Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 188.

3-'i 1 i',\.
'ii(
4
;:;;:
|j|!'';.;; :i';'|''''''!''.
%iiiilfe'v'::''::'l^
' ',' ' :.'
aiiii''!;'';::'."
-,v[\-->.'i
''
r
;
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/patrologiaecursu188mign
PATROLOGIiE
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORIMIS, COMMODA, (ffiCONOmCA,
mm]\ SS. PATRIIH, DOCTOROI SCRIPTORllÎOUE ECCLESIASTICORIIH

SIVE LATINORUM, SIVE GH^CORUM,
QUl AB ^VO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOGENTII III (ANNO 1216) PRO LATIMS
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANN. 1439) PRO GRASCIS FLORUERUNT.
RECUSIO CHRONOLOGIGA
OMNIDM QUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CA.TH0L1G^ TRADITIONIS PBR QUINDEGIM PRIORA
EGCLESliE SiECULA.
JUXTA EnlTIONES ACCURATISSIMAS INTER SE CUMOUE NONNULLIS G0DICIDU3 MANUSGRIPTIS COLLATAS, PERQUAIJ
DILIGENTER CASTIQATA; DISSERTATIONIBUS. C051.MENTAR1IS. VARIISQUE LEGTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA"
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITI0NE3 QU/E TRIBUS NOVISSI.MJS S-EGULIS DEBENTUR AES0LUTA3
DETECTIS, AUCTA INDICIBUS PARTIGULARIBUS ANALYTICIS, SlNGULOS SIVE T0M03 SIVE AUCTORES ALIGUJUS
j
MOMENTI SUDSEQUENTIBUS, DONATa; GAPITULIS INTBA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NEGNON ET
TITULISSINGULARUM PAGINARUM MABGINEM SUPEBIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATE'
BIAM SIGNIFICANTIBIIS, ADORNATA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VEHO
auctoritate in ordine ad traditionem ecglesiasticam pollentibus, amplikicata;
DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUGTORUM SICUT ET OPEKU.M, ALPH ABETICIS, CHRONOLOGICIS,
STATISTICIS, 6YNTHETICIS, ANALVTICIS, ANALOGICIS; IN QUODQUE RELmOMS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE,
LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORIGUM, ET GUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE SED PRjB-
;
SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS. ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO,
QUIQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNU3QUISQUE PATRU.M, NE UNO QUIDEM
0MIS30, IN QUODLIBET THE.MA SCRIPSERIT. UNO INTUITU GONSPIOIATUR ALTEPO SCRIPTUR.E
;
SACRÊ, EX QUO LEGTORl GOMPERIBE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOGIS SINGULOS SINGULOnUM LIBROBUM S. SCRIPTUR^ VERSUS, A PRIMO
GENESEOS USQUE AD N0VI3SI.MUM APOCALYPSIS, COM.MENTATI SINT.
ITirTlO ACCURATISSIMA, C/ETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PEHPENDANTUR CHARACTEHUM NITIDITAS
CBART/E QUALITAS, INTEGRITA8 TEXTUS, PERFEGTIO CORRECTIONIS, OPEHUM REGUSORUM TUM VARIETAS, TUM
NUMERUS, FOR.MA VOLU.MINUM PEBQUAM COMMODA SIBIQUE iN TOTO PATROLOGI.E DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PBETII EXIGUITAS, PR.ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET GHRONOLOGICA,
BKXGENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTEr4US HIG ILLIG SPARSORUM, PRIMUM AUTEU
INNOSTilA BIBLIOTHBCA,SX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES .«TATE3, LOCOS, LINGUAS FORMASQUG
PERTINENTIEUS COADUNATORUU.
SERIES LATINA
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES, SCRIPTORESQUE ECCLEStiE L.\TIN.E
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
ACGURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTIILEC.X CLERI LXIVERS.B
SIVE CCRSUUM COMPLETORUM IN SI>'GULOS SCIE?iTI/E ECCLESIASTIC .€ RAMOS EDITORE.
PATROLOGLE LATIN.E TOMUS CLXXXVIII

ORDERICUS VITALIS ANGLIGENA. .4NASTASIUS IV, ADRIANUS IV, PONT. ROM. THEORALDUS
CANTUAR ARCHiEP. ATTO PISTOR., B. AMEDEUS LAUS.4.N., .\NSELMUS HAVELBERG., GISLE-
BERTUS PORRETANUS PICTAV., EPISCOPI. GUERRICUS IGNIAC, ODO MORIMUND., FASTRE-
DUS CLAR.EVALL., JOANNES CIRITA TIIARAUC. IN IIISP., GAUFRIDUS CLAR.EVALL. ABB.\TES.
HUGO METELLUS CAN. REGUL. GILBERTUS DE HOILANDIA.
PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
L\ VIA DICTA : AVENUE DU MAISE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.
1890
IHE INSTITUTE OF MEDiAEVAL STUOJES
10 clmsl-:y place
TOftONTO B, CAi<A3A,
a. i88
S.ilCULUM XII
ORDERICI MT ALIS
ANGLIGEN.E
COEXOBII UTICENSIS MONACHI
HISTORIA ECCI.ESIASTICA
ACCEDUM
ANASTASII IV, ADRIANI IV

ROMANORUM PONTIFICUM
EPISTOL/f: ET PRIYILEGIA
NECNOS
THEOBALDI C^NTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI ATTOMS PISTORIENSIS. B. A.MEDEI

;
LAUSANNENSIS, ANSELMI HAVELBERGENSIS; GISLEBERTI PORRETANI PICTA-

VIENSIS, EPISCOPORUM ;GUERRICI IGNIACENSIS, ODONIS MORIMUNDENSIS,
FASTREDI CLAR^VALLENSIS, JOAN"NIS CIRIT.-E THARAUCANl LN HISPANL4,
GAUFRIDI CLAR.EVALLENSIS, ABBATUM; HUGONIS METELLI, C.AXONICI REGU-
L.VRIS, Gn.BERTI DE HOIL.VNDL^
OPUSGUL4%, DIPLOMikTA, EPISTOLiE

ACCURANTE J.-P. MTGNE
Bibliothocsc Cleri nniversse
Sn'E CCRSUm COMPLETORUM 1N SDiCULOS SCIEMLE ECCLESL^STIC^ R.\MOS EDITORE
TOMUS UNICUS
PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VU DICTA AVEmE DU MAhyE, 189, OLI.U CHAUSSEE DU MAINE, 127
:
1890
ELENCHUS
AUCTORUW ET OPERUM OUI IN HOCTOMO CLXXXVIII CONTINENTUR
ORDERICUS VITALIS UTICENSIS MO.NACHUS

Historia ecclesiastica. Col. 17
GUERRICUS ABBAS IG.VIACEXSIS
Sermones. 986
.\TTO PISTORIENSIS EPISCOPUS
Vita S. Joannis Gualberli. 986
A-\.VST.\SIUS IV PONTIFEX R05LOUS
Epistolae et prlvilegia. 989
ANSELMUS HAVELBERGEXSIS EPISCOPUS
de ordiue canouicoruiu regularium.
Libei- 1091
Apologeticum pro ordine canoiueorum regularium. 1118
Dialogi. 1139
GISLEBERTUS PORRETAXUS PICTAVIE.XSIS EPISCOPUS
Epislola ad llatttiKuni abbatem S. Florenlii Salmuriensis. 12.J0
Commentaria in Boetium. l-2o7
Liber de sex principiis. 1237
HUGO METELLUS CANOXICUS REGUL-\RIS
Epistola'. 1274
B. .\MEDEUS LAUSAXXEXSIS EPISCOPUS
Epiitola ad filios suos Ecclesiw Lausannensis. 1299
Homiliae de Maria Virgine. 1303
ADRIAXUS IV PONTIFEX ROM.VNUS
Epistolae et privilegia. 1361
ODO ABBAS MORIMUXDEXSIS.
Sermones.
FASTREDUS CLAR.«VALLEXSIS ABBAS TERTIUS
Epistote. 16o9
JO.YXXES CIRITA ABBAS TH.YRAUC.mS IX HISP.VXIA
Epistolffi. 1661
Regula ordinis militaris .\visii. 1669
THEOB.VLDUS CAXTU.VRIEXSIS .\RCHIEPISCOPUS
Epistola^ et testamentum. 1673
G.\UFRIDUS .\BB.VS CL.\IL€VALLEXSIS
Sermo in anniversario obitus S. Bernardi. 1677
Epistola ad .Vlbinum caidinalem. Ibid.
Libellus contra capitula Gilberli Porretani. Ibid.
Epistola ad Josbertum coutinens notulas in Orationem Dominicam. Ibid.
GILBERTUS DE HOIL.\XDIA.
Sermones in Cantica. Ibid.
De couteniplatioue rerum coelestium. Ibid.
Sermo de semiiie verbi Dei. Ibid.
EpistolK. Ibid.
ORDERICI VITALIS
ANGLIGEN.E
CCENOBII UTIGENSIS MONAGHI
HISTORI^ ECCLESIASTIC^
LIBRI XIII
IN PARTES TRES DIVISI.
PH^FATIO.
I.
Orderici Vilalis Chftsniauam il)el 1). noiiqueti (2) leclioneni ex integro typis iiiandaniiis. Divi-ionem
operis in Ires parles, ab i[>so Ordericu iiistilutani, consentientibus codicibus iiianiiscii|itis, irliniiimus.
I.ibris el capitulis, quod lectoribiis pergratum tore censemus, rubricas prserixiniiis.
Si quis nostri aucloris nssertione.s e.xculere velit, perpeliium el e.timium coniineiitinuin. qno \\f eru-
ditus Lc Prevost (3) suani editionem ornavit, suiiima ciini fiducla adeal.
Nunc de Orderico no^lro p.iulula diranuis.
II.
Ordericus Vitalis, monachus, scfiptor apud ICtlingesbam, hodie

e.ximius, natione Aiigliis, natus est
Atrham, supra Sabrina:' .seu Saverna' tliimen, prope Schoresburiam seu .Scrobesburiani, vulgo Shiewsbiiry
iirbem, iii continio Merciorum et VViilloiiim regionis, die 17 Februarii mensis, anni iOlli. Odelerium
patrem babiiit qiii, defunela u.îore, et ipse in monasterio Saiirti Kbiulti Tticensi, in .Nornianiiia. iilii liliiuii
siium iiiKlecim aiinis natum Deo dederal, Irabeam monachalem suscepil. Paulo post aiiiiiim 114:!, ut
videtur, e vivis excessit Ordericusj stemma sacerdolii tricesimuni tertium a»tatis annuin agens (i susce-
perat. Nomen ejus in codicibus sic profertur : Odericiis, sive Oldmcus, Odelerim , Orderiius Vilah!;
Vihili.
Sic de seipso pius inonachus locutus est, iu principio libri quinti llistoriie sua' :
'< Haec et alia hujusmodi diligenter perpendens, Paler Guarine (5), aliquid quod aliqiiibus iii dMnio Dei
" lidelibus prosit seu placeat, decrevi simpliciter edere, arreptura vero sedimeii vigilanter teniie, nf
.< cum servo torpente pro absconso in terra talento daniner, Domino ad judicium venieiile.
opusculuin inci-
.<
pra!ceplis veueraiidi Rogerii abbatis, et poslea vostris optavi parere,
Primo itaque
« piens de statu Uticensis Ecclesia?, quod priores nostri sese mutuo exhortati sunt facerc. sed
nulliis
I.eorum voluit hoc incipere. Nam quisque silere quam loqui maluit, et securam quietem edaci cura^
.
(I) Hislorise Normannorum Scriiilores antiqui, res Le Provost, 4 vol. in-S», 1838-18o2.
ah illis per Galliam, Atwliam, Apuliam ei Orienlem (4) Id estanno 1107. _ .
geslas explicantes. Lulel. Paris., 1619. in-fol. (o) Guariaus de Essarlis, abbas mf"» sleni banc
raaii IIW ail zi> juuii
.(2.1 Scnptores rerum Francicorum, tom. IX, p. 10; Ebrulfi Uticensis fuit a 24
lom. X, p. -234 tom. XI, p. 221 tom. XII, p. 583.
; ;
1137.
3) Orderici Vitalis Historise ecclesiasticx, edit. a Qq
PATRor.. CLXXXVni. 3\0
II OlihKI-.K.Us Vir.\l.lN \-i
< IranoirUs re.s iiii1i<gaii(ii pnpposiiil. I.ilieiilpi qiiippt» leîsseiit achi» abiiatmn, fralrum<|ue suonini,
> el parvarum colleclioiicm reruin suuruni, i|uii' ab egênis si'ii cicvolis iumialoiilnis lenuiler aucta» sunl
>• ingcnti solliciliuline patiiim; sed ad dictandi seu scriltendi sedinien suiim renueninl ciiivure ingeniuni.
• Tandein ego, de e.xtrcmis .Meivioniin liiiilnis dccennis Anplitfciia liiic advectus, barliarusque et ignolu.s
« advana callentiLus indigenis admisliis. inspirante Pleu, Normaiinoruni gesta et eventus Normunnis pro-
<> niere scripto suni coiiatus.
« Jam duos [o'), opitulunle Dco, libellos edidi, quibus de reparatione sedis noslrse et de tribus abbati-
bus noslris, cuni (luibtisdain cusibiis leniporis illius breviter inserui, veraciter allegans, proul ab
anuosis senioiibiis diligenter fxqnisivi.
•• Aniodo tertiiim, ab aiiiio Incainatioiiis Ddiiiinic;*' lOTii libelliim e.\ordiar, et dc abbate nieo ac l.'ti-
II censi concione et de rebiis per .\ii annos, fcilicel usqiie ad Gujllelmi regis obitura, gestis loquur.
•< A pra?fato nempe anno placet inchoare pra'sens opusculnm, qiio in hanc lucein xiv Kalendas Marlii
matris ei ulero prorustis sum, Sabbatoqiie seqnentis Pascba^ apud Ellingesham iii ecclesia Sancti
•• Sabrinam llnviiim, per miiiistei iuni Ordrici sacerdotis, sacro fonte
Ealla" confessoris, qnu' sila est siiper
1. rcnalus snin. l'ost (ininquenniuni Siwardo iioliili |)iesbytero litteris erndiendus a genilore Iraditus
II siini, ciijus magisterio prima pcrcipiens rudimeiita qiiinque aniiis subjugatiis siim.
« Lndecimo autem ai-latis meffi anno pro amore Dei a proprio genitore abdicatus suni, et de Anglia in
.. Normanniara tenellus exsul, ut aterno regi militarein, destinatus suni. Deinde a venerabili Patre .Mai-
I. ni.'rio ((J: susceptus, monacliilis liabitiis trabea togalns, sinceroque monachorum conventui fo'dere
<i iiidissolubili sociatns, jaiii i.ii annis plene jiiguin Doinini gratanter bajulavi, el cum coa.'vis meis secun-
II dum Regula» iiistituli(mein in via Dei pro posse meo alacriter ambulavi ; ecclesiasticum moreni ct ser-
'. vitiuni ediscere laboravi, el seinper ad aliquid utile ingeniuni applicavi. >.
\itec Ordericiis scribebat anno 1128.

Iteiiim. iii niie liliri xiii, dicit :
« Ecce senio et iiiliiiiiilate fatigalus, libruni liunc liiure cupio, el lioc iit liat pluribiis ex causis raaui-
» fesla exposcit ratio. .\am sexagesimum septinuim a^tatis mcce anniini in cultu Doniini inei Jesii Chrisli
« perago; el diim optimates hujus s»culi gravibus infortiiniis, sibique valde conlrariis, comprimi video,
.< gralia Dei roboratus, securitate subjectionis et paupertatis tripudio En Stephanus rex Anglorum in
« carcere gemens detinetur, et Ludovicus rex Francorum, expeditioiiem agens contra Gothos et Guasco-
» nes, pluribus curis crebro anxiatur. En praesiile defuncto, Lexoviensis cathedra caret episcopo et
" quando vel qualeiu habitiira sit pontificem iiescio. Qiiid ampliiis dicaiii?
« Inter haec, oninipotens Deus, eloquium meura ad te converto, et cleraenliara tuam ut mei niiserearis
« dupliciter exoro. Tibi gratias ago, suraaie Rex, qui nie gratis fecisti, et annos meos secundum bene-
.. placitam voluntatcm luam disposuisti. Tu es enim Rex ir.eus et Deus meus, et ego sum serviis tuus, et
" aiicillse tua; filius : qui pro posse meo a primis tibi vilae mese servivi diebus.
" .Nam Sabbato Pasclue apud Attingeshara baptizafus sura, qui vicus in Anglia situs est super Sabri-
• uam, iiigentera Ibivium. Ibi per ministerium Ordrici presbyteri ex aqua et Spiritu sancto rae regene-
.. rasli, et scilicet mei, nomen indidisti. Deinde cum quinqiie essem
mihi ejusdem sacerdotis, patrini
. aniiorura apud urbem Scrobesburiam scholse traditus sura, et prinia libi servitia clericatus obtuli in
. basilica Sanctorum Pelri et Pauli apostolorum. Illic Siguardus, insignis presbyter, per quinque annos
.' Carmeiitis Nicostrativ litteras dociiit me, ac psalmis el hyranis, aliisque necessaiiis instructionibus
niaiKtiji ivil me. Inteica priedictam basilicam super Molani tlumeii silam, quffi palris inei erut, subh-
masti, et per piam devolionem Rogerii comitis venerabile coenobiuni construxisti.
Non tibi placuil ut illic diutius roilitarein, ne inter pareiites, qui servis tuis multoties oneri sunt et
c'
« impedimenlc), paterer inquietiidinem, vel aliquod delrimeuluni in observatione legis tuee per parentum
c< caniuleni allecluni iiiciirrerem. Idcirco, gloriose Deus, qui Abraham de terra, patrisque donio et cog-
.. natione egredi jussisti, Odeleriiini |iatreni mtniin aspirasti, ut me sihi penitus abdicarer, et tibi omni-
• mode siihjugarer. Rainaldo igitiir monacho plorans plorantem me
proamore luo in exsilium tradidit, et
.. destinavil, nec me iinquam poslea vidit. Paternis nempe votis tenellus puer obviare non prsesumpsi,
.< sed iu omnibus illi ultro acqiiicvi, quia ipse mihi spopondit ex parte tua, si monachus iierem, quod
« post raortem raeain paradisum cuin innoceiitibus possiderem. Grutanter facta iiiter nie et te, genilore
« meo proloqueiile, coiiveiitione hujuscemodi, patriaiii et parentes, omnenique cognalionem, el notos et
" amicos reliqui; qui iaciymantes et salutantcs benignis precihus commendaverunt nie tibi, o surame
a Deiis Adonai. Orationes illnrum. qiueso, suscipe, et quse mihi optaverunt, pie Rex Sabaoth, clementer
" annue.
» Decennis ilaque lirilannicum mare transfretuvi, exsul in Normanniam veni, cunctis iguotus, nemi-
.< nem cognovi. [.ingiiam, ul Joseph in yEgypto, quam non noveram audivi. SulTragante tamen gratia
(5*) De tertio et quarto sui operis libris hic loqui- (6) Mainerius, quartus Uticen»ls abbas, ab anno
tur Ordericus, nam primus et secundus poslerius 1068 ad annum 1089.
•liis additi sunt.
\:t PRiEFATlO. i4
I. tua, intei' exteros omnern mansuetudinem A venerabili Mainerio abbatc in

et familiai-itatein reperi.
.< monasterio Lticensi, anno, ad monaohatiuu su.sceptu? sum, unrleciinoque Kalendas
xi aHatis raeae
« Octobris Dominico clericah ritu tonsoratus sum. Nomeii quoque Vitalis, pro Anglico vocamine, quod
i' Normannis absonum censebatur, mihi impositura est; quort ab iino sodaliiim Sancti Mauricii martyris,
" ciijus tunc martyrium celebrabatur, mutuatum est.
'
In piiefato cceuobio lvi annis, te faveute, conversalns suin, el a cunctis fratribus et conliiiieriialibus
.< inulto pliis quam nierui amatiis et hoiioratns sum. .^-istus et frigora. pondusque diei peipessus in vinea
Soreoh inter luos laboravi, et deuariuni, quera pollicilus cs, secnrus qiiia lidelis es e.tspectavi. Sex
« abbates, quia tui fuerunt vicarii, ut patres et magistros reveritus sum, Maiiierium et Serloiiem, Roge-
'
rium el Guarinuni, Richardum et Ranulfum. Isti neinpe Uticensi conventui legitime pra^fuernnt; pro
•'
me et pro ahis tanquam ratiouem ledditnri vigilavernnt, intus et exterius solertiam adhibuerunt,
^' nobisque necessaria, te comitante et juvante, procuraverunt.
11 Idus Martii cum
essem annorum, jussu Serlonis electi, Gislebertus Leiovieusis prssul ordinavit
xvi
(1 me subdiaconum. Deiiide post bienniura vii Kalendas Aprilis, Serlo Sagiensis antistes mihi stolani im-
« posuit diaconi. In quo gradu xv annis tibi libenter ministravi. Deinde xxiiii cctatis mese anno, Guillei-
« mus archiepiscopus Rothomagi xii Kalendas Januarii oneravit me sacerdotio. Eodem vero die ccxliv
n diaconos et cxx consecravit sacerdrites, ciim quibus ad sanctum altare tuum in Spiritu sancto devotus
« accessi; jaiuque xxxiv annis cum alacritate mentis tibi sacra ministeria lidHliter persolvi. »
III.
In hoc Uticensi Sancti Ebrulfi monasterio Ordericus, prsecepto Rogerii abbatis sui et rogatu socioriiin,
Annualem Hisloriam simpliciter recitare decrevit.
Est auteni opus Historiae ecclesiastica> sive Ulicenais historia; tripartitum, divisum in libros xui, quoruin
priiui duo sequeutibus posterius additij partem primam constituunt, et res a (^hristo niito summaiie de-
scribunt usque ad annuni 1140.
Pars secunda, a libro terlio ad sexlum usque, persequitur bellica .Normannorum gesta in Francia,
Anglia, Apulia; monasteriorum fundationes, episcoporum et abbatum totius pene NeustriiE seriem ac
res gestas, raultaque alia notatu digna, pra?cipue sub Guillelmo II duce, cognoraine Notho, luciilenter
exponuntur.
Parte tertia deiiiqne, sive libro septimo ad ultiniiim tertiuiii decimum usque, plura referiiiitur d-; morte
Guillelmi Conquestorisanno 1087, tribusque ejus liliis Hoherto, (iuillelmo et Henrico, itinere ileiii Iliero-
solymitano anno 1097 et variis aliis illorum temporiim eventibus.

De Orderico nostro Antonius Pagi, ad annum 1141, Aiiml. ecclesiast. n" 7, sic discnrrit : ' E.\ Urderici
« Historia nuilta ad supplendos annales ecclesiasticos mutuati sumiis; nam licet hic auclor iion raro iii
« chronologinm peccet, multa tamen scitii dignissima w inediiim proferl et sincere narrat. Esi.ainio eum
« tiiiiens, ait tunc Lotharium doniiiiari Alemau-
ante morlera opus siium revisisse; librum enim priniuni
« uis,Ludovicum Francis, Stephanum Anglis et Raniininim nMMachum Hispanis, el tamen l.otharius
' imperator anno 1137 obiit, eodemqiie anno Ranimiius regniim .\ragonise dimisit, et in suuin monaste-
riura reversus est. Prffiterea librum suuin xiii in Ste(ihani regi- caplivitate absolvit. »
15 OltLlKlUi 1 VHAl.lS «i
ORDKRICI VITALIS
ANGLIGEN*
CCEXUBII UTICENSIS MONACH;
PROLOr.lS
IN KCCLKSIASTICA.M IIISTOlilAM,
.\iileriores nnslri ali antiqiiis temporilius lubentis k l)e rebus ecclesiasticis, iil siin[ilex Ecclesiae tilius.
saeculi exciiisiis prudenler inipexeruiil, et bona sincere fari dispono; et priscos patres pro posse
seu inala mortalibus i-onliugentia pro cautela bo- moduloque meo nisu seqnens sedulo, modernos
minnm notavenint, el luluris sempcr prodesse vo- Christianorum eventus rimari et propalare satago.
lentes, scripta scriptis accumulaverunl. lloc nimi- Lude proesens opusculum Ecclesutslicatn Uisioridm
rura videmus a .Moyse et Oaniele factum, aliisque nppellari alfecto. Quainvis eaiin res Alexaudrinas,
hagioftrapbis. Iloc in Darete Pbrygio et Poinpeio seu Graecas, vel Homanas, aliasqiic relatu dignas
Trogo coiuperiinus, aliisque gentiliuni bisloriogra- indagare nequeam, quia ciaustralis ccenobita ei
pbi*. Hoc etiam advertiraus in Eusebio, el Orosio proprio voto cogor irrefragabiliter ferre monachi-
de Ormesta 7i inundi, Anglicoque Beda, et Paulo lem observanliam ; ea tauien quie nostro tempore
Cassinensi, aliisqne scriptoribiis ecclesiaslicis. Ho- vidi, vel in vicinis regionibus accidisse comperi,
rum allegationes delectabililer intueor, elegautiani elaboro, coadjurante ^9) Deo, simpliciter et vera-
et utilitatemsyntagmatum laudo et adiniror. nos- citer enucleare posteroruin indagini. Firmiter ei
trique temporis sapienteseorum notabile sedimen conjeelura prffileritorum opinor quod exsurget
<equi eobortor. Verum, quia non est meiim aliis quis me raulto perspieacior, ac ad indagandos mul-
imperare, inutile saltem nitor otium declinare, et, B tiniodarum, quae per orbera fuint, reriim eventus,
inemetipsuni exercens, aliquid aclitare quod meis polentior; qui forsitan de meis aliornmque mri
debeat simplicibns symmaticis placere. similium scbedulis bauriet quod cbronographia'
In relatione, quam de restauralione Uticensis narralionique suae dignanter ad nolitiam fuluro-
«nenobii, jubente Rogerio abbate i8 , simpliciter rum inseret.
pront possum facere institui, libet veraciter tan- Pra?eipuam nenipe in boc liduciara habeo, quod
gerc nonnulla de bonis seu malis primatibus hujiis hoc opus incoBpi venerandi senis Rogerii abbatis
neqiiam saeculi. Non arte litteratoria fultus, iiee fa- simplici prffcepto, tibique, Pater Guarine (10), qui
cundia pra^ditus, sed bonae voluntatis intentione seciinduin Ecclesiae riluni ei legitime succedis, exhi-
provocatu*, appeto nunc dictarc de bis quse vide- beo, ut superllua deleas, iocomposita corrigas, et
iiius seu tolcramiis. Decet utiqne ut, sicut novsp res emendata vesli« sagacitatis aucloritale munias. In
miindo quotidic accidunt, sic ad laudem Dei assi- primis ordior de principio sine principio, cujus opc
due scripto tralantur; iit el, sicut ab aulerioribus ad ipsum finem sine fine pervenire desidero, devo-
pra^terita gesta usque ad nos transmissa sunt, sic tas laiides cum superis in a^terniim cantaturus (11):
eliain pra^sentia nunc a pra>sentibus futiirse posle- .\LPn.\ ET O.MEr,.*.
ritati litterariim notamine transraittantur.
(7) Historia niundi. (10) Guarinus de Essartis, de quo jaiu supra. abbas
(8) Rogerius de Sappo, abbas Sancli Ebrulti nb Sancti Ebrulfi Uticensis fuil. ann. 1123-1137
ann. 1096 ad ann. 1123, mortuus est ann. !li6. (11) Le Pr^vosl canilurus.
;
'9) Le Prevost conibenle.

:
HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. \.
ORDERICI YITALIS
ANOLIGEN.E
ClENOBll LTiCENSlS MUNACHl
ECCLESIASTIC.E lllSTORLE
PARS PRIMA
I.\ OCA HEs .\B INCARiNATlil.NE SALVATOBIS USQUE AD A.NiNU.M M40 i;EST.E, PER SERIEM IMPER.\TORUM,
HEGUM A'1\IUE PO.NTIFICU.M ROMA.NOBUM UHEVITEU DESCUIBU.NTUR.
SUMMAKRIM LIBUl PRIMl.
1 yntiile Domiiii iiOftri Jrx» C.liristi.

II. Vitii 1'jlis.
III. Miriirida et prodigia ejus.

IV. Seijiieiitia.
V. Seiiiifiitia.
VI. Seqiieiitia.
VII. Sequentia. Traiisliguratio ejus.
VIII. Seqaeiitia.
IX. Sequentia.
X. Sequentia.
XI. Jesus intrat Jerumlem. Puraholte.
XII. Passio U. X. Jesu Cliristi.
XIII. Sequeiitia Passioiiis D. .V. J. C.
XIV. Sequentia Passionis.
XV. Mors D. AT. Jesu Christi.
XVI. Resiirrectio et a.mnsio ejiis.
XVII. Spiritus Sanrtus iii apustolos ilesreiulil.

XVIII. Rerjna imperatoruin Roiiiaiioruin.
XIX. Surcessio imiieratoruin Roiiianoruin.
XX. Iinperatores Roinani. Persecutiones iii Cliristianos. Consluntini cunversio.
.KXI. Imperatores Rouiani. Incasiones .in(ituruni,.Sa.ronuiu Francorunique. Oriijo Fraiiroruin rpipn.
XXII. Clodoreus rex Francorum liapti:âtur. Reijcs Fraiicorum. Reijes Aiiijlornm. Iiuperatures Romani.
XXIII. Conatus ad uniendas i:)rientalem et Occidentalem Ecdesias. Constantinopolitauum rnncilium. Ediltlindn
Inse fiUa. CutMerlus Episcopus.
.XXIV. Imperatores Romani. Carolus MarteUus.
.iquileiensis si/uodus.
XXV. Imperatores Roiuani. Pippinus. Caroliis Maijnus. Imperatores Constantinnpolilaiii.
XXVI. Lotliarius rex. Curulus Maynus. Exstinctiu Caroli Maijni dynastiie.
X.VVII. Hiiiju rex. Reiuense coiicitium. Gerhertus papa.
XXVIII. Otlio imperator. Edelredus Antjlorum rex. Erentus cnrii in Amjlia, Soriuannia et Buryundiu.
XXIX. 1'ticensis co>noliii restauratio. Francos et Xorinannos inter simultales. Claromonteuse ronnliiiin
Eveutus varii usque ad auniim ll.!8.
LIBER PRIMUS.
\. yatole h. N. Jesu Chrisli. (^ ii) esl, sancUtn l-:u;losiam, niillo tempoie de.sislit
Oiiiniiioleiis Veil)iiin per tinod Deiis Pater omriia colere pjusiine |)alinites per oiniiia muiidi «'liiiial i
nohiliter piopagare. Ipse niininim, ipii esloniiiiciin

rondidit. vili.s vera, suramiisque paterfainilias, qni
viiieara plantavil, cl a maiic iisqiie ad uadeoimam verus rex sseculorum, el verus ponlifex futuioriim
lioiaiii iiitroinis.-is opeiHriis excolit, ut nlierem friic- lioiiiiriiiii, verusquc piopliela. hnmiiiumqiie
domi-
iim ex cadem collif;erf possil, eamdem vineani. nns ol anKclorum, i/co /»<»««« pr« p"Wicipi6us suis
,
19 ORDERICl VITALIS 20
vero nostrae carnis tolerans per assumplam

ineffabiliU-r unelus (He6r., i, 9j, iiia;sliinabilisqiie
^ firma
consilii palKrn.T disppnsalionis angelus (secunduni humanilatem. Legem, quam per Moysem dederat,
oracula prophelarum, ipii Spiritu sancto edocli, inviolabiliter servavit , et omnem jiistitiam ipse
seu stella> in hujus saeciili nocte fulserunl. et velul legifer per omnia iiuplevit. N.hiu octava die circum-
pslli somuolentos aulelucanum canendo excitantes, cisus est, et quadragesima die cum legali oblatioue
Pnininici adventus nivsteria valiciuati sunl) regiam in teraplo Patri oblatus est (Luc, ii, 21-23).
virgiiicni .Mariam. de faniilia regis David ortaiii, Sed, qiiamvis Virgo mater diva* prolis alligaret
de niullis millibus unam clegit, omuiumque virlu- nieiubnipaiinis iiivoluta, et podes mauusque stricta
tum copia gloriose insignitam sibi matrem effecit. cingerel fascia. tenerque iufans inter arcta condi-
Geneiose virgo virtntum iusiguiis adornata, Joseph tus pra?sepia vagiret pro humana, quam Patris
justo divinilus desponsata, a Gabriele archangelo velle susceperat, raiseria ; sublirais tamen Deus,
salulala L«c.,i), de Spiritu sancto iuiprapgnata, orto iu a-tbere novo sidere, monslratus est, et a
desideralum cunctis gentibus Salvatorem, queni magis oricnlalibus divinitus illustratis in Bellileeui
sine delicto concepit, viii Kal, Januarii sine dolore reqiiisitus, ibique in cunabulis invenlus, ac ut Deiis
mundo peperit. Sic Dominus noster Jesus (^hristus adoratus est, Prudentes raagi tria munera de the-
l'rima census ascriptione, Cirino Syria» pnpsitiente, •' sauris suis pretiosa protulerunt, auruni, thus et
seciindum ordinem totius prophetiae quce de ipso inyrrham Christo sponte obtulerunt; quibus ipsuin
praedicta est : in Bclbleem Judae oppido natus est. summum legem, verumque Ueum et morlalem
Praeclara, ut veraces Scripturae referunt, sigua hominem prfeconati suul, Electionis genlium pri-
nascente Christo ccelitus ostensa sunt ; et augeli n)iti;e in Iiis eonsecratae sunt, qu» de Saba aliisque
de salute hominum pie gratulantes cecineriint : nationibus late per orbem dispersis ad Chrisluni
Citurid in nltissimis Deo el in terra pax honwiibus in Bethleera properaverunt. In somnis ab angelo
bcnx lolunlatis ! (Luc, li, t -14.) commoniti ne redirent ad Herodem, per aliud iter
Anuo itaque Caesaris Augiisti xlii, ab iuteritu insuam laeli repedarunt regionem {Matlh., ii, 1-12).
vero Clcopatrce et Antonii, quando et .Egyptus in Tempore purgationis sua? Virgo parens devota
provinciara versa est, xxvin; olympiadis vero cen- teiuplum adiit, Deoque Patri puerum praesentavit,
tesimse nonagesimae tertiae anno tertio, ab IJrbe quem Siraeon senex justus in ulnis suscepit. Felix
aulem condila 752, id est eo anno qiio compres- silicernius in Deo exsultavit, qiiia diu exspeclatum
sis cunctarum per orbem terrae gentium molibus, Salvatorem gentium vidit, per Spiiitiim sanctum
firmissimam verissimamque pacem, ordinatione ,-, agnovit, manibus gestavit, eumque populis vitse et
Dei, Caesar Oclavianus composnit, Jesus Christus mortis esse dominum praedicavil, et mullis admiran-
Fiiius Dei seitam mundi aetatem advenlu suo con- tibus cum ingenli tripiidio benedixit, Anna pro-
secravit. phctes, tilia Phanuel gaudens adfuit; vidua virtu-
Ab initio niundi usque ad nativitatem Cbristi, libus pollens Christum agnovit, ipsumque palani
secundum Hebraicam veritatera, anni 3952 nume- omnibus qui ledemptionem praestolabantur Jeru-
rantur; juxta compiitationem vero Isidori Ilispa- salem, jam venisse praecinuit. Parentes pro eo par
lensis episcopi, aliorunique quorumdam doctorum, iurtwum aut duos pullos columburum obluleriint
3154 supputautur. Porro secundum computationem iLuc, II, 24-38); quibus Ecclesiae nitida castitas
Eusebii Caesariensis et Hieronymi, ab Adam usque et blanda simplicitas prseflguratae sunl.

ad xviu annura Tiberii Caesaris, quando Chrislus Ecce nato in carne Domino non solum angeli
passus est, anni, 5231 liunt. coelorum, sed et omnis aetas mortaliuin et sexus,
Omnis credentium multitudo in Spiritu sancto reddil testimoniura. Virgo Maria Spiritus sancti
pxsultet, aeternumqiie Creatorera indesinenter ado- cooperatione concepit, peperit et lactavit ; eique
ret ; eique tota virlute sacrificium laudis immolet, per omnia efficaciteripsius ope ininislravit, Joannes
qui unicum Kilium suuni, sibi sanctoqiie Spiritui D in utero matris Dominura Ia?to gestu suiim salutavit
coaeteruum et consubslantialem, incarnari consti- et repleta Spiritu sancto Elisabeth triplici prophe-
tuit, et a realu mortis servum indebila morte Filii lia; modo Ecclesite de Messia et ejus genitrice pro-
absolvit! Clemens enim Conditor, qiiiplasmasuum, phetavit. GloriUcavernnt angeli Deum, prohumana
quod ad imaginera el simililudinem sui fecerat, redemptioue incarnatura ;
qiii dum nos coii-
lapsum esse condoliiit; inaGstimabilique consilio spiciunt ledimi, suum gaudent iiumeriim repleri.
inexhaust,-e profiinditatis suae decrevit ut coaequalis Angelica visitatioue pastores instructi Betbleeni
sibi damiialum in ergastulo Filius servum visitaret, accurrunt; panem vivum, qui de cojlo desceudit,
bominemqiie de caplivitate propriis ad gregem hu- in pr;p.sepioqua5ruut: infantem, qui coelis prajsidet,
meris pie reporlarel, novemque ordines angelorum paiiiiis iiivolutiim inveuiunl. Pastorum pm^couiis
Mii restauratione numeri perfecte laetiticaret ! audientium corda de Cbristi notitia gaudium el
Filius itaque Dei horao factus id quod fuit per- admirationem concipiunt. Zacharias et Simeon justi
mansit, et quod non orat assurapsit ; non commis- senes Christiim confitentur. et de illo fuliira vati-
lionem passu«, neque divisionem, cum Palre saiic- cinanliir; qiiibiis in Christi amore anus beata (ide-
oqrie Spiritu regens omni,'! per divinitatem , in- litcr Aniia couiilatnr. Honis itaque felici jucundi-
51 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PAHS I. - 1,115. I. 22
talc gralulHntibiis, Herodes , iiiiisil.ilis mmoriliiis \ Tiherius privignus Aiigiisli, Livia». iixoris ejiis
aiiditis, coiitriitiitiir iiii|iiiis, et jiibfl onines ;> bi- ex priore uiaiilo filius, aiiiiis .\xiii regnavil. Cu-
niatii et iiifra in nethleeni imrinii, et iii cnnclis jus sviii aniio Chiisdis passione sua miindum ro-
e.ju? finibus. Translalo Jesu cuin iiitacla inatie a demit.
Joseph in .'Egyptiim, Herodis furia crudeliler elfu- VoA murlem llerodis Aiitipalri .\scaloiiila3 pro-
siis esl sangnis inraiitum, et canipi Bethleem iiia- li', ipii x.xxiv iinuis in .liida-a regnuin iisurpavil,
dueriiut crtiore innocentuin '.Mntlh., ii, l.t-lli . .\rchelaus [ilius ejiis x aniiis super Judseos tyranni-
autem pro se trucidatos iu suuni traiistulit
Clirislus deiu esercuil. Ciijus pro metii, Joseph, nt Mat-
thalamum. ubi feliciter laurcati tripudiant in per- tha?us astruit, postijiiiiin aiigeli jussu de ^gyplo
peluum. rediit, cum puero et iiiatre ejiis in Galiheaiii
11. Vitit cju.v.
secessit, et .Nazareth habitavit. Arclielaus aiilem a
Salvator x.vxii annis et iii mensihus iii tciris Juda-is, ob intolerabilem aniini ferocilatem, apud
conversatiis est, sed peccati expers dohim locutus Augustnm crimiuatus. decidit, et .'pterno apiid
non est, solusque inter mortuos liber ab omiii Viennam Gallice iirbem exsilio disperiit. Hegnuni
culpa repertiis esl. vero Jiidsic, quo minus validum lieret, fratribiis
In inilio xxv anni Jordanis alveum expetiit, a B ejus idera Angustus per letrarchias scindere curavit.
Joanne baptismate intinctus aquas sanctificavit, et Porro Pilatus xii aiino Tiberii Ceesavis Jndeeam
sic exempliim toliiis humilitalis seiiiiacibus suis missus, procuralionem geiitis suscepit, cl inibi per
ostendit. Jesu bapliicato ot oranle, ctelum aperlum X contiiiuos aiiuos usque ad i(isuin penc tinein Ti-
est. Corporali vero specie sicut coliiinba super euni berii purduravit. Ilerodes, Pliilippiis et Lysauias, iil
Spiritus sanclus descendere visus est, et vox Palris Lucas refert (cop. lii, 1;, ciim illu JuJieam rc-
de coelo aiidita esl : Hic esl Fiihis meus dilectus. gebant lilii llerodis senioris, sub (|uo Dominus iia-
in qno mihi complnriii {Mntth., iu , 1-17; Marc, i, lus est.
9-11 : Li/c, III, 21, 'li). Merilo Joannes prwcellit Omue teiiipus, quo Doiiiimis iiusd-r iu tcrris do-
inter natosmulierum, cui se Christus credit bapti- cuisse describitur, intra qiiadricnnii spatia coair,-
zandiim invisibilis se Spiritus exhihet videndum, latnr. Nam luuc, ut Josephus^refert, Anna deliir-
siiura de coelo Pater commendat Filium. Sic bcalo batu, pontificaluni Judisorum per successioiies te-
pra^cursnri mystpriuin Trinitatis osleiiditnr in bap- niieriint Isinael lilius Baffi, Lleazariis Aiianiw poii-
tismo Salvatoris. titicis tilius, cl .Siinon Caiiufi lilius, atqiie Jose-
Dominus Jesus, qui dnoderimu «tatis su* iniiiu /. phus Caiphas, qui Jesum pro geute morilurum
templo in medio ducloruiii sedil, nec docens sed prophetavit. Ensebius Csesariensis a vi anno Darii.
interrogans inveniri voluit, annorum xsx baptiza- qui post Gyrum et Cambisem regnavit, qiiandu
tiir et exinde prodigiis Deus declaratur. Tricnnio opera lempli consummata siiiit, iisqiie ad Herodcm
signa facit etdiscipulos erudit. Triennalis (12) a!tas etAugustum, nuinerat iii Daniele hebdomades vii
nostri Saivatoris intimat sacramentum nostri bap- el i,x duas, quse faciunt aiinos 483, quando Chris-
tismatis, propter lidem sanctfe Triiiitalis et opera- liis, id est Hyrcanus. de genere Machabfeorum iio-
tionem Decalogi legalis. Legifer etiam iioster sic vissimus poiilifes, ab Herodejngulatiis est, etjnxla
admonet homines ne audeaut infirma eetate pr;edi- legem snccessio pontilicuin cessavit. Hippolylus
care, seu temere prajlationes appetere ; sed legiti- vero regni Persarum 230 supputat annos, et iMacc-
mum el maturiim tempns ad sacerdotium, vel ad doiium 300, et (lost illos usque ad Chrislum 30, id
docendnm stnde;int hnniiliter exs|iectarc. est ab inilio Cyri regis Persarum usque ad adveii-
Aiiiodo conliuuationem miraculoruni l)oiiiiiii liiiii Doniini .itiO niimerat annos.
nostri Jesu Christi, qua' iu quatiior Evangelioriim Hsec de lemporum serie studioso lectori rimatus
libris scripta siiiil, libet iiitiieri, et veraciler cuni- iiitimavi, qiiod sol justilise sexta setate orlus est iii
peudioseque paginis adiiotare. LH facilius ibideiu D iiuvissima liora hujus sieculi. Amodo proposilum
perspecla passiin ad mentem revocentiir, seriem re- upiis de meo aggrediar Domino, ciijus in omnipo-
rum, prout quatiior evaugelista- descripserunt, in- teiili beniguitiite conlido, et opem nt incaqilmn ,
vestigo ; ipsoqiie, qui linguas infantium facit diser- ditrnp peragam ad landein ipsius, lideliter invoco.
tas donante. breviter propinare peropto. Et ipiK» III. MiracKla i;t pvodigia ejiis.
chronographiam decrevi contexere, jiisliim est ut Jesiis, pleniis Spirilu saucto, a Jordaue iii Gali-
in primis certitudinem temporum diligenti desig- la;am regressus est, ibique tertio die cuin discipu-
nem conamine, prout sancti evangelisla:", aliiipie lis siiis ad utiptias in Caua vocatus esl. Deticienlc
historiographi scriplis suis jamdiiduin eiiodaverc. Kilio, a matre rogatus, sex hydrias aqiia repleri
Octavianus Cipsar Aiigusliis. Caii Julii Ca-saris ex jiissil, et miitalam in viiiiim deferri a ministris ai-
sorore Octavia nepos et h;cres, Romanornm secun- chitriclino prfpcepit Joiw.. ii, l-ll|. Hoc signu
dns, regnavit annis i.vi et mensibiis vi, (îijus xi.n gloriam siiam discipulis suis primum manifestavil,
anno Christiis natus est. per quod coinmulationem carualis intellectus in
lii) Le Prevosl : Irkennntis.

;
23 ORUKRICI VITALIS ii
veteri lege dosign.ivit, el per Spiritus saucli jrra-

j^
suu patria honorem non habet (Joan., iv, 44). Exem-
liani iii novilalem vila>. traiislulit. Iii desertuni a pluni esse verax dc anterioribus protulit, quod ad
Spiritii saiicto ad agonein ductus cst, et a Salana, solain, licct mnlta', in Israel vidua3 esseiit, Sarepta-
qui liomlneni iiicomparabilis justitia> videns, adini- iiam.niulicrcm temporc fauiis Klias uilssiis fuerit ;
labatui', lentatus est. yuadragenis diebus ac noc- mukisque leprosis iii cgcslate et irriimna relictis,
libus jejunavit, el sic, per jejunium el oralionem solus, Kliseo vaticinante, Naainan Synis iii Jordane
oinnc freiiHs dipmoniorum a bonis vinceiidum. mundatus fuerit. Omnes in synagoga vcrbum Do-
exemplo docuit iMnUh., iv, l-ll Mnic, ; i, 12-13 ;
]\)'\ni audicntes ira repleti sunt Lnc, iv, 28). Quod
Luc, IV, 1-13). Anliquus serpens, gnla, el vana dictum fuerat, opere sacrilego verum esse coinpro-
gloria, cl cupiditale, quibus primum Adam supera- bantes, surrexerunt. Xmeates efficacem archiatruni
vit (Oh., ii), secuuduni nihilominus Adani tenlavil; extra civitalem ejecerunt, et usque ad supcrcilium
sed ab illo Iripliciter victus refugil. Et ecce acccs- montis super quo construcla est urbs, «/ prxcipita-
senuit angeli, ct minislraveruiil Filio Dei (Matlh., rcnl cum, du.tenint. Ipse aulcm transiens per medium
1, H), qui victores Satanaj in coelis reinunerabit illorum, inde descendit Cuphamaum (ibid., 29-31 ;
gaudio perenni. Matth., IV, 13-16 ;Mwc., i, 21).
Salvator cum inalre el fratribus Capharnaum 1» Venit ilei-um in Cana Galilxx. Regulus, vujus
nou multis diebus inansil. Inde,
descendit, ibique filius infirmabatur Capharnaum, Jesum venienteni
appropinquante Pascba, Jerosolymam ascendit, et a Judxa in Galilxam rogabat ut descenderet, cl
in teniplum iiilravil. Vendentes oves, el boves, el fdiutn ejus sanaret. Duiit ei Jesus : vade, fdius tuus
columbas, el nummularios sedentos in tcmph) inve- vivit iJoan., iv, 4H-!iO'. Prolinus a-ger convaluil.
nit et fulgore deitatis mirf rulilaiis oiiiiies pjocit. paLer credidit, domuniqiic in crastinum remeavil,
{Joan., II, 12-17.) cl sospite lilio gaudenlein farailiam reperit, et cog-
In dio feslo Pascba multi signa, quu' Jesus fa- noscens quod contigerat cum tota domo credidif.
ciebat, viderunt et in noinine ejus credideriint. IIiic, ut Joaiiiies perhibet, secundum fuil signuni
Tunc .Nicodemus Pharisieus, princeps Juda?oriim, qiiod fecit Jesus, cum venissct a Judxa in Galilxam
venit ad Jesum uocle, cupiens ejus secrela perfrui (ibid., U\.
alloculioue. Meruit ergo instrui de virtute baptismi, Cum audisset Jesus quod Joauuos Iraditus esset,
de regenerationc ex aqua et Spirilu, de sui descen- lelicta Nazarelh, qua» dicitur flos, hahitavit in Ca-
sione el ascensione, de serpentis a?neitypica exalla- pharnauin, qua; villapulcherrima iiiti-rprelalur, qiia
lione cl
1-21).
Filii honiinis indebita passione iJoan., ui.
^p Ecclesia designatur. Nazareth quippe
NazarEeus dictus est, in Galilffa juxta
undc Christus
montcm Tha-
Post hxc, Dominiis venit in Judieam. Ulic cum bor viculiis est, Capharnaum vero oppidum est
discipulis suis demoraljatur, et pluia salulis insignia in Galilaea gentlum juxta stagnum Genesar situm,
operabatur. Joannes autem erat baptizans in Ennoyi in finibus Zabulon et Nephlalim (Matth., iv, 13),
justa Salim, ubi miiHx aqux erant; et conqnaeren- ubi prima captivitas Hebraeorum facla fuit ab As-
tibus discipulis ejus el Judseis, de Christo veiax syriis. Exinde, id est tradito Joanne, ccepit Jesus
perhibuil testimouium yibid., iii, 22-23). Deinde prxdicare (ibid., 17), quia evacuata voce sequilur
Jesus reliqail Jwlxam el abiit iterum in Galilxam, verbum, et desinente lege sequitur Evangelium, ut
transivitque per Samariam. In civitate Samarix sol auroram. Pamilentiam. inquit, agite ; appro-
qux dicitur Sichar, juxta prxdium quod dedit Ja- pinquavil enim regnum coelorum (ibid.).
cob Joseph filio suo, eral fons Jucob. Jcsus ergo fa- Amhulans Jesusjuxla marc Galilxx invenit Simonem
tigatiis ex itinere sedit super fontem hora sexta, et Pelruui, etAndream fralrcm ejus, el filios Zebcdxi.
inystica verba locutus est cura muliere Saraaritana. Jacobum et Jounnem, et vocavit eos. Al illi continuo,
Samaritani cum sraudio Salvalorcm susceperunt. reliclis retibus, seculi sunt etim (ibid., 18-22; 3f«rc..
et duobus secum prrce mulla diebus delinuerunt D I, 16-20; Luc, v, 2-1 1 i, Simon inlerpretaturo6edie/K'!,
devotique plures in eum crediderunt(Joan., iv, 5-42). Petrus agnoscens, Andrcas fortis vel virilis, Jacobus
liide Jcsus in Galilxam in virtute Spirilus abiit, et supplantator, Joannes Dei gratia. Interpretationcj
famu de illo per imiversam regionem exiit. Ipse in istffi sanctis pra;dicatoribus apte congruunt. Nam
synagogis eorum docebat et magnificabatur ab omni- sine obedientia nullus ad Doininum intrat, absqiir
bus. Nazarelh Sabbato in synagogam inlravit ad fortiludlne nuliusperseverat, elqui vitla supplanlat,
legetidum. Optimus lector surrexit , librum Isaix Dei gratia; omne bonum quod habel ascribat.
prophetx revolvit, et invenlum pronosticon legit : Circuihat Jesus totam Galilxum, docens in syna-
Spiritus Dotnini super me. propter quod unxit me gogis eorum et prxdicans evangelium regni, el sa-
evangelizare pauperibus nmit me, et reliqua {Isa., ti<ins omtiem languorem et omnem infirmitatem in
i.xi, 1 .. El cmn plicuissel librum ministro reddidit, populo. Et abiit opinio ejus in lotam Syriam, qua;
rcsedil etdtxit Quia hodie completa esthxc scrip-
: regio pertingit ab Euphratc usque ad inare magnnm,
Inra in auribus vcslris. Mirabanlur in verbis gra- a Cappadocia usque ad .'Egypliim. El ohtulerunt ei
lix qux prorcdebant ejus ab ore (Luc, iv, 14-22). onmcs mnle hubenles, variis languorihyis animaruni
Ipse Jesus teslimonium perhibuit, quia propheta in et corporum. el tormcnlis, id cst aoutis passionibus,
;
HISTORIA KCCI.KSIASTICA. - l'AUS 1 Lll!. I. -jr.
ivinpiehtHsijs, ct qui deeiniiiiiii kahcbnnl ul lunaiicos, A 33-37). Mox de syiiagoga exivil, duinuin Siiiioni>'
cl piuah/licos, et curavit ros. Tiirbse ergo miiltw. se- intravit socruni ejus feltriciliintein vidil, el rugatus
:ulx siint eum de Galilivn et Dccapoli, de Jcrosoly- ab aniicis ejiis mamim teliyil. Protiuiis lugata reliic,
mis cl Jiidxa. el de traiis Jordanein tMatth..\\. ,'3- mulier sana surrexit, et coelesli mtdico gratanter
•2o", Mare., ui, 7, 8; Ltie., vi, 17), iiiteiitione (iiiiii- ininistravit. KcspcrB aulem faeto, vuni sol occu-
quepartila. Alii enim propfor cceleste inagisleriuiii, buissct, multos ei obtulerunl daMnoniacos et variis
iit disLMpiili, alii piopter ciirationem iiilirniilatuiii. langnoribus vexatos {Matlh., viii, iV-17; Marv., i,
alii sula laiua et ciiriositale, voleute? experiri ve- '29-3't; Luc, iv, 38-41). Verns arcliiater singulis
rane cssent qiia dicebantiir, alii propter invirtioui, mauus imposuil, verbo spiritus cjecit et omnes
viilentes euui in aliquo capeic ct acciisare; quidam malc habeutes cnravit. Occiibitu solis mors Doiniiii
cliani sequebantiirenui propter coriiuraleiii vicluiii. designatur: postquaiii gentiles, quos da^mou possi-
Vidcns iiutem turbas Jesus, asccndit in monleni : debat, per fidcm liberantur, et a^groti a morbis
el cum sedisset, ad eim acccsserunt disvipuli ejas. El peccatormn, emendatioris vilee remedio sanantur.
uperiens os sttum [Matth., v, 1, i\, qui oliin aperue- Multas turbiis videns circum se, sero jussit disci-
ral ora prophetarum, edidit prolixnui scriiiuneui pulos siios irv Iraiis fictuin, eoqiie ascendenle in
omni perfectione pleuiim, iu quo pulchre et utilitcr I> naviculiiin, discipuli ejiis secutisunl cum {Malth., viii,
aposlolos eriidit et informat;ut, qui per .Moysem 18, 23). Uiguuni crat ut, sicut iii lerr.i leccrat lui-
in Sinai monte legem riederat, in Galila?a in monto racula, sic etiani iu uiari facerct. iit se terr;e nia-
Tliabor suos doceat ct perfectioue totius justitiiv risqiie dominum esse comprobarcl.
imbuat. Ingressus ergo in iiaviculaiu, iiiare turbari fecit,
Nain de oclo beatitndiuibiis plaiic disseruil ct cnc- venfos commovit, fluctusque concitavit. Ipse vero
lcris mandatis legis, quam uoii solvcrc, sed adiiu- dormiebal corpore, sed vigilabat iiicnte; quem orla
plere venil [ibid., )7); et prseccpta uova> legi.s arc- tempestate discipuli susvitaverunt, dicentes : Dominc,
liora qiiam Veteris Testaineuti dicil, diiiu iniinicos salva nos; perimus. Tanc surgens, imperavit ventis
etiam diligi pra^cipit [ibid., 4V), et niisericordiani et mari, et facta est Iranquillitas mmjna [ibid., 24-
iu occulto faciendam, et raulta alia perfecla; vita? 26; Marc., iv, 33-49; Luc, viii, 2'2-2o). Sic idcm iii
jussa depromif. De thesauro in ccelo condendo, de salo hujus saeculi Emmaniiel quotidie operatur, diim
eo quod nullus possit duobus dominis .servire, de vo- navis Ecclesim suip. diveivarum procellis tribulatio-
lalilibus et liliis agri 'Matlh., vi,'i4, 28), de festuca num jactatur, et pene discriiniiium euormitate pe-
et trabe in oculo, de inargaritis aute porcos iion p riclitalur. Scd quia cuin tidc flebililer a suis iuvu-
mittendis, de introitii ad vitara per angiistam por- catur, presto adest, et virtiite deilalis sua^ niirabili-
fani, de cavendo a falsis prophetis, dc domu ;rdi- ter eis suffragalur, et continuo sedatis tentationi-
licauda supra pctram [Matth., vii, 3, 6, 24; Lae., vi, bus fortiter opitulatur.
I8-4!J), verus Doctor doctoriim iucomparabililer per- IV. Sequeiitia.
oravit. Tnins frcliuii cuin venisset in regionem Gcrasc-

CAtm consummnsset Jesiis perfeclionis verba, lurbie noniin, dao sxvi nimis, habentes dsemonia, de monu-
admirabantur super ejus doctriiia. Erat enim eos do- mentis egressi sunt, et occurreutes ei exclamavc-
vens, sieut Deus omniiim potestatem habens, non sicut ruut : Quid nobis et tibi, Jesu fili Dci? Venisti huc
Scribse et Pharissei {Matth., vii, 28, 29 ; Murc, i, 22 anle tempus lorquere nos ? Si ejicis nos, mitte nos in
Liic, IV, 31), qui servi erant Moysi, et ea tantum greyem porcorum. Et ait illis : Itc. At illi porcos
doccbant qua: inlirinis dafa erant. iuvaserunt toliimqup gregem in salum (iraecipitave-
Cum autem descendisset de monte. secalai sunt runt (Mallh., viii, 28-32; Marc. vi, 1, 17). Sic a le-
eum turbse inultse. Leprosum vero siqipliciter ado- gione dBemoiium ad duo millia porcorura grex pra;-
rantem Salvafur manu tetigit, et confestim miinda- cipilatus est, et in mari sufTocatus ILuc, viii, 26-37),
vit, ipsumquese sacerdotibus ostenderc cum \v'^-d\i Q Pastores autem fugerunt. e.t venientes in urbem om-
sacrificio prfficepit {Matlh., 'vin, l-4;M"rc., i,40-i.S; nin nuntiaverunt IMatth., viii, 33). Huniinibus itaqiie
Luc, v, 12-14). Quo jussu confessiouoin et punii- siualis, porcisque prwcipitatis, Gerascni de ista ci-
tentiam peccatorum insinuavit. vitalc nimis territi exierunt ; Dominuraquc, iil a
(japharnaum tidem (".enturioiiis iqiprobavif, el finibiis eoruni transiret, stulti rogaverunt.

pnerum ejus, pro qiio suppliciter rogavit, jacenteni Gerasa est urbs in Araliia trans Jordauem, juiuta
paralylicum et male tortum, verbo sanavit libid., monti Galaad, quain leuuit tribus Manasse ,
iiun
5-13; Luc, vn, 1-10). longe a staguo Tiberiadis, ubi sues demersi siint.
Sabbato, dum doceref in syuagoga, da'inun [icr Oiw iuterpretatur colonum ejicieiis vel advena ap-
liuminem exclamavit : Qaid nobis et tibi, Jesu Na- propinquans; gentilcs signilicans, ad quos salvaii-
zarene ? Venisti pcrdere nos ? Scio le, quia sis Sniic- dos Kiliiis Dci accpssif, dum rarncm hnmanam
tus Dei. Et comminatus est ei Jcsus , diccns : Ob- assiimpsit. Duu qiio^ I-gio da'niouum po.ssidebat,
mntesce, et es-i de hnminc. Di^cerpens eum spiriliis fluos liguraiif popiilos, .liuUeoriim d gentiliiiiii;
si.q.iil-
ncqiirim, egressiis rst : et liomo, cnncti^ qiii adcraiit liuibus doiuiiiabatur iiiiivcrsilas vifiuriiiu. Iii
iiiurtuis rrilnis esl pc'

iijir.irilil.iis sriualiis c^t Mnrc, I, 23-28; Lur., iv. cris liiibilabaiif. qiiia
:
2- OKHKI! Ii:l VIT.XLIS 28
rali*, scrvicbailt. Salan;r drtbililas iii lnu' iiianifosle * *c : Si trtigeru fimbriiim rcstinirnti cjus lantum.
paloscit, i]uod iioc |i()iois ?iiie pfriiiissii llci iioceii? S'ilya ero. .\l Jrsus coiiversus rt vidins cam. di.rit :
potiiil. foiijidr, filin; fides lua te salvam fecit. Confestim
Nota quod, diiiu prapdestluali ad viUiiii ad Oonii- fons snnguinis ejus siccatus est. rt salva facta cst
iiuin conveituijliii'. i-l saiia ralioiii; ulcntes salvaii- [Matth.. IX. 18-22; Marc, v. 22-3 't: Luc. viii.
liir. spurci luniidiiiue idololdlra;, ot oiniics reprobi il-4S .
nequiliis inh«reiites, iiiii per porcos dcsignaiilui'. Iicinde Christus, cum iii dtaiiuiit principis ceiiis-
iii stagno liilulcntoriini ai tiium snrditati coiidnm- stl, et tibicines turbamtiur tumalluaulem lidis.têt.
naiitur. di.^sil ; Recedite ; iwn est morlua piiclla, sed dormit.
Asceudens Jesus iii naviculani Iransfrelavil el El deritlebant eum. Kjecta turba, conclavim iiitra-
C.apharnaum veiiil. Ibi cuni esset, multi ad eum vil, secumque Prtnim cl Jacobum et Juanneni el
convcncriinl ; et doinum implentcs, vcibum cjus palrcin el matreni piielhe introduxit, manum ejus
andicrunt. Tuiic a qiiatuoi viris paralyticus dela- leiiuit , i|)soqiic jiibente puclla surrexit, illique
lus est, et grabatuni iii qiio .jacebat, niidalo tecto, dari maiiducare pra-cepil, ct f,iina ha'C in univcr-
ante illuin deniissum esl. Porro clemeus Dominus _ sam terram exiit (Matlh., ix, 23-26; Marc , v, 33-
tidciii poititoruni vidit et paralytico peccatadiniisit, 43; Luc, VIII, 49-36). Jairus interpretatur illumi-
cique, niurmuiantibus Scribis, ail : Surye. tulle ler-

iiaiis, vel illuininatus, et siguiticat .Moysciii aliosijiie
Itim luum, et vade in domum tuam. Stdtim ille sw- lcgis doclores; duudenis autcm tilia, Synagogam ;
rexit, et, fûblato coram omnibus (jnibato, «i domum ha^morreusa vero, gentium Ecclesiam, qua; prius
suam abiit [Matth., ix, 1-7; Marc., ii. 3-12 : Litc, v, per Christum fidem tetigit cl sanitatein a profluvio
18-26). idololalriaj , carnaliunique voliiptatum, graliosa

pr.ciipuit. Tandein, sicut piiellajus>u buinini pos-
Inde Jesiis transiens .Mallbaîiin in teloneo se-
tea revixisse dicilur, sic Isracl . cuin plcnitiido
dputein vocavit, et seculum ex piiblicano aposto-
gentium introierit, salvabilur.
liini et evangclistam sublimavit iMatlh., ix. 9 .
Discunibenle Domino in donio l.evi, Pharisa-.i mui'- Inde Jrsu Iranseunte, sccuti suut tuiii dao cxci,
niurabaut: cique, quod cuni publicaiiis el pecca- clumantes : Miserere nostri, fili Uavid. Oculus eo-
loribus maiiducaiet . derofrabaiil ; sed benigniis ruin tetigit. eosque ilhiminavit. Egressis illis,
doclor pravos eoruni medilatus attendit, iililcinque ecce obtulerunt ei hoiiiineiii miituni et d;emonium
senteiiliam proferens, ail :Non est opus valejitibus habentem. Ejecto aiitem ilxmone, locutus est mu-
mcdicus, sed male hnbentibus. Non veni rocare jus- ^ tus et admirata; siiiil turbap, dicentes ; Nunfjuam
tos, sed peccalores iibid.. 10-13; Marcii, lo-l?; apparuil sir in Isracl. Pharisiei vero dicebaut :
Liir.. v,iy-i-i]. Doniiuus ideo peccatorum convivia /;i Beelzebub principe dxmoniorum ejicit dsemones
ficquentabat, ut invitatores suos doceudo iiivitaret, [Malth., IX, 27-34).
ct transferrel ad coelestes epulas.
invcn-
Jesiim in deserto lurbu" requirebant. el
Iliim loqueretur .lesiis cuin discipulis Joaiinis.
luni ne discederet, sibi detinere oplabant Luc, iv,
et reprehensiis esset a Pharisaîs cur discipuli ejiis,
ii). Cum lurbse irruercnt, ut verbum Dei iiudirent,
ut Juannis, non jejunarent, aptam protulit similitii- Jesns in uavcm SimonU ascendil, eumque a terra
dincin de (iliis sponsi non lu?eiitibus quandin ciini iii slaijaam Grarsareth rrducere pusillum rogtivit.
illis est spoiisus, et de conimissiira paiiiii rudi iii
llii scdras larbas dociiit, et, ul loi]iii rcssavit, Si-
vestimentum vettis, et de vino nnvo iu iilres vetercs iiioiii. qiii tota nocte frustra laborarat, dixit : Dmc
non mittendo Matth.. ix, 14-17; Marc. ii. 18-22; in iiltum, et laxale retia veslra iu rapturam. Quod
Luc, v, 33-39'. Sir piobit arctas i)bservatioiies rum fecissent, copiosam ciinrluseriinl mitllituiliiiem
iioviP leijis non cssc. oiiriialibiis imponeiidas iion- pisrium, qna salis oniistiini riimprhatur relc eorum
dum renovatis, doiiec palam patescerct renovalio D Liic, v, t-ll).
spiritiialis per mvslerium Mominica' passionis et
In diebus illis exiit iii inoulein orarr , cl pcr-
re.surrectionis.
noctans ertit in oratione Dei. l)io faclo, discipulvs
I.oqiientc Jesu ad tiirbas. .hiirus, archisynago-
saos vocaKit, ri duodecim cx ipsis eleyil, 'pios el
gus accessit, ad pedrs ejiis proridit eiimqiie ado-
aiiijslolos, id esl, missos , nominavil, duodccim au-
rans dixil : Domine.flHa mea modo defancta est
tem aposlolorum nomina hxc suiit : Simon Pr.trus
sed veni, imynme manum tuam stipcr eam, et rivet.
fl Aiidreas fralcr ejus, Jacobus Zcbedsei et Joannes
Rcnigiiiis opifex siirrexit, et cuni illo protinns
frater ejus, Pldlippus el Bartholomxus, Thomas cl
al)i'l Tiiiba vero niiilt.n srquebalur illuin, el coiii-
Malthxus . Jacobus Alphxi et Thiiddseus . Simiai
prinjcbat. Mulirr autem ffise fluxam samjuinis pa-
Chananxu!., et Juiias Iscarintes, rjui rt tradidit luni
liebatur duodfcim annis, qiiic omncni siibslantiam
•.Matlh.,\, 1-1: Man.. iii. 16-19; Luc, vi. 13-16,.
suam erogaverat medicis, qiiibus falsi Ihcologi, seii
philosophi. lcgiimque dcsignantur sa-ciilarium doc- .Sacratiis ,iposloloriini iiiiiiicnis iioii vacat .-i mys-
lores, nec ab uUo potuit cnrari. «cccssit retro, et leiio. niiodcnaiiiis enini numeriis designat eos
teligil (imbriam vestimcnti ejus. tiircbat enim intra per qualiior cIuimI.i niiuidi lidcin sancliE Trinltatis
50 HISTORIA KCCJ.ESIASTICA. - PARS I. - IJB. 1. :W
prwdicaluros. Quateniarius iiumtTus tri|iliL'alui ifactx ûnt phirimic virtules fijii.<. <iu>(i nnn rnifsevt
diiodecini facil, quoiuni liguia iu niultis aiilea prav pixnitenlinm in pra^dicalionr ejiis. Iliic usquc gene-
cesbit. Apostoli tigurali sunt xii liliis Jacob, xu prin- rationem Jiidaicam communitcr redargueral, niini.'
cipibiis plobis Isracl, xii fontibus reperlis in Helini, quasi nominatim civitates eorum increpat praeci- ;
.XII lapidibus altaris, xii lapidibus de Jordane cleva- pueCorozaim, id est, myflerium meum. BelhsaidHm,
tis, XII bobus sub mari wneo, xii stellis in coroiia id est, domum frucluum, et Ca|ihainauin, ipiia. vi-
sponstP, XII fundamentis, xii portis supern£P Jcru- sis signis et operibus, converti nohieriint {iliiiL. 20-
salem, quaiu lefert Apocalypsis. .Miillis et aliis 24; LiJC, X, l2-lo).
ligiiris prsenotati sunt, quibiis ad dispensanda Deinde Jesus Deo Patri gratias agit, qiiia sapien-
populis Dei mysteria insigniter excelliint. tibus sa;culi secreta sua abscondit el parvulis
riioriosus Eniinanuel totam Galilwan) cinuivil ; revelavit (Mntlh., xi, 2o-.30i.
in villis, castellis et iirbibus, id est parvis et mag- Pharisasis reprehendentibus quod discipuli Sali-
nis , absquc discretione [icrsonaruni , evangelinm batis, dum per sata irent, spicas vellerent, et ma-
praidicavit. Non potentiara nobiliuin, sed salulem nibus confricantes, nianducarent Salvalor eos ex-
credentium attendit, et post nicllifluam prredicatio- cusavit, ct exemplo de David et .Abiathar saccrdole
ucin, ciiravit omiiem languorem et intirmilatem ;

1> prolato, dixit : Snlibutum piôpter liominem foclum
nt quibiis non suaserat sermo, persuaderet nperis csl, el non homo proptcr Sahbatum. Itaque bomimis
magniludo. est Pilius homiuis etiam Snhbati Matth.. xii, 1-8 ;
Videns lurhns Jesus, miserlus esl eis, quia rcxali Marc, II. 23-28 ; Luc, vi, l-ii).
eriint et jacentes. sicul orrs pastorem non hobcntrs. Introivit iterum Sabbalo in synagogam, et sanavil
Duodecim itaque convocavil, et potestateni illis hominem qui hahebal maniini aridam. Pharisa"!
dedit iit immundos spiritiis ejiceienl et omncm in- livore commoti quod Jesus omnia gloriose agebat,
lirinitatem cnrarent. Euntes . inquil ,
prxdirnte. exeiintes ciini Herodianis consilium fecorunl quo-
dicentes rjuia oppropinquahit rcgnum cfrlorum. Infir- modo enin perderenl. Quapropter iiide secessit et
mos curate, morluos suscitatc, lcprosos mundale, dse- secuti siint eum multi ; et curavil omnes.
mones ejicite. Gralis accepistis, gratis dale. Nolite Tunc oblatus est ei dsemonium habens, csms cl
possidere aurim, neque nrgentum, neque pecwdam mutus, et curuvit eum, itn ut lorjueretur et viderel.
in zonis veslris non pernm in via, neque duas tuni-
; Scribis aiilpin et Pharisa'is o|iera Christi depravare
cas, neque cnlcenmenla, neijue virgam{Malth., ix. 35 ; siuistra iiiterpretatione nilentibus, et ab eo signum
X, 10 ; Uarc., vi, 6-9). p de cwlo petentibus, ipse profunda et spiritualia
disseruit, quibus malos redarguit et bonos instni-

V. Sequenlin
xit. Generalioni quoque nequam nullum nisi JoniP
Multa quoque alia coelestis Magistcr saliibcrrima signiim esse dandiini perhibuit ; cui reginani Auslri,
protulit monita, quse veraces ejus symmistae, Mat- qua; de finibus terrfe sapientiam Salomonis audirc
tbseus el Lucas, scriptis memorisR commendave- veuit, et poenitentes Mnivitas meriti coniparatioiip
runt. praeposuit [Matth., xii, 9-45; Jlffl?-c., iii, 1-5; Luc,
Ibat Jesus in civitatem qux vomtur Galila-a?, VI, 6-10). Matre vero ejus et fratribus foris stanli-
Naim, qux in secundo milliario Thabor monlis con- bus, et cum illo loqui qua-rentibus, extendens ma-
Ira meridiem juxtci Endor sita est. Dum portx num in diseipulos siios, dixit : Quicunque feceril
iirbis appropinquaret cum copioso agraine, quod voluntatem Pntris mei, qui est in cmlis, ipse meits
comitabatur, ecce defunctas jiivenis uniciis vidiKC frater, et soror, et mater mihi est iMatth., xii, 46-50 ;
filiHS efferehatur. Quam cum Dominus fleiitem vi- Marc. ni, t-35; Luc, viii, 19-20.
disset, misericordia motus super illam, dixit : NoH In illo die exiens Jesus de domo, sedebat seeus
flere. Bajulis stantibus accessit, loculum tetigit et mare, et congregntx sunt ad eum turbx multse.
exaninii dixit : Adolescens. dico lihi, siirge. IllicoD l>i naviculam ascendens, sedit, et turbse stanli
revixit, resedit et loqui ccepit ; vita>que reparator in littore multa in paraholis edidit. De agricnla.
illum matri saniiin restituit. Timor omues invasit qiii exiit seminare, idoneam operalioni suu' simi-
videntes. Divino nulu multa Dominum turba se- litudinem ostendit; et de ipsis seminibus, qiioriini
qiiebatur, mulla viduain comitabatur ; ut, viso tanlo pars periit, quia secus viam aliud cecidit, et con-
miraculo, multi lestes, inulli lierenl Dei laudato- culcatum est ah honiinibus, et volucres coeli come-
res {Luc, vii, 1 1-1 7L derunt; aliud in petrosa, aliiid in spinas, et variis
Joanni reuuntiantur iii Herodis carcere miracula eventibus sulfocata sunt. Quid signilicent ista, bre-
Christi. l!nde ab ipso mittuntur duo discipuli, nl viter et liquido mihi adnolabo. Seinen est ver-
diligenter per ipsani perscnilcutur Dei sopbiani hnm Dei, sator auteni Christus, vohicres d.Tino-
secreta de provisioiie ccelesti. Begressis Joannis nia. Via est prava niens, mnlarum cogitTlionuiii
nnntiis, multa de ejiH magnitndine loqiiitur, et sedulo meatii trila el arefai-la. Petra esl pro-
pueris in fnro sedenlibus generationem coinp.iiiit lerv.T menlis diirilia. Tcija pst lcnil;is animir
Judieorum vero frrvor csl (lerseiutionis s.r-
'Mnllh.. xi , 2 19: Lvc. , vii , l8-.t2). iihcdicnlis. Sol
Tunc ccppit Jesus ed-prohniir riiitalihus. in quihus viciili>. S[iin;i> snnt cord;i divili.iriiiii ainliitioiic
:u OHDEmci MIALIS :»
solliciLi. Bona lerra csl devola et fidclis niens, qiiai A tuiii piircepldiilni^ iiiiiu--traiciil. Ilof. qiiia scan-
friirliiiii i'eddit cenlesiimim, et sexapesiinnni, el trl- dalnm facere poleral lii uatloniliiis, f.uilus se alije-
eesiinuni. Centesiiniini fiuttuni reddil, ijiii iiiiiveisa clsse meinorjt. Snsanna iiitcr|iicLilur lili>im ;
Jeternitalis iiilciitiuiie facil ; se.\ngcsiiniiin, id esl, .loanna, Domini(s yratin cjui:, vel Dnininus miseri-
opus peifeelnni cum doclrina, propter sex et de- coM ; Maria, amnrnm mare .Magdalene, turrensis.
;
ceni ; tricesimum, id est, lidein ciini doctrinn, prop- liilerprelatloiiitms nominum suoruni evidenler dc-
ter Iria et decem. Ileiii alilcr : r.eiitesimus fructus proinitur, quiliiis iiiierogativis meiitorum ininislra;
vii-ginnin est, et iiiarlviuni pro soeietale vita', seii Doiiiiiii liecoraiitiir Matth., .\svii, :i!i : .Vni''.. xv,
conleniptn mortis ; sexagesimus viduarum est, prop- iO, 41 ; Liic, viii, l-J).
ter otium interius, quia non iiupnant contra coii- Dle feslo Juda-iiriini Jesus Jerosolyniani ascendil,
suetudinem carnis. Solct cnini otinm se.tagcnariis linniiiienicpie qui per .wwiii ynuos languerat saiia-
concedi post inilitiain. Tricesimus vero conjugalo- vit ad probaticain piscinam, ciua; cognomiiiatur
rum est, quia Iia^c ajlas pia'liantium est (Malth., Heliralce Bcthsalda, ubi sacerdoles lavabant carnes
xiii, 1-23; 3/<(rc., iv. 1-20: Ltw.. viii, 4-1 !i. pecudum, unde legali ritu faclebaut Deo sacriticia.
fV>iiide verus Prophcla, coiitliicnlilius turbis, alins l'isc;ina ha-c cjiiinquc porticns habebat, in quibus
propinat parabolas, de bcnio scniiiie seniinalo et de •> miittiludo maijna Uiiuj\ienliui:i jacehat. cxcorum.
zizaniis, de grano siiiapis, el cle fciiiieiilo. qnod claudorum, aridoiwn, cxspcctantium aiiusc inotum,
ucceptum mulier in farinx sulis Inliu:- 'ibsrondit. Porro Anyelns Domini dcscendehat in pisrinum cf mo-
doncc fermentarctur totum. Salvator sedeiis In navi, rrbalur aqua ; ct qui prius desrrndisset in pisciniiiii
quasl dlves patcrfainilias invltatos diversis rehcil posl molioncm aijUie. sanus fiehnl u quacunyue tene-
cibis, ut iiniisiinisque secnnduni iiaturain stomachi hatiir iiijirmiliite. Jubenle (Ihristo, statim saiius
alimenla .susciperet v;iria. Divcrsis ergo utilur para- faclus cst grabatunique suuiii sustullt Sab-
lionio,
bolis, ul sallsfaciat voliiiitatlbus varlis (Mutth . bato. Murniurantibus inde Jndicis et blaspheman-
XIII, 24-3,1 ; Marc, iv, n;-:p : Luc, \u\. 18-21). tibus. Sophia Palris respondit, arcana divinitatls
Dlmissis turbis, iii doniiim veiiit. ct interroganti- siia', ul Joannes Theologus refert, inultipliciter
hus discipulis parabolam zlzanioium dedaravil uianifestavit. ct luccrna; siia' Joanni .Moyslquc
{Mntth., .\iii, 36-43 ; Morr., iv. 34 . Tiinc etiani de insigiie testimouluin pcrhlbult il3i.
tlicsauro abscoiidilo iii agro, dc ncgotiatorc et In illo temporc Herodes tetrarclia famaiii Jesii
inargarita, de retibus missis iii inare adjccil, ct aiidivit, puerisque suis dixit : Hic est Joannes liup-
quid figuraret exposuit. Inde iii patriam aiiiim /-: tvita ; ipse surrexit a mortuis; ideo virtutes opcrun-
transiit, c.t in synagogls eoruni eos docuit, Ita iit lur in eo. Herodes enlni Joanncni tenult, eumqiie
omiies mlrarentnr MiitlU.. xiii. 44-.S8 ; il/iirc.. vi. alllgavit et in carcere posult, propter Herodiadem
l-ii . quam Philippo fratri suo tulerat, sibique, coiitra-
Kogalus a Pharistfo, Salvator iii doiuo ejus nuin- dicenle Joannc, soclaverat. Versipellis adullerpreC-
ducat. Mulier vero, qua» peccatrlx fuerat, discuni- coneni veritatis occidere volult, sed populum, a quo
beiilis Doniini pedes lacryinis rlgal. capillis capiti? Dei vales vcnerabatur, timuit. Joannem cliam He-
sui ferslt et ungueiilo iiiixil. Omnia, qiiibiis illicile rodes uictuclcat, queni viriini jiistum ct sanctnm
iisa priiis ad peccatiiiii fneral, Deo penitns 13; sciebat ; sed anior miilierls cuni vicit, cui districto
devota inimcilat. Oool iii se halniil oblcclanienta. Deijiidicio coiitigit ut proptcr appetilum adultera'
tot de se invcnit holocnn<:ta. Falsa tnmeus juslitia janguineiii fundcrel sancli pro|ihela>. Ilerodes die
Pliarisaius a-gram repreheudit de segritndlne c( iiatalis sui cocnam fecit principlbus et tribunis et
niedicuni de suliventioiie, a qiio diioruni par.ibohi primis Galila:'»'. Ibi lilia Herodiadis, dum sallasset,
redarguitur dcbiloiuiii ; p^roprioqne jiidic:io nl fre- el Herodi simiilque recumbentibus placuisset, jiira-
netlciis coiivincilur. qiil fiiiiciu jiortat ex quo ligclur nicnto a rcge sibi facto qnod cjuidiiuid postularet ab
Pcccatricls bona poenitcnti? eiuiincrantur, et niala D eo iinpittraret, instinctii matris pcrlidie, in disco
falsi justi corriguntur a .liidici', ciijih ociilis intima sllii pcliitd;iri ciijiiit Joannis Baptista;. Funeslus rex
quaeque nuda panduiitur. landcin Jcsus Maria; spiculatorem inisit, caput pra;cursoris Ciiristi am-
pcccala remislt, qiionlam ipso teste ninlluni dllc- putari jnssit, quod niox pro saltalionis prello alla-
xil. ¥ides, inqiilt, tua te salvam frril : cade in pnce liiin cst In disco puella», el In inipuro convivio
iLuc. vu, 36-:iO). cruent* facla> sunt epula?. Discipuli vero Joaniils
EvangeUzante Donilno et discipiilis ejus. inullercs corpiis in Samaria sepelierunt, el venientes ad Jc-
scqucbanliir, cl de snls facull itlliiis cis obscqiie- siini, ha^c niiiitiaveriint (Matth., xiv. 1-12; Marc.
baiiliir. Maria scllicet Magdalcne, et Jcianiia uxor VI, 14-2!); Liic, ui, IH, 20; ix, 7-9).
C.uzje procuratoris Herodis, et Susaiina, et aliie Salvator, aiidita nece Baplistse sui, inde secessil,
multa' dlvinitiis liispirat;e. (ionsuetudinis Judaicic el seorsum trans niare Galila-sp, quod est Tiberia'ii=,
fiiil, nec diicebaturln ciilpam, morc gcntis .nntiqno, iii desertum lociiin abilt ; non timorc morlis, sed
nt niulicrcs de substanlia sua victiini alqiie vcstl- jiarcens inlmicls siii-i, iic honiiciilici jiingcrciil lin-
(|:J) Le Prevosl, pcnitens, roclios.

13"; Vlic Ordericus. ocnseulc Lc l'rcvost, alludil cap. ix. v. 3 piima- Epistolie ad Corinlhios.
:i:i HISTUlilA l'C(-LliSIASTlCA. — PAliS I. — LIB. I. :i4
iiMiMilmiii, si erebi'o visis ojiis niiraculis iii jolum \habmles obtulerunl eumqiie, ; iit cel fimbrinin vesli-
inilrtivntiir letliiferiim. Distulit ilaque in diem menti ejns tiingereiit rogaverunt. Quicunqiie ergo
Pasolia' interitum suum, et nobis praebiiitexempliim teligerwit, sulvi facli sunt {Matth., xiv, 34-36; Jlniv.-..
vitandi temeritateni Iradeiitium. VI, .5.S-ot)). Ibi coutra Scrib.is et Pbari^teos, (jiii de
Cum aiiilissrnt lurbse, pedestres eum secutx suiit. Jcrosolyniis accesserant, plura prolulit, et supersti-
Viilons Jesus turbiim multam, misertus est gus et tiosas seniorum traditiones redarguit iMatth.. xv,
runuit liiiiguidos eorum. Vespere fnclo, quinqiie t-9: Murc, vii, l-lbi.
panes bordeaceus et duos pisces accepil, aspiciens Tiirbse in naviculas ascenderunl, et Capharnaum.
iii ccelum, bencdixil, fregil. di^cipulisque, iit appo- quiereiiles Jesum, venerunt .Jerusalem. Quibus ipse
iiereiit lurbis, dedit. Turbas vero super fenum dis- tiixil : Amen, amen, dico vobis, quxritis me, non quia
«umbere jiissit. Ministrantibus aposlolis, quinqur cidistissignn, sed quin mandiicustis expanibus et satu-
inillia virorum. exceptis mulieribus et parviilis, riiti eslis. Operamini iion cibum qui perit. sed quiper-
niandiicaveruiil et saturati sunt, et de reliquiis xii iiianel in vitaiii seternum. qwm F(7i«.s hominis vobis
1'ophini fragnieutorum pleni sulilati sunt {Mullli., dabil ; hiinc enim paler signavit Dciis [Joan.. vi, 22 .
\iv, 12-21 ; il/([ic.. M, ,3n-H: Lii'-.. ix. 10-17 ; .Jonii.. Ha?c el plura bis similia de pane coelesti cl vil.i
\i. 1-13). B .Teterna docuit in synagoga Capbarnaum, qua? Ju-

omnia mysteriis plena
IUpc sunt. Jesus di- Judani dsei non intellexerunt. babenlescor lapideuiii. Hixe-
fecedit, in desertiim gentium venil. TurbiO sequuii- riinl ergo : Iiuriis est hic êrino. Plures malitia ex-
liir. Languidos eorum miserlus, ciiral. Quinque ca»cati niurmuraverunt, et scandalizali ab illo re-
paiiibus bordeaceis .Mosaicse legis, et diiobus pisci- cesserunt. Dixit er§o Jesus nd duodeciin : Siimquid
bus prupbetia? el psalmoruiii, pavit. Kt boc vespere. el vos vultUt abire? Resi ondil Simon Petnis : Domine,
id est, fine sa;culorum propiaquante, peregit ; cuni ad quem ibimus ? vei-bii vitx seternx hnbes. Et nos
ipse sol justitia' pro nobis occubuit. credimus et cognorimus qvin lii <.< Chrislns Filius
Bomines, cum vidissent quod fecerul siynum, di- Dei [ibid., 61-70.
ifbnnl : Qiiia hic est vere propheta qui venturiis esl Post hxc ainhidnbnt Jesus iii HalHxam ; iion enim
iii inunduin. Jesus ergo, rum cognovissel qiiia ven- volebal in Jiidxain ire, quiu Judxi quserebant euin
luri essent ul eum raperenl et regein facerenl, disci- interlicere. Tunc, ut symniista Joannes refert, eog-
pulos jussil in navicnlam asceiidere, eumque trans nali eJHS, qiii pro ritu judaico fratres voeabantur,
lietum pra?cedere, et ipse demissa turba fiigil in ipsnni ad sc;nophegiam invitaveruut, ut palani sese
rnonlem solus orare. Vespere facto, naviciila in me- uslenderel niiindo. lllis ascendentibiis, qui mundi
dio niari jactabatur Uuctibus, et pene lola nocte in
c quferebantgloriam, ipse iniinsilin Gatilseam. Sedjam
reraigando laboranlibus ventus obstabat cuiitrarius. die feslo mediante, ascendit in teraplum. Miranlibus
Quarla viyilia tioctis cuin remig(is<ent quiisi stadin cunclis de doctiina ejus, docuit. Pharisaei lurbam
viginti quinque vel triginla, venil nd eos ambuhiii.< dissenfientem de ilio audierunt, et minislros iit euin
super miire ; et vidrntes, timuere quia putabant eum iipprebenderenl misernut. Sed nemo in eum misit
pbantasma esse. Prae timore clamantibus, slalim mnnus quia nondum venerat hnra ejus. In novissimo
dixit Jesus : Ego sum ; nolite timere. — Domine, in- die magno feslivitalh stahat Jesus et clamahat. ,
quit Petrus, si tu es. jube nie veyiire ad te siipcr dicens Si quis sitil, venial ad me el bibat. Qui cre-
:
aquns. \t ipse ait : Veni. De^ceiidens Pelrits de nn- dit in me, .liciit dicit Scriptttra, fluminn de ventre
• icula, ambuliit super nqinMn. ul renirel ad Jesiim. ejiis fluent nquse vivx. hoc dixit de Spiritu quem ac-
Videns vero ventum valnluin, iimuili el cum cnpisset cepturi erant credenlrs in eum. Nondiim enim erat
mergi rhmavit : Doininc, snlvum me fac. Continuo Spiritns dntus . quin Jesus nondum fueral glo-
Jesus mumim extendil, et se in periculo invocaiitem rilicatus. C.um audissent sermones ejus, quidam
apprebendit : Modicae, inquit, ^rfei, quaredubitasti.' dicebant : Hic est vei-e prophetn. Alii dicebant :
Ascendenle Jesu in naviculam, cessavit veiitus; et rj Hic est Christus. Quidam autem dicehant Nvmquid :
isla videntes adoraverunt et Filium Pei confessi sunt 1 Gnlilsea Cliristus siirgil ? Nonne Scripturu dicit :
Matth., XI v, 22-3.'i; JI/</rc., vi, 4.i-o2 ; Jonn.. vi,l4-2l . Quia cx semiue Darid. kI dc Belhleem cnsleUo , ubi
Nota quod Joannes describit miraculum panum erat David, venit Christiis: dissensio itaque iu litrba
prope Pascha factuni fiiisse : .Matthaeus veru et .Mar- propler eum facta esl. Ministri vero, qui missi a
cus commeiuorant lioc slatim occiso Joanne faclum pnutiticibus et Pharisa>is, nt Jesum comprebende-
essc. Lnde colligilur Juannem imminenle Pasclia reiil, fueranl, audiiis sermonibiis ejiis, «diliti sunt
decollatiim. annoque sequenti, cum Pascha denuu propter quod veiierant. Redieruiit ergu immunes a
rediret mvslerium ilominica; passionis esse com- crimine. pleni adrair.itione. Atrocibus magistris
plelum. disciitientibus prolerve ciir eoriim clientes vinctum

VI. Sequentia. sibi nou adduxissenl Uoctorem vitffi, illi coelitus il-
Jesus cum discipulis suis in terram Genesareth lustrati verax testimonium perbibuerunt Christidoc-
venit, el ab incolis gratanter susceptus, languidos trina?. Dixerunt enim ; Nunquam sic locutus est
eorumcuravit. Neinpe Salvatoris benignitate illecti, homo, sicut hic loquitur homo. Quia nimirum ille,
in universam regionem miserunt, eique omnes male qui loquebatur, Deus erat el homo. Superbis prin-
3S oUUEhlCl VITAI.IS 36
cipibus vcritati nequiler deroganlibus, Nicodenius Egressus imle Jesus secessil in parles Tyri
^ et Si-
aucturitale lesis coni|iescuil eoruiu nefarios ausiis. donis, ibiqiie a niiiliere Chanana;a interpellalus est
Denique nullo |)iTt'fi;lo uugotio, vacui fiJe el omni pru lilia clieiiiuiiiaca, precibiis inultis. A discipulis
fraudati ulilitale, suos lares n'iietierunl {Jniiii.. vn, eti.iiii logatiis. post aliquanlulam dillieiiltatem ac-
t-53). quievit, et laudala matris lide et huniilitate liliam
Jesus inde iii moiitem Oliveli perrexit, iterwnquc a dseraonio liberavit {Matth., xv, 21-28; Marc, vii,
diluculo in teinplum venit. Ibi Ooniino sedeiite et 24-30).
docente oiniiis populus lul euin veiiit, et adductaiu Exiens definibus Tyri, metropolis Chananseorum,
luuiierem in adulterio deprebensam justitia con- veiiit per Sidonem, Phaeuicis urbem ad mure Gali-
demDavil, sed dulcedlne pietatis suse absolvit {Jonn., Ixse, inter medios fines Decapoleos. Ibi surdum et
VIII, I-14). Pharisaica fraus muscipulani Cbristo mutum de turba seorsum apprehendit, iZij/i/o.sque
prwstiuere putavil, diini opinionem ejus erga ple- SKOS in aunrulas ejus misil ; et exspuens. linrjnain
bem ipsum aut crudelem aul

olfiiscare tentavit, el ejus tctigit. Suspiciens autem in vcelum, ingeinuit
iDJustum probabiliterostentare salegit.Nam siream et ait illi : Ephpheta, quod est adaperire. Sta-
jiixta ciecretuin Moysi condemnasset, quasi sievum tim apertx sunt aures ejus et solulum esl vincu-
el oblitum inisericordiu? qiiam pra-dicaiiat deri- t> lum liiiyux ejns et loquebatur recle. Et niirati sunt
sissel : et sic odiosuni turbis, a quibus diligebatur, qui noverunt, dicentes : Bene omnia fecit ; et sur-
faceret. Si vero macliam pro clementia lapidaii dos ftcit audire, et muiosloqui {Marc, vii, 31-37.)
prohibuisset, quasi legis adversariuin et fautorem Secus iiiare Calilseie veniens, in monlem ascen-
scelerum condemuasset. V'era Sophia velut aranete dit et multas turbas ad eum accedentes docuit. Ibi
lila dolos sceleralorum disrupit et, regia diguilate mutos el claudos, csecos, debiles et alios multos ad
iitrobique servala absque impediinenlo pertransiil. pedes ejus projectos curavit ; ita ut turbae miraren-
.\it enim : Qtii sine peccato est restrum. primus in lur, dum viderenl niutos loqui, claudos ambulare
illum lnpidcin mittat {ibid., 7). .t cEecos videre Matth., xv, 29-31).
In prinio commale temperantia est miseranlis, iii llaec similiter in sancta Ecclesia Dominus spiri-
sequenti justilia judicanlis. Inclinans se deorsum, tualier operatur, cujus ope turba peccalorum quo-
digito scribebat in terrara, ancipitiqiie verbi siii lidie salvatur. Muti sunt qui Dominiini non laudanl,
gladio penetravit insidiitorum conscieutiam. Sic nec hdein contitentur. Cseci suiit qui non intelligunt,
servavit ecce per omnia et justiti<B districlionem et eliamsi obtemperent, jubentibus. Surdi sunt cjui
pietatis mansuetudinera. Tandein fraudulenti quae- ,-, non obtemperant, etiamsi intelligant. Claudi suut
sitores Domini sententia percussi erubuerunt, mse- qiii prajcepta non implent divina, et vadunl per
chaiii leliquerunt et iucipientes a senioribus exie- pravi operis devia. Tales quotidie divinitus sanaii-
runt. Deinde suminus Judex sibi derelictani, qiia; tur, ac ad viain salutis peiducuntur. Timentes Do-
accusabatur, clementer siiblevavit. Vade, inquil, inimiin, qui sigiia corporalia videbant, laiti regein
et amplius noUpeccare{ibid., H). Ecce tanquam pius sabaoth magnilicabaut. Nunc quoque pro eonver-
pnelerita peccata ignoscit, et quasi juslus, iie aiu- sione reoruni tideles exsultant, et Dominum Israel,
plius peccare praesuinal, inlerdicit. cjui boiia ciiiicta facil, pie magnilicanl.
In gazophylacio Jesus plurimalocutus estde vera

luce et libertale, de exaltatione sui et de servitio VII. Seiûentiu miracnliirum. Transfiguratio.
peccati, de mendacio et verilale. Insanieutes pro
bonis a Christo benedictis responderunt Juda;i : Jesus, convocatis discipulia sais, dixit : Misereor
Samarilunus es ei dxmonium habes [ibid., 48). Inju- turbse. quia tnduojam perseverant mecum, et non ha-
riatus patienter respondit, bumiliter docuit et di- benl quod manducent; et dimittere eos jejunos nolo, ne
vina salvandis protulit. Porro magis etferati ad la- deficiant in via. Deinde prsecepit turbse super terram
pides cucurrerunt, ac ut in eum jacereiit tulerwit. D discumbere, septem panes ac pisciculos paucos acce-
Jesus autem abscondit se et exivit de templo {ibid., pit, gratias egit, fregit, discipulisque siiis dedit.
Discipuliautem populo dederunt, et comederunt

Prxteriens, hominem a nativitnte cxcwn vidit, in omnes, et saturati sunt. Quod superfuit defragmen-
terram exsptiit, lutum ex sputo fecit, et super oculat tis, tulerunt septein sportas plenas. Erant autem,
ejuslinivit; eique dixil : Vade, lavu in natatoria Siloe. qui manducaverunt, quatuor millia virorum, extra
Abiit ergo et lavit, et venit videns {Joan., n, 17). pai-vulos et mulieres. Et dimissa turba, in naviculam
Hoc Sabbatu factum est, unde inter Judseos ingens ascendit, et in fines Mugedam vel Dalmanutha circa
^hisma exortum est. llluminatus illuminatori suo Genesar venit {ibid., 32-39; Marc, viii, 1-10). Illic
lestimonium perhibens, de sjnagoga ejectus est ; Sadducsei et Phariswi eum tentaverunt, acut eis de
sedab illo, quemmerito amabat, cognituset recep- co-.lo sigiium oslenderel rogaverunt, parvipendentes
tus est. Tuuc Jesus Iraclavit de ostio et ovili et ciuod de septem panibus quatuor millid homiaum
ovibus, de bono pastore et inercenario. Verba ejus paveii et leliquiis septem sportas repleverit. At
multi suscepeninl, fl pluies econtra perperani re- ille proterviam eorum redarguit, eisque signum,
pmjriuji ^joan.. i. 21 . nisi «ignum Jona> prophette, denegavit, et relictis

HISTulilA IICCLKSIASTICA. PAllS LIB. 1. :<8
lis naveiii .iscendit et tran^ fiPliini aliiit Mntlli.. ^ dixisset. la sequeuti die, cuni nd liirli.un veni<sel,
\vi, [:> ; M,ii:\. VIII, 11-21 . confestim omnis populus videns euin :ilupefacliis est
BiHlisaida' rogatus est nt cTiuini taiigfret. llle i.t iiccuirentes siilutnhaut euin. Tunc([uidani de lurba
vero manum ca^-i a|ipreliendit, euni extra vktiin .:d euiu accessit, et aute euni genibus provolulus
eiiuxil ; et, ejnpuens in oculos ejus, nianus suas ini- dixit : Domine, miserere fitio meo, quia lunaticus
posuit ; et ab eo, s( aliqiiid lideret, intetroijavit. At cst ati infantia et male patitin: Frequenter eum dse-
ille ait : Video lioiiiiiies quasi nrbores aiiibulnntes. inon in iynein el in aquas misit, iit illuiii perderet ;
ilerum manas super oeulus ejus iinposuil. Ille ewpit et discipulis luis ohtuli euin el noii poluerunt curare
lidere et restilutus est, ita ut clnre eideret oinnia. eum. Cumque Jesu.s illum airerii jussissel, et seger
Tunc ait illi : Vade iii domurn tuam, et, si iii vicuin allalus fuisset, statim spiritus conlurbuvit eiim et
introiens, nemiiii dixeris [Marc., viii, 22-2()'. elisus in terra rolulahatur spuiniins. Cumque Jesiis
Eyressas .Jcsus. in rdstella Csesarex Philijqii riiiit. ikpnionium iiicrepassi't. el c.\ire ab eo, iiec aniplius
et a discipulis suis in via, qiiid lioniines opiiiHriMiliir iiilroire jussisset. diPiiion damaus, raiiitunuiue di-
de illo inlerrogavit. .At illi dixerunt : Atii .lounnera scerpens euni, e\it. Kt ille elisus ad terraui corruit,
Biiptistam. alii Eliani, ulii Jeremiam, aut uiiarn ex ita ul mnlli dicerent quiu mitrluas est. Jesas autem
propkelis. Dicit iltis Jesus : H,leneiis miiniim
Vos aulem, ijuem me esset* ejus, elevacit, patnquc suo sanum
dicitis '.'
Hespondens Simon retius diicit : Tu es l'hris- iiddidit. Deinde discipiilis secreto iulerroganlibus
tus, Filius Dei vivi. Respondens aulein Jesus , dixil cur uou potiussent curare illuui, dixit : Propter in-
ti : Beatus es, Simon Barjona, quia caro et sanguis credulitatein vestram. Amen dico vobis : si habueritis
iwn revetavit libi, sed Pater iiieus qui in cietis est. Ei lidein sicut granuin sinapis, dicelis inonti huie :
eyo dico tibi quia ta es Petrus, et super lianc pe- Triiiisi hinc ; et transibit. et luhil iinpossibile erit
train sdificabo Ecclesiam meam ; et portx inferi non robis ; hoc autem genus non ejicitur nisi per oralio-
prxvalebiiiit adcersus eam. Et tibi dubo claves regni nem et jejunium. Coiiversantibus illis in Galilwa,
cotlorum.et quodcuiique tiynveris super lerrain, erit di.c.it : Filius hominis tradendus est in matius
ligatum et in cwlis ; et quodcunque solceris super horninuin et occident eum et tertia die resurget. Et
lerrain, erit solulum et in calis iMatth., xvi, 13-19 ;

'ijiilristatisunt cehementer .Mailh., xvii, 1-22 ; Marc,
Marc, viu, 27-29: Luc, ix, 18-20). Tunc praecepit IX, 1-21) ; Liic, IX, 28-4";].
disciiiulis suis ut neniiui dicerent quia i[)se esset Et cum venisseitt Capharnaiiin, uccesserunl qui di-
Jesus Cbrislus. Exinde ccepit Jesus ostendere disci- drachma accipiebant, ad Pelrum, dicenles : Magister
pulis suis quia oporteret eum ire Jerosolyinani, elpies(ei' noit solvit didrachina ? At ille ait : Etiavt.
inulta pati a senioribiis el Scribis et principibiis Curn intrassct domum, prsevenit eum Jesus, dicens :
sacerdotum, et uocidi et lertia die lesurgere. Assu- Reges terrx, a quibus accipiunt tributum '! a f.liis aii
nieiis eum 1'etrus separatim, c<f\ni illuui alTeclu ab (ilienis? At iltc : Ab alieitis. Cbristus et secun-
amoris increpare, dicens ; Absil a te, Domine ! iton dum carnem, etsecunduiu spiiitum lilius regis erat,
erit tibi hoc. Qui couversus, dixit Pelro : Vade relro vel ex stirpe David genilus, vel omnipotentis Pa-
me, Satanu. Scandalum mihi es, quia noit snpis ea tris Verbura. Vecligal ergo, ut filius regis, uou debe-
quse Dei sunl, sed qua- hominuin. Postquam Dominus bat, sed qui liumililatem carnis assunniserat, oin-
mysterium sua^ passionis et resurrectionis ostendil, iiem jusliiiam adimplere volebat. In onini reguo
liortatur eos una cuiii turba ad sequendum sufe iiitelligendiiin est liberos esse lilios, non vectigales.
passionis exeuiplum, proniittens quod perpessos Dixit Jesus Petro ; Liberi stint ftlii. Sed iie scandu-
comitetur pra>iniuni Mallh., xvi. 20-28 : Marc.. viii, tizemns eos, vade ad mare et mitte hamum ; et eum
30-39; Luc. ix, 21-27: piscem, qui primus ascenderit, tolle ; et aperto ore
Post dies sex, assumpsit Petruin et Jacobuni et cjus, invenies staterem ; illum stimcns, da eis pro me
Joannem fratrem ejus, et duxit itlos in monlem ex- ct te [Malth.. xvii, 23-26 . Piscis iste Cbristus est
celstim seorsum, et transftguratus est ante eos. Eli)in niari, id pst in vita niortali. Stater, id esL
re.iplenduit facies ejus sicut sol. veslimenta autein didracliina, > gnilicat confessionem, qiia: pro Pe-
ejus fiicta sunt alba sicut nix. Et ecce npparuerunt lio datiir quasi pro peccatore, pro (iliristo veru
illis Moyses ct Elia". cinn eo loquentes ; el ecce nu- quasi |iro .Agno imniaciilato. qiii [leccatiiiii iiiui
bes lucida obiimbravit eos. El ecce vox de nube, di- lecit.
cens : Ric est Filins meus dilecltts, in quo mihi benc Orla iuter apostolos qiiiestioiie quis eorum ma-
coinptacui ; ipsum auditc. Audientes discipuli cecide- jor esset in regno coilorum, advocaiis Jesus par-
runt in faciem suam et tiinuerunl vatde. Et accessit vuluni, statuit eiiui iu medio eorum : .i.meh dico
Jesus et tetigit cos. dixitque ad eos : Surgite, et no- vobis, nisi conversi fueritis et efflciamini sicut parvuli,
lite timere. Levantes auiein ocutos snos, neminem vi- iiiiii intrabilis iii re.gnum civlorum. Quicunque ergo
derunt nisi solum Jesum. Et descendentibus illis de humiliaverit $c sicut parvulus Ute, hic est mujor in
monte prsecepit Jesus, dicens : Nemini dixei'itis ri- rc.gno catlorum, et reliqua, qute locutus est de hu-
sionem, donec Filius hominis a mortuis resurgat. militate el mansuetudine, de cavendis pusilloruni
Tunc inquirentibus discipiilis dixit quod Elias ve- scandalis et fralribus benigne castigandis. Deinde
iiisset. £( intellexerant quod ille de Joanne Baptista de indulgentia fraterna tractavit, et parabolam dt
39 ORDKKICI VITAI-IS 40
lege proposuit, qui servo suppiicanti decem niillia k yinea ciilla fuit ; cultores prsinia qusennil.
laleuta iudulsil, et de eodem .•iervo qui cenluni San lahor sequalis, iequalia liona fueriinl.
Qui icnil e.rlremus, dispensalure rocanle.
deDarios conservo suo condonare noluit [Matth..
Tanlumdem recpit quantum qui renernl ante.
wm, 1-35 ; iliirc.. ix, 32-49 ; Luc. ix, 16-48.
Sic Deus oslendil qiiod, quandncunque veliinus.
Consuinmatis sermonibus post tributum, de Aiigrediainur opus certi de mitnere sumiis.
humililale ounimendanda et innocentia, de correc-
tione et venia, pius doctor a Galila-a migravil et in VIII. Sequenlia.
lines JudiEiB Iraus Jordanem venit. Ilii sequenles
lurbas ouravit (Ma<(/i., xix, t, 2i. Hacteuus opera quae Dominus in inilio prsedica-
Interroganlibus Pharisaeis si licet viro uxoreni tionis sua> feoil [ler biennium, prout ex dictis edi-
dimitlere,lirmam legem conjugii protulit, dicens : scere polui evangelistarum, pro salubri exercita-
Quod Deus conjunxil. homo non separet iMatlh., xix. tione perscnilatus sum, brcvique relatu mihi adno-
C Marc. x, 9!. Ti(»ic oblali sunt ei pnrvuli. ut manus
;
lare conalus suni. .^mudo libel auni tertii gesta
eis imponerel el orarel. niscipuli auleni comminn- invpstigai-e, insigniumque poiidus rerura conipen-
biintur offerentibm. Jesus vero indigne ferens ail : diose coarctare ;
postquani ipse Dominus de Galilffa
Sinite parvulos venire nd me et nolite eos piohibere ;
B coepit in JudiTam raigrare, ul mysterium palorna'
talium est enitn regnum ca-loruin [Malth., xix, l3-lo; dispensaliouis inJerusalem consummaret, et arcana
Marc, X, 13-16 ; Liic, xviii, l.")-ni. Genu flexo legis et prophelarum sua nubis iiiellabili operatione
adolescenli, viam salutis aeternse quajrenti, post- reseraret. Primo quidem iu Judsea docuit, transJor-
quam praecepta legis intimarat, adjecit : Si vis per- danem, ad orientem ;
post et citra Jordanem,
feclus csse, vade, vende qux habes et da paupcribus, quando venit Jericho et Jerusalem. Nam cum omnis
et habebix thesaurum in ca>lo ; et veni, sequere me. llle Jiidaeoriim provincia generaliter ad distinctionem
autera his auditis, quia mullas habebal posses- aliarum gentium Juda?a sit, specialius tamen meri-
siones, abiit tristis. Tunc dixit Jesus : Amen dico diana ejus plaga appellabatur Judiea ; ad distinclio-
robis quia dives difficile intrabit in regnum ccelorum. nem Sanuriae, Galilaeae, Decapolis, et caelerarum in
Facilius estcamehim per forumen acus Iransire, quam eadem piovincia regionum.
divitem intrare in regnum ceelorum (Malth., xix, 16- Ascendens Jesus in Jerusalem, secreto suis prae-
24: Ifarc., x, ['-T6: Luc, xviu, 18-25). Petriis, dixit discipubs passionem. Tiinc mater flliorum
audita spontaneae paupertatis laude, dulciler exhi- Zebedsei petiit ut unus Uliorum ejus ad dexteram
laratus ait ad Doininum Ecce nos reliquimus omuia, et alius sederet iu regno ejus ad siuistram iMntlh.,
:
p
et secuti sumus te. Quid ergo erit nobis ? Jesus autem XX, 17-24; Marc, \, 32-43}. Ille vero ad patientiam
dixit eis : Amen dico vobis quod vos, qui secuti estU et humilitatera eos invitavit, et se ipsum totius
me, in regeneratione cum sederil Filins hominis in sede exemplum justiti» sequenduni ostendit. Joannem
majestatis suse, sedebitis et vos super sodes duodedm docuit iiilerroganteni ne jirohibeat virtules in ejus
judiciinies duodecim tribus Israel. Et omnis qui reli- iiomiiie facieutem.
querit domum, vel frutres, aut sorores, aut patrem, Dum iret in Jerusjiem, aute couspectum suum
aut mntrem, aut uxorem, aut filios, aut agros prop- in civitatem Samaritanorum misitnuntios ; sed non
ler nomtn meum, centupluni accipiel et vilnm setcr- receperunt eos. Jacolmm vero et Joannem, quia
nam possidebit. Multi aulem erunt primi novissimi igiiem de calo super coiitemptores petere volue-
et novissimi primi (Matth., xix, 23-30; jVnrc.. x, ruul, increpavit, dicens : yescilis cujus spiritus
26-31 ; Imc, xvui, 26-30;. eslis. Pilius homini.': non venil animas perdere, sed
Deinde parabolam proposuit de patrefamilias, qui salvnre [Luc. ix, .'51-56 1.
conduxil operarios in vineam suam diversis horis, Septiuiginta duos desigiiavit, illosque binos in om-
et sequalem mercedem unius denarii dedit unicui- nem civitutem et locum, quo erut ipse venturus, misil :
que, incipiens a novissimis usque ad primos (3faft/i., D illisque praecepta, quibus et quomodo praedicare
XX, 1-16). Varietates horarum typice inteUiguntiir deberent, inlimavit. Incredulas civitates increpavit.
secundum aetates labentis saeculi. Mane primo labo- Septuagiiita duobus reversis alque gaudentibus,
ravit Abel, lertia Noe, sexta Abraham, nona legis- praecepit non de subjectione daemonum, sed de suo-
lalor Moyses. Undeciina hora Christus venit, et gen- rum in coelo nominum ^criptioue gaudere. Confes-
tilespopulos, cur in foro hujus mundi olio vacarent. *io laudis leferlur ad Patrem. Beatus dicit Dominus
redarguit ; et per fldera in Ecclesiae suae vinea ope- di«cipuloruin oculos, quia vident quje prioresjusti
i-ari praecepit. Aliter etiam possunt diversitates ho- el reges voluerunl videre ct non viderunt [Luc, x,
rarum ad unumquemqne distingui per niomenta 1-241. Tentanti legis perito dogmala ver» salutis
selatura. Mane, pueritia est ; tertia, adolescentia ;
insinuavit, ot paradigma de hoinine descendente de
sexta, juventus ; nona, senectus ; undecima est Jeriisalcm iii Jerioho et de oasibus ejus protulit ; et
decrepita setas, vel veterana. In his omnibus aliqui .Samaritanum qui, transeiintibus sacerdote et levita,
ad conversionera perducuntur, el denario perennis viilneratn a latronibiis siibvenit, proximum mise-

vitae remuneraiitiir. De ?imilitudiiie hao moderniis rioordiam faciendo illi fuisse palim monstravit
yersificator sic ait : Mallh.. XXII, 3440; Morc, xii, 28-34 ; Luc, x, 25-
HISTORIA EiT.LESrASTICA. - PARS I. - LIB. I. 42
37!. In castello Jesus hospitium suhiit. et quere- /^ niinis iii (|uo ti'ia siniul signa ppi-petiata sunl;
lam ministrantis. Marthcc de sorore non eam adju- coecus euim videt, mutus loquitur. po.ssessus a da»-
vante compescuit, quia optimara eam parlem elc- moue lilteratur. Veritas pluriuia salutis icrba edi-
gisse assernit iLuc, x, 38-43i. dit, lestiules Pharisoeos ratiuiie compescuit lucer-
Mattbseiis in oratione Dominica septem pelitiones iiani siib modio nou esse poiiendam, seii siiper can-
ita describit : P'iler iioater qui es iii ccelis, sanctifi- delabruin, di.îil, oculumque simpli.ôin esê debere
retur noineii tiium. Adveiiiat regnum tuum. Viut vo- docuit {ihittli., \u, 22-28 : Marr., iii,22-2() ; Lu,;., xi.
liintas tiui, sicut in cmlo et in lerrn. Panem nostrum iV, 29-26 .
iîiotidianim dn nobis hodie. Et dimitle nobis debita Apiid Pharisieuui praudere rogalus, co.irilantem
nostrii, sicul et nos ilimittimus deliitoribus noslris, ciir anle prandiiim Jiidaico morp. nou essel bapti-
Et ne iios inducas in tentutiomin . Sed lihe.ra nos (i zatiis, de exterioii baptismate, dum interiora sor-
rmlo. Amen [Matth., vi, 9-13). dibus scelerum plena sinl. uotavil, et vte sexies
In tribus primis petitioniJjus poscuntur Kterna, Pbarisfeis diceus, multa eorum mala coaddit
in reliquisquatuor temporalia, quai lamen ob a?tenia iMatth., xxui, 13-38; Luc. xi, 37-32). Discipulis
consequenda sunt necessaria. Porro Lucas (cap. ipioque pr;ecipit a fermento hypocrisis cavere, et eos
XI, 2-4 qninque petitiones ita complexus esl : Pa- d qui corpus occidunt nou metuere, nec iu persecu-
ter sanctificelur nomen tuuin. Advenint regnum tuuin. lione quid lociitiiri siiit cogitare [Mnlth.. \vi, fi-12 ;
Panem nostrum quolidiaiiuin dn nobis hodir. Et di- Mnrc VIII, i;> ; Luc, xii, t-12].
initte nobis peccnfa nostrn. siqnidein et ipsi dimitti- Petente quodam inter se et fratrem siiiiin dividi
iiius omni debenli nobis. Et ne nos inditras in tenlu- hsereditatem, parabolam ponil de divite avaiu. Mox
lionem. pt discipulis sollicitudinem cibi vestisque, qua ca-
Ecce septem petitiones secnudiim .Matthieiim, ab- rent aves, pr;ecipit evitandam {Matth., vi, 2.T-34 :
breviat» sunt in quinque secundum Lucam. Nomen Luc, xii, 13-31). Pu.sillo gregi regnum promiltens,
qiiippe Dei sanctiticatur iu spiritu. Dei autem reg- possidenda vel possessapropter eleemusjnam vendi,
niim in carnis resurrectione venturuni est. Deinde lumbosque prsecinctos et bicernas ardentes esse
tres alias adjungit, de pane quotidiano, de reinis- debere jiibet. Vigilandum quoqiie servi, boiii inali -
sione peccatorum, de tentatione vitanda. In his que mentione facta, imperat. Servum scienlem vo-
competenter intelhgi possunt quajcuinqiie iii hac el luntatem doraini sui, nec facientein, raultis : igno-
idia vita homini necessaria sunt. ranteni vero. paucis vapulare confirmat {Luc, xii,
Rogatus itaque Jesus a discipnlis ; [hiininr, doce p 32-4Sy. Ignem in terram se dicit necessitudine divi-
nos orare {ihid.. \), non solum formiin Di-aiidi, sed sornm missiirum, et facieni coeli probaules debere
instanliam frequenliamque tradit orandi. I)e perse- tempiis intelligerc manifestum, nl/iiip conscntien-
verantia orationis assiduoe suos admonet, et amici diiin adver.-ario in via proniinli.il Liic, xii, 'i9-59).
Ires panes media nocte petenlis parabolamexhibet: Niintiatis qiiibiisdam a Pilato occisis, ait omnes,
petenduin, quajrendum. pulsandum persiiadet. Hor- nlsi pcRiiilontiani ngant , simililpr periluros; vel
lalur enim petere epulas verbi Dei. quibus alatui siciil illi xviii tnrris ruina oppressi. Parabolam
amiciH, id est animiis ;
qua'rere amicum, qiii det qiioqiip, de .îcrili arbore fici ponens, indic.il po-ni-
affliientcr, id est Dominum; pulsare oslinin divniiP teutiam differentes (L!«c., xui, 1-9|.
clementite , per quod ingrediatur iii thesaurnni .Mulierem ab annis xvui curvatain S.ibb.tto erigit,
sapientiae, qmi servantiir cu?lestes delicia;. Panis et de cura Sabbati inurmuranlps bovis adaquandi
intelligitur charitas cui oppuuitur lapis, id ost ava- exemplo depellit, gaudente popuio de gloriosis ejus
riticE duritij. Piscis est lides invislbilis propter miraculis iL»c., xiii, I0-I7|.
aqiiam baptismi, vel quia de invisibilihiis locis ca- Regniim Dei granosinapiscomparens etfermcnto,
piliir, nec in biijus mundi fluctibus circiimlala de angusla quoque vitse via paucorum loipiens:
frangitur; cui veneuosus serpens opponitur, quo ]) Erunt, inqiiit, novissimi primi, el priini iuivissiiiii
perfidialis incredulitas figuratur. In oves spes indi- MnltU.. XIII. Marc. iv, 30-32; Luc, xiii,
3l-3t:
calur. Oviim enim nondum esl fetus perfpctus, sed 18-,30). Herodein Dominus vulpem, qiio piLppterdo-
fovendo speralur. Spei vero desperatio coutiaria los et insidias hsretici desigiiantiir, appellat; et
est, quae scorpione figuratur, cujus aculeus vene- Jeriisalem alis ejiis protegi respiieiiipni uicrppal
nalus in tantum retro percutit, et clanciila punc- {Luc, xiii, 31-3o),
tione suhilam perniciem ingerit. liydropiciim Sabbato cnral. ct vpliit dc huiiioris
Rlasphemos et ingratos beneficiis qua; videhant, pntuo liberat i
Liic, xiv, l-VK .Murmuranlps 1'liari-
Salvator redarguit. Ue armato a forliore devicto sa;os asini vel hovisin puteum cadeulis exlractione
exemplum contulit, et de immundo spiritu seplem- confundit. Humilitatem quoque sectaudaiii doecns,
pliciter in hominem regresso tractavit {Mntth., xii, in convivio primiim accubitum non esse qiupren-
31-t.T; Mnrc, iii, 27-30; Lnc, xi, 21-26). Excla- duni nec divites, sed pauperes, c|ui iion rplribiiant,
manti mulieri beatum esse ventrem qui eum por- esse pascendos {Luc. xiv, 5-14),
tasset respondit eum esse beatum qui servaveril Mullis modis Dominus Jesus Christus cousuleiis
verbum Dei iLuc, xi, 27-28). Post ciiralionem ho- biimauie salnli, ponit parabolam de invitalis, qui
Patbol. CLXXXVIII.
4!) n|iltl.lil(.l sir.\i.i>
se *>soiisHie stiidcnli^s. i-ii-iirt iioii ruoniiil iiii;iii. i «it.Tque simililinliiic ile .-fivu aiaiile vel pascenle,
Vrimiis [iropler villaui quaiii enieiat venirrt noluil : docet ul inutiles se, etiain impleutes qu« prtecepta
qno designanliir terreiia^ amalores siibsLintia;, pro snnt faieantur [Matth , .x-tii, 20; Luc, xvn, o-lOi.
qiia parvipondiintcttlostibus inbiaro. Alter pro quiu- Dum iret Jesus iu Jerusalem, Iransibat per me-
que jugis boum deleutiis, nou ivil ;
quo figiirantur di.im Saniariam et (ialilfeain. In ingressii ciijusdani
iîiriusi, qui oorporeis seiisibus illecli solu e.vterioia Castelli dei-ein leprosos miindavit. quoiuin uiius
cognoscere curant : et, dum aliorum vitain investi- tantum, el hic alienigeiia, ad gratias referendas re-
liiant, sui curam negligentes ieteriue salutis epulas diit (Lmc, .wii, 11-1!) . InteiTOgaliis de tempore
appeterc refulanl. Teitius pro iixore reciisavit ve- regui Dei, respondil non cum observatione ventu-
nire; quo demonslianlui- lii iiui carnis irieliunliir nini, el fiilguri coni|)aial Kilii biiniinis advenluui.
\oiuptate. Sic duin bunc terrena ciira occupat, illiiiii Repenliiio die judicii dicit homiiies occiipandos, el
blieni actiis sagax cogitalio devastat, alterius etiaiii wquiparat illum diem diebus Noe vel Lol, quando
inenlein voluptas carnis inqiiinat, fastidiosus quis- velox iiiteiiliis supervenit niortalibus. Loquitur
que ad epulas peiviinis vita' iiuii festiiiat Un., \iv. eiiam de binis in lecto, in inola el in agro; singulos
J6-20). assumendos et singiilos pronuntiat reiinquendos.
Salvalor soquenlibiis liiiliis iircessituiiiiics iiisu- B l.ecti noinine figuratur quies EcclesiaE. De duobus
pcr el aiiiinani suaui lelictiiiis, et assuinpta cruce loquitur, quasi de duobus liominibus ;
sed intelli-
ipsiini secuturis, similitiidiiiem a-dilicanda; tiirris gendum est de duobus atfectionum generibus. Qui
ue deticiant siiggeril, et de bello duorum reguin enim pro Deo continentiae studet, ut sine ulla sol-
evempUim proponit (Luc, xiv, 2i», "X^). licitudine vivens ea quae Domini sunt cogitet, assn-
IX. Spquentid. luetur a Deo ad seternam beatitudinem. Qui vern
Murraurantibus de peccatoruin convivio parabo- huiuana; laudis amore, vel alia qualibot vitioriini
lam ovis et drachmse ponil ;

qiiarum sicut perditio corruptione calens statum monaslicfe vitae, qua
possessorem contristavit, sic inventio laetilicavii. imbutus est, Ireseril. cSternte miseri.e rrlinquendiis
(iaudiiim ilaque de panitentis salute futurum an- est, ut in Laineulalioiie Jeremiae insiniiatur, qiii
gelis coramendatur. I\enitentia vero est perpetrata otiosae cujuslibet et peccatricis aiiiinae sub Jiida-^^?
mala plangere, detlenda non iterare. Debet etiam specie lapsuin describeiis, ail : Yidenmt eum hostea,
qui commisit prohibita, sibimetipsi abcidere con- et deriserimt Sahbata ejus {Thren., i,7). Duae molen-
cessa ut voluntati satisfaciat divin* Lnc.. .vv, l-IO . tes propler leiuporaliiira negoliorura orbem et cir-
Dominus parabolam ponil de frugi et luxurioso ,, cuitura signilicant plebes, qiiae sicul feniinsea viiis,
(ilio, et reversinne piodigi ad patrem et benigni sic debent regi a doctoribus : et in variis laborantes
tale qiia pater eiim suscepit et osculatiis esl: et artibus. Ecclesiip deserviiint usibus. Una pars as-
indiiil stnla prima, id est vesle innocenliae, et dedit sumelur, qua^ coiiiiuhia propter amorcin tanliini
annuliim sincer.T» lidei et calcearaenla, id cst ofli- generis exercct, terreiianiquesubstanliani ob acqui-
ciura evangelizandi. .Manus itaque et pedes eonversi, renda caleslia dispcusat. Relinquitur aiiteni qiite
id ftst opus et cnrsum, Deus ornavit, et occiso vi- conjugiis ob illecebras carnis servierit; terrena veio
liitii saginato, convivium celebravil. L'nde senior si qiia Ecclesiae, vel paiiperibus obtuleiit. iien
liliiis, id est Judaicus populus, de agro, id est exte- fecerit, ut quasi redempto Domino his ainpliiib
riori observatione, ut domui appropinquavit, el abundet. Duo in agro designant operantes in Eecle-
symphoniam et clioruni audivit, id est Ecclesias filios sia> tanquam in agro Dei. .\ssuinetiir.
niinisterio,
Spiritu sincto plenos consonis vocibus Evangeliuin qui sinoere verbum Dei praedicaveiit relinqiielur, ;
pi»dicare adverlil, cognila laelitioe caiisa, patri qui Christiim non caste, sed ex occasione annunlia-
indignatiis est; et quod suae devastatori substanlia' verit \Luc., xvii, 20-37 .
cum meretricibiis vituliim saginalum occiderit. His tribus hominum geueribus constat Ecclesia.
ibique pr.-eposuerit, conquestiisest Lkc. xv, i 1-32'. J) quae binas habent dilTerentias, propler assiimptio-
Deinde Dominiis de villico iniquitatis ex dissimi- neni et relictionem, Lnde tres viros Ezechiel pro-
litiidine introducit exemplum, qui actii solerliore pheta liberatos vidil, .\oe, DanielelJob (EsecA., xiv,
minuerat domini siii debiliim 'Ltic, xvi, l-8i. Non i4i, iu quibus designantur praedicatores, continen-
posse Deo servire et inaininonae asseruil. Avaros tes et conjugati. .Nam Noe arcam in undis rexit,
inerepat Pharisaeos, legemque dicens vel prophetas ideoque tiguram rectorum temiit. Daniel in aiila
nsque ad Joannem Baptistam immisericordem , regia abstinenliae deditus fiiit. el ideo vitam conti-
ilivitem purpuratum et pauperein introducit; osten- nentium designavit. Job vero in conjugio positiis,
ilens qiialia passuri suut rj[it')res, si sic merentur et curain propri* doiniis exercens, Deo placuil;
piiniri tenaces [Luc, xvi, 13-31 1. Vse dicit scanda- perquem digne bonorumconjugum ordo figuratur,
liznnli, poenitenti vero fralri etiam sopiuagies scii- Quoniain oportet semper orare et iioii deficere [Lw..,
ties prmcipit remitlendum Matth., xviii, 21-22; xviii, i-8', Dominus parabolam deJuda (14'' pouit,
Luc, vvii, 1-4). .\ugeri sibi pettint apostoli lidem, quae de advcrsario suoultionemabiniquojudicepos-
et audiunt de translatione arboris facultatem ;
po- tulavit. assiduisqne precibus, propler t«diura qood
jli" Le Pr6vosl : ridun, recle.
,
HISTOIIIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. t. 4«

petebal perlinaciter, inipetravit. Oratione Pharis;ei a X. Sequentiii.
in lempio et publicani proposita , docet non jac- His dictis, Jesus prsecedebat in Jerusaiem [ibid,.
tanda nierita, sed confitenda peccata Lur., xkh, 9- 28). Solus Joannes, cuiii enctenia hieme Herenl Je-
Iti. Boni jugiter orant. ut de inimicis taleni vin- rosolymis, commemorat Judtpos dixisse ad Jesum
dictani obtineant ut omnes niali pereant. Duobus ambnlantein iii porticu Salomonis : Qiiotisque uni-
quippe modis mali pereunt, aut conversione ad main nostram totlis? Si tu es Christus. dic wtbK pa-
justitiam. aut amissa per supplieium male faciendi Inm, Inde sumpta opportunilate sernioiiis, .dixil :
potestate. £3o et Pater nnum siimus; et alia sublimia protiilil.

