigis laborem inprxcepto,iA estipsum laborem
vertaturad hoc, ut ad judicium veniatcum Domino, quem patiuntur, tu facis esseprfficeptum tuum, quia
vel.judicaudus, veljudicaturus. Judicaturus, secun- in labore eorum praeceptum tuum intelligitur. Et
dum hoo Sedebitis super thronos judicanles [Ltic. ecce c[\ia.\\iev in prxceplo fingis lahorem. Quia capto-
:

xxii), etc. Vel sic: quoadusquc juslilia, Christus vide- banl in animatn justiid est insidianter egerunt con-
licet, qui nunc est absconditus, coticertatur in judi- traanimam JH5<!, Chrisii videlicet, ei ideo captahatit
cium, id est, in raanilesto veniet ut judicet alios. Et inanimam jusli cujusque membri, videlicet Christi,
qui ju.rta illaiti, idest, quieruntilliquiin judicio suo et sanguinem innocenlem condemnabant, id est san-
sessuri suntinlatere Christi qui liic nobisest justi- guinem Christi, quantum in se fuit, condemnabant et
tia. Oinnes \ideUcel qui recto sunt corde. id est, omnes ideo condemnahant sanguincm cujusque /i/sfi ex cor-
illiquorum cor hic complanatur incommutabili re- pore Christi sed inde non est curandum, quis faclui
:
6ii ENARRATIONES IN PSALMUS. 642
Dominus, mihi in refugiumtandemetinienm donec A. usquemodo exultavisti diabolo, muudo deceptori
superatus ab inimicis ad eum refugiam, est Dcus vestro,deinceps exultate Deo qui per rae mundum
meus in adjutorium speimcx, adjuvans mevidelicet sibi reconciiiari voluit (// Cor, v) et a me moneri,
utnon defiuiam in spe mea et tuncquando ad eum utqui Dei sunt jungantur mihi,et iie«27e,nonince9su
refugiam,mM«< illis iniqiiilat:m ipsorum.non secun- pedum, sed allVctionum. Exultemus Domino,jubile-
dum hoc quod mihi est praestitum a malitia ipso- mus Deo saUilari nostro, meo vidclicet et vestro ;

rum, sed secundum quod ipsi intendebant.quia.li- meo, per naturam ; vestro, per gratiam ; etprxoc-
cet ex iniquitateJuds magna gratia sit nobis prss- cupemus, id est prasveniamus facicm ejus, soilicet
tita.ipse tamen pretium sua; recepit maiitieB ;
quia venturi ad judicium, et boc in confessione,\d est in
non intendebat facere ad nostram salutem, sed ad laude ejus.Confessio esl duplex,quia est confessio,
Domini sui perditionem, el ideo illi et coniplicibus vel gementis,vel Iaudantis:qu,-Butraque ad laudem
ejus reddet Dominus iniquitalem ipsorum. Et quo- Domini pertinet.Nam laudabilem confessioQem ad
modo reddet ? In malilia eorum disperdet eos, dis- laudem Domini pertinere nondubiumest.Confessio
perdet illos, dico, Dominiis Dcus nosler. etiam gementis fit ad laudem Domini, quia quanto
PSALMUS XCIV. major est exaggeratio in peccato contitentis, tanto
LAUS CANTICI IPSI DAVID. major est laus ignoscentis. Qud dicit, prxoccupe-
« Venite, essultemus Domino, jubilemus Deo sa- mus jaciem ejus in confessione, cl in psalmis jubile-
« lutari nostro. Praeoccupemus faciem ejus in con- mus,iA est in bonis operibus.Jubilat inpsalmis qui
« fessione,et in psalmis jubilemus ei.Quoniam Deus in bonisoperibusmajoremhabet voluntatem quam
« magnus Dominus, et rex magnus super omnes possit ostendere per actionem. Quoniam Deus ma-
« deos. Quia in manu ejus sunt omnes fines terrae (jnusDominus. Quasi dicat Huic jubilandum est,
;

" et altitudines montium ipsius sunt. Quoniam quoniam, cum alii falso magni rlicuntur, ipse est
« ipsius est mare, et ipse fecit illud.et siccam ma- Deus magnus Dominus, et rex magnus super omnes
• nus,ejusformaverunt.Venite,adoremus,etprocida- (/cos.Xou deosgentiumquibusprceferri nihilest,sed
« mua, ploremus ante Dominum qui fecit nos,
et superillosquipergratiamsuamdiifactisunt.quibus
« quia ipse est Dominus Deus noster.Et nos populus prffiferri magnum est. Et vere ipse est rex magnus
« pascus ejus, et oves manus ejus.Hodie si vocem super omnes deos,(/!ua in manu ejus,id est in pote-
« ejus audieritis.nolite obdurare corda vestra.Sicut state ejus sunl omnes fines terrae, id est Judaei qui
« in irritatione, secundum diem tenlationis in de- terrenitati sua; fmem^os\iev\int,et aUitudines
maris
« serto. Ubi tentaverunt me quique eminentes in illo populo virtutibus
patres vestri.probave- id est
runt me, et viderunt opera mea. Quadraginta tf.S!MS sunt, quoniam, quidquid boni operantur, ex

« annisoCfensus fui generationi illi,et dixiiSemper C ipso habent.Unde. Apostolus. Deus,\n(\\i\t,operat

« hi errent corde. Et isti non cognoverunt vias in vobis el velle et perficere (Phil. ii). Ecce jam
« meas, et juravi in ira mea Si intoibunt in : aedificatus esl paries unus indomo Domini,populu3
t requiem meam. » videlicet ex circumcisione. Notatur etiam iile alius
ENM',r,.\TlO. paries, id est populus ex prajputio, sic Quoniam ;

Canticum, sicuti scitis.ponitur pro exsultatione. ipsius est marc, et ipse fccit illud. Quasi dicat :

Ne autem de humana virtute in hoc psalmo exsul-
appositum est lans cantici, ut per
tare vellet aliquis,
haBCdua intelligamus de divina virtutein hoc psal-
mo exsultandum esse.Est vox capitis nostri in hoc
psalmo revocantis dispersas Israel filium videlicet
ilium qui, accepta parte substantia; suae, abiit in
regioncmdissimilitudinis.ubiluxuriosevivendo dis-
sipavitbona sua, et ad ultimum tanta necessitate
coactus est utporcos pasceret [Luc. xv). Filius iste
Vere est rex magnus, quoniam ipsius est mare
id est gentilis populus, sale amaritudinis plenus,«t
ipsefecit illud, non ut mare remaneret, sed utara-
bilis terra fieret. Et siccam manus cjus formaverunt
idest,exejus potentiafactum eslhoc quod Hiiirfillud
fieretlerra sicca,sempersitien8 imbrem salutis su-
per se venientem. Eccc collccli sunt duo parietea
adjungatur ergolapisangulari3,etexilli3 fiat unum
aedificium. Venite, adorcmus. Quasi dicat Quondo-
:

qui, accepta portionc sua, a patre discessit, genus

[)
quidcm magnus est Dominus, ergo venitc passibua
humanum significat quod, accepta portione;id est fidei, adorcmus, id est, venercmur euiii, et procida-
ratione,in quaillud Deusad imaginemsuam forma- mus humiliando nosmetipsos, ut eum digne adore-
vit, discessit a Deo
regionem dis3imilitudinis,id
in mus, et si aliquem conscicntia pr&va gravat, plo-
est in dissimilem vitam, quia non potuit ab eo ret coram Doniino pro peccato perpelrato. Quod
discedere corpore, qui ubique proesens fuit divini- dicit, procidamus et ploi-emus ante Dominum qui
te,sed discessit ab eo afreclionc,et dissimiliter stu- fccit nos, me quidera, id est, humanara naturam
duit vivere a Deo, et, coaclus nccessitatc, porcos Vcrbo pcrsonaliter unitam,ipse caput.vosmembra.
queper porcosdesignantur:
pavitetdi-cmonia coluit Vcl, qui fccil nos, id est, qui nos recreavit in operi-
quoniamnullura animal immundius porco reperitur. bus bonis.Unde Apostolus, ipsius inquit, factura
Humanum genus, sic a Deo apostatum revocavit sumus, creati in operibus bonis [Eph. ii)- lit merito
homo Dominicus in hoc psalmo, sic : ploranius antc cum, quia ipsc est Dominus Dcus no-
Venite, exsuttcmus Domino, Quasi dicat ; Qui sier H iws populus pascu^ ejus, el oves manm
 643 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 644
ejus. Convenientius videretur disisse, populus ejus A. ENARR.mO.
et flves pascux ejus.Sed utostenderet populuna abeo Legitur IV Reg. xxv, / Esdr. v) templum Do-
(

pasci velut oves, dixit et »os populus pasrux

: ejus rnini, quod a Salomone ffidificatum est.a Chaldaeia
et oves non quas ipse emit velfurto accepit,seJ nia- fuisse destructum, et iterum ab Jesu magno sacer-
nusejus, quas videlicet fecit, et quia populus eiores dote reffidificatum. Domus ista humanam naturam
estis, ergo si audieritis vocemejus per me, videlieet significat quK in primo parente a vero Salomone
missumhaerede.m,vel perapostolos meos, nohte oh- est sediflcata, id est, in abundantia virtutum
durare corda vestra, et hoc dico, hodiii,'\A est,quan- posita, sed postea destructa est, etiam a Chal-
diu hoc tempus agitur adhortor vos non obdurare daeis eaptivata, quando primus homo serpenti
corda vestra. Unde -Apostolus ; Videte, inquit, fra- male persuadenti .succubuit quia comedit veti- :

lres,ne sit in aliquo vestrumcor inalum increiulitatis tum, amisit abundantiam virtutum, expertus est
discedendi a Domino Deo vero viro, sed adhorlamini quod minatus cst Dominus, et non invenit quod
vos pei singulos dies doncc hoaic cognoininanuir. ut promisit diabolus. Minatus est Dominus, si co-
non obduret quis cor e.r vohis jallacia pcccali [Hchr. mederit, morteni diabolus, promisit divinitatem
:
;

iii). yoliie abducare corda vestra,sicut scilicet factum sed homo concedens serpenti, comedit et non :

est in irritalione, id est, in provocaiione Dei facta, p tantum non efTeclus est Deus, sed etiam miser
sed non tantum in ipsa die,scd secundum dicmtcn factusest et captivus. Restitutu est domus ista, id
talionis factae iii deserto : secunduin diein, id est post est, hurnana natura quoniam Verhitm quod in
diein uhi tenlaverunt palres veslr iinr. viiirlicet Ver- ; rincipio erat apud Deum {Joan. \). humanam as-
hum quod in principio erat apud Ucum {Joan,\),pro- si. rapsit formam,ut hominem revocaret ad gloriam

haveruntet tamen viderunt opera mca.perqua: pote- Ut autem in hoc a?diQcio simus adhortatur nos
rant intclligere quod non eram probandu3.()!j,idr(t- Propheta in hoc psalmo, laudando illum qui nos
ginta annisofl'ensus fui generationi AMiV.Quadraginta fecit hujus domus ;ediQcium, et dicit sic :

anni significant omnem cursum vitse nostra!,in qua Vos, qui usquemodo imitando veterem homi-
in hoc mundo quasi in deserto crramus et sn'pius nera, vetus canticum ululastis, vos, deinceps
Deum olTendimus. Et dixi : Sempcr lii erranl corde, cantate Donnno Palri canticum novum, novam
non cognoverunt i'i<iimcas,idest,prfficeptamea
et isli gratiam, novam humilitatem. Cantate Domiiio
quibus innocenter gradidebent,quibus;'H7'ai7";>i ira Filio, omnis non solum Judtea, non solum
terra.
mca ; Si introihuiit iiircquiemnwam.Tunc nulli sci- Africa, sed etiam omms terra. Cantate Domino
licet introibunt. Vel, siintroihunt,\d est, non intro- Spirilui sancto, el beiiedicile, non nomini vestro,
ibunt. Vel, non cogiwverunl vias meas, et ideo non sed nommi ejus glorificando. Nota quod tres
intrabunt in reguiem meain ut jttravi in ira mea. '
personffi deitatis sunt in essenlia unitatis, ideo
cum dixisset illis tribus personis cantandum esse
PSALMU.SXCV. squaliter, subjunxit : Beuedicite noinini ejus ;
PSALMUb DAVID, QUANDO DOMUS .EDIFICABATUR POST annuntiale tla die in diem salulare ejus. Quasi
CAPTIVITATEM.
dicat : Cantate Doiniiio, oinnis leria. Nos autem
Canlate Domino canticum novum, cantate Do-
« ex Judaiis, annuntiate de die in diem, id est,
« mino, omnis terra. Canlate Domino,et benedicite omni tempore, salulare ejus, Christum videlicet
« nomini ejus, annuntiate de die in diem sajutare per quem restitula est captivitas hominis. Vel
« ejus.-innuntiate inter gentes gloriam ejus.inom- sic, annuntiale de die in diein salulare, id est,
« nibuspopnlismirabiiiaejus.Ouoniammagnus Do- de virtute in virtutem prsdieate salutare ejus,
« minusetlaudabilis nimis,terribi]is est superom- vel, sic annuntiale eundo de die Filio in diem
1. nes deos. Quoniam omnes dii gentium dffimonia Patrem, ut per opera videlicet Filii notificetis
» Dominus autem coelos fecit. Confessio et pulchri- opera Patris, cum idem Pater sit et Filius.
" tudo in conspectu ejus, sanctimonia et magnifi- unde illud, Qui videt me,videt et Pairem (joan.xw).
« centia in sanclificatione ejus. Afferte Domino.pa- Vel annuntiate dc dic Patrem in diem Fillium.
« tri« genlium^afferte Dominogloriam ethonorem.
j) Unde illud, Credite in Deum, ct in me credile
« afferte Doraino gloriam nomini ejus. To.Uite ho- {Ibid.). .innuiitiate iuler gentes opera ejus. Dixit :

" stias, et introite in atria ejus, adorate Dominum annitntiate dc die in diem salulare ejus. Et
« in atrio sanclo ejus. Gommoveatur a facie ejus quasi diceret Ubi vis ut annuntiemus ? determi-
;

« uuiversa terra,dicite in gentibus: Quia Doniinus nat eis ubi annuntiare debeant, quasi aediflca-
« regnavit Etenim correxit orbem terrai qui non tor alicujus sdificii, congregatis artificibus, depo-
« commovebitur,judicabit populos in ffiquicate.LoB- neret unicuique opus suum, et diceret : Tuum
« tentur cocli et commoveatur mare
exultet terra, sitoperari in angulo iSlo, et tuum in illo. Quod
« et plenitudo ejus, gaudebunt carapi etomiaquae dicit, annunliale in gentes opera ejus, resur-
« in eis sunt. Tunc exsultabunt omnia ligna silva- rectionem videlicet et ascensionem rlicit ; et an-
« rum a facie Domini, quia venit, quoniam venit nuntiale in oiniius populis inirabiUa ejus, hoc
« judicare terram. Judicabit orbeni terr« in squi- videlicet, quod Doininus qui parvus nasci voluit
(( t»te et populos in veritate sua. » parvus inter homines habitavit, parvus prsdica-
 :

645 ENARRATIONES IN PSALMOS. 646

vit, parvus mortuus est, ipse resurgendo factus A. nebit irremuneratum et lunc in illo gaudio exsul- ;

esi marjnus et lauduhilis nimis ascendendo, teni- tabunt omnia ligna silvarum, in sdificium domus
bilis venturus siiper omnes deos, quos per gra- Domini assumpta. Lignasilvarum sunt gentiles, qui
tiam suam deiflcavit, id est, qui participationera prius quasi silva fuerunt, a nullo videlicet culti, sed
deitatis veriDei dii dici po&sunt, quia sunt quidam pra3cisi sunt de oleastro, et inserti in olivam bonam ;

qui dicuntur dii et non sunt veri dii, sicut dii exsultabunt tandem a facie Domini quia venit
et ideo

gentium qui non sunt dii, sed dajmonia. Quod primo adventu dans misericordiam et exsultabunt, ;

dicit, (juoniam omnes dii gcntium dxnwnia, est quando in seoundo adventu \emei judicare terram,
quasi dicat Quod dixi deos, non retuli ad deos
: ci iunc judicabil orbejn terrx, id est, perfectiores
gentium, quoniam ipsi sunt d;emo«itt, et sic pa- quos assumpsit do terra, in equitate sua eos reci-
rum es?et Dominum praBferri illis. Dominus aulem piendo, id est, justis suis eos associando ; et popidos,

fecit illos ccelos, quos prius deos nominavi, et i.icredulos videlicet judicabit in veritate sua, justo
quibus magnum est Dominum prasferri. Confcssio eos judicio damnando.
el pulchritudo in conspectu ejus. Quasi dicat :

PSALMUS ,XCVI.
Hoc modo factus est terribilis et laudabilis, quia
PSALMUS IPSI D.WID, QUANDO TERRA EI RESTITUTA EST.
confessio et pulchritudo sunt in conspectu ejus,
p
id est in interiori hoinine ubi suus conspectus « Dominus regnavit, exsultot terra, lajtentur in-
est. Vis esse pulcher? confiterc fajditatem tuam, >' sul» mullK. Nubes et caligo in circuitu ejus, ju-
el Dominus dabit tibi benitjnilatem {Psal. lxxxivI. « stitia et judiciuni correclio sedis ejus. Ignis ante
Sandinwnia, id est, sanctitas et macjnificentia « ipsum prfficedet, elinflammabit in circuilu inimi-

sunt in sanctificatione ejus, id est, in illis quos K cos ejus. Illuxerunt fulgura ejus orbi terrae : vidit,
sanctificat. Nota quod prfedixit, sanciimonia, i< et commota est terra. Montes sicut cera fluxerunt
post magnificenlia : quia prius justificat quam « a facie Domini.a facie Domini omnis terra. Annun-
magnificet. Nam quod de te magnum
nihil est « tiaverunt creli justitiam ejus, et viderunt omnes
exspectes, si justitiam non ames. Aj]erte Do- « populi gloriam ejus. Confundantur omnes qui
mino palrix gentium, afferte Domino gloriam et
,
« adorant sculptilia, et qui glorianturin simulacris
honorem afferte Domino
, gloriam nomini ejus, « suis. Adorate eum, omnes angeli ejus. Audivit et
quasi dicat Quando quidem Dominus a Judeeis
: « Istata est Sion. Et exsultavcrunt fili.-e Judie pro-
annuntiatus est marjnus et laudabilis , el hoc in- « Domine. Quoniam tu, Dominus
pter jiidicia tua,
ter vos, gentes, ergo pairias gentium, non re- « altissimus superomnem terram, nimis exaltatus
gio una, sed omnes patriie getitium, afferte Do- « essuper omnes deos.Qui diligitis Dominum.odite
mino patrix gloriam, et hoc afferte Domino Filio C « malum,custodit Dominus animas sanctorum suo-
hffic videlicel operantes, ut per vos glori-
gloriam, et « rum, de manu peccatoris liberabit eos. Lux orta
Qcetur Dominus, afferle Domino Spiritui sancto glo- « est justo, et rectis corde lastitia. Luitamini, justi,
riam nominieius: ut qui glorialur,inDoini)io glorietur: « in Domino, ct oonfilemini memoris sanctifica-
Tollite hostias, bona opera videlicet, quae sunt hostia « tionis ejus. »
laudis, vobiscum assumite, quia non debet servus EXAHR.mO.
apparere in conspeotu Domini vacuus et introite in : Terra defluxit, quandohumanum genus per ino-
atria ejus, id est, bene vivite in Ecclesia sua, quia bedientiam a Deo recessit. Restituta est in parte,
non prosunt hoatiaj nisi cum fide, quia veri saerilicii quando populo Judaioo lex data est. Sed quia popu-
extra catholicam Ecclesiam non est locus. Adorate lus ille legis praivaricator factus est, iterum terra
Dominum in atrio snnclo ejus, id est, omnibus com- defluxit. Defluxit etiam, quando Petrus apostolus,
munem credite : et sic etiam vobis prajdicantibus qui prius constantiam promisit, ad vocem ancillB
alius commovealur motii pcenitentia; a facie ejus, id Dominuni negavit; sed restituta cst\neo /cmiiquando,
esl, a cogitationc ejus, qua; per vos in gentibus intciTogante Domino, Petre , ainas inc? respondit
crescit in universa terra; et dicite in gentibus, Domi- Aino, Domine: sed, cum hoctertio quKsivisset, con-
nus regnabitin adventu secundo, quiajam rcgnuvit tristatus Petfus dixit Tu scis, Domine, quia amo
D :

in adventu primo et hoc effeclus indicat, quia

: ti {Joan. xxi), et sic deleta est culpa ex trina con-
con-exit orbem tcrrx qui noyi comnwvebitur a. (ide
, fessione, qux crevit ex trina negationo. Bestituta
sua, et i».ndem judicaliit poi)ulos in tVquilatc, uni- cst terra. quando inulti conversi ox pr.-edicatione
cuique redilens seoundum opera sua. Et tunc k-cten- Petri dixerunt inter se: Quid faciemus, viri fratres?
tur quique fideles, qui pro nitorc veri-
cceli, id esl, Et Pctrus : licptixetur unusquisque in nomine Patris,
talis codH dicuntur el exsuliel terra vomere prajdi-
: et Filii, et Spirilus sancti, el baptizati sunt pUirimi
cationis bene culta et lunc commoveatur mure et
; {.ict. ii). De.tlilula csl ad plenum tcrra ,
quando,
pleni/udo cjiis, id est, sajvial gciitilis populus et com- misfo Spiritu sanclo, ab apostolis Verbum vita- pra;-
plices sui, tainon gaudeliuiit cainpi. id est, humiles et dicatiini cst in gentibus. Expositio tituli lalis est.
beno fructificantes ct innniaqme in eissunt, id est,
: Psalinus huic David, id cst, vero David attribuendua
omnia opera eorum gaudebunt, id est, eos giiudcre ost, factus quando restitula esl terra. Et nota, licet
facient, quoniam nullum bonum opus eorum roina- vox sit Prophetce in hoo psalmo, tamen negotium
 ;
,

647 REMIGII ANTISSIODOIIENSIS OPP. PAUS I. — EXEGETICA. 648

illud, unde Iractat psalmus, Christo attribuendum A superius Bominus regnavit, exsiillH terra, Ixtentur
:

est, quia quod hoc per eura fuit.

terrii restituta est, itmilx multx, et tamen licet ipse regnavit, nubes et

Potest etiara accipi de resurrectione Oomini quod caligo in circuitu ejus : quia quibusdam obumbratus
quia tunc caro Christi quain
dieit. reslttula est lerra, et ne eum viderent, et tamen licet nubes et caligo

assumpsit de virgine restituta est. quando gloria erant m circuilu ejus, quantum ad quosdam, jus^tiia
immortalitttis induta est. Qu.'»; terra, id est, caro et judicum (uerunt cori eclio sedis ejus, id est, in
Christi quasi quando imraortalitate et
defluxit, correctioneillorum qui futuri erant sedes ejus. Ignis
impassibilitate tegebatur. Dicit autem Propheta sic : ante ipsuin prxcedet. Causam
reddit quare nubes et
Dominus regnaiit e.vsutfet terra. Ixtentur insulie
, Quia ignis invidis atite ipsum
caligo incircuitu ejus.
multx. Qna.s\ dicat.OiiminiwVerbum carnem assum- prsecedet, non quod ab eo veniat ignis ille, sed quia
psit, in qua plurima passus, mortuus est et resur- ipsi ponunt ignem ipsum inter se et Deura,et ideo

rexit, ascendit, misit Spiritum sanctum inter disci- obumbratus est eis Dominus, ne eura videant : et

pulos, et sic regnavit, id est, regnum ubique terra- ignis isleinflammabit inimicos ^/»5 illicitis desideriis,
rum sibi obtinuit, quia prajdicantibus apostolis fides et hoc in circuitu, id est, usquequaque. Illuxerunt
ubique Dominus regnavit. Vnde e.tsuUet
crevit, et sic fulgura ejus orbi lerrse. Ostendit qualifer ;u5/i<in et
terra jam vomere pndicationis bene culta, etnon j, JHdiaum sunt correctio sedis ejus , quia illucent
tantum exsullent illi qui in solida terra habitant, julgura orbi terrx. (^as fulguralWAeWceiterracom-
sed etiam Ixtentur insulx multx ad fidem vocata^ mota ad poenitentiam. Nam etiam munles sicut cera
Vel, Ixtentur insulx multx, id est, Ecclesioe plures flu.rerunt, id esf, duritia superborum in mollitiem
jam factae,qus insulis comparari possunt.quantum versa est, sicut cera qutc apponitur igni. Et hoc quod
sicut insula; circumdats sunt mari, el alliduntur inontes fluxerunt , est a facie Domini, a qua
fluctibus maris, itaEcclesia circunidata est fluctibus cvmmota est omnis terra, et quomodo hoc ?

hujus saeculi, et ab Sed quid facil?

eis impellitur. Quia annuntiaverunt cmli, id est, apostoli justi-

Frangit ipsos fluctus, et non frangiturab illis, velut tiam ejtts, et sic viderunt, id est, intellexerunt
scopuli maris cum impelluntur ad littus, non fran- omnes vopuli, non solum Judcei. Et quia omnes
gunt llttus, si (irmum fuerit, sed potius ab ipso lit- populi viderunt gloriam ejus confundantur ergo ,

tore franguntur. Nubes et caligo in circuilu ejus. in consideratione sua omnes qui adorant sculpti-
Quasi dicat : Domintu regnavit taliter, quia nttbes et lia, et qui gloriantur in simulacris suis, quia
caligo in circuitu ejus. iVuiw sunt apostoli, caligo non sunt adoranda .simulacra nec etiam angelus ,

prophetai, quoniam quEe apostoli expresserunt, ea- adorandus est, quia legitur in Apocalypsi cum ,

dem prophetae occultequasi quadam eaiigine tecta quidam voluisset adorare angelura pro miraculis
praedixerunt. Hi prophetie et aposloli in circuitu I
quse fecit, ijuod ipse prohibuisset ne adoraretur
ejus sunt, prsecinentes videlicet gloriam Doraini, ut dicens : Vide ne feceris, conservus enim tuus sum
regnum ejus in fide cresceret. Justilia et judtcium et jratrum tuorum {Apoc. zix et xxii). Adorate
correctio scdis ejus. Pra;posteratura esf, quia oporlet Dominum, omnes angeli ejus. Quasi dicat: Viderunt
ut prius judlcium, discrctio videlicet boni et
sit omnes populi gloriam ejus, unde adorate cum, omnes
mali, ut subsequatur justitia quia nemo justilica- : angeli cjus. Audivil hoc Sion quod populi viderunt
tur, nisi qui hoc judicium attendit. Ha;c duo sunt gloriam ejus, et Ixlala est. Quod alibi dicitur :

correctio sedis ejus, quia per hsec duo corriguntur Audierunt qui erant Judxa, quia gentes rece-
in
illi qui sedes ejus sunt futura. Et quomodo quia : perunt verbum Dei, et benedicebant Deum {Act. xi).
ignis, id est, amor bonus qui inflammat, ante ipsiim Et exsultaverunt filix Judx, id est, Ecclesia ex
prxcedet, et ignis iste inflammabit inimicos ejus. Juda2is, propter judicia tua Domine, quia reeo- ,

coraburendo in eis nociva, in circtiitu cos ponendo, gnoverunt gentes esse dignas ut concorporaren-
ut eum videlicet circumeant imitatione bonorum tur Judaeis, unde Petrus In vcrilate comperi quo-:

operum. De hoc igne dictum est Ignem veni millere : niam non est personarum acceplor Deus [Act. x).
in terram, et qiiiii voio nisi ut accendatur? (Luc. xii.) Ipse enira Petrus dubitans utrum Cornelius bapti-
Quod dic\i, et in/lammabH in circuitu inimicos cjus. T\ zd.ndus esset, est quoniam Spiritum
certificatus
etquo ordine hoc factura est? Quia illu.rerantfulgura sanctura vidit eum recepisse quod nuUi contigit :

ejus, id est, splendores miraeulorum ejus orbi terrm, ex Judsis quod ante baptisraum Spiritum sanctum
id est, illis qui recipiendo culturam bonam, orbis recepisset. Exsultaverunt filiae Judae merito,5«oniam
futuri erant in virtutibus. videlicet perfecti. Haeo tu Dominus es Altissimui super omnem terram
fulgura viditterra, elcommola est raotu poenitentiae, quia non tantura Judaeorura sed etiara gentium ,

et non qualibet lcrra commota est, sed moiites sicut Deus. Et exaltaltis es super omnes deos ante fa-
cera fluxerunt, id est, elati in ssculo, recepto igne elos, nimis exaltatus es usque ad aequalitatem
charitatis, omissa duritia sua, dissoluti sunt per Patris ascendens ; et nc quis desperaret, cum
lacrymas poenitentis. Quod dicit, montes sicut cera dicit eura Altissiraura, quasi prae altitudine attin-
fluxerunl a facie Domini. id est propter cognitionem gere eum nun posset, dat praeceptum quod at-
Domini, a facie Domini mota est omnis terra, quia tingendus sit, et dicit : Qtd diliyitis Dominwn,
Don soli Judeei fidem receperunt. Vel aliter dicamus odite inalum. Quasi dicat : Dominus est Altisii-
 :

64'J ENARRATIONES IN PSALMOS. 630

mu?, vos autem qui altitudinem ejus attingere A ficantem notificavit gentibus. Et quare hoc ? Quia
malum et si persecutio impiorum
vultia, odite ; recordatus cst misericordix suse, id est, reparationis
vobis supervenerit, nolite timere, quia licet humano generi {nc\exids,recordatus esl veritatissux
saeviant contra carnem, non possunt tamen im- promissa; domui L^irael, quia illis promissio fuit ibi

pedire resurrectionem. Quia custodit Dominus facta de restauratione huinani generis.Et sic vide-

animas sanclorum siioru7n, et de manu peccato- runt omnes termini lei-7-se, id est, omnesilli qui ter-
rum liberabit eos tandera, et ut tandem liberet renitati sua3 terminum posucrunt, videi-unt salutare

eos, lux orla est juslo, id est, iux interior lu- Dci nostri, et \(iM jubilale Domino, 07nnis terra, id
cebit unicuique justo. et recli^ cordc Ixlitia, est, tantum licentiam in vobis conoipite, quantam
id est, ut non solum in spe gaudeant, sed etiam non surficitis in voce exprimere. C««/a/e etiara inte-
in tribulatione. Unde Ixtamini, justi, iu Doniino, rius, et exsultatc exterius,et sic;w«//!/e,id est, bona
quoruin tantum est gaudere, quia impiis non opera cum mentis hilaritate perficite, quia hilarera
est gaudere. Et confi.lemini memorise sanclitatts operatorem diligit Deus. Psallite Domitio, dico, ?n
ejus, id est, lauda eum ia hoc, quod memor ciihara, id est, in carnis mortificatione. Unde Apo-
fuit vestri ut vos sanctilicaret, cum immemores stolus : Morlificafe mi:7nbra vest7-a quse sunt super
essetis in damnatione vestra. „ terram [Col. iii). Psallite etiam in tubis ductilibus.

PSALMUS XCVIl. Tuba3 ductiles sunttubae sreae quae,cum tunduntur

PSALMUS DAVID. malleis, in longitudinem et latitudinem crescunt.
11 Cantate Domino canticum novum, quia mi- Mallei nostri sunt diaboli et vasaeorum, tunsio est
« rabilia fecit. Salvavit sibi de.vtera ejus, et eorum tribulatio et persecutio quibusmalleis quis-
«brachium sanctum ejus. Notura fecit Dorainus qiiis tunsus,crescat in perseverantiam boni operis,
« salutare suum, in conspectu gentium revelavit crescateliam in latitudinem, id est, incharitatis ex-

« justitiam suam. Recordatus est misericordis suss tensionem, quae charitas non ultra extendi potest,
« et veritatis sucB domui Israel. Viderunt omnes quam ut ad inimicos quisque habat charitatem,vel-
1« termini terrae salutare Dei noslri. Jubilate Deo, ut ille qui dixit Dotnine,ne s/atuas illis hoc peccatum
:

« omnis terra, cantate, et exsultate, et psallite. (.ict. vii), quia nesciuiit qmd faciunt (Luc. xxiii).
« Psallite Domino in cithara, in cithara et voce Psallite etiara vocem tuhie r.or7iex, id est, sic ope-
«psalmi, in tubis ductilibus et voce tubaj cor- ramini ut in carne existentes, omnes carnales affe-
« neK. Jubilate in conspectu regis Domiui, mo- ctiones excedatis, et hoc ad similitudinem cornu
• veatur raare et plenitudo ejus: orbis terrarum quod, adhffirendo carni, in aliam indurescit natu-
« et Flumina plaudent manu
quihabitant in eo. ram. Unde Paulus Etoi adhucincarnemilitamus, :

« simul, montes e.\sultabunt a conspectu Domi- C jam. non lamen secundum carnemvivimus( //Cor.x).
« ni, quoniam venit judicare terram. Judicabit Jubilate in conspectu regis Do7nini. Quasi dicat His :

« orbem terrarum in justitia, et populns in aequi- omnibusmodis psallentes,;M/)//o/c in interiori vestro

" tate. )) ubi conspicitrexvester,etvobisjubilantibus, movea-
EyArm.mo. tnr tnare, id est, gentilitas raotu poenitentite vel
Vox est in hoc psalmo Prophcta; exhortantis motu ira?, et non in partemoveatur 7nare, sed pleni-
nns, ne in vacuum gratiam Dei recipiamus tudo ejus, id est, ubique 7noveatur : orhis lerrarum
(//. Cor. vi), ne sanguinem justi
concuicemus eliam moveatur,id est.perfecti quodamraodo adhuc
(Hebr.x), sed in magna affectione tempus visi- moveantur ad increraentum virtutum et omnes qui
tationis recognoscamus {Luc. i), Christum imi- habitant in eo orbe, id est,omnesqui imitantur per-
tandp vetus canticum pottponamus, et novum (ectos jubilent in cimspcctu regis Domini, julilnte,
canticum cum eo canteraus. Quod dicil quia//uw»m, id est.prffidicatores sancti.f/s qiiorura

Cantute Doniino canticum novum. Novura can- vcnti-e fluentaqux vivx (Joan. vii), plaudent 7nanu
ticum nova charitas, nova humilitas, quod ve- simul, id est.bona operationc vobiscum.P/aarfeHi et
tus homo ncscit cantare. Quia mirahilia fer.it, montes, id cst, elali in sajculo cxsultabunt a con-
tunc videlicet, quando filiura viduaB resuscitavit n quoniam venit Dominus /Hrf/rare ter-
spcctu Doinini,
{Luc- viil, sed mirabilius fecit, quando pcrditos ram, nunc occultojudicio,ct tandcmj'w(/ifa/)!f or/i^m
a morte redemit. Salvavit sibi de.tlera ejus, et terrarum in justitia, ct popiilos in xquilatc.
brachiutn sanctum ejus. Oalendit qualiter 77iirabilia PSALMUS XCVIII.
fecit. Nam dc.vtera ejus ct bracliiiun ejus, Ghristus PSALMUS DAVID.
I
videlicct, potentiactfortitudine sua in/i'a('(Y, id est, 11 Dominus rcgnavit,irascantur populi : qui sedet
salvalioncm huraano generi attulitcl hoc sibi a Do- « superCherubim, moveatur terra.Dominus in Sion
mino,Patrividelicet,«£ qui vivunl,jam 7W7i amplius « magnus. et cxcelsus super omnespopulos.Cond-
sibi viuant (II Cor. v), sed Domino. Salvantur sibi « teantur nomini tuo magno, quoniam terribile et
1 qui interius, salvantur, non amplius redeunles ad « sanctum est, et honor regis judicium diligit. Tu
ti vomitum.Et quomodo }Sutum fecil Dominus
salvavit » parasti directioncs, judicium ctjustitlam in Jacob
salulare suam, id est, Christum suum. /»i nmspectu (t tu IVcisli. Exaltatc, Dominuni Dcum nostrum, el
yentiu7n>-evrUwit juslitiam s«am, id est, lidemjusti- II adorate scabcUum peduiuejus, quoniam sanctum

Patrol. CXXXI. Sl
 : : :

631 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 632

est.Moyses et Aaron in sacerdotibus ejus, et Sa- A bonum et malum, ut dcclinet a malo et faciat
• muel inter eos qui invocant nomen ejus. Invoca- bonum. Vel qui vult esse konor regis, id est, talis

« bant Dominum, et ipse exaudiebat eos in co- : ut per euir. honoriricetur rex, diligat judicium:
« lumnanobisloquebatur ad eos.Gustodiebant tcsti- attendat quia judex suus nullum peccatumdiraittat
« monia ejus,et prc-eceptum quoddeditillis.Domine impunilum, et hoc attendendo, judex suus fiat:
« Deus noster, tuexaudiebas eos Deus, propilius : quod non potest, nisi peccare desistat. Tu parasti
« fuisti eis, et ulciscens in omnes adinventiones directiones, juclicium et juUitiam in Jacob tu fccisti.
« eorum. Exaltate Dominum Deum nostrum, et Quasi dicat: Confilearitur nomini iuo, et bene
« adorate in monte sancto ejus, quoniam sanctus possunt: quia lu parasti eis direcltones, id est,
« Dominus Deus noster. » quosdam directores, quorura exeraplo dirigerentur
ENARRATIO. ad confessionera : et sic ;ud!czw7«.- id est, discre-
Psaimus David. Omnes sancti patriarcb» et pro- tionera parasti, eX i)Osie& justiliamethoc in Jacob, :

phelae et prsedicatores consuluerunt nobis in scri- id est, in illis qui mutant praesentia pro futuris.
EcclesiaB, non ut deesset
pturis suis, velut filius Exallate Dominum Deum nostrum. Quasi dicat :

nobis, sed exhaberemus, unde a;di(icati

ipsis Quandoquidem ut confilercmini, vobis paratce sunt
essemus. Hoc etiam sanctus propheta David in hoc „ directiones, exaltale Dominura Deum nostrum bene
psalmo attendebat, proponens nobis ut ubique onerando, ut videntes opcra vestra bona, etc. Et
qujeramus Dominum, quffiramuseumhicmisericor- adorate scabellum pedum ejus, quoniam sanclum est.
dem, ne tandem experiamur cum saevissimum Nota quid scabellum debeat vocari. Ipse enim,
judicem. Ipse enim non deserit desiderantem se Dominus dixit Ca-lum est mihi scdes, et tcrra :

qui redemit negHgentem se. Uede sic dicit sctibellum pedum meorum [Isa. lxvi). Quid igitur
Dominus i-egnavit, irascantur populi, qui scdel faciemus Adorabimus terram ? Timeo adorare '?

super Cherubim, moveatur lerra. Quasi dicat terram, ne damner ab eo qui fecit coelum et terram.
Qunirite Dominum qui regnavit, id est, regnum in Ipse enim tentatori suodixit : Dominum Deumtuum
gentibus sibi oblinuit,principemmundi foras ejccil: adorabis, et illi soli scrvies [Mallh. iv). Sed quia
el eo rcgnante, irascantur populi. Prophetatio esl Spiritus di.xit, Adoratescabetlum pedum ejus, viden-
spiritus prajdicentis,non pra^ccptum jubentis. dum est qualiterterraadorandasit, quara ipsedixit
enim Propheta,quffi in spiritu vidit futura:
Preedicit esse scabellum pedum suorum. Ipse enim terram
quia postquam Dominus ascendit,missus est Spiri- sumpsit de terra, carnem scilicet de Virgine Maria.
tus sanctusintcr discipulos : ut per eum instructi, Hanc terram nullus adorando peccat. Quod dicat :

non timerent mortcm quam sciebant destructam Adorale scabcllum pedum cjus, id est, veneramini
per resurgentem. A quibus cum Dominus cocpit C inferiorem naturam ejus, quoniam sanctus est.
praedicari, irati sunt populi multi : irati sunt cum Moijscs el Aaron in sacerdolibus ejus. Quasi dicat
ccepit prsdicari qui eos fecit, qui adoraverunt quod Exaltale Dominum nostrum : et debetis,quia Moyses
fecerunt : sunl Dominosuo pro idolo suo,cum
irati et Aaron quos lanti habetis, et quorum filii vos
deberent irasci servo quia dignior est servus
: eslis,in sacerdotibusejus computati sunt. Et Samuel
eorum, quam idolum suuni. Servum enim fecit intcr eos qui iniocant nomen ejus : invocabaul Domi-
Dominus, eorumjdolum vero fabereorum.Quz jvto 7ium ui ser\i, et ipse e.vaudiebat eos Dominus:
ut
super Clicrubim, id est, qui sibi elegit sedem plenos in columna nubis, id est, in mysterio quasi nube
dilectione.Gherubim namqueinterpretaturjo/gHjturfo facta loquebalur, et ipsi cuslodiebant testimonia ejiis :

scienlise. Quoniam auleni charitas plenitudo est unde ipse major ab eo quasi
eis probatur, quia ipsi
prfficeptorum. non incongruequi in charitate perfe- a Domino testimonia acceperunt. Et custodiebant
ctus estjCherubim est appellatus. Quod dicit. Qui pneceptum quod dedit illis : et tu, Domine Deus
sedes super Cherubim, regna ; sed unde movealur noster, cxaudiebas eos, ut Dominus ;
propitius /uisli
terra, id est, quis in terra cor positura habens. hoc quod propitiandum erat eis etulciscens
eis in :

Do)n»mstamenin Sion magnus, id est, in specu- iu omnes adinventiones eorum : quia si aliquando
lantibusea qua? non videntur,nonea quae videntur. n pcccabant. disciplina tua correxit eos ut filios. In
Magnus apparet Dominus,licethis quiinterrasunt, Moysc ot Aaron possumus videre inventiones suas
videatur parvus : ct e.vcelsus super omnes populos, qua3 corrigcndao erant. Moyics enim cum videret
non tantum Judseos, sed etiam super gentiies. Et rixari ^Egyptium cura Hebrso, ira commotus,inter-
quandoquidera tu Dommusmagnus es in Sion.ergo fccit /Egyptium, et sabulo eura cooperuit, ne si

confiteantur omnes nominituo magno glorificando, discoopertura eum dimisisset, reushomicidii inve-
qui noluerunl confitcri nomini tuo parvo:ctmerito niretur. Iterum cum insequenti die rixari videret
noinini tuo conlitendum est, quoniam terribile cst, duos Ilebrccos inler se, rcdarguit eos de commi-
nonamantibus, sanc/iiw amanlibus,quibus dicitur: stione rixas. Quorum unus respondit ei,indignando
Sancti estote, quia cgo sanctus sum [Lev. xi, xix). dicens : Nunquid et me vis interficere sicut heri
Vel terribile eritin futuro, cum nunc sit sanctum : intcrfccisti .€gijpliu7n ? Timens Moyses ne mani-
et lionor, regis, id est, rcx honorabilis diliget judi- festarelurculpa sua, aufugiens dimisit fratressuos,
Cium, ut quisque videlicethabeatdiscretionem inter quibus necessarius esse potuit, si remansisset
 :

653 ENAHRATIONES IN PSALMOS. 654

(Exod.n). Eccepro his duabus inventionibus, pro A suo, siuupto a principalibus litteris quatuor nomi-
ira videlicetqua commolus perpetravit homici- num, qnatuor principaliura plagarum mundi. .4.
dium,et pro timorequo perterritus fratres in peri- prima ejus nominis, ab avaToXr],quod Graece
litter.i

culodimisit.promeruit ut Dominusabeo vindictam orientem sumpta est. D littera, qus se-

significat
sumeret. Aaron etiam corrigendus erat in adinven- cunda reperiturin nomine ipso,sumpta estaSJi'.;,
tionibus suis, quia in infirmitate carnis victus quodGrffice notat occidentem..-l.qood tertium locum
concesf-itpopulo illi cui pra;erat ut vitulum conflati- obtinet.sumifur ab ip/.Toc, quod significat septen-
lem ad adorandum facerent {E.rod. xxsii). Has trionalem plagam..1/, quartum locum obtinens,su-
inventiones Moysi et Aaron Dominus vindicavit mitura atir, ;j.op(a,quod signiflcat meridianara pla-
quia in terram promissionis non perduxit (yum). gam. Servite Domino non in tristitia, sed in Ixtitia
xx). Sed quia hoc in figura contingebat, conve- id est,in mentis bilaritate.Et merito ei serviendum
nientiusaccipi;imus,tribulationesetcontradictiones est in laetitia.quia servitus Dei est libera, cui non
plurimas quas passi sunt in populo illo.esse vindic- servit neeessitas.sed charitas. Introile in ronspectu
las Domini.quia gravisest muUum sanctisiniquitas ejus in e.rsultatione. Dictum est ad similitudinem
infidelium. In Samuele quantum ad humanum principura,quia principes ante conspectum suum
oculum quod ulciscendum esset
nihil fuit, quia : t» ponere illos solent, qui eis serviunt ad placitum
a pueritia in templo instructus, in templo Domini suum. Vel sic : Introite in conspectu ejus.id. estcon-
fuit in veritate (/ Reu.iw';. Sed quoriam unicuique scientiara ve.-tram ubi ipse conspicit,mundate : ut
artifici in aedificio si)i quod etiam aliis bene factum eam sordibus evacuetis,et virtutum raoribus ador-
videtur.essemalura apparet, possumus dicere quod netis. ^iscitote quoniam ipse est Dominus Deus no-
Dominus cujus oculis omnia praesunt, etiam in ster, faciens vos servire in laetitia,id est, sibi jubi-
Samuele aliquid corrigendum videbat :quia nullus non ipsi nos. Quod nos
lare. Et ipse fecit nos, et

est ita sanctus,ut omnino careat peccato. E.raltate ipsi in nobis fecimus.hoo damnandum est quod :

Domimtm Deum nostrum. Quasi dicat.Quandoquidem autem ipse fecit.hoc vere salulis est et ideo popu- :

omnibus propitiator est Dominus, ergo exaltate lus et oves pnscuae ejus, introite portas ejus in confes-

Dominum Detim nostrum.el adorate eum in monte sione gemebanda : quiaqui vult ad eum intrare,
sanato ejus, in Ghristo videlicet.qui mons prfficisus necesse est utconfitendo geraat peccata sua. Hoc
est de raonte sine manibus concidentium. Unde in enira debet esse initium introeuntis ad eura :quod
Daniele : Vide lapidem prscisum de monte sine dicit, Introite portas cjus in conjcssionc : et atria
manibus,Gl crpvit in montera magnum.ut impleret ejus,id est.Ecclesiam ejus ingressi,jam confitemim
faciem lerrae (Dan. n). In hoc monle adorandus est illi in hymnis, id est,in laudabili confessione con-
Dominus.^i/onw»} ipse est Dominus Deus noster. '-'
illi.et tandem in futuro laudate nomen
fitemini ejus,

PSALMUS XCIX. quoniam suavis est Dominus, id est, reparatio anti-

PSALMUS I.N CONFESSIOXE. qui lapsu3,facta per misericordiam.est in xternum
« Jubilate Deo, omnis terra, servite Domino in durabilis : et veritas,\(i est,completio misericordi»
« laetitia.Introite in conspectuejus in exsultatione. promissee, est in generationem el generationem,-
« Scitote quoniam Dominusipse est Deus.ipse fecit PSAI.MUS C.
« nos,et non ipsi nos. Populus ejus et oves pascuas PLALMUS IPSI DAVID.
« ejus, introite portas ejus in confessione: atria « Misericordiam et judicium canlabo tibi,Domine

« ejus in hymnis confitemini illi. Landate nomen
« ejus quoniam suavis est Dominus in eeternum
« misericordia ejus, et usque in generationem et
« generationem veritas e.jus. »
Ey.inn.mo.
Psalmus in confessione. In hoc psalmo est vox
ProphetaB bortantis ad laudcm Doo referendam pro
beneficiis pristinis buraano generi exhibills, et
dicit : «
Juhilate Deo, omnis terra. Potest continuari
riori,ubi dictum e»LQuoniamsamius Dominus Deus
noster. Quare Juhilale Deo,omnis /erj-fl.Quasi dicat
« Psallam et intelligam in via iramaculata, quando
: « veniesadrae. Perambulabam in innocentia cordis
« mei, in medio domus meae.Non proponebam ante
« oculos meos reminjustam, facientes praevarica-
« tiones odivi.Non adhajsit mihi cor pravum, de-
« clinantem a me malignum non cognosceham.De-
« trahentem secreto proximo suo, hunc perseque-
D « bar. Superbo oculo et insatiabili corde, cum hoc
non edebam.Oculi mei ad fideles terrae,ut sedeant
supe- « mecum:ambulan3 in viaimmaculata.hic mihi mi-
« nistrabat.Non habilabitin medio domus mese qui
" facit superbiam :qui loquitur iniqua, nondirexit

Ad laudem Dei verba non sufficiunt,scd jubilatione " in conspectu oculorum meorum. In matutino
opus est ut tantum in Domino gaudeatis quantum « inlerficiebam omnes peccatores lerrte, utdisper-
verbis explicarcnon potestis.Nota quod dicit,()m;iw « derem de civitate Domini omnes operantes ini-
/erra: quiaqui ubiquc seminavit benedictioncm,un- <i quitatem. »

dique qua;rit.jubilalionem.ut necessefuit ut undique EN.UIMTIO.

seminaretbcncdiclionem.quiaAdamuljiquosemina- Psalmus David. Vox est capitis no^tri in hoc
verat coniusioncm.Seminat enim in quatuor parti- psaliiio.doconlisne quispropter misericordiam pra;-
bU8 mundi confusionem, quod notutur ia nomine sumnt de impunitnle peccalorum, qu'a sequitur
 :

635 REMIGII ANTISSIODORENSIS GPP. PARS I. — EXEGETICA. 656

judicium nec quisquam in melius mutatus, exhor-
:
A tesces. Cantabuul, psallent et intelligent, et hoc ex
rescit judicium quoniam pracedit misericordia.
; populo meo. Quia ego prius pcrnmbulabam in inno-
Haec duo, misericordia et.judicium,solent in horai- ccniia cordis mex in medio domus mca% non propo-
nibus esse mutabilia ;quia multi misericordia victi nobam anteoculosmeos, id est, bleneplaoitum habui
perdunt severitatem judicii:et ciim aliquando rigi- 1-em injuslatn, id est, injuste factum quod libet :

dum volunt tenere judicium, amittunt misericor- facientes prsevaricationem odivi, id est, praevarica-
diam.Christus vero necpropter misericordiae bomi- tores tam scriptcc legis quam naturalis odio habui,
tatem perdidit judicii severitatem,nec propter seve- in hoc quod odio habcndi erant. Non adhsesit mihi
rejudicandum postponi raisericordis bonitatem, cor pravum, id est, cor a viarecta distortum, non
sed utrumque custodit sine commutatione. Nunc placuit mih", licet aliquando conversatus essem
enim est tempus misericordiae, quandoque veniet cum hominibus perverse agentibus. Declinantem
tempus exercendi judicii, et dicit autem fl n!(;,id est, a mandatis meis
non cognosce-
Misericordiam et judicium canlabo tibi, Dornine. bam dignatione,licot eum cognoscerem animadver-
Psatlam et intcUigam in vin immnculata, quarido ve- sione ira? dclrahentem etiara secreto proximo suo
:

niesadme. Quasi dicat Domine Pater, misericor-

; hunc pcrsequebar \n hoc quoA persequendus erat,
diam quam per me mundo exhibuisti, et iudicium ri ut cui prius erat detractor, fieret amator justa ;

quod per me.faoturus es quandoque,con/«io,id est, illud : Si peccaveril in le frater tuus, corripe eum
mois notificabo :et hoc libi,'\d est.gratiffituae.et non inter te elipsum solum {MaUli. xviii). Superbo oculo
meritis attribuam.P.';fl//fl»i et i>?/e//!'(j(am,!dest,intel- et insatiabili corde cum hoc non edcbam. Duo no-
ligenteragam.i» i'(a7»i??mrt;/«/a,idest,positus,ctboc tantur hic,superbus et avarus.Avaro enim sempep
nonper me,sedideQ,quiatui'CH!Mnd jne, idest, Ver- est cor insatiabile,sicuti superbo oculus est elatus,
bumtuum mihi hominipersonaliteruniendo:peram- ct non humiliter inclinatus quorum, videlicet :

bulabam ininnocentia cordis mei,in medio domus mex. superbi et avari,cst cibus, impietas et injustitia.
Qua.si dicat :Vcre ad me vcnisti, quia ex hoc quod lioc cibo non vescuntur illi, qui piura oor habent
ad me"_venisli, perambulabam in innocentia cordis in Domino, quia cibus eorum est justitia. Unde
mei,\A est,in corpe innocenti et hoc in medio, id : illud : Beati qui esuriunt el sitiunt justitiam, quo-
est, in firma conscientia mea,quse domus dicitur, niani ipsi salurabuutur {MutCh. v).\'e\ ad litteram
firmum videlicet receptaculum.In hacdomo si quis possumus legere,si ad membra volumus referre
male habct, nusquam bene habebit. Si quis autem quod dicil, Supcrbo oculo ct insatiabili corde, id est
purgatam habet conscientiara suam, etsi exterius cuin hoc non edebant mei. Unde Paulus Si quis :

undique male habet,tamen si ingreditur ad con- no>iobcdierilsermonibus nosirls, huncper epistolam.

scientiam suam, invenit sibi requiem. Nota quod '-' nobis nolate, cl cum eo non commisceamini :non ut
dicit, perambulaham. Perambulabat in innocentia inimicum eum habeatis,set/ ut fratrem eum corripia-
cordis,quia tam ad inimicos quam ad amicos ex- tis (// Thcss. iii). Et alibi : Cum ejusmodi nec cibum
tendit latitudinem charitatis. Non est enim vera sumere {/ Cor. v). Vel sic : Cum hoc cibura ede-
innocenlia, nisi tulis sit quae nec sibi nec alteri bara voluntatc, licet actione. Recppit Dorainus
noceat.Nocet sibi.si contra inimicumodio accensus peccatorcs, et manducavit cura illis, sed in volun-
fuerit.etsi nullum damnum inimico intulerit.Quod tate non consensit ipse enim tantum cum eis co-
:

est, ubique ambulabam

dicit,P(?rflwtu/a/)a?re, id : medit ad correctionem illorura. In hoo enim se
et hoc non manus tamen,sed elcordis
in innocentia magistrum ostendit, cum ad eorum correctionem
mei : ethoc in medio domus mex,id est, in con- cumillis comedit Oc'f!(/( meiad fideles lerrx. Quasi
scienlia mea, licethominibus aliter visum sit. Po- dicat: Superbos et avaros contempsi: oculi autem
test etiam de membris dici,peram/)M/a/)am in inno- mei, id est, respectus misericordiae raes, est ad,

centiacordis mei, in medio dornus mea;, id est, in fideles terrx, id est, ad illos qui fideliter terre-

illis qui diountur medii et firmiores in domo mea nitatera suam colunt. Et quid hoc illis ? Ut tan-
id est,in Ecclesia mea. Vel potest etiam referri dcm scdeant mecum in regno rneo. Ambulans
superior versus admembra, s]c: Misericordiam el D in via immacidala, liic mihi ministrabat. Sed
judicium, id est, piam affectionem quam habuisti qui facit supcrbium non habilabit in medio do-

erga humanum genus etjudicium verum,ut crea-

: mus mew, id est, non placebit cordi meo, vel
tura videlicet serviat suo Creatori. Cantabo, id est non habitabit in Ecclesia mea. Qui loquitur ini-
cantabunt tibi mei,o Domine, id tu« est, grati.-e qua,non direxit se in conspectu oculorum meorum,

hoc attribuent,non meritis suis. Vel tibi cantabunt Et qui tandem de illis? in matulino inlerficicbam
quia de misericordia tua prKSument : ita tamen, ut omnes pcccatores tcrrx . Nox est quandiu agimus

de judicio tuosatagant,itautparati illud exspectenl vitara istara transitoriara,in qua permittunturimpii

et psallam,\d esl,psallent mei et intelligent : quia cum impiis vivere sed veniente «Ta/it/mo, id est,
:

non labiis tantuni,sed et fine et vita psallent, ha- omnium resurrectione. in qua terminabitur omnis
bentes spiritum sapientis im-
et intellectus,!»! via tenebrosilas noctis;inlerficientur omnes peccatores:

maculata scilicet positi : et hoc tunc quando Tu ve- et qua interfrtctione sint interficicndi, subjungit:

nies ad me, id est quando mundo per me inno- Vt disperderem de civitate Domini omnes operantes
 :

657 ENARRATIONES IN PSALMOS. 658

imquitatem. Nam interfectio peccatorum erit sepa- A. « rationem anni tui. Initiotu, Domine, terrara fun-
ratio a congregatione fidellura: quod tunc erit, « dasti, et opera manuum tuarum sunt cceli. Ipsi

quando agni separabuntur ab hsedis. Vel aliter : « peribunt, tu autem permanes, et omnes sicut
In mntutino intcrficiebam omnes peccalores terrx. « vestimentum veterascent.Etsicutopertoriummu-
Matutinum est principium dici. In principio autem « tabis eos, et mutabuntur tu autem idem ipse es, :

interficiendi sunt omnespeccatores terrs, quia sur- « et anni tui non deficient. Filii servorum tuorum
geate illicito motu es suggesiione diaboli, interfi- « habitabunt, et semen eorum in ssculum diri-
ciendi snai peccatores terrx, id est, diaboluset an- « getur. »

geli ejusremovendi sunt a nobis: neusqueadactum

ENARR.4T10.
iniquitatis nos perducant, a quorura suggestione
illiciti motus surrexerunt in nobis. Quod dicit, In Oralio pauperis cum anxiattis juerit, et effuderit
nialutino interficieham, id est, interficiendos esse preces et orationes suas Domino. Pauper iste cujus
putabam omnes peccalores terrx, ut sic disperderem, oratio in hoc psalmo notatur, est ille de quodicitur.-
id est,mei disperderent(/e civitate Domini, id est, de Qui cum dives essel, pro nobis jaclus est pauper
anima suajusta omnes operantes iniquilatem. Vnde iU Cor. viii), Divej in eequalitate Patris regnans :

serpenti dicitur:Mulier cow^ere/ caput tuum (Gcn. ui). „ sed pauper factus est.quandoverbum, quodinprin-
Caput serpentis conteritur, quando illiciti motus ne cipio erat apud Deum (Joan. i) formam servi acce-
ad actura perveniant, interficiuntur. Unde illud pit {Phil. ii), in qua nos a peccatis redemit. Ex hoc
:

Bentus qui tenebit et allidet parvulos iuos ad pclram paupere sunt omnes divitis nostrao, tam interiores
[Ps. cxxvi). quam exteriores. .^b eo enim haberaus aurum, ar-
PSALMUS CI. gentum caeterasque possessiones. Ab eoetiara habe-
ORATIO PAUPERIS CUM ANXI.iTUS FUERIT, ET CORAM mus interiores divitias: castitatem caeterasque vir-
DOMINO EFFUDERIT PRECEM SUAM. tutes quibus divites fiunt Cdelcs. Quod dicitur
Domine, exaudi orationem meam, et ciamor
« pauper anxiatus esse, non ex se habuit ansiari,
iste
« meus ad te veniat. Nonavertas faciem tuama me: sed ex nobis, pro quibus carnem assumpsit, cruci-
« inquacunque die tnbulor, inclina ad me aurem figique voluit : pro quibus etiam inhocpsalmoorat,
r tuam. In quacunque die invocavero te, velociter ut illuc ducantur per gratiam,unde cecidimus per
« exaudi me. Quia defecerunt sicut fumus dies mei, primi parentis inobcdientiam. Hunc anxiatum pro
« etossameasicutcremiumaruerunt.Percussussum nobis quisque attendat, et anxietur, considerando
« ut fenum, et aruit cor meum, quia oblitus sum in quanta gloria in .\dam creatus esset, et ad quan-
« comedere panem meum. A voce gemitus mei ad- tam per eum cecidit miseriam et hoc attendendo, :

« hiEsit os meum carni mece. Similis factus sum C coram Domino, non coram homiuibus, ostendat
« pelicano solitudinis, factus sum sicut nycticorax precem suam.
« in domicilio : Vigilavi, et factus sum sicut passer Domine, exaudi oralionem meam, et clamor meus
« Tota die exprobrabant mihi
solitarius in tecto. ad te veniat. In hac oratione capitis nostri quaedam
« inimici mei et qui laudabant me, adversum me
: attribuuntur suae personae, qujedam nostrae infirrai-
• jurabant. Quia rinerem tanquara panem mandu- tati conveniunt. Et dicit sic Domine pater, exaudi :

• cabam,et poculum meum cum fietu miscebam. .\ orationem meam, id est, meorum, lactamproperse-
« facieiraeetindignafionis tUcB,quia elevans allisisti verantia virtutura : et clamor meus, id est, irremissa
« me.DiesraeisicuturabradecIinaverunl.etegosicut oporatio meorum, ad Clamor accipitur et
te veniat.
« fenum arui. Tu autem, Domine, in aeternum per- in bono et in malo in bono, ut dictum est Moysi
:

« manes, et memoriale tuum in generationem et Qidd clnmas'! {Exod. xiv.) Inmalo, ut illud Ctamor
« generationem. Tu essurgens misereberis Sion, Sodomorum venit ad me {Gen. xviii). Et Pauhis
• quia tempus miserendi cjus, quia venit tempus. Auferatur clamor de medio vestri {Eph. iv). Quasi
« Quoniam placuerunt servis tuis lapides ejus, et dicat Video esse non posse, ut oranino auferatur
:

I terrae ejus miserebuntur. Et timebunt gentes iniquitas a vobis ; sed cavete vobis, ne claraor sit in
nomen tuum, Domine, omnes reges terras glo-
et t\ vobis, id est, neexeraplum sitisaliispeccandi. Unde
« riamtuara. Quia aedificavit Dominus Sion.et vi- alius : Etsi non caste, tamen caute. !ie avertas
« debitur in gloriasua. Respexitin orationem humi- me humiliato, quia avertisti ab Adam
faciem tuain a
« lium, et non sprevit precem eoruin. Scribantur quacunque die Irihulor in meis, inclinaad
elato. In
« haec in generatione altera, et populus qui creabi- wenHcem /urtm. Ecce jam est caput nostrum supe-
« tur, laudabit Dominum. Quia prospexit de excelso rius, et dicit se tribulari. Ubi.ergo tribulator, nisi
• sancto suo, Dominus de ccelo in terram aspexit. in corpore? Quod in corpore tribuletur, raanifeste
« Utaudiretgemituscompeditorum, utsolveretfilios ipsemet ostendit, dicens : Saule, Saule, quid me
« interemptorum. Ut annunticnt in Sion nomen persequcris > {Act. is.) Venio Roniam Et Petro dicit :

• Doniini, et iHudem ejus in Jerusalein. In conve- ilerum crucifigi. Quod dicil. /k quacunqucdie tribu-
< niendo populos in unumiit serviantDo-
et regcs, lor, inclina ad me aurem tuam, id est, vim exaudi-
« mino. Responditei in viavirtutissuK: Paucilatem tionis apud te obtineat oratio mea. Cumngo humilio
« dierum meorum nuntia mihi. Ne revoces mc in me, quasi me cxtollo tu longe non sis a me, si me
:

« diraidio dierum moorum, in generationem etgene- humilio, tu inclinaad me aurem tuam. In quacunque
 :

659 REMIGII ANTISSlonORENSlS OPP. PARS 1. — EXEGETIGA. 660

die invocavero /ein mcis, velociter id est, iDiilale, p^ voce gemiius mei, voce videlicet serpentis, de qua
fxawdim^. Velociter ideo, quia quae tu vis, desidero : semper est geraendum meis, hanc scilicet, Come-
quia non jam terrenus terrenadesidcro, sed aprima dite et erilis sicut dii {Gen. iii) : ex hac adhxsit
captivitate liberatus, coelestia desidero de quo de- : os meum, id est, interior homo meus, consensit
siderio tu ipse dicebas : Apud tc loquentem ecce carni mcx. .\dam enim meua consensit Evs, quia
adsum. Tu ergo paupcr qui jaces antejanuam divitis robur rationalitatis mens sensualite mea depres-
Dei, dic Qua egestate mendicas, qua indigentia
: Bum est. Et pro hac voce gemitus, similis factus
pulsas? Dic ut aperiatur tibi ostium. Quia defece- sum in meis pelicano solitudinis, jactus sum sicut

rutit sicul fumus dies mei. Quasi dicat : Opus est ut nycticorax in domicHio. Pelicanus est avis quae

velociter exaudias mc in meis, quia dies mei, id est nascitur in ripis Nili, amans solitudinem : ubi
meorum, defcccrunl, id est, ad defectum venerunt, inleliiguntur sancti praedicatores volentes de ta-
sicut fumus in altum ascendens, et cito evanescens. lento sibicommisso lucrum Domino quaerere, at-
Sic superbi homines ascendunt, id est tumescunt:ei tendentes sententiam Domini dicenti Ssrce ne- :

ideo ossa mea ut cremium aruerunt. Ossa dicuntur quam, quare pecuniammeamnon lcdisti nummulariis,
fortiores in Ecclesia, quia sieut caro qua' mollis est, id ego veniens cum itsura reciperem illam'! (Malth.
sustentaturossibusquibusadhKret : itainlirmiores p XXV ; A,i/c XIX.) Et hoc attendentes, conservat se
inEcclesiaadhaerentperfectioribus, elab eissusten vr soliludine, id est, in locum gentium, ut ibi

tantur ; et quoniam multitudinis credentium cor debet lucruin Domino qusrant inter quos quasi in soli-:

esse unum et anima una Lict. iv), ssepe conti ngit ut
tiores in Ecclesia.condolendo imperfectis
incurrere scandalum, quasi aridi appareant, sicut
cremium quod siccumremanetin sartagine^exprcsso
sagimine.NammagnusestdolorperfcctisinEcclesia.
quandovidentrainuseruditos scandalum incurrere.
yeisXiierc^MoA Aicii,etossameasicutcremiumarv,erunt
for- tudine morantur, quia neminem suse secta; iave-
quos vident niunt ibi. Et factus sum sicut nycticorax in domici-
lio. Nycticorax est avis alio nomine dicta bubo,
quoe exercet cantum suum in nocte, et amat esse
in domiciUo, id est, in domibus desertis. Domici-
lium est enim domus deserta et destructa, ubi ab-
lato tecto remanent tantum parietes. Et hic notan-

et hoc unde: /"ercuwHS sum in primo parente, ef tur prsdicatores iidem qui notati sunt per pelica-
aruit cor meum, id est, robiir rationis meorum sicut num, vel alii iterum Domino lucrantes in domicilio,

fenum quod hodie est, et cras in clibanum milti- id est, in illis qui receptione lidei jam quasi domus
tur (.V«W/i. vi) : et quare in primo parente percus- constructa fuerunt, sed quia perinfidelitatis culpam
sus sum ? Quia oblitus sum comedere panem meum, postea a fide discesserunt, quasi domicilium facti
id est, divinis praceptis quibus homo refici debet, sunt, tecto carentes fidei. Habet alia translatio, in
me Quod divina pra»cepta homini C parietinis et in dirutis. Vigilavi, et faclus sum sicut
reficere renui.
debent esse refectio, ipsc Dominus in Evangelio pusser solitarius in tecto. Quasi dicat Similis fa- :

dicil A'on in solo pane vivit homo, sed in omni

:
ctus sum pelicano in quibusdam membris meis, et

verbo quod procedil de ore Dei {Mntth. iv). Yluuc ejusdem vel in aliis i'!(/!7(ii'?, id est, in inquietudine
pancm oblitus est primus homo comedere, qui, dia- perseveravi, et factus sum sicut passer, avis videli-

bolo suggerente, muliere pra;varicante et suadente, cet querula, et solitarius fui in tecto. Hic notantur
tetigit vetitum cibum, et oblitus est prajceptum filii, qui fidem adhuc habent, sed nimis secundum
{Gen. iii); sed sequitur post oblivionem commemo- carnein vivunt, interquosprffidicatorquisquepasser
ratio. Manducemus panem illum, qui de se ipso est, quaerens eos niinis consentire carni sus : et est

dixit : Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi solitarius in tccto, quia cum caeteri sub carne sua
{Joan. vi). Manducemus panem illum, utvivamus; quasi sub tecto conversantur, ipse carnem suam
non manducemussicutmanducaveruntpatresnostri domando ut spiritum roberet quasi subjecto non
manna, et mortui sunt Ibid.]. .4 vocc gemilusmei est, sed in tecto, jam lege mentis superans legem
adhxsit os meum carni mex. Sunt quidara qui non carnis. Aliter posset hoc notari in membris Do-
gemendo quod gemere deberent, vel gemendo quod mini quod dicif. similis factus sum pelicano soli-
non gemeredeberent, segemendos faciunt. Gemunt tudinis. Per pelicanum solitudinem amantem,
j)
enim amissam pecuniam, sed non gemunt amissam notantur illi qui omne onus sajculi postponunt,
justiliam gemunt nummum amissum, non cceleste
;
et ad solitudines se conferunt, ut ibi contem-
regnum eis ablatum .-fraudem faciunt, ctgnudent. plationi Dei solummodo vacent. Sunt et alii qui
Sed quoniam perfectiores in lide non possunt dimit- siniiliter pompam sa?culi postponunt ; sed el ab his
tere quin eis ex charitate condoleant, ideo adheesit qui insasculosunt, quodamraodo pendent, victumet
os meum, id est, fortiores in membris meis, adh«- vestitum ab eis quaerentes et hi tales notantur, ubi:

serunt carni mex, minus videlicet eruditis fortes : dicitur, factus sum sicut nycticorax in domicilio.
adhrcserunt debilibus, validi invalidis: et hoc « Sunt etiam alii qui inter hnmines vigilant, id est,
voce gemilus mei, id est, meorum gementium illos in inquietudine laborant, ut alios in fide aedificent
qui se gemendos fasiunt, quoniam eis condolendo et hi tales notantur per hoo quod dicitur: Vigiiavi
adbaerent : el ideo opus esl ut velociter eos exau- el factus 'ium sicul passcr solilarius in lecto. Possunt
dias. Yel aliter, obiitus sum manducare : quia a etiam haec tria genera avium et locorum in capite
 661 ENARRATIONES IN PSALMOS. 662
Dostro notari, ut de seipso capiit hoc dicat sic : A voce A manducat ? i}lallh. ix.) Adhuc etiam
et peccntoribiis

gemitus mei adhxsit os meum canti meoe. Pro quo improperatur a paganis, prsdicatoribus in Ecclesia,
germtu dolendo sww factus similis pelicano solitario. quod ipsipervertantmoreset disciplinas hominum,
Dicitur quia pelicanus pullos suos statim de calido quia dicunt praedicatores dare libertatem peccandi
ovo eductos rostro suo interficit: quibus interfectis, cum promittunt locum poeniteiitiae et spem venias,
nimio dolore se affligit per tres dies conlinuns et ;
non attendentesquiaDominus rie desperationepejus
in tertia die seipsum praj maximo dolorc dilace- viverent.promisit indulgentis portum : et neiterum
rando, sanguinem sum fundit : quo sanguine con- pro spe veniffi pejus viverent, diem mortis fecit
spersi pulli reviviscunt : ubi Christus intelligitur, incertum : prudentissime utrumque constitucns,
qui humanura genus occidit in hoc quod occiden- et revertentes quo reciperentur, et differentes quo
dum enim ad colendum Deum re-
erat. Idoloiatras terreantur. .-1 facie irx et indignalionis tua:,quia ele-
vocavit. Ipse enim sanguinem suum, ut nos revivifi- vans allisisli me. Quasi dicat : Quod ego cine-
caret, effudit. Unde illud Ego occidam, ego vivere : rem manducabam, hoc fuit a facie indignationis
faciam: percutiam, et ego sanabo [Deut. yx^n). Fuit tu.v, id est, a cognitione ira; tus, quia elevans al-
etiam pelicanus Christus solitarius, qui solitaria lisisti me, id meos elevatos allidi permisisti.
est,
nativitate natus fuit. Nullus enim unquam praeter r» Elevatus fuit homo, quia omnia animalia vivacitate
illum sine peccato natus fuit. \'el similis factus rationis excellebat. Ipse enira in libero arbitrio po-
pelicano solitudinis. Juxta illud : Filius hominis non situs fuit, sic creatus ut non raoreretur, si peccare
habet ubi caput reclinet (Luc. vs.\. Factus sum sicut destitisset. Sed quia ab obedientia cecirtit, et libe-
nijcticflraxin domicilio. In domicilio conversatusest, rum arbitrium suumquasi non haberet vim discre-
quando inter dirutos. id est. legis praevaricatores tionis, in malum convertit, ideo aliisus fuit. Neque
conversari voluit, ipse cnim dilexit tenebras eorum, enim juste plus ab eo quam ab aliis animalibus obe-
non ut remanerent, sed adhuc converte-
in tenebris dientiam Dominus exegisset, si cn?!eris animalibus
rentur. De eis enim disit Non sum missus nisi ad : in vivacitate non prsesset. Dies mei
umbra de- sicut
oves qux perierunt domus Israel [Malth. xv). Ibi clinaverunt. Quasi dicat me,
: Quia elevans allisisti
praedicavit, ibi miracula fecit. ibi ad ultimum mori ideo dies mei, id est dies meorum, sicut umhra de-
voluit. Faclus sum sicut miclicorax in domicilio. \i- cUnaverunt. et ego in meis, sicut jenum arui. Nota
gilavi tandem.id est.amortuis resurrexi ei factus : quia merito agunt dies declinantes, qui in sfabili-
sum sicut passer solitarius in tecto. quia ego singu- tate et Eternitate
noluerunt perraanere. Tu aulem,
laris in coelum ascendi. Unde illud ISemo ascendit : Domine, qui aeternus es, et cujus nomen vivet in
in ccelum, nisi qut de ccelo descendit, filius hominis Sfficula, permanes in eelcmum, et memoriale tinim, id
qui est in calo (Joan. iii). Vel sic : Vigilavi, id est, C est, misericordia tua qu» digna est memoria, per-
inquietudini datussum: \e\,vigilaii,\A est vigilan- manet in generationem et generationem. Et quomodo
ter egi.Unde illud ivi%i\\s cor suum tradita(/ vigi'
: hoc '? Quia per me, misereberis Sion, id
tu r.vsurgens
landum diliculo ad Dominum qui fecit illum (Eccli. est, Judaici populi. Et \eremisereberis, quia tempus
xxxix). Et factus sum sicut passer solitarius in tecto, est miserendiejus, juxta illud : Quandovenitplenitudo
id est, habitus sum ab illis comparabilis avi illi, temporis, misit Deus Filium suum, faclum sub legc, ut
quffiexcluditur de domo, et in tecto solifaris mo- eos qui sub lege erant. reiimeret (Gal. iv). Et vere
ratur. Unde quia factus sum sicuf passer, lota die ex- misereberis, quia venit tempus juxta illud Ecce
; :

probrabanl me inimicimei; vel sic : Licet ego ad hoc Hunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis [l Cor.
natus sim, ut auferam vocem gemitus meorura, vi). Quoniam placuerunt servis tuis lapidcs ejus.
tamen tota die, id est, continue exprobrabant mihi Quasi dicat Hoc modo misereberis Sion, quoniam
:

inimici mei, dicentes : Dxmonium hahes (Joan. viii): lapides ejus, id est, propheta; qui sunt fundamcntum
et his similia : et qui laudabant me ore, adversum ejus Sion placucrunt scrvis, id cst, apostololis tuis
me jurahant corde : ore enim dicebant : Magisler, intelligibiles erant propheta; : ct ipsi apostoli expo-
scimus quia verax viam Dei in verilate doces
es, et nendo dictaprophetarum, mwerefeunfHrtora?, id est.
(}latlh. xxii) : et tamen apparuit postea, qiiod ad- illos qui adbucterra sunt, facient dignos tua mise-
jj
versabantur mihi in corde, quasi conjurati essent ratione, ut sic de terra fiant lapides vivi in aedifi-
adversum me. Etquare hoc? Quia cincrem tanquam ciiim Sion : quiapotens
pulverem ex est Deus, qui
panem manducavi, id est, pcccatores pro inutilitate nihilo plasmavit, ex ipso pulvere lapides facere.
cineri comparabiles, in corpus meum trajiciebam El timebunt genles nomen tuum, Doniine, et omnes
tanquam panem, id est, tanquam justos qui pro reges terra; gloriam luam. Ecce jam conslructus est
soliditate boni operis panes dicuntur poculum : et paries unus civitatis Sion, paries videlicet ex cir-
meum, id est, fortes in corpore meo misceham cum cumcisione, ut ct veniat parics de pra>putio : ut illi

flefu, id est, cum illis qui pro multitudine peccato- duo parieles juncli in unum angularem lapidem,
rum flctus dicunturet
illos pro sc flnre cogunt et : construant civitatem. Etlimebunt, quasi dicat : Non
ideo adversum me
jurahanl iudxi, quia ad corpus tantum mi.icreberis Sion, sed etiam gentes timebunt
meura porticiendum tara inipios quam pios elegi. timore filiali, non servili, nomen tuinn, Dominc;
Unde illud : Quare magister vester cum publicanis .juxta illud : Dico Jesum ministrum fuisse circumci-
66) REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 664
sionis, gentes aittem super misericordia Deum hono- A convenient ad hoc, ul serviant Domino. Hespondit ei

rare [Rom. xv). Et non queelibet gens tiraebit no- in via virlutis sv.,v. Quasi dicat : Annnntiabunt lau-
tnen ttium, Domine, sed omiies reges lerrse timebunt dem ejus in Jerusalem, et ipsa laus responclet eis
gloriam ittatn, id est, resurrectionem tuam valde invocatis. Ipsi enim invocati respondent Domino :

gloriosam. Et vere vocato pariete ex circumcisione respondet e: in vitasua, non lingua sua. Non enim
veniet paries ex praeputio. Quin illis duobus conjun- respondent Domino iili qui vocati perverse vivunt,
Dominus Sion spiritalem, non carna-
ciis, xdiftcavit qui post seminationem spinaset tribulos proferunt,
lem, & qua tandem videbitur in gloria stta,TiOn \n in- sed illi respondent Domino, qui post vocationem
firmitatesua.in quavisusest abillisquicrucifixerunt bonis operibus respondent, Deo gratias agendo :

eura. sed in majestate Patris.ct in multitudine ange- quod dicit, Respondit ei, id est, gratiasagit quisque
lorum.Eluttandemvidpaturingioriasua: Respe.ril,\d vocatus in viam virtutum, scilicet in illo qui de
est, respiciet hio m
oralionem liumilium, etnon spre- seipso dicebat Eqo sum via, veritas et vita (Joan.
:

vit precem eorum pro delictis factam. Scribaniur kxc xiv). Nota quod dicit, In via virltttum. Virtus Do-

in generaiione altera, et popttlus qtii crenbitur lauda- mini est gloria resurrectionis ejus. Non enim appa-
bitDominum. Quasi dicat Non solum respieiet : ruit ante resurrectionem populis, sed maxime latuit
Dominus illos qui erant in primitiva Ecclesia, sed p ex infirmitate crucifixionis quia postea ubique:

etiacn illos qui post futuri sunt : quia ha;c quffi im- prredicatuspstex nrtute resurrectionis, quiapoat re-
pleta sunt in primitiva Ecclesia, scribentur, id est, surrectionem, ascensionem, Spiritus sancti missio-
notubuntur, esse scilicet futura in generatione altera, nem,ubiqueauditumestverbumDomini:etsicvocati
id est, in generatione posteriori et sic pop«/tw qui ; rflspondent bene operando in via virtittissttx, id est,
Dominum, non erubescens confi-
creabitur, laudabit in gloria sus
quia non est laus
resurrectionis :

teriDomino coram hominibus. Vel sic Quia ge.nles : Ecclesioe. credere tantum
Christum crucifixum,
in

timebunt nomen iuum, Domine, ideo hoc quod Do- raortuum sed laus ejus est, credere in Christum
;

minus videt, nedificabit Sion, promissa scilicet in crucifixum, mortuum et redivivum vel sic Respon- ; :

generatione prima, scribanttir, id est, notificentur, dit ei Jerusalem, non Jerusalem qnae ser\'it com

m generatione alleraess^e completa : quoniam quod filiis, non illa de qua dictum est Jerusalem, Jeru- :

videbatur Judffiis esse promissum, hoc in genlibus salem.quolies volui congregare ftlios ttios quctnadmo-
est adimpletum, ct popultts (jiti creabitiir in bonis dtim gallina congrcQal pulhis suos suh alas, et noluisti!
operibus, laudabit Dominum. Quiaxii laudareteum, {Mallli. XXIII.) Hasc vocata non respondit in lande,
de me homine
prospe.vit de excelso sanclo suo, id est, Jerusalem autem cui dictum est Laetare, sterilis :

assumpto. Dotnintts de oelo in ierram aspexit, ut de qux tion paris, erumpe et clama, quce non pnrturis :
terra ccelum facerct. Ad quid aspexit? Ut audiret C quia mulli filii descrlx. magis quam ejus qux habet
gemitum, id est.dolorem mortalitatis et passibilita- viruin (Isa. liv Gal. iv). Hsc vocata, respondet ;

tis, compedilorutn, id est, astriotorum vinculis di- Domino in via virttttissux, non in sua infirmitate:
sciplinae suie. Unde dictum est Injice pedem tuum qnia nihil in se invenit quod de se loqueretur, nisi
:

I» compedes ejus, et collitm in torqttes ejus {Eccli. vocem infirmitatis, hanc videlicet:£jo dixi,Domirte,
vi). Nullus ergo subterfugiat disciplinam. Hicblan- miscrere inei : sana animain meam, quia peccain tibi
ditur corrigendis, ne tandem experiantur judicium {Psal. xl) et ideo respondit in vin virtutis sux, id :

judicissasvientis. Toleremus compedes,quiatandem est credendo resurrectioni. Unde illud Si credide- :

compedes solventur, et incoronam vertentur. Quod ris quod Deus Paler suscitavit eum a mortitis, saLvus

dicit : Ut audiret gemilum compeditoriim, et solveret eris {Rom. x). Respondit dicens : Paucilatem die-
filios tnteremptorum, id est, imitatores martjTum rtim meorum nunlia mihi, id est, fac attendere
qui exterius interempti suntab inimicis, et ipsi in- meos paucitatemdierum meorttm, d\es paucos in qui-
teriusseipsos morltCiCRyerunl. Ut annunlient in Sion bus Ecclesia perseveratura est usque ad consum-
nomen Doinini et luudem ejtts in Jerusaletn. Solvet mationem saeculi. ne consentiant illis qui dicturi
filiosinteremptorumavinculispeccatorum, utsoluti sunt Ecclesiam non esse generalem, et in brevi
annuntient in Sion, id est, in nomen Do- n finiendam. Propheta vel Christus, quihic loquitttr,
Ecclesia
mini : et laudem ejus in Jeru.mlem. Qus major laus prcBvidens quosdam esse futurog qui post receptio-
sua, quam ut iidelis pastoranimam suam daret pro nem fidei, Ecclesiam essent impugnaturi. dicentes
ovibus suis ? Annunhenl in Sion nomen Domini, et Ecclesiam non esse generalem, sed in partibus Do-
laudem ejtts in Jerusalem : in conveniendo populos in nati tantum eam esse, et ibi in brevi tiniendam,
unum, id est ad hocut populi conveniant in unutn; contra quos dicit : Paucitatem dierum mearum ntin-
id est, in unam charitatem et fidem, ut non sit tia mihi. Quasi dicat : Constat quia multiplicitas
SGhisma inter eos : quia qui salvari volunt, oportet dierum ffiternaliter perseveratura est : sed paucita-
\i\.tnur.ujn conveniant. Movebatur aqun,el sanaba- tcin diertim meorttm nuntia mihi. \d est, mihi sub
tur unus {Joan. v). Unde et illud : MuUitudinis cre- terminatione pone,ut attendam Ecclesiam perseve-
denlium eral cor utium et anima uiia (Act. iv) ;
quod raturam usque in finem. Unde illud Ecce ego vo- :

dicit : In conveniendo populos in umiin : et non tan- biscumsum usque ad consummatwnem sxculi {Matlh.
tum populi quilibet in unum convenient, sed reges xxviii). Et ne illud intelligeretur in partibus Donati
663 ENAHRATIONES Ifl I»SALMOS. 666

tantum,ideo subsecutus ait Prxdirabitur Evange- : A caput videlicet et corpus, id cst, Christus et Ec-
lium hoc in toto o~be terrarum in tcslimoniam om- clesia. Quod dicit : Filii servorum tuorum hubita-
ninm gentium, et tunc finis erit (Matth. xxiv). Pau- bunt, id est, bona opera servorum tuorum habila-
cilalem dierum meorum nuntia rnihi, ad hoc videli- bunt, id est, causa quare servi tui hahita-
erunt
eet, ne revoces me in dimidio dierum meorum, bunt in illis annis, quia tales filios quales pr«mit-
id est, ne me revocari permittas in dimidio die- timus ibi inveniemus quia ad hoc praemittuntur
:

rum meoruin, id est inperfectione dierum tem- filii nostri, id est, opera nostra, ut ibi parent nobis
poraiium. Nota quia tunc permitteret eum revo- necessaria. Quod notabaturper Joseph,quia ad hoc
cari in dimidio rfeVrum^si ad hocdeduceretur.ut sen- prsmissus fuit, ut patri provideret necessaria. Ft/ji
inimicorum haereticorum dicentium,
tentiae faveret servorum luorum habitahunt, et semen corum in sx-
Ecclesiam usque ad consummationem saeculi non cdum dirigetur. Poiest etaliter legi superiusubi dici-
durare quod dicit Ne revoces me in dimidio die-
;
"? tnr,Respondit ei inviavirtutis sux, quasi dicat^Po-
rum meorum : in generationem et generationem anni pulus qui creabitur, taudabit Dominum hoc modo,
tui. Quasi dicat : Ideo rogo ut nunties paucitatera quia respondel ei in via virtutis sux ia iraitatione
dierum meorum,et non muitiplicitatem quia anni : ejus, ut sicut ipse dedit animam pro ovibus, ita

tni id est mulliplicitas dierum, quando tu eris

;
p et ipse populus auimam pro fratribus dare non
omnia in omnibus.erit in generationemct generalio- dubitavit : et sic respondit ei, dicens : Paucitalem
nem.id est aEternaliter:tuncvidelicet,quando omnes dieriim meorum nuntia miki, id est.fac me attendere
generationes quae hic succedunt et decedunt, co- quam pauci sunt dies mei. Ne revoces me, id est,
ram te erunt generatio una in qua generatione ne me revocari permittas !« rfim:dio,id est.imperfe-
erunt anni (!i!, id est,aeternitas tua. Et non tantum ctione dierum meorum, ut attendam videlicet hos
tunc erit sternitas tua, sed etiam fuit ante omnia, dies imperfectos et non aeternos.Vel sic Ne revoces :

quia, /u Domine, in initio, id est, in aeternitate tua, me in dimidio dierum meorum,{A est, a cursu hujus
vel in Filio tuo fundasti terram, id est Ecclesiam,^/ vitae, donec satagam de adipiscendis aeternis. Et

ojieru manuum tuarum swit coeli, id est, si aliqui quare hoc ? Quia anni tui futuri sunt in genera-
sunt cceli, id est, sedes Dei, hoc non est per se,sed tione generationum. Ca^tera non mutantur.
peropera manuum tuartim : quia. tu in illis operatus PSALMUS CII.
es quidquid in eis boni est. Et tamen licet sintcceli PSALMCS IPSI DAVID.
et opus manuum tuarum, tamen ipsi peribunt, tu « Benedic, anima mea, Domino, el omnia quae
autem permanebis. Nota qnod dich, perihunt : quia « intra mesunt.nomini sanctoejus. Benedic, anima
si perituri sunt seoundum corpus peribunt et si : « mea. Uomino, et noli oblivisci omnes retribu-
secundum corpus.ubi resurrectio, quam negare ne- ^ « tiones ejus.Qui propitiatur omnibus iniquitatibus
fas est ? Constat ergo quia non sic peribunt,ut non " tuis,qui sanat omnes infiraitates tuas.Qui redimit
resxiTga.nt.Peribunt in ipsa resurrectione : quiacum « de interitu vitam tuam, qui coronat te in miseri-
assumpserit corruptio incorruptionem,peribit in eis « cordia et miserationibus. Qui replet in bonis de-
corruptio quae praecessil quod fuit : peribit in eis « siderium tuum renovabitur ut aquilte juventus
:

animale, et remanebit quod Quod fuit spirituale. « tua. Faciens misericordias Dominus, et judicium
d\c\t,ipsi peribunt,tu autem permanebis. Etverepe- « oranibus injuriam patientibus. Notas fecit vias
ribunt quia omnes velcrascent : et hoc ideo, quia « suas Moysi.filiis Israel voluntates suas.Miserator
sunt vestimentum : corpus enim quasi vestimentum « et misericors Uominus, longaminia et raultuni
est animae, et ideo neeessaria veterascent. Et sicut <c misericors. Non
in perpetuum irascelur,neque in
opertorium quod pro vetustate mutabitur mutabis « ffiternum comminabitur. Non secundum peccata
eos. Et vere mutabis, mulabuniur dequoniam ipsi « nostra fecit nobis, neque secundum iniquitates
corruptione in incorruptionem. Tu autem, id est, « nostras retiibuit nobis.Quoniam secundum altitu-
qui fuisti ab initio, idem ipse es permansurus, in- « dinem ccEli a terra, corroboravit misericordiara
commutabilis videlicet et anni tui aeternales non : « suara super timentes se.Quantum distat ortusab
deficient.hn quibus annis fitii servorum tuorum habt- n « occidente, longe fecit a nobis iniquitates nostras.
tabunt. Nota quod dicit filios habitare, et non ser- <( Quomodo miseretur pater filiorum, raisertus est
vos : qnia si apostoli qui servi fuerunt,non habita- » Dominus timeni.ibus se, quoniam ipse cognovit
bunt ibi, quomodo filii eorum, id est, imitatores « figmentum nostrura.Reoordatus est quoiiiampul-
eorum habitabunt? Non sic intelligendum esl, ut « vis sumus,horao sicut fenum dies ejus tnnquam :

servi non inhabitent, sed per hoc quod dicil lilii : » flos agri sic efnorebit.Quoniam spiritus pertrans-
servorum, notat nullum in vetuslatc permancntem « ibit in illo, ct non subsistet, et non cognoscet
iUnc pervcnire : sed oportct ut qui illuc pervenire « ainpliuslocum suum.Misericordia autem Doraini
desiderant, novitalem induant. Quod notabatur in " ab aeterno ct usque in Klernum super timentes
fifiis lsrael,quando nullus illorum qui raarc Rubrum « eura. Et justitia illius in lilios filiorum, his qui
transierunl, terrara promissionis intravit, Ca- nisi « servanl testamentuni ejus.Et nieraores sunt man-
leb scilicet et Josue [.\um. xiv), in quibus duobus « datorum ipsius ad faciendum ea. Douiinus in caelo
notabantur duo qui intraturi sunt veram terram, « paravit sedem suam, et regnum ipsius oranibus
 667 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 668
« dotninabitur. Benedicite Domino, omnes angeli A jurias multas.pro quibus promeruisti judicium.non
» ejus, potentes virtute, facientes verbum illius,ad raisericordiam Dominus bona pro malis
; sed ipse
<i audiendam vocem sermonum ejua.Benedicite Do- retribuit, quia et ignosco. Hoc
dixit : Confitere,
" mino.omnes virtutes ejus,ministri ejus qui facitis quseritDominus pro omnibusmalis qua3fecisti,simi-
" voluntatoni ejus. Benedicite Doraino.omnia opera litudinem suam in qua te creavit ad quam tu per :

« ejus omni loco dominationis ejua, benedic,

: in confessionem peccatorum redis. Non plus quaerit
n anima mea, Domino. » quam nummum suum {Matth. xxii),id est.animam
E^ARRATIO. suam, in qua vim rationis per monetam suam im-
Vox est in hoc psalrao perfectorum in corporo pressit. Non quaerit ut de tua tribuas, sed de suo.
Christi exhortantium animas suas, id est animali- De tuo enim nihil nisi peccatum habes, quod sibi
tates suas, qualenus cum orationibus suis concor- non vult tribui. ei ergo de suo,laiida eum
Retribue
dent elbenedicant Dominum. Vel potest esse per- in veritate de tuo volueris, mentiris. Nam
;
quia si

fectorum ad minus perfectos quia ipsi propter : qui loquitur m.endacium, de suo loquitur.Qui vero
infirmitatem carnis, cui se objiciunt, animalis no- veritatem, de Deo loquitur quia ab eo habemus :

mine designantur. Hos tales secum trahunl ad quidquid boni loquimurvel facimus.Quare?(o/i obli-
'

benedicendum Dominum in hoc psalmc.Quasi dicat _ visci omnes rclributiones ejus, has videlicet. Quia
unusquisque: In omni munereDomini et salvtttoris propitiatur omnibus iniqxdtatibus /.w?'5,reraittendotibi
nostri Jesu Christi, in omni consolatione, in omni peccatatua.Et quia post resurrectionem peccatoruin
correptione, in gratia illa qua condonavit peccata, adhuc carnem mortalem.in qua titillationes multas
et non retribuit secundum merita. pateris, portas ideo subsecutus ait Qui sanat : :

Benedic, anima mea, Domino : Bcnedic, dico non
tantum lingoa, sed etiam vita. Ipse enim non ad
hoc quaeril benedictioncm nostram.ut sibi proficiat,
sed ut nos proficiamus in eo.Non enim hoc qu«rit,
omncs infirmilates luas, id est,infirraas cogitationes
carnis quodam medicinali doloresonat. Toieremus
enim medicinalera, dolorem, attendentes futuram
sanitatem quasi foleremus medicum graviter se-
;

quo recepto, se a nobis avertat sed quod nos ad; cantem et nrentem,non tamen certi defutura sani-
eum pervenire faciat. Et cnmia qux intra me siint, tate, multo magis tolerandaest medicinalis manus
notnini sancto ejus. Non loquitur hic ad intestina, Doraini, quce nec fallitur. Ipse dedit praeceptum
jecur videlicet et ca?tera, ut benedicant Dominum quid tangeres,et quid non tangeres ad retinendam
;

sed quod prius intell-ixit per animam, hoc iterum sanitatem.et noluisti eum audire saltem nunc audi :

pro nimia affectione quam habet in hac exhorta- ad recipiendum. Quod dicit Qui sanat omnes infir- :

tione, aliis verbis expressit. Vel possumus virtutes milates tuas. Qui etiam tandem reiimit de virlule
animse rationem, intellectum, caeterasque virtutes C viam tuam, quando hoc mortale induet immortali-
,

quae infra animam sunt.intelligere quas licet vox

: tatem {1 Cor. xv), qui coronat te, qui hic dat tibi
oris sileat, tamen non debent silere interiora a be- legitirae certare,unde postea coroneris. Vel coronat

nedictioneDomini. Alternet pro tempore sonus vo- te in futuro misericordia,\A est.in promissione sua,e/

cum perpetua sit vox interior. Cum convenisad miserationibus, id est, in promissionum exhibitio-
Ecclesiam, hymnum dic sonat vox tua laudes Dei.
: nibus. Nota quod dicit,/« misericordia.lpib enim in
Dilexisti quantum potuisti:discessisti ? sonat aniraa misericordia nos coronat, qui sua dona in nobis
tua laudes Dei. Negotium agis ? benedicat anima remunerat. Qui replet in bonis dcsiderium tuum _•

tua Domino.Cibura capis?vide quid ait Apostolus. qui dat tibi perficere, quod bene desideras. Vel in
Siue manducatis, sive bibitis, omnia in gtoriam De'i futuro replebit desiderium tuum in bonis, quando
facile (/ Cor. x). Audeo dicere, cum dormis, bene- eum lacie, faciem videbis. Et ne quis hanc re-
dicat aniina tuaDorainum.Non te excogitatio flagitii pletionem desiderii hic exspectare vellet,subjungit;
excitet.Si te excitet dispositio furti, innocentia tua, Renovabilur ut aquilx juventus tua : hic notatur
etiam te dormiente, est vox anim» tuae. Benedic, resurrectio, in qua omnia vetera renovantur ut
anima mea, Domino.Repei\t\o istaad exhortationem juventus aquilae. Dicilur aquila, cum senectute
valet.Ut autfim semper benedicat Dominum, noli jj
pressa fuerit, ex iramoderatione crescentis rostri
omnes retributiones ejus : quia si oblivisce
oblivisci cibum capere non posse. Pars enim superior rostri
ris, non potes ante oculos
tacebis. Bctributiones ejus supereminet inferiorera partem : et incurvata pars
habere,nisi ante oculos tuos omniatua habeaspec- superior circa inferiorem, non sinit aquilam os
cata.Non sit ante oculos tuos dileciio praeteriti pec- aperire, ut sit intervallum aliquod inter inferiorem

catijsed damnatio . quia si a te est damnatio,a Deo partem et superiorera quia superior pars aduncata,
:

erit remissio. Nota quia dixit retributiones, non impedit eam ne os aperiat,et sic gravatur languore
tributiones quia aliud debebatur nobis, et aliud
:
senectutis et inopiacomedendi.Quam cum diu pa-
redditum est nubis. Ipse enim prius tribuit tibi ut titur,tandem accedit ad petram, et ibi collidit et
viveres; ut cunctis aniraalibus vi rationis praeesses, percutit superiorem partem qua crescente, nimis :

ad ejus imaginem et similitudinem te formavit edenti aditus claudebatur : et hoc diu faciens,caret
[Gen. i) ; sed tu pro tantis bonis quid retribuisli ? nostro onere quo cibus impediebatur. Accedit ad
Prsevaricationem, blasphemias. contradictiones,in- cibum, et omnia reparantur. Et post senectutem
669 EN«.RRATIONES IN PSALMOS. 670
tanquam juventus aquilae redit vigoromnium men- \ quasi impunitum maneat in illo quod fert. licet ipse
brorum, pennarum nitor volut aJ excelsa sicut ;
qui palitur propter misericordiam servandam non
aquila : fit in ea quasi quaedam resurrectio. Vi- ulciscatur injuriam illatam : quia Dominus omnibus
deamua ergo quod irapediat nos
et nos, si quid sit hio in nomine suo injuriam patientibus, faciet judi-
ad comedendum panem nostrum et percutiamus cium ab illis qui inferunt eis injuriam ;
juxta illud :

vetustatem ad petram petra aidem est Christus

: Mihi vindictam, erjo retrihuam {Deut. xxxii), dicit
(/ Cor. x), in qua renovabifur tandem juventus no- Oominus. Non prohibet Dominus quin correctio fiat

stra sicut aquilae . Et interim donec ad rcnovationem a prfflatis in subditos : tantummodo cavendum est,
illam veniamus. consolatur nos in hoc deserto, do- ne ipsa correclio animo ultionis, sed animo dilectio-
nec veniamus ad patriam. Quod dicit Faciens mi- : nis fiat. Debet enim quisque corrigere servum
tericordias Dominus. Quibus faciat misericordiam, suum malum et filium luxuriosum, sed caveat unus-
Evangelium declarat, dicons Beali misericordes, : quisque ut id quod in alio corrigit in seipso incorre-

quoniam ipsi misericordiam cousequenl.nr {Malth. v). ctum non permittat. Neque enim mulier adultera
Quae sit mensura misericordii-e, iterum Evangelium ante Dominum adducta, lapidanda non erat sed ut ;

declarat dioens : Diligite inimicos vestros, benefacile deprimeret superbiam illorum, qui volunt alterius
his qui odetunl vos [ibid.). Et Paulus : Si esurieril „ vindicare peccata, non attendentes quia in seipsis
inimicus tuus, ciba itlum : si sitit, potum da illi vindicanda suntplura. Dixitenim Qui sine peccato :

{Rom. xii). Et illud : Omni petcnti da iLuc. vi). est vestrum mitiat in eam lapidcm {Joan. viii). Quasi
Attendat ergo quisque qui vult misericordiam, et dicat: Lex sancta est, et nihil injuste prsecipit, ideo
nulli sit iramisericors omni petenti se det, uL a
: necesse est ut sancti sint ministri legis : et qui vo-
Dominotandem plene recipiat. Hoc prreceptum vi- lunt corrigere alterius facinora, prius in seipsis
detur repugnare illi quod alibi dicitur Desudet : damnent propria. Lapidet ergo adulteram conscien-
eleemosyna in manu tua, donec invenias justum cui tiam suam, qui mulierem vult lapidare adulteram.
tradas eam. Quid ergo dicemus? Dictum est Na : Vel sic dicamus : Faciens misericordias Dominus,
suscipias percatorem {Eccli. xii) et tamen dicitur, : quemque sum etjudicium omnibus in-
justificans :

omni petenti te da. Da peccatori, non ut peccatori, juriam paticntihus, hoc videlicet ut qui justus est,
sedutjusto. Homo peccator occurrit tibi ? Cum justificetur adhuc {Apoc. xxii). f^otas fecit vias suas
dico Homo peccator occurrit tibi, duo noiuinapo-
: Moijsi. Quasi dicat Dominus facit miscricordias et
:

nam non supertlua. Unum enim nonien quod est judicium, et has vias suas notas Moysi. Per Moysen
borao, opus Dei significat peccator vero, opus quisque electus accipiendus est et ideo mavult po-
: ;

hominis. Noli ergo dare operi hominis, sed operi nereMoysen quam alium electum,quia ipse minister
Dei. Operi hominis das, quando in quo peccator est, C legis fuit, et illi Jiotas feoit Dominus vias suas, has
hoc tilii placet ut des. Nam qui venatori vel jocu- videlicet quia facturus est misericordiam in illis qui
latori dat pro ipsa arte quam
non dat operi exercet, sunt erga illos misericordes, et judicium omnibus
Dei, sed operi hominis. Quia si homo tantum esset, injuriam patientibus. Hoc notum fecit etiam Moysi,

et venator non esset, non dares et ideo honoras in : ne quisque superbe judicaret de peccatis alterius,
eo non naturam, sed artem vel vitium et iterum, : antequam satisfaciat Deo de propriis. Quod dicit,
sijustos des, si des discipulo Christi aliquid cujus notas (ecii vias suas Moi/si, et per Moysen notificavit
indiget, et non ibi cogites quia discipulus Christi, filiis Israel vflluntates suas, quia per Moysen data est

quia ministerDei est, quia dispensator Dei est, sed lex, quae oiunes sub peccato comprehendit quia :

cogites aliquod commodum temporale, ut fortasse veniente mandato, rcvi.Tit peccatum. Nesciebatur con-
causae tuae sit necessarius ; vel ideo ei das, ut mitior cupiscentia esse peccatum, nisi lex dicerel : Non con-
sit tibi, si sic dederis, justo non das: sicut non dedit cupisces {[iom.vu).Miscricors Dominus in promissis,
homini quando dedit venatori. Ut autem nullus at- el miseratorin exhibitionibus, longanimis, quia por-
tendat, cum dederit justo, nos donec perficiat, et mullum misericors. in hoc
sibi postea cx ipsa da- tat
tionefuturum temporaIecoTnmodum,audiatquisque quia peccatur, et tamcn vivitur. Accedunt peccata,
Dominum dicentem in Evangelio Qui recipit justtim D et prolongatur vita vocat nos minis, vocat nos
: :

in nominc justi, mercedem jusli accipiel {Matth. x). blandimentis et Dominus ha-c faciens, non in per- :

Non sufficit enim justum recipere, nisi in nomine peluum irascetur nobis, ncque in xternum commi-
justi recipiatur. In nomine autem jusli justum reci- nabilur. Quod jam experti sumus, quia cum pecca-
pit, qui in eo quod justus est tantutn attendit in tores essemus, justifirati sumus cum mala pro- :

ipsa receptione, et non attendit aliquod comiiiodum meruimus, ipsc bona relribuit. Quod dicit Non :

inde habere. Illis autem qui sic exhibent misericor- sccundum peccala nostra facias nobis, neque secun-
diam,in aliis facit misericordiam.Etne quisdiceret, dum iniquilates noslras retribuas nobis. Quoniam
Si omnibus misericordiam fecero, si tam inimicos secundum altiludinem ctrli a lcrru, corroboravit mi-
quam amicos dilexero, ccce impune feram omnia, scricordiatn suam supcr timvnles se: quia sicuti terra
ecce perit correclio disciplin.e mnruin, &ubjungilur: nnilique a coelo protegitur, et nb eo lumon habet,
et judicium omnihus mjuriam paltentibu^. Quasi di- et ab eo rore irrigatur et pluvia imbrificatur, ita
oat : -Non timendum est alicui injuriam patienti, quos protegit misericordia Dei undique protegit, et
 ,

671 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 672

ab eailluminantur, etsapientia veritatisimbrifican- A « mento. Extendes ccelum sicut pellem, qui tegis
tur. Quantum disiat ortus ab occidenle, loncie fecit a <c aqms supenora ejus. Qui ponis nubem ascensum

nobis iniquitutes nostras. Alia similitudo qualiter i< tuura, qui ambulas super pennas ventorum. Qui
misericordiam faciat Dominus quia quaatum
: distat « facis angelos tuos spiritus, et minislros tuos ignem
ortus solis ab occasu, tantum distat ortus gratis a « urentcm. Qui fundasti terram super stabilitatem
casu culpae; quia sicut casus culpae est aeternalis, « suani non inclinabitur in saeculum sasculi.
:

ita et ortus gloriffi. .•Mia iterum similitudine ostendit, « .\bys3us, sicut vestimentum, amictus ejus super ;

qualiter corroborata sit misericordia Domini super « monlesstabuntaquse.Ab increpationetuafugient,

timentes se.Quiiquojnodo miserctur palcr filiciruyn, « a voce tonitrui tui formidabunt. Ascendunt mon-
ita misertns est Dominus tiynentibus se. Et hoc ideo, « tes, et descendunt campi, in locum quem fundasti

quoniam ipse cognovit figmenttim nostrum, id est fra- « eis.Terminum posuisti quem non transgredientur,
gilitatem nostram. Et recordatus esl quia pulvis « neque convertentur operire terram. Qui emittis
sumus : et quod homo, sicut fenum sicut arescit dies : « fontes in convallibus, inter medium montium
ejus tanquam flos feni sic efflorebit : quia cum raodo « pertransibunt aquje. Potabunt omnes besti« agri
floreat, cras arescot.Et hoc unde? Quoniam spirilus « esspectabunt onagri in siti sua. Super ea volucres
pertransibit in illo. Transire, est de bono ad bonum „ ; • coelihabitabunt,de mediopetrarum dabuntvoces.
pertransire.est ultra terminos ire, bonum dimittere, « Rigans montes de superioribus suis, de fructu
malo inhterere. Unde illud : Spiritus vadens, quia « operum tuorumsatiabitur terra.Producensfenum
non rediens [Psal. lxxvii) ;
quod dicit : Quoniam « jumentis,etherbam servitutihominum.Ut educas
spiritus pertransibit in illo, el non subsistet in viva- « panem de terra, et vinum laetificet cor hominis.
citate rationis, in qua crealus fuit a Deo spiritus ho- « Ut exhilaret faciem in oleo, et panis corhominis
minis : el non cognoscel amplius locum suum, quia « confirmet. Saturabuntur ligna campi, et cedri
per se non potest redire ad priorem statum. iliseri- « Libani quas plantavit: illic passeres nidificabunt.
cordia autem Domini ab xterno, cl usque in xlernum, « Herodii domus dux est eorum montes excelsi :

scilicetduratura est super timcntes eum, reducens « cervis, petra refugium herinaceis. Fecit lunam in
spiritum eorum. si quando vult transire, veletiam « tempora, sol cognovit occasum suum. Posuisti
si perlransit: el juslitia itlius existens scilicet infilios u tenebras, et facta est nox in ipsa pertransibunt :

dominantis in omnesgenerationes.
fxliorurn, id est, « omnes bestise silv». Catuli leonum rugientes ut
Ejus justitia datur liis qui servant testamentum ejus, « rapiant et quajrant a Ueo escam sibi. Ortus est
id est, pactum memores sunt mandato-
ejus. Et qui 11 sol, et congregati sunt, et ic cubilibus suis collo-
rujn ejus ad faciendum ea, non
ad sciendum tantum. « cabuntur. Exibit homo ad opus sum,
et ad ope-
Et opusest uniquique utfaciat mandataDoraini,qui C « rationem suam usque ad vesperam. Quam magni-
sedem suam judiciariam, in qua judicaturus est illos « ficata sunt opera tua, Domine omnia in sapientia !

qui non faciunt mandata sua, paravit in coelo, et « fecisti , Hoc

imjileta est terra possessione tua.
regnum ipsius omnibus dominabitur tam piis quam « mare magnum et spatiosum manibus, illic reptilia
impiis. Vel sic Memores sunt mandatorum ejus ad
: « quorum non est numerus. Animalia pusilla cum
faciendumea. Quasi queereres: Quis potest mandata « magnis illic naves pertransibunt. Draco iste
;

facere ? Dominus, inquit. paravit in ccfIo sedem suam, « quem formasti ad illudendum ei omnia a te :

id est, in his qui perobservationem mandatorum " esspectanl, ut des illis escam in tempore. Dante
coeli facti sunt, et ipse eos ad hoc ut possintxnan- «teillis, colligent : aperiente te manum tuara,
data ejus observare. Et regnum ipsius omnibus domi- « omnia iraplebuntur bonitate. autemte .\vertente
nabitur. Ergo Bencdicite Deo Patri omnes angeli , « faciem, turbabuntur: auferes spiritum eorum, et
ejus, id est, omnes qui ejus legatione fungimini, po- « deficient etin pulverera suumrevertentur. Emittes
teiitesvirtute, in operandis miraculis, facientes ver- « spiritum tuum,et creabuntur,et renovabis faciera
bum iltius, hic opere videlicet implentes, quod verbo « terra. Sit gloria Domini in ScBCulum Isetabitur ,

annuntiatis ad hoc videlicet, ut alii audiant per-

: « Dominus in operibus suis. Qui respicit terram,
hos voces sennones ejus : quia persuadet qui verbo « et facit eam tremere qui tangit montes, et fumi-
:
[]

et opere prsedicat. Bcnedicile Domino, omnes virlutes « gant. Cantabo Domino in vita mea, psallam Deo
ejus. Pomino scilicet Filio ; benedicite, ininistii ejus « meo quandiu sum. Jucundura sit ei eloquium
qui facilis volunlalem ejus. Benedicile Domino Spi- « meum ego vero delectabor in Domino. Deficiant
;

ritui, omnia opcra ejus in omni loco dominationis ejus. « peccatores a terra et iniqui, ita ut non sint bene- :

Benedic, anima mca, Oomino. Benedictio in capite, « dic, anima mea, Domino ».
benedictio infuie. hi benedictione incipimus, in be- Ey.inRATIO.
nedictione finimus, in benedictione regnemus. Psalmus ipsiDavid. Quia omnes Christiani propter
PS.ALMUS CIII. unitatem corporis Christi unum corpus sunt, et
PSALMUS IPSI D.WID. omnes anima propter unitatera fidei una anima
« Benedic, anima mea, Domino Domine Deus : Bunt: ideo pro tantis muneribusDomini,pro tot tan-
« meus, magnificatus es vehemonter. Gonressionem tisque beneficiisgratiarum ejus dicat unusquisque:
« et decorem induisti, amictus lumine sicut vesti- Bmedic anima mea, Domino. Et merito benedic.
,
673 ENARRATIONES IN PSALMOS. C74

aninia, Domino, quia tu DomineDeus meus, magni- A Scriptura a sacra quasi extenditur, quando ne obli-
ficatus es vehementcr. Non magnificatur Dominus in vioni tradatur, ubique divulgatur. Qui tcgis aquis
seipso, nec minuitur: sed in nobis magnificatur, superiora ejus. SuperioraScripturaj accipi possunt,
quando opera sua in nobis apparent. Confessioncm dilectio Dei et proximi : qua; aquis tegunlur, quia
el derorem induisti. Quasi dicat Vere magnificatus : spiritalibus donig utpermaneant, uniunturet con-
63 vehementer quia confessos et sic factos decoros
:
flrmantur, Per ai[uas enim spiritualia donantur,
induisti, id est, vestimentum tibi fecisti. Nota, si quia ab interioribus sordibus animam mundant.
vis esse decorus, confitere : et a confessione incipies Quibus spiritualibus donis confirraatur charitas et
decorari : Dominus enim ut a fceditate indecorem quajque virtutes quoniam quod quisque habet cha-
:

transires, cuti esset decorus, factus est foedus. De- ritatem cajterasque virtutes, hoc ex dono Dei ha-
corus in hoc, quia in principio erat Verbum, el bet quia, omne datum optimum. et omne donum
:

Verbum erat apiidDeum IJoan. i). Foedus iu hoc perfectum, dcsursum est, c/escendens a Patre luminum
quia in hoc formam servi accepit {Pliil. ii), ut cum (Jac. 1). Vel sic : E.tlendens ccclum sicut pellem.
nostram fceditatem nos suo decore
participaret, Possuntper ccelum pra;dicatores notari,juxta illud:
rtecoraret. Quod dicit, confessionem et decorem CcbH enarrant gloriam Dei (Psal. xviii). Pradicato-
induisti, amictus luminc, id est, circumdatus t. res isti extenduntur sicut pellis, quia sicut pellis
illis qui prius fuerunt tenebrosi, velut vestimento. protenta protegit quemque ab ardore solis, ita pree-
Unde illud : Fuistis aliquando tenebrx, nunc autem dicatores per eorum imitationem queraque prote-
lux in Domino {Eplies. v;. Extendem cwlum sicut gunt ab incentivorum Solebant antiquitus es
aeslu.

pellem : Quasi dicat : Hoc modo indues confessos et pellibus fieri tentoria, non noceret
ut calor solia
decoros, quia extendens ccelum, id est, Scripturam babitatoribus tentoriorum. Ad hanc simililudinem
sacram, quaecomparatur, quia divina cclat
cceIo dicuntur praedicatores exlendi, quia supcr quos
mysteria, sicut pellem, id est, sicut famam morta- extenduntur, nullus accedit ad eos aestus incentivo-
liumsanctorum. Et quod per pellem mortalitas in- rum. Quod dicit, Extendcns coelum sicul pellem, quia
telligitur, in Genesi notalur , quia postquam praeva- tegis aquis superiora ejus, id est, majora pracepta
ricati sunt primi parentes, fecit eis Dominus tunicas qucB projcipiunt ipsi praedicatores, confirmas spiri-
pelliceas (Gen. iii), designans per hoc quiamortales tualibus donis, quia quodipsi praedicatores in Scri-
essent Per pellem mortalitas intelligitur, quia
facti. pturis sciunt discretionem i)onorum, hoc donum
pellis a mortuo animali abstrahitur. Nota scriptu- Spiritus sancti Nota qui praedicalores in di-
est.

ram extensam sicut pellem, quia mors sanctorum scretione prEecoptorum habent superiora et infe-
ubique divulgata soripturas eorum fecit authenti- riora. Inferiora tunc pra;cipiunt, quando litterjm
cas. Mors sanctorum plus est divulgata, sicutetiara C exponunt et moralitatem docent in superioribus :

ca;teri priedicatores per murtem suam pluribus noti versantur prsceptis, quandomysticum sensumScri-
facti sunt, et sic morte eorum divulgata, scriptura pturarum aperiunt,etha;csuperiorategunturaquis;
eorum fdcta est authentica. Quod dicit Extendens quia quidquid praecipiunt sancti praedicatores, es
:

coclum sicut pellcm: qui tegis aquis superiora ejus: donoSpiritus sancti babent quod dicit, Qui legis :

scias, quiadivina Scriptura babet superiora et in- aquis superiora ejus. Qui ponis nubem, id est, san-
feriora prEcepta, quie superius per psalmum et ctos prffidicatores tuos, ascensum tuum quia quod :

tympanum sunt notata scepius. Sunt enim inferiora ad te asccnditur, hoc est per ministerium pra;dica-
praicepta Seriptura;, manum pauperi prKbere et torum. Vel per nubem potestintelligi Scriptura,qus
:

caitera quaj per corpus ministrantur. Superiora exposita causa est, quarc aliquis ascendat ad Do-
praecepta sunt, observare diem Sabbati, et cstera rainum. Qui ambulas super pennas ventorum. Per
qua; nos hortantur insistere divim contemplationi. ventum, aniuiac sanctorumintelliguntur:quiasicuti
Hec superiora prfficepta comparata charitati togun- res est incorporea el corpus movet, ita anima cum
tur, id est, quasi viliahabentur non quod vilia sint sit incorporea, vivificat corpus et raovet. Porpennas
:

in se, sed quia charitas excellentior est omnibus intelligitur dilcctio sanctorum :quiaperdilectionem
prajceptis quia in charitate pendet lex et prophe- n Dei et proximi deportantur in auras libertatis. Sed
:

tae (Matth. xii). Pleniludo enim legis est charitas super omnes pennas ventorum ambulat Dorainus,
(Rom, xiii). De qua dicit Paulus Adhuc excellcntio- quia ejus dilectio ambulat scmperomnera dileotio-
:

rcm vinm vobis demonslro [l Cor. xn), et cxtcra. nem, quia ipse priordilexit nos. Undc illud Maio- :

Charitas aquis comparatur, quia sicut a^iua durum rem charitatem nemo liabet quara ul animam suam
quodque molle reddit, ita charitas dura bominum guis ponat pro amicis suis (Joan.xv) et illud Sic ; :

corda mollit et irrigat, ut fructum boni opcris pro- Deus dilexit mundum, ut Filium suum uniyenitum
ducant: quod dicit, Qui tegis aquis superiora ejtis, daret (Joari. iii). Vel sic Qui ambulas super pennas :

id est, quasi vilia superiora ejus Scripturarum pree- vcnlorum, quia non diligenles te prior dilexisli.
copta apparere fucis aquis, id est, charitati compa- Unde Apostolus iVoH, inquit, quasi nos dilexerimus :

rata. Vel sicExtendens cadum sicut pcltem. Pellis

: Deuin, sed quoiiiam ipse prior dilexit nos {I Joan.
postquam abstrahitur a pellito, ne putrescat, ex- iv). quod dicitur, yi<»
Potest et ad litteram intolligi
tenditur ; ut extensa, in durabilitatem vertatur : ita ambulas super pennas ventorum, Vento uihil esl v«-
675 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAHS I. — KXKGETICA. 676

locius : super cujus tamen pennas ambulat Donii- A quianullus persecutor habet potestatem inferendae
nus, quia omnem veiocitatem transcendit, quia persecutionis.nisitantum quantumeiirepermittitur
ubique pr;csens est. Qtii fncis angelos tuos spirilus, a te. Tu enim scisquousque persecutiosit utilistuis.
et ministros tuos igncm ureniem ; quasi dicat : In hoc Qnod dicit, Terminum poswsti quem non transgre-
etiam magnificaberls vehementer, quia angclos tuos, dieulur, neque convc?ientur opcrire tcrram, id est, Ec-
id est, ministros tuos, vel legatos facia esse spiritus, clesiam eorum persecutione,
licet quisque audiat so-

id est spirituales quia non corpori serviunt, sed

: nitum lituorum, tamen non est exhorrendum dilu-
spiritu fervent in Domino. El ministros luos ignem vium qui etsi occulte tentationes patiantur hdeles,
:

urentem : quia interius flanima charitatis ardent, et tamen non timendum est, utexlra subdantur perse-
in aliis dosideria incentivorum incendunt. In hoc cutoribus. ^«4 emittis fontcs m convallibus ;
quasi
etiam magnificatus es vehementer, quia fundasli dicat : Terminum posuisti quem non transgreUientur,
lerram, id est Ecciesiam, super stabilitatem sunm. hoc modo emittendo fontes, id est, prasdicatores,

Stabilitas Ecclesioe Christus est, quia super eum ex quibus saluberrimae potionis emanant aqua. llos
fundata est Ecclesia. Unde Apostolus Funda^ncn- : fonfjs emiltis in convatlibus. id est.undique in cordi-
tum aliud nemo potest ponere prsetcr id quod est po- bus fideliurn et humilium, qui se fecerunt valles, id
situm quod est Cliristus Jesus (/ Cor. iii), super . est humiles : inter medium monlium pcrlransibunt
quem Ecclesia fundata, non inclinabitur in sxculum aquse. Aqu® doctrinas notant pra;dicantium, quse
sxruli. Unde illud : Sedes lua, Deus, in ScCCulum pertransibunt inter medium montium : quia eadem
sxculi {Psal. xLiv). Abyssus sicut vestimcnlum ami- doctrinaeritcommunis praidicatoribusposterioribus
ctus ejus. (Juanquam Ecclesia super Chrislum fun- qi:rofuitprijribus:quianullain eis eruntschismata,
data non inclinetur in sceculum Sicculi, tamenim- quio idetnsapiuntpredicaloresextremiquodapostoli
mensilas i:erseculionum quasi vestimentum circum- qui lueruiit praedicatores primi quia unus Deus, ;

dabit Ecclesiam : super montes stabunt uqux. Hoc una fides; unimi baptisma (Epli. iv). Potabunt omnes
legitur in tempore diluvii contigisse, quando aqua beslix agri, quasi dicat : Emittis fontes in convalii-
omnem allitudinem montium cooperuit [Gen. vii). bus, ex quibus potabunt omnes beslix agri, id est,

In quibus montibus coopertis pra:(igurabatur, quia Juda>i, qui licet bestialiter viverenl, taraen agro
montes, id est, qui eminentes erant in Ecclesia, co- comparantur, quia cogitatione legis terra culta quo-
operiendi erant gravipersecutionepopulorum,quod dammodo facti sunt. E.vspectabunt onagri in siti sua.
in primitiva Ecclesia factum esse legimus, quia om- OnagerestasinussiK'estris, designanspopulum gen-
nes tunc clamabant, Preme, preme, et premebant, tilem : qui aquas procedcntes de fontibus in siti sua
exstingue. ne appareant. Tunc etiam sancti apostoli exspectabunt quia quanto irratinnabilius caeteris se :

qui fortiores erant, latebant. Sed qms cura.'? .ib in- C vixisse eognoverunt, tanto majori silis ardore desi-
crepatione tua fugient illi quorum immensitas perse- derabunt illas aquas potare, et super ea, id est
cutionum operuit prajdicatores, quiaincrepati salu- pra^ter ca, volucres, id est, instabiles et vagi, id est,

berrima increpatione, cessabant a persecutione. nullum terminum sui volatus tenentes, jam facti

Unde illud Argue, obsecra, increpa {II Tim. iv).

:
volucres cceli, scientes quid eis volandum est, tiabi-

Quod dicit, Ab increpatione tua luyient a voce toni- : tabunt, repleti fontibus missis in convallibua et do-
Irui tui formidabunt, id est, a comminatione futuri bunt, vocem de medio pct rarum quiaeorura doctrina :

judicii formidabunt, et ipsi ascendunt montes, id est, non discordat a doctrina apostolorum, quorum do-
elati in honore ssculi, ascendunt ad obtinendam ctrina in petra, id est, in Christo, fuit fundata. Vel
Ecclesiam el campi descendunt, quia recognoscen-
:
dc medio petrarum, id est, de testimoniis Scriptura-
tes per superbiam suam male se ascendisse, de- rum quasi de petris voces dabunt. \'a\ sic Supcr ea :

scendunt per humilitatem imitando quos ascen- id est, supor ipsos fontes, prophetas videlicet et
dendo despiciebant descendunt in locum quemfMi-
: apostolos, in quorum auctoritate consistendum est,
dasti eis. Unde illud Unicuique proprium donum : volucres cali habitant, quia in dictis apostolorum
datum est a Deo (/ Cor. vii ; Eph. iv). Vel aliter. spiritales viri fundati suni. Demedio petrarumdabunt
.iscendunt montes ct descendunt campi ,
quasidicat: p vocem. Rigans monles de superioribus suis ; quasi
Persecutores a voce tonitrui tui formidabunt, et dicat: Tu, Domine, emiltis fonles in convallibus,
tunc ascendunt montcs et desccndunt, ir) est, inani- ligans moutes de superioribus suis, id est, de dictis
festi fient majores et minores in sancta Ecclesia. Et prophetarum imbuis apostolos tuos. Unde illud :

dictum est ad similitudinem quod dicit, Ascendunt Quoniam placebant sernis tuis lapides ejus {Psai. ci) :

montes, ct descendunt campi. Tompore enim diluvii vel rigans montes dc superioribus suis, id est, dc
supercminebat aqua montes: sed aqua decrcscente, spirilualibus donis, qua? superiora sunt prffidicato-
visisunt ascenderequiaapparebant,quiapriusaqua rum : quia quod bene praidicant, hoc donum sancti
cooperti erant. Sic temporo persecutionis cooperuit Spiritus est. De fructu operum tuorum satiabitur ter-
immensitas persecutionem minores et ma.jores in !'a;quiaex doctrina montium, quae doctrina est
Ecclesia. Sed jam cessante persecutione, visi sunt fructus tuorum operum, replebuntur subditi etut :

ascendere, quia sine timoreverbum vita: priedica- satientur produccns fcnum jumcntis. Jumenta sunt
:

bant. Terminum posuisti quem non transyredicntur : praedicatores, quasi adjumentum Doraini, ut corpus
 ; :

617 ENARRATIONES IN PSALMOS. 618

suum perficiatur: quibus producit fenum, quia a A vit,et probavit quia non est mortuusex necessitate
subditis victui et vestitui necessaria eis prKberi sed ex voluntate. Sol cognovit occasum suum;quo
jubet ; unde Apostolus •.Ila,a.\l,Dom!nus ordinavit ut occasu jam imminente,Po5«f5/t tenehras el facta est
qui Evangclium annuntiant de Evangelio vivant (/Cor. nox. Tenehrse posits sunt in cordibus discipulorum
ix) ; unda Communicet is qui catecliix-atur
illud : dubitantium Dominum resurrecturum nox facta : est

verbo ei qui se catechizat in omnibus bonis (Gal. vi) id est,Ctecitas mentis facta estin illis qui clamave-
ct herbam servituti hominum. Idcm per herbam in- runt, Tolle,tolle, crucifujc eum [Joan. xix) : in hac
telligitur.quod per fenum : et per servitutem,quod nocte perlrunsihunt omnesbcstix silvx, id est,totu9

perjumentum. Ut educas panem de terra ;

quasi Judaicus populus ad lidem non conversus transibit
dicat : Ad hoc producis fenum jumentis,ut sic edu- inhaccascitatc mentis,quia deuno peccato inaliud
cas de terrasuperiori inferiori laTTtBpanem verum, cadit : quia de crucifijiione ad custodiam sepulcri,
id est, ccelestem pra;dicationem,quo in fide robo- decustodiasepulcri admendacium quando discipu-
rentur fideles,et reliciantur. Ad hoc enim submi- los eum esse furatum mentiebantur: et sic venient
nistrantur prffidicatoribus victui et vestitui ne- Catuli lconum rugientesutraxiiant.(l.a.ivi.\\s\mi&nge\\
cessaria,ne in subditis reficiendis deficiant: quod apostataB,habentes caputsibi leonemillum, de quo
&\c\i, uteducas panemde terra, et vinum Ixtificei dictum esi : .Adcersarius vestcr diaholus tanquam leo

cor homiuis : nevinumquod cor hominis dementat rugiens circuit ,quxrcns quem devoret (I Pelr. v).

sed quodcor hominis Isetificat, jucunditas videlicet Hujusleonis catuli undique insidiantur ut rapiant:
doctrinae Dei,etimitatio passionisDomini.unde ine- el quia mahe voluntati sute non est par potestas,

briantur fideles,juxtaillud : Elcalix meus inebrians quxrent a Deo escam sibi.^sed, eoTXim est revocare
quam prseclarus esl .' [Psat.xwi). Ut e.vhilaret faciem creaturam a Creatore suo quam escam a Deo qua-
:

in oleo. Quasi dicat :Ad hoc educes panem deterra, runt,quia non plus possuntquam ab eo permittun-
ut e.vhilaret faciem in. olco, \d es{,ui terra inferior tur. Ortus cst sol, et congrcijali sunt : quasi dicat
exhiiaretur gratia spirituali : ct panis, videlicet Catulileonum undique rapiunt. Sed quae cura ?
verbi Dei, confirmet corhominis et hoc ordine. : Qidaortus esl so/.id est resurget Dominus, et con-
Saturabuntur ligna campi,-p]ehes videlicet humiles. gregabunturdiabolus et membraejusinfraterminos
Saturabuntur et ccdri Libani, id est, potentes in constitutos.Etdictumest ad similitudinem ferarum,
SKCulo, quas plantavit. id est. firmiter stabilivil quK in noctis tenebrositate vagaQtur:etvenientedi&,

Dominus in fide, ut illud : Omnis planlatio quam in speluncis occultis se reponunt.Itaangeli qui ante
non plantavit Pater meus ccelestis. eradicabitur adventum Domini pene omnibus dominantes, late
(Ualth. w) ; et illic, id est, in cedris Libani, passe- vagabantur,post notitiam ubique divulgatam, con-
res nidificabunt:qu\s. ipsi potentes in saeculo,allodia C gregati sunt, quia non ita late vagantur ut prius :

sua amantes Ecclesiam Dei, conferent coenobiis : et in cubilibus .mis collocabuntur.CuhiWa. dremonum
in quibus sic nidificabunt passeres, id est, fideles corda sunt impiorum.in quibus collocati sunt:quia
quxrentes sibi prolongari patriam.sustentabuntur non jain per impios ita manifoste impugnant Eccle-
copiis illorum,quibus ditatce sunt EcclesiiE et sic :
siam,sicut primis temporibus :et sic illis coUocatis,
nidificabunturin ipsis Ecclesiis,ne fiant prcedadia- Exibit hotno ad opus suum : quia praedicatores ad
boli. Herodii domus cst dux eorum. Herodius avis colendam vineam Dei sccure exibunt. Unde illud,
est nidificans in petra quam invenit firmiorem.et ut Messis quidem multa,operarii autem pauci (Matth.
tutiussit,etiamin marinis scopulis nidum facerede- ixi ; ct exibitde illacivitate omnis ille qui voluerit

siderat.Petra autem hiec in qua domus est herodii esse homo, ad operationem sine conditione usquead
Christus est,in quo quisqne fidelis debet nidificare. vesperum,\i est, usque ad finem ssBCuli,in quo sicut
///!<;, id est, incedris Libani, nidificabunl passcres : Apostolus Bai.Mittct eis Dcus operatorem crroris,ut
sic tamen, ui domus hcrodiiSd. est Christus, princi- credant mcndacio, cl judiccntur omncs qui non cre-
paliter dux sit eorum,qui liccl per cedros Libani dunt,i^en7a/i.,S(;(/ consenserunt iniquitati[II r/im.ii) :

suslentantur, tamcn Christus principaliter est dux vel sic : Sol coynovit occasum, et sic : Posuisti tene-
eorum : elmontes excelsi, id est, eminentes in vir- n bras,et facta est nox : quia contigil ccecitas in Israel,
tutibus, erunt refugium cervis,\^ est,qui apti sunt, ut plcnitudo genlium iniraret (Rom. xi) ; et in ipsa
fpinosas et lubricosas vias et in montana conscen- noctP,id cst,in ipsa mentis cjocitatc, pertransitunt
dunt. Et tamen petra, id est Christus, principale omncs bcstix silvx.popu\us videlicet Juda!oruin,qui
rcfugium refugium hcrinaccis,
erit cervis, qu.-c crit de detractionc occulta transiit ad concilium,de con-
id est.in peccato hispidis ct acutis. Et hoc modo cilioad traditionem,detraditione ad crucifixionem :

pane educto de terra,et saturatis lignis campi, et etsicdd custodiam sepulcri,dc custodia sepulcriad
plantatis cedris Libani,in quibus passeres nidifica- mcndacium,do mendacio ad interdictionem ne quis
bunl. Fecit Deus liijnum,\<\ est Ecclesiam, jh tcmpora in noiuine ejus Ioqueretur:vel sic : In ipsa pertran-
duratura,ad quam construendam sol cognovit occa- sihunt omnes hestia' silvx^^n pst,in Judajis obc;ecati3
sum .^!(um, non sol istcquem nos intucniur.sed Chri- pertransibunt diaboluset angeli ejus.Ca(!(/i lconum
stus,cujus radio a;lernaliter illuminantur sui. Ipse rugientcs,ul rapianl. Caluli fuerunt minorcs in po-
cojfnovit occasum suum.quia morlem suam prsesci- pulo JudtEorum qui consentientes principibus, ru<
679 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 680
gienrio clamabaat : Crucifiye eum '7t)a«. xix). Si A i'' '"u'''''w'"»i ''^quia tecisti euin ut illudaturasan-
autem besti.B silvs,diabolum et angelos ejus no- ctis tuis : quia quos putat absorbuisse.et sibi ex
taQt.ipsis Judaeis excaicalis perlranseuntes, erit toto iucorporasse,per sanctos tuos extrahis, ut tilii

causa quod dictum est : Catuti leonum rugientes, ut incorporentur.quia armilla tua maxillam ejus pene-
rapiant.ldeo facta in cordibus Judaeorum cacitaa, trasti.Armilla res est rotunda,nullum habens prin-
quia ipsi Judaci catuli leonum existentes rugierunt cipium vel finem per quam gratia Domini designa-
:

ut raperent Dominum,clamantes : ToUe huncetdi- tur,quam licet nos percipicus, tamen ex merito
mitte nobis Barrabara iJoan. xvni]. Et qucCrant a Deo nostro non habemus,sed ab eo descendit cui nec
escam sibi,\A est,in corpore DomiDi carnali volun- principium nec linis est. Per gratiam Domini ma-
tati suae satisfecerunt. Quoe escaest a Deo sibicon- xilla draconis perforata est:quia quos devorare cu-

cessa quia non est mortuus ex eorum voluntate,sed pit,gratia sua liberat et educit. Et dictum est ad
paterna dispositione.Qua^nin/ n Ueo escam sibi. Sed similitudinem balena;,qua! id quod absorbere putat
quae cura ? Quia ortus est Sol juslitiae.id est, Chri- per maxillam perforatam amittat. Quod dicil:Drocc>
stus qui verusestsol.resurget n inorluis,e.imors illi iste quem fonnasti ad illudendum ei :ei ojnnia repli-

ultranon dominabitur{Rom.\i). Quo resurgente con- lia et animalia.et ipse draco caput eorum a le ei-
gregati sunt Judaei ;quia Domini adha;rentes,etiam „ spcclant^utdesillis escam in tempore, sed a te prst

in suis cubilibus collocabuntur :quia. in secretislocis viso. Et Dante te !7/iii,id est te permittente, co//t-
:

occulte consiliati sunt ut intordicerent ne quis in gcnt unde se reficiant. Nil colligunt nisi a te per-
ejus nomine loqueretur (.lei. i\].Ortus est sol. Quo missi : et aperiente te manum /ucijn,id est, manife-
sole oriente, exibil liomo ad opus suum et ad opera- stanteCiiristum tuum, omniaimplebuntur bonilate,
tionem suam usque ad vesperum. Vcicai iste non id est gratiatua. Omnia dico, quae implenda sunt
mutatur. Quam magmficata sunt opera tua.Dominel in te. Aperientc iemanum luam, implebuntur. Te
Videns Propheta Dominum tam in se quam in suis autem avcrlente faciem,\d est.respectumgraticetuaB,
magnificatum.congaudens prorumpit in hanc vo- /i<r/)«/'un/urturbationibusillicitis,et sic eis turbatis,
cem congratulalionis,dicens Domine, hajc opera : aujeres spiritum eorum. spirilum videlicet pronum
tua.quibus haic omnia disponis, quam magmficata in defectum.vadentem et non redeuntem .'quia non
sunt,id est,quam magna in consideratione mea (a- est hominis rtirigere viam suam et sic deficient in
:

cta sunt Et non mirum sioperatua magna sunt;

! se,ut proficiant in te -.et in pulverem suumreverten-
quia per magniticum tuum umnia facta sunt, nam /ur,consideranles se esse pulverem,et nihil per se
iii sapientia feicsti,\d est,in Filio tuo inelTabiliter posse.Vel sic : .iuferes spirilum corum. juxta illud.
disposuisti. Per quam sapientiam impleta quomodo aut quid Uiquamini {Matlh.
est terra yolite cogilarc
possessione tua quia Omnia subjecisti sub pedibus C x) ; et sic deficient,el in pulverem suiun revertentur.
:

ejus {Psal. viii). Et non tantum fm'a,id est, Judai- Et sic emitte spirilum /imm, spiritum videlicet hu-
cus populus impletusestpossessionetua,sed etiam, militatis quo se humilient: el creabuntur in operibus
Hoc mare mngnumel spaliosuyyi 7nanibus. impletum bonis.ci sic renovabis faciem terrx,\d est, conscen-
est possessione tua, id est creatura tua. Mare, ul liarn terrenorum,quffi inveterata fuit,quando aversa
sspe audivimus.gentilem signiticat populum. Quod facic turbabantur. Conscientia facies dicitur, quia
mare magnum est in Domino, et manibus spaliosum sicut quisque visa facie exteriori alterius eum ab
est,id est, operibus sanctorum,quia ibi in pluribus alio discernit,ita interroganti conscientia sua se-
habent exercere sua opera sancti ; et illic,\d est, in ipsura recognoscit. Sil gloria Domini in sxculum.
possessione Domini, sunt rcplilia, id est, repcntinae ProphetaproomnibussuperiusaDominoineffabiliter
suggestiones.pugnantes contra sanclos.ne operen- dispositis hortatur nos ut Dominum glorificemus,
tur bonum opus suum in subditis.Horum reptilium juxta illud : Domino gtorietur {I
(Jui j/orm/ii)', tn
non est numerus, quxti. angeli apostatae ubique et in- Cor. i). Et dicit: Sit gloria Domini non tantum in
numerabiles seminant suggestiones ;quod dicit,///!C futuro, sed etiam in sxculum istud quod nunc est:
reptilia quorum non esl numcrus,&i illic sunt anima- et sic Ixlabilur Dominus in operibus suis,id est, pla-
lia pusilla cutn magnis majoribus
:iliic hsretici in n cebit sibi in perfectione operis sui. Sit gloria Do-
et in minoribus errantes.in raajoribus errant, qui mini Dom/ni dico,^»/ respicit terram,\d est, terre-
:

Trinitatem non credunt in minoribus, qui eccle- :
siasticis institutis non consentiunt. Quod dicit,
Animalia pusilla cuni magnis, et taraen illic, id est
interanimalia et reptilia navcs,
congregalx, perlransibunt per tionum gubcrnatorem
Dominum nostrum Jesum Christum.NavibusEccle-
sia comparatur.quia in tluctibus saeculi,ne quasi in
mari periclitetur,a Christo gubernatur. Draco iste
qucm formasti ad illudendum ci, id est diabolus.
princepsreptiliumetanimalium,repugnabitneraare
jgtud magnum fiat possessio tua quem tu formasii
nos homines, clfacit eum tremere,de futuro judicio.
Unde Paulus : Cumt\moTeet tremore vcstram opera-
mini salutem [Phil. n).Ut illud :Super quem requie-
id est, Ecclesiae scitspiritusmeus,nisi superhumilemetmansuetunj
el trementera verbamea^^/.ia.Lxvi.jS// ei\a.m g loria
Domini,qui inleriori lactu tangit montes,id est, su-
perlluitate temporalium exaltatos, cf fumigant, id
est lacrymosam deprecationem funouut. Unde non
: solum qui in carne procorporalibus cantabunt, pro
his cantabunt,sed ego quoque tanto ante tempore
: exsultans, Cantabo Domini in vila mea, cantabo
 :

681 ENARRATIONES IN PSALiMOS. 682

voce, psallam opere Deo meo. non ad horam, sed A « oninibus finibus eorum. Posuit pluvias eorum
quandia sum ; vel sic : Canlabo in vila mea pracsenti, « grandincra, ignemcomburentemin tcrraipsorum.
et tandem in futuro psallam Deo meo quandiu sum, in « Et percussit vineas eorum et ficuloeas eorum,

immutabilijin eo esse permaneam ijuod erit aeter- : « et contrivit lignum finium eorum. Dixit, et venit
naliler,quia omnia temporatransibunt. Et psallam, « locustaet bruchus.cujus nonerat numerus.Et co-
Jucundum sit ei clorjuium meurn, id est, placeat sibi « medil omne fenum in terra eorum, etcomedit om-
confessio mea, quae extra loqiiilur in litv.era omnia « nem fruclum terne eorum. Et percussit omne pri-
quaj injuste perpetravi. Vel sic : Jucundum sit ei « mogenitum in tcrra eorum,priraitiasomnis laboris
eloquium meum, id est, placeant sibi eaquaeper Spi- « eorura. Et eduxit eos cum auro et argento, et
ritum sanctum loeutussum de eo : Ego vero, quid- n non erat in tribubus eorura infirmus.
Latata est
quid alii faciant, deleclabor in Domino : et intan- « .Egyptus in profectione eorum, quia incubuit ti-
tum ut exemplo meo provocati peccatores cielicianl a « mor eoriim super eos. Expandit nubem in prote-

terra, id est, aterrcno op^re suo ; et iniqui deOciant, « ctionem eorum, ct ignem ut luceret eis per no-

ila ut noii sinl quod prius fucrunt quod ut fiat, be-

: « ctem. Petierunt, et venit coturnix, et pane cffili
nedic, anima mea, Domino. « saturavit eos. Dirupit petram, et fluxerunt aquee :
PSALMUS CIV. « abierunt in sicco flumina. Quoniam memor fuit
j^
ALLELUIA. « verbi sancti sui, quod habuitab Abraham puerum
« Confitemini Domino, et invocate nomen ejus. « suuni. Et eduxit popiilum suum in exsultatione,
« annuntiate inior jientes opera ejus. Cantate ei et « et electos siios in laetitia. Et dedit illis regiones
" psallite ei, narrate omnia mirabilia ejus. Liuda- « gentium, et labores populorum possederunt
ut :

« mini in nomine sancto ejus, Isetetur cnr quteren- « custodiant justificationes ejus, et legera ejus re-
« tium Dominum. Quserite Dominum, et confirma- « quirant. »
« mini qut-erite faciem ejus semper. Meraentote
: ENARhATlO.
« mirabilium ejusqua; feoit, prodigiaejus ct judicia Psalmus iste primusest de
alleluiaticis psalmis.
" oris ejus. Semen Abraham servi ejus, filii Jacob Interprcfaturenim S.\\e.\ma.,laudaleDominum:&t com.
" electi ejus.Ipse Dominus Deus noster, in universa raendat nobis Propbetain hoc psalmo illos depriori
'
terra judicia ejus. Memor fuit in saiculura testa- Deum non araaricaverunt, qui contra
populo, qui
inenti sui, verbi quod mandavit in millegeneratio- eum non murmuraverunt, seraen videlicet Abrahas,
nes. Quod disposuit ad Abraham, et juramenti filiospromissionis.pertinentesadhasreditatemtesta-
sui ad Isaac. Et statuit illud Jacob in prseceptum, admonet Propheta, quatenus ser-
mentiffiterni:hos
et Isracl in testamentum ceternum, dicens Tibi viantDeo, non propterteraporalebonum, quodcom-
:

« dabo terram Chanaan, funiculum haereditatis ve- C raunc est bonis et raalis, sed gratis Deum colant,
« str.-e. Cum essentnumero brevi, paucis?imiet in- non,quserentes<iliquodmercedis emolumentum pro-
« cola^ejus et pertransierunt dc genle in gentem,
: pter ipsum Deum et hsec faciant laudando. invo- :

de regno ad populum alterum. Non relinquitho- cando, per fidcm bene operando, non ad suam, sed
:r.inem nocere eis, et corripuit pro eis reges. No- ad Domini gloriam. Proponit nobis psalmus adhuc
lito tangere christos meos, et in prophetis meis ajternas proraissiones, factas sanctis patriarchis et
nolite malignari. El vocavit famem supcr terram, prophetis patribus nostris et per hi-ec nos hortando,
:

" ct omne firmamentum panis contrivit. Misitante ut siraus filii illqrum iraitando et sperando. Dicit
1 eos virum ; in servum venundatus est Joseph. etiam eos nonesse derelictos tcmporalibus bonis in
n Huiniliaverunt in compedilius pedes ejus, ferrum quibus posuit exemplura fidei his qui dc carne eo-
pertransiitanimam ejus, donec veniret verbum rum sunt propagati, et qui tidem eorum volunt
ejus.Eloquium Domini inflammaviteura raisit rex : imitari. Dicit autem sio :

ftsolviteum, princcps populorum et dimisiteum. Confitemini Dotnino, et invocate nomen ejus. Quo-
Constituit eum dominum domus siia;, et principem niam titulus psalrai talis est, Alleluia : quod inter-
umnis posscssionissuse. Ut erudiretprincipesejus pretatur. laudnteDominum; oportetut in confessione
•1 sicut semetipsum, et senes ejus prudentiam doce- n quara hic nobis promiltit Propheta, in laudibusac-
•' ret. Et intravit Israel in i^gyptum, ct Jacob ac- cipiamus et eum laudando, invocemus nomen ejus. :

" cola fuitin terraCham. Et auxit populum suum Exaudit eum invocantem, sed quem videt laudan-
« vehcmenter, et nrmavitcum supcr inimicos ejus. tem, quem probat araantem. Quod dicit, Confite-
« Convcrtit cor eorum ut odircnt popukun ejus, el mini Domino, et invocale nnmen cjus et quoniam
:

« dolum faccrent in servos ejus. Misit Moysen ser- qui diligit Pcum, debet diligere proximum, ideo
« vum suuni, Aaron quem clegit ipsum. Posuit in subjungit : Annunliatc inlcr gentes opera ejtis ; quasi
« eis verba signorum guorum, et prodigiorum in dicat amale Dorainum, utetametis proximum,
: Sic
« terra Cham. Misit tenebras, et obscuravit, et non In hoc enim cxperiri voluit Dominus quo aireclu
« exacerbavit sermones suos. Convcrtit aquas co- amarctur a scrvo, cum, Pctro diccnte, Tu scis, Do-
« rum in sanguinem, et occidit pisces eorum. Et mine, quia amo le, dixisset : Pasce ovcs meas [Joan.
« edidit terra corum ranas in pcnetralibus regum xxi) : quod etiara hic Prophcta docet cum dicit
« ipsorum. Dixit, et venit cccnomyia, ef cinifes in « Annuntiate inter gentesoperaejus. » Cantate ei ore,

Patuol. CXXXI. 22
683 nEMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 684

et psallUe ei opere narraleomnia : inirabilia ejus,quei A vivendum S«me» Abraham servi ejus,
suis proposuit.
narranda sunt, ea tamen moderatione, nespargatis filii Jacob electi ejus. Mementote mirabilium ejus.

margaritas ante porcos. A,au<inm!n!, id est, laudabi- Et ne quis, quia disit Abrahae, vellet tantum intelli-
liter vitam instruite, ethoc nomine sanclo ejus glori- gere r.os quiex carne Abrahas sunt propagati, sub-
ficando, non vestro nomine. In hoc glorietur qui jungit: Ipse Dominus Deiis nosler, in universa terra
Dominus, scire et nosse me [Jer. ix).
gloriatur, dicit fudicia ejus. Memor fuit lestamenli sui, id est pacti
Lauc/amini nomine sando ejus, ut vestro ex po-
in sui, in sa;c!i/Mwsa!Culiextendendi ;memor fuitetiam
pulo Ixtelur cor quxrenlium Dominum. Vos qux- verbi quod mnndavit exteudi in mille generaliones.
rite Dominum in simplicitate cordis, et conlir- Ecce notatur quia non dicit bic de praecepto carnalis
mamini, id est, inquirendo iilum firmi estote. observantiae, neque de JudEistantum cum inpopulo
QuKramus ergo eum, ut qua-rendo accedamu?, illo non essent mille generationes. MiUe autem ge-
accedendo illuminemur, iiluminati corroboremur : nerationes notant illos, qui discedente generatione et
illuminemur, nc pcr caBcitatem quod videndum est succcdente, praecepto fidei vivunt, quousque ex om-
non videamus..Ad hoc corroboremur,ne propterin- nibus generationibus una generatio perficiatur.
(irmitatem, quod faciendum esse viderimus non Millenarius autem numerus quia perfectus est, non
faciamus. Qmerite faciem ejus semper. Facies ejus incongrue per mille generationes notatur generatio
notitia estlpsius: qua; si semper qujerilur, quando illa,cui nihil deestad perfectionem. Verbum autem
invenietur? quaro quairamus hoc tempore eum in quod mandavil.proeceptumluit fidei quovivendum :

semper, utin futuro invcniamus. Hic enim esttem- est justo, donec perveniamus ad spem quod dicit:
pus qua:rendi, hic inveniendi. Ilic vere est tempus Verbi quod mandavit : verbi dico, quod disposuit ad
qusrendi, cum etiam invenitur, adhuc quierilur : Ahraham, cum dixit In semine tuo benedicentur
:

quia licet per fldom. tamen qu.i^ritur

inventus sit omnes Irilms terric {Gen. xxvin) et meraor fuit :

per spem. Charitas enim ihvenil eum per fidem, et testamenti sui ad Isaac facti, de quo dictum esl :

qua;riteum perspem, ad quam cum pervonerimus, In Isaae vocabitur tibi scmen [Gen. xxi). Et statuit

nihil pst quod ultra qua;ramus : quod perfidcm in- illud verbum suum Jacob in prieceptum fidei, ut
veniatur Dominus, Scripturatestatur, dicens : Qu,-e- prqpter pra:ceptum fidei ad testamentum xternuin
rite Dominum, ct cum inveneritis derelinqual impius veniret, id est insternam promissionem. Hic etiam
viam suam, el vir tniquus cogilationes suas {Isa. lv). notatur, quiapromissiones Oomiai factae Juda;isnon

Nisi autcm fidc inventus, adhuc per spem quffirere- sunt accipiendce de temporali regno et sacerdo-

tur, non diceret Paulus Quod non videmus, per:

tio, quia temporale regnum et sacerdotium non
patienliam e.vspeclamus [Rom. viii) quod etiam : aiternalitater habuerunt. Vel sic : Statuil illud in

Joannes notat, dicens : Cwm appariiejvfin gloria sua, C testamentum xlcrnwn : quia ex ipso verbo et prae
consimiles ei erimits et videbimus eum sicuti est cepto impleto, daturus erat eis testamentum man^

Joan. iii), id est facie ad faciem : vel fortasse suriim in aaternum. Dicens : Tibi dabo lcrram.
(/

quod Quxrite jaciem ejus semper, potest in-

dicit,
Chanaan, funiculum lixreditatis vestrx, id cst, ad i

telligi de futuro quiaibi corerit scmpor quaeren-

:
distribuendam vobis in hrcreditatem. Hoc promisit
tium. et idco sempcr qu<erentium, quia perfecte cum adhuc essent numero brevi, et nihil erga
illis,

amautium. Ethoc quare?Quia facie ad laciem con- Dominum promeruissent paucissimi etiam fuerunt
templantium, et hoo modo semper qusretur Domi- untequam patres primi in jEgypto in posteris essent
QuidenimestaliudsemperDominum quKrere, muUiplicati : et incolx ejus terrae fuerunt, quia
nus.
nisiqua;rendonunquam[astidire?illum enimquasi .\braham veniens dc Ur Ghaldajorum, accola fuit in
semperquxrimus.quem nunquam prssentem fasti- terra Chanaan. Et pertransierunt de gente in gentem.

dio hahemus.Mementotc mirabilium e/KS.IIuoujusqne

Quod potest accipi, quoniam Abraham propter in-

e.xhortalus estnosPropbeta,ut Dominum laudomus, stabilitalem terraj Chanaan, transtulit se in terram

invocemus, ejus opera annuntiemus. Nunc autem gentium cseterarum. Et 'perlransierunt i/e regno ad
scquuntur promissiones c-eterna; patribus nostris populum alterum : quia de terra Chanaan in ^.gy-
factcTi, quorum filii nos debemus esse imilando et j)
ptum se transtulerunt. Superius ostendit ipse pro-

sperando. Qiuerile faciem ejus semper. Si autem missiones cBternas, hic unde ostendit non esse dere
lictos in temporali necessitate. Quod ait de regno,
multum est quantum ad vos eum prout est quc-erere
ct videre, ejus opera saltem attendite, el
per opera nondum interraChanaan regouir. constitutum erat,
ejus quanlum potestis, cognoscite. Ipse enim cum sed semen eorum mulliplicatum in .^iigypto, ibi re-
dixisset : Ego sum qui sum [Exod. iii), scicns hoc gnaturum erat. Pertransierunt de gente in gentem.
nullius intellectu capi possc, contemperavit verba Et hoc non mirum, quia Dominus non reliquil ho-

sua et dixit Ego sum Dcus Abraham {ibid.), ut per

:
minem twcere eis, et corripuit pro eis reges : quia
creaturassuasintelliglbilemse darct. cum.hoc quod rex Gerarorum, et rex .'Egyptiorum, accensi pul-

est nemini pateret.Mementote mirabilium cjusr/jias

chritudinc uxoris Abraha;, voluerunt eam rapere ;

fccit, prodigia ejus, et judicia oris ejus. Mirabilia sed admoniti fuerunt divinitus, ne ba:c facerent

minora miracula cjus sunt prodigia, majora : {Gen. XII, xx) : quibus verbis corripuisset oos Do-
cjus, ;

iudicia oris ejus. mandata ejus, qua ad salubriter rninus non legitur : potest lamen esse quod sinfl
 685 ENARHATIONES IN PSALMOS. 686

verbis aDomino ininteriori suooorrecti sunt. Nota a Cham a filio Noe, Cham videlicet, cujus primitus
significari per transitum illius populi de gente in fuit terra Chanaan, de quo gens .'Egytiaca nala
gentem, et de regoD ad reguum.quia lideles Domi- est : cui Cham maledixit Noe, prophetans de eo
ni de regno mulabili ad regnum incommutabile quod futurus esset servus fratrum suorum (Cen.ix).
penJucendi sunt. Corripuit pro eis reges, dicens Et quid per hoc voluit intelligi, nisi quod Cham in:

Solite tangcre christos ni^os, et in prophetis meis v posterissuis ejiciendus eratdeterra Ghanaan, quam
nolite malignari. Vide quod dicit Chrislos, cum in possessuri erant fratres smlEt auxit populum suum
tempore illo nuUus 1'uisset chiistus, id est unctua. vehementer, el firmavit eum super inimicos ejus con-
Sed quoniamfuturum prrevidit Propheta,ideo quasi vertit cor eorum ut odirent populum ejtis : non quod

pr;esens annuatiavit. Vel potest esse,quod eo tein- auctor esset odii, sed cum suos exaltaret, .-Egyptii
pore christi qui lateuter Christiani 1'uerunt. Nam invidentes, eis in odium conversi sunt. Misit Moy-
nuUus ante Christum vel post Christum reconcilia- sen servum suum, Aaron quem elegit ipsum Posuit
.tus est Deo, nisi per fidem, quam nunc tenet uni- in eis verba signorum suorum : non ut loquendo si-
versa terra. El vocavit[amem super terram. In su- gna fierent sed sicut verba significant res de quibus
perioribus, notificavit buaa temporalia, quibus agimt, ita facta illorum, aliorum factorum signa
consolati sunt patres nostri, in sequentibus autem fuerunt quod dicit Posuit in eis verbu signorum ;
:

proponuntur mala.Causa eorum aftlictisunt inimi- " suorum, et prodigiorum in terra Cham. Et eece pro-
ci quod dicit, Vocavil famem super terram. Nota
: digia et signa quia misit tenebras el obscuravit :

quod dicit, rorarjY.Vocari enim non solent,nisi res non exarcchavit sermones suos,id est, non exarcerba-
animatae, spiritus videlicel et corpora sensibilia. vit reddidit injunctam suis negationem quod fie- :

Fames vero, cum sit pernicies ex inedia contracta, ret, ei non recepti essenl ab his quo missi fuerant
vocari quare dicamus, Vocavii famem,
non potest ; Nunc autem quia obedientes fuerunt Moysi et
id est, principem famis, angelum scilicet malum, Aaron filiilsrael, ideo non exacerbavit Dominus
per quem fames inducilur super terram vel sic ; : sermones suos convertit aquas eorumin sanguinem
:

Vocavit famem id est, praecepit esse famem super et occidit pisces eorum, et dedit terram eorum ra-

terram et omne firmamentum panis conirivii : qnia

: nis, quia nihil visum est in terra praeter ranas;vel
tam granum satum, quam non satum dissipavit;a cdidit terra eorum ranae, quia undique tanta abun-
qua fame ut liberaretur populus ille, Misit ante cos dantia ranarum fuit, ac si undique ex ipsa terra
virum : in servum venundalus est Joseph, Quod ipse editae essent; in penetralibus, id est,in cubilibusre-
venundatus est, ex dispositione Domini fuit non : gum ipsorum editse sunt rans. Dixit, id est, prsce-
ex potestate fratrum.quitamenodio suo satisfacere cxnomgia et cinifes in omnibus fnibus pit, et vcnit

putabant. Humiliaverunt in compedibiis pedes. Hoc C corum. Csnomya, inusca canina cinifes, mii os ;

licet taceat historia non tamen minus credendum musca. Posuit pluvias eorum grandin^m, el ignem
est, cum hoc Spiritus sanctus per os Prophetaa an- comburentem in terra ipsorum. Et percussit vineas
nuntiat futurum ;
ferrum,id est.difficultas et tribu- eorum et ficulneas eorum, et contrivit lignum finium
latio gravis human» miseriae, pertransit animam eorum. Dixit, et venit locusla, ct bruchus, cujus non
e/«s.Tribulatio per ferrum etiam alibi notatur,cum erat numerus. Eadein plaga est bruchus et locusta:
beatissimae Virgini dicitur tuam ipsius animam
: El quia locusta est parens, bruchus est fetus. Etcom-
pertransihit cjladius [Luc. iij.Nulla enim potuit esse edit omne fenum in tcrra eorum,et commedit omnem
major tribulatio, quam ut mater filium in cruce fruclum terrx eorum. Et percussit omne primogcni-
pendere videre ;
quod dicit Ferrum pertransiit : tum tcrrx eorum, primilias omnis laboris eorum, id
animam ejus, verbum ejus. Verbum
donec veniret est.omnia primogenita in quibus nutriendis labora-
videlicet,quo inlerpretatusest somniumPharaonis, verunt. Et eduxit eos cum argento et auro : quia
quod tamen non ex se habuit,quiae/o(/!n!/m Uomini unusquisque mutuo accepit vasa argentea et aurea
inflammavil ewn ;
juxta illud : .\n quxritis experi- vicino suo, quasi ituri essent in desertum ad sacri-
mentum illius qui in me loauitur Christus ( // Cor. licandum Deo et reversuri ut vasa redderent. Au-
xiii) ? Misit rex, ctsolvit eum : princeps populorum, r. rum et argentuin ab homnibus iniquis acceperunt
et dimisit eum : el constituit cum dominum domus quia merces eorum pro labore suo essedobuit,quia
sux, et principem omnis possessionis sux.Ut erudirct plus laborando deservierunt quam eis abstulcrunt.

principes ejus sicut semetipsum, id est, seraet sci- Nec in eo tamen quod ^gyptios deceperunt.a qui-
vit scilicet eruditum : et senes ejus prudentiam do- bus sibi argentum et aurum accomodari pctie-
quod prius
ceret. Hcec tacet historia, sicut et illud runt, pulandus est Deus hujusmodi dolos eis qui
dictum compedihus. Inde credcndum cst,
est de sursum habent corda vel jubcre, vcl si fecerint ap-
:i- quia potuit esse ut non tantuin .Egyptiis in tcm- probarc. Magis enim per ipsa Dei verba utique ab
pore famis providet sed etiam interius eos de illo qui cor eorum videbat, et cupiditates examina-

prudentia doceret. Et intravil Israel in /Efjyptum, bat Dominus. Quod dicit : Eteduxit eos cum argen-
elJacob accola fuit in lerra Cham. Ecce quod supe- to el auro : et non erat in tribubus eorum in/irmus,
rius dictuin est, /'crtransierunt de i/enlc in ycnicm supcrius conimoraoravit plagas quas intulit inimi-
Terra Chara idem est quod ^tgyptus ; et vooatur cis,nunc benelicia commemonit qua: contulit ami-
687 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETIGA. 688
cis : nontamen eodem ordine narrata; sunthic pla A « etmisit saturitatem in animas eorum.Etirritavc
ga:, quo narrataj sunt in historia: quia laudatio esl i<runt Moysen in castris, Aaron sauctum Domini.
libera a lege narrantis et historiam texentis. La;ta/a « Aperta est terra, et deglutivit Dathan, et operuit
est .Ef/yptus in prolectione eorum, non in prima « super congregationem Abiron.Et exarsit ignis in
protectione, quando ab -Egypto ducti sunt, sed in <i synagoga eorum, flamma combussit peccatores,
profectione illa quam fecerunt postquam mare Ru- « feccrunt vitulum inHoreb.etadoraveruntsculptile
brum transierunt
quare tnnc lajtata est .Egy-
; et <c Et mutaveruntgloriam suam in similitudinem vi-
ptus ? Quia incubuit timor corum super eos. Timue- « tulL comedentis fenum.Obliti sunt Deum qui sal-
runt enim, illis submersis qui insecuti sunt eo3,ne « vavit eos, qui fecilmaghaliain .EgyptOjmirabilia
reverterentur ut interficerent .Egyptios.quia pauci <i in terra Cham, terribilia in mari Rubro. Et dixit
erant do ^tgyptiis, qui domi vivi remaaserunt.£.r- " ut disperdcret eos.si non Moyseselectus ejus ste-
pundH nubem in proledionem eorum, et iijncm iit « tisset in confractionein conspectu ejus. Ut aver-
luceret eis pcr noctem. Petierunt, et venit coturnix, « teret iram ejus ne disperderet eos, et pro nihilo
et pane cali satin avit eos. Pane ca'li ideo dicit, quia • habuerunt terramdesiderabilem.Noucrediderunt
manna quod comedcrunt Judsi signilicabat panem « verbo ejus,et murmuraverunt in tabernaculis suis:
illum verum qui de coelo descendit, ex quo pane -n " non esaudierunt vocem Domini. Et elevavit ma-
omnes reficiuntur, et sine quo nullus esse potest <i uum suam super eos, ut prosterneret eos in de-
(Joan. vi), De quo pane dicitur : Panem noslrum « serto.Et ut dejiceretsemen eorum in nationibus,
quotidianum danobis hodie (Luc. xi). Dirupit pe- « ct dispergeret eos in regionibus. Et initiati sunt
tram,cl fluxerunt aqux : abierunt in sicco flumina. « Beelphegor,et comederunt sacrificia mortuorum.
Et hoc ideo Quoniam memor fuit vcrbi sancti sui,
: « Ei irritavcrunt eum in adinventionibus suis et
guod habuit ad Abraham pucrum suwn, cui dixit : « multiplicata est in eis.ruina. Et stelit Phinees et
In .wmine lao benedicenlur omnes tribus ierrx{Gen. « placavit. et ccssavit quassalio. Et reputatum est
xxii). Eleduxil populum suum in exsultatione, et « ei in justitiam, in generationem et generationem
getdium
eleclos suos in Ixtitia. Et dedil illis regiones « usque in sempiternum. Et irritaverunt eum ad
et laborcspopulorum possederunt. Hn?c omnia attri- « aquam contradictionis.et vexatus est Moysespro-
buit suis Dominus, non ut pro istis temporalibus 1 pter eos, quia exarcerbaverunt spiritum ejus. Et
sibi scrviatur, nec mala securitate lorpescant sed ;
« distinxit in labiis suis,iiondisperdiderunt gentes
ut remoti a sajcularibus curls, libentius atquc sol- « quas dixit Dominus illis. Etcommisti sunt inter
licitius Deo serviant, juxta illud : Primum quxrite « genles, et didicerunt opera eorum : et servierunt
regnum Dei, et omnia adiicientur vobis (Matth. vi) « scu!ptilibuseorum,et factum estillisinscandalum
Quod dicit: tegem C
ut custodiant justificaliones ejus et « etimmolaverunt filios suos, et filias suas da^mo-
ejus requirant. Eteffuderuntsanguineminnocentem,sangui-
« niis.
PSALMUS GV. « nem filiorum suorum et filiarum suarum,quas sa-
ALLELDIA. « crificaverunt sculptilibus Chanaan.Et infecta est
« Confitemini Domino. quoniam bonus quoniam « terra in sanguinibus,et contaminata est in operi-

« in s.Tsculum miscricordia eius. Ouis loquetur po- « bu3 eorum, et fornicati sunt in adinventionibus

« lentias Domini auditas faciet omnes laudes ejus? « suis. Et iratus est furore Dominus in populum
" Beati quicustodiunt judicium et faciuntjustitiam « suum, et abominatus est ha:reditatem suam. Et
« in omni tempore. Memento nostri, Domine, in « tradidit eos in manus gentium, et dominatisunt
" beneplacito populi tui; visita nos in salutari tuo, « eorum qui oderunt eos. Et tribulaverunt eos ini-
« ad vivendum in bonitate electorum tuorum, ad « mici eorum.et humiliati sunt submanibuseorum:
« Istandum in laetitia gentis tuaj, ut lauderis cum « saepe liberaviteos.Ipsiautemexacerbaverunt eum
« hffireditate tua.Peecavimuscum patribus nostris, « consilio suo,et humiliati sunt iniquitatibus suis.
(t injuste egimus.iniquitatem fecimus.Patrcsnostri « Et vidit cum tribularentur, et audivit orationem
« in /Egypto non intellexerunt mirabilia tua, non i< eorum.Et memor fuit testamenti sui, et pronituit
« fuerunt memores multitudinis misericordiae tua;. i
I
« eumsecundummultitudinemmisericordiaesuce.Et
« Et irritaverunt ascendentes in Rubrum mare, et «dedit eosin misericordias.in conspectuomniumqu
« salvavit eos propter noraen suum.ut nolam face- « ceperant eos. Salvos fac nos, Domine Deus no-
« ret potentiam suara, Etincrepuit mare Rubrum, « ster, et congrega nos de nationibus. Ut confltea-
« et exsiccatum est, et deduxit eos in abyssis sicut « mur nomini sancto tuo,et gloriemur in laudetua
« in deserto. Et salvavit eos de manu odientium,et « Benedictus Dominus Deus Israel a saeculo usque
« redemit eos de manu inimici.El operuit aqua tri- « in sEeoulum et dicit omnis populus, Fiat, fiat.»
:

« bulantes eos, unusexeis non remansit. Et credi-

« derunt verbis e.jus, ct laudaverunt laudem ejus
Ey.Minmo.
« Cito fecerunt oblili sunt operum ejus, et non Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in
« sustinuerunt consiliura ejus. Et concupierunt sxculum misericordia e;MS.Confessioistapropterhoo
« concupiscentiam in deserto.et tentaverunt Deum quod sequitur Percnvinws cum patirbvs nostris,
:

K in inaquoso. Et dedit eis petitionem ipsorum, gemeatis est. Sod quoniam alleluia prseceditjOpor-
 ; ;
,

689 ENARRATIONES IN PSALMOS. 690

tet eamdem confessionem in laude Dei accipere , A '"''' f"", ad videndum in bonitate electorum tuorum.
quia nulla confessio est pia et utilis, nisi in qua Quasi dicat : Ideo rogamus in salutari tuo, ut te
Deus laudatur. Laus autem ore atque sermone sive videamus in bonitate eleclorum luorum, id est in

ex solo cordis est affectu. Habet autem psalmus iste illa suavitatequa tantum visuri sunt te electi
, in

in hoc laudem Dei, quia qui hic loquitur, eum bo- tui, non illi de quibus dictum est Tollatur im- :

num et misericordem confitetur, vel qui eum talem pius, ne videat gloriam Domini (Isa. xxvi), quod
esse credit. Quod dicit : Confitemini Domino, et hoc dicit ad videndum in bonitate electorum tuorum,
:

ideo, qniA bonusest, suavis videlicet omnibus se ad Istandum in Ixlilia gentis tuse id est ad hoc , ,

digne gustantibus. Ideo etiam confitemini quoniam desideramus ut cum gente

te in suavitate videre ,

misericordia ejus est in sxcutum, id est in aeternum tua Iffitemur non enim impius gaudere potest
:

super nos scilicet perduTSitnTai. Quistoqueturpotentias ut lauderis eum hxreditate tua. Laudatur Deus
Bomini? aut quis auditas faciet omnes taudes ejus'! cum sua haereditas laudatur, quoniam hareditas
[mpletus divina consideratione, qui hic misericor- ipsa laudatur per ipsum. Peccavimus cum yatri-
diaiji Domini eshortatur poscendam, dicit Quis to- : bus nostris.Quasi dicat Opus est ut memor sis :

quctur potentias Domini'! aut quis faciet omnes laudes
qus auditas, id est, quis faciet ut audientur, osten-
dens eas ita esse loquendas, ut auditoribus praedi-
centur. Vel fortasse quia sequitur Beati qui cu-
stodiunt judicium et faciunt justitiam , ideo iste qui
hoc loquitur, impletus consideratione divinorum
nostri, quia nos peccavimus cum patribus nostris
„ qui in .Egypto peccaverunt. Non quod nati adliuc
essemus, sed quia in Itnnbis eorum eramus. Nota quia
: cum Abraham decimatus est, quoniam in
sicut Levi
lumbis ejus fuit, quando dedit sacerdoti Melchise-
dech decimas (Gen. xiv Hebr. vii) sic et isti pec- ; :

prsEceptorum, quorum opera laudes sunt ejus qui caverunt cum patribus suis, in quorum lumbis
operatur hoc in suis, ait Quis toquetur potentias : erant, quando in iEgypto peccaverunt. Quod dicit
Domini'} Potentias ideo dicit, quoniam hoc ineffa- Peccavimuscum palribus nostris, injuite egimus,
biliter operatur in suis. Etquis auditas faciet omnes quantum ad proximum; iniq uitatcm fecimus, qu3.n-
laudes ejus , id est, quis cum audierit faciet omnia tum ad Deum. Aliter Peccavimus cum patribus :

opera praBceptorum ejus, quee sunt ejus laudes? nostris, faciendo similia peccatis eorum peccata.
quoniam etsi omnia fiunt quae audita sunt, tamen Patres nostri in JEgijpto non intellc.cerunt mirabilia
inquantum fiunt, ille laudandus est, per quem hfec tua. Quasi dicat Peccavimus cum: patrilnis nostris. Et
fiunt et qui operatur in nobis velle et pro bona
: ecce qualiter patres peccaverunt.quia cum in ^Egypto
voluntate bene perficere, Ideo cum posset dicere eesent, Noji intellexerunt mirabilta /««, id est, non at-
omnia mandata omnia prseceptorum ejus
ejus, vel tenderuntquidperillamiraculaeisprastarevolueris,
opera, maluit dicere omnes laudes ejus quia ut : (] vitam scilicet Kternam, et non temporalem, sed in-
dictum est, inquantum fiunt, ipse laudandus est commutabile bonum quod per patientiam exspecta-
per quem hasc fiunt Quod dicit Quis loquetur: : tur : ideo impatienter murmuraverunt et amarica-
potentias Dominil et quis auditas faciet omnes laudes verunt, et bonis prajsentibus atque fallacibus atque
ejus. Et quia vix aliquis potest implere, ergo beati fugacibus beatos se fieri qusesierunt. A'o?i fuerunt
quicustodiuntjudicium,discretionem\idelicetboni memores multitudinis misericordix tux. Et intelle-
et mali ; et beati sunt qui custodiunt justitiam, ut ctum redarguit, et memoriam utroque enim opus :

bonum quod per fidem faciendum esse in-

videlicet erat. Intellectu quippe opus erat, ut intelligerent
telligunt, in operationem ducant. Veniet enim tem- Deum sibi parare aeterna per temporalia ; memoria
pu&,ut judicium quod nunc custoditurinfide.etiam opus fuit, ut saltem quae temporaliter facta sunt
exerceatur in opcratione : cum justitia convertetur miracula, non obliviscerentur : fideliterque praesu-
in judiciura,idest,cum acceperint justi potestatem merent, ut eadem poteslate quam fuerant experti
judicandi eos recte a quibus judicati sunt hic non in -^gypto, Deus
ab inimicorum persecutione
illos
recte quod dicit
: Beali qui custodiunt judicium,
: liberaret. Obliti sunt quid eis in yEgypto ob inimi-
et faciunt justitiam in omni tempore, id est ex quo cos eorum conterendos Dominus pertanta prodigia
esse incipiunt, et in tempore vivunt. Memento no- j)
prffistitisset. Etidco quiaobliti fuerant, dubitabant
stri,Domine. Ecce oratio illorum qui conversi de utrum liberandi forcnt, cum ex quator partibus
murmuratione veniam precantur. Quasi dicant: Me- periculis circumdati fuerant atergo cniiii inseque- :

mento noslri in beneplacilo poputi lui , id est in Fiiio bantur hostes, ex latere uno menles fuerant quos
tuo, de quo dictum est : llic est Filius meus dile- transire non poterant; ex alio latere desertum quod
etus , in quo mihi hcne cotnptacui {Matth. iii, xvii) timebant, ante se mare Rubrum conspiciebant, quod
vel sic : Memenlo noslri, Domine ,
ponendo nos in etiam formidabant. F.t ideo ascendcntes de .lilgypto
beneplacito populi tui, id est, inter illos in quibus be- ad terram Chanaan, irritavcrunt,dum in mare : ma-
neplacitum csttibi, quia non in omnibus fuitplaci- ri rubrum formidato. Et tamen salvabit cospro-
dico,
tum benc Domino; visita nos in salutari tuo, id est pier nomen suum, ut notam facercl polentiam suam.
in Ghristo. Ipse est enim Salvator, in quo dimittun- Quod dicit Asccndentes, propter statum loci di-
:

tur peccata, ct sanantur animae. ut possint custo- ctum est, quia inferior est .Egyptus quam sit terra
dire judicium et facere.justitiani. Visita nos in salu- Chanaan. Et increpuit mare Kubrum et cxsiccatum
 : :

691 REMIGll ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I, — EXEGETICA. 692

est, et eduxit eos in abyssis sicut i)i deserto. In hac A. '^'ere desiderabilem diligamus : sed potius hic infi-
increpationenonvocem aliquamccelitus factam.sed redarguuntur, quia in eo quod ter-
delitatis merito

potentiam divinam qua id factum est, increpatio- ram pro nihilo habuerunt, verbis Domini non cre-
nem appellavit : et saloavit eos de manu obedientium, diderunt quibus promisit ceterna per haec tempo-
:

et redemit eos de manu intniici. Et operuit aqua tri- ralia. Non crtdidirunt verbo ejus, Moysi videlicet

bulanles eos, unus ex eis non remansil. Et in his om- et murmuraverunt in tabernaculis suis, et non exau-
nibus crediderunl verbis ejus, el laulaverunt Inudem dierunt vocem Oomini, vehementer eos a murmura-
ejus. Quia transducti mare Rubrum, hymnum can- tione prohihentis. E( elevavil manum suam super
tabant Domino, dicentes Cantemus Domino : glo- :
eos, id est elevando
ui prosteneret eos in deserfo,

riosc enim ma(jnificnlus esl; et hoo Cilo fecerunt, :

manuni percussionem, et ipsi gravius com-
distulit

id est cito a laude illa defeeerunt : et obliti sunt ope- miserunt peccatum. Et ul dejiceret semen eorum in
quia non cogitaverunt tanta opcra Domini
mdionibus et dispergeret cos inregionihus. Et ipsi ta-
rum ejus,

erga se non esse inania,sed eos vocare ad aliquam

men, licet ad hoc elevasset manum, iniliali sunt

sine fme felicitatem, quoe per patientiam sustinenda

gentium sacrificati sunt. Beelphcgor , id est, idolis
Phegor est locus, Beel deus gentium, factus in ho-
est; sed festinaveruntbeari temporalibusrebus,quoe
ideo nemini conferuntsternam felicitatem.quianon
norem cujusdam regis dicti Beel etcomederunt sa- :

p
cificia mortmrum; quia quod in honore illius regis
exstinguunt insatiabilem cupiditatem quod dicit ;

sacrificabant, hoc saorilicatum comederunt. Et ir-

Non sustinuerunl consiliumejus. Et concupierunt con-
ritaverunt eum in adinventionibus suis: non quod suse
cupiscentiamindeserto,\d. est rem concupiscibilem,
essent adinventiones, sed quod gentium adinventio-
et tentaverunt Deuni in inaquo.$o id est aqiiam po- ,

nes suas fecerunt : el muUiplicata est in eis ruina :

stulando. Et dedil eis petitionemipsoi-um, et misit sa-
et multiplicaretur adhuc, nisi hoc esset quod aliis
turitalem in animas eonim : satisfaciens animalitali
cadentibus stetil Phinees sacerdos, filius filii Aaron :

eorum : et irrilaverunt Moysen in cuslris, .-\aro» sanc-

et placavit Dominum, quia llebrfflum et Madianiti-
clum Domini. Ex qua irritatione : Aperla est terra,
dam puellam in adulterio amplexos, apprehensos
et deglulivitDathan, et operuit super congregationem
pariter interfecit{Num. xxv). Et sic cessavit quas-
Abiron : et exanit ignis in syncjnga eorum; flamma
satio. Quod si odio eorum, non dilectione fecisset,
combussit pcccatorcs. Dathan et Abiron duo fuerunt
non esset ei reputatum ad justitiam. Sed quia non
homines, quiAaron in sacerdotium perDomini pra;-
odio, sed dilectione factum est, Heputalum esl in ju-
ceptum assumptum contra preeceptum Domini
in generaiionem et generalionem usque in slitiam,
mullis sibi consentientibus priecesserunt ad thurifi-
,. .. sempilernum : et irntaverunt eum ad aquam contra-
, , .

candum quos ^.
:
, ,

aperta terra deglutivit, caeterosque r ,. ,. . „

dictionis : et vcvatus esi Moijses propler eos , quta
. . .

. .
-w,, .
r-i '-'

sibi consentientes ignis consumpsit (Aum. xvi). if

^

exacerbaverunl spiritum ejus. Et distinxit in labiis

fecerunt viluliim in Horeb, ct adoraverunl sculplile.
suis. Distinguere labia est dubitanter loqui, quod
Et mutaverunt gloriam stiam. id esl, Deum qui suos
fecit Moyses in hoc miraculo cum dixit Nunquid :

omnes facit gloriosos, in simititudinem vituli com-
edenlis fenum. Obliti sunt Deum qui salvavil eos, qui
fecit magnnlia in .Egypto miralnlia in lerra Cbam,
poterimus de petra hac educere aquam {Num. xx)?
non attendens quia multa mirabilia per eum Domi-
,
nus esset operatus non disperdiderunt gentes quas :

terribilia in mari Rubro : et di.vit ul disperderel eos,

dtxit Dominus illis ; quia inducti in teram promis-
Et revera essent dispersi Si non Moyses electus ejus sionis, non expulerunt gentes, ut eis praBceptum
,

stetisscl in confraclione, id est in mentis humilitate,

fuit et commisti sunt inter gentes ; et didicerunl :

in conspectu ejus, cidem plagte offerens se, quia ipsi opera eorum et servierunt sculplilibus eonim, ei fa- ,

feriendi erant, dicens : Domine, dimitte populo huic ctum est illis in scandalum : el immolaveruni filios
hanc noxam : siiilibro quem scri-
autcm, dcie me de suas dxmoniis efjuderunt sangui-
suos , et filias : et
sisli demonstratum est, quan-
[Exod. xxxii). In quo nem innocentem, sanguinem filiorum suorum et filia-
tum valeat intercessio sanctorum pro aliis apud riiinsuarum quas sacrificaverunt sculptibus Cha-
,

Deum. Securus enim erat Moyses de justitia sua :

)
naam. Hoc in historia non habetur sed ita factum :

quia, cumnon posset, impetravit miserieor-

deleri fuisse credendum est Prophetaj, qui per Spiritum
diam ne eos deleret Dominus quos juste posset, et sanctum hic loquitur interfecta in lerra in san- : e.<:t

stetit sic Moyses in confraclionc in conspeclu ejus. guinilms, id est, habilatores terris in effusione san-
Dixit, non autem ideo positum est, quod Deus dixis- guinis mortui sunt: et hocideo, quia iratus est Do-
set : quia si dixisset, revera fecisset ; sed propter rniniis furore in pnpulum suum, et abominatus est
iniquitatem illoium diclum est,qua; videbaturtanta hxredilatcm siiam : el tradidit eos in manus gen-
esse,quod merito per illam delendi erant de terra, tium : et eorum qui oderunt eos : et
dominfiti sunt
quasi Deus dixisset Ut avcrteref iram ejus ne dis-
: tribulaverunt eos immici eorum : et humiliati sunt sub
perderet eos,et pro nihilo hnbuerunt terramdesidera- manibus eorum : sg^pe liberavit eos : ipsi autem li-
bilcm. Nullo modo culparentur, quia terram deside- berati iterum exacerbaveriint eum in consilio suo,

ruibilem habuissent pro nihilo, cum nos etiam re- qusrentes sua erant, non quae Doi, ct humiliah
qu.-e

gnum temporale pro nihilo habere debemiis,ut Jc- siinl in iniquitatibus suis. Et Dominus vidilcum tribu-

rusalem liberam matrem nostram, quae est in ccelis, larentur : et audivit orationem eorum : et memorfuit
693 ENARRATIONES IN PSALMOS. 694

teslamenti sui, nonveieris, sed novi, quod dispo-.A « enim suas humiliati sunt.Omnem escam abomi-
suit ad Abraham el pa-nuittii einn,iA est, visus est
;
« nata est anima eorum.et appropinquaverunt us-
poetinuisse secundum mulliiudinem misericordix susc, « que ad portas mortis.Et clamaverunlad Dominum
quia poit vindictam iniquitatis tanta fuit gratia sa- « cum corum
tribularentur,et de necessitatibus li-

lutis quasi pcenituissct Dominum taatam sumpsisse » beravit eos.Misit verbum suum,et sanavit eos: et
vindictaLin : et dedit eos in viisericordias, idest, fe- « eripuit eos de interitionibus eorum. Confiteantur
cit eos dignos videri misericordia Domini his qui 11 Doinino misericordias ejus,et mirabilia ejus fiiiis

trubulaverunt eos, et hoc in conspectu omnium qiti « hominum. Et sacrificent sacrificium laudis, et
separant cos,ni deinceps non audeant nocere illis. « annunlientoperaejus in exsultatione.qui descen-
In misericordias pluraliter dicit,quia unusquisque « dunt mare in navibus, facientes operationem in
proprium donum habet aDeo.In misericordias tunc " aquis multis.Ipsi viderunt opera Domini, et mi-
datur quisque,quando a captivitate diaboli liberatur « rabilia ejus in profundo. Dixit, et stetit spiritus
per Dominum.Unde ipse Dominus ad [iev^\Aem:Ecce « proceIIffi,et exaltati sunt fluctus ejus. Ascendunt
ejicio dcemonia, et sanitates perficio hodie el cras, « usque ad ccelos,et descendunt usque ab abyssos:
et terlia die consumor [Liic. xiii). Ejicit Dominus « anima eorum in malis tabescebat.Turbati suntet
hodie daemonia, prius per confessionem delet pec-r» « moti sunt sicut ebrius.et omnis sapientia eorum
cata, et post perficit sanitates, quando in bonis « devorataest.Ltciamavcrunt ad Dominum cumtri-
operibus eum cui dimisit peccata confirmat. Con- « bularentur,et de necessitatibus eorum eduxit eos.
summabitur etiara nobis omnibus in virum perfe- « Et staluit procellam ejus in auram, et siluerunt
ctura, in mensuram aetatis plenitudiuis Christi « fluctus ejus.Et iKtati sunt qui siluerunt, et edu-
{Epties. iv). Et quia ejectis doemonibus, a quibus « xit eos in portum voluntatis eorum. Confiteantur
captivi tenebamur, perlicit Dominus sanitates,ideo « Domino misericordiaj ejus,et mirabilia ejus filiis

cumdixisset,Et eos dedit in misericordias in con- « hominum.Et exsultenteum in ecclesia plebis, et

spectti omnium qui ceperant eos : tanquam ejectis « iu cathedraseniorum laudenteum.Posuitflumina
dsemonibus fit oratio, ut perficiat Dominus sani- « in deserluni,et exitusaquarum in sitim terram ;

tates. Saii'05 fac nos, Domine Deus noster, et con- « 1'ructil'eram in salsuginem, a malitia inhabitan-
grega nos de nulionibus. Ut conliteamur nomini tuo « tium in ea.Posuit desertum in stagna aquarum,
sancto et gloriemur in laude lua, dicentes : Benedi- « et terram sine aqua in exitus aquarum.Et collo-
ctus Dominus Dens Israel a sxculo usque in sxcu- « cavit illic esurientes, et constituerunt civitatem
lum, id est, ab ceterno et usque in aeternum : et di- >) habitatioais.Et seminaverunt agros, et plantave-
cel oynnis populus : Fiat ei benedictio in priori po- « runt vineas.et fecerunt fructum nativitatis. Et
pulo, flat et in posteriori. C « benedixit eis,et multiplicati sunt nimis, ct ju-

PSALMUS CVI. « menta eorum non minoravit. Et pauci facti sunt

ALLELUIA. « et vexati sunt a tribulalione malorum ct dolore.
« CoQfitemini Domini, quoniam bonus, quoniam « Eflusa est contentio super principes, et errare
« in saeculum misericordia ejus.Dicant qui redempti « fecit eos in invio et non in via. Et adjuvit paupe-
« sunt a Domini,quos redemit de manu inimici, « rem de inopia.et posuit sicut oves familias.Vide-
« de regionibus congregavit eos. A solis ortu et oc- « bunt omnis iiiiquitas eorum
recti et la;tabuntur,et
« casu.ab aquilone et mari, erraverunt in solitu- « oppilabit os suum.Quis sapiens.et custodiet hcec,
« dine in inaquoso, viam civitatis habitaculi non « et intelliget misericordias Domini. »

« invenerunt. Esurientes.et sitientes anima eorum EyARIUTlO.

« in ipsisdefecit.Et clamaverunt adDominuracum Alleluiu, AUeluia. Psalmusistecommendat noLis
« tribularentur,et de necessitatibus eorum eripuit miserationes Dei prophetatas in nobis,et ideo sua-
« eos. Et deduxiteos in viam rectam, utirent in vis expertis. Miruin autem si alicui sit 8uavis,ni3i
M civitatem habitationis. ConfiteanturDomino mise- illi qui inse didicitquod in psalmo audit.Cantatur
« ricordioa cjus, et mirabiiia ejus filiis hominuin. autem de universa Ecclesia Domini,loto orbeterra-
« Quia satiavit animam inanem,etanimaai esuriea- J)
rum dilfusa,scilicet exparietc vcniente, ex circum-
• tem satiavit boiiis. Sedentes in tenebris et in uni- cisionc.et ex pariete, ex prKputio,in unum angu-
« bra mortis, vinctos in mendicitateet ferro, quia larcmlapidem Christuiii videlicet,qui est paxnostra
« exacerbaverunt eloquia Dei, et consilium Altis- qui fecit utraque unum, in quo clamamus, Abba,
« simi irritaverunt. Etbumiliatum cst in laboribus Pater (Rom.viu; Epli. iv). .ibba, quantum ad He-
« cor eorum : infirmati sunt, nec fuit qui adjuvaret bra}os : Pafer.quantum ad nos.Et quia agit de duo-
• Et clamaverunt ad Dominuni cum tribularentur, bus parietibus.ideo bis habctalloluia:quod alkduia
<< et de necessitatibus enrumliberavit eos.Et edu.xit geiiiinatum,constituto tcmporc canlamus, semper
« eos de tenebris et umbramorlis,elvineuIa eorum autem cogilamus :quiacum alleluia sil,Laudate Do-
« disrupit.Conliteantur Domino misericordiaj ejus, jHiHHm.licet aliquando cesset os carnis, nunquam
« et mirabilia ejus filiis homiuum. Quia contrivil debet cessare os cordis. Videaraus ergo quod in
« portas aM-cas, et vectes ferrcos confregit. Susce- psaluio admoneamur undegralulcmur,undc gema-
« pit eosde via iniquitaliseorum,propterinjustitias mus, unde auxiliura postulcmus:ubi dcsidcramus,
693 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 696
undc nobis subveniatur quid per nos simus.quid
:
A sseiulum rniscricordia ejtis. Dicant nunc gui redein-

per gratiam Dei sumus quomodo superbia nostra

: pti sunta Domino,quos redeniil de tnanu inimici, et
conteratur,ut ejus gratia glorificetur: ut unicuique dc regionibus congregarit e«s. Quasi dicat Qui de :

homini inseipsooccurrat quod in psalmoaudit.Pro- iniinninimici, id est de potestate diaboli, redempti

ponit enim nobis psalmus iste quatuor tentationes sunt. Et ne tantum Judasos esse redemptos intelli-
quatuor invocationes,quatuor liberationes pro his, gerent,dicit : de regionibus congregaviteos. Omnes
quatuor miserationum Domini confessiones: prima illi rfz'co«/ ntiJ.T.id est, indilate alter alteri islud ;

enim tentatio est erroris et inopise verbi Dei ; se- Conptemini Domino, id est laudem dicite .•
et hoc
cundaestdifficultas vicendarumcupiditatumveteris ideo,quoniam 6owiw,id est, suavis oranibus est se
consuetudinis;tertiaestta!diiatquefastidiiverbi Dei; digne gustantibus. Quare qui vult confiteri gustet
quarta esttempestatis etpericulorum in gubernan- quia non potest confiteri qui gustare noluit. Unde
dis Ecclesiis.Ut autem sciamus discernere hasqua- dicturus est suave quod nescit.Vos autem omnessi
tuortentationes,exempladanda sunt.Ponamus ergo gustatis quam suavis est omnibus, Confttemini Do-
hominem primo inhoc quffirentem.secundum vete- wu"«o,quoniam suavis est : gustate cum aviditate,
rem vita.m seductoriasecuritate viventem,nihil aliud cum confessione eructate. Quod dicit, Coaftteniinl
post hancvitam quandoque flniendam essepunien- „ Domino, quoninm honns, et confitemini etiam, ideo
dam esse putantem,habentem cor obrutum veteii quiamiserieordiaejus est perduclurus nos in skcu-
consuetudinepeccatorum.etillecebriamuudi etmor- lum quiahic proerogatur, ut in eeternum vivatur,
:

tiferis delectationibus consopitum:utiste excitetur et dicant hoc omnes alter alteri, qui redempti sunt a
ad quaerendamgratiam.manus Domini excitat eum : Domino, quos redemit de manu inimici,ct de regioni-
et excitatus.intelligit se esse in errore : sed non- bus congregavil eos. Ei ne acciperemus tantum de
dumcognoscentviam veritatis,pulsatubicumqucpo- Judaico populo, non de tota Ecclesia.de toto orbe
test et patitur famem ipsius veritatis,et sxpe cla-
: conecta,quasi de ampla Egypto liberata.et de mul-
mando ad Dominum.tandem exauditur,et perduci- tis regionibus congregata.sequitur : A solis ortii et

turad viamfidei,ad Christum videlicet,quideseipso occasu, ab ajuiloneet mari,qugLsi dicait : Vere con
dicit: Egosum via et veritas et via {Joan. xix) •
et greyavil eos de regionibus, quia a solis ortu, id est
sic positus est in viaveritas,viam sciens quidobser- a Judaico populo, cui perlegalia instituta et pro-
varedebeat.Sed quoniam multi liberati de hac ten- phetica dicta sol justitiie ortus imi ; ct occasu,\i\ est

tatione de se multum praesumendo, volentes repu- a gentili populo.ubi semper fuit occasus,congrega-
gnarecupiditatibusetvetericonsuetudinipeccatorum vit Dominus suos.Quos ipse intelligit per occasum
inveniuntsedifficultatevitiorumcircumseptos,quasi Per aquilonem gentes
ostendit..46 aquitone et rnari.
muro impossibilitatis erecto :et hoc ideo. quia non C intelliguntur.quia in eis dominabitur cnlor divini
de Deo sed de viribus suis prKsumebant / hac au- amoris,sed frigus peccati. Mare etiam vocantur, ab
tem tentatione diu fatigati, exclamantad Dominum amaritudine mentis. Hos tales redemit Dorainus,et
etDomi.ausqui priusposuit eosinvia veritatis.rum- de regionibus congregavit,et opusfuit ut congrega-
pit \incula difficultatis,constituendo eos in
opera- rentur,et redimerentur, quia erraverunt in solitu-
tione ffiquitatis.ut jam eis sit facile, quod prius dine in inaquoso, et viam civitatis habitaculi non
erat difflcile.abstinere scilicet a malis, non adulte- invenerunt. Ecce jam notatur hic prima tentatio,
rare,non alienum concupisccre :etsic faclura cst erroris videlicet et famis verbi Dei, cum dicit eos
quod priuserat difflcultas.Hffic omnia possetDomi- errasse in solitudine.Quod vocat hic solitudinem
nussinedifflcultateprffistare, sedsihocsinedifficul- superius desertum hoc Idumaeas vocatum est,in quo
tatehaberemus.nontanti boni Dorainum largitorem deserto quisque erat qui illecebris mundi et dele-
agnosceremus quiasi primitus quisquecumvellet
: ctationibus corsopitum habet.Est etiam in locoin-
possetetnon sentiretullumadversumseimpedimen- aquoso.quia invenitibi refectionem,unde exstinguat
tum,suisviribustribueretquod se posse sentiret ,et sitim erroris. Quod dicit, Erraverunt in solitudine in
nonconfitereturDominomiserationesejus.Liberatus inaquoso,vium civitalis non invenerunt.ln hac solitu-
autem quisquisabhis tentationibustribus,aberrore n dine multi viam monstraverunt,ut philosophi multi
et inopia verbi Dei, a difficultate superandi veteres .\ristoteleset alii multi.Quorum tamen nuUus viam
consuetudines,a taedio atque fastidio verbi Dei, jam dedit ad civitatem habitationis quia quotquot fue- :

dignus est ut cnramendetur ei populus Domini ad runt cives Babyloni.f, non Jerusalem, fuerunt
gubernandum. Ubi quartam palitur tentationem, ducentespuos imitatores ad civitatem confusionis.
naufragium scilicet et seditlosas tempestates, quas Potest legi ad similitudinemquod dicit, Erraverunt
solent oriri a cordibussubditorum, ex quibus sedi- in solitudine in tnagiioso: omnes ambulantessecun-
tionibusmaximepericlitanturprcelati:quiai{isi cura dem hoc sa^culum nequam,ubi toties de viis erra-
subditis suis quasi in navi sunt ubi alii portantur, alii tur.comparabiles facti sunt in solitudine positis
operantur:etomnessimulpericliiantur,etinportusal- quibus non apparel via, quibus siti laborantibus
vantur.Dehistentationibusetdehorum tentationum niinquam adsit aqua,quibus incertura sit quanara
liberationibusagitpsalmusistecujusinitiumtaleest: possint pervenireadhabitationera aliquam Esurien-
Confiteminr Domino, qmniam bonus, quoniam in tes ct sitientes.anima corum inipsis de/ecii.Ecce pro
 :

697 ENARRATIONES IN PSALMOS. 698

quibus in errore tentabantur: quomodo se recogno- A resistendi veferi consuetudini, et sic infirmati sunt.
scentes, dolent se esse in errore : sed adhuc viam id est, infirmos contra veteres consuetudines se esse
veritatis ignoranles, nescientes a quo sint excitati, recognoverunt. Et non fuit qiii adjuvarct, id est,
esuriunt et sitiunt justitiam ubique queerentes undc intellexerunt nullum esse adjutorem praeterDeum,
reficiantur, velut de Cornelio legitur, qui antequam el sic clamaverwnt ad Domimm cum tribularenter, et

per Petrum cognosceret viam veritatis, se esse in de necessitatibus eorum liheravit eos : et quomodo
errore recognovit. A quo errore ut liberaretur oran- hoc? Quia eduxil eos de tenebris, id est de tentatione,
do, eleemosynas faciendo, caeterisque bonis operi- qua3 fiiit umhra mortis: et tandem vinrula eorum. id
bus omnibus modis laborabat. Cui tandem dictum est, difficultatem vincendi carnalesconcupiscentias,
est : Corneli, mitle et acccrsiSimonem qui cognomi- disrupit. Unde : Confiteantur Domino misericordix
natur Petrus, hic dicet libi quid te oporteat facere ejus, et mirab.ilia ejus filiis hominum : quare dico ut
{Act. x). Quid etiam hic notari potest, ubi dicit confiteantur Quia contrivit portas xreas, quibus
"?

Erraverunt in soliludine et postea esurientes et circumcepti erant, ne exirent ut operarentur, quod

sitientes.Per haec duo notatur maxinia affeclio bonum operandum esse intellexerunt : et vectes
quam habuerunt, ut civitas, habitaculi eis ostendere- ferreos confregit, ut esset eis facile resistere veteri
tur. Quare autem esurierunt, subjungit .4nzma consuetudini, quod prius eis erat difficile, cumdese
:
g
eorum in ipsis defecit quia ipsi secundum desideria pri-Esumebant. Et quomodo confregit ? Quia sif.sf-e/j!^
sua viventes, nihil prfeter defectum in se invcnerunt. eos dc via iniquilutis eorum, subaudis ereptos. Et
Et ha!c recognoscentes clumaverunt ad Dominum opus fuit ut susciperentur, quia humiliati sunt
cum Iribularenlur tribulatione superius notafa, et propter subaudis recognitas. Omnem
injustiiias,
ipse eripuit eos de necessitatibus de eorum id est, escam abominata anima eorum. Liberati jam
est
tenebris ignorantiae quas sibi,reIinquendo lucem,
: de duabus tentationibus, ecceincurrunt tentationem
necessarias fecerunt: quia qui reliquit lucem neces- ta!dii atque fastidii verbi Dei quod dicit, Omnem :

sario tenebras incurrit, cum non sit medium inler escam, id est, omnem
refectionem verbi Dei,legendi
tenebras et lucem. Et deduxit eos in viam rectam, vel orandi, abominata est anima eorum, et sic
id est ad cognitionem veritatis, ut sic irent incivila- appropinquavcrunt usque ad portas mortis. Hoc
tem habitationis : non ad civitatem confusionis quo ideo dicit, ne quisque putares oos de satietate
prius ibant, quando in errore fuerunt. Audivimus securos, et non magis videres eos fastidio mo-
exclamationem detentationepriraa, audivimus libe- rituros. Et s\c clamaverunt ad Dominum cumtrihula-
rationem sequitur confessio miserationis Domini,
: rentur, et dc necessitatibus eorum liberavit eos. Nam
sic ; Confiteantur Domino misericordise ejus. Quasi misil verbum suum, id est, dulcedinem verbi sui, et
dicat : Unde quia Dominus deduxit eos in viam C sic sanavit eos : qma. multum erant languidi dum
rectam, Confileantur Domino misericordix eius, non tscdio erat eis bene operari et sanando eripuit eos :

merita, non vires nostrae : et mirahilia ejus exhibita dc interitionibus conun, non deterroro, non de fame,
filiis homiiium ei etiam coufiteantur. Et quare nondedifficultatevincendipeccata.seddecorruptela
hoc ? Quia satiavit animam inanem, animam esurien- eorura. Nam quajdam corruptelaestmentisfastidire
tem satiavit bonis. Inanis fuit anima, quandiu in quod dulce est. Ergoetde hoc beneficio,sicutdeca!-
errore fuit : sed recognoscens se esse in errore, teris superioribus, Confiteantur Domino misericordise
esurivit : sed clamando ad Dominum satiata est bo- ejw^, ct mirabilia ejus ftliis hominum. Sic Sacrificent
nis, verbo videlicet prsdicationis. Sedentes in tene- sacrificium /«wrfis, quibus prius crat difficile, omne
hris et umbra morlis. Ecce jam audivimus liberatio- quod bonum est oporari. Sacrifictum laudis est, spi-
nem prima3 tentationis, erroris videlicct et inopia; rilus contribulalus, corcontritumet tiumi(iatum{Psai.
verbi Dei. Ecce qui liberatus est, positus ih via veri- Unde illud
i). : Sacrificium laudis honorificabit me
tatis, sciens jam quid oporteat eum facere, audit {Psal. XLix) ; annunticnt opera ejus in exsultatione,
sibi dici : Non occides, non adulterabis, non furlum non cum taedio et mosrore. Qui descendunt mare
/acies {Exod. .\x ; Malth. xix), et ca;tera talia. IL-ec in nnvihus facientes operationem inaquismidtis. Ipsi
omnia cum perficere voluerit, de so prfesumcndo j) viderunt opera Domini, etmirahilia ejusin profundo.
non de Dei adjutorio, incurrit tentationcs, scilicet Ecco hic notatur quarta tenlatio periclitationis, sci-
vincendi veteres consuetudincs. Et sic jam liberatus gubernando populo Dei. Quisquis enim libe-
licet in
a prima tentatione, sedet in tenebris, id estin obscu- ratuscstab histribus lcnlationibus, dignus estutet
ritate vitiorum, quK obscuritas est umbra moriis, commitfalurpopuIusDcigubernandusubijamincur-
quia deducit atl mortom. EL sic vinctus est in men- rittentationem gravissiniip periclitationis, videlicet
dicilate et ferro. Et quare vincti ? Quia cxacerbave- naufragiietseditiosaetempestatis, quae solentoriri
runt eloquia Dei, id est, amara fecerunt pra;-
sibi in cordibus subditorum.Quod descendunl mare, sub-
cepta Domini, et cancilium Altissimi irritaverunt. audisintrando navibus guberuandis, facicntes ope-
Hoc modo.qulapugnandocontrasuamconcupiscen- ralioncm in aquis mullis, id cst, in populis multis.
tiam, non invocabant cum adjutorcm : et sic labora- Quod pcraquas populi intelligunlur. testiseslJoan-
bant, scd vincere non poterunl:(7 tandcm humi- ne.s in Apocalypsi ubi interrogans: (lua; essent aquK
liatum est in laboribus cor eorum, id est, in difficultate iilac, rcsponsum accepit quod populi essent (Apor.
699 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 100

svn). Per mare intelligiturmundus. Inquem mun- ^ muniterin Ecclesia.qualitervidelicethumilibusdat

dum quisquedescendit quando compa-
prffidicator, gratiam et superbis resistit, ut ostendat misericor-
tiendo subditis, periclitatur. Quomodo autem mare diam Domini in omnibus esse.Quod dicit, Posuit
descendunt si quans, in navibus subaudis gubernan- flumina in dcsertum, id est, populum Judsorum eui
dis, id est, in Ecclesiis aedificandis, facienles opera- fluxerunt cognitio legis et prophetica dicta, deser-
tionem in aquis tnultis. Ipsivideruntopera Domini,et tum fecit, et e.vitus aquarum in silim. Ubi iterum

mirabiliaejusnecessariaesseinprofuudocorde.scili- Judaicus populus notatur, a quo cxierunt divina

cet danda. Quid profundius cordibus humanis. Indc pracepta quasi aqua quamnuncposuitinsitim non
:

enimventiplerumqueprorumpanteltempestatesse- quod sitiret, sed quia naturaliter sitire deberet.

ditionum, et dissensionibus navim perturbant et sic
fit ut simul periclitsntur et hi qui gubernant,et hi
qui
portantur, \d est, prselati et subditi. Dix't et stetit
spiritus procellx, ci exaltali sunl fluclus ejus. Ideo
viderunt opera Domini et mirabilia ejus esse neces-
Terram fructiferam posuit in salsuginem, id est, in
amaritudidem, ut prie amaritudine non produceret
fructus: et hoc nonex justitia Domini, sed amalilia
habitnntiumin ea, scilicet terra. Hoc enim proine-
ruit Judaicus popuUis, qui de littera legis priesume-

saria, quiaDominusd!j;i7, id est, permisit et stetit -.

bat, ut desertum fieret. Ecce audivimus quomodo

spiritus procellse, id est, contradictio repugnantium superbisDeusresistit,audiamusquomodohumilibus

subditorum inhorruitvel perduravit.Quidipseintel- dedit gratiam. Non posuit desertum in starjna aqua-
ligat pcr hoc quod dicit, spirifus procellx, ostendit rum. Per desertum notatur gentilis populus oinni
per hoc quod sequitur, et exaltali sunt jluctus ejus : carens irrigatione ccclesti quod desertum conver-
:

quiatunc spiritusprocellffdicitur stare in Ecclesia, sum est in stagna aquarura, quia qui prius aridi
quando contradictioincordibussubditorumrestrin- fuerunt, nunorecipientcs id est, dona Spiri-
aquam,
gitur. Et iterum Ascendunt usque ad carlos, magua
: tus sancti,fructum boni operis produxerunt. Et
sperando de subditis vel ascendunt audiendo. et
: collocavit itlic esurientes, quia quibus priusignotum

desccndunt ad nfci/ssoi-timendojetquaredescendunt ? erat verbu.m Dei, fecit eos esurire panem illum de
Quia anima eorum tabescebat, id est, erubescentiam quo dictum est Panem 7iostnim quotidiamim da
:

habuit in malis, a suhdititis perpetratis. Etsic lur- nobis hodie [Luc. xi). Et constitucrunt civitatem ha-
bati sunt interius et moti sunt sicut el)rius, amit-
: bitationis quia cives Jerusalem uon Babyloniie se
tentesconsiliumqualiterpossintsedaricontradictio- fecerunt. Babylonia enim civitas confusionis non
nes repugnantis populi. Et sic omnis sapientia eorum habitationis est. Ecce jam constituta civitate, semi-
devorata est : quia ipsi rectores, qua cvadendum navcruntugrns,etplantaveruntvineas:c[\i\B.qmY>^\m\
erat, igoorabant. Et sic clamaverunt ad Dominum conversi fuerunt ex gentibus, aliis prajdicaverunt,
cum tribularentur, et de necessitatibus eorum eripuit C et eos quibus prffidicaverunt fecerunt agros, ut di-
eos. Et hoc taliter, qnia. procellam,\d est,perturbatio- gni essent excoli vomere pradicationis Dei et non :

nem contradicentiumsubditorum, statuit in auram, tantum faoti sunt agri. sed etiam plantatae sunt vi-
id est, in tranquillitate obedientiae. Et sic siluerunt nese, ut ab eis exspectaretur vinum : id est, verbum
repugnantis populi.
fluctus ejus, id est, contradictio divinum quo inebriantur corda hominum. Quod
Audiamus in hac revocem cnjusdam gubernatoris dicit : Et seminaverunt agros et plantaverunt vineas
periclitati, humilitati, atque liberati : Nolo, inquit, et fecerunt fructum nativilatis, id est, nativum vel

fratres, vos ignorare de pressura qux facta esl in naturalem fruclum, quia imitati sunt illos, qui eos
modum gravati sumus
Asia, quia supra vires et supra in fide nasci fecerunt. Undeillud, Pro patribustuis
{II Cor. ttesponsum enim mortis in nobis
\;. nati sunt tibi ftlii {P. xliv). Et alibi, Imitatores
habuimus.ut non confidentes in nobis simus, sed in mei cstote, sicut et ego Christi {I Cor. iv et xi). Fe-
Uomino qui suscitat mortuos. Siluerunt fluctus ejus cerunt fructum nativitatis, et benedixit eis, et multi-
Etlxtatisunt prslati, quia siluerunt eteduxU eosin plicati sunt quidam eorum nimis, id est, modum
portum voluntalis eorum, ut non deinceps in mari pe- excedentes, ut jam non quaererent ea quae Dei sunt,
riclitareutur:et placato mari,in contradictione populi sed quffi sua sunt, sinistra interpretatione Scriptu-
quasi inportusalvarentur.Inmariprceclitanturprae- n ram sacram interpretantes. MnAeWXvii, Intcnderunt
lati.quandofatiganturcontradictionesubjectipopuli arcum suum, paravcrunt sagittas suas in pharctra,

sedin portusalvantur.quandocordasubditorumino- ut sagittent in obscuro rectos corde {Ps. x). Quod di-

bedientiamparantur.Deduxiteosinporlumvoluntatis cit, Mulliplicali sunt nimis : quia ex eorum multi-

eorum. Unde, Confiteanlur Dominomisericordixejus, plicatione minoratus est numerus fidelium. Ftju-
et mirabilia ejus /i/n\- Itomiumn exhibita. Et exallent menta eorum nonminoravit, id tst, simplicesin fide
eum inecclesia plebis subjecti, et pni-lati sedentes non minorari permisit, sedcrescerefecit. Novit er\\m
in cathedra scniorum, laudent eum. Et hocjuste, quia Dominus qui sunt ejus {II. Tim. u). Vel sic Jumenta :

posuitfluminain desertum, et exitus aquarum in sitim. eorum non minoravit id est, praedicatores sanctos
In superioribus ostenste sunt nobis quatuor tenta- non deesse permisit, ut illi qui multiplicati sunt,
tiones, quatuor liberationes, et pro his miserationum hsretici videlicet, ab ipsis preedicatoribus sanctis,
Domini confessiones dehinc ostenditur nobis in
; quod tenendum esset, quKrere possent, si vellent.
posterioribus psalmi, quid operetur Dominus com- Et pauci facti sunt, id est, illi qui putabantur multi-
701 ENAHHATIONES IN PSALMOS. 701

plicati, facti sunt pauci, quiaomnes qui ab unitate A est, i!li quicorhabent rectitudiniDei coraplanatum;
separant se, pauci fiunt. Multi enini sunt, sed in et laiabunlur horum visione ; et omnis iniquitas op-
unitate, dum non separantur ab unitale. Cum enim suum, id est, destruet os ha>reticorum
pilabit os

ctEperit pertinereadeos multitudo unitatis, in hfc- quando judicabuntur ab illis recte, quos hic nunc
judicant non recte vel intransitive, id est, omnis
resi et in schismate pauci facli sunt. De illis audi-
;

vimus Apostolum dicentcm /« novisnmis tempo- :

iniquus, scilicet haereticus. £i (/uw est sapiens, id

ribus instabunt temjiora sffiva, enmt e.n\m homines se est, quisscit sibi cavere in posterum ? et custodiet

ipsosamanles, totique sibi placentes sed utinam sibi ;

/tsec, id est, apud so reponet quae superius dicta
sunt, utsi qiiandoquetentationefatigetur, clamct ad
displicerent, etDeumamarent(/irtm. iiij.Utinam in
difficultatibus clamarent, et de necessitatibus Dominum ; et liberabitur, et intelligct misericordias

liberarentur, qui de se praesumendo pauei facli Domini. Et nuUum meritum suum, nullas vires,nul-

ve.vat.i sunt in trihulalione malorum angelo-

sunt, et
lam potentiam suam attendat, sed miserationesDo-
mini, qui errantem et inopia verbi Dei indigentem,
rum, subaudis apostatarum ft dotore tuturo quem ;

habebunt quando ex opposito transducent illos eo- ad viam reduxit et pavit, qui pugnantem contra dif-

ficultatem peccatorum, et colligatum vinculis vete-

rum iniquitates, cum dicturi sunt Nos insensati, :

existimabawus vitam illorum insaniam {Sap. v), etc. ris consuetudinis solvit, et liberat fastidientem
J}
verbum Dei,et tffidioquodam pone morientem.mis-
Vel aliter : Mulliplicati suntnimis. Quibus multipli-
sa medicina verbi sui, recreavit: qui periclitantem
catis pauci facti sunt. Numeratus numerus flde-
est
inter naufragla et procellosa discrimina, mari pla-
lium, quantum ad hEereticos, qui nominetenus in
cato, in portum salutis perduxit quieum constituit ;

Ecclesia fuerunt. El ve.rati sunt iWi pauci a iribula-

in populosuo, non uhi superhis re.^istit, sed humilibus
tionemalorum. id est, hoerelicorum, et dolore quo-
dat (jraliam, ut intus manens multiplicaretur, non
niam dolebunt illos ab Ecclesia disceasisse. Elfusa
foras exiens minueretur. Haec omnia videant recti ct
est contemptio superprincipes, id est, contemptibiles
jucundentur, os autem hfcreticorum propter ini-
habiti sunt haeretici, quia prinoipes esse voluerunt.
quitatem obstruatur.
Qua3 major contemptio quam anathematizatio ? De
talibus cnim di.\it Paulus Si quis evangelizaverit
:
PSALMUS CVII.
ALLELUIA. CANTICUM PSALMI IPSI DAVID.
prxler id quod accepislis, anathcma sit ; et hoc est
« Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum :

quod dixit : Ej]usa est contemptio super principes,

« cantabo et psallam in gloria inea. Exurge psalte-
quia facti sunl sal infatuatus, projectus foras. Et er-
« rium, et cithara exsurgam diluculo. Conlitebor
:

rare fecileos ininvio, etnonin via, subaudis dirigi.

« tibi in populis, Domine, et psallam tihi in natio-
Quia superius in via directi sunt, ad civitatis habi- C a nibus. Quia magnasuper ccclos misericordia tua,
tationem pcrvenerunt. Isli traditi in reprobum sen- « et usque ad nubes veritas tua. Exaltare super
sum et in concupiscentia eorum, seinper in invio « coelos, Deus, et super omnem lorram gloria tua,
errant. Quod dicit, errare/"m7 eos tn jnuw. el non « ut liberentur dilecti tui. Salvum fac dextera tua,
hoc non inutiliter suis, quia per eorum
in via, et
« et exaudi me Deus
: locutus est in sancto suo.
errorcmadjuvit Dominus/)aji/)c;rHi,id est, humilem • Exsultabo et dividam Sichimam, et convallem ta-
suum, deinopia, de imperfectione illoiaim, qui ab « bernaculorum dimetiar. IVIeus estGalaad et meus
Ecclesia discesserunt, quiaper eos incitantur hu-
« est Manasses et Ephraim susceptio capitis mei.
:

miles Domini ad studium inquisitionis et exemplum

II Judarex meus, Moablebcsspeimeae. Inldumsani
erroris. Ipsi enim haeretici sunt causa quare fideles
u extendam calcpamentum meum, milii alienigen.T
diligenter investigent Scripturas sacras et in eis « amici facti sunt. Quis deducet ine in civitatein
inquirant convonicntes sententias, quibus se dofen- « munitum? Quis deducet me usque in Idumiam?
dant, ne disputatione hceretica superentur. Unde « Nonne, tu, Deus, qui repulisti nos? et non exibis:
illud. Oportet hxreses esse, ul el qui probati sunt, ap- « Deus in virtutibusnostris. Da nobis auxilium de
pareant(/ Cor. xi). Suntetiarn ha;relici exemplum " tribulationc, quia vana salus hominis. In Deo fa-
timoris his, qui in Kcclesia permanserunt, quia, n « ciennis virtutem, et ipsc ad nihilum deducet
duin vident haireticos propter pra;sumptionem va- « inimicos nostroa. »

nam, quade sc praasumeiiant, ab Ecclesia separa- £iV.l/{/f.i/70.

tos, timent prajsumere, ne si praesumpserint, ab Canticum Psalmi David. Vox Christi cst in hoc
unitateEcclesiac scparentur, quia noccsscest ut qui psalmo, comiiiendantis nobis obedicntiam suam,
stat, videat nc cadat (lCor. x). Quoddicit: Et adju- quatenus hic cam imitemur, ut in futuro cuni ipso
vit paupcrem de inojiia : quia. quod liserctici inopes gloriticemur. Dicit autom sic :

fuerunt veritatis, in hoc adjutus cst paupcr : et quia 1'aratuni cor meum, Deus, aratum ccr meum. ]

singulariter dixit pauperem, se unum tantum intel- Quasi dicat : Deus Pater, persecutores mei putant
ligeremus, subjungit : et posuit sirul oves familia.^i, sua potestate id agere, ut moriar, et non cx volun-
id est, Ecclcsias fecit csse sub pra^latis suis, sicuti tate mea processisse quud nonest. quiacormcum
:

ovcs sunt sub pastoribus. Qu;»! omnia por divinani paratiHU ost, pciratuni, inquam, cst imploro tiiam
potentiam sic ine£fabiliteroperatari(/ei)«n< "ecti, id obedientiam, quia neino tollot a me animam meam
703 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 704

sed ego pono eam et hoc est quod dicit, Paro?»»»

; A praedicatores videlicet, in praeparatione Evangelii
cor meum, etetiam meorum. Unde pro tanto bene pacis. Et sic mihi alienigenx amici facti sunt, id est,

flcio mihimeis a te dato, cantabo in me ipso, et

et jam facti sunt. « Et quis de-
fient, vel praidicatione

psallam in meis in mea gioria, id est, in resurre- ducet me in civitatem munitam? quis deducet me
ctione mea, qui contristati sunt in morte mea. Et ut usque in Idumasam"? Nonne tu, Deus qui repuHsti
cantem et psallam, tu, corpus meum, quod dicitur nos ? id est, qui repellere nos videris, non dando
11

psalteritim el «7/inr<(.raorere etexsur£;e. quod revera nobis ut corporaliter vincamus. « Et non egredie-
fiet, qma.exsurqamdiluculo. Psalterium diciturcaro
ris, Deus, in virtutibus nostris ». Et quia ha;cfacis,
Christi, propter miracula quce divinitusoperabatur, " Da nobis auxilium de tribulatione, » ut ipsa tribu-
cithara, propter experientiam mortis. Exsurgam di- latiocorroboret nos, ne interius vincamur. Et quare
luculo. Et quo fructu hoc ?Ut confitear fiTij, Domine, rogo auxilium de tribulatione, quantum ad interio-
in populis Judtcorum, et psallam tibi in nationibtis, rem hominem? ()u?a cana estsa/ui exterioris homi-
in populis gentium. Et merito confitebor tibi, quia nis. Etquiavana est salus exterior, ideo nos, abjecta

magna stiper cwtos misericordia tua, id est, adeo salute et ipse adilla, « in Deo faciemus virtutem,
abundavit omnibus nihilum deducet » tribulantes nos, id est, pro nihilo
in miserieordia tua, ut faceret

eos per ipsam raisericordiam attingere super ccele- j reputare nos faciet persecutiones inimicorum no-
stem, id est, angclicam creaturam, elusque adnubes strorum.
veritas tua, id est promissiones tuse verie sic im- PSALMUS CVII.
plentur, utipsi prc-edicatores nubes constiluantur, IN FINEM PS.\LMUS DAVID.
pluendo verbis, coruscando miraculis, tonando « Deus, laudem meam ne tacueris, quia os pccca-
minis. Ut haec omnia fiant. Exaltare super ca-las, « toris et os dolosi me apertum est. Locuti
super
Dcus, me homine subaudis exaltato ; ct supcromnem « sunt adversum me Ungua dolosa, et sermonibus
terram rjloria tua, id est, gloriosa resurrectio tua « odii circumdederunt me, et expugnaverunt me

nianifeslotur, ul sic libereniur dilecli tui, licet non " gratis. Pro eo ut me diligerent, detrahebantmihi:

pale». Et utliberentur, salvum fac dexiera tua, et « ego autem orabam. Et posuerunt adversum me
me in meis, quia Deus
exatidi me. Et revera esaudies " mala pro bonis, et odium pro dilectione mea.
locuttis est in sancto suo, \d est, in me saneto suo « Constituesuper eum peccatorem, et diabolus stet
disposuitse exauditurum genus humanum juxta ;
a a dextris ejus. Cum judicatur, exeatcondemnatus,
illud Multifariam muUisque modis olim Deus lo-
: c<
« et oratio ejus fiat in peccatum. Fiant dies ejus

quens patribus in prophetis, novissime diebus istis « pauci, et episcopatum ejus accipiat alter. Fiant
locutus esl nobis in Filio (flebr. i). Quod dicit
>. :
« fiUi ejus orphani, et uxor ejus vidua. Nutantes

locutus esi nobis in sanrta suo. Unde exsultabo et G « transferantur filii ejus, et mendicent, ejiciantur
dividam assumendo Siehimam, quia unus assumctur, « de habitationibussuis. Scruteturfeneratoromnem

et alter relinquettir [Matth. xxiv.) Sichima

interpre- « substuntiam ejus, etdiripiant alienilabores ejus.
tantur humerus. Ubi intelliguntur illi ([uibus leve « Non sit illi adjutor,necsit quimisereaturpupillis
est jugum Uomini in humeris suis portare. Et con- « ejus. Fiant nati ejus in interitum, in generatione
vallemiabcrnactdorumdimetiar,idest,ii\osassum!im « una dcleatur nomen ejus. In memoriam redeat
qui intabernaculo militare volunt. El meus est Ga- « iniquitas palrum ejus in conspectu Domini, et

laad, id est. sancti martyres, qui plura in
acervant testimonia,non dubitantes testes Qeri usque
ad effnsionem sanguinis. Meus est Manasses, id est,
quique obliviscentes ea qua; retro sunt, et in
Epliraim
riora se extendentes : et
se ex- " peccatum matris ejus non deleatur. Fiant contra
« Dominum scmper et dispereat de lerra memoria
« eorum. pro eo quod non est recordatus facere
ante- « misericordiara. Etpersecutusesthominem inopem
sttsceptio capitts " et mendicum, et compunctum corde mortificare.

mei, id est, quique tructificantes Deo, et non sibi « Et dilexit maledictionem, et veniet ei et noluit :

suscipientnr a capite meo, Deo scilicet mihi perso- n benedictionem et elongabitur ab eo.
naliter unilo. Vel Ephraim susceptio capitis mei, id <(Et induit maledictionem sicut vestimentum, et
est.recHnatorium, ubi quasi doposito capite quie- ]) « intravitsicut aquaininterioraejus, et sicutoleum

scam juxta illud « Vulpes foveas habent. et volu-

:
« in ossibus ejus. Fiat ei sicut vestimentum quo
;

cres cobU nidos, Filius autem hominis non babet
ubi caput suum recUnet [Matth. viii). » Juda,
rex meus, \d est, confessi, erunt reges mei et
sacerdotes. Moab. id est, quisque sine lege vivens
erit/?te,idest, refectio ../jftOTC.T, quia quanto raajo-
remmihiinferenttribulationem, tanto majorem ha-
beo spei corroborationem vel certitudinem. Etquo-
modohaec omnia fient ? Quia nj MiM«a;am, id est,
in externos extendam calceamcntttm metim, id est,
notilicari raciam incarnationera meam. Vel exten-
dam calceamentum meum, id est, pedes calceatos.
« operitur, et sicut zona qua semper pra?cingitur.
« Hoc opus eorum qui detrahunt mihi apud Dorai-
« num, et qui loquuntur mala adversus aniraam
« meam.Ettu, Domine, Domine, facmecum propter
« noraen tuum, quia suavis est misericordia tua.
« Libera me, quia egenus et pauper sum ego, et
« cor meum conturbatum est intra rae. Sicutumbra
« cum declinat, ablatus sum, et excussuns sura sicut
« locustae. Genua mea infirmata sunt a jejunio, et
« caro mea immutata est propter oleum. Et ego
« factus sum opprobrium iUis videruntme, et move- :
705 ENARRATIONES IN PSALMOS. 706
<( runt capita sua. Adjuva me, Domine Deus meus, A mala pro bonis. Duae primae retributiones ad bonos
" salvum me secundummisericordiam tuam. Et
fac tantum pertinent, quia perfecte boni reddunt bona
« sciant quia manus tua haec, et tu, Domine, fecisti pro malis, et non reddunt mala pro bonis. Du» vero
X eam. Maledicent illi, et tu benedices qui insur- : ultimae, non reddere bona pro bonis, et reddere

u gunt in rae, confundantur servus autem tuus : mala pro malis ad iniquos tantum pcrtinent. De hac
c< liBtabitur. Induanturqui detrahuntmihi, pudore: autem retribulione qua reddilur malum pro bono,
« cl operiantur sicut diploide confusionc sua. Con- hic dicitur, el posucrunt advcrsum me mala pro ho-
« fitebor Domino nimis in ore meo, ct in medio nis. Duae autem rolributiones.reddere bona pro bo-

« multorumlaudabo eum. Quia aslitita dextris pau- nis, et reddere malapromalis, communes sunt me-

« peris.ut salvam faceret apersequentibus animam diocriter bonis, et mediocriter nialis. Nam et me-
« meam ». diocriter boni reddunt mala pro malis, et mediocriter
ENARRATIO mali bona pro bonis. « Constitue super eum pecca-
In jinem psalmus David. Vox est in hoc psalmo torem, et diabolus stct a dextris ejus. » Ecce prae-
capitis principaliter agentis de Juda traditorc suo, dicit quid futurum sit populo de persecutione sua,

et per eum de omnibus aliis persecutoribus, quia non ex malevolentia, sed aggratulando divincE scn-
sicut illa quffi Petro dicebantur, hsc videlicet, qux- -d tentiac,quasi sic dicat Quia populus ille me caput
:

nmque ligaveris [Matth. xvil, etc.ad omnes recto- habcre noluit, ergo constitue super cum peccatorem,
rcs pertinent, sic et hsc qure de Juda dicuntur id est Antichristuni caput habeant, ct diabolus stct a

caeteris persecutoribus adaptantur. Initium psalmi dc.Wis ejus, id est opera diaboli habeant potiora.
tale est : Qui me noluerunt imitari et caput habere venien-
« Deus, laudem meam
ne tacueris, quia os pecca- tem in noraine tuo suscipient alium venientem in
toris et dolosi super meapertum est. » Quasi dicat nomine suo.« Cum judicatur » hicpopulus interius
caput nostrum : Persecutores mei non tacuerunt sic, ut « qui in sordibus est sordescat adhuc (.Ipoc.
mcam vituperationem, dicentes : Dxmonium hahcs condemnatus, »id ost,finiat vitamin
xxii): » « eseat
{Joan.wnet viii),etmuUaidgenus.«Tu autem, Deus condemnationeutquandoqueduplicicondemnatione
Pater, ne taceas laudem meam. » Qu» major laus condemnetur. Et oratio ejus fiat in peccatum, quia
quam notificari hominem esse verum Deum de Deo omnis oratio, quae non fit per mediatorem nostrum
vero? quod in infirmitate nunclatet revclabitur au- Jesum, non delet peccatum, sed potius auget, quia
tem post. Quod dicit iS'e taceas laudem meam : et
: fitin prffivaricatione. Fiantdicsejuspauci, id sst, pa-
opus cst ut non taceas, quia os peccatoris, id est le- rum temporis vivat Judas. El episcopalum ejus, id est,
gis transgressoris, et dolosi supcr me aperlum, me apostolatum Judte apostoli alius (ut duodcnarius nu-
vitupcrando. Sed ecce patet quia falsa est vitupe- C merus a.dimp\ea.lur)accipiat.\el, /iantdiesejus pauci,
ratio, quam non tacet peccator et dolosus. Patet quos putant Jud.xM prolongare in habendo
id est dies,
etiam quia vera est laus, quam non lacet Deus. locum et gentem (Joan. xi), minuantur.rt episcopa-
Deus enim vernx, omnis homo menda.r: (Rom. in), tum ejus accipiat alter, me videlicet factum episco-
quia non est homo verax, nisi in quo loquitur Deus. pum illius populi accipiat gentium populus. Fiant
Laus autem maxima est unigeniti Filii Dei, quia hoc fdii ejus orphani, amisso rege, vel Patre Deo, vel
ipsum laus est quod est unigcnitus Filius Dei prKdi- patribus. Nulantes li-ansferantur fdii ejus, id est,
catus. Locuti sunt advcrsum me lingua dolosa, et incerti ct instabilcs ubicunque,
mendicent, « et
sermonibu.s odii circumdedcrunt mc et expugtiave- ejicianturde hubitationibus suis. Scrutetur fenera-
runt mo gratis. Tunc locuti sunt advcrsum eum tor, » id est, diabolus, omncm substantiam ejus, id
lingua dolosa,quaLndo eumtanquam magistrum bo- est, omne peccatum illius populi, ut nulla ei con-
num captiosa adulatione laudabant (Matth. xxii). donentur peccata,quia non est reconciliatio nisi per
Unde alibi : « me laudabant adversnm me
Et qui Christum. Fenerator, id est, diabolus, quia, cum
.jurabant (Psal.a). Circumdedcrunt me scrmoni-
» aliquis qucm cxtorius occidit, diabolus interius
biis odii, quando aperte clamabant Crucifvje, cru- : cum occidit, qu.T occisio gravior est cxteriori, quia
cifigc eum (Joan. xix). Et expugnaverunl me gratis, rv qui intus occiditur, nisi resipiscat, a?ternali igne
id est sine causa, quia sicuti gralis pie amant, ita tandem punietur. IIujus feneratoris substantia pec-
impii gratis odio habent. Pro eo ut me diligerent, ccata sunt, quia in peccatis delectatur, et per pec-
detrahebant milii. Prosequitur qualiter pugii.ibant cata quasi esse habct. Etderipiayit alienelabores ejus.
conlra euin. Nam in hoc quod promeruit ut cum lloc historialitcr factum est, quando regnum Juda-o-
diligerent, detrahcbant miiii : ego aulcm orabam : rum possedit genlilis populus. Vei, labores ejus ra.-
Patcr, ignosco illis, quia nesciunt quid faciunt (Luc. pianl alieni, id est, gentes recipiant promissionem
xxiii). El posuerunt adversum me mala pro bonis, el factam Judoeis,.juxtaillud,«Alii laboravcrunt.et vos
odium pro dileclionc mea. Sex sunt in isto gcnere in laliorcs eorum inlravistis (Joan. iv). » « Non sit
dilfcrcnti.TB quajcommcmorataianimadvertifaciilimc illi ad,jutor, nec sit qui miscreatur pupillis ejus, » id
possunt Reddcrcbonapro nialis.non rcddere mala
: cst, reliciuiis populi.jain (ine facto. /'711»/ nati ejus
pro bonis. Heddcre bona pro bonis, reddrro mala in intcritum, id esl, ad hoc tantum nascantur, ut
pro malis. Non reddcre bona pro bonis, reddere intereant, in generatione umdeleatur nomen ejus, id
707 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 708
est, non regeneretur populus ille, ut ei dimittantur A miserirordia lua, id est,reconciliatio humani generis
peccata, sed « in generatione una deleatur nomen qus! per mortem meam venlura est. « Libera me,
ejus. »i< Ingenerationeuna" permanetqui nonrege- quiaegenus et paupor sum ego, et cor meum con-
neralur, sine quaregeneratione nullus salvari potest, turbatum est intra me « quia, etsi tristis appareo,
Domino testante : « Nisiquis renatus fuerit denuo, non est mihi tristitiae.x potestate inlerentium, sed
non potest regnum Dei IJoan. iii) » « in
introire in ; ex propria voluntate tristis appareo. « Sicut umbra,
memoria rcdoat iniquitaspatrum ejusin conspectu cura declinat, ablatus sum, " quia siout, declinante
Domini, " ut non tantum puniatur populus ille de umbra, fit nox, ita ex carne mors sequitur, el excus-
peecato proprio, sed etiam de peccatis patrum in sussumsicut /ocuite, quia, memerelicto,omnesfuge-
/Egyplo peccantium: ju.Ktaillud, « Vindicabo in ter- runt {Matlh. xxvi) ; vel excussus sum, id est, ex-
tia:n et quartam generationein [Exod. xx), » « et pec- cussi sunt mei.licul locuslx, quia fugati sunt uliique
CHtumiiiatrisejusnondeleatur:"sed«fiant» iniquitas a persecutoribu3.G«»ua m:a infirmita suiit a jcjunio,
patrumet pecoatum malris « contraDominum sem- id est, illi qui fortiores 1'uerunt inter membra mea,
per, et liispcreatdeterramemoriaeorum, »id est.non apostoli videlioet infirmati sunt a jejunio, id est, a
recordetur Dominus eorum amplius, ut revocet eos praesentia mea recedentes, a qua semper reficieban-
ad pcenitentiam et hoc eo, id est, ideo, quiapopu- „ tur. Et tamen Hcet itifirmata su7it, immutata sunt
:

lus ille Judaeorum non est recordatus facere m/seri-
cordiam, ut, occiso capite, cessaret membrorum per-
secutio. « Et persccutus est hominem inopem et
mendicum, et compunctum corde mortificare, » id
est, Christum compnnclum corde ii; :.\x\s persecutus
est populus ille. Gompuncti cordo fuerunl illi qui
tandem propter oleum, id est, propter donum Spiri-
tus sanoti quod receperunt, et non tantum fortiores
infirmati sunt, sed ctiam caro mca, id esl, illi, qui
inQrmiores fuerunt in membris meis, oonfortati sunt
propter oleum, id est, gratiam Spiritus sancti. Vel
sic, caro mea immidata esl propter oleum, id est,

dixerunt Quid faciemus, viri fraires {Act. ii)? Et

: carnalis intellectus meorum infirmatus,pergratiam
ille qui dixit Quid me vis faccre {.icf. ix)? In qui-
: Spiritus sancti immutatus. Vel, caro mea immulala
bus talibus persecutus est Dominum. Et dilcxit malc- est propter oleum, id est, propter suavitatem resur-

dictionem inA^tB, vel populus illedicens : «Sanguis reotionis. Et ego factus sum opprobrium illis, quia
ejus super nos, etsuper filios nostros {Maltli. xxvii).» sicuti me persequebantur, itaet meos.- «videruntme
" Et veniet ei, et noluitbenedictionem,elelongabitur et moverunt cupita sua » seri, tu, « Domine Deus
;

abeo.Etinduitmaledictionem sicutvestimentum, et meus, adjuva ine, salvuin me facsecundum miseri-

intravit sicut aqua in interiora ejus » interius et : cordiam tuam. » Et sciant, id est, intelligant qnia
exterius maledictus est Judas, vel populus ille qui manustua k-£C,id est, potentia tua hseoomnia feoit,
abominabilisomnibus factus est exterius, el interius C utsic intelligant quod nonhaberent potestatem,nisi
excaBcatus et sicut oleum in ossibus ejtis, id est,
: illis a tedata fuisset(Jc)an. xix).Quoddicit, «etsoiant
sicut oleum ossa penetrat, ita eoa malediclio. « Fiat quia manus tua hac, ct tu, Doinine, fecisti eam.
ei sicut vestimcntum quo oporitnr, elsiotit zona qua Maledioent illi, ettu benedioes. Qui insurgunt in me
semper prscingitur. » Solent qui utuntur laxis vesti- conlundantur, servus autem tuus, » non dico K-ete-
bus se prajcingere, ut expediti sint ad operandum tur, sed Ixtabitur. Induantur qui detrahunt mihi,
quod volunt. Sic populus ille operatur maledictio- pudore, id est, plene confundantur intus et foris,
nem. Et prajcingatur, id est, expeditus sit ad omne vel ante Deum et ante homines, et operiantur sicut
malum perpetrandum, ut malum non repentinum, diploide conjusione sua. Diplois est vestis duplex,
sed dispositum laoiat. « Hoc opus eorum qui detra- nullam habcns partem inversam, ubi notatur plena-
hunt mihi apud Dominum, et qui loquuntur mala ria oonfusio. Confitebor Domino nimis in ore meo, id
adversus animammeam. » Quasi dicat: Quod induti est, valde in ore meo, id est, oonsono corde. Et

sunt maledictione, hoc non injuste evenit els.quia quod diotum est. Ego autem confitebor Domino nimis,
hoo est opus eorum, id est, hano malediotionem id est, valde in ore meo, id est, consono corde. Et

operabantur sibi apur) Dominura mihi dotrahendo, et in rncdio mullonim, id est, in cordefidelium, laudabo
mala adversus animam meam loquendo. Vel, hoc p eum. Quia astitil a dcxtris paupcris, id cst, qui mihi
opus eorum apud Dominum, id est, pra?scivit ut ita pauperi et meis pauperibus in dextera, id cst, in

operarentur, apud Dominum, dico, apud quem con- potiori parte semper fuit, faciena eos diligere dex-
stat, ut gui in sordibus est, sordescat adhuc {Apoc. tera. id est, potiora adhoc « astitit a dextris pau-
:

xxii). « Et, tu, Domine, fac mecum propter nomen peris, ut salvam faceret a persequentibus animam
tuum, » Quasi dioat Hoc illis eveniat. Tu autem
: meam, » id est.mei et meorum,non ita utnon tri-
Domine, jac mecum, id est, mecum operare propter bularentur, sed ne eis Cunformarentur, ut illud :
nomen tuum glorificandum, ut intelligant homines « Pater, non rogo ut tollas eos de mundo, sed ut
eadem opera esse meaet tua vel, operare mecum, : serves cos a malo {Joan.xvu). »

quasi dioat:ergooperor perseverandoin obedienlia, PSALMUS CIX.

et tu operare mecum, vertendo ad communem om- PS.\LMUS D.WJD.
nium utilitatem quod ipsi faoiunt ad uniusdamna- « DixitDominusDominomeo:SedeadextrismeiE,
tionem. Te rogo ut mecum opereris, quia suavisest « doneo ponaminimicos tuosscabellum pedum tuo-
709 ENARRATIONES IN PSALMOS. 740
i< rum.Virgam virtutistureemittet Dominus \ Dominus David,quia « in principio erat Vcrbum, et
ex Sion;
« dominarc in medio inimicorum tuorum. Tecum Verbum erat apud Deum, et Dei:s erat Vcrbum
« principium in dic virlulis tua; in splendoribus san- (Joan. i) » Sei quia propler infirmitatem nostram
n ctorum, es. utero ante lucii'erum,genui te, juravit carne despecta jacebamus, « Verbum caro factum
« Dominus.et non poenitebit eum Tu es Sacerdos est, el habitavit in nobis.» Ecce filius David,etDo-
:

« in ffiternum secundum ordinem Melcliisedecli.Do- minus David. Ecce recte respondissent Juda;i, si
« minus adextris tuis.confregit in die irae suse reges. eum credidissentDominum David, de quo ipse Da-
M Judicabit in nationibus,implebit ruinas,conquas- vid dicet sic
Dixit Dominus Pator Domino
:
meo,
« sabit capita in terra multorum. De torrente in secundum humanitatem filio meo, et Domino
meo
« via bibet, propterea exaltabit caput. » secundum divinitatom. Et quod dicit pro experta
Tempus Deus Pater promissis suis,
constituit malitia, pro completa obedientia « Sede a dextris:

constituit etiara tempus eis qate promisit im- meis, » id est, recipe me
ad dexteram meam,id est
plendis. Tempus promissionum luit a temporepro- in priori parte mea,nunquam inde
movendu's,nulli
phetarum usque ad tempus Joannis Baptists, a secundum carnem manifeslandus, « donec
punam
tempore Joannis Baptists et deinceps usque ad inimicos tuosscabellum pcdum tuorum,»id
est,quo-
fmem mundi tempus est implendi quae promisit. -o adusque omnes inimicos suos subdam potestati
:

Promisit enim hominibus divinitatem, mortali- quod erit iu novissimadie,qnaiuio unusquisque

re-
bus immortalitatcni, peccatoribus justificationem» cognoscet se potentiaj Domini obligatum,([uia
quis-
abjectis glorificationem, et quidquid promisit, queerit sub pedibus eJua,vol victus, vel
adoptatus,
indignis promisit, ut non quasi operibus mer- et habebil ibi, vel locum poen;B, vel
locum gratice!
ces redderetur, snd nomini suo gratia daretur. Nota quod dicit ; Sede. In hoc enim notaturhumana
His promissis adimplendis, non quemlibet princi- natura quao a Verbo Domini assuinpta
est.Divinitas
pem, aut angelum, aut archangelum, mediatorem cnira nec sedere,neo stare dicitur.
Jlirabileest my-
promisit, sed unicum Filium, ut, qua vianos per- sleriumCbristi sedentisad dexteramPatris.Occulta-
ducturus esset ad id quod promisit, pcr ipsum Fi- tur, ut credatur; subtrahilur, ut
speretur. Hoec est
lium suum ostenderet et probaret. Unigenitus ita- justitiautperfidemsperemusiueum quem non vi-
que Filius Dei, venturus ad homines hominem erat demus, ut, fide mundali, postea videamusillum
in
assumpturus, ct per id quod promisit, homo futu- quem nnnc non visum crediinus. De hac justitia,
rus, meriturus, resurrecturus, in cocluni asoensu- Dominus iu offilum ascensurus, dixit « Cum
vone- :

rus, sessurus ad dcxteram Patris, impleturus in

et rit
ego inittam vobis, ille arguet Paraclotus quem
gcnlibus quod promisit, et mundum dc peccatoot de justitia et de judicio(;oa/i.
post impletionem pro-
missionum,implcturu3 ut veniat, etquod praeroga- ^ xvi).»Et qui intelligeret justitiam
e.xposuit.«Dejusti-
vit,exigat, discernat vasa irae a vasis misericordia; tia,inquit,quia ad Patrem vado. » Et
hffic est justi-
{liom. xxi), reddat impiis quod minatus est, reddat tia vera ut credamus eum ad Patrem ivisse. et ibi
justisquod pollicitusest.Hoccrgo totum prophetan- ad dexteram ejus sedere quoadusquo
venturus est
dum fuit, praBnuntiandum,commendandum, no su- judicare tam pios quam impios. « Virgam
virtutis
bito veniens horreretur, sed creditum exspeetare- tua; emittet Dominus ex Sion, dominare in me-
tur, quae omnia Propheta in hoc psalmo nobis pro- dio inimicorum tuorum, » quasi dicat «
: Dlxit
nunliat etcommendat, sic dicendo : Dominus Domino meo Sede a dextris meis »
:
:

c Uixit Dominus Domino meo ; Sede a dextris quod hoc ordiiie quia ipsc Dominus Pator,
fiet,

rneis. » Quod versus iste dc Domino Filio accipien- osl virga viHutis tHX,\<l est,sceptrum
dominationis
dus sit, ipsomet, Dominus et Salvator noster Dci tuE.regnum videlicet virtuosum.et hoc
incipiendum
Filius in Evangeiio ostcndit, quia cum quaereret a in Sion, quia stilus e.vJudxi.i esl
{Joan. xv). Et di.ut
JudEEis; Gujus Filium Christuradicerent,et respon- cliam Dominus Pater tibi, o Domine
Fili,«dominare
dissent David illc oontinuo respondcns,ait:«Quo-
; : in medio iniinicorum tuorum, »
id est potonliam
modo crgo vocat eum Dominum Duvid,dicens:l)ixit luam exerco in medio paganouiin et hKreticorum
Dominus Domino mco : Sedc a dextris meis?(;V'(^//j. D qui tuos undiquo circumdHnt. Vel, « dominare
in
xxii)»Non ha;c qua:sivil Dominus interrogans,ut di- modio inimicorum tuoruni, » id est, in
cordibus
scere vellet a Judaeis, sed ut eos doceret, si nesci- illorum qui ex inimicis ficnt amici lui.Et
mcrito do-
ret, ut dicerent ; Tu, dic nobis. Sed, quia miseri minabcris, qui ogo tecum iiriiicipium, et tu meura
fuerunt et porditi, maluerunt inflata taciturnitate priiicipium. non quod duo principia sint, sed quia
disrumpi quam humili confessionc edoecri. Dicat ('{jo in lc,cl lu in me {Joan. xuii),quod apparebitnon
crgo magisler noster,et doccat nos quid sibi rcspon- in die infirmitatis lux,scd indie virlutis lux,ui
est,
deamus. Respondeamus illum Filium e.^^se David, in claritatc ffitcrnitatis, quaj claritas
est inelTabilisI
sicul Jud.-ci, quia nisi Filius esset David, nequa- lux inelfabilis, fons inexhaustibilis.voritas
sine do-
quain dicerct Evangolium « : Liber gonerationis feclu.etero lccum iirincipiumin splcndorilius.id
est,
Jesu Christi FiliiDavid (Malili. i).» « Quomodo crgo quando sanoti crunt in splendore, id est, in
nimia
David in spiritu vocat eum Dominuin, dicens:Dixit clarilale, non jam terrenam carnem gestantes,
neo
Dominus Domino meo Sede a de.xtris meis ?
: » Vere in mortali corpore gementea, sed in gloria incorru-
711 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS l. — EXEGETICA. 712

« ptionis et immortalitatis fulgentes, juxta illud ; A chisedech,» cl merito ,quia ipse Filius a iexlris tuis
<< Fulgobunt justi sicut sol in regno patris corum ens. eonfregit in die ii-x suit regcs,\ii est,in conside-
{Matth.Km). » Vel aliter : Tecum ero « principium ralione ir,v su,v futurae re(]es,id est.in sseculo excellen-

in die virtutis tuK, » et ero principium « in splen- tiores.El quomodo hoc? judicahit, id est.justajudi-

doribas sanctorum, » id est, in Spiritu sancto, cia exercebit in nationH)US,\A est,in gentibus, etju-

per quem habent sancti quidquid splendoris hubent. dicando implebit ruiuas, quosdam humiliari id est,

Pluraliterdicit.propterdiversa dcnaSpiritus sancti: faeiet, ut in se exaltentur tandem conquassabit : et

ex utero ante lucifenim gcmii te, quasi dicat : Vere capita,\A est.cervicositatem etsuperbiam multorum
tecum sum ego jirincipium ,
quia ego genui te ex in lerra viventium, sive etiam morientium, et hoc
ulero,'\A est, ex intima substantia mea et secreto quo ordinc Cet De torrente in via bibel.Torrens hic
"?

esse raeo, mte luciferum, 'u\ est,ante omnia opera . fluxum mortalitatis signilicat, de quo lorrentc Do-
lucifer dignior stella est inter Cifiteras slellas.et ideo minus bibit in via, quia etiam mortem in humano
sicut constatDominumFiliumfuisseante luciferum, corpore gustavit : « propterea exaltabit caput,»quia
sic coustat eum fuisse ante omnes alias, ctsic ante ei dabttur«nomen quod estsuperomnenomen(P/«7.
omnia tempora, quia per eum omnia facta sunt : ii). » Polest legi psalmus iste ordine praeposterato

« juravit Dominus, et non poenitebit eum . Tu es fi

sic : « Di.xit Dominus Pater Domino meo » Filio,
istud videlicet : Ego « tecum principium, » id est,
SHCerdos in aeternum secundum ordinem Melchi-
sedcch » Quasi dicat
: Hoc dixit Dominus Paler :
tibi a;qualis.ens,quod apparebitt» die virlutis tusE,

de regno tuo, o Domine Fili, dc sacerdotio autem id est, in claritale quando mihi oeternitatis tuae,

tuo quidf juravil Domtnus. Ecce jv.rat Dominus opparebis asqualis, id est, in gloria illa de qua
qui hominemjur.are prohibetne in perjurium prola- dictum est Tollatur impius ne videat gloriam Dei
:

batur,et idco magis neus,quiin perjurium non po" [Ua. xxvi), quia formam hominis videbunt tam
test labi : homo autera.qui per consuetudinem pec- impii quam pii. Forma autem gloriae ejus tantum
candi in perjur'um potest cadere, prohihetur non visioni piorum concessa est. Ouod dicit « Tecum :

jurare. Tanto enim longius est a perjurio quanto principium in die virtutistuaj^wet nonsolum tecum,
erit longius a jurando.Gur ergo non jurel Dominus Fili, principium, sed etiam principium in splen-
cumDominijuramentumpromissionissilfirmamen- doribus sanctorum, id est,cum Spiritu sancto,quia

tum (Hehr. vi)? Jurat homo,et in juramonto Deum ego Pater in te,Fili,pn;!C!7jatm et in Spiritu sancto,
vocat testem. Hoc est enim jurare, Dominum testi- quia et tu,Filius, et Spiritus sanctus, ex me, non

ficari, et ideo cavendum est, ne in aliqua falsitale ogo ex vobis,cum Filio tamen ego 'PaX&v principium
homo Deum adhibeat testem.Si ergojurando Dcum p et cum Spiritu sancto : (\ms.principiumVa.ie,T,prin-

testatur,cur non et jurando Deus tcstetur seipsum? cipium Filius, pi-incipiiim Spiritus sanctus. Et ego
quod dicit,J«rat)i7 Dominum, et non pccnilebit eum, Patcr, Fili, e.x ulei-o ante lucifcrum rjenui te. Et,

rcrum significatur quo- ergo pro expcrta malitia et completa obedientia,

per pccnitenliara mutatio :

modo tu,homo, cum aliquid te pceniteat, doles fa-

« scdc a dextris meis, donec ponam inimicos tuos

ctum quod fecisti, sii; quando Deus aliquid pr^eter scabellum pedum tuorum. » Et quasi qusreres,
spem hominum, id est, pra;ter quam sperant ho- quomodo, vel quo hoc ordine fiet ? sic sequitur :

mines,mutat in aliud, pocniterc se dicit usque adeo « Virgam virtutis tuaa emittet Dominus ex Sion,

ut eum pmniteat de pcena nostra, si nos pmnituerit dominare in medio inimicorum tuorum. Tecum
de mala vita nostra. Juravit ergo Dominua, id est, principium in die virtutis
tuie in splendoribus san-

firmavit, el non pcenitebit eum, quia non mutabit, ctorum, ex utero ante luciferum genui te. » Et hoc

quid juravit? « Tu es Sacerdos in aetcrnum,» ideo in

quantum addeitatem.Quantum autem ad susceptio-
aeternum quia non poenitebit cum sed secundum :
nem carnis,quid ? « Juravit Dominus,et non poeni-
tebit eum tu es Sacerdos in a;tei-num secundum
quid Sacerdosl Non secundum ordinem Aaron, qui
:

pra;cepit otferri hostias ct victimas Vcteris Testa-

ordinem Melchisedech : Dominus a dextris luis : »

menti. Ilia enim sublata sunt, everso jam templo, Quasi dicat Uoc juravil Dominus Pater de te, Do-
:

D mineFili, et ipse Dominus ens a dexlris teis,juxta

remoto illo sacerdotio,percunte victima et saccrdo _
illud : « Qui astitita dextris pauperis (Psal. cviii).»
tio.sed secunium ordincm Melchisedech. .Melchisedech
inlrepretalur .s!(mm!/«;)0»/!7(?.r, vel re.TJusfiiix. Ipse
« Confringet in die irse suae reges,»id est,in sajculo

enim rex fuit, et sacerdos primus offerens in figu- potentiorcs hum.iliabit in dte irx suie, id est, eo
ram nostri sacrificii panem et vinum,et illius sanctaj tempore quo maxime ipsi rcges saevire pcrmitten-
Eucharisliae qu.-c in corpore et sanguine Domini tur. Vel in die irx stt3e, die videlicet novissima,

quotidie conficiturin Ecclesia,et ideo etiam sacrifi- quando ira Domini omnibus apparebit.
cium Melchisedech digniusestsacrificio Aaron.quia Et hic interim judicabit in nalionibus, id est,
hoc fuit prius,illud posterius. « Dominus a de.xtris in gentibus, et « implebit ruinas, conquassabit
tuis » ens," confregit in de irae sua; reges : » quasi capita in tcrra multorum. » Et quomodo hoc fiet?

dicat Tu, pater,,jurasti dcFilio tuo,et disisti?«Tu

: Quia Dominus Filius, « de torrente in via bibet,
es Saoerdos in ceternum secundum ordinem Mel- propterea exaltabit caput. »
713 ENARRATIONES IN PSALMOS. 714

PSALMUS CX. A toto corde raeo, » positus, subaudis, in consilio

ALLELDIA. justorum, et hoc non in occulto, sed in congregatione,
.( Confitebor tibi, Domi-ne, in toto corde meo. in id est, coram horainibus attendens te dicentcm :

a consilio justorum et congregatione. Magna opera " Qui me confessus fuerit corara hominibus, confi-
« Domini, exquisita in omnes voluntates ejus. Con- tebor et ego eum coram Patre meo (Uatth. x). »
« fessio et magnificentia opus ejus, et juslitia ejus Potest esse vox capitis in hoc psalmo, quasi sic
« manetin saeculum saeculi. Memoriam fecit mirabi- dicentis : Pater me ita exaltavit, sicut pra?dixit
«I lium suorum misericors et miserator Dominus, Propheta: ego exaltatus, confitcbor, id est, con-
et

« escam dedittimentibusse. Meraor erit in seeculum fitebuntur raei, « in toto corde meo, in consilio
« testamenti sui, virtutem operum suorum annun- jiistorum et congregatione. » Et merito confitehor
« tiabit populo suo. Ut det illis heereditatem gen- Domino, quia. opera Domini maynasunl inquirenti-
« tiura, opera raanuura ejus veritas et judicium. bus, et suntea'7iti.si7a, eundo subaudis in omnes vo-
a Fidelia omnia mandata ejus, confirmatain scecu- luntales ejus : qus: suntopevsi Uomini, nisi pecca-
« lum saeculi, facta in veritate et aequitate. Redem- torisjustiflcatio, vel peccatorisdamnatio, siconverti
« ptionem misit Dorainus populo suo, mandavit nolueril? et nihil fit proster voluntatem Domini.
inaeternum testamentum suura. Sanctum et ter- n Sicut enim in se confidenlem non deserit ejus raise
« ribile nomen ejus, initium sapientio! timor Do ricordia, ita ejus justitia nullius iniquitatem per-
" mini. Intellectus bonus omnibusfacientibus eura, raittit impunitam, cum ihKjellat etiam ftlium quem

« laudatio ejus raanet in saeculura saeculi. » recipit (Hebr. xii), et sic quidquid elegeris, non
ENARRATIO. deerit omnipotenti undesuam de te compleat vo-
Alleluia, Alleluia, Alleluia, ut superius dictum luntatem quare eligat sibi homo quodlibet, vel ut
:

est, laudale Domimm interpretatur. Quod alleluia pfi' misericordiam salvetur vel ut per justitiam
geminatum cantamus constitutotempore,aSabbato dainnetur.
videlicet septimans Paschalis usquead Sabbatura
Haec sunt « opera Domini exquisita in omnes
quod continetur intra dies Pentecostes ut iraplean-
voliintates ejus. » Non enim sic constituta sunt
tur quinquaginta dies, ct hoc totum ad nostram
opera Domini, ut creatura in iibero arbitrio consti-
doctrinam et ad figuram. Sicut enim dies illi qua-
tuta, Creatoris superet voluntatem, etiam si contra
draginla vel septuaginta qus proecedunt diem re-
ejus faciat voluntatem. Non vult Deus ut pecces,
surrectionis Domini corporis racErorem istius si-
nam prohibet. Tamen si peccaveris, ne putes ho-
gnificant, sic quinquaginta dies, qui solemniter
minem fecisse quod voluit, et Deo accidisse quod
gratuita hilaritatesuccedunt, significant annura ju-
noluit. Sicut enim vult ut homo non peccet,
bilaium in quo quisque a debito solvitur, et servus
ita vull peccanti parcere, ut revertatur et vivat,
liber efficitur (Levit. xxvi. Quera annura jubilaeum
ita vult postremo in peccato perseverantem punire,
cuslodiebant Juda;isemperpost quinquaginta annos
ut justitiajpotentiam contumax non evadat,utquid-
et hoc in figura dierum illorum in quibus qui hic
quid homo eligat, non desit omnipotenli unde
operantur ut servirecipientur, ut filii, et, illis labo-
suam compleat voluntatem.
rantibus in hac vita, merces illa solveturquara pri-
mis et novissimis paterfamilias a;qualem dedit « Confessio et magnificentia opus ejus, et justitia

{Matth. xx). Propterea autera£equalera,quiasinguli, ejus manetin sKculura sajculi. » Quia opera Domini
prirai videlicetet novissimi, singulos denarios sunt mayna dixit, exsequitur quae sint. Opus enim ejus
recepturi. In consideratione hujus Kternitatis jam esl confessio, quam operatur in suis, faciendo eoa
existens Propheta, et exhortando alios neotiosisint per confcssionem magnificos, et juslilia ejus manet
in vinea, ut tandem denarium reciperent in vespera t«sa;cM!Mjn4«cu/i,quiasuisdat perseverantiam, utin
sic dicit : justitia permaneant, et ne ad ollas carniuin in -Egypto
" Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo, rcspiciant {Exod. xvi) quia « sinc pcenilentia sunt :

in consilio justorum et congregatione. » Confessio dona Dei et vocatio Doi {l\om. ii). » Vel sic Juslitia :

nanserapcr peccatorum est, sed aliquanqo laus Dei J) ejus qua rcddet piis quod pollicitus est, et impiis
qua; devotione confessionis exprimitur ilia luget, quod minatus est, « manct in ScBculum saeculi. Me-
:

hic gaudet illa medico vulnus ostcndit, ha;c de

; moriam fecit mirabiliura suorum raisericors et mi-
sanitatc medico gratias agit. llrvc confcssio qucm- serator Uoniinus, cscara dedit timentibus sc. n Quia
dam non solum ab omni malo liberavit, sed a raa- dixit confessioncm opusojus esse, ut sciamus unde
lignis hominibus separavil, et ideo audiamus ubi confessio procedat subjungil qu\a.miscricors est Do- :

confiteatur Domino. Nam inquit ConfUebor libi,

: minus in promissis, el miserator in exhibendis quae
Domine, in toto corde meo. Kt ut confilcar, ero hic promisit, Menwriam faciet mirabilium snorum, id
in consilio justnrum, ut tandem sim in congregalione est, mcmorari facit suos quajolim in llgura contin-
illorum. Consilium ju^torum cst, non scqui volun- gcbant, et in illis attendcrc qun; spiritaiiter in fine
tates suas, sed voluntates Domini. In quo consilio tcmporum complcnda eranl. Kt qualitor hoc fiet?
qui hic '\nvcn\\.UT\nron(jrc(ialioneiustorum tandem Escam dedit timenlihus se, videlicet quas non cor-
recipietur. Vel sic « Confilebor tibi,
: Domine, in rumpitur, panem illum qui dc calo venit, ex quo re-

Patroi. GXXXI. 23
 »

715 REMlGll ANTISSIODORENSIS OPP. PAHS I. — EXEGETICA. 716

ficiuntur quotidie fideleset refecti intelligunt mira- A. terribile impiis. « Initium sapientiK timor Domini. »
bilia Domini. Quia disit : « misericordia Doraini tiraentibus se » :

Memor eril in saecuhmi lcstamenti sui. Quasi dicat: ubi intelleximus Novum Testamentum, non Vetus
Ideo dedic escam timentibus se, quia memor fuit tc quod ad horara palribus nostris fuit positum, ne
stamenlisui in sxculum, scilicet estendendi, illius /<;- quis ideo putaret legem superflue datara, ostendit
quod in semine Abrahaj benedi-
stamenii videlicet, quod lex valeat. Quasi dicat: licetTestamentum No-
omnes gentes {Gen. xxii) « virtutem
cendie essent : vum in sternum sit confirmatum, tamen nullus ju-
operum suorum annunliabit populo suo. » Popu- dicet legem supervacuam, quia limor Domini per le-
lus Domini suot
hi qui in occulto sunt Juda;i ;
gem notificatus est. Initium sapienlix, id est, bonae
istisannunliata est virtus Domini, quia spiritaliter vitse, esl limor Domiiii, quia timore pccnce debet in-
intellcctum in his, quae olim in figura facta sunt cipere quisquebenc operari, ut tandem perfectius
(/ Cor. x), reeeperunt, quia, per mare Rubrum quod operetur araore, non ex timore, quia perfecta
transierunt, baptismum intellexerunt. Ipsi exierunt charitas foras mitlit timorem (/ Joaii. ix) » et :

de yEgypto per mare Rubrum, nos exivi.mus de sae- hic « intellectus » cst « bonus omnibus facientibus
eulo per baptismum.
circumcidebantur carne, y eum, » id est.
Ipsi operantibus secundum hunc intelle-
nos oircumcidimur cireumcisione non manufacta. jy ctum, ct « laudatio ejus, » id est, sic operantis,

Ipsi grossum Sabbatum celebraverunt, nos Sabba- « manet in sfeculum s^culi, » non ad horam videli-

tum delicatum quieoninia sunt decusoperum Do-

: cet, quia nemo se laudare putet qui ad horam tan-
mini, vel virtus operum suorum, quae operatur tum laudat.
in suis velle, et pro bona voluntate persevorare P5ALMUS C.XI.
(Philip. Ti). Quod annuntiat cum dicit: « (Jui pcrse- ALLELUIA. nEVERSIO.\lS AGG.E1 ET ZACHARl.E.
veraverit usque in linem, hic salvus erit [Maltli. x « Beatus vir qui timet Dominum,in mandatis ejus
Virtutem operum suorum annuntiabil
et x\\\). » « « volet nimis. Potens in terra erit semen ejus, gene-
populo suo. » Ad hoc videlicet, ut det illis hxre- « ratio rectorum benedicetur. Gloria et divitia: in
ditaiem, id est, ipsas gentcsimitari faciet populum « dorao ejus, et justitia ejus manet in sseculum sae-
suum, et sic adducat alias oves quae non sunt ex « culi. Exortura es-t in tenebris lumen rectis, miseri-
hoc ovili (Joan. x). « cors et miserator et justus. Jucundus homo qui
i't det iliis hxreditatem genlium, illos, dico, in qui- « misereturet commodat, disponetsermones suosin
bus sunt opera manuum ejus, ha;c videlicet, veritas n iudicio, quiain ffiternum non commovebitur. In
et judicium. Nam operando ineis vcritatem et judi- « niemoriaiEternaeritjustus, ab auditione malanon
cium, facit eos idoneos habere gentesiu ha;redita- « tiraebit. Paratum cor ejus sperare in Doraino.con-
tcm, quia « omnis qui facit vcritatem, venitad lu- C « firraatura est cor ejus, non commovebitur donec
cem (./oaji. iii), » et dignus est imitatione: simi- « despiciatinimicossuos.Dispcrsit,deditpauperibus
liter ct qui facit judiciura. Lnde Paulus « Quod : « justitia ejus manet in saeculum SKCuli, cornu ejus
si nosraetipsos judicareraus, non utique judicare- « exaltabitur in gloria. Peccator videbit et irascetur,
mur (/ Cor. u), » « opera manuum cjus, veritas et ju- « dentibus suis fremet ettabescet, desideriura pec-
dicium. » Qua3 duo, verilas ct judicium, non erunt '1 catorura peribit. »
irremunerata, qu\a. fidelia sunt omnia mandnta cjus, ENARRATIO.
videlicet ncminem fallentia, remunerata, suntcon- .illeluia: reversionis Aggxi et Zacliarix. Hi duo,
lirmata esse vidclicet remuneranda in sxculum sx- .'\ggaeus videlicet et Zacliarias, fuerunt sub Dario
culi hujus subsecutivum, « facta in veritateet oequi- regeBabylonis, etirapleti sunt Spiritu sancto ut in-
tate. 1 Hoc verum est et ajquum ut hic laboretur, cipercnt prophetarc oa quae ad renovalionem templi
et ibi quiescatur. Vel /nrfn sunt in veritale et xqui- pertinerent. Sed quoniam qu.Te ibi carnaliter gesta
/o/e. VeraKquitas est, non illa quam Icx admini- suntpostea adirapletasunt in fidelibus, non incon-
strat, dare « oculum pro oculo, et dentem pro dente grue templum Uomini fideles accipiuntur. Unde
(E.xod. xxi) » sed illa est vera a^quitas quam Do-
: illud Templum Dei sanctum est quod estis vos
:

minus fecit pt docuit [.^ct. i), reddcre videlicet D (/ Cor. xiii). Et quoniam in hujus terapli a^dificatione
bonam pro malo. Unde ipseDominus in Evangeiio : nullus assuraitur nisi boatus, ostendit nobis Pro-
« Audistis, inquit, quia scriptura est, diliges amicum pheta qualiter beatitudo sit consequenda, exhor-
tuum, et odio habebis inimicum tuum. Ego autem tando nos ut beatitudinera consequaraur, et in tera-

dicovobis, benefacitehisquioderuntvos(il/a//ft. v): )> plo Domini vivi lapides compaginemur. Dicit autem
« facta in veritate et aequitate » : et quas per ha;c sic :

omniafient?« Redemptionem misitDominuspopulo " Beatus vir qui timetUominum, in mandatisejus

suo,» Filium suum videlicet incarnari permisit, volct nimis. » Quasi dicat : Beati fieri omnes cu-
per quem rederaptio humani generis facta est, per piunl. Ecce prssto habent quod volunt, timeat
quera «raandavit in aeternum testamentura suum. quisque Dominum et sit beatus. In mandalis ejus vo-
Sanctura et terribile nomen ejus. » Sanclum est letnimis. Nimis velle esse >n 7nandalis ejus est cum
nomen Domini, inquantum Deus est, terribile, in- sumraodesiderio festinare, ut fiat idonaius in cosdi-
quantum judexfuturus est. Vel sanctian est piis, [ica.lioRQtQmp\i su\. Potcns in terraerit semen ejus.
 .

7i7 EiNAIlHATlONES IN PSALMOS. 718

Quasi dieat:Vere bealusesl quilimcl Do;n»ium, idest, A " cor ejiis sperare in Domino.confirmatum est cor

quisque iraitator liom\m,eritpotens in terra scilicet ejus non commovebitur » ab hac spe, donec
viventium.OuidpotentiusquarautregnumccElorum, despiciat inimicos suos, id est, donec sibi fiant infe-

quodnonsolumZachseusdimidiorerumsuarum.sed riores in terra viveutium, qui in terra morientium

etvidua duobus minulis(Lu('.\ix e' x.xi:,et tantum- conabantur esse superiores. Et ut despiciacjisper-
dem ibi uterque possideaturVQuid potentius, quam sit, dedil piiuperibus, id est,disperdet bona sscula-

idem regnum thesaurus divitis.et calix aquae frigidae ria, dando ea pauperibus, et hoc non ad horam fa-

pauperi valeat (Mattli. x) ? Quod dicit : Potens ciet, sed justitia ejus manet in sxculum sxculi, id

erit in terra semen ejus, quia generatio reeLorum, id est, perseverans erit in ipsa dispositione. Unde
est rectum cor habentium, benedicetur,\i est, mul- cornii ejus, id est, sublimitas ejus qui hic ab im-
tiplicabitur. licclum autem eU cor habere, non resi- piis contemnebatur exaUahitur in gloria, quod
stere Patriemendanti.rl crederepollicenti.GeHwafto cornu exaltatum peccatorindebit,ct n-osce/ur, quando
autem qua;tale cor habel, benedicelw, quia gloria ex opposito tradueent eum iniquitates sute. Dcnli-
est,gIoriosae divitiae,sunt in domo cjus
el divilix, id btis suis fremet quia hic erit ploratus et stridor
id est, in corde recto.GlorioSce diviti» sunt testimo- dentiura [Matlh. xxiv) : et tabescet, id est.pojnitebit
nium conscientiffi bona3. Unde Paulus:G/ona«os/;'a n sed sera poenitentia erit ; quia desiderium pec-
._xj.... _ -_.j.„
est testimonium con.scientix
.
nostrx
iiw r*.
(// Cor.
_\
i)
.
: quae
^ „-.*.,
calorum
..^.^* i'.k1
]Kribit.\e,\ aliter
«i:».,- .
:
T.,..!.,^
Juslus /4;r.r^...«r.:
..
« dispersit,dedit^.Tfi; + I

gloria est in dvmo ejus, id est, in corde rectaegene- pauperibus,pcccator»vero « videbit » hoc « etirace-

rationis. Vel in domo ejus, videlicet Domini, id est, tur, » id est, invidebit bonis actibus suis. Denlibus
in illis qui se domum Dei faciunt. Et justilia ejus suis fremet et tabescef, id est, quaeret eum avertere,
maiiet in sxculum sxculi,\d est.justa opera genera- sed hoc frustra, quia dcsiderium peccatorum peribit
tionis rectae permanent in aeternum. Et iinde hoc PSALMUS CSII.
illis? Quia exorlum est in tenebris lii/nen rectisid est ALLELUIA.
illis qui in fenefcris fuerunt.orietur lumen rectitudi- « Lindate, pueri,Dominum, laudate nomen Do-
nis. Unde illud « Eratis aliquando tenebrffi, nunc
: « mini. Sit nomen Domini benedictum, ex hoc
aulem lux in Domino [Epti. v).» Lumen autem illud « nunc et usque in saaculum. A solisortu usque ad
quod exorlumBsiin /e«eftn'.5,est Dominus misericors « occasum lauilabile nomen Domini.Excelsussuper
inpromissis,miserrttorinexhibitionibus,/us/ustam in « omnes gentes Dominus, et super coelos gloria
salvandis piis quam in damnandis impiis.Et neter- « ejus.Quis sicut Dominus Deus noster qui inaltis
reretaliquem quod Dominum dixitjustum, quem « habitat, et humilia respicit in c»Io et in terra?
prius vocavit misericorJem, subjungit Jucundtis : « Suscitans a terra inopem, et de stercore erigens
homo (jUi miseretur ct commodat. Quasi dicat . Xoli C « pauperem. Ut coUocet eum cum principibus,cum
limere, vir beate, justitiam Domini, sis iucundus, « principibus populi sui. Qui habitare facit steri-

miserere et commoda, ut non timeas justitiam Do- « lem in domo matrem filiorum laetantem.»
mini. Miserere animx tux, et eris placens Deo EN.iRRATIO.
(Eccli. xxx), et commoda te aliis exemplum bonum .•\lleluia. Laudale, pueri, Dominuni : perpuerilem
Nam homo jucundus est, qui sibi miseretur et aliis, saepe aetatem in Scriptura sacra humilitas nobis
juxta illud : Dimitlite el dimittetur vobis [Luc.w) : commendatur. Unde ipse Dominus iu Evangelio :

el qui commodat se aliis exemplum bonum. Vel, « Sinite parvulos venire ad me, talium est enim
commodat,\d est.proximis necessaria subminislrat, regnum ccelorum ( Matlh. xviii ). Sa;pe etiam
attendens Scripturam dicenlem Date, ct dahilur : per puerilem aetatem superbia vetustatis expri-
vobisilbid. ). Hic homo talis disponet sermones in mitur, velut ibi : " Nolite pueri elCci scnsibus,
judicio, id est opera sua bona rationabiliter aget malitia autem parvuli estote ( / Cor. xxiv). »

in consideratione futuri judicii,ut,cum adjudicium Et.quia psalimis iste pueros adlaudem Deiincitare
ventum fuerit non timeat juslitiam juste omnia videtur.nemo adultus dicat, sibi non fieri hic ex-
examinantis Domini.Dictum est, ad similitudinem hortationem, cum ipse adultus, deposita superbioe
quod dicit ; Disponet sermones suos in judtcio, quia £)
malifia,et assumptahumilitate,pucri nomiiie desi-
sicuti orator bonus sermones suos disponit,prsme- gnetur. Dicit autcin sic :

ditando qualiterunicuiquepersonaesitalloquendum Laudate, pueri, Dominum, lattdate, dico nomen

ut in judicio se defendat .•
sic f;icta bona qua; hic Domini. yomen Domini landet qui se voluntarie
disponuntur a fidelibus, delendent eos in judicio servum facit,(rtu(ia/e,dicentes: « Sit nomen Domini
fuluro ; quod dicit Disponcl sermones suos in ju-
: benedictum ex hoc nunc, » id est, jubilate et us-
dirio. Quod ex efiectu probatur, (/uia m wlcrnim quc in .'ixculum pcrscvcraudo, Et haec bcncdictio
non commovebilur. Et tandem « in mcmoria asterna iion tantum sit iu Judaea, sed « a solis ortu usque
erit justus, ab auditione mala non timebit, » quara ad occasum, » sit « laudabile nomenDomini. » Pcr
audient illi qui a sinistris ponentur,cum eis dicetur orlumsolisJudaji designantur quibus per notitiam
xternum {Matth.xxv).\c\, non
Ue,malcdicti,in i(jnem lcgis lumcn veri solis illuxit, pcr occasum vero
male per-
limcbit ab auditione mula,\d cst,a vocibus gentes dcsignantur, quia eis sol verus antetempus
suadentium. Et hoc merito ; Quia « paratum » est Gbristi occultabatur. « A solis ortu usque ad occa-
 :

719 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 720

sum laudabile nomen Domini. » Et merito ;
quia A " per vos,supervoset supcr filios vestros.Benedicti
« excelsus» est «superomnesgentes Dominus,et su- « vos a Domino, qui fecit ccelum et terram.Coelum
per coelos gloria ejus, » id est, super sanctos suos cocliDomino, terram autem deditfiliis hominum.
masime apparet gloriosus : Et merito ipse super « Non mortui laudabunt te, Dornine, neque omnes
cos gloriosus apparet, quia « quis» csl « sicutDo- « qui descendunt in infernum.Scd nos qui vivimus,
minus Deus noster,qui in altis haliitat,» et ex ejus « benedicimus Domino, e.K hoc nunc et usque in
tiabitatione alii fiunt alti et gloriosi.Ei hutnilia res- « soeculum. »

picit idest,humilitatem quaeritm ccelo etinterra,\d ENARRATIO.

est, in sublimioribus et in inferioribus. « Suscitans Allehiia.Atleluia.^^olai est historia qualiterpopu-
a terra inopem.et de stercore» elevat «pauperem.A lus Israeliticus ab iniquadominationo /Egyptiorum
terra "suscitavit «inopem » qui Judmos.qui quodam- liberatus.per diversosfluctus raaris transisset(£xo(Z
modo quasi terra arabilis fuerunt,adnotitiam ver;e xiv).Nolum est etiam, qualiter idem populus flu-
fidei perduxit. Et pauperem erexit de stercore, quia vium Jordanissiccumtransivit,cum pereum in ter-
gentilem populum quasi in stercore .jacentem.quia ram promissionis intravit {Jos. iii). Haec eadem in
serviebat dosideriis etvariisvo!uptatitibus,ad subli- hoc psalmo narrantur sed hic quaedam aliter di-
raitatera gloriiB suffi perduxit, ab hoc videlicet, y, cuntur quoniaminExodoroperiunlur,etqu«damhic
ut cotlflcet eiim cum principibus, id est, ipsum gen tanguntur qureibinon narrantur.Nusquam enim ibi
tilem populum prius in stercore jacentem dignum legitur quod Jordanis conversus sit retrorsum, ne-
faciet judiciaria sede, et sedere faciet c.um principi- quequod montes velcollesgestiissent.Tantumenim
buspopuli sui,\d est, cum Judneis qui prius fuerunt de Jordane legitur,quod,cumtangerereturapedibus
populus suus. < Quis sicut Dominus Deus nostcr, sacerdotumarcaraDominiportantiura,quffidam pars
qui habitare facit sterilem, » id est, gentilem po- ejus in mare defluxit, et alia pars in molem crevit
pulum generantem, in domo Ixtantcm,
nihil boni (Ibid.y. tam videtur Spiritus
ideo in hoc psalmo non
ideo,quiamater/!/(oriH)t fuit? Unde illud: « LKtare praeteritanarrarequamprophetare.Facta enim illa,
sterilis,qua3 non paris erumpe et clama, qua; non
:
figura; nostraj fuerunt et hsc dicta, ut nos ipsos
:

parturis quia multi filii deserlae mngis quam ejus recognoscamus hortantur:quia si gratiam Dei,quae
qua; habet virura [Isa, liv). » data est nobis,firmocorde retinemus, nos sumus Is-
rael semen Abrahre (Joan,\iu).» Nos enim Apo- dicit
PSALMUS GXIU. tolus, sumus circumcisio, qui spiritu servimusDeo
ALLELUU. {Phil. iii) » et alihv.Ergo semen Abraha; estis{Gal.m)

« In exitu Israel de .Egypto, domus Jacob de Et alibi:«Non in circumcisione,sed inpraeputio depu-

« populo barbaro.Facta est Juda;asanctilicatio ejus ^ tataestAhraha^fidesadjustitiam (/iom.iv).Nnn enim
« Israel potestas ejus. Maro vidit et fugit,Jordanis carnaliter circumcisos genti tantummodo factus est
« conversus est retrorsum.Montes exultaverunt ut pater cum dictum sitPatrem mullorum gcntium
:

« arietes, et colles sicut agni ovium. Quid est tibi, te posui {Ge7i. xvii) quod apertius ostenditur cum
:

« mare, quod fugisti.et tu,Jordanis, quiaconversus ei dicitur : In semine lua benedicenlur omnes gentes
« es retrorr,um? Montes, exsultastis sicut arietcs,et (Gen, xxii). NuUus itaque Christianorum se a no-
« colles, sicut agni ovium.A facie Domini mota est rainelsrael arbitretur extraneum.lllis enim qui cre-
« terra, a facie Oei Jacob. Qui convertit petrara in diderunt ex Judffiis, in quorura numero principali-
« stagna aquarum, et rupem in fontes aquarum. ter invenimus apostoIos,in angulari lapide copula-
(I Non nobis, Domine,non nobis, sed nomini tuoda raur Hinc aitDominus
: « Alias oves haboo quK
:

« gloriam. Super misericordia tua et veritate tua, non sunt de hoc ovili, illas oportet me adducero,
" nequando dicant gentes Ubi es Deus eorum ?
: ut sit unus grex et unus pastor {Joan. xj. » Quare
« Deus autem noster in coelo.omnia qunjcunque vo- lidelis populus magis est Israel, et potius videtur

« luit fecit.Simulacra gentium argentumet aurum, esse domus Jacob,quam turba illa Judsorum ? Nam
« opera manuum hominum. Os habent et non lo- cum illa. merito perfidia; reprobata,vendiderit pri-
« quentur oculoshabent, et non videbunt. Aures D mogenita sua, non ad Jacob,sed ad Esaupertinet.
:

" habent, et non audicnt ; nares habent, et non In e.ritulsrael de JEgypto. Vox Propheta; e.xhor-
« odorabunt. Manus habent, et non palpabunt tantis nos ut de ^Egypto cxc:imus,et in Judaea san-
« podos habent, et non ambulabunt non clama- ctificemur.Quod dicit:
: In exitu Isracl de/Egypto, <'

« bunt in gutture suo.Similes illis fiantqui faciunt domus Jacob de populo barbaro,» id est,cum exibit
« ea, ct omnes qui confidunt in eis Domus Israel « Israel de /Egypto et domus
I Jacob de popuio
« speravit in Doinino, adjutor eorum et protector barbaro, » facta est Judasa, id est fiet sanclipcatio
« eorum est.Domus .\aron speravit in Domino ad- eius. .'Egyptus interprctalur affliclio, et ponitur
« jutor eorura et protector eorum est. Qui timent pro imagino hujus sa?ouli, ex qua spirirituali-

« Dominumsperavoruntin Domino, ajutor eorum et ler recedenduin est, ne simus jugum ducentes
« protectoreorumest.Dominus memor fuitnostri,et cum infidelibus (// Cor. vi), quia sicut populus
« domui Israel,benedixit
bonedixit nobis.Benedixit illcterram promissionis intrare non potuit, nisi
« domui Aaron. Benedixit omnibus qui liraentDo- prius ab .Egypto exiret, ita nullus coslestis Jeruaa-
« numpusilliscum majoribus. Adjiciat Dprainussu- iem fit civis idonous, nisi prjus huio in ssoculo ne-
721 ENARRATIONES IN PSALMOS. 722

quam renuntiaverit.Et sicut populus ille sine divino A retrorsum,id est,illi qui gratiam baptismi percepe-
auxilio exire non potuit, sic nemo corde ab hoc runt, sed in hoo ssculo nequam aberrabant.humi-
Sfficulo nequam avertitur, nisi divina; misericor- liati ad Deum conversi sunt. Unde montes, id est,
diffimunere adjutus. Quod enim semel illic prfefi- prslati in Ecelesia, e.tsuUaverunt Yico adjutori, non
curatum est, hoc in isto fine saiculi quotidianis SEECulo deceptori. Exsultavcrunt , A\co,ut arietes, id
Ecclesiee flelibus in unoquoque credente completur. est, gregum duces,ei coUes, id est, imitatoresmon-
Quotidie enim exit Isreel de ^Egypto, cum fidclis tium, e.xultaverunf sicul agiii ovium. « Quid est tibi,
spiritualiter exit de hoc mundo. Unde Paulus : mare,quod fugisti, et tu, Jordanis, quia conversus
« Xolo vos ignorare,fratres, quoniam omnes patres es retrorsum.'»Propheta vidensDeum sicrairabiliter
nostri sub nube fuerunt,etomnes maretransierunt operari in suis, non ignorando, sed congratulando
(/ Co;'.x),»et cajtera.d Domus Jacob de populo bar- sub interrogatione dicit. « Quid est tibi,
sibi, haec

baro. » Populus barbarus est, qui non novit Deum mare, quod fugisti, et tu, Jordanis, quia conversus
laudare,sed carnalibus operibus inhKrere. Facta >< es retrorsum ? » Et quidvos,o «montes.exsultastis
est Judfea sanctificatio Ecce ostendit quo
ejus. " sicut arietes, et colles sicut agni ovium ? » Ecce
perveniendum sit illi qui exit de .Egypto,in Juda;am quare. Quia a jacie Domini mota csi terra, id est, a
scilicet ubi jam sanctificatur. Quid Judaea nisi con- T. cogitatione Doraini movebuntur corda terrenorum.
fessionem designat? Per quam confessionem quis- .4 facie Dei mota esl terra, Dei, dico, non recentis,
que exiens de .'Egypto sanctificatur, juxta illud : sed Dei Jacoh. Et quomodo hoc? Quia « convertit
« corde creditur ad justitiam, ore autem con- petram in stagna aquarum.et rupcm in fontesaqua-
11 fessio fit ad salutem {Rom. x). » Israel potestas rum. » Christus petra fuit, qui durus videtur non
ejus. » Unde illud : « Dedit eis potestalem filios intelligentibus,sed conversus est instagna aquarum,
Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus {Joan. quia tandem duritiam liquefecit.cum intelligibilem
xii). » Interroget ergo unusquisque cor suum, se dedit ad irrigandos fideles suos, ut fioret in eis
si fides illud circumoidit, si confessio purga- fons aquK salientis in vitam xternam {Joan.w). Du-
7it : et facta est iili Judxa snnctiftcatio ejus, rus fuitChristusillis,quiturbatinolentesexspectare,
et Israel potestas ejus. Mare vidit, et fugil. Quid per donecper Scripturas sacras eis influeret atque inun-
mare.nisi sfficulum nequam designatur"? quod cui- daret,dixerunt « Durus est hic sermo, quis potest
:

que fidelium est impedimentum, ut non habeat cor eum audire iJoan. vi)? » sed duritia in stagna aqua-
per confessionem purgatum?Nam unusquisque in rum conversa est, cum ipse, resurgens a mortuis,
seipso potest videre, cum cor suum Domino vult fidelibus suis Scripturas aperuit,incipiens aiMoyse
applicare, ejusque suavi jugo, recedens a pristins, per omnes prophetas, quia sic oportebat Christum
ignorantiae desideriis, devotum animum subdere, C pati [Luc. xxiv), et cum misil Spiritum sanctum
carnalibusquehujus mundi factis relictis in quibus {Joan.wi) de quo dicebat : Si quis sitit,veniat ad me,
sine fructu laborabat, tanquam in ,5;gypto latens et bibal {.ict. ii).Per rupes ititelliguntur sancti prs-
sub dura dominatione diaboli facere.qualiter sascu- dicatoreSjPaulus et conversi sunt infon-
cffitcri.qui

lariaimpedimenta succedunt voces dissuadentium, tes aquarum. Unde « Non nobis, l)omine,non no-
:

sed dum quisque studet ne impedimento saeculari a bis, sed nomini tuo da gloriam. » De misericordia

bono proposito retrahatur,jam cessantibus impedi- tua, id est, de restauratione humani generis desu-
mentis, mare fugil, ut sine contradictione ad liber- por data, et Domini est qua
verilate tua. Veritas
tatera spiritualem pandatur via. Quod dicit ; Marc complentur promissa. « Ne quando dicant gen-
vidit, ct fugit. Hoc Micheas propheta aliis verbis di- tes Ubi est Deus eorum ? » Quasi dicat Da glo-
: :

cit sic Secundum.inquit,diem prefectioniseorum

: •• riam noraini tuo de misericordia et veritate : da
ex ,Egypto, ostendam mirabilia illis. Videbunt na- etiam istud, ne gentes quaj deos suos corpora-
tiones, et confundentur abomni roboreeorum, ma- libus oculis videndos quando, id est,
ostendunt,
nibus ora sua obstruent, aures iliis obsurdentur aliquandu improperando tuis ttbi est Deus
c/icanl :

(.Vic/i.vii),» et cxi6Ta..Jordanis conversus cst retror- eorum? licet nunc dicant cnm te,Deum corporalibus
sum. Hic increpat Spiritus quosdam qui dorsum oculis vidcre non possunt. Venict autem tempus
suum ad Dominum posuerunt,et non faciem.Quis- quando gentes baec non dicent, in novissimo vide-
quisenim principium suum descrit etaCreatoresuo licct quando cis non udhuccredendas prasdicabitur,

avertitur, tanquam fluviusin mare,labitur in hujus sed jam treniendus ostendetur. Vel non dicant ali-
saeculi amaricantem maliiiam. Sed dum se errasse quando, ubi est Deiis coruni ? sed credant potiusin
cognoverit,et cor suum per confessionem purgave- eum quem non vident, cum viderint ckcos illurai-
rit, jam Jordanis converstis esl retrorsum, quia ipse nari, leprosos munduri {Luc. viii). Deus autem
humiliatus: Deura sibi redeunti ponit ante faciem, noster in coclo omnia quascunque voluit fecit. »
quem recedens sibi a tergo posuerat, et sic fit illi Quasi dicat : Ipsi dicunt: Ubi est Detis eortim, quia
mare sa^culi liu.jus retro,quod ante, cum illic labe- euni subsfantialiter non vident. Deusatttem nostcr
retur, feeerat,ut sic obliviscalur ea quaj rctro suut, pr;cter qucm non est alius, licct in substantia sua
et in ea qufe anteriora sunt extcndatur (/'/(t/. iii), vifJeri non potcst, omnia quxctinque voluil fecil in
quod converso jam utile est. .lordanis conversus esl oxlo, id est, in illis quos ccelos fecit.id est, sanctos
723 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 724
Nota quia non ideo dicit tantum in cceIo Deum ope- A aliis civlum fierent : quod dicit : Cwlum cceli Domino,
rari quod vult, quod usquam fiat aliquid prseter terram autem, id est, illos qui adhuc imperfecti
voluntatem ejus, in h\s videlicet qui bene faciunt. erant, dcdit filiis hominum, subaudis colendos, quia
sed quiajw cobIo masime voluntassua apparet.Vel, multi per Timotheum ad fidem vocati sunt. Vel
in caelo quod vult operatur.id est,in homine Domi- cff/wmw/ipossumushominemaccipereDominicura:
nico, a Verbo assumpto, fecit qua^cunque voluii. Dii quia a nullo magistro, sed a se tantum Domino
vero gentiumnihil operantur.quia non suntdii.nec colebatur. Unde.woi qui vivimus vita inteuon, bene-
etiam homines,quia simulacra gcntium sunl arrjcn- dicimus Domino, el hoc nunc, id est, indilate et
tim et aurum, opera manuum homimim. Unde Au- usque in «a?cu/Hm.Et vcrea viventibus henedicendus
gustinus:« Noli addercmanushominura.utexeo me- es, Domine : quia non mortui, id est.illi qui similes
tallo quod fecit verusDeus.facias falsum deum,imo sunt siraulacris suis, laudubunt te, Domine, neque
faisum hominem.quem non pro deovenereris.quem omnes qui descendunt in infernum, id est, in pro-
quisquis pro vero homine in amicitiam reciperet, funditatem peccatorura, « sed nos qui vivimus,
prorsus insaniret. » Et quia « os habent,et non lo- benedicimus Domino ex hoc nunc et usque in
quentur oculos habent,et non videbunt.Aures ha-
: sfficulum. »
bent, et non audient nares habent, et non odora- p
: PSALMUS CXIV.
bunt. Manus habent, et non palpabunt pedes : ALLELUIA.
habent, et non ambulabunt non clamabunt in : « Dilexi, quoniam exaudiet Dominus vocem ora-
gutture suo. » Per hoc quod dicit eos non olamare K tionismeae.Quia inclinavit aurem suam mihi,etin
in gullure suo, aufert eis quia nec be^tise possunt « diebns meis invocabo.Circumdederunt medolores
esse.Unde similes illis jxant qui fiiciunl ea, el non « mortis, et pericula inferni invenerunt me. Tribu-
tantum qui faciunt,sed etiam omnes qui confidunt in « lationem, et dolorera inveni, et nomen Domini
eis fianl similes tUis, habentes oculos interiores, et « invocavi.O Domine, libera animam meam mise- :

non videant ; Uantts hahent, el non palpabunl, id ricors Dominus et justus, et Deus noster misere-
est, nihil boni operentur. Domus vero Israel, id est, « tur. Custodiens parvulos Dominus : humiliatus
minores in Rcclesia, speraverunt in Domino,el ideo « sum, et liveravii me. Convertere, anima mea, in

adjutor eorum est in bonis, et proteclor in malis, « requiem tuam, quia Dominus benefecit tibi.Quia

Domus etiara Aaron, id est, majures, et Synagoga, « eripuit animam meara de raorte, oculos meos a

qui ideo per Aaron intelliguntur, quia Aaron prae-
lationem sacerdotii in Synagogatenebat; omnes illi
Speraverunt in Domino, ct Dominus adjutor eorum
et proteclor eorum est.El non tantum domus Israel et C
Aaron sperent in Domino, sed etiam omnes qui li-
ment Dominum sperent in Domino et ipse adjulor
eorum, el protector eorum esl, et hoc non ex operi-
bus nostris, sed ex vocante gratia (Hom. ix), quia
« lacrymis,pedes meos a lapsu. Placebo Domino in
« regione vivorum. »
ENAM.mO.
Alleluia. Cantat in hoc psalmo Alleluia illa, qus
peregrinatur a Deo (// Cor. vl,ovis illa qucE perie-
rat {Luc xv),filius ille qui mortuus fuerat,et revixit,
perierat, et inventus est (Ibid.). Et recognoscens
filius iste in Domino tantum esse sperandum, et

i< Dominus menior fuit nostri, et benedixit nobis. credendum, instruit nos hic,ut Deura hic amemus,
Benedi.xit domui Israei, benedixil domui Aaron, » in eum nunc speromus et credamus, ut tantum in
et de pariete, et c\TC\imc\s\onc. Benedi.vil etiam om- regione vivorum sibi placeamus.Cantemus ergo,fra-
7iibus qui timent Dominum, id est.parieti de praepu- tres.et erudiaraur,et ut permaneamus cum sanctis,
t\o,pusillis cum mujoribus.Et ut plena sit benedictio, ista cantemus.
adjiciet Dominus .super vos numerum fidelium,s«pcr « Dilesi quoniam exaudiet Dominus vocem ora-

vos, el super filios vestros, ut vobis vestris deceden- tionis mea; : quia inclinavit aurem suam mihi. »

tibus substituatalio3,ipsisque iterum decedentibus, Tria nobis hic proponuntur, fides, spes charitas.
alii substifuantur:quod et factum est : quia acressit Sed quoniam major est charitas (/ Cor. xui), a
fides omnium gentium, et crevit numerus, non so- charitate sic incipit : Dile.vi, et hoc ideo, quoniam
lum sapientium antistitum, sed etiam obedientium j) speravi,quod effectum ostendit.« Quoniam exaudiet
populoruui,quod dicit:«Adjiciat Dorainus super vos, Dorainus vocemorationis meaE. » Pro hoc quod spe-
etsuper filios vestros,» et « vosbenedicti»sitis«aDo- ravit,promeruit ut Dominus exaudiret « vocemora-
mino,qui fecit coelum et terram » id est, majores ; tionis » suE.« Quia inclinavit aurem suam mihi. »
et minores:et ccelum cccli flomino, subaudis colen- Unde sciamus aurem Dnmini nobis inclinatam nisi
dum, fecit, quia quorumdam sanctorum mentes in in hoc quod in eum per fidemcredirau3?Sichic tria
tantum erexit et sublimavit ut nuUi hominum, sed notantur,fides,spes,charitas : quarum trium altera
ipsi Deo suo docibiles fierent, juxta Apostoluiu : ex altera procedit. Fides auletu accendit spem, et
« Nolum, inquit,vob!s facio,quia Evangelium quod spesdilectionem.«Quia inclinavit auremsuaramihi,
evangelizatum est a me, non ab homine accepi, et ideo in diebus meis, in diebus » mortalitatis et
neque dedici, sed per revelationem Jesu Christi passibilitatis,quos dies me.os fecit in primo homine,
{Gal. i). » Hic idcin Apostolus c-elum caeli fuit, privata audacia a Deo rccedendo illis diebus :

qui quosdam sic introduxit, veliit Timotheum. ut invocabo Dominum,ct opus esl, quia <• circumdede-
 ,
: ,

123 ENARRATIONES IN PSALMOS. 726

runt me dolores mortis, » id est, compedes mortali- A eslsanctorumraartyruminhocpsalmoinstruentium
tatis, el pcricula inferni, id est, tenebrBe ignorantic-e et dooentium nos, utquod corde credimus ore non

invcnerunl me, lium a regione lucis in qua positus taceamus {Rom.x), ncc antequara credaraus loqua-
fui.discessi : quia si ibi remansissera,non me
cum credidimus, loqui etiam non dubite-
inve- raur, sed
nissent dolores raorlis vel ignorantije tenebrae. Et sic mus: quianon perfectecredunt, qui idquod credunt
ego tandera trilnilationem mihi utilem xnveni el dolo- nolunt loqui. Ad ipsam enim fidera pertinet quod
rern etiam utilem mihi inveiii non inveni tribulalio- dictum est « Qui me confessus fuorit coram bomi-
; :

nem qunm ncn habebam, sed eam, quam nesciens nibus, confitebor et ego eum coram angelis Dei
habebam, tribulationem illam de qua dictum est (Luc. xii). » Ex hoc enim appellatus est servus ille
Da nobis auxilium de tribulatione {Psal. lis). » fidelis, cui dictum est « Euge, serve bone et fide- ;

Inveni etiam dolorem utilem quia cum putabam lis, intraingaudium {Maltli.xxv), » quia nontantum
,

beatificari terrenis, el audirem Dominum dicentem, accepit, scd impendit, et lucratus est. Servus autem
« Beali qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur ille qui quod accepit proximis non erogavit, raissus

(Matth. v) » utilius mihi esse attendi lugere quam

: est in tenebras exteriores {Ibid.). Credamus ergo et
gaudere. Nec tamen movemur ut qnseraraus mise- loquamur et speremus praemium loquendo, et ti- :

riam, cum hoc non habemus, sed ut nos inveniamus

B meamus poenam tacendo. Dicit autem sic :

eam quam nescientes habemus. Nec etiam a nobis Credidi propter quml qmsi credidi, locutus swn ,

qua!ritur, ut omnino terrenis careamus, sed ut indc
lugeamus,quod amissisccelestibus,terrenisut nobis
necesse est. Agnoscant ergo homines miseriam
istam, et lugeant, et faciant eos lugentes beatos, qui
se hic sempervoluntesse miseros. « Tribulationem,
quia qui non loquitur, si opus fuerit, pro credente
non est reputandus. Ego autcm loquendo humiliatus
ium nimis. Pro persecutionibus videlicet et contu-
meliis alTectus tantum ut in stuporem traderer. No-
tandum estquod dicit Ego liumiliatus sum. In hoc :

et dolorem inveni, et nomen Domini invocavi. » cnim vult ostendere se tantura humiliatum, non
dicens : « Doraine,libera animam meam,miseric')rs fidem suara, non praedicationera suam qiuim praedi-
Dominus » in afTectionibus : justus, quia flagellat cavit esse humiliatam. UndePaulus cum de catena
etiam filium quem recipit (Hebr. xii). Invocavi, « et sua loqueretur : non est alliga-
« Serrao Dei, inquit,
Deus noster miseretur : » quia ipse Dominus » est
« tus (// Tim. II 1. Ego autem humiliatus sum nimis,
» «
« custodiens parvulos, >• id est, humiles. Unde mihi etego dixi in excessu meo, » id est. in pavorc men-
experto credendum est, « quia humiliatus sum mcrc attendi, nulli homini de se esse praesumen-
tis

et liberavit me. » Et quia liberatus, « convertere, dum quia omnis honin de se prssumens, mendax
,

anima mea, in requiem tuam, id est, ad i> est. Quod verbum Dei humilia-
ego, dura loquendo
Dorainum tuura, qui lantum requies est et C : rer, percepiquia contritus respesi infirmitatem, ct
:

hoc quod tu converteris, non ex te habes, sed per vidi non mihi de me esse praesumendum, quia men-
gratiam Dei. Quia doininus bencfecit iihi, in hoc vi- da.v est qui de se prffisumit. Hoc Petrus comperil,
delicet, qttia eripuitanimani tuam de nwrte, id est. dum Deum negavil, qui, de se prssu-
pro timore
de originali peccato, vel de carnali crimine, et oculos mendo.prius nunquam negaturum proposuit,etideo
meos a lacrymis, ut non jam plorem miseriam meam, docendus eratin timore, in homine non esse prssu-
de qua per spem liberatus sum. E)-ipuit etiam pedes mendum, sed de eo qui verax est {Rom. iii), et qui
meos, id est, afflictiones a lapsu, id est, a consensu ait : « Ego dixi, dii estis, et filii Altissimi omncs
pravo, qui causa fuit lacrymarum : et ego his omni- hoc enim quod non sumus menda-
{Psal. Lxxxi). » In
bus ereptus, placcbo Domino tandem in regionevivo- ces, non homines sumus, sed dii. Vel aliter, Omnis
rum, non in regione morientium. honio mendax, id est, omnis conditionis /tomo mendax,
PSALMUS CXV quiainomniconditione reperiunturaliquiqui potius
ALLELUIA. mendacio quam veritali student. « Quid retribuam
" Credidi, propler quod locutus sum, ego autem Doniinc pro omnibus qua: retribuit mihi? » Quasi di-
» sum nimis. Ego dixi in excessu mco
humilialus : cat.Quandoquidemom;?i.s/iomoin quanlum homocsl,
" Omnis homo niendax. Quid retribuam Domino pro et de se pr.-esumens, mendax est : ct in quantum ve-
t omnibus quie Caliccm salutaiis
retribuit niihi ? rax,non a se,sed aDomino habet,« quid » ergo « retri-
« accipiam, ct noraen Domini invocabo. Vota mea buamDomino pro omnibus qum retribuitmihi?»Rc-
« Domino reddam coram orani populo ejus, pretiosa tribuitDeus bona pro malis cui homiues tribuerunt
« in conspcctu Domini mors sanctorum ejus. Do- raalaprol)onis.Tribueiunthomincsinendacium,ipse
« mine, quia cgo servus tuus ego scrvus tuus et : tribuit vcritatem. Caliccm salutaris accipiam. Con-
« filius ancill.-p tucc. Dirupisti vincula mea, tibi sa- sidcrans iste quid Domino posset retribucre, et non
« crificabo hostiain laudis, ct nomen Domini invo- invenicns quid dignius retribueret quam in quod
« cabo. Vola mea Domino rcddam in conspectu om- ipse prior dedit, subsecutus ait « Calicem salutaris :

K nis populi cjus, in atriis domus Domini, in medio accipiam, » id passioncm Domini
est, salutifcram
« tui Jcrusalem. » imilabor, cl in hoc non dc me praisumam, sed no- ci

ENMIft.rnO. men Domini invocabo. Vota mea Domino reddam, »

Alleluia. Crcdidi proptcr quod locutus sum. Vox me ipsum videlicet et hoc non in occulto, sed coram
 , .