Tradendum se Jerosol\ rais, passunimqiie, Domi- l nrte .linlxi malit;nilate ca^cali liipides suslulerunt.
nus pra»dicit (Mo»A., xx, IS-.34; Marc, \, 32-32; ut kifiidareul eum. Deinde iterum truns Jordunem
Lkc, xvni . .31-43); et justa Jericho mendicantem iii loiniin ulii .h<aiines primwn baptizarat, abiil et il-
secus viam audivit, stans adduci enm ad se fecit, et lic mausit. Ill:ic miilti reneruiit el in eum eredide-
poscenti lumen pie reslituit. Perambulans Jericho. nint {Joan,, x, 22-41).
Zachaeum principera publicanorum super arborem BethanicB Lazarus infirmabatur, pro quo sorores
vidit, et in ejus, qui satis desiderabat eum videre. ejus Maria et Marlha miserunt ad Jesum, dicentes :
domo liospiliiim suscepit. Miirniiirantibus Judaiis. B Domine, ecce quem amas infirmiilur. Audiens Jesus.
i|uod ad liouiineni diverlisset peccatoreni, slans in dixit : Infirmilas hiei- non est ad mortem, sed pru
fidei verilate Zachxus dixit ad Dominum ; Ecce di- gloria Dei, ut glorificetur Filius Dci per eam. Tunc
midium hononm meorum , Domine, do puupcrihus: duobus ibi diehus mansit. et postea cum discipulis
et si quid aliquem defraudavi reddn quadriiplain. suis in Judxam abiit, el l.azarum qualuor dies jam
.iit illi Jesus : Hodie salus domui huic facta est, en in monumenlo hahentem invenil. .Martha, ejns iil
quod et ipse filius sit Ahrahx, Venit eniin Filius hn- adventum audivit, lide fortis, occurrens illi, dixil ;
tninis quserere et salvare qitod perierat (Lne., xis. Domine. si fiiisses hic, frater meus non fuisset mor-
I-H). tuus, Moderatis utitur verbis, qufe intemperanter
Deinde parabolam ponit de nobili quodam, qui dolet interitum fratris, .Martha post mutuam cum
abiit in regionem longinquam accipere regnum el re- Christo coUocntionem , vcrainque tidei confcssio-
verti iibid., 12); et de servis, quibus decem mnas nem, qua credidit eum Dei Filium, vitam et rosur-
dedit, ut uegotiarentur ex eis. Reverso autem pri- rectioiiem, Mariam vocavit suam sororem, dicens
mus ail : Doinine,mnii tua decem mnns acquisivit suppressa voce : Magister udest et rocat te. fUa cito
ibid,, 16). Primus servus ordo doctoruin esl in eir- surrexit, extra castellum, iibi Salvator subsliteral,
cnmcisionem missorum, qui unam mnam iiegotia- ivif; et videns eum, ad pedes ejns prostrala dixit :
Dominum. nuam lidt-m,

turus accepit, quia uniim Domine , si hic fuisses , fruler meus Lazrrus non
unu.m baptisma, uniim Deum prwdicare jussiis cst. fuisset mortuus, Fons pietalis ploninlibus araicis
Sed hfec eadom nina decem ninas acqnisivit, quia pio morle amii-i ploravit. sed Uendo inexplebife
populum siib lege constitutum sibi docendo sooia- gandiura suis pcperil. Jesiis fremeiis in semelipso.
vit. lllo feiiciler remunerato, alter ait : Dninine, ad monumenlum venit, lapidem de spelnnca tofli
mna tiia fecit quinque mnas [ibid,, 18. Serviis isie, prwcepit, el qiiatriduanuiii jam fetentera voce
coetiis est eonim qui in praeputio evangelizave missi magna vocavit : Lnzan;! veni foras! Et slatirn pro-
sunt, raeritoque illis divinilus prasponuntnr, qui per diit. ligatus mnnus et pedes inslitis; qnem Doininu»
eos ad cultum unius Dei mortificatis sensibus car- mox .jussit solvi a discipnlis. Farto lam glorioso et
nis couversi sunt. Porro alter servus qui , nego- cunctis sseculis prifidicando non omnes
miraciilo,
tiari jiissus, acceptam Domiiii peciiniam in siidario crediderunt in Jesum, sed multi ex Judxis qui ,
reposuit, denotat eos qui, ad pra?dicandura idonei, venerant .Mariain et Martham cousolari , el vide-
preedicalionis officium, jubente Doraino per Ec- rant insperalam resurrectionem Lazari iJoan., xi.
clesiara vel saltem suscipere , vel digne gerere [) 1-4,t),
detrectanl, Pecuniara in sudario ligare esl per- Plures niortiios Dorainiis siiscitasse non dubila-
cepta dona siib otio lenti torporis abscoiidere lii lur, sed in sancto Evangelio tres taiitum certi
hac parabola, per duos servos fideles intellige utrius- causa raysterii suscitasse legitur. Per liliam arehi-
qne popiili doctores; per deceni et quinque mnas. synagogi, qua' inter domesticos parietes paucis vi-
in Dominura credentes populos; per servum ne- dentibus resiiscitata est , designaiitiir peccatores,
quam, malos catholicos; per inimicos, qui genui- qui ppccalum intus in conscientia clausuni habent.
Dam haeredem super se regnare noUierunt, impie- et necdum ad opus erumpunt. Hos plerumqiie divina
tatera eorum qui verbura fidei aul nunqnam audire, inspiratio rcuscilat, duni eos a pravo consensii pri-
aul raale interpretando corrumpere inalnerunt; vata emendatione revocat.
per missionera seininis non seminati, eorum etiam, Per liliura viduae, qui extra porlas iirbis elatus
quos verbum Dei nec audire contigit, discussio- est, et raultis cernentibns a Christo resuscilatii'^
nem. His niinirum quinque personis omne genus est, denolantur rei, qui post cunsensum ad perpe-
bumanuni, quod in die judicii futurum est. expri- trandam faciniis eieunt, et qiiasi raortniim de late-
rnitur. bris anime proferunt; ut quod lalebat in secreto

nlihl.lilci MlAl.ls
i.iriMl iii piililii'11. I'ii.'iiiiiuiiii' l:i' •- -aliilinli.T ;iil- i <-\ n.liiri' iiiitûrnli. i-iiiii KltIi-sI.i rt.'s|iiT-i?iliir ri'li-
inonentnr. el reniedio digiiiP conversionis divmi- ;;ios:i' Ml:i' lioii.i r.iiiKi. Sii.ivilate odoris. i|iiii iluinii?
tiis vivilie.iiiliir : iiiiillis sripnliliii- , i|iii iiidi' l:e- iiii|ili'Ui pst, Jmias int'i'li.v. i[ni fnr frat cl loiiilo.s
lanliir. halii'iis, si'iin4iili/..iliis i-^l , i1pvuI;i' otiiini uiulieris
Po!' I.izariim jani sepiiltuni , jaiii retidiiin, |iei- iuinisltM'iiiin ropri^hemlit. Soil Domiuus ni temere
eanles liuiiirantnr . ipii pr.ivii eliiuii c onsiietudliie iilijnrfriinli ni;iiisiiote n'S()oniiit : Slni: ilhiiii ; hu-
implicanlur ; iideii ut ipsi iniili eiinsiieliidn iion per- 1111(11 niiiii DjDix Dpi-rntti rst iii inc. Aiiifii diiMt lilii :
niitlat eos iiilelliiiori' iiiiiluni esse ipiod r.iriunl: unryabilitr iii lulu iiinnihi qitod frcil hxc in w.'»u/-
unde creliro defendnnt nefas qiiod 3^11111 ; jiiniiiue ri'ini 1'jtts iMnllli.., \xvi, (i-i:t; Mnrr.. \iv, :i-il ; .(omi..
vehit ini,'eiili niole perver.îo ((insiietudiiiis ohriiti .\li, l-S .
siiiil. l>i'oeaeiter irascunlur, (11111 lepreheiidiinliii ; Pliiins riiriositHle iliicli, Uetliiuiiain ailierniil, rl
el fetent, duin prava? opinionis elogio p:issiin di'- l.a/.iiriini niandueauloni cum Chri.slo viderunt, he-
rouaiifur, pro.ximiqno vidonlos eos, eiiruiii e\oin- tiijne tesliniouiuin niirandi i)|)oris perliiliueriinl.
pl.i liediiiiliir. Illi taiiileni , ipii huniiino judiiio Invideiites ergo IMiarisiei coîtavernnt resnseiliitiiiii
dainn iiidi oeiisonliii, intrinserus a Doo vivitii-i<ii- iiitorlierri' , sed tVnslra nileliiinliir ohstare C.lirisli
posloa |ier sHoerdoliile ininislei iiini .disoUiin- '> (ininipoleiiliu' y.hiitii.. xii, 'J-lli.
tiir.
lni-. \l. .Jos».s inlrnt .lerusiilem. Pnriihuhi'.
.Miter, omnis homo morlniis nasciliir orisinali ln crastiiiiim turba mnlt!i . qute convenerat nil
peoealo. Priina dies inorlis est, qn.iin dedit origo diem festtim, cum aitdisstt qxiia Jesns veiiit Jerusa-
propagiiiis. Secunda dies est iiKolis, diun crescendo lem, anceperttnt ramos palmaruin. el proresserunt ei
adolesoil liomo; venit ad iuinos rationis oapaees, o6m'««. Appropinqnanle bora imniolationis, Apniis
inci|iit in se hahere n;duriiliter logeni, ijiia docenlur l)id lociiin oxpeliit piissionis. Qui cuin veiiissi-t
nalriraliter honiines, iit qiiod sihi (iori nolueruiit. Betliphage ad mnnleni Oliveti, tunc duos ex disei-
iiliis ne laciant, sed hane Iransifredi aiident. Terlia piilis suis inisil, dieeiis : lle in castellum quod ron-
dies mortis est. diim scri|)l;i li'\ hoiiiini d;itnr; sed tra vos est, rt statim invenietis itsinniii alliualani,
ip.-i quoque eontemniliir. Posl oninia Clirislus ve- rt pulluin cuni ea. Solrite, et addiiritc milii. Eun-
iiil, ev;ingelium attulit, regnum ceeloriim prcTdica- tes autem discipuli, iisiiiam et pulluin adduxerunt:
vit: male facienlihiis miniUus est gehenniim, et bene siiper eos vestimenta suu impostierunt, ettmque desu-
vivenlibiis vitam [iromisit »>ternain. ICvangeliuni per sedere feceruiil. Kcce rex noster. sicut de illo
etiam contemnitur, et h;ec est qiiarl.i dios ninrtis.

p jamdiidum vaticinaliim est, non sodet in currii au-
i|iia l.azarns in mansoleo jacuil. reo iiurpura lulgens, nec asoendit fervidnm equum
Itein aliter, priinn est tilillatio in eorde, seeundo disoordi»' et litis ainalorem: sed sedel snperasinam
lonsensiis, tertio faetnm ,
quarto consuetndo. His trani|iiillitati5 et pacis amicam. Non h;ihet in cir-
itaquo niodis reus oceidit et in sepulcro putrescit. ciiilii siio s|ilondentes ^l.idios, sed venit mansuelus;
per peccatum elongatos revocat, et mul-
(iratia Dei non iit per [lotenliain timcatui', sed iit [iropler
timoda peccatorum mole depressos ad vitani resn- niansuetiidinem diligalur. Plurima turbit slrarernnt
seilal. orslimfnta sita in ria; alii iiittem cwihhanl frondes
Divulgato Deitatis mirahili miraciilo rolatione de arborihus et sternfbant in rvi. Tnrb:r anlem. qnir
iiinltoruni, qui pr;esontes ciiriose inspe.\oraiit in- jirarcthliitnt i^t qux seqiiehantttr.chinitthanl, dicentijs:
speiata legc de tuiniilo [irocessisse l.azarnm, colle- Hosaiittit filiii Ditvhi! henedicliis qiii venil in 110-
<{eriint |inntifices ot IMiarisffi consilium adversus mine Domini! beneiUrtum regniim patris nostri Da-
.lesum, el proplietiinti' (;iii|iha deerevoriinl iil iiitei- vid! Hosanntt in e.Trnhis ! Quiflam Vharisprorum
lieeienl enin. dijceruiil ad illum : Matjister. incrcpa disripulos titos.
.\hiit ergo Jesus in regionem jnxta deserliini, in Quibus ipse dixit : Dico vobis, quia si tacuerint lii,
oivitaleiii qna^ dicitur K[ilirein, ihiqiie morabalwD htpifiesrhiimthunf [Mtitth., xx\, \-9; Marc. -î, l-IO;
<;uni discipulis suis. Principes enim saeerdotiini Liic. xix, 2il-ii; Joan.. xii, 12-IS). Cum iiutem
ot eompliecs enriim dederanl mandatum ut, si qiiis appropinqiiavit, videns civitalem, super illam llevil,
cognoverit ubi sit, iiidicet, iit appreliendaiit euin. et mala illi piwsciiis fiiturorum pr.-edixil iminincn-
Timebanl ([nippe 110 miindiis totus seqiioretur eum. tia, eo quod teinpus visilationis su.i» noii cognove-
et venienlos Dnniiiiii lidleiciit eis refrmini libid.. rit. Cum intrasscl Jerusnlrin , commottt, est umner.in
iS-ofi . fivitas, dicfns : Qnis est hic/ Pnpuii autem dice-
Jesus ante sex dies Pascha» veml lii^lliiim.nn, ihi- baiil lllc rsl Jrsits prophela a Nazftrelh (ialihvx.
que feeeriint ei caiuain. .Maitha uiiiiistrahal, Laza- In teniiilnni Dei intravit, onines vendentes et emen-
nis vero discunibehat. .Maria librarn unguenti nardi tes in illo ejecit; el mensas nummulariorum et ea-
pist<ci preliosi iiccepil, pedes Jesii iinxit el c;ipillis ihedras vendentium columhns eim-tit, dicens : Sci-ip-
silis extersit. Navdiis aromatica siiecies est. Pistis ttim est dsai., i.vi, 7; Jerem., vii, 111 : Domus mea
Grtece, li'les dicitiir l.atine; iiide pistinum , id esl domus orationis vocabitur; vos autem fecistis illam
fidele, dicitiir imqnenlum, qnia cadnvor eo periinc- .iliflunfam latromtm (Matth., xxi, 10-16; Marc, xi,
luni a iiutredino seivat ill«»sum. nomus implelur i:i-l7; I.nf., x\\, i.'i, iti; Joan., 11, I3-I6j. .\cce-
: .
4» IIISTOHIA ECCLESlASTfCA. — l'AltS I. - i.lii. I. lin
dpiiles ad piiiu iêcos el il.iiuios in |pin|)lo saiKivit. \ pprfiiioiidir ili'i vi-iiuiif siuf roiruplioni? lal
Videntcs iiutein piiiici|ics siifcrddliiin et Scrilw yiattli., XXII. i.i-.V.i: Marr., \ii. IS--iT: /,'-r\. x.\.
iiiirabilia tjiioC tecit, el pueros gr.ituluiiter in lemplu •27-40 .
clainautes : Hosnnnn fiHo Onvtd! felle livoris indig- A legis doolorc iiilerro{,Mtiis qiioil esset manda-
iiati. dixerunt ei : Aiidif: 'iiiid isti dicunt? Jesiis tiiin ma.ffnuin iii letô, dixil : /J)7(;/«s llominuw Deuin
raspundit : Audi». yuwivim luijistis, quia e.v oit tuiiin ea- toto rordr tuo rt cc tola aninia tua rt e.r
infontium i't laclentiuiii ptrfnisti laudnn' xinni ineitle tua. Iluc cst niujiinuin et priinum imin-
Circumspoctis omnibu?. inalovolos cives leliiiiiit. datuin. Secundam aulcin siinile cst lniir : liilirics
i'l i-uiii xn iii lielbaniam cxiit, ibiqiu; maiisit. Mane proxiinum tuum sicul tc ipsum. In his diiubus iivinda-
reverlens iu civilalem, esuriit; ad arborein lici, tU iiniversa lcx pendcl et prophrtx. Iiiteirogaiilcs dc
qiije secus viani slabat, venit. Sod in ea nibil, iiisi Chrislo, cnjiis esset lilins, confutavit, et Cbrisluin
folia lanluin, invenil et maledioeiis, ait : yunquatn David dominum manifestavit, ct illis silentiuiii l.ilo
e.f te fructus nuscatur in sempilernuin. Continuo impusuil, ut nullus auderot euiii es illa die aiiijdiu?
liculnca arnit, per quani Synagoga desigaatur, quw iiiterroâre; sed jam aperLe niterentur Houiaiuc
vcrba leiris. non fnictiis liabuit Mntlh.. xsi. 17-10; potcslati tradcre Matlh.. x.xii. :i4-i6: Afitrc . xii,
l/(i/T.. XI, 13, 14). Interrogaiiles in qiia potestate iu

" 28-37; huc. x.^, H-44;.
teinplo lain prseclara facerel. iiilerrogavit baptis- Tuiic Jesiis ad tiirbas, disci[)nlosque suos locutus
inuiii Joanuis de cojto eral, an ex bomiiiibus. Taiii esl : Super cntheJrain Moijsi sedcrunt Scrihx ct
--tifevri]TT<B*Uoue-Cbristus insidiaiiles sibi coufudit l'harisxi. Omnia eiyo queecuiiijue di,cerinl lobis
el eorum ora ubtiiravit. Njiu i|!ii)d e co-lo veruni svrcalc ct facile ; sccundiim vcrn opcra eoriim noiilc
sciebant essc , contiteri iioliicriiiil pro iiialiirni- facerc. IHnmt eniin et iioii facvinl. Alliyniil nulein
tate. nec palaiu ne'-,'are aiisi siint pro tuibaruiii oncra ijrai:ia cl impurtabilin, cl iinpoiiniit in huinc-
liinorc. ros lioininuin: diyito antcin suo nolanl ea morerr.

Deiude parabolaiM fiuiiil de diiobus liliis. ([iio> Omnin rero opr.ra sua facinnt ul ridcantur ab homi-
paler in vineaiii inisil ;
qiiibiis iiiitiuni et linis diver- nilius. hilatant cuiin phylaclrria sua et inagnificaul
sus fnit. riius eiiini patri non veibo, sed actu obe- fuiibrias. Ainant aulem primns rccubitiis in coinis. ct
divit; aller veio non ore, sed opcre spernens, primas calliedras in synnijnijis . et salulationcs iii
coiiliadixit ilatth.. \xi. 23-32: Mîrc \i, 27-33: fvro, el Kocari ab huiniiiibiis Rabbi. Vos aulem nolite
Liic. XX, l-8i. rocnri habbi, uiias cst cniin inaijistcr vester, omiics
Aliam quoque de attrioola It.iiiiiiius adjecil, qui /. aiitem cos fralres estis. Et patrein nolitc vocare vobis
vincam plantavit, et peregre profeclus colonis eam uper terram ; unus cst enim. Pater vester, qui in
locavit. (Jui servos ejus, duin vinea? fructus re- cwlis esl. Xec vocemini magislri, quia maijistcr vesler
pnscerent, apprelienderunt. .\liura cecideruiit, ut unus est Chrtstus. Qui mnjor csl vcstrum, crit miiiif-
Jereniiam; alium occiderunt, ut Isaiain; alium veio tcr vestei'. Qui nutcm sc exaltavcrit, hnmiliabilur; ct
lapidaveriiiil, nt Naboth ol Zachariam ; novissime qui se humiliaverit, cxnllabitur. Vse vobis, Scribxet
Filium Dei orucifixerunt. Mvstioe serviis iinus et Ph-irism hi/pocritx, qui claudilis regnum ccclorunt
aller mitlitur. cum lex. psalmus et propbetia le- iiittv hoinincs'. Vos cnim non iiitratis, ncc introeuntes
gilur : quorura monilu beuB operetur. Sed missus sinitis introire.
caeditur, ejicitur, cum sermo coutemnitur, vel Jesus ilaque inulta saluberriina cdidit, simiiliocs
quod pejus esl) blasphematiir. Ilaeredem, quantuin dooiiit, hypooritas reprebendit. Lociilus est de ju-
ad se, occidit qui Filiiim Dci conculcaverit et Spi- raiitibus iii teiii|ilo, et aiiro qiiod iii ii!iiiplo est; de
rilui graticjc coutumeliam fecerit. Penlito malo cul- allaii et donis qua". in i|iso sunl ; de diviiia pielate,
Inre, alii vinea datur; dum donum uratiae, quod qiK-e propbetas et sapientes el Scribas miseril; de
superbus perdit, humilis aocipil 'M(i»/i.. xxi, 33-4) orudelitate Juduôrum, qua; missos a Deo variis
Marc, XII, 1-9; Lur., xx, y-lti . L) generibus iiiortis peremeril.
Tertiam parab(jlam de uuptiis edidit. quas palor Siiper Jerusalein luclum odit; non saxa, sed
rex lilio suo fecit, et invilatos conteraplores missis hiiiiiines |ilangit. Jeiusalcin llebiliter ingeminavil.
pxercilibns puiiiit 'Matlh . xxii, 1-14). qiia^ prophetas occidil, ct a inalitia resipi.scere iic-
Pliariscei cuni Herodiaiiis lciitaveriinl si lioot ::ligil 'Mnith., xxiii). Dc tcmiilo Jesus exivit, et
ceiisuin daii Ca?sari. an uon. Delato mimismate, o-tendeiilibus disoipulis iiiagiias wdilio.itiones teni-
respoudil Jesiis : Reddite Ciesari qux sunt Csesaris, pli, resiiondil : i\'on rclinquctur lapis supcr lapidem,
et lleo fptx Dci sunt [Mallh.. xxii, lli-SZ; Marc, xii, qui non destrualur. Sedenle eo super inoulem Oli-
1.^-17; Luc, XX, 20-'i(il. Sadducaî quoqiie tenla- veti. discipuli sccrelo, sicul Matthwus .Marcusqiic
vernnt de muliere, qua? se|)tein viros habuit. cujus attestantur, teiiipiis el siKiia pr;edicla' dcstriictioni.-
Jesus vero respondit interrogaiil. IUo, percuuotantibu? de liiie, respomlK

in resurrectione fuliira sit. :
Erralh, nescientes Scripl'iras neque virluletn Dei. In niala plurima pr»cessura, geutiuui bclla, leriji--
resurrecdone vero neque nubeiit neque nubentur; sed niotus per looa, peslilentias cl fames, lerroiesquu
dc
n-unl sicnl aiitjrli m neh). Eooe bonus Magislcr secii- de co;lo el sigiia iin^'iii. Mnlla valioinatiis esl
lilaleiii iiisinual liliis Kcolesiin, quod rcsiirgentcs fiiluris perseculiouihus. advenluque suu; lidelibu-
s< ORDERICl VITALIS S2
non prspcogitandiim quid traditi lo(juaiitiir, sed in ^ pdnem. benedixit iic fregit, df.dilque discipulis suis et
patieiitia siia iiossideant animas suas. Circiimdau- iiit : .\ccipite et comedilc ; /loc i'sl corpus mriim. Ki
dani ab exiMritu Jeriisalpni, et va> [irjpgnantibus; accipiens calicem. gratias cyit et dedil illis, diiens :
gladium quoijuc et captivitalem, signaque cceli fu- Ililiite ex hoi: omnes : hic est sainjuis meus iioii testa-
tura ; seqiie venturum in uube cum i)otest;ite magua menli, qui pro inultis effundetur in remissionein
et majestale prwdixit. Respidtc. inquit, qiiia nppro- peccatoriim. l/ico autem vobis : non bibuin amodo de
pinfiual redfmplio veslra. Ali ebrietîli' (juoque et hoc iieidmine ritis usquc in dicm illum, cum illud
cTiris hujus vita' jirohibeiis, vigilandiim pr;ccipit et biliain vobiscuin nuvum in regiio Putris mei iMatth.,
orandum. Elationem Scribarum reprehendit, vi- XXVI, 21-29; iliacc, xiv, 18-2j; Luc, xxii, 17-23).
duam in gazophylacium duo wra mittentem pliis Dominus, noete qiia Iraditus esl. tribus vicibus
omnibus inisisse contirmavit (Md/^/i.. xxiv: M'irc.. oravil, ut el nos a prteterilis peccalis veniain, et a
XII. .18-4i; Lxr., xx, i5; xxi, 4). tir;nsentibus iiialis tutelam. el a luturis periculis
Sub esemplo lici arboris docet de advoiilu coii- cauteiaui orenius, el iit omnem orationem ad l'a-
summalionis. Parabolam profert de deceni virgini- trem et Filium et Spiritum sanctum dirigamus.
bus, el de eo qui servis suis bona sua Iradidit et Ilem iiytjiidiim est quod, sicut Irina cst tentatio
peregre profeclus est; de adventu Filii hominis in 1j ciijpiditatis, ita et limuris. Coiicupiscentia cjrnis,
majestate sua cum angelis suis; de segregatione concupiscentia oculorum, ambitio sfecularis. Timor
ovium a dextris et hajdorum a sinistris; de retribu- iiiliiloininus est mortis, tiinor vilitatis el limor do-
tione reproborum in supplicium a^teriium el lemu- luruiii. Cuiitra qua?. oniniu docel nos debere oratione
neratione justorum in vitam a'teruam consuiiimavit iiimiiri. Unde et propler trinani lentatiijnem passio-
Malth., xxiv, 32, 33, xxv ; Luc, xix, 11-27). ijis [lotest inlelligi Dominus ter orasse.
.\ll. Passio Domini nostri Jesu Christi. Joannes, insignis theologus, asserit quod Jesui
Prima die nzymorum accesseriint discipuli nd Je- jioslquain [ledes Petri primo mullum prohibentis,
sum, dicentes : Vbi cis puremus tibi comedere pas- alioiiiuique lavit, inter mystica verba piophetica?
cha? At ipse dixit Pelro et Joanni : Ite in civitatem Scriplurae auctoritate proditorem adhuc occulte de-
nd quemdam. quem vobis demonstraverit homo. qui notavil, dicens : Qui manducat inecum panem, leva-
vobis occurrerit hujeimm aqux portans. Seijuimini bit contra me calcaneum suutn. Deinde cum decrevis-
eum in donnim in quam intrnt, et dicetis putrifaini- set eum secundo manifestare, turbatus est spiritu et
lias domiis : Ubi est diversoriuin, ubi pascha cuin protestatus est, et dixit : Amen, amen dico vobis.
discipulis meis manducem? Et ipse vobis ostendet p quia unus cx vobis tradet me. Aspiciebunt erijo ad
ccenaculum maynum strntum, et ibi pnrale. Eitntes. invicciH discipuli, haesitanles de quo dicerel. Siinon
sicut dixit illis invenerunt, el pascha paraverunt. Petrus Joanni, qui supra pectus Jesu recumbebat,
Vespere faclo, cum duodecim venit, et discumbentibus innuit, et Joannes interrogavit : Domine, quis est?
illis dixit ; Desiderio desideravi hoc pascha mandu- llle, inquit, est cui ego intinelum pancm poiTexero,
cure vobiscum antequam patiar. Dico eiiim vobis quia Et ciim intinxisset puiiem, dedit Judx Simonis Isca-
ex hoc non manducabo illud, donec implealur in riolis. Et post buecellam, tunc inlroivit in illum Sn-
reijno Dei tMatth., xxvi, 17-20; Murc, xiv, 12-17; tanas et dicit ei Jesus ; Quod facis, fac citius. Hoc
Luc, XXII, 7-1(51. autem nemo scivit discumbentium ad quid dixerit ei.
Secunduni Joaunem, cwna facta, cum diaholus llle post haec exiit contimw. Erat autem nox. Cum
jam misisset in cor ut Irnderet eum Judas Simonis ergo exiisset . dixit Jesus : ISunc clarificatus est
Iscariotis; sciens quia omnia dedit ei Paler in maniis, Filius hominis, et Deus clarifixatus est in eo [Joan.,
et quia a Deo exivit et ad Dominum vndit, surgit u XIII, 18-31).

ecena et ponit vestimenta sua. Et cum acerpisset lin- Et alia niulta dixit mir;e profunditalis verba de
teum. prseciiixit se. Deinde mitlit nquam in pelvim vera Dei et proximi charilate, de Triuilalis unitate.
et ciepit lavare pedes discipulorum et extergere linteo,\) de Iriua Pelri negalione, et Spiritus sancti Para-
quo eral prxcinctus. Postquam lavil pedes eorum et cleti advenlu et consolalioiie; de mandatorura Dei
accepit vcslimcnta sua, cum recubiiisset iterum, dixit observatione et felic; bonoruin reinuneratioue; de
eis : Scilis qiiid fecerim vobis? Vos rocatis ine Magis- fidelium persecutione et intidcliuni inexcusabili
ter et Doinine, et bene dicitis; sum etenim. Si ergo ego damnatione; de discipuloruiii dispersione et iii-
lavipedes veslros Dominus et Mngister, et vos debetis stante jam sui passione.
alter alterius lavare pedes, et reliqua usque ad illud. Incorapaiabili linito sermone, Jesus oculos iii
ubi dicit : Qui me accipit, accipit eum qui me inisit co'luin sublevavit, et exaudibilem Patri pro disci-
IJoan., .xiii, 1-20). iuilis siiis et pro omuibus qui crediluri crant per
Matthaius refert quod edentibus discipnlis ait verbiini eorum in Deum, oralionem beuiguiter pro-
Jesus : .\ineH dico vobis quia uiius vcstram me Ira- liidil; in qiia multo majora quam humana fragilitas
diturus est. El conlristati valde, cirpcrunt singuli petero pr;esiiinpsisset, jiro iiobis a Patre clementis-
dicere : Numquid ego sum, Domine? At ipse respon- siiiius orator postulavit (Joan., xiii, 21, xvii, 26).
dens, ail : Qai intingit mecum manum in paropside, .\1II. Sequentia Passionis.
hic me trndet. Ca-nantibus autem eis, accepit Jesus Tuiic, secundum Lucam, contentio inter discipu-
mSTOHIA KCCLESIASTICA ~ PAUS 1. - LIB. I. oi
Uyî fKctii fsit. qim eoruni ridereliir rsse major. Sed f^meiim, cl exkibehit mihi plus ijwmi duodecim millvi.
rivlcsti? doclor ad liuiiiilitatpiii fos exeniplis oui- leijiories nnyelvrum ? Quoinodo eryo implebuntiir .Scn';)-
iiiiio provocavil et dicti';. |[iiljpi'lllium ilaqiie disci- tnr.e. quiii sic oporlet fieri '
yialth., xwi, o2-:il . His
pulonim couteiilioiiem pie compesciiil, el se ipsiiin verbis adjungi polest, ipiod illMiii eo loco di:(isse
sola |)ietate illonim miiiisliuin astiuit. Quibus cum Joamies coinmemofal : Caliccin, iiuem dedit milii
illo permaiientibus i-eariium oliam promiltit, et posf Patei-, iion hibam illum ? joan., xviii, 1 1). Tiinc, siciit
aliqiia Petro iinprovide jactaiiti dicit ; Simo», ecee Lucas dicit, auriculam .M ildii letigit et sauavil
Siitiinnsejtpetieit cos. ut rribrnrel .<icHt Iriticum. Eyo iLuc, XXII, .'il'. In illa lioni di.til Jesus turbis :
autem rogavi pro te, ul iion deficiut fides tiia. Et tu Tunquum ad lutronem existis cum gladiis et fuslibus
aliquando conversiis, conprma fratres tuos. Qui dixit comprchendere me. Quotidie apiid vos sedebum, du-
ri : Doynine. iecum paratus sum et in carcerem el in cens in templo , ct nnn me lenuistis. Sed hxc rsl
inortem ire. Et ille ; Dico tihi, Petre : uon cnntnbit hora ceslra el poteslns lcnehrarum. Tune discipuli
hodie yallus, donec ter abneges nosse me. Et dixil omnes, reticto eo, fuycruiit. Unus adolescens amiclus
eis : Quandn misi vos sine sacculo et pera et catcea- siridone sequebatur. qiii, ciini lenuisseiit eum, rejecta
mentii, num'juid aliiiuid defuit robis ? .It illi dixe siniliiiir niiilus piofiiyit ah eis. In illa liirbH riiin ad-
unt ; Xihil. Dixit ergo eis : Sed nunc quihabet sac- " essent Iribuniis et cohors et ministri Judaôrum,
rulum, tollat sirniliter et peram ; el qni non habel, .Silvalor ligatus est, el primoad Annani pontilieem
vendat lunicim suam et emat gladiuin. Xt illi : Ecre socerum (laiplue diictus est .Vatlh., xxvi, :yj-'.yl :
yladii duo hic. Qui rlixit eis : Satis est {Luc x.xu, Marc, XIV, l-T-ii.^; Joan., xviii, 12-);) .
24-381. Petiiis aiilein sequcbatiir a longc usyiie in nlriinii
Kt h3'niiio diclu, sicul Matllweus Marciisque principis saccrilotuiii, et inyressus iittro sedcba! ail
commemorant, exieruiil iii inoiilem Oliveti; ibique ujncin, quiii friyiis eral, riiin miiiistris, iit ridrrrl [i-
liinc dixil illis : Omnes vos scandaluiii patieinini in nem. Accenso igiii iii medio alrio el circumsodeii-
me in isla norte. Inde veiiil iii pr;edium (jetbsemaiii, tibus illis oral Petrus in medio eorum {Muttli.,
quod inlerpretatnr cullis pinyuium, sive pingucdi- XXVI, .18; .Marc, xiv, o4 ; Litc. , xxii, '6'6; Joan. ,
nis. El dixit discipulis suis : Sedcte hic, et orate. ne xviii, 15, IG). Maxiina Pelrus admiraiione veiieraii-
intretis in tentationem. Et assumpto Petro et duobus dus est, qiiod Dominus etiuni cuui limciet, se('ii-
filiis Zehedxi, cae.pit pavere et tsedere vel cimtristnri. tus esl. (Jiiod timet uatur»' est, quod sequitur de-
Et ipse avulsus est ab eis, quanlum jactus est lapidis ;
voliouis, qiiod iiegal obreplionis, qiiod pajnilet
et positis genibus orabat, dicens : Pater, si vis trans- 1^ fidei.
fer calicem hunc a ine. Vmimtamea non mea volun- Principes sacerdotum et onui.e coiicilium quwrehanl
tas. sed lua fiat {Matth., xxvi, '.iO-ii: Marc, xiv, 2ti- falswn testiinonium contra Jesum, ut eum morti trii-
.39; Luc, XXII, 39-42; Joait., xviii, 1). ilerent: el non invenerunl, cuni nutlli falsi testes av-
Apparuit autem illi angelus de cmlo . confortans cessissent. Princeps sacerdutuin, taceiile Jesii, dixit :
enm, el factus in ayonia prolixius orabat ; et factus .Adjuro te per Deum vicum. ut dicus nohis si tu es
est sudor ejus sicut yuttse sanguinis decurrenlis in Cliristiis Filius liei. Dicit illi Jesus : Tu dixisti. Tuin-
teiram. Ibi trans torrentem Cedron fuisse hortiim prinrrps sarerdotum scidil vestiinenta suu, dicens :
intelligimus, iii quem introivil ipse et discipuli Blasphemavit: quid adhuc egemus testihus ? Ecce
ejiis; quem locum Jiidas sciebal. (Jui cuni uccepissel nunc audistis hlasplieiniam. Quid vobis videtur? .\i
cohortein, et a pontificihus et Phurisseis ministros. illi lespunderiiiit : Heus est mortis. Tunc ejus in
venit illuc cum hiternis el fiicihus et armif. El con- facieni exspucriint. el colaphis rum reciderunl iJoun.,
festim accedens ad Jcsuin dijdt Ave. liabhi. Ef : sviii). Aiii auteiii faciein ei velaverunt, et palinas
osculatus est eum. Tunr itrrrssrriinl, et maniis iit Je- in facieni dederunt, dicentes : Prophetiza nobis,
siim injecerunt . ennique teniirrunt. Deiiide ,

qiiod Christe. quis est qui te percnssit? Hiec inlelligitur
Joannes commemural, dixil eis ; Quem quxrifis?Y) iwc.te passiis Doiiiinus in doino principis sacerdo-
Responderunt ei : Jesnm Nazarenum. Ut dixil ; liiin, quo prius adductus est; ubi etiani inter ba-
Eyo sum, abierunt retrorsum et ceciderunt in ter- Doinini coiitiimelias Pelrus tentatus esl. Triiia m-
ram, et reliqua (Matth., xxvi, 4o-o0; Marc, xiv. 40 gatio Petri coepla est aiite priinum galli canluni.
iti; Luc, XXII, 43-48; Joun.. xviii, 2-9). et anle secundum peracta juxta Maiciim. Alii tres
Videntes aatem, sicul Lucas dicit, ii rjui circa ip- attenderunt quod ante priiiiuin altcctiuiie aiiimi el
sum eranl, qnod futurum erat, dixerunt : Domine. limore Petri tota fuit concepta. Tandem Pelrus ri-
si percutiinus yladio? Tunc Pelrus Malchum servum rordatus est verbi Jesu, quod dixeral : Priusquam
principis sacerdotiim percussil, et auriculam ejus yallus cantet, ter me negabis. Et egrcssus foras, fievil
dexlram ampulavit. Iiilerrogantibus respondit Je- amare Matlh.. xxvi, .'i9-7.=) ; ifarc, xiv, 6'6-1'l'. L"c..
siis : Sinite usqne huc [Lnc, xxii, 19-ol); et per- XXII, o6-7l ; Joan., iviii, 17-27).
cutienti Petro prolinus, quod Mattbaeus commemo- Pontifex Jesum interrogavit de discipulis suis ct
rat, udjiinxit : ('onvcrle ijhidium tuuni in lociim doctrina ejus. Respondit ei Jesus : Ego patam locu-
••iim. flinncs cniin qiii acccperint ylndiuin ,

gladio liis sum in muudo, eijo palam domi in si/nagnijn 1.I
quo omnes ludxt conveiiiunl (/) oc-

nan possuni rogari' Patnin
'.'(
inrihuiil. .1« yutîb q'iia in l>injdo. ;
,
S5 ItRbEKlCl VITALIS
culto locuttiti iuiit iiiliil. (Juid me iidtiruyas .' Inkr- \i'st qiiud nnUm pj-oiîifUtuiii vsl iMiilth.. xwii, ;!-!();
roya eoi qui audierunt ijuid locutua suni ipsin. Ecce Acl., i, 18-19).
hi sciuitt ijiise dixerim eijo. Hiec autem cum dixisscl, Kxiude, saiicli evaiigelisUi> i[iiii' per Pilatum liiiii
unuf iissislens ministrorum dcdit alupam Jesu, di- Doiiiiiio gesta suiit serialiin eiiarrare satagunl ;
quiP
cens : Sir respondes pontifici? Respoiidit ci Jesiis : studiusi lectores debenl diligeiiler invesligare, el
Si iinilr lucutus sum, testimoniuin perldbc de malo; singiila suis iii locis ralionabiliter coiiptarc. In pas-
si uuleiii benc, ijuid me esedis? Et misit cum Annas sioiie Christi , ut sulers Augustinus HippoiiPiisis
ad CaiplMin pontificem liyatum ijoaii., xviii, 1(1-24). cpiscopus in libro tertio Dc consciisn evanyelistunim
Jfo«e facto, ut Mallliaeus refert, consiUuin inierunt scribit, miilta dicta suiil el iiiullii ro.sponsa sunl.
omnes principcs saccrdolum et seiuores populi adxcr- IJnde quisque eoruiii (luiuilum sibi visuiii est decer[i-
sus Jesum, ut cum inorli tradercnt; cl vinctiim iid- sit, ct in nairatioiie sua [ôsuit quod satis essi'
du3:erunt eum, et Iradidcrunt Puiitiu IHlnto jirncsidi. iudicavil.

(Mutth., xxvii, I, 2). Jesus, ut Mdllbaûs asseril, aule prffisidein sletil.
et iiiterrofatus ab eo si rex Judaôrum esset, res-
XIV. Seqiienliapassiunis IJ. A. Jesu Christi.
|iundil : Tu dicis (Matth.. xxvii, 1 1 i. Exiit PiliUiis.
Lucas coutexuit narralioneni de bis ijua' circa B iit Joannes relert, (((i eos /'o)''/.s- qui non introicrunl
ludiie cuni Domino gesta sunt, quando viri, qui in [iraitoriuin, (?< dixit : Qv.am uccusationem n/fvrtis
tenebant euni illudebant ei, ca'dentes ; el velave- udversus hoininem hunc? Bespoiiderunt : Si non esset
luut eum, et pcrcutiebaut faciem ejus, et nuilta hic mnlcfiiclur, iion tibi trndidissemus eum. Dixit eis
blaspheniantes dicebant in euni. Facto aiiteni die, Piliitns : Accipite e.um vos, et sccundum legem ves-
seniores phbis et priiwijjes sacerdotiiin et Scribx con- Iriim judiciite cum. Dixenmt Judxi : Nobis non
veneriint, et in consiliwn suum illum duxerunt, di- liri'1 interficere ijuemqwim. Intrnit iteruin Pilutus in
ceiUes : Si tu es Christus, dic nobis. Quibus ait : pr:elorium, ct vocavit jesum, ct dixit : Tu es rex Ju-
Si oobis dixero, non credctis mihi. Si autem el in- dxuriim ? Respondit Jesiis : A tcmetipso hoc dicis, nn
lerrogavero, non respondebitis mihi, neque dimittetis. alii tibi dixerunt me ? Respondil Pilntus Num-
dc :
Ex hoc erit Filius hoininis sedens a dextris virtiitis quid ego Jiidxus sum? liens tua. et pontifices tui
Uei. Dixerunt oinnes ; Tu crgo es Filius Dci '! Qid Irndiilerunl lc mihi. Quid fecisti ? Respondit Jcsus :
uit : Vos dicitis, quia ego sum. At illi dixerunt : Regiium ineum non est de hoc mundo. Si ex hoc
Quid adhuc desideramus testimonium? Jpsi eidin uu- mundo esset regnum ineum, ministri mei decertarent
'iicimus de ore ejus. Et surgens omiiis multitudo eo- -, nt non traderer Judaeis. Nunc autem rcgnum vieum
rum, duxerunt illum ad Pilatum. Hobc oiiinia Lueas (io»! cst hmc.
iiairavit cap. xxii, <i()-7l , et xxiii, I). Matthifius Dixit ergo Pilatiis : Ergo rex cs tu? Respondit
vcro et Marcus iiarraverunt ea qufc cum Doniino jesus Tu dicis, quiu rex sum ego. Ego in hoc natiis
:
acta suut usqiie ad mane. Sed postea redierunt ad siim, et ad hoc reni in miindum, ul lestimmium pcr-
narraudain Petri negationem iilalth., xxvi Mnrc. ; hibcam veritnti. Omnis qui est cx veritatc audit cu-
.\iv:. Qiia lerminata, redierunt ad maue, ut iude cem meam. Dixit ei Pilatus : Quid est veritas? Et
ccetera conlexercnt qu;e cuin Domino gesta cranl citm hnc dixisset, iterum exiit ad Judseos, et dixit
iMntth.. xxvii; Marc, xv). cis : Ego nullam in eo invenio causam ijoan., xviii,
Joannes quoqiio : Adducunt. inquit, Jesuin ad Cai- 2H-3H!. Tunc amaricantes Judtei, ul Lucas refert,
pham in prxtoriuin. Erat nulein nianc. et ipsi non eocperuut accusare, dieentes : llunc invenimus sub-
iidroieruiit, ut iion contaminarentur, sed manduca- vertentem gentem nostram, et prohibentem tributa
rcnl 7'(i,scft'(. Tuue illic iniqui coetus aggregati sunt, dnri Cxsari, ct dicentem se Chrislim rrgcm esse (Luc..
Dominiimquc quasi jam couvictum reum adduxe- xxiM, 1-25). Kt cum accusaretur, ut Mattha?us ail,
runt, adnitente Caipha, cui jam antea visum fue- a principibus sacerdotum et senioribns populi
lal ut Jesus raoreretiir; nulhi mora interponitur, 1) nihil respondit, quod ex maiisuotudine fecit. Tunc
i[uin damnandus Pilato traderotur. ait illi Pilatus : Non uudi^ quanta adversum tc di-
Soliis .Mattlucus exituin Judw traditoris narravit, cunl testimonin? Et nullum ei verbiim respondit, ita
ita dicens : Tunc videns Judas, qiii Irndidit eum, quod ut mirnretur prseses vehcmenter. Sedenle illo pm lii-
d.niimnliis cssel, painitentia ductus, retulit trigintn bunnli, misit ad illum uxor cjus, dicens : Niliil libi
argenteos principibus sacerdotum ct senioribus, di- et justo illi. Multn enim pnssn siim hodie per risnin
rens : Peccavi, trndcns snnguinemjustum. At illidixe- propter eiim [Matth., xxvii. I3-I9(. Diccnte Pilato :
runt : Quid ndnos? tuvideris. Et projectis argenteis iVi/(«7 invenio causx in hoininc, Jud«i, ut Lucas
in temjilo, recessil, ct ahiens, laqueo se suspendit. scribit, invnlescebnnt, dicentes : ('ommovit popiiliim
Principcs sacerdotum, acceptis nrgenteis, dixerunt : per universam Judseam, docens el incipiens a Galilxn
.Vo)( licct eiis mitlerc in curbnnain , quin pretium usque hvc.
sanguinis est. Consilio autem inito, emcrunt ex illis Pilntus nulein audicns Gnlilscam, interrugnvit si
nijruni figuli iu scpulturam pereyrinorum. Propter liuino Gnlilxus esset ; et ut cognovit quod de Ilcrodis
hoc voriihis esl nger ille Acheldemnch , hnc est aycr polcstate esset, remisit eum ad Eerodem, qui et ipsc
sanguinis, usque in hodicnmm diem. Sic implctum Jeiosolymis emt illis dicbus. llcrodcs avtem , viso
:;
HISTORIA ECCLKSIASTICA. — PARS I. Llli 1. SR
.ksu, ijiivhus iit Viildf. Eia( inim vupitng rx isuilto ^ nm tibi es.net datum dcsuper. Pioplena qui ine tm-
temfWe liderc eiiin, i'n ijiioil nudiret midta de illo. didil tibi. inajus peixatum hubct. Exinde quxrebul
ct sperahid aiijnuin aliquod ciiicre ali eo fieri. Inter- Pilutus dimiltcre eum. judxi autem clamabimt, dicen-
rogahat illum miiltis se)'inonihus. At ipse iiihil ei les : Si hunc dimitti':, non es timicus Csesaris; omnis
respondehut. Stubant principcs sacerdotum et Scnhrc, enim qni sc rnjem facil contradicit Csesari.
comtantcr nccuiantes cuin. Si>rcril illuui l\erode> Pilalus eryo, cum audisset hos scrinoncs. udduiil
ciim exercitu suo, et illttsil indutum veste ulba, el forus Jcsum. e.t scdit pro trihwiali in locum qui dici-
remisit ad Pilatum. Et fucti sttnt ainici Herodes et tur Lithoslrotos , Hebraice autem Gabbathu. Erat
Pilalus in ipsa die, nam nntea inimici erant ad invi- autem paraseece Pasckx hora quasi sextn. Et dicil
cem. Judxis : Evce rex resler. llli autem clainabanl :
Pilatus. cunvocatis miiyislratiljus </ plehe. dLcit Tolle, toUe, crucifige cnm. Dicit eis Pilatus : negem
iid illos : Obtulistis miki hunc hominem quasi ever- vestrum crucifigam? Responderunt pontifices -.
Ao»
tentem populum; et ecce eijo cornm rohis interrogiins, haheinus regem. nisi Cxsarem. Tunc ergo tradidit ci^
nullum cnnsam inveni in hominc istn. cx Im in qui- illum, ut cruciligeretur \Joun., xix, (-16;.
bus cnm accuâtis. Sed neque Hcrndes. Sam rcinis Ilrcc narravit Joannei per Piliiluni gesla. quy
vos ad ilhim, et ecce nihil dignnm morte actum est t> Jiatlheeus et Marcus quia pr*terierant recolueruul.
illi. Emendatum ergo illum dimittain Luc, xxiii, 16;. Sic eniin Malthaeus dicit : Tunc milites prsesidis
Scicbat eiiim quod per invidiam Iradidissent eum. suscipicntes jcsum in prsetorio, congregaverunt ad
In die feslo consneveral piwses ununi dimittere ewn universam cohortem; et exuentes eum chlami-
vinctum populo, quem voluissent. Congregatis au- dein eoccineum circumdederant ei. Et plectentes cc-
teni illis, dixit : Quein vultU dimitlam vobis, Ba- ronam de spinis posverunl snper caput ejus , el
rabbam, an Jesiim qui dicilur Chri.iitus? Principes arundinem in dexteru cjus. Et genu flexo anle enin.
autem sucerdotuin et seniores persnaserunt populis ut illudehant dicentes : Ave, rex Judseorum. Et exspnen-
I peterent Barahb-im, Jesiim vero pcrdcrent. Eral au- tes in eutn, acceperunt urundinem, el percntiehant
tera Barabbas latro insignis, qui propter sedilionem caput ejus. Et postquam illttserunt ei, exucrunt ettm
faclam in civitate et homicidium, inissus erat in eklitmyde, vel purpura secundum .Marcuin tcap. xv.
farcerem. Prxses ail : Quem vitltis vohis de duobus 1 7;; induerunt euin vcstiincntis suis, rt duxei-unt
dimitti? At illi dixerunt : Barabbam. flicil illis Pila- eum ut crwifigerent Matth., xxvii, 2T-3l,i. Joannes
tns : Quid igitiir faciain de Je.su, qui dicitiir Chris- iiarrat quod bajulans sibi cruccm Jesus exiit iu
fus? nicunt omnes : Crucifigatur. Ait illis prxses : /-. Golgotha, id est Calvarisp locum. Sed Simon Cy-
Quid cnim muli fccit? At illi magis clamabnnl ren;eu5 paler .Vlexandri el niili, de quo ties evan-
dicentes : Crtirifigalnr. Videns antem Pilatus quiu gelisla? coiiunemoranl, de vilia veuien; angariatu?
nikil proficercl, sed magis tumiiltus fieret, accepta esl; cui postea criix data est usque in locum poi-
aqm. lavit manus corum populo, dicens : innocens tanda memoratum iilatth., xxvii, 27-33; Marc. x\.
cgo suin a sanguinc jusli hnjus: ly; vidcritis. Et res- |fi-22: Lnc. xxiii, 26-32 ; Joun.. six, 17;.
pondit univeisus populm : Sanguis ejns super )io« et .\V. Mors D. y. Jesn Christi.
super flKos nostros. Tunc Pilatus Barabbam illis di- Iii (lulgolha cum duobus latronibus Jesuiii crii-
inisit iilattk., xxni, 15-26), Jesum vero apprehendit cifixerunt, et myrrhatum viuum ei hibere dederunt
cl flagcUavit. el super capnt ejus cansam ipsius scriptain iinpo-
Joannes relert quud tuw milites plectentes eoronam suerunt : Hic est jesns rex judseorum. Hic vern
de spinis capiti ejus imposuerunt, et veste purpureu litnlus lilleris Giaecis et Latiuis et llebraicis scrip-
eum circumdederunt Et . veniebant ad eum et dicebant : tus est iMiitlh., xxvii, 37-36: Marc, xv, 23-26;
Ave, rcx Judseorum. Et dahunt ei a/oiiii.s. EJ:iit ite- Luc, xxiii, 33-38: Joan., xix, 17-22^.
rum Pilutus foras et dixil eis : Ecce adduco enm MUites ergo, cum crucifixissent enm, acceperunl
vohisforas, ut cognoscatis quia in eo nullam causam D vestimcnta ejus et fecerunt quutuor partes, unicui-
invenio. Exiit ergo jesus, portans spineam coronam que militi parlem et tunicam. Erat autem tunica tn-
elpnrpnreum reslimenlum. El dixit ris : Ecre homo. consutiUs . iJesuper contexfu per totum. Dixervid
Cuin crgo vidisscnt eum pontifices et ininistri, clama- ergoad invicem : non scindamus eam, sed sintiamnr
bant, dicentes : Cittcifige, crucifige cum. Dixit eis de illa, cujus sit. l'l Scriptura impkrefur 'Psnl
PUatus : Accipite eum vos et crueifigite: ego enim XXI, 19), dicens : Purtiti siint vesiiinenta mea sihi, cl
non invenio causam in eo. Responderunt judsei : Nos in vestem meam miserunl sortem (Matth., xxvn, 3 i-3"
legem habemus et secundum legem debel mori, quiu Marc, XV, 2.1-26; Liic, xxni, 3-3-38: Joan.. xi.t.
Pilium Dei se fecit. Cum ergo uudisset Pilatus hum- 23-24).
sermonem, magis timuit. Et ingressus est prsetorium Principes et Scribce pendeulem iu cruce bla.-^plie-
iteruin, et dixil nd Jesum : Vnde es tu? Jesus autcm mabant, el moventes capitn suadiccbanl XaW.qni :
responsum non dedit illi. Dicit ergo ei Pilatus : Mihi deslruis templum iJei, el in triduo illud rexdifid"^.
non hqueris? yescis qvin potestulem habeo cruci- Salva temetipsnm. Si Filius Dci es, descende de vrin-
figere te, ef poteslatem hu'ieo dimittere te? Respondil Mitth.. xxvii, iO; Murc , xv, 29-.30V
Uniisautem, secundiim l.ucam, dc hi? qui pp u-

jesns : Non habcres potesfalem adversttm me ullam
S9 ORDERICI VITALlS ftA
debant lalronibus, Wnsplienialial fnni. duens : k xiis cst, liorlus, et iii liortn moniimeiilum iiovum
Si tii es i'hiist(ts. salru liimutiiisuin •/ nvs. Alter iii pclra excisum, in quo nondiim qiiisqiiam positus
vero inci'e|)al)at eiini, dicf.ns : .\i'7hc I>i /iwps heuiu, liieial. Ibi ergo pro|iter 1'aiascrtvi'n JudiPOiuiii,
quod in eadcm ihimiinlionc vs'.' i\'os quidcm juslc, quia jiixta crat monumeiitum, posiierunt Jesiiin.
mim digna factis iccipiiinis ; hic veiv iiihil inali I*i;etati»' inulieres quic inagis amabanl, contra se-
gessit. Et dicebat mi .lesuiii : Ihiniiiic, memento mei |iulcriim sedebaiil, cl ubi jionerctnr as[)iciebanl
dtim veneiis in icijiniin liiiim Dixil illi Jesus : Aiiicn Miilth., xxvii, ,o7-6l ; Marc., xv, 42-47; Luc. xxiii
dico tibi : hodie mecum eri!- iii paindisu {Luc. xxiii, S(i-.')ll; Joitn., XIX, 38-42i,
;!9-i31. Altera die sacerdotes et Pliarisa>i de dictis Doniini

Stabunt jiutn eniccm jusu inaler ejus , et soror Jesn qu.vdam male Pilato su^gesserniit; coqiie
malris ejtis Mariii (7eop/i<T, el .yiaria Miiijiiaknt. aniiiienle lapidem signavcriint, adlilbitisqne cus-
Cum vidissct ergo Jesiis mnlrem et disc.ifulum slnii- ludibus scpiilcriiiii niuiiierunt (Matth. . xxvii .
lcm (luem diliijebat, dixit matri sua; : Mulicr, e.cce 62-66:.

lilius luus. Deindc dixil discipulo : Ecce mater lua. Qutedain iii cvaiigelica leguntur narralioiie, de
Et ex illa hora accipil eniii discipulus in siia 'luaii .
Iiis quic iii Ilominica facti sunt resnrrectione, qii;e
xi.\, 2.;i-27i . B i(uo ordinc gesla sint iiisi diligenter considerentur,

A sexta hora tenebrx faclx stint siiper iinicvrsam repugnantia sibi possunt videri. Unde quld per-
lerram iisque ad horam nonatn ct rirca horam ito- s|)icax divinu! ScripturiE invesligator .Vugustinus
nam clamavit jesus voce miiijnn dicens : Eli, Eli, dicat, et qnid inde iu libro iii De cimcordia Evangc-
Ininazababdani'.' hoc est : Deiis mcus, Deus meus, ut Horuiii disserat, libet indagare; et eanidem, sicut
quiii dcreliqiiisti me'! iMutlh., .xxvii, 43-46.) Poslea edidit, lectionem bic mibi adnotare. Sic enini post
sciens jesus nuia jum oinnia consummala sunl. ul miillas qusesliones declarans dicit : •< Oninia qu;E
consmninnre.tur Scriplura , dixil : Sitio. F«.« enjo circa tenipiis resiirrectionis llomiiii facta suiit, se-
posiluin crat uccto pleiium. llli aulem sponijiam ciindiim omninni evaiigelisfaruin testimonia iii una
aceto plenam hyssopo circttmponentes, ori ejus obtulc- qnadain narratione. quantum nos Duminus adjuve-
riml {Joan.. \ix, 28, 29). Et clamans voce mugiia, ril, quemadmodum gcri potueriiil ordineniiis.
secuitdtim Lucain, dixil : Pater, in inanus tuas cnni-
XVI. Hesuriicliii et '(.icensio ejus.
meiido spiiilttinineum •.Lnc. .x.viii, 46i.
Ad e.xtieinum ,
juxta Joanueni , Citm accepissel • Piima Sabbati diluculo, sicut omiies couseii-
Jcsus acetum, dixit : Consummalum est ; et inclinato tiiint, ventum est ad monumeutiim. Jam facllim
c
capile, tradidit spiritum (Joan., xix, .30). El ecce erat qnud solus Matthseus commemorat de terr;e-
veluin templi scissuin csl in d.ttus parles a suinino motn et lapide revoluto, conterritisqiie custodibiis,
iisque deorsum, et terru mola est. e.t petrse scisscc ita ut in parte aliqua velnt niorlui jacerent. Veiiit
sunt; et monumentn aperla siint, et multa corporu aiitem, sicut Joannes dicit, Maria Magdalene siiie
sanctorum, qiii dorinierant. surrcxerunt ; et excuules dubio, cum caeteris mulieribus, qiue Doniino ini-
de inonumonlis post re.siirreclioiiein ejits. vcneniid iii iiistruvcraiit, |iliiriuiuiii dilectione ferventior, ut iioii
snnclam civitalein , et itpparuerunt miiltis. Centu- iiiimerito Joannes solani conimemoiel, tacitis eis
rio et qui ciim eo erant, custodientes Jesitm, viso qua? cuin illa Iiieriint sicut alii teslantur. Venit
lerrieinotu el his qus; fiebanl . liinuerunt calde. di- eif;o. et iil vidit liqiideni siiblatum a moiiumento
ce.ntes : Vere fdius f)ei erat inte. Ibi Maria MaKda- aiili'i[uaiii alic}uid dilitjeiitius ins|)iceret, non dubi-
lene, et Maria Jacobi, i.'t Joseph inater, et mater taiis ablatiini inde esse corpus Jesu cucnrrit, siciit
lilioruin Zebedaji, el alia; inulta; mulieres a loiige dicitidem Joannes, et nuntiavit Petro atqiie ipsi
erant, quse, seeula; Jesum a Galikea, ei niiiiislia- Joanni. Ipse est enim discipulus quein diligebat
bant oiniics. i[ui siniui ad spectaculuin acleranl. Jesus. Al illi ciirrere ca;|)erniit ad iiioiiuincntuiii.
videntes qua; liebant tundeiites pcclora siia rcdi-T) el pricveiiiens Joannes inclinavlt se, et vidil posiUi
banl [Mutth., x.^vii, u(t-:i6 ; Marc, xv, H7-4I ;
Liic, liiiteamiiiii ; iion tamen intravit. Pelrus autein i;ou-
xxiii, 46-49). secntus iutravit iii monumentum, et vidil liiitca-
Ciim jiim sero faclttm essel Joseph nb .iiiina- miiia posila, et sudariiim. qiiod fuerat supcr capiit
thia nobilis decurio, vir bonus el jusUis, exspec- iqus noii cuin linteaminibiis [lositum sed seiiaiiitim
litns reijivim hei, occullus tamen propter metiiiii involuluni. Deinde et Joannes intravit et vidilsimi-
Judajorum, ad Pilutum aadacler accessit et nb quod Maria dixerat, suhlaluni esse
liler et credidit
eo corpus Je.su petiil. Ciii piveses, ciim enni obiisse Doininum de nioniimento. yondiim eniin sciebanl
a centnrione coi^novisset, periiiisil. Josepb ergo Scripluras, quia (iportebut eum a iwirliiis resurgere.
venit, et corpns Jesii tulil, ei mercatns sindo- .Abierunt ergo ad semetipsos discipuU. Maria autem
iiem ilepositiiin involvit. V.-nit autem et Nicode- (liibiit ad monuinentam foris plorans, id est anle illuin
iniis ferens misturain myrrliic el aloes (ju.isi libras saxei se[iulcri lociim;sed tameii intra illiid s|ia-
ccnliim. (ôipiis crRo Jesu acceperiinl, et linteis tiiim quojani ingress.e lneraiil. Hoitiis qiiijipe erat
illiid ciim aromatibus, sicut nios c.<t Juda'is «p- illic, sicut ideni Joannes commeuioral {Jonn., xix,
pcliiT, lii;:iveriinl. Erat nuliMii in l'nn. ulij crucili- VI;. Tiiii'- vidcruiit aii?cliini sodcnlcm a dextris
6) HISTOKIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — LIB. 1. r.-2
super lapidem levolutum a mouumiiiito ^veria hla, etnon credebant illis.Hh eitiarcns nn>:> . ile i{ihj
angelo luirraut Matthseus el .Marcus Tuui- dixit latur. Nam postquam commemoravit eas tremeiite,- :
fjs :\'olite limere, vos. Scio enim quod

: jesum, qui et paveutes a uionumeulo exisse, et iiemiui ijuid-
rrucifixus est, quxrilis. Xon est liic: suncjeit enim quam di.\isse adjuii.^sit quod resurgens l)o- ,
sicul dij.it. Ventte et videte locwn uii posiliis erul minus apparueril mane prima Sabbati primu
hominus. Et cito euntes divite discipulis ejus quia Mariie .Magdalena;, de qua ejecerat seplem AiV-
resurrexit ; el trce pnecedit vos iii Gidilxiim. Ibi euin monia: el quia illa vadeus nuntiavit iis, qui ciiiii
videbilis ; ecce prxdixi vubis. Quibus similia Maiciis eo fueraut, lugeulibus et Uentibus; et quia illi aii-
quoque uon tacuit •Mi.itth.. xxviii, 1-7 : .U"/'-.. .wi. dientes quod viveret et visus esset ab eo, uon cre-
f-7 . diderunt. Saue Mattbeeus etiam illud inseriiit, absce-
1' Ad hxc verba Mana. diiin tleivt, iiicliuavil dentibus mulieribus, qu;e illa omnia viderant et
se. et prospexil iii mouumentuni ; et vidit duos audieraut, venisse etiani quosdam iu civilatem de
aiigelos , sicut dicit Joaunes , iii albis sedeiiles, illis custodibus qui velut luortui jacuerant, et nuii-
uiium ad caput, et luiuin ad pedes, ubi positum tiasse principibus sacerdotum omnia quaj facta
fuerat corpu^ Jesu. Dicuiit ti : Mulier i{iiid plo- erant, ea scilicet qua? illi sentire potueruut ; illo:;
ras '.'
Dicil ets : Quvi luleruHt Dominuni meum ,
o ygyQ congregatos cuni seuioiibu!;, consilio accepto
i:t nescio ubi posuerunl eum. Hic iutelligeudi sunt pecuniam copiosani dedisse militibus, ut dicereiit
surrexisse angeli, ut etiam stantes viderentur sicul quod discipuli ejus ipsum furati esseut illis dor-
eos Lucas visos fuisse coiuraemorat, et dixisse ti- mieutibus; pollicenlesetiam securitatein a pra;.side,
mentibus feminis, et viiltuui in terrani declinauli- qui eos custodes dederat. et illos accepta peciiiiia
bus : Quid quseritis viveiilem cum morliiis ? non esl fecisse sicut eraut docti; divulgatumque verbum
hic, sed surrexit, Record<imini qmiliter locntus csl Istud apud Judceus usque in hodiernum diem. Lu-
vobis cum adhuc in Galilieu essel, dic.ens quia opor- oas solus qualuor evangelistarum non dicitamulie-
let Filium hominis tradi iii manus hoininum pccca- ribus visum Dominuni, sed tautummodo angelos.
torum, et vruciligi. et die tertiu resur<jvre. Et rccor- Mattbanis autem dicit, quod eis a moiiiiuiento re-
datx sunl verborum ejus Luc. xsiv, 1-8: .lonn., xx, deuntibus occurrerit . Marcus dicit quoque primo
1-13). visum esse Maria; Magdaleute, sicut et Joanues. Sed
(> Post bffic Maria couversa est retrorsum. et vidit qiiomodo ei sil visus uon dicil. qiiod explicatur a
Jesum slantem. sicut disit Joauues, et non sciebat ioanne {Matlh., x.Wiii. 8-lo; Marc, xvi, 8-11 ; Lw.,
qitia Jesus est. Dixil ei Jesus Mulier quid plorast xxiv, 9-12; Joan., xx, 14-18 [15]. »
:
f
quem nuxris ? llla exiitimuns quia hortuhimis esset, Omnes quatuor evangelista; , sicut ni iimuibii^.
dixit ei : Domine, si la sustuliMi eum, dicito mihi quse omnipotens Emmauuel fecit ante passionpiu
ubi posuisti eum, el ego eum tollum. Dixit ei Jesus : suam, veraciter referendo concoidant; sic nihilo-
Maria! Conversa illu, dixit : Rabboni, quod dicitur minus resurrectionem ejus et ascensiuiiem coiicoi-
magister. Dixit ei Jesus : Noli me tangere. Nondum diter enarrant, deciesque Dominum a mortuis re-
enim ascendi ud Patrem meain. Vade autem nd fra- surgentem visum esse ab homiiiibus conimemoraiil.
tres meos, el dic eis : Ascendo ad Palrem meum et Semel ad monumeutum mulieiibus, rursus eis-
Palrem vestrum, ad Deum meum et Deum vestrum. deiu III itinere a monumento regredientibus, tertio
Tunc egressa est a monumento, lioc est ab ilio Simoui Petro apparuit quod si evangelista quando
;
lOco ubi erat borti spatium ante lapidem effossum ;

vel ubi factum non designaverit, tamen quia
sit
secundum .Marcum, invaserat tremor

et aliw, quas, faclum sit liquido describit. Quarto duobus in c;is-
et illa; et nemiui quidquam dicebaut.
pavor, cuin telluni Emmaus euulibus, in alia efligie, ne cop-
Tunc jam, secundum Matlbaeum, ecce Jesus occHrrJi noscwetur, apparuit; ut peregrinus eis in vii
illis, dicens : Avele. lllae autem accesserunt et lenuv- comitatus, tristitiie queriuiouiteque causam iuquisi-
runt pedes ejus et adoracerunt euin. Sic euiui colli-D vit; auditoque a Cleopha laraento deJesuNazareno,
gimus et angelorum allocutionem bis numero eas qui fuit vir propbeta, poteus in opere et sermoiie
habuisse venientes ad nionumeutum, et qisius Du- corain Deo et ouini populo, et de damnatioue ejus,
raini. Semel sciiicet illic quando Maria boilulaiuim eos pie increpavit; incipiens a Moyse et omnibus
putavit. et nunc iterum in via, cum eis oicuriil ut : prophetis Scripturas explauavit , tractusque ad
eas ipsa repetitione lirmaret, atquea timore recrea- hospitiuui cuni eis recubiiit, iii convivio paiieni
ret. Tunc ergo ait illis : Xolite timere. Ite, nunliale accepit, benedixit, fregit. porrexit, etoculos euruni
frniribus meis ut eant in Galilxam. Ibi me videbunt. iu fractione panis ad aguoscendum se aperuit, cog-
Venit ergo Maria Magdelene annuntians discipulis nitusque iiiox ex oculiseorum evanuit. Ouiuto
^ttui vidit Doininum, el hsec ei di.cit; uon soluui pluribus iu Jeriisalem, ut l.ucas et Joanues perhi-
ipsa, sed et aliae, quas Lucas commemorat. tjux bent, sero congregatis, iibi uon eral Tboraas, Jesii.-
nuntiaverunt hsec discipulis undecim et cxteris omni- jauuis clausis intravit, raaaus et lalus eis ostendit,
bus. Et visa sunl aiile illos sicut delirainentum parteraque piscis assi, et laviiiii ui-Mlis rorim ci^
!l3) S. Aupiisl De coiiseiisii ecuny. Opp t. III, part. I. col l-iUI, falrologix. I. XXXIV
,
..
63 OIIDEKICI MTAI.IS 64
mandticavit, iiisiifflnvit, ,:l dixit m : .Ucipite Sphi- a jivnsnh/niis nr disced'mil
*
. sed exspcrlnrent prnmis-
liim .iiinclnm. ot cujlera Joan.. xv, i-JK Sexto post sionem Patvis, qiiain audistis. iiiquil pev <is meum.
dies neli), iibi vidit euni Tliomas, et dixit : Domi- Qui't Joaniies qaidvin baptizavit (Kpia. vos autem
niis meui et Dens ineus {ibid.. 28K Septiino, ad mare baplizabimini Spirilu sancto non posf mnltos hos dies.
Tiberiadis, iibi seplein disci|>iili pis(?aiite.s eiiiii Iqitiir qid convencranl, inlerroijabant ritm dicentes :
post noctnrniim lahorem inaiievidcrtiiit. el ciiiii illn Doininr, si in tempore hoc reslilnes reijnam Israel '.'
jiosl miram i:i.ii!pisciniiica[>tiiram paiicin et piscin Di.til aiifem eis : iVo« cst vestrum nosse trinpora
iii liltore comederunl. Oct.nvo, in monte (ialili>\T S'!- rel momenfa qiiic Pater posuif in sua pnfesfnfc, scd
cuiidiim Malthanini, iihi vidnntes eiiin ndomveninl acripiefis rirtufem siipervcnicnfis Spiriftis sancti in
(juidnni autem diibitavencnt. Tunc ail illis : Ouln vns. et eritis mihi tesies in jertisalein. rf iii onini
est mihi oinnis pote.^tas in r.ielo et in len':i. FAintes Judâ, Samaria ct usque ad ullimum tvrrse. El cuni
docele omnes genles. baptizantes eos in nomine Patri^ h<)c dixisset, vidcntibns illis elevatus est. et nubes
ct Filii el Spiriliis sancti : ilocentes ens servare nmnia siisrepit eum ab (jrtilis ('(.ivum. Cumquc intuerentiir
'IvicciuKiiie inandavi vnbis. FJ evce eijn vobiscuin sum in nrliim eiintem illtim, ccrc diio viri astiferiint juxta
omnihiis dielnis usque ad iinisuminutioneni sxciili illiiS in restiliiis alhis qiii ef dij-rraitt : Viri Oalilxi.
i.Vatlh.. xxviii. 7^. .\niio, <(uod Mareiis dicit : .Voiw-lJ quiil stiitis aspicientes in (Cclum'.' Hir Jesus, qiti
simc recumbentibus appaniit Jesus, vt incredulilu- assumpliis csf a vobis in calum, sic reniel quemad-
lem illorum e.Bprobravil dariin-ibiis {Marv. . \\\. iiiinluin vidistis ettm euntein in ciTlum. Tunc rcversi
12-11-). Ideo dicitnr novissinie. iinia jaiii iiuii eraiit siint Jcrosolymam a monte Olioeti, qtti estjuxta Jeru-
in lcria cum illo convivaturi. Decimn. iii ipso die salem. Sabbati hiibens iter (Acl., i, 12). Ibi, ul
iion jiin in torra, sed elevatiim iii nu!)e discipiili I.noas testatur, fideles discipuli triiimpho coeleslis
vidHiiinl. ciim in coMuni ascendit : ijuod .Maroii? inagistri specialiler gaudebaiit, in teinplo et in
el I.iicas coniiiiiMiioraiit .Marc. wi. I!): Ijir.. oiBiiaciiIii iinanimiter in oratione perseverabant, el
xsiv, ot). promissiim Patris per Kilium, siciit ipse jusserat,
Tolies (M'go iii e\aiigeliois iibris coiiinieiiioiatiis securi exspectabani \ibid., M).
esl visus ab lioniinibus aiiteiinam a.scciidisset iii Oinnia enim, quie ab illo audieraul, certa operuiii
oa-Iiim, in terra scilicet novies et in aere seinel exhibilione comiirobaverant, et oculis niaiiifesle
ascendeiis. .Sed noii oiiinia scripla sunt , siciit jam conipleta perspexerant. Nam sicut eum iii pa.s-
.loannes dicit Jnan., xxi, 2o). Crebra enim Pial sione dira toleraturiiin, i|isuinqiie tertia die oum
ejiis ciim illis oouvei?atio per dies si. priusiiiiam viclori.i resnrrecturiiiii ex ore illius pleriimqiio
^ ,
itsoendisset in cnelum Matlh.. sxviii, lfi-20: .wnn-.. audieraiit, sic devicta morte jam immortaleni vila'
XVI. 1-)-li: iw- . XXIV. i:i-4!»; Jonii., \x, 15; xxi, datorem Iseti adspectant, ipsoqiie super ecelos exal-
i : nnn tanien nis por omnes xl continuos dies tatuni, et Patris ad doxlerani sedente, felicitcr Iri-
appariierat. .\am post priniuni diem resurreclionis piidiant. .\iigeli (pioque in albis vestibns ai>paieiites,
ejiis, alios octo die~ interveiiisse dicit Joannes et Cialihoos cum admiratione ccelis iutenlos allo-
yjuun.. XX, t(r: piist quos eis riii-sus apparuit. Sic quentes, aiigelorum hominumque gaiidium desig-
per illos xi. dies (pioties vohiit, i]iiibiis voliiit. et iKiiil, et generalcm ejiis iii tiiie saH-iili adventiim
(juemadmoduiii volui!, apparens, lidem in illis siia? ad jiidicandas geiites deiiiintiant.
resiirreclionis conlirmavit. Petriis el Jonnnes, Jacobus et Aiidieas, Philippus
Duas siquidem ultimas apparitiones Marciis ct et Thonias, Bartlioloin<eus el Mallhfpus, Jacobus
Luc.is coinmcmorant. el ea qii:R ibi dicla vel acUi .Vlpliipi et Sinioii Zelotes et Jiid.is Jacobi, qui usqiio
fiieivint. Seciiiidiim Maroiim, diirillain cordis iiicre- in fiiiem cum D nnini) Jesii perniaiisfrunt, .tal ternr.
duloriim ri-dargiiif, et coniirinatis in lide ail : Ean- el lti.c tniindi a|j ip-o appollali siint iMatfh.,\', t.')-l i-\
tcs in mimduin unicersum . pratdicale erurujeliwn incritDqiie, ([iiia iiiiiiidiiin i-onteninentes. vestigia
oinni crenlurx. Qni crediderit, ct bapfizatiis fitcril. D cjiis teiinerunt, reclores orbis, et jndices sipouli
salvus erit. (Jui vrro non crediderit. condemnnhitiir diviiiiliis constitnti siint. Postipiiim venerabilis oon-
Siijna autem cos qui crediderinl hwc sequenlitr. It venliis, ubi fere centuin viginti eraiit, Jerusalem
iiomine meo dxmonia cjvient. linguis loqueiitar ito- renieavit, Pelrus, qui vocatioiie primiis, et digni-
vi$, serpentes tolknl; et si iMirtiferum qnid bibe- tale maximus erat, in inedio fratrum snrrexit, et
rint, non ris noccbit. Supev a'(irns manii< intponenl, (lo Jiida proditore disseriiil, qiiomodo siispeiisus
et benc hiibehuiit. ftominn^- quitkm Jesus, pnstqwtm iiiter oielnni el terrain mcdiiis orepiiit, et viscera
liiviiliis cst cis. iissutiiptiis i;st in c(clunt, el fedet n ejiis elfusa suiit. ipii.i iiec co'lo. iioc lerra digniis
dpj.tris Dci {Marc. xvi, lo-l9). 1'iirro I.uoas in Kvaii- est ; et ager pretio C.bristi enipliis, harclilama. hoc
gelii siii line sic ait : Ediunt eo.i fnras in liclhitniuin est uijrr siinijiiinis vocatiis est. Deinde admoiiiiiL
ct elevutis manibns suit. betiediTil cis. Et factum iit, siciit David priodixeral, alter pro eo ad pindi-
cst, cnm benedicerel illis. recessit ab ais; el ferebalw calionis opin el rceleste ministeriuni eligcrelur.
in ca-lumlLnc, xxiv, 30, .51). Omnes iiaqiio iuioris senlenliam concessenint, el

Tloin eliani in initio Aotuum Mp.isloloriiin de as- 110 sacer niimonis apostolonim imperfecliis vide-
ccnsione Domini ^'ic ai! : i'i.ini ••srcas prvercpit cis a retiir, Josopli jiisliim el .Malliiam piaitiilerunl, ei^-
HISTOlilA tCiXKSIASTlCA. — l'AKS I. — LIB. I. Of.
• lUf sorlus dederuul. Oralioiie aulein a Petro facta ^ ualis vitae reliiiqnenli's iii niiviini liDniineni reno-
et ab aliis contirmata, sors super Malliiam cecidil. vavit {ibid., 41).
t!t connumeratus est cnm xi apostolis Acl., , i, ) o-2ii . Ecce. juvante Deo, sinipliciicr prosecutus sum
Ili sunt xn liora; diei et perfecti xii inen?es anni. contiuiiationem quamdam a nativitale Christi us-
alque mullis a^nigmalibus ,i prophelis et patriai- ipie ad adveiitiim Spiritus Paraclcli, et singula
ibis jamdudiini designati apostoli. Hos venerantui' Salvatoris miracula ex evangelicis codicibus seria-
onines ndeliiim nationes, nieritoque censentiir cceli liin breviterque congessi, prout ipse secundum
seiiatores, et Ecclesia! nloriosi principes ; quia inlellcctulum meum indagare potui. <ive dicacem
verff viti Cbristo inlitescrunt fructuosi palniites. Aiignstinum, aliosque doclores sectatus carax:ivi.
EJus enira in arvis vestigia specialiter imitati suiit Iii hoc nempe sedimine niihi meisque similibus
spontanea paupertale inter luimiiiei:, mirisque vir- prodesse curavi : eis scilicet, qui profunda docto-
Inlibus fulserunl insignes socii et consecretales, rum prolixaqiie riniari fastidiuut, conferre volens
iiunc vero in ccelestibiis thronis consessores , el aliquid fmolnmenti ; dum Dominica miracnla per
\ii tribunm Israelitariim justi censores. Et sicut in qiiatiior libros diffusa cumpaginavi, et in brevi
lorris assidue cncurrenint ad braviiim vitas Chrjsli tomo exaraussim collecta aduolavi. Porro non- .
seiiuaces. et in Ecclesia laboriose desiidarunt ejus B nunquam eadem verba, qua? in libris aulhenticis
vicarii ac testes, sic niinc iUius heati coruscant in videbam, avidus hausi plerumque vero brevilatis
ctelis cohieredes. causa dictatum niutavi, ssd inviclam veritalem
.XVll. Spiritui sawtus in uposiolos desccndit. ubique sectari suramopere laboravi, nec abduthen-
Cum complerentiir dies Penlecosles, discipulique lica iinquam sponte senteotia exorbitavi.
liora lertia . in iinum congregali essent fideles. XVIII. Regnii imperiitorum hoiniiiioiuin.
fdctiis est repente de c(elo soniis. et in igneis linguis Nunc , quia certam proposui chronographiam
super sedentes descendit Spiritus sanctus, replens scripto protelare, ul lectori c.larius patcat, ordo
eos orani scienlia divinisque charismatibus .Act., teniporum quaedam libet inserere , qnse antiqui
II, l-i:. patres iu opusciilis suis edideriint de eadem re.
quani velox et efticax est iste artifex. el desi- Eusebius ciiim Ca?5ariHiis;s, et trilingiiis Hiero-
derantium unctionem ejus aniinarum dulcis et vivi- iiymiis, Iberi qiioque sophistcc, Orosius et Hispa-
ticus opifex ! Ignis divinus non comburens , sed lensis Isidorus, aliique jduros miilta scripserunt de
iUuminans, advenit, corda discipulorum iibHrtim sa^culi excursibus; prtecipiieque apud nos Beda
intlammavil, carnaliiim delectalioiie voluptatum et p presbyter iu libro be leniporihits, qui postremus
formidine supplicioriim evacuavit. Eos in ore per omniuin .^nglica; genti scripsit, styliiinque prisco-
diversitatem lingiiarum subito docuit. in mente riim veraciter prosequi studiiit.

aiitem ex auctnritate robnravit, et in culraine vir- Tiberiiis Octaviani .Augusti privigiius, Livia? uxo-
lutnm contra onuies aslus ininiici extiilit. In variis lis ejus cx priorc marito filius, regnavit annis
opostoli lingiiis magnalia ftci loquebantur, ita ni xxiii. liiijus anno xii Jud»* procurator ali
Pilatiis
ninnium gentiuin advenae rairarentiirquod iudigeno:- eodem dirigitiir. Herodcs cum Jud;eorum
teti-archa
Calila-i omnibus linguis diserte uterentur. Hoc ut principatiim teneret annis xxiv, in honorem Tibe-
mvidi .lud.ei confusione dlgni compererunt ,
qiii lii el Livi.T m.Ttii< ejiis Tiberiadem iôndidit l.i-
opera Christi et vcrba sinistra interpretalione biadem.

semper depravare soliti siint, magnalia Pei fantes .\niio qiiinto decimo imporii Tiherii Caisaris, Do-
inusto plcnos dcbacchando asserucriint. Veriim niiniis Jesiis post baptisniuni, quem Joanues prae-
Petrns spiritiiali potii atfitim debriatus in pertidos dicavil mundo regnum cieloruiii annuntiavit ; per-
îirrexit, verba s.ipienlia" salutaris eructavit , de actis a mundi princijiio secundum Hebraôs annis,
incarnatione cl, passinne ac resurrectione Chrisli ut Eusebius in Chronicis suis signat. iv millibus,
eloquenter traclavit, et multitiidiiiem malignantium D '^'^"'^'•'^"''o q""d xvi anno Tiberii principiuni fuerit
.•ooperante Spiritu saiicto confusam superavit. .Sic i.xxx jiihila:-! secundum Hehrajos juxta Chronica ;
iit Malchura, qiii servus siimuii sacerdotis erat, oadeni, qu.-e ipso Eusobiiis <ie ulraque edilione, ut
gladio quundam percnssit, et aiiiera ejus ampiita- sibi videbatiir, compo-uit. aniii sunt quinque millia
vit, sio carnaliter fannilante soli litlera^ .Mosaicse diieeiiti viginti oclo.
legis mystico Dei verbo piipiigit veteresqiic crere- Aiinii wiii imperii Tiherii, Dominus sua passione
monias et observatioiics ab intellectii neopbytorum uiiiiiilum redeniit, el victor a morliiis terlia die
resecavil. Jiid.TOs itaqiie. qiios ad necem Messia" rcsurgens Lidclibus suis nianifestus appariiit el ii.
pfilidia sanire paiilo aiite coegit, ferveiis Petri dic vidciililms illis iii rwliiiu ascemlil. Agrippa,
pra'dii'atio ad po^nilcnlinm el lidom atqiie haptisiipi cognomonto llorodes, lilius Aristobuli lili llerodis
linitavit. El lanqiiam pisccs de pelago solitus fue- regis. accusator Herodis tctrarchio, Komam jirofec-
lat extraheiv letis minislerio, sic errantes dc igno- liis a Tiborio iii vinciila cniijicilur; iibi pluiimos
.rantiiP piiteo ad versp Odei soliditatnn pertraxit sibi ad amicitiam ascivit, et maxime Caiiini (ierina-
sanclfe priedicationis officio Lnde conversnrnm

. nici niiiim.
ipso die tiia millia bapti/.avit, et vetnstatem car- Caius. cognomeniu Caligula, regnavit aonqs iii,
,
URnKKICI VITAI.IS 68
•menses x el dies viii. Hic Herodeiu .Xgiipjiani aini- k generc miialnli^, adeu ut .iiiior cl deliciee humani
cuni .siniin vinculis liberatiim, resrem Judwa^ fecit: gencris diceretur, Hic ampbithealrum Rom» ffidifi-
qui peiiiuiiet iii rei,'no vii annis, id est nsque ad cavil,et iii dedicatione ejus quiiiqiio iiiillia fcraiiim
quartuni, Claudii annuni (Jiio ali angelo percusso, occidit.
Agrippa lilius ejus in regno suocessit, et usque ad Domitianiis, fraler Titi junior, annos xv, menses
exterininiuni Judoeoruni xxvi annis perseveravit. V. Hic secundus post iVeronem Cliristianos perse-
Herodes telrarcba et ip«e Caii amicitiam pelens, quitiir, el paulo post prn uiPrccde theomachiffi a
ciigenle llpiodiade Romam venit. Sed acciisatus ab senatu inlerticitiir.
Aprippa eliam teliarcbiani [)erdidit. lugieiisque iii Nerva anno uno, inensibiis i\, diebus viii. llic
Hisjiani.uii cuin Ilerodiade moernre periit. Pila- primo ediclo suo cunctos eisules revocavit. Uude
lus. qui sententiain damiiatidiiis in Cbrislum dixe- Joannes apostolus liac generali liheraliis indnlgen-
rat, tiiiitis irrogante C.aio aiigoribiis coarctatus cst, lia Eiibesum remeavil.
\it sua se manu pererneril. Caiiis in deos se refe- Trajanus annos xix, raenses vi, dies xv. Hic ad-
rens , Judafonim loca sancta idolorum soidibiis versum Cbristianos persecutionem movit, eximios-
profanal. (|ue Dei servos martyrizavit. Plinius Seciindus No-
Claudius aiitios xiii, menses vii, dies xxvii. l|)so B vocomensis. orator et historiciis insignis habelur,
IV regiii sui nnno, dum tames gravissima, ciijiis cujus plurinia ingenii exstant opera. Pantheum
Lncas in .\clibus apostoloniiii mcminit, facta esl. Romffi, quod Domitianiis fecerat, fulmine concre-
Brilanniain adiens ([iiani iieque anle Julliim Cifsa- inatum; cui nonien inde datiim est. qiiod i[)sa do-
rcin. ncque |)0st eum qiiisquam attingere ausiis mus oinniura deoruni sit habilaculum. Judsei per
tuerat, sine ullo praelio ac sanguine intra paucissi- diversas terrarum partes seditionem moventes
mos dies pluriinam insula partem in dedilionem digna cffide sternuntur. Trajanus Romani imperii,
recipit. Orcadas etiam imperio Romano insiilas ad- qiiod post Augustum defensuin magis fiieral, quam
jpcil, ac sexto mense , ex qiio profectus erat, iiol)iliter ampliatum, liiies longc lalequp diffudit.
Homain rediil. .Nono regiii sui anno Judieos tiimiil- Adrianus consobriuffi Trajani filius annis xxi.
tuantes Roma expuiit, quod et Lucas refert. Se- Hic per qiiadratum discipulum apostoloruni, et
quenti anno fanies maxiina Romam corripit .\ristideni Alheniensem , viruin fide sapienliaque
.Nero anuos xiii, inenses vii, dies xxviii. Iliijii^ pleniini, et [ler Serenum Graniuin legatiim libris
auno secundo Kestus Judaeae prociirator Felici sut- de Christiaua religione compositis instruclus, prs-
cessit. Tunc Paubis Roinain vinctus mittitiir. Kesto cepit per epistolam Christianos sine criminum ob-
p
in magistratu Judsfte successit Albinus, et .\lbino .jectione iinn damnari. Idem Judffios secundo re-
Gessiiis Florus, cujiis liixiiriain et avaritiam, co'- belles iiltima cffide perdi)niiiit etiani iiitroeundi
teraque tlagitia Judrei tolerare nequiverunt; iiiidH eis Jcrnsolvmani licfntia .iblala: qiiam ipse in
conlra Roraanos rebellaverunt. Adversum quos optimum statiini exstructionc iiiiiionim reparavit,
Vespasianus magister militia> transinissus pliirimas pt .flliam vncari de iinmine snn prsecepit. Idem
urbesJuda>8P capit. Priinus Nero il5')super omnia ernditissimus in iiliaqiic lingiia , hibliothecani
scelera sua etiam Chrislianos persequitur, quoruni .\thenis miri operis exslruxit.
eximios Romffi, Pelrum cruce, etPaulum occidit Jerosolymffi primiis ex gentibns constiliiitur epi-
gladio. Hic in re militari nibil omnino ausus, Rri- scopus .\larcus, ccssantihus his qui fuerant ex Jii-
tanniam pene amisit. .Nam duo sub eo nobilissima dffiis, quoriim luimina bfec sunt : Jacnbus frater
oppida illic ca|)ta atque eversa sunt. Domiiii, Simcon filius Cleopliu', Jiisliis, Zachffiiis.
Vespasianus annos ix, raenses xxi, dies xii. Hic Tobias, Sextiis, Joannes, Mathias, Pbilippus, Se-
apud Judaeam imperatnr ab exercitu appellalur, et neca, Jiistus, Levi, Kphrem, Joscpb et Judas.
bcllum Tito tilio commendans, Romani per Alei Hi numero xv ex circumcisioue |)ioilierunt, et in Je-
andriam proliciscitur, et peremplo Vitellio regniim D rusalem a [lassione Doraini iisîue ad .Klium Adria-
nanciscitur. Qui secundo anno Judseffi regnum .siib- num per annos fere cvu prffifuerunt, fideque
vertit, templumque solo stravit post anuos prima' et scientia ciim sanctitate micuerunl. Dein ex gen-
oedilicationis ejus 1084. IIoc vero belluin consiim- tibus eis lii siiocesserunl : .Marciis, Cassianiis, Pu-
niatum est annis iv, duobus qiiideni Nerone vivente biius, Maximus, Jiilianus, Caius, Juliantis, Capito.
et duobus aliis poslea. Vespasianiis inter alia mag- Valens, Dolicianus, Narcissus, Alexander, Mazab-
iiorum operum in privata adhuc vita, in Germi- baiies, HynieiiaMis, Zabdas . Hermnn . Macharius,
niam, ac deinde in Britaniiiam a Claudio missiis, .Maximus, Cyrilliis el Joaiines.
Iricies et bis cum hoste conflixit; duas validissimas .\IX. Staxessio impeyitorum homannium.
gentes , ii oppida , insiilam Vectam Britannia» Antoniniis, cognomento Pius, ciim liliis suis, Au-
proiimam imperin Romano adjecit. Colossiis relin et Lucio. annis xxii et mensibus iii. Justiniis
erigitur habcns altitiidiiiis pedes cvii. pbilosoitbiis llbriiiii |irn Christiana religione com-
Tilus aiinns ii, menses ii, vir omnium virliitum positiini Antonino tradidit, eiimque benignum erga
;15*) Sic D. I.e Prevosl : Duchesne rero.

;
«9 HISTORIA KCCLESIASTICA. — PAUS I. — LIU. I.
( hrislianos feoit. Qiji naii longe post suscitanle * siniumque valluni, crebris iusupei liiri ilius comiiiii-
per.êcutionein Crescente amiro. pro Christo san nituni. per cxxiii millia passuuni a iiuiri ail mare
isninem fudit, sub l'io Roniie epi^copo. Herines duxit, et Eburaci obiit.
scripsit librum, qui dicitur Pastoris, in quo prse- Antoninus cognomento Caracaila, Severi Iiliu3,
ceptuin Angeli continetur, iil Pascha die Dorainico annis vii. .\lexander episcopus Cappadocia;, cuni
celebraretur. Polycarpus Hoinani veniens multos sanctorum desiderio locorum Jerosolymam venis-
ab hseretica lalie castigavit, qui Valentini el Cerdo- set, vivente adhuc Narcisso ejusdem urbis episcopo,
nis fiieraiit nuper doctrina corrupti. persenilis wtatis viro, ipse ibi ordinatur episcopus,
.Marcus .Vnloniu-- Veiiis, ciim tratre Lueio .A.urelio Dominu ut id fieri deberet per revelationem mo-
Commodo, annos .fix, raenses ii. Hi priraum aequo nenle. Tertullianus .ifer centurionis proconsularis
jure imperium administraverunt, cum usque ad lilius oinnium Ecclesiarum sermone celebralur.
hoc tempus singuli augusli fiieiint. Bellum deinde Macrinus anno uno regnavit, et cum filio Diadu-
contra Parthos adniirabiii virtiite ei felicitate gesse- meiio, cum quo imperium invasit, apud .\rchilai-
ruiit. In .\-;ia persecutione orta, Polycarpus et Pio- dem railitari tumultu oeciditur.
niiis martyriiini fecere. In Callia quoque Pholinns, Marcns Aurelius Antoninus annis iv. In Paltestina
Lugdunensis priesul, aliique pliirimi pro Chrislo B .Nicopolis, qua- prius Emmaus vocabatur, urbs cou-
gloiiose sangiiineni fiidere. .Nec multo post vindex dita est : legationis industriam pro eo siiscipiente
scelerum lues mullas lale provincias , Italiam Jiilio Africaiio scriptore temporuiii. Hfec est Em-
maxime Romamque vastavit. Defuncto Commodo inaus quani Dominus [losl resurrectionem suo, sicut
fralre, Antoninus Commoduni liliiim suum consor- l-ucas narrat (cop. xxiv), ingressu sanctificare dig-
tein regni facit. .\ntonino imperatori Melito .Asianus n.itns esl. Hippolytus episcopus, raultorum condi-
Sardensis episcopiis .Vpologeticuin pro Christianis tor opiisciiloruni, temporuni canonem. quem scrip-
tradidit. Lucius Brilanniae rex, missa ad Eleuthe- sit, hic usqiie perduxit. Qui etiam se, decennova-
rium Romae episcopum epistola, ut Christianus efti- leiii Paschie circulura reperiens, Eusebio, qui super
cialur impetrat. .Vpnllinaris .\sianus Hierapoli. et eodein Pascha cycluin composiiit. occasionem de-
Dionysius Corinthi, clari habeiitiir episcopi. disse retulit.
Lucius Antoninus lômmodus post mortem patris .Vurelius Alexander aiinis xni. Hic ni Mamaeam
regnavit annis xiii. Hic adversum Germanos belluni matrem suam unice pius fuit, et ob id omnibus
feliciter gessit. Cfeterum ipse per omnia Inxuria' amabilis. Irbaniis Hom.T episcopus miiltos nobi-
obscenitati mancipatus, nil palernie virtiitis et lium ad lidein Christi et martyrium perduxit. Ori-
el
p
pictatis simile gessit. Irenaeus Lugdunensis episco- genes .\lex.indri», imo toto orbe clarus habetur.
piis insignis habetur. Commodiis imperator. Colossi Denique Mamaea mater Alexandri eura audire cura-
c.iiiite sublalo, imaginis suse oaput oi jussil imponi. Antiochiam accilura summo honore habuit.
vit, et
Ilelius Pertinax mensibus vi. Hic Juliani juris- Maximinus annis in. Hic adversuni sacerdotes
perili scelere periit, quem mense vn, postquam ecclesiarura, el clericos atque doctores persecutio-
cipperat imperare, Severus apnd Ponlera Milvium nem exercet, m.Qxime propter Christianam .\lexan-
bcHo civili victuin interlicit. Victor Roniie episco- dri, cui successerat, et .MamiPie matris cjiis fami-
piit, datis lale libellis, constiluit Pascha die Domi- liani; vel praecipue propler Origenera presbyterura.
iiico cftlebrari, sicut prfedecessor ejus Eleutherius, Pontianiis et .\nleros, Romana- urbii episcopi, mar-
.1 XIV liina primi mensis usqiie ad xxr. Cujus decre- tyrio coronali, et in ccemeterio Calixti sunt sepulti.
ti< favens Theophiius Cafsareae Palcestin«e episco- Cordianus annis vi. Julius Africanus iater scrip-
piis. scripsit adversus eos qui xiv liina cnm Judaeis tores ecclesiasticos nohilis habetur. Oui iii chro-
Piischi celebrabant, cum cseteris. qui in eodcm nicis, quse conscripsit, refert se .Alexandriam prn-
concilio aderant, episcopis synodicam et valde nli perare, Heraclfe opinione celeberrima provocatuni
lem epistolam. D qiicm et in divinis et philosophicis sliuliis, atque
Seveius Perliiiax annis xvii fortiter qiiidem. sed omni CraRcoriim doctriiia instnictissiraum fama lo-
Jaborio-e imperiiira tenuit, et persecutionem in qiiereliir.
Clemens Alexan- Philippiis, cuin Philippo vii aniiis regiiaiil.

Clirislianos acerrimam exerciiit. lilio,
drin.TR Ecclesife presbyter, et Pantfenus Stoiciis Hic primus oinnium imper.itoriiin tidinniiilu iidelii
phil050phu<, in dispulatione dogmatis iiostri diser- Chrisli militis Pontii Chrisliaiiiis fa^tus esl : ao
lisîuii hnhentur. Naicissiis Jerosolymorum npisco- post lerliuni ini|ierii cjiis .iiinum, niillesinnis a .-oii-
piis. ct Tliftophilus CiBsariensis, Polycarpus ijiioqiie ditioiie Roiiiie aiinii< cxpleliis e-l. Jiiii-iis deliibro-
i'l Hiiriliis .Vs ana" provinciie episcopi, insigucs harum obluratis, .saiicbi Ecclesia cuiu liipiidiii ad Dei
per diver.-as pro- laudem libere reserata esl Pl ila iiuignilici.. Imlis
lieutiir. Piiirimi Chrisliaiioriim :
viucias martyrio coronati sunt. Clodio .\lbino, qui augustissimu- omnium pr.-Klerilonini liic iialalis
<p iiiGillia Cnisarem fecerat, apud Lugduuum in- aiiiiiis a I hristiauo imperatore ccleliiHtiis esl. Ori-
lerfpcto, Sevenis in Britanaias bellum transfert; geups Leonidae martyris filius iiiCfeârea Pahesliiue
Theodorum. cognoraento C.rpgorium, et Athenodo-

iihi, iit et receplas provincias ab incurîone har-
barica iaceret securiores, magnam fossam nrmis- rum, adolescentulos fratre», Ponli postea nohilissi-
. ,
71 ulthKHlCI MlAl.lS
luo? episoopo? (liviua |ilu|.).soplii.i inihiut; advtM'sus \ post a iiiililibiis occisiis est itiueris mcdio qnod in-
(liioindam Cel.sum ICtucuiciim |)liilosoiiluiiu , (jui ter Cniistanlino|)oliin ct llcracleain esl. Eiiticiaiiiis
cOMlra nos scriiiseral, oclo voliiiiiiiiibus rcspoiidit. papa iiiaiiyrin HnnKc corniialus, iii coimetcrio Ca-
Oui. iil lireviler dicam, lauliini scrihcudi sedulus lixti sepditiir: ipii el ipsc i-.crxin iiiaityri.'s manii
fuit. ul llieronymus (juodam loco (]uinc|iic niillia siia sepelivit.
lilirorum cjus, se legisse meuiineril. Tacitiis meiises sex. tjuo apiid Pontiiiu ncciso,
Ueciiis unno i, mensiliiis iii. Ilic ciim Philiiipo-:. Kloriaiiiis obtiiniit imperium diebus i.xxxviii, el sic
jiatrem et lilium, iiitorfecisset, ob odiiini eorum iii a|)iid Tarsum occiditur. Anatolius, natione .\lexan-
Chrislianos persecutionem niovcl: iii ipia rabianus driuiis, Laodicise Syriae episcopus, philosophorum
papa iii urbe Roma marlyrio coronatiis, Coriielio disiiplinis prudiliis. phirimo sermone oelebratur:
reliquit sedem siii eiiiscopalus. .Mcxander Jerosoly- ciijiis ingcnii maguitudo de iiliro. quem siiper
inoruni episcoitus apud Cffisareani Pal»slina', et Pascha coniposuit, et de decem libris arithmelicfe
Bahylas Antiochia". interficiuntur. iiistitutionis potest apertissiiiie ooguosoi. Insana
Callus cuin Voliisiano lilio annos ii, ineiiscs n .Mauioluenriiin hreresis, el S.ibollianoriiin oritur.
liic iit Dionysiiis .\lexaiidria; anlistes porliiliel, cum Prohus Hiinos vi el monses iv. Ilic Gallias jamdii-
ifiguum ejiis iii inilio lloreret, el cuncta ei e.x sen- d dum a liarbaris occiipatas, por iniilla et gravia
tenlia cederent, sanclos viros, qni pro pace regui priElia, delelis tandem hoslihns, ad perfectum libe-
ijus Dco siinimo siipiilieabant, pcrsecutus ost, ciim ravil. Arohelans Mosopotamia' opisonpus libriiin
qiiilius ot prosperitateni suaiii fugavit et pacem. disputatioiiis suae, quam habuit coiitra Manicha'uni
Origenes lxx aelatis anuo non ad integrum iinpleto exeuntem de Perside, Syro serinone composuit, qui
diifunclus, et in urbe Tyro sepultns est. Coriielius Irauslalus a Grsecis. habetur a multis.
papa rosatns a quadam matrona Lucina. corpora C.arus cum filiis Carino el Numeriano, annis ii.
iipostolornni de calacuinbis levavit noctu, et posiiit, (-aiiis Romanae Ecclesia? episcopus lulget, qiii a
Pauli qiiidem via Ostiensi, ubi decoUatus est; Pe- Diocletiano martyrio passus est. Pierius Alexandiise
tri autem, juxta locum iibi cruciQxus est, inler coi- preshyter sub Theona episcopo llorenti.ssime popu-
|)ora sanctornm episcopnruiu in templiim .\pollini-. los docuit; et lantain serinonis diversorumqne Irac-
in raonte Aiirco, in Valicano [lalalii .Neroiiiaiii. iii latuiim, qiii usque hodie exstant, elegantiam inve-
Kalendas .liilii. nit. ut Origenes Jiinior vocaretnr; vir mira> parci-
Valerianus cnm filio (.allieno annis xv. Hic in monice. ot voliintariie paiipertatis appetitor, qiii
Christianos persecutioue commola, statim a Sapoiv . jiost perseoutionem onini lemporc vit.T» sii;p RoniiB
Persarum rege capitur; ibiqiie Inminaribus orbatus, conversatns esl.
servitute miserabili consenescit. Unde Gallienus .W. Imp'^rntfiri'/i Romani. Persecutiones in Christin-
lam claro Dei jiidicii) lerritus pacem nostris reddi- nns. Conslantini conversio
(lit. Sed ob UKM-itum tamen vel propriie libidinis llincleti.iiiiis ciiiii llerciilio Maximiann amios xx.
vel paterna' theomachia', innumera, barbaris assur- Caransiiis siimpla |iurpura Britannias occupavit.
gentibus, Romaui regni detrimenta sustinuit. Hac Narsous rex Persariiin Orienli bellum inlulit. Quin-
persecutione Cyprianus Carthaginiensis episcopus. qiiegimtiani .\fricam vaslaverunl. .Egyptum Arohil-
cujus doctissima exstant opiiscula, martyrio coro- loiis obliiiiiit; ob qiia^ C.onslantius el (ialorins
iiatur. Cujus viUe et passionis volumen egregiuni .Maxiiniiius Cwsares assiimunlur in regiiiim. Con-
Pontius diaconus ejus reliquil, qui usque ad diem stanlius privignara Herculei Theodoram accipit, ex
pa.ssionis ejns cum ipso exsilium siistinuit. Theodo- qua sex liheros postea Constantini fralres habuil.
riis Gregoriiis N'eoca»sarea; Ponti episcopus magna Galoiiiis liliam Oiooletiani Valeriaiii accopit. Posl
virtutum gloria clarel ; e qnibus unum est, quod, ul deceru annns, per Asclepiodotum prfffoolum pra>-
ecclesia". facieuda! lociis sufliceret, montem preci- torii, BritannisR recepta; sunt.
hus movit. Stephanus el Sexlus Roni.a^ episcopi

jj Mono dccimo aiino Diocletianus in Oriente, Maxi-
martyrio passi sunt. iiiianus llerciiliiis in Occidonle ecolesias vaslari,
Claudius aiino i, mensibus i\. Iste Gotbos jam aflligi Chrislianos pra'cipiunl. Socundo
ol iiilerlici
per annos xv Illyricum Macedoniamque vaslautes aulem persecutionis anno Diocletianus Nicomedia?,
.?uperat; ob quce in curia clypeus aureus, et in Ca- .Maximianiis Mediolani purpuram deposiierunt. .\t-
pitolio slatiia ei aurea collocata est. Marcion diser- taiiieu oiepla somel persoculio usqiie ad septimum
lissimiis .\ntiochen;e presbyter Ecclesice, qui in ea- Conslaiitiiii anniim fervero non cessat. (jonslantiu'-
dem urhe rhetoricam docueral, adversus Pauliim xvi iin|ierii anuo, îimma' mansuetudinis et eivili-
de Samosale, qui Antiochia' episcopus dogmatiza- tatisvir, in Hrilaiinia diem ohiil Eboraci. Haec pei-
bat Christiiin communis natui.-p hominem fiiisse, sooiilio lam criidelis el orebia llagrahat, iil iutra
accipientibus notariis dispiitavit, qiii dialogiis usque iiiiiiiii meiisem decom el noto millia m.irtyrum pro
hodie exslal. C.hiisln passi invenianliir ; iiam et Oceani limbura
Aureiianus anni'^ ^, luensilnis vi. Hic ciiin adviT Iransgiessa, Albaniim, .\aron et .luliiim Britannise,
>iiiii nos pi'i-ci-iilii)ncni movisêl, fulinen ante eiiiii cum aliis pliiribus viris ac feminis felici cruore
m.igiio pavore circiinislauliuin riiit, uc non iiiiilln ilainnavil. riiiic pa.ssus est Pamphiliis preshyter,
.
73 HISTURIA ECCLESIASTICA. — I'ARS I. — LIB. 1.
Eusebii Caesaviensis episcopi necessarius, cujus Vi- A tinopolira librum pro se Constantio porrexisset, ad
tam ipse tribus libris comprehendit. Gcdlias rediit.
Tertio persecationis anno quo et Constantius Julianus aanos n, menses viu. Hic baptizatus, et
obiit , Maximinus et Severus a Galerio Maximo sacris ordinibus atque ad diaconatum sublimatus
Cfesares E quibus Masiminus maleficia et
facti. fuit: sed relicto clericatu, arma sustulit, imperio-
stupra sua Christianorum persecutionibus accumu- que arrepto, ad idolorum cultuni conversus Chris-
lat. Passus est ea tempestate Petrus Alexandrioe epi- tianos persecutus est. Pagani apud Sebasten Pa-
scopus, cum pluribus ^gypti episcopis. Lucianus L-estinK urbem sepulcrum Joannis Baptistffi inva-
quoque, vir moribus et continentia et eruditione dunt, et ossa dispergunt , cademque rursus col-
pra-cipuus, Antiochise presbyter, et alii multi passi lecla etcremata latius dispergunt. Sed Dei providen-
sunt. tia quidam ex Jerosolymis monachi adfuerunt, qui
Conslantinus Constantii ex concubina Helena fi- misti colligentibus qufeque poterant ablala ad pa-
lius, in Britannia creatus imperator, regnavit annis trem suum Pbilip[mm pertulerunt. IUe confestirn
XXX et mensibus x. Ab anno persecutionis quarto haec, quia supra se ducebat tautum thesaurum pro-
Maxentius, Herculii Maximiani filius, Romae Augus- priis servare vigiliis, ad pontificem maximum tunc
tus appellatur. Licinius, Constantife sororis Cons- B Athanasium, per Juliauum diaconem suum, misit.
tantini vir, Carnunti imperator creatur. Constan- Quae ille suscepta, paucis arhitris, subcavato sacra-
tinus de perseculore Christianus efticitur, et Ecclo- rii pariete inclusit, et prophetico spirilu profutura
siam Dei sublimare toto nisu conatur. In Nicseno generationi postcrcB consecravit. Cujus pra>sagium
concilio fides Catholica exponilur. Constantinus sub Theodosio principe per Theophilum episcopum
multas Domino basilicas construxit. Roma?, ubi Alexandrise completur qui, destructo Serapis se-
baptizatus est, basilicam fecit in honore sancti pulcro, Sancti Joannis ibidem ecclesiam consecra-
Joannis Baptistae, qucB appellatur Conslantiniana; vit.
beato Petro in templo Apollinis, et beato Paulo in Jovinianus, menses vni. Synodus Antiochiae a
via Ostiensi. In palatio Sessoriauo basilicam, qusR Meletio et suis facta est, in qua Macedoninnimi
cognominatur Jerusalem, fecit, ubi de ligno crucis dogma Spiritum sanctum blasphemans condemua-
Doniini posuit. Ex rogatu fllice sufe fecit ecclesiam tum est. Jovinianus postquam in xxix annos pacem
Sanctae martyri Agnae , beato quoque Laurentio cura Persis composuit, ad Romanum regressus est
martyri via Tiburtina in agro Verano. Item basili solura ; lapsuque Constantii prsedecessoris admo-
cam via Lavicana inter duas lauros, beatis martyri- nitus, honoriflcis et offlciosissimis Athanasium lit-
bus Marcellino et Petro fecit; et mausoleum, ubi '
teris requirit, a quo formam fidei, et modum Eccle-

matrem suam in sarcophago purpureo posuit. In siarum disponendarum suscepit. Sed ejus pia loe-
civitate Ostia juxta portum urbis Romse, Bcatoruni taque principia mors immatura apud Ciliciam cor-
apostolorum Petri et Pauli et Joannis Baptist;e ba- rupil.
silicam construxit. In Albanensi civitate, Sancti Valentinianus cum fratre Valente, annis xi. Apol-
Joannis Baptistie, et in urbe Neapoli, fecit eccle- linaris Laodicenus episcopus multimoda nostrae rc-
sias. Idem Constantinus Drepanam Bilhynice civita- ligionis scripta componit, qui postea a fide devians
tem in honorem Luciani martyris ibi conditi in- sui nominis hseresim instituit. Damasus Romse
stauravit, et ex vocabulo matris suse lleleuopolim episcopus basilicam juxta theatrum sancto Lauren-
nominavit. In Thracia vero nominis sui urbem sta- tio fecit, et aliam in catacumbas, ubi corpora sanc-
tuit, sedem Romani imperii et fotius caput
et torum apostolorum Petri et Pauli jacuerunt. In quo
Orientis esse voluit. Idem statuit citra ullam homi- loco, platoniam ipsam , ubi jacuerunt, versibus
num C£Edem paganorum templa claudi. adornavit. Valeus, ab Eudoxio Arianorum episcopo
Constantius, cum Constantino et Constante fra- baptizatus, nostros persequitur. Gratianus Valen-
tribus, annos xxiv, menses v, dies xm. JacobusD tiniani filius anno Ambianis imperator
terlio ejus
Nisibinus episcopus agnoscitur, ad cujus preces factus est. apostolorum marty-

Conslanlinopoli
saepe urbs a discrimine ILberata est. Impietas Ariana rium dedicalur. Post .\uxentii seram morteni, Me-
Constantii regis fulta proesidio, exsiliis, carceri- diolani .\mbrosius episcopus constituitur, cujus
bus et variis afflictionum modis primum Alhana- praedicatione omnis ad fidera Christi Wallia conver-
sium, deinde omnes non suse partis episcopos per- titur.
secnta esl. Maximinus Treverorum episcopus clarus Valens, cum Gratiano et Valenliniano, Valenti-
habetur, a quo Athanasius Alexandria; episcopus, niani fratris sui filiis, annis iv. Valens, lcge data
cum a Constantio quaereretur ad pcenam honorifice ut monachi militarent, nolentes fustibus jussit in-
susceptus est, Antonius monachus centesimo quinto terfici. Gens Ilunorum diu inaccessis reclusa mon-
aetatis sua anno in eremo moritur. Constantio Ro- tibus, repentina rabie percita in Gothos exarsit,
mam ingresso, ossa Andre<c apostoli et Luca? evan- eosque sparsim conturbatos ab antiquis sedibus
gelistee a Constantinopolitanis miro favore sus- expulit. Gothi, transito Danubio, fugientes a Va-
cepta. Hilarius Pictavensis episcopus, qui pulsus ab lente sine armorum depositione suscepti, mox per
Arianis in Phrygia exsulaverat, cura apud Constan- avaritiam Maximi ducis fame ad rcbellandum co-
Patrol. CLXXXVIIl. 3
"S ORDERICl VITALIS 16
acli sunl; vicloque Valentis exercilu, per Thraciam Lucianus presbyler, cui revelavit Dominus, vii
sese miscenles, simul omnia ceedibus, incendiis et Houorii principis anno lucum sepulcri et reliqui-
rapinis fuderunt. arum beati protomartyris Stephani et Gamalielis

Gratianus cum fratre Valentiniano , annis vi. ac Nicodemi, qui in Evangelio et in Actibus apo-
Theodosius a Gratiano, ioiperatorcreatus, niaximas stolorum leguntur , seripsit ipsam revelationem
illas Scythicas genles, hoc est Alanos. Hunos et Gra!CO sermone ad omnium ecclesiarura personam.
Gothos magnis raultisque prieliis vicit. Cujus con- Quain revelationera Avitus presbyter, homo Hispa-
cordiam nou ferentes .Ariani, posl sl annos ecclo- nus genere, in Latinum verlit, et adjecta epistola
sias, quas vi tenuere, reliquerunt. Synodus centum sua, per Orosium presbyterum, Occidentalibus de-
quinquaginta Palrum congrcgatur urbe Augusta, dit.Qui etiani Orosius ad loca sancta perveniens,
contra Macedoniura, sub fJamaso Romaj episcopo. quo eura Auguslinus ad Hieronymum pro discenda
Theodosius Arcadium filium suum cousortera anima? ratione miserat, reliquias beati Stepbani
facil imperii. A secundo Gratiani anno, ipso accepit, patriamque reversus Occidenti primus in-
sexies et Theodosio consulibus, Theophilus pas- tulit. Dritanni Scotorum, Pictorunique infestatio-
clialem coniputum scribit. Ma.xiraus, vir quidem nem non ferentes, Roraam mittunt, ot sui subjec-
strenuus et probus, alque Auguslo dignus, nisi J} tione p romissa contra hosteni auxilia llagitant.
,
contra sacramenti iidem per tyrannidera emer- Quibus statim raissa legio magna barbarorum
sisset, in Britannia, invitus propemodum ab exer- multitudinera sternit, caiteros BritanniBe linibus
citu imperator creatus, in Galliara transiit; ibique pellit, ac domum reversura praecepit sociis ad
Gratianura Augusluradoliscircumventum apud Lug- arcendos hostes murura trans insulara inler duo
dunum occidit , fratreraque ejus Valentinianuni maria statuere. Qui, absque artifice magistro raa-
Italia expulit ;
qui tamen justissimam cum matre gis cespite quam lapide factus, nil operantibus
sua Justina poenam exsilii luit. Quam et ipsum profuit. ISam mox ut discessere Romani, advec-
Ariana hKresis polluit, et erainentissiraara Calho- tus navibus prior hostis, quasi raatuiam segetera,
arcem Ambrosium perlida obsidione vexa-
licae fidei obvia quseque sibi csedit, calcat, devorat. Iteruni
vit nec prius quara prolatis beatorum Gervasii el

; petenti auxilia Roraani advolant, ct caesum hos-
Protasii martyrum, Deo revelante, reliquiis in- tera trans inaria fugant conjunctisque sibi Britan-
corruptis, nefanda coepta deseruit. nis, murum non terra ut ante pulvereum, sed
Theodosius qui, vivente Gratiano, sex annis jam saxo solidum inter civitates, quae ibidem ob metum
Orientem regebat, post mortem ejus regnavit an- hostium factas fuerant, a mari usque ad mare col-
nis XI. Ipse et Valentinianus, queni Italia expul- vj locant. Sed et littore meridiano maris quia et
sum benigne susceperat, Maiimum tyrannum ter- inde hostis timebatur, turres per intervalla ad pro-
tio ab Aquileia lapide interliciunt. Qui quoniam spectum magis statuunt. Sic valedicunt sociis,
Brilanniam omni pene armata juventute copiisque tanquain ultra non reversuri. Bonifacius Romae
niilitaribus spoliaverat, quse tyrannidis ejus vesti- episcopus fecit oratorium in coeineterio Sanctae
gia secutBe in Gallias, nunquam ullra domura re- Felicitatis, et ornavit sepulcrura ejus et Sancti
diere ; videntes transraariniE gentes saevissimte, Sylvini. Hieronymus presbyter obiit xii Honorii
Scotorum a Circio, et Pictorum ab Aquilone, de- anno, ii Kalendas Octobris, anuo aetatis suae xci.
stitutam milite ac defensore insulam, adveniunt, et Theodosius rainor , Arcadii filius, annis xxvi.
vaslatara direptamque per multos eam anuos op- Valentinianus junior Constantii filius Ravennae im-
primuut. Ilieronymus sacrse interpres Historise li- perator creatur. Placidia vero mater ejus augusta
brura, quem de illustribus Ecclesiae viris scribit, nuncupatur. ElFera gens Vandalorum, Alanorum et
usque ad xiv totius imperii Theodosii annum per- Gothorum, ab Hispaniis ad Africam tiansiens, om-
duxit. nia ferro, ilamma, rapinis, siraul et Ariana im-
Arcadius, tilius Theodosii, cum fratre Honorio, r. pietate foedavit. Sed beatus Augustiuus Hipponen-
annisxiii. Corpora sanctorum Habacuc et Michfeae sis episcopus, et omnium doctor eximius Ecclesia-
prophelarum divina revelatione produntur. Gothi rura ne civitatis su» ruinani videret, lertio obsi-
llaliam, Vandali atque Alani Gallias aggrediuutur. dionis ejus mense migravit ad Dorainum, v Ka-
Innocentius Romse episcopus dedicavit basilicam lendas Septembris; cum vixisset annis lxxvi, in
Beatissimorum raartyruni Gervasii et Prolasii, ex clericatu autem vel in episcopatu annos ferme xl
devotione testaraenti cujusdam illustris femina; coraplessel. Quo tempore Vaiidali, capta Cartha-
Veslina;. Tunc famulus Clirisli Alexis obiit. Pela- gine Siciliam quoque deleverunt. Cujus captivita-
gius Brito Dei gratiam irapugnat. tis Paschasiuus Lilybitanus anlistes in epistola
Honorius cum Theodosio minore, fratris sui filio, meminit, quam de ratione paschali papaj Leoni
aniiis xvi. Alaricus, rex Gotlioruni, Honiain invu- scripsit.
sit, partenique ejus inceiidio cieniavil ix Kalendas Ad Scotos in Cbristum credentes ordinatus a
Septembris, anno conditionis ejus H64, ac sexto papa Palladius primus episcopus mitti-
Coelestiuo
die quam ingressus fuerat, depra;data urbe egres- tur anno Theodosii viii. Recedente a Britannia
sus est. Horaano esercitu, cognita, Scoti el Picti, reditus
,
11 HISTORIA ECCLESIASTICA. — I'ARS I. - Llli. I.
denegatione, redeunt ipsi ; et totaniab Aquilone j^ voce ad sidera levato, hostes iu fugam veitit imma-
insulam pro indigenis muro tenus capessunt. Nec nes. Qui deinceps ad Ravennam perveniens, summa
mora, csesis, captis fugatisqiie custodibus muri et reverentia a Valentiuiano ct Placidia susceptus,
ipso interrupto, etiam intra illum crudelis praedo migravit ad Christum. Cujus corpus
honoriQco
grassatur. Mittitur epistola lacrymis cerumnisque agmine, comitantibus virtutum operibus, defertur
referta ad Romanaj poteslatis virum .\etium ter Autissiodorum. Aelius patricius occidentalibus oc-
consulem, xxni Theodosii principis anno, petens cidentalis reipublicae salus, et regi quondam Attila;
auxilium nec impetrat. Interea fames dira ae
, terror, a Valenliniano occiditur, cuni quo Hespe-
famosissima profugos infestat. Qua coacti quidam rium regnum cecidit, neque hactenus relevari va-
hostibus dedere manus. Alii de monlibus, spe- luit.
luncis ac saltibus strenue repuguabant, ac strages Circa hsec tcmpora regnum Francorum exordium
hostibus dabant. Revertuntur Scoti domum, post surait. Nam lempore Theodosii junioris filii Arcadii
non multum tempus reversuri. Picti extremam in- et Ferramundus, Sunnonis ducis
Coelestini papfe,
sulse partem tum primum et deinceps inhabitaturi filii Franci Francorum regnum primus, quin-
filius,
detinent. Famem prsfatam magna frugum opulen- que annis regnavit. Quo defuncto, Clodio filius ejus
tia, opulentiam luxuria et negligentia, negligen- i> vii annis regnavit.
tiam lues acerrima, et acrior mox hostiura novo- Tunc diabolus Judseis in Crela inspecie Moysi
rum, Anglorum, plaga secuta est. Quos illi
id est apparuit, eosque ad terram repromissionis pede
unanimi consilio cum rege suo Wortigerno quasi sicco per mare perducere promisit; sicque pluri-
defensores patriae ad se invitandos elegerunt ; sed mis necatis, reliqui ad Christi gratiam convertun-
exceptos mox impugnatores atque expugnatores tur.
senserunt. Anno II Marciani et Valentiniani, Meroveus rex,
Sixtus Romse episcopus fecit basilicam Sanctte postquam xiu annis regnavit, mortuus est. Post
Marice matris Domini, quae ab antiquis Liberii cog- queni Childericus Ulius ejus per annos xxui regno
nominabatur. Eudoxia, uxor Theodosii principis, a Francorum potitus est.
Jerosolymis remeavil, et beatissimi Stephani primi Leo annis xvn. Hic pro tomo Chalcedonensi per
martyris reliquias, quffi in basilica Sancti Laurentii universuin orbem singulis orthodosonim episcopis
positaj venerantur, secum detulit. Bleta et Attila singulas consonantesque misit cpistolas, quid de
fratres, multarum gentium reges, Illyricum Thra- eodem torao sentirent rescribi sLbi postulans. Qiio-
ciamque depopulati sunt. . rura adeo consonantia de vera Christi incarnatione
XXI. Imperalores Romani. Invasionei Anglorum suscepit omnium rescripta, ac si uno tempore, uno-
Snxomim Pnmcorumque. Fundutio Francorum que dictante, fuisseiit universa conscripta. Theodo-
regni. rus episcopus civitatis, quae a Cyro rege Persarum
Marciaaus et Valentinianus, annis vir. Gens An- condita Cyriee nomeii habet, scrihit de vera incar-
glorum sive Saxonum, Britanniam tribus longis natione Domini Salvatoris adversus Eutychem et
navibus advehilur. Quibus dum iter prosperatum Dioscorum Alexandria^ episcopum, qui humanam
domi fama referret, mittitur exercitus fortior qui, in Christo carnem negant. Scripsit et Historiam
junctis primo hostes quos patiebatur
prioribus, Ecclesiasticam a fine librorum Eusebii usque ad
abigit; deinde in socios arma vertens, totam prope sunm tempus, id est usque ad imperium Leonis
insulam ab oiientali ejus usque ad occidentalem hiijus, sub quo et mortuus est.
igni vel ense subigit; conficta occasione, quod pro Victorius, jubente papa Hilario, scripsit Pasclia-
se railitantibus Britones minus sufficieuter stipcn- lem annorum.
circiiliim 632
dia darent. Zenon annis xvii. Corpus BarnabBe apostoli, et

Joannes Baptisla duubus monachis orientalibus, Evangelium Matthaei ejus stylo scriptum, ipso re-
qui ob oralionem vencrant Jerosolymam, caput D velante, reperitur. Odoacer, rex Gothorum, Romara
suum juxta Herodis quondam regis habitaculum obtinuit, quam ex eo lempore diutius eorum reges
revelal quod deinceps Emissam Phtenicia} perla-
;
tcnuere.
lum, et digno honore cultum est. Mortuo Theodorico Triarii filio, alius Theodori-
Hseresis Pelagiana Britannorum Udem turbat. cus cognomento Valamer Gothorura suscepit reg-
Qui a Galiicanis episcopis auxiliura qua:rentes num qui utraraque Macedoniam Thessaliamque de-
Germanum .\ut1s3iodorensis Ecclesiae episcopum, populatus est, et plurima regiae civitatis loca igne
et Lupum Trecassium a;que apostolicse gratiae an- succendens, Italiam quoque infestus occupavit. Ilu-
tistitem fidei defensores accipiunt. Insignes autem nericus rex Vandalorum Arianus, in Africa exsulalis
Domini athletae fidem verbo veritatis simul et mira- diUugatisque plus quam 334 episcopis Catholjcis,
culorum signis confirmaul, sed et bellum Saxonum ecclesias eorum clausit, variisque plebein suppliciis
Pictorumque adversus Britones eo temporc junctis affecit; et quidem innumeris raanus abscindens,
viribus susceptum divina virtute retundunt. Nam, linguas praecidit, nec tamen loquelam Cathohca
cum Germanus ipse dux belli factus, non tub» confessionis eripere potuit.
clangore, sed clamore AUeluia , totius exercitus Britones, duce Ambrosio Aureliano, viro mu-
,
ORDEHICI VITALIS 8(1
deslo, iiui sohis forlrt Homance genlis Saxonum ^ codex Justiniani promulgatus est. Victor qnoque
CEedl superfiieral, occisis in eadeni parenlibus pur- Capuaiius episcopus librum de Pascha scribens,
pura indulis, viclricem eorum genteni provocautcs Victorii arguit errores.
ad pra'lium vincuiit; ct ex eo tempore nunc lii, Clotarius rex grandaivus raortuus est, et regnuin
nunc illi, palmam liabuere, douec advena poteu- Francorum in tetrarchias divisum est. Parisius
per longum poliretur insula.
tior tota enim cessit Cariberto, Aurelianis Guntranno, Sues-
Anno quo Zenon imperare ccepit, mortuo Childe- sionis llilperico el Mettis Sigiberlo. Denique xxxvi
rico Clodoveus lilius ejus in Gallia regnare coepit, auno imperii Justiuiani, Sigiberlus rex fraude Hil-
annisque xix fortiter agens regnavit. perici fratris sui, cum quo bellum inierat, occisus
Anastasius annis xxviu. Ti'ansamundus rex Van- est, ct Childebertus fllius ejus adhuc puerulus, cuni
dalorum ecclcsias catholicas clausit, et cc.xx episco- Brunichilde matrc sua, regnum patris ad regen-
pos exsilio Sardiniam misit. Symmachus papa inlcr dum susccpit, et xxv annis regnavit.
multa ecclesiarum opera, quaj vel a fundamentis Justinus minor annis xi. Narses patricius Toti-
creavit, vel prisca renovavit, ad Bealum Petrum et lara regem Gothorum in Italia superavit et occidit.
Paulum Sanctum Laurentium, pauperibus liabi-

et Qui deinde per invidiam Romanorum, pro quibus
tacula construxit, et omni anno per Africam vel i> multa eontra Gothos laboraverat, accusatus apud
Sardiuiam episcopis, qui in exsilio erant, pecunias Justinum et conjugem ejus Sophiam quod servitio
et vestesministrabat. Anastasius, quiaha^resi favens premeret Italiam, secessit Neapolira Campani;e, et

Eutychetis Catholicos insecutus est, divino fulmine scripsit genti Langobardorum ut venirent et possi-
periit. derent Italiam. Joannespapa ecclesiam apostolorum

XXU. Clodoveus rex Francorum baptizatiir. Beges Philippi et Jacobi, quam proedecessor ejus Pelagius
Fixmcorum. Reges Anglorum. Imperatores Romani. coeperal, fecit etdedicavit. Tunc bellicosus Albuiuus,
Clodoveus rex Francorum xv anno regni sui, cum Audonis Langobardorum regis filius, de Pannonia
tribus nobilium millibus a beato Remigio Remo- in Italiam venit, eamque, perniittente Narsete patri-
rum archiepiscopo baptizatus est. Deinde posliv (15) cio, cum Guinilis suis obtinuit.
annos obiit, et Theodorieus filius ejus ei successit. Tiberius Constanlinus annis vii. Gregorius lunc
Quo defuncto, Clutarius frater ejus per annos li apocrisiarius in Constantinopolim, post Romanus
in Gallia regnavit.Tunc Gildardus et Flavius in episcopus, libros expositionis in Job condit, et Eu-
sede Rothomagensi lloruerunt et Mamerlus Vien- ; ticium ejusdem urbis episcopum in Ude nostrae re-
nensis pro multimoda peste, qua populus angeba- surrectionis errasse, Tiberio praescnte convicit; ita
p
tur, litanias, id est rogationes, ante Ascensionem ut ipse .'\ugustus librum ejus, quem de resurrectione
Domini solemnes instiluit. scripsit, suis quoque catholicis allegationibus de-
Justinus senior annis viii. Joannes papa Constan- struens, deliberaret flammis cremari debuisse. Do-
tinopolim veniens, ad portam guse vocatur Aurea, cebat enim idem Euticius corpus noslrum in illa
turbis ei occurrentibus, in conspectu omnium ro- resurrectionis gloria impalpabile, et veiitis aereque
ganti cseco lumen reddidit, Qui dum rediens Ravcn- subtilius esse futurum ; coutra illud Dominicum :
nam venisset, Theodericus eum cum comitibus car- Palpate, et videte quia spiritus carnem et ossa non
ceris aftlictione peremit; invidia ductus, quia Ca- habet, sicut me videtis habere {Luc, xxiv, 39). Gens
thoUca; pietatis defensor Justinus eum honorifice Langobardoruin , comitante fame et mortalitate
suscepisset. Eodem anno Symmachum patricium omnem invadit Itaham, ipsamque Roraanam vas-
Raveunae occidit, et ipse anno sequenle ibidem tatrix obsidet urbem. Quibus tunc rex prseerat Al-
subita morte periit, eique in regno Athalaricus ne- buinus.
pos ejus successit. Hildericus Vandalorum rex epi- Mauricius annis xxi. Herminegeldus Liuvigildi-
scopos ab exsilio reverti, el ecclesias instaurare guissi Gothorum regis filius, ob fidei Catholicaj con-
prsecepit, post annos lxxiv hajreticee profanationis. D fessionem inexpugnabilem, a patre Ariano regni
Benedictus abbas virtutum gloria claruit, quas bea- privatus infulis, et in carcerem ac yincula projec-
tus papa Gregorius in libro Dialogorum scripsit. tus, ad extremum nocte secunda Dominicee resur-
Justinianus Justini ex sorore nepos annis xxxviii. reetionis securi in capite percussus, regnum cce-
Belisiarius patricius a Justiniano in Africam missus leste pro terreno rex et martyr intravit. Cujus fra-
gentem Vandalorum delevit. Carthago quoque anno ter Recharedus, mox ut regnum post patrem acce-
excessionis sua; xcvi recepta est, pulsis devictisque pit, omnem Gothorum, cui prseerat, gentem, in-
Vandalis, el Gelismero rege eorum capto, et Con- stante Leandro Hispahtano episcopo, qui et Ilermi-
stantinopolim misso. Corpus sancti Antonii mona- negeldum docuerat, catholicam convertit ad fidem.
chi divina revelatione repcrtum Alexandriam defer- Mauricius liliam Tiberii Constantini conjugem ha-
tur et iii ecclcsia lieati Joaiinis Ha(ilist;L' luiinatur. buit, et primus Gi<-ccorum fasces Romanorum ges-
Dionysius Parvus paschales scribit Circulos, inci- sit. Gregorius, Romanre Ecclesia; pontifex et doctor
piens ab anno DoniiniciB lucarnationis. Tunc orbi eximius, anno Mauricii imperii xiii, indictione xni.
(Ib) Sic in codd. et in eUitione v. c. Le Pr6vost.

,
8i HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS I. — LIB. I. 82
sjTiodum episcoporum xxiii ad corpus beati Petri \ escellentissimus rex Anglorum in Britannia trans-
apostoli congregans, de necessariis Ecclesiae decer humbranse gentis ab aquilone, Paulino episcopo,
nit. Idem, missis Britanniam Augustiuo, Mellito, queni de Cantia venerabilis Justus archiepiscopus
Joanne, aliisque pluribus cum eis monachis timen- miserat, praedicante verbum salutis cuiu sua gente
tibus Deuni, ad Christum Anglos convertit. Et qui- suscepit, anno quidem regni sui xi, adventus autem
dem Edilbertus mox ad Christi gratiani conversus Anglorum in Britanniam plus rainus anno clxxx,
cum gente Cantuariorum, cui praeerat, proximisque eique Paulino sedem episcopatus Eburaci donavit.
provinciis, etiani episcopum doctoremque suum Cui profecto regi in auspicium venturae iidei et
Augustinum, sed et caeteros sacros antistites epi- regui coelestis, potestas quoque terreni creverat
scopali sede donabat. Porro gentes Anglorum ab regni, ita ut universos Britanniee fines, quod nemo
aquilone Humbri lluminis, sub regibus EUe et Edil- Anglorum anle eum, qua vel ipsorum, vel Britonuin
frido sitffi, necdum verbum vitae audierant. Grego- gentes habitabant, sub ditione acciperet.
rius xvm anno Mauricii iv, scribens Augustino, Eo tempore exortum apud Scotos in observationo
Lundonia; quoque et Eburaci episcopis, accepto Paschee errorem Honorius papa per epistolam re-
a sede apostolica pallio, metropolitanos esse debere darguit. Sed et Joannes, qui successori ejus Seve-
decernit ; et post iv annos obiit. B rino successit, cum adhuc esset electus in pontili-
Focas annis viii. Hic, rogante papa Bonifacio, catum, pro eodem Pascha eis simul, et pro Pela-
statuit sedem Romanae et apostolicse Ecclesise caput giana hseresi, quse apud eos reviviscebat, scripsit.
esse omnium Ecclesiarum, qiiia Ecclesia Constan- In Gallia Theodeberto et Theoderico regibus de-
tinopolitana primam se scribebat omnium Ecclesia- functis, Lotharius magnus Hilperici filius tloruit,
rum. Idem, alio papa Bonifacio petente, jussit in et raonarchiam Francije solus obtinuit. Quo de-
veteri fano, quod Pantheon vocabatur, ablatis ido- functo, Dagobertus filius ejus ei successit, et xii an-
lolatrije sordibus, ecclesiam Beatae semper Virginis nis regnum strenue gubernavit. Deinde Clodoveus
Mariee et omnium Martyrum fieri ; ut ubi quondara filius ejusxxvi annis regnavit, moriensque diadema
omnium non deorum, sed dsmoniorum cultus age- trlbus filiis suis, Lothario, Theoderico et Hilderico,
batur, ibi deinceps omnium fieret memoria sancto- reliquit. Temporibus horuin regum iu Francia viri
rum. sancti virtutibus et signis claruerunt, Romanus et
Persse adversus rempublicam gravissima bella Audoenus, Ansberlus et Eligius, Ebrulfus et Launo-
gerentes, multas Romanorum provincias, et ipsam marus, Maurus et Columbanus, Philibertus et Guan-
Jerosolymain auferunt; et destruentes ecclesias, p dregisilus, aliique plures Ude et prajdicatione pol-
sancta queeque profanantes, inter ornamenta loco- lentes, sanctitate et prodigiis coruscantes.
rum vel sanctorum, vel communium, quae abstule- Heracleonas cum matre sua Martina annis ii.
runt, etiam vexillum Dominicse crucis abducunt. Cyrus Alexandriae, Sergius et Pyrrhus regia» urbis
Heraclius annis xxxi. Anastasius Persa monachus episcopi, Acephalorum haeresim instaurantes unam
nobile pro Christo martyrium patitur. Qui natus in operationem in Christo divinitatis et humanitatis,
Perside magicas a palre puer artes discebat; sed unam voluntatem dogmatizant. E quibus Pyrrhus
ubi a captivis Christianis Christi nomen acceperat, bis temporibus, id est, sub Theodoro papa, Romam
in eum mox animo toto conversus, relicta Perside, veniens ex Africa, ficta, ut post apparuit, poeni-
Chalcedoniam Hierapolimque, Christnm quferens, tentia obtulit eidem papje, praesente cuncto clero et
ac deinde Jerosolymam petit ; ubi accepta baptis- populo, libellum cum sua subscriptione, in quo
matis gratia, quarto ab eadem urbe milliario mo- condemnarentur omnia quae a se vel a praedecesso-
nasterium abbatis Anastasii intravit, ubi septem ribus suis scripta vel acta sunt adversus Catholicam
annis regulariter vivens, dum Ceesaream Palsestinse fidem. Unde benigne susceptus est ab eo quasi regiae
orationis gratia venisset, captus a Persis, et multa pontifex civitatis. Sed, quia reversus domum, repe-
Marzabanaju-D tiit errorem domesticum, memoratus papa Theo-

diu verbera inter carcereset vincula,
dice, perpessus, tandem ad Chosroem regem eorum dorus, advocalis cunctis sacerdotibus et clero in
Persidem mittitur a qao per intervaUa temporum
: ecclesiam Beati Petri apostolorum principis, con-
tertio verberatus ad extremum una suspensus
, demnavit eum sub vinculo anathematis.
manu per tres horas diei, sic decollatus cum aliis Constantinus frater Heraclii mensibus vi. PyrrUi
Lxx martyrium complevit. Mox tunica ejus indutus successor Paulus, non tantuin vesana doclrina
quidam daemoniacus curatus est. Interea superve- sicut praedecessores ejus, sed aperta persecutione
niens cum exereitu Heraclius princeps, Persis cum Catholicos cruciat, apocrisiarios sanctae Romana>
rege Chosroe superatis, Christianos, qui captivati Ecclesiae, qui ad ejus correctionem missi fuerant,
erant, gaudentes reduxit, et sanclae crucis lignum partim carceribus, partim exsiliis, partim verberi-
Jerosolymis reportavit. Reliquiae beati martyris bus afficiens. Sed et altare eorum in domo Placiditc
Anastasii primo monaslerium suum, deinde Ro- sacratum in venerabili oraculo subvertens diripuit,
mam advectse, venerantur in monaslerio Beati Pauli prohibens eos ibidem missas celebrare. Unde et
apostoli, quod dicitur ad Aquas Salvias. ipse, sicut praedecessores illius, ab apostolica sede
Anuo regiii Heraclii xvj, indictione xv, Eduinus justa depositionis ultione damnatus cst,
83 ORDERICT VITALTS
Constantinus filins Constantini annis sxviii. Hic^faclus. Tantaque gratia legatos CatliolicaB pacis
lieceptus a Paiilo, sicut Heraclius avus ejus a Ser- couiitata est, ut Joannes Portuensis e|)iscopus, qui
gio, ejusdem regiui ciritatis episcopo, exposuit Ty- erat unus c.x ipsis, Dominica octavarum Paschai
]>uui adversus catbolicara tidem ; nec unara, nec missas publicas in ecclesia Sancta; Sophiie coram
duas voIuutates,aut operatioues in Cliristo detinieus principc ct patriarcha Tâtinc cclcbraret.
esse coulitcndas, quasi niliil vcllo, vel opcruri, I!;cc est sexta synodus universalis Constantino-
crcdendus sit Christus. Unde Martinus papa, con- poli celebrata, et GrjBCO sermone couscripta, tem-
grcgata Hornm synodo cenlum quinque coepisco- poribus papa: Agathonis, exsequente ac residente
]>orum, damnavit sub anatliemate ijrsefatos Cyrum, piissimo priucipe Constantino intra palatium suum,
Scrgium, et Pyrrh\nn et Paulum iHnrcticos. Missus simuliiue lcgatis apostolica; sedis, et episcopis a,
ergo posl haic ah imperatore Thcodorus e.\arehus, rcsideutibus.
tulil Martinum papam de ecclesia Constantiniana, Prima enim univcrsalis synodus in Mcaja con-
perduxitquc Constanlinopolim. Qui post h;ec rele- grcgata est contra Arium, trecentorum deccm et
gatus Chersonam, ibideni vitam linivit, niultis iu octo Patrnm, temporibus Julii papa', sub Constan-
codem loco virtutum signis usque hodie refulgeus. tino principe; secunda in Constantinopoli, centum
Kacta cst autem pra'fata synodus anno imperiiCon- 1> quinquaginta Patrum, contra Macedonium et Eu-
stantini nono, niensc Octobrio, indictione viii. doxium, temporibus Damasi papa; et Gratiani prin-
Constantinus princeps, Vitaliano papa nuper or- cipis, quando Nectarius eidem urbi est ordinatus
dinato, misit beato Petro apostolo Evangelia auroa, cpiscopus; tertia in Epheso, ducentorum Patrum,
gemmis albis mira; magnitudinis in cirouitu ornata. contra Nestorium Augusta; urbis episcopum, sub
Ipse post aliquot annos, id est per indictionein vi, Theodosio inaguo principe et Coelestiao papa quarta
;
veniens Honiam, obtulit super altarc ipsius pnllium in Chalccdono, Patrum sexcentorum triginta, sub
auro textile, toto cum cereis exercitu ecclesiam Leone papa, temporibus Marciani principis, contra
inlrante. Seqnente anno, facta est eclipsis solis Eutychem nefandissimorum prKsulem monacho-
quasi decima hora diei, v Nonas Maii. Theodorus rum; quinla item in Constantinopoli, teniporibus
archiepiscopus et Adrianus abbas, vir oeque doc- Vigilii jjapa", sub Justiniano principe, cuntra Theo-
tissimus, a Vilaliano missi Britanniam, plurinias dorum ct omnes han-eticos; sexta hasc, de qua in
Ecclesias Angloruni doctrina» ecclesiasticfe fruge prffisenti diximus.
fccundarunt. Constantinus post plurimas et inau- Sancta et perpetua virgo Christi Ediltlirida iilia
ditas depradationes provinciis factas , occisus /i Ann» regis Anglorum, et primo alteri viro per
iu balneo periit indictione xii, nec longo post niagnifico, nomine Tondbert, principi australiura
tempore etiam Vitalianus papa cojlestia regna Girviorum, et post Egfrido regi Nordanhymbrorum
petiit. conjux data; postquam xn annos torum incor-
X.\lll. Conittiis ad uniendas Oiicnlalem et Occidenta- riipta servavit maritalem, post reginam sumpto ve-
hm Ecclesitis. Constantinopolitanum concilium. lamino sacra virgo, sanctimonialis efticitur; ncc
Edilthrida Annse filia. Cuthberius episcopus. mora etiain virginum mater et nutrix pia sancta-
Constantinus, fratcr Constantini snperioris regis, runi, accepto in construendum monasterium loco,
annis xvii. Sarraceni Siciliam invadunt, et pra^da quem Elige vocant. Cujus merita vivacia testalur
nimia secuni ablata, mox Alexandriam redeunt. etiam caro mortua, qua:- post decem et sex annos
Agatho paiia ex rogatu Constantini, Heraclii et scpultura', cum veste qua involuta est, incorrupta
Tiberii, principum piissimorum, misit in regiam reperitur.
urbem legatos suos, in quibus erat Joannes Ro- Justinianus minor, filius Constantini, annis x.
nianae Ecclesia? tiinc diaconus, non longe post epi- Hic ooiislituit pacem cum Sarraceuis dcccnnio terra
scopus, pro adunatione facienda sanctarum Dei Ec- marique. Sed et provincia Africa subjugata est
cle.siarum. Qui benignissime suscepti a reverendis- D Roinano imperio, quse fuerat teuta a Sarracenis:
simo fidei Catholic;e defensore Conslantino, jussi ipsa quoque Carthagine ab eis capta et destructa.
sunt, remissis disputationibus philo.sophicis, pacilico Hic beata! nieinoria; pontiflceni Homana; Ecclesiae
colloqiiio de lide vera perquirere ; datis eis de bi- Sorgium, quia erratica; sua; syuodo, quain Constau-
bliolheca Constautinopolitana cunctis antiquorum tinopoli fecerat, favere et subscribere noluisset,
Patrum, quos pctebant, libellis. Adfuerunt auteni misso Zacharia jirotospatario suo, jussit Conslanti-
et episcopi ci,, prasidcntc Georgio patriarcha regi;p nopoliin dc|)ortari. Sed pr;evenit militia Havennatis
urbis, et Antiochia; Machario. Et convicti sunt, qui urbis, vicinarumque ]3artium, jussa priucipis ne-
unani volunlalem operationem astruebant in
et faiida, ct ciimdcm Zachariam contumeliis et injuriis
Christo, falsas.se Patrum catholicorum dicta per ah urbe Hoina repuJit.

plurima. Kinilo aulem conllictu, Georgius correctus Quarto anno Justiuiani, iu Krancia Pippinus pri-
est; Macharius vcro cum suis sequacibus, simul et mus mujor domus regia; eflicitur. Scrgius papa or-
pra;cessoribus, Cyro, .Sergio, Honorio, Pyrrho, dinavit venerabilem virum Guillebrordum cogno-
P;iuIo et Petro anathematizatus; et in locum ejus nii'nto Clemcutem, Kresiouum genti o]iiscopum ;qui
Theo]dianius abbas dc Siciiia Anliochia; episcopus uatione Anglicus dc Rritannia iicregrinatus est, et
: ^
HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — LIB. I. 8(5
inler barharos innumera quotidie diabolo detri- gobardorum, multas curtes et patrimonia Alpiura
menta, et Cliristian» lidei facit augmenta. Justi- Cottiaruni, qu» quondam ad jus apostolicK sedis
nianus ob culpam pertidise regni gloria privatus, pertinebant, sed a Langobardis mullo tempore
exsul in Pontum secedit; eumque Cyrus abbas ablala fuerant, ejusdem sedis juri restituit, et hanc
aluit. douationem aureis scriptam litteris Romam direxit.
Leo annis iii. Papa Sergius in sacrario Beati Pe- Justinianus secundo cum Tiberio filio, annis vi.
tri aposloli capsam argenteam ,

qua; in angulo Hic auxilio Torbelli Bulgarorum regis regnum reci-
obseurissimo diu jacuerat, et in eo crucem diversis piens, occidit eos qui se expulerant patricios, et
ac pretiosis lapidibus adornatam, Domino reve- Leoneni, qui locum ejus usurpaverat, et successo-
lante reperit. De qua tractis quatuor petalis, quibus rem ejus Tiberium, qui eum de regno ejectura toto
gemnite incius» erant mirse magnitudinis, portio- quo ipse regnabat tempore in eadem civitate in
nem ligni salutiferi Dominica? crucis interius repo- custodia tenuerat. Callinicbum vero patriarcham
sitam inspexit. Qua? ex tempore illo annis oranibus erutis oculis Romam misit, et episcopatum Cyro,
in basilica Salvatoris, quse appellatur Constanti- qui erat abbas in Ponto, eumque alebat exsulem,
niana, die exaltationis ejus ab onini populo oscula- dedit. Ilic Constantinum papam ad se venire ju-
tur atque adoratur. i» bens, honoriflce suscepit ac remisit; ita ut eum die
In Britannia reverendissimus Ecclesise Lindisfar- Dominica missas sibi facere jubens, communionem
nensis ex anachoreta antistes Cutlibertus totam ab de manu ejus acceperit. Quem prostratus in terra,
infantia usque ad seniuni vitam miraculorum signis pro suis peccatis intercedere rogavit, et cunclaj
inclytam duxit. Cujus dum si annis corpus esset Ecclesiffi privilegia renovavit. Qui cum exercitum
humafum, incorruptum post hsec, quasi eadem milteret in Pontum, papa multuni prohibente, ad
hora defuncti, simul cum veste, qua tegebatur, in- comprebendendum Philippicuni, quem ibi relega-
ventum est. Ceduval rex occidentalium Saxonum verat ; conversus omnis exercitus ad partem Phi-
Inse regnum spoiite reliquit, et Romam perveniens, lipiiici, fecit eum imperatorem. Heversusque cum
a Sergio papa Sabbato Pascha? baptizatus est; el in eo Conslantinopolim, pugnavit contra JusliiiianiHn
albis adhuc positus, languore correptus, xii Kalen- ad duodecimum ab urbe milliarium ; ct victo atque
das Maii obiit. Jubente papa, qui eum in baptismo occiso Justiniano, regnum susoepit Philippicus.
Petrum noiniuaverat, in ecclesia sancti Apostoli Philippicusanno uno et mensibus sex. Hic Cyrura
sepultus est, et epitaphium in ejus monumeuto sic de pontilicatu ejecit, eunique ad gubernandum ab-
exaratum est batis jure nionasterium suum, Pontum redire pree-
p
Culmen, opes, sobolem, pollentia regiia, Iriumphos, cepil. Idem Constantino pap£e litteras pravi dogma-
Exuvias, proceres, moenia, castra, lares. tis misit, quas ille cura apostolic» sedis consilio
Quseque palrum virtus, et quse congesserat ipse, respuit et hujus rei causa pieturas, in porticu
Ceduval armipotens liquil amore Dei
Ut Pelrum, sedemque Petri rex cernerel hospes, Sancti Petri fecit, quse acta sex sanctarum syno-
Cujus fonte meras sumeret almus aquas. dorura universalium continerent. Nam et hujus-
modi pioturas , cura habereutur in urbe regia,
Sospes enim veniens supremo ex orbe Brilanni,
Philippicus jusserat auferri. Statuitque populus
Per varias gentes, per freta, perque vias
Urbcm Romuleam templumque rerendum
vidit Romanus ne nomen hceretici imperatoris in chartas
Aspexit Petri, mystica dona gcrens. aut figuram solidi susciperent. Unde nec ejus
Candidus inter oves Christi sociahilis ibit,
Corpore nam tumulam mente superna tenet.
efflgies in ecclesia iutroducta esf, nec uomen ad
Comniutasse magis sceplrorum insignia credas missarum solemnia prolatum est.
Quem regnum Chrisli promeruisse vides. Anastasius annis iii. Hic Philippicum captura
oculis privavit, nec occidit. Ideni litteras Constan-
XXIV. Aquileieyisis synodus. Imperatores Ronwni.
tino papa; Romam per Scholasticum patricium et
Carolus Martellus. Beda.
D exarchum Italiffi direxit, quibiis se fautorem catho-
Tiberius annis Synodus Aquileife facta, ob
vii. licffi fldei sanctique sexti concilii prfcdicatorem esse
iinperitiam fidei, quintum universale concilium docuit. Liudprandus rex Langobardorura donatio-
suscipere diflidit, donec salutaribus beati papas mo- nem patrimonii Alpium Coltiarura, quam Aripertus
uitis instructa, et ipsa huic cum ceeteris Cbristi Ec- fecerat el ille repetierat, admonitione venerabilis
clesiisannuere consentit. Gisulfus, dux gentis Lan- papa; Gregorii conflrmavit. Wulfrannus Senonensis
gobardorum Beneventi, Campaniam igne gladio et archiepiscopus et Fontinellensis monachus floruit,
captivitate vastavit. Cumque non esset qui ejus im- et verbuin Domini Fresionibus praedicans, multa
petui resisteret, Joannes papa, qui .Sergio successe- miracuia fecit. Ecberectus vir sanctus de gentc
rat, missis ad eum sacerdotibus ac donariis perplu- Angloruni, et sacerdotium monachica vita etiam
rimis universos captivos redemit, et hostes domuin pro coelesti patria peregrinus exornans, priraas
redire fecit. Cui successit alius Joannes, qui inter Scoticse gentis provincias ad canonicam paschalis
multa operum illustiiuin, fecit oratorium sanctee Dei temporis observantiam, a ipja diutiiis oberraverant,
fiqnitrici, opere pulcherrimo, intra ecclesiam Beati pia prwdicatione convertit anno ab lucarnatioue
Petri aposloloruin principis. Hereberectus, res Lan- Domiui 717.
87 ORDERICI VITALIS
Theodosiiis aiuio i. llic oloctiis in imperaloreni, i Constantinus Leonis filius annis lvhi regnavit.
Anastdsiuni apiid NicMam civilatem gravi prffilio Ilugo Rothomagensis archiepiscojnis tloruil, et epi-
vicit ; daloquc sibi sacramenlo , clericuni liori ac scopatibus Parisiensi et Bajoceiisi, abbatiis etiaui
presbyterum ordinari fecit. Ipse vero, ut regnuin Genimeticensi et Fonlinelleusi prffifuit. Carlomag-
accepil, cum esset Catholicus, inox in regia urbe iiiis et Pippinus majoratuni domus adipiscuntur,
iraaginem illam vonoraudani, in qna scx sancto^ et Keiiiigius frater eorum, ejecto Ragenfiedo, ar-
synodi eraut depictn-, et a Pliilippico fuerat dejecta, chicpiscopus Rothomagensis eflicitur. Constaiitinus
pristino in loco crexit. Tiberis iluvius alveum suum et Habdallas .Viuiras res Sarracenorum paritor in
egressus mulla UomaniB fecit exilia civitati ; ita ut orlhodoxos sffiviunt. Constantinus concilium cccxxx
in via lala ad uiiani et semis staturam accresceret, episcoporum Coiislantiuopoli congregavit.
atijue a porta Saucti Petri usqtie ad pontcm Mil- Aiiuo ab Incarnatione Domini 7b4, Steplianus
vium aquse descendentes se conjiingercnt. Mansit papa raalignilate Haistulfi Langobardorum regis fa-
autem diebus vii donec agentibns crebras litanias tigatus, in Galliam confugit, a Francis honoritice
civibus, octavo demuin die revertitur. His tempori- susceplus Parisiis agrotavit, et convalescens apud
bus uiulti Angloriim gentis nobiles et ignobiles, Sanclum Dioiiysiiim altare dedicavit. Pippiiium, et
viri et feminte , duces et privati , divini anioris B iilios Carolum et Carlomagnum reges conse-
ejus,
instinctu, de Britannia Romam venire consuevc- cravit, eisquedefensionem totius sancto: Ecclesije
rant. contra cunctos hostes ejus commendavit.
Leo annis ix rognavit. Cujus anno iii Carolus Pippiiius, Francorum rex, postquam xvi annis
Martellus Pippini filius major domus regia; lit, an- strenue regnavit, viu Kalendas Octobris moriens,
noque sequenti Ragenfredum tvrannum Vinciaci Carolo filio suo regnum reliquit. Caroliis autem
bello vicit, quo victo Andegavim obtinuit. Sarraceni Magnus xi,vii annis regnavit, et mulla prccdicabilia
cum immenso exercitu Constanlinopolim conve- tam in ecclesiasticis rebus quam in sa:cularibus
nieutes, triennio civitalem obsidenl, donec civibus porpetravit. Hujus virtutes ante Dominum et homi-
multa instantia ad Dominum clamantibus, plurimi nes magn» fuerunt, et multorura ora ipsius acta
eorum fame, frigore, pestilentiaque perirent, ac sic cum admiratione referunt, avidisque auditoribus
pertojsi obsidionis abscederent. Regressi Bulgaro- cum favore summo concinunt. Ipse enimcum nobili
riim gentem, quse super Danubium est, bello aggre- Gallorum exercitu Romam perrexit, et inde re-
diuntur, et ab hac quoque victi refugiiint, ac naves means Desiderium regem Langobardorum cepit.
suas repetunt. Quibus cum altum peterent, in-
p Papiam, aliasque civitates Italise sibi subjugavit,
gruente subita tempestate plurirai etiara mersi, Pampeloniam destruxit. Cffisaraugustam bellica
sive confractis per liltora navibus sunt necati. nianu obtinuit; Saxones et Ilispanos atque Sarra-
Liuthprandus rex audiens quod Sarraceni, depopu- cenos belUs protrivit, ethnicasque vires Christianae
lata Sardinia, etiam loca foedarent iUa, ubi ossa virtutis terrore humiliavit, et vexillum crucis in
sancti Augustini episcopi propter vastationem nomiiie Christisiiblimavit.
barbarorum olim translata, et honorilice fueraut Leo Constantiui filius v annis. Iterum Carolus
condita, misit, et dalo magno pretio accepit, eaque Romam vadit, deinde Capuani et Apuliam bellica vi
in Ticinis transtulit, ibique cum honore tanto Patri penetravit.
debito condidit. Constanlinus, cum Irone matre sua, xvu annis.
Hiicusque chronographiam Anglici Bedae secutus Tunc Constantinopoli quidam lapideam arcam in-
sum, qui scripsit usqiie ad 734 ab Incarnatione venit, et in eam virum jacentem cum hac scrip-
Domini annum. Ipse nimirum Beda presbyter et lura :
Paulus Cassiuiensis, rehgione monachi, erudilione Christus nascetur ex Marin Virgine, et credo in
magna imbuti, inter cajtera bona studia historiam eurn. Sub Constantino et Ircne imperatoribus, o sol,
sua> gentis quinque libris ediderunt, et luculenter D itcrum me videbis.
prompserunt ; unde Guinili el Angli processerint Carolus ad fines Bajoari» per Alemanniam venit,
et qualiter Italiam Langobardi, atque Britanniam et tertio anno Bajoariam obtiuuit. Deiude Scla-
.\ngli sibi subcgerint. vos, qui Vulti dicuiitur, vadit, annoque sequenti
.\.\V. Impemlores Romani. Pippinus. Carolus Mag- Hungariam vastavit.
nu$. Imperatores Constanlinopolitani. His temporibus Adrianus et Leo per annos .\lviii
Amodo aliorum documenlo Patrum laboriose aposlolicae sedi prBefuerunt, admodum bonis operi-
perscrulari cogor, et descriptioncm temporum bus iii prresulutu fulserunt, et Ecclesia; Dei profue-
iisque ad nostra prosequi tempora molior, qua; ruiit. Tunc Conslautinus et Leo, aliusque Constau-
multis variisque calamitatibus modo tetra sunt; tiuus ut dictiim est iraperaverunt. A lempore enim
dum diio pr£esiiles de Romano pontilicatu jam per Constantini Magni Ilelenae filii, qui Constanlinopo-
sex annos ambitiose contendcrunt, et post niortem lim condidit, usiiue ad tompus Constantini Ireufe
Henrici regis Anglorum, de regno ejus Stepliamis lilii , Constantinopolilanus imperator Ronianum
uepos, et Joffredus gener, ad multorum dctri- imperiiim rexit; et Illyrico Italireque, multisqiie
nienla, minis et arniis inimiciliasexercueruul. aliis, uationibus et linguis praifuit. .Sed quia plures
,
89 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I. 90
ex ipsis inipurcitoribus hwrelici fiieruiit, nec legi- ^ leudas Decerabris Neustriam penelravit. Aniio ab
timo ritu a populo ad imperium eligente assumpli Incarnatione Domini 876 Normanniam ingressusest
sunt, sed crudeli dominorum, sive consangnineo- et xxxYii annis in Gallos prailiatus est donec a
rum interfectione suorum augustale stenima ne- Francone archiepiscopo baptizatus est.
quiler subripuerunt, nec apte niediam partem lam Leo et Alexander fiUi Basilii xxii annis. Carolo
lala; dominatiouis contra barbaros undique insur- imperatore defuncto, Arnulfus rex imperator effi-
gentes defendere potuerunt; Leo papa, et conven- citur, et x annis imperio potitur.
tus senatorum, populique Romani, convenerunt, et Anno ab Incarnalione Doraini 900, indictione iii,
de statu reipublicaj salubriter tractaverunt jugum- ;

Zendebaldus rex filium Arnulli occidit.
que Constantinopolitani principis a suo com- collo Tunc Rollo Carnutum obsedit. Sed Gualtelmus
muni consilio abjecerunt, strenuumque regeni ejusdem urbis episcopus, vir religiosus, tunicam
Francorum Carolum, qui jam niulta probitate illis sanctse Dei genitricis Mariee in manibus ferens,
patrocinatus fuerat, elegerunt, el Romanoimponere exivit, divinitusque adjutus bostes fugavit et civi-
fastigio decreverunt. tatem liberavit. Richardum enim Burgnndia; duceni
Quinto itaque Leonis papae anno, qui ab Incar- et Ebalum Pictavensium comitem ad auxilium sui
natione Domini 808 annus csl, Carolus iVlagnus rex, i> provocaverat ; et fugatis hoslibus triumphante Deo,
imperator lxxxiii ab Augusto factus est, et a Ro- Cliristiana plebs Iripudiat.
manis Augustus appellatus est. lUos autem, qui Alexaudor uno regnavit anno. Huni Saxoniam et
Lconcm papam, a quo consecratus fuerat, de- Thuringiam vastaverunt. Constautinus Porphyro-
honestaverant, morte damnavit; sed precibus papae genitus, Leonis filius, cura Zoe matre sua, iv annis.
morte indulta, exsilio retriisit. Circa id tempus Tertio anno Ludovicus Arnulfi filius obiit, et Con-
terrajmotus magnus factus est, qui pene totam radus Conradi filius in regem elevatur, et vu annis
Italiam concussit, et tectum beati Pauli apostoli, regnavit.
cum suis trabibus, magna ex parte dejecit. Romanus Armeniacus cum prBedicto Constantino,
Nicephorus, frater IrenEe, sex annis regnavit. XXVI annis.
Ilic pacem cum Carolo fecit. Aaron quoque rex Tunc Rollo Christianiis factus est, et cum Ca-
Persarum legatos, et amicitioe munera Carolo di- rolo rege Francorum, accepta in conjugioGisla filia
rexit. ejus, pacificatus est. Henrico imperante, Carolus
Michael, gener Nicephori, iii annis regnavit et rex in carcere comitis Herbcrti ParrouK obiit, et
Carolo imperatori legatos pacis misit. ingens dissensio Francos turbavit. Tandem post
p
Leo filius Bardse vi annis regnavit. Carolus magnus quinque annos Ludovicus rex Caroli filius Gerber-
Aquisgrani obiit, et Ludovicus Pius ex Hildiarde gam, Henrici Teutonum regis flham, uxorem
tilia Guitichingis Saxonum regis filius ejus succes- duxit.
sit, et XXVI! annis strenue imporavit; cujus tem- Constanlinus cum Romano puero filio suo, an-
pore turbo tribulationum superterrigenas admoduni nis XV. Tunc Otto, fllius Henrici, regnare coipit,
furuit. Paschalis, papa centesimusa Petro, Ludovi- et XXXVI annis regnavit, et sororem Edelstani regis
cum Pium Romae in die Pasch» coronavit. Anglorum conjugem habuit. Tunc Guillemus Longa-
Theophilus xi annis. Lotharius contra Ludovi- Spatha Rithulfum Ebroicencem, in loco qui Pratum
cnm patrem suum rebellavit, et multiplicala perti- belli dicitur, vicit; et Arnulfus Flandrite satrapa
dorum potentia terram turbavit. Tunc Normanni ipsum post VIII annos , xvi Kalendas Januarii
Britanniam, aliasque terras vastaverunt et corpora Guillelmum occidit. Guillelmo autem Richardus
sanctorum Samsonis et Pliiliberti, aliorumque mul- vetus filius ejus in ducatu successit, et liv annis
lorum, pro timore paganorum translata sunt. principatum strenue tenuit, et laudabilia opera per-
Michael Theophili filius xxvii annis. Secundo petravit.
imperii ejus anno Ludovicus imperalor xii Kalen-D Stephanus et Constantinus fllii Romani patrem
dasJulii obiit et a fratre suo Drogone archiepiscopo suum de solio regni deponunt. Sed Constantinus
Mediomatricum sepultus est. Deinde tertio anno, ambos similiter deponit, et ipse cum Romano fllio
qui ab Incarnatioue Domini 842 annus est, Fonta- suo annis xvi regnavit.
neticum bellum inter tres filios ejus, Ludovicura, Edgaro Edmundi fllio Angfis imperante, et cul-
Lolhariura et Carolum Calvum prope Autissiodorum toribus Dei benigniter adrainiculante, atque iu
faetum est, in quo Christianus populus vi Kalendas omnibus quae ad aidificationem Ecclesia; pertinent,
Julii mutua caede utrinque prostratus est. Tandein magistris fideliter obteraperante, Dunstanus Doro-
sors victoriae Carolo cessit. Eodem anno Normanni beriionsis archiepiscopus et Oswaldus Eboracensis
Rothoniagum vastaverunt, et monastorium Sancti ac .'Vdeiwoldus Guintoniensis sanctitate ct doctrina

Audoeni praisulis Idus Maii succenderunt. clarucrunt, et commissas sibi plcbes sollicite sa-
Basilius occiso Michaele domino suo xx annis lubriterque rexorunt. Religionis institulionem totis
regnavit. Fames hominum at-
valida et mortalitas nisibus araplexantes felicitor viguerunt, et xxvj
que mundo passim ssevit.

pestis auiiualium in abl)atias monachoruin vel sanctimonialium iu An^
Ludovico rege defunclo, Rollo cum suis xv Ka- glia construxerunt. Danica (luippc cladcs , «juas
91 ORDERICI VITALIS 02
aute aliqiiolannos beatuniEadiniincluin regem Esl- ôbsidionem reliquit, et in patriam snam mojstus
Anploniin inartyrizaverat, supor universnm etiam rcnieavit.
gregcni Cliiisti pcnc per totam Britannia- insulam Lotbarius rex Lotbarii regnuni recuperavit, ac ad
admodum debacchata fuerat et sacris tedibus de- palatium Aquisgrani, ubiOtloimperator cum uxore
struclis, Dominicas oves Iiipiiio more laniaverat, sua manobat, cum cxercitu oopioso venit, et liora
seu dispersonit. piandendi, nemino contradicoiite, introivit. Otlo
Nicephorus imperator, x annis. Turbationos in autem, cum uxore et populo fugiens palatium reli-
mundo nimix sffivierunt, avidique proccrcs cuni qiiit. Doinde reverso in Francia cum victoria Lo-
subjectis e.\ercitibus contra paros in bello consur- tliario, pr»fatus imperator oxercitum congregavit,
re.xcrunt. Parisius venit, snburbium illius iiicendit, ibique ne-
Joannes, occiso Mcepboro, por uxoroni cjus rcg pos ipsius Angusti cum aliis pluribus, armis Gal-
navit, cujus neptis Theopbanu Ottoni imperatori lorum inleriit. Lotharius igitur rex Uugonem du-
niipsit. Quinto imperii ejus anno Otto minor obiit, oeiu Kraucoruni et Henricum ducem Burgundionuin
et Otlo liliiis pjus posl euui xviii annis regnavit. Tunc convocavit, ot in bostes irruit. Fugienlcs vero us-
Hugo Magnus aliique proceres Francorum contra que Suessionem persequi non destitit. Illi autem,
Ludovicum regciu rcbellavorunt. Pra>fatus quippe B persequentium terrore fluminis Axonse alveum im-
dux vestigia Hodberti patris sui sccutiis est, qui petuose ingressi sunt ibique vadum nescientes plu-
conlra Carolum Simplicem rebellavit, et in regem rimi perierunt. Plures itaque aqua consuinpsit
unctus esl. Porro Carolus rex, ut se a porjuro duce quam gladius, tluvius enim ripas suas impleverat;
contemptum perspexit, nondum anno expleto co- unde ibidem tanti dimersione perierunt, ut aqua re-
piisundique contractis in desertorera surrexit, dundaret cadaveribus mortiiorum. Lolbarius autom
ipsumquo Suessionis piignando vicit et interfecit. rex tribus diebiis totidemque noctibus hostes con-
stanter persecutus est. Deinde in ipso anno prffifatus
X.WI. Lotharius rex. Carolus rcx. Exsiinclio Caroli-
rex cum imperatore Remis, contra voluntatem du-
inarjni d>/nastix.
cum et exercitus Krancorum, pacilicatus ost; oiqiie
Mense Maio, foria vi, sanguis siiper operarios Lotharingiam, quod Krancos magis contristavit,
pluit. Eodom anno, mcnse Septembri, Ludovicus largitus est.
rex post multas tribulationes mortuus est, et Remis Anno ab Incarnatione Domiui 076, Lotliarius
in basilica Sancti Remigii sepultus est. Lotharius Remi-
rex mortuiis cst, et Remis in basilica Boati
autom filius ejus Remis
regem unctus est, etpgii sepultus est. Ludovicus vero filius ejus xi annis
in
VII annis strenue regno potitus est. Tunc liugo regno potitus est, et defunctus in basilica Sancti
Magnus Aurelianensis dux Francorum cunctis Cornelii martyris, Compendio sepultus est. Carolus
,
proceribus sublimior divitiis et potentia viguit. Hlc autom frater ejus regnare voluit, sed Hugo Magnus
filiam Ottonis imporatoris conjugem Iiabuit, qna: Hugonis Magni filius contra illum robellavit, et c»l-
tres ei filios peperit, Hugonem, et Ottonem, et Hcn- lecto exercitii copioso, Laudunum, ubi Carolus cum
ricum, et filiam nomine Emmam, quoj Richardo uxore sua commanebat, obsedit. Tandem ille indig-
seniori Normannorum diici nupsit, sed sine liberis nalus de civitate cum armatis prosiluit, Hugonem
obiit. cum exercitu suo certando fugavit , et mapalia
Secundo anno Lotharii regis, niense Augusto, eorum incendit. Cernens itaque Hugo dux, quod
Hugo Magnus Pictavis civitatem obsedit. Sed Do- fortitudino Carolum superare non posset, consilium
minus, meritis sancti Hilarii prajsulis et patroni iniit cum Ascelino Lauduni vetulo prajsule, et con-
ejusdem urbis, terribiliter intonuit. Vehemens au- siliario Caroli. Porro ille ordinis sui et jetatis, cou-
tem turbo papilionom ducis disrupit, ipsumquo cum tiguffique sibi mortis immemor, Architophel et Ju-
cxercitu siio stupor niniis invasit, et statim ab dam imitatus, non erubuit lieri traditor. Noctu enim
urbis obsidiono fugavit. Eodem anno Gisleborliis D quiescentibus cunctis, Laudunum prodidit, et Hugo
Burgundia^ dux mortuus est, et Otto filius Hugonis Carolum cum uxore sua, Herberti videlicel comitis
gener ejus ducatii potitus est. Verum, non multo Trecarum filia, vinxit, et Aurelianis in lurre
post idem sine liberis obiit et Henricus frater ejus diutinse cnstodioe raancipavit. Illic Carolus duos
successit. filios, Ludovicum et Carolum, genuit, ct exinde
Tunc Ansegisus Trecaruin prtcsul a Rodberto co- progenies Caroli Magui regnare in Francia do-
mite de civitate ejectus ost, et in Saxoniam ad Ot- siit.
tonem imperatorem profectus est; inde adductis X.XVII. Hugo rex. Bemense Concilium. Gerber-
Saxonibus, diu Trecas obsedit. Diio siqiiidem dutus pap(t.
cos, HoI|iu et Bruno cum oxercitibus suis euin adjuva- Anno itaquo Dominicc Incarnalionis 09,T, llugo
Quondam venientibus illis deproedari Sononcs,
baiit. dux in regem Reniis unctus cst. Eodem quoque
occurrerunt Archemhaldus arcbiepiscopus, et Rai- auno Robertus filius ejus rex ordinatus est, et regi-
nardus comes vetulus, eorumqiie phalanges; et mine regni xxxviii anuis functus est. Ad tantum
commisso pr«Iio, interfeoorunt Hclpoiiomduccm et ficiuiis Hugononi .juaidam visio aiiimavit. Sauctus
muIlosSaxones.yuod Bruiiu socius ('.iusdcin vidcus, enim Gualaricus prajfato duci in Lutetia urbe Pari-
03 mSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I. 94
siorum constituto appnruit, eique, quis essel, vel \ sul revocatus est de custodia, et cum magno ho-
quid vellet, in somnis evidenter intimavit, pra3ci- nore receptus in sede propria. Altercatio Gerberti
piens videlieet ut super Arnulfum Flandritam cum poutificis et Leonis abbatis valde utilis liabetur, et
exercitu expeditionem faceret, ct corpus snum de in gestis pontiticum Reniorum scripla diligonter
monaslerio Sithiensi, ubi corpus sancti Bertini re- servatur.
quiescit, extraheret, et Legonao ccenobio in Vin- Gerbertus in divinis et saecularibus libris crudi-
niacensi pago restitueret. Praiterea promisit ei, si tissimus fuit in sua schola famosus, el sublimes
hsec ita faceret, quod ipsc et progenies ejus usque Rodbertum scilicet regem etLeo-
discipulos habuit,
ad septimani generationem in Francia regnaret. thericum Senonensera archiepiscopum, Remigium
Gratanter igitur Hugo jussioni paruit, et impetu (16) prsesulem Autissiodorensium, Haimonem atque
fortitudinis suse Arnulfum, Deo volente, terruit; ve- Huboldum, aliosque plurimos fulgentes in choro
nerabiliumque virorum Gualarici et Richarii, quaj sophistarum.
perquemdani clericum nomine Erchembaldum, ac- Remigius pontifex luculentam espositionem su-
cepto ingenti pretio, sublata fuerant, corpora rece- per missam edidit, et artem vel editionera Donati
pit, propriisque locis reverenter restituit. Ipse dux grammatici utiliter exposuit. Ilaimo quoque Sancti
Legonaum cumproceribussuis perrexit, gleliamque i> Pauli apostoli epistolas laudabiliter explanavit, et
sancti Gualarici in monasterio super Sominaeflumeu alia raulta de Evangehis, aliisque sacris Scripturis,
sito locavit ; et ejectis saecularibus canonicis, regu- spiritualiter tractavit. Huboldus autem musica? ar-
lares monachos subrogavil. Non multo post, ut dictis peritus ad laudem Creatoris in ecclesia perso-
tum est, regnura recepit, ct progenies ejus usque nuit, et de sancta Trinitatc dulceni historiam ceci-
iu hodiernum diem in regno perduravit. Quatuor nit, aliosque multos delectabiles cantus de Deo et
enim reges de stirpe jam regnaverunt ipsius, id est sanctis ejus composuit.
f Rodbertus, Henricus, Philippus et Ludovicus. Hugo llos, ahosque plures Gerbertus erudivit, quorum
rex in initio regni suisynodum Remis congregavit, multiplex sequenti tempore scientia Ecclesia; Dei
et Sewinum Senonica? urbis archiepiscopum cum plurimum profuit. Qui, postquam de throno Re-
suffraganeis suis invitavit, atque dominum Arnul- mensi, quem illicite usurpaverat, depositus est, cum
fum Reraorum archiepiscopum degradari fecit. Di- rubore et indignatione Galliam relinquens, ad Otto-
cebat enini ex concubina natum, secundum cano- nera irapcratorera profectus est; et tani ab ipso
nes, non debere esse episcopura. llli nirairum invi- quam a populo ad prajsulatum Ravenna; electus est.
debat, quia de regali prosapia Caroli Magni erat, p Inde post aliquot annos ad sedem apostolicam
frater Lotharii regis, sed es concubina natus mo- translatus est, annoque Dominicae Incarnatio-
ribus taraen inclytus, quia bonus erat et modes- nis 999 Silvester papa sublimatus est. Ferlur
I lus. de illo quod dum scholasticus esset cum daemone

Yenerabihs autem Sewinus plus Denm quam Hu- locutus fuerit, et quid sibi futurum immiueret in-
gonem metuit, ideoquc ininjusta degradatione Ar- quisierit. A quo protinus ambiguura monadicon au-
nulti non consensit; sed magis, in quantuni potuit, divit.
ipsum regera redarguit. Cnde regius furor in illum Transit ab R Gerbertus ad R, post papa vigcns R.
elTerbuit, et ad explendam temeritatem quaui con- Versipelhs oraculum tunc quidem ad intelligendura
ceperat nimis exarsit. Alii vero episcopi, licet inviti, satis fuit obscurura, quod tamen postmodum ma-
regis tamen ob metum Arnulfura degradaverunt, et nifeste videmus impletum. Gerbertus enim de Re-
Gerbertum monachuni philosophum, qui magisler mensi cathedra transivit ad prassulatum Ravennaj,
Hodberti regis fuerat, ordinaverunt. Violento quippc ac postmodum papa factus est Roraa'..
regis jussu depositus, Arnulfus, et cum magno X.WIII. Olto imperator. Edelredus Anr/lorum rex.
dedecore de ecclesia Beatae Dei genitricis Mariae Eventus varii in Anglia, Normannia et Burgun-
Remensi expulsus, et Aurelianis in carcere tribusj) dia.
annis retrusus. Haec itaque omnia Romano prsesuli Anno ab lucarnatione Domini 1002, Otto impera-
nuntiantur. Qui super his valde indignatus, inter- tor obiit, eique Henricus successit.
dixit omnes episcopos qui ArnuHum dejeceraut et Dein 1024, Couo Augustus imperavit. Cujus
\ Gerbertum in loco ejus constituerant. Leonera m anno Richardus n obiit, qui pro studio religio-
quoque abbatem a sede apostolica niisit iu Galliam nis patermonachorura appellari meruit.
vices suas explere et injustas ordinationes regula- Tunc Edelredo Edgari iilio regnante, multa ad-
riter emendare. Denique legatus papae Senonensem versa surrexerunt in regno Angliae. Nam Suenus
Sewinum primo adiit eique, quem rigidum recti- rex Danorum cum ingenti classe Angliam invasit,
tudinis servatorem prae cteteris noverat aposto- et delicientibus ad eura Anglis, Edelredus rex cum
lici mandala insinuavit. Iterum collecto Remis con- uxore et liliis in Normanniam fugit. Emma enira
cilio ex jussione apostolica , .\rnulfus archipra> uxor ejus erat soror Richardi Gunuorida! ducis Nor-
(16) Roinigius Antissiodorensis priBSul uon cst Kemigius ille mouachus Gerbcrti vere discijjulus. Dc quo
cousuleudus v. c. Le Prevost.
,
»3 ORDERICI MTALIS 96
niannorum, etRodbertiarchiopiscopi Rothoraagen- ^tudiiie concitati rebellaverunl, et in sua viscera
siuni. Nou iiiulto post geiitiUs re.x Sueuus a sancto diu pugnantes, nimiani slragem nobihum et vulga-
Eadmuudo rege et marlyre occisus est, et cadaver rium perpetraverunt. Nam Gislebertus comes Brion-
ejus aromatibus condiluni iu Daciam delatum est. nae et Osbernus dapifer, Gualichelmus de Ferrariis
Daci «juippe adhue pagani erant, ot feroces heri, el Hugo dc Monteforti, Rogerius de Hispania et
cujus corpus Auglica huino sepultum contineri non Hodbertus de Grentcmasnilo, Turchetillus quoque
potuit, morte perlerriti fuerant. Porro Edelredus ducis psedagogus, aliique plures interierunt mutuis
rex, audita morte Sueni, natale solum prolinus ictibus. Guido etiam Hainaldi Burgundionum ducis
repcliit, et dictis alque proniissis suos desertores ex lilia Kichardi secundi lilius, comes a Guillclmo
sibi conciliavit, et in rcdivivos hostes, ut sese me- duce constitutus , in illum rebellavit, multosque
lius quam anlea defendeienl, animavit. Cunutus Normannorum, qui proni ad prodilionem erant,
auteni filius Sueni contra suos valde indignatus cst, promissis sollicitavit. Quibus sibi consociatis, du-
qiiod fugissenl, et nol)ile regnum jam
Anglia» sibi catuni auferre duei salegit. Unde coactus juvenis
subactum muliebiiter deseruissent. Denique parata dux Pexcium convolavit, ibique pronus ad pedes
classe, ciim Lacraara rege Suavorum et Olavo rege Henrici regis corruit, etab eo contra malelicos pro-
Noricorum, in Angliam transfretavit et Lundoniam B ceres et cognatos auxilium pelivit. At ille, ut erat
obsedit. Ibi tunc Edelredus rei n?grotavit et mor- clemens, desolalo adolescenti compatiens, robur
tuus ost ; et Ednumdus filius ejuscognomento Irne- exercitus Francorum excivil, et in Neustriam duci
side, id est Ferreum-Lalus, in regem levatus est. auxiliaturus perrexit.
Plerumque ab Anglis et Danis pugnatum est, Anno ab Incarnatione Domini 1039 Conradus im-
victorieeque sorte variante, multus sanguis utrius- perator obiit, et Henricus filius ejus xvii annis reg-
que partis etfusus est. Tandem industriis et soler- navit. Anno iv imperii ejus magna homiuum mor-
tibus viris pacem procurantibus, duo principes ne- talitas facta est.
cessarium populis foedus pepigerunt. Cunutus autem Anno ab Incarnatione Domini 1047 apud Vales-
Christianus factus est, et Enimam Edelredi regis dunas acriter pugnaluin est. Sed Guido violentiam
relictam cum medietate regni conjugem sortitus Henrici regis et Willelmi ducis ferre non valens,
est. Hffic illi
peperit Ilardecunuium regem Anglo- victus est, atque de bello cum suis non sine raagno
rum, el Gunnildem uxorem Henrici imperatoris dedecore et detrimento fugere compulsus est. His
Romanorum. temporibus Bruno TuIIensis episcopus legatione
Instigante Satana, qui lethaliter perturbare genus Lotharingorumfungens Romam abiit, etinvia dum
p
hunianum jugiter satagit, Edmundus rex, post vii quadam nocte oraret, angelos cantantes audivit
annos, fraude crudelis Edrici Streona; latrinis in- Bucit Do77nmis : Ego cogito cogitationp.s pacis, et no7i
teriit; etCunutus totamAngliam obtinuit, et usque (ifPictio7iis, etc.fJer., XXIX, ti.jBruno autem ad pa-
ad mortem possedit. Eduardum vero et Edmundum pam Damasum perveniens, honorifice ab eo suscep-
filios Edmundi, elegantes albeolos, in
Daciam rele- tus est, et in senatu Romano cardinalis episcopus
gavit et Sueno regi Danorum fratri suo, ut eos in- ordinatus est. Erat euim pulcher et generosus
terficeret,mandavit. At ille generosos et innocentes sapiens et facundus, et multis ornatus virtuli-
pueros nequiter necare contempsit, sed orta occa- bus.
sione regi Hunorum illosquasi nepotes suos obsides Eodera anno Damasus papa defiinctus est, et
dedit. Ibi Edmundus clito immatura morte obiit. in Leonem papara electus est qui sanctorum scita ;
I-:duardusvero Deinutuliliani regisin matrimoniura canonum passim restituere conatus cst, qute jara
accepit et super Hunos regnavit. Edgarum vero transactistemporibus supradictorum regum et pon-
Adelinum, et Margarilam reginam Scotorura, et tiflcum nimis decideranl, et pene anotitia hominum
Christianara sanclimonialera genuit quos Eduardus defluxerant. Ipse igitur anno Domini tOoO Rerais
:
Edelredi regislilius, postquam patrium jus adeplusDutile concilium tenuit, et de castitate justitiaque
est, accersiit, et veluti propriam prolem in Anglia niinistrorum Dei tractavit, et salubria decreta, qua>
benigniter educavit. jam antistites et presbyteri nesciebant, reuovavit.
AnnoablncarnationeDomini 1031, Rodbertus rex Tunc ecclesiam Sancti Remigii Remorum archie-
Francorum obiit, et Henricus tilius ejus, licet Cons- piscopi Kalendas Octobris, llerimaro abbate pro-
tantia regina, et Rodbcrlus junior frater, aliique curante, dedicavit, et corpus ejusdera pra:sulis
Franci multum obstarent, auxiliante Rodberto duce transtulit; cujus solemnitas singulis annis primo
cum robore Normannorum, Gallia». regnum obti- die Oclobris in Francia celeberrime lil.
nuit, et XXIX annis regnavit. XXI.X. lJtice7isis cccîobii resliiuratio. Ffancos et
Anno v regni cjus, Rodbertns dux Normannorum Jôrmmnos itite/- sitnultates. Claromotitejise con-
in itinere Jerusalem apud Nicffiam Bithyniae urbem dlium. Eventus varii usque ad unnum 1138.
Kalendas Julii obiit, et Giiillelmus nothus filius ejus, Sequenti anno IJticense coenobium Sancti Ebrulti
octennis puer, in ducatu successit, et r. annis stre- a Guillelmo Geroii filio et nepotibus suis, Hugone
nne tenuit. de Grenteiuasnilio et Hodbcrto fratre ejus, restau-
)n pueritia vero ejiis Norinanni geuuina iuquie- ratura est; et venerabilis Theodericus Gemmeticeu-
,
97 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS — LIB. 1. I. 98
sis monachus priiuus abbas efleclus est. ^ Anno ab Incarnatione Domini 1099, Jerusalem,
His temporibus, gravis siraultas et belli semina- gentibusvictis, qui eam diu tenuerant, a sanctis
rium inter regem Francorum et ducem iNormanno- peregrinis capta est. Tunc Urbanus papa obiit, et
rum ortum est. Guillelmus enim de Archis, palruus Paschalis successit. Sequenti anno Guillelmus Rufus
ducis, contra eum rebellavit, consilioquo Malgerii rex Anglorum in venatione sagitta percussus obiit.
Rothomagensiura achiepiscopi, Henri-

fratris sui, Cui Henricus frater ejus successit, el xxxv annis
cum regem ad sui auxilium invitavit. Animosus ac IV mensibus regnavit. Hie, vii anno regni sui,
autem dux prolinus Archas obsedit, Engelrannum bellum apud Tenerchebraicum fecit, quod Rodber-
comiteni Pontivi contra eum in oppidum intrarc tum fratrem suum, ducem Normannorum cepit, et
volentem prasveniens oceidit, eL munitione obtenta ducatura sibi subjugavit. Tunc Henricus impera-
Guillelmum exhaeredavit, et Malgerium incentorem tor VII Idus Augusti obiit, et Carolus llenricus filius
dissensionum exordinari fecit. ejus successit.
Unde rex Galliae nimis indignalus infremuit; Deinde tertio anno Philippus rex Francorum
annoque Domini 10o4 in Ebroicensem pagum cum mortuus est, et Ludovicus Tedbaldus successit, et
magno exercitu introivit, et Odonem fratrem suum XXIX annis jam regnavit.
cum multis militum turmis per Belvacensem pagum B Sequenti anno, Anselmus Cantuariensis archi-
trans Sequanam destinavit. Porro dux cum valida episcopus, et Hugo Cluniacensis abbas e vita migra-
manu regi e latere comitabatur, et Caletorum caverunt ;
quos paulo post Guillelmus Rothomagensis
tervam sub manu Roberti Aucensis comitis et Ro- archiepiscopus moriendo secutus est.
gerii de Mortuo-mari contra Odonem prsemiserat. His tribus annis ingens in Gallia fames facta est,
Protinus illi, Gallis occurrentes, apud Mortuum- et igne sacro cruciante multitudo populi debilitata
mare bellum commiserunt, et magna caide utrinque est.
peracta Franci fugerunt; et Guidone Pontivi co- Anno ab Incarnatione Domini 1118, ventus in
mite, quimortem fratris sui venerat uicisci, capto, occiduis partibus vigilia Natalis Domini vehemens
gaudentes Normanni suam victoriam duci notifica- fuit, et aediiicia plurima nemorumque arbores pro-
verunt. Audiens autem rex suos terga dedisse Nor- stravit. Sequenti anno, bellum inler Henricum re-
niannis, erubuit, subitoque moistus ad sua reniea- gem Angliae et Ludovicum regeni Francia: xiii Ka-
vil. Deinde post aliquod tempus legitimi pacis lendas Septembris Brenmulai factura est, de quo
procuratores inter discordes dominos discurrerunt; triumphantibus Anglis et Normannis exercitus Gal-
et, reddito Guidone cum aUis qui capti fuerant, . , lorum fugatus est. Eodem vero anno, Calixtus H
prcefati principes fcedera pepigerunt, subjectaeque papa maximam synodum episcoporum Remis te-
plebes admodum gavisK sunt. nuit, et pacificare dissidentes summopere laboravit.

Anno ab Incarnalione Domini 1060, Henricus Concordia tandem inter reges facta, dum rex An-
Francorum rex mortuus est, et Philippus filius ejus glia; in regnuin suum redirel, Guillelmus et Richar-
XLvu annis post eum sceptro Gallise potitus est. dus filii ejus, cum magna multitudine nobilium
Anno regni ejus vi, Eduardus Edelredi filius rex multarura regionum, vu Kalendas Decembris nau-
Anglorum e vita migravit; post quem Heraldus Go- fragio perierunt.
duini fllius Angliee diadema invasit. Sequenti anno, Anno Domini 1123, indictione i, rebellantibus
cometes apparuit. Guillelmus autem dux Norman- quibusdam Normannis, Amalrico Ebroicensi et Gua-
norum in autumno mare transivit, commissoque larico Mellentensi et eorum complicibus, Heiiricus
praelio, ii Heraldum occidit, regnum
Idus Octobris rex oppida eorum, Montfortem, Brionnam et Pon-
obtinuit, et in die Natalis Domini regale sceptrum tem-Alderaari, obsedit, combussit et cepit. Post
sumpsit; annisque xx et viu mensibus teniiit. plurima damna, Gualerannus comes cum lxxx mi-
Sancta Ecclesia ejus temporibus crevit el magni- litibus bello captus est, et in carcere Henrici regis.
ficata est, et religiosis viris bonisque rectoribus f) a quo enutritus fuerat, et contra quera insolenter
educata est. MaurUius enim et Joannes atque arma levaverat, v annis vinctus est.
Guillelmus metropoli prsefuerunt Rothomagensi Anno Domini 1125, multorum principum mutatio
Lanfrancus Cantuariensi et Thomas Eboracensi facla est. Carolus Henricus v imperator obiit, et
aliique religiosi ccenobiis episcopalibus proeposili Lolharius Saxonum dux in imperio successit. Tunc
sunt Patres et magistri. etiam egregii duces, Guillelnius Pictavensis etGuil-
Anno ab Inearnatione Doraiui 1087, Guillelmus lelmus Apuliensis, obierunt. Deinde tertio anno
rex obiit, et Guillelmus Rufus filius ejus xn annis et Carolus Flandriae dux, in ecclesia orans ad missam,
X mensibus regnavil. Kalendis Martii occisus est, eique Guillelmus Rod-
His temporibus, 109.i anno, Urbanus papa ingens berti ducis Normannorum filius successit, qui se-
conciliura apud Clarum-Montem tenuit, et iter in quenti anno apud Alost peremptus est. Tunc Ger-
Jerusalem contra paganos inire Christianos com- mundus patriarcha Jerosolymitanus atque Goiffre-
monuit. dus Rothomagensis archiepiscopus obierunt.
Siccitas et fanies et mortalitas hominum tunc Anno ab Incarnalione Domini 1130, Balduinus II
fuerunt, rex Jerusalem, xviii Kalendas Septembris, obiitj

^
9'J OKDERICI VITALIS 100
cui Fulco Andegavonim comes gener ejus suc- res Siciliae pedetentira secutus Apuliam intravit,
cessit. mortuoque Rannulfo probissimo duce, cui papa et
Secundo aiino Romae Honorius papa mortuus est, Augustus coiitra oum regioinNii comniiseranl abla-
et mox in Ecclcsia niniium schisnia exortuni est. Uis sibi urbes forliter rcobtiiiiiil. Innocentiura pa-
Kam a quibusdam noctu Gregorius diacouus Papioi pam, qui nuper eum publice anathematizaverat, pcr
uatus in papa.ii eiectus est, et Innocentius nomina- Rogerium tilium snum comprehendit, et pro libitu
tus est, quem Ecclesia in Occidentis partibus con- siio pacem cum illo fecit. Denique ab invito raodes-
stituta suscepit ct secuta est. Tertia vero die, ab toque papa regnum Siciliae, et ducatum Apulia'.
aliis Pelrus Leonis litius introaizatus est, et Ana- recepit, et absolutus ab illo, Rogerium filium suum
cletus appellatus est. Hic, quia fratribus et cognatis ducem Apulia? constituit.
potentibus et aniicis admodum jam vii
stipatus est, Vcstigia majorum proseculus, chronographiam
anuis urbem Hoinam et reddilus ac dominia pap» scribere tentavi jamque in primo Ecclesiasticai
;
eflicaciter nactus est, ipsumque Apulia cum Sicilia Historite Iibro lineam narrationis ab incarnalione
et magno climate niundi secuta est. Salvatoris inchoavi, et per seriem iniperatorum et
Anno ab Incarnatione Domini H3(i, iudiclione regum usque in hodiernum diem perdnxi, quo
XIV, Henricus rex Aiiglorum et dux Normannorum, B Joannes .\ugustus Alexii filius prseest Constantino-
pacis et justilia strenuus amator, et fidelis Dei cul- poli, Lotharius vero dominatur Alemannis, Ludovi-
tor, incrmis populi protector, Eccleslseque sanct» cus Francis, Stephanus Anglis, et Remigius mona-
fervidiis defcnsor, in caslro Leonis, Kalendis De- chus Hispanis.
cembris, defunctus est. Et corpus ejus aromatibus Nunc autem in secundo, auxiliante Deo, de sanc-
conditum in Angliam deveclum est, et Radingis in tis apostolis et aposlolicis viris a priscis doctoribus
basilica Sauctee Trinitatis, quam ipse monachis edita, et ab antigraphis scripta considero, et eorum
conslruxerat, sepuUum est. gesla breviter congerere appeto, prout divini Spiri-
Stephanus aulem, ex sorore Adala nepos ejus, tus mihimet intimaverit inspiratio.
in regno successit, jaraque sextum regni annum De pontificibus Homanis, et eorum in vinea Sa-
peragit, in quo graves casus, multos dolores et baoth cooperaloribus libet seriera diligenter per-
multis detriraenta parientes atlulit. Nam conlra scrutari, et veraci stylo sociis id a me poscentibus
consules sibi rebelles Lincoliffi pugnavit et victus profari. Antistites nempe Romani a beatissimo Pe-
est, captus et in carcere Rodberti Brihitou mcerens tro, cui primitus dictum est a Domino Jesu Cbristo ;
Tinctus est. Tibi dabo claves regni ccelorum {Maith., xvi, 19),
p
Anno ab Incarnatione Domini H38, Petrus Ana- usque ad Innocentium papam, qui praiest hodie
clelus subito mortuus est. apostolicse sedi, cxli computantur.
Lotharius autem imperator, dum de subjugata De his omnibus quorum in Gesti^ pontificum in-
sibi Apulia rediret, obiit; eique Conradus Caroli serta est mentio, in sequenti libro aliquid propalare
Henrici iraperaloris nepos successit. Rogerius vero peropto.
SUMMARIUM LIBRI SECUNDI.
I. De oritjinilju.s EcctesiX Jcsii Cliristi. Actiin et miracida apostolorum. Discipuli numero creseunt.
II. Steplmnus primiis martyriim. Persecutio in Ecclesiam Jerusalem. Pauli conversio. Miracula Petri.
lU. Opinio Romani senatus de Christo. Facinora Herodis regis in Christianos.
IV. yerliiim Christi propagatur. Antiochena Ecclesia. Pauli et Barnabie prsedicationes.
V. ?!otitiw de Chri.sti apostolis. Petri historia.
VI. Paiilus.
VII. Seqiientia. Petriis et Pauliis Rom.v defientes.
VIII. Seqiientia. Mors apostolorum Petri et Pauli.
IX. Andreas.
X. A ndreas. Sequenlia vitte ejus.
XI. Jarohiis et Joannes.
XII. Jacobus Minor.
XIII. Philippus.
XiV. Thoinas.
XV. BartholomiBUs.
XVI. Matlhteus.
XVII. Simon, Jiida sive Tliaddseus.
XVIII. Mathias.
XI.X. Ilisturia discipulorum. Barnabas.
X.\. Marcus.
XXI, Liica».
101 mSTORlA ECCLESIASTICA. — PARS 1. — LIB. II. m
XXII. Martialis Lemovicensis.
XXIII. Seqnentia Martialis a))osloU vitse.
XXIV. Historia Romanorum pontificum. Petriis ejiisque siiecessores.
XXV. Sequentia Romanorum pontiftcum liistoriiv.

XXVI. Sequentia.
XXVU. Sequentia.
XXVIII. Seqiteiitia.
XXIX. Sequentia.
XXX. Sequentia.
LIBER SEGUNDUS.
martyrumque recensetur, quia hujusmodi

I. De originihus Ecclesise Jesu Christi. Actus et tnira-
^ iorum
cula apostolorum. Discipuli nuinero crescuiit. secretis coelestibus interesse dignus habetur.
Salutiferara liumano generi visitationem, quando Facundus quoque Arator, Romanoe sedis subdia-
temporis plenitudo venit, cffilestis gratia, ut ante conus, uarrationem Lucffi sequi studuit, et inde
mundi constitutionem praeviderat, clementer exhi- specialem versificandi materiam sumpsit atque Vi-
buit, et circa novissimam sKCuli horam radiis novfE gilio papse carmen metrica sonoritate pulchrum
lucis tenebrosa mortalium corda illuminavit. Sal- edidit, in quo nobile sui sediminis raonumentum
vator enim noster Jesus Christus, ut altisona sancti posteritati futurae reliquit. Tantos talesque praevios
vox Evangelii nos veraciter instruit, xv imperii intueri nitor, ac ut claudus pedetentim gradiens,
Tiberii Csesaris anno in Jordane baptismum a
, celerrimos cursores a longe vix insequor. De mate-
Joanne suscepit, et tribus semis annis evidentibus ria tamen illorum in prima fronte inchoandum mihi
signis et prodigiis verus sol emicuit, suamque dei- est, cui de apostolis et eorum beatis commilitoni-
tatem, qua Patri, sanctoque Spiritui coffiqualis et bus fandi voluntas inest.
consubslantiahs atque cooeternus est, mundo de- Luculenta Lucas refert narratione quod in dia
monstravit. Ueinde xxxiu setatis suse anno passio- sancto Pentecostes apostoli Spiritu sancto repleti
nem in cruce, hominum pro remedio, clementer B sunt el variis gentium linguis magnalia Dei, stu-
pcrlulit, et, destructa morte qua genus humanum pentibus Judaeis, qui de diversis nationibus conve-
vinculo justa; damnationis irretitum quinque rail- nerant, locuti sunt. -€mulis siquidem invidentibus,
libus annorum tenuerat, iiifernum spobavit, de- et prse invidia mussitantibus : Quia musto pteni
victoque Satana serpente autiquo, viclor a mortuis sunt isti [Act., ii, 13), Petrus ardore inllamraalus
tertia die resurrexit. Denique xl die postquam suos fldei, stans cum undecim sociis, vocem suam ele-
manifestis ostensionibus suoe resurrectionis veros de adventu Spiritus Paracleti longe ante per
vavit,
tesles conflrmavit, et cunctis evangelizare gentibus prophetam Joel prffidicto consequeuter disseruit, et
cum signorum exsecutione preecepit , discipulos de Jesu Nazareno, quem Deus Pater virtutibus et
foras in Bethaniam eduxit, eisque in monte Oliveti signis atque prodigiis declaravit, et a mortuis post
stans benedixit et, intuentibus illis atque gratu- passionem crucis tertia die resuscitavit, probabili-
lantibus, in coelos ascendit. Post decem vero dies, bus exemplis Psalmistae prolatis, veracissimam as-
jejunantibus amicis et in unum orantibus, Spiritum sertionem disseminavit. Judeei ergo corde com-
Paracletum misit, eosque, ut promiserat, unctione puncti sunt et salubriter recepto sermone baptizati
interna de omnibus in momento docuit et omnium „ sunt ; animseque credentium in illa die circiter tria
abundantia charismatum feliciter illustravit, con- millia apposita sunt (ibid., I-4I). Inde primitiva
tra cunctos adversantium impetus corroboravit, et processit Ecclesia quam cojlestis copiose perfudit
invincibiles athletas omniumque didascalos gen- gralia.
tium eflfecit. Mullii signa et prodigia per apostolos in Jerusalem
Lucas, natione Syrus, arte medicus, Christi lide- fiebant et universi videntes insolita metuebant. Odi'
lis discipulus, Spiritus sancti gratia repletus, post- nes etiain qui credebant pariter hahitabant et oinnia
quam Evangelium scripsit Grsecis fldelibus, insigne communia habehant. Possessiones et suhstunlias ven-
voluraen Theophilo adjecit de apostolorum Actibus. debiint et oinnibus, proiit cuiquc opus erat, illa divi'
Theophilus quippe interpretatur Deumdiiigens, quo dehant. Quotidie fideles cresoebant virtutibus, Do-
designatur omnis studiosus et inteliigeus et in di- niinoque augente qui salui fierent, crescebat eorum
vinai legis meditatione jugi fervens, ad quem serrao numerus [ibid., 41-47).
Dei jure dirigitur et a quo idem vivaciter percipi- Petrus cum Joanne hora nona templum ascendit,
tur, glutinoque dilectionis verse tenaciter retinetur. ibique quadragenariuni ex utero matris claudum
llli nimirum Evangelium, id esl bonum nuntium, mendicantem respexit. iNegans vero sibi esse divi-
merito insinuatur, el invictorum Iriumphus aposto- tias, indigenti melius obtulit, eumque apprehensa
103 ORUKIUCI VITALIS 104
manu semione mox in iiomine Jesu Christicui-avit. ^consislebanl, omnesque Spirilu suncto repleti sunt
Qui protiniis, consolidatis basibns et plantis, exsi- et retibus sacra; pr;edicationis multos de protundi-
liens et currens, cuni illis templum intravit et gau- tate errorum ad fidei justitia^qiie lumen attraxe-
dens Dominum publice laudavit. Omnis autem po- runt.
pulus, ut speciale miraculum vidit faclum in no- Multitudiiiis credenlium eral cor unum et anima
mine Christi super claudum, qui qnotidie poneba- itna. Nihil proprium aliquis possidehat neque quis-
tur ad speciosam portam lenipli, replelus est stu- quam inter illos egens erat. Omnia illis crant com-
pore et exstasi. Cum tenerentur autem apostoli, munin. Possessores domorum aiU (lyrorum lendebant
cucurrit populus ad porticum Salomonis ut claudum et anle pedes apostolorwn pretia eonan ponebant.
videretjam curatum virlutc nominis Christi. Con- Dividebantur autem singulis, proiU cuiquc opus eral.
gregata mullitudine, Petrus loqui capit ot laudcm Primitus iii Jerusalem ordinata sic elfulsit concio,
curalionisa se penitus liuniili ratiucinatione abegit, cujus tota coilis semper Ihigrabat
intcntio. Hunc
sed virtuti divinitatis Cliristi Jesu omnino ascripsit. conventum tam jucuudum dedicavit diva benedictio
Judeeos autem ejus persecutores benigniter redar- el bonorum inde morum nobis alma manavit insli-
guil, sed postmodum, quia per ignorantiam fece- tutio. Joseph, ab apostolis cognominatus Barnabas,
rint, in infatigabili miscricordia Magistri sui conCi- "id cst filius consohitionis, levilcs, Cyprius genere.
dens, leniter excusavit. Ad postremum, ad poeni- promptus ad opus bonum, cum haberet agrum,
lentiam scelerum ipsos invitavit el Salvatorem ac vendidit illum, attulit pretium et nnte pedes posuit
verum prophetam, ut Moyses el Samuel et omnes apostolorum [Act., iv, 23-37). Ananias aulem agrum
propbetoe deinceps proadixerunt, jam venisse H- vendidit et, cotiscia uxore sun iiomine Saphira, de
quido monstravit [Act., ii, 42; iii, 26). pretio agri fraudavil, et ufferens partem quamdam,
Loquentibus illis ad popnlum, sacerdotes ct ma- ad pedes apostolorum posuit. Ut Petrus fraudem per
gistratus tcmpli et Sadducxi supervenerunt et coiu- Spiritum sanctum cognovit, fraudulentum de men-
prehendentcs cos , in custodiim posueruut. Keilis dacio iucrepavit; qui mox, ut apostoli redargutio-
enim nequili;e pieni dolebant quod populum doce- nem audivit, cecidit et exspiravit. Et post spatium
renl et resurrectionem ex mortuis in Jesu annun- quasi trium horarum, uxor ejus nesciens quod
tiarent. Multi eorum qui audierant verbum credide- factum fuerat, ingressa esl, et a Pelro interrogata
runt, et fnclus est numerus virorum quinque millin. de pretio agri, mentita est. Ipsa quoque ab apostolo
In crastinum Annas, princcps sacerdotum, et Cniphns increpata confestim anto pedes ejus corruit et mor-
et Joannes et Alexander et quotquot erant de generc tua est. Timor itaque magtnts in universam Eccle-
sacerdotuli, ct principes et scjiiores et Scribx, con- *-< siam et in omnes qiti audierant hsec factus est [Act.,
gregati sunt in Jerusulem. Et statuentcs eos in mcdio, v, 1 - H ).
interrogabant : In qua virtute uut in quo nomine fe- Per mnnus apostolorum multa in plebe signa ct
cistis hoc vos? Tunc Petrus, Spiritu sancto reple- prodigia fiebant et omnes in porticu Salomonis una-
tus, optime testatus est quod in nomine Jesu Cbristi nimiter erant. Cseterorum autem nemo illis se con-
Nazareni reger sanatus est , nec aliud , in quo jungerc nudebat, sed populus eos mnynificabat. Mugis
salvari oporteat, nomen sub ccelo datum esl. Ad- augebatur credentium in JJomino multitudo, virorum
Versarii vero constantiam Petri et Joannis videntes, ac mulierum. \n plateis infirmi ponebantur in lec-
comperto quod homines essent sinc Htteris et idiotse, tulis, ut, vcniente Petro, suitem umbra illius obum-
admirabuntur ct contristabanlur; ipsos utique cog- hrnret qucmquam illorum et liherarentur ab infirmi-
noscebant quoniam cum Jesu fuerant. Hominem lutihus suis. Vicinurum quoque civitatum multitudo
quoque qui curatus fuerat, coram eis stantem vide- in Jerusulem ad apostolos concurrebat, 8egros et dae-
bant et nihil contradicere poterant, sed pro mani- moniacos allerebat et cunctis oplata salus provenie-
festo cunctis in Jerusalem signo, prse ira tabesce- bat {ibid., 12-16).
bant. Denique consilio accepto, apostolos convoca- rx Princeps snccrdotum et omnes qui ntm illo erant
runt, et ne omnino loquerentur neque docerent in zelo repleti sunt, manus in apostotos injecerunt et
nomine Jesu, denuntiaverunt. Quorum prsecepto in custodia illos puhlica posuerunl. Angelus autem
Petrus et Joannes auctoritale magna contradixe- Domini pcr noctem jnnuns carceris aperuit ct edu-
runl, dicentes : Si justum est in conspectu hci vos ceyis eos, dixit : Ite, et stantes loquimini in templo
potius audire quum Dominum, judicate. Non enim plebi omnia verba vitx hujus. Porro illi dituculo in
possumus qux vidimus et audivimits non loqui. At illi templum intraverunt et verbum Dei cum iiducia lo-
comminantcs eos dimiserunt, non ausi punire quos cuti sunt. Princeps sacerdotum, et qiti cum co erant,
videbant populo pro ingenti rairaculo admodum concilium convocaveru7it ac ad carcerem ut udduce-
placere (Act., iv, 1-22). rentur misentnt. Missi vero cnrcerem quidem citm
Dimissi nd suos venerunt ct qute sibi contigerant omni diligentia clausum, sed neminem intus invene-
eis annuntiaverunt. Qui cum audissent, vocem ad runt. Taudem audilum est quod qui quierebantur
Dominum unanimiter levuvcrunt et, ardore divino in templo docerent. Tunc magislratus cum ministris
inflammati, specialem Deoque gratam orationem illos sine vi udduxit. Timehant cnim populitm ne la-
fuderunt; et cum orussent, motus est locus in quo pidarentur. Princeps sacerdotum slatutos »>i concilia
i03 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. 106
iLvlarguit quod contraria sibi doctrina replessent 4 gutim /Viciem angieZi (tiid., 8-15). Interrogatus a priu-
Jerusaleni contra generale decretuni seniorum. Apo- cipe sacerdotuni, eioquenter respondit et antiqua
stoli ergo responderunt : Obedire oportet Deo magis patrum gesta prudenter intrepidus explicavit. Nam
quum hominibits. Deus patrum nostrorum suscitavit de Abraham et Moyse, aliisque patriarchis idoneani
Jesiim, qiiem vos interemistis, suspendentes in Hgno. laudationem extulit, magnarumque rerum narratio-
Hunc Deus principem et salvatorem exdUuvit dcxtera ncm breviloquio conclusit. Denique incredulos et
swi ad dandam pcenitentiam hrael et rcmissionem legis conlemplores redarguit, duros et incircum-
peccatonim. FA nos sumus tcstes horum verborum et cisos cordibus et auribus palam appellavit, qui
Spiritus sanctus quem dedil Deus omnibus obedien- Spiritui sancto semper resliterunt et prophetas
tibus sibi. Bxc cum dudissent, dissecabantur et cogi- persecuti sunt. Audientes hxc, dissecabantur cordi-
tabant interficere illos {.-ict., v, 17-33). bits suis et stridebant dentibus in eum. Cum aulem
Tunc GumaUel Pharisseus et legis doctor honora- essel Stephamts plenus Spiritu sancto, intendens in
bilis universx plebi. tn concilio surrexit, et, remotis coclum vidit gloriam Dei et uit : Ecce video coelos
apostolis, subvenire palam recensuit

illis volens, apertos, et Jesum stantem a dextris Dei. Exclamantes
qualiter ante paucos dies Theodas cum cccc. com- autem voce magna, continuerunt uures suas, et im-
plicibus in nihilum redactus fuerit, Judas quoque B petun fecerunt unanimiter in eum, et ejicientes eum
GalUteus cum suis, qui populum avertebant post se, extra civitatem, lapidabant. Testes vero vestimenta
in diebus professionis perierit. Tandeni, prolatis sua secus pedes Sauli adolescentis deposuerunl et
hujusmodi exemplis dixit : Nunc ilaque dico vobis, Stephanum lapidaverunt, invocantem et dicentem :
discedite ab hominibus istis et sinite illos, quoniam Domine Jesit, sitscipe spiritum meum. Positis autem
si est ex hominibtts consiliuyn hoc aut opus, dissol- genibus, clamuvit voce magna Domine, ne statuus
:
vetur; si vero ex Deo est, non poteritis dissolvere illis hoc peccatum. Et cum hoc dixisset, obdormivit
eos, ne fortc et Deo repugnare videumini. His auditis, in Domino [Act., vii, 1-59). Hoc itaque secundo Do-
illi consenserunt, et upostolos convocunles, caesis de- minicaj ,\scensionis anno, vii Kal. Januarii, factum
nuntiaverunt ne loquercntur in nomine Jesu, eosque est. Porro viri timorati corpus protomartyris in
dimiserunt. Et illi quidem ibant guudentes a conspectu villain Gamalielis, qus Caphargamala dicitiir, por-
concilii, quonium digni habiti sunt pro nomine Christi taverunt, et magnum fvcerant
super illum planctum
contumeliam pati. Oiiini uutem die in templo et circa (Act., viii, 2), ibique reverenter sepelierunt; cum
dornos nun cessabunt , docentes et evangelizantes quo poslmodum Nicodemus, Gamaliel et Abibas
Christum Jesum (ibid., 34-42). I
tumulati sunt. IUic tantus thesaurus phis quam
In diebus illis, crescente numero discipulorum, fac-
'
ccc annis delituit, donec illum Lucianus presbyter,
tum est, conlra Hebrseos murmur Grxcorum, quod revelante Deo, invenit et Joannes Jerosolymitanus
despicerentur in ministerio quotidiano vtduse conim. praisul, VII Honorii imperatoris anno, in Jerusalem
Unde convocantes duodecim multitudinem discipulu- transtuht.
rum, dixerunt Non est xquum nos derelinquere
: Lapidato Stephano, in Ecclesia quse erat Jerusalem
verbum Dei et ministrare mensis. Considerate ergo, magna persecutio facta est, et omnes, praeter apo-
fratrcs, viros ex vobis boni testimonii septem, plenos stolos, per regiones Judteffi et Samaria; dispersi
Spiritu sancto et supientia, quos constituamus super sunt. In ipsa tanien dispersionc Spiritu sancto cor-
hoc opus; nos autem orationi et ministerio verbi in- roborati plurima loca pertransibant et verbum Dei
stantes erimus. Cunctis hoc annuentibus, elegerunt evangelizabant. Tuuc Philippus in Samaria Chris-
Stephanum, virum fide et Spiritu suncto plenum, tum pra!dicavit et multa signa, paralyticis el clau-
Philippuyn et Procorum, Nicanorem et Timolheum, dis ac dojmoniacis in nomine Christi curatis, audi-
Purmenam et Nicolaum udvenam Antiochenum. Hos toribus suis ostendit. Samaritani unanimiter his
ante conspectum apostolorum stutuerunt et orunles quac a Philippo dicebantur intendebant et cuin ala-
eis munus imposuentnt. In Jerusulem discipuloritm J) critate magna fidem veram suscipiebant. Tunc Si-
numerus valdc multiplicabatur, multa etiam turba mon Magus qui Samaritanos jam olim seduxerat,
sacerdotum fidei obsequebatur (Act., vi, 1-7). diuque luagicis suis eos dementaverat, unde a de-
II. Stephanus primus martyrum. Persecutio in Eccle- ceptis magnus putabatur et magna Dei virtus vo-
siam Jerusalcm. Pauli conversio. Miracula Petri. cabatur Philippo evangelizanti de regno Dci credidit
et, cum aliis viris atque mulieribus in nomine
Stephanus, plenus gralia et fortitudine, faciebat Jesu
prodigia et signa mitgnu in poputo. Invidentes ergo Christi baptizatus, Philippo adhffisit. Signa enim et
Judasi in illum surrexerunt, et disputuntes cum eo, virtutes maximas fieri videbat et inde pro insolitis
supientix et Spiritui, quo loqiiebatur, resistere non admiians stupebat (ibid., 2-13).
potuerunt. Tunc falsos testes, qui dicerent se audisse ApostoH autem, qui erant Jerosolymis, cum audis-
eum dicentcm verba blasphemix in Moysen et Deum, sent qitiu recepit Sumaria verbum Dei, miserunt
ad
submiserunt et pkbem ac seniores atque Scribas eos Petrum et Joannem. Qui cum venissent, oruve-
commoverunt. Deinde concurrentes eum rapueruni runt pro ipsis itt acciperent Spiritum sanctum.
Tunc
et in concilio slatutum accusaverunt. Omnes autem munus super baptizatos imponebant, et ipsi Spiritum
qui sedebant in concilio, vidertint faciem ejus tun- sanctum accipiebant {ibid., 14-17). Hinc ecclesiastica
Patrol. CLXXXYIII. 4
107 OhDERICI VITALtS \m
processit inslitulio, ut post baptisma, quod cate- A Damusci hubitabant confundebut. Ingens igitur odiuni
clnimenis per niiuisterium datur ?acprdotis, impo- contra illum pro testimonio lideli concitatum est,
sitio manus poutitlcis cum oralione fiat ac unc- et post aliquod tcnipus a JuiIo;is, ut inlerliceretur,
tione cbarismatis; et sic integra confirmatio fit pcr summoperc quwsitus est, porlisque Damasci custo-
septiformem gratiam sancti Spiritus baptizatis. dia, ne effugeret, nocte diequc dcputata est. Disci-
Cum vidisset Simon quia per impositioncm manus puli aulera, quia hostiles insidix Saulo nocte fnctx
apostolorum durelur Spiritus sanctus, obtulit eis pe- sunl, inimicis frustra insidiantibus, cum nocte per
cuninm, dicens : Date et mihi hanc potestatem ut murum in sporla subraiserunt. In Jerusnlem cum
cuicunque iinposuero manus, accipiat Spiritum sanc- venisset, jungere sc discipulis tentabat; sed omnes
tum. Petrus autem dixit ad eum Peeunia tun tecum : timebant eum, non credcntes quia discipulus esset.
sit in perditioncm, quoninm donum Dei existimasti Burnabas vero illum apprebendit, ad discipulos
pecunia possideri. Non est tibi pars, neque sors in duxit et quomodo in via vidisset Dominum, et ca^tera
sermone islo. Cor enim tuum non est rectum cortim qua> conligerant, eis narravit. illis itaque Deo gra-
Deo. Paenitentium itaque age ab hae nequitia tua, et tias agentibus fideliter adhajsit, et cum illis intrans
rogn Dominum si forle remittntur tibi hxc cogitatio et exicns, in nomine Domini Jesu fiducinliler egit.
cordis tui. In felle enim amnritudinis et obligatione B Cum Grascis disputnbat et Juda;os revincebat, Deo-
iniquitatis video te esse. Simon autem, apostoli dicta que adminiculante, omnibus eminebat. Invidentes
parvipendens, j'ecessit, et apostata factus, innume- ergo sublimiori, perimere Saulum victi conati sunt.
ris sceleribus iram Domini diu exacerbavit. Apostoli Quod fratres cognoscentes, euni Cxsaream deduxe-
vero locuti verbum Domini Jerosoli/mnm redibant et runt et Tarsum dimiserunt. Eccksia quidem per totain
multis regionibus Samaritanorum evungelizabant (cf. Judseum, et Galilseam, ct Sam<irinm pacem habebnt.
Act., VIII, 18-2S). Ambulans in timore Lomini sedificabatur, et conso-
Augelo Dei praecipiente, Philippus Candaci (17) latione Spiritus snncti replebatur, atque credenlium
eunucbo, qui super omnes gazas regintc ^tbiopum multiludo augebatur (liiii., 22-31).
erat, revertenti dc Jerusalem occurrit et supcr cur- Petrus apostolus JE/ieam paralyticum ab annis
rura cum illo ascendit, atque Isaiam, queni legebat octo jucentem in gi-abato Liddx sanavit. Omnes vero
prophetam explicare coepit, et a vaticinio de occi- habitatores Liddse et Saronse, qui hoc viderunt, ad
sione agni mansueti incipiens, Jesum illi evange- Dominum conversi sunt. In Joppe Tabithn, operibus
lizavit. Ipse vero gaudens audivit^ diligenter intel- bonis el eleemosynis plena, defuncta est, ct a fratri-
lexit, libenter credidit, et, inventa aqua, baptizatus bus in cainaculo posita est. Discipuli uudientes quia
^
est, et in patriam suam cura gaudio, pro sacraj Petrus esset Joppse, quse vicina erat Lidd», duos ad
regenerationis innovatione, regressus est. Spiritus eum viros miserunt ac ut ad eos veniret rogaverunt.
autem Domini Philippum rapuil et, de Azoto usque At illc mox ut legationem fratrura audivit, burai-
in Cffisaream, civitatibus cunctis evangelizavit {ibid., liter obedivit. Adveniente Petro , circumsteterunt
26-40). illum omnes viduse flentes, et ostendebant illi tunicas
Snulus adhuc spirnns minarum et csedis in disci- et vcstcs quas faciebat illis Dorcas. Ejectis autem om-
pulos Domini, petiit a principe sacerdotum epistohis nibus forns, ponens Petrus genua sua oravit, et con-
in Damascum ad synagogas, ut Ecclesiam Domini versus ud corpus dixit : Tabilha, surge. At illa ocidos
devastaret, et viros uc mulieres de Nazarenorum suos aperuit, et viso Petro, resedii. Dansque illi ma-
secta vincirct, et Jerusnlem perduceret. Cum nppro- num, erexit eam, et sanctis ac viduis assignuvit eam
pinqunret Dnmnsco, circumfulsit eum lux de cmlo. vivum. Hoc divulgato per universum Joppem mira-
Et cadens m
terram {Act., is, t-4), audivit Domi- culo, multi crcdidcrunt in Domino {ibid., 32-42).
num increpantem se, et correctus est, et sibi mul- Comelius in Cxsarea, centurio cohortis quas dici-
tisque aliis utiliter immutatus esl. A sociis, qui tur Italica, vir religiosus ac timens Detim cum omni
comitabantur, c[ui Dominum quidem cum illo lo-D domo sua multis intentus erat eleeinosynis et ora-
quentem audierunt, sed nerainem viderimt, per tionibus pro salute perpetua. Is vidit in visu matii-
raanum tractus in Damascum, tribus diebus non feste, quasi hora nona diei, angelum Dei. Quem in-
vidit, nec manducavit, neque bibit. Ananias a Do- tuens, timore coireptus ab illo audivit : Corneli,
mino missus Saulo manus imposuit, confortavit, orationcs tux ct cleemosynx lux ascenderunt in me-
ilUiminavit ac baptizavit. Sic rairabili modo de lupo morinm in conspeclu Dci. Deinde preecepil ut Si-
et perseculore saivo fit agnus et aries fortissimus, moneni Petrum accersiret, a quo consilium salubre
vas electionis et Doctor gentium. Conlinuo ingres- audiret. At ille jubenti mox paruit et tres viros ad
sus in synagogas, prxdicabnt Jcsum, quonium hic Petrum misit. Postera die, illis appropinqunntibus
est Filius Dei, stupentibus cunctis, qui pcrlinaciam civitati, Petrus, circa horam sextam, ascendit in
ejus antea noverant, duin paternarum traditionum superiora ut oraret. Cumque esuriret et .supernis
amplius a^mulutor e.\isteret {ibid., 4-21,. inbiaret, cmlum in excessu mentis aperlum vidit et
Saulus mullo magis convalescebnt et Judxos qui descendens vas quoddam velut linteum mngnum qua-
(17) Leg. Candiois. Hoc nomen, reginse iElhlopum, sed non eunucbi est. Le Pr6vost.
,
1 ll!( IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — UB. II. IIO
tuor initiis submitti de ccelo in ternim, in quo erant ^ venerunt, et annum totum in Ecclesia conversoti
omnin quadrwpedia et serpentia terrx et volutilia sunt, turbamque mullam docuerunt. Ibique discipuH
ckU. Et fw-ta est vox ad eum : Surge, Petre, oceide primum Cftrwiinni cognominati sunt (Ac(., xi, t-26).
ct mandwa. Pctrus uutem ait : Ahsil! Domine, quia Tmic Agabus vates, unus ex his qui de .lerosoly-
7iunquam miinducavi commune el immundum. Et vox mis veuerant, propbetis, magnam famem futuram
iterum secundo ad eimi : Quse Dominus inirificavit divinis prresagabat oraculis. Saulus vero et Barna-
ne tu commune dixeris. Hoc autetn ter factnm est, bas cum ministerio a fratribus collato, quod sanc-
et stdtim ras in ccelum rcceptum est. Hac niminim torum usibus doserviret, Jerosolymis destinantui'
revelatione Pctro gentium couversio divinitus in- [ibid., 27-30).
sinuata est, qute per quatuor nuindi climata in III. Opinio Romani senatus de Christo. Facinora
omni lingua et tribu facta est, et a Deo, ne qucm- Hcrodis regis in Christianos.
libef converti volenteni respueret, evidenter edoctus Interea Tiberius Augustus duobus et viginti cir-
est. Securus ergo et gaudens nuntios Cornelii citer annis regnavit. Cujus imperii xvni anno, ut
bospitio in domo Simonis Coriarii suscepit, et cum fldelis notitia veraciter asserit, Dominus noster Je-
illis sequenti die in Csesaream Palsestinee perresit sus Cbristus passus est et resurrexit et multa mi-
llluc ingressus, Cornelium et cognatos ejus cumB rabilia ineffabili modo fecit, quie jam longe laleque
neoessariis amicis invenit et rogatus ab eis, qui pcrvulgata Pilatus Tiberio quod pro innu-
retulit, ct
ad audiendum et obediendum parati erant, verbum meris magnalibus in ejus nomine peractis a quam-
vitas loqui, pie obtemperavit {Act., x, 1-33). plurimis jam Deus esse crederetur, adjecit. Tibe-
Aperiens enim Pctrus os suum, dixil : In veritate rius quse compererat senatui retulit. Senatus autem
comperi quoniam non est persondnim acccptor Deus, Cbristum sprevisse dicitur, ut Tertullianus in Apo-
sed in omni gente, qui timet eum et operatur justi- logetico suo scribit, pro eo quod bujus rei judicium
tiam, «cceptMs est illi. Verbum misit filiis Israel non sibi prius delatum fuerit, sed auctoritatem
anmintians pacem per Jcsum Christum. Hic est oiri- suam vulgi sententia praivenerit. Lex enim crat an-
7iium Do/ninus. Cumque Petrus ba3C et alia plura de tiquilus designata, ne quis apud Roraanos deus ha-
adventu Salvatoris et perenni vita prDedicaret, beretur, nisi senatus dccrelo et scntentia conflr-
multumque sitientibus de fonte coelestis doctrino; matus. Porro, ut Cffisariensis Eusebius in secnndo
pocula vitae propinaret, Spiritus sa7ictus super om- Ecclesiasticm Historix libro asserit, hoc erat pro
nes qui audiebant vcrbum cecidit el scientiam lin- vero quod agebatur, ne divina virtus hunianis as-
guarum illis repente contulit. Petrus autem, obstu- . I
sertoribus indigere putaretur. Cumque secundum
pcntibus iis qui cum eo ex circunicisione venerant, '
ea qua; supra disimus, renuisset scnatus, Tiberius

baptizavit Cornelium et omnes qui cum eo credi- tamen tenuit sententiam suam, ne quis adversus
derant (ibid., 34-48). doctrinam Christi contrarium moliretur. Quod pro-
Idem, postquam ab illustribus neopbytis rogatus fecto divina prudentia ita tunc Cfcsaris sensibus in-
aliquot diebus Caisarese mansit, confirmatis illis, gessit ut, absque ullo obstaculo, in ipsis dunlaxal
Jerusalem ascendit et coapostolis suis conversionem initiis, Evangelii sermo usquequaque percurrerel.
gentium enarravit. Tunc quidam ex circumcisione Unde et factum est ut repente quasi coelitus lumen
contra illw7i disceptabaiit, diceîtes : Quare introisli ostensum, aut raJius solis erumpens, lotum orbeni
ad viros prsputium hahentes, et manducasticum illis? claritate superni luminis illustraret, compleretur
Petrus autem seriatim explanare ccepit quomodo et illa prophetia quse dixerat : In omnein te^ram
jejunus Joppe oraverit, ibique in e.xstasi visionem exivit sonus eorum, et in fines orbis teri'x verba co-
videritqua Deus illi vocationem et conversionem rum Rom., x, IS). Ex quo pcr omnes
(Psal. xviii, o ;
gcntium suamque opitulationem demonstraverit, et immensae multitudinis, velut ines-

civitates ac vicos
reliqua qujc contigerint sincera narratione mani- sium tempore frumenta ad areas, ita ad ccclesias po-
festavit. ffis auditis, tacuerunt, et quia fraterna cha- J) pulicongregabantur. Quicunqueilliaparentibus tra-
ritate fervebant, Isetati sunt, Dominumque, qui gen- dita; sibi morbidfe superstitionis vinculis tenebantur,
tes etiam per poenitentiam salvat ,
glorificitvcrunt. per doctrinam Christi simul et virtutum iniracula,
Cyprii quoque et Cyirjixi lideles, aliique qui iu tri- quoe fieri videbant, percepta verbi Dei notitia, lan-
hulatione sub Stephano facta dispersi fuerunt iisque quam a lyrannicis doniinisliberati, ad unum veruni
Phimicem, et Cyp7'um, et Antiochia^n perambulave- Deum et Dominum, Creatoremque suum, vetusti cr-
ru7it, et solis Judxis verbum fidei locuti sunt. Porro roris pcenitentos, fideli cum confessione veniebant.
ingressi Antiochiam, Grsecis annuntiaverunt Domi- Defuncto Tiberio, Caius Caligula imperium susce-
num Jesum, multusque numerus credetitium co7iver- pit et IV annis nec integris usurpavit. Hic Judfeo-
sus est ad Dominutn. Hoc audiens Ecclesia qua; Je- rum principalum Herodi Agrippa;, Aristobuli filio,
rosolymis erat, in Domino essultavit, et Bartiabum tradidit, simulque Philippi et Lysania; tetrarchias
virum bonum sanctoque Spiritu et flde plenum misit. contulit, Herodis quoque paulo post addidit. Ipsum
Qui cum venisset, et gratiam Dei vidisset, gavisus vero Herodem, qui Joannis Baptista; nccis auctor
est, et confortatis dmnibus, Tarsura, ut quoereret cxstiterat, vel in passione Domini subsannator in-
Saulum, profectus est. Inde simul ambo Anliochiam terfuerat, multis excruciatum modis, reterno in Hi»
III OKl)li:KICl YHAl.lS ii'2
spania exsilio daninavit, ul Josephus Hebrteorum \ rniit iilulare et horribiliter conqueri quod, igneis
nobilis hisloriofrraphiis scribit. ibidem catenis religati, crnciarentur ab angelo Dei,
Tunc Pliilo Juda>us, scriptoruni insignissimus, ran<teni aposloli jussu absoliiti sunt, et versa vice
in Gra?corum philosophia inter primos prinius, pe- ad Hermogenem redierunl , eique de reslibus a
ritije suse posteris clara monumenta reliquit et in- tergo manus ligaverunt et vinctura ad apostolum
ter reliquaquajscripsit, deacerbitate Caii et insania perduxerunt.
asserit quod in tantum superbia' elalus sit, ut deuni Bcatus vero apostolus illum inorepavit, daemoni-
se appellari voluerit el sancta Judaeorum loca idolis cam societatem homini detestabilem et omnino
profanaverit. Judffii etiam, pro piaculis quae in noxiam esse asseruit, humilemque magum et con-
Christum ausi sunt, nimias cladcs et tribulationes fusum antc se stanteni a Phileto solvi prwcepit. Ab-
pertulerunt, siciiti pra;dicti sophista; 1'liilo et Jose- solutus itaque baculuin apostoli contra doimonum
phus suis in scriptis referunl. Nam ex admissi sa- iras sunipsit, et de domo sua zabernas codicibus
tcmpore nunquam ab eis sedilionuni furor,
crilcgii plenas, cervicibus discipulorum suoruni impositas,
nunquam bella mortesque cessarunt usquequo , attulit. Deinde omnes Ubros ignibus concremare
ultinnim exitiabile malum temporibus Vespasianffi coepit, sed jussu apostoli, ne odor incendii malefi-
obsidionis eos inclusit. Pilatus, qui Tiberii Ca-saris B ciorum vexaret incautos, zabernas petris et plumbo
anno xii procurator Judu;ae factus fuerat, et scnten- impletas in mare demersit. Sic ab omni maleficio-
tiam damnationis in Christum dixerat, irrogante rum onere nudatus Hermogenes repedavit, et apo-
Caio, tantos angores subiit, ut propria manu se pe- stoli plantas humiliter tenuit, veramque Deo poeni-
remerit. Matthanis, in Judrea prifidicans, Evange- tentiam exhibuit, et beato apostolo adbEerens in
liuin Ilebrseo sermone scripsit. omnibus obtempcravit. In timore vero Dei ita coepit
Interempto Caio Csesare, Claudins xiii annis et esse perfectus ul virtutes etiam plurimas per eum
VIIImensibus regnavit. Sub quo fames salis dira faceret Dominus; quibus visis, plures ad Dominum
universum orbem terra; obtinuit, sicut Lucas Aga- conversi sunt, relictis erroribus suis et facinori-
bum prophetam denunliasse describit. bus.
In illo tempore, quod sub Claudio fuit, cum fames Judaei autem in nequitia perseverantes, cum vi-
erat, Herodes rex manus suas immisit afUigere ali- dissenl magum, quem invictum putabant, et amicos
quos de Ecclesia. Tunc Jacobus, Zebedaii lilius, ejus in Christum credentes, centurionibus Jeroso-
Domini nostri Jesu Christi apostolus, omnem Ju- l3'morum Lysia; ac Theocrito pecunias obtuleruut,
daeam et Samariara visitabat et multa signa in p tentumque Jacobum in custodiam miserunt. Facta
Christi virtute faciebat. In synagogis contra incre- vero seditione, ductus est ad audientiam, et rairati
dulos disputabat, sanctasque Scripturas explanabat, sunt omnes ejus in Domino constantiam. Interro-
ostendens omnia, qua; a prophetis sunt prsedicta, galus a Pharisseis, optime respondit et de sanctis
in Domino Jesu Christo esse completa. Scripturis prudenter et eloqueuter Iractavit. Unde
Hermogenes magus, audita virtutum ejus fama, nativitateni de intacta Virgine et passionem ac re-
ad euni, explorandi causa, Philetum dis-
invidit, ac surrectionem, et ca;tera quje de Christo Catholica
cipulum suum destinavit. Veniens autem Philetus confitetur Ecclesia, irrefragabiliter probavit. Feli-
cum aliquantis Pharisaeis conatus est Jacobo resis- eiter apostolo perorante, omnes crediderunt atque
tere et pra;dicationem ejus de Domino Jesu Christo peccata sua confitentes, Ecclesise Dei fideliter ad-
suis objectionibus conquassare. Apostolus vero in haeserunt.
Spiritu sanclo confldenler egit, oranes adversarii Post aliquot dies, Abiathar pontifex, videns tan-
assertiones evacuavit, eique ex divinis Scripturis tum Doraino populura credidisse, doluit, datisque
Jesum Nazarenum verum Filium Dei ostendit.
esse pecuniis, sat acerbam seditiouem excitavit, ita ut
Reversus ad Hermogeneni Philetus summopere cce- Josias scriba funem in coUo apostoli mitteret, ip-
pit Jacobum laudare, allegationes ejus de vera fide
D sumque ad praitoriura Herodis regis, filii Aristo-
Udeliter approbare, ipsumque insuperabilem extol- buli perduceret. Herodes autem favere volens
,
,
lere et niulta quse viderat vel audierat rairacula pu- Judaeis, jussit eum decollari. Cumque Jacobus du-
blicare.Denique magistrum commonuit ut ambo ceretur ad decoUalionera, vidit paralyticum jacen-
ad ipsum continuo irentet ab eo indulgentiara pos- tem et ab eo sanari fidcliter poscenteni, et ait illi :
tularent ejusque discipuli fierent.