727 REMIGll ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 728

omni popido ejus, ut esemplum habeant de rae imi- A missio ejus, " et veritas Domini, » id est, complelio
tandi passionem Domini. Et ideo haec vota reddatn, « manet in ceternum, » quialicel
ejus promissionis
quia pretiosa in conspcctn mors sanctarum ejus, etsi « munduset concupiscentia ejus (IJoan.n),
transit
in conspectu hominura sit contemptibilis. Vel pre- verbum tamen Doraini manet in aiternum {Isa. vx).
tiosa est, magno pretio empta est, proprio
quia PSALMUS C.WII.
videlicet sanguine, quem prior fudit pro nobis et : ALLELUL\.
hoc ideo ne servi suum pro eo dubitarent fundere. « Confitemini Domino quoniara bonus, quoniam
« Domine, quia ego servus tuus, et lilius anciilas. « in SKCulum Dicat nunc do-
miserieordiae ejus.
tuae. » Quasi dicat quia in conspectu tuo mors san-
: « mus quoniam bonus, quoniam in sa;culum
Israel,
ctorum pretiosa est, ideo, Domine, tibi sacrificabo « misericordiaejus. Dicat nunc domus Aaron, quo-
hostiam laudis , meipsum videlicet pro te finiendo " niam bonus, quoniara in saeculum misericordia
vitam. Et merito Deum voco, quia ego sum servus " ejus. Dicat nunc omnes qui timent Dominum
tutis, cmptus videlicet pretioso sanguine tuo, et non « quoniam bonus.quoniam in s»culum misericordia
tantum emplus, sed naturaliter, qui /ilius ancillae « ejus. De tribulatione invocavi Dominum, eterau-
tux : ancillcV. taraen liberas a peccato, sed ancillse « divit mc in latitudineDominus.Dominus mihi ad-
juslitis, cujus filius adhuc prKgnantibus dicitur « jutor. non timeboquid faciat mihi horao.Dominus
:
p
« Vos in libertatem vocati estis [Gal. v). >• Et alibi « mihi adjutor, et ego despiciam inimicos meos.
eisdem dicitur : « Cum serviebatis peccato, liberi « Bonum est confidere in Domino quam confidere
eratis a justitia. Nunc vero liberi a peccato, servi « in homine. Bonum est sperare in Domino quam
autera facti Ueo, habetis fructum vestrum in sancti- « speraroin principibus.Omnesgentescircumierunt
ficationem, finem vero vitam .Tternam [Rom. vi). » « me, et in nomine Domini quia ultus sum in eos.
Quod nullus erubescat se confiteri filium ancitlse « Circumdantes circumdederunt me, et in nomine
Domini, quiaquisque /ilius ancillas,secundum quod « Domini quia ultus sum in eos. Circumdederunt
omnis creatura subdita cst Creatori, et verissimo « mesicutapes, et exarserunt sicut ignis in spinis
Deo debet verissimum lamulatura quem cum eshi- : « et in nomine Domini, quia ultus sum in eos. Im-
bet, liber est hanc accipiens a Deo gratiam ut ei
: ,
« pulsus, eversus sum ut caderera, et Dominus sus-
non necessitate, sed voluntate serviat. « cepit me. Fortitudo mea, et laus mea Dominus,
Ego filius ancHla: tux. Et merito, quia tu disrupisti « et factus est mihi in salutem. Vox exsultationis
vincula mea, ne me invincularent inimici vel : « et salutis in tabernaculis justorum. Dextera Do
dii-upisli vincula, id est, difficultatem resistendi mo- « mini fecit virtutera, dextera Doraini exaltavit me,
ribus veteris hominis. Pro qua difficultate rupta. « dextera Domini fecit virtutem. Non moriar, sed
n tibi sacrificabo hosliam laudis, et sacrificando C « vivara, et narrabo opera Domini. Gastigans casti-
nomen Domini invocabo.Vola mea Domino reddam « gavit me Dominus, et morti non tradidit me.
in conspectu omnis populi ejus. » Et quid sit vota « Aperite raihi portas justitice, ingressus in eas con-
redderc in conspeclu populi, subjungit » In atriis : « fitebor Domino haec porta Domini, justi infra-
:

domus Domini,» id est,in ecclesiis qu<e atria dicun- « bunt in eam. Confitebor tibi quoniam exaudisti
turdomusDomini,?Yd(/n7« vota mea, positusi/i medio « me, et faclus es mihi in salutem. Lapideai quem
tui Israel attendens in reddendis votis nisi ut
: nihil 'i reprobaverunt a?dificantes, hic factus est in caput
ad visionem pacis perveniam, quia tunc gratum est « anguli. A Domino factura est istud, et est mira-
quod redditur, si de pace atque
pace redditur. Ne in « bile in oculis nostris. Haec est dies, quam fecit
quis autem existimet atria domus Domini, ct om- « Dominus, exsultemus, et latemur in ea. Domi-
nem populum ejusJudceos signiUcare.quiasic clau- « ne. salvum me fac, o Domine, bene prosperare,
sit psalmus iste ut diceret, < in medio tui Jerusa- « benedictus qui venit in nominc Domini. Bencdi-
lem, » cujus nomine carnales Israelitc-e gloriantur, (c ximus vobis de domo Domini, Deus Dominus, et
audiaraus scquentera psalmura sic dicentem : « illuxit nobis. Constituite diem solemnem in con-

PSALMUS CXVI. « densis usque ad cornu altaris. Deus meus es tu,

ALLELUIA. £)
« et confitebor tibi Deus meus es tu, et exaltabo
:

« l.audateDominum.omnes gentes, laudateeum, « te. Confitebor tibi qiioniam exaudisti me, et fa

« omnes populi. Quonium confirmata est supcrnos « ctus es mihi in salutem. Confitemini Domino quo
« miscncordia sjus, et veritas Domini manet in « niam bonus quoniam in sfficulum misericordia
,

« sternum. >
« ejus. »

E.y.^nn.iTio. ENARRATIO.
Laudate Dominum, omncs gentes, laudate eum Superior psalmus qui in se habuit, adjiciat Do-
omnes populi. Quia tam gentes quam Judsei ad do- nunus supcr vos [Psal. cxui), insinuavit nobis quibus
mum Dei vocataj sunt, audiant hasc verba qui filii associati sumus in gratia illius quibus est, et cujus
Jerusalem esse noluerunt, cum se ab omni gentium in saeculum misericordia est. Israelitis enim in Chri-
communione prfficidcrint. «Laudateeum, omnes eorum numero sunt apostoli Pa-
sto credentibus (ex
quoniam
populi, in nostr.i reparalione 1) » coiifir- sumus in uno angulari lapide,
tres nostril, associati
mataestsuper nos misericordia ejus » id est, pro- ut simus unus grex sub uno pastore cum illis prio-
 ENARRATIOr^ES IN PSALMOS. 730
729
ribu3. Quorum vox est in hoc psalmo ad lauriem A runt quod notatur ubi dicit quia ultus sum in
;

Dei nos instruentiuni et sic dicentium eos Circunidantes circumdederunt me, » id est,
:

« Confitemini Domino .juoniam bonus, quoniam nimia circumdatione circumdederunt me,et inno-
in saeculum misericordia ejus >> est, subaudis per- mine Domini glorificando," quia ultus sum in eos.
duratura. Non potuit laus Dei brevius explicari, Circumderunt me sicut apes. » Notandum est.
quam ut bonus esse confiteretur sibi enira pro- : quia, eum apes circumdant favum, mellitum eum
prium est soli quod bonus est. Ipse enim. cum reddunt: sic persecutores sua persecutione sanctos
audiret, Magisler hone, ab eo scilicet qui carnalibus circumdantes quasi mellitos eos reddunt,quia eos
oculis intuens, et divinitalis plcnitudinem non in- dulciores et delectabiliores ad imitandum facfunt:
solum hominem arbitrabatur, respondit
telligens, quiaquanloplustribulantur sancti.tantopluseorum
dicens « Quid me interrogas de bono ? nemo bo-
: constantiam alii student iwAVivx.EI exarscrunt sictd
nusnisi solus Ueus {Matth. xix, Marc.x, Luc. xviii). >.
ignis iii spinis.lgms cum a pastoribusin spinis po-
Quasi dicat : Si bonum me vis appellare, intcllige nitur non truncum Ijedit, sed quod siccum reperit
me etiam Deum. « Confitemini Domino quoniam adhaerens trunco comburit sic persecutores, cum ;

bonus, quoniam in saeculum misericordia ejus. Di- adhibeant tormenta non laedunt animam, scd cor-
cat nunc, » id est, indilate domus Israel, id est, -n pus quodest quasi indumentum animce.Unde illud
minores in " ' '
Ecclesia exhortentur alios,
' >
dicentes
,. .
: ^^ Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam
« Confitemini Domino quoniam bonus, quoniam in autem non possunt occidere (Matlh. x). » « Et in
saeculum misericordia ejus dicat nunc domus .A.a- : nomine Domini, quia ultus sum in eos. » Vel sic :

ron, » id est, majores etiam dicant « Confitemini ; Circumderunt me sicut apes Apes, cum laedunt
Domino quoniam bonus, quoniam in saeculum mi- alios, vitam in vulnere ponunt sic persecutores :

sericordia ejus. » Dicant etiam conversi non tantum cum putant alios lajdere seipsos interficiunt morte
ex Judrcis, sed etiam « omnes qui timent Dominum :
interiori, quia nemo prius in se quam in alterum
Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in peccat " impulsus, eversus sum
; ut caderem. el
saeculum misericordia ejus. » Et merito ei confilen- Dominus suscepit me, » id est, sustlnuit meneca-
dum est, quia ego de tribulatione, id est, propter derem; juxta illud: « Justus septies in die cadit,et
tribulationemmortalitatisetpassibilitatisdelendam, » Et quia a
resurgit lProi\ xxiv). Domino, non a
« invocavi Dominum, et exaudivit me in latitudine meipso substentatus sum, sit fortiludo mea Domi-
Dominus, » in latitndine videlicet dilectionis, ut in nus. Unde Paulus « Omnia, inquit, possum in eo
:

charitate ad omnes cor nostrum extenderetur. .ircta qui me confortat, et laus mea Dominus {Phil.iy), »

enim via est qux ducit ad vitam (Malth, vii), et non id est, ipse Dominus sit Iaudandus,non ego, el hoc
curritur tamen ad illam nisi ditatato corde. Merito '-'
ideo, quia jaclusest mihi in satutcm,non factus quod
Dominum invocavi, quia Domiiius milii adiutor est, prius non eram. Et ideo sit fortitudo mea Dominus.
et ideo mihi homo. Et quia
non timebo quid facial etnon ego ipse, quia qui in sua fortitudine confi-
Ecclesia non snluin homines habet inimicos, sed dunl cadunt cum impelluntur.NulIus autem in cer-
etiam angelos malosa quibusnecesseest ut libere- tamine cadit, nisi cujus fortitudo et laudatio cadit.
tur, subjungit adhuc « Dominus mihi adjutor, et
; Sit ergo Dominus forlitudo et laudatio nostra, ut
ego despiciam inimicos meos, » quia, ex quolibet cum eo sternus qui nunqum cadit : et faclus est

genere inimici surgant, sive ex numero malorum mihi in mlutcin. Unde

vox exsultationis et sa-
sit «

angelorum, sive ex numero malorum hominum, in lutis in tabernaculis justorum,» idest, in fidelium
Deo adjutorio despicientur.Despectis ergo inimicis, cordibus, ubi putant persecutores esse vocem mce-
non ultra ae offerat mihi homo ut in se jubeat spem roris et trislitis, sit vo.t exsultationis et laetitiae.

collocari, quia bonum est confiderein Domino. Et non Unde Paulus : « Non solum, ait, gloriamur in spe,

simpliciter bonum, sed melius « quam confidere in sed etiam gloriamur in tribulationibus (Hoin. v), »

homine. Bonum est sperare in Domino, » et melius et hffic omnia ex Doo sunt, quia dextera Domini fe-
est quant sperare in principibus, id est, in angelis, cil virlulem, hanc « virtutem, dexlera Domini exal-
quia juvant et homo et angelus, ille tamen per
etsi J)
tavit me. » Et ne exaltati de nobis prajsumeremus
eos haec operatur qui pro modo corum et pro nostra subjungit ; dextera Domini fecil virlulem.
necessitalc eos facit bonos. Uonum ext spcrare iii Qua;maiorvirtusquamcxaItarehumilem,vivifica-
Domino quam sperare in jirincipibus, et indc exper- removtalom.praeberedeinfirmitate perfcctionem,de
to mihi credcndum est, quia omnes gentes circumic- subjectionegloriam,do passionevictoriam.dareauxi
runt me, el hoc factum est in nomine Domini, sub- liumdelribulationeutalHictisvcrasalusDcipatesce-
audis glorificando, quia ullus sum in eos, quosdam ret et affligentibus vana salus hominis remaneret.
ex illia mihi concorporando. Ilic notantur labores De.iterra Domini fecit nif^etideo non mnriar mortein-
quos passi sunt patres nostri in primitiva Ecclesia, teriorishominisconsentiendo videlicetpersecutori-
cum dicit : Uinnes gentes circumicrunt me, quia, cum bus ,meis, sed vivam in Domino, cujus de.xtera ine
apostoli singuli singulas provincias susciperent <?.iaW(U'i7.Unde Paulus « Vivo,inquilJam non ego,
:

convertendas, non hoc fidelibus est inaudituin et vivit vcroin me Chrislus((Ja/.ii],»« et narrabo opera
incognitum quantagcntium persecutionecircumdati Domini:»quia" nequeinors,neque vitaseparabitme
8unt, sed gaudendum est, quia victoriam obtinue- a charitate Christi (Rom. viii] ; » scd semper inno-
 731 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 732
tescam aliis sua opera et merito, quia < castigans A vox illorum de primitiva Ecclesia benedicentium
castigavit me Dominus'» renovando mespiritu inte- posteriores et sic dicenthim:Betiedirtus qui venturus
rius, licet exterior homo corrumpatur. Non ergo est in nomine Domini.Et nos de domo Domini enles
quidquam viribus suis licuisse arbitretur fremitus id est, Deum mente attingentes, henedieimus vobis,
impiorum in persecutione fidelium.quin paterfami- id est, annuntiamus, quia Dominus Christus est
lias Scepe per nequissimos servoscorrigit filios,cum Deus Deo Patri aequalis et ipse illu^it nobis,\it\n-
:

servis tamen compedes paret, et filiis haereditatem telligeremus quod credimuset vobis nondum intel-
servet. « Castigans casligavitme Dominus,et morti ligentibus, sed credentibu.=,nuntiaremus.Ut autem
non tradidit me.» Et quia in hac castigatione morti et vos intelligatis, « constituite
diem solemnem, »
non tradar, vos persecutores mei aperile mihi per- separantes vos a carnalibus desideriis, et a mor-
secutione vestra portas jusliticT, ct ingressus in eas tuis operibus, ut divinffi contemplationi satagatis
confilebor Domiiio, id est, gloriabor in Domino.non (l non segniter agite.sod incondm-
Pctr. ii).Et hoc
in meipso. Porta justitife, ut justus ex lide vivat sis,\<i tst in frcquentationibus, procedentes « usque

{Bom. i) et patienter in spe exspectet promissiones ad cornu altaris,» id est,usquead altioravelaminis

qu» reservate sunt ei in futurum. H«c spes magis (Hebr. vi), ut intelligatis ejus interiorem divini-
accenditur in unoquoque fideli cum sustinet perse- „ tatem, qui nobis exteriorem humanitatem lacte
cutiones ab infideli « hfec porta Domini. .justi in-
: nutriendis [Hebr. vl pra;bere dignatus est. Nota
trabuniin eam. » Quasi dicat Ideo rogo ut ape- quod dicit, usque ad cornu altaris, » Mos enim
:

riantur mihi portse justitise,ut ingrediensconfitear fuit Judasorum ut in Paschali feslo Hierosoly-
Domino.quia haec talis porla est Domini;ipse enim mam convenirent, dicrn solemnem celebraturi. Et
prius intravit per hanc portam. quia prior passus quia magna fuit multitudo cum in templo con-
nobis exemplum patiendi intravit per hanc portam gregabantur, impellebant usque ad cornu allaris,
intraturi sunt solijusli. " Confitebor tibi quoniam ut ibi starent. Qui trgo diem solcmnem constiluit
exaudisti me,et factus es mihi in salutem: » quasi procedat ad cornua altaris, intelligens in huma-
dicat: Dixi ut aperirentur mihi portaejustitiee :quod nitate divinitatem, ubi altare est excelsum, super
fiet, quia ego jam ingrediens, « confitebor tibi, » o quod altare sacrificatur sacrificium laudis. « Con-
Domine, « quoniam exaudisti me » etiam in ipsa stituite diem solomnem in condensis, usque ad
exauditione « factus es mihi in salutem. » Hacc cornu altaris, » dicentes : Dcus meus es tu. et ego
confessio non vulnus medico detegit,sed de sanitate creatura « confitebor tibi, Deus meus es tu, et
gratias agit. « Factus es mihi in salutera, » et hoc exaltabo te. Confitebor tibi quoniam exaudisti me,
modo : quia«lapidem quem reprobaverunt isdifi et factus es raihi in salutem, » dicens etiam proxi-
cantes, hic factus est incaput anguli. » Lapis isle C mis : « Confitemini Domino, quoniam bonus, quo-
Christum fiiit, « quem reprobaverunt redificantes,» niam in SEcculum misericordia ejus. »
Judaei videlicet. qui de littera praesumentes, suam
justitiam statuere voluerunt, ul justitiae Dei non
PSALMUS cxvni.
ALLELUIA.
essent.subjecti (Bom. x). Sed ab illis reprobatus,
« factus est in caput anguli,»ut in se uniret novum <i Aleph. — Beati immaculati in via, qui ambu-
hominem duos populos,populum vidclioet pra?putii « lannt inlege Domini.Beatiqui scrutantur testimo
et circumcisionis. Et hoc quod lapsi ille « factus 1' nia ejus in toto corde exquirunt eum. Non enim
in caput anguli, a dominofaclum est, « quia licet « qui operanlur ambu-
iniquitatem, in viis ejus
hoc non esset factum nisi passus esset,non tamen « laverunt. Tu mandasti mandata tua custodiri
ab eis a quihus facius est, lapis angularis processit « nimis. Utinam dirigantur viae mea; ad custodien-
sed a Domino : « et est mirabile in oculis nostris,» « das justificationes tuas. Tunc non confundar,
interioribus videlicet, licet Judreis sit scandalum, « cum perspexero in omnibus mandatis tuis. Con-
gentibus stultitia il Cor.i).«Hi-ec est dies quamfecit « fitebor tibi in directione cordis,in eo quod didici
Dominus :» quem diem videre Abraham exsultavit « judicia juslitiaj tua?. Justificationes tuas custo-
« vidit et gavisus est {Joan. viii). »Etnos ergo exul- « diam. non me derelinquas usquequaque. •

temus Ixtemur in ea,

et quia h;ec est dies redem- ENARBATIO.
ptionis non dies miserias quani ipsi nobis
nostra5, Psalmus iste ab exordio suo ad beatitudinem
fecimus. Unde superiiis dictum est. « Et in diebus nos hortatur quam nerao est qui non appetat.
meis invocabo le [Psal. cxiv). » H^vc est dies Do- Nullus enim est qui non vult esse beatus. Quid
mini de qua dictum est:«Ecce nunc tempus accep- igitur exhortatione opus est ad eam rem quam
tabile, ecce nuncdies salutis {llCor.vi).» «Exsulte- sua sponte animus appetit humanus ? Nam pro-
mus etlffitemur inea,»dicentes:" Domine,9aIvum fecto qui exhortatur, id agit, ut excitetur volun-
me fac.o Domine bene prosperare » id est.prospe- : tas ejus cum quo agit, ad illud propter quod ex-
rum iter nobis para et opus ost ut prosperentur : hortationis adhibetur alloquium. Utquid ergo no-
tui,quia tu es benedictus qui venturus es in nomine biscum agilur, ut id veliraus, quod nolle non
Domini, quaerens ut idonea membra tibi addantur possumus"? nunc quia omnes beatitudinem quidem
capiti. « Benediximus vobis de domo Domini.»Ecce concupiscunt, sed quo ordine ad eam pervenia-
 :

733 ENARRATIONES IN PSALMOS. T34

tur, plunmi nesciunt, ideuque hoc docet psal- A [11 Tim. Nunquid et iste siue
iv.) peccato
mus iste, qui sie dicit nunquid Audiamus ipsum dicentem.et
se seducit?
« Beati immaculati in via, qui ainbuiant in se S'ne peccato non esse confitentem. Dixit enim :

lege Domini. > Tanquam si dicerel ; Scio qaid « Non quod vo!o boc facio,sed quod habitat in me

vis, beatitudinem quKris : ergo si vis esse beatus, peecatum (Rom.iw). » Ipse enim egit quod noluit,
esto immaculatus. Illud enim omnes, hoc aulem quia tentatus ab illicitis de=ideriis,consensum non
pauci volunt, sine quo tamen non pervenitur ad pra!buit,nec ad operationem perduxit.Illicita autem
id quod omnes volunt. Et ubi debes esse imma- desideria a quibus tentabatur operatus est in eo
culatus? 7ra i'/a. Ouid autem sit esse immacula- languor carnis, qui peccatum noniinatur, quia ex
tum in via subjungit : Qiti iimbulant iii le<je Do- pcena peccati contrahitur : et omni reatu criminis
mitii. enim immaculali sunt
Illi in via, qui in in sacramento baptismatis deleto, solus remansit
lege Domini delectantur, per quam legis delecta- languor, ex quo surgunt illiciti motus quibus :

tionem pervenitur ad beatitudinem. Non super- surgentibus.si nullus eis prasbeturassensus nullus-
flue nobis diciturquod sic e.^primitur, sed exhor- quelaxetur effectus, nulla perpetratur iniquitas ;

tatio necessaria nostris mentibus adhibetur. Quid et sic non obest languor carnis, si per eum non
enim boni sit, ad quod multi pigri sunt, id est, t» perpetretur opus iniquitatis, iniquitatis dico,
immaculatos ambulare in via, qum lex Domini vel aclionis vel de qua iniquitate
consensus,
est, sic ostenditur, cum beatos esse qui hoc hic dicitur: non enim qui operantur iniquitatem in
faciunt, indicat ut propter illud quod omnes
: consensu vel in actu, in viis ejus ambalaverunt' Tu
volunt et hoc fiat quod plurimi nolunt. Beatum mandasti mandata iua custodiri nimis. Vere qui
quippe esse, tam magnum bonum est, ut hoc scrutantur testimonia tua, Domine, beati sunt :

velint boni et mali. Nec mirum est, quod boni quia tu nunquam mandasti nisi quodad beatitudi-
propterea sunt boni,ut sint beati : sed illud est nem pertinet; mandasii mandaia tua custodiri nimis,
mirum,quod mali,ideo sunt mali, ut sint beati. id est,valde non in scientia tantum videlicet, sed
Nam quisquis avaritia? facibus inardescit, libidi- opere.Frustra enim leneturin scientia,quod non te-
nibus effluit ; ad hoc tendit, ut quoquo modo neturvita.Utimamdirigantur viae mea;ad custodien-
ad beatitudinem pervoniat, cum potius ad sum- das justificationes tuas.>' .'\uditavocc optantis, de-
mara miseriam deveniat. Quibus[via qualiter ad ponesuperbiampraesumentis.Nullusenimoptatquod
beatitudinem perveniendum sit, ostenditur tan- in sua potestate sic habet,ut per liberum arbitrium
:

quam eis sic diceretur. Quod pergitis ? quos his possit efficere quod vult. Ista ergo fidelis anima
de viis pervenire desideratis ? Relinquite maligni videns quia per senon sufficit utcustodiat mandata
tatem qui non potestis amittere beatitudinis ^ Domini, sic optat optando, et a Deo adjutorium
;

voluntatem frustra tendendo Jatigamini,

: quo poscit quasi dicat Quia « mandastimandatatua ;
;

perveniendo inquinamini. Silis ergo immaculati, custodiri, utimam dirigantur viae meae, » id est
quivultis esse beati. Beati vero sunt qui scrit- opera raea, ad custodiendas juslificaiiones tuas,
iantur iestimonia ejus, id est, Scripturas sa- quas tu fecisti et sic docuisti ; et ideo rogo vias
crasquffi testimonium ejus dicuntur, quia eum meas dirigi quia tunc, id est, directis viis meis,
testantur. quoniam
Et mulli Scripturas inve- non confundar vekilille cui dici potest «Hic homo :

stigant ad hoc tantum ut sciant, non ut habeant ccepit sedilicare.et non potuit consummare {Luc.
quod faciant : ostendit quia beati sint, cum xiv). » Non confundar «dico,» < cum perspe.xero in
scrutantur testimonia Domini,i]li videlicet, qui toto omnibus mandatis, » id est, cum ipsa mandata
corde e.vquirunt euni in ipsis Scripturis non tantum tua me raihi faciunt speculura. In mandatis enim
intelligendo Scripturas, sed ex p.^aiccpto ,Scriptu- Domini se quisque,qualis sit, intueri potest juxta ;

rarum bene operando. Nan cnim

operantur
" qui apostolum Jacohum dicentem « Si quis auditor :

iniquitatem,in viis ejus ambulaverunt.Illi qui sunt est verbi et non lactor.hic coraparatur viro consi-
immaculati,ambulant in lege Domini. Namilli qui deranti vultum nativitatis suse in speculo. Conside-
operantur iniquitatem,et ideo maculati, non am- J) ravii enim se.et abiit : ot statim oblitus est qualis
bulant, id est, non dclectantur in viis ejus. Hic fuerit [Joli. i). » Qui autcra perspexerit in legem
qu.Teritur cuin omne peccatum sit iniquitas, nullus perfectK libertatis et permanserit, non auditor
autcm sine pcccato,qualiter aliquis ambulet in lege obliviosus,sed factor operis, hic beatus in facto-
Domini, cum illi qui operantur iniquitalem, non suo orit.Talis et iste vult esse,ut inspiciat tanquam
ambulant. Nullus enim sinc pcccato est. Undn in spoculo mandataDei, ut non confundalur quia :

Joanncs « Si dixerimus quia peccalum non habc-

: non auditoreorum vult esso tanlum. sed factor :

mus,nosmetiptos seducimus,et veritas Dei in nobis quod dicil:'<Tunc non cunfundar.cum perspcxeroin
non cst (i Joiin. i). » Quid ergo dicemus ? Nun- omnibus mandalis tuis.» Vndeccnfitebor tibi, id cst
quid nullus ambulat in lege Domini ?Num Paulus laudabo te, in direclione cordis, id est, in corde
non ambulavit qui dixit,» Bonum cerlamen certavl reclo,et nunquam non
a tua volunlate distorto. Et
cursum consumraavi, (idem servavi, de reliquo tantum te laudaboin ipsa operationc, sed etiam in
reposita est raihi corona juslitia; in illo dic ? » ipsa inchoatione, in eo videlicet f/uorf didici judicia
 738 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 736
jtw/i7j« iua;,id est, hoc quod intellexi discretionera A rum : « in labiis meis pronuntiavi orania judi-
illam, qus ex tua juslitia processit, discernere cia oris lui, » id est, prKcepta qua; per os tuum,
videlicet quid eervus debeat Domino,quid creatura id est, per sermones didici. Omnia dico, tam
Creatori. « Justificationes tuas custodiam, non me occulta quam manifesta, quae fuerunt prouunti-
derelinquas usquequaque : » Quia juslificationibus anda: non hoc ex tristitia, vel coactus feci,
et
tuis custoditis non confuudar, ergo custodiam sed « in via testimoniorum tuorum delectalus
justificationes tuas.Et ut custodiara, non me derelin- sum, » id cst mandatorum tuorum, delectatus
quas usquequaque.Si dereliquisti me ut egeam, non sum sicut tnomnibiis divittts. Et inmandatis tuis,
derelinquas me ul peream. Vel non dcrelinquas me scilicet pronuntiandis, e.rercehor, id est perseve-
ad id quod possim dici quaqua rationc derelictas, rabo : ct considerat>o vias tuas, ut qu» dicam
ut in me ipso videlicet glorier. A Deo enim dere- ore compleain opere. Et in hoc non scd de me,
linquitur.qui in seipso in benefactis gloriatur. de te prajsumo
quia in justificationibus tuis qui-
:

« Beth. — In quo corrigit adolescenlior vium bus per tc, non per me justificatus sum, medi-
« suam .' in custodiendo sermones tuos. In toto labor,\d est assiduus ero, et nvn obliviscar ser-
« corde meo exquisivi te, ne repellas me a man- mones tuo^, homo, qui obli-
quod _ fecit priraus
« datis tuis. In corde meo abscondi eloquia tua, ut p tusest verbi Dei sibi dicentisNe comedas [Geit. ii) :

« non pecem tibi. Benedictus es, Domine : doce CiMEL. —

c Retribue servo tuo, vivifica me, et
« me justificationes tuas.In labiis mei pronuntiavi « custodiam sermones tuos. Revela oculos meos,
« omnia judicia oris tui. In via testimoniorum « el considerabo mirabilia de lege tua. Incola
« tuorum delectalus sum.slcutin omnibus divitiis « ego sum non abscondas a me man-
in terra,
« In mandatis luis exercebor, et considerabo vias « data tua. Concupivit anima mea desiderare ju-
<i tuas. In justificationibus tuis meditabor, non « stificationes tuas in omni tempore. Increpasti
« obliviscar sermones tuos. » t superbos maledicti qui declinant a mandatis
:

EN.innATiO. « luis. .\ufcr a me opprobriura et contemptum,

In quo corrigit, Custodiam justificatio.ies tuas. « quia testlmonia tua exquisivi. Etenim sederunt

Nam in custodiendo sermones tuos, id est praecepta « principes, et adversum me loquebantur ser- :

tua, corrigit viam suam, id est, vitam suam, « vus autem tuus exercebatur in juslificationi-

odolescentior,\d est,populus junior.populus videlicet « bus tuis. Nam et testimonia tua meditatio mea

gratia-^portans imaginem novi hominis, verbum « est, etconsilium meum justificationes tuae. »

videlicet fidei,quod ei prfedicatur, per dilcctionem Ey.iRHATIO.

operando. Junioriste est non Cain,sed Abel non ;
Retribue servo tuo. Quasi dicat: Ut non obli-
Ismael,sed Isaac; non Manasses, sed Ephraim ;
viscar sermones tuos, tu, Doraiue, retribue servo
non Esau, sed Israel non Saul,sed David quorum ; : tuo, hoc videlicet, vivifica me. Quatuor sunt
unusquisque viam suam correxit in custodiendo retributiones : duae sunt justitiee, reddere videlicet
sermones Domini in quo,sciIicet alio ? Cajteri vero bona pro bonis, et mala pro imalis. Mala enim
imitantes vetercm bominem, non custodiendo ser- pro malis reddet Deus impiis,iquando justo judi
mones distorseruntvias suas.Etquiaqui custodiunt cio,et peccatorum suorum merito aeternaliter
sermones tuos, vias suas custodiunt, ego in tofo puniendos eos in ignem seternum mittet. Tertia
corde meo e.vquisivi te, et ideo ne repellas me a man- retributio est gratis, quam hic exercet Deus,
<iafw tu!S. A mandatis Domini repellitur, qui per reddens bona pro malis qus retributio
: gratiae
gratiam non adjuvatur : et ideo ne repellas me a naturaliter prajcedere debet : quia nisi Deus hic
mandalis tuis, quialicet alii abscondunt argentum redderet bona pro malis, non esset cui in ultimo
et aurum in arca, ego m toto corde meo abscondt, examine redderet bona pro bonis: hanc retri-
id est reposui, etoquia lua,id est prscepta, ad hoc butionem quaerit iste. Qusrit enim a Deo inte-
videlicet,u( non peccem libi, in memoria tenendo rius vivificari, ut ab eo vivificatus possit custo-
mandata tua.Peccatur Deo.peccatur proximo sed dire sermones suos quia mortuus est inte-
; ;

prius Deo peccatur quia quandu quisque cogitat Q rius non est dignus ut custodiat sermones Do-
:

poccatum perpetrare in proxinio, jam peccat Deo mini. Nota quia nou ex toto raortuus fuerat qui
etsi nullum peccatum perpetraverit in proximo hic vivificari rogat. .4ccepit enira initium bonae :

quia nemo non prius in se,quam in alterum peccat. concupiscentis, cum adhuc rogat viviflcari, ut
Vel sic In corde mco abscondi eloquia tua, ut non
: possit custodire praeceptum obedientis. Et quo-
darem sanctum canibu? neque margaritas sparge- niam Dei preEcepta non per obedientiam custo-
rem ante porcos ergo Doce me juslificationes tuas.
: diuntur, nisi per intelligentiara videantur, ut
ut discam faciendo quod jara didici memoria haberet intelligentiam, subsecutus ait nevela :

tenendo, vel. Tuum est docere, quia tu bene- oculos meos interiores, et considerabo mirabilia
diclus es, Domine,\d est : naturaliter multlplicatus, procedentia de lege tua, sed observata. Quid
et a quisque docetur in bonum. Doce me
te mirabilius, quam per custodiam legis Domini,
justificationes tuas quia non solum mihi abscondi terram, ccelum fieri, servum liberum, et tandem
eloquia tua, sed etiam ad utilitatem proximo- perpetuo coronari ? Reveta oculos meos, et hoc
 ::

731 ENARRATIONES IN PSALMOS. 738

ideo quia incola ego sum in terra, id est, dc illis A tur. Consiliumiterum sedentium principum fuitin-
ego siim qui dicunt « Non habemus
: hic manen- ventos martyros perdere: concilium patientiam mar-
tem civitatem, sed futuraminquirimiis {Heb.xm): >> tyrum perditos invenire. Et sic illi reddebant mala
et ideonon abscondas a me mandata tiia ut non pro bonis, isti bona pro malis : et sic persecutores
compleam ea, videlicet operando. Mirum est, occidendo defecerunt ; martyres vero moriendo vi-
quod hic rogat mandata Domini sibi non abs- eerunt.
condi. quia ubique Deus vult pra-dicari uti- : DALETH. — «Adhaisitpavimentonnimameaivivifica
nam tam multis essent chara quam sunt clara. « me secundum verbunituum.Viasmeas enuntiavi,
Illa enim duo mandata, quibus pendet tota in «etexaudisti rae:doceme justificationes tuas. Viam
lex ct prophetae, manifesta sunt tam fidelibus « justificationum tuarum instrue me, et exercebor

quam infidelibus quia Deus amandus est, ideo : « in mirabilibus tuis. Dormitavit anima mea prae
necessario sciendus est. Sciri autem non potest « tsedio, confirma me in verbis tuis. Viam iniqui-
nisi per eloquia : ideo iste rogat sibi non abs- « tatis amove a me, et de lege tua miserere mei.
condi eloquia, ut sciendo Deum, Deum amet <i Viam veritatiselegi, judicia tua non sum oblitus.
et Deum amando, seipsum faciat amare, ut sic « Adhassi testimoniis tuis, Domine, noli me confun-
tandem doceatur qualiler proximus debeat dili-
p « dere. Viam mandatorum tuorum cucurri, oum
gere quia nisi quisque sciat ipsum diligere,
;
« dilatasti cor meum. »

non potest esse ardens in diiectione proximi,

cum scriptum sit Diliges proximum tuum :
ENAnhATlO.
sicut teipsum (Lev. xix). » Non abscondas a me
mandata tua » et hoc justc, quia concupivit
: kAhsiixi pavimcnto anima mea: quasi dical ; Li-
ainma mea desiderare, id est, magno desiderio cet testimonia tua meditatio mea est, tamen adhuc
atfectabatur anima mea desiderare justificutiones timeo, quia anima mea adhxsil pavimenlo, id est
tuas, id est, praecepta tua justiflcantia, et hoc corpori, quod est inferior pars hominis, sicutpavi-
in omni tempore, videlicet quietis et adversita- mentum inferior pars est aedificii. Et quia « Caro
tis ;
ju.xta illud : Benedicam Dominum in onini concupiscit semper adversus spiritum(Gn/.v), » Ideo
tempore [Psal. xxxiii). Ideo concupivit anima mea quandiu anima adhaeret corpori, timendum est et
desiderare praecepta tua, quia increpasti superhos rogandum, ne concupiscentia carnis superet spiri-
id est, primos parentes contra te superbientes, tum quod iste rogat, dicens Adhxsit pavimento
; :

et mandata tua non desiderantes increpasli, id : anima mca, et ideo vicifca me, ut comprimatur quod
est, morte multasti quando dixisti Malcdicta adversus spiritum concupiscitur. Vivifica me, dico,
:

terra in opere tuo [Gen. iii). Et non tantum illi C agentem secundum verbum tuum, id est praeceptum
sic sunt increpati, sed omnes qui imitantes eorum tuum,vel vivifica me secundutn verbum tuum, id est
superbiam, dcclinat a mandatis tuis, maledicti sunt. promissum tuum. Promisisti enim :In Isaac voca-
Nota quia aliud est per ignorantiam vel per car- bitur tibi scmen, hoc est, « non qiii filii carnis, hi
nis infirmitatem mandata Domini non supplere : sunt filii Dei ; sed qui filii sunt promissiouis, depu-
aliud, per negligentiam a mandatis Domini de- tanturin semine [Gen. xxi, Rom. ix). » Vel, vivifica
clinare quod superborum est « maledicti qui
;
: me secundum verbum tuum, quia dixisti « Converti- :

declinant a mandatis tuis. » Et ut ego maledi- miniad me, et ego convertar ad vos (Zac/i. i). Et
ctioni non subjaceam, aufcr a me opprobriiun et debes vivificarc, quia cias mcas, videlicct fuidas,
contemptum, ne committam aliquid dignum oppro- eniHj^wi'/; confessus sum tibi, et tu e.caudisti mc
brio, et ideo tibi contemptibilis fiam. Vel, aufer delendo peccatu, et ideo « doce me juslificationea
a me opprobrium, ne probrosum sit mihi nomen tuas. » Et quia multi docentur in justificationibus
Chrlstianum, et pcr hoc ad conlemptum veniam. sic, ut ea sciant, non ut opere ostendant, ostendit
Aufer dico, quia tcstimonia tua c.vquisivi. Opus est hiTC fidolis anima qunliter doceri vult ; sic ; Yiam
etiam ut auferas, quia non desunt qul me du- justificationcm tuarum, id est, opera pra^ceptorum
dum conterere quffirunt. Eienim principes terreni rj tuorum, instrue me, id est, instrue in me, et sic
« sederunt, et adversum rne loquebantur. Lo- instructus exercebor in mirabilibus luis, id est in
quebantur • dico, tribulationes minando ct in- mandatis mirabilem eum faciunt, qui ca
tuis, qua;
ferendo. « Sorvus autem tuus exerccbatur inju- imitatur : nam eum de infima miseria ad sunimam
stificationihus tuis. Nam et teslimonia tunmoditatio gloriam pcrducunt. Opus est ut me inslruas, quia
mea testabarismcditatussum
est, id est, >>illaqu;ctu dormitavit, id est, tcpescil anima mea prx Ixdio au-
somper. Testimonia Domini martyria ejus sunt, in diendi videlicet verbi Dci. Unde iUud « Umncm :

quibus martyriis exemplum priEbuit, ut hi qui mar- escam abominata est anima eorum [Ps. r.vi). » Vel,
tyrizarcntur, illos diligorcnt a quibus paterentur dormilavit anima mea prx txdio, quia taidium est
quod hic dicit, Tcslimnnia tiia mcditnlio nica cst. mihi conversari inter peccatores : et idco tu, l)o-
Mcditatio enim est sanctorum martyrum. illos dili- mini, confirma me iti verbis luts, ut violonter agam
gcre a quibus patiuntur : cum ha;c sit meditato et proinovoar. Et utconlirmes, :'iaminiquilatis, pro-
perseoutorum, ut eos habeant odio quos persequun- motionein meam impedientem, « amove a me, et do
 «

730 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 740

dando milii videlicet legis
lege tua miserere mei, » A utique in charilate cucurrisset? Sed quia in lege
tuK non solum inchoationem, sed etiam consumma- quam accepit vult proficere, et hoo intelligit sine
tionem quod non est lulentis neque currenlis, secl
: Deo esse posse, legem sibi poscit poni, non ilinm
tui viisereniis {Rom. i\), debes misereri, quia In- quam non habet ut recipiat, sed in illa qiiam habet
quantum potui, inam verilas elegi pcr quam cur- magis magisque proficiat: quemadmodum si pocu-
rerem, « et judicia tua non sum oblitus : » ut cur- lum pjenum teueas, et dare sitienti incipias, ipse et
rerem, adhxsi lestimoniis /mw, flomene, dum curre- haurit bibendo, etposcit, desiderando hoc modo et :

rom:etideo noli me confundere, ut dicaturmihi: iste legem sibi poni poscit, dicens: « Legem pone
« Hic homo cocpit cedificare, et non potuit consum- mihi, Domine, viam justiflcationum tuarum, et ex-
ma.Td [Luc. xix) ; » sed quo curro pertendam,et quiram eam semper, » quandiu videlicet opus est
quod pertendo perveniam : quod fiet. Quia « viam exquisitione. Quandiu enim hic vivimus, opus est
mandatorum tuorum cucurri cum dilatasti cor exquisitione, ut in ea semper proflciamus. Vel ex-
meum,» id est, cum cor raeumincharitato liihJasti. quirilur semper, hic videlicet et ibi. Hi^ exquiritur
llnde Apostolus : Cor nostrum ait, dilalalum est, ut in ca proficiatur : ibi exquiritur ut qui hic pro-
dilatamini et vos [II Cor. vi). fleit ejus prEmio perfruatur. Quia dixit, exquiram
Hb. Legem pone mihi, Domine, viam jubti- p cam semper, el nullus potest exquirere, nisi hoc sibi
« ficationum tuarum, et exquiram eam semper.Da Deo donante, rogat iste legis exquisitor, ut per spi-
« mihi intellectum, et scrutabor legem tuam, et ritum faciat quod per litteram sciebat, sic: ' Da
« custodiam illam in toto corde nr^o Deduc msin mihi intellectum, et scrubator legem tuam » quasi ;

« semita mandatorum tuorum. quia ipsam volui. dicat: Posita lege, indiget intellectu : et tu da ut
« Inclina cor meum in testimonia tua. et non in scrutetur lex tua. Legem scrutatur, qui secundum
« avaritiam. Averte oculos meos ne videanl vanita- altiora praicepta legis operatur. Altiora enim prae-
« tein, in via tua vivifica me. Statue servo tuo elo- cepta legis sunt duo illa praicepta, « in quibus pen-
« quium tuum in timore tuo. Amputa opprobrium dettota lex et prophetce {Matth, xxii). » Unde Apo-
« quod sum, quia jtidicia tua jucunda.
justificatus stolus : !• Adhuc vobis eminentiorem demonstro
« Ecce concupi\i mandata lua, in tequitate tua vi- viam. Si linguis hominum loquar et angelorum,
« vifica me. » charitatem autem non habeam, factus sum velut ebs
EN.iRRATlO. sonans aut cymbalum tinniens (/ Cor. xii,xiii).»«Da
« Legem ponemihi, Domini, viam justificationum mihi intellectum,et scrutaborlegem tuam, et custo-
tuarum, et exquiram eam semper. » Quasidicat: diam iltam in loto corde meo. » Cuslodiam dico,
Quia ego viam mandatorum tuorum cucurri, ideo, non tantum scientia, sed ot vita. Et utsic custodiam
Domine, ne curreudo deflciain, viainjustificationum C dedtic me. id estde virtute in virtutem me duc : me
tuarum, id est opera tua jusliticantia, poncmila le- dico, positum « in semita mandatorum tuorum, »
gem non mutandam, sed permanendam, ut semper id est in arduis preeceptis tuis juxta illud
;
: « Arcta
in lege proflciam. Apostolus dicit « Juslis non est : via est qua; ducit ad vitam [Matth. vii), » et non
lex posita, sed impiis et peccatoribus (l Tim. i). » curriturnisi dilatato corde. « Deduc me in seraita
Quare potest videri hic esse talis, qui lcgem sibi mandaloruin tuorum » et hoc ideo, quia ipsam se-
rogat poni : sed quia superius dixit, se viam man- mitamro/w/, id est voluntarieobservo, non coactione
datorum Dei cucurrisse in charitate, non est de po- veltimore poenaj. Etquia voluntas bona nonest es
pulo illo durae cervicis, cui lex eratscripta in lapi- libero arbitrio, sed ex Dei adjutorio qui dat velle et
deis tabulis [E.vod. xxxi) ; sed videri potest pertincre pro bona voluntate perficere {Phil. ii), rogat iste
ad Jerusalom supernoe, ad filios pro-
filios libera3 bona3 voluntatis affectionem, sic. Inclina cormeum
missionis et a;tern£e hajreditatis, quibus Spiritu » quasi dicat Quia volui ipsam in testimonia tua ; :

sancto tanquamDei digito, non in tabulis lapideis, semilam, tu inclina cor nieum, id est perfice volun-
sed in cordibus lex scribitur {// Cor. iii) ; non quam tatem in testimonia tua ut gratis te colam videlicet.
memoria teneant et vita negligant, sed quam inlclli- Ilaec enim ubique testatur Scriptura, quod colendus
gendo sciant, et diligendo faciant in latitudineamo- n Deus sit gratis, non propter mercedis aliqubd emo-
ris, non in angustia timoris. Nam qui timore pcena3, lumentum ot quoniam avaritia plures irapeditne :

non amore justitiffiopuslegis facit, profecto invitus gratis colant Deum, ideo subjungitur et non in ava-
1'acit. Quod autem invitus facit, posset fieri, malet ritiam. Ne autem sola avaritia impedire videatur ut
utique non juberi .•
ac per hoc legis quam osse nol- gratis non colatur Deus, subjungit adhuc « Averte :

let non est araicus, sed potijs inimicus : nec est oculos meos » interiores, « nevideantvanitatera,»id
mundus opere qui immundus est voluntate. Talis est, ne in tuo servitio apponant sibi aliquod tempo-
non potest dicere quod iste dixit in superioribus rale commodura, favorem videlicet hominum vel
versilius :« Viam mandatorum tuorumcucurri,cum simile, qua3 omnia vanitas sunt. Unde Salomon:
dilastati cor meum. » Et quia dilatatio charitatem « Cousideravi omnia quae sub ccelo [Eccli. i), » etc.
significat, secundum Apostolum dicentem « Pleni- : Nota quia avaritiaest proprie philargyria; amor
tudo legis est charitas {Rom. xiii).- » cur ergo iste Ne autein amor pecunia3 quem-
videlicet pecunias.
legem sibi poni rogat, quam si non haberet, non que arguat, audiamus Dominum dicentem in Evan-
 :

741 ENARRATIONES IN PSALMOS. 742

gelio : • Thesaurizate vobis thesauros in caelo ^ est corde credere, nisi confessio tiat ore (fiom. x).
Ne iterum in benefactis favorem
{Mallh. vi). » subjungitur: Et respondebo exprobrantibus mihi
.<

qu£Eramus,admonet nos sermo Doniinicus:« Cavete verbum. >. Quasi dicat Venial super me misericordia
:

justitiam vestram facere coram hominibus, ne vi- (ua, et ea venienle, respoiidebo verbum fidei expro-
deamini ab eis (Ibid.). » Et ne iterum pro necessi- bratttibus, id est.improperantiiius mihi.de fide mea
bene operari vellemus.inquit
tate victus et vestitus quiii responsio non ex rae procedet, sed ex te. Quia
Dominus:Xolite sollicitiesse, dicentes Quid man- : speravi in sermoniinis tuis non in meis quia ser- , :

ducabimus, aut quid bibemus ? scit enim Pater mones mei tui sunt: juxta illud « Non vos estis :

vester quid vobis necesse sit (Ibid.). Haec omnia qui loquimini, sed spiritusPatris vestri qui loquitur
consideravit iste dicens : « Averte oculos meos ne in vobis (Matth. x). » Et quoniam respondenlibus
videant vanitatem : in via lua vivifica me. Statue verbuni fideimultce parabanturtribulaliones ab his,
servo tuo eloquium tuum » statorium mihi fac ; qui verbo fidei repugnabant, rogat haec fldelis ani-
eloquium tuum.ne ad horam credam,sed semperin ma,quatenus pro imminenti tribulatione non cesset
tuo eloquio perseverem : et hoc in timore tuo filiali, a veritatis prasdicatione et dicit, FA ne auferas, id
non servili : et amputabo « opprobrium meum quod est, ne auferri permittas ullis tribulationibus, de
suspicatussum»dealiis.Suspicabarenimdealiisquos orcmeo verbam veritatis usquequaque id est, usque ,

r\'^ m V\ein n r\r\r\vtr\ii%A ti ( /%/» fo nnttn rr\ r\ttr\ '-' A id,

A iT»i r\i^ r\n*-i tm irnn -n n - ^lL A l'l
videbam
IT 1 /"1
bene
/1
operari,ut hoc facerem protemporali
l-i w-i/%tio1 4-i-itvi i
ad
r\
quod ipsum verbum
t t rv^
possit diciJll V\ -•
derelictum
..l

commodo,nonutgratisDeumcolerent.Etut deinceps quaqua ratione a me. Quasi dicat Si contigerit ut :

illud non suspicer,a»!p!((n opprohrium meum.Nam timore pcenre ciuandoque taceam, non permittas me
temere judicarepeccatumestundeDominus: «Nolite omnino tacere, sed des mihi per gratiam tuam re-
judicare,ut non judicemini [Matth.vu]. » Nota quia spicere, ut in Petro notatur. Ipse enim negando fuit
hsec suspicio de proximo potest procedereex quoli- derelictus, flendo recreatus, trina confessione coro-
bet,qui jam in Dei servitio laborabat pro temporali natus. Se auferas usquequaque, quia in judiciis tuis
commodo quia quod quisque in se sentit,hoc citius
: super, id est, desuper venienlibus, spcruvi, id est,
de alio suspicatur. Et ideo cum iste qui hic loqui- ipsa flagellatua paterna, quK juslo judicio lui mihi
tur, rogasset inclinari corsuum utgratis Deum co- sunt fuerunt mihi causa quare sperarem fu-
illata,

leret, rogat ase amputari temeraria judicia,ne hoc turam gloriam. Vel super speravi in judiciis tuis,
videlicet, judicet de proximo, quod prius sentit in quia speravi me plus habiturum gloria;, quam pa-
seipso. Dicit,« amputa opprobrium meum quod su- lerer poenEe. Unde illud « Existimo quod nou sint :

spicatus sum,quia judicia tua jucunda,» mea ama- condignae passiones hujustemporis ad futuramglo-
ra. Et ecce qualiter jacunda quia « concupivi mau- riam [Hom. vm). Vel super speravi, id est, super
.,

data tua : » et ideo « in asquitate tua viviflca me,'. C idquod petimus aut intelligimus, «pe)-ai'j me habi-
id est in charitate tua. turum, juxtaillud « Ei qui potens est superabun-
:

Vau. —
Ut veniat super me misericordia tua,
« danter facere quam petimus aut intelligimus
• Domine,salutare tuum secuodum eloquium tuum. (Eplies.iu).» «In judiciis tuissupersperavi :et » ideo
u Et respondebo exprobrantibus mihi verbum,quia <(custodiam legem tuam, » id est, dilectionem Dci et
« speravi in sermonibus tuis. Et ne auferas de ore proximi .<cmper, in sseculum videlicct, et in s,vculum
« meo verbum veritatis usquequaque, quia in ju- saeculi,quod est in futuro, quando Deum plenius
« diciis tuis supersperavi. Et custodiam legem amabimus: quiaeum quem nunc non videndo ama-
« tuam semper, in saeculum et in sseculum Si-eculi. mus, facie ad faciem videbimus plenius etiam di- :

« Et ambulabam in latitudine, quia mandata tua iigetur proxiraus, quia nullus crit suspicioni locus,
« exquisivi. Et loquebar in testimoniis tuis in con- ubi alter alteri non erit occultus. Cuslodiam in fu-
« spectu regum, it non confundebar. Et meditabar turo legem tuam, et hic ambutabam, id est, ambu-
« in m^indatis tuis, quae dilexi. Et levavi rnanus labo, in lalitudine , id est, in charitatc Dei et
« meas ad mandata tDa,quae dilexi,et exercebar in proximi, quia mandala lua exquisivi , id est, exqui-
« justificationibus tuis. » ram, sic et crctcra quae sequuntur pr.-cterita acci-
EN.inn.ATio. p piuntur fulura. Vel potest lcgi ut habeat
vim quod
<• Vivifica me,>iet ut me viviflces,"veniat super me dicit, ambulabam in laliludine, ut sic oslendat fide-
misericordia tua. Domine,» id est misericors tuus, lis anima se esse exauditam de futuro,cum oslendit

Christus videlicet per quem multiplicem misericor- sibi esse exhibita quKdam,pcr qure potest de futuris
diam exhibuisti.re«ja/ superme,non ut mc conterat, essc ccrta. Exhibitio enim pnGteritorum est certi-
juxta illud :«Super quem ceciderit lapis illc,conteret tudo futurorum quasi sic dicat :Scio quia ibi :

eum {Malth. x\i,<: sed ut me defendat, quasi caput custodiam lcgem tuam, quia indc quasi jam arrham
meum.0uidipsevocetmisericordiam,subjungit:5a- recipi : qnia jam nunc « ambulabam in latitudine, »
tutare luum,Ui est salvator tuus veniat
secundum elo- id est, in dilectione Dei et proxirai hoc non ope
: ct
quium luum sic enim promisisti, ut per eum libe-
; mea, sed lua, quia « mandata tua exquisivi Et :

rarcs genus humanum.Vel veniat supcr me.me dico, loqucbarin tostimoniistuis»otiam« inconspectu re-
agentem secundum eloquium tuum. Vel sccundum gum,etnonconlundcbar>'dcrlinandoamandatislui3
eloquium (Kum,utin aeminedeputer.Et quiaparum timore regum. Et meditabar, id est, frequenli cogi-
 ;

/43 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETICA. 744

tatione versabar, « in mandatis tuis, » in praeceplis A mor fui in nocte, id est tribulatione nominis lui,

tuis qua;, id est, quia dilexi ea : omnibus

et in his Domine, illius videlicet nominis quia est Dominus,
levabo inanus meas, id cst, opera mea, ad mandala mevoluntarie faciens servum tuum, et custodiendo
tuaquie. id est, quia. dilevi. Ipse levat opera ad legcm tuam. Et haec custodia legis non ex me pro-
mandata Domini, qui cum bene operatur, non in se, cessit, sed « facta est mihi » ate, « quia justifica-
sed in Domino gloriatur deprimit opus bonura, qui : tiones tuasexquisivi.» Velbaec nox/iic mihi, id estad
bene operando qunerit favorem hominum quod di- ;
utilitatem meam, ut sicjustificationes tuas etnon meas
cit « Levavi manus meas ad mandata tua. quoe di-
: exquirerem. Potest aliter legi superius quod dicitur,
lexi,et exercebor, >> id est,perseverabo,<'in justifica- « Haec me consolata est in humilitaie mea, » utdi-
tionibus tuis. >' Eigo, Domine.quia loquendo,medi- camus : Spes illa quam dedisti mihi in verbo tuo,

tando, operando, a praeceptis tuis non declinavi huc consolala cst me in huraanitate 7nea, id est, in morta-
vel illud : litatemea, a priino parente mihi illata, et ideo « ron-
« Zain. — Memor esto verbi tui servo tuo, in quo solata est me, quia eloquium tuum vivificabit me » :

« mihi spem dedisti. Ha;c me consolata est in humi- ut spem vitae haberem,projectus in mortem.Etunde
.<litate mea, quia eloquium tuum vivilicavit me. humilitas processit? Superii id est iniqui paren- ,

« Superbi iniqueagebantusquequaque.alegeautctn „ tes, inique agebant ab obedientia Dei recedentes : et

« tua non declinavi. Memor fui judiciorum tuorum hoc usqucquaquc, id est, omnimoda ratione, quia se
« a saeculo , Domine. et consolatus sum. Defectio sihi deos fecerunt. Ego autem recepta spe verbi tui,
« tenuit me, pro peccatoribus derelinquentibus le- <'a lege tua non declinavi, » sed « memor fui judi-
« gem tuam. Gantabiles mihi erant .justiflcationns ciorum tuorum a saeculo, » idest, ab exordio mundi
« tua; in loco peregrinationis luuce. Memor fui nocle primis paronlibus exhibitorum et defeclio tenuit :

« noniinis tui, Domine,et custodivi legcm tuam.Ha;c me, id est, taedium me detinuit, « pro peccatoribus
« facta est mihi, quiajustificationes tuas cxquisivi.» derelinquentibus legem tuam. » Et tamen « canta-
ESARRATIO. biles mihi erant justiflcationes tuae in loco peregri-

Memor eslo verhi lui servo tuo, scilicet complendi nationis meae. » Nam « memorfui in nocte nominis
ut inter benedictos et lllios promissionis reputer : tui, Domine, et custodivi legem tuam. Haec facta
quia in quo, id est in vcrbo illo, mihi spem dedisli. est mihi, quia justifleationes tuas exquisivi. »

Quasi dicat Alii spem suam ponunt in auro vel in

: Heth. — « Portio mea, Domine, dixi custodire

similibus, ego tantum in verbo luo, et hoc non in- « legem tuam. Deprecatus sum faciem tuam in toto
fructuose. Nam hxc, spes habita in verbo tuo, con- " corde meo miserere mei secundum eloquium
:

solala esttne in humililate mea, id est in dejectione « tuum. Cogitavi vias meas, et converti pedes meos
mea, vel affliclione quam patiorin hac vita. Et ideo C " in testimonia tua. Paratus sum et non sum tur-
« consoiata est me » spes tua, « quia eloquium tuum '< batus, ut custodiam mandata tua. Funes peccato-
viviDcavit me, » adjutorem in
quia tu promisisti te « rum circumploxi sunt me, et legem tuam non sum
tribulalionibus juxta iliud « Fidelis Deus qui non
;
: '. oblitus. Media nocte surgebam ad confltendum
patiotur vos tentari supra id quod potestis (/ Cor. « tibi super judicia justificationis tuae. Particeps
x). » « Ha;c me consolata est in humilitate mea. » Et « ego sum omnium tiraentium te et custodientium
ecce unde humilitas processit, quia superhi inique « mandata tua. Misericordia, Domine, plena est
agebant usquequaque. Superbi sunt quos non edo- « terra, justificationes tuas doce me. »

muit damnum immortalitatis et gloriae, quam perdi- EN.\ARR.iT10.

derunt in primo parente. Hi inique agebant quia : Poriio mea, Domine. Qvtm justificalioncs exquisivi,
quid iniquius, quam illum odio habere qucm scit ergo Domine, doce juslificationes tuas : quod est in

diligere? Et usquequaque , id est omnimoda ratione fine psalmi. Docc dico ut semper in eis proficiam ;

inique agchant, quia non tantum non piguit se im- etdebes docere quia tu es portio mca, Domine : alii
pios esse, sed pios studebant facere inipios. Ego mundum eligant, ego te mihi partem et quomodo :

autem a lege tua non declinavi, » sed « memor fui

ic hic? Qma.dixi, id est, Grmiter statui apud me, cu-
judiciorum tuorum a saeculo, Domine, » tandem fu- n slodire legcm luam. Ejus enim pars est Dominus,
turorum in vasa ira;, et conf^olatus sum in vasa mi- qui legem suam custodit. Lex autem custoditur,
sericordiae, qu« attendi tua gratia esse salvanda. Et quando spiritus viviflcandus adjuvat me ne littera
quia memor fui judiciorum in vasa ira;. « Defectio occidat. Et quoniam non esl hominis ut per se pos-
tenuit mo pro peccatoribus derelinquentibus legem sit custodire legem Domini, et invocandus est Do-

tuam » id est taedebat me conversari inter pecca-

, minus. Si enim fldes impetrat, quod lex imperat
tores. Et quia consolatus sum in divitiis vasis mi- quod iste attendens dicit: « Deprecatus sum faciem
sericordiae promissis, cantabiles, id est laudabiles, tuam. > Quasi dicat Ul custodiam legem tuam, :

erant mihi justil^cationes tuse, id est flagella tua ju- quia per me non possum. « deprecatus sum faciem
stiflcantia, in loco peregrinationis mex : in hac vita tuam, > id est, valde precatus sum adjutorium
videlicet,ubi quisque peregrinatur a Domino.et ubi tuum, et cognitionem tuam in toto corde meo di-
non cantandum est, sed gemendum. Et quomodo c^ns Miserere mei gradientis scilicet, secundum :
,

mihi justificationes tuoB erant cantabiles? Quiawe- eloquium tuum : et debes misereri, quia cogitavi, id
 :

745 ENAURATIONKS IN PSALMUS. 746

est, proposui mihi, vias meas, fcedas, ut avertem me A ut me delectaret bonum.Gui Deus propitius inspirat

ab illis : et converfi pedes meos , id est afflictiones delectatioQcm boni, el cui donatur charitas Domini,
meas, in testimonia lua, id est, in vias tuas pul- ut per charitatem veniat ad dilectionem proximi,
chras et intantum, quod « Paratus sum » ad hoc,
: : cum bonum facit. Nam magnum Dei donum
eo Deus
« ut custodiam mandata tua, et non sum turbatus, » habet, quem delectat bonum. Nam quem delectat
cum tamen non
in illis tribulationibus vel pressuris, bonum, bonum quod facit non facit timore pcenae,
desit causa unde turbarer quia « Funes peccato- : sed aniore justitiae. Quem vero bonum non delectat,
rum circumplexi sunt me. » Funes peccatorum im- opus legis quod facit, facit timore poense, non amo-
pedimenta sunt inimicorum, sive spiritualium.sicut rejustiticB. Cum Deus metuitur et non amalur, ser-
diaboli et angelorum ejus sive carnalium, in qui- viliter flt, noo liberaliter
: servus autem ejicietur :

bus ut in filiis diflidentire operatur diabolus. Ipsi foras filius in aelernum manet in domo, quia per- :

enim augendo peccatum peccato, quasi funes fa- fecta charitas foras mittit timorem (/ Joan. vi). Et
ciunt, et peccatum suiiin sicut restem longam tra- est ffiquipollens dicere quod dicit: « Bonitatem fe-
hunt, et hinc sanctos implicare conantur, et ali- cisli cum servo tuo. « Quasi diceret De me servo :

quando permittuntur sed si implicant corpus, non : tuo fecisti filium, et hoc secundum verbum tuum id ,

implicant animam, quod in isto apparet qui dicit _ est, secundum promissiones tuas. Vel fccisti cum :

" Legera tuam non sum oblitus sed potius )le- serco tuo bonilatem, servo tuo agente secundum ver-
; :

dia nocie surgch'im, id est, fortior fiebam, ad confi- iumtuum, id est, proeceptum tuum. « Bonitatem et
tendum iibi, Per mediam noctem gravior accipitur disciplinam et scientiam doce me. » Ecce qiii prius
tribulatio, in qua tribulalione non afflictio eum deji- confessus est Dominum secum fecisse bonitatem,
ceret, sed exercitaret ut surgeret, et ad conlitendum rogat hic doceri in bonitate. Et quare hoc, nisi quia
fortius prcficeret. De hac tribulatione Petrus di.xit in dulcedinc bonitatis vult prolicerc? Xota quod tria
:

« Tempus ut incipiat flagellum a domo Domini ponit, bonitatem, disciplinam, scientiam. Nam cui
(/ Peir. iv). II Et si inilium a nobis, quis finis erit Deus propitius inspirat boni deIectatio;iem,profecto
illis qui non obediunt Evangelio ? Etsi justus vix instanter orare debet, quatenus in se tantum audia-
salvabitur, impius ct peccator ubi parebunt? Media tur donum, ut non solum pro illo contemnat caete-

nocte surgebam ad confitendum tibi, » semper at- ras delectatione^ ; sed etiain pro illo quaslibet per-
tendens <• superjudicia justificatlonis ture, >> flagella feral pressuras et tribulationes ; et sic suavitati
tua qutejustificant. Notandum quod dicil, super ju- convenienter additur disciplina, quia disciplina est
dicia, quia eum non gravabant flagella Domini, sed eruditio per molestias et ideo non quantultecunque
:

in eis delectalus esl, attendens quia « flagellat Deus suavitati, vel charitati addenda est disciplina, sed
« omnem filium quem recipit [Prov. iii). » Surgebam C tam magnse charitali, quse nulla tiibulatione possit
ad confitendum tibi, » id est.intantum quod pariiceps exstingui. Tertia ;ionitur scientia, quoniam si ma-
sum omnium limentium te
factus : sic videlicet ti- gnitudinem suam prKcedit scientia, non ffidificat,

mentium ut custodiant mandata Itia. Et ut plures sed inQat. Cum ergo tanta fuerit charitas in boni-
ostendat esse quorum particeps factusest, subjun- tatesuavi,uttribulationibusquas adhibet disciplina
git : « Misericordia Domini plena est teim. » Quasi non possit extingui , tunc utilis est scicnfia, ut per
dicat : Benedixisti omnium timentium , quia plena scientiara homo consideret quid fuerit, ctquid me-
est terra reparatorum per niisericordiam Domini. ruerit, et quid a Deo acceperit. Quare recto ordine
Ergo, Domine, « doce me justilicationes tuas. » ut dictum est, « Bonitatem etdisciplinam et scientiam
sempcr in melius proficiam. doce me. » Quasi dicat Doce bonilatem, inspirando
:

Teth. —
« Bonitatem fecisti cum servo tuo, Do- charitatem Aocc disciptinam
: inspirando patien- ,

« mine, secundum verbum tuum. Bonitatem et di- tiam doce scicntiam, illuminando intelligentinm
: :

« sciplinam et scientiam doce me, quia mandatis et hffic omnia faccre debes, « quia mandafis tuis
" tuis credidi. Priusquam humiliarer ego deliqui : crcdidi, » id cst, haec omnia credidi por te esse
« propterea eloquium tuum custodivi. Bonuses tu, mandata, licethominibus per homines sint adir.i-
« et in bonitate tua doce me, justificaliones tuas. n nistrata. Et quid opus est ut adhibeas disciplinam,
« Multiplicata est super me iniquitas superborum, qu.-e me ct doceat suavitatem prajcepto-
corrigat ,

« ego autem in toto corde mco scrutabor mandata rum tuorum Quia priitsqiiam liumiliarer, dcliiiui
?

« tua. Coagulatum est sicul lac, cor eorum cgo vero , procccssit enim deliclum ut subsequeretur humilia-
« Icgem tuam meditatus sum. Bonuin mihi quia lio. Proptcrca, quia humiliatus fui ad me redicns,
« humiliasti ine, ut discam justificationes tuas. ctoquium luum cusludivi , id est, prajcepta tua : ne
« Bonum mihi lex oris tui super millia auri et ar- iteruni humiliarer.Haic humilialio in primo parente
« genti. " cst accipienda, in quo omnis humana natura velut
. EN.ifili.iTIO. in radice cst vitiata : et quia iioluil esse subjocta
'< Bonitatem fecisti cum servo luo, Domino. » veritali, subjecta cst vanitati : quod profuit vasis
Quasi dicat : Tu debes me docere justificationes miscricordia^ cxporiri,ut, dcjccta superbia.diligatur
tuas. Nam tu jain lecisli cum me servo tuo tionita- obedientia, cl percat non reditura miseria. « Elo-
tem, id est, boni suuvitatem, id ost, lalem me fecisti quium tuum custodivi; » ol" tu, » Domine,«doce mo
1'ATllOL. GXXXl. 24
 :

747 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 748

justificationes tuas iu bonitate tua, » id est, lac me A in verbalua, » quia "cognovi, Domine, quia jequi-
attendere ut operando et semper in melius profl- tas judicia tua, »id est omniajudicia tuaesse aqua,
ciendo experiar quam suavia sunt tua prcEcepta. Et « et in veritate tua humiliasti me » in primo pa-
tuum est, docere, quia lu c.s hontis, id est, naturali- rente quia : cum nolui in tua obedientia permanendo
ter suavis opus est ut doceas, quia » multipli-
: et exaltari, juste me humUiasti : morte enim in primo
cata est super me iniquitas superborum, » qui vo- parente me multasti. Et quia in vero judicio tuo
lunt mihi amarificare tua pr<ecepta. « Ego autem in me humiliasti, « tiat servo tuo miserieordia tua ut
toto corde meo scrutabor mandata tua. » Quasi di- consoletur me, « id est recipiam ego servus tuus,
cat : Quantumcunque abundet in eis iniquitas, in non liberlus meus, per misericordiam tuam conso-
me tamen non refrixit charitas, i> Coagulatuni est lationem quia a te recedendo, per iram tuam re-
:

sicut lac cor eorum.

Vere multiplicata est super
» cepi desolationem et hoc fit " secundum eloquium
:

me iniquitas. Nam eorum corinduratum estin ne- tuum, » quia dixisti « Convertimini ad me, et ego
:

quitia sua, juxta illud n Induratum est cor Pharao-

: convertar ad vcis {Zach. i). » Vel consoletur agen-
nis {Exod. vii, ix). » « Ego vero legem tuam inedita- tem « secundum eloquium tuum. » Vel sic « Fiat :

tus suni, »ne horum nequitlce consentirem." Bonum misericordia tua ut consoletur me » in futuro, et
mihi quia humiliasti me. » Quasi dicat Ego pro n hoc « secundum » verbum tuum dando mihi im
: ,

deliclo meo humiliatus sum, et hoc mihi bonum mortalitatem, quam primo homini pollicitus es, si
quia me humiliasti, ut in ipsa humiliatione videlicet iu obedientia perstitisset, in qua nunc ego sum : et
dicnm justificationes luas, id est, experiar quam bo- ut tunc me consoletur, Yeniant mihi nunc misera-
num mandata tua ipsa enim mali expe-
sit servare : tionex tux, id cst exhibitiones misericordiae tuae, et
rientia docuitme, quam jucundum sit sub lua raa- vivam tibi adhffirendo, qui moriebar a te recedendo,
nere obedientia. «Bonum mihi lex oris tui. » Aliis et debes facere, quia le.v lua meditalio mea est, id
argentum et aurum et similia, videntur bona mihi : est, in lege tua scmper meditor : in lege tua videli-
lex tua bona est « super millia auri et argenti. » cet fidei, quse per dilectionem operatur. Hsc medi-
Nam plus araat charitas legem Domini, quam cupi- tatio tantum a mandatis est. ut non refrigescat cha-
ditas mille talenta auri et argenti. ritas.Secundum priorem lectionem erit expcsitio.
loTH. — « Manus ture, Domine, fecerunt rae. et « Veniant mihi miserationes tuae » ad hoc, « utvi-
« plasmaverunt me
da mihi intellectum, ut dis-
: vam quia lex tua meditatio mea est. > Ego vivam :
:

€< cam mandata Qui timent te, videbunt te et

tua. superbi autem confundantur, ut iniquitas eorum in
« laetabuntur, quia in verba tua supersperavi. Co- me non extinguat charitatem. Coniundanlur dico ,

gnovi, Domine, quiaa;quitas judicia tua et in ve- quia injuste, id est sine causa, iniquitalem fecerunt
« ritate tua humiliasti me. Fiat misericordia tua ut C in me. Ego enim laboravi ad eorum salutem, ipsi ad
« consoletur me, secundum eloquiura tuum servo meam perniciein. £(/o aiifem quantumcunque labo-
« tuo. Veniant raihi miserationes tuai et vivam : ravissent me devorare, cxercebar in mandalis tuis.
« quia lex tua raeditatio mea est. Confundantur Quare convertantur mihi, id est, associentur mihi,
« superbi, quia injusle iniquitatem fecerunt in ine, timentes te; juxta illud : Qui Dei
jungatur raihi, est,
« ego autem exercebor in raandalis tuis. Conver- Et qui novcrunl testimonia tua. Exnonit timentes te
« tantur mihi timentes te, et qui noverunt teslimo- ut altendas de quo timorc agal. Quasi dicat Illi :

« nia tua. Fiat cor meum immaculatum in justifi- qui sic te timent, ut noscant testimonia tua non
« cationibus tuis, ut non confundar. » tantum scientia, sed vita, associentnr mihi : qui.id

Ey.MinATlO ut fiat, « In justificationibus tuis, fiat cor meum

« Manus tus fecerunt me, et plasmaverunt me : immaculatum, ut non confundar : » vel hic vel in
da mihi intellectum ut discam mand;ita tua. » Quasi futuro.
dicat Mihi lex oris tui est bonum, et tu « da mihi
: Gaph. —
« Defecit in salutari tuo anima mea, et

intellectum ut discam mandata, » id estreformaut « in verbum tuum supersperavi. Defecerunt oculi

resurgam in resurrectione prima. Unde illud « Re- : « mei in eloquiura tuum, dicentes: Quando consola-
novamini spirltu mentis vestrse {Eph. iv). Et tuum j)
« beris me? Quia factus sum sicut uter in pruina,
est reformare, quia manus tux, id est potentia; tuffi, « justificationes tuas non sum oblitus. Quot sunt
fecerunt me sccundum animam, et pliisynaverunt me « dies servi tui, quando facies de persequentibns me
secundum corpus. Hac de causa etiam reformabis « judicium? Narraverunt mihi iniqui fabulationes,
me, quia, me reformalo, qui timent /etimore casto « sed non ut lex tua. Orania mandata tua veritas
videbunlme in tuaobedientia persevcrantem, ei Ise- « iniqui persecuti sunt me, adjuva me. Paulo mi-
tabuntur, nieo exemplo ad bene operandum provo- « nus consumraaverunt me in terra, ego autem non
cati hoc ideo, quia in verbo luo, id est in man-
: et I. dereliqui mandata tua. Secundum misericordiam
dato tuo observato stipersperavi, id est speravi supra '< tuam vivifica me, ct custodiam testimonia oris
id quod petimus aut intelligimus. Quasi dicat Ipsi : « tui. »

me imitabantur, non inquantum ego meus sum, sed Ey.inn.iTio.

inquantum tibi adhaireo. Unde Paulus: « Imitatores « Defecit in salutari tuo anima mea, et in verbum
mei estote, sicut et ego Ghristi (/ Cor. iv). » « Speravi tuum supersperavi. » Quasi dicat ; Merito fiet cor
 :

749 ENARRATIONES IN PSALMOS. 750

meum inimaculatum : qu\a.anima mea,\d est anima- A tioncm ssculi, contra quos dixit Dominus in

litas vnea,defecit in se eunrto in salulare hiuin, id est Evangelio : « Prsdicabitur hoc Evangelium in

in tuam salvationem se continens et in ferlium tuum universo orbe torrarum : et tunc evit flnis Matlh.
supersperavi . Defectus iste non est culpae et pcena", xxiv). » « Quando facies de persequentibus me
sed laudabilis et optabilisrquia nec semper defectus judicium ? » Opus est enim : nam ut me devo-
ponitur in malo, sicut nec profectus contrarium carent, narraverunt mihi iniqui fabulationes,
8uum semper ponitur in bono, sed quandoqne in sed non ut lex tua,» scilicct audiendas ;quia inlege
malo. Inde Paulus ad Timolueum : « Novitates tua non tantum me delectant verba, sed veritas.
verborum et aniles qucestiones devita, proficiunt Nam omnia mandatu tua ccritas. Et quia veritati
enim ad iniquitatem (I Tim.iv, vi) » et de quibus- ; consensi, iniqui persecuti me, sed suiit tu, Uomine,
dam mulieribus dixit : « Semper addiscunt ; et in adjuva me.El opus est adjutorio: quia ipsi peccato-

pejus proliciunt (II Tim. consummaverunt me in terra, et hoc minus

iii). » Sic defectus in boc res
loco in bono ponitur, quia multum parum, quantum ad eorum
notat sanctum deside- paulo, id est
rium in quo desideiio fuerunt sancti ante iucarna-
: existiraationem, quod de me, qui ccelura et terrara
tionem Domini, ut ille justus Simeon qui dixit non fecissem. Hgo autem licet hac illis visum sit,
:

Putas videbo? putas durabo. si hic rae invcnerit „ non dereliqui mandala tuu. Et ut non derelinquam,

illa nativitas! Inhocetiam desiderio fueruntomnes tu, Domine, secundum misericordiam tuam mundo
sancti, post incarnationem exspcctantes revelatio- exhibitam, vivipca me in-teriore vivificatione, ne in
nem quando Dominus judicaturus est vivos et vacuum graiiam Dei recipiam.et per te vivificatus,

mortuos." Deficit in salutari tuo anima mea, et in custodiam testimonia oris tui.

verbum tuum supersperavi, »id est,in promissioni- Lamed. — " Domine, verbum tuura
In aeternum,
Lus tuis speravi supra id quod pctimus autintelligi- « permanet generationem etgeneratio-
in coelo. In
mus.Quffipromissioneshocfaciuntutperpatientiam « nem veritas tua fundasti terram, et permanet.
:

exspectetur, quod acredentibus non videtur.fle/"c- « Ordinatione tua perseverant dies,quoniam omnia
cerunloculi mci interiores.id est, ratio animae meae (I serviunt tibi-Nisi quod lex tua meditatio mea est
non tantum ipsa animalitas, eundo in eloquium « tunc forte periissem in humilitate mea. In aeter-

tuum : dicenles afTectione desiderii. Quando consola- « num non obliviscar justiflcationes tuas, quia in
heris me.dando incrementa virtutum ? Felix et iste « ipsis vivificasti me. Tuus sum ego, salvum me
defectus oculorum,quianon est veniens exinflrmi- « fac, quoniam justiDcationes tuas exquisivi. Me
tate animi, sed ex nimietate desiderii. Quando con- « oxspecfaverunt peccatores ut perdercnt ine, te-
solaheris me, opus est enim et consolatione quia : <c stimonia tuaintellexi Oranis consummationisvidi
factus sum sicut uler in pruina. Uter est vas ex C « finem, latum mandatum tuum nimis. »
corio sutum, et factum aptum ad pxcipiendum vi- Ey.miATio.
num et continendum sed in pruina positum.indu-
: " In aeternum, Doinine, vcrbum tuum permanet
ratur, et fit inutile vas ; sic et homo cum fuisset Quasi dicat k te vivificatus custodiam
in ccelo. » :

vas bonum ad suscipiendum liquorem purum, ve- tesfimonia oris tui,qua; nemopotcst cusfodire, nisi
ram videlicet discretionem, induratusest adversus per tuam vlvitlcationem quia nec angeli qui in :

imbrem gratia; Uei merito inobedientia», et inutilis cixlo,\A est,in ipsis ar.gelis, permanet verbum tuum,
factus quod dicit, Quia factus sum sicut uter in
: id est praeceptum tuum, id cst, usquequaque ad
pruina tamen i\uan\.um poiut justificationes tuas
: et consummalionem sajculi per tuam vivifioationem.
non shm oblilns. Vcl sic Quaudo consolaberis me, : Et non tantura per tuam vivificationem permanet
ul hoc videlicet mortale induat immortalitatem : et verbum tuum in coelo. sed etiam in generutione
debes facere, quia inquantum potui, me ad hoc pertinente ad legem, et generatione pertinento ad
idoneum feci,« quia factus sum sicututer» posifus gratiam, permanot veritas ttm, quia tu fundasli ter-
« in pruina.»Vel per utrom possunt notari carnalia ram, id ost, Ecclesiam tuam in fundamento fidei
desideria,per pruinam ros divincu gratia!,per quain slabiiem fecisti et « permanet,»quia « Sedestua, :

cohibentur et restringunt\irfluida carnis desideria. n Deus,in siEculum sKculi {Psal.Xhw)." « Ordinatione

Quasi dicat Gbtorpuit in me fervor cupidilatis,ut
: tua pcrscvprant dies, » id esf, omups qui dies sunl,
ferveret in me memoria charitatis :et ideo «justifi- id est, illuminati quod possunt pcrseverare, hoc :

cationes tuas non sum oblitus.Quot sunt dicsscrvi fittua dispositione quoniam omnia, id est, omnes
;

tui? » Videns fidelis anima differri consolationem qui dies snnt, « serviunt tibi. Nisi quod lex tua
quam superius rogavit, optans dis.solvi etessecum raeditafio meaesf.tunc forte periissem in humilitate
Christo, dicit: Quot sunt dics servi tni, id cst ciuan- mea.»Videns fidelis anima per qucni terra est libe-
diu durabunt dies humiliationis.quos sibi lecenTnt rafa, in quo sit lundata, per quem manct;dicit:
servi tui : et ne dies illos tiniendos putaremus ante Ego periisscm jorle, id ost pro cerfo, in humilitate
exlremum judicium, subjungit. « Quando facies mea, id est in afTectiono, tunc, id esl, quando in
de pcrsequcntibus me.judicium? iseparando videli- primo parentchumiliatus sum, nisi qiiod lex tua
cet grana a paleis. Kuerunt enim quidam qui dixe- meditatiu mea est, lex fldei videlicet, nnu fidei ina-
runt Ecclesiam (iniendam esse ante consumma- nis, sed lidei qua; pcrdileclionem operafur(GflLv),
 :

731 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 7S2

per quam impetratur gratia: qu£e gratia id facitin A. quia in mandato Domini temporalia prsmia quse-
tribuiatione temporali, ne miser homo pereat in sierunt,cum ilii ad aeternalendebant, velutiste qui
humilitate mortali. Vel potest sic continuari : Se- dicit: « Super inimicos meos prudentem me fecisti
cundura misericordiam tuam vivifica me : et opus mandato tuo, » id est praecepto tuo et hoc ideo, :

est, quia forte periissem fn humUitale mea tunc, id quia in xternum mihi esl preeceptum tuum suave.
est, quando « paulominus consummaverunt me in Ac si dicat Ideo in mandatis tuis prudentior sum
:

terra,nisi quod lex tua meditatio mea esl "et ideo : quam inimici mei : quia ipsi quffisierunt in eis tem-
« in aeternum non obliviscar justificationes tuas, poralia, et ego aeterna. Ipsi dicunt : Quod intrat in
quia in ipsisviviticastime. »Et quia tu me vivifica- os.coinquinathominem. Egodico,Non quod intrat
si\,ialvumme fac dando perseverantiam : quia ego in os, coinquinat hominem : sed cogitationes quse
tuus su?n, qui primum me esse voluisti, ct perditus exeunt de corde, ea coinquinant hominem [Matth.
sum, jam qusro tuus esse ut salver quoniwn ju- : xv). Super omnes ducentes me inl^^llexi^id est, super

stificationes tuas cxquisivi, cum tamen multi essent illos qui jactabant se esse magistros, et legis esse
qui nu! impedire volebant. Nam mora et lima doctores, intellexi;de quibus diclum est, « Vae
« exspectaverunt peccatores ut perderent me;«ego vobis qui habeWs clavem scientiae, nequevos intra-
« testimonia tua intellexi : » et « vidi finem omnis _ tis,neque aliosintrare permittitis (tuc.xi), » super
consummationis: bonum esse attendi,ut pro
» quia mea est,
quosintellexi, quia tcstimonia tua meditatio
summobonosummumpatererlaborem.Consumma- Antiquitusenira dictum est;.<Diliges amicum tuum,
tionis finis cst, in regnoChristi sine fine gaudcre. et odio habebis inimicum tuum [Levit. xix). » Tua

Oninis consummationis vidi finem : et hoc non per autera testimonia eunt : «Diligite inimicos vestros,
me, sed per mandatum tuum nimis /a/um,id est, per benefacite his qui oderunt vos [Malth. v). » In qui-
charitatem tuam valde e.xfensam, quia usque ad bus testimoniis semper fuit meditatio mea, et hoc
inimicos diligendos extenditur. Vel sic : Vidi rnan- supersenes, qiiia mandata tua qun'sivi, qusrendo in
datum tuum niniis latuyn, id est, charitatem tuam eis spiritualem inlelligenliam,non attendendo car-

usque ad inimicos extensam, esse finem omitis con- nalem observantiam.Nam ah omni via malaprohibui
summationis, id est, totius perfeclionis ;
quia in pedes mcos, id est affectiones meas, ad hoc videlicet
charitate pendet tota lex et prophette [Matlh. xsril, ut custodiam mandata tua. Et quia non sufficit de-
sine qua irrita est universitas benefactorum, juxta clinare a malo nisi sequatur bonum, subjungitur:
Apostolum dicentem « Si Iradidero corpus meum
; .^ judiciis tuis,qu!e tu fecisti,et sic docuisti non de-
ita ut ardeam, charitatem autem non habeam, ni- clinavi, quia tu legem posuisli mihi. ut qui in finem
hil mihi prodest (I Cor. xin) perseveraret, hic salvus esset [Matlh. x, xxiv) ;

Mem. — « Quomodo dilexi legem tuam,Domine? C et quia tu posuisti, ideo qtiam dulcia sunt faucibus
« tota die meditatio mea est.Super inimicos meos meis eloquia tiia, faucibus videlicet cordis, et non
« prudentem me fecisti mandato tuo, quia in aeter- tantum dulcia sunt mihi ad aedificationem meam,
« nura mihi est. Super omnes docentes me intel- sed etiam o;'/ ?)ifosunt dulcia.5!/jje;' mcl,\ii eructem
« lexi.quia testimoniatua meditatio mea est.Super illa ad aedificationem proximorum quia plus me ;

« senes intellexi, quia mandata tua quaesivi. Ab delectat proximi jedificatio, quam alia terrenarum
« omni via mala prohibui pedes meos, ut custo- rorum dulcedo ;et hoc a mundalis tuis intellcxi.^\.a.vL-
« diam verba tua.A judiciis tuis non declinavi.quia data Dei intelligit, quia ea in opere ostendit. Unde
M tu legera posuisti mihi. Quara dulcia faucibus illud :Cupis mandata (Matth.wx).
sapientiam "?«£Vi'rt

« meis eloquia tua super mel ori meo A ! raandatis .\d sapientiam euim pervenitur occultorum per obe-
« tuia intellexi, propterea odivi omnem viam ini- dientiam mandatorum. Et illud : Qui apponit sa-
« quitatis. » pientiam, apponit dolorem (Eccle. i). A mandatis
EX.iRn.mo. tuis intellexi,Hpropterea odivi omnemviam iniqui-
" Quomodo dilexi legem tuam Domine?tota die talis, » quia nullus perfecte amat charitatem, qui
meditatio raea est » quasi dicat Quia mandalum
; : non habetodio iniquitatem.
tiium valde est latum, ideo dilexi legem tuam eo
NuN. — « Lucerna pedihus meis verbum tuum,et
raodo quo diligenda est. Nam tota die, id est assi-
« lumen semitis meis. Juravi et statui custodire
d\i6,meditaiio mea est.f&W meditatione expugnatur
« judiciajustitisetuae.Humiliatussumusquequaque,
cupiditas, quae saepe faciendis legis jussionibuscon-
« Domine : me secundum verbum tuum.Vo-
vivifica
tradicit: quia autem tota die meditatur in lege Do-
« luntaria mei beneplacita fac, Doraine, et
oris
mini, omnem expellit a se cupiditatem. « Super
« Judicia tua doce me. .\nima mea in manibuB meis
inimicos meos prudentcm me fecisti mandato tuo,
« S2mper,et legemtuam non sum oblitus.Posuerunt
quia in jeternum raihi est. » Quasi dicat: Ideo di-
« peccatores laqueum mihi.et de mandatis tuis non
lexi legem tuam,qmn. in ipsa lege fecisti mepruden-
« erravi. Haereditate acquisivi testimonia tua in
icm siiper inimicos nfos. Iniraici fuerunt carnaliter
« aeternum, quia exsultatio cordis mei sunt. Incli-
legem intelligentes. illis qui spirilualiter legemin-
Agar.qui in servitutem filios
« navi cor meum ad faciendas justiflcationes tuas
tellexerunt, velut filii
1. in seternum, propter retributionem. »
generantes inimici faerunt filiis Sarae {Gal. iv)
783 ENAHRATIONES IN PSALMOS. 754

Ey.iRRATIO A quasi pro haireditate acceperunt a Dominc, ut

" Lucerna pedibus meis verbuLn tuutn, et lumen testes ejus fierent in martyrio quod multi vo-
seraitis meis. » Quasi dical Ideo odio habui viam
: luerunt, sed non potuerunt. Nulli tamen potue-
iniquitatis, quia verbum tuum, non verbum Chri- runt, nisi quod voluerunt quia ncn potuisscnt, :

stum, sed verbum Christi ad prophetaslactum.per si testimonia Dei noluissent. Et quoniam sanc-
apostolos praBdicatum, quodcontinetur in omnibus ti martyres in testimoniis Domini non quserunt

scripturis, est lucerna pedibus meis, id est affectio- gloriam hominum vana quaerentium, sed aelernam
nibus meis. Lucernaecim non per se.sed per aliud gloriam brevi tempore patientium, et sine finegau-
lucet quia aposloli non per se, sed per Christum
: dentium, subjungit in xternum. Quasi dicat.Ideo
:

lumen verum in splendore lucis corruscabaat;ideo le.tlimonia lua acquisivi, quia in a;ternumsunt me
praedicationis verbum per apostolos pr.-edicatum, scilicet ducentia quia exsuUatio cordis mei sunt,
:

quasi lucerna fuit pedibus. Verum autem quod licet affectio sint corporis : et ideo «inclinavi cor
Christus praedicabat, quia per se nimium fulgoris meum ad faciendas justificationes tuas in «ternum
plenitudine rulilabat, non lucerna, sed lumendici- propter retributionem. » Ecce quod superius dixit,
tur : et lumen in semitis,\di est in arctioribus pr;B- Inclina : hic dicit, Inclinavi : et quid per hoc intelli-

ceptis. Ipse enim exemplum fuit nobis arctam viam n gimus, nisi ut ostendat inclinationera sui cordis.et
insistendi, id est arctiora praeceptascientiainvesti- divini esse muneris, et non propriae voluntatis?Sed
gandi, quae in opere debemus experiri : quia quae movet quod dicit,"ad faciendas justificationes tuas
docuit ore, complevit opere. Et quia verbum quod in oeteruum :»quia opera misericordiae quae fecimus
per praedicatores audimus.non iilo inspirante et ad- erga proxiraorum necessitates non sunta;lerna,quia
juvante, ad effectum operationis non dueitur, ideo nec ipsae necessitates : quae opera misericordia», si

dicitur proprie lumen in semitis Dei. « Juravi et non fiunt diligendo,null8B sunt justificationes;siau-
statui custodire judiciajustitiae tuae.xQuia verbum tem ex dilectione Qunt, justificant ; dilectio autera
tuum est lumen in semitis,ideo yuraii!,id est sacra- quia manet in aeternura.ideo quiajtenjuliterdiligit,
mento confirmavi:et quasi quaereres quid jurasset, quaerit habere quod diligit qnod dicit «inclinavi : :

subjungit, et statui, id est immutabiliter proposvi, cor meura ad facieudas justificationes tuas in ae-
cuslodire judicia juslitia' tuxmens quia sic debet
ternura propter retributionera.
:

omnino
esse fixain custodiendisjudiciis Domini,ut S.A.MECH. « Iniquos odio habui, et legem tuam —
pro juratione sit accipiendum quod statuet. Tunc M dilexi. Adjutoret susceplor meus es tu, et in ver-

autemcusfodiunturjustajudicia Dominiquandosub « bum tuum supersperavi. Declinate a me,maligni,

juslo judice Deo nec peccatum impunitum,necopus « el scrutabor mandata Dei mei.Suscipe me secun-

bonum irremuneratum creditur.Et quoniam in cus- C « dum eloqiiium tuum.et vivam: et non confondas
todiendisjudiciis Domini sancti multas pressuras et « me ab exspectatione mea. .\djuva me, et salvus
persecutiones patiuntur, quod iste in spiritu pro- « ero :et meditabor injustificationibus tuissemper.

phetico videns dicit, " humiliatus sum usquequa- « Sprevisti omnes discedentes a judioiis tuis, quia
que,Domine,» id est usquead illam humiliationem « injusta cogitatio eorum. Praevaricantes reputavi
quod possum dici quaqua humiliatione humiliatus, « omnes peccatoresterrs,ideo dilexi testimoniatua.
quantum ad illos a quibus humiliatus sum. Ipsi « Configc timore tuo carnes meas a judiciis enim :

enim putabant me ex toto a te essederelictum.Sed « tuis timui. »

ne pro humiliatione periret verbum fidei rogat vivi- ENARR.iTlO.
ficari, sic Vivifica me secundum verbum ^(«m.-quia
: Haec litlera signum et exhortatio est, ut quilibet
mortuus fui sccundum primi hominis proevaricatio- audiens quod hic dicitur : Iniquos odio habui et in
nem. « Voluntaria oris mei beneplacita fac, Domi- hoc Dominus est mihiadjutor,el in eo snperspoavi;
ne, » id est noli reprobare, sed approba voluntaria attentus silet non perfunctorie vel transeunteracci-
sacrificia laudis, es confessione charitatis, non ex piendo exi.stimel contra evangelistarum convenien-
timore necessitatis oblata, et judicia tua, id est tiam, sciiicet nec vitium propter hominem diligcn-
praecepta tua, doce me, ulteriorando profectum. Et [)
dum esse, nec horainem propter vitium odio ha-
debes : quia anima meacsi, in manibus mcis semjier, bendu(n.
id est operibus meis. ut tibi eara offeram.Vel sem- Iniquos odio liabui. Ego de mandatis tuis non er-
sum de profeclu animre meae, cl ideo
per sollicitus ravi,sed potius jnii/MOserrantes odio habui, eiinhoc
legein tuamnonsum oiilitus, cura tamen non desint legem luam dilexi: quod plus est quam si diceret,
qui me vellent eani oblivisci.Quia jiosuerunt pcrca- complevi quia non eos ipsos, sed eorum errores
:

tores laqueum mihi, ut mo irrctirent in mandatis odio habui, quod esl bonura et perfectum odium.
suis : pro quo laqueo tamen"dc mandatis tuis non Adjulor et susceptor meuses tu.Et in eo quod iniquos
erravi,»sed «haeredilate acquisivi testimonia tua, » odio habui ct habeo, tu es adjutor et cooperator
id est pro baereditate reputavi observare raandata meus : quia ego operor, et tu cooperaris. Et tu
tua vel iestimonia tua, id est marlyria tua ac- mihi adjutor es ad hoc odium iniraicorum, et ad di-
quisivi, haereditati comparabilia. Sicut Christus lectionera legis prius fuisti susceptor meus, id est,
accepit haereditatem a Tatre, sic sancti martyres medicus et curator meus, sanans me a peccatis in
 :

RE.MIGII ANTISSIODOnENSI"^ OrP. PARS 1. — EXEGETICA, 756

baptismo, et in hoc quod iniquos odio habm,\exisin A " da mihi intellectum utsciamtestimoniatua.Tem-
verbiim (!/UT?!,quia tu hoc jubes, s«per spem^7',idest, « pus faciendi, Domine ;dissipaverunt legemtuam.
vehementiorem habui spem quam dici possit vel co- « Ideo dilexi mandata tuasuper aurum et topazion.
gitari. Et quia iniquos odio habui, declinate a me, « Propterea ad omnia mandata tua dirigebar : om-
maligni. id est, desistite a persuasionibus vestris. " nem viam iniqiiam odio habui. »

quibus nie devorare nitimini et sic vobis cessanti-

: EyARR.ATIO.
bus scrutabor, id est, cum diligentia rimabor jnaK- Verum hic habet oculum qui hic loquitur, quia
data Dei mei, nullo impediente. Suscipe me secun- fonte sapientia!potatus,veru'ii habet intellectum,et
dum eloquium. Et ut idoneub sim scrutari mandala velerem legem spirituali videt oculo, et operatur
tua, Suscipe me, Domine, secundum promotionem spiritualiter quee in eajubentur.Pro quo Judaeicar-
patrociiiio tuo.faciensmeviveresccundum cloquium nalem habentes oculumcalumniantur cum:se'lipse
tuum, id est, justa prsccptum tuum, et sic si me orat ne tradatur potestati et voluntati eorum, sed
susceperis, vivam, id est, ero sedulus ad impletio- potius illi cessent et convertantur.
nem niandatorum tuorum.per quje tendilur ad vi- Feci judicium.Ego dilexi testimonia tua,Domine,
tam aDternam, el non confundas me ab crspectationc et quia dilexi, fcci judiciion, id est, spirilualiter
mea. id est.ne permittas me confundi, quia diu ex- t> iutellexi quajad litteram ibi dictasunt. Et cu
spectavi et desideravi ut tu suscipias m&..idjuva me tellexissem, feci justitiam, id est, operatus sum se-
Prius insinuavit gratiam cum dixit, Suscipe me cundum quod intellexi : et ideo habui Judffios ca-
modo eliam liberum arbitrium, cum
dixit, Adjuva lumniatores.Sedquiaego feci judicium etjustitiam,
me, id est, cooperare mihi, et teadjuvante satvus non Iradas me calumnianlibus mcCalumnia dicitur,
ero : et semper meditabor in boc quia tu es so- cum aliquid falso alicui imponitur ve! cum hoc :

lus justificans, .^previsli

omnes c/isccdcnles.-ifieo oro quod per virtutem agitur, per detractionem subver-
ut suscipiasme,et adjuvcs nie persistere secundum titur, sicut Judaei de Domino dixerunt : «In Beelze-
eloquium tuum, quia sprevisti, id est, damnasti bub principe daBmoniorum ejicit daemonia (Luc.xi).»
omnes discedentes a judicii tuis, id est, non perse- " Suscipe servum tuum:»et non tantum oro,utnon

verantes in prfficeptis tuis, et merito, quia injusta tradas me calumniantibus, id est, ut non deficiam a
(?orww.Omnis enim discedens a prsceptis
cogilatio statu in quo sum,sed etiam.s!uc;pt' me servumtuum
Dominl, aut cogitat et pulat illum adeo esse mise- secundum promotionem !i! bnnnm, id est,ut eam de
ricordem, ul non punial crealuram suam, aut im- virtute in virtutem.vel ut faciam judicium et justi-
potentem, aul ignorantiam.aut aliquid hujusmodi. tiam melius et raelius. Not\ calumnienlur me su-
Pro qua cogitatione jure damnatur. Prievaricantes perbi, id est, cessent a calumniis, et spiritualem
repulavi. Quasi aliquis diceret Ego non discedo a C accipiant intellectum.O«(/i ihci (ip/(?cm(n^ Propter
:

prfficeptis Domiiii,quia licet peccem,

in lide perma- hoc etiam, Uomine, suscipe mc, quia ocuii mei, id
neo ad hoc respoudet, non tantum a fide aposta-
: est, intellectus et mens mea, defecenmi ab omni
tantes, sed omnes peccalores :ilsL scilicet peccatores, mala intentione, et ab omni appelitu exteriorum,
ut sint terrx, id est, ut terra sint et terra perma- tendentes in salutare tuum,\d. est, in mandatatua,
neant, repulavi prxvaricanles, id est, Dei mandata qui-e observata, salutaria sunt et vlta et salus.E^ in
transgredientes, et ideo ajudiciis Dei discedentes. cloquium juslitia' tme, quK de ore tuo praecepisti
Peccalores terrx vocat, criuiinaliter peccantes :quia juste fieri, fac cum scrvo luo. Et quia « oculi mei
sicut terra ponderosior est cajteris elementis, ita ca- defecerunt in salutare tuum, lac cum servo tuo se-
pitalia crimina graviora sunl venialibus. Et quia cundum misericordiam tuam, » id est, cooperare
tales a te damnari perpendi, ideo dilcxi lestimonia mihi pro quantitate misericordi» tuw, faciens me
lua, ne et me simili modo damnares.Co»/Jy(? /moce deinceps .-tudiosius bene operari etdoce me jiisti- :

/KO.Sicut mente te diligo, ila etiam carnes mcas, id pcaliones tuas,\d est, facme recognoscerejustitiam
est,sensualitates meas,videlicetquinque sensuscor- uieam csse tuam non mihi attribuendam. Servus
poris, vel pravas suggestionesex carnesuborientes luus suu- ego. Domine. qui ego servus tuus per
confige timore luo casto, id est, dilectione tua ita J) omnia tibi obediens.ito mihi intcllectum, id est,ocu-
constringas,ut nec velira nec possim aliquid, quod lum spiritualem laagis aomagis,t(/5d"am testimonia
displiceat periiecre; ad mudumilliusquiclaviscon- scripluram.quae omniate-
lua, id est, veteris legis
fixus etiam si velit,nusquam potest membra defle- statur, quaj nunc
nova lege ohser\ixui{iT.Tempus
in
ctere. Et justum est ut hoc iacias, quia non sum faciendi.Kl nunc, Domine, tempus opportunum est
conlisus in viribus meis.sed semper fjmni ettimeo faciendi,hoc utroihi desintellectum quia non ha- :

a judiciis tuis, id est, a praeceptis tuis excidere. bentes oculum.et mihi calumuiantes, dissipaverunt
AiN. « Feci judicium et jusfitiam, non tradasme legem /)((»?! .'neque credendo.neque observando quae
«(^alumniantibusme.Suscipescrvumtuumin bonum jubentur in lege ideo dile.vi mandutatuu.El ut da-
:

" noncalumnienturmesnDerbi.Oculimeidefecernnt res mihi intellectum,ideo((j7e.r( mandala /ua,id est,

« in salutare tuum.et in eloquium juslitiee tuaj.Fac nova prajcepta tua, supcr aurum el toparJon, id est,
« cuin servo tuo secunduiu uiisericordiam luam,et super omnia qucc in temporalibus magis habentur
« justlficationes tuas doce me.Servus tuus sum ego. prctiosa. Topazius et pro claritate et pro raritate
757 ENARRATIOiSES IN PSALMOS. 738

nimis es pretinsus. Quanto eQim rarior, tanto pre- A Spiritum sanctum deo conseeutus sum, quia man-
tiosior. Propterea ad omnia mundata tua. Non tan' data tua, id cst novam legem desiderabam, id est,
tum autem ideo dilexi mandata tua,sed etiam pro- cum desiderio adimplebam. .ispice in me. Os meum
pterea dirigebar a.A omnia mandata tua secundum aperui : sic dicens apud me. Aspice in me, id est,
exsecutionem operationis, et propterea odio habui illumina mesecundumintellectum: non dicit.aspice
omnem viam iniquitatis,id est,vitia carnis et carna- in me,
id est, inleriori illuminare ; et miserere mei
lem intellectum legis. id est,hoc facias es misericordia secundum quod :

<i Phe. — Mirabilia testimonia tua, ideo scrutata judicandum est de diligentibus nomen tuum, quod
» est ea auima mea. Declaratio sermonum tuorum est Dominus. Passive hio dicitur judicium. Et hoc
« illurainat,et intellectum dat parvulis. Os meum tantum valet, ac si diceret : Aspice in me ex mise-
<( aperui etattraxi spiritum,quia mandata tua desi- ricordia, non ex merito. Gressits meos dirige secun-
ic derabara. Aspice in rae, et miserere mei secun- dum eloi]ui'un tuum. Non tantum des raihi intelle-
• dum judicium diiigentium nomen tuum.Gressus ctum, sed etiam dirige gressus meos,\d est, da mihi
« meosdirige secundumeloquium tuum,et non do- bonas alTectiones ad mandata tua observanda et :

« minetur mei omnis injustitia. Redime me a ca- nondominetur mei omnis injustitia, id est, nullum
« lumniis hominum, ut custodiam mandata tua. peccatum aut vitium regnet in me. Redime me
« Faciem tuam iiluminasuper servum tuum.etdoce Postquam illuminabor, et gressus mei dirigentur,
« me justificationes tuas Exitus aquarum dedu.xe-: erunt calumniatores mei illi qui neque intelligunt
« rum oculi mei, quia non custodierunt legem neque observant legem : sed tu.Domine, rerfjme me
II tuam. » a calumniis illorum qui homines sunt tantum terrena
ENARRATIO. sapientes' Et determinat secundum quod deberet
IstacoUectio versuum in hoc differt apraecedenti redimi ab eis. Non oro ut mihi non calumnientur,
quia prEcipuacausaorare ut non daretur in
ibi fuit sed ne devocent me a mandatis tuis,sed perseverem
calumniam Judceorum.Hic autem prKcipua est in- custodiendo illa. Fari^m tuam illumina. Dixit su-
tentio,ostendere causas errorisiliorum. Et ideo hoc perius, Aspice in jne,sed per quem hoc faceret non
elementum interpretalurerj-aDJt.scilicet populus Ju- dixit,ideu repetit ut hoc adjungat,dicens ULumina :

daicus. In hoc quippe erravit,quia testimonia oris faciem tuam,\A est, Filiuni tuum,per quem tu co-
Dei non mirabiliahabuit.nec scrulando ea in hu- gnosceris velut aliquis per faciem suam -.super ser-
militate fuit parvulus. vum luum.
meo,qui sum servus id est.in superiori
Mirabilia testimonia tua.O Domine, da mihi in- tuus. Et ita rogo illuminari,ut doceas me justi/ica-
tellectum ut sciam testimonia tua. quia mirabilia tiones luas,\d. est, veterem legem secundum fidem
sunt,id est, digna admiratione. Et ideo scrutata est C et intellectum et operationem.£.r;7us aquarum dedu
ea anima mea, id est,diligenter in eis investigavit xerunlocHli mei. Wovam&i m\\\\ calumniantur pro
intellectum.Multaquippeinlegesunt praecepta, qua; quibus oculi mei deduj:erunt exitus aquarum.id est
nescientibus jure videntur neganda,sicut quod prK- fontes lacrymarum non ideo quia me calumniati :

cipitur caput.non cauda in hostiam offerri,et passer sunt sed gtna legem luam non custodierunl vel fide,
collo retorto sub alas occidi, et Judaici servi auris vel intellectu, vel operatione.
subula perforari, et multa hujusmodi [Exod. xxi Sade. « Justus es,Uomine, et rectum judicium
;
—
Lev. v) : quae spiritualiter intellecta, magnam prae- " tum. Mandasti justitiain testimonia tua, et veri-
stant aBdificationem ; sed Judjei non rairantur,quia « tatem tuam nimis. Tabescere me feoit zelus
nec eam intelligunt, nec discere contendunt.Dec/d- « meus.quia obliti sunt verba tua inimici mei.Igni-
ratio sermonum tuorum. Responsio est ad hoc :si « tum eloquium tuum vehementer, et servus tuus
aliquis diceret: Cum mirabilia,quomodo scru-
sint " dilexit illud. Adolescenlulus sum ego et contera-
tari poteris ea ? Quia declaratio sennonum, id est, « ptus justificationes tuas non sura oblitus.Justitia
Evangelium quod declarat sermones tH0s,id est,le- " tua justitia in ffiternum.ct lox tua veritas. Tribu-
gem et prophetas i7(um!na(,scilicct mc :et quia ilju- latio etaugustia invenerunt me.mandata tua me-
minare non posset secundura litteralem scienliara q « ditatio mea est. ^quitas testimonia tua in £eter-
determinat secundum quod illuminet.scilicet intel- « num : intellectum da mihi, et vivaro. >>

lectum dat pari-ulis,\d est,humilibus,non superbis : B.\ARR mO.

hoc est, hurailes facit spiritualiterea intelligere..-\d Iste fidelis qui in pr.Tcedenti parte orat illumina-
hoc pluraliter dicit parvulis.ut designet non qui- tionem etgressuum directionem.et tristatus fuit pro
buslibet scrulantibus dari spiritualeminlellectura; calumniantibus se,hic ostendit se consolatum pro-
sed illis tantum qui in humilitate pcrseverant. Os ptcr justum judicium Dei,quoniara et illum exaudi-
mexim aperui.E.i ut possem ea scrutari, et per de- vit,elinimicos Juda;os exca^cavit. In quibus utris-
claraticnem me illuminares, et intelleclum milii que rebus justum judicium exercuit.
dares, os meum operui,\(i est, magno appetitu cor Juitus cs, Domine. Ego cujus oculi deduxerunt
meum dilatavi, sicut aliquis cupiens saturari, os exitus aquarum, habeo consolalionem cx eo, Do-
exterius aperiret : et utlruxi spiritum.iil est^reccpi mine,quod tu juslus es naluraliter ct quod judi- :

in me Spiritura sanctum.qui dat intellectum.Quem cium tmm rectum est, id esl, illam justitiam quas
759 REMIGII ANTISSIODORENSI? OPP. PARS I. — EXEGETICA. 760
naluraliter est in te, exhibes opere. Manditsli ju- A. I' salviim mefac.Pt custodiam mandata lua.Prfeveni
.^fiVfVim.Vere judiciura tuum est rectum,quia dedisti « in maturitateet clamavi,quia in verba tua super-
milii quud longeanle fuit remotum, sciiicet/f s/i/no- « speravi.PrKvenerunt oculi mei ad te diluculo, ut
H(a,id estjpraccepta tua.justitiam, id est, ut intelli- « meditarer eloquiatua. Vocem meam audi secun-
gerem veterera legem esse justitiam,qune spirituali- " dum misericordiam tuam. Domine, et secundum
ter impletajustificat : et veritatem tuam niinis. sed « judicium tuum vivifica me. .Appropinquaverunt
mandasli,\(i est, novam legem quce veritas est, et « persequentes me iniquilati,a lege autem tualonge
nimis veritas,quantum ad priorem qua; umbrafuit. i< facti sunt. Prope es tu,L)omine,et omnes vi.Ts tuae
Tabesc^re me fecit. Ideo dedisti raihi novam legem « veritas.Initio cognovi de testimoniis tuis,quia in
qua; veritas est,et justitiam : quia zeliameits tabe- « aeternum fundasti ea. »
scere me fecit,\A est, dilectio quam habui erga ini- E.WiHRATIO.
micos meos,fecit ex eo me languere et nimium Hoc elementum indicat hunc lidelemqui loquitur
dolere, quod ipsi inimici tnei obliti sunt verba multis etmsximis tribulationibus esse conclusum et
lua.ld est, pra-cepta tua. Ignilum eloquium tuum. circumvallatum: et nullatenus inde posse eripi,nisi
Et ex co magis tabescendura et dolendum estpro divino adjutorio ; et ideo instanterinvocasse Domi-
illisobliviscentibusmandatatua,quiar/oqu(Hmf!(»m ^ num.ut det ei perfectiorem intellectum, et exsecu-
est vehementer iQmtum.\gn\3 tria operatur : consu- tionem mandatoriim ejus.
mit,illuminat,accendit. In praeceptum Domini con- C/((ma!'( <H /d/o ron/^. Cum essem in contemptu,
sumit vitia in hominibus.illuminatsecnndumscieQ- et tribulatio et angustia invenissentme,aliud refu-
tiam,accendit secundum charitatera. Et quia illi gium non quassivi nisi f/«)((0['!'.Et hoc non oris cla-
carent hisdonisomnibus,jure dolendumestpro eis. more sed in toto corde, ut cor tuum vacaret ad
E/quiaeloquium tuum vehementerest ignitum,ego clamorem. Sed aliud est clamere corde, aliud in
quisum servus tuus^ diligo illud. Adoscentulus, sum corde : quia etiam voce clamantes, corde clamant.
Etquanquam diligam illud ego qn\ sum adoscenlulus Sed in corde clamare, est sine voce intentionem
id est innovatus,nihil habensinme vetustatis;tamen cordis Domino ostendere. Clamavi in toto corde
sum conlemptus et despeclui habilus,sive ipse repu- dicens : me
hoc tantum ut
Domine, exaudi in
tans me vilem, sive ab aliis contemptui deditus.Sed justijicationes tuas requiram, id est, ut quseram et
licetita videar despeclus, tamcn justificationes tuas assidue requiram cum magno desiderio prascepta
non su7n ohlitns.iA est, non recedo ab observatione tua,et observem C/fonn"! nf/ /tf.(7(!mai'(,inquam,non
legis. Justitia tua. Merito eliam contemptus. justifi- ad vicinos et amicos, sed ad ie volentem et potentem
cafiones tuas non obliviscor,quiay«.?/!/m /Ha,id est, ita dicens:M/('««! me fac,\A est,hanc salutemmihi

vetus lex, et justitia deducensin aeternitatem,«/ le.v C concedas, ut custodiam, id est, compleam mandata
/urt,scilicel nova, veritas est similiter ducens in /((fl.Hic intelligituri salus esse, mandala Domini
perennitatem. Tribulatio et angusliaEl non soluni custodire.Pr«()('((( in )iialurilate.Et merito debes me
contemptussum.necenimhocsolumsatis vehemens clamantem et honesta pctentem exaudire, quia ego
causaessctpropter quam oblivisci deberet pra;cepta alios ;)c^!'t'?!! i(! ma/((ci7a/e, id est,in udolesoentia
Domini :sed etiam tribulatio quae est corporis, et quffi aetasestimmatura et indomitaad custodienda
anguslia quaj est anim£8, invenerunl me, scilicet mandata tua.Nam juvenes quantum suntajtate fer-
idoneum ad patiendum,id est,videns me Deus ido- ventiores.tantumsunt ad superbiam et iram ac lu-
neum et fortem ad perferendas tribulationes et xuriamCceteraquevitia prorliviores.Cum ergo adhuc
angustiaspro salule anim;e meae,permisit mihitalia aetate viderer immaturus ad talia,tamen ad te cla-
fieri.DiciturenimDeusper angustias ettribulationes mavi,et prxveni alios bene vivendo, Ei in verhum
quaesuntqueedamejus dona,quaereredignoseomodo id est,in eloquium tuum supersperavi, id est, vehe-
coronari, et tales invenit ipsa tribulatio. Nam sunt mentiorem spem habui super spem quam prius
quamplurini.qui si paterentur adversitatem, defi- habui. Semper enim spes crescit cum meritis.P(Vg-
cerent.Quibusparcit Deus ne corruant, sed tamen venerunt oculi >nei.Et ideo debes me exaudire,quia
inferioris dignitatis sunt patientibus quanquam n oculi mei ad te direcli, prxvenerunt alios dilurulo
:

tribulatio et angustia invenerunt me, tamen Man- seraper mane vigilavi, intentionem mentis mecead
dala tua meditatio mca esl,\d est.prcecepta tua novae te dirigens cnntinuo. Propter hoc ut meditarer elo-
legis medilor adimplere. ^quilas tesiimonia tua quia /un,id est,ut exercerer in mandatis, ad simili-
Et meritomeilitor in mandatia tuis in tribulatione. tudinem illius qui sumnio mane festinat ad opus
quia testimonia lua sunt irquitas, \d est, justa et suum. Vel dilucuh,\d est,in luce virtutum, prxve-
honesta in seipsis.et deducentia ia aeternitatem. Et crunt oculi mei nWos ad te,\d est, tibi ascripsi
ti

quia ita sunt,oro, Domine, intelleclum da mihi, et quidquid in rae virtutis fuit,ita ul meditarer eloquia
fac me ulterius ea perfcctius intelligere : et tunc ttia. Vocem meam audi . Et quia ego in maturitate
vivani in ajternum. mci diluculo prseve-
prceveni scilicet alios.et oculi
nerunt, tu, Domine,audi vocem meam, non tantum
CoPH. — «Clamavi intolo corde meo,exaudime,Do- pro meritis meis, sed secundum misericordiam tuam,
« mine,justificationes tuas rcquiram. Clamaviad te id est, secundum gratiam et secundum judtcium
761 ENARRATIONES IN PSALMOS. 762

iuum. id est, secundurn quud tu justuin judicas, sci- A '< Principium verborumtuorum veritas,in aternum
licet secundum meritum etiam meum vivificame, id « omnia judicia justitiae tuae. »
est, fac me custodire mandata tua, quod est mihi EN.inRATIO.
vita. Vel audi vocem meam secundum misericordiam Ne videretur iste fidelis ex arrogantia talia merita
tuam hic in prassenti, nedeflciam, et in futuro justo proposuisse. cumdicit : « clamavi, praeveni in ma-
judicio vivificd me, dando mihi vitam ffiternam. turitate, praevenerunt oculi mei,, » subjungit humi-
Appropinqiiaveriint pcrsequentef me. Et justum est litatem, quae caput et origo et finis est omnium vir-

ut me appropinquantem justitise, vivifices: quia tutum, et singulas confirmat Sicut enim omnes
" persequentes me appropinquaveruntiniquitati. » sensus vigent ex capite, quo oblalo, corpus remanet
Suntquidamin iniquitate,sed magis nriagisquesem- truncus sine nomine, ita omnes virtutes vigent ex
per appropinquant, sed a lege tua longe fiunt. Licet humililate, qua sublata, cffiteras nec virtutes sunt
ista conjuncta sint, tamen aliud est a lege Dei elon- nominandae. Iste conformatus capitiquod inhumili-
gari, aliud est iniquititi, appropinquare. Est enim tate pr.T.cessit, et legem ipsius humilitatis dedit,
appropinquare iniquitati, vitia diligere, et mala orat ut Dominus eum eripiat a persequentibus, ne
agere. Longe vero a lego Dei fieri, est virtules et consimilis eis efficiatur : et ut in futuro secundum
bona opera negligere. Vel necessarium est ut me p promissionem suam vivificet eum, praetendit ipsam
vivifices, quia persequentes meappropinquaverunt
-< humililatem. sic dii-ens :

iniquitati, » id est, volentes me sibi conformare, Vide humililatem meam. Domine, vide humilita-
persequendo magis magisque appropinquant defor- tem meam ad hoc, ut respectu illius eripias me a
mitati et tenebris, ct longe fiunt a lege tua dictum : persequentibus ;
quia appropinquantes iniquitati,
a similitudine alicujus, qui quanto magis tenebris volunt me conformare sibi : et ideo eripe me, qnia
appropinquaret, tanto magis elongaretur a luce. legem tuam non sum ohlitus, id e.=t, ipsam humilita-
Prope e.$ iu, Domine. Et ne aliquis putaret eos qui a tem. quam tu et verbis praecepisti, dicens : Discite

lege Dei longe fiunt, etiam si poeniteret eos, nun- a me, quia mitis sum et hiimilis corde IMatlh. xi) :

quam posse ad Dominnm reverti, dicit Ex eo quod : et exemplo ostendisti, quando te humiliasti ad mor-
sunt appropinquantes iniquitati, non habent excusa- tem, et nunquam tradidisti oblivioni. Etnevidere-
tionem quasi non possent habere adjutoreni, si tur orare ila eripi. ut nullo modo ainpliuspaterelur,
vellent respicere, quia iu, Domine, prope es, id est, exponit ita : Judica judicium meum. Non oro sic
misericors es et pronus ad subveniendum et cum : eripi. ut nihil patiar, potius judica hic tale judicium
tu prope sis, et illi non convertantur, non est tihi quod sit 7neum, id est, mihi conveniens, id est, fac

imputandum, cum omnesviseiusesinlveritas. id est, me qui servus tuus suin hic flagellari, ne judicer in
et justa sint judicia tua et vera, in eo ipso quod C futuro. Nam non servi tui hic florentes, in futuro
illos excwcas. Vel ita hac fiducia, ut audias vocem suntjudicandi. Plus dicAi, judica judicium, quam si

meam oro : quia iu es prope omnihus invocantibus diceret, Fac judicium Multi enim faciunt judicium,
te. Et ideo e\,ia.m, quia. omnes vix tux, id est, omnia qui hoc quod judicandum est exsequuntur, ct non
praecepta tua, sunt veritas, id est, justa, initio co- judicant. Et redime me
a futura damnatione.
scilicet
gnovi. Idco etiam oro ut audias vocem meam ut Et non tantum'redime me, sed etiam vivifica me,
custodiam man<in[a.tua, quia fumlasliea inxiernum, id est, vitani «ternam damihi secundum promissio-
id est, illi cui stabiliter fundasti ea et dedisti, valent nem tuaui. Longe a peccaloribus salus. Revera vivi-
ad aeternitatem. Quod ex opposito cognovi de testi- ficocis me salutem mihi dabis, quem tribulatio-
ct
moniis tuis, datis inilio primis parentibus in quibus nibus castigare, dignaris sed a peccatoribus longe
;

non ernnt fundata, quia non sunt custodita ab eis. est ista salus, quos negligis pro peccatis suis quia :

Ideo cognovi ex hoc, quia quibus fundata

illos in ju.^lificationcs tuas, id est, tribulationcs easdem
sunt, id est, a quibus firmiter custodiuntur, ducunt quibus tuos justificas, non exquisierunt, id est,non
ad vitam aeternam. Nam si primi parenles nostri dilexerunt. Miscricordiw lua' mulla;, Ijumine. Nequis
propter transgressionem ah sternis devenerunt ad peccator despcrot, quia dictum est, longe a peccato-
temporalia, nos propter observantiam mandatorum ribus salus, sutrjungit : ODominc, misericordix lux
f)
Dei, a temporalibus sublcvabimur ad aRterna. multse .mnt, id est, multiplices converli volentilius :

« Res. —
Vide humilitatem meam et eripe me. et idco, viviftca nie sccundum judicium luum, id est,
« quia legem tuam non sum oblitus. Judica judi- secunduni hoc(|uodjuplejudiinsiliuni cFsejudican-
« cium meum et redime mo, proptcreloquiumfuuni dum. qui a pueritia vcl ub adolescentia in humilitate
« vivifica me. Longe a peccaioribus salus, qnia et aliis pisdictis pcrseverct. ilulli qui pcrsequunlur
« justificatioQes tuas non exquisierunt. Misericor- me, et irihulant me. Vivifica me etiam propter hoc
« dia; tua; muItai.Domine, secundum judicium tuum quia non dcclinavi a lestimoniis luis, cuin multi me
vivifica nie. Multi persequuntur me et tri-
qui persequfircntur, cum fugarent dc civitatc in civita-
« lant me, a testimoniis non declinavi. Vidi
luis tcm, ct tribuhircnt alfligendo. Vidi prxvar\cun!cs,
« praevuricantes, ct tabescebuni, quia eloquia lua et ideo fui persistcns in testimoniis tuis : quod
« non custodierunt. Vide quoniam mandata tua eliam ipsis persequentibus tt tribulantibus condo-
« dilexi, Dominc, in misericordia tua vivinca me. lui ex dilectionc. Et hocest qucd dicit. Fidi prxva-
 : :

763 IIE.MIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAKS 1. — EXEGETICA. 764

ricantes, id est. consideravi et intellexi miseriam
persecutorum meorum, legis tus transgressorum,
et es commiseratione contabui, non propter hoc
quia persecuti sunt me, sed « quia eloquia tua
non custodierunt. Vide quoniam mandata tua di-
lexi. » Etquod non declinavi, te habeo testem tu,
Uomine, vide quia orania vides, quoniam non solura
a testimoniis tuis non declinavi, sed etiam mandata
tua dilexi quod multo majus est. Et quiameritis
;
A hominis erubescet [Luc. ix). » Ab his verbistalibus
intantum formidavit cormeum, ut prasentis pccn»
formidinem omnino expelleret. Lselahor ego super
eloquia tua. Considerans ergo prssentem tribulatio-
nem levem et momentaneam,etquasi pninihiloeam
; reputans, ad comparationem futuras damnationisin
omnipersecutione constanspermansi. Etideoadhuc
mortalisetfragilislaetor et l:etaborsuper eloqui:i lua,
id est, contuens promissiones tuas quibus dixisti

meis supradiclis ad hoc non sufticio, ut vivifices me, « Beati qui persecutienem patiuntur propter justi-
tu, Domine, consideratione misericordiae tuse, vivi- tiam {Malth,. v). » Et Beati eritis cum vos oderint
:

fica me vita sterna. Principium verborum tuorum. homines {Luc. vi), etc. Supertales promissiones con-
Ideo autem dilexi 'mandata tua, quia non proptor tuensegoadsimilitudinemalicujusqui magnampe-
ulilitatem tuam ea tleri praecepisli, sed propter, hoc cuniam invenerit. Vel his stipereloquiatua fundalus,
quia. principiuin verbo^um tuorum, id est, principalis txtahormfaiUTO,ulpolequi invenit spolia multa,\d
et summa intentio ipsorum mandatorum esiveritas, jj est, muUiplicem gloriam regni coelestis quod apte :

id est, justa prcBcepta data sunt ate. Alii easolent spolium dicitur, quia vi quadam juxta
acquiritur :

injungere servis suis proecepta, quae ad suam respi- illud. Regnum coelorum vim patitur, et violenti
ciunt utilitatem. Deus vero ea injungit, qua; facien- rapiunt illud \Malth. xi}. Ideo autem dicit, wcc/iti,
tibus sunt utilita, non sibi: in xternumomniajudicia, quia nullum meritum ad illam gloriam sufficere
justilix lux, id est, omnia pra^cepta tua quae juste potest, nisi ei deturdivina miseratione. Iniquitalem
fieri judicas jnsta sunt : et ipsa simililer observata odio kahui. Nunc ostenditur qualiler illa prtedicta
ducunt in ffiteruitatem. sibi sint Ad hoc valet mihi perseculio,
medicina.
SiN. — « Principea persecuti sunt me gratis, et a quod perillam castigatus, jam odio habeo iniquita-
« verbisluisformidavitcormeum.Laetaboregosuper tem proquacastigabar.Et plusdicitetiam.4/)cimi>iaius
« eloquiatua, sicutqui invenitspolia multa. Iniqui- sum, quia mihi nefanda visa est. Et non tantum odio
« tatem odio habui etabominatus sum, legem autem habui iniquilatem. sed etiam leyeryi tuam dilexi, id
tuam dilexi. Septiesin die laudem dixi tibi super esf, dilectione eam compleTi. Septies in die. Et ego
« judicia justitiae tuK. Pax multa diligentibus legem itacuratus in persecutione, ut iniquitatem odio ha-
« tuam, non est illis scandalum. Exspectabam
et buerim, et legem tuam dilexerim, dijci tibi laudem,
« salutare tuum, Domine, et raandata tua dilexi. id est, hymnum, scpties in die, id est, tota hac vita,

« Custodivit animamea lestimonia tua, et dilexit ea C quae septem dierum numero voivitur:veIperseptem
t vehementer. Servavi mandata tua, et testimonia horas quas omni die celebramus. Vel ita Ego po- :

« tua, quia omnes viae raeaB in conspectu tuo. » situs in die, id est, in luce virtutum, septies, id est,
perseptiformem gratiam Spiritussancti /aud^mdu;!
EMP.R.mO. contuens super judiria justitix tuie, id est, in-
tibi,

Vulnus animae, peccatum est. Iste igitur qui hic telligensjustojudiciotuo mehicQagellari. Paxmulta
agil, intelligilhocquodmulti persequunturet tribu diligentihus legem tuam. Quasi aliquis diceret Tu :

lant eum, amplastrum ad curandum

sibi esse quasi dicis te legem Domini dilexisse,sed hoc non im-
vulnus animaj, quia licet in tantum virtutum con- pune quia mul tisperturbationibus agitaris, nullam
:

scenderit arcem, recognoscit taraen se non essesine habens pacem. Ad hoc respondet Non tantum ideo :

peccatis, quae persecutoribus in eo purgantur. Et sum sinepace.quiamultapax estdiligentibuslegem

praesentemtribulationemdicitsibitantamessemedi- tuam. Anima eorum hic jam est in paradiso. Multa
cinam, ut respectu futurae poenaejam non formidet quidem pax est eis, sed non omnimoda, quas tantum
instantia, sed potius lEtetur de promissione Dei, erit in futuro. Sed si aliquando sunt in tristitiahic
quae per dentes significatur. interim. non erit eis in scandalum, id est, in offen-
Principespersecuti suntme.y^aliipersequuniurme J) sionem suborientem tristitiam pec-
peccali, ut per
ettribulantme.non qualescunque,sedipsiprincipes est scandalum, ut pro aliqua
cent aliquando. Veljno?!
aaeculi quod mihi est super vulnus, id est, medi-
: tribulationeerubescantconliteri Christum cruciiix-
camenlum. Et hoc feceruntjra^i^ idest frustra, quia um,sedinpatientiaperseverant. fxipectoiajnia/w/a-
non polueruntme deDectere. Vel gratis, id est, sine re<uu»nDom2»e.Et quiadilexiIegemtuam,oDomine,
causa, hoc est, sine culpa quia licet vulnus, id est
: per hoc cxspectabam salutare luum, id est, salvatio-
culpam, habeam contra Dcum, qu« sanatur eorum nem quam dabis in futuro diligentibus legem tuam.
tamen quantum ad illos sine culpa
persecutione, Et propter spem illam novae legis, praecepta qu»
sum, Et dum paterer et formidarem poenas prae- superaddila sunt prasceptis Veteris Testamenti, ex
sentes. cor meum formidavit a verhis tuis quibus ;
diiectione observavi. Custodivil anima mea. Pro ea-
dicitur: « Eum potius timete, qui potest corpus et dem eliam spe anima mea custodivil testimonia tua,
animam perdere in gehenuam ,.Vu<(/i. x,. Et alibi id e jl, veleris legis pra;cepta, qus testificantur no-
« Qui me erubuerit et sermones meos, hunc Filius vam. Et dicit animam suameacustodisse, quiase-
 ,

765 ENAHuATIONES m PSALMOS. 766

cundum carnem ea custodire non esse multum: ct A hymnizabunt apud me.sed tamen in voce. Pro-
tibi

dilexi ea, scilicet teslimonia, vehemenlcr,\A est.om- non tanluni apud rae ipsum
nuiiliidnl /!>(3!(«H!«i.Et

nis intentionis fervore. Servavi mandaia. Et quod in summitate labiorumex saturitate mentis laudabo

ego diiexi mandatatua nova.,cu$todivi testimonia lita te.sed etiam lingua mea pronuntiabit eloquiuyn tuum
vetera non mihi ascribo.sed ideo illa servavi.^uw
: aliis prffidicando.Et non crubesco Evangelium tuum

omnes vix mex sive cogitando. sive operando,crant annuntiare, quia omnia mandala tua xquitas, id
in conspeclu tuo, id est, in beneplacito etauxilio est, vera et justa suni.Fial nmnustua. Et quoniam

luo. ego non erubescens pronuntiabo eloquium tuum,

Tau. — « .\ppropinquet deprecatio mea in con- scio ne multa passurum adversa sed manus lua, :

« spectu tuo.Domine.juxtaeloquiuumtuumda mihi id est, protectio tua, ftat super me, ut salvel me,ae
11 intellectum.Intret postulatio mea in conspcctu tuo, in tribulationibus succumbam. Aliter Qupniam :

« secundum eloquium tuum eripe me. Eructabunt magnamultitudo visibilium etinvisibiliuminimico-

» labia meahymnumcum docueris me justificatio- ruin me propter eloquii tui pronuntiationeinimpu-
« nes tuas.Pronuntiabit lingua meaeloquium tuum, gnabit, fiat manus tua, id est, multitudo ccclestis
« quia omnia mandata tuaa aequitas.Fiat manus tua militiae veniat mihi ad salutem contra multitudinem
« ut salvet me, quoniam mandata tua elegi. Con- ti impugnantem.Et ideo fiat manus tua ad salvandum
« cupivi salutare tuum, Uomine, et lcx tua medi- qnoniam pr« omnibus elegi mandata tua. Concupivi
« tatio mea est. Vivet animamea et laudabit te : ct salutare. Ideo etiam debot manus tua fieri ut salvet
« judicia tua adjuvabunl me.Erravi sicut ovis quae me,Domine,quon\amconcupivt salutare tuum, id cst,
« periit : quaere servum tuum qui mandata tua salvationem quam tu daturus es et ita concupivi :

« non sum oblitus. » ut debui,quia /ua; tua meditatio mea est: et ex prs-
Ey.iRRATIO. meditatione complevi legem tuam. Vivct anima mea.
Fidelis iste qui hicloquitur,etin tantam conscen- Ego concupivi salutare tuum,et vero veniet mihi ct :

dit sublimitatem,consideratse in Adamaberrasseet hoc est quod dicit. Vivet anima mca et laudabit
dumabJerusalemdescendisset.incidisseinlatrones, le : sicut alibi dicitur, In sxcula sxculorum lau-

et licet verus pastor jam nonagintanovcm oves in dabunt te {Ps. Lxsxm) : et judicia tua, id est,
desorto reliquisset. et illam qu« perierat hunieris (lagella qurt! justo judicio tuo patior, adjuvahunt
impositam reportasset (Luc. w), tamen quia non- me, ut vivat anima mea : et ut pervcniam ad pa-
dum videt se in illa perfectione undeexciderat, orat triam, expurgando scilicet sordcs de pra;terito et
se in pristinum statum usque reportari. Insuperiori reddendo cautum de futuro, ne ulterius offendam.
etiam parte hujus psalmi ubi dicHur, idhxsit pavi- Erravi sicut ovis. Ut anima mea tandem ibi vivat,
.

mcnlo anima mea, habetur erravit : sed ibi notatur C ut desidero et confido ex misericordia tua,non tan-
error post baptismum, hic vero ante baptismuin. tiim muUitudo angelica veniat utsalvct me, scd tu
Orat ergo sibi dari a Deo intellectum veritatis et ipse require me ad modum boni pastoris. Et hoc
:

ponit hoc signum sus exauditionis,quod exauditus mihi necessarium est, quia abcrravi sicut ovis quae
pronuntiaturuset eruotaturus sithymnum Domino. perierat. Quajsisli jam. Et opus est ut semper me
Appropinquet deprecatio mea. Dominc, qui requiras quandiu hic vivitur. Et idco lu debes re-
servavi mandata tua et testimonia tua, oro ut de- quirere quia servus tuus sum : et quia mandata lua
precatio mca habita in conspcclii tuo, id est, pro noii sum oblilus, \d est, ex quo credidi et agnovi
his de quibus cst deprecandum appropinquet tibi inandata tua : fidelitcr exsccutus sum quod man-
hoc scilicet, ut des mihi intellcctum juxta etoquium dasli.
tuum, id est, secundum quod prajccpta tuaservavi. PSaLMUS CXI.X.
Aliter Appropinquct deprecatio viea, id est, faciat me ca.nticuh grauuu.m.
appropinquare benc vivcndo ad patriam.undu justi', « Ad Dominuiu cum tribularcr clamavi,et cxau-

abcrraviper Ada; et Evo! inobedicntiam. Intrct po- « divit me. Doniine, libera animani incam a labiis
stulatio mea. In pr;csenti du mihi i/iletlectum, et « iniquis ct a lingua dolosa. Quid dotur tibi, aut
in futuro intrel poslulatio mea ubi dicilur, Intra in
[)
i< quid appoiiatur tibi ad linguam dolosam'?Sagittae
gaudium Domini tui {Mutth. xxv) in conspeclu tuo, « potentis acula;, cum carbonibus desolatoriis.Heu
scilicet habita vel facta, scilicet in
cordo tui tu solus « mihi quia incolatus mcus prolongalus est, habi-
conspicis ha!c scilicet,ut secundum promissionciu
: 1 tavi cuin habitantibus Ccdar, niultum incola fuit
tuam quam procceptatua observanlibus dedisti,cri- n aniniu mca. Cum his qui odcrunt paccm, cram
pias me ab hac pcena peccati, id est,a mortalitatcet » pacilicus : cum loqucluir illis, impugnabant me
passibilitate, et daninatione perpetua. F.ruclabunt « gralis. •

labia mc.a.Xis. mihi intellectum, qui;i cum docueris ESAIift.lTIO.

me juslipcationes tuas,id est, cum dedcris mihi pcr- In primis videndumest,quarc gradus hispsalmis
ferte scireetcxsequimandata lua.erucl(ihunt,\i\ ost, designati,dicantur csse quiiidccim potius (|uam do-
abundantia bencliciorum profcrcnt labia mea /»;/»!- ccni aul viginti.In lciiiplo Cdlomuiiis crant quinde-
nu>n,\d cstjlaudcm tibi,hoc cst illam pleniludincm cim gradus disposili, per quos ciut ascensus ad
legis tuaj.qua; est in corde mco : labia ctiam nica Sancla sanctorum pontifici senicl in anno intro-
 :

767 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETinA, 768

c\iBti{Exod.xxx, Hebr. ix). Templum illud est Ec- A canticum graduum, id unus de mnltisgradibus
cst, :

clesia, inqua omnes fideles sunt secunduQi fidei sa- qui ideo dicuntur fan/tOT, quoniam omnia illa quse
cramenta. Gradus illi virtutes sunt, perquas animas in his psalmis designantur, speotant ad futuram re-
fideles ascendunt et promoventur ad vera sancta in munerationem, ubi laetitia perennis est. Quod vero
domum non raanufactam, manentem in coelis, ubi pluraliter dicit graduum, designat multipllcitatem
Dominus Jesus jam coUocatus est in dextera Dei virtutum etconjunctionem et cohasrentiam, quous-
Patris quo solus intravit, quoniam singularem su-
: que pervenialur ad sancta sanctorum, ad aeternae
blimationemaccepit.singulariterexaltaripromeruit. gluriae regnum. Illi igiturfidelesquorum conversatio
Uluc etiam multitudo fidelium per hos quindecim in coelis esl (Pliil. iii),qui jam pervenerunt ad su-
gradus ascendit, quoniam quanto promotiores et premum gradum, ascensus sui graduset virtutum
altioresinvlrtutibussunt,tantosupernae patriffivici- promotionem aliis hic referunt, ut eos in ascen-
nioressunt: tantomagisadSanctasanctorum nonlo- dendo sequantur, et eos in promotione virtutum
cosed similitudine vita;accedunt. Quindenariuscon- imitentur, donec illudineisiinpleaturquodsuperius
stat ex octonario et septenario. Sed per septenarium dicitur : c Ibunt de virtute in virtutem : videbitur
intelligiturVetus Testamentum, propterSabbatum Deus Deorum in Sion [Ps. lxxxiii). » Sciendum
de cujus observatlone prsceptum est in lege. Vel
P autem quod aliquando fit gradus de virtute in aliam
per septem, mundus iste potest accipi, quiseptem virtutem, aliquando in eadem virtute fundamento :

diebus volvitura principiosui. Et quoniam obser- quia in unaquaque et magis et minus remissi vel
vantia Vcteris Teslamenti ad temporalem et trans- intensi esse possumus. Primus gradus estoratiopro
itoriam remunerationem spectabat, pro sospitate, fidei fundamcnto, qui talis esse videtur, ut illi qui

pro diuturnitate vitaB, pro multiplicitate filiorum, jam sunt in templo, in Ecclesia Dei per fidem, orent
pro victoria et pro aliis temporalibus fiebat, ad sibi dari notiliam Scripturarum et autoritatem san-
septenarium ad ea qua; hujus sunt, Testa-
saeculi ctorum Patrum, et confirmationem fidei suae contra
mentum Vetuspertinebat. Et ideo merito perseptem perfidiamblasphemoruinetimpugnationem hiereti-
accipitur.Peroctonarium vcroNovumTestamenlum corum.
signiticatur propteroctavam diem in quaDominus .4d Domiiium cum irihularer clamavi. Cum anxia-

noster resurrcxit, ubi fuit principium et confirmatio rerblasphemisverbisinfideliumetimpugnationehK-

Novi Testamenll. Qui ideo dicitur resurresissedie reticorum,quimihiveramfidemmoliebanturexcule-
octava, non prima quia non surrexit ad hos dies
: re, clamavi ad Dominum qni me poterat corroborare
qui volvunturperseptenarium numerum, sed potius et non sum 1'rustratus, quia exaudivitme. Hoc dicit
quadam anticipatlone, ut auditores magis incitet ad
in ffiterna et indefectibili vita:in sternitate scilicet
et in horum septem C clamandum, ac si dicat Gum hujusmodi tribulatio
octava die, quae post transitum :

dierum est futura, quae non erit alla nisi aBternitas. ingruerit, exemplo meo clamate, et Dominus exau-
Vel ideo per octonarium numerum potest accipi dieivos: Domine, libera animam rneam. Clamaviergo
Novum Testamentum, quoniam omnis labor noster itadicens: Domine,qui potens es, animam meam
et omnis operatio nostra bona, scilicet Novi Testa- in rectitudine fidei existentem, et per fidei sacra-
menti observantia, ad octavam et futuram remune- mentum jam viventem, liberaa labiis iniquis,\dest,
rationem spectat. Exseculio igitur mandatorum Ve- a blasphemis verbisperfidorum,quimanifestefidem
teris scilicet et Novi, per quindecim gradus designa- tuam impugnant. Et a lingua dolosa, id est, a ver-
tur, per quos ad vera sancta sanctorum aniniK fl- bis haereticorum, ne occulto eorum veneno inficiat,
deli datur ascensus. Per septem etiam perveniemus qui multa vera et utilia falsitati interserunt, ut eo
ad octo, quoniam per omnia bona nostra opera qua; tacilius decipiant. Quid detur iitii. Antequam clama-
fiunl in hac temporah vita, perveniemus tandemad rem, antequam Uominum ut liberaret orarem,
octavamdiem,idest,adcQslestispatriaeperennitatem ita mecum delibcrando meditabar, admirans pe-
Gradus apud nos tam descensum quam ascensum riculi magnitudineni, et dicens : tu, animamea,
significat ideo pergradum non debemus intelligere
: quid detur tibi ad linr/uam dolosam. id est, quae arma
descensum,sed solummodoascensum.Fsalmi autem rv possint tibi dari ad devincendam linguam dolosam ?

isti qui dicuntur cantica (jraduum, et sunt quinde- aut si non datn quibus possis eara devin-
tibi fuerint

cim,non ad imitationem illorum graduum qui erant cere, saltem quid, \dest, quod tegimentum, «ppo-
in templo Salomonis facti sunt, cumDavidlongean- natur tibi ne occidaris?Ideo autem quaerit munimen
te filium praecesserit, hosque psalmos sicut et alios coDtralinguamdolosamha?reticorum,quiamajusest
inlaude Uei dccantaverit: sedgradus illipcrSalomo- ibi periculum, et niajor difficultas defendendi, ubi
nem ad imitationem eariimdem virtutum, quM in 'doloseagitur, quam ubimanifestequisimpugnatur.
psalmorum istorum numero designantur, positi Sagittx potentis. Cum hujusmodi arma inihi dari
sunt, quia idem spiritus qui David docuit hos psal- possint, excogitavi, scilicet sagittx potenlisacutx, id
mosln mysterio angelorum decantare,docuit etSa- est, sententisesacrffiScripturs et cognitio verborum
lomonem quamdam rerum prjefigurationemeadem Dei, quae sunt acuta et ad transfigendum corda ini-
mysteria in domo Uei, quo? est Ecclesia, postmodum micorum efficacia ; et non tanlum respcctu sui acu-
agenda praemonstrare. Psalmus autem iste dicilur ta, sed etiam ideo, quia sunt potentis, id est, ab
 :

769 ENARRJkTIONES IN P:^AL.MUS. 110

omnipotenti Deo directa. Dictum est ab illa simili- A Ey.iMATlO.

turiine, quia si aliquis peritus sagittandi mittit gradu positus in periculo, pro fide cla-
In prinri
sagittas, efficaces sunt ad interficiendum. Si vero mavit.In hoc vero conseculusjam certitudinem fi-
imperitus mittit, licet bons sint quantum ad se, dei.dicit se exauditum esse, et in cognitione sacrae
tamen suntinefficaces..Snp!7te,inquam,7)o(e?if25 pos- Scripturae, et in sanctoruo. Patrum auctoritate.
suntmibidaricumcncionifcu^nonexstinctis.seddeio- Levavi oculos meoc.Ego qui in tribulationibus ad
laloriis, id est, vastatoribus et succendentibus,hoc Dominum clamavi, cxauditus, levavi oculos mentis
sanctorum Palrum,apostolo-
est, vita et auctoritas meae,prius ignorantia et inopia exempli depressos,
rum scilicet et aliorum doctorura, qui non sunt in monles, id est,in doclrinam vel vitam montium,
exstincti carbones ab impugnatione hsreticorum, id est, prophetarum et apostolorum, a quibus au-
sed sunt igne sancti Spiritus ardentes, el omnem xilium mihi venitetsuperveniet :quia nullus tantum
haeresim incendentes etdevastantes.Quodsiutraque in divina pagina proQcit, quin semper magis ma-
non possunt,o anima.saltem.id quod
haec tibi dari gisque proficere possit. .Aujcilium mcuui a Domino.
sanctorum Patrum in defen-
utilius est. aucloritas Lieet di.xerim quod ab his mihi veniat auxilium,
sionem tibi apponatur. Hea mihi. Adhuc ostendit tamen auxiinnn meum a Domino polius est dicen-
magnitudinem periculi. Ciamavi, inquam. Et ne- ti dum, qui fecit cwium cl lerrum, id est, qui fecit et
cesse est ut me exaudias et liberas quia /i^u,id est, eos ccelum et me terram. Vel qui fecit majores et
dolor mihi est, guia incolalus meus, id est, peregri- minores. Non det in commotionem. Modo faciens
natio mea, in qua differor a patria, videtur mihi conversionem ad auditores vel ad seipsum, orat ut
nimis esse prolongata. Nec tamen propter solum Deus laciat eum conslantem in confirmatione fidei,

incolatum doleo.sed quia habitavi cum kabilantibus dicens Dominus uon det, id
: est non permittat,
Cedar, id est.cum illis qui tenebras ignoranlice sic pedem tuum in comynoiionem,\d est, aCTectionem, vel
patluntur, ut in illis permaneant et (luasi inhabi- fidem tuamnonpatiatur commutari. Et qui custodit
tent.Et ne aliquis putaret eum de ineolatu corporis te secundum perseverantiam, non dormilct, id est,

dicere. addit Muitum incola fuit anima mea. id

: non permittat te vacillare et hebetem esse in ipsa
est, antequam clamarem et liberationem orarem, fide. Ecce non dormitabit. Sicut oravi, ita eril pro
longe rsmota fuit a patria.Et ut ad veram sanctam certo. Ule qui custodil Israei, videntes et in se cre-
sanctorum et ad patriam omnibus fidelibus prorris- dentes, ecce, id est, in praesenti et indilate,quoJ
sam accederem, necessarium fuit mihi clamare, probaripotestetagnosci, ?ion (/o;'nu7a6i7, id est, non
sagittas acutas et carbones deaolatorios habere, ut permittet te nutare, neque dormiel, id est, non pa-
anima mea a tanta «uiipsius oblivione ad seipsam tietur te in tribulationibus deficere. Dominus custo-
rediret,Pt oculossuosabhujus mundideceptionibus C dit te. Vere custodit te, quod inde probari potest,
elevatos, ad veram patriam intenderet, et magis Quia ipse flominui estin rebus potens ad faciendum
magisque ad illam accederet.Omnium quidem ani- hoc.et ipse est protectio tuu, conira. impugnationes.
mae hic sunt incols,id est peregrinaj sed quorum Et non tanlum corroboravit te in fi:ie, sed erit etiam
:

conversatio in ccelis est {Pliil.iu) non adeo peregri- existens supcr inanum de.cteram iuam, id est, super
nantur ut aliorum. Cum his qui oderunt pacem. Et patientiam et fidem tuam,pro qua tu collocaberis in
nontantum heu mihi prohoc quod habitavi cumeis, dextera Dei : quae tua dicitur, quia tu frueris illa.

sed quia oderunt me, cum tamen ego cum eis es- Velexistens super manum,id est super operalionem
sem parificus, quod nimis cst difficile.Et non solum et hoc determinat, scilicel dexteram tuam, id est,
oderunt,sed etiam impiignaverunt me verbis. quia super bonam opcrationem.in qua proteget te secun-
nondum conscendi ad tormenta. Kt hoc gratis, id dum perseverantiam. Per diem sol non urct te. Ita
est, sinecausa, nullo modo commerui. Vel gratis, custodiet te, quod soi non urel te per diem, id est,
id est,frustra, quoniam me vincere non potuerunt. Ghristus quiestverus sol secundumilluminationem
Cum loquehar id cst, quaado monita salulis
illis, divinitatis, non olTuseabit te, id est, non permittet
dabam. te scandalizari in fide et intellectu divinitatis sua:
PSALMUS CXX. D quin sane de ca sentias neque luna. id cst, ipse
:

GRAUUUM.
CANTICU.M idem Christus,qui luna dicitur respcctu suk huma-
« Levavi oculosmeosinmonles,unde venietauxi- nitatis, qua; fuit mortalis et passibilis, uret te per
« lium mihi. Auxilium mcum a Domino, qui fecit noctcm, id cst, in fide humanitatis, ne aliquid si-
« coelumetterram.Nondetin commotionem pedem nislram de utraque natura sentias. Dominus cuslodit
« tuum, neque dormiet qui custodit te. Ecce non te ab omni maio. Et non tantum Dominus custodit
« dormilabit neque dormietqui custodit Israei.Do- te ab li.-cresi.qua! sil de natura divinilatis et huma-
« minus custodit te, Dominus protectio tua super nitatis sua;, sed eliam ab omni maIo,sciIicet hujus
« manuui dexteram tuam. Per diem sol non uret mundi.vel hacresi, vel aliqua perfidia,ut uihil prave
<< te, neque luna pernoctem.Dominuscustodit tc ab scntias neque de sacramunlis Ecclesi;c,ncque de re-
« omni maIo,custodial animani tuam Duminus.Do- surrcctione indrtuorum et c;eleris.tt si i]uid secun-
« minus custodiat introitum tuumct exitum tuum duni corpus patierispro fidei observatione.ComiHHS
« ex hoo nunc et usque in soeculum. » aniitMm tmmc\xs\.od\Qi:Dominus custodial introitum
771 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS 1. — EXEGETIGA. 772
tuum. Et sicut enuntiavi, sic fiat. Domimts custodial A hanc certitudiaem habeo quod ibimus in dcmum Do-
introilum luiim, id est fidem tuam, per quam in- mini,\([ est in superccelestemJerusalem ,quia (ri-
trasti in Ecclesiam : et ejcilum luum a fide in mor- bus qusR simt ejusdem conditionis et conspersionis,
leiB.id est, maxlme te custodiat in extremis, quia cujus et nos, illuc ascmderunt : quia sequuntur
maxime circafmemgravissimae solent essent tenta- agnum quocunque ierit (.-l/joc.xiv:. Et non qua-libet
tiones. 6'ustorfiai,inquam,incipiens hanc custodiam tribus, sed tribus Domini, qui erat teslimonium
ex hoc nunc,\6 est, a praesenti nunc, et ita perse- /srae/, id est qui lestatus est Jacob, homioes in
veret usque in sxculumAd est, usque ad finem prae- coelos ascensuros, per visionem scalaj, per quam
sentis vitoe. vidit angelos, ascendentes et descendentes [Gen.
PSALMUS CX.XI. xxviii). Et determinat ad quid tribus ascenderunt,
CA.NTICUM GUADDUM.
scilicet ut laudem darent gloriae Dei, qus videre et
« Laelatus sum in his qua? dicta sunt mihi: In do-
laadare summa est eis gloria et requies. Quia iltic
« mum Domini ibiraus. Stantes erant pedes nostri
sederunl. Etiam hoc est mihi argumentum illuc
« in atriis tuis Jerusalem. Jerusalera.quac sedifica-
ascendondi,quia illic scderunt sedes in judicio,\d est
« tur ut civitas,cujus participatio ejusin id ipsum.
in ccBlesii Jerusalemjam quievsnint illl,'qui futuri
« illuc enim ascenderunt Domini te-
tribus, tribus
T> sunt sedcs, id est Judices in futuro judicio, scilicet
• stimoniumIsrael,adc3nfilendum nomini Domini.
apostoli et cffiteri sancti ; supcr domum David, dico,
• Quia scdcrunt sedes in judicio, sedes super
illic
sedes sedebunt,id est ipsi qui suntsedes Dei, sede-
K domum David. Rogate qu* ad pacem sunt Jeru-
bunt judicaturi fideles: nam infideles jam judicati
«salem,et abundantia diligentibus te. Fiat pax in
sunt. Per f;7'fc«s,minus perfectos : per sedes, perfe-
« virtute tua,et abundantia in turrij.s Luis.Propter
tlos accipimus : Rogult' quse ad pucem sunt Jerusa-
« fratres meos proximos meos, loquebar pacem
et
adhortationem
/t;;.'!.Postquam isticonscendenles,qui
M de te. Propter domum Domini Dei nostri,quissivi
auditorum hic agunt,certitudinem spei su8e,scilicet
u bona tibi. »
in Jerusalem perveniendi,ostenderant :lum propter
ESAIIRATIO.
tribus.tum propter sedes qua jam ascenderunt
conscendcns post lidci confirmationcm,dicit
Iste
se conscendisse usque ad spem,non quod spes sit
modo ipsas tribus et sedes orant pro se intercedere

altiorgradusquamfides.sedquoniamhabensutrum- utet ipsi quandoque illuc perveniat, dicentes : Ro-

que,id est fidcra etspem, altior est eo qui unum

gatx qua; ad pacem sunt Jcrusalem, id est valentia
horum tantum habet. Quod decc-eteris gradibusac- ad quietem ducentem nos in Jerusalem, hoc est,
precibus apud Deum obtineatis, ut nobis det talia
cipiendum est.
„ merila.quibus beneoperando aiereamur in Jcrusa-
Lxtatus .siim.Postquam adeo munitus fui in fide,
^ lcm cojleslem conscendere. In quo hoBresis illorum
utnon solum non deficerem,sed etiam blasphemos
deslruitur,qui diserunt sanctis non esse supplican-
et haereticos impuguarem./astotiis sum, id eat au-
gmentatara spein habui,w his quse dicta sunt mihi dum,iiuoniam nescirent quid hic circa pulverem
id est in consideratione promissionis mihi factae a
eorum ageretur, cum etiam diemones tantae levita-
tiset velocitatissint, ut uno pene eodemque mo-
prophetis et apostolis, aliisque sanctis viris, diceu-
em mento,et hicet in Babylonia sint.Sed niullo magis
tibus In domum Domini
: ibimus,\A est ad ccclusf
haec efflcacia credendaest in animabus sanctorum
Jerusalem perveniemus. Cum dixit,mi/u', unitatem
:

omnium fidelium denotavit. Cum vero dixit,t/iimtts quae quanto daBnionibus sunt beatiores, tanto sunt

multitudinem conscendenlium intelloxit. Slanles perspicaciores. £/ a/;u«rfa;i/!a diligenlibus te. Vos,

erant et intantum certi fuimus nos ituros in do-

:
inquam.sancti Dei, rogate nobis a Deo eshiberi ea

mum Domini.quod pedes nostri, id est affectiones quse ad pacem sunt, et beatitudinem, quae in super-

nostrffi et cogitationes nostraj.s/nn/tfs c;'ajtf, id est ccelesti patriaest,consequendam sunt valentia. Ro-
firmiler manebant,»; Gtriis tuis, o Jerusale^n, id est gamusetiam nos pro nobis et pro omnibus aliis
et

in amplitudine gloriae tuae,ubi nullus possessione ita JerusaIem,omnibus qui te diligunt.sit abun-
:

alterius augustabitur,sed omnes spatiose etcopiose dantia pacis,id est quidquid bonorum esl illis pro-

regnumpossidebunt. Jerusalcm, qux xdilicatur.^^e D veniat,qui vera dilectione te inhabitare prsoptant.

aliquis putaret illum dicerede terrena Jerusalem, fi«/ pax in virtule tua. .Modo exponit cui rei abun-

determinat dc qua dlcat. In atriis illius Jcrusalem dautiam deposcat. Fiat, iuquit, pax, id est quies
dico, quse xdificatur a.dh\.\c quotidle utcivilas,\d est vera.jn virtute tua,\d est in Christo qui est auctor
ad modum alicujus terrena; civitatis,quia sicutali- et virtus tua,fiat nobis pax ita, ut conformemur
qua civitas aedificatur ex inanimalis lapidibus, ifa ei : et abu7idantia scilicot in turribus tuis, id est ta-

illa ex viviSjiiui quotidie illuc transmittuntur. Fa- lispax fiat nobis.qualis fuit in turri Ims tuisid estin
cta determinalione, commendat ipsam civitatem. apostoIis.Quod est perfcctissiraorum.qui istam ra-
Cujus participatio est c/itsrei, quae est tendcns in id tionem effundunt ad instructionem aliorum, ut et
ipsum, id est in unitatcm, Id est omnes qui parti- ipsi per orationem conscendant. Propter fralres

cipantur illa.eamdeni rem quaerunt, id cst Chri- meos. Hic ostendit orationis suae intentionem. Quasi
stum.qui erit suminum bonum,et omnes eumdem dicat Jerusalem,ego agens de te loquebar, id est
;

recipient denarium. Iltuc enim uscenierunt. Ideo annuntiavi pacem quee est in te, nonpropter me,sed
 ,

773 KNARRATIONES IN PSALMOS. 774

propter fratres meos, scilicet alios firleles miiuis jtav- \ rat in reijiuim liberatis suae. Miserere no.tlri , Dn-
fectos, et proximos meos magis pertectos,
, id est mine. Et ita facias, Domine, miserere nosiri : quan-
mutua charitate me diligentes, et imitatores meos doque ducendo in libertatem. El repetit miserere
in bono propter domum Domini. Ostendit quare Je- quia non
nostri, sufficit semel dicere quod nimis de-
rusalem bona quaesierit, scilicet quia domusDomini siderat evenire: Et necesse ut miserearis, quin mul-
est. Ac si dicat Propter domum Domini Dei noslri
: tum sumus defpicubiles apud homines qui nos ludi-
aedificandam, id est propter fideles ex quibus con- brio habeat et despectui : quia muUum rcpleta cst
struitur domus Domini, et in quibus ipse inbabitat, anima nostra. Non tantum secundum corpus despi-
quxsivi tibi bona, o Jerusalem, id est adduceretibi cabiles sed anima nostra multum repleta est despe-
:

cives laboravi unde gaudium fieret augraentatum

: ctione, quia nos stultos et insanos reputant. Exponit
ad l.onorem magnificentiae tufe, quod bonum est. quomodo sint despectui : ita scilicet quod anima
PSALMUS C.XXIL noiiTa.opprobrium est abundantibus, id cst, locuple-
CANTICUM GRADUUJI. tibus hujus ssculi, cum viderent non pauperea ct :

« Ad lelevavioculos meos.qui in habitas in ccelis. despeclio superbis ,

qui nos pro humilitate nostra
« Ecce sicut oculi servorum in manibus domino- contempserunt.
« rum suorum sicut oculi ancilliE in inanibus
:

p PSALMUS CXXIII.
<i dominae sua?, ita oculi nostri ad Doaiinum Deum CA .>• TICU .\l G R A D U U iSI .

i< nostrum donec misereatur nostri.Miserere nostri, « Nisi qtiia Dominus erat in nobis, dicat nunc
« Domine, raiserere nostri, quia multum repleti " Israel, nisi quia Domintis erat in nobis. Gum ex-
<i sumusdespectione.Quiamultum repletaestanima « surgerent homines in nos, torte vivos deglutissent
« nostra, opprobrium abundantibus et despectio su- « nos. Cum irasceretur furor eorum in nos, forsitan
« perbis. » « aqua absorbuisset nos. Torrentem pertransivit
ENARRATIO. « animanostra: forsitan pertransisset aninianostra
Post certudinem spes sequitur gradus ut speran- « aquam intolerabilem Bencdictus Dominus, qui
tes sepervenirein ccelestem Jerusaiem.oculus men- « nondedit nosincaptionemdentibuseorum. Anima
tisquos prius ad montes levaverant, ad ipsum Do- « nostra sicut passer erepta est de laqueo venan-

minum et ad voluntates regis ejusdem civitatis lium. Laqueus contritus est,et nos liberati sumus.
i<

complendas dirigant. Unde iste fidelis sub persona « Adjutorium nostrum in nomine Domini, qui fecit

omnium loquens fidelium ut ostendat in eodem ,

« ccckini et tcrram. »

gradu esse, dicit : ENARRATIO.

Ad le levavi oculos meos qni habitas in ca;lis.
,
Hic iterum loquitur eadem multitudo fidelium,
Domine, qui regis et inhabitas coelestos creaturas vel C non jam exemplum proponens sicut supra.sed sim-
sanclos homines, tua gratia ccelos, ut ad pacem et pliciter adraonens ut postquam aliquis ad sfiem
superccElestem habitationetn pervenirem, ad te le- conscenderit, et completione mandatorum Dei ila
vavi oculos meos, id est rationem raenlis mes et ora- constans exstitcrit, ut indc non possit diraoveri,
nes afTectiones meas a temporalibus phantasiis hu- licet multi sint devocantes eum corrosicnihus.ipsam

jus mundi, ad explcndas voluntales tuas intendi. constantiam Domino ascribat, non viribus suis.
Ecce sicut oruli servorum. Modo singulariter, modo Memores sancti confessores Christi, quod pericula
pluraliter agunt isti conscendentes et pluressunt Domino miserante velut impetum torrentis evase-
:

et unun.. Plures, secundum personarum diversi- rint, fatentur se snla Dei misericordia de tot aerum-
tatem unum, secundum fidem et dileclionem.
: iiis liberatos, et dictmt :

Vero oculos meos levavi ad le, quia ecce id est in , iSisi quia Dominus erat in nobis. Quicunquc est
praesenti vel in manifesto, oculi nostri, interiores, Israel, id est, videns Deum, ita ut sitpromotus ad
ita sunt erecli ad Dominum Deum noflrum, eousque patriam fide elexseculione mandatorum Dei, dicai,
donecmisereatiirnoslri,\i\ estdonecnosabhacmiseria id est, cogitet et intelligat apud se nunc, id est iniii-
absolvat saeculi prasentis, et faciat recumbere, et late : quia nisi Dominus esset in nobis gubcrnans nos,
transiens ministret nobis : ita dico, sunt oculi el eonfortans in impiignationc et luniinc suo ratio-
[)
nostri ad Dominum directi, sicut oculi servorum nem nostram illuminando, mcntem nostratn corro-
speculantes diligenti attentione, in manibus domi- boret cu7n komines, secundum carnem ambulantes,
norum suorum. Dictuin a similitudine servoruin exsurgerenl in nos , blandis ct deccptoriis verbis
mapna ililigentia inspiciunt in
disciplinatorum, qui deglulissent nos vivos, id est, incorporassent nos sibi
manus dominorum, ut cum signa dederint aliquid prudentes ot scicntes qui.i quamvis sciremuseorum
:

agendi, mox obsequantur. Sicut oculi ancillas in sectam csse cxsecrabilem, tamen consentiromus
manibus dominx sux. Ideo ponit ancillas, quia in illis: quodcontingcretsicut illa res qua: /or/c cvonit,
illis est major diligentia et ctiUus erga dominas id est, temere et improvido quantum ab homines.
suas, quam in aervis. Ita oculi nostri ad htijusmodi Licet enini csseinus prudentos.tamen non possemus
servorum vel ancillarum modum omnis afTcclio nobis providerc: fiim irasceretur furor eorum in nos.
nostraade.xspqjendasvoluntatPsDominiestinlcnta, Et nisi Dominus esset in nobis, cum ipsi inlorius
donec a prajsentis onere servitutis absolulos transfe- lurentcs irascerentur txterius adversum nos cor-
775 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETIGA. 776
rosionibus et maledicis verbis, forsitnn , id est, A EN.im.iTlO.
ut nobis videtur, ai]ua absorbuisset nos, id est, Postquam isti conscerdentes non
sibi sed Deo ,

vel ipsi dilliuenles dlversis concupiscentiis, et quod deglutiti et absorpti non sunt, attribuunt, ad-
dissolventes alios , vel detractiones et aspera huc ulterius promoventur, scilicet ad contemptum
eorum verba, qu» erant quasi aqua violenta, quibus temporalium.ut sicomninoconfidentiam.quMadhuc
stabilitatem mentis nostra: submergerent, et pedem certior est quam spes, ponant in Domino et sic con-
noslrum labefactarent, cum nos in nequitia? sua con- versatioeorum in Jerusalem.Et in hoc instruunt alios
sensum devocassent. Torrcntem pertransivit. Quan- exemplosuo,promittenteseishancutilitatemind6ve-
tum in nobis, non potuissemus subsistere, sed, quia nirequod etinteriusetexterius munianturdivinitus.
Doniinu-1 erat in nobis, anima noslra, de cujus peri- Qui confidunl in Domino. Quicunque sunt illi qui in
culo agebatur, lorrenlem pertransivit , id est, ipsos Domino confidunt,et qui spemetfiduciam inDomino
dolosos et maledictos vehementer instantes invasit, ponunt, non in divitiis el nobilitate, sed in Doinino,
dico qu\o pertransivit, el hoc forsitan ,
quia, puto omniuiodam habent confidentiam. Etqui habiialin
pertransisscl. Dubilative dicunt propter magnitudi- Jerusalem, id est, cujus conversatio in ccelis est

nem adbuc timentes. foMt/«H pertrans-

periculi quasi [Pliil. iii), nullus talium commovebilur in ceternum,

isset. Et ut perlransissel anima noitra aquam inlole- _ quantumcunque impugnetur; sicut mons Sion, id

rabilem quantum ad vires nostras, id est, impugna- est, Christus qui est fortitudo et refugium Ecclesiae,

tionem eorum intendenlem demergere, (juam pro- futura speculantis et prjEscntia postponentis, non
priis viribus tolorare non sulTiccrprnno, benedictus coramovebitur in aeteruum. Monles in circuilii ejus.
Dominus. Et, de eo quod anima noslra pertransivit ideo non commovebitur, quia monles, id est, apo-
illos, sit Dominus benediclus, id est, gloriosus et stoli suntin circuitu ejus, munientes eam tum prae-

exallatus, qtii non dedit nos in captioncm dcnlibus dicatione, lum exemplo, tum etiani interventione.
eorum, id est, qui non permisit nos corrosioni et Dictum a similitudino alicujus civitatis inter montes
detractioni eorum succumbere. .i'iima nostra sicut sitac, cui non facile possit assultus fieri. Et non tan-

passer. Non tantum corrosionem eorum evasimus, tammontcs, sed {'^sc Dominus estin. circuilu, in de-
sed anima n^stra, cauta sicut passer qui et laqueos fensione populi sui.Et in hoc perseverabit, incipiens
elaliarum avium incursum eSagit,er<;ptnestdelaqueo e.T hoc instanti nunc et usque in finem vitae, juxta

venantium, id est, de dolis et blandimentis eorum illud Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus (Mattli.
:

qui nos venabantur. Nulla enim avis est callidior xxviii). Quia non relinquel Dominus virgam pccca-

passcre ad devitandos laqueos. Ad cujus simililudi- torum. \erc non commovebiiur quia Dominus non ,

nem anima noslra, callida et cauta cxistens, laqueos relinquet virgam, id est sceptrum et dorainium pec-
sibi paratos sapienter transiens, alta et a?terna men- C calorum supcr sortem, id est saper electionem_/u«/o-
tis celeritate, et spiriluali rationc semper appetens, rum, super ipsos scilicet justos qui sunt electi Dei,
de captiosis et .ieceptorii.5 verbis, quibus
cre/ita esl hoc cst non patietur illos ultra vires suas laborare,
nos illaqueare et subvertcre molicbantur el nos : sicut Aposlolus ait « Fidelis Deus qui nnn palietur
:

ideo erepti sumus, quoniam /of/ueMS deceptionis co- vos tcntari supra id quod potestis (/ Cor. x). » Et
rum conlritus esi, et inefficax faclus est. id est, adeononderelinquetiit>ja»i/jeccaipr«msuperjustos,
amodo cessabit maledicis et dolosis verbis nobis ad- ut jusli, non dico non peccent, sed non exlendant
versari. .idjutoriu7n nostrum. Et, quod tale adjuio- mnnus, id est affectiones .5uas ad iniquitalem, ut nul-
rium habuimus, non erat cx meritis noslris, sed in lam habeant voluntatem peccandi. Benefac Domine.
nomine Domini id est, in misericordJa ejus unde
, Nunc ad instructionem auditorura, quos in confor-
ipse est glorilicandus Domini dico, qui bene potuit
; mitate sui aBcensuros invilant, orationem effundunt,
nos adjuvare, quia ipse fecitccelumelterram, id est, utetipsi per orationem conscendant, ita dicentes :

et illos qui jam ascendentes in supremum gradum, O Domine, bcnefac bonis, id est bene operantibus,
cceH facl.i sunt,et illos qui,minores adhucin ascensu ut perseverent, et rectts corde, id est innocentibus,

positi, necdum omnino terreni esse desierunt. ut sic permaneant. Declinantes aulem. Et revera
n benefaciet Dominus bonis. Declinantes autem in
PSALMUS CXXIV. obligationes , id est in peccata, quibus obligantur
CANTICU.M GRADUUM.
homines veluti catena, vel, in obligaliones , id est

" Qui confidunt in Domino, sicut monsSion: non persuasiones peccatorum adducet Dominus cum
• commovebitur in asternum qui habital in Jerusa- opcrantibus iniquilatcm, id est eadem pcena damna-
« lem. Montcs in circuitu ejus, et Uominus in cir- bit illos qua operarios iniquitatis, id est eorum de-
« cuitupopuli sui,exhoc nuncet usquein sjeculum. vocalores. Ille scilicet Dominus faciet haec qui, exi-
« Quia nnn relinquet Dominas virgam peccatorum stens pa.v super Israel, ajterna quiete remunerabit
» supersortem justorum, ut non extendant justi ad videntes se, et spem suam in eo ponentes.
« iniquitatem manus suas. Benefac, Domine, bonis PSALMUS CXXV.
« et rectis corde. Declinantes autem in obligationes CANTICUM GRADUUM.
« adducct Dominus cum operantibus iniquitatem :
M In convertendoDominuscaptivitatemSion, faoti
B pax super Israel. » sumus sicut consolati. Tunc repletum est gaudio o»
 :

777 ENARRATIONES IN PSALMOS. 778

« nostrum.etlinguanoslraexsultatione.Tuncdicent A Doytiine. Convertunt se ad orationem, ut quemlibet
« intergentes MagniricavitUominusfacerecum
: eis. ascendentem cxhortentur inidipsum, dicentes :

" Magnificavit Dominus

nobiscum facti su-
facere ; Domine convcrfe captivitatem nostram in liberta-
,

« mus iKtantes. Converle, Domine, captivitatem no- tem. Ne aiiquis putarel hanc captivitatis conversio-
« stram, sicut torrens in austro. Qui seminant in ncm ita factam ut non posset intendi et augeri,
<i lacrymis, in exsultalione metent. Euntes ibant et addit. Quamvis dicamus quod facere luum, Domine,
K flebant.mittentes seminasua.Venientesautem ve- nobiscum magniflcaberis, tamen oramus, converte
« nientcumexsultalione.portantesmanipulossuos.» magis et magis captivifatem nostram in libertatem,
ESyARfiATlO. quia quandiu in hac vita subsistimus, semper magis
Post contcmplum temporalium adhuc altior est et magis in libertatem converti indigemus liberta- :

gradus, utetiam post captivitatis conversionem li- tem dico, existentem sicut torrens in austro. Teinpore
berum et jucundum sit eis bene agere. Multi enim flanlis austri glacies et nix resolviturin torrentem,
sunt omnia temporalia postponentes et bene ope- quia omnia repellit obstanlia : ita et corda calore
rantes quibus tamen non ost jucundum et delecta- sancti Spiritus aftlata resolvuntur a gjacie vitiorum
bile bene agere, quia fortassis, si pocna et remune- omnia hujus sscculi propellens
in libertatem quia
ratio non sequeretur, a bene agendo cessarent. In „ impedimenta, vi raaxima ruit ad patriam. Quasi ali-
quibusdam vero istis gradibus se ponunt in exem quis diceret Tu oras libertalem qua plurimas pa- :

plum, in quibusdam simpliciter adhortantur, in qui- lieris tribulationes vel, qualis est illa libertas, in :

bus utrumque faciunt hi conscendentes. qua tot tribulationes sustines? Ad hoc respondes :

In convertendo Djminns, id est dum converteret Qua3 cura? Si scminem in lacrijmis, in gaudio metam
Dominus captivilatem Sion, id est servitulem nostri, quia omnes, qui scminant in lacrymis, id est qui
qui,prius ad modum captivorum,coacti etcx neces- operantur bene in tribuiationibus, facient messem in
sitatc servivimus in libertatem et jucundam volunta- e.vsultatwne, id est fructum bonjc oporationis reci-
tem. Nostri dico, speculantium futura, facti sumus pient pro eo quod hic laboraverunt. Euntes ibant.
sicut consolati. Captivitas Sion fuit, quando Eccle- Etutseminemusin lacrymi.s.habemusauctoritatem
siam Dei quee primitus in paucis erat persecutorum in anteccssoribus, id est in sanctis martyribus qui
premebat iniquitas. Sed conversa est in libertatem, fuorunt euntes ad mortem. Et determinat quomodo
quando per divina; misericordiae re.spectum etiam euntes : Ibanl et flebant, hoc est mittentes ia lacry-
ipsi principes receperunt fidem, jamque licuit cre- mis semina sua, id est bonas operationes. Venientes
dcntibus libere Christo exhibere seivitutem. Cujus autem. Ita fuerunt euntes ad mortem, ut diximus,
captivitatis conversio tam jucundos et delectabiles sed, venientcs de morte ad vitam, vcnient non quali-
reddidit plurimos, ut jam quasi ex libero arbitrio C tcrcunque, sed cum exsuUatione contra hoc quod
bene operari delectarentur. Et ipsa tristitise remotio hic tlebant, portantes manipulos suos, id est reci-
hic dicitur consolatio. Unde hic dicitur Facti su- pientes remunerationem bonorum operum.
:

mus sicut consolati, quia, quantacunque hic sit con- PSALMUS CXXVI.
solatio, est quasi umbra et quaedam lantum simili- CANTICOM GHADUUM SALOMON.
tudo futurae consolationis : Tunc repletum est. Et « Xisi Dominus Mdificaverit domum,in vanura la-

non solum similes facti sumus consolatis in ilia con- « boraveruntqui cedificantoam.NisiDominuscusto-
versione captivitatis in libertatem, sed etiain tunc, « dierit civitatcm, frustra vigilat qui custodit eam.
id est eodem tempore conversionis, os nostrum sci- « Vanum est vobis ante lucem surgere : surgite,
licet interius repletum est gaudio. Et lingua etiam « postquamHederitis,quimanducatispanemdoloris.
?!05/m exteriori exsultatione\\\\iA. celare non potuit. . « Cum dederit diloctis suis somnuro, ecce hffireditas
Tunc dicent inter gcntes. Sed mali non cognoscunt " Domini, filii ;morces, fruclus ventris.Sicut sagitt;c
tantam libcrtatem ct gratiam hic nobis csse conces- " in manu polontis, ita filii excussorum. Rcatus vir
sam. Scd tunc, id cst in futuro ubi non poterunt dis- i< qui implcvil dcsidorium suum cx ipsis, non con-
simulare, dicent inter gentes, id estipsi qui bic gcn- « fundetur cum loquetur inimicis suis in porta. »
tiliter vixerunt, sive mali Christiani, sive non cre- n EyNARIiATlO.
dontos. Vel ctiam hic, aliqui inier gentes, conside- Istud canticum graduum est commonitorium Snlo-
ranles religionom in populo Christiano florere, et monis, id est repra;scntans ad mcmoriam causam il-
diversa gratiaruni bona in sanclis aliundare, direnl lius. Salomon enim tanta^ fuit sublimitatis, ut Spiri-
Nos illos putavimus insanos {Sap. v), sed Dominus tus sanctus per os ejus loqucretur, et tcmpluin
magnificavit suum jacere cum eis. Bene facit Domi- Domini a:dificarct in omncs homines
sapientia
nus cum suis, quanto ut benc opcrcntur eflicit, sed prajccUens : et tamen cocidit et non quomodo-
magnificat tunc suum facerc cnm
quando bene
eis, cunque, sed in idololalriam. Quod admonet
operari eflieitcis jucuiidum clspontaneum Magnifi- pcr istorum qua; hic aguntur exhortationem
cavitDominus. Sic dicetur intcr genlcs. VA rcvera quemlibet, ut licet post contcmptum tcmporulium
Dominus magtiificavil suura faccre nobiscum qucm- intantum conscendat, ut ex dilcctione bcne opcretur
admodum illi dicunt, facli sumus sicullietantei, id [Gal. v), non tamen prssumat ulio modo in se sibi
est cx lictitia Domini complcmus mandata. Convcrte, promittore securitatom, nisi sessioncm prius per-

Patrol. CXXXI. 25
 ,

779 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS l. — EXEGETICA. 780

gerit, id est, nisi humilitalem suam ad congruam A ipsa quies et remuneratio,quia quantumcunque dif-

finem perduxerit, cum prsecipue vir tantje dignitatis fcratur,tamen quantum ad hoc quod postea non va-
et sapientiae sic criminaliter corruerit. Ideo autem riabitur, jam dicendum est : ecct!, quia, etsi sint
hic in octavo gradu agitur de securitate, quia secu- centum vel mille anni, cilo tamen eritad ccmpara-
ritas nulla est priusquam pervenianlur ad octavam. tionem ^eternitatis. C«m ergo dederit Dominus dile-
Atsi Dominus xdificaveril domum. lidem, qui et ctis suis somnum, id est, requieaa
post hujus vitae mi-
supra, loquuntur hic ad instructionem auditorum, serias, Domini statim apparebit, et
ecce hxreditas
ac si dicant Postquam adco, ut dictum est, conscen-
: h«c Itxreditas non qualiscunque erit sed merces filii,
deritis, nolite prsesumere de custodia vestra, quasi id est, talis erit remuneratio suo modo, qualis est
vos possitis custodire bonum quod in vobis est, cum illius qui proprie Filius dicitur,hocest,eamdem suo

nec prius illud operari possetis.nisiDeusoperaretur modo immortalitatem ct impassibilitalem habebunt

in vobis, quia lusi Dominus xdificaverit domum. id quam Filius Dei, quam tamen per ipsum Filiura ha-
esl, ipsc primo aliquem coostituisset sibi habitacu- bebunt. Et hoc intelligitur ubi determinatur de quo
lum, et awmam ipsius, quse domus Dei esse debet, filio dicatur. Filii dico, fructus ventris, id est, il-

per initia bonorum opcrum ;edilicasset,frustra labo- lius Filii qui dicendus est merito fructus ventris,
raverunt qui adiftca?]! cam, id est bonum, hoc est, id est, fructuosus parlus uteri virginalis, ex qua
frustra laborassent et praelali prMdicantes ct sub- masimus provenit fructus, et maxiraa utilitas hu-
jecti obedientes. yeque qui planlat est atiquid, mano generi. liilarius: 'Ostenditur quandodebeant
neque qui rigat, sed qui incremenium dat (/ Cor. iii). surgere qui prios jussi sunt sedere, illo scilicettem-
Sisi Dominus custodierit civitatem. Postquam vero pore cum fideles suspiciuntur in requiem, quibus
(edificati fueritis, et multiludincni virtutum quasi mors somnus est et secura pausatio. » Ecce lixredilas
concives congregaverilis, nolite, ut dictum est, de Domini, /ilii , scilicet Ecclesiae, ex aqua et Spiritu
harum custodia in vobis pr«sumere, quia nisi Do- sancto regencrati , et isti /i/;7 sunt nierces fructus
niinus custodierit civitatem, id est, animam, in qua ventris, id est, uteris virginalis partus. Merces est
virtutes velut cives contincntur, frustra-vigilal qui omnis ejus /ixreditas, qui resurgens in coolorum
cuslodit cam, id est, in vanum soilicitus cst et curio- possessionem mittitur, et aeterna cum Domino feli-
sus qui intondit eam custodire opo sua, sive prsdi- citalegaudebit. Mercesenim humauitati redditadi-
cator, sive pra?dicatus. Vanum est vobis. Et quoniam citur, de qua et secundus psalmus ait Postula a me :

civitas non potcst custodiri nisi a Domino, ergo va- et dabo tibi gentes hxreditatem tuam. Caeterum divi-
num est vobis surgere, id est, securitatem vobis pro- nitas ejus nihil accepit unde cresceret. Sicut sagittse
mittere ante lucem, id est, ante luculentam et omni- in manu potentis.Qaon']a.m superius dixeratin !'«;;um
bus conspi^uam remunerationem quae erit in com- C {edificantes laborare et cuslodientes /'(i/^tfra vigilare,

muni resurrectione. Et nc quis putaret quod haec nc praedicatores omnino depressi et nihil valere vi

dcjectio semper deberet manere , addit : Surgife, deantur,et dissolutis manibus tepidi efficiantur,con-
postquam sederitis, id est, tunc securi estote, quando solatur eos ita : Quamvis dixerim vanum est vobis

hffic sessio et dejectio vestra scilicet mortalitas et ante lucem surgere filii taroen excussorum , id est
passibilitas peracta fuerit. Et taracn non dicit ut vel expeditorum ad excutiendas prredas, hoc est, aposto-
tunc possint essc securi nisi cusloditi a Domino. Sed lorum imitatores, ila sicuL sagiitx swni po^its in
illa custodia longe dilTerens erit ab ista, quoniam maHW ;)Ote«(w,subaudissagittarii,quia ibi sunt mul-
ita confirmati tunc erunt ut non sit cis voluntas vel tum efficaces. Excussores proprie dicuntur qui cu-
desiderium peccandi sicut nec angelis. Quod autem btodiunt circa castellaadpraedasliberandas.etexcu-
ponit, surgila, postquam sederitis, dicitur a similitu- tiendas.Itapraedicatoresconstitutisuntaderipiendas
dine damnatorum qui in medio placito jubentur se- animas apotestate diaboli quaeab eo suntcaptivatae.
dere in terra, doncc de aliis etiam detur sentenlia, Vel,excussores sunttrituratoresfrumentum apaleis
ut similiter damnentur. Tunc dico, surgite, id est, cxcutientes.Quodsimiliterreferturad prasdicatores.
securi estote, vos scilicet qui manducatis panem do- Bealus vir qui implevit desiderium suum ex ipsis. Et,
loris. Ac si Nec tunc omnibus securitatem Q quia filii excu-^sorum sunl sicut sagittx inmanu periti
dicat :

promitto, sed vobis tantum qui manducalis pancm sagittarii, beati sunt. Et non tantum ipsi sunt beati,

doloris, id cst, quibus ista pr.-esens et continua tri- sedetiamftfa^H^estWrquisquequibonamvoluntatem

bulatio,respectu supcrnorum,dclectationi est et re- conceptamexipsis,idest,exeinplisetdoctrinaeorum,
fectioni velut panis qui continuus est cibus. Cum impletsecundumoperationem.Ethancbeatitudinem
somnum. Et quasi pro cxpecta-
dederit dilcclis suis ostendit es parte, quia non confundetur uUo modo,
quando erit
tionis diuturnitate solliciti dicerent. Et cum loquetur inimicis suis, id est, baereticis vel per-
ut peracta sessione possimus surgere? ait Tunc : secutoribus, ca;terisque Deo contradicentibus in
cum ad vitam prfeordinatis, de-
dilectis suis, id est, dictum a similitudine for-
porta, id esi. in publico :

derit somnum, id est, ajternam quietem. Et iUa quies tismililisquiaudacteradportasinimicorumveniret,

non diCferlur, sed ecce, id est, in proximo ct quasi et ibi loqueretur cum eis. Vel in porta, id est, in
in manifesto, scilicet est hwrcditas Domini, id est. Christo ipsi manens, et ea quie Christi sunt loquens.
T8* ENARRATIONES IN PSALMOS. 782
PSALMUS CXXVIL A tatione, faciunt orationem ita . Diximus quia sic
CANTICUM GRADUUM. bencdicitur homo
dictum est. Et ut ita fiat, hcne-
ut
« Beati omnesqui timent Doroinum.quiambulant dicat tibi Dominus, id est, sublimet te multiplcando
« in viis ejus.Labores manuum tuarum quia man- et intcndendo in te bona opera. Et hoc ex eo,quia
cc ducabis, beatus es, et bene tibi erit. Uxor tua tu jam es Sion,id estspeculans et attendens futura
« sicut vitis abundans in lateribus domus tuas.Filii et non potescustodiri perte.Et hocmodo benedicat
« tui sicut novella: olivarum,in oircuitu mensa; tuae ie, ut videas hona Jerusnlem, id est, ut experiaris
« Ecce sic benedicetur homo, qui timet Dominum ea bona quce pertinent ad ccelestem Jerusalem,sei-
« Benedicat Dominus ex Sion, et videas bona
tibi licet bona opera omnibus diebus vitx tux, id est,
<i Jerusalem omnibus diebus vitae tua3. Et videas quandiu vixeris. Et videas filios, Et modo te be-
« filios flliorum tuorum, pacem super Israel. » nedicat ut experiaris filios filiorum tuorum, id est,
EN.^AHRATIO. remunerationem bonorum operum videlicet imper-
Iterum illi fideles.qui et supra,agunl cum illis quos turbabilcm ]Hiccind\cosuper futuram
Isrnel, scilicet
promoveruntad huncgradum utnunquamsibisecu- vel tendentem supor Israel,id est,excedentem fide-
ritatem promittant, quandiu sunt in hac vita etex- les Dei,quianon possunt eam viribus suis promercri.
horlanturillosad altioremgradum,scilicettimere,id p PSALMUS CXXVIII.
estDeum diligere.Et hiec dilectio non debet esse otio- CANTICUM ORADUUM.
sa,sed ambulentin viis.Et dicunt quantum quis per " Sacpc expugnaverunt me ajuventute mea,dicat

hcBC consequatur beatitudinem,et hic,et in futuro. <c nunc Isracl. Sfcpe expugnaverunt rne ajuventute
Beati omnes qui liment Dominum/jui ambiilanl in « raea: etenim non potuerunt mihi. Supra dorsum
viis cjus.Onines qui timent Dominumvero et casto « meum fabricaverunt peccatores, prolongaverunt
timore.verascilicetdilectionesupradictorumrespec- « iniquitatem suam. Dominus justus concidit cer-
tu beneficiorum, et itaut sint ambulanteset se pro- cc vices peccatorum, confundantur ot convertantur
moventes in pra3ceptis eius,t'eali sunt. Labores ma- cc rotrorsum omnes qui oderunt Sion. Fiant sicut
nuum tuarum. Probat eos esse beatos,quia, tu qui- « fenum tectorum quod, priusquam evellatur, exa-
vis es healus prajsenti beatitudine, Et benc tibi in « ruit.De quonon implevit manum suara qui metit,
futura beatitudine eril quia labores manuum tuarum ic et sinum suumquimanipulosooUigit.Etnon dixe-
manducabis, id est, delectationi tibi erunt bona cc runt qui prfeteribant Benedictio Domini super
:

opera qua; hic laborasti, hoc est, perfrueris remu- cc vos, benediximus vobis in nomine Domini. »
ncratione bonorum operum,in quibushic studiosus £.YXl/ifl.ir/0.
eras.Et sicut omnes illi qui timent Dominum.beati Postquam isticonscendcntes sunt eo modo quo
sunt, ita et tu quilibet, quem admoneo,si timueris C dixi Dominum timentes,debent se itacontemperare
beatus Uxor tua sicut vilis. Exponit quomodo in
es. ut, in constantia tribulationis,
possint dicere quia
praesenti sit quisque beatus, ita scilicet quia uxor ab impugnantibus non sint superati.Et ideo ivitant
tua, id est, sensualitas tua quain ratione mari- alios ut sui excmplobcne operentur,et,si tribulatio
tatam bene subegisti, erit sicut vi/ i s abundans mn\- eis inde ingruerit, non deficiant. Quam constan-
tiplicitate bonorum operum in lateribus domus tuse, tiam hic gradus exsequitur :

id est, in omnibus membris extcrioribus corporis Sxpe expugnnverunt me. Quicunque cst Israel, id
tui, sicut vitis )\ixta. domum plantata fecundior et ost, qui intantum consccndit ut corde vidoat Deura
abundantior est cffiteris alibi plantatis. Filii tui dicnt nuncid cst in proximo se ita affectct et pr;G-

sicui novelke o/icarum. Secundum hoc etiam beatus paret ut possit dicere : StVpe e.vpur/navcrunt,\d cst,
est in praesenti, quia (ilii tui, id est opera tua sunt impugnaverunt meadversarii mei.Et haecimpugna-
excrcscentia in pcrpetuam pacem, sicut novellx oli- tio processit a juvente mea, id est, ex eo tempore
varum crescunt in pcrfectam olivam perquam pax ex quo innovatus sum vel propter innovationem
designatur Filiilui, dico exislcntcs iii circuitu mensfc meam impugnn\en\ntme.Sa'peexpucinaveruiit.Quod
tu:e, id est, in respectu Christi qui est mensa, id fit. Swpe
rcpctitur ad confirmationem assertionis
est, refectio animoe dictum a similitudine n cxpugnaverunt me a juvcntule mea. Et ideo sajpe,
nostrc-c,

alicujus patrisuxorcm fetam habentis.qui multum
de filiis mcnsam suam circumstantibus la;tatur.
Ecce sic bciicdicetur homo.. Exposita bcatitudinc
quam consequontur timcntcs Dominum, apponit
quia non potucrunt mihi proBvalerc. Si enim semel
cxpugnassent, non aecundo vel lertio impugnas-
scnt. Supra dorsum meum fabricaverunt peccnlorcs.
Delcrminat quomodo cxpugnassent. Dorsuin mcum
:

Ecce sir bcnedicclur, id est est, tali bcnodietiono et aedem sibi feccrunt flagellando.In qua fubricalione
beatitudine beatificabitur et snblimabitur homo qui prolongaverunt id est, adduxcrunt iniquitalem suam
iimet Dominum, id est, qui diligit Dominum.Ethoo ctexopposito justitiam meam.Quod dicitad conso-
ecce, id est, in pra^senti. Ac si dicat : Propositaest lalionein auditorum ne illis molcsta sit tribulatio,
vobis bcatitudo,modo vidctc an vclitis amittcre cum justitia sua indc crescat. Dominus justus con-
tantuin bonum quod pclcstis liabcrc pro dilectione cidit. Ipsi inquum cxlcnderunt iniquitatcm suam,

Ideo proponit cis boatitudinem ul magis alliciatad pro quo Doininus, qui juslus cst iudex,concidit, id
dilectionem.fiene<iiVa( tibi Dominus. Facta exhor- est.confringet cervices,id asl, superhiam peccatorum
783 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. /84

Et es opposito intelligequod remunerabithumilita A " Dominum misericordia et copiosa apud eum re-
tem meam, et ideo jure debemus esse constantes. « demptio. Et ipse redimet Israel ex omnibus ini-
Facta autem exhortatione ad conscendentes,orat pro II quilatibus ejus. o

persecutoribus ita Et ne ipsi omnino in futuro

: ENARnATIO.
concidantur, utinam omnes qui oderunl Sion, id Post inceptam tribulationibus constantiam, de-
est, qui odio tantum persequuntur fideles confun- bent reputare fideles suisseviribusnullomodoposse
daniur ex eo quod fuerunt odienies, et convertantur eorum omnino agitur, licet
subsistere, sed meritis
relroi'Sum,[d est fiant sequaccset imitatoreseorum tantum jam bonscendorint deficiant et non possint
quos volebant prKcedere. Fiant sicut fcnum Quod : perseverare: recognoscant de ipsis profundistribu-
si noluerint converti a pravitatesua.concedodivinK latinnum ad Deum esse clamandum, et clament,ut
justitiae ut fiant sicut fenum lcclorum id est, liant Dominus, sicut praecepit, constantes eos usque ad
comparabiles fenoabsqueutilitate in teclo nascenti noctcm mortis custodiat. Pcrnitentialis etiam iste
secundum hoc scilicet ut exardescat in eis priusquam psalmus habetur. Sed tunc non reputatur gradus.
de hac vita eleventur quidquid utilitatis et boni- Quod non est mirandum,si iinusidemque psalmus
De quo non implcvil, tali scilicet
tatis erat in eis. diverso modo accipiatur.cum quidquid bene et se-
fcno sint comparabiles, de quo non implevit »iauum ,-. eundum lldem possit exponi in singulis psalrais,
suam qui melit : hoc est, quod nullus raetere cu Prophetam credamus hoc intellexisse.
rat quod autem sequiiur, nec sinum suum qui De profundis clamavi. Cum persecutores omni ge-
manipulos coUigil iidem sunt et qui metunt et qui nere tribulationum instarent et meoranibus modis
manipulos colligunt,scilicei sanctiangeli qui quod devocarent, ego, positus in abysso tribulationum,
die abducunt fidelesabhac vita in regnum ca'lorum de meis viribus diftisus, clamavi ad le, Domine, ad
In manu vero et sinu qui capacior est, diversitas quem claraandum est, quia tu es Dominus potens
majoris et minoris diguitutis accipitur. Ac si dicat auxiliari. Et tu, o Domine, e.Taudi vocem meam, id
Sancli angeli.qui messores sunt in fine mundi.non est clamorem voce prolatum. Fiant aures tux in-
implebunt de eis nwnum vel sinum id est, non col- tendentes. Et ut ego in clamando extensus fui. ita
ligcnteosin numerominusperfectorumqui recipient Domiae aures tux id est potentia et facilitas exau-
Iricesimum vel sexagesimum fructum, nec in nu- ditionis tuae liat intensa in vocem deprccalionis mcx
mero magis perfeclorura qui recipient centesimum conferendo id quod designat vox mei deprccantis :

fructum {Matlh. xiii). El non dixerunt qui prxler- si iniquitates observabis. Exaudi, inquam, vocem
ibant. Et ideo non colligentur ab angelis,quia huic mcam, et non attcndas neque observes iniquitates
feno, id est,talibus non di.verunl hi ijui viam hujus raeas, quia si tu, Domine, hxiquitates observaveris.
saeculiettemporaliasunt pra;tereuntes,etad patriam C \^ cst, in memoria habueris, ut districto judicio
tendentes Benedictio Domini super vos, id est,
: punire velis vel meas, vel aliorum, Domine bone,
non eflecerunt dicto et prajdicatione sua ut bene- quis sustinehit,\d est, qui sufferre poterit? Ve\,quis
dictio fidei et operationis sublimarenturhoc est, : .<iuslinebit,\d est, quis exspectabit? Si tu iniquitates
non profuit eis prasdicatio eorum. Nec dixerunt : observares, nullus sufferret. Sed quamvis dixcrim
Benedi.vimus voiis in nomine Domini, id est, sua quissustinebil aliquis tamen sustinebit.Et hoc in me
pra.>dicatione non etfecerunt, ut ilii qui bencdicti probari protest. Ego te, Pomine, suslinui, id est,a
et sublimati erant fide, degentes essent in nomine teremunerationem cum patientia exspectavi, non
Domini, id est, ut bene operando darent gloriam me intelligerem peccatorem esse,et hoc nullo modo
nomini Domini.Quasidicerent:ZJ(?)!erf2".i7m!is quidem promeruisse, sed ideo, quia apud te, id est, in lua
vobis,sed non
nomine Domini.ni CKteris fuiidatis
in natura est prcpiliatio, id est, misericordia, quia
Quod de falsis Christianis accipiendum est, sicut misericorditcr agis,non observans viiquitates quihus
prior hujus versus pars deinfidelibus.Omnes enim defectum patimur; et etiam propler legem tuam ob-
peccatores aut impii sunt, aut infideles, aut falsi servatam a me, id est, prppter conditionem quam
Christiani. Apostoli vero omnibus tam salvandis nobisproposuisti:D»)i!Ytt7(; et dimittetur vobisiLucvi
quam non salvandis prEedicabant. feed aliis erant p vii). Vel ut universaliter dicatur,p?'o;)/«' /cym, id est,
odor vitx in vilam, aliis odor mortis in mortem {II praecepta tua observata. Hoc ideo appouit,ne vide-
Cor. ii). retur desperare,et ideominusallicerctad clamorem
PSALMUS CX.XLV. illos quos hic invitat. Sustinuil anima mca. Modo
CAiNTICUM GRADUUM. convertit se ad auditores ita Non tantum sustinuit
:

De profundis clamavi ad te,Dominc Domine.

« : propter propitiationem ejus et propterlegem obser-
« exaudi vocem meam.Fiant aures tuae intendentes vatam, sed etiam in vcrho c/hs, id est,in considera-
« in vocem deprecationis meai.Si iniquitates obser- tione promissionis ejus, qua receptorum veniam
« vaveris, Domine Domine,quis sustinobit ? Quia
: promisitpcenitentibus etindulgentiam qui-erentibus
« apud te propitialio est,etpropterlegem tuamsus- etsempiternam gloriam promerentibus. Speravit
« tinui te.Uomine.Sustinuitanimamea in verbo ejus anima mca, scilicet illum remuneratorempro legiti-
«jsperavitanimameainDomino.A custodia matutina macertatione.Et bene dicitanimam suam spirasse;
«uS(iueadnoctem,speretIsraelinDomino.Quiaapud sicut quffidam virtutes proprie sunt coporis sicut
785 ENARRATIONES IN PSALMOS. 786

jejunare, vigilare, ita fides, spes, charitas, proprie X tum dilfero ab aiiis qui sunt superiores me in virtu-

dicimiur animm.i>peraint, inquam,fmmamea, nonin tibus. Et hocideo feci, quia erant super me,\d est,

quolibet, sed in Domino, id est, in consideratione desuper niihi eollaloe Bunl a Uomino. Si non humi-
omnipotentiae ejus. A cuftodia matutina. Quffi spes litcr senlieham, sicut ablactatus. Modo ponit sese
fuit incipiens (I custodia mafutina, id est, a tempore sub devotione quadam. Si non Immililer sentie-
illuminationis vel consensionismeaj, hoc cst, aprin- bam, id est, si non semper in humilitate me con-
cipio sanctitatis meae, et ita perseverabit usque ad tinebam post omnes gradus supradictos, secl eml-
noc/em, id est, ad mortem. Vel, sicut in llebrffio tavi animam meam superbiendo, tunc ila veniat re-
habelur, a vigilia matutina usquc ad vigilam matu- Iributio iu tinimam meam, scilicet ul peream sicut
tinam id est, ab incipiente hic illuminatione perse-
; periret puer ablaclalus, quia adhuc deberet super
verando usque ad verum matulinum quod posthanc matrem suam incumbere ; si remotus, non susten-
vitamincipietlucescere.EtsicutegosperoinDomino, tareturaut matrisaut alterius ope. Ideo facithanc
sic omnis hrael spcrct in Domino. Quia apud Domi- devotionem, ut per pffinitentiara quam sibi imperat
nwn. Et merito omnis hrael, id est, omnis fidelis adjutores a superbia removeat. Speret Isracl. Et
sperabit in Domino, quia apud ipsum est miscri- quiciinque est Israel, sic speret in Domino, sicut
cordia, id est, ipse naturaliter est misericors. El ne ego humililer sentiens speravi vel sicut ego in ma
„.,:„ j
quis desperet _..,u:t.,
1.i,- J n„„;„,,.,,
peccati, aimd Dominum
i: " > • • ; _• . .
multitudine gnis et mirabilibtis non superbivi sic omnis qui : est
esi copiosa redemplio, tam originalium quam actua- Israel dura in talibus est, non superbiat et sic
liura criminura, tam criminalium quam venialium. .<:peret in Domino, incipiens e.t hoc nunc, id est ex
Vel copiosa redemplio, tam gentium quam J ud;eorum, prffisenti nunc, el perseveret usque in sxculwn.
Et ipse redimet. Hic copiosa est apud illum redemptto,
quia quotidie peccata dimittit. Et infuturoidemijwe PSALMUS CXXXI.
redimel Israel ex omnibus iniquitatibus ejus quia CANTICUM GRADUUM.
nullus omnino sine maculadehoc mundo transibit « Memento, Domine, David, et omnis mansuetu-
qui in oblatione sacrifioii et orationibus indigeat « dinis ejus. Sicut juravitDomino, votum vovit Deo
absolvi. <( Jacob. Si introiero in tabernaculum domus mes,
PSALMUS CXX.X. « si ascendero in lectum strati mei. Si dedero som-

CANTICU.M GRADUUM. « num oeulismeisetpalpebrismeisdormitHtionem;

« Domine, non est exaltatum cor meum, neque « et requiem temporibus meis, donec inveniam
« elati sunt oculimei.Neque ambulavi in magnis,ne- « lorum Domino, tabernaculum Deo Jacob. Ecce
« que in mirabilibus super me. Si non huiuiliter « audivimus eam in Ephrata, invenimus eam in
• sentiebara, sed exaltavi animam meam. Sicut G « campis SilvtE. Introibimus in tabernaculum ejus,
« ablactatus est super matre sua, ita retributio in « adorabimus in loco ubi steterunt pedes ejus.
« anima mea. Speret Israel in Domino, ea, ligc nunc « Surge, Domine, in requiem tuam, tu et arca san-
« et usque in saeculum. » «ctificationistuaj.Sacerdotestuiinduanturjustitiam
ENAHH.UIO. « et sancti tui exsultent. Propter David servum
In hoc psalmo fideles alta conscendentes iterum « tuum, non avertas faciem christi tui. Juravit Do-
Buos admonent sectatores ut, dum co usque promoti « minus David veritatem, ot non frustrabitur eam,
fuerint quod ad Dominum pro constantia tribulatio- ( de fructu ventris tui ponam super sedera tuam. Si
nis clament adhuc ad altiora conscendant, vide- « custodierini filii tui testaraentum meum, et testi-

licet ut cum exaudili fuerint in hac re, non glorien- « monia mea ha:c quas docebo eos, et filii eorum
tur in semetipsis rellectendo oculos suos ad virtutes « usquo in sjcculum sedebunt super sedem luam.
suas unde possent superbire, sed, ascendentes gra- « Quoniam elegit Dominus Sion, elegit eam in ha-
dum humilitatis ipsa magnalia quae in se sunt, non « bitationem sibi. ll.-ec requies mea in SKCulum see-
8ua, scd Dei cognoscant esse, ita dicentes. « culi, hic habitabo quoniam elegi eam. Viduam
Domine non est exaltatum cor meum. Domine, « ejusbenedicens benedicam, pauperes ejus satu-
post beneficia tua supradicta, cor meum no'i esl p. « rabo panibus. Sacordotes ejns induam salutari, et
""'
" ejus exsultalinnccxsultabunt.
" '' '" "'"
llluc produ-
e.mltalum, id est, in mentc mea non superbivi, ( sancti ' '

neque elali sunt oculi mei, id est, nullam extrin- (( cumcornu David, paravi lucernam Christo raeo.
aecus superbiam ostendi, quae maxime nutibus « Inimieos cjus induam confusione, super ipsum
et elatione oculorum deprehenditur. iSequc ambu- (( autem efflorebit sanctificatio mea. »
lavi in maynis. Non tuutum non superbivi, sed EA'.tn/i.-ir/0.
etiain in his in quibus solummodo loeus videtur, Fidolium multitudo postquam in tantum consccn-
noninnieglo-
Bcilicett/i maijnis clmirabiiibus, sed
dit, nt nullo modo superbiat virtutibus, orat hic
riando, ut conservarcm humilitatora meam.hocest, vitam apostolicam scilicet ut vivat in societate et
in virtulibus provectum habui, qua; erant tam raa- concordia Iratrum non sub suo jure, sed sub alle-
gnoe ut essent etiam mirabiles, sed non ita ut ipsas riiis polcstatP. Et, quia nuliis meritis suis
reputat
virtutes attendorem, dicendo apud me quatenus :
se illiul posse consoqui, licot tantum conscenderit,
Bum, quam gloriogus sum, sed magia dicebara quan- : proptcr David, id est, propter Christum ct ejus
787 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 788
obedientiam orat Patrem surgere, id est, hoc effli- A bernacuhim ejus, id est, in militia ejus ut stemus
cere. Et hic gradus desiJcrium dicitur adorantes, id est, venerantes eum in loco, idest, in
Memento, Domine, David, o Domine Pater, me- eo statu iihi sleterunt pedes ejus, id est, apostoli.
mento in nobis Duvid, id est, Christi viriliter agentis Quasi dicat, in conformitate apostolorum,utunani-
per omnia. Et omnis ynansueludiins ejus, id est, pa- mes simus volunlate, in qua ipsi flrmiter persevera-
tientix et obedientis eias,sicutjuruvit Domino;m,an- verunt (.ict. u). Et ad hoc adorabimus, id
est, per
suetudinis ejus, dico, memento, ita per omnia exhi- orationem nos id facturos disposuimus. Surge, Do-
bitK sicut ipse Filius Dei Deo Patri junmt, id est, mine. Nos disponimus introire in apostolicani vitam
jurejurando confirmavit. Et sicut votum vovit Deo et adorare. Et ut possimus introire, tu Domine,
Jacob, id est, luctantiura, quia et ipse secundum surge, id est, potens appare eundo in requiem luam,
humanam naturam luctans erat. Jurare, et votum faciendo nos tales, in quibus requiescas et delecta-
vovere, non verbis hic, sed Dei flrma dispositione beris. Et tunc te surgente, surgat et urca sanclifica-
accipitur, dictum a similitudine hominum aliquid tionistux, id est, nos qui, sanctiflcati et purilicati in
jurantium et firmiter voventium. Si introiero. Si de- baptismate suraus arca tua, portantes in nobis ta-
dero somnum oculis et rcquiein temporihus mcis. Ju- bernacula testamentorum, id est, praecepta Veteris
ravit, ita dicens : 5? iniroiero in tabernacidmn domus et Novi Testamenti, et manna, id est, Christum ci-
bum angelorum
'

mesn, id est, in habitationem mansionis mes, ut ex et panem vita; et intellectus, et vir-

delectatione corpori meo acquiescam in aliquo. Et gam Aaron, id est,gubernationemnostramipsorum,
si ascendero in leclum strati mei. Et si dedero som- in qua dominamur illicitis molibus. Sacerdotes tui.
num oculis meis, quod minus est quam stratum Modo e.xponit quomodo orent ut surgant, arca .san-
ascendere. Et palpebris meis dormitalioncm, et re- etilicationis, sic scilicet, Domine, ut sacerdotes tui
quiem temporibus meis : quod fit quando tempora induanlur justitiam, id est, nos qui sumus regaie sa-
gr.ivantur ad somnum. Hoc nullo rnodo quievero ce7'dotium [1 Peir. ii), nos ipsos immolantes in bona
aut cessavero donet inveniam locum Domino, id est, simus operatione. Et sancli tui e.v^uUent, id esl, nos
tales in quibus Dominus habeat tocum et requiem ipsi pertesanctificati, secundum puritateminnocen-
suam, et doncc inveniam tabernaculuni id est, mili- tiaesimus exsultantes. Propter David. Et hoc nostris
tantes Deo Jacob, id est, kictatorum subaudis, non meritis non oramus, sed potius propter David quem
ero promissor verax, vcl aliquid hujusmodi quod dilexisti, qui est servus tuus, tibi per omnia obe-
digne possit subaudire. diens : post bonam operationem et innocentiam non
Quod dicit, si introiero in tabernaculum domus averias facieni chrisii iui, id est, speciositatem et
mex, dictum est a similitudine militis alicujus ita pulchriludinem, conformitatem ejus a nobis.
id est,
devoti ergadominum suum ut nunquam domum Et hoc propter ipsum, sicut superius dixit, Memento
suam intrare velit, donec per desfructionem inimi- mansueludinis ejus juravit Dominus David veritatem.
corum ad voluntatem domini sui militet. Quod au- Quasi aliquis diceret Qua flducia audes conformita-
:

tem dicit, in leclum strali, lectum hic dicit ipsam tem Christi orare ? Ea scilicet, quia Dominus Pater
lecticam, stratum vero, quod desuperponitur, sicut juravit, id est, firmiter disposuit vel promisit David,
culcitra, pulvinar. et caitera. Ecee audivimus eain. id esl, Domino Josu Christo filio ejus, veritatem, id
Hoc dictum est, juravit David, id est, Dominus est, ipse ipsum qui est Veritas. Et non fruslrahitur
Jesus, et aicut promisit, ecce completum videmus in eam, id est, non decipiet eum in hac promissione :

praesenti et in raanifesto, quia audivimus eam, id Et quid juravit? De fructu venlris tui ponam super
est, sedem ve'. Ecclesiam, quam prius pradixit, lo- sedem tuam, quosdam, ex his quos generabis
id est,
cum in Ephrata, id est, in Judaico populo quem hic in fidc, faciam eadem beatitudine immortalitatis et
intelligimus, tum pcr locum qui est in Juda;a, alio impassibibitatis in regno tuotecum perfrui. Hoc Da-
nomine dictum Bethleem, tum propter nominis in- vid promissum estdeChristosecundumcarnem, hoc
terpretationem. Ephrata enim interpretatur specii- Christo de fidelibus secundum spiritum. Sicuslodie-
/!(»!. Quod bene Judasis convenit qui sub umbrale- rint lilii. Tunc scilicet filii tui sedebnnt super sedem
gis quasi per speculum in ffinigmate contemplaban- iuam, si euslodicrint testamenlum mcum, id est, pa-
j)
tur qufB nunc facie ad faciem videntur (/ Cor. xiii). ctum in baptismo mihi promissum, el teslimonia, id
Et quod dicitur, auc/ivimus eam in Ephrata, illi parti est pra^cepta mca, hxc scillcet qux docebo eos, id
attribuitur quse hic ex gentihus loquitur. Et quod est, qus ego injungam eis. Et non tantum (ilii tiii,
sequitur, invenimus euin in cainpis Silvx, Judsis id est, apostoli et CEeteri primitivi, sed etiam filii

ascribitur. Ac si dicant Judffii Nos invenimus eain,

: eorum, id est: imitatores eorum sedcbunt supcrcam-
id est, Ecclesiam etiam in campis Silvx, id est, in dcm sedem usque in sarulum, id est, aeternaliter.
hisqui silvafuerunt, sed jam facti sunt campi, id Aliter. Quosdam ex regeneratis qui eTuni filii tui
est, fructiferi. Eam, non est relativum ad aliquam faciam reges, id est, seipsos et alios regentes. Et si

vocem qucB in libro sit posita, sed ad significationcm perseveraverint in prsceptis meis filiosque suos
loci, introibinms in tabernaculuin. Modo exponunt in porseverare fecerint, ipsi et filii eorum hic eta^ter-
qua re orenl, ut meminerit David in eis, scilicct naliler sedclmnt super scden^. luam, hic se ipsos re-
quia inlroihimus, id est, introire disposuimus in ta- gentes, in futuro conregnantes. Qiwniam elegit Do-
789 ENARRATIONKS IN PSALMOS. 790

miuus Sion. Vere regnabunt, quoniam Dominus ad A << fratres in unum. Sicut jnguenlum in capite,quod

hoc elegit Sion quas speculatio dicitur, id est, Eo- « descendit in barbam.barbara Aaron.Quod dcscen-
clesiam qu» speculatur futura gratis sine omnibus <• dit in oram vestimenti ejus, sicut ros Hermon,
meritis praecedentibusassumpsit demassaperdito- « qui dcscendit in montem Sion. Quoniam illic
rum ; e/egif quidem eam in habitationem sibi,idest, « mandavit Dominus benedictionem et vitam usque
quam inhabitaret et coleretspcundumpromotionem « in ScTculum. »

virtutum.ita diccns : Hxc requies mca, id est, hxc ESAURATIO.

Sion erit requies mea,hr)c est, talem illam consti- lidem psalmo cum
ipsi fidelcs, qui in superiori

tuam.utin ea delecter et requiescam, non tantum humilitate conformitatem Christi et apostolicam

hic,sei\ insasculum sxculi. Hic, id est, in illa Sion vitam Toraverunt, adhuc promotiorem gradum
habi/ abo,cl hie et infuturo. Quoiuam elegi eam ad ascendunt scilicet ut postquam consecuti sunt
;

hoc, ut inhabitem in ea. Viduam ejus. Proiiat hoc, quod quaerebant,in unum cohabitare voluntarie stu-

quod di.xit, kic habitabo, ita \iduam cjus, scilicet

: deant.
Sion,id est, qui in ea desolati sunt Ecce quam bonum. Quod oravimus consecuti su-
temporali ju-
eunAitSite, benedicens hic mus.Ecce habitamus in unum, hoc est, omnia ha-
sublimandoin virtutibus,
benediram glorificatione futura.Vel bencdicens bcne- n bemus communia,et in eadem voluntate existimus
dica))i,id cst,multum sublimabo. Paupoes ejus, id apostolicam vitam ducentes.Unde et vos.auditores,
est,Sion,id est,oos qui sunt existentes in humili- discite, quam bonu))i ct (jua)n jucumdmn cst ha-

tate,sicut qui attendunt paupertatemsuam,ra<i»-nfco bita)-e fratres in unum, id esl, concordi voluntate
panibus,id est, multiplicitate intelleclus sanctarum ut idem velint.Quod melius el jucundius estquam
Scripturarum quia qui omnia temporalia post-
.• utpossit voce proriteri. IMulti cohabitant,ut Cain et
ponunt ad intelligendum expcditi sunt. Easdem .\bel,Esau et Jacob,sednon inunum. Multa etiam
vero personas pro diversis causis vocat viduani et suntbona.et nonjueunda.ut jejunare, \itam casti-
paupe)-es. Sacerdotes ejus. Illos quoque qui non tan- gare. Multovercijucumla et non bona,ut voluptuose
tum sunt humiles, sed etiam seipsos sacrificium vivere. Sed ista fratrum cohabitalio cum sit bona
justitiae oflerentes, induam salulari, id est, Christo, etjucunda,meritoest amplectenda. Modo ostendit
hoc est,conformitate Salvatoris, bona scilicet ope- per similitudinemqualissit Sicut unouentu7n.\ cre :

ralione. Et sancti ejus, scilicet Sion, e.rsullalione, est bonum et jucundum sicut unguentum in ca-
exsultahunt, dc perfecta innocentia gaudebunt. \'i- pile,u\.poiQ spirituale donum quo perfecti ungunlur

duumel pauperes, sacerdotes et sanctos, eos ipsos ut roges,sacerdotes,existens in potcslateChristi qui

qui in hocpsalmo loquuntur,accipimus illucprodu- est caput nostrura. Et tale donum quod descendit in
cam, hic eos ita sublimando, in futuro autem iliue G barba)n, id est, in robustos, quoniam robur ct sa-
producam cornu David,id est, in eosdem 'extendam picntia per barbam denotatur. Et cxsequitur per
sublimitatcm et conformitatem Domini Jesu, non partps,dc quibus dicat robustis, scilicet in ba)-bam
tamcn ita, ut eaparitaleet quantitate debeant jsu- .\aron, id est in apostolos qui primo loco Christo
blimarijSed suo modo. Paravi enim eos luccrnam sacerdoti summo adhaerebant.Vel,sccundum nomi-
Cliristo meo,id est, faciam eos recognoscere non nis interpretationera, Aaron dicitur mons vel mon-
se lucem esse, sed lucernam, id est, portare ta7ius. Et Christus licet in saeculo conversaretur,
in seChristum qui est lux vera, et ab eo splendo- sempertamenipsemonscxistens,inmonte altissimo
rem accipero,quo el ipsi illustrentur, et_alios illu- et in munitionc inexpugnabili permansit. Quod
minent inimicos ejiw.lllos ita, ut dixi, sublimabo,
: descendil in ora)n. Quod luiqucntum non tantum de-
inimicoi autem ejus,id est, Christi, scilicet pcrse- scendit,id est,profluxit in barbam Aaron, sed etiam
cutores vel ha2reticos,qui ci inimicabantur induam, : in ora)n vestimenti ejiis, id est, in summitatera ve-
id cat, circumdabo ytcrpetuai confuswne,id cst,dam- stium ejus, quiaunctio spiritualisprimodeChristo
natione. Sed sanclificatio mea, id cst, sancnticati profluxil in apostolos, quasi do capite in barl)a)n,

mci efflorebunt do virtute in virtulem, vel floribus dcinde per harbu)n in veslimontum,id est, de apo-
bonorum operum in maturitatcm eeterna? remuncra- stolis in martyros, qui primi post upostolos am-
J)
tionis,5M/)e;' ipsum videlicetChristum fundati, sinc bientes erant Christum, et sic in oram, id est
quo nihil esse possunt.Aliter ///Hr,id est, ad san-
: in cxtrcmilutem vestimoUi, id est, in omnes
tos proilueam cornu David. Et non tanlum ad cos, fidclos Ecclcsi;c.Per hoc multum comracndat hunc
sed etiam i)>i)nicos ,id cst, persecutores ejus induam gradum, id est, cohabitationem iu wium, quia
co»! 'Hsionc bona, ut crubescentiam ex co haboant tam principuos viros, sciliccl apostolos ot marty-
quod persecuti sunt eum.Etnon solum erubescent. res, in ea fuisso commcmorat. Quod unguentum
sed etiam postea facti sanclipcatiomca,ir\ baptismate profluxit sicul ros Jlcrmon,id est, utpole gratuitum
sanctificali, cfflorcbunt in promotionc virtutum su- donum cxaltati luniinis, id esl, Christi, quia hoc
ppr ipsuin fundati in opcribus lionis. donutn ipsc nulli contulit nnle cxaltalioncm suam
sicut scriptum cst yo)tdu>n o-at Spit-ilus dalus,
PS.\LMUSC\X\II. :

CANTICUM DRADUUM. quia Jcsiis nonduin C)-at (jlorificalus {Joan. vii).

ic Eccequam Ijonum et quam.jucundum lialiitaro IIcrmoninlcrprclalur/i«»H(,'«c.m»«/i(H«,sivcfl»a//(ma

79t REMIGII ANTISSIODOIIENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 792
eonim. Ros qui sine labore hominnm ad fructiGcan- A. hoc non sufficiunt libero arbitrio.et omnes supra
dam terram dft'tf«rfi7,gratuitum donum Dei absque dictos consensus esse exgratia Dei.singulariter eos
merito designat. lios itaque Uennon descemlit in alloquuntur dicentes : Dominus progrediensc.rSiOH
monlam Sion, quia gratiaquae prius coUataest Ju- id est,qui Deus et homo est, benedicat te et in pro-
daeis,postquam ipsi anathematizando Chrislum Je- motione et in custodia promotionis. Domwws, dico.
sum, separaverunt se ab eo, venit in Ecclesiam qui potens est, qui fecit ccelum et terram, id est,
gentium quae mente speculatur Deum, sive, gralui- majores etminores.
tum donumDeipopulogentiumcollatum,quod prius PSALMUS CXXXIV.
fuit anathema.venit in Sion,quando Juda;i et gen- ALLELUIA.
tes in unitatemfldeisuntconjuncti.Sive,permontem « LaudatenomenDoii;ini,Iandate,servi.Dominum
Hermon, et monlem Sion, eminentiores, et perfe- « Qui statis in domo Domini, in atriis domu Dei
ctiores in Ecclesia quos largius
accipiamus, in « nostri.Laudate Dominum, quia bonus Dominus ;

descendit gratia Spiritus sancti.()i<0Hw?n illic man- « psallite nomini ejus,quoniam suave est.Quoniam
davil Dontimis.El idco etiam bonum, ct jucundmn • Jacob elegit sibi Dorainus,Israel in possessionem
est in unum huhitare, quoniam illic, id est, in illa « sibi.Quia ego cognovi quod magnusost Dominus
cohabitalione exi3tentibus,wn«rfflr!7, id est, legavit « et Deus nosterprae omnibusdiis.Omnia quscun-
P
Dominusper doctores suos, benediclionem, lA est « que voluit Dominus fecit in coelo.in terra,in ma-
sublimalionem magis acmagis, magisque in dies « ri,et in omnibus abyssis. Educens nubes ab e.x-
secunduai promolionemvirtutum,et non tantumsu- n trerao terra3,fulgura in pluvian: fecit. Qui produ-
blimaiionem in hac vita.sed etiam pilam usque in « cit ventos de thesauris suis.qui percuissitprimo-
sa;culum,id est tendentem usque in aslernitatem. « genita .^^gypti ab bomine usque ad pecus.Emisit
PSALMCS C.XXXIII. « sigua et prodigia in medio tui, yEgypte, in Pha-
CANTICUM GR.\DUUM. « raonemet in omnes servos ejus. Oui percussit
« Eccenunc benediciteDominum.omnesservi Do- « gentes multas, et occidit reges fortes, Sehon re-
II mini.Qui statis in domo Domini, in atriis domus « gem Amorrha3orum,et Og regem Basan, et om-
« Dei nostri. In noctibus extollite manus vestras in « nia regna Chanaan.Et dedittorram eorum haere-
« sancta, et benedicite Dominum. Bcnedicat te Do- « ditatem,haereditatem Israel populo suo. Domine,
« minus ex Sion.qui fecit ccclum et terram. » « nomen tuum in aeternuni, Domine, memoriale
Eiy.UiRATIO. « tuum in gencrationem et generationem.Quiajudi-
Nunc iidem fideles invitant omnes qui eo usque « cabit Dominus populum suum, et in servis suis
ascenderunt ut corunum et animam unamhabeant, « deprecabitur.Simulacragentiura argentum et au-
ut in eo perseverent, vel, Deo quod promoti sunt C « rum,opera manuum hominum.Os habent, et non
non sibimetascribant,et omnia quae faciuntrespectu « loquentur : oculos habent,et non videbunt: aures
cocleslis rctributionis agant, et pro his omi^ibus II habent,et non audient : neque enim est spiritus
Deum benedicant. « in ore ipsorum. Similes illis liant qui faciunt ea,
Ecce nunc bencdicitc Duminum. vos omnes scrvi « et omnes qui confidunt in eis.Domus Israel, be-
Domini, qui in tantum conscendistis, ecce 7iunc, id « nedicite Domino domus Aaron, benedicite Do-
:

esl, in priBsenti cum nihil vobis aiiud jam restat, « mino domus Levi, benedicite Domino qui ti-
; :

benedicite Dominum secundum perseverantiam, vel « metis Dominum, benedioite Domino. Benedictus
utDeo quod hucusque cousccndistis.Qia'
ascribatis « Dominuse\ Sion.qui habitatin Jerusalem. )i

statis indomo Domini. Vobis, dico, servis Domini £,V.l/(/!.tr/0.

qui slalis in domo Domini,\d cst, in Ecclesia, prw- In hoc psalmo loquitur Propheta invitans omnes
ceptis Dei insislentes et nuUo modo jacentes. Et sit tam de Judaeisquam de gentibusad laudem Dei.ex
causa benedictionis, quia salis in atriis domus Dei consideratione bonitatis ipsius, tum quia gratuito
noslri,\d est, in amplitudine dilectionis deducentis plura^ona eis cuntulit, tum respectu mirabilium
nos inaeternamdoraum Dei nustri./« noctibus e.vlol- quajmultipliciterenumeratintractatuhujuspsalmi.
lile.Benedicite, inquam, Doininum.ol e.vtollile tnanus n Laudate nomtn Domini. vos, servi Domini, lau-
vestra.s,id est,opera vestra insancCa, id est, respe- dale devotione cordis et oris nomen illud quod est
ctu cffilestium bene opcramini in noctibus,\d est,in Dominus, vel gloria Domini. Qui statisin domo,elc.
tola isla vita,ubl sunt varii defectus, quiE ad futu- Hic versus exponendus est, ut supra. Laudate Do-
ram vitam comparata, nihil aliud quam nox est 7mnumiPsal. cxxxui) Ideo etiam laudate Donii- :

dicenda.Duobus modis hominos in nocte esse acci- num,quia naturaliter bonus est in se.Et non tantum
piunlur, vel secundum peccata, ut est illud Qui vocc laudute eum, sed etiam psallile nomini ejus, id
:

dormiunt, nocle dormiunl (/ Thess. x). Veletiam,bo- est bene operamini ad gloriam noininis ejus quod
ni sunt hicin nocte, quantum ad lucem et gloriam est Dominus, juonzam nomen talis Domini non est
i\i\.\iV£\'\iiR. Et benedicile Dominum, id est, ex eo asperum ncque acerbum ut aliorum, sed sxiave est
ipso quod manus exlollllis in sancta laudate Domi- et nimis delectabile. Vel jucundum tt suave est

nura. Benedicat te Duminus. rdudoqui haclenus cos psallere illi. Quoniam Jacoh clcgit. Hoc etiam sit
exhortati sunt generalitcr, ul ostendatur quia ad vobis materia laudi3,quoniam Domi7ius elegit Jacob
793 ENARRATIONES IN PSALMOS. 794

jt6{,id fist eos qui in vobis minus perfecti adhuc in A. n't quos rerjes occiderit, scilicet Sehon, id est vehe
lucta sunt, gratis assumpsit. Et /.srad in possessio- mentem tentationem,qua3 adeo vehemens fuit ut aut
nem sibi, id est perfectiores in vobis,qui jam Deum jam priEvalendo reguaret, aut regnare jam potuis-
corde vident.Hos omnes sola misericordia ex perdi- set.Sehon interpretatur calens tenlalio, lentalio ocu-
torum massa assumpsit ad hoc,ut possideat et exco- lorurn, sive lasmcens, vel germcn inulile. Amor-
lat eos. quasi aliquis haereditatem suam. Quia ego rhaei dicuntur ainaricantes. Og, conclusio vel coacer-
cognovi.El merito debetis talem Dominum laudare, vans. Basan, pinguedo, vel ignominia, sive confusio.
quuniam non tantum bonus sed magnus est, et po- Chanaan, motus eorum, sive paratus humililati, vel
tens quod ego plenaria cognitionecognovi,Spiritu
: dejectioni. 'Son tamen omnino destruxit tentationem
sancto mihi revelante. Et Deus nosler est non rc- quin impugnet,sed in eo quod solet esse /lmorr/i«o-
cens, sed antiquorum patrum Deus talis,ut ?,\iprx rum,id est secundum hoc quod solet dominari et
ab eo sanctiltcatis, sive ab homi-
on!H/i!(s dns, sive pncvalere, quantum ad consensum his qui sunt
nibus falso assumptis. OmHm quxcumgue voluil Do- Amorrhffii, id est amaricantes Ueum in consensu.
minus. Probat quod magnus sit prx omnibus, quia Quod est dicere : Destruxit et debilitavit impugna-
ipse fecit omnia quxcumque voluit in ccclo, el in tionum suggestionem, ut non pervenirent ad con-
terra, id est in pralatis et subditis, et non tantum ij sensum,vel in quibus prsvaluit nondonavit.Secun-
in bonis, sed etiam in malis, quod est in mari, e^ dum illam interpretationem.qua Sehon diciturfen-
non solum qualibuscumque malis, sed in his
in ialio oculorum, per tentationem hujus sensus, sub-
etiam qui erant abyssi,id estquiin profundo vitio- intelligimus tentationes tolius sensualitatis. Maxi-
rum fuerunt, fecit qusccumque voluit. Educens nu- me enim peroculos tentamur.et sicut beatus Augus-
bes. Fccit in caclo quod voiuit, hoc scilicet, quod tinus ait,<<isteconvenit omnibusaliis.Solet enimdi-
illos qui erant quasi extrerai inter humines secun- ci Vide quantum fragorem fecit.Vide quam bene
:

dum igDobilitatem et inopiam, educens ab illa ex- sapiat. Vide quam bene redoleat.Vide quam aspe-
tremilate, fecit nubes ad pluendos alios. Et fecit in rum vel lene sit tactu.» Occidit el Og regem Basan.
illuminationem scientias in plu-
eis fulgura, id est Per Og, malam operationem deducentem in confu-
viam, id est in doctrinam. Per nubes officium, per sionem accipimus, quoniam de operatione multo
pluviam doctrina designatur. Ouod est dicero : Non ditTicilius.quam de consensu poterit se quisque re-
tantura injunxit eis officium pra;dicandi, sed fecit dimere. Sed Uominus occidil Sehon et Og, id est
eos ipsum exsequi. Qui producit ventos. Adhuc pro- conclusionem actus cum consensu destruxit. Cum
bat Dominum magnum esse qui talis est quod pro- enim per consensum pervenitur ad operationem,
ducit ventos, id est spirltuales eosdem quos nubes tunc homines sunt conclusi et irretiti, ut non fa-
dixit,sed nubes propter oflicium,i't'nfos propterspi- C cile possint exire. Quse conclusio habet potestatem
ritualitatem, dc thesauris suis, idesi rte occultadis- ducendi homines in confusionem, id eslde vitio in
positione sua, in qua fuerunt anle mundi constitu- vitiura, quandiu sunt in hac vita.et postmodum in
tionem [l Pclr. i). Et in eo laudandus est, quiaper- aeternam damnationem, et ne currant per singula,
cussit vrimogenita, id est originalia peccata, quas occidit omnia regna Ckanaan, \d est omnem pravam
prima nascunturin hominibus,destruxit,/£3!//;/!,id consuetudinem destruxit, per quam homo comnio-
est eorum qui erant in dejectione et tenebris igno- vetur,et a Deo rccedit in regionem dissimilitudinis,
ranli», ab homine usque ad pecus, id cst et eorum paratus obedire humilitati et deje.ctwni. Etdedit
qui erant sapientcsin soccularibus.ut philosophi vel terrarn eorum hasreditatem. Non solum vitia secun-
eorum qui secundum simplicita-
Judaei et Graeci,et dum consensum et operationem in suis destruxit,
tem pecudibuserant comparabileSjSicut barbari.£< sed et terram eorum scilicet regum,scilicet sensua-
misit signa. Eo igitur modo ct ordino delevit;;;!mo- litatcra carnis qu;e ex pcena peccati semper prona
genita /Egypti. El misit siyna et prodigia, id est nii- est ad malum,'H prava suggeril rationi, et ubi vitia
rabilia in publico.Et hoc non in qualibet parte tui, prius regnabant d(id\i populo s'io hxreditalcm.Yli re-
.Efjxjple, sed in medio lui : quia per totum mun- petit, hxreditalem, ut determinet cui populo eam
dum contigere miracula, in Pharuonem, id est in [) dederit, scilicet Israel, id est credentibus et viden-
diabolum destruendum qui vere dissipatio dicitur. tibus se, ut bene eam e.xcolerent, et ex loto rationi
Et in omnes servos scilicet deslruendos, id est mi- subjugarent.ita ut ejus fructum bonum redderent,
nistros ejus sciiicet malignos spiritus sibi subjectus Domine nomcn tnum. Modo convcrtit se Propheta
qui scrviunt ei in dissipatione generis humaui.Qi/t ad Dominum cum gratiarum aotione pro hisomni-
percussit ycntes mullas.Ei non tantum primo<;eHt7«, bus,dicens : Dominc, qui praeterita mala condo-
id est originalia crimina delevit in baptismo, sed nasti,et in praesenti deserto securum ducatumcon-
etiam percussit gentes multas, id 'est multitudinom Ira hostes occurrentes, nomrn tuum, id est gloria
aclualium peccatorumpost baptismaper tentationes tua permanebit in ;rtcrnumj\u\a inde gloriosus eris
occurreotium destruxit, et occidit reges fortcs,\d est ;cternaliter in nolis. Et mcmoriale tuuut, id est si-
talia vilia qun? solent fortiter rcgnare ct dominari gnilicatum illius quod liliis Israel historlaliler
inquibusdam,ct tantam vim h&bere ut vi.x sealiquis actumest, perscverabit in prajsenti gencral ione cl
ab eis expediat Sehon regem Amorrhaorum. Expo- futura gcneratione. Quia judicabit Dominus. Ideo
 :

793 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 796

etiam glorla Domioi erit in aelernum, quia judica- A « rael permedium ejus.quoniam in aeternum mise-
bitpopulnm siium, id est, fideles suos remunerabit « ricordia ejus. Etexcussit Pharaonem et virtutem
postquam de hac vila migraverint.Et adeo remune- « ejusin mari Rubro.quoniam in aeternum miseri-
rando sublimabit.quod ipse (« scrviii sins deprecabi- « cordia ejus.Qui Iraduxit populum suum per deser-
lur,\i est.i-ogabitur, ut ipsi sint mediatores, et in- « tum,quoniam in ffiternum misericordia ejus. Qui
tercessores pro nobis ad eum, sicut quotidie fit in « percussit reges magnos,quoniam in aeternum mi-
sanctis dictum a similitudine illius servi,quem do-
: « sericordia ejus.Et occidit reges fortes,quoniam in
minus suus ita sublimat ut pro aliis conservis in- « ffiternum misericordia ejus. Sehon regem Amor-
tercedere valcat. Simulacra gentium. Dominus h.-ec rhffiorum,quoniaminasternuro misericordia ejus.
omnia qme dicta sunt fecit, et ideo talis Dominus « Et Og regem Basan,quoniam in asternum miseri-
merito laudandus non simuiacra gcntium, quaj
est, « eorum hasreditatem,
cordia ejus. Et dedit terram
tantum sunt sirailitudines rerum,et sunt auriim et « quoniam in aeternum misericordia ejus.HKredita-
argenlum, vel ex viliori materia. Opern manuum ho- « tem Israel servo suo.quoniam in aelernum mise-
minum, id est.corporaliter ab hominibus facta,non « ricordiaejus.Quiain humilitate nostra memor fiiit
secundum intellectum habita. Quffi, cum habeant ct nostri, quoniam in «taenum misericordiaejus. Et
formas humanorum membrorum, nullius eorum « redemit nos abinimicis nostris quoaiamin n;ter-
p
fruuntur officio. IS^eque cnim est spiriius in ore ipso- « num misericordia ejus.Qui dat escam omni carni,
n/m,ut possintvel ad modumbrutorum animalium « quoniam in aeternum misericordia ejus. Confite-
sonare. Hsc simulacrorum vituperatio spectat ad « mini Deo coeli.quoniam in Kternum misericordia
laudem Dei.Ac si dicat Ideo«sic deprimo Deos eo-
: ejus.Gonfitemini Domino dominorum,quoniamin
rum ut recedant a cultura talium.Quod si noluerint, « asternum misericordia ejus. »

concedo divina; justitia; ut guilaciunt ea,el qui fidu- E.\.iHR.iTIO.

ciamponunt in eis similes itlis fiant in interioTi sxio, Eadem materiaest in hoc psalmo. quce et in su-
ut eodem modo vim rationis amittant, sicutillaca- periori continetur, nisiquod Propheta hic agens,
rent corporeis sensibus. Domus Israel, benediciic aliqua bic apponit, quaj ibi non habentur.
Domino. Quidquid autem de istis fial, vos qui estis Confitemini Domino, quoniam bo»ux. vos omnes
domus Israel,\d est, fideles subditi ex Judaeis, i^e- fideles, Pominum
con/i^emmt Domiiio,id est,laudate
dicite Domino devotione mentis, etoris et operatio- devotione, voce et opere tum ea consideratione,
:
•

nis. Et non tantum subditi.sed etiam domus .Uiron, quoniam bonus est n.aturaliter; tum quoniam miseri-
id est, pTxlaU^benedicite Domino. Dominus, \n(]UB.m, cordia f/K.^.quain fecit in humano genere,permanens
Levi, id est,Aaron, sive qui estis in ministerio sa- est in xternum:i\\na. non desistet quousque vos per-
cerdotum Domini, Benedicite Domino. Benediclus ^ ducat in jeternitatem. Confilemini Deo deorum. Ideo
Domimts. Simul omnes, benedite Domino, dicentes etiam laudateeum quia ipseestDeus deorum,id est,
:

Dominus veniens c-c Sion, id est, natus de Judaico excedens omnes deificatos, et quia est Dominus
populo, qui tantus est, quod habitat in Jerusalem, excedens omnes terrenas potestates, et hoc ideo,
id est regnat in coeleslibus creaturis,sit benedictus, quoniam misericordia ejus. qufe hic in vobis coepit,
subaudis, in omnibus. in selernum permanebit. Ista particula quasi inter-
PSALMUS CXXXV. calaris versus suhjungitursingulisversibus ad com-
ALLELCIA. mendandam magnitudinem misericordite Dei. Qui
i<ConQtemini Domino quoniam bonus, quoniam dixerim.deorum ei dominorum,
fecit miralnlia, licei
• in aeternum misericordia ejus.
Conntemini Deo tamen sohis est Deus ct Dominus. faciens mirabilia,
« deorum, quoniam in Kternum misericordia ejus. non qualiacunque, sed magna, idque solus. Illi tali
« ConfiteminiDominodominorum,quoniam in aeter- confiteminiquoniam in aeternum misericordia ejus.
« num misericordia ejus.Qui facit mirabiiiamagna Qui fecit caHos. Exponit qua; mirabilia feeit et as-
« solus.quoniam in asternum misericordia ejus.Qui sidue facit, scilicet ha3c, fecit cmlos, id est, aposto-
i< fecit ccelos ininteliectu.quoniam in ffternum mi- los etalios spirituales viros.sublimes vits dignitate.
sericordia ejus.Qui firmavit terram supcr aquas, Et hos focit in inlellectu, id est, in seipso, qui est
J)
quoniam in sternum misericordia ejus.Qui fecit sapientia Patris nullo extrinsecus adminiculante.
« luminariamagna.quoniam in asternum misericori- Qui firmavil lerram, id est Ecclesiam, super aquas
« dia ejus.Solem in potestatem diei, quoniam in baptismatis fundatam,vel superiorem persecutori-
« aeternum misericordia ejus. Lunam et stellas in bus factam,qui fluctibus persecutionum intecdebant
" potestatem noctis.quoniam infeternum misericor- eam submergere. Qui facit luminaria magna. Fe-
« diaejus.Qui percussit.Egyptumcumprimogenitis cit etiam unde digne laudandus est, quia jcrit lu-
II eorum.quoniara in asternum misericordia ejus. minaria magna.ii est,quosdam ex lidelibus illumi-
« Qui eduxit Israel de medio eorum, quoniam in navit sapientia, alium plus,alium minus: quosdam
« seternum misericordia ejus. In manu potenti et faciens in poteslateni Dei, ut essent potestatem ha-
« brachioexcelso.quoniara in a?.ternum misericordia bentes in scientia et sic factas solem in perfecta
:

« ejus.Qui divisitmare Rubrum in divisiones, quo- claritate et ilIuminationesapienti«:quosdamfaciens

« niam in ajternum misericordia ejus.Et eduxit Is- lundm, id est, minus lucentes in scientia. Et stellas
797 ENAllRATIONES IN PSALMOS. 798

id est,adhucminus scientes.ettamen omnetninagna A "Oi/rz in humililale nos/ra, nullis meritis nostri

luminaria existentes ut in jiotestatem : noctis, essent pra?cedentibus, sed in humilitate et dejectione no-
potentes historialis scientiae et illarum rerum, qua; stra misertus est nostri. Et redemit nos, id est, ita
pertinent ad (inem : qua; scientia nos dicitur, com- memor nostri, ut redimeret nos ab inimicis
fuit

parata ad perfectiorem scientiam.

Qui perrussit iwslris, aquibus capti tenebamur. Qui dat escain
/Egyplum. Et per solem et lunam destruxit tenebras omni carni.ldeo etiam confitemini iili.quiapraetium
ignorantiae et pcrfidia; in his qui erant mundum illud quod dedit pro redemptione nostra, scilicet
amantes : vel actualia peccata, qua; affligunt homi- corpus suum,dat omnibus redemptis,ut sacramento
nes in conscientia, cum primogenitis eorum, id est, corporis sui reficiantur. Conptemini Deo cwli, ut
cum originalibus peccatis. Qt4i eduxit Israel. Deletis jure debetis confiteri : quia Deus est non tantum
medio ipsorum pcccato-
peccatis, Tideles eduxit de dcorum, ut dixi, sed etiam cocli, id est, coclestium

rum vel de massa perditorum ubi datur intelligi. : creaturarum. ConfUcmini Domino domiuorum. Post
quod ibi quosdam dercliquisset. Non enim omnes, enumerata beneficia repetit superius dictam exhor-
sed quosdam assumpsit in manu potenti. Eduxit eos tationera. Quasi dicat : Ergo pro hujusmodi benofi-
in manu potenti, id est, in cooperatione valida, e^ ciis confxtemini Domino, rjuoniam in acternuni mise-
brachio exeelso, id est, in fortitudine supereminenti n ricordia ejus
omnes alios. mure Ruhrum. Ne omnes
Qui divisii PS.\LMUS CXXXVI.
illi qui exierunt .Egyptum, et in quibus sunt primo- PS.\LMUS D.WID JEP.E.MI.i;.

genita destructa, certi sint de salute absque bono- « Super flumina Babylonis illic sedimus et flevi-
rum operum exsecutiono, exponit quomodo percus- « mus, cum recordaremur, Sion. In salicibus in
sit .'Egyptum, ila scilicet, quia divisit mare in divi- « medio ejus, suspendimus organa nostra. Quia
siones, id est,sacramentum baptismatis aliis adsa- « illic interrogaverunt nos, qui captivos duxerunt

lutem, aliis concessit ad damnationem. Si dixissct « nos, verba cantionum. Et qui abdu.\erunt nos,
solummodo, divisit, tantum in duas partes accipe- « Hymnumoantate nobis decanticis Sion.Quomodo
remus. Sed cum dixit, Divisit mare Tiubrum ia divi- (t cantabimus canticum Domini in terra aliena? Si
siones, intelligimus multiplices divisiones factas : « oblitus fuero Jerusalem, oblivioni detur
tui,
quia ipsis etiam damnandisbaptisma multis modis « dextera mea. Adhffireat lingua mea faucibus meis,
est in damnationem, aliis per hajresim, aiiis per « si non meminero tui. Si non proposuero Jerusalem

adulterium, aliis per homicidium. Et eodem modo « in principio laetitis me^. Memor esto, Domins,
in opposito poterimus videre in salvandis. Et eduxit « filiorum Edom, in die Jerusalem. Qui dicunt :

Jsrael. Illos qui fuerunt Israel innovati, eduxit per « Exinanite, exinanite, usque ad fundamentum in

medtum ejus, id est, maris, hoc est, de medio bap- C « ea. Filia Babylonis raisera : beatus qui retribuet
tisraatis extraxit alios ab aliis, salvandos scilicet a « tibi retributionem tuam, quam retribuisti nobis.

damnandis.ut essent dissimiles moribus et vita hls « Beatus, qui tenebit et allidet parvulos suos ad
qui remanserunt in ^Eeypto. Et excussit Pharaonem, « petrarn. »
id est, jugum dominium diaboli, et virtutemejus,
et ENARHATIO.
id est, peccata qu» sunt virtus et potestas ejus, Istepsalmusattribuitur fidelibus perfectis, agen-
excussit ab Israel in baptismo. Qui traduxit po- tilius hic propter Jcrcmiam, id est, juxta Jeremioa
pulum suum. » Et non tantum inscquentes liostes prophetiam, hoc est, habcntibus eumdem intellec-
ibi submersit, sed etiam per deserlum hujus SECuli tum de captivitate humani generis, quem Jeremias
postmodum traduxit eos in securitate contra occur- habebat, cum descripsisset lamentationes ad litte-
rentes hostes. Qui percussit reges maijnos, id est, ram de captivitate filiorum Isracl in Babylone. Sicut
cum iterum post baptisma insurgerent vilia ex enim in ncgotioillius captivitalis habctur, qualitcr
prava consuetudine, pcrcussit niultitudinem vi- filii Israel scptuaginta annos defleverunlexsilium et

tiorum qu,T vitia sunt fortes et prasvalcntes reges, dejcctionem suam in Babylonia, et in rocordatione
de quibus dicit : Et percussit reges fortes, id est, et terrestris Jerusalem suspirabant, el desistendo a
illa peccataquffi jam
fortiter tenuerunt ligatos, de- n laude Dei organasua suspendebant:ita in his verbis
levit. regem Amojrh;eorum. Exponit quos
Sekon referunl fidcles miseriam et dcjectionem suam, in
reges percussit, scilicct tcntationcm calentcrn ct qua sunt tota hac vita qum volvitur scptenario
vehementem, qu.T fuit rcgencrans in amaricantibus numero. Et ostendunt vehementiam gcmitus sui,
Dominum. Et occidii conclusioncm, id est, inalam quem habent pro dcsidcrio cfclestis Jorusalem. Et
operationem ducentem ad confusionem pra;sentem hoc modo verba vita; suspendunta civibus Babylo-
et futuram ct dcdit tcrram eorum hxreditatem. Tcr-
: niaj, quos indignos vident agnitione verbi divini.
ram illam quam reges supradicti possedcrant, ipsos Et ha;c relatio lit ad instructionem minus perfcc-
homines carnales, scilicct corum scnsus, dcdit torum, ut et ipsi iniseriam suam cognoscentes, si-

hxreditatem Israel servo suo, id est, fidelibus suis, militer agant.

ut possideanl cam jure beato. Quia in humilitale. Et Super flumina Uab\ilonis. Nos commorimtes super
merito debetis illi confiteri, tum ideo quia mise- flumina liabijlonis, id est, super studia et negotia
ricordia ejus est m selernum, tum quia fuit memor hujus saiculi, et super ros tcmporalcs, quw ducunt
799 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 800
homines in confusionem, ita tamen,
et prffi.cipitant
A ?«« fauahus meis, id est, lingua mea interior
ut non essemus in illis fluminihus, sed superiores adhrereat faucibus meis interioribus, ut neque hic
sedimus illic, id est, in magna dejectione et miseria bene cogitem si lui non memincro, id est, si non
fuimus in ipso scilicet statu in quo eramnspericuli annuntiavero his quibus est annuntiandum de te.
vicinitate, licet superiores essemus. Ef pevimtis, id Ve! ita continuetur Si obli/us fuero tui, Jernsa-
:

est, magnum dolorem habuiraus.dum recordaremur lcm, mca. Auferatur mihi

ohlivioni detur de.ttera
tui, Siion : quia tui, o Sion, recordati sumus, id omnino bene operandi, et non solum
facultas
est, in consideralione habuimus tam diu prolongari operandi, sed etiam loquendi, et hoc est quod
nobis gloriam, quam in te sumus habituri, id est, sequitur : .Adhdereat lingua mea faucihus meis. Et
in salicibus. Tum ideo flevimus, quia tui, o Sion, hffic sententia melior priore est. Hic intelligitur
recordabamur : tura quia inter salices fuimns, a verhum Deiab indignis esse removendum, et dignis
quibus erat verbum Domini removendum. Vel ita proferendum. Si non proposucro. Et tunc detur
continuetur Non solum flevimus, sed organa noslra
:
oblivioni dextera mea, o Jerusalem, si te noti pro-
in salicibus suspendimus, id est, admonitionem posuero in principio laetilia; mex, id est, ad boc,
dulciter et misericorditer ex pra»ceptis diversis re- ut sis principium laetitiK nies. Quasi dicat Nulla :

sonantera subtraxiraus, in consideratione illorum est mihi temporalibus delectatio, ad compara-

in
qui erant steriles et infructuosi, de quibus erat tionem illius quam in te haheo. Memor esto. Et quia
nobisdesperatio.sicutdefructu salicis. Etintantum ego non obliviscar tui, o Jerusalem, et te ponam
steriles, ut essent in medio ejus, id est,
Babylonis, summum laetitiae meae, multas patiar anxietates a
non in extrerao, sed in profundo dejectionis et filiis Edom, id cst, a filiis Esau, qui edulio lentis
confusionis : jam erant in consummata nequitia, a fratre pro primogenitis accepto, dictus est Edom
contemnentes jara peccare, quae nequitia ducit ad Cujus filii etiam
[Gen. xxviil, id est sanguineus.
aeternam confusionem. Et quia ita corruerant, in- historialiter multum impediebant filios Israel,
dignum erat ut eis prsdicatio fieret, ne eam pro ne reaBdificarent Jerusalem quod fuit hujus rei :

ludibrio haberent. Quia tllic interrogavcrunt nos. significativura. Et tu, Domine, memor esto fi-
Quasi aliquis diceret Quare dicitis vos suspendisse
: liorum Edom. Et remunera nos pro tribulationi-
organa? Erantne aliqui quffirentes organaPAd hoc bus quas patimur a sanguineis Babylonicis, in
respondet Vere, quia itlic, id est in Babylone, vel
: die Jerusalem, qua plenarie aedificabitur Jeru-
inter felices, interrogaverunt nos qui captivos duxe- salem superna ex nobis. Illorum dico filiorum Edom,
runt id est, maligni spiritus, qui in primo
710S,
qui dicunt eshortando, alter ad alterum Exinani- :

parente nos captivaverant, rogaverunt nos per te, exinanite, id est, evacuate quidquid in ea boni
salices, id est, per ministros suos organizare
verha '
est et virtutis, usque ad fundamentum in ea, id
eanlionum, id est, divinae modulationis sermones. Et est, ut nec fides remaneat in fidelibus ejus, id est,
qui ahduxerunt nos, id est, a Deo recedere fecerunt, Jerusalem. Filia Babylonis misera. Et ne hoc
illi tales quajsierunt a nobis verba cantionum, ut quod dicit Memor esto, Domine, filiorum Edom,
:

annuntiaremus de vita aeterna, de die judicii, quaj videatur causa malevolentiae dictum, vertit se ad
sunt verba delectationis, non quantum ad eos, sed ipsos sub persona flliae Babylonis, eosque feminino
quantum ad nos, qui in eis summam delectationem genere ponit, propter infirmitatem eorum, et quia
habemus. Hasc ergo qua;sierunt a nobis, ita dioen- fornicantur ab sponso et marito suo Christo. filia
tes : Cantate nohis Hymnum, id est, vel unum car- Babylonis misera, id est, vos persecutores fllii o
men, de canticis Sion, id est, de di\-inis prajceptis, Eodem sanguinolenti.vos putatis vosfortes et beatos
qus pertinent ad coelestem Jerusalem an ibi debe- : in persecutione vestra.sed miseriestis; quiaanimas
mus habere uxores, filios, canes, et cstera hujus- vestras in eo occidistis, et dissolute et effeminate
raoAxl Quomodo cantahimus. His talibus dedimus agitis, nihilque virilitatis in vobis est, quia omni
responsum. Quomodo, id est, qua ratione vel pravffi suggestioni ceditis : sed ille beatus est qui
utilitate cantabimus canticum, id est praicepta, Do- talem quam
ratribuct tibi retributionem tuam,\(i est,
mini in terra aliena ?\A est, in consideratione vestri. retrihuisli nohis bene merentibus nobis fllios an-
: tu
qui estis terra aliena, non apta ferre fructum Domi- ferre moliebaris beatus ille qui tibi male merenti
:

no •? Ac si dicerent : Salices estis, et fructum ferre filios tuos abstulerit, ne omnino pereant itte dico, :

non potestis: ideo non cantabimus vobis.S; oi/i7!(5 studens te exinanire, id est, in eo quod mala es de-
fuero.Quia dixerunt se a salicibus organa suspen- struere. Bealus qui tenebit. Exponit de qua dicat re-
disse, ne forte credantur etiam a bonis siluisse, tributione. Beatus qui parrulos, id est, filios tuos
dicit:Licettalibussubtraharaadmonitionemmeam, dum adhuc rudes sunt, et cum converti possunt,
taraen si oblitus ftwro tui, o Jerusalem, id est, si tcnebit ne tibi consentiant etallidct eos ad petram, :

non dicam qii.-B sunt dicenda et pra^dicanda de te, id est, ad Christum eos conjunget, quia pro eorum
dexlera, id est, bona operatio, mea delur oblivioni, conversione mercedem accipiet. .\Iiter Caro nostra :

id est in futuro sit irremunerata, vel nesciam bene non incongrue accipitur filia Babylonis, quae sibi
operari. Adhxreat lingm. Et non tantum in futuro consentientesinmaximamconfusionemdeducit. Cu-
priver remuneratione, sed hic etiam adhxreat lin- jus concupisoentias quicunque restringendo eam
801 ENARRATIONES IN PSALMOS. 802
afflixerit, parvulosque ejus cogitatus ad Christum A tem humano generi eshibuisti, misericorditer im-
alliserit, ne juxta delectationes suas in opera prava plendo quod promisisti.Et (/iwnzrtm raagnurao^ten-
convaleant, beatus pra;Jicubitur quia : aiternae bea- (iisti in evidentia resurrectionis sancluni, id est,
titudinis remuneralione donabitur. gloriosum nomen. tiium super omne nomen quodcun-
PSALMUS CXXXVII. que nominatur, sive dii, sive angeli, inquacunque
PS.^LMUS IPSI D.WID. die. Et quia potens factus es in resurrectione. oro,
« Confltebor Domine, in toto corde meo,
tibi, quacunque die invocavero le, id est,
exixudi nie in
« quoniam audisti omnia verba oris mei. In con- in omni terapore orationis meai.Et debes exaudire,
« spectu angelorum psallam tibi, adorabo ad tem- quiaillud orabo, ut multiplices virtutem, non in
« plum sanctum luum, et confitebor nomini tuo. corpore meo, sed in a'iima mea. Ac si dicat Tu :

« Super misericordia tua et veritate tua, quoniam potens es exaudire,et hocoro.pro quibus jure sum
« magniQcasti super omne nomen sauctum tuum. exaudiendus. Confttcantur tiln,Domi!ic.Uodo osten-
« In quajcunque die invocavero te, exaudi me mul- : dit intentionem suam,scilicet ad quod supradicta
« tiplicabis in anima mea virtutem. Confiteantur pr8emisisset,videlicet ut hoc exemplo confiteantur
» tibi, Domine, omnes reges terrae, quia audierunt tibijDomiue Jesu, omnes reges terras, id est, raa-
« omnia verba oris tui. Et cantent in viis Domini, jores in mundo, non despicientes ei subdi qui hu
.. ;.,™
quoniam ™
magna „.,* r».,™:.,: n,,^.,;^,^-.
est gioria Domini. Quoniam
^?.^.,;., i> — ;i;^
milis :i i?*
apparuit.Et _:
si
. ii_
reges.tunc multo magis mino-
•

« excelsus Dorainus et humilia respicit, et alta a res debent ei confiteri. Vel ut dicanius de significatis
« longecognoscit. Si ambulavero in medio tribula- regibus, reges, id est, omnes sensualitatem suam
" tionis, vivificabis me et super iram inimicorum
: regentes,meo provocati exemplo, confileantur libi,
« meorum extendisti manum tuam, et salvum me id est,laudent te.quia Dominus es. Et ab hac con-
(( fecit dextera tua. Dominus retribuet pro me Do- : fessione non poterunt se excusare,(7;aVi jam omnia
« mine, misericordia tua in sa;culum, opera ma- verba oris lui uudic'runt,id est,te ipso docente per-
« nuum tuarum ne despicias. '>
ceperunt quascunque ad fidem et ad niores perti-
ES.IHRATIO. nentia praecepisti. Et ideo non est necesse ut ad
Iste psalmus attribuendus est ipsi David ; id est, ista discenda ego eos exhorter. Et cantent in vtis
Domino Jesu Christo, non quod ipse loquatur in eo, Domini,ei non tantum confiteantur, sed etiam ad
sed quod perfecti qui hic loquuntur, dirigunt ser- hoc promoveantur ut cantent, id est, ut delecta-
mones suos ad ipsum, proponentes se exemplar tionem habeant,m viis Domini, id est, in prsceptis
minus perfectis, ut exemplo sui confiteantur Do- quibus iturad Dominum:veIin quibus ipsepra;ces-
mino tota aCfectione, et bene operentur ea inten- sit,quod tantum perfectorum est. Et merito debenl
tione, ut nihil aliud quairant quara Dominum. C confiteri Domino et cantare, quoniam gtoria, id est
Conlitebor libi, Domine. Domine, Fili Dei, qui remuneratio, quam dabit confitentibus et cantan-
ffiqualiter Dominus es cum Patrc, quod valet ad magna eril. Ijuoniam e.tcelsus Do-
tibus in futui'o,
fideiconfirmationem tibi confitebor in tolo corde
: minus.Non est timendum neque formidandum pro-
meo, id est, tota mentis affectione te laudabo. Et pter hoc opus arduum, quia Dominus excelsus est,
merito, quoniam exaudisti orationem meam voce id est omnipotens.ad adjuvandum potens.Et quem-
prolatam. Quod plus estquamsideterminaretinqua admodum est potens, ei\a.m respicit, \d est, adju-
re illum exaudiret; quia poteslintelligiquodcunque vat humilia,\d est, illosqui de se non prc-esuraunt,
rogaret. In eonspectu angelorum. Xon tantum et suum auxilium hurailiter implorant. Et alta, id
devolione laudabo te sed etiam psallam, id est, bene est,superbos qui de se prajsumuntur, a longe co-
operabor, tibi, id est, ad gloriam tuam, in conspeclu gnoscil, id est, considerat non loco, sed subtra-
angelorum, id est, ea intentione qua angeli, qui sola clione gratiie. Ac si dical : Licet ipse sit altus et
dileclione, non timore te laudant. Vel idco tc laudo, e.xcelsus,misericordia ejus propc est humilibus,
uttandemsimpositusinangelicavisione,utmanifes- sed longe reraota ab his qui se exaltant. Si ambula-
tecognoscam etvidcamtefacieadfaciemsicutangeli vero. Modo asserit quod enuntiavit, convertens se
te vident, vel itaoperabor, sicutquisempervideorab n ad Domiiium,quadam affectione dicens Vere tu :

angelis, perijuos tibiquotidie mea facta renuntian- respicis humilia, quod in me probari potest quia :

tur. ,)(/o?'a/)0, id est, singulariter dirigam petitioncs si amlnilavero, yl cst, persevcravero
meas ad te, tendensat/ hoc, ut sim templum sanctum
tmm, id est, talu templum quod te sit dignum,
vel ad homincm a te assumptum, qui est tcmplum
et habitaculum divinitatis. Et non tantum adorabo,
sed etiam conllebor nomini, tuo quod est Dominus,
idestlaudabo le voce et opcre. Super misericordia
tua. Ostendit quae sit misericordia confitendi. Con-
fileor autcm hic, continet oinnia supradicta, sci-
licet confiteri, psallere, adorare. Confilebor, in-
quam tibi supcr hoc, quia miscricordium ct verita-
in medio, id
cst, in profun(lo?/'i6ui«0i'«w vehementiset magn;u,
vivificabis me, id est, rcnovabis me in interiori,
quanlumcunquce.\terior horao corrumpatur.Et hoc
ipsum quod perseveravero, non ex me erit, scd ex
respcctu misericordia; tua;, id ost, te vivificante,
et mc humilcm respiciento.Et non tantum si vivi-
ficabis mCjUl non dcficions aMjuali manu depugna
recedam, sed etiam manum auxilii tui e.vten lens
super iram inimicorum meorum ul per auxilium
t um vincaui inimioos meos. lit snlvum me fecit
 803 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETIGA. 804
dextera tua, irt est, tandom pro extensione ma- A « et scito cor meum : inturroga me, et cognosce
nus salcuiii mefaciel dc.vtera tua, id est, potentia « semitas meas. Et vide si via iniquitatis in me
tua. Dominus rctribuetModo facit assertionem de- « est, et deJuc me in via a;terna. »
alia parte. Vere alta cognoscet Dominus, id est,
ENARRATIO.
considerabit ad puniendum,qui cum mesalvum fe-
ceritcollocando in dextera, ipse Dominus relribuet Tractatus iste attribuitur capiti nostro vero Da-
pro meipsia inimicis ot perspcutoribus meis,id est, vid, eunti tn /??!(;»(. id est, in consummationem justi-
dabit cis pa;nam propler rae,hoc est, vicem meam, tiic et scientia;, cui tamen nihil defuit in perfectione

quia ego nolui vindicare,sed exspectavi eum qui virtutum, sed ea intentione hic loquitur, ut audito-
dixit mihivindictara et ego retribuam(Oiru«.xxxii).
: res ejus exomplo provocati, studoant sibi confor-
Modo facit orationem de his quae superius dixit, mari : quia etsi prius quodammodo poterunt excu-
ita dicens : Daniine, sicut misericordia lua est in sari. amodo penitus erunt inexcusabiles, si non obe-
sxculum, id est,quia tu es misericors naturaliter, dierint, cum perfeclum exemplur justitiae et sancti-
ita opera mammm tuartim ne despicias id est, tatis in ipso habeant positum.
bonum opusquod in me incepisti, deficere ne per- Domine, probasti me. Domine Pater, tu probasti
mittas,sed bonis principiis da meliores exitus, fa- n me, id est, misisti me in experientiam mandatorum
ciens me perseverare in bonis operibus, qua; tua tuorum, hoc est, fecisti me mandata tuaexperiri,
sunt, non mea.Quod hac Liducia oro, quia miseri- cl cognovisti me, id est, dilexisti me : quia mandata
cordia tua cst in sxculum permansura. tua explcvi. Et quanquam dilexisscs et diligas, ta-
mcntu cognosces sesiionem meam, id est, placebit
PSALMUS cx.xxvm. me humiliare in passione, et sic ad gloriam resur-
rectionis pervenire. Vel quasi aliquis diceret Si
IN FINEM PSALMUS DAVID. :

cognovit, cur occidi permisit? ait: Tu cognovisti,

« Dominc, probasti me et cognovisti me tu co- id est, etsi alios lateat, tu scis tamon ad quid me
« gnovisti sessionem meam et resurrcctionem pati voluisti et resurgere, intclle.xisti cogitationes. Et
« meam. cogitationes meas de longe,
latelle.xisti non tantum probasti mein prsiceptis completis, sed
« semitam funiculum meum investigasti.
meam et meas intellexisti, id est, tales erant
et cogitationos
K Etomnes vias measprwvidisli.quia non est ser- qua; digna; essent tuo intellectu, et hoc cle longe, id
« mo iii lingua meii. Ecce Domine, tu, cogno- est, ab exordio vita; mea;. Semitas meas, id est,
« visti omnia novissima et antiqua, lu forma- arduas et singulares virtutes mcas : et funiculum,
« sti ine, et posuisti super me manum tuam. Mira- id est, morlem ha;reditatismea3, scilicetsalutemhu-
« bilis facta estscientia tua ex me : confortata cst C mani generis, quae est haereditas mea, invesligasti,
« et non potero ad eam.Quo ibo a spiritu tuo ? et id est, me investigare fecisti, ut nihil ibi attende-
n quo a facie tua fugiam ? Si ascendero in ctrlum, rem reparationem humani generis. Dictum a
nisi

«tuillices :si descendero in iufprnum, ades. Si similitudino viatoris. quia post laborem itineris
« sumpscro pennas meds diluculo,el habitavero in qu;erit requiem. Unde habetur in Hebraso Accuba- :

« extremis maris:etenim illuc manus tua deducet tionemmeaminvesligasii, id est, quietem immorta-
« me, et tenebit me dextera tua. Et dixi : For- talitatis et impassibilitatis me investigare fecisti.
conculcabunt me, et nox illumi-
« sitan tonebrte A principio, inquam, ex quo fu;, talia me fecisti
«natiomeain deliciis meis. Quia lencbra; non cogitare, qua; digna cssent tuo intellectu. Et non
« obscurabuntur a te et nox sicut dies illumi- solura communes virtutes qua; sunt in pluribus, sed
« nabitur : sicut tenebrae ejus, ita et lumen ejus. ctiam singulares qass sunt in paucis ut virginem
« Quia tu possedisti renes meos, suscepisti me de esse, et temporalia postponere, solisque divinis in-
« utero matris meae.Confitebor tibi, quoniam terri- vigilare : et supra omnia, dimissionem hoereditatis
« biliter magnificatus es, mirabilia opera tua, et meffi, quae est in salvatione hominum, in meinve-
«anima meacogncscit nimis non est oecultatum : sligasti, id est, an de his sollicitus essem conside-
« 08meum a te quod fecisti in occulto,';t substan- n rasti. Et omnes vias mcas prxvidisti. Adhuc aliquis
» lia mea in infcrioribus terrai.Imperfectum mcum intensius dicit ad commendationera sui. Qiiid dicam
i< viderunt oculi tui : et in libro tuo omnes scriben- singulariter cogitationes et semitas ? Potius genera-
« tur : dies formabuntur,et nemo in eis.Mihi autem literdicam, omnes vias prxvidisti, id est, praevidere
« nimis honorificati sunt amici tui,Deu3:nimis con- rae focisti et Ideo rationabiliter et bene disposui
.
« fortatus est principatus eorum. Dinumerabo eos, incedere pcrillas. Et ne aliquis arroganter haec di-
« et superarenam raultiplicabuntur exaurrexi, et : cta opinetur, non quod sit in re, dicit. Ideo ista sic
« adhuc sum tecum. Si occideris, Deus, peccatores libere pronuntio, quia non est sermo tantum in lin-
« viri sanguinum, declinate a rae. Quia dicitis in gua mea, sed ex veritalc loquar, et ad utilitatem
« cogitatione : Accipient in vanitatecivitates suas. et instructionem auditorum. Ecce, Domiiie, tu co-
« Nonne qui oderunt Dominc, oderam, et super
te, ijnovisli. Dixi quia non est sermo id est fallacia, in
i< iniraicos tuos tabescebam ?Pcrl'ecto odio oderam Ungua mca. Et ecce in raanifesfo cst tibi, id est co-
K illos, inimici facti sunt mihi. Proba me, Deus, ramte hoc quod loquor, qui non potes falli, et cui
805 ENARRATIONES IN PSALMOS. 806
non est mentiri : quia tu cognovisti omma, novissi- A. tero.Kt si localiter a.d infernum de$cendero,ul\c] ihi

ma, magis prasentia^Pro

id est praBterita.quanto abscondar, ne tu me ibi punias, ibi aderis pote-
ba.fli, inquam tne, el prxvidisli vias meas et per statem tuam e.xercens. Si sumpsero pennas meas.
hanc probationem et prsvisionem jormasli me, id Xeo in hoc possum elfugere prssentiam tuam,quia
est formosum et speciosum rae fecisti;et post spe- sisumpsero pennas meas,id est, agilitates virlutum,
ciositatem milii collatam quse estprolectus perlec- quibus aliquis evohit in ccelum ; ego dico, positus
ctionis, posuisli super me manum, id est protectio- in dilucuto, id est, in primordiali illuminalione
nem tuam, hoc est, perseverare me fecisti in ea conversationis, desistendo e.sse animalis, et habi-
speciositate,idem,in prasdictis virtulibus. Mirabilis tavero in extremis maris, id est, spem ex toto
facia eH scienlia tua. Huousque perfectionem justi- ponam in extremo maris, ssilicet in portu et tran-
tiae quas fuit in eo, commendavit et quia plena
: quillitate futuriw vitaj, quo; est extremitas hujus
beatitudo nondum ineo nisi perfectam habe-
esset mundani maris festuanlis, tu illic es. Nam manus
ret sapientiam, dicit etiam plenariam in se fuisse lua illuc deducel me, id est, operatio tui auxilii
sapieDtiam,per hoc quod dicit Scientia tua, quam : ad boc me deducet, ut diluculo pennas sumam,
inspiras fidclibus, vel qua tu sciri poteris, mirahi- et hauc spem habeam, et non solum deducet me
lis, id est, digna admiratione et desidcrabilis facla ad hoc operatio tua, sed etiam tencbit me de.vtcra
est aliis, cx me, quic per primum parentem eam a lua, id est misericordia tua faciet me ibi perseve-
se rejicientem quasi vilem,facta cst contemptibilis: rare.Hac aulem occasione in his verbis ab eo loco,
quia dum ego in ea perseverassera et plenarie ipsam quo ibo a spirilu iMO,videtur aliarum personas in se
sapientiam docuissem, qucE prius quasi res vilis transtulisse.ut perfectum exemplar justiti£e. scien-
6estimabatur,mirabilis et pretiosa nimisque deside- ti.-E ot humililatis se illis ostendat : ut cum ille qui
rabilis abhominibus reputabatur.Quffi scientia per natus erataliumilluniinatoremlbrmatoreminvenire
Adie inobedientiam debilitata in hominibus, ita ut vel poenas, si a Deo recesserit, effugere non pos-
parvam Dei cognitionem haberent,per obedientiam sit, multo minus alii se hoc facere posse cre-
raeam confortata, id estcorroborata,«« in membris dant. El dixi, jorsitan tenebrT. Ad inslructionem
nieis et magis magisque facta est roborata.H non
: membrorum suorumloquitur,ne elftigiant,si quan-
polcro ad eam repellendam a me, etiamsi voluero, do patienlur persecutionem, liccl me itaformosura
id est.non invenio posse ex libero arbitrio, ut eam et scientem fecisses, tamen di.vi, id est, intellesi
a me repellam nec abutar viribus liberi arbitrii, et vidi quod ideo, quia me ita decorasti, tenebrx,
reputans me potentem ad repellendam eam, sicut id est, Judaei, qui sunt tenebrosi, et secundum
Adam in eo polentem se fecit per hoc credens dei- inndelitatera et peocata adversantes hici, concul-
ficari. Aliter : Et quanquam ha;c scientia per me G cabunl me, id est, dabunt me :n mortem : et hoo
aliis sit facta mirabilis, tamen non polcro vd cam, forsilan, motu temerario, nulla provisione
id est,
id est,reputo me non sufQcientem ad eam obtinen- rationis. Quod non fit inutiliter, quia per hoc ip-
dam permesecundum infirmitatem huraanaj natu- sum quod me in mortem dabunt.non tantum alii,
rae nisi te custodiente. In hoc maximam membris scd etiam no.v, id est,ipsi Judsi qui suut tenebr.-c,
pra;scribit humilitatem,nc evanoscant in cogitalio- erunt itluminalio mea, id est, illuminati a me,
nibus suis,si promoti fuerintad aliquam scientiam existentes in deliciis meis, id est, inter illos in
cum ille in quo sunt omnes Ihesauri sapientias et quibus ego delector. In Ilcbrajo habetur, Nox quo-
scicnlix reconditi [Col. u), fateatur se impotentem que lux erit coram mc. Quia lenebra; non ob-
ab obtinendara eam. Quo ibo a spirilu tuo ? Et cum scurabunlur. Vere illuminalio mea erunt, id est,
lu me ita formasses speciosum in innocentia mo- a mc illuminabutitur, qiiia tenebnv, id est Judsei,
rum,et cum ita mc illuminasses perfcctionc cogni- non obscurahuntur a tc, id est, tu illuminabis eos.
tionis ct scientia;, si modo a te reccssero, quo ibo a Et quia tu eos illuminabis, ego illuminabo, qui
•ipiritu luo,id est,ad qucm alium me confcrre potoro, olim erant tenebraj, id est, justo judicio luo cxco3-
unde mihi detur talis formatio talisquc sapieniia? Ac si dicat Mea est illuminatio, quia tua
cati. :
;

El quo a facie tua fugiam ? In quo loco lalitare po- [)

quoniam cgo et tu unum sumus {Joan. x),subaudis
tero, ut olfugiam pocnas pro recessionc mihi dcbi- in subslantia.Modo ostcndit quanta crit illuminalio
tas, si a te rccodcrc volucro? Nusquam inveniara eurum, ita : Et no.v sicut dics illuminabitur, id est,
talem illuminatorcm, nec sapientiaj datorcm. Scd prius cxistcntes tenebra3,illuminabuutur admoduin
neque raanus tuas effugere potero quia neque in : apostolorum vel in similitudinem claritatis diei :

coelo, neque neque in medio

in inferno, latebraslo- sicut tenebne ejus, id est noclis, ita el lumen ejus,
cum invenio. Et hoc est quod sequitur : Si ascen- hoc est, muituui pcccatores se essc recognoscent :

dero in coclum. Si lieri posset ut absqiie tc possem ct in quantum se pcccatis excjccatis rccognosoent,
in coclum ascenderc, ul vel a ccclestibus creaturis in lantum illuminabuntur. Quia tu possedi.-ili.Qua^ii
vcllem sine te illuminari, vel ut ibi possem a facie aliquis diceret Quare per mortem tuam polius illu-
:

tua abscondi,<« itlic es, illuminans super cffilestes. raioalio noctis fiet, quam pcr morlem alterius ?
Hoc enim quod ipsi luminis habent tu es. Et ideo Ad hoc rcspondct Quia : princeps hujus mundi
si a te ivcro,nec illuminari,nec abscondi ab eis po- in me non habct quidquam {Joan. xiv), quod in
807 IREMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 808
aliis erit. Et hoc est quod dicit
non qHiit lu posse- :
A perfectus fuisti, quare ergo mortem subisti ? Re-
disli remes meos, id est, tu possessor et cogni- spondet : Non venit hocmea sed ex. aliqua culpa ;

tor fuisti omnium aQectionum et delectationum ex quo? quia oculi tui viderunt imperfectum meum,
mearum et ideo actualia peccata non
: com- id est,tibi placuit talia imperfectio mea secundum
misi, suscepiiti me de uiero rnalris mev, id est exterius, ut mortem subirem. Et ideo tibi placuit,
piitrouum et defensorem te habui ex eo tempore quia omnes quicunque sunt dies,id est,porfecte illu-

quo fui in utero matris mei-e. Et ideo originale pec- minati sicut apostoli, scribentur in libro tuo, id est,
calum non fuit in me, cum omnes alii a te susci- in consideratione mea,qui sum eis propositus cxem-
pianturin baptismate in remissione originalis pec- plar justitiffi,ut eodem modo patiantur si necesse
c>i\.\.Conlitebor libi, et quiaimmunis sum ab actuali fuerit. Et in ipsa inscriptione formabuntur ut sint
et originali peccaLlo,tibi confitebor,\d est, tibi ascri- dies, id est, quajdam forma et pulchritudo eis im-
bam et laudabo. Et hoc etiam tibi ascribo, quod primitur.vel imbuitiirad imitationem meam.utipsi
gloriosus factus es per me, quia semper glorifioavi sint dies,el tum plures informentur eorum exem-
te in operibus meis terribiliter, id cst, ita viriliter plo.Dictumestasimilitudinescribentis,quisGribendo
militiam tuam peregi.ut instarboni militis caiteris facti formas ad simililudinem alterius libri. Ipsi,

fugientibus,ipse solusin
P inquam formabuntur ad similitudinera mei, nemo
campo omnibus aliis incu-
tcrem terrorem, nisi bcne operarentur, cum in me tamen formatus per eos subsistet, vel remanebit
haberentperfectumexemplarjustitiffi,quem viderent in m,suhaudis diobus. Hoc est dicere Licet multi :

cjusdem conditionis et natura!. Et ideo etiam por informentur ministerio corum, nuUus tamen in eis
meam mortem nos illuminabitur, qiiia opera tua remanebit, in hoc ut credat et fiduciamspeiinillis
fuerunt mirabilia per me, quia hu:nanam ratio- ponat, et formam suam eis inscribat, sed in me.
nabilem creaturam qua; per inobedicntiam A6x Milii autcm nimis. Nemo in eis, sed in me ; et hoc
quasiinlirmum aliquid et debilereputabalur,secun- est quod dicit : Deus, amici tui, id esl, quicun-
dum creationem ostendit gloriosum aliquid esse et que te diligent informatione apostolorum, nimis
dignum admiratione, dum iiinocenter degebam,et honorificati sunt id est, sublimati virtutibus, ct hoc
a;quali perfeclione incedebam. Et satis dignum fuit, mihi, id est, ad gloriam meam, non Pauli, neque
ut perme naturahumanarepararelur,pcrquem alta Ceph;e,vel aliorum. Et nontantura ab apostolisin-
et mirabilis ostendebatur.Et sicut opera tuahactc- formati, mihi nimis sunt honorificati, sed eliam
nus fuerunt mirabilia per me,ita etiam anima mca princivatus eorum,\d est, apostoli ipsi qui eis prin-
nimis, id cst, multum cognoscel, id cst, attendet ea cipantur, nimis confortati sunt mihi, id est, hoc
esse mirabilia, hoc est, non dissimulabo a cogni quod ita corroborati sunt ininteriori, erit ad hono-
tione eorum sicut Adam : sed in ipso effectn,id est '-' rem meum,quia mihi illud ascribent.Et si principes
in ipsa persevcrantia obedientiae ostendam mea;, hoc egerunt, multo magis illi qui sunt sub prin-
me cognoscere opera tua mirabilia esse. Non est cipatu. Dinumeraho eos. Merita mihi ascribent
ocultalum os meum. In llcbr.eo habetur Non sunt : quod sunt, quia ego dinumerabo eos, id est, eli-
opeia ossa mea a quomodo magnificavit
te.Exponit gam ad malitiam meam per certum numerum,
Deum, scilicet hoc modo, quiaos mcum, id est,for- demassa pnrditorum secernendo. Dictum est a
titudo et robur a te mihi collatum, quod est ra- similitudine ducis vel imperatoris, qui milites
tio et liberum arbitrium, «o;? est occullatum, id est idoneos expeditionem elegit et scribit. Et ne
in
non occultabitur Gladium et arma
a le.Xc si dicat : pauci videntur salvandi, quia dixi, clinumerabo
non rejiciam
qu.T tu mihi dederis ad prailiandura, eos, multiplicabunlur, id est,multiplices eTuntsuper
neque abscondam, sed roore boni militis exeram arenam, id est, tot erunt quod minus quam areua
viriliter pugnando. Et determinat de qua fortitu- dinumerari poterunt.Arenaenim est res subsistens
dine dicat, scilicet quam fecisti in occulto, id est,in in cognitione.homines autem pertranseunt ab aspe-
iiUeriori meo,ubi est ra.Uo.Et subslantia moa. Quasi minus dinumerari possunt. Deo ctu nostro,et ideo
aH([ui diccrent : Non sumus in autem numerabiles sunt. H.tjc autem multiplicatio
tali loco,ubi possi-
mus uti viribus nostris si essemus in paradiso si- n non tantumnetper mortem meam,sed etiam per re-
cut Adam fuit,non occultarcmus hisoccurit.Quasi surrectionem meam.tt non solura post resurrectio-
:

dicat ; Neque in hoc poteritis excusari, quia in hoc nem hanchabebopotentiam,sed etiam arf/u;c dicara,
ctiam me habetis exemplar, quia substantia mea vivensmortaliss»m/t'CHm;quiasicuttuestverusUeus,
quam dixi os, id est.ratio et liberum arbitrium per ita et ego.Per ifc'C!/m,accipimus diversilatem perso-
quae maxime subsisto, loii est occultatum etiam in narum : per sum.,
consubstantialitatem nominis
inferioribus tcrrx, id est,in hac dejectione moriali- ad aBternam potentiam. Istud adliuc accipitur ut
tatiset passibilitatis.Adeoveroin superioribusterraj illud in Evangelio « Haec dicebam vobis, cum
:

existens, quantum ail dignitatein, ubi facillimum adhuc essem vobiscum (Luc. xxiv). S» occideris,
sibi erat rationem, exercere la:Den occultavit, licet Deux, iicccatores. Deus Pater, si tu justo ju-
incomrjoditate non urgeretur, quia neque frigus, dicio occideris aliquos, ideo quia sunt peccato-
neque calor impellebaut eum ad defectum. Iinpcr- res, dicens : O viri sunguinum, declinatc a me :

feclum mcum, Quasi aliquis diceret : Cum adeo quod declinare, est permittere in peecatis praecipi-
809 ENARRATIONES IN PSALMOS. 810
tari ; et ideo scilicet « declinate a me, quia dicilis A " desiderio meo peocatori : cogitaverunt contra me,
in cogitatione, » etsi non dicitis esterius Acccipianl « ne derelinquas me, ne forte exaltentur. C.aput
Christiani civitates, id est, collectiones et conspira- » circuitus eorum, labor labiorum ipsorum operiet
tiones suas in vanilate : quia sicut ipsi vani sunt, « eos. Cadent super eos carbones, in ignem dejicies
sic alios ducunt in vanitatem, scilicet ut amittant « eos, in miseriis non subsistent. Vir linguosus non
quie videnlur, id est temporalia, et adlisreant in- « dirigetur in terra, virum injustum mala capient
non videntur
certis, id est eeternis, quce quae est : « in intcritu. Cognovi quia faciet Dominus judi-
hostilis irrisio, qua deprimebantur fideles Dei, sub- « cium inopiset vindictam pauperum. Verumtamen
audis, Et ego occidam. « Nonne enim qui oderunt « justi confitebuntur nomini tuo, et habitabunt re-
te, Domine, odcram ? » Vere odio habui. Cujus odium « oti cum vultu tuo. »
nihil aliud est nisi interfectio. Etlicet eos odio ha- E^ARR.mO.
berem in eo quod mali erant, tamcn tabesccbam, id Iste psalmus est David, id est, fldelium viriliter
est, dolore afficiebar « super inimicos tuos, » id est, agentium, et respicientium in finem, id est in Chri-
super considerationem iilorum, qui sunt ininiici stum, in quo finis perfectionis et justitiae et inno-
tui, hoc est, tamen dolebam de perditione illorum, centiae et sapientiae habetur, sicut ostensum est in
quia dilesi eos in hoc, quod in eos fecisti. Ac si di- „ priori psalmo. !n quo fldeles instructi ab ipso capite,
cat : (juod tu fecisti in eis, dilexi ;
quod ipsi fece- lidei et justitia; perfectionem considerantes, multi-
rant, odio habui. « Perfeclo odio oderam illos ;
» ne tudinern haereticorum circumquaque acutis qusstio-
aliquis dioeret : Tu qui dilectionem jubes, quare nibus sibi praeliaconstituere, et venenum aspidum
oderas illos? dicit : Eyo oderam illos pcrleclo odio et esse sub labiis eorum,orant in exemplum aliis simile
justo, odiens in eis malum, lamen pro eis tabe-
et periculum sustinentibus, ut Dominus eripiat eos a
scens. Et licet ila alTectus essem pro eis, tamen ini- conformitate hscreticorum et a pertidia eorum. Et
mici facii sunt niihi, male affecti erga me. « Proba ut postea secundum perseverantiam custodiat eos
me, Deus. » Non orat perseverantiam in his qua; de de nianu peccatoris diaboli, et ab hominibus ini-
se superius pronuntiavit : Domine, « proba me, » quis.
id est, deduc me in experientiam voluntatis tuas, id Eripc, me Domine. Tu, Domine, qui potes, quia
est,bonorum operum. F.t quia hoc quod dicit : Dominus es, eripe me potentia virtutis tus ab ho-

proba me, ambigue posset accipi, id est, tam de minc malo, sive a diabolo, qui peccatorum conla-
affeclione quam operatione, determinat dicens : gione poilutus, non jam coelestis diciturangelus, sed
« Et scito cor meum, » id est, ita probes, ut scias ab humo homo malus, sive ab haereticis in seipsos
utrum cogitationes, et affectiones meae dignae sint pecccantibus. « Et eripe me a viro iniquo, » id est,
tua cognitione vel scito, id est, dilige ipsas meas C ab eisdem haereticisin alios delinquentibus. Qiii co-
:

cogitationes, faciendo eas tales quae jure diligantur ijilaverunt. Quod superius dixit singulariter, hic

a te. Interroga me, id est, deduc me in experien- loquitur pluraliter, quia et una massa est eorum, et
tiam bonae operationis quod idem est quod, et : secundum singulos, sunt multiplices. Ab his ergo,
« proba me. Et cognosce semitas meas, » id est, Domine, oro ut eripias me, ne conformer eis. «Qui
talia fac me operari quffi digna sint a te cogaosci. cogitaverunt iniquitates, » et tales iniquitates, quas
Et vide si Proba voluntatos et semitas meas.
via. non ex libris, neque ab aliqua auctoritate, sed in

Et vifle, id est, hoc facias respectu misericordia;. Et corde adinvenerunt ex industria, et post adinvenlas
licet misericordiam prajtendam, tamen « si via ini- tota die, id est assidue, constituebat prxlia, pugnis
quitatis in me est, » nec probes, nec cognoscas. Et quffistionum quibus nos impugnaverunt. .icuerunt
si non est, deduc me inviaxterna, quee ad aeternam linguam. Necessc est ut me eripias, quia non quali-
vitam deducit, id est, fac me perseverare in via lercunque me impugnant, sed in ipsis quapstionibus
tibi placita, donec ad ajternitatem perveniam. suis acuerunt linguam suam, id est, acuta et subtili

PSALMUSCX.X.XVI. argumentatione, existentes sicut serpcntes. Loviter

IN FINEM PSALMUS DAVID.
arrepunt, ut non sentiantur donec percutiant ita :

Eripe mo, Domine, ab homine malo, a viro n ipsiaguntquibusdaminductionibus3uisrepentes,ut

«

« iniquo eripe me. Qui cogitaverunt iniquitates in non possint decipi donec decipiant, nec inccdunt
i; corde, tota die constituebant pra;Iia. Acuerunt recto traraite, sicut nec serpentes, sed llectunt de
t linguam suam sicut serpentcs, venenum aspidum sententia in sententiam. Et non solum vulnerant
« sub labiis eorum. Custodi me, Domine, de inanu sicut quilibet scrpentes, sed venenum aspidum, id
« peccatoris, et ab hominibus iniquis cripe me. est, inmedio habiliserror est.suft labiis, id est, sub
« Qui cogitaverunt supplantare gressus meos, abs- liugua eorum. Cuslodi me, Domine. Reiietitquod su-
« conderunt supcrbi iaqueum mihi. Et funes exten- perius A'\\\i,Eripe mt", ut ostendat majorem necessi-
« derunt in laqueum, juxta iter scandalum posue- tatcm eripiendi. Ibi inim non dpterminavit, an in
« runt mihi. Dixi Dom;no, Deus meus cs tu exau- : illa impugnalione esset conlra se, an conlra alios.