Hermogenes igitur M In noraine crucifixi Uomini mei Jesu Christi, pro
zelo repletus Philetum ita vinxit, ut movere se non cujus amore ducor ad decoUationem, exsurge sanus
posset. Apostolus vero, nt hoc per puerum Phileti et benedic Salvatorem tuum. » Qui protinus siir-
agnovit, sudarium suum illi direxit, ac ul inde in rexit, et gaudens currere , Domiuumque benedi-
nomine Domini tangereturprsecepit. Quofacto,mox cere coepit. Quod videns Josias, ad pedes apostoli
a vinculo magi resolutus, ad Jacobum cucurrit, dae- corruit et indulgentiam ab eo humiliter petivit.
nionicisque maleficiis tripudiaiis insultavit. .Magiis Jacobus autoui intelligens cor ejus a Deo visita-
aulem, niiiiium dolens, ai-te mifaria d;eiiiones exci- lum, gavisus est, et Josias Dominura Jesuni verum
tavit, eisque iit Jacobum et Philetuin vinctos sibi Filium Dei vivi confessus est. Tunc Abiatbar fecit
adducerent jussit. lili vero venientes in aere coepe- eum teneri et os ejus pugnis csedi, Deinde missa
H3 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — LIB. II. 114
de eo rclatione ad Herodem, inipetravit ut decol- \ Herodes rex custodibus nimium iratus est. Regis
laretur. Cumque Jacobus eum osculatus fuisset, vero facinus in apostolos perpetratum dilationem
manum suam super caput ejus posuil, ipsumque non patitur ultionis, sed continuo vindex adest
facto signaculo crucis in fronte ejus benedixit. Sic dextera Divinitatis, sicut Lucas edocet in Actibus
perfectus in fide cum apostolo decollatus est, et apostolorum (ibicL, 13-23), et Josepbus in nono de-
ambobus remunerationem a-ternam omnipotens cimo libro Antiquitalum ; namcum Caisaream, quse
Emmanuel largitus est. Pyrgus Stratonis prius vocabatur, descendisset, et
Consummato itaque beati .lacobi apostoli, fralris in die solemni, cum in honorem Caesaris spectacula
egregii Joannis Evangelista;, martyrio, quod viii civibus ederet, prseclara veste ex auro argentoque
Kal. Augusti festive celebrat Ecclesise devolio, sep- mirabiliter contexta indutus ad theatrum processis-
teni diseipuli ejus, qui ab eo in vera fide instituti set, ac pro tribunali consedisset, eique populus
passioni ejus interfuerunt, corpus ejus divinitus concionanti de sublimi, dei, non hominis voceni
edocti vetustee navi imposuerunt, altoque pelago, acclamaret, statim angelus Domini percussit eum,
sine gubernatore necessariisque instrumentis, se, eo quod gloriam Deo non dederit, et scatens vermi-
dispensante Deo, commiserunt. Sic miro modo in bus post quinque dies exspiravit.
Hispaniam appulsi sunt, etarege Galliciae suscepti, i> IV. Verhum Christi propagatur. Antiochenu Ecclesia.
primum fldem et religionem Iberis prsedicaverunt, Pauli et Bariiabce pnedicationes.
ibique venerabilem sepulturam magistro suo adepti Agrippa vero filius ejus xxvi annis, id est usque
sunl. Multa ibidem miracula meritis sancti Jacobi ad exterminium Judaeorum, regnavit, etpacem cum
apostoli facta sunt, et habitatores totius provinciee Romanis et Christianis habuit. Verbum Domini cre-
jamdudum Christi fidem susceperunt. In sede pon- scebat et multiplicabatur.

tiUcaii canonicales asseclse pretiosissimum corpus Antiovhix in Ecclesia pruphelse et doctorcs erant
aposloli veneranter custodiunt, et illuc fideles Chris- Barnabas et Simon Niyer, Lucius Cyrenensis, Ma-
ticolse de cunctis climatibus orbis concurrunt, ac nahcn Herodis tetrarchx collactaneus et Stiulus.
ad exorandum clementem Adonai per aposlolicos Ministrantibus illis Domino, et jcjunantibus , dixit
interventus conveniunt. Spiritus sanctus : Separate mihi Barnabam et Sau-

Herodes rex, quem Josephus Agrippam nominat, lum in opus [ad] quod assumpsi eos. Tunc jejunan-
videns gratum esse Judseis quod Jacobum occide- tes et orantes et manus eis imponentes, dimiserunt.
rat, Petrum quoque in carcerem misit et quatuor Ipsi quidem, a Spiritu snncto inissi, Seleuciam abie-
quaternionibus militum ad custodiendum tradidit. p runt, et inde Cyprum navigaverunt. Salamine in sy-
Petrus quidem servabatur in carcere ut ad mortem nagogis Judseorum verbum Dei prsedicaverunt, et
post Pascha produceretur publice. Oratio Ecclesiae univei'sam insulam usque ad Paphum perambulave-
incessanter pulsabat aures divinse majestatis, ne runt {Act., xui, 1-6).
tenero gregi subtraheretur pii subsidium pastoris. Ibi Sergius Paulus proconsul, vir prudens, Bar-
Clemens autem Deus pro dilecto dispensatore cito nabam et Saulum accersiit, et, desideranter audilo
preces audivit sponsae suae el fidelis amicse, coeles- sermcne Dei, credidit. Tunc Saulus Elymam ma-
tis subventio suis adfuit et impios conatus Herodis gum, doctrinee fidei resistentem, jussu ad tempus
frustrando prsevenit. Noctu Petro dormiente inter excaecavit, et nomine Pauli, quem de gentibus pri-
dicos milites vincto duabus catenis, et custodibus mura fide devicit, ut Scipio Africanus a devicta
ante ostium carceris, angelus Domini cum lumine Africa cognominatus est, appellari meruit. Deinde
astitit.percussoque Petri latere illum excitavit. Surge, Pergcn Pamphylix et Antiochiam Pisidise venerunt,
inquit, velociter. Mox catenx de manibus ejus ce- et iiigressi synagogain die Sabbatorum scderunt. Post
ciderunt prxcinctus et calceatus et veste circumda- lectionem legis etprophetarum, principibus synagogfe
tus exivit, angelumque secutus, custodias usque ad annuentibus, Paulus surrexit, et manu silentium in-
portam ferream, quae ultro aperta est eis, pertrans-D dicens, historiam patriarcharum optime recensuit
ivit. Hsec in somnis fleri putavit. Discedente an- et promissiones a Deo per prophetas olim factas,
gelo, in se reversus rei veritatem agnovit, et pro jam in Christo consummatas perfecte asseruit {ibid.,
ereptione sui suo liberatori gratias egit (Act., xir, 7-43).
3-11). Sequenti Sabbato pene universa civitas convenit
Ad fratres, qui in domo Marife matris Joannis verbum Domiiii audire. Unde zelantes Judcei conati
cognomine Marci congregati erant, venit, eoque sunt blasphema contradictione apostolicam pra^di-
pulsante ostium, Rode puella ad videndum pro- cationem impedire. Tunc constanter Paulus et Bar-
cessit. Cognita vero voce Petri, pra; gaudio januam nabas dixerunt : Vobis oportebat primum loqui ver-
non aperuit, sed introcurrens, stare Petrum pro bum Dei ; sed quoniam repellitis illud et indignos vos
foribus nuntiavit. Tandem ingressus, obstupentes judicatis xternse vitse, ecce convertimur ad rjentes.
discipulos confortavit, et qualiter eum de carcere Sic enim prxcepit nobis Dominus : Posui te in lumen
Dominus eduxisset enarravit, egressusque confestim gentibus, ut sis in salutem usque ad extremum terrse.
in aliuin bjcuin secessit. Deinde ingens turbalio His auditis, gentes gavisse sunt. vt qui |ii;edtslinati
inter milites de Petro facta est, eoque non reperto, erant ad vitam crediderunt, iudxi vero, excitala
115 ORDERICl VITALIS to.
persecutionc in P'nilum et BnnMbam, de ^nifeus ^ dini crcdcnluim c.\ geiilibus retiilcruiit. Quam cw?n
suis ejecerunl, et illi (jmidio pleni lconium venerwit legissent, super consolatiotie gacisi sunt. Judas et
{ibid., ii-S21, el in synagoga Judjeis et Grfficis lo- Silas, cum essent prophetx, verbo plarimo consolati
ciiti sunt. Ibi diu demorati, fiducialiter in Domino sunt fratres et confirmaverunt , ac postmodum cum
cgerunt, coque cooperante, signa el prodigia per pace in Jerusalem reversi sunt. Paulus aut(:m et
manus eorum fact.i sunt. Invidentes igitur impii Barnabas Antiochix vcrbiiin Domini aliquandiu
et genliles et Judrei, eos conturaeliis afficere el la- evangelizaverunt, et inde digredientes, ab invicem
pidare moliti sunt. autem ad civitates Lycao-
Illi divisi sunt. Barnabas cum Marco Joanne Cyprum
nix Lystnm et Derhen, el miversam in circuilu re- navigavil. Paulus vero, clecto Sila, Syriam et Cili-
gionem confurjerunt, ihique evangelizaverunt. In doc- ciaui peramhulavit. Ecclesias fonlirmavit, etapo-
trina eorum lota civitas commota est (Act., xiv, stolorum ac senionim prKCcpta custodire prspcepil
1-6). (ibid., 30-41). Indc in Derben et Lystram pervenit,
Lystris quidam daudus, (pii nunquam ambulave- ibique Timotheum, qui ex patre gentili erat, prop-
rat,loqucntem Paulum audivit, ct, invocato nomine ter insidiantes Judajos circumcidit. Phrygiam, Ga-
Domini Jesu a Paulo, confestim sauatus exsiliit, et latiam et Mj^siam perlransivit, et Troadem descen-
credens Dominum glorificavit. Quod videns popu- D dit, et visione per noctem admonilus in Macedo-
lus, admirans Lycaonice di.xit : Dii similes facti honiam transivit. Philippis, qua; prima pars est Ma-
minum dcscenderunt ad nos. Et vocabanl Barnubam cndonia;, [iniHlicavit, eumque Lydia [uirpuraria co-
Jovem, Paulum vero Mercurium. Sacerdote quoque liMis, Deum audivit, et baptizata cuui domu sua cre-
Jovis, et populo illis sacrificare volentibus, apostoli didit, cl fldcles apud se manere obnixis precibus
protinus in turbas exsilicrunl , tunicasque suas cuegit(Ac<., XVI, 1-15).
consciderunt, et humilibus verbis miraculi gloriam Paulo ad orationem euiiti cum suciis suis puella
ad Dominum retulerunt, sosequo humiliantes, ne quajdam, habens spiritum pytbonem obviabat; quaj
sibimel immolarent, vix turbas sedaverunt. Superve- dominis suis magnum quajstum diviuando iiraista-
uientibus ab Antiochia et lconio Judseis, turboc per- bat. Hxc illos subsecuta, clamabal : Isti homines
suasa; Paulum lapidavorunt, et extra civilatem, servi Dci excclsi sutit, qni annuntiant vobis viani sa-
xstimantes eum morlimm esse, traxerunl. Circum- lutis. lloc dum multis diebus faceret, dolens Pau-
dantibus eum discipuli^, surgens intruvit in civitatem, lus spiritui dixit : Prxcipio tibi in nomineJesu Christi
et postera die profectus est in Derben. Deinde ambo exirc ab ea. Et exiit eadem hora. Videntes aulem
reversi sunt Lystram et lconium, Antiochiam el Pi- 1^ dominiejus quia exiit spes qusestus eorum, irati sunt,
sidiam, et verbum vita? pra;dicaverunt, animasque Paulum et Silam apprehensos in forum ad principes
discipulorum exhortando confirmaverunt , et per perduxerunl, et quod insolitum Romanis morem
singulas ecclesias presbyteros constituerunt, eosque annuntiando civitatem conturbareut, accusaverunt.
Domim cum jcjuniis ct oralionibus commendaverunt. Turbida quoque plebs coutra innocentes conc uriit.
I)c Pamphylia in Atlaliam descenderunt, et indc An- Jussu magistratuum virgis ctesi suut, et in interio-
tiochiam navigaverunt {ibid., 7-25). rem carcercm missi sunt, eoruraque pedes in ligno
Ibi diu cum discipulis morati sunt \ilnd., 27). Tunc constricti sunt. Media nocle Paulus et Silas ado-
quidam, qui de Judaca descenderant, credentibus ranles Dominum laudaverunl, ejusque auxilium
cx genlibus circumcidi et observare legem Moysi specialiler senserunt. Terrxmotus subito magnus
suadcbant. Paulus et Barnabas iUis contradicendo factus est, itu ut moverentur fundamenta carccris.
restilerunt, communique decrelo, pro hac quajs- Omnia ostia statim aperta sunt et universorum vin-
tione determiuanda, in Jerusalem ad aposlolos et cula soluta sunt. His itaque visis, carcerarius niniis
presbyteros missi sunt. Phffinicem et Samariam territus est, et, audita ratiune fidei a Paulo, credens
perlranseuntes, conversionem gentium narrabant et cum omni domo sua baptizatus est. Magistratus ur-
magnum cunctis fratribus gaudium faciebant. Je-Dbis, audilo quod Romani essent, timuerunt, et, de
rosolymis autem ab Ecclesia suscepti sunt, et quanta carcere educentes, ut cgrederentur de urbe roga-
Deus fecisset cum illis annunliaverunt. Porro illis verunt (ihid., 10-40). Indc Lydiam introierunt et,
qui de Pharisaais crediderant summoperc volenti- per Amphipolim ac Apolloniam, Thessalonicam ve-
bus judaizare, Simon Petrus et Jacobus aliique se- nerunt. Ibi per tria Sabbata Paulus in s^nagogam
niores diligcnter tractavernnt de proposita qures- Jiida?orum intvoivit, et de Scripturis palam dissc-
tione, ac ad poslremuin decrcverunt electos el pro- ruit, adapericns ct insinuans quia Christum oportuit
batos fratres ad gcntes mittere et per eos instinctu pati et resurgere a mortuis, et quia hic est Christus
Spiritus sancti scriptum dirigere, ut, remotis aliis Jcsus, quem ego annuntio vubis. Multi cx Juda;is ct
oneribus, abstinereut se ab immolatis simulacrorum gentihus cndiderunt, Paulo et Silai adjuncti sunt.
et sanguine, et sulfocato, et fornicationc (Act., xv, Zelanles igilur Judxi lurbam concitaverunt, ct Ja-
1-29). sonem aliosque fratres ad principcs civitatis trahen-
Panlus igitur et Barnabas, Judas, qui cognomi- tes accusaverunt. .Sed illi, accepta satisfuctione a
nabatur Barsabas, et Silas, Autiuchiam missi sunt, Jasone et a cxteris, eos dimiscrunt. Fratres vero
et cpibtulum aposlolorum atque scniorum multitu- (Mifeslim per noctem Paulum ei Silam in Perxain
;
n-; HISTORL\ ECCLESIASTICA, — PARS — LIB. I. II. 118
dimisci'unt, et. inde, propter tumultum multitudinis ^ Ordinem apostolorum et meritum uniuscujusque
concitatum a Judseis, Paitlum fratres usque Athenas solus omnium Conditor novit, et is qui cordis hu-
perdiixerunt. Ibi Silam et Timotheum, quos Beroeie mani arcana rimatur, retributionem laborum siu-
dimiseral, exspectavit. Interea difputdhnt in syna- guhs distribuit. Apostoh nanique missi interpretan-
ijoija cuin Judxis cl colentibus, et in foro per omnes turj ipsos enim misit Christus evangelizare per
dies ad omnes qui audierunt. Qiiidam autem Epicu- universum mundum, ut sicut piscatores de pelago
rei et Stoici philosophi cum eo disserebant. Athenien- retibus extrahunt turbam piscium, sic iUi perditos
ses et advenx hospites <id nihil aliiid vacabant, nisi homines prajdicatione facta pertraberent ad lumen
aut dicere aut audire aliquid nuvi. Paulus autem, in vitae de profunditate vitiorum. Nomina autem ip-
medio Areopagi stans, Athenienses idololatrite su- sorum sunt haec. Sinion Petrus et Andreas, frater
perstitioni deditos reprehendit, et de ara in qua ejus ; Jacobus Zebedaji et Joannes, frater ejus :
scriptum erat : Ignoto Deo, loqui coepit. Inde ini- Jacobus Alpheei et Phihppus Thomas et Bartholo-
;
tium injunctre sibi praedicationis sumpsit, Dcum- maius; Levi Matthajus et Simon Chananaeus Judas ;
que verum, qui ohm ignotus mundo erat, annun- Thaddfeus et Mathias [Act., i, 13 et 26).
tiavit, brevique sermone multa comprehendens fl- Primus vocatione, maximus dignitate, apostohci
dem et resurrectionis spem instanter prfedicavit B culminis sedem Petrus claviger assecutus est, qui
{Act., r\'ii, 1-31). Christo ardenter obsequens, toto corde secutus est.
Tunc Dionysius Areopagitn, et mulier ejus Damu- Hic patre Jona vel Joauue genitus, vico Bethsaida
ris aliique cum eis adhxrentes, apostolo crediderunt provinciae Galilaiae, qui justa stagnum Genesareth
[ibid., 34).' Deinde Paulus, ab Athenis egressus, Co- est, ortus, ad declarandam dignitatem futuram et
rinthum venit et Judreis atque Grsecis Jesum Chris- potestatem qua sublimatus splendescit, trinomius
tum esse testificans , minislerio prasdicationis in- fuit indicioque trium vocabulorum multiples virtus
stitit. Disputabut in synagoga per omne Sabbatum. ei ccElitus data claruit. Simon etenini obediens,
liluc de Macedonia Silas et Timotheus venerunt, Petrus vero ugnoscens, Cephas autem caput inter-
et, prsedicante Paulo, Crispinus (Crispus) archisy- prelatur.Simon itaque per obedientiam, qua mox,
nagogus cum omni domo sua, multique Corinlhio- ut prKceptum Domini audivit, relictis omnibus
rum credentes baptizati sunt. Paulus in domum ipsum sequi usque ad mortem expeditus studuit,
cujusdam j usti nomine Titi (18), quae conlingua erat ad inelfabilis cognitionem Deitatis conscendit. El
synagogcB, introivit, Deoque jubente per visionem quia coelitus inspiratus suprahumanum intellectum
noclis annum et menses sex mansit, ibique instan- ^ divinse theoria; ardenter inhiavit et aUisonam voccra
ter verbum Dei docuit. Ibi Aquila judoeus, genere gloriosae confessionis fideliter deprompsit, dicens :
Ponticus, cum Priscilla usore sua manebat; cum Tu es Christus Filius Dei vivi {Mutth., svi, IGi, ipso
quibus Paulus, quia scenofactoriae artis erat, ope- incomparabiliter recompensante Christo , meruit
rabatur, et victum propriis manibus procurabat. honorari et Ecclesiae caput ac fundamentum ordi-
Inde Paulus valedicens fratribus, Syriam navigavit nari. Largus enira retributor qui notitiam sui divi-
etEphesum devenit. Inde descendit Caesaream ac nitus inspiraverat, puri cordis fldem prolatam por
postmodum migravit Antiochiam. Facto ibi ali- oris confessionem pi-incipali auctoritate remuneral.
qunnto tempore, profectus est, et ex ordine Gulaticam Beutus es, inquit, Simon Burjona, quia caro et siin-
regionem et Phrygium perambulavit, omnesque disci- guis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui est in
pulos, conlirmavit [Act., xviii, 1-23). ccelis [ibid., 17).
V. Notitix de Christi upostolis. Petri historia. Vere beatus est Simon, id est obediens, qui Bar-
Huc usque mihi de primitiva Ecclesia summatim jona, id est fdius columbx, dicitur, qua Spiritus
excerpsi, de his videlicet quse Lucas in Actibus sanctus designatur. Vir obediens, ut ait Salomon,
apostolorum edidil, usque ad narrationem quo- loquitur victorias {Prov., xxi, 28). Qui dumjussio-
modo Paulus Ephesi baptizatos baptismate Joannis D nes incessanter observat divinas, in quotidianis
in nomine Domini Jesu baptizaverit, ibique cum conflictibus per tentationes impugnatur varias,
eisdem, qui Spiritu sancto repleti loquebautur ipsoque in mandatis Dei perseverante, superatur
hnguis et prophetabant, permanserit, atque per Satauas. Quid enim aliud divina lex imperat vel
tres menses de regno Dei disputans multis profe- docet, nisi ut omnis homo Creatori suo mihtet,
ceril et inde discedens, quam fortiter in Asia cum antiquo serpente, qui nobis semper insidiatur,
per biennium cunctis evangelizaverit, et virtutes dimicet, et bravium supernse vocationis obtinerc
plurimas super languidos ac da;moniacos in nomine insudet? Tunc fortis Dei agonista procul dubio
Jesu Christi fecerit [Act., xix, 1-10). Amodo Ubet loquitur victorias, dum, prostrato inimico, prolcc-
aUos codices perlustrare, et de eisdem apostoUs tori suo celebrat Deo gratias, dicens cum Pro-
mihi quaedam breviter commemorare, quse in au- pheta Prxdnxisti me virtute ad bellum et supplun-
:
thenticis libris, et in Ecclesia frequentatis polero tasti insurgentes in me subtus me {Psat. svii, 40)
reperire. et alia multa his similia. Nemo potest sanctis ope-
(18) Vulg., cujuidam nomine Tili justi.

ribus laetificaie Deum Palreni, nisi por graliam jl^jus oralionibus daimoniosi el languidi curali sunt,
Spiritus sancli obedientife adeptus fueril virtutem et gaudentes quasi veri Dei doctrinam et miseri-
Deinde Salvator remuueralioiiem pi.-c confessio- cordiaui consecuti discesserunt. Tertia vero die
nis maguifice consummans ait Simoni Tu es , : Petrus Simonem immortalitatcm auimEe negantem
Petrus, et super hunc petram xdificubu Ecclesiam vera ratione convicit et scelera ejus probabililer
meam , el porfce inferi non prsevalebunt advei'sus delexit. Populus autem indignatus blasphenmm
eam (Mutth., xvi, 18). Pelrus Latiue, Cephas Sy- atrio ejecit et exlra domus atriuin pepulit, eumque
riace, quod nomen in utraque lingua a pelra deri- de multis, qui duduin sequebantur, vix unus sequi
vatum est, a Christo videlicel, qui firma pelra est coepit. Porro Siraon polluta et exsecrabilia secreta
supra quam Ecclesia fundata est. Sic nimirum super liumeros socii sui imposuit, metuensiiue ne
Siiuou per obedientiam ad aguitionem Filii Dei deprehensus publicis legibus subjaccret, noclu in
pervenit, quam non caro et sanguis, sed Pater mare jecit eoque nolente illi comitari, quem pessi-
ccelestis ei revelavil , ideoque ab ipso Salvatorc mum impostorem jam compererat, aufugit.
Pelrus, id est agniiscens, cognominari nieruil. De- Petrus autem Cwsareee tribus mensibus mansit
nique datis ei coelestis regni clavibus, Cephas, id el Zacbffium ibi episcopum ordinavit, mullitudi-
est c(ipu< EcclesiK, ab ipso rege Sabaoth est con- B nemque credentium ad decem niillia in die festo
stitutus, apostolorum scilicet princeps et pontifex baptizavit. Inde etiam duodecim fratres post Si-
sumnius, potestate ligandi atque solvendi pra?ditus, moneni destinavit ut itinera ejus pei-scrutarentur.
doctrina et sanctitate praecipuus, signis et niira- Sophonias enim et Josephus, Micheeas et Eleazar,
culis praeclarus, in Ecclesia ovibus Christi pastor Phinees et Lazarus , Elisaeus el Benjamin filius
primus, et specialis praefuit vicarius. Saba, Anauias filius Saphra et Rubelus frater
Hic vn annis in circumcisione praedicavit , et Zachffii, Nicodemus et Zacharias structor, ab apo-
specialia ejus opera, qute tunc fecerit, Lncas in stolo electi sunt ut fidelium duodenario fratrum
.\ctibus apostolorum, ut superius nolavi, ostendit. uumero in Deitatis cultu astipularelur, gratiaque
Quadragenarium enim ad speciosam templi portam Dei praecipue fultus, eorum quoque adminiculo
claudum erexit, el quinque millia Judseornm, qui Simonem Magum aliosque inimicos justiliap perse-
conversi fuerant, baptizavit. Ananiam et iixorem queretur.
ejus Saphiram, fraudis et mendacii reos, censorio Conipletis autem tribus inensibus per Doram ,
jussu puniit, et sic praesentes atque futuros, ut oppidum Petrus Ptolemaidam profectus est, ibique
salubriter castigarentur, terruit. jEgrotorum tur- ,
per decem dies populum Dei lege instruens demo-
bam in lectulis, per plateas transiens, umbra tan- '
ratus est. Deinde apud Tyrum el Sidonem et Bery-
gebat, meritis et potestate sibi coehtus impertila tum similiter in satione divini seminis occupatus
sanabat. est,atque postea cummultitudineplurima electorum
.£neam paralyticum, jani octo annis in grabato ex singulis civitatibus Tripolim ingressus est. Ibi
jacentem, Liddse in noniine Domini curavit; et in domo Maronis cum summo civium desiderio
novitatem miraculi videntes ac admirantes ad fidem susceptus esl , a quibus etiam cunctis comitibus
perduxit. Joppe vero Tabitham venerabilem viduam Petri omnis humanitas gratis cum hospitiis im-
a morte resuscitavit eamque sanctis ac viduis vivam pensa Mane magna multitudo in hortum Ma-
est.
assignavit. Reliqua autem ,

quje idem a Judaea ronis ad audiendum Petrum accurrit, et ipse im-
usque in .\ntiochiam perpetravit, et quam strenue priniis spiritus immuudos vociferantes ex obsessis
Simonem Magum persecutus multolies disputando corporibus fugavit, et languentes post sermonem
superavit, Clemens Romanus , Faustiniani filius, sanavit. Ibi salutis verba per tres menses copiose
unde idem opus
in libris Reeognitionum enucleavit, seminavit et Clementem, aliosque plures in fonti-
Itinerarium Petri nominavit. Ipse enim, relictis bus qui contigui habentur mari, baptizavit, hospi-
omnibus quae Romae habebat, navigio Palaestinam J) temque suum Maronem, jam perfectum in omni-
petiit, Caesareaeque Stratonis Petrum apostolum, bus, episcopum constituit.
Barnaba, quem Romae oplimum hospitem et ami- Inde Antaradum venit et sequentem credentium
cum benigniter foverat, iridice, invenit, et ab eo, multitudinem in duas partes divisit easque Niceta?
ut a patre filius, pro amborum benevolentia dul- et Aquilae prfecepit ducere et Laodiciam praecedere,
citer susceptus, in fide veri prophetK solerter inne tanta constipatione sequentium videretur alie-
struetus et sacro fonte renatus, inseparabiliter ei nis afide invidiam gignere. Quibus progressis, inter
cst copulatus. amica colloquia Clemens unde essel, Petro intima-
Caesareae Petrus cum Simone Mago disputavit, vit, progenieraque suam, casusque parentum suo-
et sero Simone cum mille viris abeunte, reliquos rum enarravit. In crastino, in vicinam insulam, ad
confortavit, invocatoquc Dei nomine, daemoniacos videndum vitreas immensae magnitudinis columnas
et languentes sanavit. In crastinum altercatio ite- perrexit, ibique post xx annos Matidiam matrem
rata est, et, opitulante Deo, Simon in multis victus suani per Petrum recognovit. Petrus autem hospi-
est. Tandem sero confusus, cum paucis egressus teni .Matidia; paralyticum prece sanavit, etClemens
est, et populus gaudens Petro prostratus est ; cu- ci miile dracbmas pro remuneratiouc dedit.
121 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS — I. LIB. IL 122
Deinde Petrus venit Balancas et inde Paltho,j^qua Petro apostolo ab omni popnlo calhedra con-
alque post haec Gabala et sic Laodiciam, ibique de- stituta est. Faustinianus vero, visis mirabilibus et
ceni diebus remoralus est; et recognitio matris, intellectis cceleslibus arcanis, ad pedes apostoli pa-
triumque filiorum Clpmcntis, Fauslini et Fausti lam procidit, et, vetuslis erroribus abdicatis, bapti-
facta est. Cogniti gemini retulcrunt quod post nau- zari petivit. Cui Petrus apostolus jejunium indixit,
fragium, dum cuidam fragmento tabularum haercn- eumque, veniente die Dominico, baptizavit, et in
les per pelagus jactarentur, pirataj illos repererunt, medio populi, ex ejus conversione materiam sumens
impositosque naviculfe suae Csesaream Stratonis omnes casus ejus exposuit. Porro hujusmodi narra-
perduxerunt eosque illic, mutatis nominibus illo- tio ad delectationem et utililatem mullis placuit,
rum, juslsecuidam feminae vendiderunt; quaj loco preefatumque cura sua familia senem Antiochenae
liliorura eosdem educavit, litteris liberalibus ac plebi admodum comraendavit. Tota vero civitas in
Gra?cis erndiri fecit, adultosque pliilosophorum divino cultu feliciter crevit, et sancta mater Eccle-
studiis tradidit. sia, quotidie numero fldelium crescente, in Christo
Cumque Petrus Laodicise nioraretur, bonis(ino Jesu exsultavit.
studiis solito more jugiter occuparetur, Faustinia- Beatus itaque Petrus apostolus primura annis vii
nus senex, habitu pauper, ad eum accessit et di- 13 in Autiochia sedit, et Ponto, Galatise, Cappadociae,
sceptare coepit quod neque Deus est, neque cultus, Asiffi et Hithynia; praidicavit. Deinde Homam Si-
neque providentia in mundo, sed fortuitus casus et uione Mago petente, Petrus Autiochenam Ecclesiam
genesis agunt omnia. Contra quem tres filii ejus, ordinavit et Evodiura episcopura ibi pro se conse-
quos adhuc non cognoscebat, per triduum, audiente cravit. Denique Romam cum pluribus electis disci-
populo, iusigniter obstiterunt, ot in suis responsis pulis perrexit, et ingressus urbem tempore Claudii
multiplicidogmatc auditores instruxerunt. Ca;saris, prajfatum pr;estigialorem, plurihus plian-
Primo die, Niceta sapienter allegavit quod unus lasiis per dffimoniacam virtutem, quam paredrura
I est Deus omnia tenens, et mundum fecit, suaque vocant, populum decipientem, invenit in tantam in-
providentia gubernat, justus Deus, unicuique secun- solentiam elatum ut deum se esse gloriaretur et a
dum gesta sua quandoquo rcdditurus. Secundo, Roinanis civibus honore simulacri in flumine Tibe-
Aquila eloquenter disseruit quod justus Deus omnia ris tanquam deus poti-
inter duos pontes collocati
juste disponit. Tertio, Clemens de ratione genesis retur. Hunc nimirum Satanas tam vesanum totius
disputationem fecit, utrum omnia ex ea fierent, an malignitatis iucentorem penitus possedit atque ad
esset aliquid in nobisquod non genesis, sed Dei debellandum P^cclesice reclani lidem nefaria hajresi
p
judicium gereret. Tunc iustinctu Dei, sine quo nihil primum armavit. Porro contra illum omnipotens
est, obstinati senis et conjngis ac tiliorum recogni- Emmanuel insignem militise sua; magistrura comi-
tio post XX annos facta est. nus dimicare preeparavit, Simonera Petrum dico,
Primarius urbis Petrum cum suis hospitio reti- cui Christus claves regni ccelestis tradidit, et apo-
nere summa vi conatus est, et lilia ejus, qure xs stolorum principem, Ecclesiffique prohum rectorem
annis a dsemone crudeliter obsessa fuerat, resoluta constituit. Hic itaque Romam veniens, splendore
et curata est. veritatis et justitise tenebras falsitatis discussit,
His diebus, cum Faustinianus Anubionem et Ap- ibique dignus censor juste judicans xxv annos, ii
pionem amicos suos, qui cum Siraone hospitaban- menses, dies iii, sedit.
tur, adisset et cum eis coenasset, vultus ejus in Cumque clarum verbi Dei lumen Rumanae urbi
effigiem Simonis arle magica transforraatus est; et fulsisset, et sermo veritatis, qui per Petrum prae-
inde omnibus amicis ejus, ne jussu Cffisaris pro dicabatur, omnium mentes auditorum illustrasset,
mago coraprehensus puniretur, timor ingens ortus eisque in tantum placuisset ut quotidie audienti-
est. Deinde Petrus Antiochiam venit, a populo cnm bus auditio sola non sufficeret. Marcus apostoli
ingenti gaudio susceptus verbum Dei prffidicavit, D discipulus, innumeris et quotidianis precibus coac-
oblatos sibi languidos curavit, paralyticos dajnio- tus, Evangelium scripsit, et quae ille verbo pra^di-
niisque faligatos et diversa pericula patientes sa- cabat hic scripto congessit, ac ad perpetuam legen-
navit. Infinita quippe multitudo languentiuni erat. tium commonitionem posteritati transmisit. Petrus
Super omnes in conspectu populi Petrus ad Domi- vero, ut per Spiritum sanctura religioso se spolia-
num orationem fudit et subito immensum lumen tum furto comperit, delectalus est, fidem eorum
gratia Dei plebis in medio apparuit, et confestim per haec, devotionemque considerans, factum con-
omnes Kgrotos sanitati restituit. Omnes igitur An- firmavit et in perpetuura legendam Ecclesiis scrip-
tiocheni una voce Dominum confessi sunt, et intra turam tradidit, epistolas quoque duas quae Cano-
VII dies plus quam decem millia hominum creden- nicae appellantur. Hic temporibus Tiberii Cajsaris,
tes Deo baptizati sunt. Caii Caliguln», Claudii et Neronis, in vinea Christi
Theophilus autem, qui cunctis potentihus in ci- viriliter laboravit, egregiosque discipulos cducavit,
vitate sublimior erat, iu amore Doi admodum exar- virtutibns et eruditiono imhntos per diversa loca
sit, domusque su.'c iugcntcm basilicam Doo gratau- deslinavit, Mnrcum videlicct filiohim discipulumque
ler ubtulit, quae ecclesiae aomine consecrata estj iu suum postmodum
Aquileiao, Alexandriae, Marlialem
I.omovicae, Apollinarem Raveiinai, Valcriuni Tre- briini edidit,heroicoque nutro apostolorum Actus
î^
veris et alios plures, qui diversis in locis niulta devoto cecinit, et Pauli agones et tolerantiam, nau-
in noniine Clirisli iniraoula
fecerunt, et plures fragiumque retulit. Qiuedam faclorum ejus inde
niaxiniosque coetus genliliuni ad fidei lumen per- breviter excerpta in prwcedentibus adnotavi, quo-
traxcrunl, atque sacri baptisniatis unda regeneratos rum hic non me tasdet iterum ad laudem Creatoris
in sinu i(ia> niatris Ecciesiu! collocaverunt. rcniinisci.
Quondani Roma", duin pluriini fratres simul reli- Saulus, qui et Paulus, Spiritu sancto adraonente
cerenl, Titus apostolo Petro Cum
di.xit : « universi segregatus, Paphi pra>dicavit, Elymam magum
a te salventur inlirrai, quare Petronillam paralyti- verbis fidei resistentem jussu cajcavit, et proconsu-
camjacere permitlis? » Apostoins vero ait : << Sic lem Paulum ad tideni convertit. Antiochi.e synago-
e.xpedit ei.Sed ne existimetur impossibilitas ejus gam ingressus, manu silentium indixit, ibique qua-
incolumitatis excusari meis sermonibus » ait ad , liler Israelitica plebs de /Egypto per mare exiit et
eam : « Surge, Petronilla ; nobis minislra. » Stalim de diversis mirabilibus, quaj in deserto facta sunt,
sana surrexit et ministravit. Ministerio aulem ex- locutionem fecil. Alio quoque Sabbato passionem
pielo, jussit eam redire ad grabalum. At nbi in Christi et resurrectionem commemoravit, prophe-
Dei limore cccpit esse perfecta , uon solum ipsa B ticis assertionibus allegavit, ct plurirais credenti
salvata est, sed etiam plurimis in nielius suis ora- bus Ecclesiae gregem augmentavit. Lystris claudum
tiouibiis sanitatem recuperavit. ex ulero matris, inlendeulem verbis Dei, curavit,
et ex veteri superstitione Lycaonios sibi sacrilicarc
VI. Paulus.
volentes, scissis veslibus et facunda ratione prolata,
Insignis athleta cunctipotentis Adonai Paulus, compescuit. Post multa in prffdicatione certamina,
vas electionis, doctor gontium, prredicator veritatis, quo^stionem a Juda;is baptizalis pertulit, ne creden-
qui Ihronum inler apostolos meruit duodecimum tes ex gentibus baplizareutur prius<juam circumci-
possidere et in paradiso laptus urcuna verbu, qux derentur. Paulus ergo legatiouam fideliuni Jerusa-
non licet homini loqui (II Cor., sii, 4i, audire, vere lem detulit, Petrum et Jacobum aliosque seniores
digne est glorificandus el a flliis Ecclesias veluti consuluit, eorumqne diffinilionem per epistolam
solers pa>dagogus jugiter houorandus. Hic Sauliis, retulil ut abstinerent se ab iminolatis simulaerorum
id est tentutio Ilebraice, dictus est, eo quod in teu- et sanguine el sulTocato et fornicatione.
lalione sancta^ matris Ecclesiae prius versatus est. Philippis a puella pythonissa spiritum immundum
Postea, mutato nomine, de Saulo Paulus, id est /-< expulit, et, ejecto dwmone qui responsa inqiiiren
mirabiliii, dictus est, miroque modo de rapaci lupo tibus dahat, avidos quiostores pretio divinitatiouis
mitis agnus factus est. Latine autem Paulus quasi Cnde ab eisdem accusatus et prajceplo
privavit.
pai-vus dictus estj unde ipse palam de se testalus primorum urbis in carcerem raissus, noctu ad
esl : Er/o sum miniinus iiposiolorum :I Cor., xv, 9). Dominum lucis orando clamavit, et benignus fide-
Ortus est de triliu Beiijamin, cx Pharisaeis Pha- lium sufTragator iUum celeriter exaudivit. iSam,
risious, Tarso Cilicice natus, Jerosolymis a pueritia terraemotu facto, omnium vincula soluta sunt, et
nulritus et in lege Dei a Gamahele eruditus. Ilic carceris custode cum suis baplizato, servi regis
secundo post ascensionem Domini auno, dum plus Sabaoth Paulus et Silas liberi abire permissi sunt.
justo paternarum traditionum «mulator existeret, Paulus .Vthenis praidicans, seininiverbius a populo
ideoque in Christianos aJinodum sajviret, et cum cognoininatus esl, et sic idoneo ab errantibus vo-
principis sacerdotum epistolis in Damascum iret ut cabulo appellatus est. E cujus verbis fons vitae pe-
omncs ibi Christicolas trucidaret, appropinquans rennis sitientibus oriebatur, et salutis semen om-
urbi, subito insolita luce circumdatus atque c(£lesti nibus suscipere desiderantibus gratis spargebalur.
voce Domini Jesu ex insperato correptus, salubriter Cum Epicureis et Stoicis philosophis decertavit,
ad teiram corruil, amissaqiie pristina feritate sur- D verumque Deum, quem Cecropidse ignotum Deum
rexit, et in Damascuni a comitibus itineris perduc- nuncupabant, eloquenter eis annuntiavit. Dionysius
tus, tribus ibi diebiis impos sui degiiit. Deinde, Areopagita, cuni Damari uxore sua, credens bapti-
jubcnte Deo, post tres ab Anania dies visitatus, fi- zatus est, ct Paulo inter pra;cipuos, propter sapien-
dem, quam impugnaverat, suscepit el baptizatus tiie juslitiaeque praerogativam, amicos associatus
eamdem Juda;is et genlibus aiidacter preedicavit, est. Hic postmodum, ut Aristides Atheniensis as-
incipicnsque a Jerusalem usque ad Illyricum et Ita- serit, episcopus ab eodem apostolo Atheniensibus
liam, Hispaniasque [hom., xv, 24 et 28j processit, ordinatus est, et post multa virlutum insignia in-
ac nomen Christi multarum populis gentium, qui- signi martyrio coronatus est. Inde Paulus Coriii-
bus non fuerat declaratum, manifestavit. thum venit, Aquilam cum Priscifia uxore sua prre-
FjUcas Evaugelista, Pauli comcs et laborum par- dicanteni invenit, apud qucm degens, scenofacto-
ticeps, de ipso usque in linem diligenter digneque riam artem in qna perili erant, exercuit. Ibi Chris-
locutus est, et ejus prajcipue gesta, omissis aliis, tus illum admonuit ne praedicare cessaret, coque
subtililer proseculus ost. .Vrator quoqiie, sancta; Udcliter ohscquente, multi conversi sunt.
Romana; Ecclesiee siibdiaconus, secuudum iude Li- Ephesi duodecim viiis, quos Paulus in nomine
, ,
12o HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. 126
Domini h^ptizavit, Spiritus sanctus replens varias

^ palam per Spirilum sanclum praedixit quod Paulum
niox linguas tribuit. Ibi diim Pauhis diversis morhis in Jerusalem Judaji sic alligarent et in manus gen-
langueiites curaret in nomine Domiiii Jesu, septem tiuni traderent. Flentibus cunctis et rogantibus ne
Judoei, Seeva; principis sacerdotum lilii, dajnioniaco ascenderet, Paulus dixit : Erjo non solum ulliijiiri,
manus imponere prsesumpserunt, conjurantes per sed et tnori ia Jenisalem parntus sum, propter nomen
nomen Domini Jesu quem pra^dicabat Paulus. D;e- Domini Jesu (Act., xxi, 10-13).
mon vcro, pcr obsessum horainem, Jesuni et disci- Fretus itaque tidei constantia Jerusalem venit,
pulum ejus Pauluni palam recognovit. Super infide- Jacobo aliisque senioribus enarravit quaj Deus in
les autem exorcistas repente irruit et laceratos gentibus per ministerium ipsius fecerit. At illi cuni
effugavit. Multi Ephesiorum, audita pra?.dicatione audissent couversionem gentium, niagnificaverunt
veritatis, credentes baptizati sunt; et aliqiii curio- Deum creatorem omnium. Deinde Paulus causa
sorum magicos libros incenderunt, quorum pretium puriticationis in templum intravit, et Mosaicae legis
quinquaginta millia denariorum aistimaverunt. Ita cêremonias persolvere ccepit ut ffimulatoribus pa-
fortiter verbum Dei crcscebat ct confortahatur, ct, terna? legis omnium occasioncm scandalorum deme-
impiorum pars
fidelibus in gratia Dei corroboratis, ret, et Judwus Judffiis factus, sic omnes lucrifaceret.
labesccbat et confundebatur. Paulus autem Timo- i> Judaii (lulem qui de Asia erant, ut eum in templo
tlieura et Erastuni in Macedoniam misit; ipse vero viderunt, malevolis clanioribus omnem populum con-
ad tempus in Asia remansit (Act., xix, 1-22). citaverunt, eique manus injcccrunt. Tvta civitus com-
Demetrius argentarius videns Ephesios, docente mota est et concursio populi fncta esl. Paulum itaque
Paulo, a;des Dian;e deseruisse, dolensque lucrum apprehenderunt, exlra templum traxerunt, statim-
suee artis, dum simulacra dainnarentur, iu nihiluni que januas clauserunt, et ipsum pcrcuticntes, occi-
rediisse, complices convocavit, communem queri- dere qua;siei'unt. Claudius Lysias tribunus cohor-
moniam enodavit et clamosam vulgi seditioncm tis, ut urbem subita turbatione confundi audivit,
coucitavit. Unde iu theatrum demens turba cum assumptis militihus et ccnturionihus, statim nd illos
fiirore cucurrit, Caium et Aristarchum Macedones decurrit; Paulum vero, ne interficeretur, vi eripuit,
Pauli comites i'apuit; sed strepitus insanorum in injectisque duabus catenis vinctum de tumultu ex-
semet confusus nihil pr;evaluit iihid., 23-40). traxit, et quis esset vel quid feeisset, interrogatu-
Paulus, accitis fratribus, cum exhortatione vale- rus, ia castra induxit. Annuente tribuno, Paulus in
dixit, et inde, ut in Macedoniam iret, iter iniit. In gradus ascendit, et Hebraice loquens, certam seriem
Grsecia tribus mensibus mansit. Comites autem p conversionis suse detexit et conversationis prius in
ejus fuerunt Sosipater Birri Berceensis; Thessalo- Judaismo, et postmodum in gratia Christi rationem
nicensium vero , Arislarchus , Secundus , Caius optime reddidit. Admodum illo sapienter loquente,
Derbeus et Timolheus, Asiani quoque, Titicus et Judaji vim verborum ejus non ferentes, vociferali
Trophinus. Paulus cum Luca, post dies azymorum, sunt et furentes clamaverunt : Tolle de terra ejics-
a Philippis ad Troadem in diebus quinque navi- rnodi; non enim fas est eum vivere. Tribuniis enjo
gaudo venit, ibique diebus scptcm deguit. llna jussit eum in caslra induci et flnijellis cscdi atquc
Sabbati, cum plures ad frangendum panem conve- torqueri. Tunc Paulus astanti sibi centurioni ait :
nissent, et prolixum sermonem Pauli, qui profectu- Si hominem Romanum et indemnutum licet vohis fla-
rus erat in crastinum, usque in mediam noctem gellare? Tribunus itaque, postquam rescivit quia civis
auscultasseut, Eutychus adolescens super fenestram Romanus esset, timuit quod eum lignsset (ihid., xxi,
sedens, somno gravatus, de tertio ceenaculo deor- 14-40; XXII, 29).

sum cecidit , sed precibus Pauli resuscitatus Postera die Paulus in concilium productus est,
cunctis qui hoc viderant gaudentibus revisit (Act., et stans in medio rationabililer pro se locutus esl
XX, 1-12). (Ac<., XXII, 30). Ananias autem princeps sacerdotum
A Mileto Paulus mittens Ephesum, majores natu D prxcepit astuntihus sibi percutere os ejus. Tunc Pau-
Ecclesiae vocavit, et plurima eis ad salutem anima- lus ad eum dixit : Percutiet te Iwminus, paries
rum commoda replicavit, finitoque sermone, positis dealhate; et tu sedens judicus me secundum legem, et
geuibus suis, cum omnibus illis oravit. Magnus au- contra legem jubes me percuti. Astantes vero dixc-
tem lletus omniura factus est, et, osculatis fratribus, runt : Summum sacerdotcm Dei malcdicis. Dixit
ad navem Paulus ab eis deductus est. Ingressus aulem Paulus : Nesciebam, fratres, quia princeps
navem, recto cursu navigando venit Choum, inde esset sacerdotum. Scriptum est enim : « Principem
Rhodum, Pataramque, et per Syriam venit Tyrum; populi tui non malcdices (Exod., xxii, 28). » Scieus
ibique cum Udelibus amicis in Christo vii diebus Paulus quia una pars esset Sadduca-.orum, et altera
permansit. Deinde Ptolemaida Ctesaream venit, Pharisffiorum, exclamavit in concilio : Viri fratres,
domumque Pliilippi Evangelistse, cui quatuor erant ego Pharisseus sum, filius Pharisxorum. De spe et
liliae virgines prophetantes, intravit (ihid., 13-38; resurrectione mortuorum ego judicor. His dictis, dis-
XXI, 1-9). setisio inter partes factn est et multitudo soluta est.
Tunc Agabus propbcta illuc a Jndaâ supervenit Sndducxi antem dicunt non esse resurrectionem
et zouu Pauli pedcs et manus sibi allegavit, atque neque Angelum, neque Spiritum; Pharisxi vero
utrumque confitenlur. Qtiidam Pharisxorum pugna- k et conatus gubernatoris et naucleri praevaluerat.

bant, dicenles : Sihil mali invenimus in homine isto; Quibus centurio cum militibus magis acquieverat.
quid si Spirilus locutus est ei aut Angelus? Igitur Praeceps itaque festinatio hiemales procellas temere
cum magna '/i.<.<ensio fncla essel, Iribunus, timens subiit, et peue omnes, nisi merita Pauli subvenis-
ne Paulus ab ipsis discerperetur ; ausilio railitum de sent, demersit. Nimios quippe metus et labores
medio eorum rapuit et in caslra indusit [Act., xxin, passi sunt, dum in Syrtes inciderent, et navis
2-JO). armamenta disrupta essent, eademque propriis ma-
Sequenti nocte assistens ei Doininus, ait : Constnns nibus et triticum et alia quae puppim onerabant,
eslo; sicut enim testificitus es de me in Jerusulem projecissent. Inter haec , Angelus Domini astilit
sic ie oportet Romae testificari. Facta die, Judxorum Paulo, dicens : Noli timere, Paule, Csesari te oporlet
plus quam quadraginta nd principes sacerdolum et assislere; et ecce donavit tibi Deus omnes qui navi-
quod
seniores nccesserunt, et volo se constrinxerunt gant tecum (Act., xivn, 23 et 24).
uon mauducarent neque biberent donec Paulum, Post naufragium, cum summa difficuitate ad
dum ad concilium adduceretur, occiderent. Hoc ut insulam .Mitvlene appulsi sunt, eisque barbari mag-
tribunus per tilium sororis Pauli cognovit, insidias nara hunianitatera impenderunt; accensaque pyra,
impiorum callide delusit. Nam tertia noctis hora D propter irabrem et frigus, refecerunt. Ibi dum Pau-
vinctum eum cc militibus et lxx equitibus ac cc lus foco sarmenta ingereret, et vipera prae calore
lanceariis Csesaream misit, et causam ejus Felici procedens manura ejus invaderet, barbari hoc in-
praesidi litteris insinuavit. Illuc itaque perductus tuentes homicidam illum saseverarunl, et mox mo-
in prffitorio Herodis custoditus est, el post quinque riturum sine dubio arbitrati sunt. Ipse vero viperam
dies ad concionem productus est ibid., 10-35). .\nain ignem jaclavit, et mirantibus cunctis nihil mali
nias sacerdos cum senioribus Judaeorum adfuit, et pertulit (j6i(i., T6; xx«u, 6,.
TertuUus orator accusalionem in Paulum insidiose Publius princeps insnlae jactatos illuc triduo be-
deprompsit. Paulus, annuente praeside, breviter nigne suscepit. Paulus vero ad patrem Publii febri-
respondit, prudentique responso protinus objecta bus et dyssenteria veiatum intravit; et cum orans
confutavit. Felii praeses, donec tribunus descende- ei manus imposuisset, salvavit. jVlii quoque insu-
ret, illos distulit, et centurioni bene habere Paulum lani, qui infirmabantur, accedebant ad eum et cu-
pr£Pcepit. Post aliquot dies Felix, cum Drusilla uxore rabantur. Mullis ergo naufragos honoribus pro Pauli
sua, quse erat Judxa, leniens, Paulum locavit, et meritis honoraverunt, et navigantibus qux necessaria
fidem, qux in Jesum Christum est, ab eo audivit.
p erant imposuerunt. Post tres menses, in navem Alexan-
Disputant^ illo de justilia et castitate judicioque fu- driam, quse in insula hiemaverat, ingressi sunt. Deo-
turo, Felis contremuit, et sperans ab eo pecunias que ducente, non multo post Romam venerunt,
obtinere, frequenter illum accersiit. Biennio expkto, et quidara ex fratribus, adventu Pauh coraperto,
Porcium Festum Felix successorem accepit; el Judaris gratulantes occurrerunt. Ibi Poulo sibi manere cum
gratiam prxslare volens, Paulum in vinculis reliquit custodiente milile permissum est; et post triduum,
(Act., xxrv). convocatis primoribus Judaeorum, de captione sua
Non multo post Festus Cxsaream descendil, et el de malis quae a fratribus in Jerusalem perpessus
Paulum accusare Judaeis praecepit. Illi vero mullas fuerat, conquestus est. Deinde de vera fide, quae in
et graves causas ei objecerunt, quas probare non Jesu Christo est, fideliter locutus est. Biennio loto
potuerunt, Paulo ralionem reddente : Quoniam ne- iu suo conducto mansit, Deique regnum omnibus
que in legem Judseorum, neque in lemplum, neque in praedicavil, el ea qux sunt de Domino Jesu Christo
Cxsarem quidqwim peccavi :Act., xiv, 7-8). Tandem cum omni fiducia sine prohibitione docuit Act.,
pro insidiis Juda>orum et tergiversatione judicis. XHTH, 7-31).
qui eis favere molilus est,Caesarem appellare com- VII. Sequenlia. Pelrus et Pnulus Romse degentes.
pulsus est. In concione coram .\grippa rege et Festo D Huc usque secutus sum de .ActLbus apostolorum
praeside productus est, et, extenta raanu, ratio- narrationem sancti Lucae evangelist» qui, dimissis
nem reddens de vocatione sua et fide Christi, sat aliis, Paulum Romam venisse, ibique biennio
refert
eloquenter contestatus est. Denique cuncti pruden- verbum nemine prohibente, praedicasse. Se-
Dei,
tiam ejus adniirali sunt, et semoti optimates ad cundo quippe Neronis anno Romam introivit, et
invicem dixerunt : yihil morle aut vinculis dignum apud euradem, cum adhuc in initiis lenior esset,
quid fecit homo iste. Dimitti poleral, si non appellas- sese defendit; Deoque confortante, de ore Neronis,
set Csesarem {Act., xivi, 31). Igitur Julio Centurioni quem tropice Leonem nominat, liberatus, inde exiit,
cohortis .\ugustae traditus est, et Aristarchus Ma- et ad occiduas gentes usque in .Narbonam Galliae
cedo cum Luca coraitatus est. In nave cclxxm animae urbem perrexit. Ibi nimirum, ut ferlur, basilicam
fuerunt, et tempesluosam ac valde periculosam na- construsit, et in honorem Machabaeorum martyrum
vigationem per xtv dies pertulernnt, quibus nec dedicavit; uhi adhuc apparet in maceria de oleo
solem neque sidera viderunt, neqiie cibiim, quia crucis signum quod idem apostolus pollice charaxa-
omnis spcs salulis ablala erat, surajiserunt. Paulus vit. Deiude Pdulum discipuluni suum pontificem
euim hiemare in Creta persuaserat, sed coasilium ordinavit et eidem urbi deslinavil; qui mnltum in
1-29 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 1. — LIH. 130
jdiiis opevibus laborans, beato fine vitam consuni- \ in nomine meo dsemonia ejicite, infirmos cmatt',
mavit. mortuos suscitate, escita pueruni istum ut omnis
Sic et alii plures in Ecclesia Dei mire fulsernnt, hffic turba agnoscat quia tu es Deus, et non est
qui per beatum Doctorem gentium in fide catholica alius praeter te qui cum Patre el Spiritu sancto vivis
instituti sunt, et in cathedra magistrali ad regen- et regnas in ssecula sa'culorum. Amen. >^ Puer au-
dum populum Dei per diversa loca prudenter dis- tem exsurrexit, et adorans Petrum, dixit : « Vidi
positi sunt. Nam Lucas Bithynia? , Titus Creta", Dominum Jesum Christum jubentem angelis et di-
Carpus Troadse, Timotheus et Archippus in Asia, centeni Ad petitionem amici mei Petri restituatur
:
Trophimus Arelati, Onesimus Ephesi, Sosthenes orphanus unicus viduae matri suae. >> Populo autem
Coriuthi, Tvchicus Paphi, Dionysius Areopagita una voce clamante : « Unus est Deus quem praj-
Athenis, Epaphras Colossis et Erastus Philippis dicat Petrus, » Simon transfiguravit se in caniuo
rete tidei expanderunt, ethnicosque coetus de tene- capite et coepit fugere. Porro, plebe illum retinente,
bris ignorantiffi, veluti pisces de profundo pelagi, et in igneni mitlere volente, Petrus in mediuni se
ad lumen veritatis pertraxerunt. Jusliliw quoque misit ipsumque liberavit. cc Magisler, inquit, noster
semitam sicut alios docuerunt, sic in verbis et acti- nos docuit ut pro malis bona reddamus. » Evadens
bus suis tenuerunt. Nomina ergo eorum in libro B itaque Simon, ad Marcellum quem jampridem ,
vitse eorum atque lau-

ascripta sunt et sapientiam seduxerat, venit; immanemque canem, quem vix
deniomnes populi pronuntiabunt. ferrea catena vinctura tenebat, in ingressu ligavit.
Amodo dignum esl ut de triumphali morte sanc- « Videamus, inquit , si Petrus, qui solitus est
torum loquar, et seriem narrationis ex Patrum venire ad te, poterit ingredi. » Deinde post unam
documentis veraciter prosequar qualiter gloriosi horam Petrus venit, factoque crucis signo, canem
principes terrae, vexillam veri Josue nobiliter fe- solvens ait : «Simoni
Vade Desine et loquere :
rentes, repromissionis terram obtinuerunt, et quo- ministerio daemonum decipere populum, pro quo
modo in vita sua sese dilexerunt, ita et in morte Christus fudit sanguinem suum. » Marcellus autem,
separali non sunt, sed uno spiritu ardentes, contra tanta mirabilia videns, ad Petrum cucurrit, et
Neronera Caesarem et Simonem Magum Romse cer- genibus ejus provolutus, in domo sua illum exce-
taverunt, unoque die, hoste devicto, coelestia regna pit, Simonem vero cum dedecore expulit. Canis
petierunt. autem blandus omnibus elfectus est, solum vero
Marcellus igitur Romanus, Marci prajfecti lilius, Simonem persecutus est. Quem cum misisset sub-
a Petro apostolo baplizatus, sanctis mart^ribus Nereo tus se, currente Petro et clamante : « Prfecipio
et Achilleo, qui dum pro fide Christi in Pontiana ^ tibi, in nomine Domini nostri Jesu Christi, ut non
insula exsularent, ibique contra maleficos Furium Ugas morsum in aliquam partem corporis ejus, »
et Priscum, Simonis Magi discipulos, invictis asser- nullum quidem membrum ejus contingere potuit,
tionibus veritatis quotidie dimicarent, in Epistola sed ita morsibus vestimenta ejus atlrectavit ut nulla
scribit perversitatem Simonis Magi et innocen- pars corporis ejus tecta remaneret. Omnis autem
tiara Petri. Refei-t siquidem quod quadam die, populus, et praecipue pueri post eum simul cum
dum Simon Petrum argueret et magum dice- cane cucurreruut, eumque cum ululatu quasi lupum
ret, populumque Romanum in ejus odium exci- lextra] muros civitatis ejecerunt. Ille vero, hujus
Uiret, subito vidua cum ingenti turba transibat et pudoris opprobrium non ferens, per unum annum
clamosis vocibus cum luctu unicum filium suum nusquam comparuit. PosteaNeroni Caesari innoluit,
efiFerebat. Tunc Petrus ait assentatoribus Simonis : hominisque maligni amicitiis pejor pessimo copu-
« Accedite ad feretrum et deponite raortuum. Qui latus inhaesit.
Tero suscitaverit eum, hujus vera fldes esse cre- Appropinquante termino apostolici certaminis,
datur. » Quod cum Simon
fecisset populus, dixit : apparuit Dominus Petro apostolo per visionem di-
« Modo si suscitavero illura, interficietis Petrum? » rv cens : Simon et Nero pleni dfemoniis adversur
«
Turba respondil « Vivum incendemus eum. »

: te cogitant. Noli timere, quia tecum ego sum, et
Tunc Simon, invocatis daemoniis, ministerio eorum dabo tibi apostoli Pauli solatium, qui cras Romam
coepit agere ut moveretur corpus. Quod populi vi- ingredietur. Cum quo post septem menses simul
dentes coeperunt clamare in laudem Simonis et in habebis contra Simonem bellum. Et postquam vi-
perniciem Petri. Petrus autem, vix impetrato si- ceritis et dejeceritis euni et deposueritis in infer-
lentio, ait ad populum : « Si vivit, loquatur, am- num, simul ad me ambo venietis victores. » Qiiod
bulet, accipiat cibum, revertatur ad domum suara. et factura est. Nam alia die venit Paulus. Quo
Alioquin, sciatis vos falli a Simone. » Populus vero ordine se viderunt, et post septem menses cum
una voce elamavit : « Nisi hoc Simon fecerit, poe- Simone contlictum habuerunt, sanctus Linus papa
nara patiatur quam Petro imposuit. » Simon auteni enarravit et omnem textum passionis eorura Grseco
fingens se iratum, fugere petiit. .Sed populus eum sermone ad Ecclesias orientales scripsit.
cum ingenti exprobratione tenuit. Tunc Petrus, VIII. Sequentia. Mors apostolorum Petri et Pauli.
expandens manus suas ad ccelum, dixit « Domine

: Inde sicut olim ccepi, quajdam mihi libet excer-
Jesu Christe, qui nobis discipulis luis dixisti : Ite, pere et intermissa verborum copiosa prolixitat^
131 OUDERICI VITAI.IS 132
gestaruni compendiosam sei'iem rerum cougerere. ^ Petro multa co^pit mala dicere, asserens eum nia-
Audito rjiiod Paiilus Romam venisset, Pelrus guui et seductorcm csse. Ilumincs eidem pravi cre-
valde gavisus esl, et slalim exsurgens, ad eum per- debant, et deludcbautur, qui phaiitastica signa ejus
rexit. Mutuo autem se videntes, prse gaudio fleve- stulte mirabantur. Faciebatenim serpentem aereum
runt, ct in amplexibus suis diutissime morati, invi- moveri sc, et lapideos canes latrare, statuas icreas
cem se lacr\ mis iufuderunl. Deinde tanlis verbi Dei ridere et moveri; se autem currere et subito in
prajdicatoribus pars maxima populorum credidit, aera vidcri. Contra hsBC Petrus inlirmos verbo cu-
nec eis vesana concio Juda:>orum vel gcntiuni palam rabat, cajcos orando illurainabat, dajmonia solo
resistere potuil, quibus abundautiam totius sapien- jussu fugabat. Interea et ipsos mortuos suscitabat,
tia; Spiritus almus affluenter infudit. et omnes quos poteral a pessima magi societate sub-
Innumerabilcs populi dum convertuulur ad Do- trahebat. Omnes ergo religiosi viri magum exsecra-
niinum per Petri praedicalionem, conligit etiam bantur ; scelerosi e contra complices ejus falso Pc-
couvcrti Libiam Neronis uxorem, ct Agrippinam Irura testimonio criminabantur. Tandem hujusmodi
Agrippa> pr;efecti conjugem, ila ut a latere suorum sermo ad Nerouem vcnit, et Simoneu) Maguni ad
se maritorum auferrent et pudicitife pro oeterni se ingredi praecepit. Ingressus illico cffipit intuentes
regis amorc studerent. D ludilicare et ante Neronem effigies mutare, ila ut
Pauius quoqne multiplici gratia respleuduit, ct subito fieret puer el postea senior, altera vero hora
orbi Homano signis et prodigiis ct doctrina multa, adolescentior. Sic per multas iiguras minislerio
inirabilique sanctitate admodum innotuit. Extra diaboli bacchabatur. Et haic videns imperator, liunc
urbem hortura publicum sibi conduxit, ibique cunv esse Dei filium arbitrabatur. Tunc seduclore mago
Luca et Tito, aliisquc fidelibus de verbo vila: trac- cum suis complicibus apostolos accusante, Nero
tavit. Interea Cffipit maximam multitudinemi colli- jussit Petrum et Paulum festinanter adduci ad se.
gere, Deoque juvante, fidei per eum adjiciebantur Alia vero die apostuli et magus coram Csesare discep-
multce animaj, ita ut per totam urbem sonus prsedi- tavcrunt, et diversa, ut veridica narratio pandit,
cationis et sanctitatis ejus fieret, et fama per uni- ab illis prolata sunt. Nam discipuli veritatis vera
rersam circa regionem de illo exiret. Multi de domo prompserunt, magumque furem et sceleralum iu
Caesaris eum concurrebant, et, audita prtedica-
ad omnibus detexerunt, ipsumque turpem et apostati-
tione ejus, iu Dominum Jesum Christum credebant. cum, ne socordes ei obtemperarent ad sui damna-
Plures etiam ex cubiculo Caesaris ad eum venie- tionem, asseruerunt. Cumqiie Simon minaretur se
bant, et facti Christiani mililiam deserebant, et y~, missurum angelos suos ad puuiendum Petrum, Pe-
interno fervore sic inllammati Christo adhacrebant Irus a Nerone secreto petiit ut juberet sibi panem
ut rursus ad militiam suam vel ad palalium reverti hordeaceum afferri et occulte dari. Quo facto, Pe-
noUent, sed gloriam verae fidei et virtutum armis trus panem accepit, benedixit, fregit et sub manica
omnibus et divitiis ac honoribus prseponerent. In- sua abscondit, atque a Mago jaclante se Dei filiuni
gens itaque diabolo quotidie augmentabatur detri- esse, quid feceiit instanter inquisivit. Tunc Simon,
nientum et fidelibus salubre gaudium. Seneca etiam indignatus quod secretum apostoli non posset di-
institutor imperatoris adeo est illi amicitia copu- cere, vociferando jussit canes magnos procedere, et
latus, videns in eo divinam scientiam, ut se a col- Petrum in conspectu CEesaris devorare. Ecce canes
loquio illius lemperare vix posset; quatenus si ore mira- magnitudinis protinus apparuerunt, et in Pc-
ad 05 illum alloqui nou valeret, frequentibus datis trum impetum fecerunt. llle vero genibus in terra
et acceptis epistolis, ipsius dulcedine et amicali col- positis, ambas manus extendit, et panem quem be-
loquio atque consilio frueretur. Sic nimirum ejus nedixerat ostendit. Quem ut canes viderunt, subilo
doctrina, agente Spiritu sancto, multiplicabatur et nusquam comparuerunt. Sic magus omniimi ludi-
amabatur, ut licile ibi doceret et a multis libentis- brio manifeste patuit, qui angelos in apostolum
sime audiretur. Disputabat siquidem cum ethnico- D venturos promiserat, canes exhibuit; seseque non
rum philosophis et revincebat Judoeos, unde et divinos, sed caninos habere angelos monslravit.
magisterio illius plurimi manus darent. Quffidam Tandem Simone Mago in multis ratione verborum
namque scripta illius magister Caesaris coram eo ab apostolis confutato, Nero jussit excelsam turrem
relegit, et in cunctis admirabilem reddidit. Senatus fabricari ex lignis in campo Marlio. Altera vero die,
etiam de illo non mediocriter sentiebat. Cajsar et senatus et equites Romani, omnisque po-
Igitur, dum sic divinus splendor per insignes apo- pulus ad spcctaculum convcnerunt, et apostoli, .\e-
stolos non soluni Romanis emicuisset, sed etiam rone jubente, adducti sunt. Tunc Simon turrim co-
cunctos, qui de diversis nationibus Romam, utpole ram oranibus ascendit, lauroque coronatus sursum
caput niundi, appetebant, illustrasset, majores sy- manus extendit, et in altum volare coepit. Paulus,
nagogarum el principes gentium zelo amaritudinis llexis genibus coram omni populo, Dominum ora-
commoti sunl, et turbidura vulgus in odium illorum bat; Petrus vero machinationibus Simonis intende-
impiis derogationibus concitaverunt. Simonem ergo bat, et opportunum tempus divinae ullionis secu-
Magum Neroni de palatio procedenti prsetulerunl et rus exspectabat. Tandem fideli socio ait : " Paule,
beatos apostolos falso culpare studuerunt. Simon de modicum caput erige et vide. » Paulus vero iacry-
1.33 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PAUS 1. — Llli. IL m
iiiis plenus caput elevavit, Simonemque jain in alto a et Romanos, aliosque credentes, qui ejus ereplioi
volanlem vidit el ait : « Petre, quid cessas? perlice admodum gratulabantur, iu fide confortavit, solito-
quod coepisti. Jam enim vocat nos Dominus Jesus que ritu verbum Dei uberlim sparsit, fideliumque
Christus. » Petrus autem contra Simonem aspicieus, numerum per aliquot dies, opitulante Deo, aug-
ait : « Adjuro vos, angeli Satana;, qui eum fertis in mentavit. Porro beatus Petrus, dum tibiam de
aere ad decipieuda honiinuni inlidelium corda, per compedihus demolitam haheret, et fasciola
ferri
Deum creatorem omnium, et per Dominum nostrum ei ante sepem in via Nova caderet, juxta portam
Jesum Christum Filium ejus quem tertia die sus- Appiam veniens, Dominum Jesum Christum vidit.
citavit a mortuis, ut cum ex hac hora jam non fe- Quem ut cognovit, adorans ait u Domine, quo va- :
ratis sed dimittatis. » dis? » Et Dominus dixit ei : « Sequere me, Petre,

Continuo in voce Pclri ex alto dimissus, in loco quia vado Romam iterum crucitigi. » Mox illum
qui Sacra via dicitur cecidit, et in quatuor partes secutus, Romam rediit, cique Dominus dixit : « Noli
fractus, quatuor silices adunavit. Quaj res risque in timcro, qnia ego tecura sum, quousquc iiitroducam
hodiernum diem apostolicre victoriaj testimonium te in domum Patris mei. »
exhibuit. Tunc ad sonitum ejus, cum crepuit. Cumquc rediret mane , ecce niagistriani eum
Paulus caput levavit, Deoque justo judici gratias u tenuerunt, ac ad tribunal Caesaris pertraxerunt.
egit. Nero autem ira magna plenus Petrum et Pau- Nero aulem, recolens ea quse gesta fuerant, jussit
lum in vinculis teneri focit. Corpus vero Simonis Petrum in crucem levari et Paulum decollari.
trihus diebus, totidemque noctibus diligenter cus- Petrus vero cum ad crucem venisset, et totus
todiri prajcepit, putabat enim quod tertia die re- supernis intentus in spiritu solerte considerasset
surgeret. Sed Petrus asseverahat qiiod in seternum quod Dominus Jesus Christus, qui dc coelo ad terras
damnatus esset. Apostolis in Spiritu sancto tri- descendcrat, recta cruce sublimatus fuisset, roga-
pudiantibus, Dominumque Jesum magistrum suum vit a carniUcibus crucem suam gyrari, seseque
palam confitenlibus, N'ero ira magna repletus dixit capite demerso At illi crucem verterunt,
crucifigi.
ad Agrippam praefectum suum « Istos homines ir- : et pedes ejus s'ursum, mauus autem deorsum flxe-
religiosos necesse est perdere male el ideo cardis ; runt.Tunc convenit innumerabilis populi multi-
ferreis Naumachiam consumi
acceptis , eos in tudo pleni furore ut vellent etiam ipsum Nero-
ita
jube. » Agrippa dixit « Non congruenli exemplo : nem imperatorem incendere. Petrus autem prohi-
jubes eos perire. Quoniam Paulus innocens esse bebat eos, dicens : « Nolite, fllioli, nolite impedire
videtur, juslum est ut ei pro irreligiositate caputpiter meum. Jam pedes mei viam coelestem am
amputetur. Petrum autem, eo quod homicidium hulant. Nolite tristari, sed gaudete mecum, quia
perpetravit, juhe in crucem levari. » Annuente C;e- hodie consequor fructum lahorum meorum. »
sare, doctores ffiterna; salutis statim a conspectu Deinde post longam exhortationem, qua figuram
ejus deducti sunt et Paulino traditi sunt. crucis Christi, quem imitahatur, subtiliter explana-
Paulinus, vir clarissimus magisleri;e poteslatis, vit, orans et gratias agens Deo, ait : « Gratias ago
apostolos Christi suscepit, ct in custodia Mamertini, tibi, bone pastor, quia oves quas tradidisti mihi
sub manu Processi et Martiniani, aliorumque mili- compatiuntur mecum. Peto, Domine, ut parlicipent
tum, mancipavit. Ibi novem mensibus in carcere mecum de gratia tua in regno tuo. » El adjiciens
fuerunt, et multos infirmos, qui ad eos venerant, dixit : « Commendo tibi oves, bone pastor Christe,
ac daimoniacos orationibus suis curaverunt. Deni- quas mihi tradidisti, ut non sentiant se sine me
que cunctis, qui in custodia erant, obnixe vocife- esse qui te habent, per quem ego gregem hunc re-
rantibus, et aquam ah eis, quia siti pcriclitabantur, gere potui. » Et hajc diccns, emisit spiritum.
unanimiter poscentibus, beatissimi apostoli Deum Statim viri, qui nunquam ibi visi fuerant, appa-
oraverunt, et ah ipso, cui adha;rebant, celeriter ruere, nec antea nec postea quisquam potuit eos
esauditi sunt. Nam beato Petro apostolo signum D ihi videre, qui dicebant se propter illum de Jero-
crucis monte Tarpeio faciente eadem hora
in solyma advenisse. Ipsi una cum Marcello illustri
,
emanaverunt aqua; de monte. Tunc Processus et viro corpus ejus occulte abstulerunt, ac ad tere-
Marlinianus, et omnes qui in custodia erant, ad hinthum juxta Naumachiam, in loco qui Vaticanus
pedes Petri apostoli prostrati sunt, et xlvii creden- appellatur, posuerunt magnosque patronos et ,
tes in Dominum baptizati sunt. Tunc pro eis sacri- amicos Domini Jesu Christi Romanis datos testati
ficium laudis obtulit, et omnes Dominica; participes sunt.
eucharistiK fecit. Nunc dc Doctore gentium, qualiter bonum certa-
Visis itaque tot luirabilibus magistriani Pro- men certaverit, cursumque consuuimaverit, bra-
,
cessus atque Martinianus dixerunt ad apostolos : viuinque supernte vocationis obtinuerit, libet ex
« Pergite quo desideratis ,
quia exoblitus Nero historia passionis ejus breviter cxcerpere, et hic
desperavit de vohis. » IUi aulem satis a fralribus ad laudem ineffahilis Adonai veraciter insorere.
rogati ut egrederentur, post novem menses exie- Paulus postquam de carcere, ut supra dictum est,
runt, et per viam Appiam ad portam pervenerunt. exivit, hortum, uhi prius hospilabatur, rcpetiit; et
Tunc Paulus in urbe Roma notos et araicos adiit, illuc amicorum plurima cohors ad eum gaudens
,
n!> ORDKRICI VITAI.IS 136
toiivenit. Denique quadam die, dum saliitari doc- a Nero, sine alicujus indicio, facile potuit coguoscero
trinte inserviret, el circa vesperam in coenaculo ipsum niagni regis militibus prsesidere, cumqne
editiori lurbas erudiret, Palroclus pincerna regis illuni interrogaret cur in regnum Komanorum la-
a consodalibus snis invllatus, Ciesaris se subducens tontor iutroissct, militesque suos sibi subtrahcrct,
aspcctibns, ad bospitium Pauli perrexit vespero ul suiquc regis principatui subjugaret, Paulus, Spiritu ,
andirel documenta vita> perpetuaj. Sed cuni, pr<E sancto repletus, virtutem omnipoteutis Dei coram
niultitndine populi, ad magistrum ingredi non omnibus qui aderant constanter promulgavit, et
possct ut verbum Dei ,

quod (erventer aniabat omnes ad largilalcm manus illius, qui socundum
conimodins andiret, ad fenestram excelsiorem cujusqno meritum dona ditissima dispensare po-
ascendit et secus cam sedit. Verum ciim protluus test, iuvilavit, ipsum quoque CaBsarem summo Hegi
sermo in longum prolraheretur et juvenis somuo fideliter obedire commonuit. Nihilominus etiam as-
fatigaretnr, insidiante invidia diaboli, paululum seruil regem suum venturum vivos et mortuos ju-
dormitare coepil, cadousque de feiiestra satis ex- dicare, et figuraui hujus mundi per ignem devastare.
celsi coenaculi, spirituni exhalavit. Quod mox Ne- Ilis auditis, iNero Ccesar ira succensus est et omnes
roni a balneo reverlenti nnntialum est, unde idem, Christi milites igne creraari pra^cepit. Paulum au-
quia juvenem valde dilexerat, contristatus est, B tera consultu senatus, tanquam majestatis rcum,
aliusque in loco ejus ad vini ofticium ordinalns cst. socundum Roraanas leges capite truncari jussit,
Paulus vero, qui populos intus instruebat, statim I.ongino et Megisto prfefectis atque Acesto centu-
per Spiritum cognovit quod gestum erat, populoque rioni, ad iuterficiendum extra urbem tradidit; qui-
praesenti nunliavit, sibiquc corpus exanime illico bus in via Panlus sino interraissione verbum salutis
atTerri pnecepit. Deinde allato cadavere, Paulus praedicavil. Ministri otiam et apparitores a Nerone
plebem alloculus est, ac ut plena tide pro resusci- cum velocitate directi sunt, et latitantes Christianos
talione morlui Dominum Jesum orai'ent exhortatus diligenter ad occisionem perserutati sunt. Unde tam
est. llniversis orationi procumbentibus, finita prece multiplex turba Christianorum ceesa esl ut populus
ait Paulus : « Adolescens Patrocle, surge et narra Romanus palalium virtute irrumperet, et in ipsum
quanla tibi feceril Dorainus. » Mox Patrochis tan- Cajsarem excitare seditionem satagerel. Tunc .Nero
quam a sorano surrexit, et glorificare Deum omui- clamores populi expavit, et aliud edictum propo-
potentem ccepit. Paulus illum gaudenlem cum civ- suit quo Christianos in pace vivere pra-cepit. Qua-
teris, qni ex domo Ctesaris erant, dimisit. Cuniquc proptor Paulus iternm est ejusoblatus conspeclibus.
Nero Patroelum lamentarelur et immensilate tris- Nero autem, ut euni vidit, vehcmontissime exclu-
p
titiae absorberetur , audivit ab assistentibus sibi mavit : « Tolle raagnm, tollite maleficura ; decollate
Patroclum vivere et pro foribus adesse. Quod au- impostorera, auferte de superficie terrse raentium
diens Ceesar expavit corde, et recusabat eum in- i[nmutalorem. » Paulus vero constanter promisit
troire, suoque aspectui astare. Tandem persuasione se post morlem ajternaliter victurum, et cum in-
amicorum ingredi permisit, et videns eum vegeta- Hege suo mansurura; ipsi quoque Neroni, ad
victo
luni, nullaque signa mortis habentem, obstupuit, comprobandam suorum fidem verborum, se vivum
el locutus cum illo, Christianum eum esse cogno- post decollationem evidenter ostensurum. Deinde
vit.Unde nimis iralns, alapam ei dedit, ideoque Paulus gaudens ad suppliciura ductus est, suisque
magis ille in Domino Jesu exsultavit. Tunc Barna- carnificibus, aliisque comitantibus verba vitse mul-
bas et Justus, Paulus miles et .4rion Cappadocus tipliciter imperlitus est. Nam, cooperante Spi-
et Festus Galata, miuistri Cajsaris et amici, dixerunt ritu sancto, idololatriae vanitatem nionstravit, ra-
ei Cur recta sapientem
: " et veracissinie respon- tiocinando nihil esse probavit, verani fidem, veri-
dentem percutis juvenem? Nam et nos mililamus que Dei cognilionem mirabiliter allegavit, damna-
invicto regi Jesu Christo Domino nostro. » Ca^sar tionem reproborum et glorificationem justorum
autera, cum audisset uno sensu et sermone illosrv magnifice peroravit. Nec frustra. Divinus enim
invictum regem Jesnm dicere, retrusit eos in car- serrao protinus fructiUcavit, audientium videlicet
cerem, ut nimis illos torqueret quos nimis anle corda turbarum tangens inilaramavit, et converso-
amaverat. Prsedicatores quoque illius magni regis runi vocem pro transaclis reatibus, in planctura
summopore requiri jussit, et edictum ferale propo- permutavit.
Fuit ut, sicubi invenirenlur, sine interrogatione per Interca, dum pro tam sanctis occupationibus
lorraenta varia punirentur. Fideles ergo multa mora fieret, et populus multus voces in altum
scrutationc a ministris reipublicae quaesiti sunt et emitteret, Nero Parthenium et Ferilam, videre si
inventi quamplurimi, atque ad prajsentiam Ctesaris jussio ejus completa esset, misit, el per eos pas-
perducti snnt. sionom apostoli, si adhuc viveret, acceleravit. Ipsis
Inter eos Paulus, consuetudinarias sibi pro no- quoque Paulus semen salutis obtulit, sed pra;va-
inine Christi gestans catenas, ductus est vinctus. lenle nequitia, obduratis cordibus minime profuit.
Jpsum omnes alii velut didascalum respiciebant, Curaque ad locum martyrii cum innumeris comiti-
meritoque, quem Dominus vas electionis censuerat, bus incederet, et Plautillam nobilissimam matro-
bonorabant, sibique in oranibus prajferebant. Inde nam ad portam urbis Romae obviam habuisset :
137 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PAIIS — I. Llli. II. 138
« Vale, inquit, Plautilla, ffiternce salutis tilia. » De- ii tempus, maxiraumquesupplicium, et seternus restat
inde petiit ab illa ut pannum, quo capul ejustege- interitus; pro eo quod inter cretera pessima qua; fe-
batur, adligandum oculos liora passionis sufe sibi cisti, multuni sanguinemjustorum injuste elludisti.»
accommodaret. Illa vero flens ejus orationibus se Hajc dicens, repente disparuit. Nero siquidem, liis
commendavit, pannumque festinato porrexit, et auditis, ultra quam dici possit timore percussus
paululuni in partem propter plebis impedimeatum, est, et velut amens eflectus, ignorabat quid agere
ul Apostolus ei jusserat, secessit. Insultantibus pa- potuisset. Tandem suadcntibus amicis, jussit solvi
ganis, quod mago crederet ac impostori, Paulus Patroclum et Barnabam, aliosque qui vincti fue-
eam confortavit, jubens ut seorsum preestolaretur rant cum illis. Longinus quoque, sociique ejus,
advenlum suuni, secura signa mortis ejus in pan- mane, ut Paulus illis constituerat, ad sppiilcrum
niculo reccptura. Longinum vero, sociosque ejus me-
ejus venerunt, ibique duos viros orantes, et in
credentes docuit paucis sermonibus qualiter et a dioeorum stantem Paulum viderunt; admirabilique
quibus baptizarentur post obitum ejus. Perveniens metu pertimescenles propius accedere reveriti
,
autem ad passionis locum, ad orientem versus in sunt. Ac ut praefectos et centurionem, qui mi-
ctelum manus letendit, et diutissime cum lacrymis nistri necis Pauli fuerant, ad se properantes vide-
Hebraice oravit, Deoque gratias egit. Deinde vale- B runt, terrore humano subrepti, statim in fugam
dicens fratribus, benedixit, sibique oculos de Plau- versi sunt. Verum illis pie supplicantibus, steterunt,
tillfe maforaligavit, in terram utrumque genuflexit et fidem eorum audientes, cum gaudio spirituali
et colluui tetendit. Spiculator vero cum virtute per- eos baptizaverunt.
cussit et caput ejus abscidit; quod postquam a cor- In illo tempore, magna perseeutio Christianorura
pore praecisum fuit, nonien Jesu Christi Hebraice intonuit, et prima sequentibus exiraium virtutis
clara voce personuit. Stalim de corpore ejus unda exeraplum ac constantice praebuit. In Tuscia Tor-
lactis in vestimento niilitis exivit et postea sanguis pes, magnus in officio Neronis, post pluriraa tor-
eftluxit. Stola vero, qua sibi hgaverat oculos, non menta, decollatus est. Rorase Processus et Martinia-
comparuit. Tanta etiam lucis immensitas et odoris nuset XLVi eorum, a beato Petroapostolo bap-
socii
suavitas in momento illius decoUationis coelitus tizati sunt. Longinus quoque, aliique duo per ,
emicuit ut mortalium oculi splendorem illius sufferre Paulum conversi sunt, et a Tito ac Luca salutare
et humana lingua odorera narrare nequiverit. Om- lavacrum perccperunt. Hi nimirum doctores suos
nes haec videntes valde admirati sunt, et invictum fide et martyrio pedetentira secuti sunt. Mediolani
Regem sabaoth in multam horam laudaverunt. Par-
^
T Nazarius, Gervasius , Protasius et Celsus puer
thenius autem et Feritas revertentes ad portam Ur- passi sunt. Nero itaque inmimeris facinoribus theo-
bis pervenerunt, ubi Plautillam Doraiiium glorih- machiara adjecit, odiumque suiexercitus populique
cantera invenerunl quam mox irrisione percunctati
;
Roraani merito incurrit. Statuerunt enim iit publice
sunt cur caput suum non operiret mafora quara cathomis tandiu csederetur quousque exspiraret.
Paulo pr£estiterat. At illa, calore fidei accensa, cum Quod cum ille audissel, et in eum tremor ac metus
magnanimitate respondit : « vani et miseri, qui intolerabilis irruisset , miser ita fugit ut ulterius
credere nescitis quae oculis videtiset manibusattrec- non appareret. Fertur a quibusdam quod, dum ad-
tatis ! Vere habeo eumdem quem porrexeram pan- huc fugiens erraret, ex frigore nimio et fame diri-
num, de infusione pretiosi sanguinis gloriosum. » guisset, et a lupis devoralus esset.
Deinde tripudians enarravit quod Paulusinnumera- Ecce quae sparsim de summis senaloribus Ec-
bilium candidatorum catervis coniitatus de coelo clesis riniatus sum, simplici brevitate collegi; et
venerit; maforamque deferens, gratiam pro benig- de pluriniis voluminibus insignia gesta memorice
nitate in eum habita retulerit, sibique pollici- posterorum veraci stylo congessi. Petrus siquidem
tationera seternse retributionis adjecerit. Protinus in circumcisione vii annis prsedicavit, deinde apud
Plautilla paunum a sinu exlraxit, roseoque per- D Antiochiam vii annis sedit. Sub Claudio Cajsare,
fusum sanguine illis ostendit. Uli autem nimio pa- contra Siraonem Magum pugnaturus Romam, per-
vore correpti, concito gressu Caesarem adierunt, et rexit, ibique xxv annis Evangelium priedicavit, et
quiB viderant vel audierant ei nuntiaverunt. At ille ejusdem orbis pontificatum primus tenuit. Trice-
cum audisset, miratus est horrifice, ctingenli atto- sirao autera et sexto anuo post passionem Christi,
nitus pavore, coepit de his quse nuntiata sunt ei ui Kalendas Julii crucifixus est, viaque Aurelia,
cum philosophis tractare et araicis ac ministris rei- juxla palatiuin Neronis, in Vaticano sepultus est.
publica;. Eodem die Paulus, postquam innumeros agones at-
Circa horam nonara, dum ha!c invicem miraren- que labores insigniter passus est, in via Ostiensi,
lur et secum qu;ercrent atque confabularentur, in milliario secundo, in hortis ad aquas Salvias de-
Paulus, clausis januis, venit; et stans ante Ca;sa- collatus est. Ili simul Roma! passi sunt sub Neronc
rem dixit : « Cissar Nero, ecce ego Paulus Regis Cassare, Basso et Tusco cousulibus; quorum prior
Eeterni et invicti miles; vel nunc crede quia non in eadem urbe, juxtaviam triumphalem, totius ur-
sum autem, mi- veneratione celebralur sequens vero in via
raortuus, sed vivo Deo meo. Tibi bis ,
ser, mala inetlabilia iraminent non post multum Ostiensi pari honore habi;lur.
Patuol. CLXXXYIIl.
13» ORDEniCI MTAI.IS 140
IX. Andrcaf.
^ tus ad stuprum, confugit ad apostolum ; et illa, felle
commota, corani prooonsule erinien projecit in 11-
Ronia capui muiidi taiu sublimes patronos se ha- lium. Tacente puero pr;e verecundia, sanctus illum
berc glorialur, ad qiiorum limiiia de cunclis mundi Andreas excusavit, et impudicam de flagitio palam
partibus fidelis populus properare conalur, ut tam redarguit. Proconsul iratusjussit puerum in cuUco
potentibus advocatis adjulus, contra omnes adver- parricidifirecludi et intlumcn prujici, Andream vero
sarios, adversasque potestates indesinenter pro- in carcerem trudi. Orante apostolo, terr;pmotus niag-
tegatur. rniversi procslo senliunt oorum sub- nus cum tonitru gravi factus est, et proconsul dc
sidia, qui devotione congrua poscunt eoruni suf- sede cecidit, et reiiqui omnes terrse decubuerunt.
fragia; prtEstante Deo rege summo, qui Irinus ct Mafervero pucri perciissa ariiit (tl morlua est. Tunc
unus vivit et regnat per omnia sa-culoruni Siccula. proconsul, prostralus apostoli pedibus, ait : « Mise-
Amcn. rere pereunlibus, famule Dci, ne nos lerra deglu-
Andreas, frater Simonis l*etri, sccundum Ilc- tiat. » Orante apostolo, terraemotus cessavit, sere-
braicam etymologiam decorus vel respondens inter- uitas aeris rediit, et ipse turbatos circumiens sana-
pretatur. Sermone autem Grwco, aTto tou ivSpoq, vit. Proconsnl vero verbura Dei snscepit, et cum
id est aviro, virilis dicitur. llic in sortc pra;dicalio- B omni domo sua, credens iu Dominum, ab aposlolo
uis Scylhiam ct Achaiam accepit, in qua eliam, in baptizatus est.
civitate Patras u Kalendarum Decembris in cruce
Gratinus Sinopensis a febre apprehensus graviter
suspensns occubuit. Egregius de virtutibus ejus
ajgrotavit, uxor vero ejus hydrope intumuit. Filius
apud nos libelliis habetur, in quo multa ot mira de
quoquc, dum in balneo mulierum lavaretur, a dae-
beato Andrea referuntur. Auctor quidem libri cog-
mone, perdito sensu, graviter cruciabatur. Andreas
nitus mihi non est sed mirandarum relatio re-
;
vero a proconsule rogatus, ascenso vehiculo ad ci-

rum merito, ut arbitror, gratissima est. Libet ergo
vitatem venit , etGratini domum ingressus, dsemo-
ad laudem cunctipotentis Messia? qusedam inde bre-
uium exturbavit, puerumque mundatum sanavit.
viter excerpere et huic opusculo noslro inserere.
Maritura vero et conjugem ejus adulterii contagio
Igitur, cum Matthaeus apostohis cl evangelista Myr-
pollutos redarguit, et ab eis accepta emendationis
midonibus verbum salutis annuntiaret, unde a duris
sponsione curavit. Denique jam sospites fidem Jesu
civibus apprehensus, erutis ocuHs, in carcere cate-
Christi receperunt et cum omni domo suo gauden-
nis circumdatus esset, Andreas apostolus, angelo
tes baptizati sunt.
Dei jubente, ad fretum venit. Inlittore inventanave
mox illam ascendit, et, prospere flantibus ventis, ^ Nicoeae septem dKniones inter monumenta secus
ad urbem, ubi sanctus Matthaeus in squalore carce- viam latitabant, homines quoque praetereuntes me-
ris tenebatur, navigavit. Videns vero coapostolum ridie lapidabant, et multos jam nece afTecerant.
suum in dolore nimio cum aliis vinctis residentem, Tandem illuc advenienle apostolo tota civitas exsul-
amarissime flevit, factaquesimuIoratione,Iocus ille
tavit, et egressa obviam cum ramis palmarum, pro-
statim conlremuit, et lux raagna in carcere refulsit. clamavit : « Salus nostrain manu tua, homo Dei. )>
Oculiquoque beati evangelista; restaurati sunt, et Deinde omnem rei ordinem exposuerunt, ipsique
cunctorum catenaj relaxatse sunt. Sic Malthajus, et niliilominus ordinem fidei et religionis ab apostolo
oranes alii qui cum eo vincti erant, resoluti sunt mox audierunt. Protinus gaudenles in Dominum
et inde abierunt. Cumque Andreas verbum Dei crediderunt, et Jesum Christum Dei Filium professi
prsedicaret incolis ,
ipsum apprehendentes , ligatis sunt. Andreas autem pro eorum prompta creduli-
pedibus traxerunl per plateani civitatis. Jam evulsis tateDeo gratias egit, et dsemones in similitudine
capillis Uuebat sanguis de capite illius. Tandem canum coram populo assistere jussit, et postmodum
orante apostolo, timor ingens super habilatores in loca arida ct infrucluosa, ne ulli Iiomini noce-
Myrmidonise factus ''enl> fugavit. Sic in virtute Dei civitatem Uberavit,
est, et ille mox ab eis dirais- J)
sus est. Deinde prostrati solo ante pedes aposloli civesque credentes baptizavit, eisque Cffilesti-
prffidicationem ejus receperunt, et divinitus inspi- ""™' virum bonum et sapientem, episcopum con-
rati credentes in Dominum baptizati sunt. Andreas stituil.
inde recedens, in regionem suam venit, ibique cu- Ad porlam Nicomediaj in grabato mortuumjuve-
jusdam c-eci oculos tetigit etille statim lumen rece- nem olfendit, cujus parentes aetate gravatos et
pit. Demctrius, primas urbis Amasaeorum, auditis cum nimiis ploratibus filii cadaver prosequentes
signis qufe faciebat in noniine Christi cum lacryrais prospexit. Condolens autem lacrymis eorura, quali-
procidit ad pedes apostoli, ut puerum yEgyptium ter adolescens obiisset inquisivit. Sed illis prae ti-
sibi vivum, queni febris exstinxerat, redderet. Mi- more nihil respondentibus, a famulis audivit :
tis apostolus llenti condoluit, ad domum luctus " Dum esset hic in cubiculo solus, septera canes su-
cum 60 perrexit, et, oratione facta, puer sospes bito advenerunt et in eura irruerunt. Ab his ergo
confeslim surrexit. Omnes qui hoc viderunt I»- miserrime discerptus, cecidit mortuus. » Tunc An-
tati sunt, et credentes baptizati sunt. dreasseptera dffimonum, qtros a iNicaia fugarat, hoc
Sostratus puer Christianus, a matre sua impeti- opus esse cognovit, et in cojlum suspirans, a Deo
;
, ,
,
141 HfSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. 142
vitam defuncto petivit. Factaque prece, conversus * veriint. Porro juveni omne patrimonium suum a
ad ferelrum, ait : " In nomine Jesu Christi surge contribulibus suis, quia valde ab eis diligebatur,
.Vdmirante populo, puer surrexit et resuscitatori concessum est. Ipse vero adhserens apostolo
suo adhsesit. Apostolus vero puerum credentem us- fructus praediorum suorum pauperibus largitus
que in Macedoniani secum perduxit et salutaribus est.
verbis instruxit.
Post aliquod tempus ambo simul Thessaloiiieara
Egressus inde, navim ascendit et Hellesponti fre-
profecti sunt, ad quos cives in theatro gaudentes
tum inlravit, Byzantiumque adire disposuit. Ecce
congregati sunt. Exous autem eis verbum Dei prae-
mare commotum est, ventus validus incubuit, et
dicabat, et beatus Andreas, admirans prudentiam
navis mergebatur nautffique niortis periculum
,
ejus, tacens audiebat. Deinde, poscentibus turbi^,
proBstolubantur. Denique beatus Andreas ad Domi-
Adiniathura Carpiani filium aegrotantem afferri
num oravit; quo priEcipiente, mox ventus siluit,
jussit. Sed ille, dicto sibi a patre suo suse salvatio-
omnes a discrimine liberatos
tranquillitas rediit, et
nis nuntio credidit, vestimenta sua induit, a gra-
Byzantium prospera navigatio perduxit. Inde pro-
bato post xxHi annos sauus surrexil, et veloci
perantibus Thracias hominum apparuit multiludo,
cursu parentes suos praeveniens, ad theatrum per-
qui cum
evaginatis gladiis lanceas manibus gesta- JJ
rexit, ibique ad pedes apostoli cecidit, et pro re-
bant etin occursantesirruere cupiebant. Beatus vero
cepta sanitate, populis stupentibus, gratias egit.
Andreas contra illos crucis signum fecit et pro sal-
Quodam de Thessalonicensibus rogante apostolum
vatione suorum Deum oravit. Angelus autem Do-
pro filio dsemouioso, mille-artifex Satan in secreto
mini, cura magno splendore praeteriens, gladios
sufTocavit cubiculo. Denique pater cum mortuum
eoruni tetigit et, eisdeni in terram corruentibus, vir
invenisset, et ob hoc multum plorasset, fide tamen
Dei cum suisillsesustransivit. Berinthum maritimam
robustus in spe prEevaluit et cadaver ad theatrum
Thraciae civitatem Andreas apostolus pervenit, ibi-
ab amicis deferri fecit, eventumque rei apostolo
que navem, qua? in Macedoniam properaret, inve-
narravit. Ille autem ad populum conversus, ait :
nit; in quam intrare apostohira angelus Dei prajce-

« viri Thessalonicenses ,
quid proderit vobis
pit. Ingressus autem verbum Dei prsedicavit, et
cum mira fieri videritis, non creditis? » Porro
si
nauta cum omnibus naucleris in Deum credidit.
illis pollieentibus quod crederent, viso miraculo,
Exous nobilis ac valde dives juvenis in Thessa-
Andreas apostolus dixit defuncto : « In nomine
lonica erat. Hic ad apostolum, nescientibus suis,
Jesu Christi surge, puer. n At ille statim surrexit.
accessit, ipsumque prsedicantem verbum Dei au- , , r .
•
j • • >
. J^ .
,. ,. .
p populusque stupefactus sponsionem de recipienda
diens in Dominum credidit, et, contemptis paren- ^-i
^ ^j ,..
, ,
fide fideliter tenuit.

tibus ac rebus suis, ei adheesit. Parentes ejus eum
quaerentes Philippis invenerunt, ipsunique ab apo- Medias Philippensis pro filio aegrotanlc cum
stolo muneribus et rainis segregare valde conati lacrymis apostoluin rogavit; cujus preces mitissi-
sunt, sed non potuerunt. Praedicante apostolo, ver- mus vir benigniter suscepit, et appreheudens ma-
bum salutis spreverunt et, convocata cohorte, ignum ejus, Philippis ivit. Ingredientibus portam
nem in domuni injecerunt, fascesque carecti, scir- civitatis senex occurrit, et pro filiis, quos pro
pique el facularum adhibentes, domum succendere culpa Media= in carcere cinciaverat, rogavit. Sua-
cmperunt. Tunc juvenis ampullam aquae cum in-

dente apostolo, Medias ad pedes ejus procidit, et
vocatione nominis Christi desuper effudit, et divina non solum illos duos absolvit , sed etiam alios
virtus omne incendium, ac si accensum non fuis- septem, pro quibus nemo loquebatur, tantum ut
filius ejus sanaretur. Illis itaque liberatis, apostolus
set, statim exstinxit. Deinde scaJas admo-
furiosi
verunt ut ascenderent, eosque gladio interflcerent Philomedem sanavit, qui xxii annis fuerat delji-
lis.
sed divinitus exceecati sunt, ne ascensum scalarum
viderent. Tunc Lysimachus quidam e civibus divi- t-. Deinde ciamantibus populis ut suis etiam mede-
num opus advertit, vicinorumque insaniam audac- i'e1ur infirmis, Andreas confidens in Domino, sa-
ter redarguit, dicens : « Utquid, o viri, casso vos nato dixit puero : « Per domos segrotantium vade,
labore consumitis? Deus enim pugnat pro viris istis, et in nomine Jesu Christi, in quo sanatus es, jube
et vos non cognoscitis. Cessate ab hac stultitia, ne eos exsurgere. » At ille jussis apostoli paruit,
vos ccelestis consumat ira. » His dictis, omnes corde populusque videns mirabilia credidit, et apostolo
compuncti sunt, et tenebrosa nocte ingruente multa inunera obtulit; sed ipse gratis omnibus ver-
ipsi ccelitus illuminati sunt. Ascendentes autem, bum vitse praedicans, nihil recepit. Filiam quoque
apostolum orantem intervenerunt, et in pavimento Nicolai, qua; languebat, pro qua pater multa offe-
prostrati, ab eo indulgentiam petentes acceperunt. rebat, gratis sanavit et oranes ad fidem invitavit.
Ab apostolo enim benigniter erecti sunt, et in fide

corroborati Omnipotentem laudaverunt. Parentes X. Andreas. Sequentia vitx ejus.
tantum pueri non crediderunt. Exsecrantes vero ju-
venem, in patrlam suam reversi sunt; et post quin- Passim apostoli fama per Macedoniam currebaf
quaginta dies, unius horae momento simul exspira- de virlutibus quas idem super infirmos faciebat,
Ii3 oRnF.RlCI VITAF.IS 144
Virinus (19) ergo proconsul eontra eiini concitaliis a niorere. » Statini serpens gravem nigitniii emi*it,
est, et Tliessaionicain milites inisit ut cum compre- quercum magnam, qiia? prnpinqiia erat, circiimde-
henderent; sed viso fiilgore vultus ejus, attingere dit, et se circa cani obligavit, cvomensque rivum
ilhiiii non ausi fucrunt. Populi vero in Deum cre- veneni cum sanguine exspiravit. Dcinde apostolus
dcntes, ul milites illuc venisse jiro laesione apostoli ad pra?dium mulieris, in quo parvulus, qiiem ser-
audierunt, irati gladiis et fustibus eos interimere pens perculerat, mortuus deciihabat, pervenit; et
volueruiit; sed, proliibente apostolo, vix manus a parentes ejus, ut interfectorem tilii siii morliium
cffdc cohibuerunl. Denuo proconsul misil milites, viderent, misit. Illis vero abcunlibus, uxori procou-
sed ipsi, ut apostolura vidcrunt, turbali nihil dixe- sulis dixil apostolus : " Vadc ct suscita pueriim. »
niiit. Dcnique tnrtio ])roconsul multitiidinem niili- At illa nihil duliitans, vcnit ad corpiis, et ait :
tuni misit, quoriiin uiiu-! a dicmoiie arroiilus cst et " Iii noiiiine Dei mei .lesu Christi surge incolumis. »
in absentem Iruculcnta proconsulem verba locutus Ille vero protinus surrexit, cunctis gaudentibus,
est. Deinde da>monium egrossum est, et miles Deoque gralias agentibus. Sequenti nocle bcatus
cecidil ac mortuus cst. Iiiterea proconsul magno Andreas Petrum et Joannem vidit in visione,in qua
cum furore vcnit, et seciis Andrcam apostolum rcvclatiim est ci quod paulo post penderet in cruce.
staiis, euin videre non potuit, donec loquontem B Dominumqiic Jesiim secuturus esset crucis passione.
audivit; tandcm miser, sanclum Dei vidit, pro-
ut Fratres autem couvocavit, enarrationem visionis
bra niinasqiio in illum inculcavit. Sed benignus vir explanavit, et pro celeri migratione sui lugentes
fiirihuiidum judiceni dulcihiis eloquiis mitigare confortavit, et per quinque dies salubriter erudivit,
stiiduit, fusisque precibus ad Dominum, militem precibusque piis Ecclesioe gregem Dco commenda-
dcfunclum resuscitavit. Proconsul vero adhuc in vit. Inde Thcssalonicam profectus est.
insania permansit. Facto mane jussit feras in sta- Lisbius proconsul vise Dei resislere conalus est,
dium intromitti et beatum aposlolum trahi, feris- et, militibus multoties missis ut Andream compre-
que projici. Furiosi vero clientes illura per capillos henderent, detestabilis impos voti elTectus est.
Iraxerunt, in arenam projecerunt, aprumque fero- Tandem apostolo adveniente, a duobus dsemonibus
cem et horribilem dimiserunt. Qui sanctum Dei ter Unde postmodum, Dei virum ac-
flagris csesus est.
circumivit, sed nihil ei iiocuit. Iterum jussu pro- cersiens,coram omni populo nequitiam suam ei
consulis, aper a xxx militibus adductus, et a duo- confessus est. Deinde verbum Dci ab apostolo
bus venatoribus esl impulsus, sed Andream non libenter audivit, et ab segritudine sanatus in Deuni
altigit, venatores autem in frusta discerpsit; demum p credidit, atque in Dei lege diligenter ambulavit
horribilem gruiiiiitam dans, cecidit et exspiravit Calista vero uxor proconsulis nimis invidit Tro-
Igitur, laudanle Dominum populo, angelus visus est phima!, quK olim concubina ejus fuerat ; sed jain
descendisse de coelo et sanctum Dei confortabat in alteri viro sociata, apostolicfe doctrina? adlueserat.
stadio. Denique seevus proconsul, fervens ira, fero- Unde Lisbio iguorante, accito procuratore, jussit
cissimum leopardum dimitti praecepit. Diraissus eani ut scortum damnari ac ad lupanar deduci.
autem aposlolum reliquit, ad sedem proconsulis Trophima itaque ad hipanar deducitiir, lenoni do-
ascendit, ejusque filium arripuit ac sutTocavit. Ve- natur, ihique Deum assidue deprecatur. Veiiieuti-
rum nimia proconsulem insania obtinuit; unde de bus auteiu impudicis Evangeliuui opponebat, quod
rebus gestis non doluit, nec aliquid dixit. Tunc secum ad pectus suum habebat; alque mox illece-
beatus vir populum in amore Dei confortavit, ac ad brosus atlectus deperibat. Denique quidara impudi-
corroborandam fidem corura, defunctura proconsu- cissimus lepos accessit, violentiam ingerere voluit;
lis tilium se resuscilaturum promisit, et prostratus sed illa restitit, Evangeliumque ad terram cecidit.
terrse diutissime oravil, apprehensaque sufTocati Tunc Trophima muirens ambas manus ad coehim
manu, eum in nominc Domini resuscitavit. Itec extendit et lacrymans ait Ne patiaris mc, Do-
: i<
videntes populi, Deum raagnilicaverunt, et Virinum D mine, pollui, ob cujus nomen castitatem diligo. »
proconsulem, qui incredulus sancto Dei resistebat, Angelus vero Domini statira ei apparuit, et invere-
interlicere voluerunt; sed ab apostolo permissi non cundus juvenis ad pedes ejus cadens exspiravit.
sunt. Proconsul autem confusus a preetorio disces- At illa, diviiiitiis confortata, Deuin benedixit, pue-
sit. ruinque in iiomine Christi resuscitavit ; et omnis
Quadam muliere obsecrante , beatus Andrea» civitas ad hoc spectaculum cucurrit.
accessit ad agrum ubi tolam regionem devastans Calista vero cura procuratore suo ad balneum
serpens eral, longitudinis quinquaginta cubitorura. abiit. Cumquo siraul lavarentur, dn^mon teterrimus
Apostolo autem appropinquante, sibila magna emi- eis apparuit; a quo percussi ambo niortui sunt.
sit; nimiumque terrilis omnibus quiaderant, erecto Magnus ergo luctus factus est, et apostolo atque
capite obviam venit. Tunc sanctus Dei ait ad eura : proconsuli subitus eventus nuntiatus est. Nutrice
«Abde caput, funeste, quod erexisti ab initio ad auteni, qua? prfe senectute manibus aliorum porta-
necem generis humani, et subde te faraulis Dei ac batur, pro rosuscitatione Calistse apostoluin rogante,
(19) Leg : Qniriniis. Le Pr^vost.

l4o HISTORIA ECCLESJASTICA. — PARS I. — LII!. II. 146
quamvis vir ejus saeviiet pro commisso gravi faci- ^ Egeas proconsul de Macedoiiia regressus venit
nore, mitis tamen apostolus corpus in medium Palras, quaj est civitas Acliaiae, et credentes Cliristo
exhiberi jussit, et accedens post orationem caput ccepit ad sacriiicia idolorum compellere. Cui saiic-
mulieris tetigit. » Surge, inquit, in nomine Jesu tus Andreas occurrit, ipsumque rationabilibus dictis
Cliristi Dei. » Protinus mulier surrctit, et cum ad veram fideni invilare sategit. Sed in malevolam
Trt)phima pacificari petivit. Lisbius itaque procon- animani sapientia non introivit. Verum largus di-
sul, visi,, mirabilibus Dei, per apostolum in fide viuK dispensator sophi;e, quamvis impio non pro-
profecit, et consiliis apostoli fidcliter in omnibus fuisset Egea;, aliis tanieu, qui praidestinati erant
obtemperavit. ad vitam, uberem coelestis doctrinae profudit
alimo-
Quadam die, duni simul in littore cousedissent, niam. Ue mystcrio crucis multum prudenter tracta-
et plures ibidoni ab ore aposloli ver}>um Dei dili- vit, cur Deus horao factus est el passus liquido dis-
genter audirent, ecce cadaver a mari ante pedes seruit, ordinemque Dominic» passionis et comniu-
apostoli ejectum est, a quo mox, fusa prece ad nem humani generis profectum luculenter dc-
Deuni, resuscitatum est. Philopator quippe voca- proiupsit. Hiuo iralus Egeas apostolum compreheu-
batur idem juvcnis, lilius Sostrati civis Macedonis. dit et in carcere retrusit, ad quem niultitudo pene
Fleute eo pro sociis qui lluctibus absorpti fuerant, B totius provincia; venit; ita ut Egeam velleut occidere
cl supplicante, aposlolus oravit, undaque famu- et apostolum fraclis januis liberare. Andreas aulem
laute devecta xxxix corpora resuscitavit; ita ut salutaribus eos monitis compescuit, per totam noc-
uuicuique fratrum juberet unum mortuum tenere tem eJocuit, Doininique Jesu patienliam ad memo-
eique dicei'e : c< Hesuscitet te Jesus Christus Filius riam revocavit; populumque, ne passionem suam
Dei vivi. » Sic xxxix viri revixerunt et omnipoten- impediret, summopere rogavit.
teni Deum glorificaverunt. Sequenti die proconsul Egeas misit ac ad se apo-
Post inulta signa et bona opera, quae singillatiin stolum eduxit , et sedens pro tribunali seducere
onarrare nequco, beatus Aadreas apostolus Patras illum studuit; sed in Deo fundatus contra minas et
venil, ubi .Maximilla graviter segrotabat, uxor Ege« blandimenta fortiter perstitit. Tandem Egeas euiu
proconsulis qui Lisbio successerat. Tunc Effldima, a septem ternionibus flagellis caedi cxtensum prse-
quae per doctrinam Sosia; conversa fuerat, aposto- cepit; sed post verbera fortis athleta Christi laudera
lum rogavit ut visitaret Maximillam qua; febricita- crucis prapdicavit et fureiiti tyranno veras constau-
bat. At ille venit ad cubiculum infirmae, pra;cedente ter assertiones inlimavit.
Effidima; et facta oralione, febris est fugata, mu- p Tunc indignatus Egeas cruci eum affigi praecepit,
lierque sanata. Proconsul autem cenlum argenteos et qua;stionariis mandavit ut, ligatis pedibus et nia-
sancto Dei obtulit, quos ille nec aspicero voluit. nibus, quasi in eculeo tenderetur; ne clavis affixus
Cumque multa signa per beatum apostoluni apud citomoreretur, sed longo potius cruciatu angeretur.
Patras agerentur, et plures per corporalium exhi- Cumque sanctus vir duceretur a carniflcibus, fit
bitiones opitulationuni ad fldem Christi pertrahe- populorum concursus clamantium et dicentiuni :
rentur, Stratocles, frater Egeae proconsulis, advenit (I Justub homo et amicus Dei quid fecit, ut ducatur
de Italia; cujiis servus nouiine .\Igniaua, quem valde ad crucem? > Andreas vero securus et gaudens ibat,
dihgebat, impulsu da^monis spumans in atrio jace- populumque, ne passionem ejus impedirent, roga-
bat. Ecce niagno tumultu facto, et Stratocle nimio bat, et a salutari doctrina Cum aulem
nou cessabat.
auimi dolore commolo, suadentibus Maximilla et ad agonis locum perveuisset crucem a longe vi- et
EfMdimu, beatus Andrcas accersitus est, ipsoque disset, exclamavit voce magna, dicens « Salve, :
oraute , dajmoniacus puer sanatus cst. Stratocles crux, qu;e in corpore Christi dedicata es, et ex
ergo in Dominum credidit, et in fide coufortatus, membris tanquam margaritis ornata.
ejus bona
ad audiendum verbum Dei apostolo adhaesit. Egeas crux! quae decorem et pulchriludinem de niembris
inMaccdoniam abierat, et .Maximilla, qua; spiritualij) Domini suscejiisti; diu desiderala, sollicite aniata.
amore fervebat, oiiportunilatem ut ccelestem doc- sine intermissione quaesita, et aliquando jam con-
trinani ab apostolo perciperet quotidie qua;rebat, cupiscenti animo praeparata! <> Haec et alia mulla
ac ad eum devota veniebat. Magna itaque indigna- amoris et devotionis plena dicens, se exspulia-
tione proconsul conlra apostolum succensus erat, vit et vestimenta sua caruificibus Quitradidit.
eo quod uxor ejus post acceptum dogma salutis ei accedentes, eum in crucem levaveruut, totumque
coujungi nolebat. coipus ejus funibus extendentes suspenderunt, sic-
Amodo passionem beutissimi Andrea; apostoli que jussum impii proconsulis crudeli actioue coin-
breviter aduolare, et hbelio nostro nitor veraciter plevorunt. Porro turba fere ad xx millia hominum
iiisereie, quam recondidit in bibliothecis suis ab astabat, et injusto judicio sanclum virum hoc pati
antiquo tempore el fideliter recitat pia devotio clamabat; inter quos Stratocles, Egeffi fraler, erat.
sanctae malris Ecclesiai. Illam nimirum presbyteri Sanclus vero Andreas mentes fidelium coufortabal,
el. diacoui Ecclesiarum -Vchaiac coram positi vide- et in toleranliam temporalem commonebat, quia
runi, et universis Ecclesiis per quatuor climata nihil esse dignum passionis ad reraunerationem
mundi constitulis utilitcr et eleganler scripserunt. aeternam docebat.
Interea omnes ad domuni Ege» vadunt, pariter- i^ Inter xrumnas tilubantis sieculi
Ssepe quassamur, qemimusque languidi
que clamantes dicunt « Qua; est h«c sententia tua,
:
Ora pro nobis majestatcm Domini,
(( donel nobis vera luce perfrui.
proconsul? male judicasti. Concede nobis honiinem
Amen.
justuni; redde nobis hominem sanctum, ne iiiter-
licias hominem Deo charum. » Hsec et multa alia X\. Jacobus ct Joannes.
dicenle populo, Egeas expavit, el se eum deponere Jacobus et Joannes, Clii Zebedaei , a Christo ap-
promittens, simul ire coepit. Quem videns sanctus pellati sunl Boanerges, sive ut melius legitur : Boa-
Andreas, hortatus est ut Christo crederet atque, nereem, id est filii tonitrui; cx firmitate et magni-
dum adhuc posset, ad tidem pro salule sua curre- tudinc fidei qua lcuuerunt iuviolabiliter ct docue-
ret. Ipse vero in cruce pendens securus exsultabat, runt immanulatam legem Domini. Jacobus siipplan-
et de visione Christi, queni tota mente dilexeral, talor inlerprctatur. Joannes vero Dci gratiu, vel in
diuque desideravcrat, admodum laetus dicebat : quo est gratia. Merito electi fratres tam claris no-
" Jam Regem meum video, jam eum adoro, jam ia minibus vocitati sunt, qui, per supplautationem vi-
conspectu ejus assisto. » Carnifices aulem, missis tioruTii in sladio fragilis vitae, tortuosum serpentem
ad crucem manibus, eum contingere non polerant, insigniter vicenint, el amici Dei speciales effecti
et subinde alii et alii ut solverent eum sese inge- B sunt, multiplicique ilhus gratia repleti, sauctam
rebant; sed brachia eorum qui eum deponere ni- matrem Ecclesiam veritalis doctrina illustraverunt
lebantur stupebant. Tunc sanctus Andreas voce De beato Jacobo, qualiter in Jud;ea et Samaria
magna exclamavit et devotissimam orationem co- evangelizaverit, et ab Herode, Aristobuli lilio, mar-
ram Deo profudit. Quem, postquam diutius Jesum tyrium, principibus sacerdotum et Pharisaeis accu-
bonum magistnim suum oravit, videntibus cunctis, santibus, pertulerit, sicut ab antiquis scriptoribus
splendor nimius sicut fulgur de coelo veuiens ita editum reperi, sirapliciter in praecedenti libro ab-
circumdedit ut prae ipso splendore humani penitus breviatum huic opusculo inserui. Nunc de Joanne
eum non possent oculi aspicere. Cumque splendor Theologo, Jesu Christo amico, scripta investigo, et
permansisset fere per dimidise horae spatinm, An- ea breviter ad laudem Regis sabaoth colligere desi-
dreas, insignis pugil Christi, abscedente lumine dero; qua? Mellitus scripsit Laodicensis, aliisque
emisit spiritum, simul cum ipso lumine pergens ad fidelibus qui sunt in universo mundo, aliique illus-
Dominum. Maxirailla vero senatrix cum reverentia tres antiquarii promulgarunt de illo, praecipueque
corpusculum ejus tulit, et ronditum aromatibus Hieronymus, divinae legis interpres praenotavit in
optimo loco sepelivit. Apocalypsis proffimio.

p
Porro Egeas, antequam ad domum suam venircl, Joannes apostolus et evangelista virgo est a Do-
a daemonio arreptus est, et in conspectu omnium mino Jesu Christo electus, atque inter cceteros ma-
Dcemonica vexatioue in via mortuus est. Stratocles gis dilectus, el in tanto amore dilectionis ab eo est
aulera, fratcr Egeae, de subslantia ejus nihil conti- habitus ut in cojna super pectus ejus recumbcrct,
git, sed corpus sancti Andreae apostoli tenens eva- et ad crucem astanti soli matrera propriam coui-
sit. Tanlus etiam linior universos in illa provincia mendasset; ut quem nubere volentem ad amplexum
invasit ut nullus remaneret qui Salvatori nostro virginitatis asciverat, ipsi etiam cuslodiendam vir-
Deo non crederot. Fertur quod de sepulcro ejus gineni tradidisset. Hic itaque, cum in .\sia verbum
manna in modum farinae et oleum cum odore sua- Dei publice praedicaret et testimonium Jesu Christi
vissimo defluit ; a quo, quae sit praesentis anni fer- Judaeis atque gentibus instanter intimaret, invi-
tilitas, incolis regionis ostenditur. Si profluit exi- diosa relatione adversariorum veritatis Romae est
guum,terrafruclumexhibctexiguura;siverocopiose accusatus, jussuque Domitiani Caesaris, qui secun-

processerit, magna fructuum opulentia ministratur. dus post Neronem persecutionem Christianorum
Ecce solo lui coactus amore, gloriose apostole exercuit, de Epheso raptus, et coram Caesare atque
Jesu Christi, cursum tuae vilae divinis charismati-D senatu ante portam Latinara constitutus. Cumque
bus feliciter oniatfc breviter recensui, ad laudem persisteret in vera fide, immobilis ut mons firmus
tui omnipotcutis magistri, cui tu fideliter usque ad et excelsus, ii Nonas Maii, jussu Cajsaris, in ferveu-
mortem Devotum ergo famulatum, milis
adhiesisli. tis olei doliura est missus. Sed divina sc protcgente
Andrea, benigniter suscipe, meque peccalorem piis gratia, exivit illajsus, ipsoque die per singulos an-
precibus commcnda Creatoris clementia?; in cujus nos festiva ejus memoria devote celebratur a Cde-
cultu, inter loeta et tristia, ipso juvante, opto per- libus. Inde cum essilio in Pathmos insulam porla-
sistere. Et qui crudelera Egeam interfectorem tuum retur, illic ab eodem Apocalypsis praeostensa descri-
exborlatus es ad fidem pendens in cruce, indesi- bitur, in qua septempliciter Ecclesiae status cl ordu
nenter sullVagaro fidelibus liUis Ecclesiae qui tibi deraonslrantur, ingentes etiam pressura; tribulatio-
dicunt canontes cum summa cordis devotione et num et retributiones meritorum.
oris modulatione : Deuique, procurante Deo, qui cuucta jusle dispo-
Andrea pie, sanctonm mitissime, nit, Domitianum, eodem anno quo Joannes exsula-
Obtine nostris erratibus veniam; vit, Romanus senatus pro cruentis actibus suis oc-
El qui gravamur sarcina peccaminum,
Subleva tuis mtercessionibus. cidit. Deinde generaU consultu definivit ut cassa-
149 IUSTORIA ECCLESIASTICA. l'AKS 1. — LIB. 11. 150
retur quidquid Domilianus fieri voluit. Sanctus igi- A obsequentes Evangelio, gemmas vendiderunt et
tur Joannes apostolus, qni ex volunlate Domitiani Christo in pauperibus erogaverunt. Inlinita vcro
deportatus fuerat cum injuria, ad Ephesum remea- turba credentium adha?rere apostolo ca'pit ejiisque
vit multorumque IsRLitia. Omnis enira
cuni honore sequi vestigia.
populus Ephesiorum revertenti occurrit, et virorum Atticus et Eugenius, duo fratres honorati civila-
ac mulierum iideliler essultautium una vos perso- tis Ephe.siorum, exemplum pra>dictorum juvenum
nuit « Benediclus qui venit in nomine Dominil
: >> secuti sunl. Nam qucBque habere poterant vendide-
Cumque Joannes civitatem ingrederetur , ecce runt, cgcnisque dederunt, et expediti post aposlo-
Drusiana, quaj ferventer diligens eum videre desi- lum abierunt per civitates euntem cl verbum Dei
deraverat, defuncta elTerebatur. Viduaj vero et pau- pra?dicantetn. Coiitigit autem ut ipsi urbem Per-
peres cum parentibus et orphanis pariter llebant, ganmm intrarent, servosque suos viderent sericis
et clamantes dicebant : " Sancte Joannes, apostole indutos vestibns procedentes et in sKCulari gloria
Dei, eecc Drusianam elTerimus, quaj sanctis monitis fulgentes. Inde diaboli sagitta percussi, admodum
tuis obtemperans, nos omues alebat, Deoque in facti sunt tristes quod ipsi uno paUio amicti essent
castitate et hurailitate serviebat, reditumque tuum egentes, servos vero suos viderent potentissimos
desiderans quotidie dicebat Utinam videam apo-
: » i> alque fulgentes. Porro beatus apostolus, Satana;
stolum Dei oculis meis, antequam moriar! » Tunc dolos intelligens, pra^cepit ut rectas sibi deferrent
beatus Joannes deponi feretrum el corpns ejus re- virgas in singulis fascibus, lapidesque minutos a
solvi jussit, ac voce clara dixil : « Dominus meiis liltore raaris. Quod cum fecissent, invocato nomine
Jesus Christiis excitet te, Drusiana. Surge, pedibus- Domini, silvestres virgse conversse sunt in aurum
que tuis ad domum tuam revertere, et refectionem et lapides in geramas. Tunc sanctus eis apostolus
mihi pr.-epara. » Protinus illa surrexit, et apostoli dixit : « Per soptem dies ite ad auritices el gemma-
prfficepto laita obsecundavil, et merito, quia ipsi rios, et dum probaveritis verum aurum et veras
videbatur quod non de morte sed de somno exci- gemmas, nuntiate mihi. » Euntes ambo artificum
Clamor itaque flt populi per tres horas

tata fuerit. officinas circumiernnt, et post vii dies reversi sunt,
dicentis Unus est Deus quem pnedicat sanctus

: " atque apostolo renuntiaverunt quod auriflces opti-
Joannes; unus est verus Dominus Jesus Christus. » inum auruui asseruerint, gemmarii quo^jue pietio-
Eodem tempore duo fratres ditissimi juvenes, sos lapides comprobaverint. Tunc sanctus Joannes
Cratone philosopho persuadente, patrimonium suum dixit : « Ite, et redimite vobis terras quas vendidis-
distraxerunt, singulasque gemmas emerunt, quas p tis, quia coeloruin praemia perdidistis. Sericas vestes
in foro in conspectu omnium confregerunt, et pro eiuite vobis, ut sicut rosa pro tempore fulgeatis.
vana ostentatione nmndani contemptus hujusmudi Sed, dum Uos ejus et odorem pariter et ruborem
spectaculum egerunt. Hoc nimirum beatus Joannes ostendit, repente marcescit. In vestrorum conspectu
aposlolus per fornm transiens vidit, insipientifeque servorum suspiratis, et vos effectos pauperes ge-
deviantium compatiens sanius consilium benevolus inuistis. Estote floridi, nt marcescatis; estote divitcs
prffibuit. Nam Cratonem magistrum erroris ad se lomporaliter, ut in perpetuum mendicetis. Nun-

accersiit, damnosam devastationem rerum vilupe- quid non valel manus Domini ut faciat servos suos
ravit, utilcni mundi contemplum secundum Christi divitiis affluentes et incomparabililer splendentes?
prteceptum docuit, recolens ejusdem Magistri sui Sed cerlamen statuit animarum ut credant se a^ter-
docuraentum, qui juveni dixit quoerenti ab eo sanas habituros divitias qui pro ejus nomine lempo-
lutis ffiternse consilium : Si vis perfectus esse, vade, rales habere opes noluerunt. »
vendc omnia quse habcs et da pnuperibus, et habebis Dum hcec et his similia beatus Joannes adinca-
thesdurum in ccelo; et veni et sequere me [Matth., xix, tionis causa loqueretur, et multa de miseria, con-
21). Craton vero philosophus apostoli sahitaribus temptuqne mundi et de apostasia, vel in bono per-
monitis consensit, ac tit gerama', quw in frusta (20) D severantia, gloriose persequeretur, ecce juvenis
fract* fuerant, redintegrarentur, obsecravit. Ergo nomine Stacteus, a matre vidua mortuus effereba-
beatus Joannes fragmenta gemniarum collegit, et tur. Lugubris vero mater et lurbre, quae fuueris
in raanu sua tenens, elevatis ad ca?lum oculis diu- exsequias agebant, sese ad pedes apostoli jactave-
tius oravit. Oratione auteni Unita, poslquam fldeles, runt, et cum multis Uetibus eum rogaverunt ut in
qui aderant, Amm responderunt, fragmenta gera- nomine Dei sui hunc juvenem, sicut Drusianam,
marum ita solidata sunt ut nec signum aliquod de suscitaret, matremque viduam et conjugem, quam
eo qiiod fractae fuerant romaneret. Tunc Craton phi- nuper duxeral, pie relevaret. Tunc apostolus pro-
losophus, cum universis discipulis suis, apostoli stratus, llens diutissime oravit, ct ter exsurgens ab
pedibus advolutus, credidit et liaptizalus est cuin oralione manus suas ad coeluin expandit, tacitam-
omnibus, et fldem Domini Jesu publice pra;dicans, que precem diutissime fudit. Deinde corpus involu-
verus esse cffipit philosophus. Porro duo fratres, lum solvi pr.pcepit, juvenemque proprio nomine
rpii priiis nequidquam res suas dilapidaverant, vocavit, ac ut resurgeret, verusque nuntius de his,
(20) Le Prevost frustra.