«' di, Domine, vocem deprecationis mea;. Domine, Hicjam dicil dc seipso. Domine, inquit, custodi
« Doinine, virtus salutis mea;, obumbrasti supcr ca- me secundum perseverantiam, de mami, id est, do
« put meum in die belli. Non tradas me Domine, a opcralione vel de poleslate peccutoris, cjusdem sci-

Pat«ol. CXXXl. 2(3

 811 REMIGll ANTISSIODOUErsSIS OPP. PAUS I. — EXEGETICA. 812

licet quem superius malum hominem dixit, ne effi- A eorum el magistratus dilatetur, et inde glorientur.

ciar imitator talium in pravitate vit». » Eripe me ab Iii eo autem quod dicit, non tradas desiderium
hominibus iniquis, » ab illis eisdem, ne acquieseam meum,d ne dereUnquas rnt,', liberum arbitrium notat
sententic-e corum. Qui cogitaverunl supplaniare. Et cum gratia. Ego secundum arbitrium
Ac si dicat :

multum nccpssc est ut me eripias ab illis qui cogita- persto in pugna, tu secundum gratiam ne derelin-
verunt supplaniare, id cst proecipitare, gressusmeos, quas me. Caput circuiius. Opus est ut non derelin-
id cst, rectitudincm fidei qua incedcliam. Et non quas, quia in hoc maxime timendum est, ambages
tantum hoc cogitaverunt, sed etiam absconse para- disputationum eorum operirent caput, id est, sum-
verunt laqucum mihi, id est, multis bene et utiliter a mam errroris eorum, ut vix aliquis possit ipsos cir-

me dictis, insidiose qui-erebant captionem : quia et cuituspenetrare.Diclumestasimilitudineserpentis,

ipsi su;;eW'!, quod proprium est haereticorum.nnilta qui multis spiris operit caput, in quo vita sua est,
bene et utililer, et rationabiliter exponebanl, et ne facilo possit vulnerari in capite. Eoden: modo
quamdam religionem habebant, ut eo facilius pos- haeretici scnlenlias muniunt diversis rationibus,
senl pcrsuadcre falsitatem. Et funes extendenint. Et ne possint labefactari, ut vivat hsresis eorum. Et
ut facilius illaquearent funes,\d est, firmas et vali- exponit quod dixit Labor labiorum ipsorum, id
:

dissimas argumentationcs, quasncmo posset rum- |, est, verba qut-e cum multo labore adinveniunt,

perc sine gratia Dei adjutrice, contexerunt et cxten- openet, id est, occultabil eos. Cadcnt super eos
derunt ad hoc, ut mihi cssent in laqucum, id est curiioncs. Hic ostcndit se non ex diffidentia orasse,

deccptionem. Et undc maxime timendi sunt, ju.vta sed ad informalionem aliorum. Oravi, inquam, ut
iler,\d esl, juxta auctoritatem Scripturarum sancta- non exaltentur. El ita erit. Super quosdam eorum
rum, po.^iuerunt mihi scandalum, id est offeTidicu- cadent carbones igniti desolatorii, id est, auctoritas
lum modo dc Evangeliis, modo de cpistolis, modo
:
apostolorum csterorumque doctorum magno quo-
dc reliquorum Patrum scriptis excmpla ducentcs, dam pondere opprimel eos, ut non habeant quod

et alio sensu exponentes. Ac si dicat Tum ideo : contrahiscant, juxta illud : « Omnis iniquitas oppi-

sunt timendi, quia funes exlcndunt tum ideo, quia : labit os suum [Ps. cvi). » Et non tantum sio oppri-

s.-cpc turbant auctoritalem. Et bene dicitur, Ju.cla mentur, sed etiam dejicies eos a superbia sua, pro.ji-

viam : quia neque omnino sunt in via, ncque om- ciendo in igncm, ut flamma Spiritus sancti accen-
nino recedunt ab ea ideo minus caveri possunt.
: dantur et illuminentur. Et quia opprimentur et
Dixi Domino. Convertit se ad auditores, proponens inflammabuntur, uUerius » non subsistent in mise-
sc excmplum illis, et dicens : Et cum juxta te me riis, » id est, in erroribus suis. Vtr iinguostis. Qni-
impugnarent, noc sum dam
illorum qui se humiliant, illuminabuntur, sed
confisus in sapientia mea.
nec iii viribus mcis, nec extraneuiii quKsivi patro- C vir linguosus. id est,qui in loquacitatc sua perraa-

num, sed contuli me ad Dominum, et dixi tam voce net et supcrbia, errrorem suum delendero nitons,
interiori, quam voce extcriori Domine, Dcus non dirigetur eiiam in lerrii, ubi locus est directio-
:

meus, id est, Creator meus es tu : sicut non potui nis : sed seraper tortuose incedit cadendo de errore
subsistere in prima creatione nisi per te, ita non in errorem. aVirum injustum mala capient in inter-
possum cuslodiri nisi per te. Et ideo exaudi vo- ilu, » id est, non tantum pcenaei continget in pr£e-
ccm dcprccaiionis me,v, id cst, confer mihi quod senti, sed etiam in interitu, id est, cum dissolvetur a
dcsignat vox mea deprecatoria. Domine, Domine, corpore, tunc comprehendent eum mala, id cst,
virlus. Modo exponit quae sit deprecatio, Domine, tunc primum incipient pcEnaj Eeternse, quas hic quo-
Domine ; quorum alterum est adjectivum, alterum dammodo Hic incutit terrorem aliis, ne con-
fugit.

proprium. Ac si dicat Tu, Domine, qui Dominus

: formentur ha;reticis. Cognovi quia faciet Dominus
cs vere, tu, dico, virtus mea in impugnatione, qu;e
virtus estcffectrix salutis meK in futuro. Quod inde
probatur, quia hactenus mihi posito in dic helli, id
cst,impugnatione haereticorum, ohumbrasti, id est.
obumbrationcm et refrigerium mihi fecisti, super
caput meum, id cst, super mentem meain, ne defi-
ccrem in a;stu tribulationis. Tu, dico Domine, non
tradas dcsiderium meum peccatori,
vel hajreticis, subaudis in potestatem, ut non ac-
« Virum injustum mala capient, » id est, hsreticum,
quod scioexhoc, quia cognovi quod u faoict Domi-
nus judicium inopis, » id cst, remunerabit in futupo
hum los suos, et pauperes vindicabit, puniendo
persecutores qui eos impugnaverunt. Hoc ideo
j)
repotitum est, ut ostendatur quia vere propter
paupcres patientur pcenas. Vcrumtnmen justi. In eo
id ost diabnlo, quod ponit vindictam, subinlelligitur iinpugnatio
pauperum. Ad hoc rcspicit illud verumtnmen, ita :

quiescam cis. Dcsiderium quippe meum est, ut per- licot justi impugnentur et puniantur, tamen con- <'

severem in sinceritate fidei ne corrumpantur sensus fitebuntur noaiini tuo, » id est, indesinenter te

raei, sicut corrupti sunt sensus Eva;, quando con- laudabunt : et idco tandem in futuro " habitabunt
sensit scrpeuti. Et necesse est ut me non tradas, ciim vullu tuo, » id est, in pra^sentia tua permane-
quia cogitavenmt contra me, id est, ad hoc ut con- bunt : vel cum Filio tuo, qui est imago vultus tui.
trarii mihi essent. Ideo ponit prseteritum, ut innuat Aliter, quasi aliquis diceret : Unde scis quia « vi-

quia jam inceperunt, et adhuc in eo stant. Ne de- rum injustum mala capient? » Ait : Quia « Dominus
relinquas me, ne forte exaltentur, id est, ne doctrina hic faciet judicium inopis, » id est, justo judicio suo
 ;:

813 ENAHRATIONES IN PSALMOS. 814

hic flagellat quem rccipiat. Eivindidam pauperum, A aBternorum,sicutfumus incensi tendit ad superiora.
subaudis faciet, id est, in pauperes suos hic vindi- Hoc est Jicere, non tantum facias nos orare quod
cabit quidquid deliquerint. Etsi modo non parcit orandum esl, sed etiam bona intentione, id est, re-

suis, multominus in futuro parcet injustis. SeJ ta- spectu a;ternorura, ut si pro sospitate oramus,ideo
men jusli a laude tua uon desistent, licet eos judicio liat ut melius insistamus orationibus et aliis bonis
tuo punias. Et ideo tandem iii 1'uturo « habitabunt aclibus. Et non tanturn oratio dirigatur, sed elevalio
cum vultu tuo, » iJ est, cum Filio tuo, qui est manmm mearum, id est, bonee operationis meaB,sit
imago tua, de quibus ipse dixit : « Pater, volo ut sacrijicium vcspcrlinum, hoc est, non tantum sit com-
ubi sum ego, ibi sit et minister meus {Joan. xii,!?).» pletio matuniti sacrificii, id est veteris legis, sed

PSALMUS CXL. eliam nova?, quae observata, est sacrificiura, id est

PSALMUS D.WID.
« Domine, clamavi ad te, esaudi me inteade
« voci mcce cum clamavero ad te. Dirigatur oratio
« mea sicut incensuin iii conspectu tuo, elevatio
« manuum meai'um sacrificiura vespertinum. Pone,
« Domine, cuslodiam ori meo, et ostium circum-
« stantia labiis meis. Non
« verba malitiae, ad excusandas excusaliones in
« peccatis.Cumhominibusoperantibusiniquitatem,
« et non communicabo cum
« piet mejuslus iu misericordia,et increpabitme
« oleum autem peccatoris non impinguet caput
« meum. Quoniam adhue etoratio mea in benepla-
« citis eorum, absorpti sunt juncti petraj judices
B eorum. Audient verba mea quoniam potuerunt.
<i sicut crassitudo terra; erupta est super terram.
« Dissipata suntossanostra secusinfernum,quia ad
« te, Domine, Domine, oculi mei in te speravi, non
placens Deo. Sicut autein post novam non sequitur
: alia lex, sic postvesperum non sequitur alia hora
diei:iJeonon ponitmatutinum. Sed ponendovespe-
rum, dat intelligi illud pr;ecessisse per cujus solam
completionem nemo potest salvari. Pone, Domine,
custodiam. Et usque co, Domine, promove me in con-
doclines cor meum ia summationem,ut ponas ciwfoifcim orimeo, ut sciam
quando et quibussit loquendum.quando vero tacen-
dum. Et ne aliquisputareteumitaorare, custodiam,
electis eorum. Corri- ut nunquain Jeberet loqui, detcrminat. Pone
ostium lahiis meis, id est, inspiramihiillam vim inte-
rius, ut iionsemper aperiatur, nec seraperciaudatur
meum, sicut ostium ad hoc est
in domo, ut vicis-
os
sim aperiatur ct claudatur. Et non qualecunque
ostimn, sed ostium circumstantix, id cst quod cir-
cumquaque munial omnes sensus corporis, ut non
peccem in eis. « Non declines cor raeum. » In hoc
etiam exaudi me, ut non peccem in cogitatione. Et
:

« auferas animammeam.Custodi mealaqueo quem hoc est quod dicit Non tantum pone custodiam ori :

« slatueruut mihi, et a scandalis operantium ini- r.ieo, sed si contigerit me peccarc, quod humanum

« quitatcm. Cadent in retiaculo ejus poccatores est, non declines, idest, non permittashurailiari,cor,
« singulariter sum ego donec transeam, » G id est mentem meam, eo usquc ut descendat in
ENARRATIO. verba malitix, id est, non tantum absit a rae locutio,
Psalmus Davidest iste, id est, perfectorum fide- sed etiam non placeat mihi secundum cognitionem
lium, qui hic orant omnem pcrfectionem vita;, sci- sermo malitiosorum hominum, quo se excusant,
licet ut priino detur eis orare quoJ orandum est, et peccata suavel fatis imputando, vel infirmitati hu-
ea intentionequa oportet et deinJe detur eis bene
: manic conJitionis.Qua: videntur verba justificantia,
operari, ita ut digni sint exaudilione, et aJco fiant cum rcvera sint maliti.i!. Etsi contigcrit aliquando
consummati, ut nec peccent iii lingua; aut si forte ut me excusem, « non declines cor meum ad excu-
peccaverint, non excusont ad extremum,ut confir-
: sandas excusationes, mei positi in pcccatis, »id est,
mentur in tribulationibus. non pormittas me Jefcndereexcusationem adJuctam
Domine, clamavi ad ic. Domine, qui es omnipo- sive inme, sivc in aliis,necassercrcme bene Jixissc.
tens,et idc.o potes exaudire clamavi, id est est cura
: « Cum hominibus operantibus. » Quod si mihi hoc

inlentione devotionis oravi, respiciena ad le qui es concesseris, ut dirigatur oratio mea, et sit elevatio
misericors et quia potes, confer quod oro. Et quia
: manuum mearum sacrificium vespertinum non :

nunquam est consummalio in hac vita, clamavi, et communicabo id est, nullam communicationem ha- ,

adhuc clamabo. Et cum clamavcro ad le, respiciens j) bcbo, cum hominibus opcrantibus iniquilatem : ct non
inlende vocime3i%n\ est, intonsum fac in exhibitione tantum dico do minoribus^sed etiam?io» communi-
hujus roi, quam designabit vox mea sivc intcrior, cabo cum clectis eorum, quoJ majus cst. Eacilius
sive exterior. Dirigalur oralio mea. Modo cxponit enim consentitur Jiviti quam pauperi. Aliter conti-
quid clamet, acilicet, hoc in primis oro, ut dirigalur nuatur Non declines cor meiim, ut excuscm mc in :

oralio mea, iJ ost dirccta habeatur. tt quia dirccta
possot habori quantum aJ homines, subdit, in con-
tpeclu tuo, id ost, in bencplacito tuo, ut libi placita
habeatur, ut illa orcm qu;o oranda sunt. Et quia
adhuc posset orare quaj essent oranda, sed non ca
poccatis sicut solontcxcusareoperantcsiniquitatem.
Quud.si hoc feceris. non haljcbo communionem cutn
ctfclis, iJ cst, pnclalisct pivccipuis corum. Corripiet
nie. Etsi non declinavcris cormcum in verba mali-
tia;, ut non peccem cogitando, nec in peccatis excu-

intenlione qua deboret, quoniam multi hoc super- sandosoquatur hoc bonum, quod aliquis jiw/H.^ cor-
biendi cauaa orant, adhuc Jotorminat Sicut inccn- ripict me occlesiastica disciplina, scilicct jojuniis et
:

ium, ut ipsa uratio liat causa supornorum, iJ est quandoque vcrberihus : ct iJco rominct me, quia
 813 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 816

ego rae omnino disaccuso ct increpabit me monitis

:
A ^^, nof ad temporalia, nec ad patrocinium alterius.
et doctrinis, et hoc in misericordia, quia ego intel- Et q\im speravi eaqus sunt in tc, Non tibi dissimilia,
ligo misericorditer fieri. Quod non agerem, si me custodi me. Exponitsecundum quid accipiendum sit
excusare vellem. Correptio, inquam, justi placebit quod dixit:i< Non auferas animam meam. Custodi
mihi, et intelligam eam esse misericordiam sed : me a laqueo quem statuerunt mihi, » id est, a pro-
oleum, id est, adulatio;)ecrtitorw non impinguet caput missionibuset blanditiis eorum,quibus me devocare
mcum, id est, non delectet nientem meam, id est, nituntur, ut neque munere, neque adulatione nos
utinam non impinguet. Et hoc ideo dicit optando, decipiant : et custodi me ab scandalis, id est, ator-
quia multi etiam boni adulatione malorum subver- mentis et manifesta persecutioneo/ierare/nn?! iniqui-
tuntur. Etidcircopropter difficultatcm periculi non latem, quibus animam meam eonantur auferre et
ponitillud enuntiative, sed orando. Quoniam adhuc. sibi conformare. Cadent in reliaculo ejus. Ideo oro
Revera noncommunicabo cum principibus eorura, ut me custodias, quia video quosdam cadere, sed
nec oleum peccatoris impinguet caput meum, » non cadent nisi peccatores, qui sunt, in retiaculo
quia potius communicabunt mihi. Quoniam
ipsi ejus, idest iniquitatis; nonilli scilicet quialiquando
adhuc, subaudis quod non tantum opera mea,
crit, peccaverunt et desierunt, sed illi qui irretiti sunt
sed etiam • oratio racain beneplacitis eorum » erit, P peccatis secundum consuetudinem, et raagis amant
id est, intcr illa quae placent illis, id est, placebit eis temporalia quam aHerna. Et justum est ut me cu-
eadcm orare, quoe et ego oro scilicet ut recte ; stodias, quia ego sum singulariler, |id est in spe
orenl, et bene operentur. Et hoc valet ad intentio- singulari, non inappetitu multiplicitatis, sicut pec-
nem, quia isti fideles bic intendunt perfectionem catores,"sed unam rem petii a Domino, in qua per-
orandi persuadere. Et hoc estquod dixi non tan- severabo doriec iranseam de hac vita.
:

tum erit in minoribus, sed timm judices eorum, id PSALMLS C.XLl.

estmajores quorumest judicare, absorpti
et pra;lati, INTELLECTUS D.AVll), CUM ESSET IN SPELUNCA, 0R.\TIO.
sunt, id est, absorbebuntur in eo quod devincendi et « Voce mea ad Dominum clamavi, voce mea ad
destruendi sunt ab eo quod sunt, per hoc scilicet « Dominum deprecatus sum. Effundo in conspectu
quodJH?)f/; sunty)tfO-a',id cst, Christo per fidem. Non « ejus orationem meam, et tribulationem meam
autem simpliciter ponit, Oratio mea placebit ei.sed « ante ipsum pronuntio. In deficiendo ex me spiri-

addit adhuc, ut innuat brevitatem temporis. Audient « tum meum, et tu cognovisti semitas mcas. In via
verba mea. Dicit qualiter adjungantur Christo, sci- « hac quaambulabam,absconderuntlaqueum mihi.
licet per verba proedicationis mcse, ad quaj audienda ic Considerabam ad dexteram, et videbam et non :

cl suspicienda ipsi erunt idonei quonium poiuerunt, ;

« erat qui cognosceret me. Periit fuga a me, etnon

subaudis eadem verba, id est, prffivaluerunt in eis, C « est qui requirat animam meam. Clamavi ad te,
et potentia et efficacia luerunt ad persuadendum. « Domine, es spes mea, portio mea in
dixi : Tu
Quod in Hebraeo habctur, Quoniam decora sunt. « terra viventium. Intende ad deprecationeni meam,
Quod ea dicitur affinitatc, quoniam verba decora « quia humiliatus sum nimis. Libera me a perse-
solent csse ad persuasionem potentia. Hic exem- « quentibus me, qui confortati sunt super me. Educ
plum dat aliis, ut solliciti sint de salute proximo- II
de custodia animam meam ad confltendum no-
rum, et pra;latis de studio praedicandi. « Sicut cras- « mini tuo : me exspectant justi, donec retribuas
situdo terrae. Dissipata sunt ossa nostra. » Hujus « mihi. »

versus principium cum fine praicedentis continua- Ey.iRRATlO.

tur, ita : Quidam suscipient mea verba : ab aliis Psalmus iste attribuitur Domino Jesu, qui idej
vero qui non suscipient, dissipabuntur ossa nostra dmluv intellectus, quia hic designatur bonadevolio
secusinfernum, id est, fortiores quiqiie in nobis dis- et operatio ipsius.quEB pertinent ad intellectualitatem
sipabuntur juxta judicium illorum, qui digni sunt id est ad discretionem. Psalmus dico, qui estprola-
hoc nomine quod est infernus. Qus dissipatio erit tus, cum esset positus in spelunca, id est, cum esset
sicutcrassitudo erupta super tcrram,» id est,sicut latitans in mortali et passibilicorpore. Propterquod i

fimuseruptus,i(lest, dispersussuperterram,reddit j)
non cognoscebatur aJud.ris esse Deus. Vel cum es_
eam fertilem, ila raors nostra fecunditatem altribuit set in hoc mundo latitans, ubi neque malignus spiri.

Ecclesia;,dum per passiones raarlyrum ad fidei tus, neque Jud«i eum cognoverunt. « Si enim co-

fructum referendura lecundatur quia pro uno oc- gnovissent,nunquam DominumgloriaBcrucifixissent

ciso multi succedercnt. ,In hoc pra;scribit formam (I Cor. ii). » Mittit autem nos ad historiam (/ fleg.

aliis, no pati suffugianl, quoniam sicut vita corum xxiv), ubi legitur quod cum Saul persequeretur Da-
est ulilis, ita et mors. Et licet sumus ossa, tamen vid, et ille se absconderct, intravit Saul fortuitu in

non confidimus in viribus nostris, sed in ipsa dissi- eamdem speluncam ad purgandum ventrem elDa- :

palione nostra geminatavoce pernimium affectum vid clam accedens, abscidit oram chlamydis ejus. In
dicimus : Domine, Domine, licet corpus permiltas raysterio vero Christus, verus David, partem vestis
atfligi.tamen animam meam non permittas auferri, Saul abscidit, dum occultans se in hoc mundo, abs-
ut cedat insententiam corum.Quod justum esl, qitia tulitdiabolo partem partitus sui, id est, quosdam ex
Qculi mei, id est, respectus intentionis meas est, ad ipsis quod habuit in potestate sua, et ex quibus ipse
817 ENARRATIONES IN PSALMOS. il8

quasi quibusdara vestibus velabatur, in quo mundo A est periculum mortis.Et in hoc quod dicit abscon-
ipse diabolus intraverat addeponenda et emittenda disse laqueum sibi,ostendit majus meritum et vir-

fceda opera sua.Loquitur ergo in hoc psalmoDomi- tutcm suam quia cum prsesciret et effugere posset
:

nus Jesus ostendens qua devotione et familiaritate periculum mortis, taraen subslitit. Consideraham ad
habuerit se erga Deum Patrem, imminente tempo- de.rleram . et ad Ccetera incommoda etiam haec
re passionis sua;, et hoc ad instructionera mem- accessit,quod in hac prajparatione laquei considera-
brorum suorum,ut eodem modo in tribulationibus bam ad dexteram, id est ad poticires meos, sicut
unicam spem habeant in Domino. apostoli erant : cl videbam,\A est,experiebarsi quis
Voce mea acl Dominum clamavi. Ego respiciens esset in me digne respiciens : et iion erat, scilicet

ad Domvium,clamai'i, id est, intensus fui voce mea aliquis qui cognosceret me,id est.qui me intelligeret
nimia dilectione. Et
interiori, id est.in voluntate et et probaret Deum.mecum remanendo et sententiam
non solum intensam dilectionem erga eum habui, pro me dando. Periit fuga. Licet Judasi laqueum
sed etiam deprecatus sum, id est.oravi non strepitu mihi pr«pararent,et potioresmei non cognoscerent,
abiorum, nec voce aliena, sed voce mea, id est tamen periit fuija a me,id est,non fugi,sed substiti
attenta. Posset enim orare secundum prolationem, loco. Et non solura nullus, qui cognosceret mc

ita tamen.ut non suavoce secundum attentionem, p Deum, sed nec aliquis erat qui requireret animam
qu\a hnc et i\la.c distmhereiur. Ejfundo i7i conspcctu mcam, id est, qui intenderet quam sancte et juste
ejus. Oravi, inquam,et non utcunque modo.sedita secundum humanam naturam vixerim,ut vel sic bo-
quo effundo, id est, explico et manifesto oraiioncm nura hominem me reputaret,et ideo pro me staret.
ineam,e\iTa intentione orando:orationem dico,exis- Hkc omnia multum valent ad conforraationem alio-
stente in conspeclu ejus, id est in beneplacito ejus, rum.C/am«u!.Iterum membrissuis formamprKscri-
quia de iilis rebus oro unde orandum est et prffiter bit, quid in hujus mundi angustiis agendum sit.
:

ha:c« pronuntio tribulationem meam ante ipsum,)) Quasidicat:Cum ipsi laqueum mihi absconderent,et
id est, loquor secum de tribufatione mea, meritum amici mei me dereliquissent Domine,non ego pa- :

meum ostendens, ut oratio mea audiatur. Ostendo trocinium qui-esivi^sed ad te clamavi, dicens Intende :

meritum, non propter humanum favorem conse- ad dcprecaiionem meam, id est, intensum te prcebe
quendum, sed anie seipsum, id est ad beneplacitum ad conferendum hoc quod oro. Et hoc justum est,
ipsius, vel ipse existens ante ipsum, id est in fami- quia tu, qui omnipotens es et misericors, es spes
liaritatem Domiui sui.Etnon per internuntium.sed tnea, quia non confido in viribus meis, sed in te.Et
ipse idem loquitur ei. In deficiendo ex me. Tribula- ideo etiam quia portio, id est.ha:reditas mca est in
tionem meam pronunlio. Et hanc pronuntiationem terra viventium,hoc est.illi qui sunt terra viventium.
facio in deficiendo spiritum meum,id est in anxian- C scilicet justi,sunt hffireditas mea.Et pro illa hsredi
do aniraam meam, vel in consideratione quod au- tate obtinenda preces effundo.Et non ob aliud pa-
xiliabitur spiritus meus sicut dicitur,» Tristisest
: tiar, nisi ut justi sint hasreditas mea.Et necesse est

anima mea usque ad mortem (Matth. xxvi).» Unde ut intendas, Quia humilintus sum nimis, id est, ve-
in Ilebraeo habetur, « Dum auxiatus erit spiritus hementer tlagelia, sputa et alia multa patiendo.tt-
meus : » quK defectio vel heec anxietas erit ex rae, hera me.Ki prffimiltit qualiter velit intendi depreca-
id est ex permissione et voluntale mea.quia potesta- tioni suae, ita scilicet : Libera me a persequenlibus
tem habeo patiendi et non patiendi..'\Iiter : Revera me, ne victus tribulatione, cedam in sententiam
tribulationem meam ante ipsum pronuntio, quia eorum, et conformer eis. Quod ideo mihi essetfor-
sura in deficiendo,id est,in destruendo etdeferendo midandum, quia reputatione sua conjortati sunt su-
voluntates measc.t' mcid est, qum possont ex iiatura pcr mc, .Tstimantes se mihi prrevaiere. Sed non est
carnis suboriri. Ac si dicat : Non sic pronunlio tri- justum ut talibus satisfacias de mc. Etnon tantum
bulationera, ut velim eam removeri a me,sed potius oro ne in tribulatione victus conformer eis.sed etiam
in dcficicndo spiritum mcum,id est, ut ita destruam animam meam, id est, ut cdu-
hoc. Educ de cuslodia
voluntatem meam.Quantumenimadnaturam carnis cas animam meam de custodia,idem corpusmeum
omnia tendunt ad hoe, ut conservcnt esae suum J)
vivificatum Iil)ores dc custodito sepuIcro.Ponit ani-
quandiu possunt.Et non tantum intensus fui in ora- mam pro corpore : vel partem pro toto. Licetenim

tione et diiectione, sed et bonis operibus institi, ct aniinam non dctinercnt in custodia.meliustamcndi-
hoc est quod dicit convertens se ad Dominum cum cit animam quam si diccrct, mc vcl corpu;- mcum,
gratiarum actione, et tu cognovisli semitas meas, id quia posset intelligi corpus sine anima sublatum,ut
est, approbasti bona opera mea^quia lalia operatus miscri adhuc Jud.Ti asserunt.f^(/uc,inquam.ii(/ a7h/!-
sum,qu.i> digna cssent tua cognitinne,?'» via hac qua tcnilum nomini luo, id cst, ad hoc ul intUluam tihi
ambulabam. Et cum essem sic dcvotus, sio orans, talcs. qui te laudent in considcrationc nominis tui.

sic opcrans.tamen in via hac qua ambulabam,id est, Et a quibus dcbeat ficri illa confessio exponit, sci-
in tali meo proposito quo semper magis et magis licet a justis, qui e.tspectant mc donec rclribuas mi-
promovebarsecundumostensionemoperationis abs- hi, id est, ut facias me rosurgcrc, retribncns mihi
consa;, putaverunt se abscondcre mihi laqucum, id secundum obcdicntiam meam.
810 UEMIGII ANTISSIODORENSIS OPP, PARS I. — EXEGETICA. 820

PSALMUS CXLII. A siraplcx oratio esse.Et quomodo dicat eumesse ve-

PSALMUS DAVID QUA^DO PERSEQUEBATUR EUM FILIUS ritatem subjungit ul praescius deterrainet,ita scili-

SUUS ABSALOM. cet :Exaudi me in tua justilia, id est, in Filio tuo,

« Domine,exaudi orationem meara. auribus per- in quo hanc veritatem complevisti,ut per eum nos
« cipe obsecrationem meam in veritale tua, exaudi vivilicares; juxta illud Apostoli : « Qui positus est
« me in tua justitia.Et non intres in judicium cum nobis justificatio et rodemptio [lCor. i).Et non in-
« servo tuo,quia non justifieabitur in conspcctu tuo tres in judicium.» Modo facit aliam orationem ita :

« omnis vivens.Quia persecutus est inimicus ani- E.vaudi me, inquara, in justilia tua. Et non intres
« mam meara, humiliavit in terra vitam meam. in judicium meum cum sprvo meo, id est, non agas

« Collocavit me in obscuris sicut mortuos sfficuli.et mecum judicia rej,ut me punias prout mereor.sed
« anxiatus est super me spiritus meus, in me tur- misericorditer : hoc cum sim
servus tuus, ne
est,

« batum meum.Memor fui dierura antiquo-

est cor mecum agas districto judicio tuo. Quod ideo mihi
« rum.meditatus sum in omnibus operibus tuis,in reformidanduro est,quoniam non potero justificari
factis manuum tuarum meditabar. Expandi ma- in conspectu tuo,qui mortuus sura in peccatis:etsi
« nus meas ad anima mea sicut terra sine aqua
te; inconspectu meovclaliorum hominura justus appa-
n tibi. Velociter exaudi me, Uomine, defecit spiri- rercra.tamen in consideratione lui justus non essem,
« tus meus. Non avertas faciem tuam a me, et si- quia neque onmia vivens, id est, sanctus et vere in
" milis ero descendentibus in lacum. Auditam fac virtutibus v\\ens,just.ificabitur in conspectu ttto, hoc
« mihimanemisericordiamtuam,quiain te speravi. est, nullus adeo justus est, in quo non inveniatur
« Notam fac mihi viam in qua ambulem,quia ad tc corara te aliquid emendandum.()«(rt pcrseculus est.

« levavi animam raeam.Eripe me de iniraicis raeis, Ideo necessarium mihi est ut non intres mecura in
« Domine, ad te confugi doce me facere volunta-
: judicium, quia inimicus, id est, fomes peccati et
« tem tuara, quia Deus meus es tu. Spiritus tuus prava suggestiovel diabolus,persecutus esianimam
o bonus deducet me in terram rectam propter no- : meani secundum impulsionem.Etnon tantum impu-
« men tuura, Domine, vivificabis me in aequitate gnavit animam.sed et humiliavit vilam nieam,\d est,
« tua. Educes de tribulatione animam raeam, et dejecit a dignitate sua.etdebilitavit animam meam
« in miscricordia tua disperdes omnes iniraioos secundura consensum in terra, id est, in appetitu
« meos. Et perdes omnes qui tribulant animam terrenorum et sordibus vitiorum, quae prius suble-
« meam, quoniam ego servus tuus sura. » vata virtutibus.alta petebat : dictura a similitudine
Ey.iriRATIO. avium, quibus captis, alae ligantur aut truncantur,
Psalmus iste attribuitur David, id est, cuilibet ne possint avolare in altura. Collocavit me. Et non
fideli, qui jara incipit esse David, id est, manu solum humiliavit vitum meam,\A est, consensum et
fortis, viriliter resistens peccato, cui prius suc- operationem,sed etiam cotlocavitme,\A est,quiescere
cubuit effeminatus. Psalmus dico, compositus et perseverare rae fecit, secundum consuetudinem
ideo, qnando, id est quia, jiersequebalur eum filv.is in obscuris,\A est,in peccatis quae excaecant animam
suus, id est pcccatum, quod ipse sibi genuit, qiiia meam, sicut llluminant virtutes. Collocavit, dico,
non est ex Deo immissura, sed ex se. Priraa enim sicut mortuos sieculi, id est, sicut illos qui mortui
persecutio peccati, quo impulsus fuit ad reatum, sunt in saeculo, id pst, in appetitu temporalium,et
fuit causa quare hanc orationem protulit.ut fccditas jam contemnunt et pro nihilo ducunt peccare. Et
et inhonestas quae ex perpetrato peccato generata ideo necesse est ut non inlres in judicium mecum.
erat in anima, condonaretur. Sequcns vero perse- Et quia deberent tanto magis propter hoc secura
cutio, quae adhuc in ipsa pcEniter.tia impugnabat judicialitcr agere,ponit nieritura suum.dicens Ideo :

eum ex prava consuetudine,est causa hujusoratio- etiara non intres in judicium mecum, quia 'spiritus
nis, ne sibi acquiescat sccundum consensum.Orat metis anxiatus esf, id est, anima mea doluit super
etiam ut detur bene operandi.
sibi facultas me, subaudis considerans, id est, respicienshumi-
Domine, exaudi.O Domine Pater,quem Pominum liationem et dejectionem meara. Et quia posset an-
raeum modo reputo,e.rn»ii! orationem n)eam,\A est, n xiari, ut tamen non esset meritum, sicut ille qui
concede mihi quod oro. .iurilras, id est, potentia anxiaretur pro lerrenis vel pro illata pccna.addit :

exauditionis tuae, percipe obsecrationeni meam, id In me lurhatum est cor meum, id est, ratio mea ita

est talem orationem quaj est obsecratio. Oratio di- anxiata est, ut illaanxietas sit in me.id est,in libe-
citur, ubi simpliciteroramus, obsecratio vero, ubi ro arbitrio, ut sicut sponte peccavit, ita et sponte
sub adjuratione oramus, dicendo per adventum '^(s.rnie&m.Memor fiii: spiritus meus turbatus est in
tuum, per crucem tuara, et talia.Et hoc non oroin me tum : ideo,quia dejectionem et foeditatem meam
considcratione meriti mei:quia nullo raodo pronie- consideravi; tum ideo, qiiia ex altera parte memor
rui,sed in vcritate lua,\A est,in consideratione Filii fui dierum antiquorum,\A est,memoriara habui prio-
tuijperquemcomplevistiveraraproraissioneratuara. ris status mei,scilicet innocentiae et sanctitatis,auaB
Hoc esl dicere Ejus raerito et interventu confer
: prius erant in me^ethaec utraque causa mihi erant
quod oramus. Quod ponit, in veritate iwrt,est obsc- maximaB anxietatis.Cum enim aliquis respicit foedi-
cratio:hoc vero quod sequitur postraodum, videtur tatem in qua est et e contrario speciositatem in qua
 ENARRATIONES IN PSALMOS. 822
fuit, eo magis anxiatur, Aliter : Ideo anxiatus sum A rigeres. Quod est sublevatio animfe. Istud idem
quia inemor fui dierum antiguorum, id est,damna- signiflcat, quod et speravi in fe; sed aliter dictum
tionis quam in antiquis temporibus primus homo est. Eripe me. Non solum notam fac mihi viam
propter inobedientiam sustinuit, et cum eo omne tuam, sed etiam eripe mc in omnipotentia tua de
genus humanum,quia detrusum estin has miserias inimicis meis interioribus, id est. de illicitis sugge-
passibilitatis et mortalitatis,pcBnas quoque inferna- slionibus, ne mihi placeant. Et hoc merito, quia
les.Et ideo mihi timui ne simili pmna mulctarer.Et confiigium fecit ud ic,uon ad vires meas.- et non so-
hoc (iietuens,vel potius ad meritum contendens,me- lum eripe me inimicis vieis ne acquiescam eis,sed
dilaius sum,id est,studium habui in omnibus operi- et poflmodum (/oceme fucere voluntatjmluatn,\d est,

bus tuis adimplendis, quas ipse fieri praicipis. IHcdi- doctrina tua faciat raecomplere ea qua? tuprajcipis
taius sum, inquam, de prreterito, et in fuluro operari, quia non siifficeret non aquiescere pravae
meditaborm factis manuum tuarum, id est, in tali- suggestioni, nisi et bona operatio fieret. Et merito
bus operibus quae tu operaria in me, et quae non hoc espeto a te, quia tu es Deus meus, et sicut non
possunt compleri nisi te operante. Expandi inanus- potui subsistere in prima creatione nisl per te, ita
Ideo etiam non iiilres in judicium mecum, quia non possum perseverare in voluntate fua, nisi per
expandi manus meas, irt est affectiones meas, ad le p donum gratia; tu;e. Sjiirilus luus. Modo conflsusde
amplexandum.quas prius contraxi quando eramin misericorrlia I)ei,ne videatur cx diffldentia orasse,
fcjtore vitiorum.Et in tantum te dilexi.quod anima ad consolationem et confortationem aliis poeniten-
mea tibi inhians, est sicut terra sine aqua, id cst, bus certum denuntiat futurum.quod oravit dicens:
ita desiderat anima mea venire ad te et tibi adha;- Domine, tuus qui bonus
sic erit ut oravi.Spiritus
rere sicut terra sicca desiderat aquam. Velocitcr est in natura sui, mihi ctiam efTectus bonus, dedu-
exaudi me,Domine. llucusque dedit causas propter cetct me, id est commutabil de eo quod eram terra
quas oravit ut non intret secum in judicium.Modo proferens spinas et fribulos, in terram redam, id
exponit per partes quod superius laxe oravit, ita : est,inhoc quod sim terrafecunda,apte respondens
« Et quia mcdit:itus sum in omnibus operibus tuis, bene serenti. Illa enim terra justa est, qua; rcddit
et manus meas expandi ad te, velociter exaudi me semen quidquid ei commitlitur.Et hoc non faciesex
id est indilatedelendo maculam,quam contraxi ex meritis meis, i^ed proplernonicn tuum,\d estgloriam
praeterito delicto. Istud autcm E.vaudiAn eo divcr- tuam : vicificabisme in Bequilate tua,\d est, in pra;-
sum est a superiori,quia illud indiscrcte dictum est ceptis tuis, quK dicenda sunt a;quitas, qui prius
de omnibus quae in sequenti ponuntur : istud vcro mortuus eram in injustitia. Educes tn tribulutione.
tantuni de remissione peccati quod commisit ante Et non tantum vivilicabis mc secundum restitu-
pa;nitentiani. E.vaudi, inquam. Et hoc justum est, ^ tionem virfutum, sed etiam educes an imam mcam
quia dcfecit sjiirilus meus, id est voluntatem meam de augustia prava? conscientia condonando ,

postposui.tua quotidic magis ac magis in meprce- mihi peccatum et propter hoc dcsperdes om-
:

valente. Non avcrtas faciem luam. Et non solum nes inimicos meos interiores, pravas scilicet sug-
exaudi me in remissione peccati, sed non aver'as gestiones, me circurnquaque impugnanfes, Ethoc
faciemtuam, id est.remissis peccafis,conferas mihi non ex merito meo.sed in misericordia tua.Et pcrdcs
speciositatem virtutum qu;c est in te, et quain tu omnes. Non soluni pravas suggesfionea disperdes,
inspiras,quam priusavertislia mt;,ex quo peccando sed omnes qui Iribulanl animam meam, sive inte-
recessi a te. Et averteris faciem tuam, similis ero riores sive exteriores inimicos perdes. id est ineffi-
descendentibus in lacum, id est in iefernum, vel de caces reddos. Quod justum cst, quoniam ego servus
judicin in judicium. IIoc est dicere Ideo rogo ne : luus sum, id est; quia voluntates meas postpono,et
avertas facicin tuam, quia, si aversa luerit ex toto tuas in omnibusexsequarsanctiAmbrosii sententia
peribo. .iuditam fac. In hoc efiam cxaudi me, ut in llexameron.-Non semper malum esl non obediro
facias auditam milii, id est, ut audiri me faciasad prcocepto. Sienim bonuni est pr«ceplum, honesta
voccm
utiiitalemmeara,?nufr!Vor(/jrtmh(fl?n,scilicet est obedieutia. Quod si improbum est praeceptum,
illam qua designatur misericordia tua cum audie- j) non obedire utilc est. Ergo non semper malum cst
rint.lusfi : Ycnite bcnedicti 1'atris mci {Matth. xxv). non oliedire pra;cepto.Sed bono pra;ccpto non obc-
Cum vocis judirium erit manc, id est, in futura rc- dire iinprobum est. Honutn est aufem ct operafo-
surrectione, cum post noctem et toncbras hujus rium cognitione boni,iiialigni aulem el non operato-
sa!culi priraum dies illa illuxcrit. Et justum ost uf rium cognitione mali. Utrum igitur bonum an raa-
meinhoc exaudias,(/M! illam eamdem misericrdiam lum sit pra;ccptum noscerc dcbemus,quoniam qui-
spcravi consequi per te, non ineis viribus. Kolam dcm Deus inquil « Eccc Adam quasi unus ex nobis
:

lar, Et ut illa misericordia flat mihi auilila,hic in- factus cst,sciens bonumctmalum )i(C(')i.ni).Pra;cc-

ferim fac milii notam vi<im pra;ccptorum fuorum, ptum Primogcnilum usinx mulabis ovc (E.vod.
lcgis
non tantum secundumcognitioncm,scdetiam!H qua xiii;, Asina: crgo primugenllum, hoc cst imraun-

ambulcm, id cst,ut sajpc illam operationo frequen- dnm jubet mutare ove, qua; niunda el apla sacri-
tem. Quod le faccrc justum eai.iiicia animain mcain ficio est hoc sccundum iitteram. Si qiiis autcm
:

levavi ad lc, id cst,tibi cam commisi, ut tu camdi- sensum spiritalis lcgis ultius proscqualur,consido-
823 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 824

quod asina laboriosum animal sit,ovis fructu-

rabit A actiones Deo pro eo quod reddit eos ita doctos in
osum.Fructumergo dicit mutandumlabore,ut finis pugna. ut non succumberent in pugnatione inimi-
operis sui sit fructus. Aliter:Omnem laborem tuum corum et hoc ad instructionem minus perfecto-
;

omnem industriam,puro et simplici commendabis rum scilicet ut cum impugnantur orent doctrinam
afTectu. Si autem non mutabis, redimes. Jubetur prffiliandi a Domino. Et cum eam consecuti fuerint
ergo secundum litteram ut animal aliud pro im- non in se, sed in Domino glorientur.
mundo animali offeratur^aut pretium, ne inter de- Benedicttts Dominus. VorainHS Pater qui Dominus
cimas fructuum minus aliquod vel immundum
vel meus est secundum gubernationem, ct Deus meus,
videatur offerri. Inlellectiis autem profundior libe- scundum creationem, sit benedictus, hoc est, glo-
randam animam tuam docet.ut desistat ab his quoe rifico eum, gratiarum actiones referendo, et omnia
fructum non habent.Oui enim redimit se liberatet quoB in me fiunt bona, sibi ascibendo : tum ex illa

quodam eximit debito.Relinquenda sunt opcraquK consideratione quia Dominus est in rebus. tum ea
verum fructumbonosqueprocessushaberenon pos- respectu.quia est creator meu3,tum etiam ex bene-
sunt:qualia sunt omnia ista mundana.quorumusus ficio mihi coUato^scilicet quia docet manus meas ad
non potest esse diurnus. In quibus ipse nudus et pr:clium,\(\ est,quia instruit et facit me doctum ad
vere vacuus est effectus. prcTliandum conlra acriorem et vehementiorem im-
P
PSALMUS CXUII. pugrationem, sive illa sit interior, sive exterior.Fit

PSAMUS DAVID AD GOLIATH. enim aliquando exterior impugnalio.qu» magisest

« Benedictus Dominus Deus meus, qui docetma vehemens.ut impugnatio philosophi et subtilis hae-
« nus meas ad prrelium et digitos meos ad bellum rctici. Aliquando non adeo vehemens, utpote illa

« Misericordia mea et refugium meum, susceptor qua; fit ab indoctis hasreticis.Eodem modo interior
M meus meus.Protector meiis et in ipso
et liberator alia suggestio magis impugnat quara alia.Et ideo
« speravi, qui subdis populum meum sub me. Do- Doniinus benedictus, qui docei dtf/itosmeosad hel-
« mine,quid est homo quia innotuisti ei ? aut filius htm, id quod doctum me facit
est, ad bellandum
« hominis,quia reputas eum? Homo vanitati simi- contra remissiores impugnationes sive interiores,
« lis factus est, dies ejus sicut umbra pr.-etereuni. sive exterioreSjUt mihi non praevaleant.Sola simili-
« Domine, inclina coclos tuos, et descende ; tange tudo notandaestin eo quod ponitmanus etdigitos
M montes et fumigabunt. Fulgura coruscationom, Quoniamenimres gladio cominus agituret manibus
« et dissipabis eos : emittc sagittas tuas,et contur- majus est periculum,quam cum sagittis caeterisque
M babis eos.Emitte manuum tuamdealto,eripe me, missilibus eminus agitur, quia \itari facilius pos-
» et libera me de aquis multis,et de manu filiorum sunt , ideoquo per manus gladiatura, per digitos
alienorum. Quorum os locutum est vanitatem,et C meaMX-
niissilium jactura designatur. Miscricordia
« dextera corum dexterainiquitatis.Deus,canticum sericordiam Dominuscum David,quando eum
fecit

« novum cantabo tibi,in psalterio dccachordo psal- ultimum de fratribus suis per Samuelem ad regale
« lam Qui das salutem rcgibus,qui redemisti
tibi. culmen elegit (/ Rcg. xvO, Reftigiim, quando ei

M David servum tuum de gladio maligno,eripe me. consilium dedit ut hostem suum dejiceret, quem
« Et erue me de manu filiorum aIienorum,quorum gladio non poterat (/ Heg. xvii). Snsceplor, quando
« 03 locutum est vanitatem, et dextera eorum dex- fecit eum a Saule suscipi in generum (/ Beg.x\iu).
M tera iniquitatis. Quorum fllii,sicut novells plan- Liherator cum eum apericulo regia; indignationis
M tationes in juvcnlute sua.Filire eorum composit.T, eripuit (/ 8cg. xix). Protcctor. cura in spelunca
« circLimornati-c ut similitudo templi. Promptuaria latons, in salutem regis ultionem suscepit (/ Beg.
<c eorum plena, eructantia ex hoc in illud.Oves eo- xxiv). Aliter Inde Dominus sit hencdiclus,quonmm
:

M rum foetoSiE.abundantes in egressibus suis.boves est misericordia mea id est, quia gratis instituit et
« eorum crassae. Non est ruina maceriiE neque doctum me fecit ad praeliandum.Licet enim ex me-
« transitus,neque clamor in plateis eorum.Beatum ritis conferret doctrinam prseliandi, tamen glorifi-

« dixerunt populum cui h«c sunt: beatus populus candus esset; sed multo magis.cum ex sola gratia
« cujus Dominus Deus ejus. » j) hanc largiatur. Et in ipso pra?Iio ita me animavit
E^.ifiRATIO. Spiritu sancto, quod fuit refttgium menm, quia cum
Psalmus istc est David, id est, cujusque fidelis, quadam securitate pugnavi ut non timerem ultra
qui est manu fortis, vel visu desiderabilis. David su".cumbere. Non dicit se ex toto securum.cum di-
dico, pugnantis contra Goliath (/ Reg. xvii), id est, ctum Qui stat vidcut nc cadat (/ Cor. x) sed
sit : ;

diabolum ct membra e.jus.id est.contra hsreticos dicit hoc ad respectum prioris status,in quo vehe-

omnia vitia interiora.Non ideo autrm ponit Goliatli menter limuit. et ad rcspectum alterius sicut ali-
quod interpretatio nominis hujus hic aliquid opere- quisexgraviinfirmitatealiquantulumconvalescens,
tur,nisi secundum rei gestionem.Sicut enim carna- diceret sibi bene esse, cum tamen nondum ex tolo
lis David interfecit Goliath, et hoc in petra ita in liberatus esset.Et non tantum ex hoc prssenti bene-
sjiiritoli certamine fidelcs, Christo mcdiante. expu- (icin sit hcnedictus, sed etiam ex primordiali hene-
gnant inimicnstam interiores quam exteriores.Qui ficio,qui procurator meu-s in
fuit suseeplor, id est,

fideles agunt in hoc psalmo. referentes gratiarum baptismate,restituendodebilitatem naturse inliber-

825 ENARRATIONES IN PSALMOS. 826

tatem rationis et liberi arbitrii.Ideo etiam glorifico A adoIescentiam,post in juventutem,inde in senectu

eum, quia fuit liherator lueus, id est, quia eripuit tem..\qua vanitate,id est.aquo defectu quandoque
me ab inimicis persequentibus a tergo in bapti- subtrahetur, sicutinanimaest subtractus a quadam
smate, id est, ab actuali et originali peccato. Pro- vanitato.id est a peccato. Domine, inclina coelos.
<: ->

teclormeus, et ideo sit benediclus, quia curo post Facta gratiarum aclione pro se singulariter et
primordialem liberationem insurgerent inimici, pro communi beneficio^orat pro illis quosDominus
fuit protector meus ab incursantibus inimicis, scili- nondumsublimesostendit.quibus nonduminnotuit,
cet vitiis, ne me possent vulnerare : et ideo per dicens Domine, cum tanlM dignitatis sintfideles
:

prceteritum dicit, in ipso speravi, ut ostendat se du- tibi servientts, sicut dictum est, ut etiam illi qui

dumtalemspemhabuisse,etpropraeteritisbeneficiis adhuc sunt animales, efficiantur docti ad praelian-

illavera et futura bona quae sunt in ipso sperare. dum : cwlos luos, id est, praedicatores tuos qui su-
Hcecetiam sit causabenedicendi,quia subditsuft me, blimes sunt in contemplatione dcitatis tuae,inch'wa,
id est mihi populum meum, id est iifEreticos vel id est, fac conscendere a sublimitate intellectus ad

alios inimicos, meos factos, id est mihi conformes. modum capacitatisinfirmorum.£< talimodo descen-
Vel subjecit mihi poputum, id est, vitia ex propricB de, id est, in quadam parte illis innotesce, saltem in

carnis natura nascentia, hoc est:fecit me dominari n historiaIiscientia,ut intelligant de nativitate et pas-
.i- n,....- . „..,.J .,..•"_: j.._ ~.,: j J 4 _J ;ll„ „.,„«»;
omnibus meis ..ii-
1 X..1
illicitis motibus. Domine, quid est sionetua, quianondum conscenderuntad illa superi-

homo ^Non tantum benedico te, Domine,ex his bene- ora.Etquiaprcedicatioeoruminefficax sine operatio-
ficiis quffi mihi singulariter contulisti.sed etiam ex netua, tangemontes, id est, elatos hujus saeculi, manu
communibus,ex his scilicet.quia quid est homo, id raisericordiae interius sollicita et terrore futura: poe-
est, magnum et egregiura aliquid.magnajquedigni- na3. Et tali modo fumigabiint,id est, laorymosas preces
tatis est homo
hoc non ex se, sed quia innotuisli
; et emittent pro eo quod in infidelitate perstiterunt. Ali-

*!,idest,quia teipsum notificasti eisecunduni fidem ter:"Doniine,inclinaca3los.»Remigius;lncIinatiocoe-

et cognitionem. Aut potius eo respeclu dicam,quid lorum fuit, quando ad horainem honor supernorum
est filius /iomnns,idest,fiIius primorurapeccatorum descendit ;iiFuIguracoruscationem.»Etquianonsuf-
et filius perditionis, et qui erat filius mortis, quod ficeretsolainclinatiocceIorum,addit;«FuIguracorus-
tu reputas eM/n.^hoc est memoriam ejus habes.illum cationem,»idest,manifesta miraculaquaeilluminent
justiflcando, et alia charismata ei dando. Si cnim mentes eorum. « Et dissipabis eos, » id est, tali

simplieiter attendo quia«Vino/!usfniomini,magnura modo separabis eos a massa perditorura. Et post-

aliquid eum invenio. Si vero illud attendo quia quam descenderis in innocentiara eorum secundum
repulas eum, id est, rememoras, id est, quia habes fidem, » emitte sagittas tuas, » id est, manifestaeis
eum in memoria,ponendoin bona devotioneetope- ti prscepta et inslituta bene vivendi, quae dicuntur
ratione, qui prius erat obnoxius perditloni, raagis sagittae, quia infigunt corda auditorum, et interi-

invenio aliquid magnum illum. Sed si utrumque munt vitia saluti cuntraria. Vel sagittas dicit apo-
sirailitcr attendo, raulto magiseum magnum consi- stoIos,qui praedicatione quasi pennatajacula homi-
dero. Aliter : Domine, quidest homo? (n)Remigius : num pectora transfoderunt. El per emissionem sa-
Sub interrogatione et despectu dicendum est, quid gittarum conturbabis eos de prsterita vita. Cum enim
esl /iomo.^quasi pulvis qui nullam habet firmitatem, audierint, castitati et sobrictati caeterisque virtutibus
quia innotuisti e! inaestimabiledeilatis arcanum. .-/»/ insistendum. priorem vitam pravam fuisse intelli-

filius hominis? Idem respondeatur, (;in'a rrputa.i eum gent. «'Emittemanum tuam. > Factaorationepro illis

in ovibus tuis,in numero prnedestinatorum llomo : qui adluio in dignitate sua remanserant, orat pro se
vanilati. Ex eo quidem magnus est horao, quia tu ita:Non tantum oro pro caeteris fidelibus, sed etiam
innotuisti ei, et eum reputasti : sed per se similis pro me. « Emitte manum tuam, » id est, manifestuni
fartus est vanitati,\d est.in prirao parentopeccando fac mihi auxilium tuum,id est, de omnipotentiatua,
fecit se similem vanitati,\d cst,quodammodo acce- ut sicut potcns es, ita potcntcr opereris in me: et
dit ad nihilum, id est,commutabile, ul nihil cffice- sccundum hoc dico emitlc manum tuam, ut per po-
retur. Ostendit in parte quomodo " similis factus sit ])
tentiam tuam eripias me de aqitis multis, id est de
vanitali, Dies ejus sicut umbra praetereunt. » Ac si doctrinis diversis. In ecclesiaslica enim doctrina
dicat : Indc potest videri quia accessit ad nihilum, non est multiplicitas, sed una ftdes, unum baplisma
quoniam dies ejus, id cstvita ejus,id est hominis, (Rph. iv) : ct ita oro eripe, ut libcres me, id est,
practerit sicut umbra, qux nunquam pcrmanet in eo- quadam libcrtate facias uie contra agerc.ne timcam
dem statu. Et eodem raodo astas ipsius vanitasest. subverti ; et non solum eripemcde erroribus h.-cre-

Ipse enim dc infantia transit ad pueritiam,indc in ticorum, sed ct de manu, id est, operatione eorum
((j) Ha2c nominis Remigii, in cxpositione hujus Rabanum. llaicquidomadm:irgincmponebanl,unde
psalmi ter expressi, mentio dubii nnn nihil imlucern amanucnsium ncgligenlia in tcxtum sa>pe sjepius
possct quoad auctorem libri ipsius.Sed nemo ncscit iiilriisacnnstat.vel oniissa.vcl alilala. Haiic elenim
cxpositionum auctorcs nostro avjuales antiquorum iiominis Hemigii mentionem.ut et Ciregorii et alio-
Patrum sentonlias fcrc ad verbuni rclcrcntes, eorum riini iinnnullonim, (|uuruiii nomina passim textui
nomina et semetipsorum etiara, cum aliqua adilc- hujus libri innpporluno omnino ingesta legunlur,
bant ex suo, exprimerc solitos, ut videre est apud ncmo non vidct adoram codicisolim posilam.EDiT.
 827 IIEMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAIIS I. — EXEGETICA. 828
qui aliquando fuerunt Ecclesi» filii.sed modo sunt A eonm compositx, circumornatx, id est.verba eorum
aheni recedentes ab unitate Ecclesia.Aliter:£miWe sunt ornata, subaudis omni genere exhortationis et :

manum tuam. Remigius : Manum dicit Dominum non in parte tantum, sed undique. Filios vocat cogi-
salvalorera, quera venire deprecatur, ut liberet lationes, et verba, feminino
fllias genere : ideo
mundum. dc alto, id est, de potestatis excelso. De scilicet, quia filiabus major cultus solet adhi-
aquis, id est. de populis undosis, et quasi procella beri et sicut magis ipsae fllise solent inescare ho-
:

concitalis.De mnjiu filiorum alienorum, qn\ fidelibus mines, sic verba haereticorum maeis nocent quam
parcere nesciunt, et diabolo geneTnntur. Quorum os cogitaliones.Sieniratantum cogitarent, ne.iuaquam
locutum. Ideo ro(;o de doctrina eorum eripi.quia o* heeresi sua tot simplices et idiotas dolose irretirent.
eorum locutum e.H vanitatem, mendacium scilicet, Et ideo necesse est ut mo liberes, quia verba eorum
non veritatem. Vanum est omne quidquid veritati sunt ut similitudo templi: id est, revera similia
contrarium est. Ideo oro eripi de conformitate eo- verbis templi.id est, fldei.Sicut enim viri catholici
ruro, quia dextera, id est, operatio. (?onj»n quaevide- Deum trinum et unum et qua?dam aliaannuntiant,
tur bona, dexlera est imquitatis, intendens id est, ita et ipsi : et hoc modo verba eorum similia sunt
ad iniquitatem.Ideoenimbeneoperantur,utfacilius verbis fidei, quae fides ideo templura dioitur.
decipiant. Vel derlera, id est, prosperitasipsorura, templo hostias offerri praecipiuntur,ita
p quia sicut in
unde elevdti, licentiam peccandi assumunt. Bcxts, inflde omnem bonara operationem Deo offerrejube-
caniicum vovum. Deus, si liberaveris me de aquis mur, et cxtra catholicam Ecclesiam non est locus
muttis,cantabi) tibi canlicum novum. id est, laudabo veri sacrificii. Et ideo necesse est ut me liberes,
te in ohservatione nov.-e legis. Psaltam eliam tibi, quia prompluaria eorum plena : quia in grammatica
id est.bene operabor ad honorem tuum in psalterio eorum, ubi multiplices sententiai continentur ad
decachordo, id est, in anima concorditer resonante, modumcellaedivitis,inquamuItapoculorum genera
in completione decem praRceptorum veteris legis. reconduntur et inde, id est, ex ipsa plenitudine
:

Ideo dicit, :n aniraa psallum, ut ostendat quia in sunt eructanlia, id est, extra mittentia, subaudis
voluntate et affectione bene operatur. Multa enim multas argumentationes, eorum dico, transeuntium
opera flunt exterius. quorum anima non est parti- e.T hoc in illud, id est,ex Veteri Testamento in No-

ceps,quia nulla est in eis affectio.fjMW das salulem vum, vel ex argumentatione in argumentationem, vel
regibus. Reperit orationem suam, ut ostendat quia ex una ratione in aliam rationem. Et ideo necesse
non polest aliunde salvari. Et ut necessilatera eri- est ut liberes me, quia oves eorum, non dico sim-
piendo osiendat, Eripe mc,inquit.i:/e gladio maligno, plices et idiotas. qui sunt inler eos, sed fclosx oves,
id est, de erroribus hasreticorum, qui interimunt corum alios in errorem parientes,
id est, magistri
animam. Vel de gladio diaboli quiest malignus. quia ^ sunt abundanies, id est, multos fetus habentes,
dividit a bonis. Christi vero gladius est benignus, subaudis non seoundum illum statum quoingressi
qnia separat a malis.Sicut enim verbum Dei dicitur sunt ad fldem, sed in egressibus suis, id est, secun-
gladius anceps,et bonus est.quia de utroque testa- dum illum slatum quo egressi sunt a fldo. Et ideo
mento incidit ad salutera ; sic prava hffireticorum necesse ut me liheres, quia boves eorum crassx, id
doctrina gladius est, quia de utroque testamento est,ipsi iidem magistri eorum sunt copiosi in divi-
assurait;sed maIignus,quiatotum addamnationem tiis ; et quod scientia nequeunt, nummorum im-
redigit. Et merito te oro ut eripias, quia tu tantus pensaefflciunt.Oves vocatmagistros eorum,propter
es,quod das salulem,suha.udis omnimodam.scilicet debilitatem nimiam animi fetosas, quia alios in ;

hic secundum virtutes et hona opera,et tandcm glo- errorem pariunt boves crassas, propter nimiara
;

riam stcrnam )r(7i/)i(s, id est,hic se ipsos spiritua-

; deceptionem. Vacca etenim pinguis citius taurum
literregentibus.Ettantus es ettalis.quod ?ri/««M(j decipit, quam ovis arietem. Et ideo necesse est ut
David servum liium,id est unumquemiiue fldelem et me iiberes, quia <> Non est ruina maceria3, » id est,
tibidevotum ctviriliteragentem.redemisti per san- argumentationes eorura, id est, complesae rationcs
guinem Filii tui. Eripe me,inquam,de gladio mali- dirui non possunt. Et ideo libera me, quia neque
gno, (( et erue rae de manu flliorum alienorum. » Q /;'(ms!7H5, suliaudisest in argumentationibuseorura,
Ideo hoc totum repetit.utsupponat multas causas, id est, multi quia resistere nequeunt, ubi sa?pius ca-
quare pro hujusmodi periculo multoties orandum sit, piuntur: « neque clamor in plateis eorum,» idest,
ita Ideo, Domine, necesse cst ut eripias me de aqms istud non est causa, sed ita continuatur
: : quaravis
multis et de manu haereticorum, quia filii eorum sint ignominiosi et divites et magistri aliorum, non
sicut novelhe planl:tiunes, id est,cogitationesel son- est tamen clamor, id est, subtilitas et intensio in
tenliffi eorum sunt comparabiles arijusculis noviter rationibus eorum. Clamor enim et subtilitatem ct
plantatis.Exponit secundumquidsintcomparabilcs intensionemdesignat.Undesa;piusDominusinEvan-
illis ita in juventute sua, id est, in hoc quod quo-
:
gelio c/amasie dicitur, nonquantum ad vocis altitu-
tidie novae inveniuntur,et cum veteribus sententiis dinem, sed quantum ad orationis intensionem et
unguntur, comparabiles sunt novis plantatio- subtilitatem. Et ideo non est clamor in rationibus
jjfj

nibu
quse novitcr factw, numero aliorum sa;pius ilIorum,quia inplateis, id est,inampIitudineerroris

fonferunt.v».
r. Et ideo necesse est ut me liberes. Filix et aliorum vitiorum sunt. Et ideo necesse est ut me
 ;

829 ENAEIKATIONES IN PSALMOS. 830

ex considerationo nominis tui, beDedictione eunte

liberes,quia;w;j!i/MmfU!/i,'iYS(»!/, videlicetprffidicta A
sarnlum s.vculi, id est, laudabo /e ccntemplativa
copia verborum, ut possunt transire px /)oc;» (7/iii/, iii

et divitiis, et quorum rationes a nuUis vel a paucis vita quffi in prssenti agitur secundum quod possi-
possunt constringi, illum, inquam, populumtalem bile est, et in futuro perfeclius habebitur. Ethoo

stulti homines dixarunt healum. Mea vero sententia lacicns, per singulos dies, id est, per singulas vir-

hajcest^quia illeest«bealuspopulus,cujusDominus» tutes benedicum tibi, id est, ascribam tibi singulas

ipseest idemquod est Deus e/us, id est, creator ejus virtutes qu.T. mihi inerunt, sive in pr<esenti, sive in
futuro. Vel ita Dencdicam, iiiquam, libi, id est,
PSALMUS GXLIV. :

LAUDAXio IPSI DAVID laudabo te (ut dixi) et activa et contemplativa vita,

(c Exaltabo te, Deus meus rex, et benedicam no- et hoc per singulos dies, id esl, in prosperis et
mini tuo in sfficulum, et in soeculum sseculi. Per adversis. Et merito laudaho te, quia Dominus mag-
« singuios dios benedicam tibi, et laudabo nomen nics est, id est, ita potens quod magniludinis
est

« tuum in sfficulum, et in sa>culum SiTculi. Magnus ejus, id est, potentiaj, non fuiis, id est, non
est

« Uominus etlaudabilisnimis, et magnitudinis ejus potest alicujus creaturaa intellectu comprehendi

« non est fi.iis.Generatio ct generatio laudabit opera vel non est fiiiis, u\ est interminabilis est quanlum
ad looalem capacitatem; non scilicet
« tua, et potentiam tuam pronuntiabunt. Magnifi- „ vel, est finis,

« centiam gloriaj sanctitatis tua; loqucntur,et mira secundum tempns, id est ffternia est, et cum tantus
« bilia tua narrabunt. Et virtutem terribilium tuo sit, est etiam laudabilis in natura sua nimis, id

« rum dicent, et magnitudinem tuam narrabunt. est,plusquam cogitari vel dici possit. Ego,inquam,
« Memoriumabundantiajsuavitatis tugeeructabunt, laudabo te ex consideratione tuiipsius, quia scio te
« et justitia tuaexsultabunt.Miserator etmisericors magnum et laudabilem alii vero qui ad hoc non :

« Dominus, patiens et multum misericors. Suavis sufliciuntlaudabunt te ex consideratione operum

Dominusuniversis, etmiserationescjussuperom- tuorum, et hoc, quandiu generatio generationi suc-
« nia opera ejus. Confiteantur tibi, Domine, omnia cedit. Hoc est quod dicit « Generatio et generatio :

« opera tua,et sancti tuibenedicanttibi.Gloriam re- laudabit opera tua, » hoc est, laudabunt te ex
« gni (ui dicent, et potentiam tuam loquentur. Ut consideratione operum tuorum, videlicet ccoli et

« notam faciant hominum potentiam tuam, et

filiis terr.T, aliorum visihilium, et horum ad-
maris et

« gloriam magnificentia^ regni tui. Regnuin tuum miratione potentiam tnam pronuatiahunf, id est, te
« regnum omnium saeculorum, et dominatio tua in potentem et laudabilem probabunt et propter ha!C
<• omni generatione et generationem. FidelisDomi- toquentur, scilicet inter se et aliis, magniftcentiam
« nus in omnibus verbis suis, et sanctus in omni- glorix sanctitaiis tuse, id est, magniflcam gloriam
« bus operibus suis. AUevat Dominus omnes qui C quam sanctis tuis attribuis. Vel ita Loquentur te :

« corruunt, ct erigit omnes elisos. Oculi omniuni in magifice gloriosum ex considerationc sanctorum
« te sperant,Domine,et tu dasescamillorum in tem- tuorum (( insuper mirahilia tua narrahunt, ut est
<' pore opportuno. Aperis tu manum tuam,et imples resurrectiomortuorumcttalia: el pra;ter \\sic dicenl
« omne animal benedictione. Justus Dominus in apud se interius etaliis virlutem terribilium tuorum,
« omnibus viissuis,et sanctus in omnibus operibus id est, potcntiam tuam qua hujusmodi vindictas
« suis.Propoest Dominusomnibusinvoctintibuseu!!! operaris justojudicio tuo pnrquas lcrrcanturhomi-
« omnibus invocantibuscuminveritate.Voluntalom ncs, ut in Ananiael Saphira, qui beato Petro men-
« timenlium se laciet, el dcprecationem eorum titisunt (Act. v), et in aliis.Ki etiam ma<jnitudiacm
« exaudiet, et salvos faciet eos. Custodit Dominus luam narrabunl, id est, potentiam tuam qua tu in
« omnes diligentes se, et omnes pcccatores disper- prKSonti sanctos tuos promoves in omnem sancti-
« det. Laudationem Domini loquctur os nicuni, ct tatcm et propterca cruclabunt, id est, plene enun-
« benedicat omnis caro nomini sancto ejus, in sa>- mcmoriam ahundanii;r nuwitalis ttiic, ui
tiabunt,
« culuin, et in sa;culum seculi. » abundantcm misericordiam luam pcr quani
est,
E,\Ali'UTlO. memor fuisti hoc facerc, quorum anto videbaris
hoc psalmocontineturlausattribuondaipsiDa- n quasi oblitus fuisse, videlicet sancti(atpm,miracula,
In
vid, id est, Christo. In hoc autem tractatu quipp promotionem sanctorum tuorum in virtules et bona
'

fideles pcrfecti post apostolos ex persona sua exhor- opcra. Et juslilia Ina c.v.sullahunl, id est,exsullan-
tantur, alios laudaro Dominuni cx considcratione ter proferent justitiani tuam, hoc cst, terribilia
Bui ipsius, illos vero, qui modo ideo ad hoc promoti opera lua dicent csse justa, et ipsi diccnC ha;c pra}-
sunt, utlaudentDominum.proptcripsum admonent dicta csse, niiseratiouca Domini, sanctitatem,
ut sdltem ex considcralione operum cjus laudent miracula, promotiones sanctorum in hac vita. Et
cum, ut sic tandem promoveantur ad cum lamlan- rccte. quia ita est in re. Kst cnm Dominiis miscraior,
dum propter ipsum, sic dicentes :id est, facicns omnes has mij:eraliones,e( cst iniscri-
Exallalw lc, Dcus meus re.r, id cst, Domine, cors, et nonutcunque, scd multuinmisericors.Posha
qui cs crcator et rcctor meus E.valtaho le, scilicel
; hac voco qua; est jnufvo/or, dictum orat quia est
activa vita, scilicet secundum virtuloa ct bona miscricors: sed ideo hanc vocem supposuit, quia
opera, et hencdicam nomini tuo, iil cst, laudaho tc voluil nddorc, wulluin miscricors csl ct paticns.
 :

831 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. - EXEGETICA. 832

Patienterenim omnempeccatoram expectat et illum A quia dominatio lua in omni generatione et generatio.
quem videt nunquam esse convertendum, et ideo nem, hoc est pccna malis illata eril in hac genc-
tandem gravius puniendum non tamen ea inten- : ratione, qufe modo dici potest omnis secundum
tione perdcndum exspectat ut sic tandem
acrius eum diversos status hominum.et m \\\a.gencratione(\\idi
puniat, cum
pius et misericors, sed summa et
sit una erit, videlicet in resurreclione, hoc est, wterna
ineffabiliclementiasua illum patienter sustinet, Jam enim
nec erit. incipit a primo iniquo. etpermane-
se ipsum negare potest (// 7-^!.
11}, qui, quod sum bit in ceternum : et ne aiiquis irrationabiliter fretus
efct. in prcesenti omnibus misericorditer exhibet misericordia Dei, putaret poBnam illam non esse
licet peccator quod suum est usquc in finem negli- perpetuam, confirmat sic : Vere utrumque erit
genteroperetur,undetandemjustoDe.ijudicioacrius eeternum, et gloria justorum, et pcena malorum,
puniri promeretur. Suavis est Dominus.,\A
est, dixi quia fidelis Doininus, id est vorax est in omnibus
quia Dominus est miserator, etita est. verbis.Elalipse verax est in omnibus promissisiH/.?,
\'(tT&Dominus
est suavis, id est miserator tmirersis, id esl
hujus- tunc et in promissione gloria; et in comminatione
modi hominibus, liberis et servis, sapientibus et pcenK ffiternas. Hoc valot quantum ad hoc ne quis
stultis,senibusetpueris.etaliiscujuscunquesintcon applaudat sibi dicens Deum misericordiam esse, et
ditionis et se.xus. Vel ita ipse est suavis universis,
:
n sio neminem ajternKliter punire. Et, neiterumallcui
id est multum miserator. Ef
miserationes ejus super videaturnon recte agere, sipro temporalicommis-
omnia opera ejus, id est,
sunt super hujusmodi opera sione aeternam sumeret vindictam et ita vellet re-
ejus, ut est castitas et quslibet caetera; virtutes. movere poenam, dicit: El sanclus in omnibus operi-
Mullis enim castitate et aliis virtutibus
ab eo datis bus suis, id est non est ita ut tibi videtur, sed justus
usque in finem digne perseverare concedit, Deus
et ideo et rectus est, non solum in inferendo poenam
diclum est super opera, ac si diceret pra;ter aeternam, sed in omnibus quKCunque operatur.Sola
hoc :

quod dat virtutes. dat ctiam in eis perseverare. remotio quia ipse est verax in
est, et promissione
Postquam modo dicit : gencratio et yeneratio lau- gloricE, ideo Allevat Dominus, id est, ad se levat, id
rfnM Dominum ex consideratione operum
ejus, et est, glorificat omncs qui corruunt, id est, omnis modi
sanctitatis, et
miraculorum, et hoc ex abundanti corruentes, scilicet in peccata, a//ei'at, dicitjuxta
misericordia eum fecisse eructabit, et hoc ipsum illud : Nemo ascendit in ccclum, scilicet per se, nisi
sua auctoritate asseruit quia ipse est miserator Filius liominis {Joan. ui). Et ut illos allevet, in pri-
; el
misericors dicit, orando illud idem quod dixit pro- mii^ erigit, sed secundum remissionem peccatorum
nuntiando, ita : Confiteantur libi, Domine, omnia in hac; vita, id est, omnis modi confra-
omnes eliws,
opern tua, id est oro, Domine ut opera ctos, scilicet iu peccatis. Et postquam erecti sunt:
tua visibilia
sintmateria hominibus confitendi tibi. id est lau- Domine, oculi omnium, scilicet interiore3,idest, ra-
dandi te, et dixi quod ipsi loquentur liberum arbitrium, sperant idest,spem
te gloriosum ex tio et in te,
consideratione sanctorum tuorum, et sic eveniet. suani ponunt in te, exspectantes ut des illise^cam,
Sancti tui benedicant tibi, idest,
homines laudent te id est doctrinam spiritualem. Ipsi hoc expetunt, et
ex considerationesanctorum tuorum.
Gloriam regni tu das escam illorum, id est, illis aptam et necessa-
lui dicent ab illo \oco \\h\A\x\i et justitiatua exsul-
; riam in tempore opportuno, id est in hoos8eculo,ubi
tabunt, tlsque ad hunc versumest interpositio ;qui opportunum est fideles spiritualiler doceri. Et in
itacontinuatur: E.xsultabunt, ut dixi, justitia tua, dando illis cscam spiritualem, aperislu manum tuam,
hoc dicent gloriamregni tui, id est, prsdi-
et prccler
id est largus es, et est dictum a similitudine alicujus
cabunt beatitudinem illiusgloriffi quam habituri manum aperientis ad largiendum, per hoc quia
sunt et
illi qui erunt regnumtuum, et el\a.Ta potentiam tuam largus es, imples omne animal benedictione, id est,
loquentur, id est, pcena; illius immensitatem qua large imples omnem humilem etmansuetum spiri-
impii afficientur. Et ideo prffidicabunt
illam poten- tuali doctrina. Et non solum Dominus crigit illos, et
tiam Ut notam faciant liliis hominum polcntiam
:
dat abundanter cscam spiritualcm, sed etiam lolun-
^

luam, id est, ut hom.inibus illam nolam faciant, et tatem timenlium sc, id est, diligentium se facict, et
sic a vitus terreantur.
Et ideopraBdicabunt ^/orwm deprecatwnem eorum exaudiet, id est postulationem
f)
regni lui utnotam faciant hominibus gloriam magni- eorum, hanc scilicet, salvos facict illos. Hanc salu-
regni tui, id est, magnificam gloriam quam
ficentise
tem dabit illis, scilicet bonam voluntalem et bonam
habebunt illi in quibus regnabis, etsicad
eam ap- operationem. Hoc, inquam, ia.G\&ijustusDominusin
petendam magis accendantur; et propterea
dicent: omnibus viis suis, et per hoc patet illum facturum
liegnum tuum regnum omnium
s.vculorum, id est, voluntatem eorum, quia et ipse hanc talem volunta-
gloriam tuam dicentesse gloriam
datam aliquibus tem haberi praecipit, et justus est in his pracipien-
de omnibus saeculis et de omnibus
generationibus,a dis, id est, juvabit eos quia ipse dat hsc mandata
primo justo usque ad novisimum
justu.u, nuncse- tum quia justa sunt, tum quia ipsi volunt : et per
cundum animam, tandem secundum utrumque:
et
hoc potest videri quia faciet votuntatem eorum, id
hoc est, praedicabunt gloriam tuam esse a?ternam. est, quia non denegabit eis quae volunt,quia«aHrf"S
Ahud esl pra;dicare
gloriam simpliciter, aliud est est in omnibus operibus suis. Ipse, inquam, faciet
illain gloriam esse sternam et hoc praedicabunt :
voluntatem illorum, et deprecationem exaudiet, et
833 ENARRATIONES IN PSALMOS. 834
hoc, non diu prolongabit, sed prope esl Do»it»(H.s,id
p^
modo quandiu fuero, scilicet in hoc ssculo, et est
est paratus est om?!rtiw invocanlihiis fum,il]is scili- hic positus effectus pro causa, lamla pro confide.
cet qui eum invocant ;>! veritate,'\A est vera inten- Confidentia enim causa est ut aliquis laudet eum in
tione,scilicet quae expetenda sunt et qualiter expe- quo ronfidit.Dixi quia laudabo.qiieLTe et vos laudate
tenda sunt postulantes.Et non solum /a«>< iJo/jinM- Dominum. Et ut illum laudare positis, notite con-
tem illoriim dando eis virtutes ct bona opera, sed fidere in principibus : \ii est, non ponite spem ve-
etiam custodit Dominus omnes ditigentes se, id est, straminhoniinibuseaconsiderationequiasuntprin-
facit eos perseverare in ipsis donis, illos custodiet, cipes et potentes. In hominum, qiiasi diceret
filiis :

et omnes peccatores disperdet,\d est,peccatores com- Licet sint non tamen aliis hominibus
principes,
raodis damnabit,hic secundum majorem escaecatio- digniorem et honestiorem, genituram vel natalem
nem,in futuro secundum aeternam ultionem.Etquia habuerunt. In quibus non est salus,id est.in quorum
h£BC prsedicta bona Dominus /((cjrfjideo non solum potestate non est salus temporalis, id est, neque
tor, sed ctiam osmeum.laudalionem Domini loque- velle neque posse haljent ut vobis prosint in hoc
laudem ejus attinent
tur os meum,\A est,ea quse ad mundo nisi Deus eis dederit,et ideo in iilissperan-
annuntiabo, et meo exemplo benedicat omiiis raro dum non est, sed tantum in Domino. Et per hoc
nomen sanctum ejus, id est, omnis modi carnalis patet quia illi nihil possunt ex se.quia exibit spiritus
laudet eum, scilicet benedictione duratura, in sxcu- e;as,scilicet principis ab eo, et revertetur in tcrram
lum, id est per totum saeculum, el in sseculum sae- suam, id est, non solum morietur, sed et redi-
li, id esl per aliud saeculum. getur secundum corpus pulverem, unde factum
in
est.et tunc in ipso exitu peribunt omnes cogitationes
PSALMUS CXLV. eorum, id est, non solum amittenl velle et posse
ALLELUJA AGGEI ET ZACHARLE. alicui obesseetprodesse, sed nec etiam inde
ulte-
« Lauda, anima mea, Dominum, laudabo Domi- rius cogitabunt,quare miseri suntqui in eis confi-
« num in vita mea,psallam Deo meo quandiu fuero. dunt :
illevero beatus est f a;u.s Dominus Deus Jacob
« Nolite confidere in principibus,in filiis hominum, adjutor ejus, id est, eum, quem habet Crea-
qui
« in quibus non est salus. Exibit spiritus ejus, et torera, habet et adjutorem, et non alium Deum,
« reverteturin terram suam : in illa die peribunt sed illum qui est Deus Jacob, id est, luclantium.
« omnes cogitationes eorum. Beatus cujus Deus Hoc dicendo, admonet qui a Deo adjuvari volunt
« Jacob adjutor ejus,spes ejus in Domino Deo ipsius oportsre luctari cum vitiis, non otio sese dare aut
« qui fecit ccelum et terram, mareet omnia quaein voluptati. Et inde constat quia Deus adjutor erit
« eis sunt. Qui custodit veritatem in sseculum.facit ejus, quoniam spes ejus in Domino deo ipsius, id
«judiciuminjuriampatientibus,datescam esurienti- C est, quia sperat in eum et non in alium. Et non
« bus. Dominus compeditos,Dominus illumi-
solvit frustra sperat, quia ita potens est quod « fecit
« nat Ccecos.Dominus erigit elisos.Dominum diligit ccelura et terram, mare et omnia quaa in eis sunt».
« justos.Dominus custodit advenas,pupillum et vi- Et quia omnia creavit ex nihilo, confidentem in
« duara suscipiet, et vios peccatorum disperdet. ipso facile potest adjuvare. Et non solum potens
« Regnabit Dominus in sieula.Dpus tuus, Sion, in est, sed etiam verax.Hoc est quod dicit qui custo- :

« generationeet generationem. » dit veritatem in sa^culum, id est, similis est alicui

EyAnR.vno. oblinenti illam vira unimi quod illud implet quod
In hoc psalmo admonent fideles perfecti minus promitlit, et hoc non ad horam, sed pertotum hoc
perfcctos ut non confidant :n carnalibus dominis, sseculum, ct ideo non frustra sperat in eum, quia
ponentes in eis spem temporalis sustentationis.qui ipse tam potens est quod patientibus injuriam, id

nec velle nec posse habent nisi gratia divins permis- est tribulationes scilicet pro nomine ejus facit
sionis,qusconfidentia multis fuit causa homicidii judicium, scilicet illos hoc magis ac magis custo-

et caitera nefanda opcrari : sed Deum laudent,et in diendo,ct landem glorilicando, et raalos punicndo;
eum tantum sperent a quo oranis salus procedit.Ut et etiaiii dat escam esurienlibus , id est, sperantibus
autem admonitio eorum commendabilior habeatur, D in ipso, neccessarium viclum quantum ad corpus
primum ostendunt se in eo esse ad quod alioshor- sustentationem suggerit. ¥Apvs\.&ve!iDominus solvil
tantur. compeditos, scilicct prava consuetudinc peccati, ut
Lauda, anima mea, Dominum. Sunl hrec vcrba libere ei valcant famulari. Et non solum hoc facit,
cujuslibet perfccti fidelis scipsum exhortantis ct sed etiam ?7/«?»nw7 mTOi,scilicet sccundum mora-
sibi respondentis proptcr diversas naturas, scilicet lcm scientiam quod nccesseest oranibus salvandis,
rationalitatem ct sensualitatem, hoc modo Tu, : aliquos"verc,vidclicet perfecliores, secundura spi-
anima mea,q\i!B sensibustuis male utendo a Domino ritualem intelligentiam et insuper erigit, scilicet
:

disccssisti, /a«rfaDomm!(m,scilicetbcneutendovisu, secundum remissionem pcccatorum elisos, id cst,

auditu ot caiteris sensibus tuis,et sic orit.Vero lau- fractos in peccatis : ct postea illos justos, scilicct
dabo Dominum in vila mcfl,id est.in omnibus sensi- factos dirigit, id est, promovet ad aliora, et deinde
bus meis.hoc est,in recta administratione si:nsuum custodit advenas, id est, facit perseverare in bono
meorum. Et hoc non ad horam scilicet, sed psallum illo qui hic se cognoscunt esse advenas et peregri-
Deo meo, id est, laudabo Deum meum, scilicet hoo nos. et pupillum, id est, illos qui a se vero patre
835 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 836

per criminalia discesserunt propter avaritiam. El A totum est dicere Ideo agite psalmum Domino,tum
:

viduam, id cst, illos qui se a mavilo vero amando quia psalmus utilis est,tum quia placet Deo,quia ho-
temporalia per cupiditatem dicesserunt stisctpiel, nestum est in se ipso.Et ideo Laudjte Dominum, quia
id est,etiam illis condonabit peccata.si digne pceni- dispersio^es Israelis,\d est,illos qui dispersi sunt ad

tuerint. Et non solum remittet, sed etiam vias diversas oulturasidolorum^cojjgrejaftiY^scilicetsecun

peccatorurn, id est pravas conscientias qus sunt dum unitatemfidei adhoc utsintlsrael.Et ideofaciet
via ad peccata, disperdct, id est, prorsus destruet. illos hic esse Israel.id est fideles et bene operantes,
Nota haec omnia qua; hic dicta sunt, videlicet quod utexillis tandemrea:dificetccelestemJerusalem,quae
Uominusfacietjudicium injuriampatientibus,etsol- perapostasiametcasumprimihominisdiminutaest.
vit et erigit, et caitera qua; sequuntur, esse causas Hoc estquoddicit xdificans Jerusaiem Z)om/»Ms.Et
:

et quasi probationes,quia ipse vere potens est adju- ideo laudale, quia ipso soilicet peccata remittendo,
vare sperantes in se. Regtiahit Domiiuis in sxcula sanat contrHos corde,\A est.dolentes et humiliterin-
Deus luus Sion, id est, o Sion, hKC prredicta facit gemiscenles pro peccatissuis,etnon solumhocfacit,
gubernator et creatur in fidelibus suis, et hoc non sed etiain a//((;o< contritiones eorum, id est, restau-
horarie,scd istj modo regnabil in saocula.id est.ta- rat et eonsolidat rationem et liberum arbitrium
liter operabitur in eis, quandiu haic smcula erunt. y. illorum, scilicet in baptismo, et multos ex illis

Et non solum in gcneratioue pra3senti talitor regna- facit stellas. Et non solum facit illos esse stellas,

generatione futura regnabit in

bit in eis, sed in scd ctiam yiumerat multitudinem stellarum, id est,
illis, scilicet a;lernaliter illos remunerando. custodit illos in hoc quod stells sunt, scilicet illu-
minati luce sapientiae ut perseverent. liumerat
PSALMUS CXLVI. dicit, pro custodit. Ad hou enim numeratur,
res
ALLELUU.
ut custodiatur : et prjeter hoc omnibus cis iio-
«Laudate Dominum,quoniam bonus esl psalmus, inina vocans, id est, diversa dona attribuit.
« Deo nostro sit jucunda decoraque laudatio. /Edi- Alii enim seoundum Apostolum dat sermonem
K ficans Jerusalem Domiiius, dispersiones Israelis sapientiae,a/u' genera linguarum (/ Cor. xii), Et ideo
« congregabit. Qui sanat contritos corde, et alligat /a!tdafe,quia magiius est Dominus nosler, id est om-
« contritiones eorum. Qui numerat multitudinem nipotensest DeusPater, etmagna virtus ejus, id est,
« stellarum, et nominavocat. Magnus
omnibus eis Filius ejus similiter magnus est.Et quamvis dicatur
« Dominus noster,etmagna virluspjus,et sapienti® Pater magnus, et Filius magnus, tamen sapientix
« ejus non est numerus. Suscipiens mansuetosDo- cyas, scilicet Filii, non estnumerus, scilioet oum Pa-
« minus humilians autem peccatores usque ad ter- tre, id est,Filius non facit numerum cuni Patre,hoc
« ram. Pr;ecinite Doraino in confessione, psallite '-'
est, non sunt duo quantum ad essentiam Pater et
« Deo nostro in cithara.Qui operit coelum nubibus, Filius,sed quantum ad pcrsonas. Ut ergo fideliter
« Kt parat terra; pluviam.Qui producit in monlibus possilis crederc et inteliigere Patrem et Filiumdi-
« fenum et herbani servituti hominum.Qiii dit ju- versds personas et eamdem penitus essentiam,estote
« mentis escam ipsorum, et pullis corvorum invo- mansueti quia suspiciens mansueios Dominus, id est,
« cantibus eum.Non in fortitudine equi voluntatem humiles promovet ad intelligendum, humilians pec-
« habebit, nec in tibiis viri beneplacitum erit ei. catores usqiie ad terram,\d est superbos et indignan-
« Beneplacitum est Domino super timentes eum.et tes.quia non possunt intelligere illos deprimit us-
« in eis qui sperant super misericordia ejus. » ijue ad terram,\d est usquead infidelitatem,ut nihil
Ey.mRArio de Domino nisi terrenum intelligant, licet prius
In hoc psalmo Propheta exhortatur omnes fideles aliquid intellexissent.Et ut Dominus vos suscipiat,
laudare Dominum es consideratione spiritualiura id est humiliet,seoundum mtellecium, piweinite Do-
donorum; peccatorum et
scilicetfidei et remissionis mino est,primum confitemini pec-
in confessione ,\d
perseverantia; in bonis operibus, subdendo multas cala vestra Do.minOiet Ae,'\x\de, psalitate Deo nostro,'\d
causas quarc id facere debeant, ad hoc scilicet in- est bene operamini ad honorem ipsius, et hoc in
tendens ut huic admonitioni assensum pra?beant. D cithara, id est in mortificalione carnis vestrae. Bt
Dicit ergo sic : idoa laudate, qu'\a. ipse operit ccelum nubibus, id est,
« Laudate Dominum, quoniam bonus est psal- ccclat arcana sua prophetarum, e/, il-
in Soripturis
mus. In psalmo tria sunt
>i cord;e, sonus, motus
: lud idem quod occultum est, parat terrx plu-
ibi
digiti.Per cbordas.carnis siccationem per sonum, ; viam, id est, Ecolesis suae doctrinam, soilicet per
virtutes;per molum digilorum bonam operationem praidicatores quibus ea revelavit. et ideo laudale,
intelligimus : quibus modis propheta in hoc locoad quia ipse producil de montibus, id est de Scripturia
laudera Dei fideles hortatur ita Laudate Dominum,
: montium,id est prophetarum fenum et herbam, sci-
agendo ei psalmum hoc modo ut exposuimus et : licet frumenta,id est,historiaIem intellectum et api-
justum est ut eum sio laudetis,7uo«!am psalmus,?:C\- ritualem existentia in ipsis montibus, herbam, id
licet hujusmodi est, id est, fructuosius, et ideo est, spritualem inlellectum dat juineniis,id est, sim-
sitscilicetpsa(mHjdatus a vobis Deo »o«iTO,quia lau- plicibus et idiotis : scilicet escam ipsorum : id est,
datio scilicet hujusmodi, cstjHcanrfa.id est,bene pla- doctrinam illis convonientem. Et non solum fidcl',-
cens Deo.Et decora, id est, honesta in se ipsa. Hoc bus de Judreis da.lfcnum et herbam,sed etiam puUis
837 ENARIUTIONES IN PSALMOS. 838

corvorum,\r\ est filiisgentium.qui prant dcnigrati in ^ ponilem, sed tantum a;ternam remunerationem.Et
peccatis scilicet, dat herham et fniuim, id est escam ideo Inuda, quoniam confortavit seras portarum tua-
similiter, et non omnibus, sed invocantibu.s eum, id rif»j, id est, tbrtes et invictos fecit defensores pro-
est tantum illis qui fldelessunt et bene vivunt.IUos, phetarum et apostolorura, qui tibi sunt portse per
ut dixi, qni contrito sunt corde sanat Dominus, et quas ad fidem intrasti et ad opera- omnem bonam
mansuelos dirigit,sed non in foHiludine equi volunta- tionem.Seras vocat Augustinum,Gregorium et alios
teni lialieoit, id est,superbos non diligit.Nec /i7'!7s m sanctos P^itres, ab ea similitudinc, quia sicut serae
viri beneplacitum erit e;, id cst, nec diligit illos qui muniunt ea quibus affiguntur, ita conira omnem
sunt viriliter agentes in luxuria.Per tibias denotan- hreresim sancti Patr^s prophetias et cmtera divinaa
tur luxuriosi,quia a renibus usque deorsum maxime pagina3 documenta sententiis suis rationalibiter de-
corpus vacat libidini vel,per tibias possunt intel-
: fendunt./it ideo /awin, quia benedixit filiis tuis in te,

ligi quKlibet criminalia qua; cum delectationesunt, sccundum promotionem

id est,multiplicavit.scllicet

prastersuperbiam quK denolaturin fortitudine equi. et augmentum virtutum et bonorum operum,filios

TibiBeenimmusicum eslinstrumentum,delectatione tuos manentes in te, id est in tui conformitate. Vel
conpertum hos lales non diligit Dominus, sed di-
: sic : Benedixit,id est multiplices filios dedit libi in
ligentes se et sperantes in se, illos diligit. Hoc est te manentes. Et ideo luuda, quia ipse posuit fines
quod dicit : Domino scilicet providenti et respicienti luos paccm, id est,h;ereticos qui tibi sunt aflines, id
super timentcs se, id est diligenles, beneplncitum ed, est.neque infide omnino, neque extrafidemoranino
id est in illis. El in eis sciiicet beneplacitum est, qu( existontes, posuit pacem ipsam : antonomatice di-
sperant super miierirordia ejus, id est, qui non con- ctum est, id est, fecit tibi firmiter reconciliatos se-

fidunt de suis meritis, sed de gratia ipsius. Aliud cundum unionem fidei et veritatem, et ideo la^ida,
est diligerc, aliud sperare, ideo postquam dixit li- qma adipe frumenli,\d esl,spiririluali intelleolu Scri-
mentes, id est diligentes, supposuit sperantes. pturffi 5a/!fl</(!.Frumentum dioitur divinaScriptura.

PSALMUS CXLVII. In frumento autem est et adeps et furfur. Per adi-

ALLELUIA HAGGEI ET ZACIIARI.S. pem allegoricus sensus,per furfur litteralis tantum
i<Lauda,Jerusalem Dominum,lauda Deum tuum, denotatur quosoli Judiei utuntur. Dixi quia dabit
II Sion. Quoniam confortavit seras portarum tua- tibi spirituaiem intellectum, et ideo /(iM//«,quia,per
« rum, benedixit filiis tuis in te. Qui posuit fines illos quos satiabit ac/ipe frumcnti, emittet eloquium
<i luos pacem, et adipe frumenli satiat te.Qui emit- suum ierrx, idest,extra mittet prffidicationem suam
« tit eloquium suura lerrae. velociter currit sermo ubique terrarum scilicet contra ha;reticos.Et ideo
i< ejus. Qui dat nivem sicut lanani, nebulam sicut lauda, quia vctociler currit sermo ejus, id est, tantaj
« cinerem spargit. Mittit crystallum suam sicut C sapientiai illos faciet quod eorum praedicationi nemo
« bucellas, ante faciem frigoris ejus quis sustinebit? resistere potest, et brevi tempore permultas natio-
« Emittel verbum suum, et liquefaciet ea llabit nos transibunt. Et ideo lnuda, quia ipse dal nivem
:

« spiritus ejus el fluent aqu«. Qui annuntiat ver- sicut lannm,[d est.qui infrigiilati suntvitiis ita san-
« bum suum Jacob, justitias et judicia sua Israel. ctifical quod per eosalios fovet, et calore spirituali
11 Non fecit taliter omni nationi, et judiciasua non calefacit ad modum lanae aliquid calelacientis ne- :

« manife.stavit eis. » bulamsicutcineremspargit,\d est.illos qui suntigno-

EiVAIinATlO. rantes veritatem facit esse ctnerem,\d est.ita illumi-
Inhocpsalmorursumexhorlatur 1'rophctacosdcm nat quod cc^rum vita et exemplo fcrtileni rcddit
quos in pra3cedenti admonuil laudarc Dominum,sed Ecclesiam, ad modum cineris sparsi super terram
ex diversa consideratione. In illo enira illos invita- eam fccundantis. Et ideo lauda, quia millil cri/stal-

ad laudera, ex ea consideratione qua dedit eis

vit lum suum sicut buccellus, id est, illos, qui indurali
fldemct remissionem peccalorum,ct restituit ratio- sunt in profundo nivis et nebuloe vitiorum et igno-
nem et liberum aibitrium, el plura qusc sequun- ranti.n faciet csse tanta; sapientiie quod subtilius et
tur. In hoc autem illos admonct laudare Dominum, pcrfectius scieut praidicare, quam auditorum eapa-
ex ea consideratione quadcdit eis oplimos delensn- n citas valeat recipere, et itareplebit illos spiritu sa-
rcs contra hajreticos impugnantes utrumque Tcsta- pientiffi quod nullus adversarium eorum prsdicei-

mentum. Vetus, Manichaii Novum,ut Marcionista; : tioni rcsistot.Hoc est quod sub interrogatione ponit
et plures alii, qui carnales observantias legis indu- ut commendabilis sit, ita : Ante faciem /rigoris ejus
ccre et nova; logis instituta cessare oportore ccnse- quis sustmelnl ? id ost,pr.esentiam illorum qui frigus
bant. Et, qui cosdem hffirelicos Ecclcsia;associavit, eranl, ct lamcn futuri ejus. Quis sustinebit, id est
et tantee pcrfcctionis illos instituit quod eorum pra2- quis contradicere poterit? scilicet nullus, sicut ibi
dicatione multos ad fidem convcrtit.quod sic incipil: dictum esi : Et non poterant rcsistcre sapicntise et
Lauda, Jerusnlem, Dominum, id cst, o Jerusalem, Spiritui qui lcquebalur {Act. vi). Et quod ipse
Inuda omni dignitate vita? Dominum, id cst,quiaDo- faciet nivcm sicut lanam, et wbulam sicut cine-
minusest, id esl, gubernator tuus,et Dcum, id cst, rcm, et cnj^lallum sicut buccellas, \d cst illos
quia Deus est, id ost,Creator tuu3,et talis lauda,\i\. qui sunt indurali in nive et nebula, .'>icnt nebu-
sis Sion, id cst. spcculans futura,non qua^rcns lem- Inm : hoc non solum tict per pra;dicationem co-
839 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS I. — EXEGETICA. 840

rum quos adipe frumenti satiabit. et per quos A niateria laudancii Lominum.Et quia in cceIo sunt ei
volociler curril sermo ejus : sed per hoo emiUet Vcr- digniores et minus dignai creaturae, scilicet incor-
bum suum, id est, Filium suum quem semper et inef- porea;,ex consideratione singularum invitat laudare
fabilitcr a se emittit, in eis operari faciet el sic Lique- Dominum,incipiens a dignioribus,ita: Laudate eum
faciet ea, id est, raollificabit eos, dando illis virtu- in excelsis, id est.supreraas et altiores creaturaj sint
tes et bona opera.el dostruendo primum in eis duri- vobis materia laudandi Dominum.Et supponit illas

tiam viliorum ct interioris CKcitatis, et in hoc non altiores creaturas per partes, ita : Laudate eum, om-
solum Filius operatur, sed etiam Spiritus sanctus. 7ies amjeli ejus, id est, vos nuntii ejus ad fideles in
Iloc est quod dicit flabit spirilus ejus, scilicet in
: terra demorantes, et non solum angeli, sed etiam
eis : et hoc modo, scilicet per operationem totius omnes virlutes ejus, id est, omnes ccElestes spiritua,
Trinitatisetperprsdicationem horumquos di.ximus, estote materia laudandi. Et non solura ccelestia in-
illi h;tretici qui prius erant nix,nebula, crystallus, corporea sint vobis materia laudandi Dorainum,sed
conversi ad iMem fluent aquse, id est, abundantes etiam ccclestia corporea, videlicet sol et luna el
doctrinse erunt illis ad modum aquas multum (luen- stellse, tum ex eo quod sunt, tum eliam quodfulgo-
tis,quia per illos conversositeruraDominus annun- rera ex eo eraittent. Hoc est quod dicit, et lu-

tiabit scilicet hominibus, verbum suum, scilicet « men. Coeli, id est, iirraamentum et eether, scilicet
justilias etjudicia sua,iA est,justapr«cepta sua quae complexi vis: coelorum, id est, septem circulo-
ipse juste fleri judicat,alios eorum quibus proedica- rum, ubi aplanes et planet.e flxae sunt, sint vobis
bunt laciens esse Jaeoh, et alios faciens esse Israel, materia laudandi Dominum. Esse aquas super
jd est, magis perfectos. Non fecit taliter omni na- lirmamento, ex Genesi patet, ubi dictum est :

tioni, id est, di.xi quia hos tales convertet, sed ta- « Divisitaquas qua erant sub flrmamento, ab his
men hoc non faciet omni nationi,\d est,diversis sec- qua3 erant super flrmaraentum {Gen i). » Et ideo
tishaereticorum.Oj?!»!,idestsecundum omnespartes laudate, quia ipse dixit,\A est solo [sic) dicere,id est,
gt judicia sua,\d est,hocipsum quodalios eorum sal- sola voluntate sua, facta sunt, scilicet omnia secun-
vabitexgratia,aliosdamnabitexjustitia.«iJ7i/;i«w(7(?j- dum rudem et informem materiam: ipsemandavit,
ta!)!t,idest,revclabiteis,quare perraitlitsicexca-cari. id est voluit, el creala sunt, id egt, singula prius
PSALMUS CXLVIII. confusa, formas proprias receperuiit. Etpostquam
ALLELOIA AGGEI ZACHARI.E. creata sunt, « statuitea in SKCulum et in steculum
LaudateDominumdecoRlis,laudateeum in cxcel-
<c sfficuli, » id est, statoria fecit ea, scilicet mansura
« sis.Laudateeum.omnes angfili ejus, laudato eum, per totum hoo sKCulum et aliud SKculum: et insu-
« omnes virtutes ejus.Laudateeura,sol et luna, lau per prxceptum,\A est, legera et officium qualiter se
« dateeum,oranesstellaaetluraen.Laudateeum,cceli C haberent et quid agerent, injunxit etnonprxler- :

« ccelorum,et aqua; oranesqua; suporcoelossunt,lau- ibit, id est, praeceptum suura aliquid horum sed ad ;

« dent nomen Domini.Quiaipsedixif,etfactasunt:ip- quod creata sunt, jugiter adimplebunt. Facta ergo
« se mandavitetcreatasunt. Statuitea insMCulum et admonitione utDeum laudent ex consideratione coe-
M in sajculum sa;culi,pra;ceptum posuitetnonproBte- lestium, iterura invitat ad idem ex consideratione
«ribit.LaudateDominumdeterra,draconesetomnes terrestrium, ita : Laudaie Dominum de tcrra, id est,

« abyssi, grando,nix, glacies, spiritus procellarum, omnia terrenasintvobismaterialaudandiDominum,

« quas faciunt verbum ejus. Montes el omnes colles, videlicet dracones; quas sunt praBcipua animalia in
« ligna fructifera et onines codri.BeslioE et universa terrenis. Et omnes abtjssi. Abyssi dicuntur in hoc
« pecora, serpentes et volucres pennata;. Reges ter- loco profundissimae fossae, ubi dracones cubant.
« ree et omnes populi, principes et omnes judices « Ignis, grando, nix, glacies, et spiritus procella-
« terrs. Juvenes et virgines, senes cum junioribus rum, » id est, venti qui faciunt procellas: quae sci-
« laudent nomen Domini,quia exaltatum est nomen omnia faciunt verbum ejus, id est, observant
licet
« ejus solius. Confessioejus supercoelumet terram, prajceptum ejus, sint vobis materia iaudandi Dorai-
" et exaltavit cornu populi sui. Ilyranus omnibus num. « Monles et omnes coUes, ligna fructifera et
« sanctiscjus,filiisIsrael,populoappropinquanti sibi j) omnes cedri, » id est, et fecund;e arbores et steri-
ENARRATIO. les : bestix scilicet silvestres, et univcrsa peeora, \A
In superiori L«uiia<e, invitat Propheta omnesfide- est, doraita aniraalia : scrpentes et volucres scilicet
les laudare Dominumex considerationespiritualium tum ex ea consideratione quod sunt volucres, etex
donorum,sciiicol lidei etaliorum qua;ibi dicia sunt. ea quod sunt « pennalffi. Reges terrm et omnes po-
In altero autem,id est, in Lauda, Jerusalcm ,rursi\m puli, » id est,subditi ipsorum.« Principes et omnes
admonet omnes laudare Dominum ex ea considera- judices terra;, » scilicet cum sint principes, snd ta-
tione quia Ecclesiam suam contra impugnationes men reipublicae curam habentes: juvenes et virgines,

haerelicorum firmiter munit,et eosdera etiam postea hic nolat diversos sexus: sencs cumjunioribus, hic
ad fidem convertit in hoc vero psalmo invitat fi-
: diversos aitates, laudent nomen Domini,\A est, ora-

deles laudare Dominum ex consideratione omnium nia ha;c prwdicta, sint vobis materia luudandi Do-
creaturarum, sic dicens : minura.El merito debetis eum laudare ex conside-
Laudate Dominum de coelis,\A est, cccli sint vobis ratione horum omnium, tum « quia esaltatum est
841 ENAHRATIONES IN PSALMOS. 842
nomen ejus solius : » justa illud : « Exaltavit eum, A. est in concordia,id est,in dilectione Dei et proximi,
et dodit ei noraen quod est super omne nomen Et in lympano, id est, in separatione om^ium cri-
(Phil. n) : « tum quia « confessio ejus superccelum minalium.Hoc enim denotatur per tympanum corio
et terram,)) id est.laus ejusin superiori et inferiori mortui animalis obvolutum,a quo quidquid humo-
creatura :tum quia tandem esaltabit conm populi ris carnei inerat, perfecte est abstractum. Ei psal-
sui,\d est.sublimitatem suorum juste remunerabit. terio psallant ei id est,laudent eum in anima ornata
Laudate, inquam, sic dicentes alter alteri:%mHU5, virtutibus.Et ideo debent cantare Domino hoccan-
id est, laus sil omnibus sanctis ejus, id est, omnes ticum novum, id est, laudare eum in choro, in
sancli laudent eum, seilicet omni Jignitate vitie, tympano et psalterio :« quia beneplacitum est Do-
videlicet illi qui ex Judaeis facti sunt Israel, id est, mino populo suo,»scilicet hujusmodi canticum esse,
fideles illi, qui ex gentibus additi sunt illis alter quia hoc tale canlicum placet Domino, tum eliam
paries. Hoc est quod dicit, « Filiis Israel, populo idoo quia ipse tandem« exaltabit mansuetos in sa-
appropinquanli sibi, » id est, ipsis filiis Israel. In lulem :»in hanc scilicet quod « exsultabunt sancti
quocunque psalmo habctur alioluia in principio, in gloria.» Et licet omnes participent eamdem glo-
habetur allerum in fine secundum bealum Uiero- riam et idem bonum, tamen alii plus, alii minus,
nymum. -„ pro diversis meritis singulorum.Hoc est quod dicit,
PSALMUS CXLIX. Lxtabuntur in cuhilibus suis, id est, diversis suis
ALLELUIA. donis, juxta illud :«In domo mei mansiones
Patris
« CantateDominn canticum novum, laus ejus in multfe sunt [Joan. xiv). » Istud ad hoc dictum est,
« ecclesia sanctorum. L;etetur Israel in eo qui fe- ut eo perfectius quisque cantarc studeat,quo singu-
« cit eum, et fllice Sion exsultent in rege suo. Lau- lis pro eorum meritis audit reddenda esse ibi pra;-
« deut nomen ejus in choro.in tympano et psalterio mia. Et ut ibi tandem possint exsultare, hicinterim
« psallant ei. Quia beneplacitum est Doraino in sint « exaltationes Dei in gutture eorum, » id eat,
« populo suo, et exaltabit mansuetos in salutem. exaltent ut non ejiciatur ab his verbum Dei. Et ut
« Exsultabunt sancti ingloria,lffitabuntur in cubili- competentpr soiant annuntiare in manibus, id est,
« bus suis. Exsultationos Dei in guiture eorum, et in potestate illorum sint g/fK/i? a«c!/;;Ye.5,id est, ver-
« gladii ancipites in manibus eorum. Ad faciendam bum Doi quod est anceps, id est, confirmans es
« vindictam in nationibus,increpationesin populis, utroque testamento ea quae dicuntur vel anceps,
:

« Ad alligandos regeseorum in compedibus, et no- id est, interiores et exteriores sordes. « Ad facien-

« biles eorum in manicis ferreis. Ut faciant in ad hoc de-
eis dam vindictam in nationibus, » id est,
« judicium conscriptum, gloria h£ec est omnibus bent habere ancipiles gladios, ut subjugent sibi
« sanctis ejus. » C aliquos de nalionibus, id est, de diversis sectis hae-
ENAIin.iTIO. reticorum:illi dico,existentes nationibus, id est, m
psulmo Propheta invitat fideles ad laudem
In hoc inter ipsos haereticos inhoc plurimum intondentes,
Dei, supponendo easdem causas quas dixit in ut sicut ipsi de fidelibus aliquos subtraxerunt, ita
11Laudate Dominum quoniam bonus,>iet quasdam quasi vindictam fa';ientes,aliquos de infidelitate
isli

alias, ita : subtrahant.Et ideo,ut sciant increpare de populis,

« Cantatc Domino canticum novum,» id cst,cum illi dico,existentes in xiOYivWs. Populis aincUionibus,
jucunditate agite ad honorem Domini canticum no- idem hic significat. Inter vindictam facere otincre-
vum. Et hmc laus ejus, id est, illud novum canti- pare, est differentia : et ideo prius alligent reges
cum ita sit in vobis, ut sitis in ecclcsia sanclorum, eorum in compcdibus, id est, magistros hKreticos
id est, in fide electorum. Ecclesia pro fideponilur, invincibilibus rationibus. « Et nobilos eorum in
sicut alibi dictum est : « Non est locus veri sacrifi- manicis ferreis, » id est, illos qui sub specie sanc-
cii e.xtra Ecclesiam, » id cst, fldem.Et cum aliquis titatis intor se conversantes, et famosi et insignos
Israel, id est, perfectus egcrit novum canticum,ita habontur : de ipsis
et ideo,w< facianl in eis, id est,
ut sic in ecclesia sanctorum, Ixteiur gcilicet, non hairoticis judicium conscriptum, utconstitutum a
sc, sed in, eo qui fccil eum, scilicet, talem, id est, j)
multis Patribus sanclis.id cst, ita do illis judicent,
hujus grati;e nihil sibi ascribat, sed Deo. fU ftli.v sicut in scriptuns sanctorum pr;cdoce3sorum : et
Suin.lntransitivo dictum est, id est, illai filia; qune prKterca debent esse in c!ioro,in tympano et psal-
sunt Sion, hoc cst,quiquc pcrfectiorcs el prajcipue terio ct doctrina utriusquc testamenti quiaagloria,
ornati virtutibus ad modum niiarum,quibus major ha;c est omnibus sanctia cjus, » id est ista gloria
cultus diligentius adhibetur. Illa;, inquam, filiK qu.-c estquantum ad me, qui etiam propheta ma-
Sion, id est, futura speculantes, c.vsullent in regc, gna; uuctoritatis sum,comprobatur etiam esso auc-
suo, id est, in considerationc tanti roctoris qui in loritate oranium sanctorum.
hac dignitate virlulum illoa custodit.Modn cxponit PSALMUS CL.
quod ipso dicat canlicum novum,ita dixi,utcantont ALLELUIA.
novum canticum, id est, laudcnt nomen ejus : hoc « Laudatc Dominum in sanctis eju3,laudate cum
est,laudcnt secundum quod cxpelit hoc nomcn ejus « in firmamonto virtutis ejus.Laudate cum in virtu-
quod est Dominus, ila scilicet, ut sint in clwro, id « tibus cju8,laudato oum sccundum multiludiuem
Patrol. CXXXI. 27
843 REMIG. ANTISS. OPP. P.\RS I. — EXEGET. — COMMENT. IN EPIST. S. PAUL. 8i'.

<c magnitudinis ejus. Laudate eum in sono tubae, A est, in consideratione gloriflcationis anim«, qua;
« laudate eum in psalterio et cithara. Laudate eum erit secundum perfectam scientiam et plenam Dei
« in tvmpano et choro, laudate eum in chordis et cognitionem. Lt citliara; id est, in consideratione
« organo. Laudate eum in cymbalis bene sonanti- glorificationis corporis. Laudalc eum in tijmpano, id

« bus.laudate eum in cymbalis jubilationis: omnis est,in separatione corruptionum omnmm : el choro.
« spiritus laudet Dominum. Alleluia. » id estjin conformi beatitudine quam habebant cum
ENARIUTIO. angelis. Landa^e eum in chordis, id est, in ea beati-
In hoc psalmo invitatPropheta omnes fideles lau- tudine,quam pernimiam tribulationem hujus mun-
dare Dom'num tantummodo ex consideratione fu- diadipiscentur.Tympanum notat separationemom-
turae beatitudinis sanctorum, ita : nium carnalium. Chords autem illud idem in con-
« Laudate Dominum in sanctis ejus, « id est, in cordia, et pius, videlicet quomodo ad id pervenia-
considerutione sanctorum ejus. Et delerminat se- tur : el laudate eu)7i in organo, id est, in concordia
oundum quam considerationem debeant laudare diversorum donorum,qua2 licet diversa sint,unani-
Dominum, sic « Laudate eum in firmamento vir-
: miter tamen et sine invidia singuli eam posside-
tutis ejus, » id est, ea consideratione, quod sanctos bunt. Et est dictum a similitudine organi,in quo et
suos ita confirmabit in virtutc, ut ullerius peccare rj diverscE fistulae sunt, et tamen in sono non disso-
non possint. Et ne aliquis putaret illos confirman- nant.xLaudate eum in cymbalis bene sonantibus,»
dos esse in una virlutc tantum,addit Laiidateeiim : id est, in fujgore et pulchritudine corporis sancto-
in virtutibus ejus. id est,in consideratione multipli- rum,quod non mediocriter pulchrum erit,sed vaide
cium virtutum, in quibus sancti erunt glorificati, pulchrum. Per cymbalum fulgorem et pulchritudi-
subaudis secundum animam.uLaudate eum secun- nem : per bene sonantibus, nimiara pulchritudinem
dum multitudinem magnitudinis ejus, » idest, se- notamus. Et « Laudate cum in cymbalis jubilatio-
cundum multiplicem gloriticationem.qua magnifi- nis, » id est, inquod sancti ex ipsa pulchritu-
eo
cati erunt in corpore, videlicet secundum nimiam dinecorporum sanctorum Deum perfecte laudabtint.
agilitatem etdecorem ipsius corporis et impassibi- « Omnis spiritus laudet Dominum,» id est,noi> so-

litatem et multa alia Modo exsequitur per partes

: lum laudate eum exea glorificatione cprporis,quod
illam corporis beatitudinem, ita Laudate eum in : erit in tympano et choro et cffiteris praedictis, sed

sono lubx, id est, consideratione illius perfectae etiam quod spirituale, id esl, ad modun: spiritus
victoriae, quando et mortis et omnis calamitatis agile et subtile efflcietur. Vel ita Non solum lau- :

fines erunt. Unde dictum est « Ubi est mors, vi-

: date eum ex preedicta gloriflcatione corporis, sed
ctoria tua? ubi mors, aculeus tuus? (7 Cor. xv.) » etiam ex omnimoda glorificatione animarum, quae
In principio belli et in fine tuba canitur : ideo hic C tunc erit in a;ternuai.

pro victoria ponitur, Laudale eum in psalterio, id

COMME.MAHIUS IN CAMiCUM CANTICOUUM.

(Vide Patrologix tom. CXVIl, col. 295, ubi editus est ille commentarius stib nomine Haymonis
Halberstatensis.)

COMMKNTAUIUS IN XII PUOPHETAS MINOHES.

[Vide ibid. col. 9, inter Opera Haymonis Halberstatensis.)

AltllS IN EPISIOLAS S. PAliLI.

[Vide ibid. col. 361, inter Opera Haymonis.)

 .

845 REMIG. ANTISS. OPP. PARS II. - MISCELL. DE DEDIGATIONE ECCLESI.^. 8if)

MONAGHI SANGTI GEHMANI ANTISSIODOUENSKS ORDINIS SANCTI BENEDICTI

OPERUM Vm SliCUNDA.-MISCELLANEA.
EXFOSITION DE CELKBRATIONE MISS^.
{Vide Patrologix tom. CJ, col. 1246, inter Alcuini Opera. lib. de Divinis Officiis, cap. 40).

TRACTATUS DE DEDICATIONE ECCLESIiE",

(Apud Marten., Thesaurus Anecdot.)

Quid significcnl dimlecim candelx ^ basilicam consecraturusingrediatur, duodecimcan-

Morem, quem sancta Ecclesia tenet in solemni del;ein circuitu accenduntur. Ipsi sunt enimquibus
domus Dominicae consecratione, non esse cujuscun- Veritas dicit : « Vos estis lux mundi. » Itemque
que dignitatisillecognoscit qui antiqufereminiscens exhortanseos ad prsedicalionis verbumfidelibussuis
historicc, meminitcum quantacelebritatetabernacu- erogandum :Nemo, » inquit, « accenditlucernam,
«

lum Testimonii ettcmplum aSalomoneconstructum ct in abscondito ponit neque sub modio, sed super

Domino jubente dedicatum sit. Nam oum duodecim candelabrum, utqui ingrediuntur lumen videant.»
duces in significatione duodenorum apostolorum una Isti sunt qui ut alios calere charitate \al. mentis
diemunerasuaadtabernaculumdetuiissent.Domino alacritate] docerent et verbo splendcre prius linguas
sanciente, jussi suntsinguli singulis diebus oblatio- acceperunt ignea?, ut insinuarent et amore fervere
nem suam otferre, quatenus et festivitatis splendor etverbolucere. Dumergoincircuitudomusdicanda;
augesceret, significationis futurce ipsa veritas histo- duodona fulgent lumina, demoiislratur quod in ea
riffl arrideret. In eo namque quod singuli duces per prtedicanda sitlucens et ardens apostolica doctrina,
singuios dies munera sua obtuierunt, jam tunc prae- Domus autemipsaDominicaabusive velmotonymice
llgurabatur quoj non'confuse apostoli in una gente occlesia dicitur, non proprie. Nam metonymice ec-
evangelizaturi mancrent, sed singuli plurimas plu- -^ clesia dicitur, ut per id quod continetur id quod
resvegentesper distributionem sanctiSpiritusevan- continet significetur. Ecclesia namquc concocalio
quod omnes eadem
gelizaturi sortirentur. In eovoro interpretatur,sed sicut diximus, non proprievocatur
munera obtulerunt prasfigurabatur quod apostolis ecclesia domusqu.-c convocari non potest. Dicit ta-
doctrinaunanimisetconsorsin Ecclesia;a:dincationc men propheta Coadunatesenes, convocate eccle-
: «

concurrerct, sanctificationemque ejus non schisma- siam. » Scd scicndum est hunc usum ab antiquo
tum diversitas, sod potius unica [al. unita] confessio populosuraptum cssc, qui indiirercntor synagogam,
veritatisailornaret. Ista sunt et signa Spirilus sancti ct populum et locum, ubi ad orandum ct legcndum
fonte irrigala, quorum fructus esl ad usum, sicut in convenire consueverant, uno nomine vocitabant. De
Ezechiele et in Apocalypsi legitur, et folia eorum ad populo enim diclum esl: « Dixitque Moyses ad
mcdicinam et per singulos mcnses afferentia prinii- omnem synagogam filiorum Israel.» Dolocoautem
tiva sua, in quorum figura, antequain pontifex iu quo adoraluri et lecturi convcniebant, diciturin

(a) CodexS. Audoeni Rothomagensis, untc annos
sexccntos cxaratus, ex quo tractatun) illum dcscri-
psimus, nulliusauctorisnomcn pra!lort. Vorum cum
in eodem codlcc immcdiatc scquatur Ucmigii Antis-
BiodorensismonachiExpositioincelcbrationemissffl,
nec slylus ejus a nostri Tractatus scribendi ralione
C discreparc videatur, eidcm auctori, doncc corliora
nobis suppctant argumenta cui debount ascribi, ex
conjectura tribuendum existimavimus. MAniEN,
 :

847 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISGELLANEA. 848

Evangelioquod, cumcenturiomisisset adDominum A prophetam olim olamabat : « Convertimiai, filii re-
principesJudsorum pro sanitate pueri sui roganda, vertenles, et sanabo aversiones vestras. » Et per
venerunt ad Dominum iidem principes el deprecati Evangelium salubriter ac pie vocat dicens « Venite :

sunt eum sollicite, dicentes " Dignus est ut hoc illi

: ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego
praestes, diligit enim gentem nostram et synagogam vos requicscere faciam. » Qu;im potestatem a Patre
ipse .Tdificavit nobis. » IteminActibus apostolorum: Filius accepit cum coelestium, terrestrium et infer-
<< Et introeuntes in synagogam sederunt. Post lec- norum dominatum promeruit, Apostolo dicente :

tionem autem legis etprophetarum, miserunt ad eos « Propter quod Deus illum exaltavit et donavit
et

principes dicentes: Viri fratres, si quis estin vobis illi nomen quod est super omne nomen, ut in no-

sermo exhortationis ad plebem, dicite. » Clare ergo mine Jesu omne genu flectatur, ccelestium, ter-
sicut et alia plurima, itaet hunc usum a veteribus restrium et infernorum. » Unde ei et inferi patue-
suscepimus, ut indifferenter uno nomine ct populus runt descendenti, dicente Psalmista : « Quia
ecclesia, et domus quo populi conveniunt similiter contrivit portas ajreas, et vectes confregit. » Et
ecclesia nuncupetur. Sed magna diffcrentia apparet cmli novo obscquio susceperunt ad Palrem ascen-
inter ista duo nomina, Synagogee scilicetet Ecclesise. dentem. Sed et corda mortalium dura prius per
Synagoga namque congregatio dicitur, qua; et lapi- y, obstinationem postea patefacta sunt per humi
dum et brutorum animalium dici potest. Ecclesia lem confessionem. Eamdem ergo potestatem Sal-
vero, quffi convocatio nuncupatur, non nisi eorum vator suis largitur prassulibus, cum Petro, et
est qui intelligentiaspra?pollent,utmonstreturquan- loco Ecclesiffi principibus potestatem largiatur
tum distat Christiana dignitas a Judaica vilitate. dicendo : « Tu es Petrus, et super hanc petra.m
Beatus vero Augustinus in libro de Origine anim.-B ffidificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non
dehac appellamusecclesiam
re itadicit:«Sicut ergo prEvalebunt adversus eara et quidquid ligave- :

basilicamqua continetur populusquivereappellatur ris super terram erit ligatum et in ccelo, et

Ecclesia, ut nomine Ecclesia;, id est populi qui con- quidquid solveris super terram erit solutum et
tinetursigni(icemuslocumquicontinet,ita,quiaani- in ccelo. » Cui ergo dicitur porta; inferi non
mcecorporibuscontinentur,intelligicorporafiliorum prsvalebunt et ei ligandi in coelo et solvendi in
nominatas animas possunt. Proprie autem
larael per terra simul privilegium trahitur, constat nimi-
Gfkco vocabulo basilica dicitur quae Latine regia in- rum quia et coelo, et terrae et inferno princi-
terpretatur;uthabitaculumRegisKternimonstretur. pelur. Cum ergo pontifex virga sua superliminare
Quare supcrHminare ter perculitur, ci pax huic futuriB ecclesicE ter percutit, ostendit quia sibi et
DOMUi dicitur. coeli, et terrae et inferi potestas cedit. Unde et
Sane illuminatis candelis, mos est pontificum ad C post percussionem ostium aperitur, videlicet quia
ostium accedere basilicae clero et populo subse- sibi potestatem suam digne conservanti pars ad-
quente, et percutere ter superliminare cura virga versa resistere non potest. Nam ipsa domus, an-
quam antiquitas camhutam vocat, et cantare anti- tequam eam pontifex ingrediatur, populi igno-
phonam « Tollite portas,
: principos, vestras, et rantis perfidiaj repagiilis inclusi flguram tenet ad
elevamini, porta; a;ternales. » Et hosc quidem nequa- quera Dominus venit ut educeret cunctos de te-
quam.utpuerisvelpueriliterintelligentibus videtur, nebris, cui Pater dixcrat : « Ego ante te ibo et
accipienda sunt, sed sabtiliter discutiendum quare gloriosos terrae humiliabo, portas aereas conteramet
ita a veteribus instituta sint ; baec namque ct alia vectes ferreos confringam. » Itemque post aliqua
per doctrinam apostolorum eorunique difcipulorum ei Pater dicit: « Ut diceres his qui vincti sunt
ad nos credimus devoluta. Scimus autem sacros Exite, et his qui in tenebris sunt : Revelamini. »

pontifices Domini Jesu Christi gestare personam, Quod et seipsum Dominus in carne veniens
per
sicut eis ipsedicit : « me Pater, et ego
Sicut misit peregit et usque in finem ssculi per vicarios
mitto vos. » Itemque :Qui vos audit me audit, et
« suos agere non desistit. Cantatur autem antiphona
qui vos spernit me spernit. » Beatus etiam Paulus a ponlifice dicente: « Tollite portas, principes.
huic sensui astipulatur cum vice Christi se fungi £) vestras, et elevamini, ports sternales, » etc.

testatur dicens : " Pro Christo legatione fungimur, Cum auctoritate divina imperat pontifex daemo-
obsecramus pro Ghristo, reconciliamini Domino. » nibus sive vitiis diversis, ut tollant portus suas,
Virga autem sacerdotis potestas intelligitur sacer- quatenus portae CQelestes eleventur et introeat Rex
dotalis quam eis contulit cum apostolos ad pra^di- gloris. Porta; enim mortis sunt peccata, de qui-
cationem mittens nihil eis aliud permisit, Evangelio bus Propheta gloriatur ad Door.inum, dicens :

dicente quod non permisit ut aliquid tollerent in via " Qui exaltas me de portis mortis. » Ports autem

nisi virgam tantum. Quia virga sancti sacerdotes et sunt iBternales per quas ingredimur ad vitam,
consolantur humiles, et terrent superbos ac feriunt de quibus prosequitur idem Psalmista: « Ut an-
impoenitentcs. Est eadem virga recurva, quss solli- nuntiem omnes laudationes [al. laudes tuas] tuas
citiidinem et pietatera praeflgurat compassionis. Ne in portis filice Sion. « Sunt autem porlae ista;,

enim aliqua ovium aberret, hal.cna prcecepti ct cba- qux elevantur in Ecclesia vel maxime tres, ba-
ritate utuntur affeclionis, imitantes eum qui per ptismi gratia, chrisraatis honor et sacri verbi
849 m DEDICATIUNI-: EGCLESlvli. 850

quas Rex gloriae introivit, cum

praedicatio, per A rum actiones pru omnibus hominibus, pro regibus
Ghristus per sancta opera in Ecclesia sua sui et pro his qui in sublimitate sunt. » Pontifex ergo,
prasentiam notam faciat. Gloria enim Regis no- dum ecclesiam novam sanctilicaturus eam ingredi-

stri est cum in Kcclesia ejus potestas et miseri-
cordia et justitia prtedicatur,
» quia gloria regum
Domini investigare sermonem.» Aperto vero
intrat pontifex, dicens
i<Pax huic domui. » Quia Dominus ingrediens
mundum genus humanum per carnis suse assum-
ptionem Domiuo reconciliavit, pacemque iliam
quam discordia per peccatum disciderat ipse ad-
ventus sui miseratione conscivit. Hino est enim
quod angeli eo nato claraaverunt « Gloria in
excelsis Deo, et in terra pas hominibus bon»
voluntatis. » Hinc est quod ipsc Princeps sacer-
tur et statim ad orationem se confert, Apostoli vo-
dicente Scriptura, cem complet, qui primum omniuni orationes fieri
sil celare verbuin, et gloria poscit pro omnibus hominibus, scilicet et pro cre-
ostio, dentibus et necdum credentibus. Attamen eorum
cum clero et populo ter : adbuctypum tenet qui rudem plebem instruerein-
cipiunt.Inde est quod surgens ab oratione non sa-
lututpopulum adhucdicendo,«Dominus vobiscum,»
sed ad orationem cunctos hortatur. Necdum enim
populus novellus ad eam dignitatem pervenit ut sa-
cerdotis salutatione dignus videatur. Adhuc enim
: fenum tectorum est, de quo non implet manum
suam qui nietit.nec sinum suum qui manipulos col-
-n ligit, ut eis possit dici a praitereuntibus, « Benedi

dotum priBdicatoribus quos Ecclesiae prceficiebat ctio Domini super vos,benediximus vobis in nomine

pra2cepit dicens : « Intrantcs autera domum, ?a- Domini. » In quorum llgura Boos ille fortigsiraus,
lutate eam diccntes : Pax huic domui. )>Sed et dum raessores suos inviserit, dixit, « Dominus vo-
ipse ingressus domum Zachsei dixit : « Quia ho- biscum. Quia videlicet Dominus noster veraciter
»

die pax huic domui facta est, eo quod et ipse fortis,quod nomen Boos sonat, dura messores suos
filius sit Idemque post resurrectionem
Abrahao. » intra {a.. in sacra messe] messem viderit laborare,
apparens discipulis suis ait « Pax vobis. » Pon- : benediclionis su«e ubertate eos accumulat, et tam
tifes ergo ecclesiam iagrediens, « Pax huic do- prwpositis quam subjectis implet promissionem
mui, clamat, quia sancti doctores ad hoc sat-
)' suam dicens « Ecce egovobiscum sura omnibus
:

agunt ut populus qui a Domino discordaverat diebus usque ad consummationem saeculi. » Eis
per peccata, ei reconcilietur per bon orum operum vero quoe necdura in fidei societate Ecclesia; adunari
exercitia. Hoc Paulus agit pene per omnes Epi- merucrunt, non solum non bcnedixit, sed etiam
stolas suas scribendo ad discipulos : « Gratia misceri prohibelJaZ.renuit^dicendo per Apostolum :

VDbis et pax a Deo Patre ct Domino Jesu Ghristo.» M QufficommunicatioChristiad Belial? Qui conven-
Item Petrus. « Gratia vobis et pax multiplicetur. » tus templo Dei cum idolis? » Itemque perprophe-
Clamat autera ter, ut Patris, ct Filii, et Spiri- tam « Separamini, dicit Dominus, et iramundum
:

tus sancti, quorum una est divinitas, sit re- ne tetigeritis." Itemque per beatum Joannera « Si :

conciliationis eequa parilitas. Unus est enim Do- quis venit ad vos et hanc doctrinara non affert, nec
minus, una fides, unum baptisma. In his re- ave ei dixeritis.» Grandura est ergo pro talibus qui
conciliationem et pacem ad Deum per Dominum necdum iniliati sunt, non tamen salutandi sunt,
nostrum Jesum Christum meruimus, dicente Apo- quia non est eis vel consentiendum vel adulandum,
stolo, quia « pacificavit per sanguinem suum non quia ipsis prajdicatoribus Dominus dicit, ut euntes
snlum qua; in crclis, sed etiam quK in tcrris ad prcBdicandum neminera salutcnl in via. Hinc est
sunt in ipso. » Quod vcro iutrante pontifice eccle- etiam quud Elisanis verus cum puerura raittcretad
siam, clerus cum litania, sacerdotes et levitcc resuscitandum mortuuni, prajcipit ut nerainem in
prostrati in terram ad Dominum clamant pro via salutaret, videlicet neminem fluxa vitae hujus
ipsius dumus, hoo
aanctificatione est quod et gaudia requirentem.ot hsac cura alacritate appetcn-
Uominus ante passionem egit pro discipuiis, et tem s\n: cas^sa vel adulationc dcmulceat,sed ad mi-
pro cunctis qui post sequuntur fidelibus Patrcm nisteriura sibi injinictum tota intcntione peragen-
exorans, dicendo « Pater, sanctifica eos in no-
: dum festinet.
raine tuo quos dedisli. Non pro his auiem rogo
Q Quid signiiiat (juod S(werdos[a.\.pontifex]alphabelum
tantum, sed pro eis qui credituri sunt pcr ver- in pavimcnto scribit.
bum eorum in rae. » Scd et apostoli in cpislo- llis rito complctis, incipit pontifex do sinistro

lis suis discipulis scribunt orare se sino inler- angulo ab oriente scriberc por pavimontum alpha-
missione ad Durainum pro
raemoriam ipsis et betum usquo ad dextrum anguhiui occidontis.atquo
facere eorum in orationibus. Nccnon Ecclesia; non iterura similiter a doxtro angulo oricntis usquo in
inolevit per Iraditioncm npostolorum ut non so- sinistrum angulum occidentalem basiIic;r.Qu;E res
lum pro fidelibus, sed ct pro hicreticis et schi- puerilis ludus vidcretur, nisi a mapnis et spiritua-

smaticis, necnon Jud.Tiis ac paganis Domini mi- lilius, ulpote apostolicis viris, insliluta crcderetur.
sericordiam conveniant. Nam boatus Paulus tan- Alque ideo lantu raagis sacratius quid in tali facto
quam ingrcssus ecclesiam, cohortalur omnes ad .sil reconditum requirondum est,quanto niinus non
orationem dicens : « Obsccro primum om- intelligontibus vile vidcri potost. Sciendum tanicn,
nium ficri orationes, postulationc», gratia- sicul jam supra dictura est, omnia qute in talibus
831 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 8S2
flunt Domini exemplum praecessiEse,et quod in illa A occidentalem sinistrum, hoc indicare videlur quia
prcecessit insuccessoribusimmutabile remansisse. cum plenitudo gentium introierit tunc omnis Israel
Superius namque pontifes tantummodo orationem salvus fiet. Utriusque ergo populi oollectionem duo
fudit,nunc vero jam alphabeti ordinem per futuram versus isti unam tamen crucis com-
significant, in
ecclesiam sub certae signiflcationis mysterio descri- pagem. Hinc quod Jacob, cum filiis Joseph be-
est
bit.Quid autem per alphabetum, nisi initia et rudi- nediceret, cancellatis manibus effigiem crucis fa-
menta doctrina; sacr.? intelligi convenit? Unde et ciens,dextram manum super caput Ephraim mino-
Paulus Hebrjeis exprobrans Etenim cum de-
dicit :« ris,sinistram autem super caput Manasse majoris,
beretis magistri esse,propter tempus rursum indi- posuitjSignificans quia populus dexter quondam in

gelis ut vos instruamini quse sint elementa mundi sinistrum verteretur, sinisterque in dextrum. Sed
et exordia sermonum Dei. » Scribit ergo pontifex neque ab re agitur ut idem ordo vel scriptura cum
alphabeti ordinem, cum fidei docet simplicitatem, virga sacerdotali peragatur.Praemonstratur namque
et dicit cum Paulo apostolo:«Lac vobis potum dedi, quia eadem permutatioqure a Judseis ad gentes ve-
non escam. Nondum enim poteratis, sed nec adhuc nit per ministerium prajdicatorum celebrala sit, et
quidem potestis. » Sicut enim parvulorum erudi- ca denuo conversio quae in fine sasculi consumman-
tioni congruit primum litterarum elementa cogno- -n da cst per opus nihilominus sacerdotale perflciat,

scere, deinde ac syllabas, ac post verba paulatim id est, per prcedicationem.

ad sententiarum cognitionem pervenire,sic quidam Cur aqua sali cinerique miscelur, ct super aquam ex
gradus sunt intellectus in familia sanctae Ecclesis, sale et cinere crux ligiitir.

quorum primus esteorum qui simpliciter viventes Post haec ad altiora jam sacerdos subit,cum ante
adhuc tamen ad robur doclrinaj proficientcs quasi altare astans Deum in adjutorem sibi invocat,velut

primis elementiscontenti sunt.Sed quomodoeadem qui tunc inchoet operari.Nam pra?ter ista velut quffi-
elementa scribi debeant attcndamus. Non passim, dam pra2via fuere. Dicit enim : « Deus in adjuto-

sed distincto ordine ab angulo sinistro orientali riura meum intende, » etc.Adjungens« Gloria Patri,
usque in dextrum angulum occidentalem. Ac pri- et Filio, et Spiritui sancto, absque alleluia. » Hic
mum sciendum est quod quatuor anguli bBsilics namque versus martyrum est Dominum invocan-
quatuor designent mundi plagas, ad quas pervenil tium in sui adjutorium,dum ad martyrium prope-
doctrina ecclesiaslica qua; per litteras signiflcatur rant, sed et doctorum cum contra aerias poteslates
in terra descriptas. Quod aJphabetum ibidem de- pro sancta Ecclesia duros incertosque suraunt con-
scribitur praidicatio Evangelii simplex et pura insi- flictus, scientes quod « non sit eis coUuctatio adver-
nuatur. In alphabeto nihil duplicitatis, nihil falsi- sus carnem et sanguinem,sed adversus principes et
tatis incurrit, quia evangelica puritas nihil fuca- '
potestates, adversus mundi rectores tenebrarum
tum, nihil appetit falsum, sed simplici veritate harum, contra spiritualia nequitife in ccelestibus.»
subnixa externam prorsus respuit falsitatem. Quod Quanto ergo infirmiores se ex sua cognoscent im-
autem ab angulo orientali inangulum occidentalem becillitate.tanto adjutoriumDei amplius implorant
prior versus desinit, iterumqueab orientali angulo ex illius beniguitate. Necdum tamen laudibus Dei
in sinistrura angulum occidentalem, duplici figurae «alleluia» adjungunt.quiaadhuc in laboribus atque
aggaudel.quarum prima est,quia in tali schisraate sudoribus se esse conspiciunt. «.\lleluia» namque
crux figuratur,ut doctrinse evangelicse morsChristi vox est exsultationis ad laudes Dei solummodo per-
semper inseralur. In crucis enim effigie littera3 fi- tinens.Sancti autem doctores quandiu iu affliclione

gurantur, cum simplicibus quibusque mors Christi sunt,utpote qui necdumdediscipulorum profectu glo-
simpliciter innuilur.UndePaulusquibusdamtalibus riarinon possunt,deprecari Domini adjutorium non
ait :« Nihii rae judicavi scire inter vos nisi Christum desinunt.Lc-etum autemtuncalleluiacantabunt,cum
Jesum, ethunc cruciOxum. » Quod vero ab augulo discipulorum suorum vita Domino crescrere vide-
sinistro orientali scribere incipit usque in anguluia rint, ut Paulus : « Nunc vivimus si vos statis in

occidentalem,angulus sinister Judaicus inlelligitur Domino. » Et itcm « Scio autem quod veniens ad :

populus. Unde isdem angulus orientalis est exquo D vos in abundantia benedictionis Christi veniam.
ortus est Dominus. Pervenit autem usque in angu- Perfectum tamen alleluia tunc resonabunt, quando
lura occidentalem pontifex scribendo,quia cum Do- fiet quod scriptum est:«Beati qui habitantin domo

minus noster a Judteisortus sit,mors tamenejusa tua. Domine, in Scecula ssculorum laudabunt te. »
gentibus est suscepta.Sive angulus orientalis nati- Unde et mos increbuit ut per dies afflictionis, qui
vitas, occidentalis ascensio in qua ocoidit, id est, Eunt Quadragesimee ante Pascha, « alleluia » non
postea nobis non apparuit. Scribit enim Lucas ab cantetur, quia dies sunt l'jctus pocnitenti» re- ;

angulo orientali sinistro usque in angulum occiden- surrectione autem Dominicaperacta,sine intermis-
talem dextrum.quando primum sermonem fecit de sione cantetur.Pontifex ergo qui cum discipulorum
omnibus quaj ccepit Jesus facere et docere usque in imperita repugnatione et contradictione adhuc cer-
diemquapraecipiensapostolisperSpiritumsanctum, tat. adjutorium quidem Domini ad ea devincenda

quos elegit, assumptus est. Scd cum versus isdem flagitat, alleluia autem adhuc pleniter cum eis non

ab angulo orientali dextro revertitur ab angulum cantat,quiasecundum Scripturam non est speciosa
 :

853 DE DEDIGATIONE ECCLESI^. 834

lau9 in ore peccatoris. Neque primis adhuc inhK- A vinum cum aqua mislum, insinuatur quia popu-
rentes rudimentis adhuc possunt eorum subireol- lum per os pr;edicatoris instrui debet, quod Do-
ficium, quorum perfectus animus in laude Omni- minus noster et Salvator Deus est et homo, et
potentis se solummodo novit occupare. Quod bene tanquam vinum mistum sit aqua, non tamen ejus
sciens propheta David psalmos septem quos in divinitas est conversa in humanitatem aut hu-
laude Domini composuit, et alleluia titulo prae- manilas in divinitatem, sed manentibus in inte-
notavit et fine conclusit, non in capite psalterii, gritate naturis, divinitas assumpsit humanitatem
non in medio, vel in alia qualibet regione, sed unam personam efficiens, non naturarum proprie-
in fme posuit, aperte innuens quia eorum est tatem commutans. Et intuendus ordo quam gra-
alleluia veraciter cantiire qui jam vitia evadere, datim pergat. Primum pontifex ostium aperit,
et in culraine perfectionis perseveranter norunt deinde pro populo orat. Post hKC alphabetum
consistere. Econtra autem a laude Dei cohibentur scribit. Inde aquam cum cinere et sal benedicit,
quiadhucvitiisenervitersuccumbunt.dicenteeodem cui vinum admiscet, quia unusquisque primum
Psalmista : « Peccatori autem dixit Deus .-Quare tu per confessionis portam aperit deinde officium ;

enarras justitias meas et assumis testamentum sacerdotis est pro eo orare et quasi catechume-
meum per os tuum ?» Hinc est quod Aposlolus quos- -n num deinde qualiler uniri possit corpori
efficere ;

damhortatur.utcum pra;positissuisplenumalleluia ,.,; o„i.._<„-:

ui Salvaloris „ .i„„i„;„„,.„
per sacram ,

docere, ir,^^
doctrinam ^.,„.,„„ inde
cantare possint dicens eis .• « Obedite pra-positis qualiter Deus et homo sit Christus studiose con-
vestris, et subjacete eis, ipsi enim pervigilant, tradere, ad ultimum sacro fonte purificari. Quem
quasi rationem pro vobis reddituri, et cum gau- ordinem tenuit, et tenendum suo exemplo dedi-
dio hoo facient et non gementes. » Post hsec cavit. Cui cum mutus et surdus oblatus est et
benedicitur aqua cum commistione salis et cine- sanandus, eduxit euni de turba seorsum, et misit
ris. Aquam quidem signiCcare populum testatur digitos suos inauriculas, et expuens tetigit lin-
Apocalypsis Joannis, dicendo « Aqu£e enim : guam ejus, et suspiciens in ccelum ingemuit, et
populi sunt autem doctrina Verbi divini.
; » Sal ait illi : « Epheta quod est adaperire. » De
Unde in Lege pr«cipitur ut in omni sacrificio turba namque quis edueitur, cum prioribus vitiis
sal offeratur, dicente legislatore « In omni sa- : per confessionem et abdicationem abrenuntiat.
crificio olTeres sal, nec auferes sal fccderis Do- Digiti in auriculas mittuntur cum audito verbo ;

mini Dei tui de sacrificio cjus, » quod est aperte Dei catechizatur. Suspexit autem in ccelum et
dicere : omnia qus Deo offerre volueris opera, ingemuit, ut sacerdotes Dei doceant Domini mise-
auctorilate condiantur divina. Nec aliquid Deo ricordiam cum gemitu petere pro eis quibus illos
pules gratum quod non fuerit illius lege sanci- C contigit prasesse. De saliva autem Domini lingua
tum.Cinis autem significat consummationem Do- tangitur muti, ut divino verbo inslruantur qui
minicae passionis, quam signilicabat cinis vitulas sacris mysleriis initiantur.
illius quoB mactari jussa est in lege ad expia- Quid sil quod sacerdos pcr qualuor nltaris corntui
tionem populi. Cinis namque vitulae rube;e caro digilo crucem facit.
est Salvatoris, rubra per sanguinem crucis et Post ha?c tingit sacerdos digitum in aqua, et

exusta igne tribulationis. Hinc ipso Salvator, cum facit crucem per quatuor cornua altaris. Allarc
quasi quidam torris exurendus quodammodo ad namque Ecclesiae figuram prn;fert. Quod quatuor
ignem ducerotur passionis, ait « Si enim san- : cornua habet, quia per quatuor mundi cardines
guis hircorum et vitulorum, et cinis vitulm dilatatur, sicut olim Abraha; reproraisssum est a
aspersus inquinatos sanctificat ad emundationem Doraino « Dilataberis ad orientem et occiden-
:

carnis, quanto magis sanguis Christi qui pcr tem, septentrionem et meridiem. » Et bene de
Spiritum sanctum semetipsum obtulit immacula- aqua erux fit super altarc per quatuor cornua,
tum Doo, emundabit conscientiam nostram ab ut demonstretur omnem Ecclcsiam mundamlam
oporibus mortuis ad serviondum Deo viventi?» esse a sordibus peccatorum per lavacrum aquse
Aqua ergo benedicitur, et ut sanctificari possit, -q et per crucis passionem. Bene per quatuor cor-
sal ei cum cinere miscetur, cum populi per pon- nua, ut demonstretur nullum excipiendum ex
lificis officium ut sanctificari possint et verbo Dei salvationc. Sed sicut dicit Apostolus : « In Christo
imbuuntur, ot, qualiter Christo tanquam capiti Jesu non Judsus, ncquo Grscus, non cst
est
corpus perejus passionom conjunganturet sanclili- servus, nequc libcr, non est masculus, ncque
centur, sufficienter instruuntur. Kil autcm crux femina, sed omncs in Christo unura sumus. »
super aquam cx sale ct cinore cum docentur Indc venit ante altare, et aspergit illud septem
populi sanctoB Trinitati gratias referre pro sua vicibus. Septenario numero plenitudo significatur
eruditiono atque redcmptione. Iluic voro misturaj Spiritus sancli, testnnte Isaia, qui de Oomino ait

additur vinum cum aqua qua>, duo gcminam in ; <( El rcquiescct super eum Spiritus Domini, Spi-
Domino Jesu (^hristo pr;i'forunt naturam in una per- rilus sapientia; et intellerlus, Spiritus consilii et
sona.A(iu;uniimhumanitatem,vinum vero signilicat foilitudinis, Spiritus scicnli;e el pielalis, et rc-

divinitatem.Dum ergo mistura; superiori miscetur plcbit eum SpiritustimorisDomini.^Ulergodemon-

853 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. - MISCELLANEA. 856
stretur quia Spirilus sanctus baptizatis tribuitur, A ni,tam voce quam opere ingerere dicendo cum
jure septem vicibus aitare sanctificata aqua resper- Apostolo « Semper morlificationem Christi cir-
:

gitur. Hyssopus autem cum quo eadem aquaspar- cumferentes in corporibus nostris, ut vita Jesu
gitur herba est humilis, quee radicibus saxorum manifestetur in nobis.»Et cantare dicendo :«Domus
dicitur penetrare duritiam et interioribus pecca- mea domus orationis vocabitur » ut scilicet talem ;

toris pectorisjmedetur incommodis.cujusetiam

[al. ecclesiam Dei prajparet quaj non sit spclunca latro-
aspergine immunditis delebantur in lege, signili- num.sed domus orationis,id est ne fures et latrones
cans humilitatem Christi qus diiritiam noslri-e dffimonesinoorporibuspeccatorumsibisuljjectorum
obstinationisconfringit,passionesqueatqueimmun- exerceantdominatum,sedpotius se tales pra;parent,
ditias interiores curara novit. Aqua ergo cum hys- ut sive manducent, sive bibant, sive aliud quid
sopo aspergitur cum baptismus Ghristi passione faciant in gloriam Domini faciant, et benedicant
sanctificatusEccIesiffltribuitur.Circuit autem altare Dominum in omni tempore, et semper laus Dei in
spargendo eamdem aquam, ut significet doctores ore eorum, qualiter versum subsequentem libera
non debere otio indulgere, sed eorum semper quos possit voce cantare « Narrabo nomen tuum fratri-
:

Domino initiaverint curam gerere et eorum munda- bus meis, in medio ecclesiae laudabo te, » imitans
tioni operam dare;ut Uominus raittat angelum u Dominum quiresurgensa mortuis dixit mulieribus:
euum
ai^
11 in
in mn/iiiilfi aa*«i« n.^
circuitu eorum
rv-i ^ ^ ^ a»_ iT_-__j*
aJ- *^l Tfy^
\ ^«A^f-A ^» a J-»^!^^
i. .. -.__ __ /^ 1*1
,> __!. i *
et eripiat eos continuatim « Ite, dicite fratribus meis ut eant in GaliL-eam.
orare. Circuit autem totam ecclesiam et aspergit Ha?c autem tunc bene agit pontifex,cum omne quod
parietes iilius,ut demonstret se omnem curam im- bonadeliberationeinchoatperdivinaminvocationem
pendere utrique sexui, omni Ktati, omni dignitati. et orationem ut consummare possit impetrat.Unde
Deinde iterum veniens ante altare respergit illud his peractis,ad orationem se confert pontifex petens
secundo et omnem ecclesiam, docens non solum ut omnes qui in eamdem domum oraturi venerint
mundatum debere esse quempiam [al. cessando a orationes suas exauditas gaudeant.Utrumquo nam-
peccato] a peccato operis, sed etiam cogitationis. que Paulus agebat apostolus qui.sicut dicit,sollici-
Quod ostetidit Dominus in Evangelio,dicens :« Au- tudinem quolidianam agebat [habebat] omnium
distis quia dictum est antiquis : Non occides ; ego Ecclesiarum, cum inflrmantibus inflrmabatur,cum
autem dico vobis, quia qui irascitur fratri suo reus scandalizantibus urebatur, et nocte et die memo-
eritjudicio. » Gemina ergo respersio aquae, utdic- riam se in orationibus suis habere fatebatur.
tum, duplicom significat mundationem,exteriorem Quid sigtiificet aqunc cffusio in hasim allaris.
scilicet et intcriorcm. Cum autem tertio eadem Completa expiatione, et cantibus, et orationi-
aqua lustratur,a tertio genere peccatorum
ecclesia bus atque omnibus qucB superius dicta sunt, con-
emundaridehere decernitur,id estjlocutionis.Quod ^ vertitur pontifex ad altare, incipiens antipho
qui facere neglexerit audiet prophetam terribiliter nam : « Introibo ad altare Dei, ad Deum qui laBti-
comminantem : « Et erit tribulatio [al. clamorj a ficat juventutem meam » et cum psalmo cantando
porta piscium, ot ululatus a secunda et contritio vadit antealtareetfundit quodremansit deaquapu-
magna a coIIibus.»Canitur autem antiphona interim rificationisad basim altaris. Quid significet aqua ista
vel psalmus :«ExsurgatDeuset dissipenlur inimici ex qua purificatur ecclesia jam superius dictum est,
ejus, » quiquanquam de Judaeis conscriptus cre- doctrinam scilicet ecclesiasticam,quae maxime con-
daturet intelligatur,tamen abeisqui istud ordina- tinetur in sacra eruditione verbi qua3 significatur
veruntofficium,et diabolo et ministris ejus conve- per sal, et in prffidicatione mortis Salvatoris et re-
nircposseintellectus est Cantatur autem antipho- : demptionis nostr.-e quae significatur per cineres,at-
na : « Qui habitat in adjutorio Altissimi,in protec- que in commendatione gemin» ipsius natur.T; quae
tione Dei cceli commorabitur, » asserentes nullum significaturperaquae viniqueadmistionem.Per hanc
posse protegi a Deo nisi eum qui in ejus adjutorio ergo sacerdos sequens vestigia sui Salvatoris eccle-
habitaverit, id est,ipsum adjutorem sibi esse assi- siam purificat.eumpopulum seaudientemquantum
due deprecatus fuerit.In eo vero quod mittit pontifex possibile est erudit, castigat, consolatur, et fovet,
ministros qui in circuitu basilica? psallant et asper- D et contra omnes Quod
inimici insidias armari docet.
gant, autem per mediam ccclesiam vadit
ipse autem superest aqua; puriflcatori» ad basimfundit
spargendo in utraque parte faciens crucem,apertum altaris, quia quod ipse nequit, humiliter Domino
dat indicium quia pontifex adjutores sibi debet committit, purgalionem scilicet discipulorum, cui
asciscere qui Ecclesia: excubias adjuvent custodire. ulique ipse tanquam homo cooperari et collaborare
Unde etbeatus Moyses septuagintapresbyleros ele- potest. Perfecta autem mundatio illius est solius,
git qui populi necessitatibusconcurrerent.Et Domi- qui quos pra3scivit et prajdestinavit conformes fieri
nusipsepostduodecimapostolorumelectionem sep- imagini filii sui.Ilincestquod in lege Veteris Testa-
tuaginta duos misit ad explendampraedicationem. menti sanguis hostiarum, sicut jussum erat,vel in
Ipse tamen nullo modo securitati aut torpori aliqua- cornibus altaris ponebatur, vel ex aliquibus ostiis
tenus debet indulgere, .;ed per mediam Ecclesiam digito sacerdotis contra domum septies spargeba-
conspicuus incedere.omnes cxemplo suo inlormarc, tur, et quod rcliquum erat ad basim altaris funde-
,

omnibus sacramentatam crucis quam mortis Domi- batur. Sacerdotum cnim est quidquid possunt ad
857 Da DEDICATIONE ECCLESIiE. 858

utilitatem gregis sibicommissi laborare quod au- ; A commissae ad roborandos discipulorumanimos ap-
tem vires suas excedit, Domino devotissime com- ponit.altare madidum labore humanitatis linteo ab-
niendaro.Quam formam ipse primus pastorum Oo- stergit Dominicai imitationis. Oeinde offert incen-
minus etSalvatornosterimpressam eisreliqnit.qui, sum. Per incensum virtutes orationum significari

cum passioni jam appropinquaret, discipulos quos testis est Psalmista qui ait: « Dirigaturoratio mea,
relinquere in terra videbatur Patri dignatus est ad sicnt incensum in conspeclu tuo. » Et Apocalypsis
prcBrogandum exemplum pastoribus commendare, Joannis de angelo dixit quod data sunt illiincensa
diccns « Ego pro eis rogo, non pro mundo rogo,
: multa ut daret de orationibus sanctorum super al-
sed pro his quos dedisti mihi.quiatui sunt.Etmea. tare quod est in conspectu Domini. Jure ergo ille
omnia tua suut et tua mea sunt.et clarificatus sum sacerdos per orationcs vota persolvil quidiscipulo-
jam non sum in mundo, et hi in mundo
in eis, et rum vitam cum tantoamorequodsuperius prajmis-
sunt, et ego ad te venio. Pater sancte,conserva eos sum est custodit. Ille namqueet pro se et proaliis
in nomine tuo quos dedisti mihi,ut sintunum sicul bene et flducialiter orat, quem ab utilitate proximi
et nos. Cum essem cum eis ego servabam eos in nullus amor nullum otiumsegne revocat.
privatus,
nomine tuo, » etc. Quk in eadem oratione miseri- Post effusionem ergo ad basim altaris exter-
aquffi

corditer veUitifonsbonitatispro discipulis orarc di- n gitur altare de linteo, et olVertur inctnsum, quia
gnatus est. Sic et Paulus, cum jam relicturum se necesseest utsacerdosquisalutem populi sibi com-
discipulos nossel et eis quod amplius eum jamvi- missi Domino commendat, et per aftlictionem cor-
suri nonessentindicasset.quasi aquam qu» residua poris,et per intentionem illud agat pi» intercessio-
erat purificationis ad basim altaris perfudit, cura nis.Unde Dominus postquam Patri discipulos com-
Domino fidelibus vitam in articulo vitcB praesentis mendavit.mox passionem subiturus pro eis oratio-
commendavit, dicens : « Et nunc commendo vos nem pia; intercessionis effudit. Sed et beatus Pau-
Domino verbo graliaj ejus qui potens est vobis
et lus cum sociis pra;dicatoribus idem legitur egisse.
a;dificare et dare hffireditatem in sanctis omnibus, Scriptum est enim in libro Actuum apostolorum :

quod ctiam antiphona ipsa cnim in-

innuit. « Et cura constituissent eis per singulas civitates
Dicit
troiturum se ad altare Dei.id est ad altare quod si- presbyteros et diaconos, et orassent cum jejunato-
gnilicat illud visibile. Illud scilicet quod spiritualc ribuSjCommendaverunt eosDomino in quem credi-
est ad quod videndum non penetrat oculus carna- dcrunt. »
lis quod Joannes in Apocalypsi vidit,dc quo ascen- Quid signetur in varia unclione allaris.
dit fumus aromatumquM suntorationes sanctorum Interea mitit pontifex oleum super altare.in me-
in conspeclu Domini, offerente angelo. Uoc cnim dio altaris erucem ex eo faciens et super quatuor
significat quod sul)sequitur,« ad Deumqui Istificat C angulos altaris.Et quidem satis congrue ordo serva-
juvcntutem meam.» Juventusenim ista est,quiain tur ut post emundationem per aquam et reliqua
procinctu quod contra diabolum susceptumest,for quffi dicta sunt perfundatur altareoleo,quia et san-
^
tem se reddit audiens a Joanne «Scribo vobis,ju- : cta Ecclesia prius aqua mundatur in fontcbapti-
venes, quoniam fortes estis.et vicistis roalignum.» smatis et sicunclionc insignitur per rnanusponlifi-
Qiiifl SKjnifirct qiwd altare linleo e.rtergilur. cis ut Spiritus sancti in sc mereatur adventum,
Postea vero extergitur altare de linteo. Quid in- nam olcum gratiam significat Spiritus sancti, et,

telligitur per linteumnisi Dominica;passionisexem- dum olcum corporibusadhibcturexterius.adventus

plum ? Linum namque de terra oritur et magno la- Spiritus sancti significatur interius. Unde perlsa-
bore ad candorem perducitur.Sic et caro Salvatoris iam proraissum est:«Et computrescotjugum a fa-
nostri de terra orta ost, utpotc de beata Maria^'ir- cic olei.» Jugum enim dfemonic;'! dominationis pu-
ginc, sed variis tribulationibusexercita pervcnit ad truit ingcncrohumanoperadventum Spiritus san-
candorem gloriamque resurrectionis.Extergitur er- cli.Scd quo^rendum cur inmedio allaris crux liatex
go altare de linteo.cum tribulationes sanctfB Eccle- oleo, ejus. Ad quod re-
et sic per quatuor angulos
sino inter pressuras raundiales liniuntur Salvatoris spondendum quia Ecclesisefundamentaatque ini-lia
cxemplo. Undeetipsc discipulis dicit Non est n in Jerusalem primo surrcxerunt, quam in medio
: ic

discipulus supra magistrum. » Itemque « Si me mundi sciniiis positam, teslo Ezechiele.qui dicit
: :

persecuti sfint ct vos persequentur. » IIoc linteo « Ista est Jcrusalcm,in modio gentium posui eam,
beatus Petrusdiscipulorumsudores cxlergerc cura- et in circuitu ejus terras. » Et ilem Psalmista :

bat cum laboranlibus discipulis exomplum Domini « Dous autem rox nosler antc fa'cula operatus est
pra!rogabat,dicens: « Christo igitur passo in carne, salulcm in medio terrai. » In medium ergo altaris
\al. cruce] et vos eadem cogitatione armamini » : olcum funditur in uio lum crucis.etsic pcr quatuor
Ilemque: « Chrislus passus est pro nobis.vobis re- angulos ejus.quia primum in Jerusalom posila; su-
linquens exemplum ut sequamini vcstigia ejus.»Et pervenit liccle^iia; donum Spiritus sancli, elsic in
Paulus « Si compatimur et conrcgnabimus.» Ite-
: c;uteras mundi partes doiivula est. Scriptum est
rumque:« Non sunt condignajpassioneshu.jus tem- enim : exibil lex, el verbuni Domini dc
« De Sion
poris ad futuram gloriamqu.e rcvclabilurin nobis» Jerusalcm." Ilinc .Salvalor discipulis cuinpr;ecepis-
Dum ergo doctor lalia ot hujusmodi Ecclcsi» sibi set : " Ite, docete omnes gentes, baptizantes cos ia
 »:

839 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAKS 11. - MISCELLANEA. 860

nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, » praece- A sarise, pretiosior tamen his charitas habetur. Unde
pit cis tamen,ut adventurn sancti Spiritus in Jeru- Paulus in Epistola sua dicit:« Nunc autem manent
salem exspectarent sicaddocendum properarent,
et fides, spes, charitas, tria hsec major autem
;

dicens :« Vos autcm sedete in civitate quoadusque horum est charitas. Major estenim charitasfide
»
induamini virtute es alto.» Hecordatus autem pon- et spe, quia istis deficientibus oharitas manet, sive
tifex veteris historice simulet ministerii cumcanit: quia charitatis initium qua Deum diligimus hic
« Erexit Jacob lapidem in titulum, fundens oleum inchoatur cum pcrspeculumvidemusetinajnigma-
desuper. » Jacob naroque cum exsularet, lapidem te,consummabitur cum videriraus facie ad faciem.
sibi sub capite posuitin Bethei.et dormivit.Domus Canit autem sacerdos fuso chrismate super altare
Uei est Ecclesia ipsius, sicut Paulus ait ad Timo- antiphonam : « Ecce odor filii mei sicut odor agri
theum : « Si autem tardavero, » inquit,«scias qua- pleni quera benedixit Dominus. «Reminiscens olim
liter te oporteat conversari in domo Dei qua; est prophetiara Jacob proiiuntiatam nunc compleri in
Ecclesia ipsius. » Lapis autemille quem Jacob sub Ecclesiffi aedificatione [n/.glorificalione] cujus Filius
capite haLuit typum Salvatoris expressit. Ille ergo Dominus noster Jesus Christus secundum carnem
fundamentadomusDeicontemplari meretur quiala- existit, quem ille jam tunc multa post tempora
pidem ad caput habet, quia ille veraciter qur« sunt nasciturum prajvidit, cujus ager est tota latitudo
divina conspicit qui caput.id est mentem in Chrislo mundi per quem diffusa est Ecclesia. Hio orgo di-
fixam habet. Unxit autem eumdera lapidem, quia versos flores odoris protulit optimi, cum rosas in
futi)rumillumlapidemetungendum qui re-
prajvidit martyribus, lilia in virginibus, violas in sa>culi
probatus a Judxis sedificantibus, et unctus a Deo contemptoribus, virides herbas in incipientibus,
Patreoleo exultationis prae participibussuis. Unde floridas in proficientibus, plenas in consummatis
et Pelrus: « Sicut unxiteumDeus Spiritu sanctoet atque perfectis animalibus proferre non desistit.
virtute,» aqua unctione Christus,id est unctusdi- Odor ergo filii odor est agri pleni, eum campus
citur.Unguit pontifex raanu sua ipsum lapidem, sancttB Ecclesis diversis resplendet virtutibus et
quiain potestate veri Sacerdotis nosl.ri fuit.quando suavem Christo conft,rt odorem. Unde herba illa

Spiritum Paracletum super Ecclesiam misit. Unde aromatica de se et suis similibus aiebat: « Christi
dicitad eumdem lapidem quem primum manu unxit: bonus odor sumus Deo in omni loco. » Deinde in
« Si non abicro.Paracletus non veniet ad vos; si au- circuitu EcclesiaBperparietescrucem pollice deipso
tem abiero.mittam eum ad vos.»Dum ergo quando chrismate pontifex facit incipiens a dextro latere
voluit Spiritum sanctumEcclesiaeprimitiva^ attribui usque quidem totumperlinitur
in sinistrum.Altare
utique manusua lapidemunxit,quiaquandoet quo- sacra unctione;parietes autem signantur pontifieis
modo oleum Spiritus sancti attribuit..Manu3
voluit pollice, quia per altare signantur illi qui potiori
enim potestas ejus inlelligitur, sicut scriptum est: Spirilus sanctidebriantur munere, quorum scilicet
« Factum est verbum Domini in manu Aggaei,»vel mens Domini amore,fcrvet semper.atque idco in
in
cujuslibet alterius prophet». Hinc Petrus : « Dex- quo magis delectantur,eomajoris iliius munere im-
tera igiturDei exaltata etpromissione Spiritus san- pinguantur. Per parietes autem minoris quoque
cti accepta etfudit in nos qui credimus.» Quod vero ordinis.quibus sufficit quod lapidessintEcclesieeet
sacerdos incensum
in circuitu ipsius altaris alius in compagis Ecclesiaj manent unione, atque ideo
ponit.congruit tempori quando Spiritussanclus
illi per fidem passionis ac resurreotionis.et per chari-
missusestsuperapostolos de quibus scriptum est tatem fraternitatis donamerentur Sancti spiritus.A
«Quod anteadventumSpiritussancti erantsemper in dextro autem usque in sinistrum crux pingiturcum
templo,laudantesDeumetbenedicentesDominum. recta intentiiine intrat quis Ecclesiam, et in ejus
Cum ergo pontifex altare unguit alius sacerdos incen- societate persislenspassionesque sui Salvatoris re-
sura ponit,quia cum Dominus etSalvator Spiritum miniscens terminat hanc vitara. Canit interea anti-
sanctumsuperEcolesiammis3urusest,etipseaposto- stes antiphonara:« Sanctificavit Dominus Taberna-
lorum chorus,qui secundussacerdos noster,est,vir- culum suum.» Tabernaculum Dei Ecclesiaest,quia
tutemorationisadDominuinmittebat. Simulque os- Q et in prassonti vita quasi in itinere est pergens ad
tenditurnemineradignumesseadventusancti Spiri- patriam, vel quia suscepit bellum contra aerias
tusnisiquemvirtussncr£Bcommendatorationis.Quae- potestates.Quam Dominus sanctiflcavit sic,ut Apo-
riautem potestcuraltare uuguitur etbisexoleo sim- Btolus diclt « Faciens eam non habere maculam
;

plicijtertio autemchrismate.Sed respondemusquia, rugam. » Canit etiam « Lapides pretiosi omnes

:

cum sancti Spiritus dona sint multiplicia,tres lamen muri tui.»Muri Jerusalem munitionessunt Scriptu-
virtutes ipsius sancta Ecclesia pernecessariashabet rarum quibusarcentur Judffii,haereticiatque pagani
sine quibus salvari nequit fidem scilicet, spem et
: Qui muri delapidibus pretiosis sdificantur, quia
charitatem.Quia ergo tribus his virtitutibus genus valde pretiosi Ueofuerunt quiScripturas sacrasipso
humanum ditatur.tribusunctionibussacrum altare auctore condiderunt ct nobis legendasrcliquerunt,
decoratur. Quod autem prius viliori, autem
tertio lapides autem dicti propterinvincibilem firmitatem
chrismate.id est,pretiosiori impinguaturunguenlo, Quorum uni dictum est : « Tu es Petrus, et super
signilicat quia, cum fides et spes valde sint neces- hanc petram ajdificabo Ecclesiam meam. » Quod
861 DE DKDICATIONE ECCLESI^. 862

vero iterum crucem incensi superaltare facit ponti- A omnia linteamina ecclesiee pontifici benedicenda
fex,indicatquia,antequam gratiam mereamur,etiam offerunt.Quid per hos ministros nisi hi intelliguntur
instantia orationum a Deo poscere debemus. Sed qui Ecclesiae servitio vel ornatui delegantur, quos
neque post acceptam bonitatem remissi etnegligen- necesae est ad decorem Ecclesice multa conferre et
tes esse debemus,quin potius grates illi innumeras varia propriic possibilitati congruentia? sicut enim
pro beneflciis collatis exsoivere convenit no ingrati in populo Israelitico, cum tabernaculum jussu Dei
munere suscepto reddamur accipiendo, simulque construeretur, varia oblata sunt donaria, sic et in
privemur accepto, sicut ille negligens et indevotus sancta; Ecclesiaedecorediversaconferimtur donaper
aervus qui accepto Domini talento,non modo inde- ministros ejus Domino oITerenda. Alii namque lin-

votus apparuit, sed etiam ad caiumniam Domino teamina oCferunt.corpora scilicet diversis virtutum
inferendam procaxet malevolusexstitit.Quod vitans exercitiis ad candorcm castitatis perducta: alii
pontifex, postquam altare Domini spirituali[a/.spe- rubra indumenta,id est,corda ad martyrium prae-
cialij chrismate linit, ad orationem gratiarumque parata; alii hyacintina qui dicere norunt :^<Nostra
actionem sese devotus submittit, sciens scriptum : autem conversatio in coelis est.»Alii coccinea ardore
« Ad locum unde exeunt flumina revertuntur, ut charitatis flagrantia; olii scutulata foedere pacis
iterum fluant.Neque enim fluere valcnt,imo sic-
>>
j.
iuseparabiliter unita; alii autem vasa aurea et argen-
canturomniafluminanisiadmatricemredeantabys- teasensus et eloquii venustate fulgentia.Qu.x omnia
sura, quia, nisi perceptores divinorum munerum considerans Psalmista ab Ecclesia vero Regi debito
sese humiliter ejus potentiffl subdere studuerint a cum honore referri acclamat ei, dicens : « Astitit

quo ut Quant acceperunt, eorum velle et posse ari- regina a dextris tuis in vestitu deaurato circumdata
ditate perpetuamarcescent.Namquibusdam talibus varietate.n Hincest quod idem ipse Propheta tanta
Apostolus cxprobrans ait :<- Quid enim habes quod ordinatione videns honorem Deo exhiberi debere,
non accepisti?Si autem accepisti,quid gloriarisqua- hortatur angelos sive apostolos diccns^ « Congre-
si non acceperis?» Sed et Pontifex pontincum, Do- gate illi sanctos ejus qui ordinaverunt testamentum
minus Salvator noster, qui sedet in dextera pa- ejus super sacrificia.» Sed et ipse Dominus gratis-
ternae majestatis.crucem incensi super altaretunc sime benedictionem talibus impertiri dignatur,
ponit, cum pro nobi3,sicut Aposloius dicit,Patrem dicente eodem Psalmista « Benedixit Dominus
:

intervenit. Crucem enim incensi facere est passio- timentes ae pusillos cum majoribus. »
nem suara Patri ostendere ac pro nobis interpcllare. Quid innual translatw reliquiarum el conditio earuin
Dicit enim Paulus apostolus « Christus Jesus qui : iii alturi.

mortuus qui et resurrexit, qui et ascendit in

est, Ilis rile peractis, vadit pontifexad eum locum in

coelos et ad dexteram Patris sedet,qui etiam inter- G quoreliquiE prasterita noctc cum vigiliis fueruntet
pellat pro nobis. « Post orationem incipit pontifex elevat eas. Quid in his innuifur nisi quod verus
antiphonam « Confirma hoc, Deus,quod operatus
: Pontifes noster postquam praeparavit nobis, sicut
es in nobis, a templo sancto tuo quod est in Jeru- Apostolus ait, civitatem, revertitur ut sanctos
aalem » curn « Gloria Patri.»Postquam enim pene
: quoque qui in nocte praesenti morantur et semetip-
peractum est ministeriumsalvationis humanae, pre soscum magnacircumspectionecustodiunt,vigilan-
catur, vel ut ipseDominus Patrem exorans.ut con- tes sicut Dominus dicit: « Vigilate et orate, ne in-
firmet quod operatus est, ut ei omnis terra subji- tretis in tentationem,» assumat eos de locis suis ut

ciatur propter cujus redemptionem ipse mori non perducat eos in domum Patris sui? Postquam enim
dubitavit, sicut ei ante incarnationem promiserat prwparavit pontifexaram inqua reliquiae conderen-
:

« 1'ostula a me, et dabo tibi gentes haireditatem tur,assumiteaset portatad locuni pr;cparatum,quia
tuam: » et reliqua; vel omnia pontifex vice illius ipse Pontifcx ponlilicum cujus viceni iste tenet pro-
fungens obsocrat utquod illius dono cxcrcetur ejus misit apostolis suis, et por eos cunctis fidelilms:
munere usque in finem perducatur, ut, secundum <• Vado parare vobis locum, et, si abiero et prKpa-
Apostolum, neque tribulatio, neo augustia, nec ravero vobis locum,itcrum veniam et assumam vos
nuditaa, neque periculum,neque ulla creatura pos- J) ad me ipsum, ut ubi ogo sum et vos sitis. «Sancta
sit nos separare a charitate Dei quM esl in Ghristo autera sanctorum sunt.quo nulla iniquitas vel foc-
Jcsu Domino noslro. Quid sit autem illud quod ditas accedere potest, qua;non sunt in terra scd in
Deusoperatusest in illuddonum
nobis,unde scilicet coelis;quo orat pontifcx sc pcrvenirc debere, cum
emerserit adjecit « A templo sancto tuo quod est
: sanctorum in Eancliticationo animarum elcvatreli-
in Jerusalem. » A templo enim illius quod est in quias. Elevantur autem magna honore ct can-
Jerusalem proccssit quod operatus est in nobis,quia tibus divinis, quia ministri illi qui animarum
ab Ecclesia illius proccsserunl qui in nobis operati ductorcs et rcctores sunt, i-alde congaudcnt eorum
sunt praidicationcs et signa cxcrcuerc virtulis.Qua; dignilati quod videntin supernis sibi conjungi.

omnia ad gloriam rcfert Ecclcsia Patris,el Filii, et Cantant autem Ambulalis. sancti Dci, ingrcdi-
: •

Spiritus sancti, quoniam cognoscit unum etverum mini in civitatcm Duniini,i,id est in coelcstem Jcru-
Doum in trinitatc et unitale consistcntcra.Posthajc salcm.Undc dicit Apostolus « Quic autcmsursum :

autem subdiaconi vcl acolythi lintoamina, vasa et est Jcrusalcm libora cst, qua; est raater nostra. »
863 IIEMIGII ANTISSIODOHENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 864

Quod autem subsequitur.nsedificata estvobis eccle- A illuc omnes sanctos suscipiens ffiterna mansione in
sia nova, » ipsa est eademque Ecclesia, qu» et eis habitat. Istud enim habitaculum quod videinus
civitas quanri Apostolus Ecclesiam primitivam no- terrenum estatque transitorium.sed nec coaptione
minat. Cantantur etiam diversse antiphonse eidem sanctorum «dificatur,sed lapidum alque lignorum :

sensui congruentes, tripudium scilicet et e.xsulta- illud vero habitaculum aeternum est,quia nulli ob-
tionem imitantesangelicarum virtutum quae exeun- noxium mutationi, et de sanctis fit qui sunt veri
tes de corpore comitanlur usquequo pro merilis lapides participatione illius lapidis angularis in quo
sibi indebitis mansionibus recipianlur. Ingrediens templum «ternumcompactum etconstructura cres-
autem pontifex ecclesiam lieit orationem.postiilaiis cit in augmentum Dei,modo inSpiritu sancto; tunc

ut domum suam Dominus clementer ingrediatur et autem perfectum erit.cum omnis numerus sancto-
in suorum cordibus fidelium perpetuam constituat rum collectus fuerit et capiti suo aeternaliter adhae-
mansionem. Domus enim illius fuerunt et sunt serit. Post haec veslitur altare. Si altare Ecclesiam
sancti,dum in corpore manent sicut ipse promittit: intelligimus, vcl peregrinationem in terris, vel as-
« Inambulabo in eis et inhabitabo. » Itemque in sumptain coelis,vestimentaejus corporasanctorum
Evangelio :i< Et veniemus et mansionem apud eum non incongrue intelligimus.Nudum est enim altare,
faciemus.u Itemque in Apocalypsi « Ecce sto ad : n dum animae corporibus esutaa et in ca?lis collocatas

ostium ct pulso Si quis aperuerit mihi, intrabo

: diem resurrectionis exspectant. Vestietur autem
ad eum et ccenabo cum ipso, et ipse mecum.» Sed quando, sicut Dominus dicit,mittet Filius hominis
tunc permaxime perpetuam in eis mansionem con- angelos suos cum tuba et voce magna et coUigent
stituit cum.nondicani aliquod malum opus,sed nec electos ejus a quatuor angulis terrae.Vestitur altare
eum a corde jam expel-
levis inquinationis cogitatio quando, sicut .\postolus dicit, oportet corruptibile
lat fidelium.Nunc enim non perpetira in nobis hoc induere incorruptionem etmortale hoc induere
manct,ulpole quorum cogitatio in diversa vacillat, immortalitatem. Benedicit ponlifex ipsum altare
et nunc hac, nunc illac fluitans, non potest perpe- cum unumquemque fidelium Dominus et Salvator
tim eum qui oranem fugit poUutionem habere man- digna congratulatione fovet, eo quod in his quae
sorem. Venit autem pontifex ad altare ubi recon- quisquedonoillius accepitdigna sese conversatione
dendee sunt reliquiae, et extendit velum inter se et tractaverit dicens ei : « Euge, serve bone etfidelis,
populum, et recondit ipse eas in loco altaris, quia quia super pauca fuisti fidelis, intra in gau-
Pontifex noster, sicut Paulus ait, assislit Pontifex dium Domini tui. » Hasc sunt enim dona quae per
futurorumbonorum et assistit vullui Dei pro nobis, Poutificem unum sanctificantur, et sumenda ipsis
ut de ergastulo praesentis saeculi liberatos collocet quod
suis fidelibus traduntur, dicente Scriptura :

in habitaculis ara» coelestis.sub qua vidit eos beatus ^ comedat unusquisque fructus laborum suorum,
Joannes in Apocalypsi sua clamantes et vindictam et operibus suis saturetur. Quod verD pontifex re-
esspectantes de his qui eos tribulaverant,sive certc vertitur in sacrarium cum ordinibus^suis. etinduit
conversationem eorum in meliora petentes. Exten- se vestimentis aliis post vestitum altare, intimatur
dit autem velum inter se et populum qui nunc, et nobis quia pontifex noster ad judicium veniens non
sanclarum animarum secreta sunt a
ipse, et loca solemnibus induitur vestibus.quia nequaquam aeter-
visione mortalium.Beatus autem Paulus apostolus nitatis sua; gloriam deraonstrabit cunctis, sed in
in Epistola ad Hebraeos pontiflcem ^'eteris Testa- forraa servi tam electis quam reprobis apparebit,
menti Sancla sanctorum ingredientem typum dicit resurrectione vero peracta,fidelibus suis Eeternitatis
tenuisse veri ct aeterni Pontilicis Domini nostri Jesu gloriara demonstrabit.De quibus scripti.im est :uRe-
Christi. Velum autem coelum interpretatur, ultra gem in decore videbunt oculi ejus. »Nam de separatio-
quod Filius Dei ingrediens quotidie pro nobis in- ne reproborumasorte justorum,ne videantquod so-
terpellat,et ad se veuientes in sancta ara, id est in lis servatur electis scriptum est:«Tollaturimpius ne

rpquiem aeternamcollocat inqua veracitercantatur: videat gloriam Dei.'>Hinc est quod de servis vigilan-
Exsultabunt sancti in gloria, laetabuntur iu cubi- tibus et adventumejus exspectantibus Dominus ait:

libus suis. 1 Gloria enim illa, qua eos glorificans j)

«Amen dico vobis, quod praicinget se, et faciet illos

Filius dicet : « Venite, beuedicti Patris mei, perci- discumbere, et trausiens ministrabit illis. » Prae-

pite regnum quod vobis paratum est ab origine cinget enim se, quando ad mercedem electis red-
mundi. d Ibi la^tantur in cubilibus suis, id est, in dendam se praeparat. Facit autem illos discumbere,
cordibus, sive in mansionibus diversis, cum sicut cum eos in seternabeatitudine quasi in quadam ara
dicit bcatus Joannes in .4pocalypsi sua:i< Absterget facit requiescere. Transiens autem ministrat, quia
Deus omnem lacrymam ab oculis eorum.et amplius de judicio ad regnum propcrat.Ornatur autem Eo-
non erit neque mors, neque luctus, quia [al. qua accenduntur lunjinaria multa,cum virtu-
clesia, et
prima] prima abierunt. » Cui rei concinit oratio tum ornaraenta qus positusin corpore gessitunus-
pontificis dicens « Domine Deus, qui ex omni
: quisque in resurrectione demonstrabit. Unde et
coaptione saoctorum aelemum tibi condis habita- Aposlolus « Nolite, inquit, ante tempus judicare,
:

culum.u In ecclesiis nainque aeternum sibi condit quoadusque veniat Dominus qui et illuminabit
habitaculum es omni coaptione sanctorum, quia absconditatenebrarum et manifestabit consilia cor-
863 HOMILI^. 866
clium,et tunc laus erit unicuique a Deo.»Resplendet A suiadmirabunturpotentiaraindamnationcmalori;in
Epclesia multis luminaribiis, cum sicut ait Aposto- cL clementiam in lihcratione bonorum .Neque enim
luSjStella a stella ditfeit in cluritatem, sic et resur- vel nunc in sanctis angelis terror est escrucians,
rectio mortuorum.Et Dominus in Evangelio nTunc
: atlamen Ezechiel conspiciensagmina cffilestia dicit
justi fulgebunt sicut sol in regno Patris corum. » de cis:«Cum fieret vox super firmunientum stabant
Itemque Daniel : Qui docti fuerint in populo ful-
<• auimalia et derailtebantur penna; eorum. » Qui

gebunt sicut splendor firraamcnti, et qui ad justi- enim sensus cogitare potest substantiam Dei sine
tiam erudiunt multos, quasi stella^ in perpetuas magno horrore mentis,cum dicat Apostolus «Fax :

EDternitates.» Incipit autem cantor dicere « Terri- : Dei qua3 cxsuperat oumem sensum » Quem ergo '.'

bilis est locutus iste. » Quid enim terribilius die nullus setisus pra3valel cogitare,restat ut qui de eo
judicii.de quo Uominusdicit ad Job cum de damna- cogitat non sit prorsus liber ab nmni terrore. Pro-
tione diaboli ageret : n Cum sublatus fuerit, time- cedit deinde pontifexsolemniter et fit officium cum
bunt angeli et territi purgabuntur ? At vero post >> Iffititia, quia, judicio peracto, videbitur facie ad
separatiouem multorum nequaquam terrorem susti- faciem.non per speculum et in rcnigmate sicut per
nebunt electi pmnalem, scd solummodo Creatoris prophetam dicitur : « La;titia serapiterna erit eis.»

REMIGH HOMiLiJ; DUODECiM.

(Fontani, Nov;e eruditorum Delici;e, tom. III, pag. 83-220.)

'.i-\ '' H0MiLl.4I. .

B orbis. Et ne nos ignari essemus quo ipse
illius loci

In iLLL-D Matth.^i: Sicut enim fidgur cxitab oricnle, erat venturus ideo subjunxit, « ubicunque fuerit
et apparel in occidente, ita eril el advenlus Filii corpus illic congregabuntur et aquils.n Et est sen-
hominis.
sus:ubi ergo corpus assumptfe humanitalis potentia
Nomine quoqueorientiset occidentistotum orbcm divinitatis sublevaveroin ccelum illuc congregabun-
terrarum voluit significare.per quem sancta Ecclesia lur aqftilas, id est aniraae electorum. Et pulchre
futuraeratjincipienteEyangelioabHierosoIymis.Con- anima electorum aquilis as?irailantur,quoniam sic-
gruenter enim his verbis monuit Dominus discipu- ut aquilM seraper alta penetrant, sic et animn; ele-
los suos, imo omnes Ddeles ut quicunque in eum ctorum ima et terrena despiciunt et coelestia appe-
credere voluerit, jam in Ecclesia in orbe terrarum tunt undo Dominus dicit de Job
; « Nunquid ad :

non credat hrereticis, ne-

conslituta, et clara facta imperium tuum sulilevabitur aquila? » Spiriluales
que schismaticis unumquodque enim schisma.et
; namque viri humiiitatem ot passioncm Domini imi-
unaqu.-cque h;eresis suum locum habuit in orbe ter- tando pulchre aquilee vocantur, quia quasi de ejus
raruni, et suas partes obtinuit, vel certe ipsi ha;- corporc satiantur quod corpus etiam cadaver di-
;

relici secretiset occultis suis conventiculis imperi- citur, quia per mortem cccidit, cadaver cnim dioi-
tos quosque (]uos poterant decipiebant.Ad hoc cnim tur a cadendo. Nonnulli vero hanc sententlam ita
pertinet quod Dominus ait « Si quis vobis dixcrit, ^ intellexerunt historiaIiter:«ubicunquo fueritcorpus,
:

Ecce hic est Christus, eccc illic, nolite, credcre, » id est ubicunque fuerit corpus uicum crucillxum.et

quod sigiiiiicat partes terrarum et proviciarum. ubihostia!ofrcruntur,illuccongrcgabunturaquila>,id

Quod autem subjungit,» Ecce in deserto est,nolite eslRomanorum milites.Quid est enim quodDominus
credere », signilicat occulta et secrcta conventicula dicit,«statimautem post tribulationem dierum illo-
liaBreticorum. Quod ergo Uominus dicit adventum rumsolobscurabilur,cllunauondabitlumensuum;»
suum pervcnturum ab oriente usquein occidentcm, quidcnim magni est quod t)ominu»ha;csiguasccun-
adversus illos h.ErSticos valct qui per particulasor- dumsuum adventum dixitf r;pccdcrc,cum multoties
bis terrarum commorabantur, et tantum apud se ha;c signa cliamanto primum suum advcntum facta
Christum esse dicebant. Quod autem ait«3icul ful- fuisse legantur in libris genlilium el philosopho-
gur » adversus illos valel qui occulte congregant rum dictis? Aut cur dicit solem et lunam csse
tanquam in penctralibus,ct paucos tanquam iu de- obscurandam, et stellas casuras de coelo, ut stel-
scrto. Et hoc sciendum quia dcmonstratur his vcr- la' adcii fix;n mancant ut cadcre nullo modo pos-
bis quoniam sccundus Domini adventus non eril in sinl?Quomodo enim sol obscurabilur, et lui.a non
humilitatc sicut primus, scd demonstrandus est in dabit lumcn suum, cum Isaia loqucr.s dc futura
clarilate sicut fulgur, ac si patenter dicerct : stul- D resurreclionc dicat : « Eril Inx lunie ut lux solis,
tum quippo ost in aliiiua partc terrarum,aut aliquo et lux solis scplcmplicitcr ut lux scplom diorum? »
loco secrcto ol occulto quicrere qui lumcn est totius Congruentius crgo hoo dictum intelligi polest de
 8G7 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. ~ MISCELLANEA. 868
Ecclesia : ipsaquippe est sol, ipsa est et luna.in ea A eum eunlem in cajlum.nVenict enim Dominus cum
etiam sunt stell.-e;et quod luna sit et sol manifestat virtute multa et niajestate, id est in terrore et cla-
Salomon qui dicit:<<Speciosa ut luna, electa utsoL» ritate; apparebit quippe terribilis et blandus, terri-
Impiis namqueperseeutoribus ultramodumsaevien- lis ut terroat impios, blandus ut
demulceat pios ;

tibus, et felicilate mundi sibi arridente dicentibus, et rnittet angelos suos « cum
» Hsc tuba non tuba.
Pas, pax, et securitas, sol obscurabitur, et luna revera corporea intelligenda est.sed archangelorum
non dabit lumen suum, quia sancta Ecclesia non vox et pulche addidit < cum voce magna, » quo-
;

apparebit, et stellae cadent de ccelo, quia illi qui niam hsec vox adeo magna erit, utad clamorem il-
gratiafidei et coeterarum virtutum veluti stellae ful- liusomnes morlui de terraa pulvereresurgaut Hujus
gere videbuntur,corruent a fide, quoniam facile ab tubaj mentionem facit Apostolus cum dicit: « in mo-
Antichristo decipientur.«Et virtutes ccelorum com- mento,in ictu ocuIi,in novissima tuba canet enim :

movebuntur,» id est firmissimi in Ecelesia pertur- tuba,et mortui resurgent incorrupti.et nos imniu-
babuntur, quod manifestat Joannes in Apocalypsi tabimur.» Addit « et congregabunt electos a qua-
:

cum loquitur de dracone magno dicens « Et tra- : tuor ventis cceli.» A quatuor ventis cceli dicit.id est
hebat tertiam partem stellarum in cauda sua. » a quatuor climatibus mundi, hoc est oriente, occi-
Hinc est etiam quod Dominus deBeemoth loquitur t. dente, aquilone et austro; et ne fortealiquis putaret
ad Job dicens «Slernet sibi aurum quasi lutum.»
: quod solummodo a quatuor partibus mundi.et non
Quod autem dicit, « statim autem post tribulatio- a mediterraneis rcgionibus et locis congregandi es-
nem dierum illurum » non intelligendum est quod sent electi, ideo profecto addidit « a summis cobIo-
peracta tribulatione haec lieri debeant,sed inchoata rum usque ad terminos eorum, » id est a cunctis
ctadhuc imminente ;
prrecodet enim tiiuulatio, ut finiLus terra;, ubi longe distantibus circulis cceli,

plurimorum sequatur defectio. Et quia per omnes terrajinsiderevidentur usqueadterminoseorum,per

dics erit illa tribulatio.idcirco Dnrainus ait «Tunc : directum et mediterraneumusque ad extremoster-
apparebit signum filii hominis in coslo. » Signum minosterrai.NuIlus ergo electus remanebittunc qui
filii hominis potest intelligi signum crucis, ut se- venienti Domino adjudicium non occurratin aere,
cundum Zachariam et Joannem « videant » Judcei sive vivus in corpore repertus,sive de terrs pulvere
« in quem pupugerunt; » sive potest intelligi vexil- suscitatus ad vitam.Venient etiam reprobi adjudi-
lum fidei et victoria; triumphantis, « et tunc plan- cium sive vivi in corpore reperti.sive de terr« pul-
gent omnes tribus terrs;, » Illi videlicot plangent, vere rpsuscitati,sed magna distantia sancti enim ;

qui non habuerunt municipatum in coelo, scd co- et electi intrabunt ingaudium Domini sui;inimici
rum nomina scripta erunt in terra. Sequitur:
» Et autem Domini peractaresurrectioneperibunt etdi-
videbitis filium hominis venientem in nubibus coe- G spergentur a facie ipsius. « .\h arbore autera fici
li. » Ha;c sentenlia duobus modis intelligi potest disciteparabolam.»QuiaDominusmuItipIicibus ver-
sancta Ecclesia enim est nubes lucida et candida, bis et destructionem Jerusalem, et persecutiones
fructificanset crescensex eo quod cocpit pr.Tjdicare Antichristi,neo non et signa sui adventus prcedixit,
:

« Pa;nitentiam agite, appropinquavit enimregnum idcirco more Palaastinorum venit ad parabolam di-
coelorum » Dominus enim in membris suis quasi
; cens « Ab arbore autem fici discite parabolam
: » ;

in nubibus veniet, sive in corpore suo quod cst ac si diceret:Ut vim verborum meorum arctius in-
Ecclesia tanquara in nube lucida et candida, sicut telligtttis, naturam fici animadvertite.Sub exemplo

et quotidie spirilualiter venire non ccssat. Sed si naojque arboris docuit adventum consummationis,
nubes lucida et candida sancta Ecclesia est intelli- et est sensus: Sicut enim cum teneri sunt in arbore
genda, quid est autem quod dicit « cum virtute : ficus cauliculi,etgemmaerumpit in flores,etcortex
multaetmajestate?»PuIchre quidem dicitcjon virtu- fi)lia parturit, veris introitum et ffistatis adventum

tc mnlta et j«n_/«/n/e, quoniam illa ultimaf ribulalio intelligitis; sic et cum haec omnia videritis non pu-
quanto majoret gravigr erit, tanto major virtus et tetis statim adessediem judicii,sed hsc quasi quos-
majestas apparebit in sanctis,quibus dabit virtutem dam prffic.ursores venire,ut ostendat quia « prope est
netantapersecutiones'jpercntur.Aliter potest intel- j) etinjanuis.» Et notandum quianon aittantum,cum
Iigiila:Doniinus enimmanifestus venietad judicium videritishKC, sed a^ldidit «omnia,» quoniam non
innubibus,inipsocorpore,idestquodexVirginesum- quaedam, sed omnia qu£e scripta sunt debent prae-
psit,et in quo morluus est,iu quo et rcsurrexit,et ad cedere diem consummationis.Lucas evangelistadi-
cceloBascendit,et illudad dexteram Patris collocavit. cit:« His fleri incipientibus respicite etlevate capita
Sic enim manifestusad judicium in nubibus veniet, vestra, quoniam appropinquat redemptio vestra,»
quemadmoduminnubibusascendit.Etquodinnubes et non debet videri contrarium,quoniam hocipsum
ascenderit.manifestatur in Actibus apostolorum,ubi estquod Mattha^us dicit « prope est injanuis,»id
:

Iegiturquia«videntibus»apostolis « sublevatusest.et estprope ut egrediatur et veniat manifestus ad re-

nubes suscepit eum,etferebatur in cmlum.»Et quod gnandum cum electis suis. Spiritualiter ha'c arbor
innubibus venturussit testes sunt angeliquimiran- Synagogam significat:hKC enim est illa ficulneaad
tibus aposlolis dixeruntiQuid .'.dmiramini aspicien- quamDominusveniensnoninventofructu maledixit
tes in CLelum ? Sic veniet quemadmodum vidistis ei,etcontinuo ad verbum ipsius aruit : haeo namque
869 nOMILI^. 870
arbor,id RstSynagoga,qinavenienti Domino milluni A. 'lujus niiinrli ; » et Psalmista : « Mutabis ea et mu-
fructum justitiffiotferri voluit.atqueidcirco perpelua buntur, » sed non transibunt per essentiam quam
sterilitatedamnataestisedhaecquaepriusinfidelitate nunc retinent.RursusquaerendumestquareDominus
aruit, si contigerit ut rediviva viriditate floribuset dicat, «Coelum et terratransibunt; verba autem mea
fructibus decoretur, id est repulsa diuturna cwcitate non prcEteribunt, » cum in rerum natura nihil dura-
infidelitatis, luccm fidei suscipiat, et fructibus bono- bilius sit ccelo et terra, et nihil veloeius quam sermo
rum operum exornetur,arbor qugjdiu sterilis fuerat transeat. Verba enim quousque iraperfecta sunt,
incipietredderefructumquempriusnegaverat,juxta verba non sunt cum vero perfecte formata fuerint,
;

illud B. Job « Lignum spem habet, si prjecisum

: omnino jam non sunt.quia nec perfici nisi transiendo
fuerit rursum virescit, et rami ejus puDulant, et si possunt sed soiendum est quia Domini verba non
;

senuerit in terra radix ejus,et trunous illius in pul- sonos, non vooes, nequc litteras appellat, sed ipsas
veremortiius fuerit, rursum ad odorem aquaj ger- res et sententias quae verbis explicantur. Et est sen-
minabit.et faciet comam quasi cum primum
sus:Verbaautem mea,ip8iB res scilicet etsententice
planta-
tura est. » Hoc lignum, non prius transibuntquam opere compleantur.quas
Synagoga, quod infi-
id est
delitate aruit et explicat meus sermo qui transit. Sequitur: « De die
praecisum est, rursum ad odorem
aquae germinabit, id est ad verbum sanctre pra^dica- „ autem illa et hora nemo scit, neque angeli calorum.
tionis faciet comam quasicum primum plantatum nisi Paier solus. » Marcus evangelista non solum di-

est, quia prKdicantibus Elia et Enoch, ad pristinam cit angelos nescire, sed etiam et Fiiium, sic enim

dignitatem quam habuitin patriarchis etprophetis ait « De die autem illa et hora nemo scit neque
:

revertetur. Nos ergo cum viderimus haBc omnia angcliinccelo, nequeFilius, nisi Pater solus. » Sed
fieri, id est Synagogam ad fidem et ad pristinam di- qui-orendum est quare ille dicat Filium nescire ista,
gnitatem converti quara olim habuit, debemus in- et solum Palrem scire, cum ipse dicat :« Omnia
telligcrequiapro[ieest diesconsuramationis." Amen tradita sunt a Patre meo, » et item : « Omnia quae
dico vobis quia non praeteribit haec generatio donec habet Pater s mea
et illud « Ego et Pater
sunt, :

omnia fiant. » Veritas autem

usa est ser- veritatis unum sumus. enim ipse et Pater unum sunt,
» Si
mone ut omnis dubietas a cordibus legentium vel quomodo nescitFiiius quod scit Pater? Sed ut locus
audicntium repelleretur.Generationem autem appel- isic sobrie intelligatur videndura est quod sit scire,

lat multitudinem totius hurnani generis, vel certe vel quid nesoire. Sciro Oei est approbare, unde ait
illius Judaici populi, et revera non prius transibit Moysi : « Novi te ex nomine, » id est approbavit
haec ipsa generatio quam omnia quae scripta sunt Aliter
unde scire Dei est alios scientes facere,
opere corapleantur. « Coelum Moyses dixit filiis Israel
et terra trarisibunt « Tentat vos Dominus
: :

Ccelum enim quod transire dicitur non sthereura, C Deus vester ut sciat si diligitis eum. » quod non ita
neque sidereum, sed aereum intelligere debemus, a accipiendum est quasi sit aliquid quod Deus ne-
quo aves cocli et nubila vocantur. Quod manifestat sciat sed « sciat » dicit, id est scire vos faciat ;

Pctrus apostolus cura dicit : Qui cceli erant prius et quantum in ejus dilectione profeccritis, quod aliteT
terra de aqua, et per aquam consistens Dei verbo, cognosci non poterat nisi tentationibus probaretur.
per quae tunc ille mundus aqua inundatus periit. Si ergo scire Dei est approbare, nescire illius repro-
Cocli enim qui nunc sunt et terra eodem verbo rc- b;ire est, unde in fine sfeculi dioturus est impiis :

positi sunt igni reservati in dicm judicii, ot pcrdi- <( Nescio vos, doctrinaet disciplina mea
» id est in

tionis hominum impiorum. Aperte enim beatus apo- non vos invenio, non vos approbo. Rursus si scire
stolus Pctrua ostendit his verbis, quia non alii cooli Dei est alios scientes faoere, nescirc illius estaliog
igne perituri sunt, quam illi qui prius perierunt. Id utiliter nesoientes facere. Et ideo boatus Marcus
cst inania ista et nebulosa spatia venlosa aoris, in dicit Filiurn nescirc, quia ipse utilitcr facit alios
quibusavcsctnubiladiscurrunt,illuccnirapcrveniet ncscirc dicm
quod non prodost illis scire
judicii,
;

ignis quo perveniet aqua,id est tanlum ignis valebit, si enim homo diom judicii, vel diem mortis oogno-

quantumaquasuperomncs montesoxcrcvit,quinde- sceret, aliud tempus depularet voluptatibus, et aliud

cimscilicetcubiti3;tantumquippeccelumetterraar- j)
psnitenlise; voIuitquippeDominusdiem judiciiom-
debunt, quantum nostra malitia coinquinari poluc- nibus esseoccuUum,qualcnus scmpersit suspectus;
runt.Qu.Trendum nunc ostquaroDominusdicitoCa;- voluit csse ignotum, ut omnes sint narati ct per-
lum et tcrra transibunt, » cum Ecclesiastos dicat : vigilos. Hcatus vcro Mattliwus ideo dicit solum
«Gencratiovadit,etgeneratio pr.-eterititcrraaulcm in Patrcm scire, quia norainc Patris vult intelligi et
ajlernum stat. » Si terra in aiternum stat,ergo et ccc- Filium, " quoniam ipse in Patre, et Pater in Filio
lum ; ct si ccelum a;tcrnum stant, quo-
et terra in est; » ct Pater dici non potest nisi habcat Filium,
modo transibunt?Sed sciendumest quia transibunt nrque Filius nisi habcat Patrcm. Quia ergo una
permelioralioncm etrcnovationem,,juxtailIud Joan- substantia Patris ct Filii, idcirco quod scit Patcr
nig « Erit ccelum novum ct tcrra nova
: » scd non ; scit profccto et Filius, ct quod ncscit Patcr, iiescit
transiluint pcr abolitioncm, transibunt quippc per ot l'ilius. " Siout aulem in dicbus Noc, ila erit et
iniaginationem,etspcciem quam nunc habent, quod advontus Filii liominis. » Subito advcntus sui diem
KianifestatApostolusoum dicit:«pr£eteritenini ligura Dominus diversis testinioniisconlirniavit. Supcriu^
8^1 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 872

comparavit illum fulguri coruscanti, ct cito trans- \ slraiitur, in his namque ordinibus sunt boni, sunt et

volanti; nuncautera squiparat illumdiebus Noe vel mali. sunt justi et injusti. Sunt cnim plurimi qui
LothjSicut allercvangelistadicit quomodo omnibus pro divino amore et coelestis patria; remuneratione

mortalibus repentinus supcrvenit interitus. Etquia in agro sancto Ecclesiae laborant : hi nimirum as-

poterant h.TC verba Domini multipliciter intelligi sumentur ad gaudia aeternae beatitudinis ; et sunt e
pt varie discuti, idcirco Dominus per semetipsum coutrario qui pro terrenis lucris et saecularibus

esposuit dicens Sicut erant homines ante diluvium

: negotiis laborant, hi enim relinquentur ad pojnam
comedentes et bibentes, nubenles et nuptum trahen- ajternae damnationis. Similiter sunt in ordine conti-
tes. Quod autem dicitur comedenles el bibentes, non nentium qui pudlcitiam cordis et corporis pro di-
juxta impiissimum dogma Marcionis, et Manichaei, vino amore servare student, quique benc designan-
atqueTaliani alimentacondemnantur,nequebonum tur per virgines prudentes, iili quippe assumentup
ccnjugii, quorum alterum concessit Deus ad propa- ad regnum perpetuse beatitudinis ; et e contrario
gandam sobolem, alterum voro ad sustentationem sunt alii qui integritatera cordis et corporis pro
bujus vit£B ; sed quia Apostolus dicit : « Omnia mihi huraano favore servant, qui etiam pulchre per fa-

licenl, sed non omnia expediunt, » quibus verbis tuas virgines designantur, isti namque relinquentur
immoderalus usus et appetitus eorum qu» licita ad aeternae damnationis poenam. Sunt et nonnulli
p
sunt rcprehenditur el condemnatur. Non enim ideo in ordine conjugatorum qui praecepta Dei custo-
perierunt quia ha;c agebant, scd quia his se totos diuut, atque ea adimplere satagunt, quatenus Deo
subdiderunt, et propter ha!c Dei judicium contem- placere possint. Ili nimirura assuraentur ad regnum
pserunt ab eo recesserunt, idcirco quia vel igne
et aeternae beatitudinis; et ilem sunt nonnuUi qui non
perierunt. Sequitur « usque ad eum dioui quo in-
: solum praacepta Dei conteranunt, sed etiam diversis
travit in arcam Noe. » Noe interpretatur requies, sordibus viticrum coinquinantur, siquidem re- isti

alque ea significat Christum arca vero significat

; linquenturad suppliciura perpetuae damnationis.Hi
sanctam Ecclesiam. Noe arcam fabricat, quia Chri- etiam tres ordines pulehre designantur per tres vi-
stus diversis Odelibus, tanquam de levigatis lignis rosquorum meminitDominus apudEzechielem pro-
sanctam construit Ecclesiam. Perfecte quoque ar- phetam dicens « Vivo ego, dicit Dominus, quia si
:

cam consummatam Noe intrabit, quia Christus in fuerint tres viri justi in medio eorum, id est Noe,
die judicii completo electorum numero sanctamEc- Daniel et Job, non liberabunt filios suosnequefilias,
clesiam pr«sentia suaj visionis illustrabit. Quous- sed ipsi soli liberabunt animas suas. » Noe onim
que arca Idbricatur impii luxuriantur, et bonis tem- arcara rexit in undis, unde pulcbre significat ordi-
poralibus lajtantur, juxta illud Salomonis « Lae- : nera prcedicatorum,quiinter fluctus bujusvitaiprae-
tantur cum male feccrint, ct exsultaat in rebus C sentis sanctam Ecclesiam regunt. Daniel vero casli-
pessimis;)ised perfecteconsummataarcaimpii per- bem vitam elegit, id est terrenas nuptias contem-
ibunt. Significat autem quia qui hic laborantibus psit, et semper in aula rcgis continens fuit etideo :

etdecertantibussanctis insultant,eis illic coronatis, benc per illum ordo continentiura designatur. Job
ipsi pocnaasterna!damnationis plectentur.Tunc duo auterahabuitusorem,filios etfilias; ideoaperte per
erunt in agro tunc videlicet cum dies consumma-
; illumdesignaturordo conjugatorum;quodillicdicit
tionisadvenerit. Sed qui sunt isti duo in agro, duae non liberabunt filios. neque filias, hoc est quod hic
raolentes in mola, et duo in lecto, quorum unus ait unus assumetur, et unus relinquetur.
:

asaumetur, et alter relinquelur? His scilicet verbis 11.2. HOMILIA II.

tres ordines sanctee Ecclesis demonstrantur, praj- I.\ iLLUD Matth.«i Joannes cum audisset in vinculis
:

dicatorum videlicet, et continentium atque conju- opera Christi, mitlens duos de discipulis suis aii
illis, etc.
gatorum, ager namque sanctam significat Eccle-
siam. Ergo per duos in agro pulchre designatur IIujus interrogationis beati Joonnis et responsio-
ordo praBdicatorum,quibuscoramissusest ager san- nis Domini etiara Lucas evangelista mentionem
cts EcclesisD per duos in lecto ordo continentium,
;
facit, sed non in eodera loco quo beatus Matthfeus,

qui otium et quietem eligunt, et neque hujus skcuH n et ideo incertum est qui eorum servaverit ordinem
curis, neque terrenis negotiis implicantur, et inde rei gest£e, vel quis recolendo descripserit. Sed quae-

pulchreeorum requies nomine lectidesignatur,quia rendum est quare Joannes Baptista propheta, et
dum a curis islius sfficuli segregantur, quasi in le- plusquara propheta, positus juxta fluenta Jordanis,
clo requiescunt. Per duas molentes in mola desi- lestimoniura perhibuitDomino dicens : « EcceAgnus
gnatur ordo conjugatorum, qui dura per diversas Dei, ecce qui toUit peccata mundi. » Et item : « Post
curas nunc ad hanc.nunc ad illam Qectuntup, quasi me venit vir, qui ante me factus est : » el pariter :

molam in circuitu trahunt; etquia iste ordo iniir- « quihabet sponsara spousus est. » Et ut suam hu-
mior est in Ecclesia, idcirco pulchre conjugati sub militatem et ejus excellentiam demonstraret, alibi
feraineo genere esprirauntur. Quod autem dicit dicit Qui de tcrra est, de terra loquitur, qui
: <!

unus assumetur, et alter relinquetur, non ita acci- autem de ea;lo venit super omaes est. » Postea vero
piendumestquasi deduobus hominibushoc diclum positus in earcere misit discipulos suos ad Jesum
sit, sed his verbis duo genera aCfectionum demon- et interrogavit « Tu es qui venturus es an alium
:
873 HOMILI^. 874

expectamus? » Nunquid ignorabat bealus Joannos A buisti teslimonium Irans Jordanem baptizat, ct plu-
illum esse Dei Filium,cui prius testimnnium perhi- res ad eum veniunt; » ac si dicerent Hoc malum :

buerat? Profecto non ;sed primo sciendum quia fue- tu fecisti,et hajc causa tibi imputandaest, quonium
runt nonnulli qui.simpliciter intelligentes hunclo- nisi tu ei testimonium perhibuisses, nullo modo
cum,dixeruntquodcausa ignorantiaeinterrogaverit. turbae te derelinquerent, et illum sequerentur. Ad
Sed omnino non quasi ignorans interrogavit quem hajc Joannes respondit : « Nemo potest accipere
prius confessus fiierat; non enirc ignorabat eum quidquam,nisi ei datum fueril desuper; » et item :

Dei esse Filium,qui vocern Patris de ccelo intonantis " illum oportet crescere,me autem minui ;» et alibi

audierat : « Hic est Filius meus dilectus, in quo dicil ;Qui de terra est de terra loquitur, qui au-
II

mihi complacui, » et quem in utero matris positus tem de super omnes est;»quasi diceret:
coelo venit
cognovitjsed ignorantis discipulorum suorum con- ego,quia de terra sum, ideo quasi terrenus et fra-
sulere voluit; timebat enim nediscipuli sui sociarent gilis homo loquor ; ille vero,qui de coelo venit, super
se Scribis et Pharisaeis, et fierent eorum sequaces. omnes est, quia Deus est, et idcirco sicut Deus lo-
Idcirco misit eos ad Jesum, ut dum sibi videretur quitur. Et quia illi invidebant Domino timuerat
quEerere ipsi discerent; et dum viderent eum signa beatus Joannes eos peste superbife et invidentias per-
et miracula facientem, crederent eum esse Dei Fi- „ ire. Idcirco misit eos ad Jesum, ut, dum viderent

lium, et in illum crederent, et intelligerent illum eum signa atque miracula facientem,crederent eum
solum esse sequendum et imitandum, quem ipse esse Dei Fiiium.et ejus discipulatui inhffirerent. Do-
Joannes magistrum omnium confitebatur.Dicit bea- minusergointelligensintentionem beati Joannissic-
tusGregoriuspapaquiabeatusJoannesaliudsciebat, ut Deus,non ad intcrrogationem discipulorum ejus,
et aliud nesciebat; sciebat enim eum esse Dei Fi- sed ad intentionem ipsius respondit.dicens : « Eun-
lium, et Agnum qui venerat tollere mundipeccata; tes renuntiate Joanni qua» audistiset vidistis ; » ac
verumtamen nesciebat utrum ipse esset moriturus, si diceret : Feci quod voluit,egi quod rogavit.Signa
et ad inferni claustra descensurus,ut inde abstrahe- videtis, credite si vultis. Duo enim dixit Audistis :

ret suos electos qui indebite detinebantur;an alium et vidistis; quorum unum rcfertur ad doctrinam,
pro se mitteret,qui genus humanum redimeret. Et alterum vero ad opus. Viderunt enim signa atque
ideo misit discipulos suos ad Jesum ut per omnia miracula, audierunt doctrinany evangelicae gratise.
officium sucB praecursionis impleret; ac sidiceretet Pauperes appellat discipulos suos, quia pauperes
aliisverbis:Sicut enim prohominibus nascidignatus erant spiritu, id est humiles corde, sive pauperes
es,anadinferniclauslradesccnderedignerisinsinua, dicit rebus,ut pcr hoc demonstraret quia nuUa di-
utqui prscursor tu.^E nativitatis exstiti,mortis etiam stantia est in prffidicatione Evangeli inter diviteset
praecursor fiam, et te ininferno nuntiem venturum, C pauperes.Gum vero Dominus dicit : » Et beatus est
quem, etiam in mundum venisse nuntiavi.Undo Do- qui non fuerit scandalizatus in me, » hac sententia
minus requisitus,numeratis sucE virtulis miraculis, ipsosinternuntios,idestdiscipulosJoannispercussit,
hoc est II CTci vident, claudi ambulant, » mox de quasi patenter diceret : Vos scandalizati estis adver-
humilitate suae mortis respondit dicens:i<et beatus sum me,sed beiili esse non poteritis nisi scandalum
est qui non fuerit scandalizatus in me; » hisenim deposueritis, et in rae credideritis. Spiritualiter
verbis humilitatem et abjectionem sure mortis de- Joannes vinctus significat legem vinctam, et quasi
monatravit, quasi diceret aliis verbis:Mira quidem carceralibus tenebris obstrusam per peccata ple-
facio, sed abjccta perpeti non dedignor; et ideo bis et malam interpretationem Scribarum et Phari-
valdecavendumest hominibusut in memortem non so2orum. Per Dominum vero potost intelligi gratia
despiciant, qui signa venerantur.Visis enim tot si- Evangelii.sicuti per Joannem lex,quia sicut Joannes
gnis tantisque miraculis, non debuerant homines. perhibuit testimonium Domino,ita et lex perhibuit
scandalizari, sed potius admirari; sed infideles testimonium gratia; Evangelii. Misit ergo Joanncs
grave scandalum in illum perlulerunt, dum post qunsdam discipulns suns ad Jesum, quia lex niisit
miracula eum moriiintem viderunt. Kt quod passio Scribas cl Pharis.ros dubitantes de advcnlu Domini
crucis scandalum illis iuerit Apostolus manifcstat n Salvatoris, ct Dominus quasi eisdom respondit di-
cum ait « Nos pradicamus Christum crucifixum,
: cens Euntes rcnuntiate Joanni quic audistis et:

Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stulti- vidistis; » ac si diceret Adest tempus ut adim- :

tiam. n Judaeis quippe scandalum crat,ct gcntibus plealur illud quod longc ante pr.-edixit Isaias pro-
valde stultum vidcbatur quomodo Auctor vita? mori plieta « Ecce Dominus noster vcniet, et salvabit
:

potuissct; indceniin homo majus scandalum adver- nos.» Et paulo post « Tunc apericutur occuli cae- :

sus Uominum sumpsit undo et migis dobitor ficri corum.et aures surdorum patebunt; tunc salietsic-
debuit Dei quippe Filius tanto dignius honorandus
: ut cervus claudus, et ciara erit lingua mutorum. «
erat ab horainibus,quanto indigna suscepit pro ho- Sequitur » Illis autem abeuntibus,ccepit Jcsus di- :

minibus. Dicit beatus Hieronymus quia discipuli cere ad turbas de Joannc:Qiiid existis in descrtum
Joannis scandalizati fuorant, qunniam lurli.v relin- videre? " II.tjc Domini veiba quilms Joanncs laiidi-
quenteseum soi]uebanlurDoniiniHii;undfi venicntes lius pra.HuIilapertedemonslninliinianondubilabant

ad Joannem dixcrunt : « Rabbi, ecce is cui tu perhi- eum osse Dei Filium,cui prius teslimonium perhi-

Patrol. CXXXI. 28
8/0 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP< PARS II. — MISCELLANEA. 876

buit.sed propter supradictascausas misit discipulos A creto calnmi in locis hnmentibus.» Significat prae-
suos, et interrogavit dicens : • Tu es qui venturus terea nitorem beatitudinis electorum, ut illud :« et
es? » Sed qua;rendum est quare Dorainus non in tanquam srintill» in arundineto discurrent.»Signi-
pra;sentia discipulorum ipsius,sed illis abeuntibus ficat tandem carnalem animum sicut in hoc loco,

Joannem laudibus praetulit : idcirco ne tamen vi- arundo enim vacua res est nullam habens medul-
deretur laudem humanam quaerere, id est ut vellet lara intrinsecus, nullumque fructum extrinsecus,
laudari ab Joanne.Et quare illis abeuntibus coram quK etiam secundum levitatem naturs suac non
turbis voluit eum Dominus laudibus praeferre? Au- solum a statu ventorum, sed etiam ab aliqua levi
dierant enim turbae Joannem perhibentem testimo- aura flectitur.Pulchre ergo per arundinem carnalis
nium Domino.et dicentem « Ecce AgnusDei.ecce
: animus designatur, quia si ab ore proximi aura
qui tollit peccata mundi, >> et viderant quia missis favoris vel laudis tlaverit, mox hilaroscit et extolli-
discipulis suis interrogavit eum dicens :«Tu es qui
totumque se ad gratiam inclinat; si vero con-
tur,
venturus es.an alium exspectamus?»Poterant ergo gerit ut inde aura detractionis erumpat unde prius
turbs existimare Joannem esse instabilem et simi- aura favoris manavit, ad vim furoris et iracundiae
lem calamo, qui omni vento circumfertur, ut nunc provocatur. Joannes quidem arundo vento agitata
Domino testimonium perhiberet, nunc vero de eo P non erat,quia nec gratia alicujus eum blandum,nec
dubitaret et ne forte turba; hoc putarent, idcirco
; iraasperum faciebat.quoniam hunc neque prospera
coram turbis cum multislaudibus praitulit dicens erigere, nec adversa noverant inclinare. Arundo
:

«Quid esistis in desertum viderc? Arundinem vento vento agitatanonerat,quia a status sui rectitudine
agitatam? » Quod enim Dominus dixit « Quid nulla eum rerum varietas inflectebat.Discamus ita-
:

existis in desertum videre?»percunctatio est quod que et nos arundinem vento agitatam non esse, id
;

vcro sequitur," arundinem venta agitatam?» inter- est.interauras linguarum animos nostros solidemus,
rogatio est; veteres enim hoc distare dixerunt inter et inter mundanas varietates stalus mentis nostrae
percunctationem et interrogationem dixerunt enim semper sit inflexus,ut neque prospera nos elevent,
:

quod ad percunctationem multaresponderi possunt, nec adversaconturbent,juxtdillud Apostoli:«Estote

ad interrogationem vero tantum unum,id cst:non. pugnantes tum in prosperis, tum in adversis.» Se-
Aut etiam.cum cnim Dominus dicit ^fQuid existis quitur :« Sed quid exislis videre? hominem molli-
in descrtum videre? arundincm vcnto agitatam?>! bus vestitum?» Joannes non mollibus vestimentis,
non atfirmando, sed potius denegando hoc dicit,ac sed pilis camelorum vestitus fuisse perhibetur id ;

si diceret Nunquid,quando existis in desertum ad

: quod alibi manifestat idem evangelista dicens :

Joannem.idco existis ut viderctis hominem similem «Ipse autcm Joannes habebat vestimentum depilis
arundini quae omni vento circumfertur, ut nunc de C camelorum. » Sed quantum ad superficiem histo-
iilodubitet cui prius testimonium pcrhibuerat?ccrte riae atlinet, in abjcctionc, vilium vestimentorum

nonestJoanncstalisutnunc dubiteteumesscDeiFi- virtus esse monstratur,et si in appetitu pretiosarum

lium,cui priustestimonium perhibuerat;nonsibised vestium peccatum non esset, nequaquam Dominus
discipulissuisinterrogavit.Etsciendumquiaarundo Joannem de asperitate vestium laudasset ; et si hoc
in divinis Scripturis varias et diversas habet signifi- culpa non esset, nequaquam Petrus apostolus per
cationes. SigniBcat verbum,ut illud :« Lingua mea epistolam feminas ab appetitu pretiosarum vestium
calamus scribae » significat sanctorumpraedicatorum
; compesceret dicens « Non in veste pretiosa:» ubi
:

doctrinam,ut iUud :« In cubilibus in quibus prius animadvertendum quanta culpa sit viros hoc ap-
dracones habitabant, oritur viror calami et junci, » petere, a quo ipse pastor Ecclesiae feminas procu-
quia in eis quos populus antiqui hostis maiitia possi- ravit prohibere. Et estsensus :« Ecce qui mollibus
debat,et doctorum scienlia, et auditorum obedien- vestiuntur in domibus regum sunt, » id est non
tia coercebatur. Orietur in ea viror calami et junci, coelesti, sed terreno regno militant qui dura et

id est in sancta Ecclesia orientur scriptoreset au- aspera pro Deo perpeti fugiunt,et qui hujus saeculi
ditores.Per juncum vero debent auditores intelligi. mollitiem et delectationem quaerunt.llli ergo molli-
Per humorem juncus etcalamus nasci solent; n bus vestiuntur, qui secundum pompas et delecta-
aquffi
nam ex una eademque aqua utraque prodeunt. et tiones hujus saeculi vivunt. et arabitiosis vestibus
calamus quidem ad scribendum assumitur, cum induuntur; hi nimirum et aulas regum appetunt.et
junco vero scribi non potest.Quid in juncoigituret in corum domibus habitare congaudent. Et scien-
calamo accipere debemus? nisi quia una est doctri- dum quia falsa doctrina serapcr humanam laudem
na veritatis quae multos auditores irrigat. Sed irri- requirit, ut per eamdem terrena lucra accumulare
gati alii ad hoc usque in verbo Dei proficiunt, ut possit. et copiis terrenarum rerum affluere. Sicut
etiam scriptores fiant, videlicet tanquam calarai. enira illi qui sericoet purpura et bysso nitide

Alii vepo verbum Dei audiunt,bona3 spei ct reclorum compti aulas regum appetunt.et in eorum domibus
operum viriilitatem tenent, sed tamen ad scriben- habitare congaudent, sic e contrario admonentur
dum proCcere nuUalenus possunt.Significat etiam saacti viri ut, necessariis vestimentis contenti, au-
menles hypocritarum abomni fructu bonorumope- las regum seraper declinare studeant. Potest etiam
rum vacuas, ut illud « Sub umbra dormit io se-
: iste locus altius intelligi hoc modo,qua§i per molles
877 HOMILIiE. 878
vestes designentur carnales dolectationes, et concu- A est, sed etiam omnes qui sacerdotii nomine sensen-
piscentiae. Illi ergo mollibus induuntur qui per tur angeli vocantur unde
Propheta « Labia
; dicit :

carnales concupiscentias et delectationes suis pec- sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent
catis,quasi quibusdam vestimentis,induuntur,unde es ore ejus, quia angelus Domini exercituum est. »
Psalmista dicit : « Induit se malediotione sicut vesti- Et non solum sacerdotes, sed etiam omnes fideles ;

mento. » Aliter, illi mollibus vestiuntur qui malis quicunque enim fidelis proximos suos a pravitate
hominibus adulantur, et vitam malorum hominum retrahit, et eos ad bene operandum cohortatur, et
quasi quibusdam blandimentis fovent, et peocata eis ffiternumsupplicium et coeleste regnum nuntiat,
eorum diversis suasionibus cooperiunt. Joannes recte angelus dici potest, juxta illud quod in Apoca-
enim mollibus vestitus non erat, quia vitam peccan- lypsi legitur: « Qui audit dicat:Veni, » id est qui ali-
tium non blandimentis fovebat, sed rigore asperae quam spiritalem gratiam per occultam inspiratio-
invectionis increpabat dicens : « Geniraina vipera- nem accipit, et proximo suo nuntiare studeat,
rum, quis ostendit vol>is tugere a ventura ira? >> qu.utenus ipse veniat, et cum eo accipiat. Hinc est
Hinc Salomon dicit : « Verba supientium quasi sti- etiam quod in lemplo Domini non solum phiala; sed
muli, et quasi clavi in altum fixi. » Et bene quidem etiam cyathifacti sunt.Sequitur: « Amendicovobis,
verba sapientium stimulis et clavis assimilantur, „ non mulierum major Joanne
surrexit inter natos
quia culpas peccantium nesciunt palpare, sed pun- Baptista.Quia dixerat Dominus superius Joannem
»

gere ; nesciunt fovere, sed increpare. >< Sed quid esse plusquam prophetam, idcirco et nuno ad
existis videre Quod enim Dominus
'? Prophetam. » astruendam ejus magnitudinem usus est sermone
dicit « Sed quid existis videre ? a non hoc negando
: veritatis dicens« Amen, » quod interpretatur vere.
:

sicut superius, sed potius affirmando ait unde et ; Si enim Joannes de Christo dubitasset, et eum
mox subjungit: « etiam dico vobis et plusquam pro- verum Dei Filium ignorasset, nequaquam Dominus
phelam. Sed qusrendum est quare Dominus dicat
<> tot laudibus eum coram turbis praitulisset. Sed
Joannemplusquamprophetam,cum ipsealibi requi- quajrundum est quare Dominus dicat « Inter natos :

situs negaverit se esse prophetam. Xunquid aliud mulierum non surrexit major Joanne Baptista;» si
Veritas clamat, et aliud praeco Veritatis denuntiat? enim inter natos non surrexit major illo, ergo neo
Sed non debet videri contrarium, quia unde Domi- ipse Christus ille enim es muliere natus est, te-
;

nus eum dicit esse plusquam prophetam, inde se stante Apostolo,

qui ait « factum ex muliere, :

Joannes negavit esse prophetam. Nam prophetaj factum sub lege » non enim debet videri conlrarium
;

offlcium ventura est pra;dicere, non etiam prKsentia quia mulier in hoc loco pro sexus corruptionc poni-
demonstrare. Joannes enim propheta fuit quousque tur. Illis ergo Dominus Joannem pra;tulit qui ex
futura prajdixit; sed plusquara propheta fuit, quia mulieribus, hos est ex corruptione maris et femi-
quem caeteri prophetae futurum prasdixerunt, iste na;, nati sunt, sed non illi certe qui ex Spiritu san-
digito praemonstravit dicens : « Ecce Agnus Dei. » cto ex Virgine natus est.

Et quia dixerat eum Dominus non esse arundinem

vento agitatam, neque mollibus vestitum, et nomen 3; HOMILIA III.

prophetae huic impar esse ostendit et ut demon- ; I.N iLi.rD Matth.ei y^enit Joannes Uaptista prxdi-
:

straret quis recte dici possit, subjunxit dicens :

rans in deserlo Judxae dicens : Pimitenliam agite,
appropinquavil enim regnum cmlorum., etc.
« Hic est de quo scriptum est Ecce ego mitto :

angelum meum. » IIoc testiraonium dc Malachia Quod dicit sanctus evangelista « in diebus illis, »
propheta sumptum est, sed illic loquitur sub persona si tantum superioribus verbis conjungatur, quibus
Filii, hic vero sub persona Patris, et non debet vi- dicitur: « admonitus Joseph secessit in partes Gali-
deri contrarium, quia quorum una est natura, una L-ea;, » valde contrarium videtur Lucaa qui dicit
potestas, una divinitas, una est locutio. « Ecce puerum duodecimo anno remansisse in templo, et
mitto angelum meum, » id est Joannem « ante fa- parentes ejus per omnos annos ascendissc Hicroso-
ciem tuam, » hoc est ante mysterium tua; incarna- lymam in die solemni Pasch;n, ct post hoc narrat
tionis ; « qui pra;parabit viam n hoc tuam ante te, Joannem pra^dicarc cffipisse. Ergo si ita cst, ut
.est pcenitentiam prsdicando et baptizando. Ille Maltbaeus dicit, id csl, quod Joannes statira pra;di-

enim Domino viam parat qui rectam fidem et bona care cajpisset postquam Joseph reversus ost de
opera pra?dicat angelus namquc nomen est oflicii,
; .Egypto cum puero, et veniens habitavit Nazarcth,
non natura; quod enim Gra;ce aiigelus, Latinc nun-
,
quomodo vcruni est quod Luras ail, qui narrat
tius dicitur et Joannes idcirco angelus dictus est
; puerum duodecimo anno rcmansisse in templo, et
non natura: societatc, sed offlcii dignitate. Rccte parontes cjus per omnos annos ascondisse Hieroso-
ergo qui supernum Judicem venerat nuntiare ange- lymam in diesolemr.i Paschie, et puerum crevisee,
lus dictus est, ul dignitatcm scrvarct in noniine maxiiiic cum Joannes in perfectaa;tale coeperit prae-

quam explebat in operalione. Altum quippc nomen dicare? Et ut nulla sit contrarietas, quod dicit « in

est angeii, sed vita Joannis non inferior fuit; recte dicbus illis, • iion est rererendum ad
specialitcr
ergo potuit dici angciu» terrcnus, ot bomo coclestis. illud tempus : « Postquani Joscph reversus cst de
£)t sciendum quia non solum Joannes angelua diclus /Egypto cum puero, ct veniens hcibilavil Nazarelh, >»
 ;

879 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 880

sed generaliter referendum est ad omne tempus A homini regi, «et item: «Simile est regnum coelorum
infantis et pueritiaj Domini, ut sit sensus : « in deceni virginibus. » Dicitur et supernum solium, et
diebus illis, » id est postquam haec vel illa gesta illud : " Multi venient ab oriente et occidente, et
sunt, qua ceeteri evangelista^ de infantia et pueritia recumbent cum Abraham, Isaac, et Jacob in regno
Domini usque ad trigesimum annum narrant," tunc ccslorum. » Et hoc totum hic intelligi potest ut sit
venit Joannes » et sciendum quod orcnesevaoge-
;
sensus : •< appropinquavil regnum ccelorum, » id est
listfEfaciuntmentionemhujuspraedicationisJoannis. ut Christus rcgnet in vobis ; sive, « appropinquavit
Ecce beatus Mattha;us, postquam narrat Joseph regnumo(Elorum,»idest,ulquicarnaliterScripturam
reversum dejEgypto cum puero venisse et habitasse intelligebatis, intelligatis spiritualiter sive,« appro- ;

Nazareth, mox jungit dicens « Venit Joannes Ba- : pinquavit regnum coelorum, » id est ut, qui eratis
ptista praedicans, » etc. Marcus, sequipeda illius, in Synagoga. sitis Ecclesia ; « sive, appropinquavit re-
principio Evangelii sui fccit mcntionem hujus prse- gnum cfflorum, » id est ut cum Christo in superno
dicationis dicens : « Initium Evangelii, » et cstera solio regnetis. « Hic est qui dictus est per Isaiam
usque ubi ait : « Vox clamantis in deserto, » et quia prophetam. » Dubium est namque cujus sint hsac
nihil prsmisit, idcirco non disit " in diebus illis, » verba, Baptists scilicet, an evangelistae. Videntur
aut aliquod tale. Lucas vero, postquam narravit „ quidem evangelistffi esse sed si sobrie dicta san- ;

puerum duodecimo anno remansisse in lemplo, et ctorum evangelistarum consideremus, non incon
parentes ejus per omnes annos ascendisse Hicroso- grue Baptistie essc credunlur. Matthffius enim de
lymam.mox subjungitdicens:«Annoquintodecimo se ipso dicit « Dum prffiteriret Jesus vidit hominem :

imperii Tiberii Ca;saris factum est verbum Domini sedentem ad teloneum, Matthaaum nomine, » nec
super Joannem Zacharia; filium in deserto. » Joan- dixit vidit me et Joannes « discipulus ille quem ; :

nes uUimuset facundior Cffiloris cvangelistis, post- diligebat Jesus, » et itom : « Hio est discipulus qui
quam narrat Verbum in principio fuisse apud Pa- testimonium perhibet de his, et scripsit h;EC, » nee
trem, et Patrem omnia per ipsum condidisse, et dixit Ego sum. Et in Veteri Testamento legitur :

Verbum caro lactum fuisse, et habitasse in nobis, « Erat Moyses mitissimus, super omnes qui mora-

statim subjungit dicens : « Fuit homo missus a Deo hantur in terra. » Et Job « Vir erat in terra Hus, :

cui nomen erat Joannes. » Ecce sancti evangelista; nomine Job, » nec dixit Ego eram. Sic et haec verba
vario modo, et diversis in locis laciunt mentionem non incongrue possunt esse Joannis Baptista^, ut
istius prffidicationis, quare hoc ? quia illorum
et ipse de se dixerit : « Hic est qui dictus est per
erat prajparare cor, Domini autem dirigere slylum Isaiam : » Et quod mirum si ipse de se hoc dixit,
et intentionem, nam sic unusquisque eornm descri- cum alibi interrogatus quis esset respondil : « Ego
psit, sicut Spiritus sanctus dictavit. Et sciendum vox clamantis in deserto. » Et quare Joannes vox
quod S. Matlha3us non solum tempus, locum, et diclus est a propheta? Quia Verbum Dei praeibat
personam, sed etiam offlcium et studium beati Jo- nam ex ipsa nostra locutione cognoscere possumus
annis demonstrat his verbis. Personam revera de- quia verbum audiri non potest, nisi prius praecedat
monstrat cum dicit « Venit Joannes » officium, : ;
vox. Sic et Joannes proecessit Verbum illud, scilicet

cumsubjungit: « Baptista, "studiumcum ait: «prce- de quo scriptum est : « In principio erat Verbum. »
dicans » locum cum dicit » in deserto Judaja;, » : Nam idcirco directus est ut per mysterium prsedi-
generale tempus cum ait « in diebus illis. » Et : cationis ejus Verbum Patris ab hominibus agnosce-
pulchre Joannes a pcenitentia priedicare ccepit, nam retur. Ubi autem clamaverit manifestat cum sub-
idcirco a pcenitentia proedicare caepit,quia per poe- jungit « in deserto. » Quantum ad historiam per-
nitentiam errratacorriguntur,nec solura naturalia et tinet, in deserto clamahat, quia remotus erat a turbis
originalia, sed etiamamissa.Verumtamen sciendum Judteorum : spiritualiter vero in deserto clamasse
est quia non ipse primus nec solus pcenitonliam dicitur, quia derelicts ac destitutae Judaea? solatium
pracdicavit, sed habuit testimonium a veteribus ;
sua3 redemptionis annuntiabat si credere vellet. Et
multa namque cxempla pcenitentia; reperiuntur in quod clamaverat manifestat cum subinfertur « Pa- :

Veteri Testamento dicit enim Dominus per pro- ; rate viam Domini, reotas facite semitas ejus » Ille .
J)
phetam « Nolo mortem peccatoris, » et item
: : autem venienli Domino ad corda auditorum viam
« Convertimini ad me et agite pojnitonliam. » Et parat, qui rectam fidem et bona opera praedicat, ut
Job dicit : « si peccavi inscius,et celavi iniquitatem ha;c vis grati® peuetret,et lumen verilalis illustret;
meam. » Et quia per poenitentiam proximiores Deo ct ille rectas facit, qui per sermonem bonae
semitas
efficimur, et regno ccelorum appropinquare pos- praedicationis mundas cogitationes in animo format.
suinus, ideo pulchre subjungit dicens: « Appropin- Et sciendum quia non soluni Isaias prasvidit hunc
qfiavitregnumca;lorum.»Rcgnumccelorumquatuor prascursorem Domini venlurum, sed etiam Psal-
modis dicilur. Dicitur enim Christus, ut illud : mista cum sub persona Dei Patris dicebat « Pa- :

« Regnum Dei intra vos esl : » dicitur sacra Scri- ravi lucernam Christo meo, » id est Joannem
ptura, ut illud : <c Auferetur a vobis regnum Dei,et Filio meo. Et bene Joannes lucerna dicitur, quia
dabitur genti facienti fructusejus: » dicitur sancta sicut Lucifer ante solem, lucerna ante dominum-
Ecclesia, justaillud ; » Simile est regnum ccelorum miles anteregem, prffico antejudicem ; sicetJoan-
881 HOMILIvE.

nes prfficessit Christum;mi!e8 enim directus arege A diunt pacatff, « Ipse autem Joanneshabebat vesti-
hoc niodo viam ei praeparat vallea implet, tu- : mentum de pilis camelorum. o Hucusque videntur

mentia planat. et omnia qffendicula aufert,utgres- verba Joannis ab eo loco ubi ait: — « Pcenitentiam
sus incedentis non offendat, sic et Joannes paravit agite ab hinc veroverba suntsancti evangelistaj
;
»

viam Domini.Qualiter vero via Domini prsparanda Et quia beatus Matthaeussuperiusdixerat Joannem
sit aliterevangelista,imo etipseprophetamanifestat venisse, et poeniteotiam in deserto Judaea; praedi-
cum ait: « Omnis vallis implebitur,et omnis mons care coepisse, ut ostenderdt non immerito, sed di-
et coUis humiliabitur.» Per valles designantur hu- gne adofflcium prffidicationisaccessisse, idcirco de
miles, per montes et colles superbi.In adventu Do- asperitate vestium, et vilitate ciborum ccepit eum
mini valles impletae sunt.monles etcoUeshumiliati laudare dicens: «Ipse autem Joanneshabebat vesti-
quia, sicut ipse dicit, i< Omnis qui seexaltat humi- mentum de piliscamelorum.» Yestimcntum ipsius
liabitur et qui se humiiiat esaltabitur; » hino alias erat Deus et justitia, cibus ejus lex Chrisli et con-
scriptum est Deposuit potentes de sede,ct exal-
: « templatio divina;el quia ipse mundo mortuus erat
tavit humiles.i) Potest etam hoc intelligi rtictum de et mundus illi crucifixus, idcirco non potorat pre-

Judaico et gentili populo;gentiles enim erant valles tiosas vestes desiderare,et lautiores cibos appetere.
id est humiles, quia idolorum cultores erant.et di- P Sub ista tamen asperitate vestium et vilitate cibo-
versis criminibus irretiti Jud^i vero montes et ;
rum Lon condemnavit beatus Joannes temporalia
colles, id est, superbi erantpropter legis acceptio- bona, nec terrena bona docuit esse mala.quia om-
nem, et Dei cognitionem. Sed in adventu Domini nia a bono Deo creata sunt, sed sub habitu vesti-
valles impletae sunt,et montes et colles humilitati, mentorum et vilitate ciborum ostendit se peccata
quia gentilis populus se humiliando per fidem do- totiushumani generisdeflere. Nammulti sanctorum
num gratiae suscepit,quod Judaicus populus super- Patrum in prceterito tempore peccala mundi defleve-
biendo a se repulit. Potest et hoc intelligi do uno- runt. Moyses enim propter grave pcccatum populi
quoque viro humili et superbo; moraliterenim qui- nimia tristitia affligebatur, et in tantum dilexit po-
cunque immunditia, et fornicatione,et voracitate, pulum ut opfaret se deleri de Libro vits,si non di-
et ebrietate detinetnrc< vallis west ille vero qiiiin mitteretur peccatum populi.Josue vero ministeret
;

superbia,etjactantia,et vanagloria consistit,«mons successor illius a maneusque ad vesperum prostra

et collis est. Sed homines adjuti gratia Dei cum
>> tus jacuit coram Domino propter pp.ccatum populi
transeunt de immunditia ad munditiam, de forni- Samuel omnibus diebus vita; sua; luxit Saulem et
catione ad continentiam de voracitate ad abstinen- populum quia recesserant a Domino. Elias vero
tiam.de ebrietate ad sobrietatcm, valles implentur. multa jejuniiinediaaffiigebaturproptcriniquitatem
Item siadjuti divina gratia transierint de supcrbia C et peccata populi. Jeremias mcerens et lugens non
et jactantia ad l.umilitatem, et de vana gloria ad potuit quin diceret: n Quis dabit capili raco aquam
despectum propria; carnis, iuno profccto montes et et oculis meis fonlem lacrymarum,ut defleam pcc-

colles humiliantur.Hoc raodn ucusquisquenostrum cata populi mei die ac nocte ? » Et Daniel dicit :

viam Domino debet pneparare ille enim viamDo- « Triumhebdomadarum spatiosedens in domo moa
;

miuo parat, qui de vitiis ad virtutem transit, quo- panem desiderabilem noncomedi,etaquam deside-
niam vine Domimi sunt fides et justitia.semita; vcro rabilem non bibi,lugens peccatapopuli mci. »Sicut
illius CKterae virtutes.Has vias sibi notas fieri opta- isti,sic et multi sanctorum defleverunt peccata ge-
bat Psalmista cum dicebat : » Vias tuas, Domine, neris humani.Ita et Joannes.Sicnim habitumcxte-
notas fac mihi, et semitas tuas edoce me.» Et quaj rioris homini considerernus, quanti meriti interior
sint ipse3 vis consequenter manifeste curavit indi- horao sit agnoscerepossumus.llIeeriim,qui tali ha-

care dicens : « Universse via3 Domini miscricordia bituutebaturextrinsecus,magni mcritieratintrinse-

et vcritas sunt ;
» et Cieters virtutes, id est.fides ct cus,ct in his vcrbisdomonslratur vitam JoannisctE-
justitia et similiasemit» ipsius sunt.Et islas vius lcstcra fuisse, ct gloriosaracjushumilitatem etpudi-
hortatur nos Jeremias propheta inquirere cum di- honestatcm. Hiseliamverbissancti evangclistas
citi.e

cit « State super vias, et interrogate dc seraitis

:
jj
Dominusalibi jmnuit cum dicit turbis de Joanne :

antiquis qua; sit via bona,et ambulate in ea » Se- «Quid cxistisindesertumvidere?hominemmoIlibus

quilur « El erunt prava in directa. » Prava sunt
: vcslitum ? » subaudilur Non; quod enim Dominus
corda maloruin bominum. per injustiliam delorta;
sed tunp prava in directa commutantur
malorum hominum adjustitiac
Aspera; sunt mentes hominum
tione perturbataj, quae verbum
contemnunt, sed lunc « aspera in vias planas »
commutantur, cum oa: mentes hominum ira com-
mota!, ad gratiam mansuetudlnis rcdeunt,qusque
priu8Vcrbunipra;dicationisaudircnolu(>runt,convcr
8aeadbeatitudincm,etadlenitatem,delectabiliterau-
cum corda
regulam diriguntur.
furorc et indipna-
pra;dicantis audire
Joanncm ves^itum moUibus dicit non fuisse.hocest
quodbeatusMatthffiushiccurapiliscamelorumindu-
tum esse ostendit.Per hoc vero,quod tam Dominus
quamevangclistaJoannemdeasperitatevestiumlau-
davit.ostcnditquiaJoannesnonltiitfautormalorum,
scdincrepator,etvilampcccantium non blandiinen-
lisfovcbal,scda.spcra! invcctiouis verbis increpabat
dicons:" Goniminaviperarum.quisvobisdcmonslra-
vit fugero a vcutura ira?" Moralilpr quicunque vult
vesligia Joanuis sequi,non dobct pcccalorcs blandi-
883 REMTGll ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 884

mentis fovere, sed aspere,increpare juxla illudSa- A conversationis, et sanctoe vita;, et bona; opinionis
lomonis: « Verba sapientium quasi stimuli,et quasi fueruntjde quibus unus fuit illeCornelius centurio
clavi in altum defixi. » Pulchre verba sapientium de quo legitur in Actibus apostolorum,quia « erat

stimulis et clavis assimilanlur,quia culpas pecean- vir justus et timens Deum.faciens quotidie eleemo-
tium nesciuntpalpare.sed pungere.nesciunt fovere, synas plebi, et deprecans Deum die ac nocte. »

sed increpare. Per zonam pelliceam designatur unde promeruit ut angelus mitteretur ad eum qui
mortificatio ipsius Joannis per mel silvestre,dul- ;
diceret : » Corneli, exauditae sunt orationes tuae,

cis ejus prsedicatio; nam tantsdulcedinis eafuit ut et eleemosynae tus ascenderunt in conspectum
ipse Ctiristus abhominibus putaretur. Et ipsaejus Dei. i De iis etiam fuit illo potens eunuchus C.an-
existimatio bene locusta; assimilatur: locusta enim fuit, ut non solum
dacis regina; qui tanti studii
elevata a terra cito cadit, et sio illa existimatio po- per annos omnes ascendere Hierusalem,sed etiam
puli, qua Joannes Christus existimabatur,cito cor- sedens in curru legoret Isaiam prophetam, qua-
ruit, quia ille qui putabatur propheta,mox agnitus propter promeruit ut dirigeretur adeum Philippus
est Christus, et ille qui Christus, niox agnitus est diaconus, quatenus baptizaret eum et isti tales
:

propheta.Per Joannem,qui Domitv gratia interprc- cum essent mel silvestrc in silva generis humani
tatur, significaturChristus; et congrue quidemDei P conversi ad fidem facti sunt mel domesticum in
gratia dicitur qui mundo gratiam
Per Dei attulit. sinu sanctffi Eccles!fe.« Tunc esibat ad eum Hiero-
vestimentum illius designatur Ecclesia gentium, solyma, el omnia Judaea. » Quod dicit « Tunc » ad
quK bene vestimentumDei dicitur.juxta illud quod superiora refortur ubi ait:« Venit Joannes Baptista
Dominus per Jeremiam prophetam ait:» Vivo ego, prajdicans in deserto. Quffirendum tamen est
»

dicit Dominus, quia omnibus his velut vostimenlo quare Joannes baptizabat, cum suo baptismate
vestieris. "Vestimentum namque Joannis de pilis ^peccata relaxare non poterat;in solo enim baptismo
camelorum fuit contextum, ct sancta Ecclesia de Domini peccata nobis relaxantur. Verum idcirco
gentilitateestcongregata.Camelusenimimmundum baptizabat quatenus per omnia officium sua; pra3-
est animal,secundum legis pra3ceptum,etsignifical cursionis impleret, ut qui factus est praecursor
gentilitatem. Et bene per camelum, quod immun- Domini nascendo, ot prsdicando, simul otiam fie-
dum est animal, immunda gentilitas dosignatur,et ret baptizando. Sive ideo baptizabat, quia bapti-
quod ita sit manifestat Isaias dicens : « Inundatio smum illiusfiguramgcrebat catechumenorum.Nam
camelorura operiot te.» Perzonam pelliceani morti- sicut modo catechizantur pueriut digni fiant acce-
ficatio ipsius sancta; Ecclesia; intelligitur, unde dere ad sfvCramontum baptismatis.ifa et ille bapti-
Apostolus dicit : « Mortificatc membra vestra quas zabat, ut illi quos aqua intingebat, postea devo-
sunt super terram ; Carnis curam ne C tius vivendo, digni fierent ad baptismum accedere
» et item : «

faceritis in concupiscentiis vestris.» Et Dominus in Christi. Item qua;rendum ost quaro in Jordane ba-
Evangelio : » Sint lumbi vostri prajcincti, et lucer- ptizabat.Duabus vero do causis idfeoisse putandum
na; ardentes. Pascha oliam celebraturi « lumbos
» est : ut ilii scilicet aperiret januam regni ccclestis,
praecinctos habere » jubontur hanc enim zona ;
ubi datus est aditusfiliis Israel intrandi in terram
agnitus est Elias, et hac zona, id est, hoc signo repromissionis, sive quia Jordanes a duobus fon-
mortificationis agnoscuntur omnes fideles juxta tibus nascitur,id est « Aior» et « Dan » qui oriun-
illud Pauli « Qui autem Chri.«!ti sunt, carnem
: tur ad radicem montis Libani. Et ideo baptizabat
suam crucifixerunt cum vitiis et conciipiscentiis.» in Jordane ut ostenderet quia nocesso est omnibus
Per locustasdesignanturhi quidegentili populo an- renatis per aquam baptismi, ut studeant implere
toquam ad fidom transissent instabiles erant mente, precepta duorum Testamontorum confifentos pec-
et nec ad ista, nec ad illa se floctontes, rebelles cata sua. Ilinc descendit etiam consuotudo eccle-
et contradiclores erant legis. Hi enim tales, tam siastica ut illi qui baptizandi sunt prius abrenun-
prasdicatione Joannis quam apostolica devicti,con- tient diabolo, et operibus ojus, soeculo, et pompis

versi sunt in cibum Dci ; unde Dominus dicit :

ipsius. « Videns autem multos Pharisaorum et
« Meus cibus est ut faciam voluntalem ejus qui n Sadduca!orum. » Pharisaii interpretantur divisi,

misit me.» Cibus ergo Domini est voluntas Patris, Sadducaei vero justi, vel justipcali ; PharisKi
et redemptio,et salus generis humani.Et quod per enim orant presbyteri, id est seniores Judsorum
locustasgentilitasdesigneturostendit Salomon cum Sadducaai autem eorum hajretiei negabant euim ;

dicit : « LocustK enim cum non habeant regem, Spiritum sanctum et angelos, ot animam vivere
nec duceni, nec prfficeptorem, unaquffiquo graditur post mortem,et ideo nogabant esse resurrectionem,
per turmas suas.»Sic et gentilitas cum non haberet et quod negabant Pharisaji confitebantur. For-
isti

regem Christum, nec ducem, nec praeceptorem, tassis viderat beatusJoannes istos Pharisaeos et
id est aliquem latorem lRgis,aut aliquem doctorem Sadduca'os non simplici infentiono venire ad ba-
vel prophetam, egressa est per turmas, id est de ptismum suum, aque idcirco acriter eos redarguit
infirlclitato ad gratiam Christi sub unitalo fidei cu- dicens « Prngenios viperarum, quis ostendit vobis
:

currit. Per mel silvestre designantur ii qui in gen- fugere a ventura ira ? » ac si diceret : Si ad moum
tili populo, antequam ad fidem venissent, dulcis vultis venire baptismum. simplici intentione veni-
 885 HOMILI^. 886

te, et si meum vultis audire consilium facite fru- A mittit pro quibus pcenitentiam gessit.aut dissimu-
ctus dignos pcenitenti». Illi enim qui quondam ob lat se agere poenitentiam, aut ignorat.
meritum fidei filii Abrahae dicti sunt, modo pro-
HOMILIA IV. L' 1 8
pter infidelitatem filii serpentis dicuntur,id est dia-
In illud Matth.ei Cuin csset desponsata mater Je-
:

boli et bene diabolus serpens dicitur, quia per

:
su Maria Joseph, antequam convenirenl inventa est
serpentem protoplastos decepit; et quod diabolus in utcro habens de Spiritu sancto.
serpens dicatur manifestat Scriptura dicens : Nativitatem Domini nostri Jesu Christi secundum
« Suscitabo super eos Leviathan serpentem tortuo- carnem, qua Dei Filius homo fieri dignatus est,
sum.D Et sciendum quia consuetudo est sanctarum Matthaeus evangelista brevi quidem sermone, sed
Scripturarum abimitatione operum nomina impo- plena veritate descripsit.Ccepit namque ab Abraham
nere, ut illud : « Audite,principes Sodomorum, et generationem patrum describere, et perduxit eas
auribus percipe legem Dei nostri, populus Gomor- usque ad Christum, et ut ostcnderet quantum dis-
rhae » et alibi
; « Pater tuus Amorrh8eus,et mater
: taret Nativitas Domini nostri Jesu Christi acstero-
tua Cethaea.iiNunquid idcirco Judffii adeo appellati rum hominum nativitate, subjunxit : « Cum esset
sunt, quod a Sodomitis, aut ex Gomorrhaeis nati desponsala mater Jesu Maria Joseph. » Ostendit
sunt? Non, sed ab imitatione operum: acta enim „ enim illos secundum solitam copulam maris et
illorum imitantur. El bene isti Pharisaei et Sad- feminffi generantes et geoeratos; Justum vero nec
ducaei progenies viperarum dicuntur ab imitatione generantem nec generatum, sed de Spiritu san-
eorum; fertur enim quod uterque parens viperarum cto ex Virgine conceptum et natum. Et quia
in conceptu simul et in partu exstinguatur. Sic et Dei Filius nasciturus erat in carne, decebat ut non
ipsi Pharisaei et Sadducaii « progenies viperarum » ex alia nasceretur, quam es illa quie virgo erat : et
vocantur. quia maxime illorum consilio crucifigen- quia Virgo paritura erat, decebat ut non alium pa-
dus erat Christus,Pater eorum,et per malam inter- reret qua.ii qui Dei Filius esset.Sed sciendum quod
pretationem mater illorum Synagoga est exstincta; beatus Matthasus non tempus, non locum, non or-
nam mali filii, malorum parentum acta imitantes, dinem conceptionis narrat, qu^ omnia manifestis-
bene « progenies viperarum » dicuntur, quia quasi sime beatusLucas demonstratcum dicit :«In mense
de venenatis parentibus venenati filii nascuntur. sexto missus est angelus Gabriel aDeo in civitatem
Sequitur « Quis demonstravit vobis fugere a ven-
: Galilffiae,cui nomen Nazareth,ad virginem desponsa-

tura ira? «Quis subauditur nisi Deus? si vero quis
demonstravit sub futuro tempore intelligatur:quis
doctor, quisve prasdicator dabil vobis consilium ut
possitis evadere iram aeternt-e ultionis? Venturam C
illam appellat a;ternam damnationem, unde dicit
Paulus apostolus : « Si enim cum inimici essemus
sumus Deo per mortem Filii ejus.multo
reconciliati
magis, nunc reconciliati, salvi erimus ab ira per
ipsum. » Et item « Tu aulem secundum duritiam
: Patribus traduntur;verumtamenprKcipuK hac sunt:
tuam, et cor impocnitens thesaurizas tibi iram in
die irae, ct revelationis justi Judicii Dei. » Nos vcro
qui peccavimus, ct in
involuti suinus, quomodo ab ira cxtrema; ultionis
evadere possimus,dicat sanctus Joannes nobisquid
facere debeamus. Ait enim
ctus pocnitentiae.» In quibus vcrbis
beatuB Joannes non lantum fructus pocnitentia;,
sed dignos fructus admonet csse facicndos; quia
aliud est facerc fructus pounitentia;, et aliud dignos
pcenitenti» fructus, nam non par studium debet
esse illi qui multa, et
illi qui pauca, ct illi quf
aliqua commisit. IUi qui nulla commisit,
illicitu
jure conceditur ut licitis utatur; illi vcro qui ali-
quid commisit necesse est ut tanto a sc abscindat
licita, quanto meminit se perpetrasse
sententia uniuscujusque nostrum conscientia con-
Btringitur; nam unusquisque nostrum tanto majora
lucra sibi dehct acquirere pcr posnitontiam.quanlo
sibi majora damna intulit
qui post aclam pocnilentium eadem vcl similia com-
tam viro.cui nomen erat Joseph de domo David,et
nomen virginis Maria, «EtquiaVirgo parituraerat
Dei Filium.decebat ut prius ab angelo salutaretur,
deinde divina virtute illustraretur, ac sic demum
Dei Filium in se susciperct. Qusrendum nunc est
quare Dominus noster Jesus Christus nou de sim-
plici virgine, sed ex desponsata nasci voluerit, et
sciendumquodplurimaerationabiles caussasanctis
Prima est ut per Josephorigodemonstrareturbeataj
Maria;,cum ambo de una eaderaque tribu fuerint;
usu inalre consuetudinis sccuuda,ne quasi adullera lapidaretur ab Judffiis,si
virum non haberet et (llium procrcasset; tertia, ut
fugiens in ,-Egyptum habcrct maritale solatium,quo
: « Facite dignos fru- sustentaretur,hoc cst haberct virum qui Dominum
notandum quod in /Egyptum ferret et refcrrct, ct necessaria femi-
nea3 fragilitati subministrarct, et fidelis custos et
tutor integcrrimae virginitatis,et lestis ccrtissimus,
n et nutritius esset Domini lidissimus; quarta,quam
addidil martyr Ignatius, ut partus ejus celaretur
diabolo, id est ut non haberct diabolus suspectum
partuin,diim vidcret eum cx conjuge natum.Si enim
de simplici virgine nasceretur, facile diaboluseum
Dei Filium agnosceret, ct nunquam crucifigeretur;
illicita. Hao unde est illud Aposloli :iSi enim agnovissent.nun-
quammajcstatisPominumcrucifi.\isseut.»Sequitur:
«antcquam conveniront."IIoc verbuin convcnicndi,
niui ipsum concubitum, sed tcmpus signilieat nu-
per culpam. ille cnim ptiurum,id est quando ea quie fuerat sponsa incipit
CS3C uxor; ot cst scnsus unlcquam c6nvenircnt,id
:
887 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 888
est antequam ritesolemnia nuptianim celebrarent; A. peccata relaxando. Quod autem tali nomine nun-
nam quod postea acceperit eam,evangelistain sub- cupari debuisset,longe ante prasdixerat per Isaiam
sequentibus manifestat cum dicit, quia monente cum ait :«Justuset salvans Dominus non est praster

angelo accepit eam Joseph, et quia non concumbe- me. » Et quod tali nomine vocari debuisset, etiam
bant.idcirco subjungit :«et non cognoscebat eam.» antequam nasceretur ipse pra;dixit per prophetam:
Tamen « inventa est habens in utero, » et certe a «De ventre matrismeaB vocavitmeDominus nomine
nuUo alio nisi ab Joseph, quia maritali sententia meo.K Sequitur :« Hoc totum autem factum est ut
pene omnia futurs conjugis noverat, et idcirco adimpleretur quod dictum est a Domino per prophe-
tumcntem ejus uterum curioso deprehendebat in- tam. » Quaerendum est in hoc loco quare dixerit
tuitu.dJoseph autem vir ejus cum esset justus, et sanctusevangelistatotum factum esse,cumsuperius
nollet eam traducere.voluit occulte dimittere eam. » solam narraverit conceptionem. Sciendum tamen
Bene justus, quoniam justitiaa custos erat, videbat quod idcircQ sanctus evangelista totum factum esse
namque sponsam concepissesuam.quam noverat a dixit.ut per hocdemonstraret.quodanteinprsscien-
nullo viro fuisse attactam videbat gravidam,quam
; tia Dei totum factumfuit quam fieretapudhomines,
vere noverat castam, et quia legerat in propheta sive quia praeteritarumrerum erat narrator,et ideo
« de radice Jesse esiet virga, et flos de radice ejus totum factum erat mos namque fuit hujus sancti
:

B evangelistae pene omnia quoe disit exemplis Veteris

ascendet, » et noverat beatam Mariam originem
duxisse de stirpe David,qui fuit filius Je3se,legerat- Testamenticonfirmare,maxime propferillos Judaeos
que etiam :«Ecce Virgo in utero concipict,et pariet qui ita crediderunt in Dominum Jesum Christum,
filium, 1 idcirco non discredebat, vel diffidebat ut timerent recedere a carnali observatione legis,
hanc prophetiam esse implendam in ea; et cum esset ul tanto facilius retraheret eos ab ipso timore,
justus, ct omnia juste vellet agere, dignum exis- quantojamviderentet agnoscerentea essecompleta
timavit ut haec nulli proderet, et tamen eam non in gratiam Evangelii,quae praedjcta vel gesta fuerant
acciperetuxorem,scd,mutat opropositionuptiarum, in Veteri Tcstamento:«Ecce Virgo in utero habebit.»
dimitteret eam. ut maneret sponsa sicuti fuerat.Et Quod Virgo esset conceptura.et Dei Filius paritura
hoc est quod dicit evangelista, « et nolieleam tra- multis demonstraturexemplis;SaIomon enim dicit:

ducere, » psJam facere, sed occulte voluit

id est «Sapientia aedificavit sibi domum, escidit columnas
dimittere,id est tempua nuptiarum mutare quod si : septem. » Sapientia Christus est, de quo Apostolus
fecis9et,jierpauci essentqui non magis autumarent dicit :« Christum Dei virtutem,et Dei sapientiam.»
eam meretricem quam virginem,et idcirco repente Haec sapientia itaque aedificavit sibi domum, vel
consilium Joseph divino mutatum est consilio, nam matrem de qua sumpsit carnem,vel corpus in Vir-
« haec eo cogitante,ecce angelus Domini in somnis C gine, in quo apparuit visibiliter inter homines. Et
apparuit ei. »Justo Joseph,justeomnia cogitanti, et Psalmista dicit « Mater Sion dicet ; Homo, » etc.
:

disponenti bene justus directus est imntius,qui ad Mater Sion ipsa est beala virgo Maria, et Ghristus
conservandam Virginis famam monuit ut eam ac- « homo factus est in ea, » quia Filius Dei carnem

ciperet uxorem. Hinc beatissimus Ambrosius ait : sumpsitcx ea; « et ipse fundavit eam .\ltissimus,»
Maluil Dominus quosdam de suo ortu, quam de quia ipse Altissinius,qui homo factus est. fecit sibi
matrispudoredubitare; maluit aliquos modum suee matrem,dequonasceretursecundumhumanitatem.
conceptionis ignorare, quam castitatem suee Geni- Hinc et Isaias « De radice,inquit, Jesse exietvir-
:

tricisinfamare; hoc est magis elegitut filius fabri ga, et Dos deradice ejus ascendet. » De radiceJesse
dicerctur, qiiam ut ejus mater adultera vocaretur. exivit virga, quia de stirpe David qui filius Jesse
Per hoc vcro quod angelus in somnis apparuit fuit, ut dixinius, originem duxit beata Maria, quae

Joseph, requies designatur mentis, et quia requic- florem munditiae,id est Dominum Jesum Christum,
scebat a curis saBCularibus,idcirco angelica visitatio- absque macula peccati concepit et genuit. Ha;c est
nepariteret locutione meruit perfrui. « Joseph, fili virgailla Aaron quae fronduit,et frondes in amygda-

David.noli timere.»Blandientis affectu angelus allo- lum produxit; nam sicut illa absque humore ullo
quitur Joseph.cum eum proprio nomine, ct filium n terra: flores et frondes in amygdalum produxit, ita
David, vocat erat enim ; David non tanlum ge-
filius etbeata virgo Maria absque ullo humano semine con-
nere, sed fide ct imitatione. « Noli timere accipere cepit, etpeperit Christum. Et bene Dominus noster
Mariam conjugem tuam. » Monuit ut acciperet ad Jesus Ghristu? similatur amygdalo nam sicut amy- :

nomen conjugii,non ad operis ofQcium ;«quod enim gdalum constat ex osse, cortice, et medulla,ita Do-
natum est in ea de Spiritu snncto est; » et ut digni- minus noster JesusChristus constat ex divinitateet
tas partus ostendatur ait :« Pariet autem filium et humanitate, carne scilicet et anima, et qui absque
vocabis nomen ejus Jesum,» hoc est totius mundi huraano semine natus est de Virginc, ideo per
Salvatorem,et universorumsalutis Auctorem.Salvat Prophetam loquitur dicens « Ego autem sum :

ipsequidem non infideles,non incredulos.sed popu- vermis et non homo. » Nam sicut vermis ex
lum suum, hoc est, in sc credentem; salvat non tam ligno absque ullo semine nascitur, ita ct Christus
a visibilibus hostibus.quam polius ab invisibilibus, de \'irgine. Inde est eliam quod secundum sep-
hoc est a peccatis; salvat non armis pugnando, sed tuaginta Interpretes scarabeus de ligno clamat.
 :

HOMILI^. 890

Quaerendum est etiam quare dicat sanctus evan- A lium suum primogenitum.»Fuerunt praetereanon-
gelista « habebit Dcum prophcta dicat«concipiet;» nuUi hi-cretici qui dixeruntquod Joseph etbeata Ma-
et sciendum quod quia propheta futura prsedi- ria post natum Dominum simul convenissent, et

oabat, idcirco posuit « concipiet,» nam illud conci- filios eos procreassent, quos sancti evangelistae fra-

pitur quod non habetur. Evangelista vero quia de tres et ad suum errorera confir-
Domini appellant,
praeterito narrabat historiara, ideo mutavit « con- mandum sumpserunt hoc testimonium dicentes,
cipiet,» et posuit » habebit ; » quoniam illud quod quodnequaquam sanclus evangelistadixisset « do-
habetur jam non concipitur, sed tenetur. Quod au- nec, » nisipostDominum natumsimulconvenissent.
tem dicit: « Vocabitur nomen ejus Emmanuei, » Sedprocul repellatDeushuncerrorem a cordibus fi-
putandum esthoc nomen sic interpretatum fuisseab delium;sciendum namque est quod sanctus evangeli-
aliquo translatore, non a propheta vel evangelista, staillotempore, scilicetantepartum, negare studuit
ne hoc haberetur obscurum vel confusum apud La- quod Joseph non cognovit eara, ne aliqua suspicio
tinos. Hoc namque nomiDe duK substantia; Uomini possetoriri postpartum vero nuUum dubiumesse
;

humanita-
nostri Jesu Christi, divinitatis scilicct et crediditquod non convenerint, ideoque negarenon
tis in una persona designantur,quiaqui anteomnia curaverit. Si enim illa legalis Maria, postquam divino
saacula ineffabiliter genitus est a Deo Patre, idem meruit perfrui eloquio, carnali non legitur copuls
p
ipse in fine temporum Emmanuel, id est
factus cst permista ; Noe Moyses postquam divinis
etiara et
« Nobiscum Deus » ex Virgine matro. Quod autem perfrui eloquiis meruerunt non concubuisse legun-
diciturii Nobiscum Deus,»potest intelligi hoc modo tur, quis sanaj fidei audeat dicere hanc evangelicam
Nobiscum factus est, hoc est passibilis, mortalis, Mariam,et hunc evangelicum virum Joseph scilicet
esuriens, 3itiens,lassescens, et per omnia nostri si- post natum Dominum convenisse, praesertim cum
milis absque pecoati affectione : sive «Emmanuel o illis permanentibus singulari gratia na-
in castitate
hoc est nobiscum Deus factus est, quia substan- tus est Dei Filius ? Verumtamen sciendum quia so-
tiam nostrsefragilitatis,quam assumpsit,substantia3 let « doneo » pro infinito accipi, ut est illud « do- ;

suae divinitatis in unitate persouiB univit et con- neo senescaris ego sum. » Nunquid, postquam ille
junxit,quando « Verbum caro factum est,et habita- Deus ? Non sed sic est intelli-
senuerit, desiit esse ;

vit in nobis » ut mirum in modum inciperet esse

; gendum
Ego semper ero etiam postquam vos se- :

quod nos sumus, nec tamen desineret esse quod nueritis. Et item « Vivo ego, dicit Dominus non : ;

erat." Exsurgens autem a somno Joseph fecitquod delebitur hoc peccatum vestrum donec moriamini.»
pr£ecepiteiangelusDomini.»Eoipsoadilu reditvita, Nunquid postquara mortui erunt,deletum est pec-
quo ingressa est raors,id est pcr virginem feminam catum eorum Non; si enira ante non est delelum. .'

et per obedientem virum. De virgine terra creatus C post mortem minime. Et Psalmista inquit « Di.xil :

est Adam,de virgine femina natus est Christus.Pcr Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec
inobedientiam Ada; omnesperditisumus.perbonum ponam inimicos tuos scabellum pedura tuorum. »
obedientitB Joseph omncs ad pristinum statum revo- Nunquid postquara facti sunt inimici illius scabel-
camur nam his verbis magna nobis virtus obedien-
; lum pedum ejus,desiit Filius sedere a dextris Pa-
tia3 commendatur, quibus dicitur: fecit sicut pr»- Non ;sed talis est sensus Inimici quidem tui
tris ? :

cepit ei angelus Doraini accepit videlicet Mariam

; pedibus tuis subjicientur,et tu a dextris meis sera-
celebratis nuptiis.atque accepit,ul ca conjux voca- per sedebis. Et in Evangelio legitur « Amen dico :

retur, non ut tamen concumberent,quia sequilur: tibi,non exies inde,donec reddas novissimum qua-
<(et non cognoscebat cam. » Fuerunt quoque non- drantera. » Et est sensus quia nunquam reddes, :

Dulli qui dixerant quod Joseph non cclebratis nuptiis nunquam cxies. Sic et in hoo loco pro infinito ac-
beatam Mariara accepit.sed bene ait Bcda: Ille qui cipitur « ct non cognoscebat cam donec ppperit
:

hoc didicit ostendat ubi licitum fuit unquam apud Dlium suum,» id cst nunquam cognoscebat.Scien-
Judasosquod sponsi ct sponsKsimul convcnirentub- dum CLit praitcreaquiafueruntnonnulli ha;relici qui
sque celebrationo nuptiarum, cl si ostenderil, nos dixcrunt Dei Filium non veram carnem ex Virgino
sano ejus sensui cedimus; tantum videal nc aliquud n sumpsisse,sed imaginarium corpus habuisse, ideo-
tale profcrat,quod matrcm Domini infamet; etcum que addidit « suum,»hoc est proprium,non adopti-
hoc oslendere non potucrit.nostreecredatassertioni. vum,non aliunde,ncque ex nihilo, sed cx sua sub-
Et « non cognosccbat eam. » Uoc verbum cogiwsco stantia, ct sancto Spiritu conceptum ct naluni.
aliquando in sacris Scripluris pro cognitiouc poni- Scquitur « primogonitum.» Non ctiam dofucre has-
tur, ut illud « Cognovit Joseph fratres suos, ipse
: retici qui ad conlirmandam sentcntiam sui erroris
tamen non est agnitus ab eis » et item « Reman-
:
hoc verbumasumpscruntdicentes.quodncquaquam
.•

sit puer Jesus in Uierusalcm, et non cognoverunt sanclus ovangclista dixissiH « primogenitum,» nisi
parentes ejus. » Proconcubitu etiam ponilur,ut il- is habuissct fratrcs;falso tamen,nam primogenitus
lud « Cognovit Adam adhuc etiam u.xorcm suam,
: diciturnonillc solummoilo quem fratrossequunlur.
et gcnuit cx cn filios ct (ilias. » Sic ct iu hoc loco sed qni primus iiascitur, sive non. Logis namquo
pro concubitu ponilur ct « non coguoscebat eam,» pr.eceptum fuit ut « o[unc nuisculiuuui adapcriens
id est non concumbebat cum ea« donec peperit fi- vulvam sanctum Domino vocaretur, et omnia pri-
 :

891 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 89i

mogenita Deo in templo offerrentur, et septem die- A vator diceris in me salvando glorifica.ut tuum no-
bus essent sub uberibus matrum, octava die vero meu sitsuper me.
olTerrentur Domino. » Et nunquid illa solummodo 5-"2>''*1 HOMILIA V.
primogenita offerebantur qus fratres sequebantur? I.N ILLID Matth.ei Dicebat Jesus turbis Judxorum:
:

Non, sed omnia quae primo nascebantur. Et item Ecce mitto ad vos prophetas, et sapientes, et scri-
legitur quia« percussit Deus primogenitumin terra bas, etc.

^gypti » et nunquid illa solummodo primogenita

: Quod autem superius dicit :« Implete mensuram
percussit.quce fratres fuerant secuti ? Non,sed om- patrum vestrorum,» ad personam Christi pertinere
nia quee primo nata sunt
tam de hominibus quam videtur, quoniam ipse ab illis occidendus erat.sive
de animalibus.Ergo omnis unigenitus recte potest potest referri ad apostolos, de quibus nunc dicit
dici primogenitus verumtamen non omnisprimo-
; i< Tdeo ecce ego mitto ad vos prophetas, sapientes
genitus dicitur unigenitus. Dominus igitur Jesus et scribas,»ut scilicet impleatis mensuram patrum
Christus cum sit unigenitus bene diciturprimogeni- vestrorum, oceidendo ostendamini vos esse
et illos
tus, quia primus dc Virgine est natus,et natusqui- filios homicidarum, et convincamini falso ornare
dem non matrem, quas virgo semper
devirginavit sepulcra prophetarum. Prophetae enim non solum
permansit de ea namque scriptum est :Portahaec „ illi dicti sunt qui incarnationem Domini ventnram
;

/^lnil^'^ fmif
vir nmn _ '^ _-i -1* 'M _. l__lf !•_
clausa erit, et •>*< non i^^.^r^^\-. J:_. "
rtl- L I .. ._ ' "
transibit per eam
Zi. . .

sokis prKdixerunt,sed etiam illi qui ccelestisregni gaudia

:

Dominus egredietur per eam,et erit semper clausa. annuntiant.et Scripturas interpretantur; de quibus
Et quid mirum si unigenitus Dei Filius primogeni- dicit Apostolus « ProphetK duo aut tres dicant, :

tus dicitui^eo quod primus natus sit de Virgine? caeteri autem dijudicent. » Quidam enim prophetas
cum etiam primogenitus mortuorum dicatur, unde Veteris Testamenti autumant esse praeferendos apo-
est illud € Ipse est testis fidelis primogenitusmor-
: stolis in ordine catalogi sed sciendum est quia ;

tuorum, et princeps regum terrs. » Bene quidem prophetas, sapientes et scribas Dominus apostolos
primogenitus mortuorum dicitur,quiaipseprimusa suos appellavit ;prophetEe enim dicti sunt quia pro-
raortuis resurrexit, et nobis aditum resurgendi dc pbetioo spiritu erant repleti sapientes erant, quia ;

morte ad vitam dedit.Dicilur etiam «primogenitus eruditi fuerant coelesti doctrina, id est Evangelii
in multis fratribus, » ut illud Apostoli «Quos au- : gratia : unde et prophetas ait, ut eruditos corde in
temprfBscivit etpnTdestinavit conformes fieri ima- sapientia ; scribae vero erant quia de thesauris suis
gini Filii sui,ut sit ipse primogenitus in multis fra- nova et vetera proferebant. t Et ex illis occidetis, »

tribus.»In quibus multis?In illis videlicetde quibus sicutPaulum et Jacobum,» et crucifigetis, »quem-
Joannes apostolus ait:«Quotquot autem receperunt admodum Petrum et Andream, «et flagellabitis in
eum, dediteis potestatem filiosDei fieri.»Et scien- synagogis vestris,» quemadmodum omnes apostoli
dum quia non solum dicitur primogenitus in illis IegunturflageIIati,de quibusin.^^ctibusapostolorum
qui post eum
fuerunt, sed etiam in illis qui ante dicitur: quoniam gaudentes ibant tlagellati a con-
ejus nativitatem e.\stiterunt,quibeneutiquepossent spectu concilii. « Et persequemini de civitate in
dicere cum Joanne Post nos venit vir qui ante
: « civitatem :» et est sensus Persequemini,inquam,
:

nos factus est,» atque etsi post nos natus est,tamen et expulsi eritis a finibusJudaeae ut congruotempore
potentia sua; divinitatis nos prEecessit.Primogenitus digna flat transmigratio ad gentes ad seminandum
etiamdicipotestsecundumipsam naturamdivinita- Evangelium Christi. « Ut veniat super vos omnis
tis, ut illud « Ego ex ore Altissimi prodivi primo-
; sanguis justus qui effusus est superterram a san- ;

genitaanteomnemcreaturam » Sapientialoquitur, guine Abel justi usque ad sanguinem Zachariae. »

et sapientia Christus est,de quo Apostolus : « Chri- Quis autem fuerltiste Abel non solum hac Domini
stum Dei virtutem et Dei sapientiam. » Ilunc Chri- senlentia, sed etiam testimonio libri Genesis com-
stum Dei virtutem et Dei sapientiam Virgo mater in probatur,ubi ejus munera Deo accepta fuisse nar-
fine temporum concepit et peperit,quem Deus Pa- rantur. Sic enim scriptum est :«Respexit Dominus
ter anteomniasajculaineffabiliter genuit. Pra;terea ad Abel et ad munera ipsius ; » prius enim dicitur
dicitur primogenitus eo quod ipse primus aperuit n Deum respexisse ad Abel, deinde ad munera ejus.
vulvam sanctas .MatrisEcclesiffi ad procreandos
Deo ideoque juslus deprehenditur. Sed solerter investi-
filios per aquam baptismatis. « Et vocavit nomen gandum est quis fuerit iste Zacharias.nam multos
ejus Jesuni.» Liquet hocnomen fuisse notissimum legimus Zacharias. Appellatus namque est Zacha-
sanctis Patribus et Dei prophetis, et masime illi rias ille penultimusduodecim prophetarum.Zacha-
qui dicebat :«Dcfecit in salutaretuum animamea;» rias etiam dictus est pater Joannis, et similiter Za-
id est in considerando salutare tuum anima mea charias vocatus est ille Joiadae sacerdotis sed ille ;

defecit;et item « exsuItHvit cor meum in SDlutari

: penultimus duodedim prophetarum nusquamlegi-
tuo » nec non illi qui dicebat «Ego autem in Do-
, tur occisus, atque etsinonnulli dicant quodZacha-
:

mino gaudebo, et exsultabo in Deo Jesu meo. » Et rias pater Joannis occisus sit inter templum et altare,
permaximum est illud « Deus, in nomine tuo sal- :
eo quod Christi adventum futurum praedixit, hoe
vum me fac, » id est gloriam tui nominis quoSal- tamen in divinis lilteris non invenitur, et ne libera
 ;

893 HOMILIiE. 894

facultas errandi daretur per diversos, ideo signan- A omnes sancti martyres per istos designantur laicalis
ter addidit Dominus : " quem occidistis inter tem- Zacharias autem interpreta-
et sacerdotalis ordinis.

plum Congruentius ergo Zacharias intel-

et altare. » tur memoria Domini, unde et puichre per ipsum
ligi potest ille filius Joiads sacerdotis, quem Joas, omnes electi designantur, etiam et ille qui in fine
rex Judce, interfecit inter templum et alture. Sed mundi nasciturus est, quippe memor Domini erit.
quffirendura est quomodo Dominus liiceum filium Sequitur: « Amen dico vobis,venient hKC super gene-
Barachiffl nominet, cum, sicut in libro Regnum legi- rationem istam, » id est ultio et vindicta justorum,
tur, filius fuerit Joiada; sacerdotis : sic enim legi- quorum sanguis effusus est super terram, ct requi-
tur : « Non est recordatus Joas Joiadae patris cjus retur non solum super Judaeos, sed etiam super om-
quffi sibi fecisset bona. » Solvitur heec quapstio ita : nes iniquos, ut aequales sint ad perferenda justi ju-
aut is certe duo nomina secundum consuetudinem dicii supplicia, qui pares fuerunt impietatis culpa.
suoegentis habuit,aut solviturinterpretationenomi- " Hierusaleni,Hierusalem,qufD occidis prophetas,et
num. Barachias enim interpretatur benedidm Do. lapidaseosqui ad te missi sunt.»Hierusalemquoque
mi7ii, Joi&d&s wdTO Dei justitia; nihil ergo interest Dominus non sasa,non «dificiased habitatorescivi-
sivedicatur filius fuisse Barachi», id est benedict' tatis illiusappellat; plangit quippesuper eam patris
Domini, sive Joiad£e, id est justi Domini, quoniam p affectu,unde,sicut alterevangelistarefert,Jesus « vi
unum Dominus ergo ob magnitudinem ejus, et
est. denscivitatem flevitsuperillamdicens: quiasi cogno-
ad laudem ipsius vocavit illum filium Barachiae, id visseset tu ;» pra>videns namqueDominusplagamet
estbenedicti Domini. Rursus qucerendum est quo- ruinara illi perfida; civitati futuram, nec temporalem
modo dicat Dominus omnem sanguinem justorum solum, qucc a Romanis ventura erat, sed etiam illam
quaerendum esse ab Abel justo usque ad sanguinem quaminaBternadamnationeerathabitura,ideopatrio
Zachariaj filium Baraohia; super generationem Ju- atfectu deplorans condolendo alloquitur ct dicit :

dacorum cum neutrum eorum occidennt,scilicet

ipsi « Hierusalem,quai occidis prophetas, et lapidas eos
nec Abel, nec Zachariam. Nunquid merita omnium quiad temissi sunt, » ac subjungit « quotiens vo- :

generationum ac subsequentium una generatio per- luicongregare Hlios tuos » in quo ostendit omnes
;

solvet? non enim aequum est ut alter pro alterius retro prophetas a se directos fuisse, et destruuntur
peccatis puniatur. Sciendum est ergo quia moris est Dominum sumpsisse idcirco haeretici qui dixerunt
sacrarum Scripturarum duas generationes narrare, nitium sui ex Virgine, et alium fuisse Deum Vete-
unam bonam et alteram malam,unam justorum, et ris, alium Novi Testamenti, quoniam ille idem erat

alteram impiorum Christus enim est caput ora-

; qui prophetas ante Virginem direxit. Addit « Quem- :

nium electorum,et omnes electi membra sunt illius admodum gallina congregat puUos suos sub alas.
ac per hoc omnium electorum ab Abel usque ad C et bene hanc similitudinem assumit, hoc enim ani-
finem saeculi, quasi una erit generatio. Diabolus mal magnum affectum habet circa filios ceters ;

vero caput est omnium iniquorum, et omnes iniqui enim aves, etsi filios habeant, non facile possunt
membra sunt ipsius omnium ergo impiorum a ; agnosci esse matres, nisi forte in nidis residere vi-
Cain usque ad finem saeculi, una erit gene- dcantur. Gallinam vero, etsi pulli non sequantur
ratio de bona namque generatione scriptum est
, : et filios non videas, facile potes agnoscere matrem,
« Generatio rectorum benedieetur, » ct iterum : ita enim fit alis demissis, plurais hispida, voce rau-
« Haec est generatio qurcrentium Dominum ;
» de ca, oraiiibusque membris dissolufa ot abjecta, ut
mala autem dicit: « Generatio mala et pervorsa,ha3c infirmitate filiorum cum sit aflecfa, et ipsa infir-
Domino rctribuisti, » et item : « Gcneratio cujus metur ; alis etiam pra^terea filioa profegit, et pu-
oculi sublimes, et cujus palpebrae in altum crectK. » gnam init adversus railvum. Sapientia ergo Dci
Hapc enim sunt illaj dua; civitates,unaChristi,altera Patris, quae est mater omnium nostrum, Dominus
diaboli, id est una Hierusalem visio pacis, et Baby- scilicet Jesus Ghristus propter infirmilatcm assum-
lon civitas confusionis. Pulchre ergo omnis sanguis pt;G carnis gallina; se assimilavit, unde Apostolus
justorum qui cITusus est ab Abel justo usquc ad dicit M Quod infirmum rst Doi, fortius est homini- :

sanguinemZacharite requirefur supcrgenerationcm n bus » infirmari quippc voluit ut nos sua virtute ;

iniquorum. Iterum quaerendum est quomodo dicat protegeret, nec diabolus raperet quos ipse defendit
omnem sanguinem justorum requirendum esse ab nam quod gallina natura; atfectu pugnam initadver-
Abel tantum, usque ad Zachariam filium Harachia;. sus milvum.hocDominus propria sua potcstatc agit
Curautem ab Abcl,non cst mirura,sed valdc mirum adversus diabolum.Et utostcndcretDominus quem
est quomodo usque ad sanguincm Zachari.c, cum affectum hiiberct erga salutem liumani gencris, et
plurimorum sanctorum sanguis postea effusus sit specialiter illius Judaici populi, ad quem loqueba-
innocentium, ct ipsius Christi, et apostolorum nec tur, gallina; se assimilavit. Sed qua:rendum est quid
non et innumerabilium martyrum, et eirimdctur sit quod Dominus dicit « Quotiens volui congrc- :

usque ad finam s.eculi. Solvitur autem sic Abel gare filios tuos,quomadrno(luni gallina,et nolnisti ;»
:

pastor ovium fuit, ct in campo occisiis, Zacharias gic cnim vidonlur verba sonarc, ac si volunfas Dei
fuit sacerdos, et in atrio templi Doniini iuterfectus. supcrafa sit a voluntate iniquorura horainum, ct
Ideo ergo Dominus hos duos momoravit, quoniam infirmissimisnolondoimpedientihus.Omnipotentis-
895 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS H. — MISCELLANEA. 896
simusnonpotueritfacerequod voluerit.Ubi estergo A pore prsfuit HerodesGalilsece.Nam quando Herodes
illa omnipotentia de qua scriptum est « Omnia : de iEgypto reversus est, Archelaus regnabat super
quscunque voluit fecit'?>iXon enim ait quaedam fecit JudcBam, Herodes nondum prseerat GaliltB», et
et
quae voluit, sed omnia. Infelligendum esteuim quia idcirco parentes Domiui secure potuerunt habitare
quotiens volui congregare filios tuos et noluisti, ego in Galilaea. Item quaeri potest quare dioat Matthsus
quos volui te nolente de filiis congregavi. Sequitur :, Joseph timore Archelai secessisse in Galilieam, et
« Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta » et ; habitasse in Nazareth, cum Lucas videatur dicere
notandum quianon ait mea, sed vestra, et ideo de- quod gratia propriae civilatis descendisset in Gali-
serta, ac si diceret : Non estis digni mea prote- Ia!am. et habitasset Nazareth, sed solvitur sio ;

ctione, hiuc est quod voces angelorum insonuerunt
dicentes : Transeamus ab his sedibus. Hoc etiam
antea longe prffidictum fuerat a Jereraia propheta
dicente : « Reliqui domum meam,
tem ineara. » Ilierusalem quoque Dominus, quam
secundum alterum Evangelium nidum appellat, hic
domum norainat, quae suo merito,divino auxilio de-
nudata, suoe ditioni est derelicta, quia non solum
protegidespexitalisillius polentissima; avis,
gallinamnominat,scdetiamipsaavis,idestChristus.
a duabus vulpibus est tradita, hoc est Herode, et
Pilato,et ideo Romani quasi vacuam domum, et
nidum invidentesomniadiripuerunt,idestetlocum,
et gentem,
et regnum. « Dico enim vobis, non me
amodo. » Ad Hierusalem quoque, et ad po-
videbitis
pulum Judaicum loqui pergebatDominus,ac si dice-
ret :
nisi pcenitentiam egeritis, et
ritisillum esse de quo prophetae cecinerunt Omni-
potentis Dei Filium, non me videbitis, id est cogni-
tionemmeamnonhabebitis;idquodnonnuIIiintelli-
gunt de secundo Domini adventu, quando venturus
est in claritate, ut sit sensus non me videbitis
quando Joseph admonitus est in .Egypto ab angelo
ut reverteretur in terram Israel, intellexit ille ter-
ram terram Judaeam, sed postquam re-
Israel dici
dimisi hieredita- versus est audivit quod Archelaus regnaret ibi. et
tunc intellexit terram Israel non solum Judsam, sed
etiam et Galilaeam, quia Israelit» eam incolebant.
Nunquid crrore angeli hoc factum est ? Non, aed
Josepb; quia quando angelus admonuit eura ut re-
quam verteretur in terram Israel, non dixit proprie ad
quem locum declinare debuisset, sive quiacredidit
Joseph quod puer tantaa auctoritatis non debuisset
alicubi nutriri nisi in egregia urbe in qua rex, prin-
cipes sacerdotum, et legis doctores erant, et idcirco
Hierusalem ascendere voluit; sed postquam audivit
quod Archelaus regnaret ibi, caepit angustiari, et
ideo secundo admonuit angelus eum ut reverteretur
me confessi fue- in Galilceam.Itera quaerendum est quare dicatLucas
parentes Domini per omnes annos ascendisse Hie-
rosolymam,cum Matthaeus dicat Joseph timore Ar-
chelai secessisse in Galilsam. Quomodo ergo per
omnes annos ascenderunt, si timore Archelai non
ausi sunt ibi habitare ? Solvitur taraen sic quod for-
: :

amodo, non me videhitis venturum in clari- C tassis scilicet Archelaus parvo tempore regnavit, et
scilicet
tate, sed terribilem, habentenim etiam nunc Judcei ideo parentes Domini per omnes annos secure po-
tempus poenitentiae concessum. Gonfiteantur ergo tuerunt ascendere Hierusalem nam, sicut narrat ;

Christum esse Dei Filium, et dicant Benedictus Josephus historiographus, vix decem annis potitus
: .<

qui venit in nomine Domini, » et faciam ipsius vide- regnoaccusatusestabJudaeisapudC«sarem propler

bunt, id est cognitionem ejus habere potuerunt, qui
vivit et regnat, etc.
:
, HOMILIA VI.
In illud Matth.ei Deftmcto atilem
Herode, eccc
:
angeltis Domini appnruit in somnis Josepli in
jEgtjplo dicens : Surge et accipe pucrum et matrem
ejus, el vade in terram Israel.
Primo omnium quaerendum est quare dicat Mat-
thKus llerodem defunctum, cum Lucas dicat Joan-
nem sub Herode cccpisse pra^dicare. Solvitur ha3C
questio tamen in duobus hominibus unum nomen
habentibus; duocnira fucrunt IIerodes,id est pater
D
ct filius; nam quando Joseph in -Egypto fuit, Hero-
des pater regnabat quando vero reversus est, Ar-
; simo die in templo pra3sentatum, et munera pro eo
chelaus, filius ejus, potiebatur regno et quando
nimiam insolentiam et ferocitatem animi, et relega-
tus est exsilio apud Viennam civitatem. Sed forte
quod Archelaus multo tempore regna-
dicet aliquis
vit. Ad b;ec respondendum est ita Solent homines :
visitare loca ad tempus, in quibus non audent sem-
per habitare. Parentes enim nostri Salvatoris sic
timebant Archelaum ut non essent contemptores
legis et ideo per omnes annos Hierusalem ascendere
potuerunt, ubi non semper ausi erant habitare, sive
inter plurimam turbam populorum ascendere po-
tuerunt, ut non agnoscerentur. Item quKri potest
quare dicat Lucas evangelisla Dominum quadrage-
oblata etMatthaeus dicat Herodem turbatum venien-
; :

Joannes ccepit praidicare, Herodes filius prajerat Ga-
lilaiae, unde Matth;eus istum regem nominat,
Lucas
illum tetrarcham. Item quarendum est quare dicat
Matthaius Joseph timore Archelai secessisse in Ga-
cum Lucas dicat Herodem praeesse Galilaece,
lil.fiam,
et quare magis debuit timere Archelaum quam He-
rodem, cum fratres essent, et unius patris filii. Sol-
vitur h.Tc qu.T3stio in mutatione
tempore regnavit Archelaus in
tibus magis, et nuntiantibus regem Judffiorum esse
natura. Si Herodes propter relatum magorum tur-
batusest.quomodoparentesJesuausisunlascendere
ad templum ? Si quis aliquantulam experientiam
humanarum rerum habet, non ignorat quod corda
regu m diversis curis et sollicitudinibus praeoccupata
sunt, maxime illorum qui sunt constituti sub impe-
temporum, nam alio rio alterius. Quis enim scire potest quantaiste au-
Judaa, et alio tem- dierit aut ex parte Ceesaris, aut ex parte hostium.
 :

897 HOMILI^. 898

aut aliqua majore causa prsoccupatus.et ideo ma- A lore coli,tumore pedum, et inter cstcra, verenda
gos oblivioni tradidit ad tempus, et ideo parentes illius vermibus scatere coeperant; et cum adhuc ha-
Domini securi ascendere potuerunt ad templum ;
beret spem vivendi, deportatus est in Jerichum :

sive credidit Herodes quod magi non invenissent accepto vero consilio medicorum utebatur aquis
puerum, et ideo verecundati fuissent reverti ad se, calidis, et introivit in oleum calidum; unde adeo
et idcirco non curavit quKrere puerum. Sed posl- sunt resolula omnia membra illius, ut etiam ipsi
quam pervenit fama ad aurcs illius quia puer de- oculi a propriis sedibus expelli viderentur, et tanta
latus fuisset ad templum,et munera pro eo oblata, aviditas manducandi in ilio fuit, ut omnes pene
et Simeon et Anna multa de eo prophetassent,tunc coqui ejus vix possent tanta pra!parare,quanta ipse
cognovitse delusum a magis, et iratus est valde. manducare,et cum jam desperatus esset de salute
In eo quod Dominus fugit.nobis exemplum reliquit corporis sui, jussit colligi ad se omnes nobiliores
fugiendi, reprehensibile enim videretur apud san- et primarios de vicis, castellis et civitatibus totius

ctoa suos, si ipsi fugerent, et ille prius non fugis- etjussit eos recludi in loco qui diciturhip-
Jud.-ere,

set; nam quod prius exemplo ostendit, postea ver- podromus; et cum videretsibi imminere diem mor-
bis docuit cum ait : • Si vos persecuti fuerint in tis suae, vocavit sororem suam Salome, et virum
una civitate, fugite in aliam. » Per hoc quod par- ejus Alexandrum, et dixit illis : Scio quidem Ju-
vuli occisi sunt,et puer Jesus qui quaerebatur vivus dKOs gavisuros de morte mea, sed potero habere
evasit, significabatur quia corpora sanctorum mar- multos lugentes, et nobiles exsequias funeris, si
tyrum poterunt occidi, sed fides qus in illis erat meis volueritis prajceptis obedire. cumque me au-
nullo modo posset exstingui, qui veraciter poterant dieritis raortuum, praeparatis militibus, interficite

dicere cum Paulo :"Sive vivimus Domino vivimus, omnes,quos ego habeo reclusos in custodia.ut om-
sive morimur Domino morimur, sive enim vivimus, nis domus,et omnis Judsa etiam invita delleat ob-
sive morimur.Domini sumus.nPer hoc quod Joseph itum meum.Habebat is prsterea consuetudinem ut
propter persecutionem Herodis fugit in .•ffgyptum, post omnem cibum purgaret ipse malum et come-
etexstincto illo reversus est in terram Israel signi- deret-.quod cum fecisset quadam dieaspexit huc et
ficabaturquod multi sanctorum expellendi erantex illuc ut videret si esset aliquis qui eum prohiberet:
suis sedibus, et nonnulli etiam exsilio relegandi,et cumque neminem vidisset,vibrato cultello pcrcussit
exstinctis perseeutoribus, et, denuo reddita pace pectus suum et cecidit mortuus. Hoc facto occisi
Ecclesiae, reversuri erant ad proprias sedes. Nam sunt omnes qui tenebantur in custodia, et sic fa-
quod puer Jesus qua!rendus esset ab Herode, et ctum estut subito exstinguerentur omnes qui quE-
non inveniendus antea jam proedictum fuit pra; sieruDt animara pueri.In eo quod dicit sanctus evan-
;

dixit enim hoc Salomon in persona Ecclesiae cum C gelista animam pueri,destruuntur hasreticiquidixe
ait u Quis dabit tibi fratuelem meum sugentem
: runt Christum aon sumpsisse animam,sed locoani-
ubera matris su.^n? » Quihus verbis ostendit impos- mE habuisse divinitatem. Sed quia totus homo
sibilitatem inveniendi Christum et Psalmista ait perierat.idcirco Dei Filius totum suscepit ut utrum-
;