ISl ORDERICI VllALlS 152
quJC defunctus viderat, (ieret, imperavifc. Tunc î^ pulus iii populum pararetur ad bellum. Sed Joannes
Stacteus exsurgens apostolum adoravit, et discipu- pacis amator
dixit : « Pic mihi, Aristodime, quid
los ejus increpare ccnpit : « Angelos, inquit, vestros faciam ut indignationem dc animo tuo tollam?»
vidi flentes; angelos Salanop in vestra dejectionc At ille : « Si vis, inquit, ut credam Deo tuo, tibi
gratulantos. Regnuni ([Uoqne jani vidi paratuni venenum biberc dabo. tjuod duni biberis, si mor-
vobis, et ex coruscuntibns gcnimis zetas inslrnctas tuus non fucris, apparcbit vcrum esse Deum tuum. )>
plenas gaudiis, cpulis et divitiis, vita perpetua, lu- Apostolus autem hoc pacl um concessit. Porro Ari-
mine a?terno, plenas delectationibus quas amisistis; stodimus, eum terrcre volens, ad proconsulem per-
ot loca tencbrarum vobis, proh dolor ! acquisistis, rcxit, duosque viros, qui pro suis sceleribus de-
plena draconibus et angustiis, plena stridentibus collaudi erant, ab co petiit. lllo tandem concedentc,
ilammis et cruciatibus, plena putoribus et dolori- in medium forum adducti sunt, et illic in conspectu
bus. » Hjec et his similia dicente Stacteo, obstnpuil apostoli et totius populi venenum biberunt et mox
populi, qui aderat, nuiltitudo. spiritum exbalarunt. Beatns vero Joannes, jacenti-
Atlicus auteni et Kugenius, cum illo qui resusci- bus mortuis qui vunenum biberant, calicem intre-
tatus fuerat, ante apostolum prostrati sunt, ipsum- pidus accepit, et signaculum crucis in eo faciens.
qne pariter ut pro eis apud Dominum interceJeret, B devote oravit, cunctisque audienlibus ineffabilia
rogaveiunt. Deniipie sup[ilicantibus illis sanctus Dei opera fidelitcr memoravit. Deiude senietipsum
Joanncs dedit in responsis ut per .\xx dies Dco signo crucis armavit, totumque quod eral in calice
poenitentiam olferrent, in quo spatio maxime hoc a bibit, Dominoque gratias agens, la^tus et hilaris
Deo poscerent quatenus aure£e virgaj ad suam na- permansit. Quod attendcntes populi, clamaverunt :
turam redirent, lapides quoque ad vilitalem, qua " Unus verus Dcus esl quem projdicat Joannes. »
nati fuerant, remearent. Factuni esl autcm ut xxx Aristodimus autem, cum per tres boras aposto-
dieriim transiret spatium, cum aurum mutare-
nec luni Dei obni.te considerasset, nec eum aliquod pal-
tur in virgas, nec gcmmae in arenas. Tandem anxii loris seu trepidalionis specimen habere deprehen-
fratres ad apostolum accesserunt et cuni niultis disset, cseteris eum objurgantibus, credere detrec-
precibus ac lacrymis clomentiam ejus obsecravc- tabat, sed obdurato corde veritati adhuc rcsistebat.
runt. Ille vero Ilentibus compassus et prenitentibus, Denique petiit ut veneno mortui divinitus exci-
universis etiam pro eis intervenientibus, jussit vir- tarentur, et promisit quod sic ab omni dubielate
gas in silvam et petras ad littus reportare, quoniam cor ejus emundaretur. Populi autem insurgcbant
ad naturam suam sunt revers». Deinde prcedicti p in illum, dicentes se incensuros ipsum, ipsiusque
quam amiserant receperunt, ita ut
fratres gratiam domuni, si ausus fuerit ultra vexare Dei aposlolum.
dseniones sicut prius fugarent, infirmos curareiit, Joannes vero, ut acerrimam seditionem inter cro-
ceecos illuminareut, et virtutes multas in noinine dentes et incredulos oriri perspexit, silentium petiit,
Domini facerent. et cunctis audientibus ait : " Paticntia prima est

Cuin omnis civitas Ephesiorum, imo totius Asia? virtus quam de divinis virtutibus imitari debemus.
proviiicia sanctum excolerct ac prsedicaret Joannem, Unde, si adhuc Aristodimus ab inlidelitate sua te-
conligit ut cultores idolorum excitarent sedilionem. netur, solvamus nodos infidelitatis ejus. Non eiiim
Insanienles itaqiie sentiles adtemplum Diana? Joaii- cessabo ab hoc Ofiere quousque medela ejus possit
nem traxerunt, ac ad fwditatem sacrificiorum Ilec- vulneribus provenire. Oportet me periti perseveran-
tere moliti sunt. Quibus ille Spiritu sancto plenus tiam medici habere, qui varias medelas instanter
proposuit ut irent ad ecclesiam Christi, et, invo- wgro satagit adhibere. Sic nimirum huic languidu,
catis Diaiia; su;g viribus, facerent aedem cadere si adhuc curatus iioii sst de eo ôd factum est,
Chrisli ; aut fi noii possent hoc facere, ipse, invo- faciamus aliud quod factuin non est. » Ueiiidc Aris-
cato nominc Dei sui, faceret fanum Dianje labi et todimum ad se coiivocavit, tunicamque suam ei
idoluni ejus comminui; quo facto, considerata rec- D dedit. Ipse vero amictus pallio stetit, eique pnr
titudine, superstitionem vanitatis reliuquerent, et piens dixit : « Vade, et milte super defunctoruin
vcr;E lidei justiliipque tramitem arripcrent. Cou- corpora, et dices ita : Joannes, apostolus Domiui
ditio hujuscemodi placuit plebi, licet pauci esseiit nostri Jesu Christi misit me ad vos ut in ejus nomiue
qui huic contradicerent defmitioni. Tunc beatus exsurgatis, et cognoscant omnes quia mors et vita
Joannes dulciler exhortatus populum ut longe est famulantur Domino meo Jesu Christo. » Protinus
recederet a templo; ipse vero dcvola monte et clara ille cum jussis obtemperasset, et redivivos exsur-
voce oravit. (ôntinuo fanum et omnia idola ejus gentes vidisset, apostolum adorans festinus ad pro-
corruerunt, ac sicul pulvis, quem projicit ventiis a consulem perrexit, et mirabilia quse vidcrat, voce
facie terr;e, olfecta sunt. Eadem vero die duodocini magna vociferando, narravit. Dcinde salubre coii-
millia geutiliuin, cxccptis parvulis et niulieribus, Bilinm invenit, et iirocoiisuli dixit : « Eamus, et
conversi siint nomine Sanct;e Trinitatis bap-

et in advoluti genibus apostoli veuiam postulemus. »
tismum perceperunt. Tunc Aristodimus, qui erat Tunc simul ad apostolum venerunt, et prosternen-
pontifex oniiiiuni idoloruin, stimnlatione pessimi tes se, indulgentiaiii llagitaverunt. Quos ille beiiig-
spirilus turbavit populum iit, orta seditione, po- niter susccpit, oratioucm Deo cum gratiarum
133 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS — LIB. 1. II. lU
actione obtulit, cisque unius hebdomadae jejuuium ^ talibus et periculis, virtutes orationuni ejus salu-
agere praecepit. Quo explelo, baptizavit eos, cum briter seutiunt. Cum quibus et ego peccator accedo
omni parentela et alliuitate, famulisque suis. Illi devotionem meam trepidus exhibeo, et excelienti
autem omnia simulacra fregeruut, et basilicam in Salvatoris amico in fide et spe devotus orationem
nomine sancti Joannis, in qua ipse assumptus est, elfundo :
fabricaveruut. Joannes bcalissime, Christi familiaris amice, qui

Cum beatus Joannes essel annorum nonaginta et ab eodem Domiiio Jesu Christo virgo electus, et inter
novem, apparuit ei Dominus Jesus Christus cum cxleros magis dilectus alque mysteriis calcstibus ul-
disdipulis suis et dixit ei : c Veni ad me, quia tem- tra omnes itnbutus, apostohts ejiis et evangclista fac-
pus est ut epuleris in eonvivio meo cum fratribus tus es prseclarissimus, te suppliciter obsecro ; me mise-
tuis. » Surgens autem Joannes, coepit ire. Sed Do- rum, tumen diligentem tc, dilige, quseso, meisque
minus dixit ei : « Dominica resurreclionis me£e, precibus cleinens exauditor adesto. Labores meos et
quse post quinque dies futura est, ita venies ad xrumnas, quibus angor assidue, et multimodas iiifir-
me. >• Et cum ha?c dixisset, coelo receptus est. Ve- mitates corporis mei, morurnque molestias meoruin
niente itaque Dominica, convenit ad Joannem uni- respice, ineritisque vivacihus et orationibus pro me ad
versa multitudo iu ecclesia quae in ejus nomiue B flojiiHion pie oblutis a me efficaciter amove; ut, a
fuerat fabricata ; et a primo puUorum cantu agens culpis emundatus, divino cultid merear semper inhse-
mAsteria Dei, omnem populum usque ad horam rere, et lidelium nivese phalangi sociatus, Regem Sa-
diei tertiam allocutus est, dicens : u Fratres et cou- baoth in seternum laudare. Amen.
servi mei, hseredes et participes regni Dei, cogno- XU. Jacobus minor.
scite Dominum nostrum Jesum Christum, quantas Jacobus Minor, filius Alpha?i, qui in Evangelio
virtutes, quanta prodigia, signa quoque et charis- nominatur frater Domini, quia Maria uxor Alphsei
mata, similiter et doctrinam per rae vobis prcBs- matertera fuit matris Dumini, quani Mariam Cleo-
tilerit. Perseverate ergo in ejus mandatis. Me pha2 Joannes Evangelista cognominat, ab apostolis,
etenim Dominus jam de hoc mundo vocare digna- post ascensionem Domini, Jerosolymorum episco-
tur. » pus statim ordinatus est, et ejusdemsedis regimine
Post haec, juxta altare quadratam jussit foveam per annos xxx potitus est. Ipsuni omnes, lam pro
fieri, et terram ejus foras ecclesiam projici. Deinde illius nimia sanclitate quam pro Salvatoris cousau-
in eam descendit, et manus suas expandens ad Do- guinilate, apostoli houorabaut, et de diversis re-
minum, dixit « Invitatus ad convivium tuum venio, p gionibus, dum ad praedicandum dispersi essent, ad
:
gratias ageus, quia me dignatus es, Domine Jesu psum velut ad patrem opportunis teraporibus re-
Christe, ad tuas epulas invitare, sciens quod ex toto currebant, necessariosque consultus ab ipso, ut a
corde meo desiderabam te. Vidi faciem tuam, et magistro, prout ratio deposcebat, humiliter llagita-
quasi de sepulcro suscitatus sum. Odor tuus con- bant.
cupiscentias in me excitavit seternas. Vox tua plena Tandem septimo Neronis imperii anno, dum iu
suavitate melliflua, et allocutio tua incomparabilis Jerusalem priedicaret Christum Dei Filiura, de tem-
est eloquiis angelorum. Opera tua scripsi, qu<e ocu- plo a Judceis praecipitatus esl et lapidatus, ibique
lis meis vidi ; et verba quae ex ore tuo auribus meis juxtatemplum Kal. Maii sepultus.
audivi. Nunc, Domine, commendo tibi iilios tuos, Hegesippus, vir sanclus et eruditus, apostolorum
quos tibi virgo mater per aquam et Spiritum sanc- temporibus vicinus, in quinto Commentariorum
tum regeneravit Ecelesia. Suscipe me ut cum fra- suorum libro Jacobi Justi meminit, narrans quod
tribus meis sim, cum quibus veniens invitasti me. postquam Festus prseses, Felicis successor, apud
Aperi raihi januam vitaj, et perduc me ad convi- Judffiam obiit, et provincia rectore ac principe, an-
vium epularum tuarum, ubi tecum omues amicitui tequam .Mbinus succederet, caruit, Jacobus frater
epulautur. Tu es euim Christus Filius Dei vivi, qui {) Domini, sajvitiam Judseorura passus, ad Domiuum
praiceplo Patris muudum salvasti. Tibi gratias re- transierit. Hic ex utero matris sauctus fuit, vinum
ferimus per iufinita saeculorum ssecula. ;> Cumque et siceram non bibit, neque animal manducavit.
omiiis populus respondisset : Amen, lux tanta su- Ferrum in caput ejus non ascendit, oleo non est
pcr apostolum apparuit per unam fere horam ut peruuctus, balueis non est usus. Laneo non uteba-
nuUos 21) sufferret aspectns. Postea invenla est tur indumento, sed tautum sindone. Solus ingre-
illa fovea plena, uihil aliud in se habens nisi diebatur templum, et jacebat super genua sua,
manna, quam usque hodie locus ipse gignit, ubi oraus pro populi indulgenlia; ita ut callos in geni-
magna miraculorum copia specialis amici Jesu bus, in modum cameli, faceret orando, genua sem-
Christi meritis crebrescit. llluc nimirum multi ac- per flectendo, nec unquam ab oratione cessando.
currunt, vota et orationes Deo fundunt, meritisque Itaque pro incredibili continentia et summa justi-
sancti Joannis apostoli et evangelista; optatum pretia, appellatus est Justus et Oblias, quod munimen-
cum suarura effeclum percipiunt, et, pulsis inUrmi- tum populi interpretatur.
(21) Duchesne et Le Prevost nullus.

;
155 ORDERICl VITALIS );i6
Quidam de srptem haeresibus Judseorum intcrro- ^ Dei, gaudens iu vera lidc et saivilicis virlulibus,
gabant eum quod csset ostium Jesu. At ille dicebat fortem bellatorem in auxilium diuturni cerlamiuis
hoc esse Salvatorcm. Septenis quippe sectionibus advocat pura dovotione, clarisque vocib\is :
a se Judxi discrepant et a liuea veritatis deviant. Jarohe juste, Jesu fraler Doinini,
Nani Pharisa'i ot SaddiicEei, Essenii et Galilu-i, 11» Sil libi pia super nos compassio,
Qiios rcos /'aiil supcrha jartantia
merobaptisl:e, Basbuthffii el Samaritfe, privatis ap- Atquc firdavit mundi petutanlia.
pellari vocabulis gloriantur, et diversa dogmata pro Nostra clementer exaudi prccainina,
Impctrans nobis venc luvis ijaudia
inteutione sua pertinaciter asserunt et sequuiitur. Pro inimicis qui orasti Doininum,
Ex quibus aliquanti per Jacobuni credidcruiil quia Tilii devotis impende su/fragium,
Ut sempiternum nanciscantnr prxmium.
Jesus cst Christus. Cumque multi ex principibus Amen.
credidisseut in Jesum, orta est ingens perturbatio
.\III. Philippiis.
Juda3orum,Scribarum et Pharisffiorum, dicentium :
« Niliil superesl quin omnis populus credat in Je- Pliilippus os lam}iadis intcrprL4atur, quo nomine
sura, quod ipse sit Christus. » Deinde communi demonstratur quod ipse totus patens erat infusioni
consultu ad Jacobum accesserunt, eumque reve- geminae charitatis, etdivinis obsequendo mandatis
renter rogaverunt ut in die festo Paschte in excel- B imbutus et inslructus charismatibus sacris, instar
sum pinnae lempli lucum ascendoret, verumque tes- lucida^ lampadis barbaras gentes illustravit rulilan-
timonium de Jesu mullitudini Judajorum et genti- tibus exemplis et doctrina veritatis. llic a Beth-
lium, qui de vicinis seu longinquis civitatibus con- saida civitate Galilffiaj ortus est, et inler primos
venirent, asseveraret. At ille, occasione accepta ma- vestigia Christi secutus est. Post ascensionem Do-
nifestandi veritatem, tetatus est, obsequiumque mini Gallis, vel Galatis, atque Scythis per xx annos
suum precantilnis, licel non ad libitum malignan- Evangelium ad agni-
pra>dicavit, et divcrsas gentes
tium, pollicitus est. Hoc enim vir justus divino agi tionem veri luminis perlraxit. Quondam in Scythia,
uutu intellexit, ideoque obsecranlibus acquievit. lu dum a gentilibus teneretur, ac ad statuam Martis
sublimi positus ad omnem populum voce magna ductus ad sacrificandum compelleretur , ingens
clamavit, atque Jesum Dei Filium omnia comple- draco de subtus basim statuae exiit, et filium ponti-
visse qu;e de illo prophota; praedixerant, constanter licis, qui ministrabat ignem sacrificii, pereussit,
et manifeste asseruit. duos etiam tribunos, qui eidera provinciae prseerant,
Denique fideli prosecutione Jacobi finita, turbfe quorum offlciales sanctum Philippum apostolum in
gavisffi sunt, Domiuunique gloriUcantes dixerunt viuculis tenebant. De Uatu autem draconis onines
: ,•,
..
<<
tJ„-
Hosanna .-.i:»
lilio
i^_..:ji
David! »
r.1
Pharissei
- • _ _
autem,
, ,
aliique
*- _ i:j:.._jj:i:
murbidi . .i...i i...
redditi sunt et vehemenler ffigrotare coepe-
i
veritatisinimici, valde contrislati sunt, et, inito iu- nint. Tune Philippus omnes admonuit ut in Domi-
ter se pessimo concilio, clamaverunt : « ! et jus- num crederent et Martem dojicientes confringereut,
tus erravit! » Tuuc adimpleverunt quod in libro iii loco aulem, in quo fixus stare videbatur, crucem
Sapientia; scriplum est : Auferamits justum, quia Domini affigerent et ipsam adorarent. Deinde adjc-
inulilis est nobis {Sap., ii, 12). Nam Pharisaei ad cit quod, si hsec agerentur, infirmi sanarentur, mor-
eum ascendentes dixerunt : « Nos te rogavimus ut tui resuscitarentur, et lethifer draco in nomine Jesu
errorem a populo de Jesu tolleres, et tu ampIiU- Chisti fugaretur. Tunc iUi, qui cruciabantur, do-
casti. >> Quibus ait Jacobus : « Ego errorem tuli, et lore coacli clamare cceperunt : « Recuperetur in
veritatem ostendi. » llli autem, turbis in ejus pra-- iiobis virtus, et hunc Martem dejiciemus. » Facto
dicatione gratulantibus et in Jesum credentibus, itaque silentio, apostolus praecepit draconi ut pro-
eum ex alto pracipitaverunt et lapidibus urgere tinus egrederetur in nomine Domini, et vadens in
cojperunt. Qui dejectus super genua sua procubuit, desertum nemini noceret, et in loco, ubi accessus
et orans dixit : « Hogo te, Domine Deus Pater, re- hominum nonest, habitaret. Tunc seevissimus draco
mitte Ulis; nou enim sciunt quid faciunt. » CumqueD exivit et festinanter abire coepit et ultra nusquam
eum orantem desuper lapidibus perurgerent,
talia comparuit. Aposlolus autem filium poutificis et tri-
unus dc sacerdotibus, de filiis Rechab, exclamavit, bunos, qui mortui fuerant, in nomine Domini susci-
dicens : « Parcite, parcite, qua^so. Quid facitis? tavit, omnemque turbam, quaj morbida erat, sani-
Pro vobis orat hic justus quem lapidatis. » Tunc tati restituit. Universi ergo qui PhUippum apostolum
iratus quidam ex Pharisreis perticam fullonis arri- persecuti sunt panitentiam egerunt, et deum hunc
puit, el in capite ejus fortitter dedit, ejusque cere- esse putantes, adorare voluerunt. Ipse autem per
brum ejccit. Testis ilaque Jesu Christi tali marly- unum annum eos jugiter docuit, eisque notitiam
rio esL consumiuatus, ibique prope teniplum Kal. summi Dei solerter insinuavit, el omnia qua; ad
Maii est sepultus. Non multo post oppugnatio con- veram fidem pertinent instanter iu cordibus cre-
secuta cst Vespasiani, quam prudentes Juda-orum dentiiim seminavit. Multa igitur nUIIia hominum
crediderunt divinitus accidisse pro viudicta Jacobi crediderunt et ab eodem apostolo bapti/cati siiiit.
Justi, ut evidenter legitur in libris Josephi Hebrao- Philippus itaque apostolus, gratia Dei multipliciter
i-um insignis historiographi. Incredulis pro certo adjutus, multas ecclesias construxit et episcopos ac
Jud;eis duplici contritione periclitantibus, Ecclesia presbyteros cum reliquis ordinibus sacris in Eccle-
137 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. U. 138
sia ordinavit. Deinde per revelationem ad Asiani j^ de Christo prsedicationem, et laboriosam usque ad
reversus, in civitate Hierapoli commoratus, ma- perennis bravium passionem.
vita;
hgnam exstinxit hffiresim Ebionitarum, qui Domi- Thomas Didymus cum apud Ciesaream esset, Do-
num Jesum negant esse Dei Filium, nec hominis minus Jesus Chrislus ei apparuit, ipsumque Abbani
corpus sumpsisse de Virgine verum. Duse vero pra}posito Gundafori regis Indorum commendavit,
lilicB ejiis sacratissimae virgines ibi eraut, per quas et cum eo, ut Romano opere palatium regi fabri-
Dorainus raultitudinem virginum lucratus est. Ipse caret, in Indiam misit. Navigantibus illis per mare,
autera, ante septem dies migrationis suae, presby- Thomas de artis sute scientia multa mystice locutns
teros et diaconos et vicinarum urbium episcopos est, et miranda opera in marmore et ligno in omni
ad se vocavit, eisque, quod septem tantum diebus structura se faeturum pollicitus est. Septimo aulem
vitales auras carperet, prajdixit. Deinde omnes die Andrinopolim prospere venerunt, et, ut de
comraonuit ut in fide virililer starent et doctrinse navi descenderunt, voces cantantium in organis et
Domini semper memores essent. Denique beatus tibiis, citharisque audierunt. Nuptias nimirum rex
apostolus, poslquam copiose eshortatus est popu- civitatis celebrabat, in quibus Pelagiam filiam suam
lum, annorum lxxx, et vii Kal. Maii perrexit ad Dionysio tradebat. Pra;cones urbem circumeuntes
Dominum; et Hierapoli tumulatum est corpus ejusB clamabant ut omnes regali convivio interessent :
sanctissimum. Post aliquantos annos duiB fllim ejus dives, pauper, nobilis, civis ac peregrinus; qui-
dextra laevaque sepultee sunt; ibique multa benelicia cunque non venisset, regem oflenderet. Abbanes
fideliter poscentibus tiunt meritis illius, ad quem ergo cum Thoma couvivio interfuit, sed Thomas
amici Sponsi accedunt et tripudiantes claris vocibus solito moi'e non jocis, nec epulis, sed coelesti theo-
ita canunt :
liae studuit. Interea cantatris Hebraea ferens tibiam
Proni rogamus, Plulippe, os lampadis, secus prandiura circumibat, el unicuique quod illi
Pias ccslestis aures putsa Judicis,
Vt qux meremur repellal supplicia placerel canebat. Veniens autem adThomam, diu-
Et qu3e precamur det superna ijaudia. tius immorata ante illum stetit, ac ut hominem
Amen.
non manducantem neque hibentem, sed oculos
XIY. Thomus. coelis affixos habentem perspexit, hunc Hebraeum
Thomas abyssus, et Didymus interpretatur gemi- esse el Dei cceli oratorem intellexit, Congaudeus
nus, qui Salvatori similis, et redimitus mullimodis igitur illi ut compatriotee, Hebraice coepit canere :
virtulum charisraatibus. Hic Evangehum prsedicavit Unus est Deus Hebrxorum, qui creavit omnia; ipse
Parthis et Medis, Hircanis et Persis, Bactrianis et r> fecit (xelum et terram , et ipse fandavit mariu.
Indis, ac martyrium in Calamina civitate, in die Haec apostolus audiens, plus orabat, et puellam
XII Mesdeo rege, consiimraavit,
Kal. Januarii, sub verba veritatis cauentem atteutius eamdeni repe-
et non multo post inde ad Edessam urbem multis tere admonebat. Tunc ipsum, quod neque manduca-
mirabUibus coruscavit. ret, neque biberet, pincerna increpavit, et palmam
In relationibus de apostolis multa diversitas est in faciera ejus dedit. Apostolus vero mox Hebraice
tani pro antiquitate temporis quam pro longinqui- prwdixit quod ei protinus, antequam convivium
tate regionum ubi agricolte Christi pra?dicaverunt compleretur, contingeret. Porro pincerna, ut aquam
barbaris, qui dissona barbarie sua valde discrepant de fonte deferret, exivit, eumque leo invasit et bi-
a Romanorum ritibus et usu locutionis. Unde in bens sanguinem ejus abiit. Canes vero membra
quibusdam, qu« de sanctis apostolis legimus, quo- ejus comederunt, quorum unus niger, dextei'am
niain ab incertis edita sunt auctoribus et usque ad ejus in ore ferens, in medium convivii apportavit.
nos transmissa, dubitamus, pra^sertim cum a Gela- Stupentibus convivis qui heec intuebantur, Hebrcea
sio papa aliisque magnis apocrypha nuncupata sint cantatrLx, quce sola prophetiam ejus intellexeral,
doctoribus. Egregius quoque Pontifex .\ugustinus tibiam suam jactavit, et currens pedes ejus osculari
in hujusraodi scriptis dubitavit, et cum meticulosa D coepit, et omnibus qui aderaut dixit : » Hic homo
Thomae gestis contra Faus-
scrupulositate de sancti aut propheta est, aut apostolus Dei. » Nam ut
tum Manichieum quoddam cxemplum protulit (221. pincerna eumcasum quem passus
percussit, est
Hoc ideo dixi de dissonantia scriptorum qu;p per Hebraico sermone praedisit Non exsurgam. : << in-
orbem passim reperitur in voluminibus antiquorum, quit, de hoc convivio, nisi manum ipsam a cane
non ut derogem mirandis operibus sanctorum, sed nigro huc deferri videro. »
ut qufficunque scripta sunt de apostolis, aliisve Cumque de strepitu hominum res inquirerct, et
beatis, studio priorum, cum sublili eautela discu- quid accidisset audiret, apostolum ad se vocari
tiatur ad fidei munimentuiii et iedilicatioucm ino- fecil, suam (23) una cum sponso ejus
ac ut filiam
nim. Nunc nomine Domini breviter prosequar
in benediceret rogavit. Thomas itaque in thalamum
narrationem quse sancti Thomce apostoli refert una cum rege intravit, manum suam super ambo-
fructiferam peregrinationem, felicem et gloriosani rum capita posuit, eisque in Dei nomine meraoratis
(2i) Sancti Augustini contra Paustum manichseum (-23) Leg. : filis su«. Le Prcvost.
XXII, 79. Le Prevost.
.
139 ORDtRICl vrr^vLis 160

patriarcharum nominibus, oraus beuedisit. Cum \ de fabricando palalio cuin co tractavit, et xdificii
aulem apostolus e Ibalauio egressus abirct, et spou- iocum illi ostendit. Thomas autem aruudincm
sus eum deduceret, ramus palma: pleiius dactylis apprehendit, et meliendo dixit : « Ecce januas hic
grandibus iu raauu ejus apparuit. Unde gaudens disponam, et ad ortum solis ingressum primo :
juvcnis ad spousam suam cucurril, eique ad gustan- proaulam, secundo salulatorium, in teitio consisto-
duni de fructu ejus dcdil. Cuaiqueambo de fructu riuin, in quarto tricorium, in quinto zetas hieiua-
nicniorato gustassent, subito soporatiunum som- les, in sexto zetas aestivales, iu septimo episcauto-
nium videruut. .Nam quasi rex potens gemmatus rium et triclinia accubitalia, in octavo thermas, in
vidcbalur, et in medio eoruui stans utrosque am- nono gymnasia, iu deciino coquinain, in undecimo
plectebatur, dicens « Apostolus meus benedis.it
: colymbos et aquarum lacus inlluentes, in duode-
vos ^24;, ut a^tcrua! vitae participes efficiamini. » cimo hippodroinum et per gyrum arcus deambula-
Evigilautes autem, cum mutuo sibi narrarent quaj torios (23). » Rex aulem considerans, ait : « Vere
vidissent, ecce Tbomas apparuit eis, diceus « Rex : artifex es, el decel te regibus miuislrare. » Deiudc
meus, qui modo vobis locutus est in visione, ipse infiuitas illi pecuuias relinquens, abiit.
luejanuis clausis introduxit, ut benedictio mea su- .\poslolu5 siquidem coepit provincias et civitates
per vos fructiiicet. Uabctis enim iategritatem, qu» B circumire, verbum Domini praedicare, credentes
est omuium regina virtutura et fructus salutis per- baplizare el egenis abundanter donare. Innumera-
pctuae. Virginitas soror est angelorum el omnium bilcm itaque populuni Domino acquisivit, clericos
possessio bonorura. Virginitas victoria libidiuum, ordinavit, ecclesias fabricavil, et per totum bien-
fidei triumphus de iuimicis et aiternae
tropaeura, nium, quo rex Guudaforus absens fuit, ecclesias
securitas quietis. .Nam de corruptione nascitur pol- tirmavit. Cumque rex venisset et apostoli facta
lutio, de pollutione reatus, de reatu confusio. » deprelicudisset, ipsum cum .A.bbaue ferro vinclos iii
Cumque Tbomas hffic et multa alia de virginita- iuia carceris trudi praecepit. Et quoniam Gad frater
tis laude ct libidinis fceditate disseruisset, multa- regis in extremitale vitse ianguebat, iuterfectionem
que incongrua, quae de carnali commistione pleris- eorum distulit. Cumque cogitaret ut vivenles exco-
que oriuntur, retulisset, Dionysius et Pelagia gra- riaret el ita Uammis traderet, moritur Gad germa-
tanteromnia qua: docebanturab apostolo audieruut, nus ejus. Et quia multuni amabatur, Ul intolera-
eisque ibidem duo angeli apparuerunt « Nos, in- : bUis luctus. Barbari mortuum pro ritu gentis pur-
quiunt, angeli sumus, qui vobisa Deo dati sumus pro pura et bysso circumdant, totumque corpus gemmis
benedictioue apostoli ejus, ut, dum custodierilis
p perornant. Rex quoquc cx purpureis lapidibus me-
monita ejus, omnes Domino petitiones vestras oQe- moriam ejus exstrui, et ipsum in labro purpurco
ramus. » poui [jubelj. luterea, duni ab artificibus pomposa
His aliisque piis monitis sponsus et sponsa inslrucli peragerentur opera, ideoquo Ueret ejus sepullurae
sunt, et prostrati ad pedes apostoli, dixerunl : « Con- mora, Gad ipse, qui mortuus fuerat, resurrexit
firma nos in onini veritate, ut nihil nobis de scien- quarla die, hora diei prima. Et factus est pavur
tia Uei desit. » Quibus ait « Veniam ad vos sequenti
: et stupor et silentium omnibus, qui more ludico
nocte, et plenius vos instruens, proQciscar. » Igitur exhihebant regio funeri planctus. Porro Gad Guu-
juxta promissum suum venit, de omnibus aeternae daforum regem redarguit quod amicum Dei, cui
vitffi mysteriis ambos diligenler inslruxit, et baptis- faniulanlur augeli, disposuisset excoriare et incen-
matis eos unda sanctiiicavit. His itaque peractis, na- dere. Palatiuni eliam in coelo iucnarrabile se vi-
vigavit, et post aUquod tempus uuum ex discipulis disse retulit, eo factum ordine, quo Tbomas dispo-
suis misit, quem presbvterum ordinans ita consli- suit; et de meritis ejus, secretisque calestibus
tuit, ut in eadem civitate consisteret et ecclesiam plura reseravit. Deinde ad carcerem feslinus per-
ordinaret, in qua multus Deo populus est acquisi- rexit, apostolum a viuculis absolvit, pronus ad
tus. Ibi sedes estThomae apostoli, fidesque catholicaD pedes ejus ploravit, et indulgentiam fratri suo
usque iu hodiernum diem. Dionysius autem episco- postulavit.
pus factus est, sponsaraque suara sacro velamiue Egredienti apostolo, rex ipse jani moderatior
consecravit; qua; post obilum ejus duplex marty- occurrit et, pedibus ejus advolutus, veuiam petiit.
rium pertulit, quia virum habere contempsit, nec Tunc apostolus, accepta occasione congrua, barba-
idolis sacrilicare voluit. In Christi ergo confessione ros edocere coepit, et veritatem annuntians, inter
decollata esl, el super tumulum ejus Graecis sermoui- cajtera dixit : « Dominus meus Jesus Christus miil-
biis et litteris ila scriptum est : In hoc loco rciiuiescit tum vobi» praestitit, qui secreta sua vobis ostendit.
sponsa Dionysii cpiscopi el filia Tlioinx aposluli. Ecce proviuciae vestrae ecclesiis plena; suul. Parati
Cum veuissent Hierapuhm in India civilateni, in- ergo estole ut sauctificemini. » Haec ei alia his
gre-ssus Abbanes ad Gundafuruin regem, nunliavjt siiuilia priucipibus intimavit, eosque de Ude et
Thomam adesse perilissimum artificem. Rei aulem sacra religione instruxil.
(21) Leg :'oljis. Le Prevost. Annaii d'lt., iv, 11, et Le Prevost, ii, 11, palatium
(-23) Cf. apud Mabill. Iter. Ilalii:. u, p. 11; Murator., Spoleti ducum, sub anno 811, descriplum.
i(<i IIISTORIA ECCLESIASTICA. — HRS I. — LIB. II. loa
Ingens fama de virtntibiis quas Dominus per \ nam, cum omnibns qii crediderant, baplizavit.
apostolum operabatur, per Indiain difTusa est ; et Carisius autem, cnjus sororem Mesdeus rex babn-
nimia congregatio populornm de longinquis et bat uxorem, petiit ut Treptia regina mitteretur ad
proximis civitatibus ad enm facla est. Vitulos ei et siiam nxorem, qiiatenus per eam revocaretur ad
arietes more divino sacrificare volebant, quia ipsum tornm maritalem. Mesdeus rex concessit. Treptia
esse deum putabant. Porro Gnndaforus rex, apo- regina perrexit, astutis blanditiis Mygdoniam con-
stolo suadente, jnssit nt per nnum mensem exspec- venit, totoque nisu ad pristinam conversationem
tarent ,
qnousqne totins provinciaB conglobatio retrahere studuit. Verum illa jam in Christo fun-
fieret, et ita demum facerent quod ipse juberet. data fortiter restitit, jamque fide forlis bellatrix
Completis ergo xxx diebus, in campo jnxta Gazi repugnavit, et reginam ratione victam ad Chris-
montis ascensum hominum multitudo congregata tum strenno compulit. Dulci enim aflfatu ei lespon-
est, in qua variis segritndinibus laborantium magna dit, ejus animo amorem apostoli solerter injecil,
niultitudo adest. Apostolus autem omnes inlirmaii- et ita pradicando mulieris cor cilo supposuil. Ait
tes in unum congregari prsficepit, et ipse in medio enini :
eorum stetit, manusque suas ad ccelos expandens, « soror Treptia, si scires quee ego didici, non
pro eis oravit. Finita oratione apostoli, coruscus t» hominem putares esse, sed deum. Surdis cnim
super eos venit, et ita omnes, ut ictu fulguris pe- auditum reddit, salutem omnibus segrimoniis re-
rituros se formidarent, terruit. Omnes prostrati stitnit; aliquando etiam mortuos ad vitam resu-
cum apostolo per mediam fere horam jacuerunt, scitavit. Hic ostendit alteram vitam immortalem,
sibiqne gratissimam Dei bonitalem adesse sense- nesciam omnis doloris oinnisqne tristiti». In hac
rnnt. Mulli enim febricitantes et snrdi, caeci et etiam nocte mortuus ab eo resuscitatus est. Nam
claudi sanati sunt, alia^que inlirmitates ab homi- dux militum Simforus ad carcerem abiit, a car-
nibns virtute Creatoris depulsa; sunt. Jubente apo- cerariis apostolum in tide sua suscepit et in doraum
stolo, de hunio cuncti surrexerunt et gaudentes suam duxit. Ipse autem orationem fecit, et unicura
pro recepta sanitate Dominum glorificaverunt. filinm ducis, qnimortuns fuerat, resnscitavit.
Tunc beatus Tbomas ascendit supra petram ut Ecce nunc in domo ducis sedet, omnes ad se in-
omnes videret et videri ab omnibus posset, facto- gredientrts docet et universas infirmitates cnrat. »
que silentio, veram eis doctrinam ubertim exhibet. Respondit Treptia : « Si ita est nt asseris, eamus,
Sequenti Dominico baptizati sunt novem millia et si vera ita comprobavero, protinus credam ei.
virorum, exceptis parvulis et mnlieribus. Apostohis p Stultnm est enim <;eternam vilam non appetere el
ad Indiam superiorem profectus est per revelatio tantis virtutibus non credere. » Ducis itaque ad
nem et omnes populi festinabant ad ejus opinio- domum perrexerunt; ingressse, ad eum tunc loqui
nem. Signaet prodigia qu.-e Unde
faciebat videbant. non potuerunt. Occupatus enim erat, manus iin-
mirantes, prredicationem ejus contemnere non au- ponens snper inflrmitates varias. Regina, ut tanta
debant. Daemones enim expellebat, crecos illnmina- mirabilia vidit, obstupefacta dixit ; « Maledicti sunt
bat et leprosos mnndabat. Omnes etiam dolores et a Deo qui non credunt operibus salnlis. » Tunc
calores et frigores pellebat, mortuos quoque susci- quidam elephantiosus aspectu nimis horribilis sca-
tabat. broso vultu et voce raucissima, jubente apostolo,
Qusedam mulier, nomine Sintice, quse caeca per introdnctus est. Porro in eum apostolus aspiciens
annos sex fuerat, ita curata est ut necsignum proe- flevit, et tixis genibus diutissirae oravit, eique
teritffi inflrmitatis haberet. Inde Mygdonia uxor , dexteram imponens, Deura suppliciter invocavit.
Carisii cognati regis Mesdei, valde accensa est, et Deinde puer quidam fulgido aspectu apparuit, le-
mutato habitu applicuit se inter ancillas suas, ubi prosum a parte anguli secreti tulit, vestibus suis
de Deo vero saluberriraum sermonem faciebat sanc- exuit, corio quoque qnasi tunica corporali spoliavit,
tus Thomas. Docente apostolo, universa multitudoD sicut qui excoriat vitulum, et revocavit eum ad
credidit, et post jejunium septem dierum baptisma apostolum. Ille vero consignans enni signo crucis
percepit. Mygdonia vero, sermoue audito ex ore baptizavit, novisque et candidis indui vestiiuentis
apostoli, noluit ultra contingere tonim viri sui. Ira- fecit. Haec videns populus, Deum magniflcavit, et
tus itaque Carisius perrexit ad regem, et impetra- regina pedes ejus osculans baptizari postulavit.
vit ab eo ut tentus apostolns mitteretur in carce- Tunc apostolus, quia tempus migrandi de corpore
rem. Sintice autem Mygdoniam ad carcerem duxit, proximum esse pra:scivit reginam cum omnibus ,
et dato munere carcerario, ad eum intravit. qui ibi aderant baptizavit.

Apostolus, audita creduiitate Mygdoniae, jussit in Reversa regina, regem de fide comraonuit, seque
domum suam cilo reverteretur, ibiqne in cubiculo Christianani constanter ostendit. Tunc cor regis
clauso ipsum priestolaretnr. Media; vero noclis expavit, et iratus coutra Carisium clamavit : « Cum
tempore apostolus adfuit, promissa coniplens ca- studeo recuperare uxorem tuam, perdidi moam.
tibi
meram intravit, Mygdoniam confortavit, in fide Nam Treptia pejor facta est mihi quam Mygdonia
erudiyit, septem diebus jejnnare praecepit. Octavo libi. « Statim jussit ad Thomam mitti et, manibus a
autem die iternm similiter rediit, et fldelem femi- tergo ligatis, ante se adduci. Adducto autem piiE-
<li3 URDERICI VITALIS IG4
cepit ut persuasione sua deceptas mulieres resUtue- i sive
Didymi, qiii latus Domini contingens dixit :
ret thalamo conjugali. Quod cum ille facere de- « Tu es, Domino, Deus meus. »
Irectassel, ipsosque persecutores salvare per tidem f.eorgius Florentius Gregorius Turonensis vene-
maluisset, iratus rex jussil kinces ferreas igniri et rabilis archiepiscopus scribit quod a Theodoro quo-
apostolum excalciari , ul iiudibus pedibus super dam de sancto Thoma audivit, qui tunc temporis
stans, hoc deficeret dolore. Protinus prorupil aqua in Indiam pcregrinatus fuerat, et inde reversus ha>c
et exslinctffi sunt lances. Deinde consilio Carisii
inter cajtera narrabat ;
missiis est in fornaocm thermarum; sed Ihernife 'I In India, in loco ubi corpus bcati Thomae apo-
ultra calere non potuerunt, et apostolus altero die stoli prius requievit habetur monasterium et tem-
incolumis egressus est. Denique coegerunl illum plum mira' magnitudinis dUigenter exornatum at-
tilsimulacro soUs ollen-ct sacrificium. Erat autem quc compositum. In hac igitur xde magnuni mira-
statua solis ex auro facla, habcns quadrigam equo- culum Dominus ostendit. Lichinus inibi posilus, et
rum aureani ct curnim, ubi habeuis elTusis, quasi illuminatus ante locum sepulturae illius, perpetua-
cursu rapido agebatur ad coelos. In templo gentiles liter die noctuque divino nutu resplendet, a nullo
harbarico ritu choros ducebant, et virgines cum fomentum olei scirpique accipiens, neque vento ex-
lyris cantabant, cum tibiis et tympanis, cum lilu- B stinguitur, neque casu dilabitur, neque ardendo
lis 2«) atquo Ihuribiilis. Cumque rex et amici ejus minuitur. Habet incrementum per apostoli virtu-
illuc apostolum introduxissent, et immolare simu- tem, quod nescilur ab homine; cognitum tantum
lacro solis illi persuaderent, ipse daemoni Hebraico habetur divinaj potentiaj. In Edessa urbe, in qua
sermone praecepit ut exiret, sibique apparens im- bcatos artus tumulatos diximus, adveniente transla-
perala perEceret. Egressus autem dsemon stetit tionis ejus festivitate, magnus aggregatur populo-
ante eum, ita ut solus videret eum. Apostolus cum rum coetus, ac de diversis regionibuscum votis et
Zabulo Ilebraice loquebatur, et nullus sciebat quid negotiis venientibus, vendendi comparandique per
diceret, vel cui loqueretur. XXX dies sine ulla telonei exactione licentia datur.
Tandem cum sanctus Thomas adorans Dominum In his vero diebus, qui in mense quinto habenlur,
in templo genua flexisset, et dsemoni, rege praj-
magna et inusitata populis beneQcia prsebentur. Non
sente, in Clu'isti nomine prsecepissel ut neminem scandalum surgit in plebe, non musca incidit mor-
laederet, sed metallura simulacri comminueret, sta-
tificataj carni, non latex deest sitienti. Nam, cum
tim idolum liquefactum est quasi cera juxta igneni ibi reliquis diebus plus quam centum pedum alti-
posita, et resoluliim. Omnes vero sacerdotes leva- tudinem aqua haurialur a puteis, nunc paululum si
p effodias, affatim lymphas exuberantes invenies. Quod
verunt mugitum. Tunc pontifex templi ajiostolum
transverberavit gladio. Rex autem fugit cum Ca- non ambigitur haec virtute apostoli irapertiri. De-
risio. Magna itaque facta est dissensio, quia major cursis igitur solemnitatis diebus, teloneum publico
pars populi clamabat pro apostolo, ita ut percussor
redditur, musca quse defuit adest, propinquitas
ejus quajreretur quatenus vivus inceuderetur. Cor- aquaj dehistit. Dehinc emissa divinitus pluvia ila
pus vero apostoli cum laudibus et hymnis in eccle- omne alriuni templi a sordibus el diversis squalori-
siam honorifice transtulerunt, et pretiosis aromatibus, qui per ipsa solemnia facti sunt, mundat, ut
hus condierunt; ibique magna signa et prodigia putares illud nec fuisse calcatum (27). »
sunt. iNam doemoniosi liberabantur et Vere Deus noster omnipotens, justus et pius ju-
facta omnes
eegritudines curabantur. dex, atque redditor patiens, sanctos suos mire glo-
rificat et ineflabiliter honore perenni coronat, genus
Post longum tempus Syri ab Alesandro impera-
humanum terrendo castigat, et punieudo per poeni-
tore Romano, qui victor de preelio Persidis e Xerxe
tentiam salvificat. Nos igitur ipsi gementes in valle
rege devicto veniebat, supplicantes impetraverunt
ploralionis supplicemus ,
pro ineffabilibus bonis
ul milteret ad regulos Indorum, nt civibus redde-
suis gratias agamus, et mandatis ejus inhaerendo,
renl defunctum. Corpus igitur apostoli de India^^
ad illum festinemus. Beatum quoque Thomam apo-
translatum est, et in Edessa civitate in locello ar-
stolum, qui Didymus dicitur, exoremus eique fidu-
genteo ex catenis argenteis pendente positum est.
cialiter canentes dicamus :
Ibi nullus idolorum cultor, nullus hccreticus potest

Thoma, Christi perlustrator lateris,
vivere, nullus Judaûs.
Per illasancta le rogamus vulnera,
Abgarus toparcha ejusdem urbis rex fuit, qui epi- Quai mundi cuncta diluerunl crimina
Nostros reatus terge tuis precibus.
stolam manu Salvaloris scriptam accipere meruit;
Dira senlimus peccatorum vulnera,
quam infans baptizalus stans super portam civi- Pro quibus damus anxii suspiria,
tatis legit, si qiiando barbara gens contra civitatem Flentes oramus : pro nobis polentia
Offer Tonanti clementer precamina. Amen.
venerit. Eadem die qua lecta fuerit, aut placantur
barbari, aut fuganlur eminati tam Salvatoris XV. Bartholomxus.
scriptis quam oralionibus sancli Thomae apostoli, Bartholomaeus Syrum est [noraen], el interprelatur
(26) Hic forte legendum citolis, instrumenti musici ',27) Greg. Tur. De g/or. martyr., I, 32.
species. Vid. Cangii Glossarium verbo Citota.
<
1(j5 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — F.IB. 11. 166
filius suspendentis aquas. Hic in sorte prajdicationis ^ intelligit. Ecce et lioc quod vos interrogatis, et
Lycaoniam accepit, deinde in Assyria et Tertia In- quod ego do responsum de eo jam novit. Angeli
dia evangelizavit. Ad ultinium in Albano majoris Dei famulantur ei et ipsi nuntiant ei. >> Heec et alia
Armeniffi urbe vivens est a barbaris decoriatus, plura dromon locutus conticuit.
atque jussu regis Astyagis decollatus ; sicque ix Kal. Reverlentes omnium peregrinorum bospitia cir-
Septembris est terrse conditus. Hujus sacratissimum cumierunl, vultus et habitum singulorum aspexe-
corpus primum ad insulam Lipparis, deinde Bene- runt; scd per duos dies apostolum Dei non invene-
ventum, anuo ab Incarnatione Domini 809 transla- ruut. Denique quidam deemoniacus, nomine Seusti-
lura, pia lionoratur veneratione iidelium. Nunc to- cus, clamans dixit : « Apostole Bartholomaje, incen-
tam seriem passionis ejus libet solerter rimari, et duntme » Apostolus autem dixitei
orationes tuae. :
ei antiquis codicibus huic nostrae breviter inserere « Obmutesce et exi ab eo. » Et statim liberatus est
narrationi. homo, qui per multos annos fatigatus fuerat ab eo.
Indiae tres esse ab historiographis asseruntur, in Hoc ut Polemius ejusdem provinciw res audivit,
quibus traduntur fuisse oppidorum quinque millia, ad eum misit, rogans ut sanaret filiam suam qufe
populorum vero novem millia. Prima India ad lunatica erat, et omnes quos tenere poterat, morsu
jEthiopiam mittit, secunda ad Medos, tertia fmem B attrectabat aut scindebat et caedebat. Exsurgens ita-
facit; quia ex uno latere habet regionem tenebra- que apostolus cum nuntio regis perrexit, el puel-
rum et ex alio mare Oceanum. In hanc ergo Indiam lam catenis strictam solvi pra?cepit. Porro, metuen-
Bartholoniteus apostolus venit, et in templum, in tibus ministris ad eara accedere, dixit apostolus :
quo idolum Astaroth erat, intravit, ibique quasi « Vinctum teneo inimicum qui erat in ipsa. Ite et
peregriuus manere coepit. Apostolo itaque adve- eam solvite; lavate et reficite, et crastina die mane
niente, Astaroht obmutuit, nec consulentibus res- ad me adducite. •> Euntes fecerunt quod apostolus
ponsa dedit, nec his quos lasserat subvenire potuit. jussit,eamque daemon ultra vexare non potuit.
Curaquejara plenum esset languentibus templum, Tunc rex oneravit camelos auro et argento, gem-
et quotidie sacriflcantibus nullum daret Asta- mis ac vestibus, et qusesivit apostolum; sed eo non
roth responsum; morbidi vero, qni de longinquis invento, cuncta reportata sunt ad palatium.
regionibus adducti fuerant, suos dolores miserabi- Cumque sequentis diei aurora inciperet, et rexin
liter plangerent, idolique cultores, neque sacrifi- cubiculo clauso esset, apostolus ei solus apparuit,
cando, neque se ipsos more suo laniando profice- ipsumque vera fide et salutari doctrina instruxit.
rent; in aliam civitatem ubi aliud da;monium no- , Nam incarnationem Verbi Dei ex intemerata Virgine
mine Beerith colebatur, perrexerunt, et illi sacri-
'
Maria seriatim retulit, trimodamque tentationem
fieantes, de taciturnitate dei sui et aliis eventibus triplicemque victoriam diligenter enucleavit.
suis consuluerunt. Quibus ille dixit : « Quia deus Polemius rex apostolicae prffidicationi acquievit,
vester sic captivus, et catenis habetur igneis stric- et pontifices idolorum in crastinum sacrificare ex
tus, ut neque suspirare, neque loqui audeat, ex itidustria prsecepit. Ipsis autem prima diei hora sa-
quo illuc ingressus est apostolus Dei Bartholo- crificantibus deemon locutus est, et vexationes suas,
maeus. » Interrogantibus autem quis ille Bartholo- quibus ab angelis torquebalur, conquestus est.
mBeus esset, da?mon respondit : « Amicus est Dei Apostolo quoque prfecipiente , deceptiones suas,
omnipotentis, et ideo in istam venit provinciam, ut quibus raiseros vulnerabat, palara confessus est.
numina, qufe colunt Indi, evacuet. » Astarothitte Tunc apostolus dixit ad plebem : « Ecce quem
autem dixerunt « Dic nobis signa
: ejus, ut eum Deum pulabatis curare vos, audite nunc verum
inter multa millia cognoscere possimus? » .\t ille Deum creatorem vestrum, qui habitat in coelis ; et
respondit : « Capilli nigri capilis et crispi, caro si vultis ut orem pro vobis et omnes infirmi qui ad-
candida, oculi grandes, nares sequales et directae. sunt sanitatem recipiant, hoc idolum deponite et
aures coopertae crine capitis, barba prolixa habensD eonfringite. Quodcumfeceritis, hoctemplum Christi
canos paucos, statura <equalis, quse nec brevis, nec nomini consecrabo. » Regis itaquejussu omnes populi
longa nimium possit adverti. Vestitur colobio albo funes et trochleas miserunt, et siniulacrum evertere
clavato purpura, induitur pallio albo, per singulos non potuerunt. Apostolus autem dixit eis « Solvite :
angulos singulas gemmas purpureas habens. Viginti vincula ejus. » Cumque omnia exsolvissent, ille dse-
ses anni sunl ex quo nunquam sordidantur vesti- moni preecepit ut exiret et simulacrum confringe-
menta ejus, neque veterascunt. Similiter et sanda- ret. At ille stalim exivit, et omnia genera idolorum
lia in pedibus ejus per xxvi annos nunquam vete- comminuit. Omnes ergo qui hoc viderunt una voce
rascunt. Centies flexis genibus per diem, centies clamaverunt « Unus est Deus oranipotens, quem
:
per noctem orat Deum. Vox ejus quasi tuba vehe- praedicat apostolus ejus Bartholomeeus. » Tunc bea-
mens est. Ambulant cum eo angeli Dei, qui non tus apostolus ad Dominum manus suas expandit, et
permittunt eum fatigari nec esurire. Semper eodem pro salvatione omnium qui aderant diutius oravit.
eodem animo perseverat, omni liora Isetuset
vultu, Cumque omnes respondissent Amen, angelus Do-
permanet. Omnia providet, omnia novit,
hilaris mini sicut sol splendidus habens alas apparuit, et
omnera linguam omnium gentium et loquitur et per quatuor angulos templi circuravolavit, digito-
. ;
)fi7 ORDERICI VITAMS IC8
qiie suo sigmim cnicis sculpsit. ^tiles omnem populiim ad beati Bartliolomsei sepul-
in quadratis saxis
Deinde suo signum crucis fa

pr.-ecepil eis ut digilo criini concurrere, eiquo assiduoi deprecationis in-
cerent in frontibus suis. Et ostendit ingent«m censa deferre, invidia illecti, corpus, ejus abstule-
.Egvpliuni fiiligine uigriorem, facie acuta, barba runt, in sarcnphagum pliimbeum posuerunt et in
prolixa, crines usque ad pedes habenleni, opnlos mare projecerunt. Sed providentia Dei cooperante,
igneos sicut ferrum ignitum, seintillas emicantes. sarcophagum plumbeum a loco illo aquissubvehen-
Ex ore vero ejus et naribiis egrediebatiir flamnia tibus sublevatum est, ac ad insulam Lipparis dela-
sulphurca. Pennas et alas spineas sicut sphinx hatum est, ibicpie Christianis, ut illud honorifice sus-
bebat, et vinctus erat a tergo manus, igneisque ca- ciperent, revelatum est. Ibidem collectum el sepul-
tenis strictus. Postquam malignus Satan ab omni tum cst, et templum magnum super illud a;diticatum
populo visus est et ab angelo absohitus, prcecipiente est, et monachilis concio cultui divino dedita est.
ut in desertum lociim abiret, ubi nulla Iiominum XVI. Matthseus.

conversalio esset, ibique diem judicii exspectaret, Matthfeus Levi, ut ipse in Evangelio suo refert,
teterrimum dirae vocis uhilatum emisit, evolavit et fnit telonearius, sed ex publicanis est a Domino as-
nusquam comparuit. Angelus autem Domini, viden- sumptus et apostolorum numero additiis, multipli-
tibti? cunctis, ad crelum evolavit. B cique gratia decoratus. Hic primum in Judsea evan-
Tunc Polemius una cum uxore sua et diio-
rex, gelizavit, postea in Macedonia praedicavit, ad ulti-
bus liliis, cuin omni exercitu suo et omni populo raum in ,'Ethiopia, postquam Eglippum regem cum
qui salvatus est, cum omni populo civitatis suae et multis millibus suae gentis convertit et in Christo
vicinarum urbiiim qnn^ ad ejus pertinebant regnum, baptizavit, sub Hyrtaco Adelpho, dum missam cele-
credens, baptizatus cst, et, dejiosito diademate ca- braret martyrium pertulit; sicque felix xi Kal. Oc-
pilis cura purpura, coepit apostolo adheereiê. Interea tobris ad Dominum migravit. Series vero prredica-
cultores et pontifices universoruni templorum se tionis et passionis beati evangelistse sic in priscis
collegerunt, ac ad Astyagem regem fratrem [ejus] voluminibus reperitur.

majorem ita conquesti sunt « Frater tuus magi bo-
: Mattlupus apostolus, poslquam in Judaâ Evange-
minis discipulus factus est, qui templa nostra sibi lium Hebispo sermone descripsit, prajcipiente Deo
vindicat et deos nostros confringit. » Cum ha^c .'Ethiopes adiit, et agens divina opera multos salva-
flentes referrent, ecce et aliarum civitatuni pontifi- vit. Nam ingressus civitatem magnam Nadaber, de-
ces eadem tlentes retulerunt. Astyages res igitur te.'5it pra>stigia magorum Zaroes et Arphaxath, qiii
indignatus, misit niilie viros armatos cum pontifici- se deos esse dicehanf, et sic Eglippum regem, ejus-
p
bus ut ubi invenirent apostolum, vinctum sibi perque populum luditicabant. Horaines tandiu imrao-
ducerent illum. Qui cum perductus ad regem fuis- biles stare, quandiu ipsi voluissent, faciebant. Visus
set, et intcrrogatus de Deo vero constanter respon- quoque et auditus hominum a suo officio refrena-
quod Deus ejus Waldacli

dissel, nuntiatura est regi bant. Serpentibus ut percuterent iraperabant, ipsi
cecidisset et minutatim abiisset. Tunc rex purpu- rursus incantando curabant. Per totam ergo /Ethio-
ream vestem, qua indutus erat, scidit, et sanctum piara opinio eorura ibat, et ex longinquis regioni-
apostolum fustibus csdi fecit, cfpsum autem decol- bus .'Ethiopise populos pertrahebaf, ut ad magos
lari praicepit. Innumerabiles vero populi xii civita- festinarent, deceptique decepfores adorarent. Ma-
tura, qui crediderant, venerunt, cum hymnis et lignis itaque, ut vulgo dici solet, major reverenlia
omni gloria corpus ejus abstulerunt, eique basili- exhibetur timoris quam benigni amoris.
cam miiffi magnitudinis construxerunt, et in ea Clemens igitur Dominus, curam hominum gercns,
sacratissimum corpus posueriint. Tricesimo autem Matthoeum apostolum misit, per quem .Ethiopibus
die depositionis ejus, Astyages rex et omnes ponti- du]iliei nigredine tinctis subvenit. Hunc quando vi-
fices a da;monio airepti sunt, et venientes ad tem- disset .t.thiops eunuchus nomine Candacis (28), qiii
plum ejus, apostolum confessi sunt, et, sic Deo ju- D fuerat a Philippo apostolorum diacono baptizatus,
dlcanle, raortui sunt. Ingens itaque timor super gaudens ad pedes ejus procidit, et adorans eum in
omnes incredulos irruit. Universi vero manifestam domum suam suscepit. Oranes amici Candacis eii-
Dei ullionem inluentes crediderunt, et a presbyte- nuchi ad eum veniebant, et vitse verbum audientes
ris, quos apostolus Bartholomaeus ordinaverat, bap- Christo Jesu Domino credebant, et plurimi baptiza-
lizati sunt. bantur, videntes quod omiiia mala, quw magi ho-
Polemius rex per revelationem, omni populo et minibus faciebaut, apostolus Dei evacuaret. Illi enira
clero acclamante, ab apostolo episcopus ordinafus ideo vulnerabant quos poterant, ut vulnerati ipsos
est, et signa faciens, xx annis in episcopatu vixit rogarent; quique ideo curare putabaatur, quoniam
et perfectis omnibus ac bene compositis et bene a lajsione cessabant. Matthaeus autem apostolus
constabilitis, ad Dominum migravit. Christi non solum hos curahat quos illi iMdebant,
Peracto multorum annorum spatio, cum iterum sed etiam omnes, qui ad eura afTerebantur infirmi-
Christianis advenisset persecutio, et viderent gen- tatibus diversis obsessi sanabat. Veritatera vero
(2«) Gf supra cap.

. 1 1
169 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I!. 170
Dei populo praedicabat, ita ut omnes de eloqueiilia i Doininuiii in eftigie lioniinis latentem. » Ciiniqni^
ejus mirarentur, quod Grsecam et Egyptiacam ac venisset oinuis multitudo cuni cereis et lampadibus,
.Ethiopicam serniocinatiouem optime loqueretur. cuni thymianiate et diverso sacriticiorum genere,
Candaci fiducialiter et affectuose interroganti fa- sanctus Matthseus sic alloquitur omnes : « Ego
cunde intimavit quoniodo per prajsumptionem ho- Dcus non sura, sed servus Dei omnipotentis, qui
ininum ad Lurrem Babel confusio linguarum facta inc misit ad vos, ut crrorem relinquatis, verumque
fuerit; el rursus divinitas incarnata per humilita- Dominum cognoscentes colatis. Aurura et coronas
leiu Cbristi humanum genus redemerit et aiiliquum aureas et argentum ab oculis meis tollite. Ile,
hostera protriverit, electosque clientes igne sancti templum Doraino fabricate, ut ibi congregeraini et
etomnium bnguarum scien-

Spiritus intlamniaverit, pariter audiatis verbura Dei. »
liam, omniumque sapientiam Scripturarum pleniter Quo audito, gaudentes abierunt, templum Deo
edocuerit. Cumque sanctus apostolus multa de the- Lx millia bominuBi fabricare coeperunt, et intra xxx
sauro sophiai salubria populis libenter audientibus dies sanctam ecclesiam consummavenint. Matthieus
proferret, venit qui magos cum singulis draconibus illam, pro resuscitatione filii regis, Resurrectionem
advenire diceret. Dracones autem galeati erant, tla- vocavil, ibique xxiii annis sedit, presbyleros et
tus eorum flammiferum ardorem emanabat; sul- B diacones constituit, episcopos per civitates et
phureas naribus auras spargebant, quorum odor castella ordinavit, et mullas ecclesias fabricavit.
homines interficiebat. Tunc sanctus Mattba?us sese Rex et regina et varife plebes .Ethiopum baptis-
consignavit, et prohibente Candaci eunucho, secu- raum Christi susceperunt, et magi timentes ad
rus exivit. Illico ut duo magi astiterunt, ambo dra- Persidas fugerunt. Innumera per beatum MattbcEum
cones ante pedes ejus obdormierunt. Tunc aposto- niiracula facta sunt, quae singillatim omnia enar-
lus magis dixit : « Ubi est ars vestra? Si potestis, rari non possunt. Nam multi cseci sunt illuminati,
excilate illos. » Illi autem
magica dracones arte paralytici curati, daemoniaci salvati, mortui etiam
excilare conali sunt, sed penitus non potuerunt. suscitati.
Interea populi convenerunt, et hoc videutes obstu- Christianissimus res Eglippus, expleta senectute,
puerunt. Tandem bealus apostolus, in nomine Do- perrexitad Dominum, et Hyrtacus Adelphus accepit
mini, pra?cepit saevis anguibus ut cum omni man- ejus imperium. Hic dum Ephigeniam defuncti regis
suetudine ad locum suum redirent et sine alicujus filiam, qua? jam Chrislo dicata sacrum velamen de
IcBsione abirent. Protinus serpentes caput elevarunt, manu apostoli acceperat, jamque virginum amplius
ire coeperunt, et apertis portis urbem egressi, nusquam ducentarum praeposita erat, uxorem accipere
quam comparuerunt. v^ vellet sperans quod per apostolum ejus animum
Tunc sanctus evangelista gaudentem populum al- coramovere posset, coepit cum illo agere, dicens :
locutus est benigno sermone, et narravit ei seriem (>Dimidium regni raei accipe, tantum utEpbigeniam
de primi hominis condilione et paradisi amoenitate, possim matrimonio nieo copulare. » Tunc beatus
de apostata; Angeli livore et deceptione, de casu Matthaeus jussit regem et Ephigeniam et omnem
protoplasti Ad£e per prtPvaricationem, ejusque repa- populum Sabbato adesse in ecclesia, ut omnipoten-
ratiune per Filii Dei passionem. Cumque plura de tis Dei audirent verba. Quod et factum est. Facto
uberi materia serraocinaretur apostolus, ecce subito autem in congregatione magno silentio, loqui ccepit,
luctuosus ortus est tumultus, in quo Euphranou et de continentia, bonoquo conjugio, rationabiliqne
tilius Eglippi regis plangebatur mortuus. .\d fiiinis operatione sapienterac diserte disseruit. Luculenter
ejus niagi slabant, et quia illum suscitare nequi- enim demonstravit quod edacitas carniiim vel com-
banl, raptum in collegio regi asserebant;
hunc a diis mistio conjugalis pollutionem habet, sed crimine
suadentes ut unus ex diis computaretur, eique si- caret. " Sordes quippe corporum a Dco per elee-
inulacrum et templum fabricaretur. Euphenisia vero mosynas et opera miscricordire Livantur, non cri-
regina sanius consilium a fideli Candace accepit, -pw mina, quse per lacrymas poenitentise non la
nisi
magisque abominabiliter contemptis, per honoratos

D vantur. Si quis ipso die, postquam cibum carnalem
barones ad regem reverenter Mattboeum apostolum percepit, Dominici corporis spirituali cibo refici
accersiit; eoque ingrediente, ipsa protinus ad ge- prffisumpserit, es utroque reus efficitur criminis et
nua ejus se prostravit, et fideliter ac devote iit inhoneslatis et praesumptionis; non quia mandu-
filium suuin resuscitaret obsecravil. Beatus aulem cavit, sed quia contra ordinem et justitiam, Deique
apostolus bonee fidei ejus congratulatus est, et pro regulam, Eucharistia'. homi-
bonum usurpavit. Sic
resuscitatione defuncti cunctipotentem Dominum cidium mendacium, quamvis sint per naturam
et
deprecatus est. Deinde pueri manum apprehendit, suam mala, bona tamen fieri videntur ex causa.
in nomine Jesu Christi exsurgere prsecepit, et con- Nam, si quis mentitur ut innocenlem abscondat, et
festim puer exsurrexit. ab inimico per mendacia protegat, aut si judex unum
Tanto miraculo viso, cor regis expavit, coronas sceleratum judicio condemnat ne ille multos inno-
ei et purpuram stalim deferri jussit, et prwcones centes interimat, bonus et utilis inde fructus pro-
per civitates et per diversas .'Ethiopiae provincias ruinpil. Quod liquido apparet in occisione Golia? et
misit, dicenles : « Venite ad civilatem, el videte Sisarcr, Ainan et Holophernis. Sic matrimonia diiin
Patroi.. CLXXXVIII.
171 ORnERICl VITAI.IS 172
copulantur, boni operis lionostale oriuntur, si sancto » iin[it'i\itoris inventum est, ipso revelante. Hujus
eljuste copulentur. At si servus regis desponsatiuu iiimiiuiii memoriam sancta mater Ecclesia xi Kal.
doinini sni usnrparc audoat, non soluni otlensam, Octobiis fcslive celobrat, eiquo vocis et meiitis
sed etiaiu crinien tani grandc incurrisse dignosci- dnlci modulamino cantat :
lur ut mcrilo vivens flammarum incendiis Iradatur. Malllixe sancte, hino pollens nuiiiere,
IIoc ideo iil, non quia u.\orein duxit, sed quia SeitulisJesum interpella roeibus,
lueliori se injuriam fecit. » His aliisque manifestis L't nos in miindi iinlieniel tiirbinibus,
A'i' post xternus sorbeat interilus.
exeniplis, Matllia?us apostulus Hyrtaco regi dissuasit
Deo dical;e imptias Ephigenia', ne cadcstis irain .WII. Simon Juda, sive Thnddxus.
regis incurreret, si eam suo matrimonio tcniere Simon Chananfens, id est Zelotcs, ad distiuctio-
copularet. Hyrlacus igitur ira accensus reccssit; nem Simonis Petri et Judffi traditoris, qui et ipsc
aposlolus auteni constans et alacris doctrina; et Sinion Iscariotis dictus est, de Cana vico Galilaeas
oralionibus institit. Tunc Kpliigcniani ad pedi'S fuit, ubi Dominus aqiiain in vinum mutavit. Hic
ejus prostralam corani oniui populo benedixit, et principatum in .-Egypto accepit.
velameu capitibus omninm virginum, qua: ibidcni Judas Jacobi trinomius fuit. Judas enim el Thad-
erant, imposuit. Gumque mysteria Doniini, celebrata g dteus atque Lebbeus dictus est. llic in Mesopotaraia
missa, oinnis ecclesia siiscepisset, el uiuisquisque et in interioribus Ponti prffidicavit. Inde simul
ad propriam domuni remeasset, ipse juxta altare, ambo Persidem ingressi, cum iunumeram gentis
ubi corpus Domini coufecerat, remansit, ibiqne ipsiusmultitudinem Christo subdidissent, v Kal.
manibus e.xpansis orans marlyrium recepit. Spicu- Novembris martyrium consumraaverunl.
lator eniin ab llyrtaco missus apostoluui a tergo Craton, apostolorura discipulus, qua; per annos
punctuni gladio percussit, et sic Cbrisli martyrem xm egerunt et qua; in Perside passi sunt, longa
fecit. Quo audito, cum igne ad palatium pergebat enarratione scripsit, et iii decem voluminibus uui-
omnis populus, sed vix a presliyteris et diaconibus, versa comprehendit, qua> .Vfricanns historiographus
aliisque religiosis viris coercitus est sacris admoni- in Latinam linguam transtulit. Abdias etiam epi-
tionibus ne regem coniburerent cum suis omnibus. scopus Babylonia;, qui ab ipsis ordinatus est, ser-
Porro Epbigenia, quidquid in auro et argento et mone de illis scripsit Hebraico, qua; omnia in Gra;-
gemmis habere potuit, sacerdotibus et clero contu- cnm translata sunt ab Eutropio ejusdem discipulo;
lit, ut inde dignani apostolo basilicam fabricarent, quffi universa nihilominus Latinis interprelata suiit
et residuum pauperibus erogareut. Hyrtacus vero ab Africano. Inde abbreviatio excerpta est, grata
per nobilium uxores illam prius teutavit, deinde ^ volentibus scire qu» principia prsedieationis eorum
per magos seducere sategit. Ad extremum, quando fuerint, vel quo line mundum dereliquerint, ac ad
nihil ad suum profecisset libitum, fecit igne cir- cffilestia regna migraverint.
cumdari prajtorium, in quo cum virginibus Christi Sancti igitur apostoli Simon et Jndas per rove-
commorabatur, die noctuque Deo suo famulabatur. lationem Spirilus sancti Persidem iugressi sunt,
Sed, cura per circuitum ignis arderel, angelus Do- ibique duos magos, Zaroem et Arfaxat, qui a facie
mini cum sancto Mattha?o apostolo apparuit, saeras sancti Matthffii apostoli de .'Ethiopia fugerant, inve-
virgines conforlavit, celeremque liberationem pro- nerunt. Erat autem doctrina eorum prava, et con-
misit. Mos Deus ventum validissiraum excitavit, tra Dorainum alque prophetas lethalis blasphemia»
omne incendium a domo virginis susr mutavit, et plena. Ingredientibus in Persidem apostolis, Wa-
palatium regis cum facultatibus ejus consumpsit. rardach praefectus et dnx regis Babyloniorum, no-
Ipse autem cuiii tilio nnico vix evasit; sed inde raine .Xerxis, occurrit, qui contra Indos liiiium
nullum ei gaudium provenit. Nam filium ejus vehe- Persidis invasores bellum susccpcrat. Advenientibus
nienlissimus diemon implevit, rapidoque cursu ad autem apostoliSj dajmonia, quae singulis mansioni-
Mattlui'i aposloli sepnlturain adduxit, et a tergorx bus dabant responsa suai fallacia; sacrificantibus,
raanibus ab ipso diabolo colligatis, paterna eum obmutuerunt. Unde cultoreseorum ad fanum vicina!
crimina conliteri compulit. Ipse vero elephantiosus civitatis pergentes consulueruut. Porro dseinon rau-
factus in se gladium imponens occubuit, propriaque gitum consulentibus dedit, et quod, prcesentibus
manu perforato stomacho apostolicai mortis poenas aposlolis Dei Simone et eorum loqui non
Juda, dii
luit.Omnis autem popnlus niorti ejus insulta\it, et possent, intimavit. Tunc Warardach dux apostolos
Behor fratrem Ephigenise ab apostolo baptizatum inquiri fecit, inventos qui essent vel unde venissent
comprehendit, sibique regcm sublimavit. Hic xxv interrogavit; eosque de genere Hebrseorum cora-
anno a^tatis sua; regnare coepit, et per annos i.xii munis causa salutis illuc advenisse audivit. Cnraque
regnavit, pacemque lirmissimara cura Ronianis el illo rogante ut diis suis potestalem respondendi
Persis habuit. Oranes iEthiopiim provincise catho- darent, et illi fusa oratione permisissent, fanatici
licis ecclesiis repleta». suut, ac ad confessionem eorura protinus a deemonibus arrepti sunt, et grande
beati Mattha'i apostoli mir.ibilia magna fiunt. Hic bellum futurnm, atque multos ex utraque parte
priraus Ev.ingelium Doraini nostri .lesu Christi casuros esse vaticinati sunl. Ridenlibus autom
Hebr;eo scripsit serraiine, quod tempore Zenonis apostulis, dux territus est, sed ijisis persuadenti-
g
173 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PAP.S I. — LIB. II. 174
bus, legatos pacis usque in crastinum ibideiu pra- a geutem proterviam Simon saluberrima redarguit
stolatus cst. Porro profanis pontiticibus in aposlolos sermocinatione. Plane enira demonstravit quod iu
stomachantibus, et pannosos, vilesque personas iu- aureis et gemniatis scriniis qua;dam claudautur
ter divitias Babylonicas nou debere loqui vel audiri vilia, et in vilissimis ligneisque capsis reponantur
assereulibus, dus apostolos el vesanos tlaruines pretiosa raonilia ; pulcherriraa etiani vasa aceto
usque iu crastiuuni custodiri praecepit, ibique apo- repleantur, ftedissiraa vero aspectu optirao vino
stolico cousullu exituni rei consideravit. imbuantur. Sic in personis visu despicabilibus
Sequenti verbum apostolorum completum
die nonnunquam magnae virtutes pollent, meritis-
est. Nuntii enim ducis cum legatis Indorum velo- que praeclaris summo Creatoris per orania pla-
cissimo cursu in droraedis reversi sunt, et omuia cent.
ita esse siout apostoli prosecuti fuerant nuutia- Deinde sancti apostoli advocatos salutaribus mo-
verunl. Nam terras invasas restituerunt, tributa nitis instruxerunt, sacrisque precibus Deo com-
solverunt, lirniissimumque pacis pactum stabilie- mendaverunt et signo crucis in frontibus signave-
runt. Denique dux, postquam apostolos, manifesto runt. Zebedajus, aliique advocati constanter ad re-
eventu attestante, veridicos comprobavit, iratus gem ingressi magis insultaverunt ; sed magi nulla
ignem copiosum accendi jussit, ipsos-
pontificibus, ratione illos laedere potuerunt. Irati igitur magi
que cum complicibus eorum in ignem prsecipitari raultitudinem serpentium venire fecerunt, unde om-
praecepit. nes hoc intuentes admodum territi sunt, et, jubenle
Apostoli autem, Dominicae jussionis memores, rege, cursim apostoli accersiti sunt. Qui venientes
duci prostrati sunt, et pulverem super caput suum pallia sua de serpeutibus impleverunt, et eosdem in
spargentes, pro inimicis ne perirent supplicave- magos audacter miserunt, statimque serpentes co-
runt, et mirantibus cunctis, hanc esse disciplinam medere carnes eorum cceperunt. Illi autem sicut
Dei nostri luculenter annuntiaverunt. lupi ululabaut, gaudentilnis cunctis qui cruciatus
Tandem Warardach imperavit poutifices compu- impiorum palam spectabant. Rex et omnes aposto-
tari, oranem facultatem eorum, ut apostolis
et lis dicebant : « Permittite ut moriantur. n At illi
daretur, inquiri. Inventi sunt autem pontiDces responderunt : « Nos raissi suraus a raorte ad vitam
templorum cxs, et unusquisque in uno mense de reducere, non a vita in mortem praecipitare. »
flsco consequebatur unam libram auri; summus Deinde oraverunt et serpentibus jusserunt ut omne
vero pontifex quadruplum in auro adipiscebatur venenum suum a magis auferrent ac adloca sua re-
quam caeteri. Tanta erat facultas eorum in auro dirent. Majores itaque cruciatus passi sunt, quando
et argento, in vestibus et jumeutis, ut dinumerari '-' universi serpentes iterum carnes eorum ederent
non posset. Quaoi dux apostolis obtulit, sed ipsi et sanguinem sugerent, ut venena sua lollerent.
penitus respuerunt, imo iudigentibus erogari jus- Cumque serpentes abiissent, et apostolorum sen-
serunt. tentia magi triduo anxii non manducarent, nec bi-
Denique duce regi Xerxi eventus suos et aposto- berent, neque dormirent, apostoli visitandi gratia
lorum prceconia magniiicante, Zaroes et Arfaxal, ad eos venerunt, et, raalum pro maledicto non red-
qui erant cum rege, apostolis Cffiperunt derogare, dentes {Rom., xii, 17), ipsos sanaverunt. Illi pro-
et omues contra eorum adorarent,
eos, nisi deos fecto in periidia sua permanserunt, et sicut a facie
conati sunt commovere. Dux autem pro apostolis sancti Matthaji apostoli de .-Ethiopia fugerunt, sic
semper hene locutus est. Tandem in preeseu.a aibhis duobus confusione operti recesserunt, et
regis altercatio statuta est; cumque magi palam simulacrorum cultores per totam Persidem ad apo-
cunctis locuti essent, omnis advocatio muta facta stolorum iniraicitias suscitaverunt. Ipsi autem per
est, et sic spatium transiit fere unius horae ut nul- cuncta tcmpla eorum sacrificabant , liominesque
lus ex eis, qui dudura clamosi et eloquentes exstite- praestigiis suis sulito fixos, suhiloquc solutos facie-
ritit, ahquid posset exprimere. Deinde loqui a magis rv bant, subito ca!C0S et iterum videntes , subito
ambulare non potuerunt; item-

perraissi sunt, sed surdos et iterum audientes. Sic de his ludifi-
que recepto gressu, apertis oculis nihil viderunt. cabant, qui idolis immolabant, suique similes
Haec videntes expaverunt, raagoeque raagis pro erant.

tiraore quam amore reveriti sunt. Ilujusmodi spec- Apostoli a rege et a duce rogali raorabaulur iu
taculum a primo mane usque ad horam sextam Babylonia, in nomine Doraini facientes mirabilia
explicitum est, et tristes advocati cum confusionc magna, surdis reddentes auditum, claudicantibiis
ad domos suas remeaverunt. gressum, Ccecos illuminantes, leprosos mundantes,
Porro dux apostolis, cjuos valde dihgebat, hffic daemones ex obsessis corporibus fugantes. Mullos
omnia enarravit, et preefalam advocationem in do- ergo discipulos habebant es quibus presbyteros et
mum suam convocavit, et apostolos Dei Simonem diacones et clericos in ecclesiis ordinabant.
et Judam eis protulit, per quos vincere raagos pos- Ihi filia ditissimi satrapae corrupta parluriens pe-
sent, si monitis eorura ohsecundarent. Advocati riclitabatur, et Eustosinus diaconus de incesti cri-
vero, ut viderunt homines vilissima indutos veste, mine impetebatur. Hoc audientes apostoli, jussc-
quasi despectui eos cwpeiûut habere ;
quorum tur- runt parentes puellae et diaconem adesse, et iuf.in-
l'ii
173
OKDEUICI YITALIS
sui
pri.na nalus .st, d.- . ,.«ragrassent, el Sanir in donio Scnnis discipnli
tein, ,iui ejnsdem di.i l.ora
• . .i....,: .., 1...
loqueretur, .1.,,. ;n..
illc hospitati lioram primain
fuissent. ecce circa horani
iirisniiati fuissent, pnmam om-
ferri. Cnmciue jussissenl inlanti iil
« Hic diaconus vir sanc- ncs simul pontifices irrueruiit, el liorribiliter ad

absolutissimo serinone ait :
tus et castus est, et nunquaui inquinavit carneiu

Scnnem vociforantes, inimicos deoruin suorum pro-
ac
Cumque insisterenl parentes ut de persona duci jusscriiiil. liiterea sancti apostoli lenentur
suani. »
autein ingredicn-
incestipercunctaretur, apostoli dixerunl » Nos :
ad teiuplum Solis ducuntur. lllis
libus, d;cnioiii's clamanl pcr encrgumenos : » Quid

innocentes absolvere decet, nocentes vero prodere
nobis et vobis, apostoli Dei vivi? in ingressu ves-
non decet. »
tro tlammis exurimur. » In uua ajde templi ab
Nicharon, amicus regis, dum exercitium bclli
orieule quadriga equorum fusilis ex auro stabat, in
ageretur, sagittaiu iu genu accepit, qu;c nulla
qua radictas solis taqaa fusilis consistebat. In aUa
ratione ex osse poterat evelli. Tunc beatus Si-
vero a;de luna stabal fusilis es argento,
habens bi-
mon Dominum Jesum invocavit, et mox ut ma-
gam bouin fusilem similiter ex argento. Pontilici-
num applicuit sagittani abslulit alquc
,
statiin
liomo sanatus est; ita ut nec signuin vuliirris ap- bus et magis cuni populo cogentibus apostolos ut
de visione Doinini nostri Jesu
jiareret.
adorarent, ipsi
medio angetorum
Duffitigridesferocissimffidesinguliscaveisfuge-BChrisli, quem vocantem
se in
i_i »^1,1,,/^ n..Krni.>p IniTMPliantur.
loquebantur.
contemplabanlur, mutuo Hebraice
. . 4
runt, et quidquid invenire poterant devorare ccepe-

Angelus quoque Domini eis apparuit et confortavit.
runt. Timc omnis populus ad apostolos Dei confu-
Deinde, facto silenlio,ad populum locuti sunt, et
git. Apostoli vero nomeu Domini Jesu invocaverunt,
errorem suum rationabiliter ostenderunl, qui hono-
et feraj, quse nunquam mansuescere consueverant,
rem soli Deo debitum creaturre inutiliter impende-
quasi agni miles factse sunt. Diebus siquidem ut
bant; nec sine injuria solem et lunam in
manufac-
oves in medio populi commanebant, vespere vero
tis mansionibus includebant,
quos Deus ab iiutio
in cellulam apostolorum remeabaut ; et apostolis ad
omui sseculo patere et luccre
alias civitates migrantibus, ipsa; habitaculi eoriini iu coelo crcavil, et
Stupentibus Simon da^moni
cunctis
custodes erant. Almi ergo proedicatores materiam constiluit. ,
prfficepit ut egressus inde simulacrum solis et

inde sermoeiuandi sumpserunt, populosque quid
quadrigam ejus commiiiueret. Similiter Judasjus-
homines ratiouabiles agere vel qualiler obe
dire Deo deberent , docuerunt ; e.xemplumque sitsimulacrura lunm confrmgi. Tunc duo Alhiopes
nigri et nudi, horribilesque vultu,
egred. ab omni
brutorum animalium digito pr« oculis ostende-
j.ym_ populovisi snnt; et simulacra confringentes, nlu-
Rege populisque pelentibus, uno anuo et men-

C latiim dira; vocis emittebant. Vesani ergo
pontifices
sibus tribus Babyloniffi commorati sunt. Quo in in apostolos irruerunt, eosque gaudentes, Deo.p.e
gratias ageutes interfecerunt. Sennes
quoquc hos
tempore amplius quam lx millia virorum, exceptis
quia idolis sacrifi-
parvulis et mulieribus, baptizati sunt. Prius rex et pes eorum cum eis passus est,
care contempsit. Ipsa hora, quando creli

esset se-
universae dignitates ejus fidem susceperunt. Vide-
exstiterunt nimia, ita ut tri-
bant enim omnes intirmitates verbo curari, cajcos renitas magna, fulgura
farie sciuderetiir teinplum a summo tecti fasligio
illuminari et mortuos suscitari. Abdias, qui cuin
Dominum usquc in ultiraum fundaraentum. Zaroes auteni et
ipsis a Judaea venerat, et ipse oculis suis
viderat, episcopus ordinalus cst, et civitas Arfaxat ictu fulminis adusti et iu carboneni con-
Jesum
ecclesiis repleta est. Quibus rite ordinatis, profecti ve.'si sunt.
ponlili-
sunt. Sequebantur autem eos lurbaj discipulorum, Post meiisem tertium rex Xerxes oinnes
ces confuscavit, apostolorum corpora cum
ingenti
ducenti i't eo aniplius viri. Circumienint xii provin-
cias Persidls et urbes earum. honore ad suam civitatem transtulit, in qua exstruxit
Amodo tempus est enarrandi qualiter passi sunt basilicam in octogono cyclo octo angulorum octo-
genum pedum itaut octies octogenum pedum nu-
sancti apostoli. Memorati igitur magi Zaroes et Ar- p. ;
mcrus uumeraretur per gyrum, in altum aiitem

faxat scelera per civilates faciebant, seque de generc
deorum semper a facie apostolorum
esse dicebant et pedum centum viginti. Omnia ex quadratis marrao-
lami-
fugiebant. Tandiu manebant in quacunque civitate, ribus et synmaticis cxstruxit, cameras vero
nis aureis aftixit. In medio autera
octogono sarco-
donec agnoscerent apostolos illuc advenire. In Sa-
nir Lxx templorum pontifices erant, qui singulis phagum ex argento puro instituit. Per quatuor an-
nos fabricam incessanter exercuit, et
consummans
auri libram (29) a rege quater in anno conseque-
bantur, quando solis epuluin celebrabant : in ineam eorum, id est v Kal. Novembris,
die natalis
meruit.
troitu scilicet veris et sestatis, autumni et hiemis. basilicam in honorcm sanctorum dedicare
quo loco benelicia divina credenles consequnn-
Pra-fati magi qnoscunque poterant contra apostolos In
ubiquf commovebanl, et boc pra?euntes obnixe [)rotur, qui martyria eorum, quse Domino nostro Jesu
curabant. Christo usque ad niortem perhibuerunt, venerantur.

sperantes iu Domino ha;c scribendo
Postquam saucti apostoli universas provincias Nos etiam, <iui
(29) Duchesne et le Prevosl siityiilaa n. lilirns.

; ,,
177 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LID. U. 178

recolimiis, beatos apostolos surami regis comiles et ^ cooperatores, ejusque in regno coelesti cohseredes
convivas tripudiantes laudaraus ; eisque in atriis celebri meraoria fideliiira passim recoluntur, el ia
Jerusalem, qua? est raater nostra. cum pneris Ho- cunctis nationibiis, ubi vera fides imperat, hono-
sannn Rederaptori clamantibus devote psallimus : rantur, raagistrique gentinm et reclores ecclesia-
rum veneranter vocitantur : utpote orbis a Christo
Beate Simon et Thaddxe incUjte,
Cernile nostrus (yemilus ciim lietihus; conslituti judices, reprobornm districti censores et
Quique per tapsum mcruimus baralhrum, devotorum pii adjutores, assiduique intercessores.
Per vos ca'lorum mercamur adilum. Despectis enim oninibus muudana
quse sunt
Amcn.
Christo, qui vera vitis et vita est, indissolubiliter
WIII. Mxttliias.
inha^serunt. Nunc in ccelis cum eodem Rege regum
Matthias de lxx discipulis unus sorte in locum regnant, in ejiis perenni laude cum angelis tripu-
Juda' ab apostolis eleclus est et in Judsea prajdica- diant, et super xii thronos residentes xn tribus Is-
vit, ibique pro Christo passus est. Hujus festivitas rael cum Domino judicant. Horum siquidem gesta,
VI Kalendas Martii celebratur, et consecrata cohors quse leguntur in Ecclesia, perscrutatus sum, cadem-
devote accedens, modulando sic eum precatur : que, prout in priscis inveni codieibus, mihi abbre-
b viando exercitatus sura.
Malthia juste, duodeno solio residens sorte,
Xos a cunctis nexibus solve reatus Araodo de sociis et successoribus eorum tractare
Verse lucis gaudiis quo perfruamur dcsidero, et quorumdam mentionem, opitulante
Tais sacris precibus. Deo, huic operi devote conamendabo. Id agam, non
Amen.
quod ipsi mea indigeanl laudatione quorum laus
Judas Simon Iscariotes de tribu Issachar ortus est Deus ipse, qui trinusunus regnat in seterni-
et
est, et inter duodecim apostolos computatus est. tate, suosque secum beatificat aeterna remunera-
Sed quia, lethali cupidilate inflararaatus, Judseis tione, sed ul eis hoc agendo exhibeam meara devo-
specialem magistrum, dominumqne suum xxx ar- tionera, obtinearaque favorem eorum ad raeani
genteis vendidit, apostolatus dignitalera perdidit, et salvationem pie nanciscendam per eorum interven-
male poenitens miser laqueo se suspendit. Sequaces tionera.
ejus adhuc nomine
in Ecclesia multi sunt, qni sacro XIX. Histona diseipulorum. Barnahas.
sine justis actibus nuncupari volunt. Digna quidem Joseph igitur, qui Barnabas, id est filius conso-
indignus et raystica Judas habuit noraina, quibus liitionis, cognorainatus esl, natione Cypriae civitatis,
falsi Christiani typice denotantur in Ecclesia. Ju- _ quaj a Cyro, rege Persarura, fundata est, tertio
das enim confitens interpretalur, quo nomine illi post passionem Domini anno cum Paulo in gentibus
portenduntur qui, ut ait Apostolus, confitentur se apostolatura adeptus est (Act., iv, 36). Hic e\ i.xxir
nosse fJeum, factis autem negant (Tit., i, 16). Porro discipulis Christi unus fuit, et in Iretis vel tristibus
Simon ohediens interpretatur, per quod vocabulum cum apostolis degiiit, et secundum noraen snum
hypocritae et fraudulenti, falsique obedientes figu- consolationem maxiraam credenlibus prsbiiit.
rantur, qui non pro amore Dei desiderioque coelesti In prirais cum haberet agrum, vendidit et in-ctium
Dorainicis prseceptis famulantur , sed pro inani ante pedcs apostolorum posuit (ibid., 37). Paulum
gloria, humanoque favore, transitoriaque mercede, post conversionem amicabilitcr apprehendit, ac ad
majorum mandatis specietenus obsequuntur. E apostolos, quibus adhuc ignotus et suspectus erat,
quibus plures, ut Judas Iscariot, nimia cupiditate duxil, seriemque vocationis ejus nescientibus enar-
excsecantur, et reliclo bonorum sludio consortio- ravit (Act., ix, 27). Ab apostolis Anliochiam missus
que, in detestabiles realus ultro labunlur, funibus- cst, ibique gratiara Dei videns in discipulis gavisus
que peccatorum indissolubiliter illaqueati pericli- est, et, hortante illo, multa turba Doraino apposita
tantur. Transitoria quippe mercede in prfesenti est. Inde profectus Tarsum quffirere Saulum, inven-
gaudent, et hic pro quibusdam honestati- J) tumque perduxit Antiochiain, et ibidem per totum
sfficulo
bus et manifestis observationibus recepta recora- annum conversati docuerunt turbam mullani.Tunc
pensatione elati turgent, sed in futuro inextricabili ibi discipuli priraum vocati sunt Christiani {Act.,
nexu constricti, tartareis in cloacis lugebunt, et ine- XI, 22-26).
dicibili suppliciorum genere pro perpetratis sceleri- Rarnabas et Saulus, qiiia misericordes erant et
bus cruciati, omni spe remissionis carebunt. benevoli, eleeraosynas credentium ex gentibus in
Recedente de coetu apostolico Juda proditore, Judwam fratribiis detulerunt (ihid., 20, 30l. Post-
quid residui meruerunt, qui cum Domino Jesu per- quam a Jerosolymis reversi sunt expleto ministerio,
manserunt? ineffabile decus et sempiternam beati- assicmpto Joanne, qui cognominatus est Marcus (Act.,
tudinem. Sancta mater Ecclesia credit, et omnis XII, 25), erant Anfiochise inter prophetas ct docto-
Cathohcus fideliter asserit quod xii apostoli vere rcs. Ministrantihus illis Domino ct jejunantibus
beati sunt et sublimes, ffiternaeque felicitatis parti- dixit Spiritus sanctus : Segregnte mihi Bnrnnhiim et
cipes. Sol (30 enim terrae et liix mundi, iii horae pe- Snulum in opus ad quod nssumpsi eos. Missi quidcm
rennis diei, fructiferae vitis fecundi palmites, Christi a Spiritu sancto Seleuciam venerunt, et inde Cy-
(30) Duchesne et Le Pr6vost, sal.

,
prtim navigai-crun( Postqiiam Barjeu maguni, qui A visum esl Paulo ut Jerusalem celerius properaret
.
et Elymas dicebatur, lumiue ad tcmpus privarunt, et Barnabam ire Cyprum pcrmittcret. llelata vcro
et Scrgium Paulum proconsulem ad vcram lidem visione, positis genibus oraverunt, et osculanles sc
convertcrunt, plurimam gentium multitudinem ad inviccm cum multis fletibus valefecerunt, et divisi
hicem vcritatis perduxcrnnt (.4c(., xui, 1-48). corpore nunquam in hac vita postmodum sese vi-
Electis itaque currcntiljiis ad tidem ct justitiam, dcrunt.

inde rcprobi magis inflammati adiram,seditionem Barnabas et Joannes Laodiciam descenderunt,
fecerunt, el apostolos dc finibus suis ejecerunt. IUi et inde in civilatem qum .\nemoria vocatur vene-
autem gaudciites, S])iritu sancto rcpleti, verbuiu runt; ibique ab cis quidam etlinici sagaces et be-
Dei pra;dicavoi'iint, et copiosam nuiltitudinem Jii- nevoli audita prtedicatione Cliristo credidcriint, ct
dieorum et Graecorum ad Dominum converterunt baptizati virtutem Spiritus sancti acccperunt. l)o-
{ibid., 49-52). inde navigantes Cyprum pervenerunt, ibique Timo-

Venientcs in claudum cx utero matris suk
l.istris nem et .\ristioneiu famulos Domini invenerunt.
curaverunt. Quod miraculum turboe conspicientes, Timon autem urebatur niagnis febribus. Cui cum
deos illos existimaverunt, dicentes : Dii similes facti Darnabas imposuisset manus et sacrumEvangcIiuin,
hominibus dcsccnderunt ad nos. Barmtbam qui- B per invocationem Domini nostri Jesu statim febris
dem vociihttnt Jorem, Paulum vero Mercurium. Et fugata est, et vir adeo corroboratus est ut conlimio
sacerdos .lovis, qui erat anle civitatem, tnuros et co- sanctos Dei sequeretur cuni gaudio.
rontts imle januas deferens, cum populis vokbdt sa- Ex doctrina apostolorum bcatus Barnnbas Evan-
crificare. Veruin apostoli tale facinus oinnino abo- gclium sancti Matthrei apostoli sccuin ferebat, ct
minantes expuleriint, ac scissis tunicis suis in tur- ubicunque infirmos inveniebat, illud super ipsos
bas cx.<ilientes clamaverunt, et multis ratioiiabili- ponebat et protinus sanabantur a quocunque laii-
bus dictis turbas ne sibi immolarent vix sedaverunt guore tenebantur. Ileracliiim vero, qiiem Paulus
(Act., XIV, 6-17). aposlolus baptizaverat, Barnabas ad commonitioncm
Inde Derben pervenientes evangelizabant, nml- fidelium episcopum ordinat. Deinde, diim Paphuin
tosquc doccntes virtutibus instruebant; plurimas introire voluisset, et Barjeu malelicus Juda-us
provincias peragrantes verbuin Domini annun- quem Paulus jamdudum ad teinpus lumiiie priva-
tiando, tandem pervenerunt Jerosolymis; suscepti- verat, apostolum cognovisset, malitia commotus
que a sanctis apostolis annuntiabant gaudentes obstitit quantum potuit et Paphum ingredi prohi-
quanta Deus cum eis Tunc in
mirabiliter fecisset. p buit. Proinde beatus vir in quemdam locnm divci
Antiochia quidam improbi de circumcisione agenda tit, in quo ethnicos viros nudos etmulieres ludendo
qu;estionem commoverunt. Unde sancti apostoli currere vidit, Indignatus ergo Barnabas mox tem-
consilium inierunt, ac ad tale facinus exstirpaii- plum maledixit , statimque pars templi funditus
dum Barnabam et Paulum destinaverunt. Illi auleni corruit, cnjus riiina niultos ex ethuicis contritioiic
Autiochiam cuin apostolica epistola properaverunt, interemit. Caeteri autem qui evascruiit, iii tciiipluiii
et pra?.dicantes , impiam hseresim destruxerunt ApoIIinis fugerunt. Insignis athleta Christi Salami-
(Ac/.. xiv, 6; XV, 1-31). nam urbem introivit, ibique synagogam Judfeorum
L't veri pastores verbum Dei evangelizabant, ig- invenit, cui Evangelium Chiisti constanter pr;odi-
naros docebaiit, a>grotos curabant, omnemque sol- cavit, et pliirimos Judoeorum ad fidem Chrisli con-
licitudinem erga sanctam religionem habebant; et vcrtit. Qiiod compcrieiis Barjou, oinnem malitiam
ne in aliqiiain hasresim ncophyti inciderent summo- suam ostendit, et seditionem in sanctum Dei apo-
pere praecavcbanl, ideoque fiequenter ecclesias visi- stoliim concitavit. Jud»i vero comprehensum con-
tabaut, in qiiibus veibum Dei prsedicaveranl, Calli- suli Salamiiia; tradere voluerunt, sed autea multis
dam enim Satana; astutiam esse sciebant, ideoque, siippliciis, variisque cruciatibus ipsum afflixerunt.
ne corda renovata sanctorum lethifero germine 2i-J)Dehinc, cum maceratum et quassatum poenis ad
zaniorum fcedaret, providebant. Postmodum, ut judicandum ducerent, coinpererunt quod Eusebius,
Lucas ait evangelista, visum est eis ut Paulus re- vir magnus et prsepoleus, de progenie iinperatoris,
verteretur Jerosolyinis, Barnabas autein repeteret in insulam deveniret; nimiumque verentes ne illum
Cyprum civitatem suam, de qna ortus erat [Act., de manibus eorum eriperet, funem in collo ejus
XV, 39). Joannoiu vero coguomeiito Marcuin in nii- ligaverunt , noctuque dilaceratum a synagoga in
nisterio secum habcbat. Hic nimirum, cum ethni- hippodromum et inde foris portam pertraxerunt.
cus esset, et cuni Orduone socio suo Cyrillo ponti- Poslh;ec illiim igne circumdederiint et crudoliter
fici nefaudissimi Jovis ministraret, in loco qui di- cremaverunt. Sic beatus apostolus, post multos
citur lconium per Baru;ibam et Paulum baptizatus agones et diuturna certamina, pro Christi amore
est, et fideliter ipsos per pliirima loca comitatus adiistus migravit ad gaudia sempilerna. linpii au-
est. tem Judaei, non saliati dc necc illius, tulerunt cor-

Denique, diim pnodioti aposloli iii Pamphylia pus ejus, et in locello phimbeo recludentes in raare
prajdicarciil, el miilti Jiiibooruiii atquo geiitilium disposuerunt pia-cipilare. Interim Joannes Marcus,
Domiuu credidisseut, augelica per noctem visione cuiu Timouc et Uodone, sanctum corpus nocturuis
j8i HISTORIA ECCLESIASTICA. - l'ARS - LIB. IL 1. 182
horis occuUe Uilit, et iu crypta, quae olim habitatio j!^ o — quoque Libya^ Marmorica^
gioiie 1 i
et Ammonicffi,
.>
vel
ij..„ !..„;; „„ii.^„o„;i nr, PonlanMlim

Pentapolim, veram Cuncti nimi-
fiflpm annuntiavit. Cuucti
vpi-am fidem
Jebusa'orum fuerat, ui Idus Junii coUocavil. Ob
. , 1 ...
c-
hanc itaque occultationem plurimis annorum cur- runi, qui tunc in his terris habitabant, incircum-
cisi el idololalra! et onini spurcitia repleti erant.
riculis venerabile corpus laluit, nec invcniri a chris-
Cum eigo Marcus Cyrenem, quffi est apud Penta-
ticolis valuit. Tandem tempore Zenouis imperato-
polim, pervenisset, et indigenas exsecrabiles pro
ris et sancti Gelasii papx, eodem sancto apostolo
revelante, inventum est et cum hymnis et laudibus nimiis sceleribus invenisset, exordium faciens di-
viiii sermonis in noraine Doinini medelam conlulit
ad houorem Dei mirifice collocatum est. Pro sancli
Barnabse apostoli meritis multa pie poscentibus intirmis. Nam leproso; mundabat, multosque ne-
qui^^simos spiritus solo serraone pellebat. Plurimi
impenduntur beneficia, quorum etiam nos partici-
siquidem hajc videntes crediderunl, idula sua de-
pes faciat exuberans Dei nostri gratia, qiiEe infali-
ad vitani pra'- struxerunt, lucosque suociderunt, et in nomine
gubiliter operatur, suisque, quos
per cuncta saicula. Domini, qui est Irinus et unus, baptizali sunt.
destinavit, etTicaciter sutlragatur
Debinc revelatur ei per Spiritum sanctum ut
Amen.
pergeret ii^ n,^^^
ijoigon.1. ad -^ fanum.
Alexandrise . Marcus igitur
D fra-
XX. miirciis.
AA. Marcits.
Marcus evangelista, beati Petri aposloli discipu- B tribus valedixit, et quod ei divinitus revelatum
.^,- f .. t^
fueratt .^.^fr.^;t
c
dctexit. At :ii; ncmio ad
\f Uli navem inQnm
usque arl navpni nrose-
ipsum prose-
lus et interpres et in baptismate filius fuit, Evan
cuti sunt, et cum eo panem manducantes dimise-
geliumque Domini nostri Jesu Ghristi ejus ab ore
Qui, sicut fertur, pollicem sibi abscidi runt. « Dominus, inquiunt, Jesus Christus prospe-
scripsit.
tamen rum faciat iter tuum. » Die autem seplimo Alexan-
fecit, ut sacerdotio reprobus haberetur, nec
driam pervenit, et de navicula egressus ad urbem
ab apostolis repudiatus, quin eorum electione epi-
properavit. Mox ut civitatera ingressus est, calcea-
scopus Alexandriffi prajficeretur. Ilunc beatus Pe-
mentura ejus disruptum est. «< Vere, inquit, iter
trus, cum in urbe Roma esset, vocavit, et in Ita-
liam ad pi-cedicandum gentibus destinavit : « Quid meum expeditum est. »
Deinde beatus vir calceamentum cuidam sutori

hic, inquit, nobiscum moraris"? Eece de omnibus
Surge et veterum nomine .Auiano corrigendum tradidit; qui,
quae fecit Jesus Nazarenus eruditus es.
cum injunctum opus faceret, sinistram manum
Aquileiam perge, iblque populis dogmata veroe sa-
suam fortiter vulneravit, et protinus exclamavit :
lutis sparge. » Tunc Marcus primam sortem

prffidi-
accepit, injunctum « Unus est Deus. » Quod ut beatus Marcus audivit,

cationis et baculum pontificatus
gaudens intra se dixil Prosperum fecit iter meum««
Aquileiam, quse ex civitatibus Ita-
:
iter arripuit, et
Dominus. Continuo in dexterain suam exspuit,
prima est, venit. Ibi quemdam juvenein lepro-
..
liaj
manumque viri perungens dixit « In nomine Jesii
sum, nomine Ataulfum, Ulfini illustris et primi ci-
:
Chrisli Filii Dei vivi sanetur manus ista. » Et con-

vitatis filium, invenit, cum quo locutus manum
ejus
feslim sanata est. Sutor itaque considerans
tanti
et brachium apprehendit. Mox lepra de manu ejus
viri potentiam et verbi ejus efficaciam, vitffique con-
et brachio mundata est. lloc videns juvenis, citius
omnia quse Marcus ei fecis- ctinentiam, obsecravit eura ut in domum suam de-
ad patrem cucurrit, et
panemque cum eo comederet. Laetus ergo
Uinnus crgo cum magna
set la;tus enarravit.
turba clinaret,
Marcum residentem ad portam

et Marcus ingressus domum benedictionem dedit et
celerius venit,
Occidentalem invenit, eumque ut filium suum sa- orationem fudit, veramque fidem audientibus evan-
gelizavit, et sapientiam hiijus mundi stultitiam esse
naret rogare ccepit. Sanitatem vero promittenti, si
crederet, se in Dominum Jesum credere perhibet.
apud Dominum asseruit. Veracibus quoque verbis
baptizavit, et omnis ab eo sif na et prodigia in nomine Domini consequenler
Tunc Marcus juvenera
cum tota addidit. Et Ananiiis, cum tota domo sua et multitu-
lepra recessit. lllo itaque sanato, Hlfinus
Multiludo quoque populi dine vicinorum, credidit atque baptizatus in pra?di-
famiUa sua baptizatus est.
magistri adjutor exstitit.
in illa die baptizata est. Post aliquantos
^ ..„i..:i ^
annos Mar-
.,iin —
D catione
Orwr^n Alexandriui. postquam per (ja-
iflnlnl;ih'ip. Alexandrini,
.. . .1
voluitque occulle Porro idololalrae
cus desideravit Petrum videre,
et Romam adire. Quod nutu Dei lilaeum prKdicatorem suos ritus cseremoniasque de-
plebem dimittere
strui viderunt, illum interficere qufesierunt, el
plu-
comperientes popuU dUuculo cucurrerunt, et voci-
rimas insidias ei posuerunt. Beatus autem Marcus
ferantes ut pastorem eis daret petierunt. Tunc
Ilermagoras a populo electus est, et a beato Marco agnoscens consUia eorum, Ananium ibidem ordina-
vit episcopum, et tres presbyleros,
Melinum, Savi-
Romam perductus est. Ibi a beato Pctro apostolo
diaconos, aliosque x,
protoepiscopus provinciaj Italia; factus est, et post num et Cerdonein, et vii
multa miracula, quae Deus in populo per illum ope- ad ecclesiasticum minislerium pertinentes. neindc
Pentapolim pergit, etibidem duobus annis degiiit,
ratus est, Nerone imperante, sub Sevasto preeside,
Fortunatp archidiacono Idus martyri- atque fratres, qui antea iUic crediderant confortavit,
cum iii Jiilii
episcopos per regiones illas et clericos ordinavit.

zatus est.
Iterum Alexandriam venU, et fratres in gratia
el
Beatus vero Marcus, sancto Petro apostolo prse-
fide multiplicatos reperU. Ecclesiam
vero videns
cipiento, regimen Alexandriae sedis suscepil, et pri-
Bucoliaj
mus Christum praedicavit;
in terra .t^gypti in re- constructam ab eis iu loco qui vocabalur
m ORDERICI VITALIS 184
id est bubuki, sub nipibus juxta mare leetatus est a in loco, qui vocabatur ab angelis (31), ignera succen-
valdc; positisque gcnibus Doniinum glorincavit, dit, ct reliquias sanctas comburere vobiit. Tunc
openique snam in vcrbis ct orationibus benigniter providentia Dei valida tempestas exorta cst, vebe-
adjecit. mcnsque procella venti facta est, suosque sol sub-
Cumqiie jam tempus coniplerctur, et in lide Cbris- traxit radios et tonitrua facta sunt gravia. linbcr
tiani muUiplicarcntur, atqne simulacra dejiceren- etiam plurimus a mane usque ad vesperam eflluxit,
tur, gentilcs sancluin advenissc cognovcrunt; ni- ita ut babitacula multorum corruerent, et plurimi
mioque livore, propter niiracula qUiT ab eo fieri morte pcrirent. Metuentcs vero custodes sanclum
corapererant, repleti sunt. Infinnos cnim sanaliat, corpus dimiserunt et fugei-unt. Alii deridentes dice-
incredulis pricdicabat, aiiditnm snrdis reddcbat, bant quod Serapis haec ageret, et sic in sua festivi-
visumque ca»cis condonabat. lllum igitur apprcbon- tate inimicum suum inviseret.
dere quajrebant, nec invenire poterant. Unde in Tunc religiosi viri venientes justum corpus tule-
spectaculis idolorum suorum dentibus suis frcmc- runt, et in loco lapidis excisi cum gloria, vii Kal.
bant, factisque coniessalionibus suis clamabant : Maias, sepelierunt. Sic beatus Marcus evangelista,
II Magna vis hujus magi. » Tandem Dominico Pa- primus Alexandria; prasul pro Cbristo passiis est,
schse, id est vin Kal. Maii, quo tempore Serapiaca B et corpus ejus orientab parte repositum est. Quod
celebritas agebatur, insidiatores adunati protinus post multorum curricula annorum, propter incur-
diriguntur, a quibus vir Dei sacratissimam oblatio- siones paganorum qui totum Orientem ut locustae
nem divina; majestali celebrans reperilur. Con- operuerunt, sibique maximam partcm mundi ad
tinuo profani servum Dei rapuerunl, funem in austrum et ad aquilonem subegerunt, lidclcs Chris-
collo ejus misenint, ipsumque per saxa tam crude- tiani Aquileiam, ubi primus Cbristum annuntiavit,
liter traxerunt ul in terram defluerent carnes ejus transtulerunt. Aquileiensis igitur prsesul stemma
et saxa inficerentur cruore ejus. Illis itaque insa- patriarchatus, quo Alexandrinus pontifex olim poli-
nientibus et dicentibus : « Trahamus bubalum ad tus est, nunc retinet, et quartus primas, ob reve-
loca Bucoliae; » sanclus Marcus Deo gratias refere- rentiam ejus, in orbe renitet, sancti videlicet Marci,
bat, dicens k Gratias tibi
: ago, Domine meus Jesu quem Petrus claviger regni coelorum in .iLgyptum
Christe, quia dignus habitus sum ha?c pro nomine destinavit, et meridiani climatis principalum ad
tuo pati. » multarum salutem animarum commisil. Venetiarum
Advcsperascenle die, miserunt eum in carcerem, indigenoe et occidentales populi babito corpore beati
usque pertractarent qua eum morte disperderenl. evangelistee gratulantur, et indesinenter illud ad
Circa mediam vero noctem, elausis ostiis et custo-
^ laudem cunctipotentis Dei venerantur, deprecantes
dibus ante foras dormientibus, ecce terras motus ut in collegio beatorum computari in tetcrnum me-
factus est magnus. Angelus autem Domini de coelo reantur. Amen.
descendit, et tangens eum dixit « Famule Dei : XXI. Lucas.
Marce, princeps ac propagator sanctissimorum per Lucas evangelista, natione Syrus, apud Antio-
-Egyptum decrelorum, ecce nomen tuum in libro cbiam medicina; artis egregius et apostolorum
vitae cffilestis a^criptum est, el memoriale tuum Christi discipulus, postea usque ad confessionem
non derelinquetnr in sa^culum. Socius enim factus Paulum apostolum secutus, sine crimine permanens
es supernarum virtutura. iNam et in ccelis spiritum in virginitate, Domino maluit servire. Hic divino
tuum colligent, et in te requies non pcribit. » Hoec stimulatus imperio, in .\cbaia> partibus Evangeliuin
audiens beatus Marcus, suas ad ealum extendens scripsit,Graecisquetidelibiisincarnationem Domini li-
manus, dixit : « Gratias tibi ago, Domine Jesu deli narratione ostendit, euindemque de stirpe David
Ghriste, quia non me dereliquisti; sed cum sanctis descendisse monstravit. Deinde alium librum spc-
tuis commemorasli. Obsecro te , Domine Jesu cialoni edidit, in quo actus apostolorum et primordia
Christe, suscipe animam meam in pace, et non me j) nasccntis Ecclesioe luculenter enucleavit. Sic gemi-
patiaris diutius separari a te. » Hfflc cum dixisset, nos Lucas Tbeophilo, id est Deum diligenti, libros
Dominus Jcsus venit ad eum in habitu et forma qua condidit, cunctisque gemina cbaritate flagrantibus,
fuerat cum discipulis suis antequam pateretur, et inspirante Spiritu sancto, exbibuit. In priori quippe
ait : « Pax tibi, Marce noster evangelista. » XI ille : libroverum Christi sacerdotium descripsit, quo
« Gratias, inquit, tibi ago, Domine Jesu Cbriste. » Agnus Dei pretioso sanguine etfuso mundi piacubim
Mane auterfi facto, convenit mnltitudo civitatis, et expiavit. In sequenti vero sublimitatem ineffabilis
ejicientes eum de custodia, miserunt iterum fu- deitatis deprompsit, qua Filius Dei ad dexteram
nem in collo ejus, et trahebant, dicentes : « Tra- Patris inassumpto bomine ascendit, adventum quo-
hite bubalum ad loca Bucolia;. » Curaque trahere- que Spiritus Paracleti super apostolos in igneis
tur, Deo gratias agens, ait : « In manns tuas, Do- linguis enarravit, quo primitiva Ecclesia illustrata
mine, commendo spiritnm meum. » Ilrec dicens, gloriose splendescit. In his duobus libris Lucae spi-
tradidit spiriturn. Iinmani^ aulem turba gentilium ritualis archiatri vera medicina invenilur, qua le-
(31) Ad angelos. Le Prevost.

183 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS — 1. LIIJ. II. 186
thales morbi peccatorum depelluntur, et vitalis ju- A cepta publice praedicaverunt. Tunc ibi Dominus Je-
slitioe remedium pie quaereutibus ingeritur. Scriplis sus beato Petro apparuit , et Martialem ad pnedi-
itaquc et eloquiis bealus Lucas Dominum enuntia- candum provinciis Galliarum dirigere prajcepit.
vit ellumen veritatis ignorantibus intimavit. luter Ille vero Martialem ad se accersiit, eique a Deo
Cietera miracula quae fecit, fertur quod mortuum in imperata per ordinem enarravit. Quo audito, gra-
nomiue Domini resuscitaverit. Tandem cimi octo- viter flevil, quia longinquam regionem, hominum-
ginta et Irium esset annoruni, in Bithynia, Spiritu que barbariem valde pertimuit. Quem beatus Pe-
sancto plenus, xv Kal. Novembris obiit; cujus ossa trus blande consolatus est, ac ad praidicandum
cum ossibus sancti Andreas apostoli et TimothKi mittens, divina ei monumenta rememoratus est.
discipuli Pauli apostoli , Constantii imperatoris Nec mora, Martialis cum duobus presbyteris, AI-
anno xx, Constantinopolim, vu Idus Maii translata piniano et Austricliniano, injunctum iter arripuit.
sunt. Sed, incoepto itiuere, Austriclinianus obiit. Moes-

Ecce sanctorum apostulorum et evangelistarum, tus ergo Martialis Romam repedavit , et soda-
qui convivffi Salvatoris fuerunt et eodem Do-
socii, lis mortem Petro nunliavit. Petro autem prseci-
mino largiente juvamen, mentionem libenter jam piente, ad defunctum fratrem remeavit, et apnstoli
feci, et eorum pia gesta, prout potui, breviteratque t) bacterio defuncti sacerdotis cadaver tetigit, qui
veraciter de diversis codicibus collegi, et in unum meritis et orationibus sanctorum redivivus extemplo
mihi congessi. surrexit.
X.XIL Martialis Lemovicensis. Deinde Martialis cum discipulis suis Tullum cas-
Adhuc restal ut de beato Martiali Lemovicensi tellum venit, ibique ab Arnulfo divite hospitio re-
aliquid memorem, qui prascipuis pollens virtutibus ceptus binis mensibus mansit, et verbum Dei an-
inter maximos habetur post apostolos clarissimus. nuntiare studuit. Multus vero populus ad eum quo-
Multa quidem de illo .\urelianu3, qiiem a mortuis in tidie confluebat, et ab eo salubria monita gratanter
uomine Domini resuscitaverat, veraci stylo et dili- audiebat, insolitaque sibi signa videbat. Tunc Ar-
genti cura seriatim enarrat. Inde quaidam mihi col- nulti filia, qufe a dsemonio quotidie vexabatur,
ligere cupio, ad qua; culligenda Spiritum sanctum immundum spiritum, prsecipiente Martiali evomuit,
invoco ut opem suam meo dignetur conferre stu- et quasi mortua facta est. Sed vir Dei manum ejus
dio. tenens, eam erexit et incolumem patri reddidit.
Apud Judseam, dum Dominus noster Jesus Cliris- Sanctitas enim et benignitas ac humana humililas
tus proedicaret, ac ad eum multa turba Judaiorum p erat in eo et oratio assidua.
humanis usi-
conflueret, et ea qu;c uecessaria erant Princeps praefati castelli, noraine Nerva, consan-
bus deferret, atque salutis ab eo semitam solerter guineus erat Neronis imperatoris, cujiis filius a dia-
audiendo edisceret. qiiidam nobilissimus Judaôrum bolo sulTocatus est. Pater autem
mater defuncti, et
ex tribu Benjamin, nomine Marcellus, ad eum ve- et omnis populus qui aderat, ante pedessancti Mar-
nil, et uxorem suam Elisabeth, unicumque filium tialis se prostraverunt, et corpus adolescentis, cum
Martialem xv annorum secum duxit. Videutes aii- magno planctu et ejulatu omnium, ante eum proje-
tem insolita quce ipse faciebat, et audientes salubria cerunt, atque cum lacrymis dixerunt : « Homo Dei,
quie prfedicabat, compuncti corde in eum credide- adjuva nos. » Sanctissimus itaque pontifex populi
runt, ipsoquejubente, a beato Pelro apostolo bap- Uetibus condoluit. Ipse etiam cum discipulis suis
tizati sunt. Omnibus vero ad propria repedantibus, flevit, et pro resuscitatione defuncti omnipotentem
Martialis totum se Domino Jesu commendavil, et Dominiim ciim suis exoravit. Denlque, finita ora-
ejus discipulatui jugiter inhaesit. Apostolo quippe tione, cum sanctus prajsul praecepisset utmortuusin
Petro qui ei proxima afflnitate jungebatur, indesi- nomine crucifixi Salvatoris sanus resurgeret, ille
nenter sociatus Dominum Jesum sequebatur. Resu- statim resurrexit, ac ad pedes beati viri se projecit
scitationem quatridiiaiii I.azari vidit, raultisque aliis Q et clamare ccepit : « Baptizame, homo Dci, et con-
miracuhs iutcrfuit. Ministerio sacra? ctena', aliisquc signa me signo Udei. » Deinde adjecil : « Duo an-
mysticis servitiis cum Cleopha ministravit, et cer- geli ad me venerunt cura magno iinpetii dicenles
tis apparitionibus, post resurrectionem, et gloriosoB quod precibus beati Martialis suscitandus essem.
ascensioni cura aliis discipulis interfuit. Adventiim Infernus nullam habet meiisuram; ibi est fletus et
quoque Spiritus Paracleti feliciter persensit et ilivi- amaritudo; ibi sunt tenebra;, mugilus et planetus
nis chrismatibus affluenter imbutus einicuit atqne et tristitia magna; frigiis el ignis magnus et horri-
ad evangelizandura fide et gratia instructus viriliter bilis nec unqiiam deliciens; morsus serpentium et
viguit. fetor intolerabilis, putredo et miseria , et vermis
Post dispersionem apostolorum, .Martialis cuin qui non moritur. Ibi sunt carccrarii infernales, qui
beato Petro apostolo propinquo suo Antiochiani animas quas rapiunt diversis tlageliis cruciaut. »
perrexit, et inde, post vi; annos, Romam petiit. Ibi Curaque haec et his similia diceret cunctus populus
Pelrus et socii ejus a Marcello consule in hospi- Dorainum confiteri coepit, ibique tunc hominum
tium siiscepti siinl, et iu donio ejus multis diebus utriusqiie sexus tria millia sexceuti baptizati sunt.
habitaverunt, et Romanis saluberrima vilae pree- Multa quoque munera beato viro obtulerunt, quee
«87 ORDERICl VITALIS
'
omnia jussil dari pauperibus. Posl bsec ad similitu- ^ lonim indignali suut, eosquellagellis graviter ceeci-
dines idolornm abiit, ct simularrornm cuncta scul- dorunt et in carcerem miserunt. Sanctus vero Mar-
ptilia confregil ct in niliihun redoyit. tialis cum sociis suis illata sihi pationter pertulit,
Doiiide beatus antistes cuin discipulis suis ad licoque gratias egit. Ciroa liuram scquenlis diei
Agcdunum (32) vicum venit et idololulris diabolico tcrliam Martialis oravit, et continuo lux magua
errore deceplis verani fidem pra;dicavit. Pono sa- vel ut spleiidor solis in carcere refulsit. Cunctorum
cerdotcs irlolorum adveneriiiil ct s.inctos pra?dica- catenai confracla; sunt et ostia apcrta sunt ; ct om-
lores graviler percussnruut. Illis autcm Dominum nes qiii adcraut, baplizari rogaveruut. Terra; motus
benediceutibus et patienter adversa pro ipso sus- etiam in civitate factus est, fulgura et tonitrua so-
lincntibus, cjusijuc sufrragium contra immiiien- nuorunt, othnici ad tom)iIa idulorum frustra fuge-
tem tribulutionem fidueialiter po^tulanliijus, pcr- runt, ct saoerdotes, qui sanclos Dei percusserant,
cussorcs eoruni subilo ca'ci facli suiit, trahenlesque ictu fulminis necati sunt. Omnes ergo cives terrore
se manu ad manuin Mercurii simulacrum cxpe- unaniraiter percussi ad carcerem perrexerunt, pc-
tierunt. Secundum inorom oonsulcntibus nullum dibusque prfesulis provoluti reatuum veniam, auxi-
dedit responsnm Mcrcurius, eo qiiod ah angelis liumque sihi postulaverunt. Orante cum suis colle-
Dei diBUion csset roligalus. Euutes ad aliud ido- B gis beato pontilice, Auroliauus et Andreas resusci-
lum, audierunt quod dens suus respondere illis tati sunt, et indulgentiam proni pelierunt ; verum-
noa posset, quia ab angelis Dei catenis igneis relique Dominum cum omni populo, qni insolita
admirans intuebatur, confessi sunt. Sequenti die,
Tunc cajcali sacordoles ad sanctum .Martialoni beatus Martialis a miiiimo usquc ad maximum con-
venerunt, et proitrati ad pedes sanctorum veniam vocavit, et, facta compctenti e.\bortatione, universos
postulaveruul. Beatiis vero prjesul visum eis resti- baptizavit. Tunc ibi viginti duo millia in Dominum
tuil, ac ad statiiaiu Jovis cum omni populo abiit, crediderunt el salutari thpusehite gratanter sesc
et daemonem Domini adjuravit nt inde
ju iiomine suhmiserunt.
statim cxiret et corara omni populo statuam con- Sacer prsesul cum omni populo ad templum,
fringeret. Qui jnssa perfecit et simulacrum miuuta- in quo stalua Jovis et Mercurii ac Dianee et Veneris
tim confregit. Tunc ihi duo millia sexceuti hapti- erat, venit ; idolisque confractis, ihi ecclesiam
zati sunt. in honorein sancti Stephaiii protomartyris dcdi-
Hoc miraculum paralyticus qiiidam ut audivit, cavit.
deferri se ad horainem Dei fecit. Erat enim es , Deata vero Susanna feliciter in Domino defun-
magno genere hominum, multumque dives auri ota est et a R. Martiale cum mugiia veneiationc se-
et argenti et possessioiium. Cunique vir Dei preces pulta est. Multa etiaiii dona et iniiiiinera beiiofii:ia
ejus audirel et fidom ejus agnosceret, manum illius heato viro contulit, servorumcjuc multitudinein
tenuit, ipsumque, facta oratione, sanavit. Sanatus suhegit. Porro Valeria ejus filia virginitatem suam
auteni Deum gloriflcavit , et beato viro munera Domino vovit, el Spiritu sancto repleta, in cunctis
ohlulit, quse ipse accipere noluit, sed omnia dari operihus honis se semper prohahilcm oxhihuit. Oua;
pauperihus praecepit. utsponsum suum Stepbanum ducein ad urheni Le-
Dumcommoraretur sanctus Martialis, appa-
ibi movicam venire audivit, scions pro certo qiiod ipsa
ruit ei Dominus in visu, et dixit « Ne timeas de- : integritatis voto graviter euin otfenderit, omncs
scendere ad urhem Lemovicam quia ihi te glorifi- ;
divitias suas iu auro et argeuto itque multiplicihus
cabo, et semper tecum ero. » Tiinc heatus pontifex vestimentorum generihus, lapidihusque pretiosis
illosquos baptizaverat confortavit, Dominoque com- pauperibus distribuit. Possessiones quippe ac man-
mendavit et cum discipulis suis ad urhem perrexit. cipia et vernaculos jam olim cum niatre sua sancto
In domo nohilis lualrona;, noinine Susannte, hospi- prffisuli concesserat ut, post discessum ojiis, iuihi
tati sunt, el in crastinum puhlice Dominum prajdi- D sancta ipsius tumularentur meinbra.
care coeperunt, Stepbanus siquidem dux principatum a fluvio
In bospitio viri Dei quidam phreneticus catenis Rhodani usque ad mare Oceauum tenehat, omnem-
constrictus erat , quem solvere nemo audebat. Pro que citra Ligerim regionem et oiniiem Aquitauiam,
quo Siizanna rogavit episcopum ut ipsum quoque seu Wasconum et Gotborum gontem possidebat.
sicut alios sanaret infirmum llle vero suppli- . Rex tamen non vocahatur, quia nullus sibi hoc no-
canti annuil, et signum crucis super aegrum fecit; men vindicahat, nisi solummodo Nero qui Roma-
mox catena confracta est et homo sanus factus num tenebat imperium. Hic Leinovicam civitalcm
est. Nobilis itaque mater et filia ejus Valeria introivit et Valeriam sponsam suam ad se voniie
hoc signum videntes, crediderunt et a heato , praecepil.Ex cujus colloquio quando repudium sui
prmsule cum sexcentis de familia sua haptizatfe didicisset, acpro certo probasset quod eam, quia
sunt. ipsa noUet, sibi conjugio sociare non posset, fron-
Sanctis in tlieatro praedicantibus, sacerdotes ido- dens nimis, non eam diutius passus est secum con-
(32) Vulgo Ahun.

189 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS — 1. LliJ. II. 190
fabulari, sed furore replelus, jussit eam cxtra ur-

.\.\III. Sequentia Martialis aposloli vitx.
bem diici et protinus decoUari. Ducla vero ad locum
decoUationis spiculatori proximaai morteni prie-
Interea Stephanus princeps Galliarum, jussu Ne-
dixit, et, expansis manibus in coelum, oravit, Do-
ronis impcratoris, Italiam perrexit, ibique cum iv
minoque Deo sese fiducialiter comraendavit. Qua
legionibus prseliatorum sex mensibus ei servivil. In
orante, vox desursum andita esl « Noli timere, :
militari tamen exercitio divinae legis immeraor non

Valeria, quia exspectant te in claritate quse nullo
fuit, sed exercitum suum sic instituit ut quisque
fine claudetur. » Hanc vocem audieus virgo exsu!-
suis contentus esset stipendiis, et si quis aliquid ra-
tavit, et, elevatis in cce'.um oculis, dixit : « Do-
peret, capitalem senteutiani subiret. Gompleto au-
mine, in manus tuas commendo spirituni meum. »
tem servitii tempore, remeandi licentiam accepit;
Hasc clfata, ultro collum tetendit, et lanista^ uno
sed sua repetere, priusquam beatum Petrum prin-
ictu capite truncata est. Fulgidara instar solis ani-
cipem apostoloruni videret, noluit. Roraam ergo
mam ejus de corpore egressam multi viderunt in
ipse et omnis exercitus ejus properaverunt, et ur-
igneo globo deferri in ccelum, cum hymnidico an-
bem ingressi, apostoluin in loco qui Vaticanus dici-
gelorum concentu diceutium : « Beata ej, Valeria,
T) tur, docentem multa turbas populorum invenerunt.
martyr Christi, quse mandata Domini custodisti.
Prolinus discalceatis pedibus, in cilicio ad pedes
Erisjugiter permanens in conspectu ejus, in splen-
ejus prostrati suiit, et cum magna hurailitdte bene-
dore lucis qu<e terminum non cognovit. »
dictionem ab eo poslulaverunt. Petrus autem, ut
Haec audieus armiger Stephani ducis, qui eam
tam praeclaram de Gallia gencrationem vidit, et
decollaverat, cum summa festinatione Domino suo
omnes Evangelio Dei edoctos et a beato Marliale bap-
nuntiavit omnia quce viderat vel audierat. .\d ulli-
tizatos esse audivit, admodum laetus gratias agens,
mum, ul verbum virginis de imminenti morte sua
Domiuum benedixit. Apostolo soUicite percunctanti
protulit. ab angelo percussus ad pedes ducis cecidit
de moribus et gratia vel oonversatioue praefati an-
et raos exspiravit.Timor auteui et tremor niagnus
tistitis, devolus dux uiulta benigne retulit de virtu-
duceni et cunctum populum ejus invasit; ideoque
tibus ejus el prodigiis, etde conversione populorum
dux, ciUcio indulus, ad se beatum Martialeni ve-
ad fontem concurrentium sacri baptismatis.
nire rogavil. Qui cum in pra;sentia ejus venisset,
prosternens se dus ad pedes ejus, cum magno Oetu Postquara dux ab apostolo pro elTusione sanguinis
coepit dicere : « Peccavi, o vir sanctissime, fun- innocenlis Valeria? absolutionera promeruit, auri
'dens sanguiuem justum; sed precorte ut resuscites p libras duQentas, quas a Nerone imperatore dono
hunc armigerum meum, et me facias ciederc iu aoceperat, ei obtiilit. Sed ille eidera duci pr;ecepit
Dcura tuum. » Tunc sanctus pontifex omnem po- ut memoratum aurum sanoto prcesuli deferret, ut
pulura Chrislianorum convocavit, et omnes ut ecclesias ind« construeret vel pauperibus erogaret.
Deura pro resuscitatione mortui deprecareatur ad- Denique, accepta benedictione apostoli, pariter in
monuit. Deinde, facto silentio, ipse clara voce ora- Gallias reversi sunt, consultuque ducis priusquam
vit, et finita oratione ad defuncti corpus aliiit, te- proprios lares reviserent, comraunera patronum re-
nensque manum ejus, ut resurgeret in nomine Do- petierunt. Cumque ad quoddam palatium regale
miui prsecepit. Qui confestim surrexit, et provolu- Tocabulo Jocunciacura venissent, tentoria et papi-
tus episcopi pedibus baptizari petiit. Slephanus liones super Vinzennara fluvium flxerunt. Qui, dura
etiam dux, ut boc signum vidit, similiter, sancti calore solis aestuantes ad Uuvium irent, ul ardorem
vestigiis procubuit et indulgentiam pro commisso simul et sudorem devitarent, Hildebertus, Archardii
facinore imploravit. Beatus autera pontifei pceni- Pictavensis comitis filius, ad locum qui Garricus
tentiam ei pro interfectione virginis et martyris indicitur, venit, ibique a diabolo suffocatus interiil,
ipûmque et onincs comites iUius ac duces,
dixit, et omnis exercitus cadaver ojus quserens non inve-
cunctumque exercituni et omnem populuni utrius- D nit. Tunc Archadius cum orani exercitu suo nimio
que sexus numero xv millia baptizavit. Praefatns mcerore effectus est, lacrymansque Lemovicam ad
vero dux magistro suo dedit mulla munera auri et bcatum Martialera venit, ipsuraquc humiliter pro
argenti ut exinde fabricaret ecclesias in honorem fllio suo deprccatus est. Tiinc multcC tnrbse Gotlio-
Oomini. Prsedia etiam ingentia et plura benelicia rura et Wasconura l.emovicara venerant, et cx di-
cum vineis et vernaculis in provincia Lemovicensi versis regionibus plures illuc populi confluxerant,
tradidit, ut exinde faceret nobilitatem ecclesiarum, ac a beato viro verba verae salutis audire cupiebant.
quas fibricaturus omnera indigentiam cle-
esset, et Archadius et omnis populus ad pedes hominis Dei
ricorum, qui in eisdem Deo servituri essent, sup- se projecerunt, et cum magno fletu pro adolesconte
pleret. Post heec hospitale paupenim in eleemosyna in fluraine demerso obsocraverunt. Ipse quoque tlere
beatse Valeriae fecit, in quo ccc pauperes omni die ccepit, et in cilicio, discalceatis pedibus ad locum
alendos instituit. Aliiid quoque instituit in quo , perrexit. Orantibus vcro cuuctis, vir Dei daemones
turbam paupenim immero iic quolidie refici decre- in fovea latitantes adjuravit, praecipiens ul corpiis
vit, et sijper tiimuliim Valeria; virginis et martyris adolescentis ad ripam llurainis deferrent, el ipsi in
ecclesiam constrozit. conspectu plebis raaaifesti apparerent. Statim cor-

I!)l OKDERICI VITALIS 192
pus ad ripani fluvii projectura est, quasi sex stadiis, \ dianis excessibus, qui iion giMvaulur criminalibus.
in siccura ; et da>moiios visi sunt in similitudine Purgatorius quijipe ignis tluvius esl, iH pons super-
j)orcoruui. Deiiuie |iopiilo deprccante et episcopo positus, in quo nie ducens angelus Domini ac sta-
imprecante, do llumiiie cum magno inipelu exie- tuetis illuc, apprebensa nianu inea, dixit : Hic sliibix
runt, et ante pedes sancti Martialis venerunt. Erant qnousque, uh omnibus peccalis einundatus, conlestis
autem quasi .Elbiopes nigriores fuligine, pedes eo- regni merearis esse particeps. Ilis expletis, ad por-
rum magni lerribiles oculi et cruenti, capilli totiira lam paradisi veniraus, juxta (piara niuUitudiuem
tegebant corpiis, atque per os eoruin et nares igiiis daunouuiu congregatam reperiinus quorum s;evi-
einanabat sulphureus; loquentes vero corvinani vo- tiam et caluinniam pertimescebam vebementius.
cem imitari videbantur. Prtesule nomina eorum in- Tunc vox de coelo audita est : Revertatur anima
teiTogante, unus eorum dixit : «Ego vocur Millc- piicri hujus iii visceni ejus et vivat annos viginti et
Artifex, qiiia mille babeo artcs ad decipieudum ge- S(W. .Angelus autem qui me ducebat incredibilis pul-
iiiis liumanum. » Alter dixit ! Neptunus nnncu-
: cbriludinis crat, el buraauaiu naturam aspectu sua;
por, quia multos liomines in hac fovea prwcipitavi visionis excedebat. Percunctanti etiara mihi de doc-
et in inferni pffinas demersi. » Sanclus pontifex lore nost('o Martiale, respondit angelus : Magmim iii
dixit : « Utquid gestatis igneas catenas in naribus 3 (-'"'/is meritum possidet, quiii virgo pcrmnml el sinc
vestris? » Dajmoncs dixeruut : « Quando animas concupiscentia feminarum est et esse deliberal. Aju-
hominum decipimus, ad magistrura nostrum cum vrntutc Domiiio ccepil descrvire ct beato Petro adkx-
his catenis ducimus. » Prwsuli vero inlerroganli rcre. Ad paternnm domum reversus non est. Sicut a
qiiomodo magister corum vocaretur, dixerunt : concupiscenlia carnis noscilur alienus, sic a dolorc
" Kixoaldu?, quia rixam semper desidcrat et cum mortis erit extrnneus. Angeli dtiodecim ei a Domino
ira et indignatione permanel. » Denique deprecan- deputati sunt, qni semper cum eo gradientes eum fa-
tibus illis ne Lalino sermone cura eis ultra loquere- tigari non permittunt, nec esurire, nec sitire; sed ab
tur, nec ilios in abyssum vel in mare Oceanum mit- omni mnlo eiim custodiunt, et ab omni contugione do-
teret, Hebraice pr;ecepit ul in desertum locum irent lijris prorsus extrancum reddunt. »
nec ullam usque in diem judicii creaturam Ia?derent. Hoec cl alia bis sirailia Hildeberlo referente, pon-
Dsemones statira per inaue volantes nunquam com- tifex et dux, cum orani coadunita plebe, Ia?tati suut,
parueruiit. Dux auteni et omne vulgus, cunctusque noniinoque procollatisbenericiis gratiarum actioiies
exercitus ex diversis provinciis adunatus atque ad reddiderunt. Hildebertus autera, aiigeli monita te-
hoc spectaculura congregatus, projecerunt se ad nens, caput suum totondit, et beato priEsuIi adha?-
pedes sancti antistitis, pro resuscitatione mortui '-' riuis, iii Dci servilio permansit vinnm non bibcns
rogantes cura lacrymis. Ipse vero, tot tletibus com- et c-irnem non comedens. Induineiitis peduin noii
motus, omnes pariter Dominum deprecari pr»cepit, est usus. Pane elaqua solummodo conteutus fuit iii
tenensque manum defuncti, dixit : « Hildeberte, in cibo, et cilicio in induniento. Erat euim deditus iu
nomine Domini nostri Jesu Cbristi, surge. » Qui assiduis orationibus, in jejuniis frcquenlioribus, et
slatim surrexit et xxvi annis postea religiose vixit. continuis bonorum operum exbibitioiiibns. Data vcro
Cunctis Dominum gloriticantibus qui tam gloriosum sibi a pareutibus distribuob.it inJigeutibus ; niliil in
miraculum viderant, sanctus Martialis Hildeberlum crastinum sibi reservabat. Exemplum vero ejus
vocavit, et ab eo, de his qnie jam exanirais viderat, uiulti seculi sunt, propriisque renuntiantes volunta-
pro aediticalione audientium iuquisivit. Cunctante arctam vitam aJ Christum cucurrerunt.
tibus, per
(33), plura ille narravit. Stepbanus dux decretum fecit et per omnes gen-
'< Cum fatigatiis, inquit, ardore solis, a sudore tes, quffi dilioni ejus subjacebant, direxit ut omnia
corpus meuni abluerem, continuo dsemones in fo- templa et idola minutatim confringerent et igni cre-
veam prfficipitantes me suffocaverunt. Cumque igneis marent, solique Deo vacarent et servire stad(U'ent.
calenis me constringere voluissent, protiniis astausrv Ipse religiosam vitani, sicut a bono magislro didi-
angelus Domini de manibus eorum abstraxit me. cerat, diligenter Deo servabat. Eleemosynis eniin
Cumque ad orientem pergere ccepissemus, duo cunei erat deditus, in judicio justus, circa pauperes solli-
dffimonum contra nos veniebant, et igneas sagittas ciUis; sacerdotibus atque cunctis Dei ministris
jaciebant. Unus eoruin ante nos et alius retro per- supplex erat ac devolus, priidentissimus pater Gliris-
gebat. ego nimio pavore perterrebar, sed ab an-

.\st tiauorum ac ferocissimus perseciitor paganorura.
gelo comitante mihi blande confortabar. Sonora a die quo baplisma suscepit, cum femina pollutus
etiara voce ac dulci raodulatione cccpit angelns Do- non fuil; sed in caslitate iisque iii diem obitus siii
mino canere, dicens Bcnedic, animn mea, Domino, :

vixit.
et omnia quw inlra me sunt nomini sancto ejus. Qui Iii Biirdegala civitate Sigibertiis comes erat, qui
propiliatur omnibus iniquitatibus tuis, et redimct de pcr sex annos paralysi morbo gravitcr aegrotaverat.
inferno vitam tuam. Deinde ad ignem purgalorium Qui, ut rairabilia quse per beatuin Marlialera age-
pervenimus, in quo (^bristiani cruciantur pro quoti- baiitur audivit, conjugi suse Benedict» pracepit ut
(33) Leg. : percunctanli.

,
193 IIISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — Llh. M. 194
festinanter ad humintim Dei pergeret, et xxvi libras . 3auati. Dcfmunes enim, qui per fidei Christiauie
aiiri et argentum sufficiens secum deferret, faetaqu virtutem de Burdegala urbe ejecti fueraut, irati
petitione propitialioneni Dei per ejus amicum sibi contra suos quos subjugaveranl, niiseros idololatras
ohlineret. At illa cum suinuia velocitate imperata inTaserant, et in eorum corpora grassantes nimis
competeuter paravit, et cum duobus millibus octin- illos vexabant. A parentibus itaque ad virum Dei
genlis equitibus ad vinira Dei perrexit. Perveniens pertracti sunt; quo orante et prsecipiente, maligni
autem ad illnm fiducialiter pro viri sui salule petiit. bostes, per ora eorum cum sanguine egressi, nus-
Super cujus fide beatus vir exhilaratus, sanitatem quam comparuerunt.
segrolo promisit. Tunc baculuni suum matronse Quondam, dum beatus Martialis iMauritanise praj-
tradidit, ac ut super maritum suum poneret, ut sa- dicaret, et niaxima populorum multitudo, ut au-
naretur, pra>cepit. Aurum autem et argentum acci- dirent vera dogmata, concurreret, Sigibertus co-
pere noluit, sed divina secundum Domini praecep- mes decrevit cum magno militum exercitu ad eum
tum beneficia gratis erogavit. Nobilem vero Bene- venire, eique congruentem apparatum ciborum et
dictam et omnes itineris ejus comites baptizavit, el potus amicabiliter exhibere. Copiam ergo piscium
omnes in fide confirmatos ad propria remisit. eoncupivit, et ministros iu pontum piscandi gratia
Inlerea, Burdegalce dum civitatis populus ad de- g misit. Tandem secum genera
piscatoribus multa
lubra idolorum venissetet pontifex thura cremaret, piseium deferentibus, et optata invisere littora cu-
dsemon per quemdam Hebrwiim nomine Martialem pientibus . subito tempestas exorta est in mari
ei se egressurum dixit, et magnas virtutes sancti quce ipsis interitum et navibus naufragium capit
proesulis atque dignitates apud Deum mcestus pa- minari. Porro beaedicta comitissa, qufe cum mul-
lam promulgavit. Tandem matrona urbem ingre- titudine plebis ad littus stans exspectabat, metuen-
diente, seniores populi obviam ei processerunt, et dum trepida periculum videbat. Cumquejam mergi
omnia qua' a Jove audierant narraverunt. Tunc ccepissent homiues cum navibus, religiosa mulier
primum pontificem idolorum ad se comitissa voca- extendit iu co?lum manus, et voce magna excla-
vit, eique praecepit ut per orania templa pergeret, mans, Deum invocavit, et continuo sedata tempes-
et, excepto templo Oei ignoti, minutatim ea con- tas cessavit. Piscatores autem cum navibus et pis-
fringeret. Deinde cum sociis Christianis Dei cle- cibus ac retibus incolumes ad portum pervenerunt,
mentiam exoravit, et in ejus nomine ad lectum el cuncti hoc videntes mirabilem Deum glorificave-
mariti pervenit, ac super eum beati pontificis ba- ruut.
culum imposuit. Porro membra, quae contractione Almus vero praesul a Mauritania reversus Lemo-
nervorum ac vitiosa febrium conipagine fuerant r vicam repedavit, et iude ad vicum nomine .\sia-
sauciata, extemplo efficiuutur ac si nuuquam pro- cuin (3oj perrexit. Ibi Jovis idolum venerabile pa-
pria virtutefuissent privata. Postquam prcefatus gauis erat, ibique muititudo magna lauguentium
comes Sigibertus sanatus est, cum multo apparatu diversis oppressa infirmitatibus jacebat. Tunc, ad-
popuU ad sanctum antistitem profectns est, et ab veniente poutiUce, da>mon obmutuit, sed vir Dei,
ipso sacri baptismatis unda cuni cunctis sequacibus rogantibus iucolis, de simulacro illum egredi prse-
suis regeneratus est. Copiosa vero precum et gra- cepit, statuam confringere et visibiliter populis ap-
tiarum xenia pro collatis sibi coelestibus beneficiis parere. Protinus de statua exivit quasi niger pue-
retulit, et multis postea diebus in Dei servitio feli- rulus obscurior fuligine, cujus capilli tetri et den-
citer vixit. sissimi usque ad pedes erant; et per os illius ac
Uuondam, cum exigentibus hominura insolentiis nares et oculos [flamma?] cum fetido ardoi-e oraa-
denoniinata civitas ignis incendio jam consumenda nabat. Denique sancto populis ostendente quem
cremaretur, ac pene sui interitum arsura minari dominum coluerant, eique rursus ut statuara com-
videretur, religiosa Benedicta baculum viri Dei fide- minueret preecipiente, confractara statuaiu in pul-
liter igni opposuit, et, omnipotentiara Creatoris verem ledegit et postea nusquam comparuit. Ve-
confessa, ejus auxilium invocavit. Protinus incen- D nerabilis autem episcopus cunctos segrotos ad
dium ita sopitum est ut vestigia ignis nullo modo congregari fecit, et facto super eos signo crucis
apparerent. in Dei noraine sanavit; et cunctos qui ibi oomma-
In illo tempore, instinctu divino admonitus, nere videbantur baptizavit. Inde reversus ad pro-
praesul Christi Martialis ad Garumuam fluvium per- priam sedem, oratoria construi fecit et insignibus
resit, et in loco qui Mauritania (34) dicitur, multis ornamentis diligenter decoravit. Unum in honore
qui illuc confluxerant, verbum Dei prsedicavit, ibi- sancti Stephani protomartvris consanguinei sui
que, pro saluberrima occupatione divini operis, consecravit, et aliud in bonore saucti Petri apo-
Iribus mensibus mansit. Novem deemoniaci catenis stoli ac magistri sui constituit, et totum altare per
constricti, ex Burdegala civitate a parentibus de- circuitum laminis aureis vestivit. Constructis au-
ducti, a sancto Martiale, dcemonibus expulsis sunt tem basilicis, beatus preesul certum dedicationis
(3i) Vulgo : Morlagne-sur-Gironde.

(iS) Forte : Axia lAiTe) prope Lemovicam. Le Pr^vost : Ansiacum, igaotus locus.
1il5 ORDERICI VITALIS 19C
diem dcniintiavit, et Sleiihanus dux sufTicientem » cias, qiMS Domino acquisierat, destinavit.
ipse
apparatum runctis venicnlibus ad sacni sdlemuia Multi autom cum magno ejulatu convencrunt, [lopu-
prwparaii comniendavil. Porro, dum sauclus |)uii- lus scilicet Pictavonsium, Hiturigonsiuni, .Vrvorno-
tifes celcbraret missarum solemnia, Arveus, comcs rum, Wasconum, vel Gothorum. .\ppropinquante
Turonicfc civitalis, arrcplus esl a diabolo cum con- autem obitus sui die, rogantibus cunctis, extra ci-
jujre CUristiana. Vir autem Domini diu faligari lio- vitatis portam, qute Calcinea dicitur, perrexit;
mines passus iion est, sed eos ad se jussit venire, ibiquo sermonem de vora lido et divinis oporilius
el daMuones increpavit cur ausi fuisscnt in illos edidit, atque beatas virtules, salulifori mo-
quibus
intrare. Diemoaes vero diserunt hoc sibi permis- res decorantur, utiliter recensuit.
Postquam o.\hor-
sum fuisse pro transgressione, quia contra praicep- tatione linita populum benedixit, Dominoqne Deo
tum ejus immundilia carnali commaculassent se piis procibus commondavit, porlari se in oralorium
tola nocte. Duce cuni popuio rogaule pro vexatis, beati Stephani fecit; ibique in cinere et cilicio re-
sanctus priBsul dicmonium e.\pulit in noraiac Sul- cubans fjnem suum exspectavit, genibusque tlexis
vatoris, horainesque re^tituit vigori prisliniB sospi- et manibus ad coelum intentis, orationibus exitum
tatis. Basilica siquidem sancli Petri vi Nonas .Maii, suum muniri curavit. Ad ultimum vero hanc ad
tempore Neronis imperatoris, consecrata esl, B Dominum voceni fudit " In manus tuas, Dominc,
et ;
tanla claritas in die consecralionis ejus ibidem commendo spirilum meuhi. » Cunctis autem flenti-
eraicuit ut altcr altenim sibi proxiuium vix videre bus et orantibus, ipse manu innuens ut silerent,
quivisset. dixit : «Tacete; nunquid non auditis quanta; ve-
llis rite peractis, beatus Martialis Aurelianum niunt laudes de ccelo? Certe Dominus venil sicut
ordinavit, et posl suum discessuni urbi Lemovicen- promisit. >> Continuo lux magna ibidem refulsit, et
sium prsefecit. Andream vero presbyterum ecclesiai vox Domini vocantis eum personuit « Egredere,
:
Sancli Petri aposloli pra^fecit, ibique cum eo Hil- benedicta anima. » Deinde cum ipso splendore in
debertum .\rcbadii comitis filium et alios xxxvi cle- coelum perrexit, et concentus interim angeloruni
ricos constituit, eisque Stephanus dux ex suo red- audilus est. In crastinum hora tertia paralylicus
dilus ad viclum et vestitum ubertim donavit. Mnlta quidam toligit feretrum ejus et slatim factus est
quidera de opecibus beati Martialis scripta suul, sed sanus. Cumque ad sepoliendura corpus illius defer-
tamen omnia singillatim proferri nequeunt. Krat retur, in hora egressionis ad Sancti Stophaui basi-
enim divina eruditione repletus, religione insignis, licam coeli aperti sunt, et bajulis sancti corporis
morum probitate pollens, mir.iculorum exhibitione pergentibus usque ad locum sepultnrae seraper ape-
admirabilis. Erat contcmplor sseculi, amator Dei el^ riebantur. Praeterea mullis ad exsequias conlluea-
proxirni, el cui vivere (^hristus erat et mori lucrum. libus infirmis, beatus Alpinianus, accipiens suda-
Reddebat, ut sfepe jani diximus, csesis visum, sur- rium beati pontiticis, aegrotorum corpora taugebat
dis auditum, claudis gressum, mutis loquelam, ac et cunctos ad invocationem Christi sanabat. Inter
moiiuos revocabat ad vitam. Sunt et alia multa, ut reliquos hydropicus quidam ex Tolosana urbe ad-
Aurelianus dicit, commemoralione digna, qute per veclus est cum sex ciecis ct quatuor diemoniacis,
eum operata est Christi gratia; qu», si litteris scri- qui sequenti die post obitum sancli priesulis ad sc-
berentur, a non credenlibus apocrypha dicerentur. pulcrum illius reproesentati sunt et sacri sudarii
Anno Dominicae Resurreclionis 40, quando bea- tactu sanati sunt.
tus pontifex Martialis oraret solito, ecce Dominus lunumera per sanctissimum prsesulem post tu-
Jesus Christus cum discipulis suis in splendore ei raulalionem ejus miracula facta sunt, quae singilla-
apparuit, el amicabiliter eum salutans vocavit, ei- tim omnia pra? ingenli copia scripto comprehendi
que quinlumdecimum diem migralionis ejus de non possunt. Fortassis cui hipc non sufQciunt, nec
mundo lerminnm esse pricdixit. Sanctus ergo vir, ampliora, si scriberentur, volumina sufficercnt.
gaudio magno replelus, Deo gratias egit, et exilum t\ Intervenidt pro nohis almus prxsul Martinlis de
suum per binas hebdomadas assiduis jejuniis et se loquenlihus, qtti conviva Chrisli fuit et ap»sto-
vigiliis ac oralionibus pra^paravlt. Statuto enim lonim socius, qui pitts pustor e.vstitit Lcmovicensibus
tempore noctis, post modicam pausationem, qute i't primus prxdicator populiî occidtntalibus, ttt, sacris
fessos artus recreabat, ad orationeni surgebat, et ejus orationihus muniti, hsereditatis xtemse mereamur
usque in horam secundam diei precibus et divinis participes ascisci. Amen.
laudibus insistebat. Deinde sacrificium Domino in XXIV. Historia Romanorum ponlificum. Pelrus et
hora secunda pro se el onini Ecclesia olferebat, el successorcs cjiis.
postea usquc in vesperum assidue prfedicabal. Quia chronographiam secundum scripta prisco-
Nocte vero jam incumbente, arduam sibi imposi- rum contexere decrevi, et ecclesiasticam incipiens
tam viclus alimoniam, panem scilicet et aquam, narrationem, iu cujus capile de sanclis apostolis
percipiebat. qua'dam breviter apposui, nunc, adjuvante Deo, de
Appropinquante vorationis termino, vir Dei fra- Romanis prajsulibus conliuuatam seriem edere ni-
tres convocavit et obitus sui diom imminere indi- tor, et a beato Petro apostolo, cui Chrislus claves
cavit, nuntiosque per universas regiones et provin- regni coelorum eommisit inchoare conabor. Hoc
lo: HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS — I. LIB. IL 198
fniin opns necessariuni duco, ac studiosis clienli- a ejicere, diii gyumtes per circuituin jannam n>
bns sibi aliisque docilibus roinmodnm antnnio. [)otuernnt iiiveuire, donec Thcodora pro viro sno
Jain, ut veraciter riniatus sura, per mille et centnm fusa obliniiit oratione ut ipse cuin pueris suis
annos, ex quo fortis Emnianuel per intemeratam inde potuisset exire. Illetandem ad domura per-
Virginem nnbe carnis trabeatus venit ad nos, in duclus, in csecitate permansit, et Theodora pnst
urbe Ronia qnfe ab ipso sui primordio super omnes niissas sancto Clementi papa; ordinein rei gestoe
vicinos niolita est efferre fasces suos, e( nsqne ad insinuavit. Ipse vero populnm, ut Deum orarent,
Euphratem Oceannmque, disponente Deo, dilatavit adnionuit. Deinde cum muliere ad segrotum per-
lines suos) plures, opitulante Deo, eximii alhlelae rexit, et orationem faciens, visum et auditum ei
tennerunt ecclesiastiei regiininis frenos, quornm statim reslituit. Ille autem receptis sensibus corpo-
triumphalos cnrsiis perscrutari bonis delectabile est ris amens factus est, et Clementem episcopum,
inter lluelus muiidanos, ut, per heroum vestigia quem ad conjugem suam ingressum esse putabat,
gradientes, desudent imitari strenuos actus atque teneri et trahi preecepit. Servi vero ejus saxeas
salviQcos. columnas ligabant, et nunc deintus foras, nunc
Beatus Simon Petrus, princeps apostoloriim, filius deforis intns trahebant. Sisinnio itaque cum servis
Joannis, vico Bethsaida provinciw GalilseEe ortus, g suis insaniente, Clemens recessit, et Theodora pro
piimum in Antiochia vii annis sedit; deinde snb marito suo tota die cum lacrymis oravit. Tandem
Claudio contra Simonem Magum Romam pergit, ad vesperum Petrus apostolus ei apparuit, et con-
ibiqne xxv annis Evangeliuin prsedicans Ecclesiam fortans ait : « Per te salvus erit Sisinnius, ut im-
rexit. Contra Simonem inultoties coram Nerone et pleatur hoc quod dixit frater meus Paulus aposto-
populo disputavit, et, eo devicto, a Nerone xxxvi lus : Snnctiticabitur vir infidelis per fidelein mulierem
anno a passione Domini iii Kal. Julii, cum Paulo (I Cor., vii, 14). » Statim Sisinnius, recepto sensu,
marlyrizatur. per Theodoram Clementem accersiit, et amontiam
Linus de Tuscia, ex patie Hercnlano, sedit an- suam confessus, omnipolenti Deo credidit, et corro-
nis XI mensibus iii, diebus xn, et martyrizatus est boratus proximo Pascha cum cccxxiii promiscui
VI Kal. Decembris. HLc ex prfecepto Petri apostoli sexusbaptismum suscepit. Multi nobiles et illustres
constituit ul mulier in ecclesiam velato capite Domino per eum crediderunt et veram fldem ,
intraret. suscipientes baplizati sunt.

Cletus Romanus sedit annis xii, mense i, die- Publius Torqueanus, sacrorum comes, niuUilii-
bus XI, et sub Domitiano passus est yi Kal. Maii, dini Christianorum invidit, dataque pecunia patro-
et cessavit episcopatus diebns xx. Rufinus, Aqui- ^ nis regionum, nomini Christiano seditionem excita
leiensis presbyter, de Lino et Cleto dicit in procemio vil. Administrante Mamertino prsfecturain populi
historiae Clementis quod ipsi, vivente Petro apostolo, Romani, scditio facta est; et Publio Torqueano
ministraverint sibique successerint. Valde miror jubente, Clemens secretoad eum perductus est,
quod tam prudens interpres et historiographus, et ipsumque judicem rationalibus responsis ad veram
tam Grsecis quam Latinis admodiim eruditus, non fidein intlectere conatus est. Denique .sediliosis
consideraverit quod ambo felicem cursum martyrio tiimultuantibus, ad Nervam pariler et Trajanum de
consummaverint, nec aliqui persecutionem in urbe illo relalio missa est. Trajanus vero rescribens
pro Christo usque ad tertium decimum Neronis jubet, Clemens sacrificare nollet, trans Pondim
si
annura, post Simonis Magi praecipitiuni, perpessi maris, quod civitati Cersonfe adjacet, exsilium subi-
fuerint. Linus quippe terapore Vespasiani, Cletus ret; tantam gratiam Dorainus beato Clementi tri-
vero persecntionc passus est Domitiani. buit ut pagani etiam praesides super illo flerent.
Clemens Romanus de Coelio inonte, ex palre Julianus prases illum Deo plorans commendavit,
Faustino, sedit annis x, raensibus ii, diebus x, et eique navem omnibus necessariis onustam dele-
sub Trajano in mare praecipitatus esl ix Kal. De- t\ gavit. Mulli eum religiosi viri de plebe et clero
cembris, et cessavit episcopatus diebiis xxi. Hic quam duo millia Chris-
secuti sunt. In exsilio plus
disciplinam beati Petri apostoli secutus, bonorum tianorum ad marmora secanda damnatos beatus
ornamentis morum insigniter pollebat, et ob hoc papa invenit; quos cum pro Dei nomine relegatos
Juda?is et gentilibus et omnibus Christianis compla- cognovisset, exsultavit, eisque copiosam de ser-
cebat, quonim inopes nominatira scriptos habebat, vanda fide et palientia doctrinam erogavit. Deinde,
nec sanclificatione baptismatis mundatos publicse ut cognovit quod aquam humeris suis a sexlo mil-
mendicitati subjectos esse sinebal. Flaviam Domi- liario deportarent, Dominum oravit et aqiiam jie-
liam virginem, Domitiani Cfesaris neptem et Aurelii tiit. Completa vero oratione, agnuni stanlem super
sponsam, sacro velamine consecravit; et Theodo- montem vidit, et locum quein agnus erecto pede
ram, Sisinnii comitis conjugem, iu proposito casii- dextro monstraverat, brevi sarculo leviter perciis-
talis confirmavit. Quam vir suus zelo duclus eccle- sil, et fontem affluentibus venis ornatum aperuit,
siain infrantem occulle prosecutus est; sed a Cle- qui siibito impelii vomens lliivium fecit. Ad lianc
mcnte facta oralione, slatim csecus et snrdus efiec- famam conlluxit omnis provincia, atquc doctriiiam
tus est. Ciiinque servi ejus vellent eum de ecclesia sancti Clementis susccpit multitudo maxiina; ita
199 ORDERICl VlTAl.lS 200
ul iii die una quingent» aninife vel aniplius bapti- \ in iwmiite Domini; Hosanna in excelsis! Accusatoris
zaliB essent, iliique intra uuum annuni, confractis primo persona, fides, vita et conversatio enucleatim
idolis a credentibus, lxxv ecclesia; factte essent. pcrscrutctur. Accusaloribus enim, qui verilatis
Posl annos ties, paganis insistentiljus, ad Tra- liJom ignorant, nec rectie conversalionis vitani
janum imperaLorem invidiosa relatio cucurrit; et deducunt, seu qui de inimicorura domo exount,
Aulidianus dux ab eo missus diversis poenis mullos credendum non est. Denique Nonis Aprilis marlyri-
Christianos peremit. Crpsa vero multitndine, solum zatus est, et cessavit episcopalus diebus xiv.
Clementem jussit ad marc pcrduci et anchoram ad Telesphorus Gra;cus sedit annis xi, mensibus ni,
collum ejus ligari et in medium maris prajcipitari, diebus xxi, tempore Antonini et Marci. Hic decre-
ne a Christianis possel inveniri et pro deo vene- vit ut septem hebdomadis jejunium ante Pascha
rari. Quod quando factum esset, Phoebo et Cornelio celebretur, in Natale Domini noctu missa canatur,
discipulis sancti Clementis cuni niultitudine Chris- in ingressu sacrificii hymnus angelorum, id cst
tianorum ad lillus sUintibus et cum tletu oranlibus, Gloria in excelsis Tandem martyri-
Deo, dicatur.
recessil mare in sinum suum per tria fere millia, et zatus est Nonis Januarii, et cessavit episcopatus
ingressi per siccum populi videre mirabilia. Habita- diebus vii.
culum namque invencrunt in modum templi mar- g Hyginus Atheniensis, ex philosopho, sedit annis
manibus paratum, ibiquc in arca
inorei angelicis IV, meiisibus iii, diebus iv, tempore Veri et Marci.
saxea corpus sancti Clementis positum minislerio om-

Hic niniirura sanxit ut metropolitanus absque
angelorum, ita ut anchora, cum qua missus est, nium provincialium episcoporum prsesentia causas
posita esset juxta eum. Discipulis autem ejus reve- aliorum non audiat. Episcopus autem absque cle-
latum est ne eum tollerent; quia omni die passio- ricis suis nullius causam definiat; alioque utrius-
nia mare recederet, et per septem dies advenienti- que sententia inita erit. Hic sepultus est ni Idus
bus siccum iter prteberet. Multis ibi mirabilibus Januarii, et cessavit episcopatus diebus iii.
factis, omiies gentiles per gyrum crediderunt in Pius Italus, de Aquileia, sedit annis xix, mensibus
Chrislum, et faraulantur ei qui vivit et regnat pcr IV, diebus iii, tempore Antonini Pii. Hic in habitu
omnia saecula saeculorum. Ameu. pastoris edoctus, Pascha Dominico fieri jnssit. v
Clemens constituit ut altaris palla cathedra, , Idus Julii obiit, et cessavit episcopatus diebus xiv.
candelabrum, si vetustate consumpta fuerint, con- Anicctus Syrus sedit annis xi, mensibus iv, die-
crementnr. bus 111, tempore Severi et Marci. Hic constituit ul
Anacletus Grsecus, de Athenis, sedit annis i.\, clericus coraam non Episcopus a minus
nutriat.
mensibus ii, diebus x; quo defuncto iii Idus Julii, ^^ quam non ordinctur. Metropoli-
a tribus episcopis
cessavit episcopatus diebus xvi. Hic decrevit ut taiius autem consecretur ab omnibu? quibus praBesse
accusatio saceidotum non fleret nisi ab idoneis el debet. Marlyrizatus est autem xii Kal. Maii, et ces-
probatissimis viris, qui suspicionibus careant. savil cpiscopatus diebus svii.
Evaristus JudfEus, de Bethlehem, ex patre Juda, Soter Campanus, ex patre Concordio, de civitate
sedit annis ix, mensibus x, diebus ii, temporibus Fundis, sedit aunis ix, mensibus vii, diebus xxi,
Domitiaui, Nervce et Trajani. Post martyrium ejus tempore Severi. Defunctus est vero xv Kal. Maii, et
cessavit episcopatus diebus xvui. Hic vii diacones cessavit episcopatus diebus xxi.
ordinavit qui custodirent episcopura prcedicanlem XXV. Sequentin Romanorum ponlificiim historise.
per styluni veritatis, eique velut oculi essent in Eleuther Gra?cus, ex patre Abundio, sedit annis
omnihus locis. Is etiam conslituit ut vir uxorem, xv, niensibus iii, tempore Antonini et Comraodi. Ilic
vel mulier maritum non dimittat, nec ecclesia, epi- definivit ut absens non judicetur, necin eum prodi-
scopo suo vivente, alium accipiat. toris calumnia vel vos audiatur. Nulla esea, quie
Alexander Romanus, de regione Caput Tauri, ex tamen liumana et rationalis est, a Christianis repu-
patre Alexandro, annis x, mensibus vii, diebus xi. p» dietur. Deinde vii Kal. Junii obiit, et cessavit epi-
Hic aspersiouis aquam cum sale in habilaculis scopatus diebus v.
hominum benedixit, et passionem Domini in preca- Victor Afer sedit annis x, mensibus ii, diebus x.
tione saceidotum, dnm miss» celebrantur, miscuit. Martyrio coronatus est Kal. Augusti, et cessavit
Multa per eum Dominus miracula fecil, et raultis episcopatus diebus xn. Hic decrevit ut nemo de
salutem animabus dedit. Tandera Via Noraentana, incertis judicetur.
v Nonas Maii, decoUatus est, et cessavit episcopatus Zephyrinus Romanus sedit annis vin, mensibus
diebus xxxv. VII, diebus X, tcmpore Antonini et Severi. Via vero
Sixtus Hoinanus, ex patre pastore, de Via LaUi, Appia VII Kal. Septembris sepultus est, et cessavit
sedit anuis x, mensibus ii, die i. Hic decrevil ut episcopatus diebus vii. Hic constituit ut injuste
ministeria sacrata non tangantur nisi a ministris. exspoliatus sua primo recipiat, et post legitime
Presbyter intra actionera in populo hymnum ange- accusantibus respondeat, induciasque, si ei necesse
lorum et hominum decantet : Sanctus, sanclus, simc- fuerit, non modicas accipiat.
tus Dominus Dcus Sabaoth. Pleni sunt cceli et terrn Calixtus Uomanus, de regione Ravennati, sedit
gloria tuu ; Hosanna in excelsis. Benedictus qui ve.nit annis vii, mensibus ii, diebus x, snb Macrino et
;
•iOi HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. 202
Ilcliogabalo. Hic decrevit ut episcopus alterius pa- \ latus esf, iv Nonas Aiigusti, el cessavit episcopatus
rochianum noii judicet nec excommuniccl. Nullius dicbus xxvii. Hic decrevit ut infnmes personaj sa-
enini nisi stii pra^-sulis judicio tenebilur aut damna- cerdotes non accusent. Sacerdos et levita? sacratis
Ijitur. Lapsus in peccato, si dignam poenitcntiam vestibus in usu quotidiano, iiisi in ecclesia, non
gesserit, bonore pristini ofOeii non privetur ; sed utuntnr.
eliam si necdum habuit, adipisci poterit. Jejunium Sixtus Gra?cus, ex philosopbo, sedil aiino i, nicii-
Sabbati ter in anno fiat, frumenti, vini et olci, sibus X, diebus xxiii, tempore Gallicni et Decii.
secundum propbetiam quarti, septinii et decimi. De- Hic statuit ut spreto proprio judice ad alium recur-
niqne raartyrizatus est m Idus Octobris sub Ale- rens excommunicetur. Tandein viii Idus Augusti
xandro imperatore, et cessavit episcopatus diebus decollatus est cum sex diaconibus : Felicissimo,
VI. Tunc Calepodius presbjter et Asterius ac Pal- Agapito, Januario, Magno, Vincentio et Slephano ;
malius cousul, cum cc de familia sua, passi sunt. el ccssavit episcopatus diebus xxxv. Tiinc Lauren-
Urbanus Romanus sedit annis iv, mensibus x, tius arcbidiaconus et ilippolytus cum familia sua,
diebus xu. Hic decrevit ut omnes fideles per impo- Abdon ot Sennes subreguli Persarum, aliique niulti
sitionem manus episcoporum post haptismum Spi- divcrsis suppliciis martyrizati sunt.
ritum sanctum accipiant, ut pleni Cbristiani sint. B Dionj^sius, ex monacho, sedit annis vi, mensibus
Tunc passi sunt Tiburcius, Valerianus, Maximus, 11, dicbiis IV. Ilic presbyteris ecclesias dedit, cce-
Cxcilia. Ipse vero viii Idus Junii marlyrizatus est. meteria, parocbias et diceceses constituit. Martyri-
Pontianus Romanus sedit annis ix, mensibus v, zatus est vi Kal. Januarii, et cessavit episcopatus
diehus ii, tempore Alexandri, a quo in Sardiniam, diebus v. In decretis Dionysii hoc reperitur : « Con-
cum llippolyto presbytero, exsuUire coactus est. fessio ex necessitate veniens, credibilis nun est
Tertio autem Kal. Novembris defunctus est, et ces- non eiiim debet extorqueri, sed potius sponte
savit episcopatus diebus x. proferri. »
Antheros Grajcus sedit annis mense i, diebus
xii, Felix Romanus sedit annis iv, mensihus iii,
XII. Martyrizatus est vero iii Nonas Januarii, ct diebiis XXV, lenipore Claudii ct Aureliani. Deinde
cessavit episcopatus diebus xiii. martyrio coronatus est iii Kal. Junii, et ccssavit
Fabianus Romanus sedit annis xiv, mensibus. xi. episcopatus diebus v. Hic decrevil ut episcopatus
Hic inter cretera dixit : « Convicium irati pro accu- episcopo non adimalur, antequam causa cjus discu-
satione habendum non est. Omnis qui crimcn tiatur.
objicit probet, ct qui non probaverit, patiatur pie- Eutycianus Tuscus, de Lunis, sedit anno i,
nam quam infcrre volnit. » Passus est auteni xiv

c mense i, die i, tempore Aureliani. Ohiit vi Kal. Au-
Kal. Februarii, et cessavit episcopatus diebus vii. giisti, et cessavit episcopatus diebus viii.
Cornelius Romanus sedit annis ii, niensihus ii, Caius Dalmnta sedit annis xi, mensibus iv, die-
diebus iii. Hic apostolorum corpora rogatu Saiict;e bus XII, terapore Carini, Diocletiani et Constantii.
Lucinw noctu levavit. Beati Pauli corpus in via Ilic constituit septem gradus ordinum, ut esset
Ostiensi posuit, et Petri in templo Apollinis, in ostiarius, lector, exorcista, subdiaconus, diaconus,
monte aureo, in Vaticano condidit. Sub Decio au- presbyter, episcopus. Martyrizatus est x Kal. Maii,
tem Centumcellis exsulavit. Deiude Roraani adduc- et cessavit episcopatus diebus xi.
tus, pluivs salvavit, et decollatus cst xviii Kal. Marcellinus Romanus sedit aunis ix, mensibus iv,
Octobris, et cessavit episcopatus diebus xxxv. llic diebus xvi, tempore Diocleliani et Maximiani. Hic
decrevil ut sacerdotes, nisi pro lide, sacranienliim decrevit ut major a rainore non judicetur, laicus
non faciant. clericum non accuset ; clericus vero cujuslibet or-

Lucius Romanus
sedit annis iii, mensibus 111^ dinis absque pontillcis sui permissu ad sa?culare
diehus tempore Galli et Volusiani. Hic de exsi-
III, judicium neminem attrahal. Martyrizatus est autem
lio Dei nutu rediit.- A Valeriano, iii Nonas Martii, J)
vii Kal. Maii. Cum ipso, intra xxx dies, xviii millia
capite fruncatus est, et cessavit episcopatus diebus hominura pro lide Christi percmpti sunt. Tiinc ni-
XXXV. llic constituit ut duo presliyteri et Ires dia- iiiia persecutio Cbristianorum fuit, ct cessavit e[)i-
coni scmper ubique pro ecclesiastico testimonio scopatus annis vii, mensibus vii, diebus xxv.
cum episcopo sint. Marcellus Romanus, de Via Lata, sedit annis x,
Stephanus Roraanus sedit annis vii, mensibus v, mensibus vii, diehus xxi, tempore Maxentii et Ma-
diebus 11, tempore Valeriani, Gallicani et Maxirai. ximini. Qui iii catabulo jussu tyranni equis diu
Lucillam, quu; a cunabulis ca;ca erat, illuminavit, servivit, et tandem xvii Kal. Februarii migravit.
et Nemesium tribunum patrem ejus, aliosqiie pro- Tunc cessavit episcopatus diebus xx.
misciii sexus i.xii baptizavit. Post martyrium Sini- Eusehus Graccus, ex medieo, sedit annis vi,
pronii, Olympii, Exiiperice et Theodoli, xii preshy- mense i, diebus iii, tempore Constaiilini vi Non. ;
leros Bunum, Faustum, Maurum, Primitiura, Ca-

: Octobris ohiit et cessavit episcopatus diehus vii.
lumniosum, Joannem, Exujierantiiim, Quirillum, IIujus tempore crux Domini nostri Jesu Christi v
Honoratum, allosque plures per martyrium pra»- Non. Maii inventa est, et Judas Quiriacus haptiza-
misit Kal. .\iigusli, et ipse, celebrata mis=:a, decol- tus est.
PATnoi.. CL.XXXVIH.
;
2oa OUDKUICI VITAI.IS 204
Mi.OcliiaJes AtVr 11 annis iv. Hic constituit . niiKslus calamitale, quid sibi piodesset olmixe stu
ul nullus fiiielium Doniiiiico jejunarel, nec feria v duit indagare. Tunc nefariorum Capitolii consiho
pro rilu paganorum. Sepultus esl autem in coemc- pontincum, jussit perimi tiirmam ad tria millia in-
terlo Calixti, Via Appia, iv Idus Decembris, et ces- fanliiim, ut fuso sanguine illorum lieret baliieum,
savit episcopatus diebus xvi. et in ipso fumanti cruore inliiicUis impetrarel sibi
Silvester Romanus, ex palre Rufino el malre Ju- lepra; remedium. Cumque Constantinus a palalio
sla, sedit annis .xxni, mensibus x, diebus xi. Hiinc egrederetur ad balneum, et vidisset multitudincm
Cirinus presbyler Roma; docuil ; cujiis vilam imi- mulierum amarissime flenlium pro inlerfectione
talus et mores, ad suinmuni apicein Cbristiansn re- jiigiiorum, tanti liictus occasionem impiisivit, faci-
ligionis attigit. Silvestor a juventute hospitalitati, nusque ut cognovit, protinus exhorruit. I.onga otiam
aliisque bonis actioiiilius pic stiiduit. Timotheuni et subtili concionalione barbaricam crudelitateiii
ab Antiochia venieiiteiii hospitio Roma'. suscepit, et damnavit, imperiique Romani pielalem cxtulil.
Christum publioe pro3dicanteni totis nisibus adjii- Filios itaquc matribus incolumos reddi pra^ccpit, et
vit. Dchinc eumdeni, posl annum ct menses tres, ainplissima dona cum vebiculis el annonis addidit,
pro veritate a Tarquinio urbis prajfecto martyriza- ct sic eas alacres ad propria remisit.
tum noctu rapuit, et Melcbiadem episcopum, cum g Sequenti nocte, in visione beatos apostolos Pe-
sanctis presbyteris ct diaconibus, ut testem Christi truin et Pauluni vidit, et ab eis admonitus Silvc-
sepelireut, ad domum suam perduxit. Timotheus striim cum clericis suis revocavit, et ab ipso vcrin
itaque in horto Theonaj Christianae mulieris, juxta salulis eruditionem audivit, eique libenter in
Pauli apostoli scpulturam, venerabiliter tumulatus omnibus acquievit. Deinde papa omni populo
ipsi ct
est ; et Silvester a Perpeiina Tarquinio tentus est, Cbristiano jejunium uiiius hebdomadaj indixit quo ;
et in carcerem ut in crastinum pro confessione peracto, vesperc Sabbati salutare lavacrum iu

deitatis torqueretur missus est. Inlerea prajfectus palatio Lateranensi parari prfficepit et ex more
dum prandcret, osse piscis in gutture versato, in- sanclificavit. Tunc Constantinus baptizatus est,
teriit, et Silvester, dum persecutor ejus ad tumu- subitoqiie per mediam fere lioram nimia luce emi-
lum cum luctu duceretur, de carcere cum gaudio cante, a lepra uuindatus est et Christum se vidisse
exivit. Qui, cum tricenarius esset, diaconus factus confessus est.
est, et paulo post, omni populo poscente, presbyter Constantino imperante, concilium xliv episcopo-
a sancto Alelchiade episcopo ordinatus est quo ; rum in urbe Roma factum est. Ibi Silvester papa
migrante, Silvester al) omnibus papa concorditer contra xii peritissimos JudEeoruni principes dispu-
electus est. Cunctis virtutibus ipse rutilabat, meri- C tavil, et, opitulante Deo, contradicentes sibi au-
toque sanctitatis omnibus idem complacebat. thenticarum imbre sententiarum superavit. Contra
Immanis monte Tarpeio, in quo
erat draco in Abiathar et loasi rabbites disserlum est quod Pater
Capitoliuiii est collocatum, ad quem magi cum sa- et Filius et Spiritus sanctus unus Deus est. Contra
crilegis virginibus semel in mense cum sacriliciis Godoliam et Annam scribas, ex prophetarum libris
et listris descendebant ccclxv gradibus quasi ad liquido manifestalum est Christum de Virgine na-
infernum. Hic ex improviso ascendebat, et licet tura, a diabolo tentatura, a discipulo traditum, ab
noii egrederetur, vicinum tamen aereni llatu suo hostibus tentum, illusum, tlagellatum, aceto pota-
vitiabat, quo raortalitas liominum maximus dc
et lum, venditum, spinis coronatum, spoliatum, vesti-
morte infanlium luctus veniebat. Tandem paganis menla ojiis in sortem cecidisse, cruci affixuni,
a Silveslro poscontibus auxilium, ipse Cliristianis mortuum et sepultum. Contra Dohet et Chusi di-
triduaiium indixil jejiiniiim ;
post quod, a bealo dascalos, et ISonoiin et Arohel interpretes legi.î,
Petro apostolo in visione edoctus, cum tribus pre- maxima utilitas incarnationis Christi et tentationis
sbyleris et duobus diaconibus descendit, et in vir- ac passionis ostensa est. Contra Jobal et Thara
tute Dei diaconem penitiis inclusit, a cujus flatu p. PharisKos, authentice propalatum est quod Jesus
i..i_ _:..:j
tota civitas ox
;ii_
illa
j;.. _i j_; —
dic el deinceps liberata
, i:i »_ — gra-
i"»^
Deo .^..™ .^,^. r.^M(..r.
/~*l...:_t../.
Cliristus perfcctus
rirt..^
Deus et perlcctns Ii/»nm
nf r%niif'.i/i(i»o horao ocf
est, /iiii
qui
tias egit. lla;c utplurimi gentilium Romo; viderunt, secundiiiii luimanitatem, ut omnibus salutem exhi-
a peste draconis erepti, Christo credentes baptizati beret, tentatus, passus atque raortuus est ; sed
sunt. omnipotons deitas omnis passionis, sicut splendor
Conslantinoimperatore Christianos cogente idolis solis super arborem, dum ferro creditur, incisionis
sacrificare, et plurimas strages agente de illis qui expers est. Seleon presbytero copiosa ratio publi-
simulacra nolebant adorare, Silvester ab urbe eum cata est quod Filius Dei agnus iramaculalus jurc
clericis suis recessit, el in monte Soracle jejuniis vocalus quia ipse pro totius populi offensa (30)
est,
et or.itionibus insistens aliquandiu delituit. Ultrix immolatus est. F.x virgine quoque natus est, ut nos
vero Dei raanus elephanlina Constanlinum lepra ox Ecclosiffi virginis utoro nasceremur. Triplicitor
percussit, et sic illum ab elfusione sanguinis ser- tenlalus est, ut nos a simili tentatione liberarel
vorum suorum compescuit. Augustus ergo pro tanta teiitus, ut iios dimittereraur ; ligatus, ut nps a nodo
(36) Melius, o//i?ii.S(.s. Le Prevost.

205 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. It. 206
maledictionis absolvereniur ; illusus, ut nos ab i nua exosculans, sibi locum pcenilenlise dari rogavit
illusione dremonum erueret; venundatus, ut nos Eadem hora multi dajmones ex obsessis corporibus
redimeret; humiliatus, ut nos esaltaret; captus, egressi sunt, sanclique Silvestri jussu se coactos
ut nos de captivitate dffimonum auferret ; spoliatus, exire confessi sunt.
ut nuditas primi hominis, pcr quam mors ingressa lu praifata Chrislianorura et Judu2orum alterca-
est, tegeretur; spinis coronatus, ut spinas ac tri- tione, Zenophilus et Craton prsecipui censores et
bulos prima; maledictionis a nobis auferret ; felle ordinarii ab Augusto et senatu electi fuerunt, quo-
cibatus et aceto potatus, ut nos in terrara lacte et rum unus erat Greecus et alter Latinus. Ambo peri-
melle manantem introduceret; postremo in altari tissimi erant oratores et dicaces veritatis amatores,
crucis sacrificatus, ut totius niundi peccata deleret. et in Romana curia per longum tempus probatissimi
Hic defecit argumentum diaboli : qui vitulum contra rectitudinis servatores, avaritiojque contemptores.
vitulum et hircum contra hircum fecerat, agnum Ambo gentiles erant. ut neulr;e parti pro religione
contra agnum immaculatum invenire non potuit. faverent, sed justitice solummodo famulari stude-
Mortuus itaque res noster est, ut mortis imperium rent, et ne Christiani vel Judoei pro sua secta illos
captivaret; sepultus est. ut sepulluras sanctorum suspectos habei'ent.

benediceret; resurrexit, ut mortuis vitam redderet; g Triumphante autem Christo per sanctum Silves-
ascendit in coelos, ut homini non soluni paradisum, trum, multi Judaeorum et gentilium crediderunt,
quem amiserat, restitueret, verum etiam coelorum Et quia inter inilia primi mensis ha>c gesta sunt,
januas aperiret. Sedel nunc ad dexterani Patris, ut dato nomine in Pascha baptizati sunt. Extunc coepit
credentium precibus annuat. Venlurus est autem nomen Doraini ab omni populo Romano magnificari
judicare vivos et mortuos, ut reddat unicuique se- et fidelium grex in toto mundo confortari etubique
cundum opera sua. Hiec est vera fides Christiano- Dei virtule admodum exaltari.
rum. Silvester papa, ex prEeccpto Constantini, cccxvin

Cumque Silvester hsec et multa alia vahde dis- episcopos in Nicwa BithyniEe congregavit, et in urbe
seruisset, et Seleon, aliis Juda?is tacentibus, alle- Roma ccLXxvii prasules ad concilium ascivit. Hic
gationes papm laudibus extulisset duodecimus , constiluit ut nullus laicus clerico crimen inferat.
Zambri, qui magus erat artiOciosissimus, restitit; Oppressus judices quos elegit habeat. Diaconi Dal-
nec authenticis Scripturarum sermonibus, sed ma- maticis ulanlur, et pallio linostimo eorum laeva te-
gicis actibus confligere optavit, taurumque ferocis- gatur. Nullus clericus pro causa qualibet in curiam
simum sibi coram omnibus adduci petiit. Mox papa introeat, nec ante judicem nisi in Ecclesia causam
et Augusto pracipientibus, taurus Terentii, quem ^ dicat. Sacrificium altaris ad missam nou serico ne-
Tix centum forlissimi milites tenere potuerunt, est que panno tincto celebretur, sed in lineo tantum,
adductus. In cujus aurem ut Zarabri quoddam sicut a Joseph corpus Domini sepiiltum legitur. Si
secretum dixit, statim miser raugitum dedit et vio- quis vult in Ecclesia militare vel proficere, sit lector
lentissime ejectis oculis exspiravit. Tunc omnes annos xx, exorcista dies xxx, acolytus annis v,
Judaei nimiura insultavere Silvestro, et per duarura subdiaconus annis v, diaconus annis vii, presbyter
fere horarum spatia personuit tumultuatio. Denique annis in, et, postea si meretur, Uat episcopus. Deni-
Augusto imperante silcntiuni, Silvester convenit que Silvester, post innumera bona, ii Kal. Januarii
maleficum, poscens ut sicut taurum interfecerat obiit. Et cessavit episcopatus diebus clxv.
vivum, sic eumdem in Dei nomiue resuscitaret XXVI. Sequentid Romamnnn pontijicum, hisforix.
mortuum. (Juod ille nequivit facere, sed palani Marcus Romanus, ex patre Prisco, sedit annis ii,
cojpit devotare et per salutem Augiisti asserere meusibus viii, diebus x.\. Hic duas basilicas fecit,
quod si Silvester taurum erigeret a morte, omnes unam via Ardeatina in ca>meterio Balbinse, ubi re-
Judaicam legem dimitterent et Christianse religioni quiescit, aliamque in urbe Roma juxta Palatinas
se traderent. Tunc sanctus papa manus suas expan- p. Episcopos per diversa loca xxvii ordinavit. Nonas
dit, et, positis genibus, cum lacrymis diutissime Octobris defunctus est. Et cessavit episcopatus die-
oravit. Finitis vero precibus, ad juvencum accessit bus XX.
et cum ingenti clamore dixit : « In nomine Jesu Julius Romanus, ex patre Rustico, sedit annis xv,
Chrisli, qui a Juda>is sub Pontio Pilato pr.-eside mensibus ii, diebus vii. Ilic tempore Constantii
crucifixus est, surge et sla cimi omni mansue- hseretici raultas tribulationes sustinuit, et pro fide
tudine. » Protinus surrexit et sanctus praesul catholica mensibus x in exsilio fuit, sed post mortem
accessit et omnia vincula de cornibus ejus solvit. tyranni ad sedem suam cum gloria remeavit, duas
« Vade, inquit, cum orani mansuetudine ad armen- basilicas fecit et coemeteria tria. Episcopos ix ordi-
tum tuum. Et mox taurus cura raansuetudine
)> navif. Pridio Idus .\prili5 obiit. Et cessavit episco-
rediit ad gregem suuni. Tunc omnes Jud»i, pedibus patus dielius xxv.
ejus provoluti ,
postulaverunt unda baptismatis Liberius Romanus, ex patre Auguslo, sedit annis
regenerari. VI, mensibus m, dicbus iv, tempore Constantii.
Ipsa etiani Helena Augusta publicis se aspectibus Tribus annis pro fide in exsilio fuit. Postea consen-
levatis aulceis exhibuit, et palam omnibus papje ge- liens Arianis, per Lrsatiura et Valentem hcDrelicos
20- OnDERICI MTALIS -MH
presbyteros revocatus osl el Catholicos vehemeiiter » feniinip et nmltis miiriorilnis lionoravil. Episcopos
perseciitus esl. Doniqiic vu Kal. Maii Via Salaria in Liv ordinavit. Jcjnnium Sabbato constitiiit celebrari,
co-nielerio PrisoilUe sppiiltus esl. Et cessavit episco- qnia Sabbato Dominus in sepulcro positns est ot
paliis diebus vi. discipuli jejiinaverunt. Ad Ursumpilealum v Kal.
Feli.x Romaniis, es palre Anastasio, sedit anno i, Augusti scpultus est. Et cessavit episcopalus dicbus
mcnsibus ni, diebus iii, Liberio exsulanlo. In con- XXII.
cilio XLviu episcoporum GonstanliMiim AugusUim Zozimas Cr;ecus, ex patre Aliramio, sedit anno i,
ab Eusebio Nicomediensi rcbapli/atum et 1'rsatMm inensibus iii, diobns xi. Ilic multa conslituit in
ac Valentem ha^rclicos analhomalizavil. Doposilus
Ecclesia, jussit diacones lajvara palliis linostimis
i.st crgo cl passus in civilate Corona, iii Idus opertani habere, et per parochias cereum benedici.
Novcmbris, cl ccssavit cpiscopatus diebus xxxvii. Episcopos VIII consocravit.
Ilic episcopos xix ordiiiavit, et dies ejus in ordi-
lionifacius Itomanus, ex palre Jocondo presby-
nalione Liberii dinumeranUir. Statuta qiiippc, (iiue
tero, sedit annis iii, mensibus viii, diebus vii. IIic
I.ibeiius anle exsilium fpocrat, authentica snnt;
sub intentione cum Enlalio ordinatur uno die, et
quaj vero posl reditiini, quia coiisonscrat luorcticis,
dissensio fuit in clero mense vii el dies xv. Eulalius
irrita suiit.
t> in basilica Constantiniana, Bonifaciiis vero in ba-
Damasus, natione llispanus, ex palro Antonio,
silica Julii ordiuatus est. Sed auctoritate llonorii
sedit annis xviii, mensibus iii, diebiis xi. Cum eo
Augusti et Valentiniani PlacilliB Augusias filii uter-
sub intenlione Ursinus ordinatus est, sed ab urbe
que ejectus est. Veniente Pascha, Eulalius urbem
ejectus, in Neapoli episcopus constitutus est. Dama-
intravit, in basilicaCoustanliniana baptizavit ct Pas-
sus vero in virtiitibus laudabilis factus cst. Mulla
cha celebravit. Imperatores ergo, pro tanta prie-
corpora sauctorum rcquisivit ot invenit, quoruni
sumptioneirati,Eulalium inCampaniam expulerunt;
luonumenta versibus dcclaravit. A duobiis autcm
Donifacium vero in uiboni Romara revocantos, epi-
diaconibus, Concordio cl Calixto, de adultorio invi-
scopum consUtueruut. Hic decrevit ut nulla inona-
diose accusalus est, scd facta synodo a xliv rpi-
cba vel mulior contingat pallam sacratam aut lavet,
scopis accusatores coiidemnantibiis purgatus est.
vel incensum in ecclesia nisi minister ponat. Servus
Psahnos die iioctuquc in Ecclesia cantari statuit, et
vel obnoxiiis Curia?, seu cujuslibet rei, clericus non
decretuin inde presbyteris vel episcopis et raonaste-
fiat. IJouifacius [lapa in ccemeterio Sanctce Felicita-
riis diroxit. Ilicronymum diviuai legis interpretem
tis niartyris, juxta corpus ejus, oratoriiini fecit, el
amavil, pontificali auctorilate adniodiim corrobora
Cepiscopos por diversa loca xxxvi ordinavit. Deinde
...,_- ^ j y o , ,:_
ia,
;....,_ ,„
juxta corpus sanctaj Felicitatis,
,:_:i..,.,:. ,-.,
viii Kal.
instigavit. Episcopos per diversa loca lxii ordinavit.
Novembris sepultus est, et cessavit episcopatus die-
Via Ardeatina, in basilica quam ipse construsit, iii
bus IX. Tunc clorus vel plebs pelierunt Eulaliuin
Idus Decombris jiixta niatrem suam scpultus cst. Et
revocari, sed ille uou consensit Romam reverti.
cessavil episcopatus diebus xxxi.
Cuilestinus Ronianus, ex patro Prisco, sedit aniiis
Siricius Romanus, ex patre Tiburtio, sedit aiinis
VIII, mensibus x, diebus xvii. Ilic multa bona con-
XV. Hic multa commoda slatiita fecit et per univcr-
tituit. Antiphonalim cl psalmos David ante sacri-
sum mundiim exspersit, qiiia circagregem Doniini-
cum valde sollicitus fuit. Episcopos per diversa loca
licium statuit modulari. Nam antea Pauli tantum
epistola recitabatur et .sanctnui evangelium , ot
XXXII consecravit. In coemeterio Priscilloj, via Sala-
niissaj fiebant. Episcopos xlvi consecravit. In coe-
ria VIII Kal. Martii sepultus est. Et cessavit episco-
meterio Priscillie iv Idus Aprilis sepultus est. Et
patus diebus xx.
cessavit episcopatus diebus xxi.
Anastasius Romanus, ex patre Maximo , sedit
annis iii, diobus x. Ilic constitiiil iit, quoliescunque Sixtus Romaniis, ex patre Sixto, sedit annis viii,
sancta evangelia recilantur, sacerdoles non sedoant, t\ diebus XIX. Hic a quodam vasso incriminatus est.
sed curvi stent. Nullus clericus transmarinus sine Valentinianus igitur Augustus synodum lvi episco-
chirograpbo episcopi sui ordinetur, Crescentianam porum congregavit, a quibus papa purgatus et vas-
basilicam in regione secunda urbis Romas fecit et sus condemnatus est. Ideiiiinfra iii menses obiit,
episcopos XI consecravit. In coemeterio autem suo cujus corpus ad bealuin Petrum papa sepelivit.
ad Ursumpileatum v Kal. Maii sepiiltus est. Et ces- Sixtns papa basilicas sanctorum pluribus ornamen-
savit episcopatus diebus xxi. tis decoravit ct cpiscopos i.ii ordinavit. Via Tibnr-
Innocentius Albanensis, ex patre Innocentio, se- tina in crypta, juxta corpus beati Laurentii, sepnl-
dit annis xv, mensibus ii, diebus xxi. Ilic multa tiis est. Et cessavit episcopatus diebus xxii.
statuta fecit, multos Kataplirygas invenit el exsilio Leo Tuscus, ex patre Quintiano, scdit annis xxi,
relegavit, Pelagium ot Coelestinum ha?reticos dain- mense i, diebus xiii. Hic in Chalcedonia cclvi sa-
navit. Constituit ut qui natus esset de inuliore (^hris- cerdotcs , Marciano principe catholico juvante,
tiana baptizetur, quod Pelagius damnabat. Basili- aggregavit, et ccccvi episcoporum chirographa su-
cam sanctorum marlyrum Gervasii et Protasii de- scepil, coniprobavit, et oxposita fide catholica Eu-
dicavit, ex dcvotione testameiiti Vestina illustris tychiiiin ot Nesturiuni haireticos damnavit. Mullas
m HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — LIB. II. 210
epistolas fidei solerter edidit, quibus synodum Chal- K Symmachus Sardus, ex patre Fortunato, sedit
cedonensem frequenter firraavit. Ad Marcianum annis xv, mensibus mi, diebus xxvu, Theoderici
principem fecit epislolas xii, ad Piilcheriam .\ugus- regis et .\nastasii Augusti tempore. Hic sub inten-
lam 15, ad episcopos Orientis xviii. Studiosus iu tione cum Laurentio Nucerino episcopo ordinatus
sacris multa bona egit. Episcopos clxxxv ordinavit. est ; sed judicio Theoderici, quia prius et a majori
Sepullus esl apud beatum Petrum apostoluni ni parte ordinatus fuisset, in sede apostolica confirma-
Idus Aprilis. Et cessavit episcopatns dies vii. tus est. Post Iriennium vero ex invidia Romanorum
Hilarius Sardus, ex patre Crispino, sedit annis falso incriminalus est, et Petrus Altinffi civitalis
sex, mensibus ra, diebus x. Uic epistolas de fide episcopus contra canones sedem apostolicara inva-
catholica per universum Orientem sparsit, et tres sit. Tunc nimium schisma in Ecclesia factum est,
syoodos, Nicffinam,Ephesiauamet Chalcedonensem, et clerus iterum divisus est. Symmachus papa,

confirmavit, et omnes hajreses anathemate damna- synodo aggrcgata cxv episcoporum, purgatus est,
vit; multa pretiosa ornameula in basilicis Sancto- et Petrus Altinas invasor apostoliciE sedis ac Lau-
rum perpetravit et episcopos xxu ordinavit. Post rentius Nucerinus damnati sunt. Tunc ab omnibus
multa bona opera sepultus est ad beatum Lauren- episcopis et omni clero vcl plebe Sj-mmachus apud
tium in crypta, juxta corpus sancti Sixli episcopi. b beatum Petrum cum gloria sedi apostolicae redinte-
Et eessavit episcopatus diebus sv. gratus est. Feslus autem caput senatus et Probinus
Simplicius Tiburtinus, ex patre Castino, scdit exconsules in urbe cum aliis senatoribus pugnare
annis xv, mense i, diebus vii. Episcopos xxxvi ordi- cceperunt, et omnesqui Symmacho coramunicabant
uavil. In basilica Saucti Petri apostoli vi Nouas Maii ex invidia tam mirabililer persecuti sunt ut etiam
sepultus est. Et cessavit episcopatus diebus vi. sanctimouiales de monasteriis vel habitacuhs suis
Felix Romanus, ex patre Felice presbytero de deponerent, sexumque feraineura denudarent et
titulo Fasciola;, sedit aiinis viii, mensibus xi, die- coedibus plagarum affligentes vulnerarent. In media
bus XVII, temporibus Zenonis, Augusti et Odoacris nrbe contra Ecclesiam quolidie piignabatur, et
regis fiothorum usque ad Theodericum regem. Ilic raulti sacerdotes aliique fideles occidebantur; inter
Petrum .\lexandrinum episcopum et .\chatium Con- quos Dignissiraus et Gordianus presbyteri capti
stantinopolitanum a recta Cde deviantes excommu- sunt, et fustibus gladioque, aliique plures Chris-
nicavif, et contra illos a sede apostolica duos epi- tiani perempti sunf. Nullus itaque de clero, die vel
scopos, Mesenum et Vitalem, misit. Qui ut in civi- nocte, in urbe securus erat. Solus Faustus exconsul
tatem Heracleam intraverunt pecunia corrupti pro Ecclesia pugnabat. Symmachus tamen perdu-
,
p
prsceptum papae non fecerunt. FeUx papa, utillud ravit a consulatu Paulini usquc ad consulatura Se-
agnovit, facta discussione, ambos a communione natoris. FlicManichajos, quos in urbe Roraa invenit,
ejecit. Episcopos xxxi ordinavit. In basilica Sancti exsilio relegavit, et eorum simulacra codicesque
Pauli apostoli sepultus est, tempore Theodorici ante fores basihcae Constantinianae combussit. Ba-
regis et Zenonis Augusti. Et cessavil episcopalus silicas Sanctorura multiraodis ornaraentis decoravit
diebus v. et episcopos cxvii ordinavit. Constituit ut omni die
Gelasius .\fer, ex patre Valerio, scdit annis viii, Dominico hyranusangelorumcaneretur. Omni anno
diebus xviii. Hic amator pauperum fuit, clerum per Africam et Sardiniam episcopis, qui in exsiUo
ampliavil, Romara a farae et periculo liberavit. De retrusi erant, pecunias et vestes ministrabat. Capti-
orani Ecclesia constitutum fecit. Tracfus et hyninos vos per Ligurias et per diversas provincias pecuniis
sicut .\mbrosius composuit, et libros contra Eufy- redemit et egenis multa dona dedit. Post multa
chem Nestorium, qui nunc usque bibliotheca'
et bona opera sub die xis mensis Julii sepultus est in
archivo tenentur rcconditi, edidit. Manichffos, quos basilica Sancti Petri. Et cessavit episcopatus die-
in urbe Roraa inveuit, exsilio deportari pra?cepit, et bus VII.
codices eorum ante fores basilicai Sanctaj Maria> p ^^^,jj_ gg^„g„,,-„ Rommiorum pontificwn historix.
concremavit. Petrum et Achatium in perpetuum
Hormisda Campanus, ex patre Justo, de civitate
diranavit, si non poeniterent, eo quod multa mala
Frisione, sedit annis viii, diebiis xvii. Hic consilio
ct homicidia per eos fierenl. Episcopos lxvii ordi-
navit. In basilica Beati Petri aposloli xi Kal. Pe- Theodeiici regis Ennodium Ticinensem et Fortuna-
cerabris sepultus est. Et cessavit episcopatus die- fum Catinensem episcopum Constantinopolim misit
bus VII. et Graecos absolvit, qoi pro hsereticis Petro .Vlexan-
.\nastasius Romanus, ex patre Petro, de regionc drinoet AchatioConstantinopolitano anathematizati

quinta Caput Tauri, sedit anuo l, mensibus xi, die- erant. Sed Anastasius .\iigustns, quia hferesi Euty-
favebat, temere eos ejecit, et papse intcr
biis XXIV. .Multi ex clero a communione ejus se cianae
subtraxerunt, quia volebat Achatium clam revo- cffitera rescribens superbe dixit : « Nos jubere vo-
care; sed non potuit, quia Dei nutu percussus est. lumus, non juberi. » Non multo post nutu Dei ful-
Episcopos XX consecravit. In basilica Sancti Pefri mine percussus interiit. Justinus vero catholicus
apostoli XIII Kal. Deceuibris sepultus est. Et ccisavit post eum regnavit, et papai jussis libenter in omni-
episcupalus diubus iv. bus paruit, cl Gcrmauum Capuanum episcopuni.

2il OHDERICI VnAMS 212
«liosque a sede aposlolica missos honorifice susce- ^ gavit, el Vigilium diaconem sibi successorem ele-
cum
pit atque, Vitaliano coiisiiIl- i't niullitudine git; sed inde postea |iffiiiitens, sua; subscriplionis
monachorum cl illustrium virorum, a Castellu Ko- chirographum in pneseutia cleri ot seuatus incon-
tundo uscjue Constantiuopolim duxit. Tuac quidam dit. In basilica Sancti Petri apostoli sub dic xvu
de clero coiii(iliccs Achalii tali glorio' iioquiler invi- meiisis Octobris sepultus est. Et cessavit episcopa-
dcrunt, et in majori ccclesia Sauctiu Sophiit! se lus meiises duos, dics quindecim.
concluserunl, consilioque facto, imperalori manda- Joannes Mercurius Romanus, cx patro Projecto
veruut quod nisi Achatius eorum episcopus eis de Coelio-monte, sedit annis ii, mensibus iv, die-
absohitus rcddcrctur, apostoHciB sedi non obsequc- bus VI, temporibus Atlialarici et Justiuiaui. Religio-
rentur. Tunc Ciodovcus rex Krancorum Chrislianus sus Augustus summo amore Christiauai religionis
factus est, et donum beato 1'ctro apostolo cum lidem suam scripsit, propriumqne chirographum,
gemmis pretiosis misit. Praifatus papa a consulatu cum pretiosis muneribus, per Epharchium et Deme-
Senatoris usque ad Syminachum et Boctium lloruit, trium sedi apostolic;e misit. Joaunes episcopos xxi
et episcopos per divcrsa loca numero lv ordinavit. consccravit. In basilica Bcati Petri apostoli vi Kal.
In basilica Beati Petri apostoli viii Idus Augusti Junii scpultus est. Et cessavit episcopatus dies vi.
scpullus esl. Kt cessavit episcopatus dies vu. B Agapitus Romanus, ex patre Gordiano presbytero,
Joaunes Tuscus, ex patre Constantio , sedit sedit mensibus xi, diebus xviii. Ilic a Theodato
annis u, mensibus ix , diebus xvi , a consiilatu rege Gotliorum, qui reginam Amalasuintani Theo-
Maximi usque ad Oljbrium. Tunc Justinus ortho- derici regis filiam occiderat, ad Justinianum Au-
doxus omnes hasreticos vohiit exstinguere, et eccle- gustum missus est; a quo Constantinopoli honori-
sias eorum Deo consecrare. Pro qua re Theoderi- lice susceptus est. Ibi Antheinium, ejusdem urbis
cus Gualamer, quia ha?rcticus erat, nimis exarsit, episcopum, quia duas naturas in Chrislo negabal,
totamque Italiam gladio perimere decrevit. Joannes iii exsilium expulit, el catholicum Menam episco-
itaque papa Ravennee, rogatus a rege, legationem puni consecravit. Deinde Constantinopoli x Kal.
suscepit, atque licet a?ger Constantinopolim adiit, Maii obiit, et corpus ejus in loculo plumbeo Romam
ibique co^cum illuminavit. Tunc cum gloria suscep- translatum est, ac ad beatum Petruin xii Kal. Octo-
tns, Justinum Augustum coronavit ac ab oo in- bris sepultum est. Et cessavit episcopatus mense i,
dulgentiam haereticis pro ereptione Italiai irapetra- diebus xxviii.
vit. Interea rex han-eticus prasclaros senatores el Silverius Campanus, Hormisdaj episcopi Ronife
exconsulesSymmachura etBoetiumgladio peremit. /-1 filius, sedit aiino i, mensibus v, diebus vi. liic
Joannem qnoqiie papam, et senatores, qui Constan- Theodato tyranno perpretium non legitime, sed vi
tinopoli ab Augusto honorifice suscepti sunt, rever- et metu levatus est. Postduos vero nicnsesTheoda-
tentes dolose cepit, et papam in custodia Ravennaj tus Dei nutu exstinctus est, et Guitigis vi tulit
XV Kal. Junii martyrizavit, et ipse nutu Dei xc.viii filiam Amalasuinta?, sibi uxorem ducens, in regem
die subito exspiravit (37). Joannes papa xv episco- levatus est. Justinianus Augustus Belisarium patri-
pos consecravit. Corpus vero ejus de Ravenna trans- cium contra Gothos inisit ut Italiain liberaret. Pa-
latum est ad B. Pelrum. Et cessavit episcopatus tricius itaque Neapolim sibi resistentem cepit, et
dies Lviii. omnes Gothos ac cives peremit; ita ut nec in ec-
Felix Samius, ex patre Catorio, sedit aunis iv,

clesiis sacerdotes vel sanclimouiales saivarenlur.
mensibus ii, diebus iii, temporibus Theoderici et Guitigis vero exercitum Guthorum cito colligens,
Athalarici nepotis ejus, et Justiniani Augusti, a uno anno Romain obsedit, et innumerabiles gladio
consulatu Tiburtii usque ad consulatum Lampadii vel fame, qua; tunc niinia pertotum mundumerat,
et Orestis. Hic cum quiete ordinatus est et episco- uecavit. Nulli licebal Romaiii iiitrare vel exire. Tunc
pos XXIX consecravit. In basilica Deati Pauli apo- omnes possessiones privatfe, vel lisci, vel Ecclesiae,
stoli IV Idus Octobris sepultus est. Et cessavit epi- D i'icendio consumptai sunt. Ilomines vero gladio
scopatus diebus lu. trucidati sunt, alii autem fame vel morbo perierunt.
Bonifacius Romanus, ex patre Sigibuldo, sedit Taiidem gratia Dei per Belisarium Gotlios fugavit
annis u, diebus xxv, tempore Athalarici haeretici et
el Rumam prutexit. Augusta rogante Silverium ut
Justiniani Augusti. In hujus ordinatione per dies Anthemium revocaret hfereticum, iJle fideliter in
xviii in clero et senatu dissensio magua fuit. Nam Dco persistens, non acquievit; sed antecessorum
Dioscorus cum eodem in basilica Constantiniana suoruiu senlentiam sua quoqtie aucloritate obnixe
ordinatus est. Sed panlo post, nutu Dei, ii Idus corruburavit. At illa jussit Belisariu patricio ut
Octobris defunctus est. Hunc nimirum plurima niul- Silvcrium papam in exsilium mitteret, el Vigilium
titudo sequebatur. Bonilacius presljyteris et diaco- apocrisiarium ei siibrogaret. Belisarius autem invi-
nis, notariisque scutellas de hajroditatibus obtulit, tiis jussa complevit, et quibusdam falsis testibus
et alimoniis mullis in periculo famis clero subvenit. jiapam accusaiilibiis quod iirlieiii Koinani regi Go-
In basilica Sancti Petri apostoli synodum congre- thoium per portam Asinariam juxta Luleranis
(37) Cod. iiHravit, vox uullius sensus.

213 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIR. H. 214
tradere disposuisset, euni in palatio Piucio compre- j^ Marcellutn sepultus est. Et cessavit cpiscopatus
bendit. Tiinc Antonina patricia graviter papani mensibus iii, diebus v. Hic episcopos lxxxi conse-
redarguente, Joanues subdiaconus pallium de coUo ad gubernandum clerum, tempore quo
cravit, et
ejus tulit, et in cubiculo e.'cspoliatum veste mona- Ampliatum presb^^terum ac vice domi-
exsulavit,
cliica iiiduit. Silverius itaque in Puncias exsul mis- num suum, et Valentinum episcopum de Sicilia
sus est, ibique pane tribulationis el aqua angustiaj Lateranis destinavit.
sustentalus, xn Kal. Julii sepultus est. llic episco- Pelagius Romanus, ex patre Joanne vicariano,
pos xvni consecravit, ct post obituin multa sanita- sedit annis xi, mensibus x, dicbus xxvii. Duo epi-
tum miracula fecit. Et cessavit episcopatus die- scopi, Joannes de Perusia et Bonus de Reveren-
bus XIV. tino (39), et Andreas presbyter de Hostiis ipsum
Vigilius Ronianus, ex patre Joanno consule, se- ponlificem ordinaverunt. Multitudo enim religioso-
dit annis xv, mensibus vi, diebus xxvi. Tunc Be- rum, sapientum et nobilium ab ejus communione
lisarius bello Guitigem devicit, et Joannes Sangui- se subtraxerat, dicens quod Pelagius in raorte Vi-
narius magister militum noctu insecutus eum cepit. gilii papai se immiscuit, ut tantis pcenis afUigeretur.
Quem ductum Conslantinopolim Justinianus impe- Pelagiiis ergo papa et Narses consilium inierunt.
rator laitus suscepit, palricium et comitem fecit, g dataque litania ad sanctum Pancratium, cuni hym-
Persarum transmisit ubi usque ad
ac juxta lines , nis et canticis spiritnalibus, venerunt ad sanctum
mortem permansit. Belisarium qnoque patricium, Petrum apostolum. Pelagius vero papa , tenens
data ei dignilate militum, Augustus sublimavit cl evangehum et crucem Domini super caput snum,
in Africam misil. Ule vero Guitlarit Vandalorum in ambone ascendit, et sic omni populo satisfecil
regem sub dolo pacis interfocit, et Africam post quia nullum malum peregisset contra Vigilium,
aniios xcix sub republica redegit, Romamque ve- Episcopos XLix consecravit. In basilica Beati Petri
niens, de spoliis Vandalorum mulla Deo et sancto apostoli VI Noiias Martii scpullus est. Et cessavit
Petro pauperibusque Iribuit. Theodora Augusta episcopatus mensibus iii, diebus xxv.
Vigilium papam scriptis urguet (38) ut Anthemium Joannes Romanus, ex patre Anastasio ilhistri,
lueresiarcham revocet! Quud ille oinuino renuit, sedil annis xii meusibus xi diehus xxvi. Tunc
, ,
imo sententiam pra^decessorum irrefragabililer te- Hernli Sindual sibi regem fecerunt, et omnem Ita-
nuit. Suggerentibus igilur invidis Romauis, et pa- liam opprimere coepernnt. Sod Narses, occiso rege,
pam de morte Silvorii velut homicidam accusanti- viriliter illos subjugavit. Amingum quoque et Bucce-
bus, Anlhemus scribo mittilur, et Vigilius papa in linum, duces Francorum prementesltaliam, juvante
ecclesia Sanctas Cecilia; capitur, ac per Siciliam C Deo, peremit, et omnem Italiam in pace et lajtitia
navigio Constantinopulira ducitur. Per biennium custodivit. Romani vero per invidiam eum apud
Grajci coiitenderunt augustali potestate ut heereti- Justinianum accusaverunt et injuste contra illum
cus revocarelur, sicut promiserat dum esset in commoverunt. Narses autem, ubi se ab Auguslo
diaconatus bonore. Scd papa uuUalenus voluit prislina dignitate nudatum sensit, Guinilos Lango-
concedere, optans magis hene muri quam male bardos, qui Pannoniam colebant, ut Italiam invade-
vivere. Taudem, ut ante Justinianum et Theodoram rent accersiit. Quod et factiim est. Non multo post
constanter locutus fuit, et quidani cum probris in Narses mortuus est, et in loculo plumbeo cum om-
faciem ejus alapain dedit, papa in ecclesiam Sancta; nibus divitiis suis Constantinopolim delalus est.
Euphemi» ad culumnara altaris fugit. Sed inde Joannes papa episcopos LXi consecravit, et in basi-
foris ejectus, et fuue misso in colio ejus, per totam lica Sancti Pctri apostoli iii Idus Julii scpultus est.
urbem usque ad vesperum tractus est. Deinde in Et cessavit episcopatus mensibus x, diebus iii.
arcta cuslodia missus est, et clerus Romanus, qui Benedictus Romanus, ex patre Bonifacio, sedit
ciim co venerat, per diversa metalla dispersus est. annis iv, mense i, diebus xxviii. Anno ab Incarna-
Tunc Gothi Vaduain Totilam regem sibi fecerunt, tione Domini 568, Alboin rex Langobardos iu Ita-
nec multo post Romam obsederunt. Fames vero in
D liam adduxit. Tunc etiam fames Halos invasit et
urbe talis facta esl nt etiam mulieres nalos suos Guinilis se tradere coegit. Justinianus vero impe-
vellent comedere. Tandem Totila urbem intravit, rator hoc audiens in /Egyptum misit, ct oneratas
et populo pcr ecclesias dohtesceute, aliquandiu frumenlo naves Romani transmisit, et periclitanti-
obtinuit. Tunc Narses eunuchus et cubicularius al) bus fame subvenit. Is pro victoriis adversarum
Augusto in Italiam missus est, et perempto TotiUi frequentibiis gentiura, Alamannicus, Gothicus, Ala-
rege cum exercitu suo, victoriam iiactus est. Qiiod nicus, Guandalicus et Africanus est agnominatus.
audiens Justiuianus imperator admodum exsultavit, urbem Constautiuopolim Christo Domino
Hic intra
et petentibus Romanis cum Narsele, Vigilium pa- templum exstruxit, quod Groeco vocabulo Agiam
pam cum clero suu remisit; sed .ipse dolore calculi Sophiam nominavit. Cujus opns adeo cuncta oidili-
Syracusis obiit. Denique Via Salaria ad Sanctum cia excellit ut in totis tcrrarum spatiis huic simile
(3S) Leg. : i(rr/e(. Le Prevost.
(39j Leg. : de Ferentiiw. Urbs opiscopaiis in Romae Campaniai

Ho ORDERICI VITALIS 216
inveniri non possil. Eral ciiim ideiii princeps fideâliquot dies caplum coufestini pei-einil. Non multo
catholicus et in operibus rectus, ia judiciis justus; post ubi Ticinum repedavit, beato papa firegorio
ideoquc prospera illi concurrebant iu oinuibus. procurante cum Romanis lirmissimani paccm pe-
Hujus tempore Cassiodorus Senator, postea moua- pigit.
chus, in urbe Hoina lam sa-culari quani divina Eodem temporc, beatus papa Gregorius misil
scientia claruil; qui inlor ca;lcra, qu;p nobililer sarvos Dci, Mcllitum, .\uguslinum ct Joannem, el
scripsit, psalmorum prsecipue occulta potenlissime cum eis timentes Dominum, iu praedi-
alios plures
rescravit. gentem Anglorum, ut converteret eos ad

catione ad
Tunc etiam Diony.sius abbas in urbe Roma coa- Uoniinum nostruin Jesum Christuin. Post multa ct
stitutus paschalem calculum niiranda arirumeula- magna opera ia basilica Beali Pclri apostoli ante
tione composuit. secrelarium iv Idus Martii sepultus est. Ilic ordiua-
Priscianus quoquc Ca>sariensis apud Constantino- vit episcopos per diversa loca lxii. Et cessavit epi-
polim grammatica; artis, ut ita dixerini. profuada scopatus niensibus v, diebus xviii.
rimatus est. Sabinianus Tuscus, de civitale Blcsa, de patre

Arator nihilominus Romaiue Ecclesia; subdiaco- Bono, sedit anno i, mensibus v, diebus ix. Tunc
nus, poeta mirabilis, apostolorum Actus hexametris B gravis iu urbe Roma fames fuit. Papa vero, pace
versibus oxaravit. cum gente Langobardorum facta, jussit aperire
Tuoc eliam bealissimus pater Benedictiis, cl horrea Ecclesi», et venundari frumenla per soli-
prius iu loco qui Siibjacus dicitur, qui ab urbe xl diini unum Irilici modios xxx. In ecclcsia Beati
millibus abest, et postea in castro Cassino, magnis Petri apostoli vi Kal. Martii sepultus est. Hic ordi-
vitse meritis et apostolicis virtutibus effulsit ; cujus navit cpiscopos xxvi. Et cessavil episcopatus mcn-
vitam, ut nolum cst, beatus papa Gregorius in suis sibus XI, diebus vero xxiii.
Dialogis suavi sermone composuit, Ronifacius Romanus, ex patre Joannc Cappa-

XXVIII. Seqnentia Romanorttm ponttficuin hisloria;. doco, sedit mensibus viii, diebus xxii. Ilic obtinuit
Benedictus papa in multis laboribus et aftlictio- apud Focam principem ut sedes apostolica caput
nibus fatigatus obiit, et in basilica Sancti Petri esset omnium Ecclesiarum, qiiia Constantinopoli-
aposloli II Kal. Augusti sepullus est. Hic epi^copos taaa Ecclesia se Romanaj pra?ferebat et priinara se
xxr consecravit. Et cessavit episcopatus mensibus oinnium Ecclesiarum scribebat. Sepultus est autem
III, diebus x. ia ecclesia Sancti Petri apostoli u Idus .Novembris.
Pelagius Romanus, de patre Winigildo, sedit an- Hic consecravit episcopos xxi. Et cessavit episcopa-
nis s, measibus ii, diebus x. Hic absquc jussione ^ lus incnsibus x, diebus vi.
Augusti ordinatus esl, eo quod Langobardi Romam Bouifacius, nationeMarsorum, de civitate Vale-
obsiderent, Italiamque nimis devastarent. Tuac ria, ex patre Joanne medico, sedit annis vi, mensi-
nimia; clades et pluvia", fuerimt. Inguinaria pestis bus viii, diebus xui. Hujus tempore fames ct pesti-
papam subito percussum vii Idus Februarii exstin- leiili;e et iauudatioaes aqnarum gravissima' fuerunt.
xit, qui apud Beatum Petrum sepultns est. Hic epi- Tunc pctiil papa Bonifacius a Foca principe tera-
scopos per divcrsa loca xlviii ordinavit. Et cessavit pliim, quod appellatur Pantheon, et impetratuin
episcopatus mensibus vi, diebus xxv. dcdicavit in honoreni Omuium Sanctorum. Hic
Gregorius, arte philosophus, Gordiani pra^toris a|)ud Bcatum Petrum aposlolum viii Kal. Junii se-
viri clarissinii et beata; Silvia; filiiis, pi-tefiiil an- pultus est. Episcopos ordinavit xx.xvi. Et cessavit
nis xiii, mensibus vi, diebus x, temporibus Tiberii cpiscopatus mensibus vi, diebus xxxv.
Constantiai , Mauricii et Focse Augustoruni. Hic Deusdedit Romanus, ex patre Stcphauo subdia-
exposuit homelias Evangeliornm numero xl, Job, coao, sedit annis iii, diebus xxiii. Hic cleruiu valde
Ezechielem, Pastoraleraque odidit librum et Dialo- dilcxil el honoravit. Tunc Eleutherius, patricius et
gum, et mulla alia quffl enumerare non possumus. j) cubicularius. iNeapoIim expugnavit, et Joaunem
Doctor enim incomparabilis enituit, et niulta saga- Compsinum, qui multos occiderat, rebellantem pe-
citate, ingentique studio dicendi et scribendi utili- reniit. la tola itaque Italia pax facta est. Tiinc terra;-
ter laboravit, Ecclcsi.-pque Dei filiis admodum pro- inotus magnus factus est. Percu^sio scabicrum in
fuit. Hic augmeatavil in precatione caaonis Dii's- populo talis secuta cst ut iiullus raorluuni suuin
gve nostros in twi pacc disponas, elc. Ronianiis posset cogaoscere. Deusdedit papa vi Idiis .Novein-
patricius et exarchus Romam venit, et perturbatio- bris apud Beatuin Petrum apostolura sepultus ost,
nem magnam Romanis civibus excitavit. Nam, diim et pro exsequiis suis omni cleru rogam integrain
Ravennam revertcrctur, teuuit civitates qua; a Lau- unam dimisit. llic episcopos ordinavil xxix. Et ces-
gobardis tenebantur, Sutriuin videlicet ac Polimar- savit episcopatus mense i, diebus xvi.
tium, Ameriam, Perusiam cl alias plures. Unde Bonifacius Campanus, de civitate Neapoli, ex
Agilulfiis rex valde iratiis ciim valido exercilu Pe- patic Joanne, sodil aanis v. Ilic miti.ssiiaus homi-
rusiam petiit, ibique Maurisioaem Langobardornm nnm fnit, et multa boiia ia Ecclesia couslituil. Tunc
ducem, qui se Romanis tradiderat, obsedit, et post Elcutherius patricius intarta (40) regnum invasit.
(40; 1. e. rcbellis. Vid. Caugii Gloss. verbo antartes. Duchesne pro inlarla lej;it in Tharsia.
,
217 IIISTUKI.V ECCLESIAST ICA. — PARS 1. — Llli. II. •218

«
sed Roiiiam veiiiens Luceolis a Ravennatibus mili- \ insanivit in pejus, ita ut quosdam eorum in custo-
Papa vcro apud Reatum Pe-
tibus interemptus est. diam retruderel, alios in exsilium deportaret, alios
truni apostolum vni Kal. .Novembris sepuUus est. autem verbcribus submitteret. Tunc Martinus papa
Hic episcopos xxix ordinavit. Et cessavit episeopa- in urbe Roma c et v proesules congregavit, et,
tus diebus xiii. daranatis haTcsibus, Ecclesiam Dei confirmavit.

Ilonorius Campanus, e.x patre Petronio coiisule, Poslea instinctu Pauli , Constantinus imperator
sedit annis xii, mensibus xi, diebus xxii, tempore Theodorum exarchum iu Italiam misit, elMartinum
Heraclii imperatoris. Hic multa bona fecit et do- papara pcr cum Chersonam in exsilium duci fecit,
cuit, et basilicas sanctorum multis ornainentis de- ubi sanctus prfpsul xv Kal. Octobris obiit.
coravit. Hic constituit ul omni Sabbato litania a Eugenius Romanus, de regione priiua .\dventi-
beato ApoUinari eseat, et ad bealum Petrum, cum iiensi, clericus a cunabulis, ex patre Ruliniano,
hymnis el canlicis spiritualibus, omnis populus oc- sedit annis ii, mensibus ix, diebus xxiv. Hic mul-
currat. Episcopos vero lxxxi consecravit, et iv Idiis tum bonus fuit, et Petrum Constantinopolitanum
Octobris sepultus est in ecclesia Beata; martyris episcopum pra; ha-resi anatheraatizavit. Episcopos
Agna}, quam ipsea solo conslruxit. Et cessavit epi- XXI ordiuavit. Sepultus est autem iv iNonas Julii ad
scopatus anno i, mensibus vii, diebus xvii. g Beatum Petrum apostolum. Et cessavit episcopatus
Severinus Roraanus, ex patre Albieno, sedit meii- mense i, diebus xxi.
sibus II, diebus ii, sub Heraclio imperatoro. Hic Vitalianus Signensis Campanus, de patre .inas-
mitis et largus fuit, clerum et pauperes multum tasio, sedit aunis xiv, mensibus vi. Hic bene regu-
amavit. Tunc a Mauricio chartulario, et Isacio pa- laris fuit, et episcopos xcvu consecravit. Tunc
tricio et exarcho, ac exercitu Romano episcopium Constantinus Augustus Romoaldum, Grimoaldi re-
Lateranense violenter devastatum est. Prtefatus vero gis niium, in Benevento obsedit, sed inde victus
papa, postquam episcopos iv ordinavit, apud Bea- fuglens, Romam venit. Ibi vero a papa cum clero
tum Pctrum iv iNonas Augusti sepultus est. Et ces- honorifice susceptus xii diebus perseveravit, et
savit episcopatus mensibus iii, diebus sxiv. omnia quae in sere ad ornatum civitatis erant, de-
.Foannes Dalmala, ex patre Venantio scholastico, posuit. Italis quoque et aliis genlibus sibi subditis
sedit anno i, mensibus ix, dicbus xviii. Hic per multa mala fecit, et a suis postmodum in Sicilia,
oranem Dalmatiam et Istriam multas pecunias pro dum balnearetur, occisus est. Post quem Mezentius
redemptione captivorum per sanctissimum abbatem tjrannus regnum invasit. Tunc Sarraceni magnam
Martinum misit, et inde reliquias sanctorum deoen- stragem Christianorum in Sicilia fecerunt. Porro
ter transferri fecit. Ipse iv Idus Octobris apud Sanc- ^ Vitalianus papa vi Kal. Fcbruarii ad Bealum Petrum
tum Petruni sepultiis est. Et cessavit episcopatus apostolum sepultus est. Et cessavit episcopatus men-
mense i, diebus xiii. sibus II, diebus xiu.
Theodorus Grrecus, ex parte Theodoro episcopo, Adeodatus Romanus, exmonachus, de palre Jo-
de civitate Jerusolyma, sedit annisvi, meusibus v, biano, sedit annis iv, mensihus ii, diebus v. Tunc
diebus XVIII. Tunc uefandus .Mauricliis chartulaiius in urbe Syracusana Mezentius ab exercitu llaliaB
contra Isacium patricium intartizavit, et omuesju- interemptus est, et multis ex judicibus truncatis
dices cum exercitu sacramentis secum strinxit. caput ejusdem Conslautinopolim delatum est.
Isacius vero Douum raagistrum mllitum et sacella- Deinde Sarraceni prsedictam urbem obtinuerunt
riuni suum coutra eum raisit, captumque decollari, multamque in populo occisionem fecerunt; ni-
et caput ejus ia stipitc in circo Ravennatis poni miamque praedam, quam illuc nuper Constantinus
fecit, et imboiatos in arcto carcere ut punirentur imperatorsecum detulerat, auferentes, Alexandriam
servavit. Ipse autem paulo post nutu Uei subilo reversi sunt. Prffifatus papa episcopos XL et vi ordi-
periit, et Theodorus Calliopa ab imperatore missus navit, et apud Beatum Petrum vi Kal. Julii sepultus
ad regiincn Italiaj successit. Theodorus papa mul- i-i est. Et cossavit episcopatus mensibus iii, diebus sv.
tuin pius et boiius fuit, et Pjrrhum ac Paulum Tunc inauditfe pluvia; et tonitrua fuerunt, legu-
h.Treticos episcopos Constantinopolis deposuit. Hic mina colligi nequiverunt; sed alio anno sponle
eiîscopos xLVi ordinavit. Idus Maii ad Beatum Pe- renata sunt.
trum aposlolum scpultus est. Et cessavit episcopa- Donus Romanus, ex patre Mauricio, sedit anno i,
tus mense i, diebus xvi. mensibus v, diebus x. Tunc cometes in Oriente,
Martinus Tudcrtinus sedil aniiis vi, niense i, die- Augusto mense, apparuit, et per tres menses a galli
biis xxvi. Hujus tempore Paulus Constantinopoli- cantu usquc maue in niultis regionibus intuentes
tanus episcopus contra calhulicum dogma insurre- terruit, et mors hominum ab Oriente successit.
xit, et Romanae sedis allare, quod in domo Placidiai Donus papa [clerum] diversis honoribus ampliavit,
consecratiim erat, temero subvcrtens diripuit; pro- ct opiscopos VI consecravit. Deinde apud Bealuiii
hiboiis nc apocrisiarii Ilomani adorare, vel immacu- Petrnm apostolum iii Idus Aprilis sepultus est. Et
Idtam hostiam Deo ibidem ofTcrre valerent, nec cessavit episcopatus mensibus ii, diebus xv.
cummunionis sacramcnta perciporeiil. Ab eisdeui Agatho Siculus scdit aniiis ii, mcnsibiis vi, dic-
cigo et ab aliis orthoduxis piaesulibus commuuitus, bus IV, lcmpurc Cunslautini, lloraclii cl Tibcrii
219 OKDERICI VITALIS 220
Augiistoriiiu. Tuiic liiiia ecli|isiin iiicnse Junio per \ senem et religiusum, elegcruiit. Ilic diutina iiitlr-
dics XVIII passa est, ot inirabilis iiiortalitas secuta iiiiUite deteiitus est, et episcopos xvi ordinavit. Ad
est. Parentes et tilii bini vel terni ad sepulora du- Beatuni Petrum apostolum x Kal. Octobris sepul-
cebantur. Tunc legati apostolicaj sedis ab inipera- tus est. Et cessavit episcopatus mcnsibus ii, diebus
toribiis in uibe rcgia lionorifice suscepti sunt, et XXIII.
CL episcopos orientalium paitiuni ad disserendain Selîus Syrus, ex Anliochia, de palrc Tiberiii, in

fidem catholicam in sjnodo generali congregave- Panorniu Sicilia', sedit anuis xiii, mensibus viii,
runt. Ibi Georgius Constantinopolitanus ab ha-resi diebus xxiii, lciuporc Justiniani Augusti, filii Coii-
convictus quievit. Perliuax vero Macharius Antio- stantini. Defunclo Conone papa, pars populi elegil
chenus ciiiu suis scquacibus damnari meriiit; naiii Tbeodorum archipresbyterum. pars altcra Pascha-
generali judicio dcpositus esl et ia exsilium Hoinam lein archidiaconem. Sed duin niiuia dissensio fieret,
directus Theophanius vero abbas de insuhi
cst. Sergius a clero eleclus esl. Paschalis vero Joanni
SiciUensi constitutus est. Agatho papa xviii episco- Plantino exarcho clam pretium dedit, per euin
pos consecravit. llic iv Idiis Januarii apud Beatum violenter papatuin invadere volens, sod frustra.
Petruin apostoluiii sepultus est. Et cessavit episco- Non multo jiost, pro quibusdam incantationibus
patus anno i, mensibiis vii, diebus v. B quibus inha?rebat, ab archidiaconatu ejectus est, et
XXl.X. Seiiuenlia liomnnorum pontificum historise. post qninquennium impoeniteus mortuus est. Jiisti-
Leo junior, natione Siculus, de palre Paulo, sc- iiianus imperalor concilium in urbe regia lieri
dit meusibus x, diebus xvii. Hic muitum fuit elo- jussit, quod, imperiali inanu tirmatuiu, Roniain
quens, in divinis Scripturis instruclus, Greeca et Sergio papse per Sergium magistrianum misit. Sed
Latina hngua eruditus, canlilena et psahuodia pra;- ille, quia quffidam contraria ecclesiastico dogmati
cipuiis, et iii cunclis operibus bonis mulluiu stre- ibidem inserta erant, subscribere noliiit ; inde tur-
nuus. Sextam synodum intra palatium Constantini batio inagna orta est. Zacharias euiui protospalha-
Augusti, qnod Trullus appellatur, celebralam susce- rius ab Augusto Roiuaiu luissus est ut pontilicem
pit, et de Graeco in Latinum sludiosissime Iranstu- comprchenderet et Constantinopolim deportaret.
Ht. Tunc XVI die mensis Aprilis, indictione xi posl Verum, Deo excitante, Ravennas luilitia et Penta-
coenara Doniiiii, luua ecclipsim pertulit, et pene politaui Romam convenerunt, el portas civitatis ut
tota nocte in sanguineo vultu elaboravit, et post Zachariam occiderent clauserunt. Ipse vero treme-
galli cantuni paulatira elimpidare coepit. Leo papa bnndus in cubiculum pontilicis fugit, et sub lecto
XXIII episcopos ordinavit. Deinde v Nonas Julii ad /-, pro tiiuore mortis meticulosns delituil. Cumque
Beatuin Petriira apostoUiin sepultus est. Et cessa- Ilavenna! exercitus per portam Beati Petri apostoli
vit episcopatus mensibus xi, diebus xxn. cum armis in Lateranense episcopium venisset, et
Benedictus junior Romanus, de patre Joanne, fores patriarchii, qute clausse erant, uisi aperireii-
sedit ;inensibus x, diebus xii. Ilic ab infantia Ec- tur, in terram mittere minaretur, beatus papa
clesiaj niililavit et bonis operibus studuit. Tempore egressus, milites et populuin, qui pro illo cucurre-
Justiniani et lleraclii lloruit. Tunc luna velut sub rant, honoritice suscepit, datoqiie suavi responso,
nube omnino obumbrata est coelo sereno in Theo- eorum corda linivit. lUi autcm, zelo Dei et amore
phania. Febrnario autem in die stella ab occasu praisulis accensi, a palriarchii custodia non reces-
exiit, et in partes Orientis declinavit. Post hac in sernnt, quousque denominatum spathariuin cum in-
Martio mons Bravius in Caiupania per dies x eruc- juriis ah urbe depellerent. Porro is, qui illuiu uiise-
tavit, et orania vicina prae cinere ipsius extermi- rat, ipso inlempore Domino retribueute, jure regno
nata sunt. Pra?falus papa xii episcopos ordinavit, privalus est, et Ecclesia Dei cam suo pra^sule inco-
et ipse VIII Idus Maii ad Beatum Petrum sepultus Uiinis, Christo favenle, conservata est. Sergius papa
est. Et cessavit episcopatus mensibus ii, die- iii sacrario Sancti Petri in capsa argentca magnani
bus XV. ]) porlionem sauctae Grucis, Deo monstrante, reperit,
Joannes Syrus, de Aiitiochia, ex patre Cyriaco, ct iu die Exaltatiouis ejusdem a populo singulis
sedit anno i, diebus ix, tempore Jusliniani Augusti. auiiis adorari constituit. Ilic confractionis tempore
Hic dum essct diaconus, ab Agathone papa cum Doniinici corporis, Agnus Dci a clero et populo ter
aliis sacerdotibus in i-egiara urbem missus est. iv cantari statuit. Damianum vero Ravennte archic-
Nonas Angusti ad Beatum Petrum apostolum se- piscopum, etBertoaldum Dorobernioe archiepisco-
pullus est. Et cessavit episcopatus mensibns ii, pum, et Clementem Guillebrurdum in gente Fresio-
diebus xviii. llic diiitina iulirmitate detentus est, et nuin, aliosque per diversas provincias episcopos
episcopos XIII ordinavit. xcvii ordinavit. In basilica Beati Petri apostoli vi
Conon Siculus, de patre Traceseo, sedit niensi- Idus Septembris sepultus est, sub Tiberio Auguslo.
bus XI. In cjus flectione luagna contentio facta est. El cessavit episcopatus mense i, diebus xx.
Nam clerus in Petnim archipresbyterum iutendebal, Joanues Gr«cus, sedit annis iii, mensibus ii,
el exercitus in sequentcm cjus Theodorum presby- diebus xu. Theofilatium exarchum Italia!, ne peri-
terum. Sed repente nutu Dei dereliclis Petro et ineretur a tumultuaute populo iii urbe Roma, suis
Theodoro, omnes domnum Cononem, pulchrum mouitis salvavit. Gisulfum quoque ducem Langobar-
,
221 HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS I. — 1,1 222
doruni, qui iii Canipaiiia incendia ct multa mala A tra Tiberium pugnavit, scd victiis ct clcricus factus
faciehat, pro captivis multis munoribus datis, ad est. Nefanda Agarenorum gens llispaniam x annis
sua redire fecit. Hic episcopos xv consecravit et afflixit ,
quam Rhodauum transire voleutem ad
sepultus est ad Beatum Petrum, et cessavit episco- Franciam Eudo Aquitanorumdux vicit et ex eiscccM
patus mense r, diebus xviii. peremit. Mille vero etquingenti Francorum ibi tan-
Joannes Grajcus, de patre Platone, sedit anuis ii, tummodo cecidisse leguntur. Tunc, in quodam loco
mensibus vi, diebus svii. Hic eruditissimus et fa- Campaniae pluvia quasi ignea de coelo cadere visa
cundus tempore Tiberii et Justiniani floruit, et in est, et trilicum ac hordeum alque legumen com-
coemeteriissanctorum, ecclesiisque, multa, quai bussit.
diruta vel detecta fuerant, diligentcr emendavit. Leone principe, Constantinopolis biennio ab
Tunc Aripertus Raginberti Taurinensium ducis Agarenis obsessa est, sed, protegeute Deo, capta
filius, rex Langobardorum, Alpes Cottias Sancto non est. De populo tamen urbis cccm fame vel
Petro reddidit, et donationeni litteris aureis exara- peste perierunt,
tara reformavit. Justinianus imperator, ausilio Liudprandus, rex Langobardorum, Romanos tunc
Terbelli Bulgarorum regis, regnuni quod amiserat gvavabat; sed borlatu prffisulis ac precibus et sanc-
recuperavit, imperiique invasores Leonem et Tibe- B tilate coercitus, postea quievit.
rium in circo coram omni populo jugulari fecit. Basilius dux et Paulus exarchus, aliique malitiosi,
Joannes papa xi episcopos ordinavit. Sepultus est jussu Leonis Augusli, Gregorium papam periraere
autem ad Beatum Pelrum apostulum ante altare nitebantur. Sed Romani atque Langobardi nutu Dei
SanctcE Dei genitricis Marise, quod ipse construxit, tolis nisibus resistebant et beatum praesulem prote-
XV Kal. Novembris. El cessavit episcopatus mensi- gebant. Jordanum chartularium el Joannem Bario-
bus II. nem et Exclaratum ducem, Uliumque ejus Adrianum
Sisinnius Syrus, ox patrc Joanne, sedit diebus interfecerunt, et nefarios couatus Augusti penitus
XX. Hic animo constans et de Romanis soliicitus prffipedieruul. Decreveral enim ut in uulla ecclesia
erat, sed podagra detentus nimis anxiabatur. Vice- imago Salvatoris, vel ejus sanctse Genitricis, aut
sima die ordinationis suse subilo exspiravit, et ad cujuslibet sancti martyris, aut angeli haberetur.
Beatum Petrum sepultus est. Et cessavit episcopa- Maledicta enim asserebat omnia. Sacras ergo ima-
tus mense i, diebus xviii. gines in urbe regia deponi jussit et in medio tlam-
Conslantinus Syrus, ex patre Joanne, sedit annis mis concremari corapulit. Prohibenles vero absci-
viir, diebus xv. Hic vir valde bonus fuit. Tunc sione capitis aut aliorum membrorum condemnavit
Ronia»magna fames ti-ibus annis facta est, quam ^ Germanum utique Constantinopolitanumantistitem,
maxima ubertas seeuta est. Justinianus imperator qui sibi in hoc obstabat, pr;psiilatu privavit, et
Theodorum patricium in Italiam misit, Ravennam Anastasium presbyterum subrogavit. Mense Janua-
cepit, et superbum Felicem archiepiscopum lumi- rio, per x dies stella, quaj Antefer dicitur, cum ra-
nibus privalum in Ponto exsulare fecit. Papa vero, diis in Occidente mieuit. Post haec Tiberius Peta-
rogatu prffifati principis , Constantinopolim cum sius regnum iuvadere nisus est, sed, Euticio exar-
multis profectus est, et ibidem a Jusliniano et Tibe- cho et Romanis pugnantibus, occisus est. Gregorius
rio tilio ejus ac populo multum IionoriUce suscep- papa CL episcopos ordiuavit, et post multa bona
lus esl. I\on multo post Philippicus Justinianum opera iu Idus Februarii ad Beatura Petrum aposlo-
occidit et regnum invasit. Sed paulo post, ipso lam sepultus est. Et cessavit episcopatus mense i,
depulso , Anastasius imperium suscepit et vera; diebus v.

lidei consensit. Pra?fatus papa lxiv episcopos con- Gregorius Syrus, ex patra Joanne, sedit annis x.
secravit, et vi Idus Januarii ad Beatum Petrum mensibus vui, diebus xxv, Leone et Constantino
apostolum sepultus est. Et cessavit episcopatus imperantibus. Ilic sanctitate ,
pietate, sapientia,
diebus xl. et Latina facundia admodum clarus fuit,

J) Grseca
Gregorius Romanus, ex patre Marcello, sedit mulla coudidit, et in multis ecclesias Dei ornavit,
annis xvi, mensibus ix, diebus xi, tempore Anastasii, In urbe Roma synodum xciii episcoporum congre-
Theodosii, Leonis atque Constantiui Augustoruin. gavit, contra hiereticos imperatores Leonem et
Ilic multas ecelcsias et abbalias construxit , et Constantinum, qui sacras Dei et sanctoruni ejus
inulta alia bona quiE enumcrare impossibile est, iraagines ab ecclesiis eliminabant et irreverentor
fecit. Germauiam
Hic per Bonifacium episcopum urebant. In canone hoc a sacerdote dicendum adje-
ad fidem Christi couvertit. Tuncluiia usque ad me- cit : Quorum sotemnitas hodie in conspeclu majesta-
diam nocteni cruentata visa est, fluvius Tiberis tis tuse cekbralur, Domine Deiis noster,in toto orbe
inundavit et per vii dies Homam occupavit, ita ut terrarum, et in oratorio in lapide scribifecit. Liud-
portim Flaminiam egressus transcenderet et in Via prandus rex Romam obscdit. Pro qua re papa a Ca-
Lata ad unam et semis slaturam aqua excresceret. rolo rege Francorum auxilium petii!. Tunc pro
Grogorio papa cum clero et plebe litanias crebro Transamundo duce Spolitanorum, qui Roraam con-
agcQle ,
post octavum dicm jam misertus Duus fugerat, qualuor urbes Romanis ablala:; siint. Hea-
aquam amovit. Anastasius de imperio dejectus con- tus papa episcopos i.xxx consccravit, et iv Ival.
223 OllDERlCI VlTAl.lS 22t
Decenibris ia ecclesia SanctiPetri apostoli sepultus
^ XXX. Seijuenlia Uomiimruin \iiiiUifiam hislorix.
est. Et ccssavit episcopatus dielnis viii. Steiibanus Siculus, ex patreOlibo, sedit annis iii,
Zachaiias Gra-cus, e.t patre Polochrouio, sedit meusibus v, diebus xxviii. Vir streiiuiis et bouus ac
annis x, mensibusui, diebus xiv. Hic omnibusbonis sapiens, Ecclesia; Dei admodum jirufuit. Anle elec-
ornatus, Ecclesice Uei Tunc llalia uimis
profuit. tioiicm cjus inaudita malitia HonKc peracta est.
turbata crat. Papa itaque Liudprandum regem adiil âm Toto .Nepesinus dux Constauliiiuiii laicuiii fra-
ct paceiii in x.t aniios lirmavit, caplivosque rcdiixit. trem suum ab invito Georgio Prajnestinaj episcopu
Lindprandus x.xxii anno regui sui obiit, el Ualcbi- papam cousocrari coegit. Post quam ordinationem
sus, Peminonis ducis Forojulianorum filius, regnum Georgius in ajgriludinem corruil, nimiumque iniir-
Tunc dum ConsLantinus imperalor conlra
suscepit. malus nunquam postoa missam cantavit. Fjus eniin
Agarenos isset, (luidain nomine .Artavaslus iuipe- dextera manus aruil el coutracta est, quam nec ad
rium furlim invasit. Constantinus vero exercitum os suum ferre valuit, sed eodem anno ipse pessimo
Orieutis congregavit, urbem virililer expugnans re- languore obiit. Post annuin Roma Chrisloforo pri-
gem cepit, et rebellera cum suis complicibus oculis micerio et Sergio sacellario tradita est, et Toto diix
privavit. Tunc Carlomannus, Ciruli .Martelli Fran- a Demetrio el Gralioso fruudulenter occisus est.
corum regis montc Cassino monachus fac-
liliiis, iii
B Post li;ec Stephanus papa, legitime a cunctis electus
tus est. Ratchisus quoque rex hortante papa, Ro- est. Non multo post a quibusdam malignisConstan-
mam venit, nutuque Dei deposito diademate regni, linus invasor et Passibius frater ejus ac Thcodorus
nionachiis factiis cst. Zacharias papa librus iv Dia- episcopus et vicedominus capti et orbati sunt ; et
logorura beali Gregorii papae de Latino in Graicum Christofurus ac Sergius filius ejus, aliique inulti
transtulit, et lxxxv episcopos ordinavit. Idus vero dolo et immisione Desiderii regis perierunt. Inter
Martii ad Realum Petriim apostoluin sepultus est. ha;c Stephauus papa, in ordinationis suro exordio,
Et cessavit episcopatus dielius xii. Sergium sccuudicerium adCaruluniMagnum regeui
Stephanus liomanus, ex patre Coustantino, sedit Francorum diroxit, elcnnsilium auxiliumque ab eo
aunis v, diebus xxvin. Tunc Stephanus presbyter a poposcit. Cui gratanter ille xii episcopos de Fraiicis
populo electus fuit. Sed terlio die, dum a somuo probatissimos, et in divinis Scripluris, sanctorum-
surrexisset, et sedens alacritcr res suas disponerct, que canunum institutionibus eruditos direxil.
subito alienalus obmutuit et in crastinum obiil. Mense Aprili mullorum synodus pra^sulum iu ba-
Deinde Stephanus est ordinatus diaconus, cunclis silica Sancti Salvatoris juxta Lateranis aggregata
virtutibus adornalus. Tunc Aislulfus, Langobardo- esl ; atque Constantinus, qui de laico repentc cleri-
runi rex, sanctam Ecclesiain nimis persoqucbatur, G cus et pontifes elfectus fuerat, omniuin judicio coii-
et Romam ditioni sua' omuino subjugare nitebaliir. demuatus est. Deinde generalis sententia sub aiia-
Quapropter papa, dum nil apud eum precibus vel llieiiiatis interdictione prolata est ut nullus laico-
muneribus valeret, coaclus est pro sauctae Ecclesite rum, nec ex alio ordine, nisi per disLincLos gradiis
defensione Galliam adire. Pippinus vero rex cum ad praisulatum promoveatur ; ac ut omnia, quai idem
Francis eum honorilice suscepit, et hiemare Parisius Constantinus iu ecclesiasticis ad divinum cultum
adsanctum Dionysiumfecit. Posteacumexercitu Gal- cgit, iterarentur, praiLer baplisma atque sacrum
iorumPapiamobsedit, etAistulfum Romanis pacem chrisma, Stephauus papa episcopos xxx consecra-
jurare coegit. Sed postquam Pippinus ad sua rever- vit, et apud Beatum Petrum sepultus est. Et cessa-
sus esl, Aistulfus pejeratus est. Romaiu enim iv viL episcopatus diebus viir.
inensibus obsedit, et multa sanctorum corpora elfo- Adrianus Ronianus, ex patre Theodoro, de regione
diens ccemeteria violavit. Iterum Pippinus, precibus Via Lata, sedit anuis xxni, meusibus x, diebus xvn ,
papa2 ductus, Papiam obsedit, et a perjuro Raven- Ilic nobilis et pulcher, consLaus, pius et sanctus
nam et Narnium ac Ariminum et niulta alia quae fuit. Tunc Desiderius, Langobardorum rcx, iunu-
ablata fuerant, beato Petro reddi compulit. Non 1) raera mala Roinai et Ravenna^ et subdilis earum
multo post Aistulfus in venatu, divino ictu percus- faciebaL. Carolus ergo Magnus rogatu papae in Ita-
sns, periit, et Desiderius dux regnum ejus invasit. liam venit, Ticinura vi mensibus obscdit, Deoque
Stephanus papa xv episcopos ordinavit, ac Pippi- jiivante cepit, Sabbatoque Paschio cum siiis hono-
num regem Francorum atque Bertradain reginam Romae susceptus est. Desiderium vero regem
rifice
et filios eorum Carolum et Carlomannum consecra- eaptum cum uxore sua Franciam niisit, el beato
vit. Deinde vero Kal. Muii ad Beatum Petrum PcLro qu» sibi ablata fuerant restituit. Adrianus
apostuliim sepullus est. Et cessavit episcopatus papa ecclesias et ornaLus et multa mira fecil, el
diebus v. ConsLanLinum Augustum cccl episcopos in Nicica
Paulus Uomanus, SLephani fraLer, sedit aniiis x, congregare suis precibus compuliL, quam synodum
mense l. Ilic tempore Constantini et Leonis raulLa de Giweo in LaLinum Tunc, xx
trausferri fecit.
bona operaLus esL, Fpiscupos lx ordiuaviL, eL post anno ejusdem papatus, Tiberis fluvius ad portam
ejus obitum cessavit episcopatus anno et mense i, i Sancti Petri veiiit et multa damna civibus intulit,
qiiando, Constautinus transgres?or aposLolicam se- Sed papa lilanias instituit, et misertus Dominus
deni iuvasil. aquam amuvit. liic episcopos clxxxv ordinaviL, ct
2>o IIISTORIA ECCLESIASTICA. — l'ARS I. — LIR. II. 2-26
VII Kal. Janiiarii ad Reatum Pctrum sepultus est, et » tus, et in pontincali tlirono positus cst, sed paulo
eodem die Leo papa ei subrogatus est. post sanctc defunctus esl.
Leo Romanns, ex patre Aizuppio, scdit annis xx, Gregorius Romanus, ex patre Joanne, pulclier et
mensibus v, diebus xvi, pr£edeces3oribus suis in nobilis, sapiens et sanctus, sedit annis xvi. Tunc
omnibus similis. Hic dum bene qua^ bona sunt age- Agareni de flnibus suis exierunt, et insiilas ac re-
ret, et quadam die in lilaniis ad Beatum Petrum giones Christianorum graviter desolaverunt, homi-
aposloliim cum populo pergeret, Paschalis primi- nibusque peremptis, basilicas et habitacula fideliuni
cerius et Campolus sacellarius cnni armatis satel- despoliaverunt et debacchantes destruxerunt. Gre-
lilibus suis de populumque
insidiis prosilierunt, gorius ergo papa muros Ostiaj fecit, qua> ob hoc
inermem timore arniorum fugaverunt, ct papam postuiodum Gregorianopolis dicta est. Hic alia in-
anle altare Sancli Petri oculis el liugua privare numera buna fecit. Multas cnim basilicas construxit,
nisi sunt. Sed post aliquot dies Albinus cubicula- et niulta sanctorum corpora transtulil, et in locis
rius eura de carcere eripuit, et Dominus omnipo- opportunis diligenter aptavit. Episcopos clxxxv con-
tens integram sanitatem illi contulit. Winigis vero, secravit, et in basilica Sancti Petri apostoli sepul-
dux Spolctanorum, ei suppetias advenit, et videns tus est. Et cessavit episcopatus dies xv.
papam, qui fustibus laniatus, et semivivus in san- g Sergius Romanus, ex patre Sergio, sedit annis iii.
guine revolutus ante aram fuerat, mirabiliter sana- Qui dum electus ex raore fuisset, Joannes diaco-
tura, cura aliis fidelibus Dominum glorificavit. Post nus cum agresti manu bellicis telis armata januas
haec papa Carolum Maguum regem adiit, et queri- fregit, et legis et ordinis traditionem transgres-
moniam de rebus gestis ei deprompsit. At ille tan- sus, per vim in patriarchium intravit. Sed post
tura virum honorifice suscepit, et cura duobus ar- unam horam cuneus ejus timore correptus fugit, et
chiepiscopis, Idilvaldo et Arnone, atque vi episcopis Joannes invasor captus et csesus ac diaconatu pri-
et Iribiis coraitibus remisit. Ipse quoque rex postea vatus est. In illo tempore, Lotharius Augustus Dro-
Romam venit, et ab eodem papa, in Die Natalis gonem, archiepiscopum Mettensem, et Ludovi-
Doraini, in ecclesia Sancti Petri coronatus est, et cum tilium suum, cum multis episcopis et abbati<
ab omnibus tam Romams quam Francis imperator bus atque comitibus Romam misit. Qui multas stra-
Romanus constitutus est. ges per urbes et agros in via fecerunt, et indigenas
Post htec, indictione ix, ii Kal. Maii, terrsmo- colonos tyrannica crudelitate perterritos ad late-
tus magnus factus est et totam ecclesiam Sancti bras confugere coegerunt. Quadam itaque die atra
quam Leo papa optime repa-
Pauli apostoli diruit, densitas nubium facta est, et quidam primates Dro-
quoque idem prfesul tribus diebus
ravit. Litanias C gonis fulmine percussi perierunt. Ludovicus vero
ante Ascensionem Domini jussit celebrari. Nullus Romam venit, et Sergius papa oleo sancto eum
praedecessorum ejus in ecclesiis sanctorum el orna- perunxii et regem Langobardorum consecravit. Ser-
mentis vel aliis necessariis rebus plus quam ille gius papa xxiii episcopos ordinavit, abbatias plures
operatus est. Hic episcopos cxxvi ordinavit. Sepul- et ecclesias condidit. Xd Beatum Petrum apostolum
tus vero est in basilica Sancti Petri apostoli, ii Idus sepultus est, et cessavit episcopatus mensibus u,
Junii. Et cessavit episcopatus mcnse i. diebus xv.
Stephanus Romanus, ex patre Marino, sedit men- Leo RomaDus, ex patre Radualdo, sedit annis
sibus vii. Hic, pro conflrmanda pace sanctfe Eccle- VIII,mensibus iii, diebus vi. Hic innumerabilibus
sia;, Galliara ad Ludovicum imperatorem petiit, bouis ut sol in mundo emicuit, et in fedificiis et
qujeque voluit ab eo irapetravit, et exules pro reatu ornamentis, aliisque utilibus studiis Ecclesife Dei
in beatum Leonem papam comraisso inde elemen- multipliciter profuit. Post mortera Sergii papaj,
ier eduxit. Hic episcopos v consecravit, et ad bea- raox Sarraceni basilicas apostolorum Petri et Pauli
tum Petrum apostolum sepultus est. Et cessavit depra-dati sunt. Sed dum ad Africam navigio re-
episcopatus diebiis xxvi. jv dire vellent, proceUis in mari perierunt. Tunc ter-
Paschalis Romanus, ex patre Bonoso, sedit anais rsemotus in urbe Roma talis factus est ut omnia
VII, mensibus iv, diebus xviii. Hic prffidecessorum elemento concussa viderentur. Leo papa prohibuit
suorum sanctissimus aemulator exstitit, et multa laicos ad missas in presbyterio esse. In primo pa-
Ecclesise populoque pulchra et utilia fecit. Episco- patus sui anno basiliscum meritis et precibus suis
pos XL consecravit. In ecclesia vero Beati Petri se- elTugavit, qui in tetris cavernis Romaj latens flatu
pultus est. Et cessavit episcopatus diebus iv. suo multos perimebat. Validum quoque ignem
Eugenius Romaniis, vir bonus et sanctus, sedit beatus papa in vico Saxoneum furentem signo cru-
annis iv. Tunc magna ubertas et pax in orbe reg- cis opposito exslinxit. Ecclesias multas et orna-
navit. menta fecit, antiquas urbes restauravit, murum
Valentinus Romanus, ex patre Petro, de regione Romse renovavit, ecclesiam vero Sancti Petri muro
Via Lata, cunctis pollens virtutibus, sedit diebus xl. cinxit, et quasi urbem, qua: a nomine ejus Leoniana
Hic ab episcopis centum et proceribus Romanorum, dicitur, firmavit, et cum omni populo Roniano in
omnique populo in palatio Lateranensi electus est, magna hetitia omnium iv Kal. Julii dedicavit.
el de ecclesia Sancti Dei yonitricis Marite assump- Ecce mentionem cenlum ponlificum , qui post
Reatucn Pelrum aposlolicae sedi praefuerunt, in hoc . Leo Lolliaringus sedit is V. Hic Bruno Tul-
- '''—
'" '- pontifex fuit. In
'- ''' GalUam Remis
opusculo deiioLivi, prout in scriptis sancti papaj lensis venit, in-
Dainasi ad Hiei-onyiunm, vel in Gestis ponlificalibus gcns concilium tenuit. Prisca sanctorum Patnim
jnvestigavi. decrcta, qua^ deciderant, renovavit, et multa in
Porro, de aliis xl qui post Leoiiem iv usquc ad utroque ordine salubriler et uliliter correxit.
nostram netatem prcefuerunt aposloliciE sedi, huc us- Gebehardus Victor sedit annis iii.
iiue integra gesta non inveni; ideoque vix pauca de Fredericus Stephanus, filiiis Gothelonis ducis, se-
illis audeo profari. Nomina soliimniodo nitor eorum dil anno i.
per ordinem proferre; sed de progenie vel actibus Gerardus Nicolaus, qui de Francis prinuis as-
corum compellor omnino silerc, donec possim, do- sumplus est, sedit annis ii.
nanle Deo, plcniora de illis ut cupio scripta reperire. Alexauder Lucensis sedit annis xi.
Benedictus papa sedit anno i, mens. vi, diebus x. Gregorius Hildebrannus, a pueritia monachus, se-
Nicolaus papa annis ix, mensibus x. dit annis xiv. Cujus tempore Ilenricus imperator
Adrianus papa annis v. Guitberlum Ravennensem intrusit, et, expulso
Joannes papa annis x. papa, Romanam Ecclesiam valde turhavit.
Marinus papa anno i, mensibus iv. g Desiderius Victor, qui Cassinensis abbas fuit, se-
Adrianus papa anno i, mensibus iv. dit mensibus ii.
Agapitus papa anno i. Urbanus Odo, qui Cluniacensis raonachus fuit et
Hasilius Stephanus anno i. Deinde Formosus, Ostiensis episcopus, sedit annis xii; exercitum
Joannes et Stephanus tempore Ludovici transma- Christianum in Jerusalem conlra paganos dircxit.
rini lloruerunt. Ipsos quoque secuti sunt Marinus, Paschalis Rainerius, qui de valle Brutiorum fuit,
Agapitus, Octaviauus, Leo, Benedictus, Joannes, monachus, sedit annis xii.
qui Ottoneni juniorein benedisit, Benedictus, Bene- Gelasius Joannes Gaditanus sedit annis ii.
dictus, Gerbertus Silvester, Agapitus et Benedictus. Calixtus Guido, lilius Cuillelmi Burgundionum
Sic per annos fere centum et s patres xi praefueruut ducis, qui Viennensis fuit archiepisc, seditannis vi.
apostolica: sedi, quorum genealogiam seu certuni Honorius Lainbertus, quifuit.Ostiensis episcopus,
tempus pra;lationis vel occasus nondum inveni. sedit annis v.
Clemens Suidgerus, qui fuit Bavembergensis cpi- Innocentius Gregorius Papiensis sedit annis xu,
scopus, sedit annis ix, et Henricum iraperatorcm quL, nono papatus sui anno , ingens concilium
benedixit et Agnetem. Rom» aggregavit, et multa, quamvis pauca ser-
Opo Damasus, qui fuit Aquileiensis prsesul, sedit'-' ventur, constituit.

anno i.
Finis hujus libri.
ORDERICI YITALIS
ANGLIGEN^
CCENOBII UTICENSIS MONACHI
EGGLESIASTICE HISTORIiE
PARS SECUNDA
QUA BELLICI XORM.^.NNonrM EVENTUS IN Fn.\NCI.\, ANGLIA, APULIA. MO.XASTEBIORUM FUNDATIONES,
KPISCOPORUM ET ABBATUM TnTlUi PENE NEUSTRl.E SERiES AC GESTA PLURWLEQCE ALI.E RES MEMORATU
DIGN^, SUB GUILLELMO 11 DUCE, COGNOMINE NOTHO, LUCULENTER EXPONUNTUR.
SUMMARIUM LIBRI TERTII.
I. PfOtOflUS.
II. Fundatio monaslerii Sancli Ehrulfi Vtieensis et rnrioriim monasteriorum i» Xeustriu. Invasiones
Xurmannorum in lianc provinciam.
229 IIISTORIA ECCLESIASTICA.— PARSII. — Llli. III. •230
III. liollonis baptismus. Successonim ejiis ilominritio. Caniobioyina finidiiiioiics.
IV. Monasterii Uticensis re.?taiira(io.