<<Ex utero, de ventre matris mea; tu es meus pro- que redimeret, id est animam et carnem. Et quod
tector » et Dominus per Salomonem
; « QucT,rent ille veram animam habuerit, ipse manifestat
:
cum
me et non invenient; « et subaudilur mali;etMoy- ait :<( Potestatem habeo ponendi animam
meam,et
ses hoc ipsum mysticis verbis proedixit cum ait potestatem habeo iterum sumendi eam.^Et item
:
:

« Non coques h.Tidum in lacte matris sua?,»quibus " Nemo tollet animam meam a me. » Et iterum
:

verbis ostendit Christum non in infantia, neque in « Tristis est anima mea usque ad mortem. » Et
pueritia, seJ in perfecta sctate crucifigcndum. Per evangelista : « rnclinato capite, Jesus tradidit spi-
haidum peccatores intclliguntur, ct ideo Dominus ritum. » Scquilur : « Qui consurgcns accepit pue-
haedus dicitur, quia siinilitudinem carnis peccati Pcr hoc quod Joseph exstincto Ilcrode re-
sumpsit, sive quia obtulil se hostiam Deo in ara versus est in terram Isracl significabatur,quia post-
crucis pro nobis. « Defuncti sunt qui qutcrebant quam oxstincta fuerit invidia in cordibus Judajorum
animam pueri.» Quajrendum
quare dicitplura- est n circa finem SECuIi, praidicantibus Elia et
Denoc
liter defuncti sunt, cum superius solum Ilerodem Qgj^ji^yg yjj^j(jj[^jl^ j^^^^^ .^ ^^^.^ ^^^^.^^^^^.^^^^
narravcrit qua;sisse animaiu punri. Solvitur ha^c Sequitur :« Audiens autem quod Archelaus regna-
qua;stio tamen duobus modis: aut ccrte locutus fuit rel in Judai^a. Archelaus intorpretatur agnoscens
..

sanctus evangclista per speciem trnpi,quando multi leo: et significat illum leoncm de quo Petrus ait :

ponuntur pro uno.aut certe datur intelligi quianon « Solliciti estote et vigilale qnia adversarius
vester
solum Ilcrodes, sed multi Juda;orum consentientes tanquam lco rugiens circuit. » Per illam partem
fuerunt in nece Salvatoris.Sed cum multi fuerunt, populi in qua non ausus fuerit habilarc Josoph.de-
qua;rendum est tjuoniodo in tam brevi spalioexstin- signantur illi qui circa liiicm sa-culi
suscipiont An-
cti sunt. Quomodo
vero exstincti sint narral histo- tichristum, in quibus habitabit Archelaus, id
est
ria ccdesiaslica; dicit enim quia Uerodes propter diabolus; pcr illam vero partem in qua secureha-
necem parvulorum diversis cruciatibus vcxabatur : bitabat Joseph.designantur qui circa fincm saji-uli,
assidue enim cruciabatur febre, et creberrimo do- pra;dicantibu3 Elia et Ilenoc, suscipient Christum,

V*^
 :

899 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 900

in quibus secure habitabit Joseph, ordo scilicet A dit : diebus Herodis regis,»et hasc tria ad con-
i< in
prffidicatorum; unde bene Gaiilsea transmigratio, firmatioiiemnarrandaereiponuntur.Bethiehemprius
sive revelalio facta interpretatur. Nazareth dicitur dicta est Euphrata, sed postquam Jacob patriarcha
ilos, sive mundus,nam sancta Ecclesia quanto ma- pavlt ibi pecora sua, videns per Spirilum sanctum
gis de visibilibus ad invisibilia, de terrenis ad coi- quod ibi nasciturus esset Dominus,mutavit nomen
lestia trunsit, tantomagis abundat floribus virtu- illius, etvocavit Bethlehem, id est domum panis :

tum. Sequitur « Ut adimplerelur quod dictum est

: et bene domus panis dicta est, quia ibi nasciturus
per prophctas. » Uicit beatus Hieronymus quia si erat ille qui de se ipso ait Ego sum panis vivus
:

fixurn testiraonium posuisset evangelista de Scrip- qui de coelo descendi.» Dicit cnim beatus Hierony-
turis, non diccretur hic pluraliter per prophetas, mus » Juda; » legendum osse, non « Judffioj,» quu-
sed per prophetara.et quia flxum testimonium non niam nulla est aliarum gentium Bethlehora.ad cujus
reperit, ideo dixit per prophetas; omnesenira pro- dislinctionem sanctus evangelista dixisset Judaea^.
phetaeChristum Nazarenum, hoc est sanctum, .ju- Verumtamen est altera Bethlehem in Galilaea, ob
stum, et mundum pr«dixerunt venturum. Nam cujus distinctionera dixit Juda?, ut demonstraret
invenitur aiiquid simile huic in verbis Isaia; pro- quod in Bethlehem natus esset Dominus, quas
phetae in Hebraica veritate. Ait enim :« Exiet virga est in tribu Juda. » In dicbus Herodis, » sanctus
de radice Jesse, Nazareus de radice ejus ascen-
et evangelistaMatthajushujusalienigenaeregis.Hcrodis
det. « Dictus est Jesus Nazarenus a loco, id est a mentionem ideo fecit, ut ostenderet imple-
scilicet

parva civitale in qua conspectus est et nutritus.Di- tam illam prophetiam Jacob qua dicitur :"Non au-
citur etiam Nazareus ab officio; omnes enim illi ferotur sceptrum de Juda.i>Istc Herodes alienigena
Nazareni dicebantur qui vota Domino vovebant, et fuit, Idumso, et matre Philistasa.Ilunc nutri-
patre
se ipsos castos se custodiebant, et super quorum vit Hircanus,qui luit ultimus princeps Judajorum,

capita novacula non ascendebat usque ad tempus qui cum frequenter raitteret eum Romam ad Gaesa-
constitutum. Et iste pulchre Nazareus dictus est, rem accepto consilio a Caesare, et consiliaris ejus,
quia de eo scriptum est :nVotum vovit Deo Jacob.» callideocciditeum.et regnum suscepit.Hujus itaque
Votum vovit 1)00 Patri ut voniret, et rediraeret gc- tricesimo primo regni anno naius est Christus.Sed
nus humanus vcnit et redemit. : Ipse etiam de se forte quffiret aliquis quomodo dicitur«donec veniat»
ipso dicit Caput meum plenum rore, et crines
: « cum non mox sublatosceptro venerit;sed sciendum
mei guttis noctium,» in quo ab ipso habitu capitis quod oum aliquoties donec ponitur, aliquid inter-
ostendit se verum Nazareum.Et hoc sciendum quia vallum intcIligitur.NuIIa est ergo contrarietas.quia
oranes illi Nazareni in Veteri Testaraento flguram jamjamqueiinminebatutveniret qui mittenduserat.
istius veri Nazarcni gerebant.qui est Nazareus Na- C Ut igitur impleretur,divinitusprocuratum est ut ille
zarenorum, id est Sanctus sanctorura, et maxime Hircanus raorerelur, et succederet ei Herodes alie-
ille fortissimus Samson pene in omnibus actibus nigena.Sequitur :«Ecce magi venerunt ab Oriente. »
suis figuram istius gessit.Nam sicutille habuit se- Qu;erendum nunc ergo est qui fuerint isti magi,vel
ptem crines, Ita et iste habuit septiformem spiri- unde venerint; sciendum est autem quia varia est
tum;etsicut ille occidit leonem, et mel de ore opinio magorum apud doctores. Nam alii dicunt
ipsius abstraxit et comedit, sic et iste interfecit illos fuisse Chaldasos.Chaldffii enim stellam pro Deo

diabolum,et sanctam Ecclesiarade ore ejus rapuit, colobant, et idcirco dixerunt quod nuncupativus
cujus dulcedine bonorum delectatur. Et sicut ille deus eorum ostenderit verum Deum natum.AIii di-
clausus in Gaza media nocte surgens portas ipsius cunt Persas fuisse propter illum Metrocarii versum:
civitatis abstulit, et verticem raontis conscendit, Tunc jubet et Persas celerem protendere gressum.
sic et Dorainus clausus in sepulcro mortis impe-
rium destruxit, et tertia die resurrexit, ac ccelum Nonnnllidicunt illosde ultimis finibus terr» fuis-
conscendit : et sicut ille plures interfecit moriens se,sed quajrendum est si Chaldaei, vel Persae aut de

quam vivens, sic et iste plures occidit post passio- ultimis finibus terrs fuerunt,quomodo in tam brevi
nem quam anle, id est plures fecit converti ad fi- n spalio Hierosolymam venire potuerunt, cura raulta
dem, ut inciperent esse quod non erant, maria,multi montes, et multae regionos sint inter-
et desine-
rent esse quod erant. mediffi.Sciendum est autem quia illi qui hoc dicunt
solent objicere,quia tunc talis natus est puer,quali3
t l ^. HOMILI.\ Vll.
,'

In illud matth.bi Cum nalu^ esset Jesus in Bethle-

:
nec ante, nec post;et idcirco facile eos potuit in
hem Ju(Lt in diehus Heroilis regis, ecce mayi ah tara brevi spatio etiam de ultimis flnibus terrae ad
Orienle venerunt Hierosoiijmam, etc. se perducere; legimus enim breve iter prolongatum,
Usus est sacrarum Scripturarum in principio rei et longum breviatum. Breve iter est de ^Egypto in
narrandcE tria ponere, personara scilicet, locum et terram repromissionis,quadraginta scilicet dierum,
tempus; et secundum hunc usum etconsuetudinem el lamen prolongatum quadraginta annis.Lon-
fuit
sanctus evangeiista in principio hujus evangelic;e gum iter est de Judaaa in Babylonera, breviatum
lectionis haec Personam posuit cura
Iria posuit. vero fuit; logitur enim quod in momento unius horae
dixit: « Gum natus esset Jesus, » locum cum ait deportatus sit Habacuc propheta ab angelo de Judaea
i<in Bethlehem JudK, tempus ostendit cum addi-;> illuc, Alii dicunt eos fuisse nepotes Balaam, quod
901 HOMILI^. 902
magis est credendum;Balaam enim multa propbe A sabiles manerent.Poterant ipsi dicere:novimus lo-
tavit de Christo, et inter caetera dixit : « Orietur cum nativitatis,tempus vero non cognovimus,etideo
stella ex Jacob. » Illi vero habentes hanc prophe- noncredimus;siveideoutstudiomagorum damnare-
tiam, mox utviderunt stellam novam,intellexerunt turprigritiaJud8eorum;islienim credideruntuni.illi
regem natum, et venerunt. Et quia regio istorum pluiimis credere noluerunl isti venerunt longin- ;

non longe distat a terra repromissionis filiorum quo,ipsi remanserunt exvicino;isti quaesierunt alie-
Israel, idcirco in tam brevi spatio temporis Hieru- num,illi reliquerunt proprium unde bene lapideis :

salem venire potuerunt: legitur enim quia postqam milliariis assimilantur, quia viam ostenderunt,sed
filii Israel venerunt adterminosAmmonitarum non tamen ipsi rcmanserunt. In eo quod dicit evange-
longum posttempus ingressi suntin terram repro- lista eos venisse ab Oricnte, id mystice designatur
missionis. Sed si nepotes Balaam fuerunt,quffiren- quianemo venit ad Orientem nisi ab Oriente.idest
dum est quare dicatsanctusevangelistaillos venisse nemo venit ad Dominum nisi abipso.et per ipsum
ab Oriente.Et sciendumquia quicunque ab illa re- Sequitur: « Ubi est qui natus est?» Pulchre dieunt
gione venit, quae in orientali parte posita est,bene ubi est qui natus est,quia scriptum est: » Puor na-
ab Oriente venire dlcitur. Et ob hoc rnagis creden- tus est nobis. » Cum dicunt « Rex Judffiorum, » :

dum quod nepotes fuissent Balaam, quia regio

est T, intelligitur Rexconfessorum,id est sanctorum.quia
Ammonitarum vicina erat terrffi Judaorum. Spiri- Judas confessor interpretatur.Etquasi interrogasset
taliter vero pulchre isti magi ab Oriente dicuntur eos aliquis,unde scitis vosRegem Judfeorrm natum
advenisse,quia omnes quiad Deum veniunt.ab ipso responderunt:«VidimusstellamejusinOriente."Va-
et per ipsum veniunt,ipse est enim oriens.ut illud : na est opinio de stella.sicuti de magis.Nonnulli enim
« Ecce vir oriens nomen ejus; » et: « Vobis qui ti- dicuntfuisseSpiritumsanctum.utipse qui posteasu
metis Deum orietur Sol justitiae. » Ergo ad hunc per baptizatum Dominum descendit in specie colum-
Orientem nemo potest pervenire, nisi veniat ab bce,ita et nunc in speciestellffi apparuerit magis:alii

Oriente,quia sicut ipse dicit; « Nemo venit ad me, dicuntfuisseangelum,utipsequiapparuitpastoribu3

nisi Pater qui misit me traxerit eum ;
>> et item : apparuerit etiam magis alii dicnt fuisse stellam
;

« Nemo Patrem nisi per me. » Sequitur

venit ad : novam, quod magis est credendum,quia
talis puer
« Venerunt Hierosolymam. » Hanc urbem tradunt natus est tunc.qualis nec ante, nec postea.et ideo
IlebraBi Sem primitivum Noe,qui et alio nominedi- talis stella apparere debuit, qualis nec antea, nec

cebatur Salem, primum in Assyria post diluvium postea apparuit. Et animadvertendum est quia non
condidisse, et eum a suo nomine Salem vocasse. dicant stellam nostram,autstellamcffili.sed «ejus,>'
Ipse est etiam Melchisedech. Postea vero habitave- id estnovam.Sed quajri potest quare Domino nato
runt ibi Jebusaei,ct asuo nomine appellaverunt eam C Judgeis pastoribus angelus; magis autemgenlilibus
Jebus, ac per hoc junctis his nominibus Jebus et non angelus, sed stella apparuit. Decebat namque
Salem, et eb versa in er, dicta est Hierusa- ut Judaeis ratione utentibus rationabile animal, id
lem.Deindeaedificavit inea Salomon famosissimum est angelus appareret,et natum Dominum praedica-
templura,et eam multis ornamentis decoravit,et ab ret;magis autem gentilibus, tanquam irrationabili-
ejus nomine vocata est Hicrosolyma, quasi civitas bus, irrationabilis creatura, id est stella apparere
Salomonis. Post hEc destructa est a Chaldceis, et debuit,qua3 Deum in carne apparuisse annuntiaret.
reeedificata est ab Esdra sacerdote, et Zorobabsl ;
Sciendum est praeterea quia
mathematici unum-
deinde destructa fuit a Vespiano etTito principibus quemque sub fato nasci putahant,et
hoc in adjuto-
Romanornm,et reffidificata est ab Adriano iinpera- rium sui crroris assunipsere.quod^iuandoDominus
tore, qui et aliu nomine vocabatur Helius,et ea de natus est,nova stella apparuit.Sed absil afidelium
causa dicta est Heila.undc et in Canonibus legitur cordibus ut iuctum aliquod csse dicant; dum cnim
de episcopis Heli;e civitatis. Pra:tcrea quaerendum non puer ad stellam,sed stella ad puerumcucurrit,
quare magi Hierosolymam venerunt,cum Dominus apertc demonstratur, quia non stella factura pueri,
ibi natus non sit. Multis vero de causis id factum sed potius, dicere liceret, his qui apparuit puer,
fuisse constat.Isli enim agnoverunt tempus nativi- D fuit faclum stell.-c; quamnoneiad imperium domi-
tatis,3ed tamenlocumnon cognoverunt.llierusalem nal>atur,sedmagisad oliscquiiim famulaliatur.Ouod
regia civitas erat.et metropolis illius provinciai.Ibi vero dicitur « in Orientc, » duobus modis inteiligi
erant rex et summi sacerdotes ; ibiScribao et Pha- potest: id esl;positi nos in orientuli parte,vidimus
risaei ; ibi arca Domini et famosissimum templum, stcllam supra Juda3am, et inielleximus regem ibi
et ideo Ilierusalem vonerunt.quoniam crediderunt, natum;siv6 positi nos in quacunque regione nostra
quod lalis puer non alibi.nisi in egregiu iirbcnasci vidimus slellain in orientali partc, et intelleximus
debuissct. Sive ideo vcncrunt ut locum nativitatis regcm natum in Juda;a. « Vcnimus ad-
Sequitur :

citius discercpotiiissent,sive ideoveneruntut adim- orarceum.jpllis vcrbismagi verum hominera,verum

plerctur quod scriptum est: « De Sion exibitlex.et regem, et verum Deum confcssi sunt. Verum homi
Verbum Domini de llierusalem.n Verbum Domini dc nem cum dixcrunt : « Ubi est qui nutus cst ;
> vp-
Ilierusaloiii exivit,qiiia indo prinuisannuntiatusest rogom cum aiunt
riiiii : « Rpx Juda^orum, * verum
Cbriatus nutusjsive ideovenerunt ne Judcei inexcu- Deum cum subjungunt : « Venimus adorareeum;)»
9m REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 904

quia pra3ceptum fuit in lege ut Dullus adoretur nisi A essc turbatio totius populi. ctsecundum hanc con-
Deus. Herodes interpretatur pellicius, sive pellis suetudinem dixit omnem Hierosolymam turbatam
gloria.et significat diabolum.qui bene pellicius di- alii enim turbabantur veraciter, alii vero simulate.

citur, quia proloplastos spoliavit stola immortalita- Sequitur « Et congregans omnes principes sacer-
:

eos indui tunicas pelliceas.et quiaglo-

tis, et fecit dotum, et scribas populi, scicitabatur ab eis ubi
riabatur se vicisse eos.ideo ab ipsa victoria accepit Christus nasceretur. » His verbis demonstratur lle-
nomen pellis gloria. Regnante igitur Herode.id est rodem alienigenam fuisse : nam si Judaius fuisset
regnante diabolo in mundo, natus est Christus in prophetiam baberct notam,et locum nativitatis nou
Bethlehem, qu® panis domus interpretatur,et san- ignorasset. Scrib.-e dicti sunt nontantum ab officio
ctam Ecclesiam significat, in qua quotidie notitia scribendi, sed potius ab interpretatione Scriptura-
Christi invenilur. Moraliter Bethlehem significat rum :erant enim legis doctores.Animadvertendum
unamquaraque animain fidelem,quaB est domus pa- praeterea quia non dixit:ubi Christus natus est,sed

nis, scilicet Dei, secundum hoc quod scriptum est ubi nasceretur;callide enim interrogavit eos ut pos-
« Anima justi sedes est sapientiae, » sapientia vero set cognoscere si ipsi laetarentur de suo regenato,
Dei Patris Christus est. Ergo si anima justi sedes an non ;
at ipsi ostenderunt locum, et testimonio
est sapientiie, sedes est Christi, est habitaculum Tx propheta! affirmaverunt dicentes : » Sic enim scri-

secundum hoo quod Paulus ait ; " Templum Dei ptum Kethlchem terra Juda, nequaquam
est: Et tu

sanctum est,quod estis vos,» Nam si aliquis dc vi- minimaesinprincipibusJuda.» Hicreprehenduntur

tiis ad virtutes, de inlidelitate transit ad ridcm,in Judoei de ignoranlia,quoniam propheta dixit : (( Tu
Bethlehem nascitur Christus, id est anima fideli Bethlehem Euphrata,»illi vero dixerunt solummodo
quotidie formatur Christus, quotidin iiascitur per tu Br-thlehem terraJuda,pra!termittente9 Euphrata

bonas cogitationes ot operationes, etquotidie lapi- Quod vero dicit : Nequaquam minima es in princi-

datur et exstinguitur pcr malas cogitationes et opo- pibus Juda, talis est quamvis minima vi-
sensus :

raliones.Nam quotquot malas cogitationes homo in dearis interurbes principatum habentes.tamen non
se suscipit, quasi tot lapides in Jesum jaclat etsi ; es minima, « quia ex te exiet dux, qui regat popu-
ipsas malas cogitationcs ad deliberationem vel ad lum meum Isracl. » Dux iste David, sive Christus
etTcctum perduxerit.tunc Christum in se exstinguit intelligendus ost. SiD.avid intelligatur,ipse quidem
id est graliam Christi. Pauius apostolus manifeste jubente pariter, ct juvante Domino nobiliter rexit
loquens ad Ualatas ait « Filioli mei, quos ilerum
: populum
quamvis temporaliter sed Israeliticum, ;

parturio donec formetur Christus in vobis, » Par- dux iste magis

quia propheta futura prEedicabat,
turierat eos prius per pradicationem.et formaverat intelligendus est Christus, quia una cum Patre et
Christum in eorum cordibus per iidcm sed extin- C Spiritu sanctopopulum suum fidelem in se creden-
;

ctus fuerat in eis Cbristus per praedicationom pseu- tem ffiternaliter regit, atque gubernat, et ad visio-
doapostolorum,et idco laborabat egregius prsedica- nem perpetu^c patris introducit. Sequitur .• « Tunc
tor ut iterum eos parturiret, et formaret Christum Herodes, clam vocatis raagis. » Tunc quod dicit.ad
in cordibus eorum.Hierusalem interprctatur etiam superiora refertur,id est posquam locum nativita-

visio pacis,et significat priniitivam Ecclesiam;magi tis didicit a Scribis et Pharisffiis.ln hoc loco deflci
vero signilicant primitias gentium;nam sicut magi quoniam non narrat sanctus evangelista
historia,

docti sunt locum nativitatis Domini a Judteis, sic quantum tempus ostenderint magi ex quo stella ap-
et primitia! gentiura didicerunt fidem a primitiva paruit, ct idcirco varia est opinio de adventu raa-

Ecclesia, id est ab apostolis. Sequitur Audiens : c< gorum.Quidam vero dicuntillos venisse tertio deci-
autem Herodes rex turbatus est.» Dicitbeatus Gre- nio die ab ejus nativitate;quidam autem tertiode-
gorius Rege coeli nato.rexterra; turbatus est.quia
.• cimo die post unum annum; quidam videlicet post
nimirum altitudo tcrrena confunditur,cum celsitu- duos annos, et non in Bethlehem, sed in yEgypto
do coelestis aperitur tanto euim humana potestus
.• peperisse. Sed magis credendum est quod isti
et terrena supcrbia comprimitur, quanto magis di- fuerint nepotes Balaam, sicut supradixiraus, et
gnitatis potentia agnoscitur, et comprehenditur. rv tertio decimo die ad eum venisse, et non in
Quare turbatus est Herodes pro duabus causis. '? -Egypto,sed eum in Bethlehemreperisse » Didicit :

Turbatus est quia timebat privari regno terreno ;

diligenter ab eis tcmpus stella;." Et quare diligen-
sive turbatus est, id est iratus et indignatus quare ter ? Idcirco quia callidus erat Herodes timcbat :

ausus fuisset aliquia appellari rex absque jussione enim ne ipsi reverterentur ad eum;et ideo diligenter
Ceesaris. Quaeri potest quare dicat totam Hierosoly- didicit tempus stellae, ut si non reverterentur, ille

mam turbatam. Nunquid turbutus esl Simeon ct sciret quid ageret, id est interficeret omnes pueros
Anna, aut CcTleri fideles qui ibi crant "? Non ; sed qui erant in Bethelehem,et in omnibus finibus ejus
sohitur hffic qucestio per synecdochen speciem « Et miltensillos in Bethlehem'dixit Ite et inter- :

grammaticoB artis.quando a parte totum.vel tolum rogate diligenter de puero, et cum inveneritis re-

intelligitur a parte; et quia major pars turbata est nuntiate mihi,ut et ego veniens adorem eum.» Gal-
ideo dixit evanf;elista totam turbatara; sive ideo to- lidequoniam Herodes Dominum qusrere, et eum
tam turbatam dicit, quia perturbalio regis solet simulate sevelle adorare dixit,idcircoinvenire nun-
 :

905 HOMILI.E. 906

quampromeruit.SignificatenimHerodesin hoc loco A ardonter orabat dicens : « Redde mihi lajtitiam sa-
hypocritas, qui quoniam Dominnm simulatc qua;- lutaristui.^L.T-titiam salutarisappellat spiritum pro-
runt, invenire nunquam merentur.De talibus scrip- phetis.quo viderat Christum nasciturum de scmine
tum est:« Non apparebit in conspectu Dei omnis hy- suo.Habuit enim is spiritum prophets, sed frauds
pocrita.>iEtitem:«Tonalurimpiusnevideatmajesta- diaboli deceptus incidit in adulterium, et perdidit
tem Domini. » Et Job dixit : « Callidi et simulatores eumdem Spiritum prophetae sed postquam surrexit
;

provocant iram Dei. >> Et hoc scicndum quia dete- per pccnitentiam.et suscepit eumdem Bpiritum,ma-
riores sunt illi qui provocLint irain Dei, quam qui jus gaudium habuit,quam si semper habuisset.Se-
eam merentur; illi enim merentur qui aperta mala quitur : « Et intrantesdomum invenerunt puerurn
facient; illi vero provocantqui sub habitu saiictitatis cum Maria matreejus. » Bene puer prsfertur matri,
mala operantur.nQui cuni audissent abierunt. » Isti quiaante fuitpuerquammater.«Et apertis thesauris
enim audierunt Ilerodem ut quffirerent Dominum, suis.»Traditio antiquorum fuit ut nullus ad Domi-
verumtamennon audieruntutadeum reverterontur. num, ad regem vacuus intraret, et quia isti verum
Siguificat Herodes in bnc looo malos pra;dicatores regem et verum Dominum existimaverunt,ideo non
qui bona quidem praedicant, sed mala operantur; vacui venerunt.Miranda et stupenda sunt opera Dei.
Magi vero bonos auditores,qui bonaqui- _ Ecce angelus alloquitur Zaohariam,et Elisabelh pa-
signiflcant
dem quse audiuntamalisprffidicatoribus faciunt,sed rituram nuntiat, sacerdos non creden^ mutus effi-
tamen opera illorum non imitantur,de quibus scrip- citur.Angelus alloquitur pastores,steIla de remotis
tum est :"Super cathedram Moysi sederunt Scribae partibus Magos ad Dominum adducit:Magi parvulum
et Pharisffii, omnia ergo quKCunque dixerint vobis vident, magnum credunt : hominem vident, Deum
servate ctfaoite;secundumvero opera illorum nolite adorant:in prcesepio ponebatur, qui mundo non ca-
facere; dicunt enim et nonfaciunt.» Sequitur:« Et piebatur,in manibusportabatur,quitotummundum
ecce stella quam viderant in Oriente antecedebat sustentabat. Et quare hoo? quia ipse erat de quo
eos, donec veniens staret supra ubi erat puer. » scriptum est:'<Puer natus est est nobi3,flIius datus
III ud autem sciendum quiaMagi moxut ingressisunt est nobis, et factus est prinoipatus humerum
super
ad Herodem perdidorunt stellam; cum vero egressi cjus. » Principatus ejus factus est super humerum
suntpron;erueruntsteIlararursusinvenire;significat ejus quia humeris gestavit crucem per quam rede-
enim Herodes hoc loco diabolum, stella vero si-
in mit Ecclesiam,in qua nunc principatur per gratiam.
gnificat gratiam Dei; quicumque crgointratad He- Et sciendum quia isti Magi tres reges fuerunt, et
rodem, id est ad diabolum, et ei se subdit por ali- quod ipsi ad Dominum venturi essent, et munera
quod peccatum, mox pcrdit stellam, id est gratiam oblaturi, longe ante pra;dixeratPsaImista cum ait
Dei; quod si quis divina gratia adjutus per poeniten- C « Reges Tharsis et insul<B munera ofrerenf;»et quod
tiam recesserit ab Herode, id est a diabolo.mox in- aurum oblaturi essent ipse Psalmista pra;dixitcum
venit stellam, scilioet Dei gratiam. Etpulohre dicit ait : « Dabitur ei do auro Arabia;.» Et quod aurum
sanctus evangolista:donec veniens staret supra ubi ct thus delaluri essent Isaias pra;dixit cum ait:«Om-
non deseruit Magos,donec per-
erat puer,quia stella nes de Saha venient aurum et thus deferentes. »
duxit eos usque ad domumpueri et significat quod ; De his etiam Psalmista dicit ; « Venient legati es
quia gratiam Dei quos semel suscipit, non dimittit .'Egypto;i)et sciendum quiaprimitiffi gen-
isti Magi
donec perducat ad donum pueri, id est ad sanctam tium fuerunt, et qiiasi de latitudine totius gentili-
Ecclesiam. ut cjus unitati conjungal.oVidentes au- tatis ad irapctrandam paccm missi sunt;recesserat
tem stellam gavisi sunt gaudio magno valde. » Et enim gentilitas a Creatore suo per culturam idolo-
sciendum quod non satis fuitdicere evangelists ga- rum, et idco istos tres legatos misit ut impetrarent
visi sunt, scd addidit gaudio,et non solurn gaudio, pacem.Et sciendumquiaisti nonsinguli singula,sed
sed magno; et quasi nequeillud sufficeret.addidit, singuli tria,idestunusquisquecorumobtulitaurum,
valde. Quid vcro per exaggerationem istorum ver- thus, et myrrhani.et his saoris muneribus qua; ob-
borum voluit sanclus evangelisla demonstrare,nisi tulerunt, vcrum rcgcm vcrum Deum.etvcrnm ho-
quia majus gaudium habent homines de rebus per- n mincm eumprffidicaverunt;auroregem,thureDcum,
ditis et iterum iavcntis,quam de semper possessis? myrrhamortalem.Aurum enim solet esse pretiosius
Verbi gratia habethomo bonumcastitatis,sedfraude in regalibus donis: thus in Dei sacrificio ponobatur,
diaboli dcccptus incidit in fornioalionem,et invoIS'i- myri-ha voro mortuorum corpora condiebantur, ut
tur in ipsopeccatoin tantum ut dcsperct se ultra ca- diutiiis illa;3a servari possont; et ha!o tria quotidie
stitatein servare posse.Sed si gratii. Dci adjutus sur- offert ei sancta Kcclesia, quiaverum rcgom, verum
rexerit perpcenitentiam.et bonuin caslitutls scrvare Deum.et vcruni hominem confitotur. Sed fuerunt
coeperit, majus gaudium habebit, quam si semper hasretici qui obtulerunt ei thus et non aurum,quia
castus fuisset.Item habet homo spirituni prophetiie, crcdiderunt eum Dcum.sed non semper cum Patre
sed fraudediabolidcceptus perditeunidem spiritum, rcgnasso;ct fuemnt qui obtulcrunt ci aurum et non
sed pigratia Deiarijutussuircxeritperpoonitcnliam, Ibus, quia credidcrunt cura regem ot non Deum :

eteumdem spirituin 3usceperit,mnjus gaudiuni ha- iteir fuerunl qui obtulcrunt ci myrrhamet non au-
bebit,quam si semperhabuisset.Hinc est quod David rum,ncquo thu3,quia purum hominora eum credi-
Patkoi.. CX\.M. 2U
907 REMIGII ANTISSIODOREiNSIS GPP. PARS II. — MISCELLANEA. 908
deruttt.Nos ergo regi nostro Christoofferamus au- A turbae multa' ; » quia ille qui solus prius in Judaea
rum, id est verum regem credamus, offeramus ei tantum notus erat,et cujus nomen magnum solura-
lhus,idestverumDeumadoremus;oireramuseimyr- modo in Israel habebatur;postquam « Verbum caro

rham, id est verum hominem veneremur. Aliter factum est,et habitavitin nobis,»admii'abilisfactus

per aurum designatur ccclestis sapientia, unde Sa- esl in universo orbe, et secut» sunt eum turbae
lomon ait » Thesaurus desiderabilis requiescitin
: omnes gentes, omnes lingus, omnes
multae, quia
ore sapientis; » per thus intelligitur oralio munda, sexus, omnesque ajtates credentes in eum imi-
ut illud:<iDirigatur,Domine,oratio measicut incen- tataj sunt vestigia ipsius. n Et ecce leprosus ve-
sum in conspectu tuo; »per myrrham mortificatio nicns adorabat cum.nlstesane leprosus non poterat
carnis; unde Ecclesia in Canticis canticorum de suis raontem asccndere; nec enim poterat plenus lepra
fidelibuspro Deousque ad mortem certantibusdicit: taramultiplicem Domini audire sermonem.Et scien-
« Manus meae dislillaverunt myrrham » et item ; : dumquiaisteprimuspostMagosDominumadoravit,
« Messui myrrham meam cum aromatibu'3, » et et postquam Dominus de monte descendit primus

alibi « Quoe est qus ascendit per desertum sicut

: istre legitur sanatus,deinde puer centurionis, tertio
virgula furai exaromatibus myrrhaeetthuris,et uni- veroloco socrus Petri.Iste nirairura leprosusmagnae
versi pulveris pigmentario? » Tunc ergo ei aurum r. fuit Qdei, humilitatis atque constantiae. Exclusus
offerimus cum in conspectu ejus luce coelestis sa- namque erat praecepto legis a castris.et intelligebat
pientiae resplendemus; tunc thus, cum mundam se lege non posse salvari; judicavit autem gratiam
ad eum orationem dirigimus;tunc tandem myrrham, Dei non esse sub lege, sed supra legem, et idcirco
quando per abstinentiam carnem nostram a vitiis credidit se gratia Dominipossesalvari, et propterea
niortificamus.Sequitur : «Et admoniti in somnis. » accessit ut sanaretur.Nam sicutin Domino creditur
Nam quod isti ad Deum venturi essent, et munera potestas curandi, sic etin isto est inspicienda fidei
oblaturi, et ad Herodem ullra non reversuri, Isaias constantia. Et qualiter adoraverit, cajteri evange-
propheta una sententia comprehendit dicens:« An- listae narrant, dicunt enim quia procidens adoravit
tequam sciat puer vocare patrem aut matrem,sus- eura, sive genu flexo.In eo vero qui adoravit,verum
cipiet virtutem Damasci, et spolia Samariai contra Deum ostendil secredere.quoniam praeceptura erat

regem Assyriorum.»Virtutes Damasci appellatistos in lege ut nullus adoraretur nisi Deus. Procidere
tres regeSjSpolia Samariae munera quae obtulerunt, itaque sive genuflectere signum est humilitatis et
regem Assyriorum appellat Uerodem. Iste puer an- verecundiae, sed et ipse verecundia non repressit
tequam scivisset vocare patrem aut malrem, secun- bonum confessionis;nam hurailiter accessit,vulnus
dum humanitatcm,suscepit virtutem Damasci,quia ostendlt, et reinedium postulavit. Et ipsa confessio
ad se venire C plena fuit fidei.religionis atque magnse hunestatis
istos tres reges de longinquis finibus :

fecit, et suscepit spolia Samariae, quia suscepit ait enim « Doraine, si vis, potes me mundare.»In :

munera qua3 obtulerunt contra regem Assjriorum, voluntate Domini tribuit potestatem, ille quippe qui
quia contra voluntalem Herodis fecerunt ut ad eum voluntateDominipostulabat,depotestatenondubita-
non reverterentur.Sequitur t Per aliam viam re- bal,etdevoluntate Doraini nonquasi incredulus pie-
:

versisuntinregionem suam.»Spiritualiter debemus talis dubitavit, sod memor sua3 fragilitatis, et con-

imitari istos Magos,et per aliam viam revertiinre- scius suK non praesumpsit; et est sensus
colluvionis

gionem nostram. Regio quippe nostra paradisus est Adest potestas.adsit voluntastantum.nEt e-xtendens
a qua discessimus per peccatum primi hominis; Jesus manum tetigit eum dicens:«Volo,mundare.»
discessimus enim ab illa regione superbiendo, veti- Qusrendum ost quare Dorainus raanum extendit,et
lum cibum coniedendo; necesse est ergo ut pe^ tetigit. Numquid non poterat absque tactu curare?

aliam viam revertamur ad eam, id est humiliando, Gerte poteraleliam solo verbo,juxta praeceptum ta-
prseceptis Dei obediendo, et visibilia contemnendo. raen legissiquistangebatleprosuracoinquinabatur.
Dominus ergo ut ostenderetsenoc essesubditum le-
^; > . HOMILIA VIII.
gi.sed supralegem,idcircomanumcxtenditettetigit,
In illud Matth.ei : Ciun descendissel Jesus de mon-
tactu leprai coinquinari non polerat,suo ipse
te,secutx situt eum turbx multx, et ecce leprosus D etqui
adorabat eum dicens : Domine, si vis, potes me tactu alioscurare volebat.O miranda Domini humi-
mundare. litaset mansuetudo Eoquippe genereelordine quo
!

Mons iste dequo sanctusevangelistanarrat Domi- fuerat obsecratus oontulil sani*atem.Ait namque le-
num descendisso, quis fuerit, aul ubi fiierit. sicut prosus : « Si vis,»et Dominus respondit :«Volo,»et
quidam sancti dootores autumant, jara notura cst. leprosus subjunxit : « Potes me mundare,» et ipse

SpirituaHter mons iste signilicat ccelum ;

descensio addidit imperando :«Mundare.» Ha;c siquidem duo
Domini de monteincarnationem ipsius,quiaseraet- verba,sicut dicit beatus Hieronymus,non sunt con-
ipsum exinanivit factus obediens usquead mortem: junctim proferenda, ut quidam Latinorum autu-
tuncquippe Dominus de monte descendit, quando mant,sed separatim ut prius dicatur:«Volo,»deinde
carnem nostrae mortalitatis susccpit. Et pulchre imperando subjungatur « Mundare. » Volo enim :

postquam narrat sanctus evangelista Dominum dixil propter Photinura qui eum veram aniraam

descendisse de monte subjunxit ;<iSecutK sunt eum sumpsisse negabat, e loco animae Divinitatem
 ; :

909 HOMILI^. 910

habuisse dicebat, et ideo Dominus dixit : < Volo, » A. retur ; nec eliam decebat ut typus et umbra re-
ut ostenderct se veram animam sumpsisse et quia cederert priusquam veritas et lux appareret.
voluntas exanimo procedit.imperavit propterAriuai Quod autem dicil in testimonium illis, talis est scn-
qui dicebat eum minorem esse Patre, et idcirco cx- sus Siin Domino credant, si lepra impietatis ab
:

tendit ut ostenderet se aequalem esse Deo Patri.Ma- illis abscedat; sive ut sisin testimonium illi3,quo-
num autem extendit et tetigit propter Manichseum niam omnipotens sum, et eos salvare possum,si in
quinegabateum veramcarnemsumpsisse.etideote- me crediderint, sicut et te vident sanatum.Spirita-
tigitut severamcarnem haljeredemonstraret.Etpul- liter mons iste significat Cffilum, sicut supra dixi-
chrepostquamDominusdixit: » Mundare,» sanclus mus ;Dominus de monte descendit,quia Dei Filius
evangelista subjunxit: «Et statim mundata estlepra cum esset invisibilis et immortalis, pro salute hu-
ejus. » Ostendit itaque his verbis quia htec curatio mani generis factus est visibilis atque mortalis
nonfuit fortuita,neque more medioorum per inter- unde dicit Psalmista « \ summo cceIo egressio:

valla temporis restitula, sed Dei potestate absque ejus."Postquam autem descendit Dominus de mon-
ullamora est collata. l".t sciendum quia in eo quod le « secutfB sunt eumturba; mults,et ecce leprosus

Dominus ait : « Mundare, » confestim mundataest veniens adorabat eum. » Viriste typice universum
lepra ejus^ostendenssanctus evangelista.quihaec de -n genushumanumsignificat peccatislanguidum.unde
suo addidit,nifail essemedium inter voluntatem Dei bene non solum leprosus dicitur, sed etiam.secun-
et opus, quia scriptum est « Ipse dixit, et omnia
: dum Evangelium Lucae, plenus fuisse lepra descri-
facta sunt mandavit et creata sunt, » ac per hoc
; bitur quia universum genus humanum leprainfi-
:

voluntas manet in operibus, et opera in voluntate, delitatis.et maoulis omnium vitiorum erat corrup-
et voluntas manet in potestate,et potestas in volun- tum et fcedatum : unde dicit Apostolus : « 0mne3

tate.«Et ait illi Jesus, vide nemini dixeris. » Quare enim peccaverunt, et egent gratia Dei. » Qua gra-
Dominus pra;cepit ei ut nemini diceret .' Quid enim tia? Extensione manus Jesu ; omnes enim indige-
necessB fueratoccultare sermonem quod manifesta- bant ut Dei fllius fieret filius hominis ut incarnato ;

bat corpore '? Idcirco pracepit ei nemini dicere, ut Dei Verbo ipsi a lepra infidelitatis et maoulis om-
nobis relinqueret exemplum,quatenus nostrabona nium vitiorum purgarentur. In co vero quod proci-
opera et beneficia non velimus publicare mani- et dens adoravit eum,et subjunxit dicens :« Domine,

festare, sed magis reprimere et occultare, et non si vis, potes me mundare ;

» fides Ecclesiastici po-
solumabslineamus nos amercedepecuniae et mune- puli designatur, qui Filium Dei et omnipotentem
ris, sed etiam a mercede gratiae et laudis humanie. credidit, et omnem copiam suae salvationis in vo-
Sequitur:« Sed vade,ostende te sacerdoti, et offer luntate ipsius collocavit;nam nihil est aliud dicere :

munus quod prascepit Moyses in testimonium. »Et Domine.si vis,potes me mundare, nisi omnipoten-
notandum quia multos legitur Dominus curasse,sed tem eum credere. «Et e.xtendens Jesus manum te-
nullum ad sacerdotes misit, nisi solos leprosos. Et tigit eum.»Per extensionem manus Jesu ipsius in-

varias ob causas ad sacerdotes misit, deferens debi- carnatio designatur tunc nam Dominus manum
;

tum honorem sacerdotibus, ut nobis relinqueret cxtendit et leprosum tetigit,quando miserioorditer

exemplum humilitatis,quatenus debitum honorem nostram naturam suscepit, et lepram infidelitatis,
sacerdotibus semper impendere studeamus ; sive et maculas omnium vitiorum potenter purgavit.Et
ideo misit utdum viderent eum purgatum intollige- ad hoc respicit quod ait « Volo, » quia « volunta- :

rent Dominum non esse sub lege, sed superlcgem, rie nos genuit verbo veritatis » quod autem ad ;

et crederent eum non per legem esse sanalum,sed illud « mundare, » ad illud profecto respicit quod
per gratiam Dei qua; est supralegem.Aliter ut dum alibi dicit « Euntos in mundum universum, prce-
:

viderent eum mundatum, si eredere vellent,salva- dicate Evangelium omni creaturE.» In eo vero quod
rentur, alioquin inexcusabiles manerent.Alio modo evangelista subjungit : et « confestim mundata est
quia prrcceptum erat in lego.ut ad aspectum sacer- lepra ejus, » ad hoc refcrtur quod illic subdilur

dotum indicarentur utrum esscnt mundi, an im- « Qui crediderit et baptizatus fuerit salvuserit. »
mundi :sive ideo misit neviderotur esse transgres- j) Et cum ait illi Jesus « Nemini dixeris, » docetur
:

sor legis,quod ipsifrcqucnter in eocalumniabantur. his vcrbis ecclesiasticus populus ut mysteria suae
Fortc dicet aliquis; quaro non relinet adhuc sancta salutiset fideisua; sacramenta nonpassim obtreota-
Ecclesia illud Mosaicumsacrifioium, quod Dnminus toribus ct oppugnatoribtis sanctao Ecclcsiaicoramit-
videturapprobasse?Sciendum tamen quiaillasacri- tant,quod alibi apcrtc Doniinus docet dicens: «No-
licia figuram gcstabunt istius vcri sacrificii quod cst lite Sanctum dare canibus, nequo margaritas ve-

Sanctum sanctorum.nondum quippo fucrat hoc ve- slras miltatis ante porcos. » Scquitur : «Sed vade,
rumsacrificiummanifestatum.hoccslsacramcntum ostende le sacerdoti, et oITer munus quod prajcepit
corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi, Moyscs in testimonium
Sacerdos istecuiju- illis.»

quia nec dum corpus suum obtulerat Deo I*atri in belur leprosus oiferre, ille est intelligendus de quo
ara crucis pro salutc gencris humani el ideo non : Psalmista ait :« Tu es sacerdos in .T-ternum secun-
decebal ut illa signilicanlia sacrifioia prius tol- dum ordinem Molchiscdcoh «monetur namquc his ;

lercntur, quia hoc verum sacrilicium rnanilestu- verbis populiia ecclesiaslicus ut illud legale sucriti-
911 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 912

cium quotidie recolat, el jugiter Deo Patri offerat, ^ tor ;

quid enim aliud sunt peccata,nisi lepra? Nam
quod pro emundatione leprosi in figura offerebatur, si lepra immundam, et variam, et maculosam red-
et postea veraciter pro salute totiusgeneris humani ditculem sic et peccata immundam et variam
; et

est oblatum. Praceptum namque fuit in iege utle- miseram faciunt animam.Iste nunquam leprosus in
prosus pro emudatione sua duos passercs ofTerret montem ascendere non potest.quia peccator coele-
sacerdoti,quos sacerdos accipiens,utrosqucDomino stia contemplari non valet. Et quid illi agendum
offerret, et unura immolaret cum ligno cedrino et est"?Nunquid desperandum? Non, inquam, sed
cocco, et fasciculo hyssopi in vase fictili super quoniam ad montem ascendere non potest,necesse
aquas, alterum vero intingeretin saDguineimmoiati est illi ut Jesum de monte descendere videat. To-
pasaeris,etdimitteret eum liberum avclareinagro; lics itaque leprosus Jesiim de monte descendere

leprosus vero septies aspergeretur cum fasciculo vidct, quoties peccator reminiscitur quia Dominus
hyssopi de sanguine immolati passeris, ct scptimo pro salute peccatorum decoelis descendit ad terras.
die raderet omnes pilos capitis sui, et barba;,et to- Tunc enim leprosus procidens adorat Jesum, quan-
tius corporis, ut octavo die mundus redderetur ca- do peccator de pristinis confunditur,et tunc in facie
stris.Perhocsacrificiumnonnulli intelliguntpassio- cadit,quando in recordationescelerum suorum pec-
nem Domini nostri Jesu Christi, per quam univer- calorerubcscit; undebealus Paulus apostolus qui-
sumgenus humanum a leprainfidelitatis et maculis
'

busdam peccatoribus jam conversis, sed adhuc in

vitiorum est ereptum.Per duospasseres intelligunt facie jacentibus dicebat :« Quem enim fructum ha-

duas Domini substantias, animas scilicet et carnis, buistis tunc in illis, in quibus nunc erubescitis? »
quas ex sancta Virgine sumpsit.Per lignum cedri- Attamen ipsa confusio non debet reprimere medi-
num, lignum sancta: crucis significatur per coc- ;
camentum poenitentise ;nam leprosus vulnus osten-
cum, qui est rubei coloris, effusio sanguinis Domi- dit, et remedium postulavit. Similiter peccator de-
ni ;
per unum
passerem.qui immolabatur.dcsigna- bet confiteri scelera sua, et remedium pcenitentiae
tur quia DominusnosterJesusChristus solummodo pbstulare, dicens : Domine, si vis, potes me mun-
corpus suum in aracrucispro salute totiusgeneris dare, quasi dicat aliis verbis.- multa sunt peccata
humani Deo Patri obtulit pcr alterum qui intinge-
;
mea, Domine, scii multo major esl tua; pietatis mi-
batur in sanguine immolali passeris, signiflcatur seratio : meum est rogare ut velis, sed tuum est
quia dolor passionis ad animarn refertur, et per peccata mea velut nebulam delere. Et extendens
animam dolorem passionis sensit. Per hoc vero, Jesus manum tetigit eum dicens : « Volo. >> Per
quod liberdimittebaturavolare in agro, dcsignatur extensionemmanus Jesu adjutoriumdivina; miscra-
quia, peracto Dominicae Passionis mysterio, Do- tionis designatur tunc enim Jesus manum exten-
;

minus nostcr Jesus Christus resurgens a C dit,quando auxilium divinee miserationis peccatori
tertia die

mortui9,de agro,id est dc hoc mundo.quadragesimo impendit et tunc leprosus manu Jesu tangitur; ;

die in ccelum ascendit unde dicit Psalmista « Et

; quando per occultam miserationem peccator revi-
:

occursus ejus usque ad summum ejus, » et item : viscit. In eo vero quod ait: Volo, affectus divinae
«Ascendit super Cherubira.et volavit super pennas pietatis demonstratur, quem habuit erga salutem
ventorum. » Per fasciculum hyssopi sancti desi- peccantiurQ,quasi diceret : peccator, sollicitus es
gnantur apostoli per aquas,aquK sacri baptisma-
: utrum velim tibi dimittere peccata an non, sed no-
tisper hoc quod leprosus septies aspergebatur
;
veris quia volo ; et hoc est quod per prophetam di-

cum fasciculo hyssopi de sanguine iramolati passe- cit: « Nolo mortem peccatoris, sed ut converta-
ris, septem dona sancti Spiritus. Mystice quidem tur et vivat. »Per hoc quidem quod Dominus impe-
significabatur quia universumgenus humanum re- rando ait : « Mundare, » et sanctus evangelista
demptum sanguine Christi per pra;(licationes san- subjunxit : et confestim mundata est lepra ejus,
ctorum apostolorum,et per aquam sacri baptisma- dcmonstratur quia mox ut Do.minus misericordi-
tis et septem dona Spiritus sancti, consecutum est ter dignatur respicere peccatorcm, sicut respe-
remissionem omnium peccatorum ;unde Psalmista xit Potrum lacrymantem. Et Vide ait illi Jesus : «

ait « Asperges me, Domine, hyssopo, et munda-

: nemini vade ostende te sacerdoti. »
dixeris, sed
q
bor.»Perseptenarium numcrum omnis statusistius His verbis monctur peccator jam conversus ut my-
vitae praesentis designatur.qua; septem diebusvolvi- stcria suae salutis, et quslibet sacramenta divina
tur perdiem octavum,dics Resurroctionis et per
;
; non passim quibuscunque committat. Per hoc ita-
hoc quod leprosus Eeptimo'die radebat omnes pilos que quod tam sacra lex est ut et Dominus leprosos
capilis sui, et barbce, et totius corporis, ut octavo ad sacerdotesdirexerit, designatur quiacum aliquis
die mundiis redderoUir castris, significabat quia in de gentili errore,aut Judaismo,seu ha;retica pravi-
hac praisenti vita abscindcndu sunt vitia,et purgan- tatc vult reverti ad societatcm sanctaeEcclesia;, non
da sunt peccata,quatenus octavo die Resurrectionis debet suscipi priusquam se offerat sacerdoti,quate-
illi qui prius erant leprosi et immundi, purgati et nus fides ipsinsjudiciosacerdotis approbetur.Simi-
mundati a lepra infidelitatis et maculis vitiorum, liter cum pro aliquo peccato quis repellitur deEc-
mereantur aggregari cretibus sanctorum.Moraliter clesia,non aliter debet reconciliari, nisi sacerdotis
perhunc leprosum non iaeongrue designatur pecca- judicio.Quodde capitalibuset criminalibuspeccatig
 ;
: ;
:

913 HOMILIiE. 914

est intelligendum, pro quibus homines a societate A Sed valde admirandum est quoniam ille dignatus
sanctc-e Ecclesioe repelluntur;c;cterum nam minores est ascendero in parvura lembum, qui sua virtute
culpcc, id est minuta et levia peccata quotidiana omnia qua; subsistunt continet, regit et gubernat.
fratrum confessione purgantur, juxta illud Jacobi llle ascendit navim quia omnia ex nihilo creavit
apostoli « Confitemini alterulrumpeccata vestra,
: ille autem dormivil in navi, de quo scriptum est
ct orate pro invicem ut salvemini. » Sacerdos iste « Qui non dormitat, neque dormiet custodiens
Dominus Jesus Christus, sicut supra disimus, est Israel. » His nempe verbis aperte ostenditur, quia
templum enim est homo, id est anima, unde dicit creaturaa sentiunt iinperium suiCreatoris altamen ;

Apostolus « Templum enlm sanctum est, quod

: in co quod elementa sentiunt imperium sui Crea-
estis vos. n Sed ubi debet peccator quajrere hoc toris, non est intelligendum juxta opinionem hoere-

sacriflcium, quod offerat sacerdoti? Intrinsecusqui- ticorum, qui dixerunt omnia esse animantia, sed
dem juxta illud Psalmistaj : « In mo sunt, Deus, Eciendum quod ea quK nobis sunt insensibilia, Deo
vota tua reddam, laudationes tibi. » Et ilera
quffi : omnium rerum conditori sunt sensibilia. Et quia
« Sacrificium Deo spiritus contribulatus » et alibi ; futurum erat quod Dominus Jesus Christus dormi-
« Holocaustamedullataofferam tibi. "EtApostolus : ret,et discipuli ejus illum suscitarent, idcirco
« Obsecro vos per misericordiam Dei ut exhibeatis n David longe ante prophetando praedixit in persona
corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo apostolorum dicens « Exsurge, quare obdormis,
:

placentem, rationabile obsequium vestrum. » Debet Domine? » Et quod ille nihilominus imperaturus
quippe peccator illud legale sacrificiura quotidie essetmari, id est « turbatee sunt abyssi, multitudo
olferre iacerdoti, id est duos passeres. Per duos sonitus aquarum.vojem dederunt nubes Altissimo,»
passeres nonnulli intelligunt duas substantias homi- nubes siquidem in hoc loco sancti apostoli sunt
nis.hoc est corpus et animam, hos namque utros- intelligendi tunc itaque dederunt nubes vocem
;

que passeres debet leprosus otferre sacerdoti, quia Altissimo, quando sancti apostoli valida vocc
peccator totum se debet libare Deo. Tunc enim unus clamaverunt dicentes « Domine, salva nos, peri-
:

passer immolatur, quando corpus affligitur, et mus. » El tunc futurum erat quod imperaret ventis ;

vitia carnis mortificantur, nam quanto magis unus idem enim propheta David antea ostendit dicens :

passer immolatur, tanto magis alter liber dimittitur « Dixit et stetit spiritus procella;. » Et quod ipse

ad volandum in agrum, quia quo magis corpus Dominus Jesus Christus tantam tranquillitatem fa-
affligitur, et vitia carnis mortificantur, eo magis cturus esset, ut horaines admirarentur dicentes :

anima redditur libera ad contemplanda coelestia. Et Qualis hic est,quia vcnti et mare obediunt ei?v Item
hoc ipsum cum ligno cedrino, quia peccator ad imi- Propheta loquitur dicens « Qui desccndunt mare in :

tationem Dominicaj passionis se Deo offerre debet C ; navibus, facientesoperationcs in aquis mullis; ipsi
et cum fasciculo hyssopi hyssopus enim est herba
; viderunt opera Uomini, et mirabilia ejus in profun-
humilis, purgans pectus, cujus radix scindit saxa ; do. » Sequitur deinde : « Porro homines mirati sunt
unde bene pcr hyssopum virtus humilitatisdesigna- dicentes, qualis cst hic, quiu venti et mare obediunt
tur, quae saxeum pectus scindit et purgat. Per vas ei ? » Homines qui mirati sunt, sicut placet beato
flctile potest intelligi corpus, quia peccator in ipso Ilieronymo, non sunt intelligendi sancti apostoli, sed
corporeagcre dobet in quo mmet. Per aquas vivas nautae, vel cffiteri qui cum ipso erant in navi. Et
designantur Scriptura;, ct oportet ut peccator ha;c benc admirati fuisse dicunlur quia homines erant,
omnia ad exemplum sacrarum Scripturarum agat. id est carnalcs. Scd si quis contentiosc voluerit
dicero quia sanctus evangelista horaincs apostolos
H : ^-3 HOMILIA IX.
appellat, respondcndum cst quoniain ct ipsi bene
In illui) Matth.ei Ascendente Jesu in naviculam
:

seculi sunl eum discipuli ejus, et motus mujnus homines dicti sunt, quia nondum habebant illam
factus est in mari. perfeclam fidem, qua; grano sinapis assimilatur,
In hac quoque navi^alione duse substantia; unius unde aliuscvangclistadicit: p nondumperfccta; erat
cjusdemquc person.-c Domini nostri Jesu Gbristi de- fidci ; 11 si enim perfeetam lidem habuissent, intclli-

monstrantur, divinitatis scilicet et humanilatis. In n gerentquia nullus Domino pcriro potuis-

praisente
eo autem quod dormivit ostenditur substantia hu- sel. .-Mlegorice per hoc mare quod Dominus cum
manitatis. In hoc vcro quod surgens imperavil discipulis suis transire cupiebat, rocte hujus mun-
ventis et raari, ct reddidit tranqui!litatem,substan- di amarus cttenebrosus a;stus designatur et quod ;

tia divinitatis demonstralur. Sunt namque opcra marc pra:scns sccculum dcsignct, Psalmista mani-
quae lantum ad substantiam humanitatis pertinent, fcstat (licens « lloc mare magnum cl spatiosum,
:

et item sunt alia qua; solummodo ad substantiam ibi replilia quorum non cst numcrus animalia pu- ;

divinilatis referuntur. Nam dormitio tantum huraa- silla cura majoribus. » Et qualiter Dominus hoo
nitati congruit, et nou divinilati ; surgore autem ct inare transicrit manifestat evangclisla cum ait :

vcntis imperare, et niarc pacificarc, solius divinita- « Ascendente eo naviculam secuti sunt eura disci-
in
tiscst: in hoc quippc loco destruunturcrrorcs illo- puli ejus. «Navicula lisc nullamelius intclligi potcst
rum qui di.wrunt unam eese Dominl nostri Jesu qnam tirbor sacralissimx passionis, cujus admini-
Christi 8ubstantium,qucmadmodum una ct pcrsona. culo ct benelicio quique lidclium lulti incnto, hoc
 UEMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PAHS II. — MISCELLANEA. 916
mare tenebrosum amarum
calcant et despiciunt, A. da?orum, et rabiem destruxit blasphemantium et
et
et quasi ad soliditatem securi littoris, id est ad quassantium caput ac dicentium « Si Filius Dei :

requiem beatam tendunt. Tunc Dominus in navim est, descendat nunc de cruce, et credemus ei » ma- ;

ascenditdormiturus cum in cruce elevatus est mo- jus enim fuit de sepulcro surgere, quam de cruce
riturus et tunc in navi dormivit, cum in cruce po-
; descendere. Quod autem sequitur : « 'imd timidi
situs inclinato capite spiritum emisit. Quod autem cstis modica; fidei ? » illud significatquod rcsurgens
sequitur: « secuti sunt eum discipuli ejus, » mystice a mortuis et apparens eis exprobravit incredulita-
«

designatur quia sancti apostoli secuti suntvestigia tem duritiam cordis illorum, quoniam iis qui
ot
passionis ejus ; nam quid est Dominum sequi, nisi viderant eum resurrexisse a mortuis non credide-
vestigia passionis ejus imitari ? Hinc est quod ipse runt. » Sequitur : <( Et facta est tranquillitas ma-
exponit, ubi prajdicans mysteria sua; Passionis ct gna. » Tranquillitas magna facta est, quia resur-
Resurrectionis, coarctando subjunxit dicens : « Si gente Domino, et apparente post resurrectionem,
quis vult post me venire, abneget semetipsum et ac dicente discipulis suis : « Pax vobis, ego sum,
tollat crucem suara, et sequatur me. » Multi enim nolite timere, » solidata estfides in apostolis, et in
videntur tollere crucem suam, sed non illis prodest, tantum solidata est fides in eis, ut qui ante clausis
quia non sequunturChristum,id est vestigia passio-
P januis propter metum Jud;corum intus residebant,
nis ejus non imitantur. Oportet ergo ut quicunque postea corroborati, libera voi'e coram principibus et
vult hoc mare amarum et tenebrosum transiro potestatibus fiducialiter eum conlitebantur. Aliter
tollal crucem suam, et Ghristum sequatur, id est per naviculam significatur sancta Ecclesia, cujus
vestigia passionis ejus imitetur. ^'avigantibus di- gubernator est Dominus nuster Jesus Christus, re-
scipulis obdormivit Jesus, quia sanctis apo- miges autem sunt sancti apostoli. Tunc Dominus
stolis, ac singulis quibusque fidelibus, mente hoc hanc naviculam ascendit, quando per gratiam in
pra;sens sceculum calcantibus ac despicientibus, vel sancta Ecclesia habitare ccepit. Et quod per navicu-
secundo flatu sancti Spiritus, vel remigio proprio lam sancta Ecclesia designetur ostendit Salomon
certatim spe ad littus perpetuaj felicitatis tendenti- quiloquitur sub speeie femin» dioens: « Facta est
bus, mox appropinquat tempus passionis Domini. quasinavisinstitorisdelongeportanspanemsuum,»
Unde beatus Marcus pulchre vespere hoc narrat sivepretiuni. Institor, hoc est negotiator, estDomi-
factum fuisse, id est post solis occasum, ut non nus noster Jesus Christus sancta etenim Ecclesia ;

solum ipsa dorniitio. sed etiam hora decidentis lu- facta est vehit navis institoris, scilicet Domini Sal-
cis occubitum veri solis, id esl mortem Domini Sal- vatoris. Per panem designatur sacramentum corpo-
vatoris,ostenderet.DormienteDomino innavimotus ris et sanguinis Domini nostri Jesu Christi ; sancta
magnus factus est in mari, quia capiente eo somnum C namque Ecclesia de longe portat panem suum, quia
mortis supra puppim sanct» crucis, flantibus ventis, etiam ab ultimis finibus veniens sacramentum cor-
id cst instigantibus immundis spiritibus,et sugge- poris et sanguinis Domini portat, id est celebrat.
rentibus daimonibus, cccperunt insurgere fluctus Hoc est tam magnum pretium, quo redemptum est
blasphemantium Judsorum, et commota sunt corda genus humanurn et idem Salomon ait « Vestigium ; :

eorum ad perseiiuendos sanctos apostolos. Ilis et- navis in mari non invenitur, » quia conversalio
enim proccllis patientia Domini non perturbabatur, sancta3 Ecclesiaenon est lerrena, sed coelestis et ;

sed imbecillitas apostolorum concutiebatur,trepida- unus idcirco remex ejus dicebat « nostra autem :

bat, et periclitabatur, adeo namque motus magnus conversatio in cffilis est. » Et quamvis sanct» Ec-
factus est in mari ut navicula operiretur fluctibus, clesiiTS terrenaofficiaexercere videatur,verumtameii
quia adeo commota sunt Judaeorum corda ad perse- ejus intentio spiritalis est et ccelestis. Navigantibus
quendos apostolos, ut pene fides in illis periclitare- discipulis obdormivit Christus, quia fidelibus spe
tur nam unus eorum ter Dominum negavit,C8eteri
; tendentibus ad ccelestem patriam frequenter solet
vero relicto eo fugorunt. Sed quid fecerunt sancti evenire, ut dormiat Jesus in hac navicula, id est ut
apostoli accesserunt non corpore, sed mente ct
; solatium miserationis a sancta Ecclesia abstrahat.
devotione, quia cujus viderant mortem, omnibus n Tunc Dominus in navicula hac dormivit, quia vel
votis et mentis affectionibus ejus postulabant re- priricipeshujus sa3culi,vel haeresiarchas, vel aliquos
surrectionem dicentes cum Psalmista « Exsurge, : pravos homines permittit suam sanctam persequi
quare obdormis, Domine ? exsurge, et ne repellas Ecrlpsiam, ut ii qui probati sunt manifcsti fiant in
nos usque in finem » si enim Dominus diutius
; nobis, unde ipse Dominus dicit « Necesse est ut :

somno mortis sopiretur, mentes apostolorum t-eter- veniant scandala » et Paulus apostolus ait: « Opor-
;

namortedamnarentur.Suscitantibusdiscipulis sur- let enim fleri haereses, ut hi qui.probati sunt mani-'>|

rexit Jesus, ct ipse stans increpavit
ventum el mare. festi flant. » Multoties autem principes hujus sfficuli

Tunc ventum increpavit quando resurgendo super- comminati sunt et devastare sanetam Ecclesiam, et
biam diaboli proslravit, et moriendo eum destruxit, perdere filios ejus; nam dormiente Domino in navi,
qui niortis imperium habebat. Imperavit et ventis niotus magnus faolus est in mari, quia abstrahente
quia potestatem dffimonum cohibuit et compressit. eo auxilium sass miscratiouis a suis fidelibus, adeo
Imperavit etiam mari quia vesanam perfidiam Ju- permisit malos persequi sanctam Ecclesiam, ut pe-
917 HOMILI^. 918

nc annihilari videritur. Sed quid fecerunt fideles ? A locum Lucae evangelistae quatenus ea insereret qus
accesserunt mente et devotione, et ejus auxilium gesta suntinter exprobationem civitatum, el istam
imploraverunt dicentes cum Psalmista « A finibus : confessionem qu£e adeo pauca sunt, ut si beatus
,

terrcEad te clamavi dum anxiaretur cor meum;»et Matthjeus dixisset in ipsa hora,nulla videreturcon-
item « Esurge, Pomine, adjuva nos, et liberanos
: Ex occasione ergo infldelitatis civitalum
trarietas.
propter nomen tuum. > Nam clamor apostolorum quae noluerunt sermonem Domini recipere,neque in
devotio est fidelium populorum.Suseitantibus disci- eum credere, respondens Dorainus causara retulit.
pulis surrexit Jesus,quia suis fidelibus solatium di- laudem scilicet et gratiam Deo Patri proiisquibus
vinae miserationis impendit,unde ait :« Etsurgens arcanum suae Incarnationis revelaverat. Solerter
imperavit ventis et mari. » Venit, imperavit quia etiam indagandus est ordo verborum, quia non ait
audaces adversarios sanctte Ecclesise evanescere fa- tantum « Confiteor tibi, Pater », sed addidit
: :

cit.etvotapravorum hominum ut effectum obtinere « Domine coeli et terrae a his namque verbis ;

non possent perturbavit. Imperavit mori, quiaper Dominus Jesus illum ostendit esse suum Patrero,
syllogismos suorum prsedicatorum versutiam haere- qui est Dominus cccli et terrs.In boc loco destruun-
ticorum denudavit, ne reciperentur afidelibus.« Et tur haeretici qui dixerunt Dominum Jesum creatu-
facta est tranquillitas magna;» a Deo namque tran- r, ram esse, et non creatorem si enim creatura es- ;

quillitas magna facta est ut homines admirarentur set, et creatura efiam Dominum suum patrem ap-
quomodo sancta Ecclesia de tanta persecutione et pellare posset, non specialiterdiceret : « Confiteor
tam optatampristinam re-
tribulatione,continuo ad tibi.Pater.Domine cceli et terrae ; » sed tamen dice-
diretpacem. Moraliter per naviculam designatur ret : Confiteor tibi,Pater coeli et terrae,aut,confiteor
unaquaeque anima fidelis,de quo testisest Salomon tibi, Domine cceli et terrae ; sciendum est enim
qui dicit : « Anima justi sedes est sapientiae. » Si quia confessio non significatsemper poenitentiam et

ergo anima justi sedes est sapienti«, sedes est accusationem peccatorum,sed laudem et gratiarum
Christi, ac per hoc navicula est Domini. Hanc na- aotionem,unde est illud: « Confitebor tibi,Domine,
viculam tunc Dominus conscendit,quando per gra- in toto corde meo » et item « Confitemini Do-
; ;

tiam in ea habitare incipit. Navigante quolibet fi- mino quoniam bonus » et in libro Ecclesiastici
;

deli.id est spe tendente ad patriam ccelestem, fre- scriptum est « Haec dicetis Domino Deo vestro in
:

quenter solet evenire ut dormiat Jesusin hac navi-
cula.Tunc enim dormit Jesus, quando permitlit in-
surgere adversusanimam fidelemvel imraundorum
spirituum tentationes,velimpftus malarum cogita-
tionum, vel propriee carnis delectatioaes.vel pravo-
rum hominumpersecutiones;his namque procellis
confessione, quoniam universa opera ejus bona
valde. » Ubi notandum est quia confessio non si-
gnificatposnitentiam,autconfessionempeccatorum,
sed laudem, sicut et in hoc loco. Hoc similiter
t' aperte ostendit et beatus Lucas evangelista cum di-
cit « lu ipsa hora » essultavit Jesus in Spiritu
:

solent concuti illaff virtutes,in quibusmaxime sahis sancto. Si enim verba Domini diligenter investige-
humani generis consistit, id est fides, spes, chari- mus, cognoscemus profecto quod Filius Dei confi-
tas;sedhas procellas adeopermisit Dominusinsur- tetur Dco Patri, et ei grafiam, et laudem refert,
gere adversus naviculam,ut pene operiretur flucti- quasi jam passus et glorificatus sit non pro se,sed
bus, quia adeo permittit animam fidelem tentari, pro nobis.In quaconfessioneetiamsuffimiserationis
ut pene videatur mergi, scilicet ut splendor fidei munus,et gratia nostrae reconciliationis ostenditur.
obtenebrescat,spei cclsitudo contabescat,ct flamma Quare autem Dei Filius conlifeatur Deo Patri, et ci
charitatis refrigescat. Scd quid illi agendum est ? laudcm referat, manilesfat cum subjungit j Quia :

nunquid desperandum ? non, sed juxta exempla abscondisti hsc a sapientibus.» Quae vero suntquae
apostolorum est accedendum,et totisviribusprocla- abscondit ? Illa scilicet de quibus dicit Apostolus :

mandum ad Deum. Nobis vero proclamantibus,illc « Revelatumcst mihi sacramentum, quod aliis ge-
qui non dormitat, neque dorraitabit custodiens nerationibus non fuit manifestum filiis hominum,
Israel.quasi exercitus siirget,terapestatem sedabil, sicuti nunc revelafum esl sanctis apostoiis et pro-
tranquillitatem reddet,et portum salutisindulgebit, j)
phetis,in spiritu esse gentes cohaircdes et compar-
gratiam donanteillo quicum Patre etSpiritu sancto ticipes promissionis in Christo. » Hoc est myste-
vivit et regnat Deus per omnia sjecula ssculorum. rium Incarnationis, id eslquia ille qui anteomnia
sajcula ineffabiliter genitus cst a Deo Patre ct in
,'
:
.'
1-^ HO.MILIA X. ;

fine Sicculorum carnem assumpsitex Virginc matre

In iLLun Matth/ei Itespondcns Jcstit di.vit : Coii
:

fiteor tibi.Pater, Dominc co'li ct terras quia abs- hoc profecto abscondiU Quibus vero absconderit
condisti hxc a sapientibus et prudentibus, cl reve- manilestat cum subjungit «Sapientibusetpruden- :

lasti ea parvults.
tibus." Sed non vere sapientibus; sapientibus vero
Hujus confessionis etiam beatus Lucas facit men- SUK stultitine pra;sumptione,et non ver» sapienliaj
tionem dicens « In ipsa horaexsuUavit
: in Spiritu acumine; sapientibus temerifatc, ct non veritate ;

sancto et dixit : Scd non

Confiteor libi, Pafer. » sapienti bus fastu et non sensu.de quibus ai t prophcta
debcl vidcri contrarium, quia beatus MatthKusait « \x vobisquisapicntosostis in oculis vostris.et co-
in illo tempore, » id quod ideo pra;misit,ut daret rumvobisnietipsis prudentes.»Etitem: «Perdamsa-
 ;

919 REMIGII ANTISSIODOHENSIS OPP. PAKS II. — MISCBLLANEA. 920

pientiam[sapientium],etprudentiamprudentiumre A suo ut desierit habere quae tradidit, quia omnia
probabo.ii Quorum testimoniorum sensum beatus sine tempore simul cum Filio possidet. Dei ergo
Paulusapostolusexponensait:»Ubisapiens,ubi scri- Filius, quantum ad divinitatem attinet, nihil ex
ba,ubi legis verba ponderans ? Nonne stultam fecit tempore accepit a Patre,quiasicutevangelista dicit
Deussapientiamhujus mundi?» Etquiamundus non omnia qua habet Paterejus etiam sunt,quia« Fi-
potuit cognoscere Deum per sapientiam, placuit ei lius et Pater unum sunt. » In hocvero quod homo
per stultitiam pr»dicationis salvos facerecredentes factus est, omnia ex tempore accepit a Patre,unde
De hac mundiali sapientia idem apostolus alibi di- Pater dicit ei « Pete a me et dabo tibi genteshee-
:

cit : " Sapientia hujus mundi inimica est Deo, et reditaterc tuam. » Et item Filius in Evangelio :

legi Dei non subjicitur, » neque enim potest. Sed " Data est mihiomnis potestas incrolo et in terra.»

quinam fuerunt isti sapientes? Certe vel illiustem- Ergo quod dicil:» Tradita mihi sunt omnia aPatre
poris legis doctores, Scribas scilicet et Pharissi, meo, » non debemus intelligere ei fuisse tradita
qui cum essent stulti, sapientes se csse jactabant crelum et terram, mare et castera elementa, quae
vel modo hrsreticisivephilosophi,qui proptersuam simul cum Patre condidit, et creavit, sed traditiei
tumidam sapientiam,humilemDominidoctrinam et sunt sancti et electi viri, efparvuli ex omnibus
praedicationem recipere non valent. Sed quibus re- „ gentibus,pro quibus ipse supplicans Dco Palri gra
^' ^'''
velavit? manifestat statim dicens:» parvulis,»id est ''
tias '
egit." Et nemo ''
novit Filium nisi Pater, neque
humilibus corde. IUos Dominus appellat parvulos, Patrem quis novit nisi Filius ? » Haec enim verba
qui se parvulos et humiles recognoscunt arcana ; videntur sonare ut nullus possit agnoscere Patrem
namque.et virtutesco3lestiummysteriorumparvulis nisi Filius,et rursusnullus possit agnoscere Filium
id est sanctis apostolis revelavit, qui vere
parvuli nisi Pater.Quod non est ita sentiendum, sed sic est
erant non sensu, sed malitia, de quibus Psalmista accipiendum quia Pater etFilius peripsum revela-
dicit : « Exore infantium et lactentium perfecisti tur. Et est sensus nemo novit quod sit in Filio
:

laudem. » Et etiam Testimonium Domini fidele

: <( nisi Pater, et nemo novit quod sit in Patre nisi Fi-
sapientiam praestans parvulis.» Etiterum: « Decla- lius, et cui ipse voluerit revelare ;
quia aliud est
ratio sermonumtuorumilluminatme,et intellectum nossequod novitaequalitatenaturae,etaliud est nosse
dat parvulis. > Causasetffiquitates hujus facti paterna; quod novit revelantisdignatione;ipseestenimIumen
voluntatis judicio Doininus confirmavit, ut illi qui mentiura nostrarum. Dcus ergo potens revelat se
dedignantur parvuli fieri,in Deum stulti fiant in sua Verbo, id est Filio suo;Verbum autem idestFilius
sapientia. Et ut ostenderet Dominus quia non acu- et se, et Patrem revelat, et dum se revelat et Pater
men ingenii.et sapienti» sensum condemnavit,sed eum revelat, quia ipse et Pater unum sunt,
tumorem superbia», ideo pulchre subjunxit dicens: ( Ergo quod sequilur, « et eui voluerit Filius reve-
« Ita, Pater,sic enim placitum fuit ante te.» Blan- lare, » ad utrumque referendum est,scilicetad Pa-
dicntis aCfectu alloquilur Filius Patrem ut cceptum trem et Filium.Et quod Pater eum revelet manife-
beneficium etgratia conflrmetur, et compleatur in stat Apostolus cum dicit:« Cum autem complacuit
parvulis, id cst in sanctis apostolis.Et pulchreait: ei qui me segregavit ex utero matris meas^elvoca-
« Sic placitum fuit ante te, » ac si patenter diceret vit per gratiam suara ut revelaret Filiura suum in
aliis verbis :Tibijusto injusta placercnon possunl me, ut annuntiem eum in gentibus, continuo non
et ideo sic beneplacitum fuit ante te,ct juslc omnia acquievi carni etsanguini.» Sequitur autem : «Ve-
disposuisti, quod ha>c sapientibus et
prudentibus nite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, et
abscondisti etparvulis revelasti.His ergo verbis re- ego reficiam vos. » His verbis Dominus genus hu-
darguuntur illi qui querelas solentobjicereet mur- manum alloquitur.et eos ad se vocat qui in difficul-
murare quare alii eligantur, alii ejiciantur, et ali tatibus legis laborant, vel idololatrias, seu saeculi
salventur, alii pereant cum ipse Dei Filius parter- pecralis onerati erant sed maxime illos qui vocem
nam voiunlalem,et justamejusdisposilionemlaudi- Doraini audire et sequi raeruerunt. Ait enim : Ve-
bus Hanc enim sentcntiam divinse disposi-
efferat. nite, non pedibus sed moribus, non corpore sed
tionis occullo Dei judicio, sed tamen justo, factam n fide,iste, est naraque spiritualis accessus,quo quis-
considerans beatus Paulus apostolus, non valens que valet apparere Deo,de quo Psalmista ait:« Ac-
comprehendere prorupit in admirationem dicens ccdite ad eum et illuminamini.» Ad me,id est non
:

" altitudo divitiarum sapientire et scientiae Dei, ad hominem, non ad extraneum, non ad decepto-
quam inscrutabilia s jntjudicia ejus^etinvestigabi- rem,sed ad Salvatorem.Pulchre quidem subjunxit:
les vias ejus.» Sequitur: « on:nia mihi tradila sunt « omnes,» quia sicut Apostolus dicit: « Ipsomnes
a Patre meo.» Hajc enim verba divinitatis non car- vult salvos fiori ct ad agnitionem veritatis perve-
naliter sed spiritualiter accipienda sunt nam et nire. » Et ideo nuUa est apud eum distantia inter
;

Patrem tradentem, el Fitium accipienleni spiritua- gentem et geutem, sexum et sexum, linguam et
literacciperedebenius.Sicnim secundumfaumaoam linguam, Ktatem et conditionem. « Qui laboratis»
consuetudinem esscnt iutelligenda,mox utiUcinci- saicularibus negotiis,seulaboratisgravia legis pon-
pit possidere qui accipit,desinit ille habere qui tra- dera ferentes,« et onerati estis» diversis sceleribus
didii. Sed Deus Pater non sic omnia tradidit Filio atque peccatis. A deceptione pamque primi homi-
 :

HOMILI^. 922
921

nis hiimanum genus subconditione diaboli labora- A omnes amare, neminem odisse, bonum velle, ma-
bat. exceptis illis qui sola Dei gratia liberari mc- lum nolle, et quod sibi non vult fieri, aliis non
ruerunt.unde Psalmistaaiebat :« Quoniam iniquita- inferre.

tes meB supergressae sunt caput ineum, et sicut HOMIL[;V XL

onus grave gravataj sunt super me. » Et pulchre Ascendens Jesus Hierosolymam
In illud M.wth.ei :

Dominus subjunxit « Ego vos reficiam, » quia ipse :

assumpsit duodccim discipulos suos secrclo, et ail
est panisangeloruni,et summa releclio atquesatie- illis : Ecce ascendimus lUesorohimam, el consum-

tas beatorum spirituuin, unde propheta mento con- mabimlur omnia qux scripla sunt per prophetas
de Fitio hominis, etc.
spiciens dicebat : « Satiabor cum apparuerit gloria
tua. » Hefeelionis deinde modum ostendit cum di- Prffividcns Dominus animos discipulorum ex sua
cit : « Tollitejugum meum super vos, » ac si dice- passioneperturbandos,idcirco etejusdem passionis
ret : Deponite jugum legis et sumite meum, id est pcenam, et suifi resurrectionis gloriam prof dixit, ut
non interemptons sed Redemptoris. Multum quippe cum cornerent euai morientem, sicut praedixit, non
distat intcr jugum diaboli etChristi.et interjugum dubitarent eum resurrecturum sicut promisit. Ar-
legiset Evangelii. Jugum.diaboli peccatores depri- mavit quippe eos cum preedixit eis mala qu» erat

mit, illud Christi vero erigit. Jugum legis severita- j, passurus, quoniam levius feruntur mala prijescita,

tis pondere peccatores aggravat,.jugum evangelics quam ea quae suljito accidunt.Destruitur his verbis
grati,-c spem venii-e promittendo sublevat. Et quod error infidelium, et dementia illorum qui solent
hoc jugum Christi genus humanum suscepturum Dominum deridere, et dicere quod ipse coaclus du-
prsdixitSophonias propheta cum
esset, longe ante ctus fueritad passionem nam sicuthic manifesta-
;

ait : « in nomine Domini, et ser-

Et vocent omnes
ient ei humero uno ultra flumen Ethiopia; indc
supplices mei venient filii dispersorum meorum
deferentes murum mihi. » Servient ei humero uno,
id est una fidei
« Et discite a me. » Quid sit discendum manifestat
cum subjungit: « quiamitissum ethumiiis corde,»
tur, ipse et tempus passionis priEScivit, ct locum
; ejusdempassionis intrepidus adiit.Monenturetiam
sancti prajdicatores in hcc facto ut suisauditoribus
antiqui hostis insidias et mala quajque evenire pos-
devotione, quasi sub uno jugo. sunt prsnuntient, quatenus fortiter adversus anti-
qui hostis insidias superare, et adversa qu» illis
accidunt levius ferre possint. Sequitur « Tunc
:

ac si diceret Vos aliquando eratis immites et su-

: accessit ad eum mater filiorum Zebed«i cum filiis

perbi, a rae ergo et in me discite humilitatem et suis adorans et petens aliquid ab eo. » Quod dicit
mansuetudinem, « et invenictis requiem animabus « Tunc ad supcriora respicit, id est
•) quando suae
vestris, quasi diceret Jam fastigati estis quia re
» : passionis pcenam et resurrectionisgloriam discipu-
quiem quiEsitivis et invenire non potuistis, quia C Scd quaerendum est unde sumpsitista
lis pr<-edixit.

non invenitur vita in provincia mortis, nequo gau- mater filiorum Zebedaji occasionem accedendi ad
dium in patria moeroris, neque requies in regione Dominum, et postulandi aliquid ab eo. Dominus
laboris. Adme ergovenite quiaego sum totum quod enim discipulis tristitiam prsnuntiavit, id est prae-
quaeritis. Et ne forte homines audientes jugum ex- dixitignominiam passionis unde ergo sumpsit oc- ;

pavescerent,idcircosubjunxit:« Jugumenim mcum casionem accedendiad Dominum, ut postularet ab

suavc est, et onus meum leve, » scilicet ne paveatis eo gloriam regnandi? Recordabatur illa quia Domi-
cum jugum audislis, quoniam suave et leve est. nus supcriuspromisitdiscipulis suis dicens:« Vos
Sed qusrendum est quarc Dominus dicat jugum qui socuti estis me in regeneratione, cum sederit

suum suave et onus leve cnm Psalmista dicat : Filius hominis in sede majcstatis su.-c, sedebitis et
« Ego custodivi vias duras »et ipse ; in Evangelio vos super sedes duodccim judicantes, duodecim
" quam angusta porta est, et arcta via. » Ha;c ta- tribus IsraeL » Et quia Dominuspost omnia dixe-
men non debent vidcri inter se contraria. Jugum rat : « el tertia die resurget, » putavit eum statira

enim suum volentibus leve est, sed grave nolenti- post rcsurreclionem venturum essc ad regnandum,
bus : graveest inchoanlibus, sed leve est profioien- et quod in primo adventu complendum esset,quod
tibus, et usquc ad pcrfectionis calcein pervenienti- j) complendum erat in secundo. Idcirco feininea avidi-
bus. Durum et asperum est quia multis quoBritur, tale immemor luturorum lantuni prajsentia deside-
sed a paucis invcnitur. bivc jugum suum levedicit ravit. « Qui dixitei quid vis? » Dominusenim non
ut ostenderet jugum lcgisgrave jugum enim lcgis ; quasi nescius interrogavit ut audiret quid ipsa vel-
grave crat, quia sufc severitatis pondore moilifica- lel, sed ut illa cxponentc, ipse irralionabilem et

bat ;
jugum vcro Christi lovc cst quia peccatores reprehensibilemcsso ostcnderetpelilionem illiuset
spe veniaj et ccelestium promissionnm vivificat. Et filiorum ejus ; petsbant cnim quasi rcligiosi et
quod jugum legisgrave sit,manifestat Pctrus apo- amatorea coelestis patrias, ^fd non quasi scnton-
stolus cum ait « Ut quid denuo vultis imponere
: tiam habentes utilium et iiinnxiaruni petitionum.
jugiim legis ? Quid suavius vero.jugo Christi,aut
» S,-epenamquo pcrmisit Dominusdiscipulossuos non
quid lovius oncre gratiae evangclic;e? Et vere leve rectecogilarealiquid, auldiccrc, veleliamfaccro, ut
est sceleribus nun acquiescere, probabilem ficriini- c.\ eoruin culpasunuTetoccasiuneni doccndictoxpo-
micis propterDominum,araico8 in Domino diligcre, nendi regulam pietati8;sciebat enim quiaipse eorum,
 923 IIEMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. - MISCELLANEA. 924
error nihil eis nocebat praesente magistro, et ejus A imitari per passionem nullus etenim sublimiter
;

doctrina omnes ajdificaret non solum in prsesen- valet regnare cum Christo, nisi prius humiliter
ti, sed etiam in futuro. At illa dixit « Ut : studuerit pati pro ipso. Unde Apostolus dicit :

sedeant hi duo mei, unus ad dexteram tuam,

filii <• Si complantati facti sumus similitudini mdrtis
et unus ad sinistram tuam in regno tuo. » Pos- cjus, simul et resurrectionis ejus erimus. « Et
tulavit hsBC maler muliebri errore, et pietatis item. « Si compatimur
conregnabimus et siet ;

affectu ncsciens quid diceret. Et quid mirum si socii fuerimus passionis, erimus et consolatio-
ista redarguatur imperiti» et ignorantiae, cum nis. >y Attamen isti responderunt « possumus »
superius dictum de Pelro, quando is voluit
sit non tantum ex confidenlia cordis et fiducia suae
facere tria tabernacula nesciens quid diceret ? fortitudinis. quantum potius ex ignorantia, ne-
Sed quajrendum est quare dicat beatus Matthsus scientibus quidem illud desiderabile est bellum
;

istam mulierem accessisse ad Dominum, cum scientibus, valde vero formidabile. Similiter et
Marcus dicat filios ejus accessisse : sed sciendum inexpertis levis videtur tentatio passionis et mor-
est quia mater ad Dominum suggerentibus filiis tis. Si enim Dominus appropinquans passioni ora-
accessit ; sciebant enim matrem suam dilectam bat : « Pater, si fieri potest, transeat a me
esse a Domino, et idcirco afTectum et volunta- calis iste ;
» multo minus isti respondissent
tem propriam per eam Domino manifestare vo- « possumus, » si scirent qualis esset in prajsenti
lucrunt. Et propterea beatus Marcus ut eorum dolor passionis, et timor mortis habet enim ;

desiderium et consilium legentibus notum faceret, passio magnum dolorem, et mors raagnum ti-
tacuit de interveniente matre, et illos solos nar- morem. Sequitur « Calioem quidem meum bi-
:

rat accessisse, quibus suggerentibus mater ac- betis, sedere autem ad dexleram meam vel sini-
cessit. L'nde et Dominus secundum utrumque stram non est meum dare vobis, sed quibus pa-
evangelistam non matri, sed filiis respondit di- ralum est a Patre meo. » Pulchre autem dicit
cens : « Nescitis quid petatis ; » nesciebant enim « meum, » id est sive me imitando, sive pro
quid peterent, quia sedem gloriae quam non me- confessione nominis mei.Sed qusrendum estquare
rebantur petebant vel nesciebant eliam quid
; dicatDominus calicem meum bibetis, cum unus
peterent, quia putabant quod aliquis sedere pos- quidem eorum, id est Jacobus, per effusionem
set in
illo regno ad sinistram, cum in die ul- sanguinis vitam finierit, alter vero, id est Joan-
timi examinis omnes fideles statuendi sint ad nes, in pace Ecclesiaj quieverit. De passione nam-
dexteram summi Regis et Judicis, cum illius que Jacobi Lucas apertissime in Actibus aposto-
regnum nihil habeat sinistrum, et illa felicitas lorum manifestat cum dicit : " Misit Herodes rex
nihil habeat reprobum.
Isti enim quamvis non C" manus ut affligeret quosdam de Ecclesia occidit ;

debere.it acciperequod quarebant, verumtamen autem Jacobum fratrem Joannis gladio. » Joannes
eorum simplicitas non merebatur confundi, quia vero, sicut in Patrum litteris legitur, et sicut fide-
ex amore Domini nata erat. Et quia simpliciter les historiae referunt, cum jam longo confectus senio
postulaverunt, idcirco Dominus eorum affectum sciret sibiimminere diem mortis, convocatis fide-
aut simplicitatem non reprehendit, sed igno- libus post missarum celebrationem, et monita ex-
rantiam et imperitiam culpavit dicens : « Nesci- hortationis, ultimum eis valefecit, ac deinde de-
tis quid petatis, « ac si aliis verbis diceret : scendens in defossum sepulturae sufe locum, facta
bonum quidem est vestrum desiderium, sed in- oratione appositus esl ad patres suos, et sic a
considerata petitio rem honestam postulatis
; dolore mortis e.xtraneus fuit, sicut alienus fuerat
,

quia mihi vultis conjungi in regno delectat vos ; a corruptione carnis. Quomodo ergo Joannes cali-
culmem honoris, sed tamen necesse est ut prius cem Domini bibit, qui absque dolore mortis mi-
vos exerceat via laboris. Sequitur « potestis : gravit de mundo ? Sed sciendum quia duobus mo-
bibere calicem quem ego bibiturus sum ? » Ca- dis xalix Domini bibitur. Uno modo cum mors
licem appellat amarissimam passionem nomine ; a persecutore patienter suscipitur
illata altero ;

namque calicis vult intelligi passionem martyrii vero cum animus paratus estad perferendam mor-
J)
per quam necesse erat ut ipse et illi consum- tem, et via digna geritur martyrio. Joannes ergo
marentur. Hinc est quod Dominus appropinquans calicem Domini bibit, quia paratus fiiit ad per-
passioni dicebat : « Pater, si fieri potest, trans- ferendam mortem, et vita ejus digna erat mar-
eat a me calix iste. » Et Psalmista « Calicem salu- : tyrio. Nam duo sunt genera martyrii, unum in
laris accipiam, >i
Sed quaerendum est quare Do- aperta persecutione, alterum vero in occulta
minus istosinterrogavit : « potestis bibere calicem carnis maceratione. Joannes ergo calicem Domini
quem ego bibiturus sum ? .\n ignorabat ipse si ;. bibit, et si non bibit in aperta persecutione,
eum possent imitari per passionem ? Non, sed bibit in occulta carnis maceratione. Yerumtamen
ideo interrogare voluit ut illo interrogante, et bibit Joannes calicem Domini etiamperpassionem ;

ipsis respondentibus « possumus, » nos quidem nam, sicut in Actibus apostolorum legitur, cum
audiremus et intelligeremus, quia nullus valet caiteris apostolis carcerem et verbera sustinuit :

cum Christo regnare in cojlis, nisi studeat eum 1«Ibant enim gaudentes a conBpectu concilii, quo-
 :

925 IlOMILIiE. 926

niam digni habiti sunt pro nomine Jesu contu- A aliquando ex substantia humanilatis, aliquando ex
mcliam pati.» Et ob insuperabilem prffidicationem illa divinitatis loquitur. Et quia hac mater filiorum

Evangeli a Domitiano impiissimo principe missus Zebedaei honorem ad substantiam humanitatis re-
est in ferventissimo olei dolio, de qno ita illassus gloriam regnandi in corporali ejus prae-
tulit, et

exivit a dolore passionis, quemadmodum estra- sentiacollocaverat.idcircoDominussecundum eam-

neus fuerat a corruptione carnis, et relegatus est dem substantiam eis respondit ac si diceret Se- :

exsilio in Pathmos insula. Joannes ergo cum fra- cundum hanc substantiam, qua vobiscum bibiturus
tre suo calicem Domini bibit, quia qui talia ac sum calicem, non est meum dare vobis verum- :

tanla suslinuit, aperte demonstratur quia paratus tamcn meum est id tribuere secundum substantiam
erat ad perferendam mortem etiam, si ei a per- quia per omnia «qualis sum Deo Patri.
divinitatis,

secutore inferretur. Sed quosrendum est quomodo Sequitur Et audientes deeem indignati sunt de
: «

verax magister dicat « Sedere autem ad

: dex- duobus fratribus. » Indignati ergo sunt alii decem
teram meam vel sinistram non est meum dare apostoli non matri flliorum Zebedaei, sed duobus
vobis, » cum ipse alibi dicat : Omnia mihi tradita fratribus. et audaciam petitionis non ad matrem,
?unta Palre meo;»et item:»Omnia quKCumque facit sed ad filios retulerunt, quibus suggerentibus ac-
Pater,ha;c eadem et Filiusfacit.nSienim Filius simi- t> cessit mater, quia ignorantes propriam mensuram
literfacitomniaquseet Pater,quidestergoquoddicit: immoderata cupiditate exarserunt.El hoc sciendum
Sedere autem ad dexteram meam vel sinistram non quod sicut illi duo carnaliter petierunt ut supra
estmeumdarevobis? Tribus namquemodis intelligi omnes essent, ita et isti decem carnaliterindignati
potest. Non est meum daredicit,quiaregnum coelo- sunt ; si enim spiritualiter sapuissent; nullo modo
rum non est dantis, sed accipientis; apud Dominum petiissent ut supra omnes essent, et si isti spiri-

naraque non est personarum acceplio,el ideo regnum tualiter intellexissent, nullo modo indignati essent

coelorum non tribuitur juxta personarura acceptio- super desiderioduorum. Nam sicutvituperabile est
nem.sed juxta qualitatemmeritorum,nonenim praa- velle essesuper omnes, ita et valde gloriosum est
paratumest illud regnum personse sed vitae.Qui ergo alios patienter supra se sustinere. Sed ille pius fet
talem se exhibuerit ut dignus sit percipere,continuo milis Magister nee istos duos immoderataj cupidi-
accipiet;et vos ilaque si talesexstiteritis utdi^'ni sitis tatis redarguit, nec illosdecem indignationis et
consequit continuo percipietis regnum quod Pater livoris reprehendit, sed omnes ad viam humilitatis
meus paravit torpentibus, sed victoribus et trium- e.xemplum quo doceret
revocavit, et ostendit eis
phantibus.Aliter non est meum dare vobis,id est su- major omnium,et illum
illum esse minorem qui est
perbis talibus,quales vos estis qui exaltari cupitis, esse Dominum quiest servus cunctorum,aitenim
sedhumilibuscorde,quibusparatumestaPatremeo. C Nescitis quia principes gentium dominantur ea-
i'

Ergo si vultis illud accipere, nolite esse quod estis, rum ?».A.c si diceret:Qui enim priacipes sunt in gen-
aliis enim prsparatum est; et vos ideo alii estote et libusimperanlsubjectis.etquimajoressuntpotesta-
vobis etiam preeparatum est.Quid est alii?idest tem exercent in minores sed inter vos non erit ita, ;

prius humiliamini qui exaltari cupitis. Aliter, sicut quiaquivolueritessemajor, eritvester minister, et
dicit Beda Sinistra Domini quando in bona parte
: qui volueritesse primo erit vester servus. Ostendit
ponitur, hanc prasscntem vitam sanct?e Ecclesia; enim Dominushisverbis quia humilitate pervenitur
designat, dextera namque ipsius beatitudinem su- ad regnum, simplicitatc vero penetratur coelum :

perni regni significat. Undcdicit Salomon « Lon- quisquis enim vestigia divinilatis tenere desiderat
:

gitudo regni dierum in dextera ejus,gloria et divitia; necesse est ulexemplum humanitatissequatur.Qui-
in sinistra ipsius. » Quippe vero in dextera ipsius cunque fratrem vult pracvenire in regnando,necesse
longitudo constat dierum? quia in illa vita beata est ut prsveniat eum in obsequend(i; et sicut ipsi

indefectiva lux sanctis tribuitur; in sinistra vero terrenam similitudinem fortassc contemnerent, se
gloria et divitias, quoniam hujus vita; peregri-
in ipsum proposuit eis exemplura, ui si dictaipsius
natione gloria virtutum reficimur.
fidei et divitiis parvipenderent.confunderentur ad opera.Dicitergo:
Accipit quis sedere ad dcxteram cum in coelestis
[)
« SicutFiliushominis non venit ministrari sed mi-
beatitudinis regnode prtesentisuiConditoris visione nistrare, et dare animam suam pro multis. » Pro
la:tatur;percipit etsedere ad sinistramcum inhujus multis quidem dicit, pro illis scilicet qui in eum
peregrinatione vita; aliis pra;sidere suscipit rcgimi- credore voluerunt; et cum dicit » animam, » des-
ne sacerdotii.Constat ergo notissimum esse quiahi Iruitur error illorum qui dixerunt Dominum non
duo filii Zebedasi non unus ad dexteram.et alter ad veram animam sumpsisse.
sinistram Domini sederc percepcrunt,sed ambo ad
\-i\ X> HOMILIA .\11.
tempus ad sinistram, quoniam apostolatus officio
l.\ ILLUD MATrn^i : Acfcsscrunt ad Jesmn Scnbw ct
aliis prwsederunt nunc vero ambo ad dexteram
;
l'liunsa'i diccntcs : Qwtre discipuli lui traiisgre-
sedent, quia de praisenti sui Conditonis visione laj- diuntur traditiones senioruin, non eitim lavanl
tuntur.Quod vero Cbrislus dicat « Sedere autem :
inanus suas ctnn panem maiidiicant?
ad dexleram meam vel sinistraui non est meum darc Miraquidem Scribarum etPharisuJorum slultitia,
vobis, » sciendum est quia Dominus in Evangelio qui Dominum quidem reprehendebant cur prKCopta
927 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. - MISCELLANEA. 928
et truditiones hominum non servaret! .. Quare, » A aHici, quam ea exigerent quae Deo conseerata au-
inquiunt, « discipuli tui transgrediuntur praecepta dircnt. Potest et abter sic intelligi : munus quod-
seniorum"?>iHis namque verbis aperte demonstratur cunque est ex me libi proderit, id est quidquid
intentio Scriliarum et Pharisffiorum quare vcnerint, haberc possum, o pater et matcr, in tuos ususcon-
vidclicctnonaddiscendum.sed ad reprchcndendum. sumo et cibos, et ob hoc non habeo quid Deo ofTe-
Reprehendebant discipulos Domini non de iatalava- rara ; ut dum parenles hojc audirent,similiter magis
tionc,quaB consueto raore agitur, sed de illasuper- inopiam pati, et penuria affiei optarent, quam ea
flua, quE superstitiosa traditione seniorum fuoral sutrahercnt qua? fllii Deo ollerre volebant. Age-
recepta. Ona? autem ea fucrit manifestat Marcus banl cnim Scribaj et Pharisffii callide, ut ca quas
cum ait : Pharisffiienimetomnes Judasi nisi crcbro tribuenda erant parentibus converterent in usus
laventmanussuasnon manducantpanem.servantes sacerdotum, quatenus sub hac nccsasione terrena
traditionem seniorum, et a foro redeuntes, nisi lucrasibi cumularent;et ha3c facientes sensuni legis
baptizcntiir non comedunt, et multa aliasunt qua? violabant unde merito reprehenduntur a Domino
:

tradita sunt illis servare baptismata calicum ct dicente : i< Et irritum fecistis mandatum Dci pro-
urceorum, et a^ramentorum, et lcctorum. I.avandce
ergo sunt manus non tam corporis quam totius
cordis, id est purganda sunt opera, ut in illis ini-
plealur verbum Dei.Dominus namque Scribarum et
i^

me ...
ptcr traditionem vestram.» Hypocrit;c,bene prophe-
tavit de vobis Isaias dicens
honorat, cor autem eoruin longe est a me.
:

Ilypocrila dicitur simulator, qui aliud opere simu-

« Populus hic
. .
labiis

Pharisaeorum calumniam vera rcsponsionc confu- lal. et aliud corde gestat. Isti ergo bene hypocrila;
tavit, et reprchendit dicens « Quare et vos trans- : dicuntur, quia sub honore Dei tcrrena lucra sibi
gredimini mandatum Dei propter traditionem ve- accumulare cupiebant. Judajorum naraque populus
strara ? » Et est sensus : Quare cum vos prajcepta labiis et oreappropinquare et eum honorare vide-
Dei negligatis ut traditiones et praecepta hominum batur.quia unius Dei cultum se haberegloriabatur;
servetis,judicatisdiscipulosmeosesseredarguendo3 sed corde longe ab eo recessit, quia visis signis
qui tradilioncs et prscepta hominum contemnunt, atquc niiraculis, nec divinitatem ejus cognoscere,
ut jusaa Dei custodiant? In quo facto monstratur nec cum suscipere voluerunt. Potest etiam intelligi
illudjamesse completumquodlsaias prophetaverat hoc dictum non solum de Judaico populo, sed et
dicens :« Redarguit iniquitatcm pro mansuetistcr- de nonnullis in Ecclesia; appropinquamus enim
raj. » Et quasi ipsis intorrogantibus, ubi transgre- Domino non corpore sed mente.Sunt enim plurimi
dimur proscepta Dei? respondit :« Nam Deus dixit : in ErclG.sia.qui frontes suas signo crucis muniunt,
Honora patrem tuum et matrem.et qui malcdixerit sed lamen longe abeo recedunt,quia pravisoperibus
patri vel matri mortc mori8tur:«Vos autem dicitis C ei contradicunt.Sine causa eniracoluntme docentes
quicunquedixeritpatrivelmatrimunusquodcunque doctrinam meam.Sinecausa,id est sine fructu salu-
est es rae tibi proderit.»Honor in sacris Scripturis tis,et sine ulia utilitate et absque uUa raercede.Sequi-
non sempcr signilicat subjectionem, aut capitis tur :«et ccnvocatis ad se turbis dixit.»Turbas convo-
humiliationem in salutationibus, vel in quibusdam catas appellat turbas discipulorum,et credentium :

ofnciisdeferendis,sed signilicat largitatem eleemo- « Non quodintrat in os coinquinat hominem.» Ju-

synarum et oblationem munerum, ct quod ita sit, dJBienimsummametmaximamreligionemputabant
manifestat Apostolus cum ait :«Honora viduas.qua; esse in observatione ciborum,sed omnis eorumsu-
verevidu.-e sunt.»Hic enim honor donum significat, pcrslitiosa obscrvalio his verbis destruitur, quibus
id esl tribucviduisnecessaria.AIibi vero presbytcros Dominus ait :"Non quod intrat in os coinquinatho-
duplici honore admonet esse habendos; maxime minem, sed qu» de ore procedunt. » Ostenditenim
tamen illos, qui in verbo et doctrina laborant, ad- Dominus his verbis quia per illagenera animalium,
monet esse remunerandos. Hinc praeceptum est in qua3 prohibita sunt in lege comedi,non creatura Dei
lege ut os bovi trituranti non claudatur; hinc et condemnatur,ne'|ue immunda esse decernitur, sed
Dominus in Evangelio ait « Dignus est enim ope-: vitia hominum reprehenduntur. Praeceptum nani-
rarius mercede sua. Providens namque Dominus n que fuit in lege ut illa animalianon comederenlur
-j

imbecillitati parentum, et ;etati eorum,et penuriffi, quce neque ruminant neque ungulam dividunt, et
praecepit in lege uf filiihonorarent parentes suos, illaqusruminantetnondividuntungulam,etillaquoe
id est eorura penurias sustentarent.Hinc providen- dividunt ungulara,sed non ruminant.Per illa enim
tissimam Dei legem Scriba^ et PharisKi volentcs animalia qun; nec ruminant,nequeungulasdividunt
subverterc et violurc, docebant filios ut ea qum possunt intclligi infideles.qui bona a malis nesciunt
ministranda erant parentibus consccrarent et vove- separare.elprfficeptaDeimeditando.etmemorisecom-
rent Deo, et dicerent : « Munus quodcunqueest ex mendandonon ruminant.Perilla veroquasrurainant
me tibi proderit,» ac si diceret : pater et mater, etnondividuntungulampossunt intelligi Juda;i, qui
ea qu» vobis subministrare debui, Deo consecravi, praBcepta Dei mcditando et momoria) commendando
et ideo munus, quod ex me esl, non solum mihi ruminarcvidcntur,sed lamen ungulamnondividunt,
prodi-ril, sed eti;mi tibi, ut dum ba;c parentes aii- quia bona a inalis non separant. Per illa vero qu;c
dirent magis eligerent famis inopiam pati et penuria ungulamdividuntetnonruminant, possuntintelligi
929 HOMILIyE. 930
mali catholici, qui bona a malis separare sciunt, p^ ut omnes h:crelici elquilibet pessimidoctorcs pro-
sed tamen prKcepta Dei meditando, et memorice prio arbitriorelinquantur.quoniam difricultor pos-
commandando non ruminant. Per corvum quoque sunt trahi ad scientiam veritatis: etquia ca^ci erant
illi possunt intelligi quihumanum sanguinerafun- iflcircocc-ecos popuksad errorem trahebant. Scribaj
dere gaudent ;
per cignos designantur clati per ;
enimetPharisffiicaeci erant quia scandalizabantur;
accipitres et milvos illi qui aliena rapiunt ;
per duces Cfficorum erant, quia- eos, quos docebant, ad
pisces qui nec squamas, nec pinnulas habent, ac errorem trahebant. Unde et pulchre subditur
;

raaxime in luto commorantur, immundi et impuri « CiBCus autem si ca^co ducatum prajstet, ambo in
homines designanturqui volutantur incceno pecca- foveam cadunt, » Pofest hoc intelligi dictum non
torum. Sive per hujusmodi pisces possunt intelligi solum de Scribis et Pharisaeis, scd etiam de haere-
mali catholici qui non habent squamas bonorum ticis et quibuslibet prave docentibus quoniam si ;

operum, neque pennas virtutum, et ideo saltus hc-ereticus heeretico, et peccator peccatori ducatum

super aquas dare non possunt, id est coolestia prffistet, ambo praicipitantur in foveam teternae

penetrare non valent. Sed forte quairet aliquis damnationis.Sequitur: x Respondens autem Petrus
cum Dominus dicat « Non quod intrat in os dixit Edissere nobis parabolam istam: « consue-
:
:

coinquinat hominera, « quare non sit licitum vesci n ^'^''^'' fI"'PPe Dominus loqui parabolice, et ideo
dc idolothitis, aut quare dicat Apostolus « Non
Petrus cum audisset eum dicere« non quod intrat
:

potestis bibere calicem Domini et calicem da;mo- peroscoinquinathominem,»iIIumparabolice fuisse

niorum. Sed sciendum est quia omnis crea-
» locutum putavit, et iJeo interrogavit et quia sub ;

tura Dei per se bona et munda est, sed invo- persona et ore ca;terorum hoc dixit,idcirco simul
catio dremoniorum faeit ea immunda, et ideo non cum eis correctus et reprehensus est a Domino
est licitum comedere idolothita. Quicunque cnim dicente : « Adhuc et vos sineintellectu estis "?» Ilis
verbis aperte demonstratur quia vitiosus et repre-
tantce fidei est ut intelligat creaturam Dei nullo
hcnsibilis est auditor, qui simplicem sententiam
modo coinquinari posse, sanctificetur per verbum
Dei et orationem,et comedat quaacunque vuIt.Hinc
parabolice, et quod parabolice dicitur, simpliciter

estquod Apostolus prcecepitessecomedendumquid-

quid in macello venundatur, nihilque interrogan-
dum, quia si aliquis dixerit hoo idololhitum est,
pracepit noa esse comedendum propter conscien-
tiam alterius, illius videlicet qui scandalizatur.
« Tunc accesserunt ad eum discipuli ejus dicentes
Scis quia Pharisaei audito hoc verbo scandalizati
sunt? » PharisKi namque audito verbo quod Domi-
nus ait « non quod intrat in os coinquinat homi-
nem » scandalizati 3unt,quia summamet masimam
religionem pulabant esse in observantia ciborum.
Sed ista vos, id cst scandalum, quamvis usitalis-
sima sitjtamen videndum est quid significet.Scan-
dalum est oCfendicuIum, sive ruina, sive impactio
pedum quod ergo Dominus
;
vcrit unum de pusillis
qui suo dicto vel facto ocoasionem ruinac alicui cx
minimis istis dcderit. «
vult intelligere. Sequitur : « Non intelligitis quia
ventrem vadit, et iu sc- omne quod in os intiat in
cessum emittitur?» Fuerunt enim hairelici qui dixe-
runt Dominum ignarum fuisse physicajdisciplinffi,
quia dixit:Omne quod in os intrat in ventrem vadit
et in secessum emittitur.Physici enim dicunt quia
C mox ut esca; et cibi sumuntur, virtus eorum et
liquidus humorper artus,veDas et ncrvos diffundi-
tur; undenonnullipostprandiumaut coenam quam-
vis vitio stomachi evoraant ca qua; sumpserunt
famen ruliicundiores ot corpulentiores solent ap-
parere. Illi enim.dum Dominiimperitiam ostendere
voluerunt.se imperitos et stultos demonstraverunt.
Naiii,quamvis virtus ciborum.ettenuissimushumor
eorum perartus,vcna3etnervos corum diirundatur,
ait:« Qui scandaliza-
vorumtamen pcr occultos meatus,qiios Ga;ci poros
islis,» siccst intelligendum
vocant, ad inleriora dcscendunt, et in socessum
emittuntur,ut iterum novos cibos sumant.Sequitur
Et ait illis omnis plan- « De cordo enim exeunt cogitationes mala;. » Dc-
:

tatio quam non plantavit Pater meus eradicabitur struilur his verbis error PIatonicus,qui dixit prin-
Et est scnsus:Omnis falsa doctrina.et superstiliosa cipale honiinis, id est sensus ct intellectus.csse in
observatio cum suis auctoribus permanere non po-
r. cerebro. Juxla Platonem crgo principalo hominis
test et quia a Deo Patre non est, idcirco cum
;
Dominum vcro in corde. Ro-
cst in cercbro, juxta
eisdem eradicabitur.IIla ergo sola permancbit quoe
prchenduntur etiam in hoc. loco illl qui dicunt
a Deo Patrc est.Videndumest ergo si illa plantatio
omnes malas cogitotiones a diabolo immitli.etnon
quam Apostolus plantavit eradicanda sit.an non. Ait propria voluntate nasci. Diaboliisnamque adjufor
enim « Ego plantavi,ApolIo rigavit » Haic nam-
.• .-
ct inccntor malarum cogitationum osso polest,sed
que apostolica plantatio, quia a Deo Patre est, id- auctor nullo modo potest existcre. Cum cnim dia-
circo permanebit unde ipsc mox subjungit « Deus
: :
bolus aliquam lcvem scintillam malarum cogita-
autem incrementum dedit. » Sequilur.« Sinite tianum fomitesuajmalitia: succendit ct inllammat,
illos, ca;ci-sunt, et duces ciEcorum. » Hoc est quod iiou ilebcmus intelligere quia ipse interiora cordis
Apostolus dicit : « Ha;relicum hominem post pri- nostri valeat investigare, aut cogitutioncs infelli-
mam et sccundam correptionem dcvila,scien3 quia geic, sod nliquando pcr hahitum ct motum exto-
subversusesthuju3modi,otascmctipsodamnatus. > lioris horainis cognoscit interiora. Verbi gralia, si
Juxta hunc sensum prfecopit Dominus in hoc loco viderit nos intente inspicero vultum mulieris,intel-
 ;

931 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — .MISCELLANEA. 932

ligitanimum nostrum vulneratum jaculo amoris,et A tissirnam esse. Oe qua lavatione Dominus per Pra
studet eumdem succendere flamma carnalis dele- phetam dicit « Lavamini, mundi estote. » Et, ne :

ctationis. De nominatis autem vitiis qus in divina nos putaremuE hanc lavationem corporalem esse,
lege prohibentur pulchre Domirius subjunxit:nHaec subjunxittM Autertemalum cogitationum vestrarum
sunt quw coinquinant hominem, > id est immun- ab oculis meis.» llinc enim dicit malas cogitationes
dum et impurum reddunt. Cum enim subjungit exire de corde, illic vero praecipit eas auferre ;fru-

« Non lotis manibusmanducarenoncoinquinat ho- ctus namque malarum cogitationum sunt vitia
minem, » aperte ostcndit non corporalem, verum quae inde sequuntur.

potius spiritualem lavationem sibi placere et gra-

REMIGfl MUSICA
(Apud D. Gerbertum, Scriptores de Musica, tom. I.)

MONITUM.
Nihil non sequentem Rcmigii \ltissiod. Colleclionem Glossarum in Martiani Capellae de nuptiis
egi, ut
philologia correctiorem redderem collatione mss. Parisiensium quatuor quidem bibl. reg. unius,
lib. ix
deinde Victorina; sed frustra omnia, ut ex his, quas P. Steph. Glement Gongr. S. Mauri Benedictinus,
:

cui apographum debeo, 20 Augusti anni 1774 ad me dedit, palnm (it « Je voudrais etre egalement en ;

« elal de vous satisfaire touchant les deux manuscrits du co:nmentaire de Remy d'.4!(.rfrr« sm Marlianus
« CapeHa, Mais j'ai rhonneur de vous repeter ce que.je vous ai dejk mande, qu'il n'y a pas ici danti-
« quaire capable de les dechiffrcr. S'ils etaient entierenient semblables, ils serviraient reciproquement
pour s"expliquer Tun par Tautro. Mais ils varient tellement entre eux, qu'on les prendrait pour deux
<(ouvrages differents. Celui qui avait fait la copie informe, que je vous cnvoyai dans le temps, n'existe
« plus et je ne connais personne qui puisse deviner ce qui a echappe a sa penelration. II faudrait un
<chomme qui eut fait une etude particuli^jre des abreviatios de musique. mais ovi le trouver ? » Solum
igitur glossas bas cum ipsius Martiani textu conferre licuit, quem charactere cursivo expressimus.

Omnisars musica proportionibus constat, id est B tio vocum,per hanc scilicet quartampartemt?ta.r!>ne

consonantiis. ( Dico, quidquid recte sonuerit) aul to- dimetimur .Secunda scilicet distantia dieseos a/M'/ia,
num esse aut hemitonium aut guarlam scilicetpartou id est prima qua; et quarta. id est diesi major at.

toni qux. Diesis appellalur. Diesis divisio toni, quae Nam tritemoria, id est tertia pars toni nominatur
fit aut in duasautin tresautin qualuor partes.fe- quod habet tertiam pariem toni vel enchroraatice,
rumlonusrest spatium Grscesystema Latine spatium appellatur ' scilicet ipsa tritemoria, chromatice
inter chordam et choTda.m cum tegitima quaniitale, id est colorabilisrsicutenim inter album et nigrum
id est cum ratione Epogdoi, id est superoctavi, color aliquis ponitur ita inter diatonium et enar-
legitima quantitate,id est octava parle nam tonus ;
monium locum medietatis obtinet chromaticum,
in Musica Epogdous est Arithmetica, et ita tonus chroma Graece, Latinc color, findilur metiluT.Tertia

est inMusica sicut octo ad novem in Arithmetica; vero, scilicet distantia habet toni tertiam pariem ac
legitima quantitas est ratio Epogdoi, qus totam dimidiam tertix, id est sextam.dimidia tertiae sexta

metitur musicam.qui scilicet tonus ez duobus sonis, est ; autem et tertia dimidium faciunt. Duo-
sexta
id est exduabus chordis diversis inter se inviccm, denarius quippe numerus, tertiam partem sui in
continetur id est ut gravior unus, acutior alter sit quaternario ponitur, sextam vero in binario ;sexta
verbi gratia, ttinc praecepit eos. Hemitonium dicitur autem pars, id est binarius adjuncta tertise parti
p
guod toni medium tenet, id estmediam partem toni, quaternario videlicet dimidium duodenarii, id est
licet in duooequa non possit unquam dividi.DiVsm senarium numerum efficit in dimidia,id estdiapente
genitivus Grajcus, distantise id est differentiae tres vel sequiallera,Hemiolion conpositum est ex hemis
sunt. Tetiartemoria dicitur quarta pars, tetrarte et dimidium et totum,quod major nu-
holon,id est
quarta, moros pars, ex eo, id esl ideo Enarmonios merus habet minorem tolum etdimidium minoris,
una pars, id est inadunatus, quod et maximis et ut est tenarius ad binarium. et dimidium binarii,
minimis spatiis dividitur maximis quod saepe in
;
id est unum, duo quippe et unum tertium faciunt,

uno spatio duo toni inveniantur, sspe sola quarta quae proportio sesquialtera vocatur. Et harnioniie
pars, dicitur scilicet illa Diesis, quas tetrartemoria divisio, id est consonantia complet, continet vel

vocatur, proptersa guod Enarmonion modu-

ideo complectiur.
landi genus, harmonia est consonantia et coaduna- Tonus igiiur idem plerumque appellalur et sonus.

I Mart., « iteraque chromatice appellatur, quod chromaticum modulandi genus per ipsam finditur,»
933 DE MUSIGA. 934
Inter sonum et tonum hoc distat, quod tonus cst A nos enira Iropi expraedictis sonis componuntur, et
percussio duarum chordarum vel duae voces diverse in singulis tropis mvenmniwr, symplionix tres sunt,
sonusin una chordafitestque vox
inter se sonantes, quarum prima diatessaron, ut est « tibi dixit cor
aliqua uniformiter et aequaliter procedens ali- ; meam » qux Lalinc appellafur c.v quafuor, sicut est
quando tamen tonus appeilatur et sonus. Verum scilicetquod fitin quatuor chordis, et recipil .wics
soni, id cst chordaa siuH pcr singulo.'! quosque ac per qualuor, id est ohordas vel voces, spatia Iria, quae
omnes tropos qui sunt niimcro xviu. Quorum scilicet sunt inter chordas et chordas, ita quatuor, produc-
sonorum primus dicitur apud Grxcos irpoaXafjiSavo- liones duas, id est tonos duos, et dimidiam, id est
;xivo;, apuA Romanos vero idem dicitur acqui- hemitonium, dimidium, Verum (a) est, quod
id est
situs, deinde per parenthesin, quod eadem voce, dicitur diatessaron hibere tonos et hemitonion,
id estRomana, nosuti siunmusJupiler statuit. Musica hoc est quinque hemitonia, cum unus tonus nonnisi
loquitur, qus Grxca erat et Graace artes exponere duo hemitonia habeat. Ad quod dicendum, quod
volebat. Proslambanomenos heec chorda gravia- illud 'quintum hemitonium, quod Ibi succrescit,
sima est omnium et extra alias posita. Secundus, incomprehensibiliter fit, quod inter illa quatuor
scilicet sonus, iJ-iTT, , i7:i-:ojv hoc est principalis excrescit. ya/n sonum, id est lonum productionem
principatium : Grmce, Latine consul, sed non
uTra-o; tj vocavi. Est autem, scilicet diatessaron, id est he-
verbum e verbo, sed sensume sensu iste transfert, mitoniorum quinque, qux ad productiones, id est
Tertius Ttap-j-axr, 'j-aTcov, id est subprincipalis prin- tonos, plenas et intcgras mediatenus, id est usque ad
cipalium. Par (rapa) juxta et adjacens esprimitur, medietatem, vate.nt ; dieseon decem, genitivus Grae-
quamvis iste non attendens vim verbi par pro sub cus, id est quartarum partium decem ex tono [diesis
posuerit, et etiam pro alio alibi sensu, sicut in se- vcro interprelatio est, sicut supra dixi, quarta pars
quentibus videbitur. Quartus {j-i-zori oiaTovo;, id est toni). Sedhaic scilicet diatessaron, symphonia est, id
principalium extenta. Quintus u-ax-/) [ji£a-wv, id est est consonantia vocis, ut est « Deus in adjutorium
principalis mediarum. Scvtus autem Tapu-::a-T; [jiejcov, meum, » quod fit in quatuor chordis, in epitrita ta-
guod est subprincipalis mediarum. Septimus lAEjtov tione, id est sesquitertia. [Epitritus autcm dicttur,
oia-ovoi;, id est mediarum extenta. Octacus |j.JT-f|, hoc qui et numerum ternarium habel, el Irium tertiam,
est media. Nonus -pir, c;'jvt, [xaivwv, id est lertia con- quud est unus, ut sunt quatuor ad tres). Alia sympho-

junctarum. Decimus aovT^jxivojv oiaTovo;, lioc est con- nia quinaria cst, id cst in quinquc chordis fit, quod
junctarum exteida.Undecimus v/,-r, a-r|VT||j.aiva)v,2(i est dicitur diapente, id est ex quinque est, constatque
tdtima conjunctarum. Duodecimus Ttapajxsur], hoc est sonis, id est chordis, quinque, qui inter se qualuor
prope mediani. lerlius decimus tpiiY) 8i£^e'JY|J.Evu)v, ,?prt/ii«(/uiidi()?iM)'(/)),itaiiiiiproductioneshabentlre3,
teitia divisarum. Quartus decimus ois^£'JY[J.ivwv oiaio- C id est ionos, mediamque, scilicet productionem hemi-
vo;, quod divisarum exlenta. Quintus decimus
est tanii prxcidit, hoc est, tonos tres ac dimidium hemioli,
•r/^xr, OizZ^euyixhuiy, id est ultima divisarum. Sextus sosquialteri, id est diapente possidet rationem, ut
decimus 'pizT^ UTspSoXinov, id esi terlia excellenlium, est « oculi mci, » quod tit in quinque chordis, ut
id est acutarum. Septimus decimus i-spooXa'.(ov est iiii; circacollata, scilicetcuicomparatur (c).?'»?;--

oiaTovo;, hoc est e.tcellcntium cxtenta, id est tia, scilicet symphonia, diapason, omni, estid est ex
acutarum. Octavus decimus 'r/,-r^ 67Tsp6oXa'.ojv, ex octo chordis, v.i TaTtov ex omnibus ideo ex omni-
id est ultima e.vcellentium, id est acutarum. Hi bus dicilur, quod veteres octo solummodo sonis
sunt igitur soni, qui modulalionem apte et cum utebantur, vel certe quod ex duobus simplicibus
ratione compontmt ; nam sine ratione confusa vox symphoniisconstat,idest,exdiatessaronetdiapente,
est. Constat autem omnis modulatio ex yravitate soni. V. g. tonus, tonus, hemitonium, ecce diatessaron :

id estex inKquaIibus,i'eh«'«mi)iC.' omnis modulatio tonuSjtonus hemitonium,tonus,ecce diapentc((/},c.!;

ex inajqualilius constat ; si enim aliter fuerit, jam ratione diplasia,hoc eslduplici;nam acutissimusejus
non eril modulatio. Gravitas dicitur, qux modi. id est sonus duplo gravissimos superat, ut est \>.t7r^ ad
soni, quadam emissione, id est doscensione, remis- 'jTtd-TiV iitatojv.

sionevel productione?no/tec!Y, dulcescit,rcmittitur. D Tropi vero sunl xv, sed principales v scilicet sunt.
Acumen vero dicitur, id esl altitudo, quod in aciem, Nolandum, quod Gr.^cci secundum luimerum divi-
id est in acumcn vocis, tcnuatam, cxtenuatam, id sionislinguarum apudcos^quibusutuntur, principa-
est subtiicm, yrudlis et erectx modidatiunis, id est lium numerum troporumconstiluerunt, ^i/rtiK bini
extent.-n, non rcmissai, sed inaitumacute e.vtenditur. scilicet/TO/)i co/iffmif.scilicet Lydius, ecco primum :

Ex supradictis itaque sonis, id est xviii, qui et sin- lydius dicitur, quod Lydii eo utunlur ; cui adlvjerenl
gulis scilicct tropis et omnihus tropis, id est xv, in •jro).'jO'.o; hypolydius ct 'jripX^jSio; hyperlydius, id est
singulis et in omnibus tropis [rite conveniunt), om- supcr Lydium, id est acutior Lydio ; hypnlydius. id

fal Pro verum legendum censeo mirum. et eumdem Muiiierum circa conlata detinet, et eju3
(b) Mart. « Productiones habet Ires, mediumque medium, ut siint tres ad duo. <>

prscidit. » ((/) ilarlianus addit Oclo sonos recipit, spatia

: ..

ic) H.TC in Marlianoitaexprimuntur " Tonos tres : septem, productiones scx, hemitonin xii, dieses
acmcdium liciniloiiiascpleni.dicsesqucqualuorde-
; XXIV, atque constat ex, » eto.
cim, atque hemiolii possidet rationem. yua tbrma
 ;

93S REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 936

estsublydio,idestgraviorLydio.Secun(fu5scilicettro- A euiiu in ea verba aliquidsignificantia, sedsoni tan-

pus lastius ;''.iT:'.o; dicitur(fl) quod eo Eones utuntur.
Item, id est tertius, .Eotius, ^Eolius dicitur, quod eo
vEoles utuntur,cum -j-ijOLiollwhypoxolioctjT.tpoi^o^Aty
hyjierxolio. ()ua?7u.s PArv(/!its;Phrygiusdicitur,quod
in Phrygia repertus et usitatus
i>T05fJ7;(u hypophrygio,et j-tp-j,:-j';Uo hyperphrygio.
Quintus Dorius ; Dorius dicitur.quod Dores eo ulun-
turet ab eis repertusest, cum u-oS(op!(o hypodorio,
tumsibimetipsisaliquarationeconjunctiquseruntur.
Secundaautem,qua3 ad numeros pertinet.nihil aliud
tantum convenientem numerum sono-
Tequirit, nisi
riim nihil signiticantium, aul nihil aut aliquid signi-
est, cum duolma ficanlium absque ullo termino. Tertia vero, quae
vocatur metrica, non solum sonos certis temporibus
terminatos inquirit.sed etiam cogit.ut aliquid signi-
certum numerum terminumquenon e.Kce-
ficent, et

et u-epou)3;({> hyperdorio. Yerum inter hos tropos, id dant quorum exempla sunt versus et metrum, in
:

est XV, esC quxdam amica concordia, qua sibi invi- quibus duobus certus terminus numerusque pedum
ccm germani sunt, id est convenientes ; nani v ponitur, versui. quidem in senario, metro vero in
in gravitale, v in acuraine, et v intemperati octonario. Scd notandum, quod his tres formaj in
sunt, ut inler •j-oo(op'.ov et urospJY'-'^'', et item inler humanis vocibus inveniri possunt, in harmonia vero
o-oiijtiov [et u-o).'joiov) ; item conveniens aplaque in his vocibus, qua; carenl sensu, non est nisi in

responsio, id est convenient et quod inter 'j-oisp-JYiov t» una, id est, prima in ea enim sonus tantum inveni
;

et 'j-rjy.:'j\'.vt,quitantum duplices copulanlur ; acutior non sine ratione numerorum in hac vero,
tur, et ;

enim duplo superat graviorem, tonus quippe ad be- idestjhumana voceaiiquando sonus sine sensu,non
mitonium sonat.est aulemtonus duplum hemitonii. etiam sine numero, invenitur. si aliqua proportione
Mcdix vero, scilicet concordes, graviorum troporum cr)puletur,aliquando sonus cu m sensu et numero,qui
his, idestad i\ios,quiacutioressunt,T:p'jAoi^^a'j6i).=wa.i verborum nominc meruit appellari. Eioixov, id est
un/,idest,vicem-po!iXa(ji6av(iij.'!vi);chordaeobtinent. formale ziio^ forma, vel species. 'A-opYaTjixov, id
:

Non solum -poiAa;x§avo(j.svoi fiunt in gravissimis.sed est, activum vel operativum,id est,exercitium artis.
etiam in acutis tropis graves sunt, sed tamen non 'EqaYYiX^Tf/.ov^seu) E3;jLrjVE-jT'.-/.ovdicitur,hoc est inter-

sic graves in acutis sicut in gravissimis v. g. Si : prelativum,rationemenimdeomnibusreddit.'ELO'.-/.-

quis di.\erit mihi, quomodo resonari debet ultima ov est,qnod e.v perseueranlilnts^id est.immutabilibus,
chorda ad primam in tetrachordo, dicetur, sub epi- et similibus, scilicet sonis, consonabat, id est, simul
triti ratione. Verum tropi, id est xv, singuli quoque sonabat, id cst,sono,numcris atque verbis ;
quandiu
tetrachorda faciunt quina. quod diatessaron elemcn- enim sonus est, perseverat numerus et verba. Sed

tum est totius musica:. Tctrachordum est ajjcctio quve e.t his, sciliccl tribus. ad melos, id est ad so-
(quxdam) id est copulaet concordia sonorum qualuor num, pertinent, scilicet sicut sonus, harmonica di-
fo»?!f)05i7orumper<»-(i;HC)n,scilicetuaturaliumvocum, C cuntur : qux ad numeros, scilicet temporum,?-^!/^!-
qua; scilicet transccndunt octava parte, quorum ex- mica ; Hoc interest inter
qiix ad verba, metrica.
tremi scilicet soni sibi debeant convenire. (Sed hsec rhythmum et mclrum, quod rhythmus estsola ver-
posterius. ;Yu«r ad) inchoameniorum, id cst princi- borum consonantia, sine ullo cerlo numero et fine,
piorum et inventionum (ratum ordinem redeamus), et in infioitum funditur nullalegeconstrictus, nullis
quo ordine inventa esl harmonia. Prxdicla enim, id cerlis pedibus compositus : metrum autem pedibus
est, ea quae superiusdictasunt,2deo/»'jmo(/!C/asuni, propriis certisque Gnibus ordinatur : minimum au-
sciliceta me, ut allun tenerenlur, id est, profundius tem metrum est. quod constat pede et semipede, et
in memoria figerenlur. res est per ordinem usque ad octo pedes octonarium :

Prima quippe, id est, ante dicta quam divulgaret autemnumerum non transgreditur. 'A-;pYa~'./.ov(d)
mortalibus ea, scilicet generaErmion vir (6) Lassus esl quidam materise, id est vocis, traclus, id est pro-

e.v Sursc, scilicet oppido et regione, tria tantum mei ductio vos enim materies vel initium est musicae,
:

genera ptttabantur, mei.id est, harmoniw, et est ge- et eam vim obttnet vox in musica, quam punctus in

nitivus primitivi. Primumgenus estYdikon((;) : Quse gemetrica, monas in arithmetica, littera in gram-
genera lormse inveniuntur. Formarum autem tres matica, efftciens exercilium ejus, scilicet materiac ;

sunt species, quarum prima in sonis, sccunda in q cujus trcs itidem, id est, similiter, partes, id est.

numeris, tertia in verbis. Illa aulem prima, id est, MiXoiTon'a,id est,melodiK factura, quod perlinet ad
quae in sonisinvenilur,ad harmoniam pertinet; non sonos : ).i|i;, id est dictio,(e) ad rhythmum pcrtinet

(fl) Haec non coha;rent, sed quaedam in apographo tibus omnino legendum videtur iioc/.ov.
omissa Martianus
; ita habet « Secundus iastius,
: ((/) Quidam codicesapudMeibomiumhabent-paz-
cui socialur et J-=0'.ar:'.o- j-oiarrio;. >> :'./.ov, qua; iectio ajque convenit Remigii interpreta-
Optime nolat Mcibomius corruptissimos hic
(b) tioni supra relatae, ac nostra.
csse omnes codices. Ipse habct « Primo quippe : (e) Monendum hic ducimus Meibomium in notis
cum Lasus ex Surse barmonis vim mortalibus di- Martianum hinc indc ft^isse hallucinatum,
suis ad
vulgaret, tria tantum ei, » etc. sed optimam emen- quod partim ex contextn, partini cx appo.sita hic
dationem istam judicat :« Lasusex urbeHermionia Remigii nostri expositione palam flt, uti in hoc ipso
harmonice vim, » etc. Lasus cerle ex urbe Hermione loco dicit incple posilum esse Xift? pro /v;!!;!; licet :

in Acliaia primus inter Grxcos de musica scrip.^-is- apposita interpretatio /(/ csl dictio priorem lectio-
se memoratur. ncm firmct. Itamox superius pro traclus perperam
(c) Ita nonnuUi codices, alii io'.-/-ov sed os sequen- ; legendura monet tractalus : et sic porro in aliis.
937 DE MUSIGA. 938
-/,'//.i;,gGminatio,quandounus pesmulliplicitor po- A '"' iicnevcral, scilicel ;equaliler.6'(nn(s- phllionijus vel
nitur : i-oi-;-;tl-::y.b'/ aulcm acl e.vpositioncm. id cst, speciatim, id est singulas voces, vel generalitcr ap-
exempiar, et interpretationem, quando exponimus peltatur ; sed tjemrale vocahulum, scilicet quod est
singula, et interpretamur, /w«'»erc vidc\.ii,r,et habet sonus sjjccialia habent,quxidiolitia\o:''j~-r-.:t. specia-
partes trea, io--%v:y.m, quod ab organo venit ; (u5ix6v, lia, id est propriam habentia positionem, graia, id
id est, cantabile,(ior, cantus: \j-rjy.p:-:y.rjv simulati- est Grseca voce perhibenlur. Vt si quemadmodum, id
vum, qiue, se licet omnia genera, inl'eriux,\(i est in est quo accentu, nobis scribendum sil, cogitemus,
prscedentibus velin sequentibus reramordo dispo- quemadmodum unaquajqu.-esyllabasuumaccentum
net.Nunc de prima voce, id est de ipsa voce, qua; babet, ita unusquisquis sonus no\.aLm{itah3ec virius
prima est, velut de pai-ente sonilus, totius dicemus. phthongi docet, quid) acuminis et rcmissionis, ex-
Otnnis vo.v in duo genera dividitur, continuum c)Y!nnjs,extendamus velin altitudinem producamus
atque divisum. Continuum estvetul juf/e colloquium, et tenius rcmittamua, gravemus. Yc.rum exisiis, sci-

id est, frequens narratio, qu.-ie inter duos fit, quje licet phlongis,a(m faciunl {alia paliuntur, Faciunt),

non flt per coia, id est Cdmniata. Divisum genus intcnsio scilicet chordae.id estcum tenditur chorda,
est quod dividitur per cola et commata, certosque et reniissio, scilicet chord3;,idest quando relaxatur

pedes in modulatione, id est cantum {a).Estel me- r> chorda patiuntur acumen et gravilas. In chorda ffit
:

diunt, scilicet carmen, id est, neque juge neque aclus in intensione et remissione,passio vero fit in
divisum, [quod in idroque) penni.vtum, scilicet voee^qua; palimur,id est sustinet chordaeet arteria-
est (ac) nequc atterius speciei, id est continuse [con- rum extensionpm et remissionem. Productio autem
tinuum modum servat), nec ollerius, saWicBi speciei, est, hoc est, epitasis, id est superintensio, vocis
com-
id est divisaj vocis (frequenti divisione) prxciditur, motio a loco graviore acutum locum : anesis vero
iyi

inciditur, ut, sicut quomodo, pronuntiandi modo, contra,\d cst cum de acuto movetur in gravem (nam
id est similitudine {carmina cunctu) recitanlur, le- ab acuminis cutmine in gravc quiddam seriumque
guntur {Horum itta quam in divisas partcs ctrtasque descendit). Paracterica est repersussio vocis, serura
deduciriMS, diasmaiica nominntur). Diastematica, tardum grave. {Fitautem soni gravi as, cum) e.v in-

spatiosa dicuntur,quoe spatiis dividuntur;diastcma timo, id est ex profundo pectoris {quidam spiritus
o'.ar:r, ax enim spatium et intervallum dicitur;sys- trabitur ; acumcn vero) e.v superficie oris, id est ex
tema xj—r.uia vero est vox uniformiter sonans {el labris {emi/titur).
ei parti qux), harmonica vocatur, scilicet qua; ad Sunt igilur innumerabiles soni scd specialiter pei'

modos pertinet {aptanda est. Quse quidem) Imrrno- singulos ^n)pos,scilicet qui sunt xv et xxviii tantum
nica, scilicet pars habcl partcs dispulationis scptem, polcrunt convenire. Omnia ista in cantilena depre-
quas virgulas dicunt (/*) : ^ hendi possunt.Si voluerisdiatonicum tantum com-
AUoquilur numeris septem discrimiQa vocura. memorare,tunc XVIII habebis.Si autemchro.ndticum
Primam, scilicet partem habet de sonis : sccun- et enarmonicum intromiseris, x supra habebis, et
dam, scilicet partem,habet de .ipatiis,\d est de dia- eruntxxviii.subunotamen nominev chromatici et v
stematibus ; leriiam de systcmatis. Grscus dixit, enarmonici adduntur.idcst pro unachorda.Sed ista
genitivum scilicet pro ablativo nostro ponens Quar- subtiliter etobscure dicuntur.In Beotii vero musica
tam, scilicet partem habet dc gencre, silicet quod hic Dorius potest provideri. Quorum, scilicet sono-
cst trinum,idest chromaticum,diatonicura et enar- rum,nomina supcrius nomiriavi [c).{Quoruni prior est
nionicum, (juinlam de tonis, id est phlhongis sc.v- ; Adquisitus, qui ideo) tali nomine, \d cst adquisitus
tam commututionilius, id est melabolis septimam; {nuncupatur quoniam eorum, qux lelrachorda nomi-
scilicet partem habet de modulalione, quam mclo- nantur) r.ulli, scilicet tetrachordo (omnino conseniit
pxiam vocamiis id ost melodi;e facturam-.lf /wnis sed e.vtrinsecus vclut adquisitus uccedit) proptercon-
de .umis scilicet dicamus, ubi urtis esl elcmcntum, sortium, id est junctuiam medi x^scWicct chord;e,id
id est materies artis. (!St mesc {cui conrincrc consucvit qui adjuisittts uno
Sonus quippe tanli, totios, id est tanti valet apud tono a principali principalium separatur), \d est ab
nos, scilicet musicos {loci csl) quanli in geomelricis £) hypate hypalon.(()M.T) principalis principalium(quia
signum, id est punctus, m Arithmcticis singulum,\d prima in tetrachoido coUocalur, quasi rujusdam re-
est unitas. Phllwnyos sonosdicimus, hinc diphlhon- rtoris nomcii accepit) hypate hypaton dicitur est :

gus dicitur dualis sonus. {Vcrum phthongus dicitur cnim hypatos,id est consul vecrcctor sequentis te-
vocis moduUiUc particuta) una intenlione, id cst, si- lra.chovdi. Subprincipnlis)(d) a paritate hypaton dici-
mili tenorc producla aut gravi aut acuto.K.s/ autem lur, qu<c priacipati i:ubjecla esl jungilur. Principa-
intensio, id est productio, quam dicimus tasin, pro- i»<m wcro scilicet sunt alia; oiaTovo;, svap;j.o'/'.o; et
duclienem, in qua, scilicet intensione vos consi.^til /pdjij.aTixTi, (/unm, scilicetspeciem chromaticam nos

(«) Apud Meibomium ita legitur:» Divisum,quod praviitum. Martiani tcxtiim uncinis inclusum ex
in modulatione sorvamus. » Meihoniio rcstituimus.quod idemde pr.TCPdentibus
{b) Oranino legcndum censco: qucp Virgitiusdicil et sequcntilius notandum.
(c) Cum apohraphumhicvaldemutilurosit ac de- ((/) Male legondum parypale hypatou.
; :

Patbol. CXXXI.
93'J REMIGII ANTISSIODOIIENSIS OPP. 1'AHS II. — MISCELLANEA. 940
id cst musici, vix forsan recte colorahilcm memora- \_ tur, ilivisdrum lerlia,\d est tritc Zeygmenon, tertia
tnus {et ideo hoc nomen accepil quia inler principales ab ultima, qux plcnum sijstema, id est spa-
scilicct
colores, album lelrumque, quidquid interjacensinve- tium diapason finit ; iindc disjunctarum terlia, scili-
nitur, colorabile Graia significalione perbibetur). Al- cet a fine, perliibetur. Post lianc, scilicet tertiam,
bus et niger color dicitur quidquid vero inter al- soni cxteri. id est illi tres Ivapjxovio? •/p(ocji.a'c;-/.6? et
bum tetrumque apparet, colorabile nuncupatur. otaTovo!; conseqtnintur.Sonus vero divi.wrum ideo hoc
{Ergo Enannonios, Cltrotnatice, itemque Diatonos, nomen accepit,guia iino ct dimidio tono,\d esl tribus
quam Extentam dicimus, indicia sunt generum mo- chordis.ut est,« Omnia qii.-o fecisti nobis,Domine,>i
dulandi.) Mulltplex quippe tetrachorclorum ratio sic ubi habcntur Ires chordae sicut est iii a medix fine
jirmalur, id est per additionem enarmonii et chro- hoc est ab ipsa mese, qufefinis dicitur,
divellitur,
matici generis. quod graviores sonos terminat etincipit acutiores.
Principatis autem mediarum,iA est liypate meson, Post hoc tetrachordume.cccUcittium, \d est trite hy-
quia prima est medii tetractiordi, ideo nomcn id ac- perbolseon collocattir : quod idco e.rccllens nomen ac-
cepit, id cst principalis mediarum. Elementum to- cepil qtiia in ^ingulis tropis, id est xv in omne acu-
tius musicse est diatessaron,quod proportio musicas men erigitur, et singulis modnlationibvs fastigiatur,
non ntminus quaminquatuor chordis.quam voca- Tj id est erigitur, acuitur.
musdiatessaron.(Cut «u6)iexa) subprincipalis mcdia- Horum igilur sonorum, id est, phtliongii>n generis
rum, id est parypale nieson (esse dicitur). Dcnique pluralis, id est sonorum, (sunl alii, quos)consistere
reliqux tres, scilicet chordse, id cst diatonos, enar- id est,manere in suo loco,ei perseverare necesse cst,

monios et cbromaticos, sui simili tisu, id ost, se- [alii vero stmt) vagii, varii, qui seepe acuuntur et
cundum similem sui usumobedient {a).Dictum scili- sa:pe remiltuntur.et ideo vocantur Jviyavoi^a digito
cet est, hoc tetracliordum mediartim, quod in me- videlicet post polliccm,quod chordas illas pulsal at-
dio locattim est inter principalium,\d est hypatorum que movet..l/«i jiiap j-jx.voi nominanlur,\d est gravi-
tetractiordum {el tetrachordum) conjutictarum , id est ter fixi ; atii |ji.tjo7r'jxvo'. perhibentur, id est medii
synemmenon. Posl supradiclas autem, id cs^t post- fixi, quod mutabiles sunl; alii o;jT:u-/.voi,id estacute
principales mediarum, qux sequitur,\d est illaquai fixi. Spisso vero, scilicet genu, dicitur qiixdam
sequilur, media 7iominatttr, ipsa cst mese,((/«<7? ideo giialitas trium sonorum composiliva, \d est,cum tres
media dicilur, quia tam) gravis ynodi, id est diapa- toni simul jungiinlur. UapjTruzvot aulem sunt, qui
son, finis cst, {qttatn in tropis omnibtis futtiri) actimi- velut regiones, id est chordas, p)'!»m spissi, toni sci-
nis caput, alqiie ipsius, scilieet mese {qnodammodo liccl, rctcntant, id est, obtinent.Miio-uxvo'. vero,qui
vincalo tamgravis moduiatin,quam acuta connectitur) mcdia possident:6l6T:'jy.'to<. qui ultima /ewn/.aTtuxvot,
ut est iii Lydio modo, id est in tropo, ubi recta iota C non fixi, qui in positione, id sst constitutione, 50)(0-
mcscest, ubi iota rectum pro signo ponitur, in pa- rum trium, qiii stint spissi, in nullo gcnere aut lcge
gina videlicet Boetii de Musica. Vcrum post mediam jungutitur. {Stantcs aulem persevepantcsque dicuntur
id est mesen, e.vtendcm acuentem hemitonium, vel a7Tj-/.voi vel (3ap'j-'j-/.vo'., qui vcluti qtiamdam spe-

conjunetarum eril tertia, id est irite synemmenon, ciem et formam sibi principalium) vindicabunt, obti-
terlia conjunctarum a fine cst.numeratur tertia.et nebunt,habebunt./(/«o aiitem quidam (a quibusdam)
est homitonii spalium inter tertiain conjunctarum statarii nominanlur scilioetilli primi, quod divcrsas

et mesen, [quxin eodem mcdio.id esi Lydio)lainbda id ost graves et acutas,«7c«5«on« recipere non pos-
supinuni,sc\\\cei in hac similitudinc V pro nota lia- sunt. Statarii dicuntur, quod uniformiter stant,nec
bebit. Posl lianc, id est, trite synemmenon,!//* sci- in acutumextenduntur.necin gravitatem remiltun-
licet chordx.qux a nobis superius expressx sunt,tres tur. {Alii atdem vagi et erranles habentur, quia in-
sequuntur, kvap|jLov;o;,yptoij.a-f/.r, et otaTovo;, qua; el terdum) longiora, graviora. inlcrdum minora, id est
paranetc dicilur,quam LalinepenuUimampcrhihemus. aoutiora spatio rcccperunt. Sed liorum, scilicet va-
Post quam, scilicet panareteu, ultima, id est, nete gorum sonorum, alii -apj7:a-:o5toT;,juxta principa-
sociatur, qux ideo dicta est conjunctarum ullima, id les, alii XtyavoEiosT? id est, digitales a digita,quod
est nete synemmcnon,(yuia'm hoc tetrachordo {finem n eos pulsat sonos vel illas chordas. Vertim pnmi,hi
tenet). Omne aulcm tetrachordum conjtinctarum, id parypati, k/co sicdicuntur quod slatim prioribus,sci-
est synemmenon, ideo (/ic/um, scilicet est, quia me- lioet hypatis,id est principalibu3,su/;?!Ccifl/(a()'.At-/a-

dix ipsi,\d est mese.adjunQittir,quai perfeclam sijm- vostoiV; dicuntur a digiio,qui mini^lcr n)'/w,etcantus
phoniam,\d est,diapason prima complevil, acprodu- singulos movct scilicct,est,(ei/ autem) primtis apol-
cente mcdia sequentem tontim, mese producit tonum lice, id est, indcx, quo digito movetur chorda.
quod tonus est inter mesen et paramesen, illequi {Hortim vero alii sibi invicem) congrttttnt,con\en\un\,,
seqtulur so;iu5,id cst chorda,~apa[x=tjoi;,id est juxta conoordant, (((/zi).(/!srcc;;nn/,discorJant,e/ resultaiit,

mesen nominaiur,quod hunc,\d est paramesen,sa/is \d est dissonant,(lissentiunl et repugnant sibi invi-

pro.vimum sontis adjunctx modulalionis, scilicet to- cem. {Scd illi) 6;j.6tp(ovot, scilicet dicuntur (quiascbi
num, oflendal, id est,inveniat./)e/t2HC,scilicet sequi- invicem cvnjunguntur) hi asquisoni : atptovot, id est

(a) Apud Meibomiumsic legitur : « Denique reliquae tres sui similes obedient.
 ;
,

941 DE MUSICA. 942

dissoni (o'.i'.f.o)voi atilem, id esl disscnlientes sunt, qui A quihus non subest ratio, id est nuUa ratione coujun-
cum percussi fuerint, invicem discrepant. '0[x6oi>i'io'., guntur alia : conliibentia, id est concordantia, sibi
qui vocis quidem) aliam significationem et virtutem consentanca [alia discrepantia), alia enarmonica,
gerunt; {eumctem autem impetum, id est percussionem concordantia inler se ; alia cliromatica, colorabilia ;

5cn'H?i?)unu9eniniidemquesonusmultiscomparatur alia diatonica, id est extenta ; alia archia (a), id est

in diversis virtutibus, verlji gralia, cum uno tonum, principalia vel aequalia ; alia perissa, id est excur-
cum alio hemitonium,cum tertiodiesin. {Suntautem rentia ; sedprima, id est archia; scqualia, scilicet
et alise soiiorum diversitates), el prima, scilicet diver- dicitur voce latina ; secunda, id est perissa ; excur-
fitas, per intensionem, id est extensionem chordae rcntia memorabo. id est, dicam et exponam. {Verum
{ut aut acumine aut gravitate dissentiat). Sccunda, tVqualia sunt,qux in xquas pai-tes poterunl separari,
scilicet diversitas, per spatiorum.\d est tonorum vel ut tonus in duo licmitonia) ; perisssa autem, scilicet

semitonorum pm'e/)<(t)ncOT, cum uni, scilicet spatio, sunt [iiux in tria hemilonia discernuntur. Dcinde)
aut plurimis conjungitur,quaLado colWgitur unusto- atia deastemata spissa, scilicet sunt, alia rariora, id
nus ex duobus spatiis, et hemitonium ex duobus est apertiora. {Spissa sunl, qux) per dieses, id est,
spatiis. Tertia, scilicetdiversitas in sonis /i/peccon- per quartas partes colligunlur, {rariora) qux tonts,
junctionem sijstcmatis, hoc est,quantitatis vel magni- scilicet llunt. {Et in his) alia sibi congruunl, scilicet
tudinisvocum sed hoc interest inler diastema, id
: per proportioncm, id cst convcniunt alia discre- ;

estspatium,et syteraa, hoc est, vocis magnitudi- pant id est discordant.

nem, quod spatium inter duos sonos vel tres vel Scd discrepautium, scilicet sonorum, nimia mul-
quatuor invenitur, et eo amplius sytema autem ; titudo scilicetest; {convenienlia vero per singulos tro-
non minus quam in diapascn, quod aut unum rccipit, pos) se.v sunt scilicet diastemata ; id est 5'.i -zii-

scilicet sicut tonus, aut plura recipit, scilicet sicut -ipoyj, quod de iiuatuor dicimus ; o:yi tsvte, quod de
diapason, quae vii spatia aut viii chordas recipit. Et qmnque ; de hinc o'.i Trijmv, quod ex omnibus conci-
quod secundum morem dicitur, id est xx-iriOo;, id est nit, id est consonat. Ulud etiam, scilicet est quar-
secundum morem, scilicetper hoc fit discrepantia: tum, quode.v omnibus,id estdiapason, et exquatuor,
secunduin morem,idest,consuetudinemsingularum id est es diatessaron constat, vel e.v omiiibus, scili-
nationum reperti sunt tropi quibusdam enim sonus
;
cet ost quintum, id est diapason, et ex quinque, id
gravis convenit, quibusdam acutus, quibusdam me- est diapente ; vel bis ex omnihus, scilicot est sextum
dius. .Uium quippe morem, scilicet generum, acuta quod bis diapasoii dicitur. Sed illud, scilicot diaste-

significant, alium graviora, quod qua;dam gentes ma, quod diatessaron, hoc est ex quatuor dicitur, re-
delcctantur acutissimo, quKdam gravi. cipit sonos, id est chordas quatuor, epatia et inter-
iVuni' jam ile diastcmatis dissercndum, scilicet est, C valla tria, tonos duos semis, hemitonia quinque, die-
Greece dediastematis,genitivumscilicct pro ablativo scs vcro X, et eslin epilriti ralionc, id est sesquiter-
noslro ponens, Grjoci enim non habent ablativum, tia, instar quatuor ad Ires. Diapenle,quod e.v quinque
pro loco ejus genitivo utuntur. Diastema oiixtzt,]j.oi. est, sonos,\d estchordas, rccipitquinque, spatiaqua-
est vocis spatium, quo acuta, scilicet vox, id est in tuor, tonos tres et semis, hemilonia vii, diescs xiv,
quantum acuta, et gravior, id est in quantum gra- el est in hemiolia ratione, id est sesquialtera, quod
vior, includitur, ij est comprehenditur. Sed in dia- sunt Ircs ad duo. Diapason autcm sonos, id est chor-
stematis, GrMce dixit sicut et supra genitivum pro das, haliet viii ; spatia, id est intervalia vn, tonos
ablavito ponens, aha, scilicetsunt, sr?-ai'fom (Meib., VI, hemilonia geminat, id est xii hemitonia habet
breviora) illa scilicet, qux sunt in diesz.Enarmonia, diescs quadruplicat, id est xxiv dieses* habet, atque
id est in quarta parte toni ; majora vero sunt, scili- in diplasia, id est dupla, ratione versaiur, qux est
cet diastemata {qux per singulos tropos), liis ex om- unum ad duo. Quod vero ex omnibus, id est vui,
nibus, vel bis diapason faciunt {quo nihii majus in quod est diapason, el ex quatuor, id est diatessaron,
tropis possumus invenire. .Mque in spaliis alia compo- dicilur, sonorum, id est chordarum, est xi, licet ex
sila sunt,{alia di.yunctaatque asynthela. Et omnibus, composila id estesviu et ex quatuordicatur, tamen
sunt, qux per ordinem currunt) quae codem ordine n non sunt xii,sed xi, quod ia octava finitur diapa-
currunt : id est per a;qualia spatia tonorum et he- son, et in eadem inchoat diatessaron, «/>a/wn/Hj .V,
mitoniorum : incomposita lero, qux e.vdiversis, sci- tonos habct oclo ct semis, hemilonia duplicat, id est
licet vocibus, .sz7;z invicem copulantur. Ilem alia lo- XVII, dicscs prxdicla rutione multiplicut, id est qua-
gica, id est rationabilia, alia aloga,\d csl irrationa- druplicat, id est xxxvi habet, et est in dipias i et
bilia memorantur. Rationabilia, \d est logica, illa diametri binarii regula, ut sunt octo ad Ires ; habet
sunt, quorum consensus, id est concordia!, conve- enim oclonarius ternarium bis, et duastertias par-
nientiic, po.^isumus prxstare proportionem, (luam in- tes tcrnarii, quas diametrum appcilat et diametri :

venirc non potuit. id est, possumua dicere, quam regula potest sic intelligi ubicunque binarius l'ue-
:

proportionem ad invicera habcant {irralionabitia) : rit, diamctruin dicitur, quod per binarlum omne

(fl) Itacodcx ms., quod Ibrct Grmcc ip/^';'/ Mei- ; Ibrs ip-ri-x :t:qualia pari numero ; ut opponatur S9-
bomius habel arthia, qua3 non est Grajca vox, meliua quenti voci Kipmx, impari numero.
9iJ HEMIGIl ANTISSIODOKENSIS OPP. PAHS II. — MISCELLANEA. "JU

diametrum,id est medium dividitur. Quod vero ex A. inadunatum,chromacoloralum,'liatonon extentum.

omnibus,id est diapason.cf quinque,\d est diapente Enarmonion, scilicel geniis, dicilur, quod pluribus,
constat, recipit sonos xii, spatia xi, tonos ix et id est majoribus spatiis, et anguslioribus,id est mi-

aemis, Itemitonia geminantur xix, dieses tetraplan- noribus proportionibus, diesis videlicet, separalur,
tw, id est quadruplicaQtur, scilicet xxxvi, el esl distinguitur. Diatonon vero, scilicet genus, quod
in triplasia ratione, ut quatuor ad xii. Quod bis tonis copiosum., scilicet est, id est abundans tonia.
diapason dicitur, habel sonos xv, spaiia bis septena, Diatonon genus duobustonis et semitonio constat,
id est siv, tonos x ac duo, id est xii hemilonia du- quod genus esl clarissimumetminutissimura, licet
plicata, id est xxiv, dieses xlviii, id est quadru- diversis gentibus conveniat,sicut Gothis,qui minu-
plicata, atque est in tetraplasia, id est quadrupla tissime canunt, Theodissi ab tissone (a). Winedi
ratione, ut sunt xii ad autem {tonus) in
vi. Est et Hebreei cum murmure. Chroma, scilicet genus
epogdoi, in se3quioctava,ra<zo)/e; epogdous ettiJyoooc quod de hemitoniis componitw : sicut enim guod
dicitur quasi epiogdous ErtoYooo;;, id cst super oc- inter album nigrumque est, color dicitur ; ita hoc,

tavus, quod unum habet super octo. Ubique dicsin scilicet lertium genus, chrama nomiuatum, sciiicet
in enarmonio, scilicet genere, debemus accipere, utrumque est,\d est inter harmonium,
esl,qtiod inter
qux, scilicet diesis, est in quarta parliculatione, id etdiatonum. Et enarmonion quidem, scilicet genus,
B
est in divisione toni, quarta parliculatio una pars ctm ab immutabilibus,id est gra.vioTihus,sonis cingi-
est. tur, id est valktur, (6) (sio enim surgit, tonus,
[Nunc quid sit systema) perhihendum, docendum. tonus,diesis in acumen pcrdieresin, scilicot surgil,
Systema est mafjniludo vocis, id est magnum inter- quod diatonon et cnarmonion,id est perduostonos
vallum, ex multis modis, id est sonis,vel ex v et iii, incompositum, quod duo toni in una regionc sunt
vel ex pluribus constans [quod licet multa divisionum tria hemitonia, hoc totum clare patet in paginis
genera recipiat, tamen quia) eadem, scilicet genera, Boetii de Musica; in gravem,scilicet melodiam, per
in diastcmatis, id cst spatiis minorihus [mcmoravi, diversum, id est ex conlrario mutato ordine). At
prieteream). Absoluta, integra, et perfccta siistemata vero diatonum,id est diatonicum genus,ipsis coiiten-
sunt viii. Primum est, quod ab Adquisito, quem tum, scilicet est, sonis [in acumcn quidcm ita acci-
:rpoffXa|ji6avo[j.Evov dicimus, ad mediam, quam mesen piet modulationem, ut per hemitonium, et tonum, et
diximus, scilicet ct hoc vocalur diapason, om»!c co7i- 1onum,modum iniegrum compleat: atvero graviorem)
ficitur, protcnditur. Secundain, scilicet systematis id est, conjunctum, per contrarium ordinem,id est,

genus, quod a principaliprincipalium,id est ab hypa- hemitonium pcrscquetur.

per tonum, et tonum et

te hypaton in paramesen iisque tenditur. Tcrtium, Scd nunc, id est hoc tcmpore, maxime diatono uti-
guod a subprincipali p-incipalium, id est a parypate C »n(?',id estusui habemus,eoquod pulchrior cfeteris
hypaton, in divi.wrum tcrtiam, id est trite Diezeu- sit quod ideo dicitur, quia Afer erat istc in Afri-
; ;

gmenon, jungitur. Quartum,quod ab extenta princi- ca enim maxime viget diatonicum genus. Sed hortim
palium, id est lichanos hypaton,)W(j)(e in dtvisarum alia modulamtir peragogen, aYWj-TiV, id est sursum
diatonum profertur, id est in parancte diezeugmenon ductionom, vel per ascensionem in acumen alia ;

diatonos. Quinlum, quod a principali mediarum, id per plocen iTXoy.f;v, id est geminationem vel copula-
est ab hypale meson, in neten divisarum, id esl tionem. Per agogen cst, scilicet modulatio, cum per
in nete diezeugmenon, usque progredttur. Sexlum, ordinem sonus sequetur, scilicet seipsum. Ploce ati-

quod a subprincipali mediartim, id est a parypate t.cm dicilur, cum diversa sociamus, id est diversas
meson, in tertiam excellentium, id est, in trite hy- chordas conjungimus, quartam chordam ad pri-
perbolKon trahitur, excurrit. Seplimtim, quod a me- mam. Ploce copulatio vel geminatio, quidquid
diarum extettta, id est a lichanos meson diatonos, enim geminatur vel ex diversis locis colligitur,
in excellentium diatonon, id est in paraneten hyper- ploce appellatur.
bolaon diatonos cxsurgit, excunii.Oclavtan ,
qitocl a £.1' liinc in modulando alia, scilicct modulatio.fn-
media, id est a mese excellentium , in ultiinam duci- thia iuBsla dicittir, quod cst rccta, scilicet modulatio
tur, id est in neten hyperboliEon. T\ in acumen: alia anacamptos avaxa|x--o?, quod estre-
Quibus, scilicet systematis, excursis genera tetra- vertens, id est in gravitatem descendens ; atia peri-

cbordorum modulaiidique discurram, id est breviter phere.'i-!itpi.<fBp-r^<;, hoc est circumstans, reflexa, quam
exponam. Tetrachordon, est nominativus Grscus, cantores vinolam dxcuntEulhia csl, scilicet modula-
est chordarum divisio cum certa qualitalc, id est tio, qUcV a gravi in actitncn crigiiur; anacamptos,
proportione. Genera modulandi stint tria, Eiiarnto- quge e contrario,\d est ab acuminein gravcm deftcit.

nion, Chroma, Diatonon. Enarmonium interpretatur Pcr!^/ieres,circumvoluta,rotunda, qtisead utramgue.