V. De Gervio, Uticensis monasterii benefactore, ejiisijin' fiiiiiiUa.
VI. llistoria Uticensis monasterii.
VII. Seqiiitiir Iiistoria Uticensis monaslerii. Tlieodericas abbas.
VIII. Migrationes Normannorinn in Apiiliam. Priinie eorum ibidem seiles. An.iclietilliis monacliiis.
IX. monusterii et Tlieodorici abbiitis bistoria.
Seijiiilnr Uticensis
X. //(')• Tbeodorici abbatis in Orientem. Mors ejiis.
XI. Seqiiitiir Uticensis historia. Robertiis de Grentemaisnilio iibbas.
XII. Francos et Normannos. Eiwntits varii.

Ilella inter
XIII. Dissensiones in Norinannia. Osberniis abbas Uticensibas monachis Roberti loco imponitur. Robertiis
abbas in Apuliam transit ad Robertum Viscardum. Ecentus oarii.
XIV. Seqiiitur Uticensis historia. Osbernus ahbas.
XV. Guillelmus Normannorum dux. Robertus de Vitot seu de Waceio. Geroianorum progcniei e.rstinctio.
XVI. GuiUelmiis Normannoriim comes seu marchio. Contentio inter Hugonem de Grentemaisnilio et
Radiilfum Mendantensium comitem. O.^berni abbatis inors.
XVII. Cometes. Eventus in Anglia. Heraldi usurpatio. Guillelmus Normannorum marchio scse ad transfre-
tandum in Angliam parat.
XVIII. Sequitur Uticensis historia. Iteriim de morte Osbcrni. Mainerii abbatis elcctio
XIX. De beato Judoco, filio Juthail, Britonitm regis.
XX. Evenlits in Anglia. Northvigenx ab Anglis profligantur. Giiillelmus Normnnnormn du.v Angliam
inmdit. Insigne prxlium.
XXI. Pnclii effectus. Guillelinus regionein loUiin submittit. Angloruin re.c coronalur.
LIBER TERTIUS.
I. Prologus. \ sui in superiori parte hbenter locutus suni ; de

quibus meditari sive loqui fideliter, jucundum est
Ad laudandum Creatorem in cunclis operibus
animfe, et commodum pro interioribus morbis sa-
suis indesinenter instare debemus, cujus inelfabi-
lubre reniedium. Nuncautem a magistrisaliud mihi
leni potentiam etmagnitudinem discutere non pos-
opus injungitur, et de Normannicis eventibus ma-
sumus, nec efficaciam, qua sublimitas ejus et infa-
teria porrigitur ;
quoniam ipsi de Dacia prodeuntes,
ligabilis benignitas a nobis enarrari possit, liabe-
non litteris sed armis studuerunt, et usque adGuil-
mus. Inde Veteris et Novi Testamenti pagina trac-
lelmi Nothi tempora raagis bellare quam logere vel
tat, inde omnis sapiens perscrutatur et cogitat,
dictare laboraverunt. Bellicos siquidem aclus trium
sed immensitatem profunditatum Dei nemo pene-
ducum Dudo Vermendensis decanus eloquenter
trat. Scienlia cbaritatis Cbristi supereminet omni
enarravit, affluensque multiplicibus verbis et metris
humansG prudentia'., quam investigare, ampiecti to-
panegyricum super illis edidit, et Ricardo Gunno-
toque nisu sequi justum plenum
est, et salutis per-
rida2 gratiam ejus captans transmisit. Quem Guil-
petuw. Ob hoc beati bomines, quorum laus est in
lelraus, cognoraento Calculus, Gemraeticensis coe-
authenticis codicibus, et sociati angelis gaudent in
nobita, secutus eleganter abbreviavit, et de quatuor
ccelestibus, conteraptis transitoriis inbiabant peren-
nibus, et abhorrentes carnalia salubriter frueban-
B ducibus, qui successerunt, breviter et diserte res
propalavit.
tur spirituabbus. Per arduum iter virtutuni vestigia
Salvatoris proseculi sunt et salutare nobis e.tcm- 11. Fundatio monasterii sancii Ehrulli Uticensis et
plum reliquerunt ut, sequaces eorum, per justiliai variorum nionasteriomm in Neustria. Invasiones
semitam ad perennem heereditatera festinemus ad ;

Normamorum in hanc provinciam, ubi consi-
dunt.
quod opus, pcccatis prementibus, nimis desides et
inlirmi sumus. Sed tamen deberaus, quanlum pos- Opus in primis arripiam de vinea Domini Sa-
sumus, veraciter niti ut vestigia eorum sequamur; baoth, quam ipse forti dextera colit et protegit in
quatenus illorum meritis associati, quandoque bea- toto mundo contra insidias Behemoth. Hwc nimi-
torum adjungi collegio, mereamur. De quibusdam rum in regione, quse olim Neustria, nunc vero vo-
ilaque amicis Dei dominisque ac rectoribus populi catiir Norniannia, laborantibus colonis, sparsim
,
•231 URDERICI VIT.M.Is 232
snas projiagincs ciiiisit cl miilli|)liceni fiiicluni, ho- suis tumulis, jam destructis tedibus, absque suis
minuin in sanctitale pcrinanentiiim neo obtnlit. reliiKpiuntnr, aut a piis cultoribiis ad peregrina
Multa enim a bonis culloribus coenobia ibidem con- loca devehuntur.
stucta sunt, iibi ranii ipsiiis vitis, id est boni Chris- Sed, dispensantc divina; pictatis arbitrio, e.x ea-
tiani semetipsos contradideninl, ut lutius coiitra dcm gonte undc venit Neustria; desolatio, indc ni-
insidias spiritualium hostium line tenus decerta- iiiirum non multo post processit consolatio. Nam
rent. Nam beatus praisul Audocnus, qui niulta pro- coiuplclis ferc xsx annis post cladem Haslingi,
bitate tam sa;culari quam spirituali lempore Dago- Rollo dux cum valida DanorumjuventuteNeustriam
berti regi; rrancorum et Ludovei fiui ejus floruit, ingrossus est, et Gallos diulnrnis invasionibus ve-
unum coRnobium sanctimonialium Fiscanni condi- licinenter atterero nisiis ost. Nam, conserto cum
dit, et aliud monacborum Rothomagi; ubi ipse Gallis pra?lio Rollandum signiferum eorum occidit,
anno Dominica; Incarnationis 078, tumulatus re- etRainaldum Aurclianensium ducem cum exereitu
quievit, ibique per annos clsv usque Normanni Francorum bcUo victum fugavit. Parisiorum urbem
RolhomaKum devastarcnt, Liluit. lu diebus praifati quatuor auuis obsedit ; sed eam, impediente Deo,
ponliticis, sanclus NVanJiegisilus ingens monacho- nou obtinuit. Bajocas e.xpugnavit et copit, et Boren-
rura agmen Fontinellffi adunavit, et beatus Phili-
g garium comitem ejus interemit. Popamque filiam
bertus forlis signifer insignis aciei apud Gommoti- ejus in conjugium accepit ex qua Willelmum cog-
:
cum emicuit. Praicedcnti quoque tempore, hoc est nomonto Longam-spatam procrcavit. Ilis aliisqne
dum Ililpericus et Childebertus nepos ejus Francis innumeris couflictibus Gallos protrivit, assiduisque
imperabant, et regali auctoritate insonles a per- rapinis et incendiis pene totam Galliam usque in
versis defensabant, Bajocensis Ebrulfus in Uticensi IJurgiiiidiam devastavit. Tanlos impetus Gallis non
saltu angelica demonstratione doctus, monaslerium ferentibus, cunctisque pro pace communitcr sup-
inslauravit, et agresles incolas, qui rapinis el latro- plicantibus, Carolu? rex RoUoni filiam suam, no-
ciciis ante deservierant, corresit, et doctrina: pa- mineGislam, dedit in matrimonium, totamque tor-
bulo ac miraculorum oxhibitione ad melioris vilEe ram a tlumine, quod Epta vocatur, usquo ad mare
viam Dominus aliis eliam in locis
provocavit. Sic Oceanum, in perpetuum possidondiim roliqiiit.
per bonos agricolas vineam suani propagavit, et
III. Rollonis baptismus. Successorum ejus dominatio.
salutis sua; dulcedinem Gallorum cordibus ubcrtim
Canobiorum fundationes.
infudit.
Anno itaque ab Incarnatione Domini 912, Rollo
Postquam regnum Francorum, favente Dco, valdc r<
dux a domno Francone Hothomagensium archiepi-
supcr vicinas gentes sublimatum est, ct frequenti-
scopo baptizatus est, idolisque contemptis, quibus
bus triumphis regum suorum Pippini, Carolique
ante deservierat sum toto exercitu suo devote
Magni et Ludovici Pii dilatatum est, nimia cupidi-
christianitalem suscepit; completisque quinque an-
tas et superbia atque libido proceres el mediocres,
nis ex quc baptizatus est. obiit. AVillelmus autem
inDmosque invaserant et in nequitiarum laqueos
filius ejus, qui post eum xxv annis ducatum Nor-
prsecipitantes, contra salulis sua; auctorera, ue ti-
mannorum tenuit Gemmeticense monasterium
deliter o.i obedirent, duxerunt. PrEcdiclis cladibus
quod sanctus Philibertus construxerat, sed Has-
omnis ordo clericorum et laicorum impulsatus, a
tingus destruxerat, in pristinum statum resti-
pristino robore corrnit, mundiqueblandimentis suc-
tuit.
cumbens, omisso splendore pristiui rigoris, elan-
Anno autem Incarnationis Dominica; 9i2, reg-
guit. Divina autem pietas peccantibus diu pepercit
nante Ludovico rego Francorum, fraude Arnulphi
multisque modis ad poenitentiam invilavit. Resipis-
Flaudrensis satrapEe, Willolmus dux occisus est,
centibus a malilia^ laqueis vcniam clementer coii-
et Ricardus filius ejus, qui tunc decem annorum
tulit, sed perseverantibus in nequitiis iracundiw
dux Normannorum factus est; et intor varios
sua tlagellum inlulit. D erat,
eventus iiiinc prosperos, nunc adversos liv annis
Tempore Caroli regis Francoruni, qui Simplex ducatum forlitor adeptus est. Inter reliqua bona
cognominatus est, Brier, cognomento Costa Ferrea quae fecit, tria coenobia conslruxit, unum Fiscanni
filius Lotbroci regis Danoruni, cum Haslingo nuin houore sanctae Trinitatis ; aliud monte Tomba
tritio suo et ingenli juvenum multitudine, ad depo- in honore sancti Michaelis arcbangeli; terlium
pulaudas gcntes, de vagina sua egressus est. Ex Hothomagi iu honore sancli Petri apostoli sancti-
insperato de mari quasi turbo vehemens in Galliani que Audocni arcbiepiscopi.
intravit el oppida urbesque cum sanctorum cacno- Deindc anno Incarnationis Dominica; 996, de-
biis repcnte concremavit, et per triginta annos funclo Richardo seniore, Ricardus Gunnorides li-
Buper Christianos cum suis complicibus insatialiili- lius ejus successit, et ducatum Normanuia' triginta
ler furuit. Tunc Rothomagus Noviomum, Turo-

et annis religiose tenuit. Hic vero Fonlinellense cob-
nisque et Piclavis, aliwque pra;cipn» urbes com- nobium, quod sanctus Wandregisibus tedificaverat,
busta; sunt. Inermes populi occiduntur, monachi ot sed Ilastingus dissipaverat, rea;dificavit; ct Judith
clerici disperguntur, el sanctoriiin corpora aut iii uxor ejus, soror Gaufredi Britonum comitis, cceno-
233 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS LIB. III. 234
bium apiid Bernaicum in lionore sanct.T Dei £:eni- . Paslore-; antem sancl» Dei Ecclesiie prsRfatum vi-
tricis Mariff" condidit. runi pro nobilitate et rcligione elegerunt, novoque
Defuuclo autem Richardo Gunnoride, Ricliardus nionasterio quod inchoaverat praifecernnt. Cujus
juvenis, filius ejus, successil, et vix anno uno et regiminis tempore, Lanfrancus et Anselmus, aliique
dimidio ducatu potitus obiit. Deinde Rotbertus fra- profundi sophistse illuc ad scholas Christi perrexe-
ler ejus principatum Normanniae suscepit, et sep- runt; ibique Willelmus Geroii filius, et Hugo comes
tem annis ac dimidio insigniler tenuit, patrumque .Mellenti, aliicjue pra?clari milites militiam Chrisli
suorum êquax, Cerasiaeensem abbatiam instanrare assumpserunt. Ibi, usque hodie, niiilli clericorum
coipit. Timore vero Dei compunctus, terrenum ho- et laicorum sub monachili schemate vivunt , et
norem reliquit, etspontanea peregrinationearrepta, contra Zabulun dimicantes Deo laudabiliter ser-
sepulcrum Dnniini quod est in Jerusalem adiit: et viunt.
inde rediens, apud Nicaâm urbem Bithynioe, anno Unfridus de Velulis, Turoldi filim. duo coenobia,
ab Incarnatione Domini {OG.S obiit. Porro Willel- unum monachorum et ahud sanctimonialium, Pra-
nius filius ejus, qui tunc octo annorum erat, duca- tellis inchoavit, quse Rogerius de Bellomonte filius
tum Normannorum suscepit, et multorum insidiis ejus multum amavit. et de rodditiluis propriis gra-
wmulorum inipetitus, nu annis strenue tenuit, Ipse p tanter ditavit.
parentum suorum studia sequi erga Dei cultum sa- Willelmus, Osberni filius, duo monasteria in
Deoque favente, divitiis et potestate omneni

tegit, proprio fundo condidit, unum Liraj, et aliud Cor-
patrum suorum gloriam transcendit. Apud Cado- ubi ipse humalus quiescit. Alii etiam Nor-
raeliis,
mum duo cienobia construxit unum monachorum : mantiorum proceres plurimi, prout poterant, mo-
in honore sancti Stephani prolomartyris, aliud nachorum seu monacharum domus in diversis locis
sauctimonialium in honore sanctai Trinitatis. conslruebant.
Rarones Normannice, principum suoruni tantum Horum exemplis Hugo de Grentemaisnilio et Rot-
fervorera erga sanctani religionem videntes, imitari bertus vehementer provocati devoverunt el ipsi ex
afTeotarunt, el ad simile opus se suosque amicos po.ssessionibus, quas jure ha^reditario possidebant,
pro salute animarum suarum excitarunt. Unus alium pro salute suaet pro salute animarum antecesso-
in bonoopere festinabal prseire, eleemosynaruraque rum suoriim coenobium conslruere.

largitate digniter superare. Quisque potentum ê Igitur cum apud Nuceretum villam .suam prope
derisione dignum judicabat, si clericos ant mona- Grentemaisnilium aedificare comobium statuissent,
chos in sua possessione ad Dei militiam rebus ne- jamjamque operi insisterent, ad aures VVillelmi
cessariis non sustentabat. '-' lilii Geroii avunculi sui pervenit quod nepotes sui
Igitur Rogerius de Toenio Cffinobium C;istellionis, Hugo et Rotbertus eedificare coenobium ccepissent.
alias de Conchis eonstru.^sit, ubi Gilliertus abbas, vir Hic nimirum in sreculo miles fuerat magnie subli-
magnae honestatis et sapientiae, laudabiliter tloruit. mitalis, hostibus terribilis el amicis fidelis. Filios
Goscelinus de Archis extra muros Rothomagi in et fratres multosque nepotes in armis potentes ha-
monte Sanctse Trinilatis Cffiuobium quod vulgo
,
buit, hostibusque vicinis seu longe positis valde
Sanclce Calharina; dicitur, fundavit; cui veneran- feroces. Hunc Willelmus, cognomento Talavacius,
dus abbas Isembertus sapientia et religione pollens Willelmi Belesmensis filius, ad nnptias suas invita-
pra^fuit. vit, eumque nil mali suspicantem, sine reatu oculis
AVillermus Aucensis comes, instinctu religiosae privavit, amputatisque genitalibus auriumque sum-
conjugis suo:' Lpzscelinte, abbatiam Sancta; Mariae mitatibus crudeliter deturpavil. Unde pro tanto
super rivulum Diva» construxit; cujus regimen .\i- facinore perosu.^ cunctis factus est, et posl aliquot
nardus Teulonicus, vir sanctitate et litterarum temporis a filio etiam suo nomine ArnuHn de loto
scientia prjedilus, diu tenuit. honore suo ejeclus est.
Tempore Rodberti ducis, Gislebertus comesjv Geroianus VVillelmiis omui \ita sua Ecclesian
Biionnire iu pagum Vimmacensem cum tribus ar- Dei dilexit, et monaclios et clericos, aliosque reli-
matorum millibus espeditionem fecit; sed ci juxta giosos homines honoravit. Bis in Jerusalem sepul-
Jesiderium suum prospere nonsuccessit. Nam Ingel- crum Domini expetiit semel dum incolumis crat
:
rannus Pontivi comes cum valida manu ei obvius et prosperitale pra^ditus, iterumque post iufortu-
fuit. commissoque certamine, victum cum siiis in nium quod ei evenisse retulimus. Post reditum se-
fugam coegit, et ex fugientibus multos cepit, vel cundiB peregrinationis Sfeculum reliquit, et Beccuni
occidit, vel vulneribus debilitavit. Tunc ibi quidam expetens, monachilem habitum ibidem assumpsit,
iniles nomine Herluinus periculum metuens, totoque et Uticensem ecclesiam Sancti Petri eidem ioco
nisu pro salute sua fugiens, Deo devovit quod si devote tradidit. Itaque Ilerluinus abbas I.anrraii-
dc imrainenti periculo sospes evaderet, nulli ullcrius cum monachum iqui postea Caiiluaiiorum ar-
nisi soli Deo militaret. Dei nutu discrimen hono- chiepiscopu.s exstitit) cuni tribus Ulicum monachis
rifice evasit, votique sui memor sseculum reliquit, direxit. et per eos servitium Dei. quod dcciderul.
et in patrimonio suo, in loco qui Beccus dicilur, inibi restaurari fecit. Tiinc locus ipse deserlus
c(enobium Sanctae Dei genitrici Mari.e eondidit. eral. i't succ.-resCHii^ liedcra niacpriem cicle-ia'
Patroi.. CLXXXYIIT. 8
:
233 ORDI-IUCI VITAl.ls 2:ii;
cooperiebat. Diio soli >enes clerici, Rcsloldus et \ iluiniio Rolberlo ejiisdein ecclesi* abbate Tlieode-
Ingrannus, ibideni morabanlur, el in tanta eremo ricum monachum ad abbaliae sua> regimen requi-
siih paupere vila Deo pro posse suo famulabanlur. f ierunt. .Vbbas vero justte petitioui nobiliuin viro-
Post aliquot temporis Willelmus. ubi vota nepo- riun libeiiter favit, t-t monachiim, quem ad pasto-
lum suorumde conslrucnda, ulprwdiximus, abbatia ralem curam idoneum noverat, illis concessit. Illi
comperil, accessil ad eos, et dixitGaudeo valde, : « auteni gaudenles eum duci pra?sentaverunt. At ille
charissimi mei, quod Deus omnipolens cordi vestro veneratione congrua eum suscepit, datoque baciilo
iiispirare dignalus est ut in ipsiiis iiomine domum pastorali, sicut moris est, ecclesi;e l'licensi pr»-
fabricetis. Sed vidclis quia locus iste, ubi ccepistis fecit. Deinde l.uxoviensis episcopus Hugo , cum
ipdificare, liabitationi monacborum aptiis non est, Osberno arcbidiacono, aliisque clericis suis, l'ticum
quia ibidem aqua deest, et nemus longe est. Cer- perrexit, el venerabilem Theodericum coenobitam
tura est quod absque bis diiobus elementis nioiia- seciim diixit, eumque ibi iii Nonas Octobris, die
chi esse non possunt. Sed si meis consiliis acqiiie.s- nominico, venerabiliter consecravit. Ordinalus au-
cere volueritis, aptioreni locum intimabo vobis. lem non in superbiam elalus est, sed religionis
Est locus in Ulicensi pago, ubi quondam amicus viam verbis el operibus ostendebat his quibus prn?-
Dei Ebnilfiis sanctus alibas habitavit, et inde post B latus est. Hie nimirum ab infantia in domo Domini
multorum perpetrationem iniraculoruni ad Christum nulritus fuerat, diulinoque sedimine religiosam vi-
feliciter migravit. Illius ergo cffinobium ibi instau- lain jugiter ducere didicerat. In sanctis oralionibus
rale, quod destruclum est a paganis, ibique nimiam atque vigiliis necnon in abstinentia assiduus erat.
aquam invenietis. .Nemus eideni loco contiguum Frigoribus etiani in tantum corpus proprium aflli-
habeo, unde ad omnia necessaria ecclesite suflicien- gebat ut per totain aliquando hicmem sine pellicia
ter adminislrabo. Venite et locum videte, et si vobis permaneret.Quadam itaque die, duin secundum
placuerit,Deo ibi domum communiter a^dilicemus morem consuetum sibi sacrificium Deo offerre vo-
hominesque lideles, qiii pro nobis pie intercedant, luisset, pelliciam miri candoris superallare positani
aggregemus, et de nostris possessionibus, justisque invenit. Quam non manibus hominum, sed angelo-
reddilihns tantum eis denui? ut libere semper pos- rura illic eain esso positara non dubilans, Deo gra-
sint vacare divinis laudibus. » His auditis, Hugo et tias egit, et indutus eara gratulanter servitium di-
Rotbertus consilium ejus laudaverunt, et prffidictuni vinum peregit. Hoc ita gestum fnisse in Gemnieli-
locum perlustrare cum oo venerunt. Venientibus censi ecclesia, dum adhuc claustralis esset mona-
illis. libelius Vit.-e sancti Palris EbrulQ Rolberto chus, a monachis veracibus, qui tunc in supradicto
oblatusest. Quam diligenlerlegil, elllugoni aliisque'-' monasterio morabantiir, audivimus. Hunc venera
sociis suis prudenter esposiiit. Qiiid multa? Uticen- bilis Theodericus. Gemraeticensis abbas, de sacro
sis ambobus fratribiis. Sed quia idem
locus placuit fonte levaverat, et sub monachili jugo in schola
lociis jam delcgatus fuerat, ali-
ccenobio Beccensi C.hrisli educatum multura dile.xerat. Qiiem, duni
quantique monachi ex eodem ccenobio, ut jam dixi- idem ad robur virile venisset, bonisque moribus
mus, ilhc conversabantiir, abbati Herhiino et mo- laudabiliter polleret, vicarium sui ad animarum
nachis Becci in mutua vicissitudine villam, quse lucra fratribus constituit, atque ad infantuin ma-
dicitur Rosseria, dederunt, sicque prfefatum locum gisterium etadcuram claustralis prioratus tuendani
liberum reddiderunt. promovit. Deinde, sicut supradictum est, idem vir
IV. Monasterii Uticensis restauratio. Domini, teinpore Rolberti abbatis, de Gemmetico
Anno ab Incarnatione Domini lO.iO, indictione iv, assumplus est, et Uiicensi novellse plantalioni abba-
firmalo concilio de restaurando apud Uticum cceno- liae anno ab Incarnatione Domini lObO,
piiplatus est,
bio, Willelinus et Rotbertus filii Geroii, et Hugo ac indictione iv, qui erat annus xiv Henrici regis Fran-
Rolbertus filii Rotberti de Grenlemaisnilio Willel- corum, el xv ducatus VVilIelmi ducis Norraannorum.
mum ducem Normannoriim adierunt, suaraque vo-T) Ad constructioneui vero nova- domus Rodulfiir
lantatem illi reseraverunt, atque ut principali auc- nepotem suum etHugonera cantorem, aliosqiie ido-
toritate ad opus salnbre sibi auxiliaretur postula- ueos fralres, permissu Patris sui, de Gemmetico
verunt. Locum etiara saepe noniinatum communi secum adduxit. Cum quibus, et per quos regularem
consensu ita liberuni tradiderunt ejus tutelae ut nec observantiam, et raodestum rigorem, aptaraque
nec aliisqiiibuslibet aliquam assuetudinem seu
sibi, seriem in divino cultu ferventer erexit. Diversse
redditum, praeter beneficia oralionum, aliquando autem aetatis et qualitalis ad conversionem venien-
a monachis liceret vel hominibus eonim exigere. les suscepit, et secundum Regulam S. Patris Bene-
Uui autem bonae voluntati eorum gralanter acquie- dicti diligenter iuslituit. Nam ipse in primis Giin-
vit, et testamentum de rebus, quas optimates sui fridura et Rainaldum et Fulconera filium Fulconis
sancto Ebrulfo dabant, confirmavii, et .Malgerio, decani, aliosque nonnullos graramatica; artis pe-
Rolhomagensi archiepiscopo, siilTraganeisque epi- ritos in schola Christi emendationem vitffi humili-
-icopis subscriptionibu? suijcorroborandum tradidit. ter docuit. Riculfiira quoque seneiii et Rogeriuni
Deindo Hugo et Rothertus, a diice accepla licentia ru5tico.< presbyteros et Diirandiim hortulanum et
elljpndi alibatem, Gemmeliciim expelicruni, el a Goisfredum atque Olricnin. .Tlid^qiie simplices dis-
,
•237 HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS II. — LIB. 111. 238

cipulos benignitei- Iractavit. Et quia profunda 4 nobiliter viguit. Hildiardi vero sorori ejus tres filii
Scripturarum syntagmata percipere nequibant el undccim filiae fuerunl, qua; honorabilibus virii
lacte pii horlalus dulciter pavit et sanclis actibus nuptae multos filios pepereriint qui succedenti
,
ostensis, in lide et religione salubriter corroboravil. tempore in Gallia et Anglia atque .\pulia hostibus
Ipse etiam Herbertum et Bereng.iriura, rioscelinum in armis magno terrori fucrunt. Geroius inter reli-
el Rodulfuni, Gislebertum et Bernardum, Richar- qua fortia fecit, cum Willelmo Beles-
opera quie
dum et Wiltelmum, aliosque plures bonae indolis mensi contra Herbertum Cenomannensiiim coraitem
domo Domini ad bene
pueros diligenter inslruxilin pugnavit. Victo autem Willelmo et fugiente cum
legendum, ad canendum, ad scribendum, etad alia suis Geroius stetit, bellumqiie donec Herbertum
bona studia, qu« servis Dei verani theoriam quaj- cum oninibus suis in fugara cogeret, viriliter susti-
rentibus compelunt, vigilanter e.\ercendum. Porro nuit; victoriainque nactus, usque hodie ab his qui
agresles incolse, ubi tanto? sanclitatis studium in norunt laudari promeruit. Ilic quidara Nornian-
rure slerili, olimque diu deserto viderunt, admi- norum potens miles nomine Helgo unicam filiam
rari coeperunt. Et inde quidam salutem, nonnulli suam in malrimonium obtulit, et monasteriolura
vero detrimentum sibi sumpserunt. Nam quidam ac Escalfoium, totamque lerram suam his duobus
eorura conversationem videntes eos imitati sunt ; B oppidis jacenlem donavit. Ille vero, Helgone paulo
et alii invidenles diversis molestiis insecuti snnt; post defunclo, totum honorem ejus possedit ; et
utrique vero debilam niercedem, ccquissimo judice virgo, qua? lirmata ei fuerat, immatura raorte pr£e-
Deo reddente, adcpti sunt. Nobiles et raediocres, venta, ante nuptias obiit. Deinde Willelmus Be-
inspirante Deo, illuc confluebant et orationibus lesmensis Geroiura Rothomagum ad Rieardum du-
servorum Dei sese cum devotione commendabant, ceiu Normannice addu.xit; quem liberalis dux,
eiliibitisque charilatismuneribus, Deum,qui famu- agnita virtute ejus, honoravil, eique totam terram
los suos in infructuoso cespite pascebat, benedi- Helgonis ha;reditario jure concessit. Geroius autem
cebant. inde rediens Gislam Turstini de Basteburgo filiam
iMeritis itaquesancti Patris Ebrulfi Liticensi eccle- in conjugio accepit, es qua septem fllios et quatuor
sici surgente, et per studium laboremque Geroia- fllias genuit, quorum nomina sunt hsec : Ernaldus,
norum ad honorem Dei undique crescenle, Roge- Willelmus, Fulcoius, Radulfus Mala-corona, Hod-
rius de Monte-Gomeri, Oxiraensis vicecomes, con- bcrtus, Hiigo et Geroius; Heremburgis, Hadvisa,
tribulibus suis co^pit invidere quod co plus ferve- Emma, Adelais.
rent in Dei amore, et omnino dehnivit intra se quos Seepe nominatus heros, quanquam prole et divi-
pro salute anima; sua; faceret opus cousiraile. L'nde ^ tiis, amplisque possessionibiis in hoc modo abun-
ascivit Gislebertum Castellionis abbatein cum mo- danler floruerit, Deum lamen, qui omnia pra^stat,
nachis suis, qui monachilem apud Nuceretum or- fideliter amavit, et Ecclesiam ejus, cultumque et
dinem tenere inohoaverant, sed mutato consilio ministros coluit. Sex in nomine Domini basilicas
Hugonis et Rolberti (sicut supra retulimus), eo- de propriis facultatibus asdificavit. Nam apud Ver-
rum velle sequi nolueranl, inio pro immutatione nucias construxit duas ecclesias : unam sancta? Dei
constructionis eos levitatis arguentes reliquerant. genitrici Maria?, aliamque sancto Paulo, Doclori
(Juos pra-fatus Rogerius accersiit, cisque ad eedifi- gentium. In villa, qu« Gloz dicitur, in pago Lexo-
candum abbatiani Troarnuni tradidit; et inde xii viensi, tertiam condidit sancto Petro, apostolorum
canonicos, quos Rogerius pater suus ibidem con- Principi; apud Escalfoiuni quartam, Andrese apo-
stitnerat, ejecit. Expulsis autem clericis (quia stolo; apud Monasteriolum quintam fabricavit, S.
gula; et libidini, aliisque carnis voluptatibus deser- Georeio martyri apud.\ltam-ripam sextam instau-
;
vierant, et sa?cularibus eniolumentis, collocav it ravit, sancto Martino confessori. Talibus palroni*
ibidem monachos regularibus imbutos disciplinis. silbvenientibus, et in hoc sa-culo praediclus vir diu
Porro monachi, jussu Patris Gisleberti, strictam rw honorifice vixit,et defunctus eoruni meritis veniam
religionis viam in ecclesia Saucti Martini arri- peccaminum, et beatam requiem in societale lide-
puerunt, et sequacibus suis servandam usque ad liiim, ul credimus, obtinuit.
niortem commiserunt ; quam successores eoruni Defuncto aiitem Geroio, filii ejus in puerili {etate
sub eruditis Patribus Gerberto, Durando et Ariiiilfo constituti erant, solique duo Ernaldus et Willelmiis
usque liodie laudabilitnr tenere sategerunt. milites erant. Gislebertus ergo comes Brionnia". in
V. [)e Gcroifj VtkemU monaMerii heitefnctore, cjus- sua confidens virtute, terminosque suos cupiens
que fiimitia. dilatare, super pupillos cuni valida nianu audacter
De (ieroio, Ernaldi Grossi de Coite Sedaldi Abo- irruit , eisque Monasterioluni auferre bellica vi
uii Rritonis filii tilio, cujus progenies Uticensibus voluit. nii autem, aggregata cognatorum et satelli-
multa beneficia contulit, libet hic posteris breviter tum caterva, in aperto campo fortiter eideni resli-
intiniare quis qualisve fuerit. terunt, eumque inulla strage peracta, vicUim in fu-
Hic ex magna nobilitate Francorum et Britonum gam coegeruiil: .seseque ulcifcenlcs, burgum, qui
processil, miraqiu' probilale et audacia, tpmpori- Sappus non multo posl ei violenter abslu-
dicitur,
bus llugonis il.igni cl Rotberti n^giim Francoriira, lerunt. Sed Rodberlus diix eos reconciliavit, or-
m ORbKHlCI VITAI.IS
plianisque compatieiis, ol probitali eorum congra- \ Saipe nienuuutns vir a diicibus Norinaimoruni
tulans, ut lirma pax lieret, Sappuin cis a Gisleberto Kichardo et Rodberto diligebatur pro Cde quam do- :
comite consilio suo impetravit. Porro idem conies, minis suis Roberto Belesmensi ctTalavacio et Ciuis-
quia post aliquot annos pra>dictis vii Geroii filiis frcdo, aliisquc vel hcris, vel amicis servabat, plu-
moiestus fiiit, eisque S.ippuin, quem illis consi- riina dctrimonla et pcricula palicbatiir. .Nani ip.se
lio Hodberti ducis concesseral, reaufcrre voluit, sponle destru.xit castruiii .Moiiti^-acuti, qnod eral
quamvis multa hominum slipalus multitudine fue- >uuin j)ro rcdemptione domini siii Goisfredi de
rit,eorum audacia et viribus mortcin siisccpit. Meduaiia qnem AVillelmns Talavaciiis ceperat, nec
Omncs cMiim iiti fratres fueniiit slrcnui et dap- pxire dc carcere periiiittebat, nisi pra>dictuni deji-
siles, in militia callidi ct agiles, hostibiis terribiles, ccrelnr caslrum, quod valde metuebat. Postquani
sociisquo blandi et affabiles. Diversis cventibus autem Goisfredus dc viriculis Talavacii evasil, Ge-
creverunt, et nihilominus (ut se liabet humana coii- roiano baroni, pro niagna lide quam in eo repererat,
ditio) decideruiit. Longum est et mihi impdssibile castrum Sancti Serenici super Sartam ei erexit.
varios singulorum acliis disserere, scd de (ine lan- Miilta possein de Willelmo referre, sed quia pluri-
tum uniusciijusque libel parunipcr posteris hic bus occupor curis, cogor ad alia transire. De line
intimare. B vero ejiis latiiis in sequentibus edisseram. Nunc de
Einaldus, qui priinogenitus erat, vir fortis ct fratribus ejiis, iit siipra promisi, compendiose de-
probus, quadam die, dum apud .Monasteriohim jo- tegani.
caretur et cum quodam jiivene luctaretur, forle Fulcoius, qui lertius erat, medictaleni Monaste-
super aculum scamnum lapsus est, confractisque rioli habuit, duosque Geroium et Fulcoium,
lilios,
tribiiscostis, posl tres diesdefunctusets. Willehuus, ex concubina procreavit. Ipse post mortemRodberli
in ordine nativitatis secundiis, diu vi.ît, oinnique ducis ciim compatrc siio Gisleberto comile, quem
vita sua cunctis fratribus suis imperavit. Erat enim conducebat, occisus est. Rodbertus castrura S. Se-
multum facundus el jocosus, largus ct animo- renici cum circumjacente provincia diu teniiit, ei-
sus, subjectis amandus ot obslantibiis formidandii*. que \Villelmiis diix .Vdelaideni consobrinam siiam
Nulhis vicinoruni audebat torram ejus ullo modo iii conjugium dedil, ex qiia filium nomine Rodber-
invadere, necaliquam inquieludinis coiisuetudinem tum (qui nunc Heiirico regi Anglorum militat) pro-
ah hominibus ejus exigere. Episcopales consue- creavil. Verum post multasmirandasque probitates,
tudines Monasterioli et Escalfoii fundo habebat, quas gessil, magnis simiiltatibus orlis inter Nor-
nec ullusarchidiaconorum ibideni presliyteros ejus- ^ niannos et .\ndegavensps, castruni Sancti Serenici
dem honoris circumvenire audebat. \am Geroius contra VVillelmum ducem tenuit, ibique anno du-
pater ejus, postquam Helgonis fiseum (ut supradic- catus ejusdem ducis xxv obsessus esl, pomoque vp-
tum est, obtinuit, incolas illius patria^, de quo iienato, quod ronjugi suEe vi rapuerat, comeslo,
episcopatu essent, inquisivit. Illi aatem dixerunl post quinque dies mortuus est.
se nullius episcopatus esse. At ille :" Hoc omnino Radiilfus autem quintus frater Clericus cognomi-
injustum est. Absit a me ut sim absque pastore et natus est quia peritia litterarum, aliarumque ar-
jugo ecclesiasticfe disciplina> ! » Deinde quis vici- tiiiin appriine imbutus est. Hic et Mala-Corona vo-
norum prKsuIum religiosior esset investigavit; cabatnr, eo qiiod in juventute sua militaribus exer-
agnitisque virtutibus Rogerii Lexoviensis episcopi citiis et levitatibus detinebatiir. Artis medicinoe
ei totum honorem suum subjugavit, et Baldricum peritissimus fuit, multarumqtie renim profunda se-
de Balgenzaio, generosque suos VVascelinuin de creta, unde senes liberis et nepotibus suis adhuc
Ponle Ercheufrodi et Rogerium de Merula, terras [iro admiratione loquiintur, agnovit. Denique, re-
suas, qua; simili libertate abutebantur ,
prcefato lictis mundi lenociniis, ad Majus monasterium con-
pontifici simililer submittere persuasit. Rogerius fugit ibique sub Alberto abbate monachus factus
itaque prcPsul, videns quod prsefati optimales sibi
J) Deum supplioiter rogavit ut insanabilis leproe morbo
sponte sua humiliarenlur, congratulatus est eis, in corpore fffidaretur, quatenus a peccatorum sor-
deditque privilegium utclerici terr» suie non irent dibus in anima emundaretur. Quod pie deprecatus
ad placitandum extra potestatem eorum nec oppri- est obtinuit, <'t post convprsionis annos fere sex
merentur iiijustis circumventionibus archidiaco- feliciter decessil.
norum. Hoc autem privilegium Geroianus VVillel- Hugo sexliis frater, juvenlule tloreus fortuna in-
inus lortiter lenuit, et a doinno Hugone episcopo vidente, raptus est. Nam dum, quadam die, de castro
rticensibus monachis oblinuil. S. Scolastica; cum fratribus suis multisque satel-
Ipse Hiltrudem filiam Fulberti de Beina, qui leni- litibus redirel, secus ecclesiam S. Germani in terri-
pore Riciiardi ducis castrum Aquilte construxeral, torio Escalfoii cum consodalibus siiis sese lanceando
iixorem duxit, ex qua Ernaldum de Escalfoio ge- exercuisset, eum armiger ejus, dum incaute mis-
iiuit. Deindo Emmam VValcheliiii de Taneto liliam sile jaccrel, graviter percussit. Qui mox, tit erat
in conjugium accepit; qufe Willelmum. qiii post in mansueliis, eumdem arniigeriim ad se vocavil, ei-
.Vpulia boniis Norrnaiiniis cognominatiis est, po- qiie clain dixit : <c Vplociter fiigo qiiia graviler vul-
perit. nerasti nio. Misprealiir tiii Dpiis ! Fiigp antoquam
241 HlsroRIA EC.CLESIASTICA. — PAKS II. - LIB. 111. 242
fralres mei hoo aiuinadvertaiit, et lc pro lioc eveutu » qnm iiuncupatui' Oth, niouaslerium et terra presby-
inlerriciaiit. » Nobilis itaiiue juvenis eu die occu teri cum uno hospite el decima molendinorum ejus-
buit. dcm villa?; et iu monasterio de Waipralo dederunt

Geroius juuior omiiibus, duin adhuc prinio llorc etiam talem partem, qualeni tcnuit Rodbcrtus pa-
juventutis veruaret, pr;rdani in teria Lexovicnsis ter eorum; prseteroa decimam de Buinna et in Bel-
ecclesiie rapuit, et inde Monasteriolum regrcssus et meis tertiam partem molendini cum decima ejus-
in amentiani versus inlcriit. Sic licet diversis mo- dem; benericiumque Fulcuini presliyteri; ecclesiani
dis una mors omnes Geroii filios rapuit, nec uUuin scilicet ot decimam de Grentemaisnil, ac decimam
ex eis ad senium usque pervenire permisit. molendini Oliveti ; unum hospitem in Collavilla cum
Piimogeuita quoque filiarum Heremburgis data decima totius villae; decimam quoque ceraj necnon
esl Wascelino de Ponte Ercheufrcdi ; ex qua Wil- et denariorum Sancti Petri iutcr niontes ; insuper
lclmus et Radulfus orti suut, qui postmodum in ecclesiam in vico, qui vocitatur Fogei et decima;
Rodbertum Wiscardum Calabriai
Apulia et Sicilia partem Coluncellae, quara tenuit Rodbertus pater
ducem multum juveruut. Deinde Hadvisa sociala eorura. Terram vero de Cueleio dedit Hugo, peten-
est Rodbcrto de Grenteniaisnilio, quie peperil ei tibus sponte domiuis ejusdem villai, quorura alo-
Ilugonciu ct Rudbertum et Ernaldum et tutidcin B dium er.it, cidein cceuobio; imo etdecimamomnium
lilias. Quo dcfuiicto, coiijuncta est Willclmo Kod- carrucarum ejus et pecorum, et decimain de Monte
berti archiepiscopi (ilio, et peperit ei Juditli, qua; Calvet, tam de teloneo quam de annona; ecclesiam
postmodum Rogcrii comitis Sicili» coiijux fuit. autem dcLovigneio cum terra presbyteri; piwterea
Tertia Geroii filia fiiit Emma, qua; data est Rogerio tcrram, qua; appellatur Noer Mainardi; in loco qui
dcMerula; ex qua Rodulfus, et Willelmiis Rodulti dicitur Maisnil Bernardi, terram unius aratri el
et Rogerii vioinorum uostrorum pater, orti sunl. terram villa; Tanaceti; proeterhcec, monasterium de
Quarta Adelais sociata esl Salomoui de Sabloilo, Mancellis cum terra presbyteri, et de Sappo deci-
eiquo peperit Rainaldum, cujus proles nomine Li- mam telonei ; villain quoque qna^ vocatur Maisnil
siaidus nuuc Henrico regi Anglorum grande pr;e- Dode, et ecclesiam de Liraboth cum terra presbj'-
stat in Andegavenses auxilium. HiPC de (icroiaiia teri, etporlionem quam tenuit Hadvisa mater eoruin
progenie dixisse sulticiat. iii Veteri Maisnil; ad Novum Mercalum, dedil Hugo
Nuno ad materiam, unde aliquantisper digressi quartam partem monasterii Sancti Petri et decimain
sumus, redeamus. mcdietatis telonei totiiis villa; et molendinorum si-
VI. niatoria Uticensis monasterii. , militer; iu Seiri Fontana, nionasterium et terliam

lu primo anno quo Uticensis abbatia fundata est, partera decimae cum omnibus primitiis, et quinque
WilleliTius et Rodbertus filii Geroii, et Hugo et Rod- cortilagia.
bcrtns nepotes eorum, cum filiis et nepolibus et Willelmus autem Geroii filius, consentientibus
baronibus suis apud Uticum congregati sunt. Et et coiidonantibus filiis suis Ernaldo el Willelmu, ct
dc utilitale rudis coenobii quod inchoaverant, trac- fratribus Rodberto et Rodulfo Mala-Corona, inonas-
tantes, communiter slatueruut ut quisque sese terium de Escalfo, decimamque ejusdem villa» te-
cum onini parte substanticB sute sancto Ebrulfo iii lonei praedicto coenobio cum terra presbyleri Ade-
fine suo concederet, uec aliquis eorum decimam lelmique, et decimationem totius silvffi ad eamdem
vel ecclesiam, vel aliud quidlibet ad ecclesiam per^ tam desuibus quam de nummis,
villam pertinentis,
tincns alicubi daret, nec etiam venderet, iiisi prius ipsamque silvam ad omnia necessaria; insuper ct
Uticensibus ad emendum ofterrct. Huc libenler cun- monasleria omnia, qna; tunc in dominio suo habe-
lirmaverunt Fulcoinus presbyter et Osniundus Bas- bat; quorum uniim iu honore sancli Georgii cou-
setb, Lupeliiis ct Eulco fllii Fredelendis, Odo Ru- structum t;sl in villa quae Monasteriolus dicitur;
fus et Hichardus filiiis Guiberti, Rodbertus de Torp duo Vernuciis, unum in honore sanctae Maria;, al-
et Geroius de Logis, et alii baroues eoriim. Tunc et

J)
terura in honore sancti Pauli; in Sappo duo, unum
prsefati mouasterii constructores possessionum suain honore saucli Petri ,
alteruin in honore sancti
rum quantilatem compulaverunt, et bonam portio- Martini. Ha3c omnia largitus est cum decimis et
nem pro po,ssibilitate sua ecclesire, qiue inchoaba- terris ad ipsa pertinentibus; ad haec decimas telo-
tur, dedcrunt. neorura, omnesque consuetudines tam silvarum
Possessiuncs itaqiic, quas Rudbertus ct llilgo et quam aliarum reriim, qnoe tunc debebanlur illi iii
Krnaldus iilii Rodberti dc Grentemaisnilio pru sa- Escalfo et iu Monasteriolo atqiie in Sappo.
liite sua Uticensi ecclesia" tradiderunt, hae siiiit ; Igitiir postquara, Dei donante gratia, est ordina-
lii Nucerelo, ecclcsia cum omni decima et terra lus prffidicli coenobii abbas Theodericus, erait ipsc
[iresbyteii cum arabili terra trium carrucarum, et ab Ernaldo prajfati Willelmi fllio, consentiente
villa quae dicitur Solcngiacus; in Oillci, cum oiniii Rodberto avunculo suo, et jubente Willelmo co-
beneficio quod tenuit Tezcelinus clericus, etiam mite, terram de Balgenzaio, sicut eam teniierat
dccima molendinonim ipsius villae; Anglisca quo- Baldricus ejusdem comitis archearius, el partem
.|iie villa cuin monastcrio ecclesia autem villjc qu:p
: tcrr.T Escalfo, quaj est sita iater Aquam nigram ct
Villaris dicitur, cum uno hospite; in villa veru Carcutoiiam, et Exartum Henrici, et dcciraam luo-
,
243 ORDERItl VITALIS 24i
leQiiiui de Escalfo. Uedit pfaHerea terram Altferipa: a teroa vendidit Huberlus de rni;ins piiediclo abbati
ipse Ernaldus eideiu cuenubio, et qucecumque ad ecclesiam ejusdem villae el arpenta terras. Hajc om-
eam pertiiiebant , cuin oniniluis inunasleriis siiis et nia supradicta concessit dominus eoruin Willelmus,
lerris presbyloroniui, Pt terrain de Dorthimisii. lilius Osberni senescalci.
Denique Willelmus frater ejus, lilius supr.idicti Posl h;ec Rodbertus, filiiis Geroii, annuens el
Willeluii, annuentc Geroio frulre ejus, et cognatis, coiilirinans quaecunque fratres ct nepoles, ipsi et
videlicet Geroio atque Kulcuio, tribuit memoralo eoriim homines, praedicto loco donaverant, dedit
loco omnia nionasteria qu;e in poteslale sua habe- etiam de pnediis siiis ipsi loco Sanclum Sereiii-
bat, accepla haud modica pecuiiia ab abbate pi'a»rali cuiii,Sanclum Petrum de Potcslate Mdi, et oiunes
coenobii. E.i quibus uiium ural silum iii Maisnil decinias ad ipsa loca pertinentes, et dimidium vir-
Bernardi in honore saiicti Sulpilii, altcrum in ho- gulti Sancti Serenici, piscationesque in Sarla ad
nore sancti Leodegarii in Hoilvilla, aliud vero iii placitiitnmonacborum ibi babilantium, Sanctam-
Moenai iii honoie saiiotiE Maria»; et niedietaleni que Mariara de monte Wanleleii, dceimamque Si-
ejusdem .Moenai quam teiicbat Rodbertus
,
. ijiso ralais totam, et de cunctis honoribus quos ipse
etiam annuente; unum ctiam de Ternant, et in adepturus erat. Deinde Radulfus, iilius Godefredi,
Exarz uiiiini iii honorc saiicli Petri : in AJgeron B ejus niiles dedit eidem loeo ecclesiam de Radon,
unum cum tota villa, et iii Bosco Herberli uiiiim. illo coiicedente. Inler ha;c audiens quidam milcs
Haec omnia libenter pro redemptione animaruiu bonus de Drocis, Wado nomine, condonavit eccle-
suarura cum omnibus decimis et terris presbytero- siam Sancti Michaelis sitain super Arva in pago
ruin, tam ipse Willelmus qiiara domini eorunideiii Ebroicensi, consentientibus dominis suis et liliis ct
monasteriorum, scilicet Rogerius Gulafret de Mesiiil parentibus et amicis.

Bernardi, llerfredus de Roilvilla, Rotbertus de Moe- Hte suut donationes, quas Willelmus et Rod-
naio, Henredus de Ternanto, Willelmus presbyter bertus, aliique cognati eorum Uticensi coenobio de-
de Exarz, Willelmus praepositus de Algeron, Roge- deiiint ; et chartam inde facientes, Willelmo duci
rius Faitel de Bosco Herberti ,
prcedicto caaiobio .Normannorum confirmandam praisentaveruiit. Ille
tradiderunt. vero petitiones eorum libenter accepit, et donafio-
Item Willelmus donavit eidem ccenobio in Vernu- nes eorum praedicto coenobio benigiiiter concessit.
ciis terram unius carrucsB ob rederaptionem animre Tiluli quoque principalis pnvilegio Uticenscm ec- 1
Emnia; matris suae. Dedil praeterea molendinorum clesiam insignivil, ut libcra et ab omni cxlranea
raedietatem de Vernuciis, annuente fratre ejus subjectione perpetuum maneat immunis. De elec-
Ernaldo; et qua? inibi habebat in suo dominio, ler- tione autem abbatis loci ejusdem, lolum concessit
ram Warini, et hicum Landigulae; et iu Vernuciis, consilio fratrum, salva tamen regularis disciplina;
terram Burnendi. et duos piscatores de Ternanto; ratione, id est ut non amicitia;, aut consanguini-
et in Monasteriolo tres furnos et unum burgensem. talis, aut certe pecuniaj anior vota eligenthim cor-
Deinde Willelmus, iilius Wazscelini de Poiite Er- rumpat. Dcnique prffifatus princeps in fine festa-
chenfredi, dedit praefato coenobio ecclesiam Beatae menti hoc inseruit, et his illud verbis corroboravit ;
Maria;, et queecunque Osbernus presbyter tenebat « Haiic donationis cbartulam ego Willelmus Nor-
cum redecima telonei, et decimam molendinorum mannurum comes scribi fecl, et manibus archiepi-
seu carrucarum, quas ibi et ubicunque habebat, et scopiRothomagensium et episcoporum, abbatum-
habiturus cral; in Roilvilla eam partem, qnam ha- que ac principum, quorum nomina et signa sub-
bebat ipse. ter scripta habentur, sub cxcomraunicatione con-
Postea Rodberlus, Helgonis tilius, consentienti- firmandam Iradidi, qualcnus inconvulsa et astipu-
bus et condonantibus ejus dominis, Willelmo scili- lata hinc et in reliquum permaneal, ut si quis eaiii
cel atque Rodberto, cum tiliis ac nepotibus eorum, infringere praesumpseril, aut aliquid per se vel per
ecclesiam Sancti Martini super fluvium W'aioli n alium quocunque ingeniodamnum inferre volueril,
raonachis praefati cojnobii vendidit, et in eodem ex aucforilate Dei el omiiium sanctorum oniiii
loco lerram presbyteri cum alia lerra octo carrii- Christianitale (si non emendaverit) excommunica-
carurn ,
quam emerunt non modico pretio. Dedit tum, et in aeternum malediclum se noverit. » His
etiam medietalem monasterii de Sappo Aiidrea; dictis Willelmus dux signo crucis chartam signa-
cum terra presbyteri, et medietatem terra; suse to- vit. Dejnde subscripsernnt Malgerius archiepisco-
tius viilae. Rodbertus vero lilius Teodelini dedil aliam pus Rothomagensium, flhus Richardi Gunuorida;
ejusdem monasterii medietatem cum medietate to- ducis Normannorum; Hugo episcopus Lexoviensis,
tius villa;. lilius Willelrai comitis Aucensis; Odo episcopus
Denique ecclesiam Sanctfc Maria; de Bosco , a Baiocensis, uterinus fiater Willelnii ducis; Willel-
supradicto ccenobio prisco tempore constriictam mus episcopus Ebroicensis, filius Gerardi Fleifelli;
cum silva ibi pra^-sente comparavit Theodericus ab- (iisleberlus abbas Castellionis , Willelraus et Rod-
bas a Willelmo el Rodberto tiliis Rodulfi cogno- bertuset RoduHus filii Geroii nepotes euruni ;
mcnto decem et octo libris, sicut tcnuc-

Kraisnel, Hugo de Grentemaisnilio, Rodbertus et Ernaldus
rat eam quidam monachus nomiiie Placidus. Prte et Willelmus tilius Wascelini. Rodulfus dc Toenio,
24o IIISTORIA ECCLESIASTICA PARS II. - LIB. III. 246
Rodiilfus Taisou, Rogerius de Monte-Gompri, Wil- 4 quenter ad laudem Dei resolvit. Iloc volumen Emraa
lelmus Osberni filius, Richardus de Belfou, Ricliar- conjux Elderedi regis Anglorum Rodberlo Rotho-
dus de Sancta ScUolastica, et aiii qiianipliires Nor- magensium archiepiscopo fratri suo prEesentaverat,
manniae proeerum, qui in sallu Leonis, ad curiam et AViUelmus ejusdem pr»sulis filius de camera pa-
ducis siiper flumen Loiris, ante ecclesiam Sancti tris sui familiariter sustulerat, dilectseque snae con-
Dionysii aggregati sunt, et lUicensis ecclesiee tesla- jugi Hadvisae omnimodis placerc volens detulerat.
nientum anno Dominica! Incarnationis lOoO indic- Alia quoque mulla boua praefatus vir ecclesiae suae
tione IV coniirmaveruut. acquisivit, et lam in ornamenlis ecclesiasticis quam
Eodem anno, Rodbertus de Grenlemaisnilio sa;- in necessariis subsidiis procurandi? fratribus accep-
cularem habitum mutavit, et sub regimine Theode- labilis fuit.
rici apud Uticum monachile scheraa subiit.
abbatis
VII. Sequitui kisloria Iticfiisis monasterii. Theoden-
Hic nimirum Uil supra tetiginiusl Rodberti de Gren-
cus abbus.
temaisnilio strenuissimi baronis filius fuit, ex Had-
visa Geroii lilia procreatus. In infantia litteras af- Venerabilis autem Theodericus abbas monasticse
fatim didicit, quarum inler sodales tenaci memoria religioni ferventer insistebat, et sibi coramissse
insigniter viguit. Sed postquam annos adolescen- B congregationi vcrbis et operibtis prodesse studebat.
tise attigit, spretis litterarum oliis, ad armorum la- Ilic fuil natione Normannus, de provincia Talo-
borem cucurrit, et Willelmi ducis armiger v annis giensi (41 ) oriuudus, statura mediocris, eloquio sua-
exstitit. Deinde ab eodem duce decenter est armis vis, facie rubicundus, sacris litleris eruditus et ab
adornatus, et miles efTectus pluribus exeniis nobi- infantia usque ad canos divino cultui mancipatus.
liter honoratus. Consideratis autem mortalinm Scd sicut zizania in messe triticea importune
casibus, elegit magis in domo Domini abjectus oriuntur, quai terapore niessionis a diligenti mes-
manere qiiam in tabernaculis peccatorum ad tem- sore funditus eradicabuntur, ignique non parcenti
pus nt fenum florere. Nam saepe recolebat ssecula- tradentur, sic filii nequam succrescentes agraini pio-
ris militioe pericula, quae pater suus, aliique innu- runi inseruntur, sed ajusto Judice prfffinito tem-
merabiles experti sunt, qui dum liostes fortiter in- poie detegentur, merilisquf! suppliciis districte sub-
vaserunt, incidentes in laqueum quem aliis para- dentur. Sub prwfato abbate monachus quidam
baut occubuerunt. Rodbertus enim pater ejus cum uomine Romanus in Uticensi grege conversabatur,
Rogerio de Toenio contra Rogerium de Bellomoute qui inslinclu d;cmonis staminia, femoralia et caetera
dimicavil; in quo conflictu Rogerius cum liliis suis hujusmodi furabatur. Qui dum a Patre Theode-
*-*
Elberto et Elinancio peremptus est, et Rodbertus rico, cum talia facinora perpetraret, saepius cor-
in intestinis lethale vulnus suscepit. Inde revectus riperetur,omnino furtum se fecisse denegabat,
Iribus septimanis supervixit, terramque suam filiis quod multoties paulo post confitebatur. Quadam
suis Huijoni et Rodberto divisit. Deinde xiv Kal. autein nocte, dum in lecto suo jaceret, arreptus
Julii [1050] defunctus est,et seciis ecclesiam Sanclae est a daemonio, vchementerque vexatus. Hunc cum
Mariae Nuceretum sepultus est. Inde Rod-
apud moaachi horribiliter clamantem audirenl, ad eum
bertus lilius ejus permotus est, et meliori mililia accesserunt, illumque propulsantes, et aquam be-
exerceri nisus est. Coinobium ilaque in praefata nedictam siiper illum spargentes, vix aliquando a
villa, sicut satis supra dictum est, pro salute sua vexatione dcPmonica eruere quiverunt. Qui ad se
suorumquc statuit construere, eique totam partem reversus iulelligit propter furta quae egerat diabo-
patrimonii sui, Hugone fratre suo consentiente, lum talem potestatem super se accepisse, promisil-
liberaliter submittcre. Sed , rautato consilio per que quod ab hac nequitia de crelero custodiret se.
Willelmum Geroii avunculum suum, facto gene- Sed postea more canis ad suum vomitum reversus
rali testaraento, cum Hugone fratre suo, de rebus est; unde capitium illi abbas Theodericus abscidi
quas supra memoravimus, venit llticum, ibiqne se- n fecit, eumque de ccenobio expelli. Ejectus autem
cundum Rcgulam Sancti Rcnedicti devote professus de collegio fratrum, iter, ut dicunt, in Jerusalem
est raonachatnm. .Multos labores pro subventione arripuit; sed omnino nescimus qualem postea tinein
pauperis ecclesifp suslinuit, opesque parentum suo- sortitus fuerit,
rum, qui divitiis abundabant, multoties rapuit, et Quidam presbj-ter, .Vnseredus nomine, in territo-
pro salute eorum ad siibsidia fidelium charilalive rio vill», quaj Sappus dicitur, commanebat, qui
distribuit. Hadvisfe namque matri suee dalis lx li- vitara levem pluribus mudis ducebat. Ilic dum ab
bris Rodomensium, subripuit mariagium suum, hoc segriludinis incommodu fatigaretur, a monachis su-
est Noer .Mainardi , Vetus Maisnil , Tanesiam et pradicli cceiiobii habilum Sancti Benedicti sibi dari
Maisnil Dode, et Uticensi tradidit ecclesiffi. Tunc poposcit. Quod cum adeptus fuisset, ad coenobium
cliam magnum psallerium variis picturis decoratum est delatus atque in inUrmaria posilus. Qui postquani
dono matris suae I'ticensibus conlulit; quod usque ab eadem iegritudine couvaluit, Ulam levitateiu,
tiodin monachoruni concio psalmodiis intenta fre- quam in saeculari conversione agitaverat, in ijuan-
4lj Hodie Tahu.

247 Or.DERlCI VHAIJS 248
tum jtoleMl, iosiiiiiob.il. El sieiit quidam sapiens ^ ipia militare vis. Si poles oljservare, iiigredere; si
de talibus dicit : vcro non potes, liber discede. » Nolebat eniin ali-
Calum, non anwwm mutal, 7«« lians mare cur- qiicni liiijiismodi hominem vi relinere. At ille iii
[ri( (42), sua perlinacia niale induralus de eu>nobio exivit, ct
isle babitum laiilummodo, non niores mutavit. Cu- habitum saccularem, quem reliquerat, reassumpsil.
jus vilam et conversationem cum abbas Theodericus Cuinque ecclesiam de Sappo, qiiam monachis de-
valde reprehensibilem cerneret, illiiinque sacriim derat, itcrum accipere voluissel, Hugo de Grente-
ordinem odio habore aiidiret(mandaverat enim patri maisiiilio, qui tunc lionorein de Sappo obtinebal,
suo et malri ul ipsum calumniarentur, et de moiia- 01 iion permisit. Qui Friardellum ad suos parentes,
sterio extraherent), timeus 11« illius miseria alii erat cnim de bonis parentibus, abiit, et postea fero
fralres vitiarentur, apostolicum proDCCplum in illo XV aiinis ibidem vixit. Nunquain tamen postmoduni
adimplere voluil, ita dicentis : Aufcrte malum i'X integro fiiit sanus, sed assiduis latigabatur iiitirmi-
vobis (1 Cor., v, 15). Et illud : Infidelis si disrcdit, tatibus. Denique cum morlem sibi imminere cer-
iliscedat (l Cor., vu, 13). Permisil itaque illuni de neret, et ffiterna propter aposlasiaj reatum suppli-
eoenobio exire el ad s«culum redire. Qui peccatis cia metueret, abbati Mainerio, qui post venerabilem
peceata accumulans, cuidam muiicrcuhe so B Theodericum quartus idem rexit ca?nobium, sup-
ipsum copulavil. Sed cuin iila ei uon sufticerct, plicavit ul habitum S. Benedicli, quem peccatis
alleram vocabulo Pomulam in amorem sui ascivit, suis facientibus reliquerat, sibi redderet. Quem cuiu
paclumque, ut secum ad Sanctum .Egidium illam adeptus fuisset, tribus hebdomadibus supervixit et
deduceret, cum ea fecit. Volebat enim parontibus ibideni vitam tinivit. lulirmitas enim illius tam gra-
et amicis suis incognitum esse quod eam diligerel. vis eral, quse officio muliebri earere non polerat;
Cumque illi mulieri locum designasset ubi simul ideoque vivus deferri uequivit ad monasteriura
jungerentur, pariterque proficiscerentur, cum qiii- unde discesserat.
busdam peregrinis ad Sanetum .Egidium euiitibus In diebus Willelmi ducis Normanniio, Ivo tiiiub
iter arripuit. At, illa ipso ignorante, ab hac pactione Willelini Belesmensis Sagiensem episcopatum re-
resiluit, et alteri clerico se sociavit. At vero Ansere- gebat, et htereditario jure ex paterna successioue,
diis, cum ad locum quem mulieri designarat, per- fratribiis suis Warino et Rodberto atque Willelmo
venissel, eainque non reperisset, di.xit his ciim qui- deficientibus, Belesmense oppidum possidebat. llic
bus gradiebatur : « Oportet nie ad domura meam erat litterarura pcritus et corpore decorus, sagax
reverti, quia rem mihi necessariam oblivioni Ira- p et faeundus, facetus, mullumque j
ocosus. Clericos
didi. Vos vero in eundo moras innectere nolite, quia et monachos ut pater filios amabat, et inter pr»ci-
celeriter prosequar vos. » Qui cum domum, in qua puos ainicos abbatem Theodericum venerabiliter
illa mulier manebat, nocle ingressus esset, invenit colebat. Scepe conveniebant ad privata colloquia.
illos discumbentes. At illa stalim dilectori suo ad- Nam Sagiorum urbs septera solummodo leucis distat
ventum ejus iiitimavit. Qui securi mauu arrcpta in ab Uticensi abbatia. Prsefali prsesulis nejitem, no-
c.apite illum percussit, et exanimem reddidit. Deiiide inine Mabiliam, Rogerius de Monte-Gomerici Oxi-
in saccum inlromisit el lougius pertraxit, atqiie mensium vicecomes in conjugium habebat per quani ;
humo cooperiens oceuluit. Qui cum post niullos magnam partem possessionis Willelmi Belesmensis
dies inventus fuisset, denudaverant enim eum bes- obtinuerat. Qui prsedicti poutificis instinctu et con-
tiffi et coxam illius et tibiam comederant, tantus silio ecclesiara S. Martini apud Sagium Theoderico
fetor de eo ebulliebat ut nullus ad eum accedere abbati S. Ebrnlli tradidit, eumque ut ibidem coeno-
posset. Nani per fetorem, qui longius sentiebatur, bium monachile construeret, cum conjuge sua sum-
inventus est. Et accipientes eum pater ejus elmater mopere rogavit. At ille haud segniter assignatum
qui plus caeteris amabant, extra polyandrum eccle- opus in nomine Domini inehoavit, ibique Rogeriuni
sia sepelierunt. Ecce quali morte iste mulctatusest, D Uticensem monachum sacerdotem et Moriiium et
qui ad saiculi vanitatem redire maluit quam inter Engelhertum, aliosque ex discipulis suis eonstituit.
servos Dei vitam ducere, per quam possetad ccelesle Ipse quoque saepius eumdem locum visilabat, et
regnum conscendere. aliquando tribus seu quatuor septimanis coinmane-

Alius presbyter, Adelardus nomine, cum per in- bat, et incoepti operis perfeclioni, pro amore Dei el
firmitatem Iiabitura nionachicura suinpsisset, eccle- ulililate sequentiiim, totis nisibus insistebat. Pra>-
siam de Sappo cum decima, quara in feudo tene- fata voro Mabilia raultum erat polens et saecularis,
bat, Dco el S. Elbrulfo ac monachis ipsius in per- callida et loquax, niraiumque crudelis. Valde lamen
petuum possidendam tradidit. Qui postea, ciim ad vinim Dei Tlieoderieum diligebat, eique, licet aliis
sanitatem rediisset. iKonitere de eo quod cgerat roliglosis hominibns niniis dura esset, in quibusdam
cwpit atque ad sajculum redire staluit. Quod cum obediebat. Rodbertum quoque de Belesinia prinio-
abbas Theodericus audisset, Regulam S. Benedicti gcnitum filinm suum, cujus crudelitas iii diebus
recitari cidem fecit, dixitque illi : « Ecce lex, sub iiostris super miseras plebes nimiam elferbuit, ipsi
Hi) Leg. : Cwlum, non animum, mutanl, qui trans mare currunt. Hor. Ep. 1, xi, 27 ;Le Prevost;.
24!» HISfOKIA ECCLESIASTICV. — PAUS II. - LI15. III. 2S0
et Rogerio, Hliist[ue nioiiocUis apud Sagiuni com- ^ sacriflcate. Otia velut lellialo virus tutis uisibus
morantibus, ad abluendum sacro baptismatis fonte devitate, quia, sicut sanctus Pater noster Benedictus
obtiilit. dicit : Otiositas inimica est anima;. Illud etiam ssepe
Vera cliaritas illum, iti quo rognat, bonis facit vobiscum revolvite quod in Vitis Patrum di-
amabilem, et perversis formidabilem. Ideo siepe quodam probalo doctore
citur a : quia unus solum-
nominatus abbas a bonis merito diligobatur, et a modo dtemon tentando vexat laborantem in bonis
pravis tiraebatur. Exteriores enim curas, in quautum monachum millc vero daimones inipugnant
;
polerat, devitabat, seseque divino cultui ferventi utiosum, innumerisque tenlationum jaciilis un-
sedulitate mancipabat. Assiduus nempe in oratio- dique stimulatum cogiint fastidire monasteriale
nibus eral, et in opere manuum quod sibi compe- claustrum, et appetere damnosa Steculi spectacula,
lebat. Nam ipse scriptor erat egregius, et inclyta noxiarum experientiam voliiptatum. Et quia largis
insitai sibi artis monunienta reliquit Uticanis juve- sustentare pauperes eleemosynis non potestis, quo-
nibus. Collectaneum eiiim et Graduale ac Antipho- niani terrenas opes non habetis, nec ingentia tem-
narium propria manu in ipso coenobio conscripsit. pla, sicuti reges aliique potentes saeculi faciunt,
A sociis etiam suis, qui secum de Gemmetico vene- erigere potestis, qui regularibus claustris septi.
rant, pretiosos divina? legis codices dulcibus munitis B omnique potestate privaii estis; saltim, secundum
exegit. Nam Rodulfus nepos ejus Eptaticum scripsit Salomonis hortatum, omni custodia corda vestra
et Missale, ubi missa in conventu quotidie canitnr ;
servate, Peoque placere totis nisibus indesinenter
Hugo autem socius ejus expositionem super Eze- contendite. Orate, legite, psallite, scribite, ahisque
chielem et Decalogum, primamque partem Mora- hiijusmodi actibus insistite, eisque contra damo-
lium ; Bogerius vero presbyter Paralipomenon, nura tentamenta vos sapienter arraate. »
librosque Salomonis, tertiamque parteni Moralium. Talibus monitis Pater Theodericus discipulos suos
Prsefatusitaque Palerper supradictos etper alios, instruebat, et arguendo, obsecrando, increpando,
quos ad hoc opus flectere poterat, antiquarios, octo ad bonum opus vigilanter incitabat, ad quod ipse
annis, quibus Uticensibus pra^fuit, omnes libros prius tam orando quam scribendo, vel alia bona
Veteris et Novi Testamenii, omnesque libros facun- faciendo consurgebat. Pro bujusraodi sludiisa qui-
dissimi papse Gregorii Uticensium bibliothecaj pro- busdam blasphemabatur mouachis, qui mundialcs
curavit. Ex ejus etiam schola excellentes librarii, id curas divinis prBeponebaiit offlciis. Proh dolor! unde
est Berengarius, qui postmodum ad episcopatum illum venerari debebant, inde magis illi delrahe-
Venusia? provectus est, Goscelinus et Rodulfus, , bant. Dicebant enim : <• Tulis homo non debet abbas
Bernardus, Turchetillus et Ricbardus, aliique plures '
esse, qui exteriores curas nescit, negligitque. Unde
processerunt ;
qui tractatibus Hieronymi et Augu- vivent oratores, si defecerint aratores? Insipiens
stini, Ambrosii et Isidori, Eusebii et Orosii, alio- est qui plus appetit in claustro legere vel scribere,
rumque doctorum bibliotbecam Sancti Ebrulti re- quara unde fratruui victus exhibcatur procurare. »
plevorunt, et exemplis suis ad simile studium secu- Hfec itaque et his similia qiiidam superbi dicebant,
luram juventutem salubriter exhortati sunt. Hos et servo Dei plures injurias faciebant. Sed Willel-
virDomini Theodericus docebat, et sa?pe commo- mus, filius Geroii, pro sanctitate ejus eura semper
nebat ut vagee mentis otia omnino devitarent, quae observabat, et tuniultus insurgeutium, quos hic;
corpori et anima' valde nociva esse solent. Hoc etiam nominare nolo, competeiiti severitate corapesce-
eis referre solilus eral : « Quidam fraler in mona- bat, atque pro viro Dei contra onines querelas iutus
sterio quodam de multis transgrossionibus monas- et foris ratiocinia promple reddebat. Post aliquot
licaeinslitutioiiisreprehensibilisrxstitit; sed scriptor teniporis prsefatus heros pro utilitatibus Uticensis
erat, et ad scribendum deditu^, qnoddara iiigens ecclesiie in Apuliam ire decrevit; quo abeunte, nec
volumen divince legis sponte cunscripsit. Qui post- postmodura redeunte, vir Dei Theodericus in Nor-
quain defunctus est, aninia ejus ante tribunal justi J) mannia valde desolatus remansit.
Judicis ad examen adducta esl. Cumque maligni Sicut bonis valde displicet vita raalorum, sic
spirilus eam acriter accusarent, et innumera ejus pravis moribus gravis esse solet vita bonorum,
pcccata proferrent, sancli angeli e coiitra librum ,
Unde sicut boni divino spiriUi inllammati pravos
quein idem frater in domo Dei scripserat. ostenta- ad rectitudinem raultis raodis student incitare, sic
liaiit ; et singillatim litteras enormis libri contrasin- perversi, dseraonica malignitate insligati, rectos ad
giila peccata computabant, Ad postremiim unasola pravitatem frequenter nituulur incurvare, Et quam-
numerum peccatorum excessit, contra quam
littera vis eos non possint funditus prosternere, nonniin-
diemonum conalus nullum objiceie peccatuin prae- quam taraen solent eos in via Dei perturbaie, di-
valuit. Clementia itaque Judicis fratri pepercit, ani- versisque modis vexando pleruraque in operationc
mainque ad proprium coipus reverti praeeepif, spa- sancta tardiores efficere, Sic quidam infandi homi-
liumquc corrigeiidi vitain suara benigniter conces- nes, dum Uticensis ecclesia consurgeret, et in bonis
sit, Hoc, charissimi fralres, frequenter cogitate, ct ab operibus aucta coram Deo et hominibus elfulgeret,
inanibus noxiisque desideriis corda vestra emundate, coeperunt varias simultatum causas contra ipsam
manuiimquc vcstraruni opera Domino Deo jugiter colligerc, el turbatis rebus, quw ad victuni et vesli-
nHDEUICI VHALIS 2o2
luiu
u ot agapciu êrvotuiii Dei dakc crant, ipsani veiiabatur, occidil. Pro quo realu a facie ejus prius
j^
Sed benignus Jesus, qui esl verus Ecclesia-

affligere. in Britanniam, deinde in .\ngliam, postrerao Bene-
sponsus, quamvis Sipvirenl ad dcpriinendani Eccle- vcntum cum filiis et nepotibus aufugit. Ilic primus
siiE naveiii luaris Uuctus, ipse mirabiliter emicuil iii Normannorum sodein in Apulia sibi delegit, et a
ereptione suoruui, comprimendo contrarios conatus. principe Beneventanornm oppidum ad manendum
Quid tunc temporis contigerit Mabilia>, Willelmi sibi suisque hferedibus accipit. Dcinde Drogo qui-
Talavicii lilise, veraciter explicabo, licet praspostcro dam Normannus niiles, cum centuin niililibus in
ordine. Ipsa, dum apud riicum in inilio monaslicus Jeriisalem peregre pcrre.xit; queni iiide reverteiitem
ordo legulariter servaretur, et oinnibiis advenicn- cum sociis suis 'Waimalchus dux apud Psalernum
tibus charitatis ollicia, ut hactenus ibidem mos est, aliquantis diebus causa humanitatis ad refocillan-
exhiberentur, propter odium, quod erga fundatnres diim retinnit.
iliius ccenobii ferebat , plures molestias nequiter Tuiic viginti millia Saridcenoruni Italico littori
excogitatas eidem loco inferebat. Quippe contra applicuerunt, et a civibus Psalernltanis Iributum
Geroieiises paler ejus et ipsa, omaisque illius procum suramis comrainatiouibus exigore cceperunl.
genies diu perdurans odiura habuerunt. Unde quia Duce autem cuin salellitibus sui-s vectigal a eivibus
Hogcrius de Moiite-Gomerici, vir ejus, raonachos l» colligente, de classe egressi sunl, et in herbosa
aiiiabat el iioiiorabat, nec ipsa eis aperta malilia planitie, qiicB inter urbem et mare sita esl, ad
nocere audebat, crebrius cum raultitudine militum prandium cum ingenti securitate et gaudio resede-
quasi hospilandi gratia ad monasteriuni divertebat; runt. Cum Normanni hoc comperissenl, diicem-
sicque monachos, qui pauperlate in sterili rurc qiie pro leniendis barbaris peciiniani colligere
Quondam cum ibidera cum
aftligebaiitur, gravabat. vidissent, Apulos amicabiliter increpaverunl qiiod
centum mililibus hospilaretur, et a domuo Theo- pecunia sese ut inermes vidua? rediraerent, non ul
derico abbate redarguerctur cur cum tanta ambi- viri fortes armorum virtute defenderent. Deinde
tione ad pauperes cwnobitas vonisset, eainqne ad- arma sumpserunt, Afros secure vectigal exspectan-
inoueret ut ab hac stultitia se coerceret, illa inllam- tes repente invaserunt, mullisque millibus fusis,
mala respondit « Majorera numerum niilituin

: reliquos cum dedecore ad naves aufugerc compu-
adducam de caetero quam adduxi. » Ad ha^c abbas lerunt. Normanni itaque aureis et argenteis vasis
ait : « Crede mihi; nisi ab hac iraprobitate rosipue- aliisque spoliis multis et pretiosis onusti redi-
ris, qnod nolles patieris. u Quod et ita contigit. enint, multumque a duce, ut ibidein honorilice re-
Nam in subsequenti nocte passio illam invasit, etp manerent, rogali sunt; sed quia revisendi patriain
fortiter vexare coepit. At illa mox inde sese jussil cupidi erant, poscentibus non aequieverunt. Atta-
eiTerri. Quae dum fugere de terra Sancli Ebriilfi men promiserunt ei quod ipsi ad eum redirent,
territa festinaret, et anle domura ciijusdam burgen- aut de eleclis juvenibus Normannia; aliquos ei cito
sis noinine Rogerii Suisnarii transiret, inde qiiam- mitterent. Postquara vero natale solum attigerunt,
dam infantulam lactenlem assumi praecepit, orique multa quffi viderant et audierant, vel fecerant, .seu
ejus mamillam suam, in qua maxiraa pars infirmi- passi fuerant, compatriotis suis retulerunt. Deiude
tatis collecta erat, ad sugendum Iradidit. Infans qiiidam eoruni promissa complentes reciprocato
itaque suxit et paulo post mortua est; mulier vero calle Italiani repedarunt, exeraploque sno levia
convalescens ad propria reversa est. Postea fere multorum corda ad sequendum se excitarunt. Nam
XV annis vixit, sed Uticuin, postquam ibidem, sicut Turslinus cognomento Citellus et Ragnulfus, Ri-
supra disimus, ilagello Dei castigata est, nunquara chardus Anschetilli de Quadrellis lilius , liliiquc
adire pra?3umpsit, et ne habitatoribus illiiis ccHuobii Tancredi de .\lta-Villa, Drogo videlicet atque Um-
ullatenus noceret seu prodesset, toto nisu se custo- fridus, Willelmus el Hermannus, Hotberlus cogno-
divit, quandiu in seruninosis hujus vilae felicitatibus mento Wiscardus et Rogerius et sex fratres eorum,
postea vixit. .\bbatem tamen Theodericum dilexit. {) Willelmus de Monasteriolo et Ernaldus de Grenle-
eique magis quam Uticensi ecclesia> cellam S. Mar- maisuilio, aliique mulli Normanniam reliqueruiit,
tini, ut per anlicipationem diximus, commendavit. et Apnliam non simul, sed diversis temporibus,
adierunt. Uluc autera pervenientes, primo quidem
VHI. Miyrationes Normannorum in Apuliam. Primx
Waimalclii ducis aliorumque poteutum stipendiarii
Korum ibidem sedes. Anschetillus monachus.
contra paganos facti sunt; posteaque, exortis qui-
In sede apostolica Benedicto papa rcsidente, Sar- busdam simultatum causis, eos quibus antea ser-
raceni de Africa in Apuliam navigio singulis annis vierant impugnaverunt, et Psalernum atque Ba-
veniebant, el per singulas Apulise urbes vectigal runi, Capuanque cum lota Campania et Calabria
quantum volebant a desidibus Langobardis et Gra> virilibus armis sibi subegerunt. In Sicilia quoque
cis Calabriam incolentibus impune accipiebant. Panormum, urbemque Cathanensem, castrumque
His diebus, Osinundus, cognomento Drengotus. Joannis, cum aliis urbibus et praeclaris oppidis,
Willelmum Rcposlellum, qui sese de stupro fili.T quffi usque hodie haeredes eorum possident, obti-
ejus in audientia optimatnm Normannise arroganter nuerunt.

jaclaverat, iiiter inanus Rotberti ducis in silva, ubi Inter Normannos, qui Tiberini transierant, Wil.
2;;3 HIST0R1\ ECCLESIASTICA. — 1'AKS 11. - Llli. 111.
ealiccinque aigen
lolmiis dc MoDListei-iolo, Willeliui lieroiaiii lilius, ^ ceiis, auium et pallia protiosa,
maxinie tloniit, et Romani exercitus princeps mi- teuin aliasque prcliosas species protulit, diligenter
lilire taetus, vexillum Saneti 1'etri gestans Uberem numeravit et Anschetillo tradidit. Non niiilto posl,
(âmpaniam subjugavit. Hic Uticensibus quorum ingravescente morbo, nobilis heros in confessione
frater et amicus erat, et quibus plura antequam Christi Nonas Februarii niortuus est, et in ecclesia
de Normannia migrasset, ul supra di,ximus, dede- Sancti Krasmi episcopi et martyiis, ubi sedes est
rat, mandavit ul ad se legatum fidelem mitlerent episcopalis, honorilice sopultus est. Deinde An-
pro dcferendis muneribus quae eis praeparabat. Hoc schetillus et Theodelinns Gallias adierunt, el ad
Willelmus pater ejus ut audivit, sese ad hanc le- propria prospere reversi sunt. Post aliquot dies
gationem pro ulilitate sauctae Ecclesiae libenter Anschetillus Uticum adiit, fratribus obitum domni
praesentavit. Inde Theodericus abbas et Isetns et Willelmi et sooiorum ejus nuntiavit, sed de com-
tristis effectus esl; lajtus, pro tanla senioris de- inissa sibi pecunia, quam in usus suos jam nequitei
votione, qua fervebat, et quse eum tam laborio- ipse distraxerat, omnino tacuit. Coenobitae autem,
sum iter arripere monebat; tristis, pro magno audita morte fundatoris ecclesiae siise, nimium
solamine quod in piKfalo seniore amittebat, quia contristali sunt, precesque et missas el alia bene-
ad omne opus bonum promptus existebat. Denique B ficia pro anima ejus Deo, cui vivunt omnia, lide-
vir Dei et Rotbertus prior, totusque conventus, hter obtulerunt, quae succcssores eorum usque
domnum Willelmuni Deo commendaverunt, eique hodie ferventer observare salagunt. Anschetillo
Gunfridum peritissinium monachum, el Rogerium domum suam repetente, Theodelinus socius ejus
Gemmeticensem egregium seriptorem, aliosquc duo- Uticum veuit, et a monachis quid sibi de Apulia
decim honorabiles famulos associaverunt. lllc au- delatum fuisset inquisivit. Cumque nil nisi moero-
tem, transcensis Alpibus Romam peliit; el inde ris nuntium de morte amicorum eis delatum esse
itor carpens in Apulia lilium, aliosque amicos et comperisset, obstupuit; et omnem rei veritatem de
aftines ac parentes invenit. Qui viso eo valde gavisi omnibus qua> sibi prospere vol adverse contige-
sunt, eumque cum magno honore aliquo tempore rant in peregrinatione intimavit. Mox Theodericus
secum retinuerunt, eique ad suslentationem Eccle- abbas Anschetillum ascivit, commissamque pecu-
siae, pro qua mendicabat, multa et magna munera niam ab eo repetiit. At ille primo negare coepit,
dederunt. Ipse vero cgenis fratribus suis festinan- sed postmoduin a Thoodelino eonvictus rei verita-
ter subveuire volens,Gunfridum monaehum cum tem recognovit. " Pecuniam, inqiiit, quam reposci-
magno censu remisit; sed occulto Dei judicio aliler p tis, a domino meo Willolmo suscepi; cujus ali
quam sperabatur evenit. Nam Gunfridus Romam quam partem ad usus nostros distraxi, parlem
venit, ibique in monasterio Sancti Pauli apostoli vero Remis, consilio domini mei Rodulfi Mal»-
hiemare decrevit. A Romanis autem, pro cupidi- Coronw qui illie mihi obviavit, eommendavi. >
,
tate auri quod ferebat, veneno infectus est; sicque Quod audientcs moiiaehi Remis illum bis direxe-
vcnerabilis poregrinus in eonfessione Christi Idus cum Rainaldo raonacho de Sappo, deinde
runt, prius
Decembris defunctus est. Willelmus quoque non cum Fulcone ad Gervasium archiepiscopum pro
multo post iter redeundi cura ingenti peeunia iniit; censu deposito. Praefatus aiitem raetropolitanus
sed ad urbcm quse a Caieta nutriee Trojani ^']neae monachum Sancti Ebrulfi gratanter suscepit, eum-
voeatur veniens, lethiferara segritudinem incurrit. que in negotio pro quo venerat adjuvit quautum
Tunc duos railites, Ansclietilluiii de Noerio Asce- potuit. Nara idera duni Cenomanensium episeopus
lini Theodelinum dc Tnnesia ad se vo-
lilium, et erat, et curiam Willelmi ducis Normannorum, cui
cavit, eisque dixit « Ecce duodecim socii vestri,

: valde familiaris erat, crcbro expeterel, apud Uti-
qui nobiscum alacres de Normannia exierunl, sicut cum saepe fuerat honorifice susceptus, et cum omni
videtis, iu hac patria defuncti sunt; me quoque farailia sua amicabiliter habitus. Viso itaque Ful-
;ravis morbus nunc invasit, et ad ultima impa- J) cone monacho, benencia beneficiis recorapensare
tienter compellit. Nunc ilaque tibi, Anschetille, voluit. Sed quia jam loiigum tempus eftluxerat, et
sub testimonio Theodelini pecuniam quara procu- Anschetillus ea quae repetebat insipienter deposue-
ravi commendo ut eam sine fraude deferas doinno rat, vix potuit recuperare pauca el viliora ex his
abbati Theoderico ct Rolberto nepoti meo, aliisque quae in Apulia susceperal. Calicera solummodo ar-
raonachis Sancti Ebrulli, pro quibus nunc exsulo. genteum et duas casulas, dentemque elephantis et
Ambo Sancti Ebrulh horaines estis, eique tidem ungiilam gryphis, cum aliis quibusdara rebus dif-
servare debetis. Non vos ulla decipiat cupiditas. ficulter exegit. Deinde monachi, consideratis frau-
Sagaciter perpendite quod, defunctis omnibus so- dibus Anschetilli, in judicio in curia Saneti Ebrulfi
ciis vestris, meritis sancti Ebrulli vos soli super- eum statuerunt; ubi Richardus de Abrincis liliiis
stites estis, fortassis ut ei hoc servitium fidoliter Turstini, aliique multi proceies ad adjuvanduiii
cxhibeatis. Uticensibus, quos in Christo sicut meip- eum fuerunt. .Scd monachis rationabiliter conque-
sura diligo, ex parte mea ultimum vale dicite; rentibus, justo judicio dcteriiiinatiim est ut onincm
et ut pro me omnipotcntem Dominuni lidcliter e.vo- feudum, quem ipse de Saiicto Ebrulfo tcncliat,
rent, suppliciter rogitatc. Hkc el alia niulla di-
>< amilteret. Tandem, suadenlibus amicis, utriusqu':
ORDtKICl MIAl.lS 2;)(i
partis coucordia talis fiicla esl. Aaschelillus reatuin v giense asylum secedelmt. ibique scx vcl octo scpti-
suuiu palain confessus vadimoniuiu abbati Theode- manis habitabat, et in [tace opus Dei faciebat,
rico dedit, monachis iit sui n)iserercntui- humiliter hominumque salutem pro posse suo diligenler ])ro-
supplicavit, ct pro rcconipensaliune daniiii, quod curabat. Sic exspeclabat emendationcm contumcliosi
illis per ii;naviani suani fecerat, Uticensis burpi fiatris, ct implebat Aposloli prfecepluin dicentis :
tertiani parteui, quam ex paterna hffireditate habue- D<itc locum irx {Rom., xn, 19). Sed postquam ran-
rat, sancto Ebrulfo corani niultis teslibus conces- corem et scandala non deficere, scd magis ad de-
sit; et donaliononi per uuam pallam ex serico, trimenla fratuim augeri pcrspcxit, Willelmo diiii
unde cappa cantoris facta est, super allare posuit. Normaniiorum pastoralera baculum cuin tola abba-
Monachi igitur pielate moti errata sua clemenler ei tia reddere voluit. Dux autem, sagaci usus consilio,
iudulserunl, et omnem reliquum feudum suum, omnem liujus rei ordinationem injunxit Maurilio
praeter hoc quod amicorura persuasione oblulerat, Rotliomagensium archiepiscopo, ut causara dissen-
benigniter promisi^runt. Ipse non multo post .\pu- sionis sollicite indagaret, et quid agendum esset,
liam expctiit, ibique occisus est. cnni consilio sapientuiu recte defiuiret.
I.\. Sequitur Uticensis monasterii et Theoderici nbhn- .\nno itaqiie Dominica? Incarnationis )0o6, in-
lis historia. B diclione viu, resideute iu sede apostolica Victore
.\uliquus hostis nunquara cessal Ecclesi;p quie- papa, Henricus cognoniento Bonus imperator Ro-
tem variarum stiinulis tentalionum impugnare, ct manorum, filius Cononis imperatoris, obiit, eiquc
per eos quos potest mundanse vanitati subjugare, Ilenricus filius ejus successit et annis quinquaginla
iii simplicitale catholicEe tidei prudenter vigilantes, regnavit. Eodem anno Maurilius episcopus, et Ful-
et iii virtutum culmine viriliter stantes atrociter bertus sophista consiliarius ejus, et Hugo Lexo-
molestare. Unde duin vidissel regulare monaste- viensis episcopus, et Ansfridus Pratellensis abbas,
rium in Uticensi saltu, opitulante Deo, surrexisse, atque Lanfrancus Beccensium pra>,positus, et alii
et Theodericum abbatem in verbo et operatione plures profunda? sagacitalis viri Iticum convene-
multis animabus jiivenuin alque senum oppido pro- runt, ibique soleiuuitatem sancloruin apostolorum
desse, exardens invidia, qua protoplastiim Adam Petri et Pauli iii Kal. Julii celebraverunt. Tunc au-
per gustum de paradiso expulit, Rot-
veliti fructus ditis et solerter discussis dissensionum fomentis,
bertum priorem conlra abbatem suum, post discos- Theodericum abbatem ul hacleuus exslileral, I
sura Willelmi Geroiani, insolenler excitavit, mag- piv-eesse jusserunt; Rotbeilum vero priorem, ul
naque dissensione diu perdurante, mobiles sub- paupertatem Christi sequeretur, patrique suo spi-
jectorum auimos graviter inquietavit. Erat idem ^ rituali pro Deo humiliter in omnibus obtemperaret,
Rotbertus, ut superius satis dictum est, praeclane copiosa sermocinatione admonueruul. Deinde pr;e-
nobililatis, frater scilicet Hiigonis de Grentemaisnil ; fatis inonitoribus ad propria redeuntibus, Ulicensis
cui adhuc erat pueribs levitas et indomitum robur grex aliqiianliilum in pace qiiievit; sed post unum
atque saicularis ambitio. In castitale atque aliis annum, comperta Willeltni Geroiani morle, iterum
quibusdam sacris charismatibus eral laudabilis; rediviva lis surrexit, et discordia, corporum ani-
sed e contra, ut Flaccus ait maruraque saliili contraria, coenobilas valde lur-
... yihil est ab omni piirte beatiim (43), bavit. Amator antem pacis Tbeodeiicus undique
in noiinuUis erralibus erat reprehensibilis. Nani iii angnstiatus est. Nam apud Sagium nequibat ani-
bonis seu malis quse cupiebat, velox ad peragendum marum saluti proficere, nec cellam ibi coeptam a
erat ac fervidus, et auditis sive visis qua? nolebat, Rogerio et iixore ejus ad perfectionem erigere;
ad irascendum festinus, magisqne prfeesse quam quia ipsi plurjbus sa?cularium rerum ciiris liinc
subesse, et imperare potius quam obsecundare cu- occupabanlur, et ab inimicis suis undique impug-
pidus. Ad accipiendum atque ad dandum apertas nabantur. Apud Uticuni sibi vel aliis afiatim ut
habebat manus, et os proraplum furori suo satisfa- t\ vellct prodesse non poterat, propter importunitates
cere inordinatis farainibus. El quia ipse, ut dictum quas a quibusdam polenlioribus raonacbis illatas
est, excelsfe generositalis lampade renitebat, et ex lolerabat.

patrimonio suo coenobium illud fundaverat, et col- Tandem postquam diu secum quid secunduiu
lectis undecunque ad cultiim Dei fratribus, subsi- Deum ageret deliberavit, omnia relinquere, el se-
diisque necessariis procuratis ditaverat, ideo regu- pulcrum Domini in Jerusalem adire decrevil. Deinde
laris disciplinre jugo in novella domo coerceri non IV Kal. Septembris, de Sagio, ubi tunc diu moratns
polerat. Frequenter itaque Patri suo clam de- fuerat, Uticum venit; convocatis in capitulum fra-
trahebat, eo quod ipse vir Dei plus spiritualibus tribns volunlatem suam aperuit, omnes admonuil,
quam sa'cularibu5 negotiis intendebat. >uunun- ahsolvit, beuedixil, Deoque commendavit. Postea
quam aiierte cum eo liligabat, et nonuullas cjus Luxovium addil, et lliigoni episcopo, a quo valde
eonstitutiones de rebus exterioril)us simpliciter fac- amabatur curani animarum reddidit, sicque, multis
Lis vituperabat. Unde servus Dei plerumque ad Sa- tleutibus amicis, sanctara peregrinationem pro
;W) HoR. OJ. 1. 11, IG, 27. Cic. : Nihil omni ex partc perfectum alquc beatum (Le Prevost;.
;
2r>7 HISTORIA ECCLESIASTIf.A. — PARS II. - LIH. III. 2.-i8
Christo suscepit. Herbertus auieui lie Monasteriolo A pi'£esulis condiLam inveneruut. Gunique ecclesiam
pnmus monachus, quem ipse in Cticensi ecclesia introissent, ibiquo, prout cojleslis gratia siiigulis
susceperat, cum eo peregre profectus est, et Willel- inspiravcrat, Deum orassent, Theodericus post
mus clericus, cognoraento Boua Anima, Radbodi mulLas lacrymas de oratione surrexit, et labore
Sagiensis episcopi tiiius, qui succedenti tempore senectutis, taidioque maris , aliisque inconimodis
Rothomagensem metropolim fere xxxvi annis nac- fractus in ecclesia anxius resedit. Tunc ab episcopo
tus est. sibi Udissimo comite quid sibi contigisset cuin in-
.\. Iter Thcoderici abbatis in Orientem. Mors ejus. torrogaretur, respondit : u Terrestrem Jerusaleni,
In diebus illis erat quoddam honorabile xenodo- mi Pater, adire decrevi, sed credo mihi aliter a no-
chium in confinio Bajoariorum et Ilunorum, quod inino disponi. An.\ietate corporis valdc crucior
fideles et potentes Christiani de circumjacentibus unde coilestein inagis quam terrestrem Jerusalem
provinciis instituorant ad susceptionem pauperum appelendam esse arbitror. » Cui episcopus ai( :
et peregrinorum. Tunc Ausgotus Norraannus hiiic « Ego, eharissime frater, nunc ibo hospitium tibi
xenodochio electione indigeuarum pneerat. Is ni- procurare, et tu interim hic sedens requiesce. »
mirum Rogerii Toenitis, qui Hispanicus vucabatur. Episcopus itaquo hospitium sibi quserere perrexif,
cognatus erat, et sub ducihus Noniiannorum Ri- B et Theodericus ad altare accessit, ibique diu Deum,
chardo et Rotberto nobilitor miiitaverat; sed ti- cui ab infautia fideliter servierat, oravit. Deinde co-
more Dei compunctus omnia muudi reliquerat, et ram altari se ad Orientera prostravit. pannos circa
peregrinationem atque spontaneam paupertatem se honeste composuit, super dextruni latiis recu-
omni vita tenendam pro Christo arripueral.
sua bans, qiiasi dorraire volous, caput suuni super mar-
Hic ut Theodericum abbatem cum sociis suis vidit, moreum gradum reclinavit, nianusquo super pectus
optime recognovit, et aliquot diebus ut compatrio- in modum crucis aptavit, sicque Kal. Augusti [1058]
tas amabiliter retinuit, atque omnem humanitatem tldelem spiritum Deo Creatori reddidit.
eis exhibuit. Episcopus autem, hospitio praiparato, ministrum
Interea quidam religiosus Bajoariorum pontifex horainis Dei accersiit , eumque pro viro Dei in
peregre proficiscens illucadvenit, quem hospitalis ecclesiam misit. Ille vero ut servum Dei defunctuin
Ansgotus cum omnibus suis clientibus, more so- in ecclesia invenit, territus ad antistitem rediit,
lito, aliquot diebus ibidem retinuit. Deinde venera- eventumque insperatum tremulus retulit. Sed epi-
bilem Theodericum cum suis pediscquis ei suppli- scopus viruni Dei tam subito migrasse non cre-
citer conimendavit, et quantae sanctitatisapud Deura p dens, ait : « Tsedio niaris, nimioque sestu bonus
et subliraitatis erga homines in sua patria esset, senior valde fatigatus est ; ideoque nunc in refri-
luculenter enarravit. Praesul autem audita viri

, gerio ecclesiff super frigidum raarmor suavi sopore
sanctitate, Deo gratias egit, eumque, ut decebattan- detentus est. Earaus nunc eura visitare. » Praesul
tum virum, benigniter suscepit, securaque reveren- itaque cum clericis suis in ecclesiam preecessit.
ter usque Antiochiara deduxit. Ibi diversa peregri- Qui ut comparem suum diligenter tetigit, eumque
nis voluntas oborta est. Nam quidam eorum terres- morte gelidura reperit, stupens condoluit. Mox
tre iter, ut cffiperant, usque in Jerusalem tenere omnes peregrinos, qiii jam per diversa hospitia
volebant. Alii vero barbariem gentium metuentes, prandere procurabant, in ecclesia congregari prae-
navigio per pontum ire docreverunt; quorum concepit, indigenisque illius loci vitam defuncti pere-
silio pontifex et abbas, aliique plures asscnsum grini fidejiter retulit. Illi vero, comperta ejus roli-
pra;buerunt. Cumque prssul navem nautasqiie pe- gione, gavisi sunt, et obsequia sua irapensasque
ritos porquireret, et quidam religiosus archiman- coeteris peregrinis benigniter obtulerunt. Deinde
drita coenobii Sancti Simeonis in portu .Syria' prsesul defuncto exseqiiias cum cleiMcis suis per-
Theodericum cum suis comitibus honorabilitor de- solvif, eique sepulturani anfe porfas ecclesiae a re-
tineref, Herbertus Uficensis raonaclius iter accele- D liiuis peregrinis lieri jussit. Illi autem baculis suis
randi desiderio fatigabafur, magisque per terrara ubi pontifex praeceperaf fossam fecerunt, ad de-
quam per mare saneta loca expetere nitebatur. functi glebam, prajsente antistite, accesserunl, et
Abbas ifaque suus ei licentiam eundi quo vellet deferre ad tumulandum volueruut. .Sed nutu Dei
dedit. Ille antera terrestre iter carpens, cuni turma ita corpus aggravatum est, ut a loco dormitionis
peditiira usque Laodiciam pervenit, ibique vehe- nullateniis moveri potuisset. Quod cernens episco-
menter a>grotans sociis abeuntibus diu reraansit. pus cuin oinnibus qui adcrant, valde miratus est;
Et postquam vix de lectulo surrexit, non in antea diutinoque ciim sociis stnpentibus quid agerent
pedera tefendit, sed Eois partibus relictis, occiden- fractafii pofitus est. Tandem divina edoctiis inspi-
talem Normanniam quantociii.'? repetiif. ratione dixit : " Vir iste raagna? sancfitafis fuif, et
Deinde prajsul ef Theodericus ef Willelmus Bona vita ejus ut nunc lucide manifestafur Deo placuit.
Anima, sociique eonim in pnrlu Sancti Simeonis Ilnde, iit reor, digniori loco debet sepeliri, et a
navem ascenderunt, et sulcantes .-pqiiora inCyprum nobis celebriori reverenfia pro posso nosfro debet
insulara navigaveriinl, ibiqne in littore maris abba- amodo Iracfari. Nnnc igifiir ogo cuin cloricis pro
tiam Sancti Nicolai cnnfo';=ori': .Mvrcnriim arclii- .'inimo ejiis divina' m.-ijostati persolvam cololiratio-
,
•wy OUDERICI VITAI.IS 2G0
ueni missie; vos autera juxla altare congruam ei ^âliquot annos ejusdem canobii regimen suscepit,
jepulliiram pr.-pparate. » At illi libenter obediere anuisque xxi et mensibus vii uliliter tenuit.
jubeiiti. Deiiiiie missa veuerabiliter finita, et fossa

Eodem lempore Rodulfus, cognomento Mala-
tumulandum corpus sine gra-
diliKeiiter prociiarala,
Corona Uticum venit, ibique cum Rodberlo abbate,
vamine sustulerunt, et secus aram decenter sepe-
suo videlicet nepote, diutius habitavil. Hic nimi-
lierunt; ubi postmodum mulli, febribus aliisquc
runi, ut paulo superius breviter meminimus, ab
incommodis laborantcs, ineritis cjus sanati sunt. infantia lilteris afTatim studuit, et Callia; Italia?que
Uticenses autem monacbi, postquam rcverendi
scrulando scholas secretarum indaginem rerum in-
Palris obitum relatu sociorum ejusdem, Norman-
signiter attigit. Nam in grammatica et dialectica.iii
niam repctentium, cognoverunt, valde conlrislati
astronomia quoque nobiliter eniditus est, et musica.
sunt, et debituni pro aiiima ejus servitium Deo tide-
Physica» quoque scientiam tam copiose habuit ut in
liler cclebravciunt, el mcinoriam ejus singulis an-
urbe Psalernitana, ubi masimae medicorum schola»
iiisusque bodie Kal. Augusli celebriter exsolvunt. ab antiquo tempore habentur, neminem in medici-
Religiosa quoque instiluta, quse ipse ex doctrina
nali arte, pra;ter quamdam sapientem matronam,
venerabilium abbatiim Ricbardi Veredunensis et
T. sibi parem quamvis tanta litterarum
inveniret. At,
Willelmi Divionensis alqnc Theoderici Gemmeli-
non tamen olio, sed militije labori
peritia polleret,
censis didicerat, et novelb-n ecclesise sibi commissa; diu mancipatus est, et tam manu quam consilio iii
lideliter tradiderat, diligenti studio usque bodie
bellico discrimine pra^clarus inter coessentes suos
observanl, et novitiis ad religionis conversalionem mulloties probatus Multa adhnc, qua" nobis
est.
conversis solerter insinuanl. mira videntur Mosterolenses referunt qua> de
, ,
hisloria. Rodbertus de Grente- subtilibus experimentis ejus contra morbos vel

XI. Seijuitur Ulicensi!'
maisnilio, abhus. alios insperatos eventus vcl ipsi viderunt, vel a pa-
tribus suis, quibus ipse longa comitate notissimns

Anno ab lncarnationc Domini I059,indictione xii,
sibi ele-
fuit, audierunt. Ipse tandera titubantis muudi rui-
llticenses Rodbertum de Grentemaisnilio
n.im metuens, et prudenti tergiversatione prseca-
gerunt abbatem : rationabiliter considerantes in
ven*, stecnli luxu calcato, Majus Monasterium
priEfati viri electione multimodam commoditatem,
Sancti Martini Turonensis expetiit, et sub Alberlo
tam proplcr ejus claram generositatem, quam or-
venerabili abbate monachili Regulae septem annis
denlem monasticffi rei procurationem, et in agendis
militavit. Qui, postquam in ordine confirmalus fuit,
rebus efficaciam et strenuitatem. Hunc ilaque con-
C abbate suo perraittente riicum venit nepotem
, ,
firmato totius congregationis consensu Ebroas

i44)
scihcet solatiari suum, quia jam novellse regimen
duxerunl, ibique Willelmo duci prffisentaverunt, ei-
ecclesiffi suscepit. Et quia idem heros pro multis
qne monachorum electionem atque petitionem inti-
el
quibus se graviter onustum sentiebat, a
flagitiis,
maveruut. Dux autem eorum pelilioui acqnievit,
Domino morbum leprte multis precibus sibi obti-
prsefato viro, qui electus erat, per cainbutam
Ivonis
nuerat, qiiamdam in honore Sancti Ebruin con-
episcopi Sngiensis exleriorem abbatitP potestatem
structam rapellam a nepote suo recepit, ibique
tradidit. Willelmus vero Ebroicensis
episcopus iu-
Gosceliiium monachum ad Dei servitium snique
teriorem auimarum curam per pontiticalem bene-
solatium habens, plurimo tempore deguit, mullis-
dictionem xi Kalendas Julii spiritualiter commend.v
que, qui ad eum pro sapientia et nobilitate sua con-
vit. Rodbertus itaque, jam abbas effeclus, res mo-
tluebant, consilio pietatis profuit.
nasterii coepil diligenter tr.ict.ire, et ex
parenlum
suorum divitiis necessarium servis Dei subsidium Ipso multum hortante, Rodberlus abbas Hugonem
sufficienter administrare; justas observationes Lexoviensem episcopum, monachorum fidelem ma-
quas pius iira^dccessor ejus instituerat, non solum gistrum el Patrem accersiii, a quo prsedictam ca-
non imminiiit, sed ctiani, pro ratione et tempore, D pellam in honore sanctorum confessorum EbruHi,
auctoritate majorum, exemplo vieinorum perci-
vel Beuedicti, Mauri et Leudfredi, it Nonas Maii, dedi-
tus augmentavit. Ipso quidom, dum adbuc neophy- cari fecit.Tradunt hanc ecclesiam a temporibus
tus erat, permissu vencrahilisTbeodericiClaniacum sancli EbrnHi conditam fuisse, ipsumque, dum sii-
perrexerat, ubi tunc monastic* phalangi Ilugu pernw ardentius inhaerere volebal theorife, inler-
abbas, temporibus nostris speciale monachorum missis cxterioribus cuiis, ad ipsam confugere soli-
decus, praeerat. Unde cum post aliquot tempus re- tum fuisse. Locus ipse est amoenus et solitarifc vita>
diret, mignanimi Hugonis inunificentia nernefri- .satis congruus. Nam in valle rivus sterilis Carentonte
dum illustrem monacluim, qiii postmudum episcopus deUuit, et Lexoviensem episcopalum ab Ebroicensi
faclus est, secum adduxit; eumque, ut mores Clu- dirimil. In cacumine vero montis silva crebris
niacensium fticensibus intimarct, aliquandiu ho- frondibus ventorum flahra suscipit; in dcclivo au-
norifice retinuit. Siib oo ad conversionem .Maine- teni montis, inter rivum et silvam, viridarium ec-
rius (lunscelini de Escalfoio filius venit: qui posl clesiam circumcingit. Ante portas ecclesioe Uticus
(44) Vel Ebroicdi.