(a) IlffiC Torte legenda : Teodisci altisone, vel altis- raen,perdiesin et diesin,et ditonon incompositum,
sime, scilicet canunt. in gravem vero sonum c contrario modulatio tota
[b) Totam parenthesin ponimus.ut habetur corru- submiltitur. Chroma autem hoc modo melos acci-
pta in apographo unde cum sensus nuUus procudi
: pit por hemitonium et hemitonium, et tria hemi-
;

queat, ipsum saltem Martiani textum ex Meibonio tonia, qiii-e incomposita provenient in gravem ve- :

}iic damus « cingitur, modulationi obedietin acu-

: ro ex diverso r§curret. At vero, » etc.
945 DE MUSIGA. 946

id est ad acutam etgravem, aut acconwdalur, scili- A que tropi tetrachorda quina custodiunt, sicut superius
cet cum sursum, ad acumen erigitur.auf servii,sci- quoque notavi). Verum horum, scilicet tetrachor-
licet cum flectitur ad gravem. Sed cum lelrachordo- dorum extremos, id est primum hypaton,quod ulti-
ruin, guos quadrifidos tetrachordos, id estquatuor mum netarum hyperbolaeon, sequitertia enim pro-
chordas habenles;appellamus,divisiones innumerabi- portionesibimetconjungunturestremisoni omnium
les sint,sepiem (a) sunt notse, id est cogmiie,enurmo- tetrachordorum {sibi aptandos esse non dttbium esC.
nii, scilicet generis, dux, divisiones sunt notas ;
Tetrachordum quippe est) quatuor sonorum, id est
chromalis,sci\\cei generis,tm, scilicet suntdivisio- chordarum, {in ordine positorum congruens et) fida
nes nota, quarum una prima, quse moliis ac solula, concordia, id est inerrata. Sonat auiem tetrachorda
id est lasciva, moUis dicitur, quod tria bemitonia principalium, id est hypaton , mediarum id est me-
habet in una regione, et a cffiteris regionibusabso- son ; conjunclarum, id est, synemmenon : separala-
luta, id est ampla, quam vero tria hemitonia unius rum, id est diezeugmenon ; excellenlium, id est
spatii comparata duobus hemitoniis, hemiola ratio hyperbolaeon. Et primum letraclwrdum, quod est

efficitur, ideo secunda nota hemiola. Secunda, sci- graviiis, incipit a principalium principali, id est ab
licet nota, qux hemiola est, scilicet quod ibi abun- hypate hypaton.e? desinit in principalem mediarum,
dat sesquitertia divisio, Tertia, scilicet noidi,quse est „ id est hypate meson. Verum prtncipalium et rjiedia-
lonia (A),quod unus tonus dividitur ibi in duo hemi- rum, scilicet tetrachordum,id esl hypaton etmeson
tonia : diatonicos, sciiicet generis, duas, scilicet connexum, scilicet est, id est conjunctum, quod
divisioues sunt, una mollis, scilicet propter inte- nihil interest, quod conjunctarum vocalur, scilicet
grum tonum, altera robusta, id est, acuta propter quod jungitur tetrachordo mediarum,m7 tetrachor-
hemiolon. Et modos, id est species quidem accipit dum a media, id est a mese, m neten conjuncturum,
enarmonion scilicet genus, a tetartemoria diesi. id id est inneten synemmenon. Atque divisum, scilicet
esl toni parte quarta nam ;xop(a pars dicitur. Ulud aliud tetrachordum, ab his, scilicet prsdictis tetra-
vero quod mollius, id est, chrona diximus, per trite- chordis duobus, longeque discrelum, quod est quar-
morian diesin ro;)u/a<Mr,id est, conjungiturin chro- tum devisarum, a suhmedia, id est a paramese, in
matico genere,quod molle vocatur tonus dividitur ;
neten, id est ultimam separatarum, id est in neten
in tres partes, ideo tritemoria appellatur. Ipsum diezeugmennn usque jungitur. Separatarum tetra-
vero (chroma) hemiolon, id est diationum, fit ab lie- chordum dicitur, quod om"nino separatur a mese,
miolia diesi,id estab hemitonio,in quo apparet ses- eum qua nuliam habet consonantiam. Qiwd autem
quialtera proportio, ejus diesis, qux fit enarmonii, e.v diversis, id est, separatis conjunctum est, id est

scilicet generis,quod duae quartas p artes in enarmo- inebat, in acutiorem sonum, et in quintum, scilicet
nio segregatffi conjunguntur in unum in hemiolio, C tetrachordum, id est in quintam chordam, excel-
hoc est in diatono, et efficiunt hemitonium, a quo lenlium, id est hyperbolaeon profertur. {Sed de
incipit diatonicum genus, et hemiolicn dicitur dia- tetrachordis satis dictum. Nunc de pentachordis videa-
tonicum, quod in ipso genere diapente abundat, mus.
quae in extremis suis sonis sesquialtera copulatur Ac similiter) hiec quoque quinque, id est penta-
ratione. chorda, esse non dubium esl. Primum igitur, scilicet
Sed nunc de lonis, scilicet dicamus- Tonus est pentachordum, guod est gravius, principalium esse
spatii magnitudo, id est intervalli inter chordam et dicemus, id est hypaton, quod incipit ab Adquisito,
chordam,et vocem et vocem qui ideo tonus dictus
;
id est proslambanomcnon, et in principalem me-
esl, quod per hoc spalium ante omnes, scilicet voces diarum,id estin hypaten meson terminatur.Sequens,
et divisiones vocum sive chordarum/jnnia vox quse id est secundum pentachordum,m acumen ejusmodi
fuerit, exttndilur, hoc est, de nota qualibet in nolam, est, quod constat a principalium extenia, id est a
id est, de chorda in chordam,singula; enim chordae lichanos hypaton diatonos. in mcdiarum illam, id
habent suas notulas, sicut habetur in Boetio ; ut a est in meson,qux in Lydio scilicet tropo iota rectum
media, sciiicet chorda,id est a mese in pnramesen, habet. Tertium autem, scilicet pentachordum, con-
id cst in illam qua: est prope mediam, ul est in
£)
junctarum est, id est synemmenon, quod a media-
Lydio, sciiicet sono, si a iota direclo, id est a mese, rum cvtenta, a lichanos meson diatonos,m ultimam
in signa jacens, id est ia paramese signa, id est conJunctarum,\d est.in neten synemmenon,</uc;7«r.
notulaj concnrrant. Verum quod hcmilonia diesisquc, Quartum uivo^scilicet penlachordum, quod per divi-
id est quarta; partis ct tertia;, quando tritcmoria sionem «f.interponitur enim telrachordum conjun-
vocatur, quid vcl quanlx qualesvc sint, docui. Tro- ctarum, nam caeterum conjuncti sunt, a media, id
porum eliam nomina, id est, quomodo vocanlur, est mese, in terlia dicisarum, id est, in trite die-
numerumque monstravi, id est, quod sint xv. zeugmcnon, connecti solct. Quintmn, scilicet penta-
Nunc de tetrachordis eloquimur, {nam singuli qui- chordum, i>« acumen eriyitur, quod in aeutis e.vten-

Diversum computura habet Meibomius,itaIe-

(a) mallem tonSBa TovaTa, uti apud Hesychium dicitur
gens sex sunl nolx : cnarmonii una: quas quidein
: vox intenla : quanquam Aristides. I. c, chroma te-

lectio cum Aristidc lib. de Musica congruit.

i nixum appcllet.
{b) L. c, Mcibomius reslituit lectioncm toniica ;
947 REMIGIl ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 918
t
ditur et hyperbol«is,vel In acumen erigitur,id est, A erf«5C''a»n. Jtfeio^i.-Em, id est melorum factura, m
incipit a disjunctarum extenta, id est, paranete habiltis,id est,dispositio ut hdLhea.tur modulalionis(a)

diezeugmenon diatonos, atque in nete excellenlium, efjectx, id est aptata?. Melo-s aulcm est actus aciiti
id est, in ultima hyperboL-eon, terminalur. Hxc,quT aut gravioris soni, id est,ipse cantus cum agitur, et
dixi, artis nostrx doctissimis, scilicet a philosophis aoutus aut gravis sonus. Modulatio est soni mulfi-
approbantur, id est laudantur. Non sum nescia Lyto- plicis, id est, varii, expressio, quod non fit cum una
tes, sed scio, asserere, scilicet quosdam, quiedam voce.sed ex multiset diversis, gravibus videlicet, et
tetrachorda ab hemitoniis,id est ab acuiis,initiapos- acutis. Melopxix spccies sunt tres, hijpatoides, id
se sortiri, quod est in modutalione diatonica siiurii, est species principalis qus est gravis,nam ideo spe-
de qua, scilicet modulatione diatonica , superius cies dicitur: mesoidcs, id estmedia,quK neque nimis
mulla dixi. Sane nolum est, atqtte intimatum velim, gravis, neque nimis acuta netoides, id est, ultima :

idestvobisesse notum, adquisitum,id est.proslam- el acuta, heec in minoribus cordis fit. Et hypatoides

banomenon in omnibus quidem, scilicet penta- est, qux appellatur tragica, qux per graviores sonos

chordis qus a tono incipiunl, aliis coltocari ; iji his cotistat : tragiea dicitur propter graves sonos, nam-
autem, hoc est in tetrachordis, quibus proslamba- tragicum carnem grave semper est. Mesoides, qux
nomenos non consonat, quam ab hemitoniis inci- r, et lipara iambica (/i),propter iambum pedem lipara
_:.._! .1 » i.-l i: :i " ;j •_: :„ J i :_ _: .. ^ ._: j_ , _
piunt,omnibusautempentachordis apponitur,quam idestpinguia,quod non suntgraviasicut hepatoides,
a tonis iategris incipiunt, ^ua; nonpe/'«ono5, id est, nec acuta sicut netoides iambica propter iambum ;

non per tonos, sed per hemitonia, fiunt, tn tctra- pedem, qui nec totus logus eonstat, nec totus bre-
chordis non posse ; in fiis enim, scilicet tetra-
jieri vis (dilhyrambica nominatur) : qu;e tonos xquales,
chordis, sempcr ab hemitonio principalia (i. e. prin- id est, integros, et medios custodit,id esttemperatos
cipia) ducuntur. (In aliis autem, qux pentachorda et in medietate constitutos inter graves et acutos-
nominantur),nec tamen modulationi, scilicet illi quas yetoides,id est ultima, quse et nomicos,id est legatis
fit per semitonia, subjiciuntur, iit per sonos, id est, propter legem aouminis, quam servat, consuevit ap-
per duos tonos,con.s/are vidcatur, apponilur, sciVicel pellari qux plures .50«o,sid est acutos omnes e.r ulti-

proslombanomenos. Secundum (^Hrm, scilicethypate mis recipit. .Sunt etiam, has tres,
scilicet prfeter
hypaton, in his, scilicet pentachordis, hemitonium alix dislanlix,qux et tropica me/rt,idest mela tropis
possumui porere. apta XV dicuntur; alix comiologica, id est,com8ediis
Nunc de transitu, id est, permutatione modalan- convenientia:sicutcom«dia mediainteresttragicum
/lum, scilicet diccndum.Transitum vocat commuta-
etsatyricumcarmen.ita coraiologica melodia diciter
tionem, cum de genere fil mediis conveniens,et homologica (c), id est, similem
transitus in aliud genus,
et de sono in sonum. Transilus est alicnatio, id est ^ rationem habentia secundum quod res. (Sed hsec
transmutatio vocis in alteram figuram soni fit au- aptius) pro rebus, id est secundum res ipsas, subro-
tem transitus modis qualuor : per genus, ut ab enar- gantur, id est, permutantur, nec .suas magis pote-
monio, id est ab enarmonico genere,aM/ in chroma, runt, scilicet ipsaj chordae, divisioncs afjerre, id est,
id est chromatico genere, aul in dialonon, id est demonstrare,scilicet sicut fuerit materies.ffA' autem
in diatonico gencre, scilicet flt transitus : vel per species, scilicet superius dictae, elam tropi, id est,
systema, id est per magnitudinem,scilicet flt trans- divisiones vocum dicuntur. Dissenttunt autem,id esi,
itus, ut a principali principalium, id est hypale discordant (melopxix) ipsx modis plurimus inter se;

hypaton, si forte in subprincipalem, id est, in pary- et generc (ut alia sit enarmunios, alia chromatiee,
pate hypaton, aut tn aliud forle sifsiematum : aul alia diatorios), genus est in tribus, in enarmonico,
cum de conjunctis.id est de synemmenis.ai/ diuisas, et chromatico atque diatonico, quod in his omnes
id est ad diezeugmenas transitum facimus : vel per soni reperiuntur, species vero in singulis sonis, id
tonum. scilicet transitus (cum a Liidio vel in
flt est omnibus chordis specie quoquc scilicet dis-
;

Phrygium, vel alium tropum cantilena transduci-

in sentiunt inter quod alia est hypatoides, id est
sc,

tur) cum tonum pro tropo ponimus, quod tropi ex gravis, alia 7nesoiilcs, id est media, alia neloides, id
sonis constant : vcl pcr modulationem, scilicet fit D est acuta : tropis, scilicet dissentiunt, ut Dorio, tjy-

transitus,cum e.v alia specie modula)idi,\crhi gratia, dio vcl ca?/(;m,scilicet quinque modis. Omnis tamen,
de gravi in acuto, in aliam Iransilimus, descendi- scilicet cantor vel homo, qui melos inclioal, prx
mus ; vel cum a virili cantilena, id est robusta vcl cunctis, id est ante orania, systema debet advertere,
tubali, transilus in femincos, id est graciles modos id est, mnjora spatia vocum.qutE sunt diatesseron,
fit. diapente et diapason : dehinc sonos miscere, id est
De genere modulandi consequenter exponi, id est, jungere, atque componere.
Meib., effectx.
(a) reduci possint et ipsa haec Remigii expositio no-
;

Ridet hane lectionem Meibomius,et recte.cum

[b] stram lectionem probat quamvis rovera huicetiam :

sua sc. dithyrambii a ex.\ristide flrmetur. glossaista sit inserta unde facile nobis persuade-
;

(f) Assentiri t^ic Mciboinio nequimus,qui iegit ho- mus, duorum auctorum glossas simul fuisseappo-
mologica, seu similem habcnlia ralioncm secundum sitas.seu potius conlusas, tam hic quam in ca;teris
quod est res Aristides cnim aperte etiam Coiuicos hujus scriptoris locis.
modos melop.-eis nominavit,qui ad priores generales
 DE MUSIGA. 9o0

HcVC dc septem partibus, scilicet superius dictis, A nem : atque in verba, qux scilicet verba, apta ratio
artis nostrai di.visse suffciat. Nunc rhythmos hoc ,
modis, id est modulationibus colligarit, quxcuncla,
est, numeros pcrstringannis, id est, breviter dicamus, id est haec \.T\&socia, pro sociata, perfectam faciunt

[quouiam ipsam quoque) portionem, partem, id est canlilenam. Dividitur sane numerus in oratiane (per
rhythmum, noiiri esse non dubium est. Rhythmti': syllahas), id pertinet ad verba in modulatione per
;

igitur est composito qusedam e.v scnsibilihus ; sunt arsinac thesin, hoc pertir.et ad sonuui, cumeleva-
enim numeriintelligibiIesetincorporaIes,cumnullo tur aut deponitur vos ; in gestu,figuris, flexionibus

sensu corporeo discernuntur sunt sensibiles, cum ;

membrorum delerminatis, id est distributis,«c/iejna-

ad visum et auditum et tactum pertinent, coltata tisque completur, pro schematibus, liguris et sche-

temporibus, id est conveniens, aptata vel conjuncta matibus idem cst.

ad uliquem habiiuni ordinemquc, scilioet temporis Verum numeri genero sunt septem : primum de
praesentisproeteritietfuturi,core?!C.rfl,conjuncta.Cum lemporilms, scilicet longis et brevibus. Securediimde
omnis musicanumero constat,soIa tamen humana enumcratione verborum, cum consideramus, qum
vox, propter dignitatem rationabilitatis, rhythmus metra vel rhythmi quatuor partes recipiant, qux in
vocatur, unde Virgilius : numerum cadere non possunt, scilicet quod exce-
n dunt legitimospedes, quisuntinquaternarionume-
..Numeros memini, si verba tenerem.
ro;
qux, scilicet verba, rhyilimoides, id est similia
Rursum sic definilur, scilicet rhytmus [numerus : numeris judica7dur,id est sic scanduntur, quia sibi
est diversorum) modorum, tonorum, temporum, et terminatur pars, ubi finitur pes Rhylhmoides, id :

pedum (ordinata) conne.vio, junclura [tcmpori), pro est numeri forma vel species quxque, scilicet ver-
ratione,s&cwaA\irara.i\one,va{;modulationis)inserviens, ba, tribus rocahulis discernuntur, lioc est, enrhyth-
obediens, [per id, quod aiit) efferenda, sublevanda in mon, arhythmon, rlujthmoides enrhythmon nume-:

acumen, vox (fueril) aut premenda, scilicet in gravi- rabile, et quod formam numeri habct arhythmon :

tatem, etqui, scilicet numerus, nos constringat ali- numerabile, numero carens, quod in nullum cer-
cenlia, scilicet vulgari, modulalionis, ,k\ est inor- tum cadit numerum ; rhythmoides, similitudinem
dinata, quae est sine regula, ad artem, id est, ad cer- habens numeri, qu.-e partim numeros assimilat, par-
tum aliquid, di,<!ciplinamque, scilicet ne forte evage- tim anumerisdissentit. Tertium, scilicet genus, de
tur vox, et libere effluat. Interest tamen intcr rhyth- pedibus. Quartum dc eorum, scilicet pedum, genere.
mum el rhylhmiwmenon ;
quippe rhythmisomcnon, Quintum est, quod agogen rhythmicam, id est aacen-
numerandum vel numerabile, quod in numerum et dentem vel duclam numerationem, nominamus, id
arlem redigi numerorum, pedes
potest, matcria est cst quo genere, scilicet metri, utrum dactylico vel

videlicet, qui pr«stant numeris materiam, nam per C iambico, n!im«ru5 modique, scilicet modulationis,
pedes scansio numerus uuteni [velut quidam aUife.v
: ducantur. Sextum de conversionibus, id est quomodo
aut species modtdationis) id est ipsa materies appo- convertatur unum genus metri in aliud. Ultimurn,
nilur, idestadditurproptcrmateriamipsiusnumeri. id est septimum. Rhythmop.ria cst, id est numeri
Omnis igilur numerus triplici ratione, id est tribus factura, id est quemadmodum procreatio numeri pos-
modis discernilur. visu, audituque el lactu : visu, sicul sil effingi in metro vel versu.
sunl ea qux motu corporis colligunlur, id cst gestus Primum igitur, scilicet genus, tempus est, scilicet

corporis et saltationes : Audilu, cum ad judicium (a) praesens, quando inchoatur cantilena, quod in mo-
modulationis intendimus, scilicet in organicis sive rem atomi, id est insecabilis, nec partes necmomenta
humanis vocibus : taclu, ha;c spocies ad medicos recisisnis, id cst divisionis, admittit. recipit ; ut cst

pertinel, ut e.v. digitis e.vploramus venarum indicia, in Geometricis punclum, in Arillimeticis monas ; id

scilicet in corporibus hominum, pulsus vidolicet, est singularis quxdam natura ac seipsa contenta, id
namet ipsi secundum ipsosrhythmosflunt.etexplo- est sufficiens. Sed numerus in verbis, scilicet inveni-
rantur indicia signa pulsus. Vcrum nohis, id est, tur, [per syllabam ;modulatione) personum, id est
in

musicis attribuilur ma.vime in auditu visuque. Sed tonum ipsum, aut pcr spatium, id est divisionem to-
rhytmice numeralis positio, ouinis in
esl :irs, id est n ni, quod fueritsingulare, scilicet invenitur, id est in-

numens, qux numeros quosdam proprix conversionis divisibilc, etunum: majusspatiumvocatursystema,

accijjiat, id est, reditus proprios, ut unde veniat, et minus diastema. In gestu, scilicet fit tempus, per in-
ca redeat ipsa vox, flexusque, id cst, reditus vel cir- cipientcm corporis motum, quod schema diximus, id
cuitus legitimos, id est rationabiles sorlialur. est figuram, ut in aptationc membrorum. Atque hoc
[Est quoque distanlia intcr rhylhmum mclrumque crit brcvissimtim lcnipus, id est pr;csens, qtiod inse-
non parva, sicut posterius mcmorabo. Scd quia visus cabile memoravi. Comjiosilum vcro, scilicct tempus,
auditusque numero) diclus, scilicet est a me [accide- id est artificialc, quod potest dividi, scilirot in spe-

re); hi quoque, id est visus et auditus, in Iria itidem, cies, et quod a primo, seilicet prassenti tcmpore,

id est similiter, gene?'» dividunlur, in corporis mo- quod est insccabile [aiU duplum, aut triplum, autqua-
ium, id est gestum ; insonorum modulandiquc ralio- drupium) est a primo, id est a prima divisione. Eate-

(Apographum habet Cum adjutorium. :

 : :

851 IIEMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 952

nus enim, id est hucusque vel ad quadruplum nu- A. atquc ordo legilimus expctit, id est, requirit, praeci-
merum legitimorum pedum {tempus omne numeri pilantur, id est, velociter cantantur et scanduntur.
proferlur). pro numero, tempdre (sc. tempus) po- Periples vero, quse amplius, quam docet, morascom-
Legitimi autem pedes aut dupli sunt, id es
8uit. posilx inoduMionis iniieclunt, id est praestruunt,sci-
duabus syllabis, aut tripli ex tribus, autquadrupli licet sicut aunt illi versus, ubi multitudo consonan-
ex quatuor. Potest et alia ratione intelligi, ut duo tium incurrit, ut
tempora unius long« syllabae pro uno tempore ac- Posita spe sibi quisque
cipias, ac sic non solum numerus syllabarum, ve- seque ipsa tardiore pronuntiatione suspendanl, remo-
rum etiam lemporum quaternarium nontransgredi- rantur, propter crebras consonantes, quas habent.
tur numerum, atque ei, soilicet numero, id est qua- (Scd lemporum alia simplicia sunl, qux podica
ternario finis csl ; sicut in creaturis ipse quaterna- ctiam pcrhibenlar). podica -oor/.i, id est pedalia
rius terminus cst, quod ad exemplar cjus omnis velpedibus apta, pos -rojcnamqueGraice/ie.sdicitur.
creatura formata est, qui plenas rattonis est tcnninus, Pesvero esl numeri,'\dL est rhythmicae formam su- ;

scilicet in creaturis, «luod sicut ternarius numerus ^tnxx^ prima progressio. dispositio vel elemen-
A\iL\.

numerorum omnium primusest,itaetquaternarius tum numeri, per legilimos, id est proportionales, et

omnium numcrorum ultimus plenajque rationis ter- p neccssarios sonos conjuncla. Illi pedes, qui propor-
minus, ipsa autem ratione; nam exquaternario cl tionaliterponuntur, legitimi dicuntur : cujus, scui-
membris suis denarius conficitur numerus, unum cet pedis, paries iuie sunt, arsis id est elevatio, et
quippe et duo el tria et quatuor decemfiunt,id est Ihesis, id est depositio ac remissio vocis (Sed pedum
monas, dyas, Irias, tetras. Alque in hoc, id est in hac differenlias sujit septsm{: per magnitudinem, id est
ratione, numeristonissimilisinvcnitur, sub quo tonus quantitatem [cum alios simplires, alios multiplices
in quatuor dieses dividitur sicul enim ille, id esl
; pedes ponimus) cum unus pes major est alio. [Et
tonus, per qiiatuor spccies, id est dieses, dividitur, simpliccs quidcm, td est Pyrrhichius ; composito vero.
deest ila, hic, scilicet pes, etiam quaternaria tem- ul sunt Pccones, vel eorum pares, id est epitriti. Et
porum modulatione concluditur, id est dupla, tripla simplices quidem dicunlur, qui, scilicet tantum tem-
et quadrupla. poribus dividuntur, \d est, per temporatanturadi-
Sed corum temporum, qux ad numeros copulanlur, viduntur: composila aulem, scilicet dicuntur, 7»« m
aliasunl, qn:c enrhijlltma,\d est numerabilia, <m- pedcs etiam rcsolvuntur.id est nonsolum in tempora,
pora nominanlur alia quxarhylhma, id est sine nu- sed ctiam in alios pedes. Alios vero, scilicel pedes,
mero et innumerabilia alia qnx arhylhmoides, id
: alogos, idest, irralionabiles nominamus, quorumque
est similia numeris, perhibenlur. Et enrhythma qui- ralio nullaprxstatur, invenitur, id est, nuUa ratio
dem sunt. qux ralione certa ordinem servant, ul in C divisionis eorum redditur sed incondila, id est, in- ;

duplici vcl hemiolo, id est sescuplo vel sesquialtero, composita, sine illius divisionis compositione. qux-
vel in aliis, id est in epitritis, qux aliaratione, sci- dam compositio prolcrlur. Alia deinde dijfei-entia est,

licct tripli etquadrup]i,/!(r!ifun/u7-. Arhijlhma sunt, id cst quarta divisio, qua: per divisioncm quserilur
qux sihi nulla omnino lcge consentiunt, ac sine certa (quulis e.vistit), ista divisio in simplicibus propor-
ratione congregaia sunt ; quidam enim pedes ita tionibus qua;ritur pedum, lioc est poia Ttoia, id est,
sunt, ut nullarationesibiconveniant, sicut araphi- qualis legitimos pedes dicit, id est in quibus quee-
brachys, quem metrici informem et incognitum (a) ritur, qualis ratio sit ; cum varie et multipliciter ea,
judicant, /;/i(///iwo!rf«,idestnumeriformam, inaliis qux connexa juerint, dividunlur, scilicet per arsin et
numerum servant, in aliisque despieiunt. Quorum Ihesin, vel cum in a;quam et duplam vel sextuplam
temporum alia strongyla, hoc est, roiuuda perhiben- divisionem dividunlur^a/i/iyezV/a, quasimplicespedes
tur; strongylus t-o,:vyJ).o? versus dicitur in quo csse mullipUces) (c). Atque alia, scilicet divisio est, id
nulla pars orationis integra locum pedis obtinet. est quinta, id est, atque alia est differentia, esse
ut: pedes multipliccs illis, qui simplices ; sunt enim sim-
luimorlale nihil mundi compage teuetur :
plices pedes multiplices, dividuntur enim in duos
n pedes, qua simplices pedes esse, scilicet possunt
in hoc onim versu nullus pes terminat partem ora-
multiplices vidclicet, quando in synzygis redinle-
lionis. Alia periples (6) id est superabundantia. Et ro-
grantur. Alia, scilicet divisio, id estsexta, quxper
tunda .uml, qux procUnus, id est velocius, ct fa-
quod in synzygis
divisioncm fieri coii^ucvit, scilicet
cilius, quam gradus quidam, scilicet ticut titin iilis
uuiximocvenit, cuni videlicctpescompositusinduos
versibus, qui exvocaiibus colliduntur, ut:
resolvitur.Seplima, s cilicet divisio est, qnx per
Atqne ea diversa penitiis dum parte geruntur. appositionem fit, id est per comparationem inter se
Sive hocfit, quanda in omnibuspedibusfiniturpars, duorumpedum, idest, cum duobus pcdibus acccptis,
ut est comparatis ot consideratis, nnjis, scilioet pes, habcl
Respice me, Pater, iit l)ona qiuT peto uec mibi proestes ;
prolixius iempus, quod pnecedit ex ordine, scilicet ut

(u) Forte melius inconditum. (c) Ha3c Meibomii melius habentur in Remigio
[b) Ex .\ristide est -t^l-tzXu,). sive -tpi-A-.y:, aut nostro, ut ea exprimiraus.
etiam ripiirXer;;, quiB in idem recidunt.
953 DE MUSIGA. 93 i

troehfeus.inquoprimasyllabalongumtempushabet A gemini, id est bini ut in iambo {vel qmdquid ad du-

ultima breve illud autcm tempus, quod insequitur,
: plum currit. {Hemiolium, semitonium, id est se-

angustius, scilicetest ; vel cutn pcr conlrarium ordi- squiallerum, sane quod pxonicnm mcmoratinn,sc\\\-
nem prxdicla lempora vertunlur, sicut in iambo, ut cet esl tunc est, scilicet iila divisio, cum pedum
primo sit breve tempus.deindelongum,quod intro- signa, id est illae virgulae, hemiolii rationem us-
cha?o e.\ contrario evenit. que seclantur, ut ad dno tres {sunt. Accidil anlem
Rhythmica vero, id est numerorum ordo, genera eliam in epilriti ratione ^ssepe) numerus, ssilicet

sunt iria, qtiW alias, id est aliquando, daclylica,ipsa. hemioiiaj divisionis, {cum pes) in eo, id est in

est Kqua divisio ; iambica, dupla divisio ;

pxonica, tali ad tres
jure {accipitur), qui, scilicet pes, sit

sescupla divisio, quaj est hemiolia et sesquialtera quatuor. Isfud Martianus superquartam vocat. Sed
{nominantur I ; alias xqualia,id esl dactylica, alias jam ad ordinem redeamus.
hemiolia, id est psonica ; duplicia, id est iambica. Mquale numeri genus, id esl, aquas di-
est igitur

Denique etiam Epitrilus sociatur, scilicet in propor- visionis, qttod a disemo,\d est a pede duorum tem-
tionc sesquitertia. Elenim Hn!<s,scilicet pes, semper porumbrevium,Eicut est Pyrrhichius,«5(7Me «rf sede-
cum sibi fuerit aptatus, scilicet ut puta, ut quasi cim pcdes procedit, scilicet, qui squali proportione
xqualis convenil, sicut pyrrhichius, qui;equali pro- ^ gaudent. Disemus autem appetlatur pes,quiper arsm
portione partitur. Tria vero [ad duo numerus ses elthesin primus constare dicitur, scilicet,«i est leo.

quialter,sescuplus,/ie7n!o/?M.s e5<,scilicet ut inprone. Duplum vero, id est dupla divisio, incipit a trisemo

Duple.v vero, scilicet proportio vel res, qui juerit ad id est a pedetrium brevium temporum, ut est tri-

siiignlarem, id est,ad unam,(7e»i!)n/m,id est duplam brachus xviii aulcm syllabas.id est pedes,syllabas
;

rationem tam syUabarum quam temporum servat. pro pedibus posuit,;n finem usque deducet numerum
lambus et trochaus in temporibus duplicem propor- syllabarum,donec decem et octo pedes perficiat.ex
tionem habent, non autem in syllabis. Tribrachys quibus in simplicibus inveniuntur vi,adduntur vero
vero et molossus non solum in temporibus, verum a synzygis xii. Hemiolium sane, id est sessuplum,
etiam in syllabis duplam possident proportionem. pentasemo, id est a pede quinque temporum, ductl
Qualuor vero ad Iria epitrili ; id est, sesquialtorum e.vordium ; impletur autem in xv numero, id est in
modum, mensuram faciunt. Sed quaj aequalia
id est numero xv pedum, ex quibus vii simpUce; sunt,
diximus, eadem dactylica esse dicemus, quod in amphimacrus.bacchius, antibacchius,paeonesqua-
dactylo sortitur ista divisio. Deinde in dactylico ge- tuor, adduntur autem a zynzygis octo. Epitrittis ab
nere signa, scilicet temporum,id est virgulae quibus heptasemo, id est a pede vu temporum prinripium
constant brevia et longa nectuntur sibi xqnali jure, facit, quatuordecim similibus idem. id est suam pro
scilicet notarum. Sicut unum ad alterum, id est C portionem, poHCRS. Epitriti sunt quatuor in simpli-
sicutunum ad unum,sicut in Pyrrhichio debinario cibus,et addunturx in synzygis.Notandum autem,
dieitur,qui secundum Boetium alternumerusdicitur quod non propter legitima metra,sed propter rhy-
sive geminus,ibi enim Kqua proportio est ad alte- thmos pedum similium proportionum simplicibus
rum hoc dicit,quod omnes pedes,qui «quali pro-
: exsynzygisadduntur •,enjus scilicet epitriti,rf!/7ii!7!.'>",
portionedividunturdactylicogenerecomprehendun- id est, rarus est Msuj.quod raro eo utuntur. {.Atquc
tur,quam addactylo regulam divisionis accipiunt. hos quidem omnes numerorum ordines ideo memora-
Dumergoregulaproceditindactylo, cajteri ad eam- vimus, ut )singulorum, scilicet pedum per universa
demregulamconsideranlur.Ecccquoddicitur(FVruw id est, per universas divisiones scren/ur.
ad alterum, vel ad numernm geminum duo, velut Sed numerorum, id est, ex his numeris alii sunt
forte xqualitas numerosa decurret) verum decurret, composili, atii incompositi,alii permi.rti. El composili
postdactylicum videlicet, xqualitas nwncrosa usquo e duobus generibus, id est, ex dactylo, et iambo,
ad scdecim pedes,3ed ida asqualitasarf a//en(»j,hoc vel pluribus, ex dactylo, iambo, prone et epitrito,-
estunura ad unum,utin Pyrrhichio, w/rfdo admi- cohxserunt, scilicct sibi ; incomposili ,qui uno pedum
mcrum gcminum, id est duo ad duo,ut in procelous- genere consistunt, ul dactylus, tit sunt tetrasemi
matico esl.si solatempora consideraveris,in dacty- n scilicet sicut dactylus suique similes,qui sunt qua
lis ct auapajsto cajtcrisque similibus. Forte autem tuor tcmporum. Mistivcro, qui aliqunndo in pedes,
dixit, ac si dixisset : sic acccperis a synzygis scilicetdiversos, ut iambus in duos iambos.distro-
podcs cjusdem forma;, major crit numerositas;nani choeub in duos lrocho3os, aliquando in »umfro,^,sci-
sub hac rcgula .•cqualitatis nunnisi deccm simpliccs dactylus in tempora bis
licel siniilcs resolviintur,ut
adduntnr autcm cx synzygis scx, vel ad numerum bina .utin hc.msemo numero crciperc debcmus, id
rjeminum sicut sunt duoad duo, sicut in proceleu- cslin pedes cxlc.iiporum,ut molossus in hexascmo
smatico, duo scilicet tempora, _i'(;/u/, scilicct sunt ubi in duo ambo etin numeros temporum, habet
numcrosa copiosa.{.S(;(/uj7u;' lambicum genus quod) enim bis terna, cl in pcdcs, habct enira bis
diplasion, id est duplum^sMpcnui e.vpressi, in quo) iambum, resolvitur niolossus vero in numeros
;

pedum signa, id est virgul.o simililer ut supra, rfu- tomporuni, secundum vcro; nisi forlo quis dicat,
pliccm rationcm {ad invicem servanl) sicut unum ail illuin posse solvi iii spondaium, ol in unam sylia-
duo, sive unus ad duo, Kl in iaimho {sive ad quatuor) bam longam, quic pro Pyrrhichio accipilur. {Al
 :

9So REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. - MISCELLANEA. 956

vero eorum, qui compositi esse dicuntur ) alii per A duas, scilicet syllabas diversas, extendit,q\iod om-
copulas, , id estpedum juncturas, id est synzygias nes breves sunt, [ideoqueeo) raro uti decet, scilicet
veluti cum dicimus eompositionem et apposilio- in meiro, (ne assiduitas brcvis sijllabx carmen ipsu7n
nem ;
alii vcro per periodum colligantur, id est, quod rum dignitate aliqua profcrri oportet) incidat,
coDJunguntur inter se.Inter synzygiam et periodum minuat, conier-dt. {In pcrmi.rlione vero alioruin pe-
talis differentia est, quod synzygia duorum solum- dum, qui longiores ponuntur,) decenter aptatus,
modo pedum (a). {Etenim syzxjgia, id est copula scilicet ipsePyrrhichius major.id est proceleusmati-
duonim pedum in unum est ascripta connexio, qui in cus, ut illorum, scilicet pedum qui ex longis con-
dissimiles sibi posili essc videntur. Periodos sanc esl stant, proti.Tam moram inlervenicnle sua celeritale
pedum composilio plurimorum, quiquc,) pcriodus compenset, id est contemperet. {Quare proccleusma-
vero e multorum copula (It in dissimiles, id est tieus, qui)ad numeros, id est ad rhythmos numero-
valde dissimiles, ut dispondffii, disimiles siln se- rum {aptatur) a quadrisemo, id est, 'a pede quatuor
cundum genus, sibi mit}nr<;s,scilicet secundum ali- tempnrum brevium, exordium debet accipere. (Aua-
quam ratlonem sociantur. [Dissimilitudinum sane p;eslu.i, qui vocatur minor, accipiet elationem pcdis
differentix ires erunt, per magniludinem. per genus. unius temporis. positiomm vero duorum tcmporum
per oppositionem : per maoniludinem) eum e Minorcm anap;estum vocat iambum propter
disemo, n faciet).
ut pyrrichius, vel tetrasemo,sicut procel
proceleusmaticus similitudi nem syllabarum.quodille ex duabus bre-
componitur numerus. {Per genus, cum) diplasion, vibuset longa, iambus ex brevi et longa. Mono-
duplam divisionem. aut Itemiolium, id est sescu- chronon quippc dicitur tempus, scilicet in anapiesto,
plara divisionem {.mnul jungimus, vel quod) ex id est in iambo, ctiam cum ionge ponitur, qux longa
pluribus, divisionibus ;cqualiter, id est, aiquali duo tempora rccipere consucvit : et cum tria tempora
proportione copulatur, id est in syzygia, {j)er siinul brevia co/(ofn«Y!(r,sciIicetsimiIiter monochro-
opposilioncm, id per antithesin, id est per
est) non iambo
appellatur, utin et troch;eo, in quibus
contrariam positionem, {cum aut primos discmos tria tempora computantur : vel cum sunt quatuor
ponimuf, insequentibus longc) potioribus. melioribus w!(m«'fl, sciliccl sicut in spondaeo, in quo quatuor
aut, scilicet contra cum tHra.$emos, scilicet primum brevia, et duo longa connumerantur quiv omnia
;

disemis sequenlihus applicamus. Verum notum scilicet brevia, ad comparationein longx syllabx
esse
conveniet, unum etiam pedem posse sufficere, quod computaniur.
vocaturmonocolon, id est unius membri, ad com- Igilur major anapsestus ; major autem dicitur
plendam, periodon, si solus, scilicct pes, easteris, id anaposstus vel ipse anapsstus vel dactylus, qui est
est, si e.x alio genere luerit, insequalis, totidem temporum sive majorem dicit anapaestum
dissimilis :

illis, inseritur. C ad coraparationem iambi, qui major {leg. minor)

Sed eormn, id cst, earum divisionum, qu3e in pe- anapa?stus dicitur, elationem quidetn suscipiet,id est
dem recidunt, idest,suh regulispedum cadunt,sicut elevationera syllabae, arsin videlicet, qux monachro-
sunt simplices et reliqua;, daclylicum gcnus, id est nosesset dicatur,positionem, id est thesin, diclironon
^qna.\is, primum est,iA osi principale [in haberc monstratur.{Quare utriusque temporis, quod
quo ge-
nerepedes) incompositi sibi similes {vocahuntur, in positione fucril) nquali sibi posilo, id est sub
qvi
numero sunt se.v) id cst, proceleuimaticus, anapx.itus, ffiquali positione, oportel elationis geminum tempus
{spondxus simplex) ct spondxus major est, id est id est in una syllaba, acciperc, id est, oportet, ut
dispondajus. Ac proeeleustnaticus, ipse est Pyrrhi- tot tempora sint in elatione, quot in depositione.
chius, quidemest) qtii ct pnsitionem (brevcm) thesin, una
{Ita lainen, ut ulroque) in sequenti lcmpore,
eleialionem {breiem) (arsin relinet.lHetur aulemhic pars est insequens tempus per quod subsequitur,
idem) id est proceleusmaticus tretrasemo,
soiiicet par priori, id est, elationi, esse videatur, id est ea,
pede qualuor temporum Irequentius, id est sajpius. quaisuntin positione ffiqualia,sint et omnia in ela-
Natnque el disemus hujus, scilicet divisisionis pes,id tione. Quare, id est, hac ratione anapsestus apomi-
est Pyrrhichius effingitur, id est efticitur {id xonos, id est, sursum sociatus, dactylieus a nobis
eJ,
qtii duobus temporibus implelur, procelcusm.iticus ^-"^ diritur, scilicet quod similitudinem dactyli ha-
D
quidem, sed brevior nominatur : ille vero major bet, {at vero) anap;estus, qui apelassonos nominatur,
est, qui ex quatuor brevius effwitur. Al vero) id cst minus sonans, {ex dunbus brevibus, qux in
brevior (id est) disemus syneches vocatur, id est elationc sint, et ex tua, quse in positione sit, copula-
continuus vel continuatus, hic synecha passio tur. Semplex vero spondxus erit, qui ex producla tam
vocatur, id est,con[inua febris,ffy!/w ipsa a.^^siduitas ar.si quam tlwsi jungitur) major\cro sponda;us, id
etfrequenlia cotnprehendetilis se invicem syllabx),nec est dispondKus {qui quatcrnariam) 7ion solum ela-
magniludiiwm, id est proxilitatem, aliquam nec mo- tioncm, sed etiam positionem, id esi, octo tempora,
dumdivisxpotestatis, illius videlicet, quse est in videtur admittere. Per copulam vero, id est, per ge-

(rt) Sequentibus sensum dare nulhmi potuimus, rum pedum simplicium etdissimilium compositio:
adeo omniasunt depravatain apographo.-i^ristides periodus vero plurium. »
i= ...v, nAr„^i„„»;t
pauois rem complectitur ,r,,.^;3(
copulaestduo-
9S7 DE MUSICA. 9^^

minationem duorum pcdum, duplices accedunt nu- A thius, propinquitatem (aliquam cum tambico pede
meri, id est, diversi pedes : {quoniam alter ex majore quatuor enim primis temporibus ad iambum conso-
erit ionico, alterex minore. Atque ille, qtii ex ma- nat, reliquis octo temporibus adjiinctis.) Ut enim in
jore procedil, constabit' ex sponda-o simplici; scili- iambo unum ad duo duplici proportione, ita in orthio
cet quod duas habet longas.f vcl proce-
in principio iiii. ad VIII. in eadem proportione
junguntur. /)e-
hinc Crcesus XpoTio,-, qui constat ex trochaeo
et
leusmatico, quem)disemum, id est Pyrrhichium duo-
rum brevium temporum {esse non dubium esl). Qu' ditrochaeo Crffisus vocatur, quod placuit Crceso
;

vero ex minore est, id est ionicus niinor, qui con regi Lydorum. Si autem trochaeus fuerit dictus,
stat es Pyrrhichio et spondaeo contrarium facit, ut plurimi codices habent, tunc a trochaeo dictus
quodque ille habet primum, iste habet ultimum- erit, qui semanticus dicitur, id est tardior
quod ;

{Alque hi quidem) in dactylico genere ponuntur, id arctetur, stringatur per copulam, id est syzygiam.
est, in aequali divisione, quod aequalem proportio. {Trochceus, qui semanticus dicitur, id est, qui et
nem habent, rtiythmi uicompositi, id est, pedes de contrario octo primis positionibus constel: reliquis
pedibusdicuntur, quiseoundum rationem numerum in elalionem quatuor brevibus arctetur. Compositi
pracedunt ; incompositi numeri sunt, qui ex eisdem sane sunt, qui per copulam colliguntur. Sunl autem
pedibus compositi qui es diversis junguutur ;
{ac -p hi) Bacchius, qui ex trochxo deducit auspicium
composili) qui septem numero omnes erunt. {Dactijlus initium, {autem iambici terminatur)... pro
fine
igitur est dictus, quia ordinem syllabarum consimilem perfecto, apud Grscos ipyi. et -:;),o;, hoo est ini-
digilo hominis inlormal) Anapa;stus vero. scilicet tium et finis, sic apud Latinos finis non solum

dictus est, quia ver ordinem redcat swsum, ana- finem significat, sed etiam initium. Incipit itaque
psBStus a verbo aja-i'.(o, hoc est sursura redeo, ivi bacchius ex duabus longis instar trocha;!, finitur
enim Graece sursum dicitur. Pyrrhichius vero, ve^ autem una brevl ad similitudinem finis, id est
proceleusmalicus. scilicet minor dictus, quod {hie principii iambici. Qui vero Antibacchius est, id est
assiduus, vel in ccrtamine, vel) in ludo quodam pue- antispastus, {ab iambo principia sortitur, atque) a
rili. qui U-jpp''//, Pyrrhieavocatur, ponebatur. Spon- contrario his, id est bacchio et iambo, {quos di-

da-iis sacrificalis, a verbo spendo n-hooi, id est ximus pedibus Per pcriodum vcro est,
aptahilur).
sacrificio, plerumque inscrvit, scilicet sacrificiis. scilicet syzygia, quod velut per sc certam
viam
lonicus, insqualis {sane propter numerorum ina>qua- pervenit, id est, procurrit ordo est, quod pro- ;

lein sonum, hahet enim duas longas duasque corre- venit certam viam velut per se. In hoc genere,
ptas, quo pedum carmine) multisa^pe reprehensisunt, id est per periodum, fiim .»nt duodecim, scilicet
veteres enim in theatris per hunc pedem, id est, pedes, numero, quahior, scilicet pedes, qiiidem

ionicum reprehensibiles reprehendebant. '

pcr singulas periodos accipere docelur, scilicet ab

.Ac de dactylis, id est de illis, qui habent dacty- ipsa arte, nniim iambum ac tres trochwos. {.ic de
licam divisionem, satis scilicet dictum nunc iam- : hisdcm quatuor primum quidem, quod iambum ha-
bicam, id est duplam memoremus ; in quo, scilicet bere monstralur) Irochmis ab iambo denominatitr,
iambico, genere numcri incompositi id est simpliees , id est trochasi ab iambo inchoantes. llle vero

errant quatuor, id est, discurrunt, varinntur et va- rhtithmus, qui recipil iamhum seciindum, id est

gantur : compositi duo per copulam, id est, syzy- secundo loco, a bracchio trochxu,s vocabitur. Qui
giam .• ut vero per periodum, id est, per conjunctio- vero iambum tertium, id est tertio loco rccipit,

nem multorum pedura, sunt duodecim. Quiigitur hacchius a troclimo poterit nominari. llle vcro qui

incomposili crrant, id est, discurrunt, i.^^ti sunl. quartum, id est, qui quarto loco admittit iambum,
lambus ex dimidia clatione, id est e.x brevi terapore, appellalur cpitrilus iambus. Eorum vero, scilicet in

quac brevis est, et posiiione, id est arsi, qux gemina quibus volvitur trochajus intcr iambos, qui ex uno
est. {Trocha;us ex duplici etalione, et posilione quse trocha-o fiunt, primus iambus a trochaeo appella-
brevis est.) Orthius vcro, scilicct pcs, qui constat ex. tur. (SecHttdiw iambus a bacchio dicitur ; aut ccrte

spondaeo et dispondfeo orthius opO'.o; dicitur vel

; baccliim mcdiiis poterit appellari). Qui vero lerlium.
quasi recitus, quod opOov Grsce reclum dicitur vel Q scilicet trochaura, recipit, bacchiiis ab tambo no-
quasi rectus (a) id cst honestus, orcita enim Graice minalur. quartum, id cst quarto loco,
Qui ve>-o

item dicitur honestas, qui e.v tetrasemi, sciiicet recipit trochxum, epilrilus trochxus appeltatur, id
sicut est spondacus, clalwne, id e.st arsi, et octasemi, est, posl trcs iambos trocha?us. Octo vcro, scili-

id est octo temporum, sicut est procelcusma- oet perdixiraus. (Qiiatuor de his, qitos duodecim
(/>)

ticus et dispondaeus : opoow octo {positione con- di.vimus, per pcriodiim illi csse dicuntur, qui hinos
stabit, ita ut duodecim lempora ttic pes recc- trocha-os alque iambos pcr pcriodum servanl. .Uque)
pisse videalur). Atque habet, scilicet ipse or- illc, qiii primos trochwos recipit scilicet ante duos

(a) Undc baec desumpta, incerlOm, neque enim {!)) Haec non cohaerent, nec ex Meiboraio ma.jor
Graeca est ista vox. Prioreni explicalioncin probat nexus aut clarior sensns liabcri potest. Ita vero
Herodotus lib. i, juxta qucm o^n^ov carmen ost, quod ex Aristide lcgcndum censemus. « Quatuor vero,
subhitissima vocc cuntatur. Caiterum ha;c omniu qui binos habcnt trochaeos, el lotidem iambos, •
ex Aristidis lib. de Musica desumpta sunt.
i etc, ila ut octo vero in Marliano abundet.
 :

59 REMIGII ANTISSIODORENSIS OPP. PARS II. — MISCELLANEA. 960

ambos duplex baahius a trochxo esse dicilur; qui A quod non ex diversis generibus junguntur, (neqtte
vero secundos troclixos habebil,
duplex hacchius a per periodum) in isto genere, id est praonico, rhy-
lambo nominatur. Cum autem trochxi medii collo- thmtis accedet, id est perveniet. Inde oiiyijio^.
canlur, trochxus medius jure
dicefur. Cum autem Lydios, quasi lysios X-jtrio;, id est, solutus in
in medio iambi, scilicet
collocantur inter duos tro- membra autem membra dicun-
duplicia. Duplicia
chiEos, medius iambus
vocatur. (Omnes vel qui tur, aut quod de quatuor liunt duo pedes, aut
tncomposili per periodon, vel
qui) per copulam, id quod in ipsis duobus pedibus duplicantur mem-
est syzygiam [colligantur,
rhythmi decem et octo bra, id est, pedes, (quidem dicttis csl, quasi) du-
nmneratisunt). lambus dictus est
ab eo, quod iam- plicia mcmbra, id est, gcminos TJedes {discernat).
btx.in faiigfCEiv Grxci
detraherc dixerunt. El in hoc Epibatus autem, quod mcmbris, id est, pedibus
canmne quibusque veleres detrahebant. Itemhocno- veluti utens quod quatuor sylla-
qualuor, scilicet,
men, id est iambi nomen, est ab eo, quod venena bas habet, vel quatuor membris, quatuor paeoni-
maledicti, id est maledictionis,
aut livoris id est, bus, ex quibus duaj diversitates efficiuntur, id est,
mvidi* infundat. Duas ergo
etvmologias habet, duo pedes incompositi, ct duahus diversitatibus
aut a verbo ;=<,u6!;e..v, id est,
detrahere, aut a quod duo et duo junguntur.
copulalur, scilicet
nomme io^, quod est veiienum. (Trochxus vero Vcrum hxc genera, scilicet omnia superiora, cum
ab eo dictus, guod celerem
reversionem faciat veluti permi.vta fucrint, id cst, cum inde lactBe (uerint sy-
rota). Tpo/o; GrjBce rota,
inde TpoyaTo,- rotatilis. zygia;, m speciebus numeroriim, (primse species ertmt
Orllmts, scilicet es spondmo
ot dispondajo con- istx, qux dochmiac!e{l>) docimenie, id esl, approbatae,
stat, orcila
Grffice honestas dicitur, ipropter
ho- nominantur: docimenos a verbo cov.io approbo, inde
nestatem positionis est nominatus.)
.Semanlicus^tnT- docimenK species, id est approbativa; dicuntur. (E
dans et remorans semanticus constat ex dispon-
; quihus prius quod funrit, hac lege componitnr, ut sit
d«o et spondjco, (quia cum sit tardior tempore,) ex iamho et paeone, qtd ^'.iywoi vocutur hunc Xuaiu(ji
sigmficationem, id est nomen, productx
cessaiio- posterioresGrxci cognominarunt). Secunda est spe-
nis el remanenlis, quod tantas
proxitatis est elntio ex iambo daclyiico et
cies, periodi, vel syzygicE, quBz
ejus, ut non solum elatio, vcrum
etiam deposi- poionc conslare monstratur, {qui aulem) deducti nu-
tio, hoc est cessatio, existimetur comprehende- meri, id est producti, extenti (nominantur, propler
re, ideoque semanticus, retardans vel assiduum compositum sonum) appellari,
remanens, et scilicet
nominatur, cessationis, morositatis, deducti, videntur. Fiunt aidem numeri, id est pedes,
effingit, con-
format. {Bacchii vero sunl dicti,
quod bacchicis qui et prosodiaci vocanlur, quod sub uno accentu pro-
ma.xime sonis congruunt iique bacchius ludus est,
; nunciantur, Alii per lernos pedes fiunt, id est, ex
qui illis carmiuibus aptalur),
bacchicis. id est, sa- C pyrrhiehio (iaml)o)et trocluvo ; alii vero quatuor, sci-
cerdotibus Bacchi, in cujus sacris probacchio, iambus priinus
his tribus pedihus
sacerdotes in- licet (til
saniebant. aptelur). Bacchius inter syzygias computatur, quod
In eo vero genere, id est in ea divisione, (quod in duos pedes solvitur prima enim syllaba illius lo-
;

Pceonicum nominatur) incompositi duo cum Pyrrhichii obtinet, caeterum Irochssus est, io-
rthymi esse
dicu7rtur:de quatuor pceonibus duos nicus autem a majore ex spondceo Pyrrhichioque
pedes facit,
quos etiam pa-ones vocat. Primum quidem constat. vero ex duabus syzygiis, id est copttlis,
et {.ilii
secundum pson ad unum pedem, tertium simi- bacchio el) ionico apomizonos, id est majore, {con-
liter et quartum in alterum
copulat; sed prior stare consueverunl). Stmt sane, scilicet pedes, qui et
in ratione sesquialtera, iv ad
vi, altcr vero vi ad irralionahiles c.mc dicuntur, ex similibus pedibus
IV.Dupllcem autem positionem dieunt, quod in copulantur, in quibus nulla profunda ralio quseritur
ea in una syllaba geminantur tempora,
longiorem {quos aloyos vocilamus, quos etiam chorios appcllare
autem arsin, quae habet vi tempora, thesis au consuevimus) icboriusdiciturtribrachusettrochajus.
tem IV. Quorum utius pceon Sidyjso,; (a) appellatur Sunt atttem, scilicet illi tales, alogi videlicet, nume?'o
ex longa positione, id est thesi, id
est es duo- duo : qiwum aller diumbi figuram respicit, et constat
bus temporibus, et longa elatione, id est arsis,
id n e.r elatione (qux longa est, et duabus positionibus)
est duobus temporibus.
Lydios a Lydia, quod prior enim iambus pro una syllaba accipitur, sicut
m Lydio tropo abundat pason pcs. Alter
pffion in trochaio prima syllaba arsin tenet. Secundus vero
epibatus £-i6aT6c, unam brevem, unam longam
id est, in thcsi, epibatus, id iambus dividitur in et
est gravis, (duplici positionc producta; et arsi in ratione dupla. Si quis qusrit cur de una brevi
longiore jungihtr. Hi sunl) pwonici
generis numeri, id et una longa unam elationem longam fecit, respon-
est pedes, (qtws incompositos esse prxdi.vimus). denduin est, quod iste pesirrationabilis est et nu- :

NeqtLe vero per conjunctionem, hoc mero quidem, scilicet divisionis, est ad dactylum si-
est, syzygiam,

(a) Sic bene ex Aristide, cui oM-^iy.oi; etiam X'JTiov)dixerunt.

est hi- ot(iY'J'ov X'j7'.-jiji. {/.
membris: apographum nostrum habet Lydios, ad (/') Aristidi Soyu.'.a-/.i, aliis w/ \>.i:/.vi Remigius
quod nomen etiam alludit interprctatio mox vero ; in suo cxemplari fegit oox![j.sva'., quod et interpre-
intra alia affertur, nempe Xuo^o; a Xjt.j quod tatur.
: e,\
Marliano infra posteriorum Grxcorum est, qui
 :

9G1 DE MUSIGA. •icia

wi!7w.scilicet,qui habet unam longam in arsi ct duo A pla et nobili {quailam suaintate) percurreret, hre^iier
in thcsi et in syllabis ; parlibus vt'n),idesl syllabis, exponerel,(arf cautuscarminumque dulcedines decenter

ad numerum ionicum, de lonicominore diciturjMre- regressa conticuit,) continuit. Si lectum fuerit con-
gitur, sciiicet in duplam,et iambicinum, id est,iam- tinuit, sicut hic habet, id est, perseverare voiuit.ut
bicum in dupla. (.t/nis vero e.H numerus. qui tro- quod docuit per regulas artis, probaret exemplis
clioidcs nominatur, id est, qui figuram quamdam sve- carminis. Si vero conlicuit legerimus, significat
ciemque Iroclixi habere,videCw, ex elalionibusgeminis tacuit, et subaudiendum est, a perceptis. {Tuncque
el longa positione consistens) per conlrarium prioris Jove assurgente, divisque) prxambulis, id est, prse-
efjectus, id est, pedis ;
per contrarium dicitur. quod ambulantibus illum Jovem, symesin [b), accentus
ille in capite hic finem habet. Graecusestjid est, specicm carmiais. permixtam et
Sunl autemmixti generis quinque, sciUcei numeri. variam, modulata, scilicot ipsa barmonia (in tliala-
id est dactylus per iambum, id est cum iambo ;
da- mumquoque virginis magnacunctorum) velaplate,de-
ctylus in bacchio,id est.ex bacchio,tn(;irfeRS,desinens, lectatione, (pervenit.)-

is, scilicet numerus, qui veniat ex trochxo, qui a (c) Ilahcs senilem Martiane, scilicet o fili, fabu-

longa incipit, hoc cst antibacchius dactijlu^ per ;

lam, scilicet finitam;iambicum senarium trimelron.
bacchium,id est, antibacchium (q^ii ex iumbo mana- „ Epilogus est Martiani patris ad Martianum lilium
verit:) daclylus per ehorium, id est, per tribachium suum. Scnilcm, antiquam, anilem, dclirantem,
in quo numero chorius praecedit dactylum,i(Jeoque anus enim delirce sunt pras senectute. Miscillo,
!qui ex iambi similitudine e.wrdium) iambi similitu- vario, mixto famine, fabilis carmine, hisloria,
dinem mutuat. cum iambus etchorius eadem pro- miscillum famen, mi.vta fabula ex vero et falso,
portionc dividiintur, mH/wc/wr, accipiat : dactylus quam, scilicet fabulam, lucit satyra, id est, lu-
per chorium, qui ex simililudinc trochxi videatur) dendo composuit, /«('('/)?«, vel cum lucernis et ad
expressus, formdiius.Creticus, amphimacrus,(7uzrfem lucernas, quod nocte lucubraverat. Pelasgos, id
consonans extrochxi) positione, scilicet sua, id est est Graecos, (dum dnccre) nititur, scilicet ipsa
constitutione, et indicio, id est signo (numeri compo- salyra, id est, conatur, arfes, scilicet septem li-

nendi, ctomnium figurarum) plena perceptio, plenus berales, creagris, vel agrestibus vel ingeniosis.
intellectus. Dividitvr (hxc in eas, quas et Melop^iia Creager duobus modis intelligitur aut enim ab eo, ;

partes, quse sunt istse : Xtji}''-'^) epilepsis e-iatjJ>'.?, quod est creos, zptoc;, et i^iph^, id est, aries ru-
id est,perceptio /nos tamen dicimus epilepsis GrcBce sticus ; aut ab eo, quod est creagra /.zii-;p%, id
suspensionem ; suspenditur enim homo, id est, alie- est fuscinula vel harpago creagris atticis, rusticis,
;

natur vi passionis, qufe cadiva vocatur, epilepsis aut acutis, ut sensus sit
talis dum nititur id :

quippe vocalur illa passio, (per quam scimus, quo) ^ est, dum conatur satyra docere Groicos in artibus
quantum,id est, quamdiu (numcro ulendum sit :) qua; vix a rusticis atticis reciperentur vel certe ;

Xpy.jts, id est usus, inde cataohresis, Id est abusio quie vix ab acutis atticis approbantur, amicas, id
(per quam positiones,aut elaliones decenter aptamus) est familiares. Sic in novena volumina, id est in
,a'.t'.;, id est mi.vtio,iper quamquod opporlunum fue- novcm libros, dccidit, id est, finita est; septem
ril) cvarte miscemus, scilicet pedcs. (Tropi vero,ut cnim sunt dc liberalibus disciplinis, et duo de nu-
in melopwia et in rhytmopxia, tres sunt, quos) sy- ptiisPhilologimet Mercurii.fabulose scripta,idcoquc
stalticos, id est, stantes, quod uniformiter unaquae- Miscillum famen dicitur, partim quod veritatem
quo sempcr stat (dicimus, et in) harmonicis, musicis, artium exponit, partim fabulas fingit. Hxc (quippc)
eos, scilicct tropos (superius mcmoravi). Numerum, scilicet satyra vel fabula, loquax, verbosa, docta.
id est, rhylhmum, (a«/m ma)'m esse,melos feminam vera propter artes, indoctis, fabulosis proptcr
noverimus), meios Gra;ce cantatio. {Etenim, melos, fabulas, docla indoctis, artes et fabulas, vera
id est vox, per se nullam forniam habet, doncc ac- simul ct falsa, aggerans, cumulans vel coadunans.
ccdat numerus, cnjus operatio per elationem et fandis, pronuntiandis veris artibus falsas fabulas
dcpositionem praestat illi formam,et varios effcctus. (laccnda) farcinat, implet, immi.^tcuit. mixtum
materies csl, qux sine) propria figura censctur, scili- D cnarravi, (mu.uis, deosquc) disciplinas cyclicus.
cet sine dactylico et cajtcris generibus computubi- tortuosas vel circulares; nam circulare ncquc ini-
tur. lihythmus autem, scilicet numerumcortum vo - lium, neque finem habet : sic et artes proptcr diffi-
cat, (operc quodam virilis aclus) tam formam soni, cullatem cyclicaj vocantur, quod perfectje et con-
scilicet utrum elcvatur aut deponatur, (quam varios summata; vix unquiim capiuntur, nulius enim ad
prxstut ejfectus). earum perfectionem pcrfectam attingit, qu;B Gra?ce
(Qux eum harmonia) !n/(?»<is(a;diligenter audien- /.a-(;pO(I)|ji5(dicitur unde Ciccro de quodamait: Per
;

tibus heroum populis, id cst heraithcis, augusla, am- artium catorthorna asseoutus fucrat, id est, per-

(rt)Mcibomius:« intenlis tamdivis quamheroum,» dctur.

etc. (c) Sequcntia]\Iar(iani Meibomius rhytmico cxhi-
(/<)Idem habet cymesin, sed lcgendum noi&t atme- bet quod hicob adjuiulas glossas obi^orvan" haud
;

sin spu y.o'ta/,i'.v,quasi epithahiiiiinm scu cantus ad licuit, maxime cum id in ms. iiuoi)uo haud llat.
indormiendum. Auctor noster aJvEjiv legisae vi-
963 APPENDIX AD OPERA REMIGli ANTISSIOD. 964

fectamarlium perceplionem. Aliter cyclicaj disci- A scilicet cum falce, pro tempore di.^it, quod Satnr-

plins dicuntur, quod in similitudinem virtutis in nus falcem gestat, jam cancscenle, id est. sene-
semetipsas redeant.ideoqueomnisars et disciplina scente rota, id est setate sua.Saturnus quippe deus
virtutis nomine appellatur. Garrirc, inhoneste pro- temporum senex depingitur ; sic et iste senes erat,
nuntiare, agresti, rustico, plasmate, figmento. qaando hos scripsil libros, et ideo dicit. jam ca-
finxit, scilicet ipsa satyra, id est. simulavit, nesconte rota aatatis suae. Bcata urbs, id est, Car-
cruda, nova vel indocta, hac ipsa, scilicet satyra, thago, Elisx, Didonis, quem, scilicet Martianum,
inquit, nauci, vili, rupta, irata conscientia sua, vidit a(MOT«!m juvenem etnutritum, Lugariorum'\h)
turyensque, inflala, indignata, irata, felle, sci- de Lugara provincia Africaj scilicet oriundus
licet amaritudinis, id est, superbia, ac bile, vene- Marlianus, murcidam, pro marcidam, id est, an-
no, multa chlamyde, scilicet cum hoc di.xit satyra, tiquam yic;»;nj?i, scilicet incolentem viciniam. id
chlamyde pro omni ornamento, prodire, accedere, est, propinquitatem, (parvo) obsidem (e), pauper-
approbanda, scilicet ego, id est laudanda, doftis cus, divisus, {vixque) respersum, patientem,
cultibus, artibus: possemque, scilicet ego, quod coopertuni, respersum.illa re,id est pervolucro; (d)

vacat, comts, ornata ipsa, utque, veluti, tan- nictanlem, scilicet nocle, id est, vigilantem,
quam, c Martis curia, ex Areopago, ubi erat cu- cura, id est, propter curam et studium, somnolen-
ria Philosophorum, quod ibi disputabant semper, lum, dormientem, lucibus, id est diehus, tota die
{Felicis inquit sed Capeltx) flamine, spiritu, quod dormit et nocte vigilat ;
quare, ob hoe, id est,

per te proferor, indocla, scilicet videor, rabidum, propter hoc, ut possit haurire [creatum) pegasium
insanum, vel eloquentissimum vel ral)ulum, quasi gurgitem, id cst, artium fontem, decente... quan-
omni terapore fabulas diccntera, hinc rabulatio vo- do, pro quandoque {possem haurire poculo). Testem
catur, quem, scilicet Felicem Capellam, videre ergo, testamontum nostrum, scilicet Martianum,

sxeuia, scilicet ista, turgis, improbis, gulosis iqucm) veternum, nntiquum, cultum prodidit, sci-
epulonibus, hiatibus, caninos, validos, blatera- licet satyra, id est, manifestatum. Hucusque lo-

tus... id est latratus, pendere pro impendere, id cutaest sat.yra. Secule tu, id est, dum secutus

esl reddere. Proconsulari vero, una pars est,id fueris, Martianus loquitur ad filium suum, nugis,
honorabili, proconsulari cutmini, id est in id est ritibus, carminibus, o vate, id est (ili,
est,
signilicat enim, tuncillum ignosce, indulge, lertitans, saepe legens. In hoc
culmine proconsulari :

proconsulem Carthaginis fuisise, quando hunc li- ultimo versu videtur, quod non minor Martianus
brum scripsit dantem, scribentem suas fabulas,
;
ad patrem, sicut in quibusdam Martiani libris ha-
scilicet cum, {dudum) bombinatorem, betur, sed senior Martianus ad juniorem, id est,
ipfoqne,
pompose loquuntur, bombo est sono, hinc bombus C ad filium, loquitur, cum dicit : Secute, nugis, nate
ignoscc lectilans.
sonus dicitur, flosculo, superDuo fabularum, vel
pulchritudinem looutionis,d(;cer<Mm (a) (Meib. decer- Expliciunt Glossse Martiani.
ptum) pro decertatuin, id esl luctatorem. falce

(a) Meib. deccrpLum. tiqui. Cassiodorus eum Madaurensem vocat.

[b)Meiboroius Ingariorum.^eqnelnguriam neque (6) Meib. obsidentem.
Lugarium Africaj provinciam habet vcl Strabo. vel \d) Meib. lucro
Tabula Peutingeriana,-dul Cellarii notitia orbisan-

APPENDIX AD OPERA REMIGII

EPISTOL.E DU^ R. AD I). EPISCOPUM YIRDUNENSEM.

(Apud Marten., Ampl. Collect., tom. I.)

EPISTOLA PRIMA. D rando Ria) ejus fidele mancipium,et minimus ser-

vorum ejus servulus fidelissimas et devotissimas in
E.tcusat se quod senex ad eum non possil. Horta- ire
Christo orationes et servitium sempiternum.
tur ad palicniiam in adversis. Quid ptr Gog et Omnipotenti Deo gratias refero, ejusque clemen-
Magog in Ez-echielc intelligendwn sit e.vplicat, non-
tiam totis praecordiorum viribus laudo, qui saerae
nuilaque enarrat de Hungrorum origine. menti vestras tantam miscricordiam dignatus est
Domino beatissimo et vere apostolico verae et inspirare, ut me exiguum cognoscere et sacris lit-
amatori D., sanctae Virdunensis
aiternffi sapientiae tens veslris omni neclare duleioribus dignaremini
Ecclesiae ierarcho, dignissime ab omnibus vene- honorare. Taceo quod multiplici munerura colla-

(a) Hujus epistols scriptorem ex prima

duntaxat ad quera scribiturex primo nominis elemento D.et
nominis littera R. designat inscriptio, cum vero ex dignitate episcopali, scilicet Virdunensis Eccle-
965 EPISTOL^ II
tiono me iromeritum decoraslis, qui nec saltcm di-
gnus sum cuilibet minimo ex vestrisservulis exae-
quari. Facitis tioc certo, quia creditis me alicujus
esse utilitatis, cum ego nuUius meriti vel sciontiaj
mihi conscius sim. Verum si quid illud est, tolum
ejus gratia qui habet statum hominisin manu sua,
quique est nostr;B dator el moderator vitce, qui
etiam dona sua persiepe indignis et non merentibus
tribuere consuevit. Hanc gratiam utique in omni-
bus et in singulis vos amare certissimum est,quia
et ipse plenus estis: utpotc qui secundum Aposto-
lum prirnitias spiritus abundantius exhausistis.Gae-
terum quod di.dslis velle vos me esse vobiscum,
me miserum, cui nec contigit vos id velle dum
huc calidus medulas sanguis alebat, solideque suo
stabant sanguine vires. Nunc longo senio putre cor-
pus et succedentibus sibimetmorbis membra dobi-
lia hoc mihi exoptabile bonum invident.Essem cer-
te, essem apud vos, assisterem, inh.iorerem, erudi-
rer alloquio, firmarer iexemplo, henedictionibus
sacrarer. Verura, quia id non licet, ago quod pos-
sum, vos noctibus, vos diebus memoria, desiderio
tenendo et spirituali intuituassidue conlemplando.
Sane quod professi estis non posse vos non do-
lere pro miseriis Christicolarum, quas nostris me-
ritis exigcntibus patimur, scio, Pater sanctissime,
esse verissimum. Quod enim, pace cranium dixe-
rim, vos vel pra>cipnum velsolum esse constat.qui
pro calamitatibus sancts Dei Ecclesia; ingemiscitis,
cujus filios videlis gravissimis cladibus atteri, et
divinas ultionis jam districto, jam cervibus immi-
nenti gladio lcriri. Quodque doloris vestri pondus
exaggerat,cernitis nonnullos Dei potcntia in supcr-
biam abuti, et nou solum suorura nuUam peccato-
rum agere pccnitentiam, verum etiam inter ipsa
llagella deteriores, dum Dei bonitatis divitias con-
temnunt, thesaurizant sibi iram in die irce et rove-
lationis justi judicii Dei. [)e qualibus pcr prophe-
tam dicitur linpiux cum in profundtim vencritini-
: qux
quilatum, contemnit [Prov. xviii, 3). Et apostolus
Ut impleant, inquit, pcecala sua semper. Juste ergo
talibus superducitur ira Dei,ut nullam mereantur
miserioordiam, sed peroant in ajternum. Nam ele-
ctis tlagellanon abirato,seda propitio Deo irrogan-
lur. Quia per illa quasi per ignem purgantur, et
excoquitur in eis oinnis vitiorum rubigo. Ergo fla-
gellis Uoi alii emendantur, alii exercentur, alii pu-
niunlur, fitque miro ot ineirabili modo,ut aliquando
mali ab irato Deo tolereniur, justi vero a propitio
flagellentur. Isti pormittuntur ad tempus ilorore,
ut in saiculuui sa'culi intercant ; illi tomporaliter
afdiguntur, ul in porpcluum gaudeant. Cum ha!C
ita sint, oportct vos, ter boatissimc Pator, venoruri
et admirarijudicia Dei.qua^aliquando occulta sunt,
semper autem justa, et non nimia dolore de his
qua; ad bonorum corroctioncm, vel ad malorum
constat ficri justissimam damnationcm.Xum enim
aliquid novi contigit? Usitatissima suntista,et com-
munis gcneris humani deploranda qucrela. Et ne D
longius ad multa profluam, U.Gregorius in ultiraa
parto Ezochielis propheta; ha;cipsa dcplorat dicens:
" Nostra3 tribulationes cxcrcverunt, undiquc gladiis
circumlusi sumus, undiquo iraminens mortis peri-
culum limemus. » Etpost pauca : < Quid igiturro-
stat, nisi intcr flagplla, qua; ex nostris iniquitatibus
patimur.oum laoryrais gratias agamus ? » et caitcra
qua} dnctor egregius lugubritor deplorando persc-
quitur.Ipso auclor salutis noslra nonnobis prospc-
ra, sed adversa promisit diccns In mundo pressu-
: Jud;iM ot quidam nostrorum.judaizantoscomputant
rain habebilis [Joaii. xvi, :3;i).Sod continuo conster-
scrie autem eniscoporum Virduncnsium uni-
siffl.ln
cum reperiraus cui lia^c convoniant, Dadoncm, (|ui
anno 880 sodem illam asccndcro r.w\i\l ad annum
829 quo temporo virtutc ct cruditione llorcbatllc-
;
migius Antissiodorensis S. Gcrmani raonachus, cx
prima noniinis littera designatus, quem hujus opi-<
R. AD D. EPISC. VIRDUN. 966
\ natos ac pavidos consolari dignatus est dicens :
Confiditc, ecjo vici munduin Beatus pater
{ibid.).
Augustinus scribens ad quemdam episcopum, rui-
nam sua; civitatis plus justo dolentem, inter ca;tera
dixit : « Non ost magnus qui magnum pulat, quod
corruunt lapides et moriuntur mortales. » B. item
Gregorius ad hujus vita; contemptum nos provo-
cans « Absit^inquit, ut de mundi perturbationihus
:
lugeant,quiet aliam vitam esse credunt,etad hanc
per meritum aspirant. » De mundi enim line lupere
eorura est qui in ejus amore radices cordis planta-
verunt, et aliam vitam aut esse nesoiunt aut non
amant.Et cum dicat Apostolus: Quicunquc voliie-
ad- ril amicus esse hujus sxculijnimicus Dei constituUur
{Jac. Tv, ), qui de mundi persecutionibus dcilore
concutitur, inimicus Dei convincitur. Qua; igitur
ratio est ut vir sapiens de mundi persocutionibus
lugeat, quem llniri ipsis suis percussionibus non
ignorat?Scio rae forle improbulum.quod sic auda-
citcr,vel Ibrtassis irreverenter loquar cum domino
g
raeo, nulla subservionte verecundia,et quasivelim
consolari eura in quo esl, auctore Deo, consolatio-
nis et sapientiffi plenitudo. Sed dabitis, spcro, ve-
niara obedientia;,qua! me Cacit tontaro quod nequeo
ncc arroganti,E deputabitis impossibilia me prc-e-
sumpsisse, sed potius devotioni.
Inter h;ec vel maxime jussislis, ut aciem mentis
ad ultimam Ezechielis prophet;e converterem, et
quid 5ibi velit quod de Gog el Mogog aliisque gen-
tibuscumeisoongregatisserrao propheticus descri-
bit, diligentius investigarem.Ae primum dicenduin
opinionern qu;e innumeros tam in vcstra quam in
nostra regione pervasit, frivolam esse, et nihil ve-
rum se haberc, qua putatur Deoodibilis gens Hun-
grorum esse Gog et Magoh, ca3ter;eque gontes qua;
cum oisascribuntur, propter hoc maximequod di-
citur: A laterihits Aiiuilonis ccnies et postdics mulos
cisifaberis in novissimo annorum vcnics ad terrain
cversa est gladio {Eicch. xxviii, 81. Dicuntenim
:
^ nunc esse novissimumsaBcuIi tempus finemquc im-
rainere mundi, et idcirco Gog et Magog esse Ilun-
gros, qui nunquam ante auditi sunt, sed modo iu
novissimo toraporum apparuerunt.bed consideran-
dum attcntius qua; gcntos cuiu cis venluno dican-
tur. filii hominis, pone faciein tuain conlra Gog et
Mayoij principem capilis Mosoch et Tubat (ihid.). Et
paulopost; Pcrsx etLybics cumeis omnes scutali el
galcali. Gomer, etc, domus Thogorma etc, [ibid. o).
Si ergoHungri suntGog et Magog. ubi sunt gentes
istaj quffi ciim cis vcnire dicuntur ? Xam iVlosoch
ipsi sunt Capp;idoces secundum Josephum Tubal ;
Hibcri sive Uispani, vel, sccunduin Hcbra;os, Itali.
Porsaj et Libyes, notissinuK gentes Pcrsarum et
jiCthiopura, Gomer (;alat;e.quos Gallognecos voca-
mus,Thogorma,Phrygos Sab;ei;quosinsequentibus
comraemorat Arabes V'edan,Carlhaginenses, Tarsis
Ciliccs sive marilimi negotiatores. Ubi crgo h»
gentes sunt cura Hungris, quorum nomina sallcm
aut rcgiones ignorant ? Quod vero sagittas et arcuni
arripere, et in sequentibus contos liabore dicuniur
nunquid soli Hungri hoc gencre armatur;c utuntur?
PcnecnimomnesgentesUrionlaleset .-Vustralos.plu-
res etiam alia; nationcs in hoc armatuno genere
conlidunt. Sed et Philislhsi sagittis plurimum va-
Juisse leguntur.Logimns quiaSaiil vulncratus est a
sagiltariis, et de David legimus, quia rex lactus
pnecepit ut dorcrent lilios Juda arcum, ut codeia
gencre pr;elii ciim Philisthis discerent dccertarc.
Gog el i\Iagog gentes esse Scylhicas, immanes et
auctorem fuisse nullusdubito id enim satis
stoL-D ;
superquc indicalsub liuem hisvcrbis « Frutroset ;
domini mei vestri lidolissimi ct dovotissimi orato-
res, omnis sciliccl B. Gcrmani congregatio (Cterna-
vobia prajraia cxoraut. »
967 APPENDIX AD OPERA
inQumerabiles, quoe trans Caucasum moutcni et
Maeoticam paludem.juxta Caspium mare.ad Indiam
usque lendanlur, eas post mille annorum tempus
putanta diabolo coramovendas, ut veaiant in ter-
ram Israel et regnent conlra sanclos.multis secum
gentibus congregalis.Oe quibusetiamin Apocaiypsi
Juannis dicitur: Cum finiti fiieriiU mille anni,solve-
tur Sat/ianas dc carcere stio, el cgredielur ul seducat
genles in qualuor angulis lcrrx Gog el Magog, etc.
(Apoc. XX, 7). Cum ergo liber iste Apocalypsis, id
est revelalionis, titulo pr*notetur,qui3 dubitet to-
tum esse mysticum ct revclatione, hoc est exposi-
tione, indigerc"? Itaque Gog et Magog non gentes
aliquaa corporaliler intelligendas sunt.sedhis nomi-
nibus immanissima persecutio haereticorum desi-
gnatur,qui contra civitatem Dei, id esl Ecclosiam
sanctam, diabolo instigante,consui'rexerunt dc an-
gulis el cavcrnis errorum.IUsuntanguli juxla quos
meretrix sedot, quoe adolescentes, hoc est stultos
quosque, perplateas, id est per latam etspaliosam
viara (|u;e ducil ad mortem, transeuntes dccipere
festinat. In Evangelio quoijucreprehenduntur Pha-
risaBi,quod orcnt in angulis plalearum,ut videantur
ab hominibus, et recepcrunl mercedem suara. Gog
autem /6'6'2iim, Magog i/e /«do interpretatur ; el Gog
quidcm haBresiarchas, id est principes luneresum,
Magog vero, a Gog deductum nomen, eorum se-
quaces et adjutores intelligimus. Gog ergo, id est
leclum, et Magog, id est de /ec/o,sunl ha-retici ma-
gistricumsequacibussuisinsublimi tecto superbia;
stantes, ct falsi nominis soientia gloriantes,dc qui-
bus Isaias sub increpatione dicit Quid libi (juoque
: luce, qua; vobis pra?cipientibus scribere potuimus,
est, quia ascendisti el lu in lccta urbs plena civiias
exsultans'} {Isa. xxii, 2.).
QucTBquiaaB. llieronymo expositasunt, ct bre-
vitas cpistolo! plura dc his diccre non permiltit, ad
nostri temporis Gog et Magog, ad Hungros scilicet
veniamus, ut quae istagens esse possit, quodve so-
lum incolat inveitigemus. In nullis enim historiis
legimus hujus monstrilera; natioais nomen.Eicerte
nulla cst in mundo regio mcditerranca.nulla media
via, nulk-c medtaj insulce, quas potestas Romana
non adierit. Qui prolcrendi nominis curiosissima
indagalione ultimam ornniuminsularum Kiletam
probant, quod insulam subipsa perusta [ul.. insu-
larum Thulen, Taprobancm quoquo insula:ii per-
usta,]ctc.,plagapositam,ipsosquehyperboreosultra
polum nostrum leliciter vivenlesinvestigare labore
masimo etiam cum vil;e periculo sluduerunt. Quo-
rum iQdustriaprohatumestoceanumcx omni parte
mundi essenavigabilem.Cum igitur omncs regiones
cognoverint et ad noliliam sequentium ssculorum
scribendo transmiserint,cur hanc Hungrorumgen-
tem solam praetermiserunt, et eeterno silentio dam-
nantes nescire voluerunt.Potest aliquisdicercaliud
nomen hujus gentls aliquando fuisse, et temporis
vetustate mutatum, sicut solent mutariurbium vel
fluminum seu locorum nomina.Nam Tiberis quon-
dam Albula dictbatur,unde Virgilius .Amisii vetus
: D
Albula nomen. Et Italia prius Saturnia dicebatur,
sieut idem pocta El nomen posuii Saturnia lellus.
: torura apostolorum ct martyrum seu caiterorura
Sic ergoet hscnatio forte alterius nominis in histo-
riis habetur, et propter mutatum nomen quae gens
sit non recognoscitur.Referamquid primum audie-
rim a majoribus.Cum exsecrandae hujusgentis no-
men apud nos ;^udilum est, sive illud historia, sive
sitfabula, fames immanissima quondam omnem
Pannoniara,Histriam quoque et Ulyriam ac vicinas
gentes invaslt ;cumquc.jam slrages vulgi caterva-
tim fieret, principes regionum illarum ex consilio
decreverunt, ut numerarentur singuls domus.etex
singulis domibus tot homines a dominisretineren-
tur,quot se viderunt a famis poriculo posse salvare:
CoBtera vero multitudo innumerabilis diversi sexus
diversaeque ffitatis abdicata e3t,etprojcctain deser-
tis regionibus el ignotis, inlerminantibus his qui
fos ducebant dedituros se morli quicunque ex his
llRMIGIl ANTISSIOD. 968
A rcvcrli voluisset. llliveroa suis tam crudeliter dc-
relicti,diu per vastas solitudines vagantes,tandem
intraveruut M;eotides paludes. ibique niajure illius
multitudinis parte fame consumpta, pauci qui ro-
bustiores erant etingeniostrenui,CKperunt insiste-
revenationi, quoniam regio illa feris, avibus et pi-
scibus fertilissima est, et captarum ferarura carni-
bus alebantur, pellibus tegebantur. Tali modo
innumerabilis eorum crcvit exercitus, et a fame
quam patiebantur Hungri vocati sunt. Freti ergo
innumera multitudine^locaincultaet horrida relin-
quentes. vicinarum primo gentium terras invase-
runt, summam virium statuerunt in exercitatione
sagittarum, quam artem ex necessitate didicerant,
cum miseriam in desertis degerent vilam. Nunc
justo Dei.judicio in nostris grassantur cervicibus,et
ubique inlolerabilis eos formido prscurrit, Deo se
per talia hoLninum monslra ulcisconte de nobis,qui
ipsius graliamcognoscentes,non sicut Deum glori-
n Hcavimus aut gratias egimus.sed elegimus servire
avaritia5,quam idolorum servitutem definit Aposto-
lus,et a libertate qua Christus nos liberavitdemum
nos captivari etdurissimis peccatorumcatenismala
patienter astringi permisimus.Vcrumtamem nonin
perpetuum irascetur Dominus, neque in a?ternum
comminabitur.Recordabitur misericordiae suse, nec
sinet vacuari triumphum passionis quamsustinuit
pro nobis misercbitur pffiaitentibus,aperietsinum
;
rlemcntia? ad se confugientibus salvabitsibi popu-
;
lum suum, et dabit gloriam nomiui suo. Amen.
Hoec sunt, o tcr beatissime, et ipsa gratiosior
qua3 poscimus ut henigne suscipore et congenita
vobis pietate corrigere ac tueri dignemini. Fratres
ct domini mei, vestri fidelissimi etdevotissirai ora-
lores, omnis scilicet beatissimi Germani congrega-
tio, ajterna vobis praeraia cxorant et oranimodas
mercedes referunt pro beneficiis sibi a vobis colla-
tis ; qui quantum vobis fideles sint,tesles sunt ora-
C tionesquas provobisfundunt nnctu etinterdiu pri-
vatira ct publice. Peculiarem vestrum servum E,
[al. ct] nostrum dileclissimum fratrem, et vestrae.
dominM.mansuetudini in quantum audeo commen-
do. Scio cnim quod multum vobis fidelis est, et si
necesse fuorit, animam pro vobis poncre paratus
sit. Omnipotentis Dei gratia vos semper ct ubique
custodiat.ctsua misericordia circumvallet.provehat
in prospcris,prote,gat in adversis, et post longa vi-
t;e curricula surarais sacerdotibusin cmlcsti gloria
vos consociet, domne bcatissime prssul.
EPISTOLA II.
Cur nullae dedicenfur ecclesiie in honorem sanctorum
Veteris leslamenli.
Placuit beatitudini vestrs, Pater sanctissime, re-
quirere a nostra exiguitate cur ir.odo in orbe Chri-
stiano non a;dificentur aut dedicentur ccclesiae in
memoria vel nomine putriarcharum, vel propheta-
rum c;cteroruinque sanctorum, qui Domini et Sal-
vatoris nostri adventum pra3cesserunt,sicut in bea-
sanctorum fieri solet De qua re hajc reddi ratiopo-
test.quia perrari sunt ex antiquis Patribus quorura
natalitii dies memoriae Iraditi sunt. Judaei siquidem,
bonis omnibus invidentes. noluerunt dies transitus
vel martyrii eorum commendare meraori», nc eo-
rum qui passi sunt gloria illis qui eos occiderant
ma.jor fieret peracti sceleris pa3na,et istorum vene-
randa recordatio inimicis esset illorum aeterna con-
fusio sed nihil hoc agentes profecerunt, quia qui-
bussingulidies subtracti sunt per oblivionem, omne
tcmpus tribuitur per honorem. Nam etsi nescimus
quando passi sunt martyres. tamen quia martyres
fuerunt novimus. Interea eorum reliquias aut ira-
possibile autdifficile est reperire, sinequibus tem-
pla a:^dificari aut consecrari moris non est. Quia
ergo innumeri sunt sanctorumPatrumquorum na-
y69 SKKGIUS PAPA
talitiidiesignorantur.quorumqiiG reliquiarum niliil
reperilur, paunisslmi vero quoriim ilies inortis \v\
passionis scitnr,ldcirco nulii eorum memorias cele-
brari vel templa construi contingit, istorum pauci-
tate intra illorum multitudinem dolicitescente.
Inter hffio sciendum quia in Veteri Testamento
post tabernaculum a Mo.vse in deserto perfeclum
.juxta cxemplar sibi divinitusostensum, unum l'uit
teniplum aSalomone constructum. nec praeter illud
alicubi hostias immolari liciUim rrat. Qum omnia
tunc in figura erant,cum neodum tempus venerat
exstruenda;ariB,in quasingularis Agnus immolatus
typiois hostiisfinem imponeret, atque in secuncla
qua; illo tempore inenarrabilibus mysteriis adum-
brabantur, impleta docerct. Abolitis ergo votcris
legis sacramentis, sancloriini quoi[ue meinoria qui
illo lemporefucrunt,quique ii'. -a tam vocibusquam
actibus praHuleruntsymbola tuturorum jure ((juan-
tum ad cultum celebrem pertinet) subsedit, ut nec
in Ecclesia sub eorum nominibus preces fundantur,
nec sacella construantnr. Nunc autem sublato vela-
mine figurarum,et veritatis luce revelata,per totum
ANNO DOMINI DCCCCKI.
SEIIGIU^
, VITA SERGII
(Apud Mansi, Conc. ampliss.
S6rgiusillenefandus,Adelberti Tuscise marchionis
armis potentissimis fretus,homo vitiorum (uunium
servus,omniumque facinorosissimus,qui una cum
Stephano sexto in Formosum papamsupra modum
sedcm Christophori, non Formosi, ut me-
seevierat,
moria lapsusasseruit Luitprandus,invasit;arleoque
abomnibusnon legitimuspontifex,sedinvasor sedis
apostolic» est habitus.Ex presbytcro, non exdiaco-
no, vel episcopo, ut habcnt Luitprandus et Sige-
bertus, faotum esse pontilioem indicant Acta con-
cilii Romani, sub Joanne l.X celcbrati. Ambitione
sedis apostolic;e ad Francos se contiilit, ait Sige-
bertus,et eoruin auxilio Christophorum invasorem
capiens, el in oarcenm trudens, lateiiler Romam
ingressus, papatum invasit, et Romanos minis ac
terroribus |ierpulit ut omnos ordinationos Formosi
irrilashdberent.EumiicmctiamordinatosaFoniioso
papaexordinasso,novasquoeorumdem ordinationes
superinduxisse,tostalur.\uxilius apud Sigebnrtum,
in dialogo qucm hoo lempore oontra iiitestinam
discordiam lloman.c Koolosia; do ordinationibus ot
exordinationibusRomanorumpontilioum, aliorum-
queab iis ordinatoruin.scripsit.Ncquis vcropusilla-
nimis ex hoc faoto soandalum accipiat, mcminerit
patrata esso hrec ab invasoribus el intrusis, pnnti-
licis nnnien usurpantibus, et illcgitime thronum
apustolioum invariontibus,quique censura Ecclesiie
non tamafiostolici qiiam apostatioi crant nominandi
qui autom legitinio oroati sunt Rumani pontiliocs,
ul Joannes IX.ista veliomcnter sunt cxscorati.Unde
noncst mirandumquodScrgius ciimStcphanosodis
apostolica; invasoro polontissimo, ea qu;e sacrisle-
(a) Reclius an. 'Jll, nit Pagius ad an. 910.
PATnoi.. CXXXI.
Ill. — VITA. 970
A muiidum ubique gentium construuntur et dedican-
tur Cc-clcsi;o in saiictorum nominibus.ad laudem et
gloriam nominis ejus qui mirabilis est in saiiclis
suis,donec perveniamus adilludunum et singulare
templum, rogni scilicet ccclestis ingressum, post
quod non erunt multa templa,sed unum templum,
et dicitur lu eciiesiis benedieilc Z)?o, quia una erit
:
Ecclesia ex decem sanctis angelis et hominibus con-
gregata, et tunc erit Deus omnia in omnibus. Hoo
est illud templum, haec illa ara, interque duo legi-
tur Zacharias interlectus fuisse. Ait enim a sanquine
Jliel justi,clc.. {Matlli. x-^\u, ',ib.) Abel, qui bictus
vol eapor interprelatur, sanctos designant, qui Do-
mini passionem praecesserunt.Zachariasvemqui tn
Diemoria Doiiiini, vel meinoraiis Domini dicitur, eos
designat qui passi sunt vel patienter a passione Do-
mini usque ad linem sajculi.Etbene intertemplum
et altare occisus dicitur,quia intra aram Dominicee
passionis etingressum regnicoelestismultitudoom-
nium sanctorumpro Christo patietur,donccregnui"n
Dei manifestelur.
PAPA lii^
PAP/r^ III.
coi. tom. XVIII, pag. 249.
i
gibus inooncessa sunt tentaverit et usurpaverit.
Alienorum invasor, grassator est at quis ab isto
;
justa legitimaque omnia requirat ? Et licet, quod
mirandumest,Sergius tal:s fuerit.et ad sacrilegium
iiefandum lurpissimam impudicitiam addiderit, et
cx Marozia.nobilissimi illius scorti Theodorae, de
qua Luitprandus libro secundo.cap. decimo tertio,
lilia, niium Joannera nomine procreaverit tamen :
eo honoris et revcrenti;e lidelos omncs, pr;esertim
longe positi Roreales populi, prosequebantur Ro-
manam Ecclesiam, ut quemcunque in ea sedentem
audirent nominetenus pontificem.eumdem.mirura
dictu,nulla habita discussione e.jus ingrcssus, ut
Petruin oolerent. Nam ab hoc Sorgio Codoniensem
etllamburgenscm p.alliaacoepissetestaturCrantEius
libro tertio ccclcsiasticT, cap. 1. Bre-
Histiiria;
monsomEcoiesiam a potestate et.jurisdictioneColo-
nicnsis, aliter quam auctoritate Formosi papa; in
roncilio Tribuiiensi stalutum fuerat,planc exemp-
I
tam fuisse soribit /Vdam lib. i,cap. Vi, Unde ncmo
non intolligit quanta providentia Eoclesiam univer-
sam Deus optimus regat et gulicrnct,(|ua> cum me-
rotricum arbitriuinllammaretur.omniamalantscan-
dala incrclircsccreiit.magiioque schisinate scindcn-
da mntuorelur,eamilem ab harosi et sohismate om-
iii ita dofondcrit. ut potius oinncs ubique gentium
lidclos cideni lidoi vinculo et obedienti;e firdere
junoti porsistercnt lirmitcrgue adhaM-erent. Post-
qu.im triennio scdem invasam occupassct, defunc-
lus cst anno Domini 910 («}, ut infra patebit ex
initio pontilicatua Joannis X.
ai
 nvi SKHGIl V\V/E 111 972

SERGII P^F^ III

EPISTOLJl ET PRIVILEGIA

BDLLA SERGII HI PRO MONASTERIO S. GALLI. A libenti animo assensum prsbentes nostri apostola-
tus vigore sancimus, ut hccc omnia supra scripta
(Anno 904, 8 Mart.)
teraporibus cunctisinviolabilem obtineat stabilita-
[Apud Neugart., Codex diplonmticus,\.om.l,p!ig.533]. tem. Si quis autem, quod ficri nolumus,contrahoc
nostrae aucioritatis privilegium agere praesumpse-
SERGiULepiscopus.servus scrvorum Dei,omnibus rit.ethoc contraire tentaverit, sciat se, nisi resipue-
sanctae Dei Ecclesiae fidelibus. rit,anatheraatis vinculisinnodandum,et a regnoDei
Cognoscatamabilisreligiositas.quiaquidamvene- alienandum.Qui autem verus custos ac observator
rabilisvir ex partibus Germania; nomine Salomon exstiterit.benedictionemet gratiam a Domino Deo
Constantiensis Ecclesia; episcopus,etabbas venera- consequi mereatur. Scriptum per manum Leonis
bilis monasterii S. Galli causa orationis Romam scriniarii S. Romanaa Ecclesiae in mense Martio,
pervenit,et prodelictissuis sanctorum apostolorum indict. 7. t Bene valete. |
suCfragiahumilitcrimploravit.Ouicumab apostolica Daia viii Kal. Martias (c) per raanus Nicolai epi-
scdebGnigneatquehumanitersusciperetur,concessa scopi S. Sutrinae Ecclesiif , et bibliothecarii sanctae

sibimet apostolatus noslri auctorali familiaritate, sedisapostolica3,imperantedomnopiissimoperpetuo

inter alia nobis referebat, qualiter idem monaste- P augusto Ludovico((/) a Deo coronato magnoimpera-
rium ab antiquistemporibus usque in .Vrnulfumre- torcanno -5, et post eonsulatum anno 4(e),indict.7.
gem,qui hoc illi concessit, a regibus vel inipcrato- II.

ribus potestatem ac privilegium haberet,ut ipsi fra- SERGII PAP.E III EPISTOLA AD AMELIU.M UZETICENSBM.
tres inter se abbatem eligerent.et nulli hominum (Anno 904.)
nisi regibus subjectiesse deberent praiter in eo so- Amelio significat Formosnm papam a sc damnatum
lum cpiscopo suo.quod ad ecclesiasticam pcrtinet Sergius episcopus, servus servorum Dei.reveren-
disciplinam(n).Sed cum hocpropter eum fuissetin- dissimo et sanctissimo Amelio sanctae Uzeticensis
terruptum (6),apostolatui nostro innotuit,quomodo Ecclesife episcopo.

ob amorem Dei.et dilectionera fratrum eorumdem Cum universus orbis damnatum Formosumteste-
Bubmissis precibusapudArnulfum regem,et Ludo- tur sancta; sedis apostolicae invasorem, admirati in
vicum filium ejus rcgem impetrasset,quatenus ipsi tuisfuimus scriptis,quseum inter sacerdotes nomi-
per praecepta succ auctoritatis privilegium et pote- nabant. Igitur si te latet,et nuntiatum tibi non est,
statem fratribus ipsis a regibus antiquitus concessam agnoscenominatum
his nostris apostolicisapicibus
denuo restaurarent et corroborarent, ac roborata Formosum
daranalum.Verumtatem ad sacros,
esse
successoribus suis in aevum relinquerent,ita scilicet quos sanctitatem tuamcredlmus bene intelligere.
ut fratres pra;dicti,si idem episcopus adhuc in vita C recurre csnones, et invenies non licere episcopum
manens monasterium illud relinquere vellet, vel si propriam relinquere sedem et invadere alienam :

non.statimpost obitum ejus,prout superiusdictum quod egisseFormosumraanifestum est;unde perpe-

esl,ad eligendum ac constituendum sibimet abba- tualiter estdamnatus. Pra;terearaonasteriuraS.Pe-
tem, ac etiam dc rebus omnibus eidem monasterio tri in Gothia, si tici ab antecessoribus nostris ponti-

addictis, prout voluerint, faciendis, firmissam ha- ficibus,Marino, Adriano ct Stephano largitum est
berent potestatem.petiitque nos Idem religiosus epi- debueras a tot temporibus nobis pensionem de eo
scopus,ut obclemcntiam nostram per conscriptum mittere, ut jura sanctffi sedis apostolica; plus firma
nostra; apostolicae potestatis privilegia et slatuta a tibi raanerent. Si a te oblatum est.nihil inde pecca-
regibus vel imporatoribus sspe dicto monasterio vimus. Igitur si vis illud tenere raonasterium,mitte
concessajSolidissimeconfirmaremus.Cujuspetitioni nobispensionem de eo ;et qualiterillud ab aposto-

(a) Porro Sergius PP. Arnulfo regi tantum cnco- (e).Annus consulatus ffiquali passu procedebat cura
mium tribuit,quod Formosi PP.memoriam exosam anno imperii eratque haec fere communis formula
;

haberet, a quo coronalus est Arnulfus. in buUis pontificiis Post consulalum. scilicet in-
:

(6) Intervenienteenim auctoritate regia Salomon choatum ab imperatore.Cessasse hanc formulam ad

Bernardo abbati suffectus est. finem sa;culi ix,atqueadeo de fraude suspectas esse
(c) Vitio amanuensis, ut puto, pro \mid.Marlias. bullas posteriores, qu® illam referunt, constendit
Scriptffi enim cum sint littera; hcB poutificismense D. de Vaines, congregationis S. Mauri monachus,
Martio, flari citius haud poterant. Diclion. raison. de Diplomati(/ue,p.3i Verura hanc .

(rf) Ludovicus Bonosisregis Arelatensis

III, filius regulam praecise ad ultimum sa^culi ix annum esse
seu Provinciae, imperii corona ornatus est 12 Fe- restringendam,haud arbitror.
bruariian. 901.
 973 EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. 974
lica^accepisti sede, scriptis ostende, et nos iterum A re) deservimus ecclesife, et interaffinesabunolatere
confirmabimus de eodem monasterio scriptum.
tibi terra monasterium S. Steptiani quod vocatur
Ma-
Verumtamen, absque scandalo ipsum potes reci-
si joraS. Petro, et a secundo latere silva, et terra de
pere monasterium, salvo apostolico jure, recipe et Joanne Grammatico, et a tertio latere pars torricia
ora pro nobis. Donica, et a quarto latere massa Elodiana,
a prs-
m. senti octava indictione tibi tuisque successoribus
in
PBIVIGELIUM SERGII PAP.B III PRO ECCLESU SILV.E eodem venerabili episcopio donamus,largimur,con-
CAMDID.E. cedimus et stabilimus perenniterin usu et utilitate
(Anno 904.) ipsius venerabilisepiscopii et episcoporum
qui pro
[.\pud Ughelli, Halia sacra, I, 91.]. temporc tuerint, ita tamen ut quotidianis diebus sa-
SERGiusepiscopus, servusservorum Dei, dilectis- cerdotes, et clerici ipsius ecclcsise pro remedio
'
ani-
simo ac sanctissimo fTiLDEBRANDO, fratri et coepi- m£e nostrae clament in eadem ecclesia centum Ki-
scopo nostro sanctffi Silvoe Candidfe, et per te in eo- centum Christe eleison, et sacerdotes
rie eieison, et

dem venerabili episcopio tuisque successoribus in sacras oblationes in

missarum solemniis tribus vici-
perpetuum. bus persingulas hebdomadaspro absolutionenostree
Convenit apostolico moderamini piareligione pol- g anim£B nostrorumque successorum pontificum om-
lentibus benevola compassione succurrere, et po- nipotenti Deo offerant, statuentes apostolica censu-

scentium animis alacri devotione impertiri assen- ra, sub divini judicii attestatione et anathematis
sum. Ex hoc enim lucii potissimum proemium apud interdicto, ut nulli unquam successorum nostrorum
conditorem omniumDeum reponitur, quando vene- pontificum, vel qui publicas perfuncti fuerint ac-
rabilia loca opportune ordinata ad meliorem fuerint tiones, vel magna, vel parvaque persona, de supra-

sine dubio statum perducta, et ideo considerantes dictis massis, cum omnibus locis, seu familiis,
ac
desolationemecclesiae SS. RufinBB et Secunda;, quae colonis, massaritiis, atque tributariis, cum omni-

appellatur Silva Candida, quam passa est a nefan- buis suis pertinenliis, vel adjacentiis, ut superius
/

dissima Sarracenorum gente, sicut ruina ipsius loci legitur, contra hoc nostrum pontificale privilegium

testatur, et plebs, atque casalia qus pene absque agere, vel alienare, aut auferre prajsumat, sed po-

agricolis et habitatoribus esse noscuntur, tius firma, atque stabilis, percnnis, atque perpetuis
ob resti-
tutionem reparationem sacri loci ipsius, et reme-
et temporibus, itautanobis statuta sunt decernimus
dium animae nostras concedimus, tibique, fraterHil- permanenda. Si quis autem, quod non optamus,
debrande, venerabili episcopo, et per te in eadem contemptor e.xstiterit contrahoc nostrum apostoli-
S. Ecclesia in perpetuum, massam qus appellatur cum privilegium, et in quoquam ire transgressor
f,
Caesarea, in integrum cum fundis, colonis suis qui esse maluerit, vel frangere prffisumpserit, ac in
appellantur Furculae, Tondilianum, Martinianum omnibusobedienset observator esse noluerit, sciat
;

item coloniam de Solario, et coloniam dc Cortina, se auctoritate Dei omnipotentis, et Domini nostri

atque coloniam de Gradolfo, elcoloniam deMicinno, apostolorum principis Pelri, cujus, licet immerito,
coloniam de Valle, seu coloniam de Fontana et co- Dei dispositione gerimus vices, anathematis vinculo

loniam de Sancto, coloniam de Corilliano, necnon et innodatum et a regno Dei alienura. Qui vero pio
eoloniam de Castanea cupa, coloniam de Cabellis et intuitu veruscustos et observator exstiterit hujus

de Caesario, sive quibuscunquo aliis vocabulis nun- nostri apostolici privilegii, meritis atque precibus

cupentur, cum casis, vineis, casalibus, seu appen- S. Petri apostolorum principis, et SS. mart. Rufi-

diciis, ac cum omnibus finibus, tcrminis limitibus- nset Secunda; in rethereis arcibus pra>mia, et be-
que suis, terris, campia, pratis, pascuis, silvis, sa-
nedictionis gratiam atque misericordiam a justo ju-
lictis, arboribus pomiferis, fructiferis vel infructi- dice Domino nostro vitamque a;ternam consequi
feris diversi gcneris, puteis, fontibus, rivis, aquis mereatur.
perennibus, aediflciis, parietinis,arenariisadjunctis, Scriptum pcr manus Melchisedech, prolonotarii
adjacentibusque suis, cum ccclosia qua; vocatur S. scdisapostolica;, in mense Maio, ind. supra-

S. Andro,i;apostoli infra ipsam ocdificata massam, D scripla 8, dat. Kal. Junii, pcr manus Theophilati
una cum colonis atquc massariliia, tributariis atque cancellarii S. scdis apostoIicK. Anno, Deo propitio,
angarialibus, masculis et feminis, liliis et liliabus, pontificatus domini Sergii summi pontificis, et uni-
ac nepotibus eorum ibidem residentibus autcxinde versalis III papa;, in sacratissima sede B. Petri
pertincntibus, ubicunqueinvcnta fuerint,cum omni apostoli Tertio in mense, et indict. supradicta 8.
censu, atque dationibus, ct functionibus, necnon an- IV.
gariis, velquidquid de eadem massa qufe vocatur EPISTOLA SERGII III AD ADALGARIUM HAMBURGENSBM.
CoQsarea, in integrum in nostra S. R. Ecclesia solita
(Anno 905.)
consuetudine persolvi debet, et cum omnibus ad di-
liremensis Ecclesiiv jura vindicat.
ctam massam, quao vocatur Caisarea, gencraliter et
in integrum pertinentibus, positis in territorio Ne- [Apud Mansi toni. .WIII, p. 251].

pesino, milliarium ab urbe Romana 20, ox corpore Sergius episcopus, scrvus scrvoruni Dci revcren-
patrimonii TusciffijurisS. Romam.,cui (Deo aucto- disaimo et sanctissimo Adalgariq llamburgensi^
9"5 SICFIGII VAPM m 976
Ecclesiae episcopo apostoiicam benedictioncm el A Ecclcsia! tua\ et tibi apostolica' sedis privilegia, et
paternam consolalionem. gloi-iosorumimporatorumannullalasiinl testamenta

Susceptis tut-e fraternitalis litteris, cognita in cis

Nos quoque, quemadmodum precatuses,monuimus
luK et tibi illata, non solum de ea, Vigbcrtum et Bisonem, reveren-
apostolicis litteris
injuria Ecclesiaj
dissimos et tuos convicinos episcopis quatenus te
sed ct de iniquo Formosi papa; consensu, et Her-
adjuvcnl, et ad te convenientes ordinare episcopos
nianni Coloniensis, et Moguntini archiepiscopi et
in quibus canonice invoneris locis, et competens
aliorum episcoporum iniqua circumventione et....
contristati sumus. Quid namque injuriosus quam
designaverit ratio. Tua crgo, sanctissime frater,
sanctimoniaorel pro nobis et pro universali sancta
privari Ecclesias juste sibi traditis honoribus ? Quid
RomanaEcclesia, et nobis remanda qualiter et ubi
etiam iniquius quam violarc et infringere irapera-
episcopos ordinaveris.
torum et regum chartis tradita plurimaapostolorum
DatK permanumPetricancellarii sanctee Romanae
privilegia? nil amplius a nobis, vel successoribus
Ecclesiae, v Nonas Februarii, indictione 3.
nostris ratum firmum aul stabile statuetur in Eccle-
sia. Sed cum juxta hsc vcrba Dominica Tu es :
V.
Pelrus et petram xdificabo Ecclesiam
super hanc SERGIl III PRIVILEGIOM PRO CAPITULO ASTENSI.
meam ; et juxta ha!C vcrba Apostoli EslU super^rdi- :
g (Anno 906.)
jicati super fundamcntum aposlolorum ct prophelarum
Capituli Aslen^iis pussessioiies, rogante Audace episcopo,
in ipso angulari lapide Chrislo Jesu, constat sanctam
conlinnnt.
etuniversalem Ecclcsiam fundatam esse supra pe-
tram, et supcrfundamentumprophetarumelaposto-
[Apud Ughelli, llalia sacra, tom. !V.

lorum, ctcompactam in ipso angulari et firmissimo Sergius venerabilis papa, servus servorum Dei,
lapide Christo Jesu, necesse esl ut sic ipsa petrea omnibus sacerdotibus et levitis seu clericis, atque
et apostolica fundatio, el sancta angularis compa- canonicis servientibus, secundum statutura nume-
ctione firma, aiterna et immobilis, ita omniseccle- rura, a rev. et sanctiis. Audace S. Astensis Ecclesiae
siastica superaidificatio sit rata et stabilis, ct ab episcopo in canonica episcopii ab eodem venerab.
omni humana prasumptione inviolabihs. Nos orgo Audace episo. pro remedio anima; sua?, pro laudibus
juxta vocem Dominicam et apostolica.ii, et juxta et honorificentia omnipotentis Dei conslructa, ipsis-
hanc beati Gregorii scntentiam qua;cunque Eccle- : que ac successoribus eorum in perpetuum.
sia; scmel indulta fuerint rata amplius et
privilegia Cumdivina simus institutione in capite omnium
stabilia permanere debent. Quidquid igitur iniquo Dei Ecclesiarum constituti, debemus humiliterpe-
conscnsu Formosi papa; et,\rnolphi regis, etmachi- „ tentibus animos inclinare, et non solum propriis
natione Hermanni archiepiscopi in te et Ecclesiam verum etiam ad confirmationes
impartiri sulfragia,
Hamburgensem temere perpctratum est, auctoritate eorum, ut perpetuaea quae sibi sdificant manere in
quoque nostra, et judicio plurimorum confratrum sanctis ac inviolabilibus possint statutis, qui apo-
nostrorum, et sub anathemale contradicimus et stolicum poscunt juvamen sine quo nihil in eccle-
omnino dcstruimus. Quidquid autem a Nicolao papa sinslicis perfectum videtur negotiis, brachium apo-
et casteris prajdecessoribus Hamburgensi Ecclesia; stulica mansuetudino extendere, et niagna nimie-
concessum est, scilicet habere archiepiscopalem tis virtute secundum concessam nobis a B. Petro

potestatem in regnum Danorum, Norvenorum, apostolorum principe potestatem roborare. Ideoque

Suevorum, et omnium septentrionalium nationum, postulante Audace venerabili sanct^ Astensis Ec-
et Bremensem Ecclesiam, et ipsam Hamburgon- clesiffi episcopo quatenus firmemus privilegio omni-

sem Ecclesiam non duas, scd unam esso Eccle- bus sacerdotibus, ct levitis, seu clericis, atque ca-
siam et parochiam decernimus confirmamus. et nonicis servienlibus secundum statutum numerum
Auctoritate ergo apostolica et censura, sub divini ab eodem in canonica, cum claustra sua quK est
judicii obtestalione et anathematis interdictu sta- constructa juxta basilicam sanctse Dei genitricis
tuimus ut nulla persona cujuscunque ordinis aut semperque virg. Mariae Domina; nostrffi in suo
dignitatis sit, ea quK vel in archiepiscopali digni- D Aslensi cpiscopiode omnibus rebus et possessioni-
tate, vel quas Bremensis et Ilam-
in conjunctione bus, quas iisdem reverondissimus et sanctissiraus
burgensis Ecclesia^ aprsdecessoribus nostris Eccle- Audax in eamdem canonicam, pro remedio ani-
siffituffiettibi ccncessa suntet a nobisreformala mse suae ibidem militantibus conferre visus est, id
sunt, quicunque autem mutaverit vel in aliqua vio- est curtem unam quae dicitur Quartum, et alteram
larc prsesumpserit, auctoritate Dei et B. Petri apo. curticellara qua; dicitur Azanis, sitara ultra fluvinm
stoli, et nostra qui ejus fungimur vicariatione, per- Tanarum quam antecessor ejus Ehilulfirs Ecclesis
petuianalhematisvincuIositinnodatus.Hermannum S. Maria; contulerat, cura omnibus rebus et farailiis
autem Coloniensom archiepiscopum, et Haddanum ad prffidictas curtes pertinentibus ; siraulque cum
[Hattonem] Moguntinum archipra;sulem pro satisfa- omnibus decimis de iisdem solvendis, ut eas sub
ctinne poenitentiaj usque ad prsfinitum a nobis omni integritate canonici de praefata canonica, et
tempus a divino suspendimus officio, quoniam apud ministri eoruni qui ibidem pro tempore servierint,
Triburiam per eos inique cassata sunt concessa possideant disponantque ab proprios etcommuneg
977 EPISTOL/E ET PUIVILEGIA. 978
usus : secundum quod ecclesiastica el canonica A Siquidem barbarorum gladio
aflicitur indigentiis.
diclat regula, absque ulla nostra vel
successorum vastatum tuumque monasterium ab eisdem igne
nostrorum contradictione. Item plebem unam in crematum,malorum hominum infestationeteipsum
honorem S. Dei genitricis Maris dicatam,etiam in cum tuis turbatum audimus,sed misericordiae om-
villa quse diciturPisentiana, cum titulis et omnibus nipotentis Dei esto Qsus, beatorumque apostolorum
decimis eorum, simulque cum omnibus rebus et suffragiis adjutus, quod ad hoc prsvaluisti ut post
familiis ad eamdem plebem perlinentibus, et deci- tot flagella tui laboris certamine ecclesiam ipsius
mas suae Astensis civitatis, et villarum decimas, tui monasterii usquead culmen levares, quam cum
quas ad suam ecclesiam pro tempore solvuntur, toto tuo monasterio sub apostolica nostra tuitione
simulque et vineam, quae conjacet prope murum quemadmodum sub antecessorum nostrorum tem-
S. Mariae, una cum claustro et omni cjus integri- pore pro amore B. Silvestri pontificis Romanae
fuit,

tate. autem pranominata loca oinnia cum

Ha?c sedis cui Deo auctore deservimus, decernimus esse,
pertinentiis suis et decimis,quemadmodum ab eo- et te ubicunque adjuvare et protegere debemus,
dem sanctissimo Audace episcopo in praefata cano- pontificii nostri dexteram libenter porrigemus, fir-
nica,utibidem militantibus concessa sunt.similiter mantes quaecunque ab «vo religioso, et sancta con-
nostra apostolica auctoritate stabilienles firmamus, cessa privilegia tuo fuere monasterio Nonantulano.
p
et perpetuum quieto et pacifico ordine eos de-
in De cffitero si ad consecrandam tuimonasterii eccle-
cernimus sub omni integritate possidere. Contradi- siara episcopura qua^ris.hoctemporenolumusut ali-
cimus autem apostolica sanctione ut nullius oflicii, quem ad consecrandam ipsam Ecolesiam roges nisi
vel dignitatis persona eosdem canonicos, qui per Joannem venerab.Ticinensem episcopum,aut Vido-
tempora in jam dicta canonica fuerint constituti, nem PIacentinum,veI Elbungum Parmensem,reve-
inquietare de his qua; superius scripta sunt, et in rendissimos episcopos, de his tribus qualem volue-
eadem cunonica concessasunt.absque longe audeat. ris induc ad consecrandum tuam Ecclesiam.
Sel raagis magisque monemus quatenus,quicunque
VII.
praevalent, praefatorum apostolorum amore canoni-
cis jam dictae canonicae adjutorium prsbeant, uti
SERGII III PRIVILEGIUM PRO ECCLESIA VIENNENSI.

omnipotenti Domino omni remota perturbatione (Anno 908.)

Eccledae Viennensis privUeqia et possessiones confir-
cunclu serviro valeant tempore. Privilegium quoquc
mat eique nowinatim lilaurianensem et Segitsia-
quod de prasdictis rebus, et possessionibus, seu nam Ecclesias asseiit.
decimis, ac plebibus, vel curtibus cum omnibus [Bosco, Bibliotheca Floriacensis, lajv. syst. 57.]
eorum pertinentiis fecit, praenominatus Audax.ve-
SEiiGius episcopus, servus servorum Dei. reve-
nerabilisepiscopus in prasdicta canonica et canoni- C
rendisaimo nostro Alexan-
et sanctissirno confratri
pcrpetuum stabilivit,etiaminconcussum,
cis ejus in
DRO, sanctae Viennensis Ecclesiae archiepiscopo,
per hanc nostram apostolioam aucloritatem, fore
et per te Ecclosiaj tuas in perpetuum.
statuimus. Si quis autem contra nostram aposto-
Cum raagna nobis sollicitudine insistit cura pro
licam censuram ire praBsumpserit, et minuere de
universis Dei Ecclesiis ac piis locis vigilarc, ne ali-
rebus praedictae canoniccB conatus fuerit, aut pri-
quam necessitatis jacturam sustineant, sed magis
vilegium de his iirmalum frangere quoquo modo proprias atilitatis stipendia consequantur: ideo con-
tentaverit, sit a liminibns sancta; Dei Ecclesiae e.x-
venitnos pastoralitotamentisintegritateeorumdem
terus, donec resipiscat, et ad plenam veniat sa-
venerabilium locorum maxime stabilitalis integrita-
cordotum satisfaclionem. Scriptum per manum
tem procuraro,et seduloeorum utilitatibus subsidia
Melchisedech, protoscrinarii sedis nostr», in men-
conferro, ut Domino et Deo nostro omnipotenti, id
se Maio, indictione 10.
quod pro cjus sancti nominis honore, etiam et laude
t Bene valete. t
atque gloria diyince majcstati3,venerabilibuscertum
Nonas Maias, per manum Theodori archican-
est nos contulisse locis, sit acceptabile,et nobis ab
cellarii sopis apostolicae, anno, Deo propitio, pon-
eiuslocuplotissimamisericordiadignum,hujusmodi
tificatus D. Sergii summi pont, et universalis orbis
j) pii opcris in sidercis conferatur arcibus, rcmunera-
pap», in sacrosancta B. Petri apostoli, indict. 11.
tionc pcrpetur. Igilur quia petit sanctitas lua, ut
VI sancta; Viennensi Ecclesiae, cui, Deo auclore, pra3-
EPISTOLA SERGII III AD LEOPARDU.M N0NANTUL4NUM essevideris, privilegium firmaremus, inclinati pre-
ABBATEM. cibus tuis.pcr hujus nostri privilcgii paginam, tibi
(Anno 907). tu;c(]ue.jam dicl;cViennensiEcclesia; roboramus,at-
Monaslerii privilcyia con/irmal. que perpclua slabilitatc lirmamus, qu;ccunque ad
[Apud Ughelli, ibid., tom. 11.] dignitatem sacerdotii tui pertiuent,seu qua;in facul-
Sergius episcopus, scrvus servorum Dci, Leo- tatibus et possessionibus, tua habere vel habuissc
PARDO rcligioso Nonantulani monasterii abbati. Ecclesia videtur, tam in parochiis, quam in suffra-
Visis humilitatis tuffiljltcris^condoluimussatisde ganeis episcopis.Etcum clcricis, onmibus integram
cocnobio Nouaiitulancnsi tibi cummisso, co^iuc sub libi ronccdiinus potcstalcni. eo scilicct firmatu pri-
cura tui regiminis comminus tibi grex nonnullis vilcgiijure, quod speciale boatissimus papaSylves-
979 SERGII PAPtE III 980
ter, super septem provincias tuae fecit Ecclesis. A VIII.
Cum omnibus itaque quae a praedecessoribus nos- (a) EPIST0L.\ SERGII III AD HOGERDM HAMBURGENSEM
tris tuis collata sunt prsdecessoribus, idem privi- EPISCOPU.M.
legium inconcussum atque inviolabile, tua; eccle- (Anno 911.)

siae permanere in perpetuum censemus. Consue- Hogero pallinm mitlit.

tudines aut qu» annualiter persolvi tuae debent ec- [Apud Lappenberg, Hamb. Urk, tom. I, pag. 37.]
clesiae, tam a suffraganeis, quam de omnibus ec- Sergius, episcopus et servus servorum Dei, re-
clesiis infra dioecesim tuam constitutis, jjubemus, verendissimo et sanctissimo Hogero, sancts Ham-
et apostolica censura pra;cipimus, absque mora et burgensis ecclesis episcopo, apostolicam benedic-
excusatione expleri. Res quascunque habere aut tionem et per gratiam Dei jeternae vitae promereri
habuisse Viennensis videturEccIesia, scu familias requiem.
(servi ecclesix) et servos utriusque sesus, in qui- Si pastores ovium solem geluque pro gregis sui
buscunque territoriis et locis, sive sint a regibus, custodia die ac nocte ferre contenti sunt, et ut ne
sive a piis bominibus illi concessas, ajternaii jure qua ,
judicamur. Pallium autem sanctitati tuas
possidere, eas tibi tuisque successoribus confirma- ad... Maria?, simulque in dorainicas Domini nostri
mus. Et quae admodum Guntramnus rex eccle- Jesu Christi nativitatis die, pariterque in solemni-
P
siamMauriannensem per consensum apostolicae se- tatis ecclesiae tuae die et in natalitii tui die,sicut...
dis, cum omnibus pagis suis subjectam jure pe- arripiatur.Cujus quoniam indumenti...favor indis-
renni sancta; Viennensi fecit ecclesiie, ita una cum cretus inveniant, benignum te boni sentiant, dis-
ecclesia Segusiana de eadem valle ad
et ecclesiis trictum maii cognoscant, insontem reum apud te
eam pertinentibus,et cumomnibus pagis.integrum suggestio mala non faciat... reccdit. Ecce, reveren-
eam illi subjectam esse firmamus. Interdicentes.ut tia tua, charissime, intermultaaliaista sunt sacer-
nulius unquam.cujuscunque sit dignitatis, vel ordi- dotii, ista sunt pallii, quae si studiose servaveris,
nis homo, te vel successores tuos, aut tuam Eccle- quod foris accepisse ostenderis,intus habebis.Sanc-
siam.sua dignitate in aliquo minuere praesumat ;
ta Trinitas sanctitatem (tuam) gratia; suas protec-
sed ita omnes fideles hanc nostram apostolicam ad- tione eircumdet atque in timoris sui via nos diri-
monitionem observare praecipimus, ut servata reve- hujus amaritudines, ad aeternam
gat, et post vitae
rentia honoris, benedictionem habeant nostrorum simul pervenire dulcedinem mereamur.
apostolorum et nostram et es hinc sanctorum oa-
: Scriptum per manum Stephaui, scrinarii sancta;
nonum vel cum permaneant,nobis
instituta illibata Romanae Ecclesiae, in mense Maio et indictione 6.
lucripotissimum praemium h conditore omnium Deo '^-
conferatur.Si quis autem quod non optamus, nefa- c PKIVILEGIUM SERGII PAP.E III PRO MO.NASTERIO
rio ausu prasumpserit, hisquce a nobis ad laudem S. MARTINI TURONENSI.

Dei pro salute tuae sancta; Ecclesias statuta sunt, (Anno 904 H.)
refragari aut in quoquam transgredi.scial se ana- PoH illatam Tiironibiis a Normannis cladem privile-
thematis vinculo innodatum,et cum diabolo etejus gia monasterii confirmat.
atrocissimis pompis, atque Juda traditore Domini [Opp. Launoii, tom. III, p. ii, p. 36.]
nostri Jesu Christi, aeterni incendii supplicio con- Sergiis episcopus, servus servorum Dei, omni-
cremandum deputatum. At vero qui pio intuitu bus sacerdotibus, canonicis atque clericis, prasen-
observator, et in omnibus exstiterit custodiens hu- tibus et futuris, et servientibus in monasterio be-
jus nostri aposlolici constituti, ad cultum Dei res- atissirai Christi confessoris Martini. quod vocatur
piciens, benedictionis gratiam a misericordissimo Turonense, et basilicae ejusdera sancti Martini, sa-
Domino Deo nostro, multipliciter consequatur et lutem.
vitae aeternffi particeps effici mereatur. Arcanum divina; dispensationis mysterium sollici-
Scriptum per manum Sergii scrinarii sanctas tudini pontificum ejusdem pietatis gratia miseri-
Romanas Ecclesiifi, in mense Maio, indict. 11. Bene corditer satagendum providit, dum curam fide-
valete. Q lium populorum idem pastor pastorum pastoribus a
Data XIV Kalend. Julii, per manum Stephani pri- sedestinatis committere disposuit Petro apostolo-
micerii defensorum sanctae sedis apostolicae.Anno, rum principi : Si diligis me,pasceoves meas.ldemque :

Deo propitio, pontificatus domini Sergii III, ponti- Ecce, inquit, Satanas expetivit vos, ut cribraret sicut
ficis et universalis papae, in sacratissima sede be- triticum ; ego autem rogavi pro te, ut non deficiat
ati Petri apostol', quinto. fides iua : et tu aliquando conversus confirma fratres

_
((x) In hac bulla adulteranda falsarius Hamburgen- dis Juniis (III) per manum Theophylacti, saceliarii
sium tabularum inexplicabilibus fere posteritatem S. Scd. apost., unno, Deo propitio, ponlificatus do-
irritivit ambagibus.Dum enim quae speciem arche- 7nini Sergii summipont. et univers. papx in sacratis-
typi prEebet, his verbis finitur Scriptum per maniim
: siiyia sede B. Petri apostoli VIII, ind. 14. Qus verba
Slep/iajn scrinarii S. H. E. in mense Maio ct ind. 6 : cum nequierint nisi ex vera tabula depromi, unde
in veteribus apographis non solum melius logitur: factum est,ut in ipsa clausula.quafides tabularum
ind. li, sed etiam addita hffic suni : Data in Kalen- polissimum intelligitur, ab ea recederetur. Jafii.
981 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA.
tuos. Unde, ut convenit, neque grex Dominicus
aaevissimis liiporum dilanietur morsibus, neve flu-
ctuoso impavido naufragetur procellarum turbine,
pastorali tueaturmuorone.sustenteturbacuiosuble-
veturque juvamine. Proinde Hcclesiaj sanot;e fra
ternitatis provide consulens utilitalibus sancta
Romana Ecclesia per Sergium ejusdem apostolica;
sedis pontificem ad mnlLorum fidelium perducere
statuit cognitioneni, qualiter per missos Erberni
sanctffi metropolis Turonicoe archiepiscopi, et
Roberti abbatis, Rainaldique, atque Tetolonis, mo-
nasterium beatissimi conlessoris Martini lugubras de
solationis comperit detrimentum. Scilicet quomodo
pra;dicLus locus destructionis trisLe malum a Nor-
mannorum perfida gente pertulerit, et qualiter ejus-
dem classis exercitus discursuspessimi periculosa
damnaperpessussit.Sed obrestaurationem ejusdem
loci, clerique ibidem consistentis subsidia, con-
sultufideliumsuorum.pietatis sua? munere,princcps
ejusdem regni Carolus auctoritatis sua; prfficeptum
ex rebus ipsi loco ac fratribus ejusdem congregatio-
nis specialiter pertinentibus, et in privilegiis pra;-
decessorum nostrorum aposLolicorum.ac praeceptis
orthodoxorum regum nominibus propriis assigiiaLis
renovare acfacere sluduit : utremoti asfficularibus
curis et sequostruti mundialibus laqueis, cojlesti
intenti militiK,diurnae servituti libero corde possent
vacare.Pastorali igitur respectu preesulante, dictus
cum collegio sacerdotum fideliumqueplurimorum,
paternitalis nostrcc mdnsuetudmi proesignaLum
gens prffioepLum,hujus saiicta; sedis Roniana?, cui
Domino auctore deservimus, corroboratiunis privi-
legium pro majoriet uberiori firmitatis tenore hu-
mili supplicatione statuiLspectandum ut sacerdoti
: obioe claudimus sub anaLhematis vinculo,qui huic
pariter et regio commissa; sibi oves muniLa; Luta-
mine,inofFenso pede divinis mandatis possent inten-
dere,et in hisexsequendismunificenLia;ediotosimul-
que votiset precibus totfidelium annuendo slatui-
mus,et hujus sancta; apostoliCi-E sedis decreto firnia-
98^
A proourator in eorum eccle8iis,villis,mansionibuset
territoriis,inquibuscunque habeantur provinciis,
sive pagis,ingredi ad causas audiendas, nechomi-
nesillorum ingenuos vel servos distringere aut
fidejessores tollere prssumat nec teloneum aut
:
nautioam exigat, et ut decimse et nonae ex eorum
omnibus rebus abfque aliquaprffisulumprincipum-
que oontradicLione hospiLali eorum nobiliumque
pauppruminLcgerrimereddaLur;quiquidqueinsuper
per utilitaLis illorum, alia privilegia apostolicorum et
prffsulum pra:ceptaque retinent imperatorum et
regum,et praebendas pcrmissu ac voluntatepraefati
domini RoberLi proprii abbatis a Carolo nunc rege
per pr;nceplum concessas,etin reliquum oonoeden-
das,cum universitatesuorum appendicium perpetuo
tj possideant integerrime, ita ut supra signavimus,
nullius potestatis virquisquam de eorum dominio
vel possessione praesumat auferre.In quo misericor-
diarumsuarum regum dignitas beneficia fraLribus
in eodem coenobio beaLi Martini morantibus largiri
disposuit.Quiautem hujus oonstituLionisinstitutum
irrumpere,aut qualibet prassnmptione vel occasione
tentaverit evertere, vel de deoimis corum polestati
per legitimos subditis,perpeLuae damnalionisoumu-
lum cum sanctffi legis prajvaricatoribus se noverit
perferre, nisi digna satisfaotione oorrexerit, quod
Lemeraria cupiditate tentaverit.
Potestate igiturin beatoPetro apostolorum prin-
cipe nobis concessaaDominoligandi et solvendi.ita
diri- eo dicente Quxcunque liyavcrif. super terram, erunt
tiijata el in cwtis ; et quxrAmjue solveris super
'-'
terram erunl solula et in coetis : virtutishujus confl-
dentia nitentes.coell aditum cupiditatis suas malitia
pornccessario beneficio in sublractione collaLarum
rerura et honorum consenLiens aut oooperator af-
fuerit, nisi, ut prsmisimus, divino frctus auxilio
oorrecLionis munere resipuerit, invasa restituerit,
ac neglccta satisfecerit. Hujus