,
261 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — MB. III. m

fons oritiir; a quo omnis circumjacens rpgio l li- a Sanclum Sereniciim, totamque palrum suornm ha2-
censis dicilur. reditateni recepit. Deinde Rodbertus ablias pace

Ne miretur quis quod Lexoviensium praesulem facta a duce requisivit nt avunculi stii corpus, quod
in Ebroicensi prcPsulatu dedicationem fecisse dixi- apud Sanctum Serenicum tribus septimanis huma-
mus. In diebus illis tres generosi prwsules, niagnse- tum jacuerat, Uticum transferri At
concederet.
que civilitatis tribus prfferant conlerminis paro- ille hostilis memor odii primo denegavit, postmo-
chiis. Ilugo Willelmi Aucensis comilis filius pra- dum erubescens quod inmortuum sajviret con- ,
erat Lexoviensibus , et Willelmus Gerardi Fleitelli cessit. Mox impiger ahbas Rodberti Geroiani gle-
filius ecclesiastica jura dabat Ebroicensibus, et Ivo bam in trunco Uticum transtulit, ibique iu claustro
Willelmi Belesmensis filius feternifi salutis curam monachorum honoriUce sepelivit. Cuncti qui ad-
exhibehat Sagiensibus. Hi tres in .Normannia tunc erant mirabanlur quod nullus de corpore tribus
niaxime pollebant divini cultus fervore et unanimi jam septimanis exanimi fetor sentiretur. Tradunt
cousensu, tantoque nectehantur amore, ut quisquis quidam quod vis veneni, quo idem inlerierat, om-
eorum in diuecesi confinis sui velut in propria. nem defuncti cadaveris humorem exsiccaverat,
prout tempuset ratio poscebat, omne divinum opus ideoque nullus iiide fetor vivorum naribus etlundi
exerceret sine litigio et livore. W moleste poterat.
XII. Bella inter Francos et Normanno!:. Eventiii' Redeunte ad naturale jus Ernaldo Uticenses
varii. monachi gavisi simt, et in vicinos insolentes, qni
StimulanteSatana, qui nunquam buniano generi inermes injuste opprimebanl, illius ope erecti sunt.
nocere desistit, nimia inter Francos et iNormannos Temporibus Theoderici abbatis et Rodberti succes-
seditio exarsil. Henricus enim rex Francorum, et soris ejus, Baldricus et Wigerius de Balgenzaio et
Goisfredus Martellus , fortissimusAndegavensium homines sui contra monachos insolenter agebant,

comes, Normannoriim fmes cum forti manu inlra- et non solum eis ut dominis 'non] obediebant, ve-
verunt, et detrimenta quamplurima Normannis in- rum etiam plurimis inquietudinihus ipsos homi-
tulerunt. Porro Willelmus acerrimus dux Norman- nesque eorum saepius contristabant. Quod Rod-
norum injurias multoties non segniter ultus esf. bertus, postquam abbatia; regimen suscepit, diutius
.Nam plerosque Gallorum et Andegavensiuni cepit, ferre iudignum duxit. Nam, accepto fratrum con-
nonnullos occidit, multos autem in carcere diu silio ,
pra>fatos rebelles pro contumacia Ernaldo
clausos afflixit. Qui singulos contlictus et damna, consanguineo suo tradidit, ut ipse cervicositatem
qu» sibi vicissim intulerunt, diligenter voluerit eorum, qui monachorum mansueludinem paciflce
perscrutari, legat hbros Willelmi Gemmeticensis '-' pati dedignabantur, quandiu viveret, railitari manu
coenobitae, cognomento Calculi, et Willelmi Picta- protereret. At ille multis diversisque servitiis eos
vini Lexoviensis ecclesia? archidiaconi, qui de gestis aggravavit, et ipsos hominesque eorum munitiones
Normannorum studiose scripseruut , et Willelmo suas apud Escalfoium et Sanctum Serenicum custo-
jam regi .\nglurum favere cupientes pr£esentave- dire coegit. Unde illi Rodbertum abbatem et mona-
runt. chos nhnixe pelierunt ut iterum potestati eorum
Sub ea tempestate, Hodberlus Geroii filius, contra restitui mererentur, promittentes eis omnem sub-
Willpliuuni ducem rebellavit, et, accersitis Ande- jectionem et emendationem. Abbas vero cuiu mo-
gavensibus, castra sua, Sanctum scilicet Serenicum nachis eorum precibus acquievit, et Ernaldum, ut
et Rupem lalgiensem, fortiter munivit, et contra eos Ecclesise servituti, qu£P humilibus et mansuetis
duceni, cum Normannico exercitu obsidentem vere libera est, redderet, petiit. His diebus Roge-
aliquandiu tenuit. Sed quia mortalium robur lahile rius primogenitus Engenulli de Aquila filius occisus
est, subitoque ceu flos feni marcet, praifatus heros, est. De cujus raorte Engenulsus et Richuerada uxor
post innumeras probitates, dum ad ignem in hicnie cjus valde afflicti Ulicimi venerunt, et benefteium
conjugemque suam Adelaidem, quaervatque orationes monachorum pro sua, liliique sui
Ifetus sederet,
ducia consobrina erat, quatuor mala manu gestare Rogerii salute petierunt et acceperunt, optimumque
videret, duo ex illis farailiariter jocando ci rapuit, ejusdem Rogerii equum Deo et monachis pro ejus
et nesciens quod venenata erant, uxore contradi- .uiima obtulerunt. Hunc ergo equura, quia pretiosus
cente, comedit. Qui mox veneno infectus est, et erat, Ernaldus ut sibi donaretur petiit, et Baldri-
post v dies, cum multo moerore suorum, vm Idus cura, horainesque suos et terram de Balgenzaio
Februarii [lOGOj defunctus est. Quo mortuo , Er- pristin» monachorum potestati concessit. Quod et
naldus Willelmi Geroiani filius in loco patrui sui ila faclum est. Ernaldus equum consobrini sui Ro-
surrexit, oppidanos precibus monitisque corrobo- gerii a Hodberto abbate accepit, et Baldriciim to-
ravit, ducique viriliter resistere pro paterna heere- lamquc terram de Balgenzaio ecclesiae dominio
ditale imperavil. Cujus animositatem callidus dux reddidit. Baldricus autem quod gravia eva.serat
blandis hortatibus lenivit, pacemque sccum facere Ernaldi servilia gaudens, dominatum suiim, quem
cum pluriluis promissis persuasit. At ille, consilio III villa Sancli Ebrulti habehat, monachis dedil, cl
ab amicis accepto, duci acquievit, eiquc lidelitatem lorrain, quam siipra riviiliiiii Uiictiis Villaris habe-
feoit , el ;ili eo Mnn.istHrioliim el Escalfoiuni ac bat, et lerram Nnrm.Tnni Micri' et Heiiigni traHidit.
, ,
atf.-) URDERICl VITALIS 264
Tuiic Baldricus Kodberlo abbali junclis manibus . uoveni uniioruin eral, niundo sibique abdicavit,
ndelitalem fecit, et subjeclionem justitiamque de so Dcoque sub monachili jugo in ecclesia Uticensi
suisque boniiiiibus |iromisit, et summopero no bo- serviturum, in die festivitalis Omnium Sanctorum
norem nionacborum ampHus pro-
ejus de potpstate Iradidit. Tunc Willelraus praepositus miles egre-
jicerct, poposcit. Hoc itaque monachis confirmanli- gius, prwdicti pueri avunculus, ccclesiam de Alge-
bus ratuni fuit, et tam ipse quam Rodbertus lilius ron cum tota villa Sancto Ebrulfo dedit, et se to-
ejus usque in hodieriium diem pro terra de Balgen- tamquc subslanliae suie partem in line suo eideni
/aio solununodo monacbis militavil. palrono lideliter devovit. Gratia Dei Willclnnim
Uticensis quippe abbatia in feudo de Balgenzaio pucrum bonis moribus adornavit, et in stu-
consistit, el sffpefatus Baldricus niagna; nobilitatis diis vigilanlem otlecit; unde a pra;Iatis suis Gre-
fuit. Nam Gislebertus comes Brionna!, nepos Ri- gorius cogiioininari incruit. Hic in gremio sanct.TR
chardi ducis Normanuorum, Baldrico Teutonico, matris Ecclesite diligenter educatiis, et omnino a
qui cum Wigerio fratre suo in Normanniam vene- mundi strcjiitu et carnali luxu remotus, utili scien-
rat Richardo duci servire, neptem suam in conju- tiu, quff' bujusmodi EccIesicB filiis maxime competit,
gium dedit, ex qua nati sunt sex tihi et plures nobiliter llornit. Nam peritus leclor, fuit et canlor,
lilia^, Nicolaus scihect de Rasehevilla et Fulco de B pra>cipuusqno scriptor et librorum illuminalor.
Alnou, Rodbertus de Curceio et Richardus de Nova- Opera manuum ejus ad legendum et canendum
Villa, Baldricus de Baljrenzaio et Wigerius Apu- nobis adhuc valde prosunt, el per similis exercitii
liensis. Hi nimirum sub ducc Willelmo magna slre- probitatem nos a nobis otiosilatem depellore eru-
nuitale viguerunt, multisque divitiis et honoribus diunt. In oralionibus el vigiliis ab infantia luil
ab eo dilati fueruut, et hteredibus suis amplas pos- assiduus, et usque ad senectutem jejuniis aliisqiie
sessiones in Normannia dimiserunt. macerationibus carnis moderate intentus, observa-
Baldricus, qui bonorem de Balgenzaio cum Wi- tor monaslici ordinis diligens, et ad redarguendum
gerio fratre suo possedit, Eiisabeth sororem suani sanctu,' Regulo» transgressores fervens. Epistolas
Fulconi de Bona-Valle strenuo militi in conjugium 1'uuli et Proverbia Salomonis, aliaque quamplura
dedit, et ecclesiam Sancti Nicolai, quam pater suus sancL* Scriplurffi syntagmata tenaci memorife con-
construxerat, cum adjacenli fundo in mariagio coii- tradiderat, et in quolidianis locutionibus suis ad
cessit. Fulco autem, futuri temporis memor, Theo- exborfationem eoruni, quibus confabulabatur, pro- i
'
dericum filium suum, (juem Tbeodericus abbas de feiebat. Ilujuscemodi studiis intentus jam uv annos
sacro foute levaverat, Deo ad monachalum in coe- in monacbili ordine transegit, et adhuc nt per
nobio Uticensi obtulit, ipsumque puerum et prfefa- '-' boniim finem ad oeternae quietis stabilitatem per-
tam ecclesiam Sancti Nicolai pro anima sua, ami- transiro possit, sub Rogerio abbate, bonis actibus
coruraque suorum salute, in prsesentia Rodberli solito more insistit.
abbatis, Sanclo Ebrulfo concessit. Hoc etiam Bal- Dum Uticense coenobium aucto conventu xl mo-
dricus el Wigerius et Willelinus do Bona-Vulle, nacliorum gloriose corroborarelur, et ordo monas-
aliique parentes eorum gratanter concesserunt, et licus secuiulum normam divinte legis ibidem rogu-
ipsi, aliique multi qui adfuerunt, legitimi tcstes lariLer observarctur, longe lateque procedens fama
suprascriptsR concessionis ad utilitatem ecclesioe volitabat, et multos ad amorem ejusdem ecclesiae
exstiterunt. Tunc Rogerius, Tancredi de Alta-Villa invitabat. Quidani autem pestifero livore inlleie-
lilius, in Ituliam pcrgcns ibidem adfuit, qui postea, bantur, proprifeque malitia? vulnifico missili punie-
juvante Deo, Siciliam magna ex parte obtinuit, et bantur. RodbcrLus vero abbas genuina largitalc
Afros Siculosque [et alias gentes in Christum non proidiLus, undecunque venisntes ad conversioneni
credentes, qua- prrefatam insulam devastabant. libeiiter suscipiobat, et qu»que fratribus ad victum
arniis invasit, protrivit et superavit. Puer auteni seu veslitum uecessaria erant viriliter procurabal.
Theodericus mundo substractus, Deoque donalus, T\ Redditus nimirum Uticensis ecclesi.e, quae iu stc-
LVM annis in monachili schemate vixit, et per sin- riii pago surgebat, ad tantam dapsilitatem prffifati
gulos gradus usijue ad sacerdotium legitime asceu- Patris noii sufficiebaL; sed ipse, ut diximus , ex
dens honeste Deo militavit. generosis parcnlibus prodierat, el opes eorum ad
Eodem tenipore Wido, cognomento BoIIein, se- usum monachorum, prout volebat, amica familiari-
nioris Geroii pronepos, cum Hodierna conjuge sua tate consentiente, plerunique accipiebal.
in pago Corboniensi honorabiliter vigebat, et in Idem in primo anno sui regiminis, quia veLus
ordine militari divitiis ampliatus rem suam ho- ecclesia, qiiam sanclus Ebrulfus construxerul
neste regebat. Iluic erant plures lilii, Normannus et parva et rusticani operis erat, ingentem basilicam
Walterius, qui militia laboribus deservierunt insigni opere coepit, quam in honore sanctae Dei
Coisfredus quoque et Willelmiis cognomento Gre- genitricis Mariaj consLruere, multisque sanctorum
gorius, qui littcris imbuli stcmma sacerdolii nacLi ultaribus umpliare decrevit. Nam propLer reliquias
sunt. Prspfatus Wido nutu Dei et instinctu Rodberti sancLorum, qu£B in veteri ecclesia temporibus sancti
abbatis, cognali videlicel sui, rticenses multum di- Ebrulli conditne sunl (sed eorum nomina, vel gcsta,
lexit, et Willelniiim filium suum, qui tunc ferme .seu loca dopositionis jiro antiquilate ignoranlur ab
p
2C3 IIISTORU ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. III. 266
his qui supersunt) dlsposuit novani sedeni tara raag- A nia etHugonem de Grentemaisnilio atque Ernalduii
iiam facere ut vetustam omnino circumdaret, et de Escalfoio et barones eorum exhaereditavit, et
ossa seu mausolea sanctorum, quaj ibidem latenl, sine probabilibus culpis diu essulare coegit. Tunc
semper honorilice contineret. Sed, procellis tribu- eliam Rodbertus Uticensium abbas ad curiam du-
lationum incunibeutibus, cessare ab incapto opere cis accitus est,et ad diem statutum de quibusdam
coactus est, quod nullus successorum ejus ea men- reatibus, unde falso accusatus fuerat, respondere
sura vel ordine seu loco, quo ipse destinaverat, jussus est. Hunc nimirum Rainerius Castellionen-
prosequi ausus esl. sis monachus, quem ipse priorem Uticensibus pra-
Anno ab Incarnatione Domini 10o9, indictione fecerat, et ad intima consiUa sua velut lidelem ami-
xni, Henricus res Francorum f4o) post raultas procum indubitanter accersierat, de quibusdani ludi-
bilates, quibus in regno gloriose viguit, potiouem a briis et improvidis dictis, ducique privatim dero-
Joanne medico Carnotensi, qui ex eventu Surdus gantibus apnd ipsum accusaverat. Ille vero , ut
cognominabatur, spe longioris et sanioris vitfe ac- ducera contra se totamque suam parentelam vehe-
cepit. Sed quia voto suo magis quam prcecepto ar- menter furentem et nocere cupientem sensit, indi-
chiatri obsecuudavit, et aquam, dum veneno ri- cioque amicorum suornm malevolentiam ducis sibi
mante interiora nimis angeretur, clam a cubiculario t> damna membrorum inferre volentis veraciter agno-
sitiens poposcit, medicoque ignorante ante purga- vit , consilio Hugonis Lexoviensis episcopi immi-
tionem bibit : proh dolor I in crastinum cum magno nentem furiara declinare prius quara damnum
multorum mcerore obiit. Sceptra Francorum Phi- irreparabile paleretur, elegit. Tertio itaque regimi-
lippo filio suo, qui adhuc puerilibus annis detine- nis sui anno , vi Kalendas Februarii postquam
batur, reliquit, et Ralduino Flandrensium duci pue- Sabbato ad vesperas Antiphonam, Peccata mea,
rura cum regno ad tutandum commendavit. Hu- Domine, pronuntiaverat, discessit, ascensisque equis
jusmodi tutela tanto duci bene competebat, quippe cimi duobus mouachis, Fulcone et Urso, Galliara
qui Adalam Rodberti Francorum liliani iu
regis expetiit, ct inde Nicolao papoe eventus suos revela-
conjugium habebat; ex qua Rodbertum Fresionem, turus adiit.
reginam .\ngIorum, et Udonem Treverensium me- Interea Norraannicus dux, per consilium vene-
tropolitam , aliosque magnffi nobilitatis viros ge- rabilis Ansfridi Pratellensiura abbatis et Lanfranci
nuerat. Beccensium prioris, aliarumque personarum eccle-
Eodera anno Fridericus filius Gothelonis ducis, siasticarum, Osbernura Cormeliensium priorem a
qui et Stephanus papa dictus est, obiit; ciii Ge- Rainerio abbate Sancta? Trinitatis de Monte Ro-
rardus, qui et Mcolaus, successit. Hic annus erat tliomagi requisivit, eique nil tale suspicanti per
tertius Henrici quarti, fllii Henrici Conradi irape- cambutam Maurilii archiepiscopi in s^-nodo Rolho-
ratoris et Agnetis imperatricis ,
qui lxxsvii Ioco magensi curam Uticensis abbati;e commendavit.
ab .Augusto regnare crepit, et annis quinquanginta Deinde Hugo episcopus jussu ducis euin Pratellis
regnavit. adduxit, ibique subito, nescientibus raonachis Sancti
Anno ab lacarnatione Doraini 1063 Nicolaus papa Ebrulfi, abbatem consecravit, secumque postea
obiit; cui .\lexander Lucensis episcopus successit. Ulicum adduxit , et mcestis Uticensibus ex imperio
Quo tempore Sigifridus Magontise et Gunterus Ra- ducis imposuit. Illi autemancipitidiscrimine anxiati
benbergae, aliique quamplures episcopi vel nobiles sunt. Nam, vivente abbate suo, qui prsfatam eccle-
muUo comilatu Jerusalem perrexerunt. siam fundaverat, eosque ad monachatum suscepe-
XIII. Dissensiones in Normannia. Osbernus abbas Uli-

rat, et sine probabilibus culpis non per judicium
censibus monachis imponitur Roberti loco. Robertus synodi, sed per tyrannidem furentis raarchisi ex-
iibbas in Apuliam transit ad Robertum Viscardum. pulsus fuerat, alium abbatem suscipere dubitabant,
Eventus vani. nec palam refutare propter ducis animositatem
Eodem tempore inter Willelmum Normanni» D audebant. Tandem consilio pro;dicti prn^sulis ele-
duccm et proceres ejus dissensio gravis exorla est. gerunt pali violentiam, gi'atisque dato sibi magistro
Nara, cupidilate furente, unus alium supplantare exhibere obedientiara, ne si sine jugo permanerent,
conabatur, gravesque seditiones ad detrimenta mi- Dei olfendcrent potenliam, et ad destructionem

scrorum diversis ex causis oriebantur. Unde qui- noveUi coenobii graviorem ducis conlradicendo
dam crudelioris animi Ifetabantur, alii pietatis et excitarent melevolentiam.
modestioe amatores nimis conlristabanlur. Tunc Porro Ernaldus de Escalfoio injuriain exhffircdl-
Rogerius de Monte-Gomerici et Mabilia uxor ejus tationis sua; acriter vindicabat, et rapinis, incen-
exorta simultate gaudebant, et blandis adulationi- ditsque, horainumque capturis vel oceisionibus
bus sibi ducem alliciebant, et contra vicinos suos Lexoviensem paguni per Irienniuni inquietabat.
callidis factionibuscomraotum acrius ad iram con- Quadam nocte cum qualuor militibii* Escalfoium
citabanl. Animosus autem dux, plus aequo irse frena venit, et in castruni cum suis clara ingressns, in
relaxans pra;cipuos milites Rodulfum de Toe- niagnam vociferationem prorupit. Quara ut lx mi-
,
(18) Henricum regem anno 1060. die 29 Angiisti, obiisse constal.
Patrol. CLXXXVIII.
,
2«; ORDERICI VITAI.IS •268
liles (Jiicis audicrunt, niagnum cutn Ernaldo exer- A ubi convenirent designavit. At illc mandatum qui-
cituni adesse jiutaveriiiit. territique castrum quod dcm jûscepit, et ad curiam Romanam se libenler
custodire debebant relinquentes, aufugerunt. At iluruiii dixit; sed, alio consilio uccepto, ad statulum
illc ignem dainnum ingens hostibus suis
injccit, et tempus el locum minime accessit. Unde Rodbertus
intulit. Curguni quoque Ulicensem igne combussit, per quemdam famulum Uticensium, qucm Ernal-
et per ouincs angulos ccclesia! cnm satellitibus suis dus ceperat, litleras misit, in quibus ex auctoritate
nudos enses in dextris vibrantibus Osbornum abba- papffi Oslicrnum invasorem excommunicavit, om-
tem ad occisionem diu quaisivit. Sed ille Dei nulu nesque monacbos Uticensis coenobii ut se seque-
dcfuit. Posl aliquot aulem dies Hermannus cellara- rentur imperiose invitavit.
rius Ernaldum privalim adiit, ipsumque quod ab-
Quis referre potest quot tribulationibus Uticensis
batiam, quani patcr s'.ius pro salute aninue sum
ecclesia intus et exterius tunc quatiebatur? En
construxerat, destruere niterciur, benigniter re-
Rodbertus cjusdem fundator et reclor de sede sua
darguit. .\t ille monita servi Dei pie suscepit, me-
injiiste fugatus, cogebatur vagari per externas do-
inorque paternse pietatis pro malefaclis conlra
mos, et ejusdem in loco saeculari potestate successit
coenobiuin Saucti Kbriilti ploravit, ptenitensque
n vir extrancus; qui, licet solers esset ac religiosus
congruam cmcndationein proinisit. Non multo post
tamen et meticulo-
et in ordine fervidus, suspoctus
IJticum venit, pro male geslis super aram vadimo-
sus non satis credebat indigenis fratribus. Unde
nium posuit, indulgcntiam peliit, abbatique Osberno
quidam ex ipsis audita excommunicatione, qua
securitatem dedit. Prajfatus enim monachus sublili
suffectus abbas percussus fuerat, et hortatu patris
relatu ei veraciter intimavit quod praedictus abbas
Rodberti, quo filios suos ex consensu papa; post sc
cognati sui locum non per cupiditatem invaserit,
venire jusserat, Normanniam relinquentes abbatem
sed \i principis et instinctu magistrorum suorum
suum comitati sunt, et aposlolicam sedem expetie-
compulsus, desolata; ccclesiEe regimen invitus sus-
runt. Pene omnes discedere voluerunt; sed infantes
ceperit.
et inflrmiores, qui arctiori custodia constringeban-
Denique Rodberlus abbas Nicolaum papam Roma
tur, invili remanserunt. .\lii vero qui fortiores
invenit, eique causam itineris sui diiigenter intima-
erant, majorem licentiam usurpabant, patrem
et
vit. At ille eorapatriolam suum, iiam genere Fran-
suuin secuti sponte exsularunt. quorum noraina
cus erat, benigniler suscepit, qiierimoniain ejus
htec sunt : Herbertus et llubertus de Mosterolo, et
cum pietate audivit, tidumqiie suffragium in sna
Berengarius Ernaldi filius scriptor pr;ocipuus (hi
necessitate spopondit. Rodbertus autem ad parentes
C tres a pueriLia in domo Domini solerfer educati,
suos in .\puliara, ubi urbes et oppida quainplura vi
sludiisque bonis imbuli, omni vita sua utiles per-
armorum obtinuerant, transivit, et conipleta cum
manserunt divino cultui), Rainaldus Magnus gram-
eis locutione, cum litteris apostolicis et duobus
matica? artis peritus, et Thoraas Audegavensis no-
cardinalibus clericis Normanniam repetiit, et Juliam-
bilitale famosus, et Rodbertus Gamaliel cantor
Ronam, ubi tunc temporis Willelmus dux curiam
egregius, Turstinus, Rainaldus Capreolus et Walte-
suam tenebat, audacter adiit. Audiens vero dux
rius Parvus. Hi Neustriam natale solura deserue-
quod Rodbertus abbas cum legatis papa? abbaliam
runt, variosque casus perpessuri Sicaniam expe-
Uticensem qusesiturus advenisset , et Osbernum
tierunt; nnde quidam eorum postmodum redierunt,
ducis jussu substitutum abbateni velut invasorera
nonnulli vero pastorem suum fine tenus juvantes in
alieni juris caluraniaturus essel, veberaenler iralus
Calabria ultimum dieni clauserunt. Porro domnus
dixit se quidem legatos papee de flde el reJigione
Mainerius, qiiem Rodbertus abbas ante priraam
Christiana, ut comniunis patris, libenter susceptu-
discessionem suara priorem claiistralem constitue-
rum ; sed si quis monachorum de terra sua calum-
rat, quia post paucos dies profectionis ejus Beccura
niam sibi contrariam inferret, ad altiorem quercura
perrexerat, primusqiie de substituendo alio abbate
vicinae silvee per capitium irreverenter suspensu- D cum Lanfranco Beccensium priore tractaverat
rum. Quod audiens Hugo prsesul Rodberto intima-
eumdein cui professionera fecerat iinplacabiliter
vit, et ul furibundi principis prcEsentiam declina-
offenderat. Unde minis ejus territus, et iraproperiis
ret admonuit. At ijle festiiianter inde discessit, et
fautorum ejus dedecore lacessitus, consilio et per-
iu pagum Parisiensem ad venerandum Hugonem
missu Osberni abbatis Cluniacum perrexit, ibiqiie
abbatem coenobii Saneti Dionysii Gallorum apostoli
per unum annura rigorem Cluniacensium experiri
secessit, et apud ipsum, cognatus quippe suus erat,
sub venerando Hugone archimandrita ferventer
el apud alios amicos ac parentes suos, qui inter
edidicit.
Gallorum proceres poUebant, aliquandiu bonorifice
habitavit. Inde Osberno abbati mandavit ut coram Uticensis aulem ecclesia in hujusmodi mutatione
Romanls cardinalibus in pago Carnotensi ambo vehementer desolata est, multisque possessionibus,
adessent, ibiqiic, ncgotio utriusque diligenter inda- quas prius possederat, spoliata est. Vicini enim
gato, a personis ecclesiasticis definitum judicium railites, qui honiines seu cognati Geroianorura fue-
secundum ordinationem sanctorum canonura indu- rant naturalibus expulsis hsredibus , monachis
bitanter subirent. Diein quoque et locum quando ct .Sancti Ebrulfi graves molestias et danina infere-
260 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. I.IB. III. 270
bant. iXani iininsquisque terram, vcl ecclesiam, seu \ Macedoniam invasit, contra Alexiiim imperalorem
decimam auferebat; el novus abbas ut advena re- ConstantinopoUtanorum bis conllixit, ipsuiiKjiie
rum donationes ignorabat, et iudagare ab bis, in terra marique victum bello, cum ingenti niultilu-
qnibus niinime contidebat , certitudinem rerum, dine fugavit.
quas Rodbertus filius Helgonis. et Geroius filins Priofatus beros, ut diximus, Rodbertum abbaleni
Fulcoii de Mosterolo, seu Rogerius Gulafra, aliique cum monachis snis honorabiliter snsccpit el ecele-
perversi affines i-apiebant dnbitabat. Unde multa siam Sanctto Euphemice, qua? super litlus Adriatici
Lticcnsis ecclesia tunc perdidit, qiioe usque hodie maris, ubi ruina; antiquce urbis, quam Brixam no-
recuperare nullatenus potuit. minabanl, adhuc parent, sita est, ei tradidit, ibi-
Defunclo Nicolao papa, Alexander successit, ad que monachile ccenobium in honore sanclaj Dei
quem Rodbertns abbas cum xi monacbis Sancti genitricis Marise construi pra^cepit. Magnas pos-
librulfi accessit, eique suas, suorumque injurias sessiones tam ipse dus quam alii Normanni proe-
luculenter deprompsit, At ille paterno solamine dictcB ecclesise dederunt, et orationibus fldelium,
benigniter eos refocillavit, eisque in urbe Roma qui illic congregati seu congregandi erant ad mili-
ecclesiam Sancti Pauli apostoli tradidit, ut ibi habi- tiam Christi, sese commendaveriint. Ibi Fredesen-
tautes ordinem suum tenerent, douec sibi con- B dis uxor Tancredi de Alta-Villa sepulta est ;
pro
gruam habitationem invenirent. Deinde Rodbertus qua Wiscardus lilius ejus quemdam magnum fun-
Willelmum de Mosterolo consobrinum suum ad dum eidcm ecclesiai largitus est. Idem princeps
iUixilium sni requisivit, promplissiniunique ad sub- ccenobiuni Sanctaj Trinitatis in civitate Veuusia
veniendura invenit. Praedictus qnippe miles papm pr<Bdicto Patri coramendavit. iile auteni Berenga-
signifer erat, armisque Campaniam obtinuerat, et rium, lilium Ernaldi lilii Ilelgonis, Uticensem mo-
Campanos, qui diversis schismalibus ab unitate Ca- nachuni ad susc.ipiendum regimen Veuu-
elegil, et
tholica dissidebant, sancto Petro apostolo subjuga- siensis coenobii Alexandro papaj prjesoutavit. Qui
verat. llic exsulanti consanguineo cum monachis post perceptam benodictionem, qnandiu Alexander
suis medietatem antiqufe urbis, que Aquinadicitur, et Gregorius ac Desiderius apostolicam sedeni rexe-
dedit postea Rodbertus Richardum principem Ca- runl curam Venusiensis abbatiie honorabililer
pua; filium .\nschelilli de Quadrellis adiit. Ipse tenuit, deinde temporibus Urbani p.ipee a plebe
vero multis blanditiis ei favit ; sed promissorum electus episcopatum ejusdem urbis suscepit. Hic
blandimenta operum completione nonperegit. Rot- nobili parentela exortus, ab infantia sub Theode-
bertus autem, ut frivolis promissionibus delusum ,
rico nbbate apud Utieum Christo mihtavit, peritia-
se perspexit, degenerem parentelam ejus,
iratus
'
qne legendi et canendi, optimcque scribendi floruit.
quam bene noverat, ei exprobravit, ipsumque relin- Deinde, ut diximus, abbatem suum seculus, et ab
quens ad Rodbertum Wiscardum CalabriiB ducem ipso ad pastoralem cnrani assumplus, pusillum
se conlulit. Ille vero ut dominum naturalem eum gregem xx monachorum quem recepit, mundanis-
honorifice suscepit, mnltumque ut ipse cum mona- que vanitatibus vehementer occupatum, et in Dei
chis suis seraper secum permaneret, rogavit. Hujus cultii valde pigrum iuvenit, postmodum gratia Dei
pater Tancredus de Alta-Villa de pago Constan- juvante, ad numerum centum monachornm aug-
tino exslitit, qui de duabus legitimis uxoribus, quas mentavit. Tanto etiam bonarum studio virtntum
desponsaverat, xit filios, pluresque Hlias habuit; nobilitavit eos ut ex ipsis plures episcopi et abbates
quorum uui, nomine Goisfredo,paterniE hgereditatis assumerentur, sanctseque matri Ecclesiae ad hono-
agros concessit, aliosquc omnes ut estra solum ea rem veri regis pro salute animarnm praaficerentur.
quibus indigerent, viribus el sensu sibi vindicarenl, Prajlerea magnanimus dux tertium cojnobium in
admonuit. Illi autem non simul, sed diverso tem- honore sancti Michaelis archangeli in urbe Mellito
poro sub specie peregrinorum peras el baculos constructnm Rodberto abbati tradidit, quod ipse
portautes, ne a Romanis caperentur, in Apuliara J) \\illolmo Ingranni fllio, qui apud Uticum uatus et
abierunt, omnesque variis eventibus aucti, duces ad clericatura promotus fuerat, sed apud Sanctam
aut comites in Apulia seu Calabria vel Sicilia Euphemiam monachatumsusceperat, commendavit.
effecti sunt; de quorum probis actibus et strenuis In his ilaque tribus monasteriis Italife Uticensis
eventibus Goisfredus monachus cognomento Mala- canlus cauitur, ol monasticus ordo usque hodie,
terra, hortalu Rogerii comitis Sicilias elegantem prout opportunitas illius regionis et amor habitan-
libellum nuper edidit. Horum sublimior et poten- lium permittit, observatur.
tior Rodbertus Wiscardus exstitit, qui post obitum Dua' sorores uterina; Rodberti abbalis .ludith et
fratrum suorura Drogonis et Unfiidi principatum Emma, apud Uticura in capella Sancti Ebrulfi mo-
.\pulia! diu tenuil, et Langobardis Graicisque, qui rabantur, et sub sacro velamine mundo renuntiasse,
magnis in urbibus et oppidis confidentes jus auti- Deoque soli per munditiamcordis et corporis inha^-
quum pristiuamque libertalem defendere nitebantur, rere credebantur. Qua; cum Rodbertum fratreni
virtute bellica subactis, ducatum Calabrise obtinuit. sniim iii Apulia sreculari potentia sal vigere audis-
lonio mari transfretato cum modica, sed forti sent, seseque in Normannia dcspicabiles et sine
manu, perspexi^sent, iter Italiam iniernnt,

Normannorum Cisalpinarumque gentiura adjutorio iii
271 ORDKRICI MTAI.IS
ot, rclicli) velaniino sanclilalis, lolis uisibus mini- ,^ liaTcditales reslitiiit. Krnaldiis qiioque post trienna-
dum amplexata- sunl el ambse maritis ignoranliliu lom guciram trevias a duce accepit, et in Apuliam
quod Dei) dedicata^ i;,-sent nupserunt. Nam Rugc- ud ainicos cl parentos suos, qui niagnis ibidem opi-
rius comcs Judilli in conjugiiim afcopil,
Sicilia; bus pollebanf, porrexit; undo non niiilto post cum
aliusquo comes, cujusnomen non rccolo, Emmam ingcnti pociinia rediit ,duci<[iio pallun pretiosam
matrimonio suo conjunxit. Sic amba: velamen detulit.
sanctaj rcligionis specimen, pro mundi amore reli-
XIV. Scquitur Vticensis hisloria. Osbcrmis abbas.
ciuorunt, et quia ])riniam lideni irritani fooorunl,
Sedatis aliquantulum procellis quibus Uticensis
aniba' in boc SKCulo steriles permanseriinl, et in
ecclesia gravitor inipulsabatur, Osberuus reclor
brevi puiicto temporali felicitate functa' oo;lestem
ojusdem, qui magnis curaruin tuinullibus angeba-
sponsum otTenderunt.
mordaci conscientia, pro apostolico anathe-
tur, et
Post discessionem Rodberti abbalis, RodiiUus
mate quo percussus fuerat intus affligebatur, con-
Mala-Corona avuncuhis ejus videns acerbam tribu-
silio consensuque fralrum damnum Mainerium
lalioncm in parentes suos graviter sa;vire, et extra-
Cluniaco revocavit, et oum Fulcherio, quem Hol-
ueos in Uticensi domo, quam ipsc, fratresque sui
jj bertus abbas priorem constituerat, deposilo siibro-
Deo construxerunt , doininationem exercere, re-
gavit. Erat idem Osbernus Herfasti filius, de pago
licta cai)ollo Sancli Kbrulfi , ubi supra diximus
Calcegio(4G) oriundiis, ab infantialitteris admodum
eum babitasse, Majus-Monaslcrium, in quo mo-
eruditus, sermone facundus, ingenio acer ad omnia
nacbilom professionem fecorat, expetiit ; ibique
artificia, scilicet sculpendi, fabricandi, scribendi et
non multo post, conipletis in ordine monastico
multa his similia faciendi; stalura mediocris, per-
vn annis, xiv Kalendas Fobruarii glorioso fine
fectae aetatis, capite atfatim onuslo nigris canisve
quievit.
capillis. .\spererat ineptis et contumacibiis, miseri-
Per idem lempus, Goisfredus Martellus Andega-
cors intirmis et pauperibus, et conipelenter largiis
vcnsium comos post multa in rebus sKculi fortia
privatis el extraneis, in ordine forvidus, et eorum
gesta obiit, et quia liberis oaruit, tloisfredo nopoti
quibus fratres oorporalitor seu spiritualiter indige-
suo Alberici Wastinensium coniitis tilio bonorem bant procurator solortissimus. Juvenos valde coer-
suum roliquit. Quem Fulco fraler pjus cognomento
cebal eosque bone legere el psallere alque scribere
Richinus post aliquot tempus fraudulenter cepit,
verbis cl verberibus cogebat. Ipse propriis manibus
principaluni ejus arripuit, ipsuiuque in castro, quod
scriploria pueris et indoctis fabricabat, operisque
Chinon vocalur, per triginta annos carceri nianci- Q .nodumsingulisconstilutumab eisquotidie exigebaf
pavit
Sic otia depellens juveniles mentes intentione utili
His temporibus, Willolmus Normannia; dux pro- sagaciter onerabat, easque futuro tempore scientiffi
bitate et potestate valde crescebat cunctisque vici- divitiis ditalas prwparabat. Ilic canonicus I.exoviensis
nis suis liberalitate et magniUccntia supereminebat. sub domno Horborto antistite fuerat, postea voleus
Hic generosam Malhildem, Balduini ducis Flandroii- arctiori norina constringi, babitum s;ecularem reli-
sium neptem scilicot ex sorore Honrici
liliam, queral, et ad novum cojnobium, quod Goscelinus de
regis Fruncorum, conjugem accepit; ex qua dante
Archis in monte Rodoini sanctse Trinitati constitue-
Doo filios eL filias habuit, Rodbartum videlicel etRi- raf, ubi tunc venerabilis Isembertusabbas, vir niira?.
chardum, Willelmuni et Henricum, Adelizam et peritiaj nostris temporibus incomparabililor, polle-
Couslantiam, Cteeilimn ot Adalam. De bis ingontom bat,mores emendare secundura beneplacilam vo-
bistoriam dicacos historiographi texere possunt, si, luntatem Dei confugerat. Hunc Rainerius abbas,
otio i-emoto studioque admoto, varios illustrium Isemberti successor, jam in ordine probatum ad
eventus posteris promulgare sataguut. .Nos aulera, construeudum co-'nobiuni Cormolias misit, ubi tunc
quia sa^cularibus curiis non iusistimus, sed in claus- |-v toraporis prwclarus lieros Willolmus Osberni filius
tris monasterii degentes monasticis rebus incum- dapiforiSormaunorumabbaliam Sanctai Dei geneliici
binms, ea quiB nobis compclunt breviter adnotan- Mariffi condore ccepit. Depulso aulem Rodberlo ?.h-
les, ad iuco^ptam materiam redoaraus.
bate de loco suo, ut supra satis dictum est. Osternus
Hello Normannis conlra vicinos Britones et Ce- ignarus el invitus ad regimen Uticensis ecclesise
nomanenses insurgente Willelmus dux consilio
, assumptus cst; quo per quinque annos et menses
seniorum staluit inter dissidentes proceres suos patres, prout Scevitia iniqui temporis permisit, dili-
cem firmare et exsules revocare. Igitur oplimatos genter et utiliter potilus est.
suos Rodulfum de Toenia et Hugonein de Grente- Hinc quemdam Ecclesiffi suse monachum valde
maisnilio,quossupra diximuseum exhajreditasse et sapientem et religiosura, nomine Witmundum, per-
exlra solum cum suis satellitibus fugasse, suppli- raissu abbatis sui secuin adduxit; cujiis monitis et
cationibus Simonis de .Montoforti et Waleraniii de auxiliis usus est quandiu apud Liticum vixit. Pra;-
Britollo Belvaconsi aliorumqiio polentuni amicorum fatus monachus grammaticte arlis et musicaj peri-
el vicinorum delinitus revocavit, eisque paternas tissimus erat ;
quod nubis adliuc testantur anti-
(IG) Vulgo, Pays de Cnux.

:
273 HISTORIA ECCLESIASTICA. — P.VRS 11. — LIB. 111.
lihonaj el responsoria qufe ipse condiderat. Plures a Deum ine ordinaverunt; nescio si verum dicunt.
enim dulcisonos cantus in trophario et antiphonario Hoc solum ex mea conscienlia lirmiler scio, quia
edidit. Hic hisloriam Sancti Patris Ebrulfl, additis non prece, non pretio, non familiaritate, non obse-
noveni antiphonis et tribus responsoriis, perfecil. quio, nec ullius calliditatis ingenio, sed solo obe-
Nam aJ vespcras super psalmos quatuor antiphonas dientia; prcecepto, quanlum ad mc, abbatis nomen
eondidit, el in secundo noclurno tres ultimas adje- et onus suscepi, et suscipicndo nullam calumniam
cit,quartum etiam responsorium et octavum et audivi. Praefatus ergo Rodbertus abbas a nobis
duodecimum, et antiphonam ad cantica, et ad se- longe transportatus in provincia Calabriaj cujusdam
cundas vesperas ad catiticum de Evangelio pul- moiiasterii Pater est clfectus, et ibi graviter adver-
cherrimam antiphonam condidil. Ipsam uimirum sum me ira odioque movetur, calumniatur, commi-
historiam Arnulfus cantor Carnotensis , Fulberli nalur, dicens me locum suum invasisse contra
cpiscopi discipulus, secundum usum clericoruui Doum. Ex qua dissensione et animae subditorum uti-
horlatu Rodberti abbatis jani ediderat, et duobus que pcriclitantur, et cgo inter utramque partem
juvenibus monachis, lluberto et Rodulfo, a pra;- valde fluctuans hrosito. Videlicct quia et prailatis
dicto Patre Carnotuni missis primitus cantave- incis me bene loco stare asseveranlibus ac persistere
rat. Porro Rainaldus Calvus responsorium ad B jubentibus inobediens fore non audeo ; et fralris
laudem Domini, quod ad vesperas canitur, el sep- calumniantis iram odiumque vehementer formido,
tem antiphouas edidit, qu;e in Uticensibus an- pra?sertim cum sacerdotes et mouachi simus ambo.
tiphonariis scripta; reperiuntur. Ilyinnos quoqne Dum enim vox apostolica terribiliter omnibus into-
plures de eodem Patre Rogerius de Sappo, aliique net dicens : Omnis qui odit fratrem suitm homicida
studiosi fratrcs ex devotione pia dictaverunf, suis- est (1 Joan., in, lo), quis enarrare sufficit quam
(pie posteris in bibliolhcca Cticensi commendave- grave homicidium perpetrat monachus saccrdos
runl. fratrem suum odiens? Et si ita ad altare sacrilicat,
Mmia sollicitudine anxius Osbernus abbas prop- eum animam suam damnare quis ignorat?Proinde,
tcr apostolicum anathema, cui coactus erat sub- domiue apostolico, totius Christianitatis Pater re-
jaccre, consilio sapientiilm decrevit legatum Ro- verendissime, terra tenus prostratus ad pedes mise-
mam mittere, et aposlolica', sedis benedictiouem ricordia? vestrae lacrymosis gemitibus praecordiali-
humiliter expetere. Witmuudo itaque sajiienti mo- ter efUagito ut vos, qui in loco beati Petri summa
nacho supplicos jussit litteras dictare, et Bernardo vigilantia oves Dominicas alere et a luporum insi-
juveni,cognomento Matthfeo, nobili antiquario dili- „ diis custodire debetis, hujus lupinse discordia; ma-
genter scriptitare. Textus autem epistola; hujus- lum inter uie et fratrem hunc, de quo loquor, Rod-
modi esl berlum ex zelo Dei per judicium Kquitatis aboiere
Domino
i' apostolico Alkxanuuo (47), vice beati festinetis, et omncm hanc fluctuationem a corde
Petri totius orbis Patri excellentissimo, quidain meo penitus auferatis; ita scilicet ut ex imperio ves-
abbas louge nomine Osbkrnls cojnobii
positus tra? auctoritatis, el me et ordinationis mefe auclo-
Sancti Ebrulti iu Normannica patria, salutem ve- res, et eumdem Rodbertum calumniatorcm ad jus-
rain, subjecliouem humillimam, et orationem pro tissimam rei discussionem coram idoneis legitimis-
posse devotam. quc judicibus in unum convenire faciatis; quatenus
" Quoniam ante omnes et super omnes Ecclesiae si in abbatia bene positus repertus fuero, persistam;
pra?l,itos, domiue Paler, vestrum est iu universo si inale, discedam. Quod si per gratiam vestram fcce-
orbe totius Christianilatis sollicitudinem gerere, ritis, et offlcium quidem vestrum laudabiUter imple-
animarum lucra ardenti desiderio queerere, discor-
bitis, et nos ambos fratres in pacis dulcedinem coii-
dantes ad concordiam vestra auctoritate revocare;
ducetis. Nam sive persistere sive discedere mihi
idcirco ego abbas ignolus, intra gremium tamen ves-
contingat, profeclo et fratris iracundia ex judicii
manens, ad vos tanquam ad clemen-
ti\T custodiffi
J) definitione mitigata quiescet, et ego, a fluctuatione
tissimum consolatorem aperta voce, ex toto nisu
liberatus, Deo postmodum famulari potero securus.
mentis exclamo, preces fundo, solatium imploro, ut
rectorum Ecclesi» rcctor et Patrum Paler, qui
me pcr gratiam vestram a quadam ordinis nostri
omuibus tribulatis ad refugium constitutus estis,
lluctuatione quam patior, secuadum rectiludiuem
per beatam potestatera ligandi et solvendi, quam
aucloritatis eripere dignemiui. Cujus Uuctuationis
supra omnes terrigenas possidetis, haec verba mea
causa hffic est : Sancti EbruIQ abbatiam, quam ego
nunc teneo, quondam ante me domnus abbas Rod- cordis aure percipite, et in quautum recte sonant
bertus, consanguineus Willelmi Normanni niilitis agite quod poscunt. Et ut me simpliciter loqui cre-
lidclis vestri, tcnuerat; sed quodam contrario sibi datis, ad testimonium conscientia! mea; omnia
( ontingente, eam reliquit et discessil. Princeps au- scientem Deum appello, qui me ex toto cordc et orc;
lem provineiae et pra^lati Ecclesiae me in eodem loco quK loquor tandem in linc
intuelur proferre. Iloc
abbalcm coustituerunt, et ut mihi super hoc trepi- verbornm, pie domine, proiius et supplex summopcro
dauli asserueruiit el asserunt, recte ac sccundum deposco, ut per hunc cuindem quem vobis dirigo
(t7) Alesander II, 30 sept. 1061 — 21 Apr. 1073.

, "
•27n ORDERICI VITALIS 270
legatuni, in litteris sigiUo vcstro fignatis mihi re-

f^
celehriter canitur, cum quu sacratis indumentis
mandare paterna pietate curetis, qualiter hsec verba onmes ministri revesliuntur. Ab eleeraosynario au-
iiiea sentitis vcl recipilis, et quid inde aclurus tem tot paupercs quot monachi sunt, ipsa die in
cstis, et quando et ul)i ; quatenus, dum certuni cojnobio colligunlur, et in xcnodochio [lano ot potn
dederitis responsuni flucluationi mcffi, ad elcmcn- viuoque generali sufficienter a cellario pascuntur,
tissimum consolatoreni me gaudeam exclamassc. et post capituluni ab omni convenlu mandatum pau-
Valctc , Pater gloriose, rector excellentissimc pcrum sicut in coena Domini peragitur. Hoc sicut
summum in terra caput Ecclesia'. Valclc et sn- Osbernus abbas constituit, Uticensis ecclesia usquc
per ovilia nominica vigilale. Quod ulinam sie in hodiernum dieni vigilanter custodit, el Nogio-
agatis, ut ad ultimiim judicinm securus vcniatis. nensibus atque Balcherensibus, aUisque sequacibus
.\men. » suis ardenter tradidit.
llanc cpistolam Willelmus presb^^ter Sincli An- Sype nominatus vir Dei paupercs, nt su[ira dixi-
drea; de Escalfoio detulit, Romteque Alexandro mus, ct a^grotos valde amabat, eorum indigendo
et
papse pra;sentavit. Qua coi'am Romano senatu per- (48) et neccssaria largiendo subvcniebat. Unde con-
lecla, et prudenti examinatione diligenter discnssa, stituit ut septem leprosi pro amore Dei perenniter
venerandus papa, rogantc Rodberlo abbate, qui ab Uliceusibus alerentur, eisque de cellario fratrum
pra^sens erat, Osbernum absokit, et prKfata; lega- panis et potus septem raonacborum quotidie largi-
bajulnm cum benediclione apostoMca gau-

tionis rotur. Quod ipse et Maincrius successor ejus liben-
dentem ad suos remisit. Rodbcrtus enim jani de tcr tenuerunl, quandiu in regimine vitales auras
reditu in Nornuinniam propter ferocitalem Willelmi hauserunt. Sed haic a Serlone successore eorum,
ducis diffisus, et in Calabria? partibus, ut supra prout volunlas horainum variatur, conslitutlo pos-
diximus, a Guiscardo aliisque Normannis alienas tea nintata cst, iteruraque a Rogerio, qui successit
divitias usnrpantibus bonorabiliter retentus, miti- eis, ternarius infirraorum numcrus in nomine Do-
gato furore quom conlra Osbcrnum prius baljue- raini rcformatus est.
rat, nuuc apud papam pro eo benignus intcrcessor Normannorum dux. Rothertus dc
XV. Guillelmus
existit, quem antea subtiliter accusando crndeliter Vitol, seu de Waceio. Gcroianorum progeniei ex-
impugnaverat. Completa vero legatione, Willclmus stinrtio.
presbj-ler ad cos, a quibus directus fuerat, prospcre Auuo ab Incarnatione Domini 1064, post mortem
remeavil, el relatis quae Roma! videral vcl audie- Herberti juvenis, Cenoraannensium coraitis, Willol-
rat, Uticenses tetificavit. Q mns dnx cum valida manu armatorum Sartam llu-
Securior itaque Osbei'nus curam ecclesia;, quam vium transiit, multosque Cenomannorum sese illius
susceperat, inlus et exlerius laudabiliter exerccbat. manui subdentes clementer suscepit, et quandiu
Neopbytos ad conversionem non nisi quatuor susce- postea vixit, annis scilicet xxiv, subjectos jure pos-
perat, propter procellas persecutionum quas per- sedit. Prffifatus nimirum juvenis post obilura Her-
pessus fuerat; scd illos, quos a pra;decessoribns berti senioris patris (qui vulgo Evigilans-Canem
suis susceptosiuvenerat, diligenter etutilileriusanc- cognoniinabatur, propter gravissimas infestatioues
tis artibus educabat. Ilic constituit generale anni- quas a perfldis affinibus suis Andegavensibus inces-
versarium lieri singulis annis vi Kal. Julii pro pa- santer patiebatur) consilio Bertba! matris suffi, se
tribus et matribus, pro fratribus et sororibus om- suumquc patrimonium fortissimo duci Norraanno-
nium monacborum Uticensis cffinobii. In rotulo rum coramendaverat, et Margaritam sororem suam
quidem longissimo omnium fratrum, dum vocante Hodberto, ejusdem ducis filio, in conjugium dede-
Deo ad ordinem veniunt, nomina scribuntur; deinde rat, cum qua hfereditatem suam, coraitatuni scili-
patrum et matrnm eorum, fratrumque ac sororum cet Cenoraanncnsem, si sine liberis obiret, conccs-
vocabula subscribunlur. Qui rotulus penes aram .serat. Sed quia AValtcrius Poutesiensiura coraes,
tolo anno servatur, et sedula commemoratio inscrip-
D filius Drogonis coraitis, qui cura Rodberto seniore
torum in conspectu Doniini agitur, dum ei a sa- Normannorum duce in Jerusalem ierat, et in illo
cerdote in celcbratione missa; diciturAnimas fa- : itinere peregrinus obierat, Biotara Hugonis Ceno-
mulonim famuhirumque tiiarum, quonun nornina mannensium comitis tiliam, qu£c amita prajdicti ju-
ante sanctum altare tuum scripta adesse videntur, venis erat, in conjugium habcbat, lotum coraitatum
electorum iuorum jungcre digneris consortio. Anni- Cenomannensem calumniabatur, et ex parte possi-
versariuni vcro de quo loquimur, vi Kal. Julii sic debat. Nara ipsara urbera, qua> caput est provinci;p,
agitur. Omnia signa scro ct mane ad ofticium de- Coisfredus do Meduana et llubertus do Sancla Su-
functorum diu pulsantur: volumen mortuorum susanna, aliique potentes in fidelitate Walterii acri-
per altare dissolutum palam expanditur, et depre- ter tenebant;quiaNorraanuicumjuguni his, quibus
catio prius pro defunctis, postea pro vivis parenti- imminet gravissiraura est, subire uimis formida-
bus et bcnofactoribus, cunctisque fidelibus Deo bunt. Itaque duni raagnanimus dux frequcuti expe-
tideliter odcrlur. Missa vcro matutinalis ab abbate dilione rebclles impcteret, et ipse ul bcUica sors
(48; Turbatus locus, hic legendum est eorum indiijenlix necessoria, elc., vel quid simile.
277 IIISTORIA ECCI.ESIASTICA. — 1'ARS II. — Lll!. III. 278
expetit damna palerelur, et damna lioslibus infer- ^ Hugone filio Fulcoldi, alii.sinic nuiltis niagnis et
ret, prredictuscomes Walterius et Biota conjux ejus mediocribus S. Ebrulfo concessum est.
per inimicorum machinamenta simul, ut ferunt, Deinde qnia idem miles fere xi ncpotes militite
lcthali veneno fraudulonter infecti obierunt. Quibus titulis feroces habuit, ipsis inter se s;i;vientibus, vix
defunclis, sccurior dux cuni magno robore rebelles unquam usque iu prajsentem dicm haireditas ejus
expetiit, Cenomannicam urbeiu civibus ultro sese in pace permanerc potuit. Nam Matthiellus et Ri-
dedentibus cum ingenli iripudio recepit, eique chardus fratcr cjus ac Nigellus atque Rualodus Brito
domnus Ernaldus ejusdem urbis praesul, cum cle- Nigelii gener diversis tcmporibus successerunt, niul-
ricis et monacliis rcvestitis, textus crucesque feren- tasijue malitias infortuniis comitantibus exercue-
tibus, honorabiliter obviam processit. runt. Unusquisque eorum prtiefatam possessionem
Porro Goisfredus dc Meduana tantffi felicitati S. Ebrulfo calumniatus est; sed judicio Dei, qui
ducis invidit, eique quanlum potuit adversarios Ecclesiam suam potenter ubique protegit, imnii-
excitando, aliisque modis niala machinando nocere uente, ab injusta calumnia cessare coactus est.
studuit. Unde dux, postquam proterviam ejus, ut Matlliiellus enim, sub niagno duce Willelmo, ct Hi-
per se sine multorum detrimenlo corrigeretur, ali- chardus, aliique calumniatores sub duce Rodberto,
quandiu toleravit, contra perseverantem in nequitia B ejusque fratribus Willelmo Rufo et Henrico, Eccle-
ingenteni exercitum movit, Ambreras oppidum ejus siam Dei rebus habitis spuliare cnm multis minis
cepit, et Meduanam post diutinam obsidionera com- conati sunt; sed, Rege regum suos adjuvanle, quod
bussit. His itaque duobus castellis sibi subactis, ncquiler optabant perpelrare nequiverunt.
Goisfredi contumaciam fregit, sibique ipsum, qui Ernaldus de Escalfoio, Willelmi Geroiani lilius,
fortissimus Cenomannorura alios tumentes secum postquam de Apulia prospere i'emeavit, Willclmum
resistere snadebat, servire coegit. Quo superato, ducem adiil, eique pretiosissimam pallam pr;escn-
peue omnes illius coniplices et ad rebellandum tavil, suamque ab ipso humiUter bffireditatem re-
fautores, lerrore curvati sunt, et Willelmum prin- quisivit. Dux autem considerans nobilitatem viri ct
cipem, quem divina manus protegebat, tinicre, ingentcm probitatem, recolensquc suam contra Ce-
eique obsecundare coacti sunt. Ipse speciosam vir- nomannos et Britones, aliosque sibi rcsistentcs pro-
giucm Margaiitam Stigando polenti viro de Man- borum mililuni paucitatem, jam lenior elTectus ei
nutriendum commendavit; sed ipsa,
sione Odonis ad reatus indulsil, datisque induciis ,
patrimonium
priusquam nubiles annos attingeret, s;r'culi ludibriis suum se illi redditurum spoitondit, et usque ad
erepta feliciter obiit, et Fiscanni, ubi monachilc Q statutum terminum per terram suam eundi et re-
ccenobium Sanclee et iudividuie Trinilatis gloriose deundi liberam securitatem concessit. Ernaldus ila-
pollet, humata quiescit. que vana ducis promissiono percepta Isetatus est,
Eodem tempore Rodbertus de Waccio, filius Ro- sed frustra, ut paulo post dilucidatum est. Nam
dulphi lilii Rodberti archiepiscopi, sine liboris mor- Mabilia Talavacii filia lethali veneno cibum et potura
tuus est, et Willelraus dux cognatus ejus totani infecit, eumque dura de curia ducis in Galliam re-
haereditatem ejus in dominio suo nactus est. Tunc mearet, refici jussit; sed illi per quemdam amicum
i])se lerrani Rodberti de Witot, qui propter occisio- suum doli conscium lantum nefas innotuit. Unde
nem Gisleberti comitis exsulabat, Goisfredo Man- dum apud Escalfoium ad cjuosdani araicus suos col-
cello fratri vicecomilis lluberti dedit; a quo domnus loqueretur, et a clicntibus praifalffi mulieris ad con-
Osbernus abbas S. Ebrulti villara, qux Ductus Ertu vivium cum suraraa prece invitaretur, memor amici
Trunchetum ct Maisnil Roscelini emit.
dicitur, et jussionis nullatenus acquievit, sed omnino cibum,
Hoc Willelmus dux concessit, et in charta confir- et potum, in quo lethum inesse metuebal, repu-
mavit corara optimatibus Norraannia;, Willelmo diavit. Veruni Gislebertus, frater Rogerii de Monte-
Osberni filio, Richardo de Abrincis Turstini filio, Gomerici, qui praidiclum Ernaldum conducebat,
Rogerio de Monte-Gomcrici, et multis aliis in D utpote qui penitus doli nescius erat, scyphum acce-
charta notatis. jiit, super oquum residens merum bibit, et veneno
Rodbertus vero de Witot post longnm tompus infectus apud Raimalastura (49) tertia die obiit. Sic
duci reconciliatus cst, et, bonore suo recuperato, perfida mulier dura maiiti sui Kmulum exstin-
prffifatam terram S. Ebrulfo calumniatus est. Sed guere putavit, mariti sui uuicum fratrem, qui multa
non multo [lost bello .\ngIico, ubi et ipso in genu honestate in aimis adolescentiaj et equestri probi-
vulnerat\is est, peracto , lothiferam a^gritudinera talo pollebat, occidit. Non raulto post, dum jirimo
incurrit. Qui dum morlem sibi appropiare sensit, conalu se delusam esse ingemuit, ad concupitum
totam terrara, quam ah ipso calumniatara esse jam facinus perpetrandum alio nisu non minus ferali
diximus, bono anirao lidolibus Dei [iro redemplione denuo insurrexit. Nam Rogeriura niilitem cogno-
sum coucessit. Hoc autem apud Doveram
aniniffi raento Gulafrani, qui Ernaldi cubicularius erat,
coram Odoue Bajocensi episcopo et Hugono dc precibus et promissis circumvenit, citoquc fraudu-
Grcntcraaisnilio, llugono quoque de Monteforti et lentum satellitem nefariis voUs inclinavit. Deinde
(49) Hodie : Remalard [Orne).

279 OKDERICI VITALIS 280
pestiferas potiones hsec prtEparavil; ille auteni Er- a regis Francoruni adiil, regisque armiger factus, ei
naldo doniiiio suo i-t Gcroio de Corb;i;villa atque donec ab co arma militaria accepil. ncinde
servivil
Willelnio cogrionienlo Goiel dc Monle-Miralio propi- Apuliam, ubi parenles magn;c sublimitalis habcbat,
navit. Sic una tabe tres proceres apud Corba^villani appetiil; a quibus amicabiliter relentus, per pluri-
simul infecli sunt. Sed Gcroius alque Willclnius, inas probitatcs multipliciter cxcrevit. Ibi uobilein
qiii ad proprias domus delali suut, ibique sui curani de genere Langobardorum conjugein accepit, el
ad libitum suuni cxercere potuerunt, Dco elTcctuni possessionem Iriginta caslellorum sub Rotberlo co-
renicdiis medicornm pra;stanle, convaluerunl. Porro mite Lorotclli, nepole scilicet Wiscardi, oblinuit.
Ernaldus, qui exsulabat, nec sui curam iu extraneis Ex fecunda muliere multiplicem utriusque sexus
penatibus sofficienter exercerc poterat, aliquaulis sobolcm recepit, el Normannorum oblilus, inter
diebus a'grolavit, tandemque ingravescente morbo Winilos fcre xl annis houorabilitcr vixit.
Kal. Januarii exspiravit. ilic pridie quam obiisset, Kainaldus autem, minimus filiorum Ernaldi, tri-
dinn solus in camera lecto decumberct, qucmdam bus mensibus ante patris obilum Osberno abbati
senioreni pulcberriiuum, i[iicm S. Nicolauni [)ia'iu- traditus est, ct iii Uticeusi ecclcsia sub regulari dis-
lcm ratus cst, nou iu somuiis
manifcsle, vidil; a ciplina diligenter educatus est, el a prKfalo abbale
quo hujuscemodi mandata audivit « De : sanitate B Bencdiclus dulcediuis gratia cognominatus est. Pa-
corporis lui, fraler, sollicitus esse noli, quia cras ter ejus, dum ipsum Deo ad monachatum oblulit,
sine dubio morieiis; sed toto nisu procura qiialilcr tcrrani unius carruc;e apud S. Gcrnianum in paro-
anima tua salvelur in examiue justi et a^terui judi- chia Escalfoii S. Ebrulfo concessit; quam pro in-
cis. » His diclis, senex repente disparuit, et ajger fortuniis quae ipsum haeredesque ejus perpessos esse
mox Ulicum misit, et ab ejusdem loci fratribus retulinius, ecclesia jamdudum perdidit. Pra^fatus
visitari rogavit. lili aulem Fulconem de \Yarleuvilld puer quinquennis erat cum niunachile jugum subiit,
cito miserunt Coiba!villam. Ibi namque prwfatus et Lii annis sub quatuor abbatibus per advorsa et
miles cum Geroio ejusdem oppidi domino, cujus prospera forliter portavil. Eruditiouem legendi et
propinquus et amicus erat, exsulalionis suae tem- cauendi et ipse affatim didicit, etaliis, postquam ad
pore per triennium moratus fuerat, et inde per virile robur pervenit, sine frauJis litura gratis inti-
Coibonienses et Drocenses atque Morinos, aliosque mavil. Memoria vero narrandi qu;e viderat vel au-
quos in auxilium sui advocare potuerat, injuriam dierat magnifice viguit, delectabilique relatu rerum,
expulsionis sua; forti gucrra vindicaverat. Illuc quas in divinis voluminibus seu [feritorum asser-
Fulcone confestim adveniente, ager valde gavisus tionibus rimatus est, socios muUolies lenivit. Miti-
p
est, et manifestata revelatione quam pridie viderat, bus et modeslis, indoctisquc neophytis affabililatc
sseculoque relicto cum benigna devotione animi et obsequiis semper placere studuit sed superbis el
;
monachus effectus est. Deinde peccata sua lugens simulatoribus, novitaturaque commentoribus au-
et in Deo gaudens, eodem die mortuus est, et cor- daci contradiclione viriliter resistere decrevit. Bis
pus cjus Lticum delatum est, ibique in clauslro iii .\puliam permissu Rogerii abbalis propter uti-
monachorum a domno abbate Osberno et a con- litatem Uticensis ecclesise perrexit , ibiqiie Wil-
ventu S. Ebrulfi honorifice sepultus est. lelmum fratrem suum, aliosque mullos ex paren-
Defuncto itaque Ernaldo, tola Geroianorum no- tela sua, qui in extera regione divitiis abunda-
bihlas pene corrnit, nec uUus posterorum stemma baiit, invenit. Cum Willelmo abbate S. Euphe-
priorum ex integro usque hodie adipisci potuit. mia; filio Unfridi de Telliolo fere tribus annis in Ca-
Hic Emmam, Turstini cognomento Halduc fiUara, labria mansit, et inde remeans prBedicti abbatis,
uxorem duxerat, ex qua Willelmum et Rainaldiim cujus ipse consobrinus eiat, dono cappam, ex alba
ac Petronillam alque Gevam, aliosque filios et filias purpura S. Ebrulfo detulit. Ilic ab infantia monas-
habuerat. Qui patre , dum adhuc viridi juveuta ticas observationes laudabiliter teuuit, divinoque
maxime Uoreret, in teneris annis destituti, et in D cultui nocte dieque ferventer inhffisit. Psalmodiam
externis domibus ut supra salis ostendimus consti- tam infatigabiliter vidiraus eum plerumque tenere,
tuti, coacti sunt inopias, pluresque injurias ab iniit vix unus versiculus ab aliis in choro suo psalle-
fantia perpeti. Maler ad Eudonem fratrem suiim relur ipso tacenle. Sed sicut scriptum est : Mullx
iSormannici ducis dapiferum, qui in pago Constan- fiibulationes justorum {Psul. vii, 20), hic multas ad-
tino divitiis ct potestate inler Normannia? proceres versitates perpessus est importunitate tumulluuni
eminebat, sccessil, et tam apud illum quam apud interiorum et exteriorura. Nani qiiia rigidus el aspcr
alios amicos suos in viduitale pene xxx annis honeste erat temerariis, atqueadulari dedignabaturIiy[iocri-
vixit. Castitate et mansueludine, aliisque bonis tis, ssepe conlurbatus est eoruin infestalionibus mul-
honeslatibus laudabilis exstitit, ac ad ultinuim timodis. Et quia oculus Dei omnia intuetur, siibti-
prope fineni suum steculare scheraa reliquit, et a lique jiidicio redarguil ea eliam qiiac homiuibus
domno Rogerio abbate Sancta? Trinitatis Exaquii laudanda vidcnliir. pi';cdicluin fratrcni ab infantia
sacrum vclamen cnm devotione accepit. infirmitate corporis corripuit, et huc usque, ut jus-
Willelmus de Excalfoio, primogenitus Ernaldi tus justificetur adhuc, membrorum debilitatem
Clius, ut annos adolescentia: altigil, curiam Phihppi augmcntare non desislit, Is enim in pueritia, quia
281 IIISTURIA L^CCLESIASTICA. — l'AUSIl. — Lll!. 111. 282
iiumodeiatus erat, et aJ onme opus, ut relif|uis ^^ chi succcsscruut, et ccclesite medielalem usque Lo.
fratribus fortior videretur, toto nisu iusurgebat, die possederunt; ibique Rolberlus Calvus el Ra-
ruptura intestinorum, dum terram gestaret, laesus dulfus de Rosseria necnou Joannes de Belnaio, alii-
est, ipsoque sibi non parcente, lajsura eadem insana- que probi modo habitavcrunl.
bilis eirectaest. Deniquejam pcr septem annos tam QuoJam tempore intcr s;epe nominalum llugo-
gravi oppressus est passione ut nec manum ad os ncm ot Radulfum comitem Modantcusium, Philippi
nunc possit erigere, nec propria vi quodlibet ofli- regis Francorum vilricum, gravis sedilio exorta
cium sibi eshibere. Summe Deus, qui sanas contritos est, cumquc Hugo cum praidicto consule audacter
corde, clemenler illius miserere, ipsumque ab omni cougressus est, quia militum impar ei numerus
cxpurgans scelere, ereptuni dc carnismolestocarcerc, erat fugere compulsus est. In hac fuga Richardus
in «eterna requie famulorum tuorum collegio insere ! de Heldrici-Corte nobilis, miles de pago Vilcassino,
Duse Ernaldi tilia; postmortem patris et desolatio- Tulneratus est. Nam dum vadum Eptae fluminis
nem suorum optaveruntmagis Deo placere modesta equo velociter fugiens ingressns est, persequeulis
compositione morum quam seeculo subjacere cor- militis lancea superequum a tergo acerrime per-
ruptibilipulchritudine corporum. Uudevirginitatem cussus est. Qui mox ad Novum-Mercatum delatus
amb« Deo dicaverunt, mundoque spreto, sanctimo- B est
" a commilitonibus suisj morique metuens, con-
NamPelronilla in ccenobiom S.
niales etfecta; sunt. siho Hugonis, in cujus familia servierat in armis,
Maria; Andegavis velum suscepit, diuque secunduni devovit amodo se mililaturum sub monachii norma
niorem aliarum virginum diligenter sacrum ordinom virtutum exercitiis. Uticenses ergo monachos ac-
servavit, ac deinde per x annos jam inclusa, fama cersiit, et Osberni abbatis magisterio se mancipa-
sauctitatis et virtutis esemplo longe lateque multis vit, Postea, donanle Deo, qui peccatores diversis
innotescit. Porro Geva soror ejus in cceuobio S. occasiouibus de barathro perditionis retrahit. Ri-
quod Mathildis regiua apud Cadomum
Triuitatis, chardus aliquantulum, nou tamen cx integro, con-
construiit,sub Bealrice abbatissa sacram seriem valuit, et fcre vu annis iu ordine fervidus vixit.
diu gerendo et docendo, sibi et aliis laudabihter atque pluribus modis Ecclesiae profecit. Hic etenim
profecit. Ha?.c de fundatoribus Ecclesia; nostroe, et patrimonium suum, quod in pago Vilcassino posse-
eorum dicta sunt progenie. derat, quia uxorem et liberos non habuerat, post
XVI. Guillelmus Normannorum comes
seu marchio. vulueris lesionem Sancto Ebrulfo sponle secum
Contcntio inter Hitgonem de Grentemaisnilio et Ra- contulit, et a Fulcone patruo suo atque Herberto
dulfum Mcdantcnsium comiiem. Osberni aibatii /' Pincerna, qui capitalis dominus erat, aliisque pa-
mors. rentibus suis integram hujus rei concessiouem ob-
Nunc ad uarratiouemredeamus hisloriic. Inclj tus tiuuil. Ipse uimirum, quamvis plaga ejus nunquam
Normannise marchio Willelmus, contra Belvacenses clausa esset, el iude sanies, quantum testa ovi an-
qui lines suos depopulari conabautur, castrum quod seris capere posset, ut refertur ab his qui viderunl,
Novus-Mercatus dicitur, expulso pro quadam Icvi quotidie dellueret, conventum ordinate sequi ar-
ollensa Goisfredo naturali hserede, ad tuendum plu- denler studebat, et minisleria, qua; ordini compe-
rimis baronum suorum commendavit sed vix ullus ; tebant, alacriter exhibebat. Eundo vel equitando
eorum propter infestantes Milliacos et Gerberritos, quo sibi jubebatur ibat, et ecclesiasticis utilitatibus
aliosque coulines uno anno tutari potuit. Tandem pro posse suo verbis ct acliouibus iustanter deser-
maguanimus dux Hugoni de Grentcmaisnilio, qui viebat. Hunc nimiruni Osbernus abbas plus aliis
audaci probitate et dapsilitate praecipuus erat, con- diligebat, et in ipso valde velut in suo proprio con-
silio Rogerii de Monte-Gomerici, qui sibi uimis vi- iidebat. Unde ad novam basilicam, quam inchoare
cina3 furtiludini ejusinvidebat,eique scandalum qua- disponebat, curam et impensas, mugisteriumque
libetarlevel eventupraistruerecupiebat, prsdictuni latomorum ei commendabat.
oppidum cumGeroIdo dapifero commendavit, etme-D Priefatus pater, hujus Richardi precibus et hor-
dietatem dedit. At ille tuitionem proefatse muuitionis tatu, Franciam adiit, et Rodbertum eloquentem ac
gratanter suscepit. Deoque juvante, intra unum au- Herbertum de Serranz et Falcoiuni de Caldreio,
num duas Belvaconiium maximos optimales cepit, aliosque milites et plebeios Vilcassiuienses ad sui
conterritisque reliquis hostibus, totam regionem iu aotiliam dulci colloquio invilavit, fundumque Hel-
illo climate pacificavit. drici-Cortis, pra;fatis proceribus et vicinis annuen-

Novo-Mercalo quatuor canonici ecclesiam S. tibus el congaudentibus, in dominium S. Ebrulfi
Petri apostoli possidcbant, sed Dei cultum ncgli- recepit. Inde rediens in lectum dccidit. 1'ost aliquot
nmltum sa;culariler
geuter agebaut, vitamque suam dies, morbo ingravesceute, in capitulum dediictus
ducebant. Unde magnanimus Hugo medietatem, venit, et epistolam, quam Alexandro papae misisse
qua; sibi competebat, ecclesite, monachis S. Ebrulli eamdem supra diximus, palam recitari jussit. Quod
concessit tali tenore ut, dum niorte vel alio quo- ita fdctum est ul cunctis manifcstum lieret quod
hbet casu canonici dclicercnt, mouachi succcd;rent. ipse abbatiam Rodbcrlo abbati non subripuisset,
Quod et ita fatlum est. Nam duobus cauonicis, qni sed invitus ac violentia coactus rcgiinen suscepis-
iu partc Hugouis crant, iude discedculibus, mona- set. Denique fratres hortatu corroboravit, ac ut sibi
283 ORUKKICI VITAI.IS 284
errata iudulgercnt, suinue memores essent, obse- A Post aliquot Lemporis pi;e raemoria' rcx Eduar-
cravit. Sicque data confessione, ac sacrosaucta Do- dux, XXIV anno regni sui, Nonas Januarii Lundoniai
minici corporis percepta coniinnnionc, poslqimni defiinctus est, et in novo monaslerio, quod ipse in
luoderanien llicensis ecclesi;c quiuqiie aunis et oecidcnlali parto urbis coiididcrat, et tunc priecc-
tribns niensihus tenuit, v: Kal Junii i lO(iG) inter dciili sepliraana dedicari fcccral, prope altare qiiod
manus fratrum litanias pro eo pie caneutium obiit. bcatus Petrus aposlolus tcinpore Mclliti cpiscopi
lu crasUnum vero Vitalis Ucrnaicensium abbas ad cura oslensione signorum consecraveral, sepullus
tumulandum amicum suum accessit, et in chiiislro cst. Tiinc Hcraldus ipso tuniulatiunis die, dum plebs
coinobiuli juxta ccclosiam S. Pelri a[)ostoloriim in cxsequiis dilecti rcgis adliuc madcrcl llctibiis,
principis sepelivit; unde Mainerius succe.ssor cjiis a solo Stigandoarchiepiscopo, quem Komauus papr
ipsum posl an«os xviicum ossibus Witmuiidi socii suspcnderat a divinis officiis pro quibusdam crimi-
sui in oapitulum novum traiislulit. nibus, sinc coramuni consensu aliorum pra;sulum
.WII. Cometes. Eventiis in Angtia. Ilenditi iisurpn- et comitum proceruinque consecratus, furlim pra;-
Gmllelmus Nonnannorum marchio ad trans-

tio. ripuit diadcmatis et purpur;e decus. Audienlcs au-
frelandam in Angliam se parat. lem Angli temerariam invasionem quam Heraldus
Anno ab Incarnatione Djmini I06G, indiotionc iv, B fccerat, irati sunt, et ]iolenliorum nonnuUi fortiter
mense .\prili, fere xv diebus a parle Circii apparuit obsistere parati a subjectione ejus omnino absti-
slella quie cometes dicitur, qua ,
perspicaccs nueruut. Vlii vcro nescientes qualiter tyrannidcm
astrologi, qui secrela physico; subliliter riniati ejus, qu;e jam super eos nimis excreverat, evadc-
sunt, asseverant, niutatio regni dcsignatur. Ediiar- rent, et contra consideranles quod nec illum dcji-
dus enim, rex Anglorum, Edelredi rcgis ex Einnia cere, nec aliuin regcin ipso rcgnante ad utihtutem
Hichardi seuioris Norniannorum ducis filia tilius, regni substUucrc valerent, coUa ejus jiigo submise-
paulo antc obieral, et Heraldus, Goduini coraitis runt, viresque facinori, quod inchoaverat.auxerunt.
filius rognum Anglorum usurpavcrat, jamque Iri- Mox ipse regnuin quod ucquiter invaserat, horreu-
bus mensibus ad multoruni detriraentum perjurio dis sceleribus maculavit.
et crudelitate, aliisquc nequitiis pollulus tenuerat. Edwinus vero ct Morcarus comites, filii Algari
Injusta nempe invasio nimiam inter quasdara gen- praecipui consulis, llcraldo familiaritate adhase-
tes dissensionem comraovit, multisque matribus runt, eumque juvare toto conamine nisi sunt, eo
filiorum et conjugibusmaritonim necem et luctiini quod ipse Edgivam, sororcm ooruni, uxorem habc-
peperit. Eduardus nimirum propinquo suo WiUclmo bat, qu;c prius Critfridi fortissimi rcgis Cualloruni
p
duci iXorraannorum primo per Rodbertum Cantua- conjua fuerat, eique Blidenum regni successorera
riorum summuni pontificem, postea per euradcin et filiam nomiue Nest pcpererat. Tunc Tosticus
Heraldnm, integram Auglici regni mandaverat con- Coduiui comilis lilius , advertens Ileraldi fratris
cessionem, ipsumque concedentibiis Anglis fcccrat sui preevalere facinus et regnum .\nglia; variis gra-
toliusjuris sui ha;redem. Deuique ipse llcraldiis vari oppressiouibus , ajgre tulit, contradixit, ct
apud Rothomagum Willelmo duci, coram optiraati- aperte repugnare decrevit. Unde Heraldus patris
bus Norraannife, sacraraentum fecerat ; el homo consulatum, quem Tosticus, quia major natu erat,
ejus factus, omnia qu» ab illo requisita fuerant longo temporc sub Eduardo rege jam tenuerat, ci
super sanctissimas reliquias juraverat. Timc etiara violenter abstulit, ipsumque exsulare corapulit.
dux eumdem Heraldum in expeditioiie secura con- Exsul igitur Tosticus Flandriara expetiit, ibiquc
traConanum comitem Britonum duxcrat, armisque socero suo Balduino Flandrensium satrapae Judith
fulgentibus et equis, aliisque insiguiis cum coinmi- uxorcm suam commcndavit dcindc festinus Nor- ;
litonibus suis spcctabiliter ornaverat. Erat enim manniam adiit, et Willelmum ducem, cur perju-
idem Anglus magnitudine et elegantia, viribusque rum suum regnare sineret, fortiter redarguit, seque
corporis aniraique audacia el lingu;o facundia, D fideliter, si ipse cum Normannicis viribus in An-
multisquc facetiis et probitatibiis admirabilis. Sed gliam transfrelaret, regni decusobtenturum illi spo-
quid ei tanta dona sine line,qu8e bonornra oranium pondit. Ipsi nempe jamdudura re invicem raultiim
fundamcntum est, contulerunt? In patriam ncmpe amavcrant, duasquesorores, per quas amicitia sffipe
suam ul regressus est, pro cupiditate regni Doraino recalescebat, in conjugio habebant. W'illelmus au-
suo fidem mentitusest. Nam rcgera Eduardum, qui, tem diix advenientem amicum cura gaudio suscepil
morbo ingravescente, jam raortiproxinius erat, cir- amicabili redargutioni ejus gratias egit ejusque
cumvenit, eique transfretalionis sua3 et pretectionis exhortationibus aniniatusNormanniae proceres con-
in iXormanniam ac legationis seriem retulit. Deinde vocavit, et de tanto talique negotio quid agendum
fraudulentis assertionibus adjecit quod WiUelmus csset, palam consuluit.
Norraannise sibi filiam suam in conjugiuin dederit, Eo tcmporc Normaniiia pr;eclare vigcbat sapien-
et totius .\nglici regui jus ulpote genere suo con- tibus ecclesiarum pradatis el optimatibus. .Nam
cesserit. Qiiod audiens aigrolus princeps miratus sacer Maurilius, ex monacho nictropolitanus, prae-
esl, tamen credidit et concessit quod vafcr lyrannus sidebat episcopus calhcdra; Rothoniagensi, et Odo
comnjentatus csl. Willelnii ducis uteriuus fratcr Bujocensi, Iliigo fra-
283 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — 1'Alls "- Llli. III. 28fi
lcr Rodberti Aucensis coniitis Lexoviensi ct Willel- A cognorainabatiir, aeeessit. Cui, cum ab oo honori-
mus Ebroicensi, Goisfredus Conslanliniensi, et fice quod promissa, quee
susceptus fuisset, videns
Joannes Dlius Radulfi Bajocarum comitis Alirinca- Willelmo duci fecerat, complere non posset, mutata
tensi, atque Ivo Belesmensis Willelmi filius Sagiensi. intentioue ait « Sublimitatem vestram, maguiUce
;
Omnes Li poUebant et excellentia prfeclara- gcnero- rex, supplex adeo, et nie serviliumque meum ma-
sitatis et claritudine religionis, multimodoeque pro- jestati vestra> fideliter oflero, ut possim restitui per
bitatis. vestrum suffragiura honori ex paterna successione
Personas nihilominuslaiei ordinis prceeminebant : debito. Nam Heraldus frater raeus, qui jure mihi,
Riehardus comes Ebroieensis, Rodberti archiepi- utpote primogenito, debuisset parere, fraudulenter
scopi filius; Rodbertus comes, Willelmi Aucensis insurrexit contra me, et regnum Anglife perjuriis
salrap» filius; Rodbertus comes Moritoliensis, Wil- praesumpsit usurpare. Unde a vobis, quos viribus
lelmi ducis uterinus frater; Rodulphus de Conchii et armis, omnique probitate prscipue vigere cog-
Rogerii Toenitis fllius, Xormannorum signifer; noseo, viriliter adjuvari, utpole homo vester, ex-
Willelmus Osberni filius, ducis cognatus et dapifer; posco. Proterviam perfldi fratris bello proterite,
Willelmus de Warenna et [lugo Pincerna; Hugo de medietatem Anglise vobis retinete, aliamque mihi,
Grentemaisnilio et Rogerius de Molbraio ; Rogerius D qui vobis inde fideliter serviam, dum advixero.
de Bello Monte et Rogerius de Monle-Goraeriei; oblinete. »
Balduinus et Richardus Gisleberti comitis tilii, et His auditis, avidus rex valde gavisus est. Deinde
alii plures railitari stemmate feroces, sensuque sa- jussil exercitura aggregari, bellica instrumenta prse-
gaci consilioque potentes, qui Romano senatui vir- parari, et regiara elassem per sex menses diligenter
non cederent, sed ad laborem
tule seu niaturitate in oranibus aptari. Erroneus exsul ad tantum labo-
tolerandum, hostemque tam ingenio quam fortitu- rera tjrannum excivit, euraque callida tergiversa-
dine vincendum, sequiparari stuperent. tione taliter illexit , ne ab eo quasi explorator
Omnes hi ad coraraune decretura jussu ducis ac- regni sui caperetur, sed ut per eum quoquoraodo
citi sunt, et audita re tam grandi, utpote diversi injuriam expulsionis sua> de nialetido fratrc ulcisce-
diversa senserunt. Aniraosiores cupido duei favere retur.
volentes, ad certaraen ire socios incitabant, tantum- Nihilominus Normannorum marchio parabat suani
que negotium sine mora incipere laudabant. Alii profectionem, nescius infortunii quod praeoccupa-
vero laboriosura opus inire dissuadebant, nimium- verat suum prsecursorem , et extra stalutum cur-
que ausis et in necem prajcipitibus mulla importuna p sum longe propulerat ad septentrionem. In Neustria
et discrimine plena 'pra>tendebant, pericula maris multae naves cum utensilibus suis diligenfer parata?
et difflcultatem classis opjionebant, Normannorum- sunt; quibus fabricandis clerici et laici studiis et
que paucitatem non posse vincere Anglorura mulli- sumptibus adhibitis pariter intenderunt. Exactione
tudineni asserebant. Tandera Gisleberlum Lexo- principali de Normannia nuraerosi bellatores acciti
viensem archidiaeonum Roraam niisit, et de his sunt. Rumoribus quoque viri pugnaces de vicinis
quaj acciderant, ab Alexandro papa consilium re- regionibus exciti convenerunt, et belUcis instru-
quisivit. Papa vero, auditis rebus quae contigerant, mentis ad praeliandum sese prwparaverunt. Galli
legitirao duci favit, audacter arnia sumere conlra nanique et Britones, Pictavini et Burgundiones,
perjurum prcecepit, et vexillum Saneti Petri apo- aliique populi Cisalpini ad bellum transmarinum
stoli, cujus meritis ab omni periculo defeuderetur, convolarunt, et Angliese prsedte inhiantes variis
transmisit. eventibus et periculis terr£B marique sese ohtule-

Interea Tosticus in .\ngliam reraeandi licentiam runt.
a duce accepit, eique auxiliuni suum tara per se XVIII. Scquitur Uticensis histofiii. Iterum de mortc
quam per oranes amicos suos flrniiter spopondit. Osberni. Maineni abbaiis electio.
Sed, sicut scriptum est : Homo

" cogitat, Deus or- D Dura haec patrarentur, Osbernus, abbas Uticensis,
dinat, » evenit multo aliter quam sperabal. Nam de ut supra retulimus, obiit; et raonachilis conventus
Conslantino pelagus intravit, sed .\ngliam atlingore de substituendo successore ducem, antequam trans-
nullatenus potuit. Ileraldus enira mare navium mi- fretarct, requisivit. At ille apud Bonam-Villam indc
litumque copia munierat, ne quis hostium sine cum proceribus suis consilium tenuit. Denique hor-
gravi conflictu introiret in regnum quod fraudulen- tatu Hugonis episcopi, aliorumque sapientum, Mai-
ter invaserat. Tosticus itaque raagtiis uudique pre- nerium priorem elegit, eique per pastoralera bacu-
mebatur augusliis; utpote qui nec .Vngliam per bellum exteriorem curam tradidit, et pra>dicto anli-
lum cum paucis contra innumeros invadere, ncc stiti, ut ea quae sibi de spiriluali cura competebanl
Normanniam propter contrarietatem ventorum po- suppleref, praicepit. Ille vero libenter omnia cora-
lerat rcpetere. Uude Zephyro Notoque, aliisque
, plevit.
ventis alternatini irapellentibus angores niuUos Eodem die, dux domnum Lanfraiicum Becccn-
[lertulit, cl per wquora vagabundus discrimina sium priorera coram se adesse imperavit, eique ab-
plura metuil; donec tandem post plurimos laboros batiara, quam ipse dux in lionore S. Slephani pro-
ad Heraldum regem Nortwigenarum, qui Harafagh tomartyris apud Cadomum honorabililer fundave-
287 OUDKKICI MIALIS 288
rat, commendavit. Lanfranciis itrt.ino iuiimis Cado- ^ bus cl plauslris difticuitas instabul procuraloribus
lueiisiiim abbas faclus est, sed paulo post ad Can- pcr quos congeries lapidum, aliique ad tantum
tuaricnscni archiepiscopatum promotus cst. Erat opus agebantur necessarii apparatus. Praifalus ita-
idem natione Langobardus, liberaliuni artiuni eru- que abbas orani tcrapore reginiinis sui noii quicvit,
dilione afllucnter inibutus, lienignilate, largitate et scd miillariim roruni sollii-iludinc anxius suhjectis
onini rcligio:.e pra-ditus, eleeniosynis aliisquc boiiis cl pustoris allatim profecit. Ecclesiam namquo cla-
sludiis multipliciter intentus. Ilic nimirum a dic, raiii ct amplam. Deique scrvitium libere cclebranli-
quo primitus apud Bonam-Villam, ut praiibavimus, bus aptain, claustrum ct eupitulum, duriuitorium
ecclesiiC rcginien siiscepit, xxii annis et ix niensi- ct refcctorium, coquinani et collarium, aliascpio of-
bus mullis in doino Uci lidelihus proliciens nobili- licinas competentes usibus monachorum, auxilianlc
ter claruit. Deo, perfccit, cum subsidio et largitiono fratrum et
Vcnerandus lliigo cpiscopus magnaniinuiii Uei amicorum. Lanfrancus enim archie|)iscopus, dum
clientem Maincriiun jussu ducis lUicum adduxil, dcdicationi Cadomensis ecclesiae amio scilicet duo-
eumque secundum statiita canonum aiite altarc deciiuo jiost .\nglicum bclluni [ann. 1077J inter-
Sancti Petri apostoli xvii Kal. Augusti benedixit. fuil, Maincrio abbati xLiv libras Anglicae monetiB et
llle autem, suscepto nomine abbatis et onerc, lau- •-> duos auri luarcos erogavil, et postmudum dc Caii
dabiliter vixit, et susceplum regimen xxu anuis et tia per domniiin Rogcrium de Sappo, qia sihi pro
VII mensibus utilitcr teniiit, multisque modis ino- scientia litterarum notus et amicus erat, xl libras
nasterium sibi commissum intus et exterius, ju- stcrileusium raisit. His igitur dalis, ecclesiu; turris
vante Deo, eraendavit. Fratres autem benignitersc- erecta est et monachile dormitorium constructum
davit solertia et rationc, qui aliquantulum turhali est. Mathildis vero regina preliusam infulam dedit,
fuerant in ejus eleclione. Duos enim monachos, qui etcappam ad Dci servitium, et coiitum lihras Ko-
religione, geminaque scientia pollebant, Rainaldum domensium ad agendum Iricorium. Willelmus au-
scilicet de Rupe, et Fulconem de Warlenvilla ad tem do Ros, Bajocensis clericus qui in cadem ec-
sui regimen elegerant, ideoque ab eo, qui pcr pon- clesia triplici erat honore praeditus (erat enim can-
titicem et vicinos sine illorum consensu pra?fereba- tor ct dccanus et archidiuconus), xl lihras slerilon-
tur non modicura desciveraiit. Stepe in hujusmudi siuni dcdit Uticensibus. Qui uun multo post sa;culi
negotio per deteriores oriri solet turbatio. Nam duiu pompas sponte relinqueus, Cadomensis monachus
improbi suam violenter pra^ponere sententiam ni- factiis est, et inde, priusquam unum annum iii mu-
tuutu r, regularis ordo, saniusque consilium multo- p nachatu pcrficeret, ad Fiscanuensis cuiuohii
ties impediuntur. Omnipotens vero Deus Ecclesiam men assumptus esl. !Soinen ejus pro multis bcncli-
suam in omui pressura potenter protegit, et erran- ciis, quaj Uticensibus contulit, in rotulo gencrali
tes corrigit, ac necessarium solamen sicut vult ct scriptuin est, et pro ipso missas et orationes ot
per quos vult cleraenter porrigit. Ejus itaque provi- clecmosynas sicut pro mouacho prufosso prorsus
dentia prcefatum Mainerium (ut postea liquido pa- agi slatutum est. Plurimis itaque fautoribus nova;
tuit) ad gubernandum Ulicense coenobium, quod in basiiicse fahiica sublimata est, ot incceptum opus
sterili rure inter nequissimos compatriotas situm lam ccclcsioi quam domorum honorahiliter con-
erat, promovit. Eratenim de conliguocastello, quod summatum est.
dicitur Escalfoium, oriundus, grammatica, dialec- Tempore rcgiminis Mainerii abbatis xc monachi
lica et rhetorica afiatim imhutus, ad resecanda vitia diversaj qualitatis et conditionis, quorum noinina
solers et severus,ad inserendas et intimandas fratri- conscripta sunt in volumine generalis descriptionis,
bus virtutes fervidus. Obscrvator mouastici ordinis saecularcm babitum in Uticensi schola rcliijuerunt,
assiduus, commissis sibi viam vitaj monstrabat ver- ot instinctu laudabihque bonorum exemplo per ar-
bis et operibus, multorumque ad operandum in vi- duum iter ire aggressi sunt. Ex ipsis quidam, ipso
nea Domini Sabauth incitator factus est et pra3vius, D patre adhuc vivcnte, prajmium bonre conversationis
comesque sollicitus. obtinucruut, aliique in sancto proposito diu pcr-
Hic cQjpit iiovain hasilicam in honore sancta; mauseriint, longamquo militiam virilitor exercuc-
Mariffi matris Domini et sancti Petri apostoli ac runt, Deoque devotiono placere, et hominibus hono-
sancti confessoris Ebrulfi, ibique septem altaria sunt rum operum exhibitione prodesse studuerunt. Non-
in honorc sanctorum consecrata divinai majostati. nulli vero nobilitale pollcntcs monasterio suo iii
Vetus euim ccclosia, quam S. Ebrulfus, Hilpcrico niullis suhveiiorunt, ct a parentibus suis vel nolis
el nepote cjus Hildeberto sceptra Francorum ges- vel amicis decimas et ecclesias, et ornamenta eccle-
tantibus, apostolorum principi coiistruxerat, anti- siastica utilitati fratrum obtinuoruut. Siiigillalim
quitate magna ex parte diruta erat, nec conventui oiiiuia, quai domui suaj singuli contulerunt, omuino
monachoruni, ipii quutidie augebatur, suCncichal. doscriherouequeo;sod tamenaliqua, proutcompetou-
Porro (cdilicium dc laiiidihus apud Uticum coiidcrc tcm roferendifaciiltatem vidoro, juvante Dco, veraci-
valde laboriosum est, qui lapidicina Merulensis, lerinlimareprocommunicommodoposteritaticupio.
unde qiiadrati lapides advehunliir, ad scx milliaria Primus itaquc monachorum Rogerius dc Altaripa
longe est. .Maxima crgo in colligendis equis et bo- jussu pru;[ati ahbalis iu paguiu Vilcassinum pcrrcxil.
D
280 IIISTOUIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — l.lji. III. 290
et Ileldrici Corteni, quem sicut .siipra retuliinus, * eisdem forisfacerent, non eos per domos eorum sed
Richardus vulneratus Sancto Ebrulfo dederat, pos- per alium fiscum castigaret. Parnenscs auteni ex-
sedit terranique incultam etpene vacuam cultoribus sultabant eo quod monachis subderentur, speran-
invenit. Undein primisibidoni construxit oratorium tes ut eorum patrocinio contra collimitaneos Nor-
de virgnltis in honore S. Nicolai Myrreorum pra;su- mannos tutarentur, quorum infestationibus fre-
lis. ideoque vicus, qui nunc ibidem consistit, ca- quenter vexabantur. Succedcnti quoque tempore,
pella S. .Nicolai usquo hodie nuncupatur ab incolis. dum Goisbertus medicus haberet prioratum, Ful-
Frequentercontigit, sicut ipse nobis referre solebat, coius ut nova basilica inchoaretur, totum dedit coe-
quod nocturnis temporibus, dum in capella virgea meterium. Tunc fundamentum novi operis incoep-
matutinos cantabat, lupuse contra deforis stabat, et plum est, quod opus plurirais impedimentis per
quasi psallenti murmurando respondebat. ~Venera- xxxiv annos incumbentibus, nondum consumma-
biiis itaque vir divinitus adjutus llerbertum pincer- tum est. Prififatus enira miles eratfortis et magna-
nam amoris glutino sibi adjunxit, qui post niortem nimus et ad omnia quae cupiebat fervidus ad iram
Herberti cognati sui, fratris videlicet Richardi vul- velox et in militaribus exercitiis ferox. Promptus
nerati, medietatem feudi ejus Sancto Ebrulfo con- erat aiiena procaciter rapere et sua imprudenter
cessit. Ibi Rogerius laborans benevoli juvamine pa- dislrahere, ut raereretur frivolara dapsilitatis lau-
Ironi locum ipsum, qui diu antea propter guerram dera habere. Ilic habuit conjugcm noraine Itam,
et alia infortunia desertus fuerat, excoluit, ibique filiara Heremari de Pontesia, qua; peperit ei Walte-
Rogerius de Sappo post aliquot annos praedicto se- riura et Mainerium, Ilugonem et Gervasium, Her-
niori succedens, ecclesiam de lapidibus sedificarc raarum el Fulcoium, et filiam nomine Luxoviam.
coepit. Prtefatus enim miles in toto Wilcassino Mainerius et Fulcoius a pueritia monachili norma
multum vigebat, opibusque et filiis validisque pa- constricti sunt; alii vero quatuor militari licentia
rentibus et aftinibus ampiiatus, peue oninibus vici- perfnncti sunt.
nis suis eminebat. Uxor ei erat nomine Rollandis, Fulcoius fnonachus, quia, sicut jara dixi, mori-
niia Odonis de Galvimonte, quaa peperit ei Godefri- bus instabilis erat, aliquando multum diligebat, et
dum et Petrum, Joanneraque et Waloneni, et filias contra omnes adversantes obnixe muniebat, non-
plures, ex quibus orla est copia magna nepotum. nunquam vero ipse graviter opprimebat. Parnis
Omnes isti, pater scilicet et prredicti fratres, mili- senex Rogerius et Goisbertus niedicus, Rodbertus
tes fuerunt magaiC probitatis, et, quanlum exterius Calvus et Gaimericus, Joannes et Isembardus, alii-
patuit, erga Deum et homines probafoe legalitatis. p que plures in raonachatu Deo famulati sunt; exqui
Mulier vero supradicta orani vita sua fuit eximiie bus Bernardus, cognomento Michael, et Rainaldus,
honestalis, et adhue superstes est, viro liberis- Theodoricus el Walterius Calvus, et Willelraus Ca-
que de mundo jamdudum sublatis. Horum benig- domensis ,
qui .Vlexander est cognorainatus, in
nitate et sulfragio oapella B. Mcolai pra?sulis in- raagna religione vixerunt, ibique finera vitoe sortiti
staurata est et habilis habitalio monachorum, qui venerabiliierturaulatisunt. Hsec omnia quee Fulcoius
rcgulariter vivunt et pacem amant, usque hodie dederat, raonachis concessit Rodbertus Eloquens
facta est. de Calvimonte ,
qui capitalis dominus erat. Non
Eodem tempore Fulcoius, Radulphi de Galdreio raulto post idera duni prsedam de terra Sancti Au-
venerabilem Rogeriura, pro multimoda boni-
filius, doeni violenter educeret, de equo arraatus cecidit,
tate,qua vigebat, multum adamavit filiumque . galeaque humo fixa, colloque fracto miserabiliter
suum ad levandum de sacro baptismatis fonte be- obiit; cujus cadaver apud Alliarias Mainerius abbas
nigniter ei obtulit, quem ille gratanter suscepit. in capitulo Flaviacensium fratruni ibidem degen-
Deinde cognitione et dilectione paulatim creseente tium sepelivit. Tunc filii ejus Otmundus de Calvi-
in illis, Fulcoins compatri suoconcessit ecclesiam monte et Vazso de Pexeio et Rotbertus Belvaeensis
S. Martini de Parnis, ad quam parochia statutis D concesserunt Sancto Ebrulfo orania quffi supra re-
diebus congregabalur de septem adjacentibus vicis, tulimus data esse ab antecessoribus eorum vel con-
ut vola sua Deo redderent, et laudes et prsecepta cessa.
Dei, ut decet, audirent. At ille Mainerium abbatem .\l.\. De bento Judoco, fHio .luthnU. Britonum
accersiit.Postquam antem prsefatus paler Parnas regis.
advenit, Fulcoius, annuenle Wascelino fratre suo, Ecclesia itaque de Parnis Uticensibus monachis
Sancto Ebrulfo ecclesiam concessit et omnes con- commissa est, quse in honore S. Martini Turonensis
suetudines ad ipsam ecelesiam pertinentes, et in metropolitffi antiquitus constructa est, ubi corpus
eadem villa terram unius aratri et decimam carru- sancti Judoci confessoris Christi janidiu reverenter
ca? suae et duarum possessiones domorum et unum servatum est.
raolendinum, quodTollens-Viam nuncupabatur. Ar- Quis vel unde fueril isle , breviter inseram
chidiaconatum quoque, quem in feudo ab antecesso- huic relationi nostrae, veraciter hauriendo quoe-
ribus suis dc archiepiscopo Rotbomagensi tenebat, dam de volumine scripto de sancla ejus conversa-
monachis dedit, et dominalum ouinium hospitum, tione.
qui Parnis decrebant, it.T nniii.irhis copcessit nt, si Bealus JndoLiH, Jutbail regis Britonuni tllius, el
,.
frntii- .lndicail rosfis, duin ad regimin petebatur, * Floriacensis Isembardus Herboldo abbati , insti-
relii'lis liltoris quas apud Lanmailmon discebat, gaiite Adelelmo monacho, describit quod anno ab
cum XI perogiini? Uoinain lUiitibus peregre profec- liicarnatioue Domini 'J77, tempore Lotharii lilii Lu-
tus est. Haimo aulein Pontivi dux obiter eum dovici regis Francoruni, corpus sancli Judoci sic
quem nobilera noverat, delinuil, sibique capellanum iiiventum sit. Rusticus quidani nomine Stophanus,
presbyteruin ordinari fecit. Posl annos vcro sop- qui ex officio molendini victuin qua;ritabat, in som-
teni Jiidocus iu eromo Braic ad rivum AlteiiB octo nis a quodani clari habitus viro adinunitus, ad lo-
annis Doo scrvivit, ubi aves diversi geiieris et pis- cuin saiicli Judoci venit, el, relicta uxore cum tiliis,
ciculos nianu sua velut niansueta pecora pasce- clericus factus esl. Corpus vero sancti Judoci, quod
bat. Prouno pane, ipiem soUun habuerat, et qua- lunc a cunctis mortaUbus ubi esset ignorabatur, ut
luor pauperibus, nuirnuirante Vulmaro ministfo per visum instigatus fiierat, intra ecclesiam qutc-
ejus, diviserat, quatuor naviculas copia cibi et po- rere cuipit, et insinuante Pridiano Sigemano, ad
tus onustas per Alleiai rivos tractas a Deo recepit. doxloraiu altaris S. Martini sarcophagum invonit.
Deinde Runiaco supcr tlumen Quantiara oratorium Cunclis inde gaudentibus et Deo laudes canentibus,
sancto Martino construxit, ibique xiv annis liabi- defossum est cuin sancto corpore mausoleum et a
tavit. Aquila xi gallinas ei rapuit; denique cuui B terra sublatum. IIoc fama passim divulgal, copiosa
gallum rapuisset, vir Dei signum crucis cum prece plebs undique properat ut sancti corporis levatio-
dedit. Mox aquila rediit, galhim incolumem expo- nein videat, et ei vota cum muneribus ofTerat. Mulla
suit, et continuo exspiravit. Quondam dum Judocus ibidem facta sunt miracula, et mullarum curata
cum duce Haimono in densa silva habitationem sibi sunt infirmitalum genera. Tandein viii Kal. Au-
congruani qua^reret ot dux venatu fessus, niinia- gusti corpus sancti Judoci veneranter positum est
que siti cestuans dormiret, vir Dei bacuhim quo super altare Sancti Martini.
ntebatur humi dcfixil, el precibus ad Deuin fusis, Ipso anno ibidein monasteriuin a fundamenlis
fontein oduxit. Quein xgvi illuc venienles veneran- caqituin est, et monasticus ordo reparari ctoplus
lur, et inde bibentes cito sanantur. Servus Dei duo ost, et reverendus abbas Sigebrandus constitiilus
manibus suis in silva ex Ugnis oratoria construxit. est. Quadam nocte, dum corpus S. Judoci serva-
Unum ooruin fecit Petro cceli clavigero, et aliud retur in ecclesia S. Petri, vii cerei ante reliquias
magnilogo Paulo. Postea Romam perrexit, ct cranl, quoruin unus tantum ab ajdituo incensus
inde multas sanctorum reUquias detulit. Juliula erat; reliqui vero sex , custodibus dormientibus,
pueUa a nativitate ca?ca per visura monita est pi coelitus accensi sunt.
ut faciem suara ex aqua undc Judocus manus Sic alia vice in ecclesia sua corpus S. Judoci
suas ablueret, lavarot. Quod ut fecit, visum rece- erat; prsesente Sigemano lumen, quod vi venlorum
pit. Hoc dum vir Dei Roraa rediret actum est, et et inundatione pluviarum exstinctum erat, divinitus
criix lignea ibi posita est; unde locus ipse Crux illuminatum est.
dictus est. Dominico , dum Pridianus missam soleraniter

Inlerea, dum Judocus Romain perrexisset, Haiiuo colebrabat, quidam vassu? Hilduini comitis nomine
dux lapideam in eremo ecclesiam construxit Guareinbertus inala voluntate plenus erat, cupiens
quara post reditum hominis Dei in honorc beati de rebus sancti quffi vellet violenter auferre , et,
Marlini dedicari fecit, et pro dote quamdam villara Sigemano depulso, alterum suis moribus consen-
proprietatis sua; cuin omnibus appendiciis ad eam tientem subrogare. Cum ergo in Evangelio legitur :
pertinentibus dedit. Ibi fideUs athleta Dei Judo- Ulquid cogitalis mala in cordibus vestris {Matth., ix,
cus diu Deo niilitavit, et sanctae vitae cursu felici- 4)? coepit miser alte vociferari, invisibiliter per-
ter consummato, Idus Decembris ad Christum mi- cussus; tertio vexatus, divinitus landem impulsus
gravit. corruil, et sanguinis coagulura ab ore evomuit.
Duo nepotes ejus, Winuocluis et Arnochus, ibi-D Post missam, jussu Sigemani ccditui foras aspor-
dem ei suecesserunt, ol sancluin corpus, quod diu tatus est, et in crastinum meritis sancti Judoci sa-
incorruptum mansil, freqiioiiter aqua lavare et nain inenlem recepil. Hoc tempore Hugonis Magni
condiro consuoverunl. Drochtricus dux Haimonis coutigit.
successor hoc audivit, sed credere dubitavit. Hoc Eadem die, Ostrehildis mulier quaidam egredi
igitur procaciter explorare volens, vi sacrum sepul- post missam de basilica conabatur, sed ita in
crum aperiri fecit, et intus irreverenter iutuitus el liminc janua; pedum ejus plantre haiserunt ut nulla-
mox exlerritus|ail : « Ah sancte Judoce ! " Statim teiius a quoquam divelli possot, et Tiil niali, nisi
surdus et iiiutus factus est, el usque ad mortem quod a genibus usque plantam pedis niniiuin fri-
omni corpore debilitatus est. Uxor autem ejus in- gus sentiebat. In crastino se Deo et sancto Judoco
fortunio viri territa ad Deum ingemuit, ot pro sal- ancillara devovit, statimque sanata pie vota com-
vatione aiiima! duas villas Crispiniacum et Netre- plevit.
villam sancto Judoco dedit. Ilsec itaque tempore Da- A veracibus viris .\deIeIino et Richerio monacho
goberU lilii Lotharii Magni, regis Francoruiu, narratur quod, dum aStephano roliquiffi sancti Judoci
gesta sunt. pro constructione basilicfe ad monasterium S. Ri-
293 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — I.IB. III. 294
charii deferrentur, inclyta Bertsendis jani nubilis \ Hoc eodem roganle, in festivitate Sancti Joaunis
lilia Alsindis passione renum usrjiie ad pedes per Baptistffi, Wido abbas ambonem ascendens populo
Ijienniuni est prsegravata, ita ut niisquam irc noc narravit, ipsumqiic prwsentem et casus suos palam
etiam movere sine bajulo sese posset. Fusa vero protestantem ostendit.
prece cum fide a niatre et filia ante reliquias sancti Quidam perfectaj wtatis per vii annos ila surdus
confessoris, segra sanata est, et mater, visa flliro mansit ut nihil penitus audiret. Huuc uxor ejus
sospitate, admoduni gavisa est et palliura pretio- ad tumbam sancti viri adduxit, ibique aliquantum
sum veloci archiatro largita est. oravit. Deinde mulier, jubente Pridiano, virum ad
Rodbertus quidam, dum meridie solus iter face- fontem Sancti Judoci perduxit, el ter caput ejus
ret, viso spiritu erroris in specie hominis penitus propriis manibus ex aqua fontis perfudit. Mox
CKcatus est. Qui post longum tempus sanctum .lu- auditum recuperavit, ac ad ecclesiam regressus,
docum expetiit, et se coram Widone abbate servum missam, quani per vii annos non audierat, audi-
contradidit; inundante ab oculis ejus sanguine ipso vit.
die lumen recepit, et ad vesperas monachos in Hsec orania Floriacensis Isembardus gesta tem-
scamnis residentes se vidisse palam asseruit. poribus Hugonis Magni seu Rodberti regis, .'Vdelelmo
Gunzso Lothariensis presbyter per vn fere annos g rogitanto, descripsit; sed postea beatus Judocus
manuum et pedum innrmitate debilitatus est;
dira multa petentibus magnalia, quamvis per incuriani
quem in visu quidani Judocum medicum in Pontivo scripta non sint, agere non destitit. Mutatis regqi
requirere monuit. Illc vero confestim jussis paruit. jirincipibus , et sese proceribus mutuo pertur-
Dominico, liora fere tertia, basilicam intravit, pro- bantibus , iterum corpus sancti Judoci pro ti-
stratus oravit, pavimentum lacrymis humectavit, more hostiuui terra coopertum est, et tandiu ita
et peractis precibus incolumis surrexit. Deinde jacuit, donec omnibus mortuis qui abdiderant,
gaudens mox missam cecinit, et populo salvationis communis ignorantia involverit. Tempore Henrici
suse seriem cum grafiarum actione veraciter retu- regis Fiancorum, monachis saepe conquerentibus
lit. quod iguorarent ubi patronus eorum i'equiesceret
Lothariensis Waudelmarus dextrum oculum iii- Judocus, euidam simplici laico sanctum
divinitus
lirniitate amisit, et amicorum persuasu beatum Ju- corpus insinuatur ;
quo detegente, abbatis fratrum-
docum adire decrevit. Sed recti callis ignarus, fovte que studio solemniter levatur. Deinde monachi re-
cum socio ad fontem devenit quem Judocus adhuc pertorem reliquiarum ad monachatum susceperunt,
I viveus meritis suis produxit. Wandelmarus itaque et custodem sacri fomitis eumdem constituerunt,
fontem limpidissimum vidit, socium detinuit, ibi '-' et oblationes fidelium ei commiserunt. Defuncto
resedit, manus faciemque de fontis aqua abluit, autem abbate, successor ejus non, ut decuit, iEdi-
et subito lumen amissum recepit. Sanatus deinde tuum dilexit, nec ut antecessor ejus eum araica-
ad raonaslerium gaudenter perrexit, et, gaudenti- biliter tractavit. L'nde graviter commotus sanctura
bus amicis, Deo gratias egit. corpus noctu assumpsit, securaque in Galliam
Duo dffimoniacinomine Maginardi ad lumbam asportavit. Goisfredus autem Gomercii municeps
sancti Judoci mundati sunt, et diu postea sani in eumdem, cum thesauro quera ferebat, honorilice
sseculo vixerunt. deliuuit, et magistratuni castellanee ecclesi*, ubi
Sieburgis, uxor Bretranni clarissimi viri, per x quatuor erant canonici , usque ad mortem ei
continuos menses fluxum sanguinis e naribus patie- concessit. Post aliquod tempus , Henricus rex
batur; qiia; ab amicis, ut sanaretur, ad a^dem Francorum, ortis quibusdam bellorura tumultibus,
Sancti Judoci perducta est. Ibi oravit, sed non Gomerciuni obsedit , et viribus Gallici exercitus
statim sanata est, ideoque basilicam egressa, mul- Goisfredum expugnavit et oppidum incendit. Dum
tas querelas locuta est. Denique dum ad sua cum vero basilicam et castri {ediflcia edax flamma consu-
rancore animi i"epedaret, et crucem qusc in viarv meret, et terribilis claraor impugnantium et expug-
posita est pertransisset, mox sanguis e naribus natorum, ut iri talibus raoris est, undique perso-
tluere cessavit. Protinus illa gaudens retrogrado naret, canonicus quidani ossa sancti Judoci de fe-
pede ad monasterium sancti viri regressa est, et, retro sustulit, et festinanter de incendio aufugit.
peractis gratiarum actionibus, plene sanata est. Huic forte satelles regius super pontem obviavit,
Hodbertus Trawanensis, dum meridie solus in sulTasciatum quid ferret interrogavit, fatenti quod
festate agri suioperam reviseret, subito a diemone sacra vestimenta, codicesque suos gereret, cuncta
arreptus est, et in tantum vexatus ut pene inces- violenter abstulit, et secum ad Parnense territo-
santer homines devorare et quEeque perfringere ab riuni hujusmodi thesaurum detulit. Idem vir Rod-
hoste stimularetur. Tres itaqiie fratres sui, jejunio bertus vocabalur, et Meslebren , id est miscens
(juatuor temporum in Junio, ad turabam sancti Ju- furfurem cognominabatur, eratque de clientibus
doci vinctum perduxerunt, ibique a quarta feria us- Radulfii de Caldreio, qui tunc temporis inter prae-
que ad Sabbatum permanserunt. Exinde quietius se cipuos milifes habebatiir iu excrcitu Gallico. Miles
cojpit aiger habere, et integra recepta sospitate, itaque praifalus lali pranla valde gavisus est, et in
perpetualiter in seiTum sancto Judoco tradidit se. ecclesia Sancti Martini a presbytero et parochianis
295 OROERICI VITAI.IS 290
studiose collocalum est, jam(iiii> ibideni iilu? quani \ belli |>i'rlpanseuntibus evidenter patet, ubi magna
i.xx annis veneiabiliter sorvatuni est. Innuniera oongeries ossium morluoruni iisque bodio jacet,
inibi super infirnios miracula facla sunt, el usque et indicium rtiina' raulliiiiicis ntriusque gentis
hodie, promerente pctentium flde, ut tota vicinitas exhibet.
attcstatur, frequenter fiunt. Interea dum Angli bello Kboracensi occupati
I)e translalione sacri corporis, quam breviter erant, et custodiam niaris, ul diximus, nulu Dci
hic niodo tetigimus, et de pluriniis qu:e Parnis reliquerant, tlassisNormannorum, qua' spatio unins
provenerunt infirmoruni sanitatibus, Merulensis mensis in ostio Diva; vicinisque portubns Notum
Willelmus venerabilis monachus et sacerdos egre- prwstolata est, zephyri flatu in stationem S; Gale-
siuni dictamen edidit, in quo veraciter et iucu- rici delata est. Ibi multa pro sc et pro amicis vota
lenter de miris oventibus ad sacra ossa gcstis dis- facta sunt et preces innumerabilesque lacrymai
seruit. etfusai sunt. Nam necessarii sodales seu chari sive
Philippus rex Francorum biennio fobricilavit, propinqui, qui domi remansuri erant, dum quin-
nec ulla medicorum arte sanari potuit. Unde post quaginta millia militum cum copia pediluni per
biennium Parnas venit, aquam lactu reliquiarum borrcnduni pelagus ad expugnandam in jiropria
sancti Judoci sanctificatam bibit, et binis noctibus " sedc incognilarn gentem ire certabant, lletibus el
ante sanctum corpus in orationibus pernoctavit, suspiriis, multisque curis metus et cupiditatis tam
ibique sanitatem , dolore cessante , recuperavit. pro se quam pro amicis anxii erant. Tunc ibi dux
Sanatus autem rex l solidos Pontesiensium sancto Willclmus ct omnis exercitus precibus et donis ac
Judoco olHulit, et nundinas feria terlia Pcntecosles votis Deo se commendaverunt, et corpus sancti
celebrari singulis annis ibidem in honore sancti Calerici confessoris Christi pro sccundo tlatu exlra
Judoci annuit, et regalis aucloritatis prfeceptione basilicam detulerunt. Denique dum prosper ventus
constituit. nuiltorum votis oplatus, Deo volente, subito spi-
Prteterea meritis sancti Judoci niulla Parnis mi- ravil, prolinus ardens vehementia ducis omnes ad
racula facta sunt, quotidieque fiunt; quorum non- puppes convocavit, et navigium viriliter inire ira-
nulla scripta sunt, et plura per incuriam scientium peravit. Normannicus itaque exercilus iii Kal.
seu per imperitiam videnlium vel experlorum si- Octobris [I066J mare transfretavit, noctc qua me-
lentio occultala sunt. Nos autem, quamvis alia re- moriam sancti Michaelis arcbangeli Catholica Kc-
ferre festinaremus, pauca de te, sancte Judoce, li- clesia festive peragit, et nemine resistente littus
benter perstrinximus, et charismata tibi coelitus p niaris gaudens arripuit. Deinde Penevesellum et
data huic opusculo inseruimus, et pro modulo par- Hastingas occupavit, eleclisque militibus commen-
vitatis nostra- devote attollimus. Oramus itaque, davit; quae sibi forent receptaculo , et navibus
gloriose fili regis Britonum et consors angelorum, propugnaculo.
ut nos Deo commendes tuorum efficaciameritorum, Anglicus autem tyrannus, elfuso fratris et hostis
obtineasque nobis societatem sanctorum, cum qui- sanguiue, la^tus inlumuit, et peracta multiplici
bus contemplantes in dccore suo Creatorera cunc- slrage viclor Lundoniam rediit. Verum Heraldus
torum, \xl\ collauderaus per omnia stecula sajcu- (quia pi'osperitas mundi iit fumus ante ventum
lorum. Amen. cito deficit) imminente gravioris tribulationis pon-
dere, Ia;tiliam feralis tropaei cito perdidit, nec de

X.X.Eventus in Anglia. Northvigense ab Anglis "pro-
fratricidio diu gaudere vel securus esse potuit,
fligiintur. GuiUelmus Normanmrum dux AngUam
invadit. Insigne prxUum. quia legatus Normannos adesse mox nuntiavit.
ei
Ipse vero, ut Normannos in Angliam ingressos esse

Mense Augnsto, Heraldus Noricorum rex cum audivit, ilerum se ad agonem piwparavit. Erat
imracnsum pelagus iiitra-
Tostico et ingenti classe enim multura audax et probus, corpore fortis et
vit, el Aparciate seu Borea flante ad Angliani
j) pulcherrimus, eloquentia lepidus et affabilis fauto
applicuit, et Eboracensem provinciam primitus ribus. Porro matre sua Githa quse interitu Tostici
invasit.Porro Anglicus Ileraldus ut Northvigenas filii sui valdeerat lugubris, aliisquc fidelibus amicis
in Angliain advenisse audivit, Haslingas ct Pene-
bcUum ei dissuadeiilibus, dixit ei Worth comes
vesellum,aIiosque portus maris Neustrio! oppositos, fiater suus : » Oportet, charissime frater et do-
quos toto anno illo cum inultis navibus et militi- mine, ut probitas tua teniperetur discretionis mo-
Lus callide servaverat, reliquit, et Septentrionali- deramine. Nunc ex praMio Northwigenarum fessus
bus adversariis ex improviso emergentibus festi- venisti, iterumque festinas contra Normannos nunc
nanter cum exercitu copioso occurrit. Deinde prffiliari. Quiesce, quaeso. Prudenter tractare tecum
pugna utrinque acerriraa conimissa est, in qua ni- velis quid cum sacramentis duci NormanniiE pro-
raius sanguis ex utraque parte effusus est, et innu- miseris. Cave ne perjurium incurras, ct pro tanto
merabilis hominum bestiali rabie fureutium multi- scelere tu cura viribus nostraj gentis corruas, nos-
tudo trucidata est. Denique instantibus Anglis vic- trmque progeniei permansurum dedecus exinde
toria cessit, et Ileraldus Noricorum rex cmn To- fias. Ego, liber ab omni sacramento, Guillelmo
stico et omnihus copiis suis oeoubuit. Locus etiam comiti nibil debeo. Aiidacter igitnr contra illum
,
297 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PAP.S II. - LIB. III. 298

pro nalali solo certare paratus snm. Tu autem, ^ circumvenientes aliquot millia insecuta se momeiito
frater mi, quovis in pace quiesce et eventum bclli deleverunt. Simili modo bis iterum fugam Nor-
praestolarc, ne clara libertas Anglorum corruat in raanni simulaverunt, ct inseqnentes Anglos re-
tua pernicie. » ]iente gyralis equis iulerceperunt , el inclusos
His itaque auditis sermonibus, Heraldus vehe- undique mactaverunt. Anglos itaque periculosa
nienter est indignatus. Consilium istud, quod ami- simulatione deceperunt invicem , disjunctos ab
cis salubre videbatur, sprevit, et germanum suum, peremerunt, multisque millibus trucidatis residuos
qui fideliter ei consiliabatur, conviciis irritavit, ma- alacrius aggressi sunt. Institerunt eis Cenomannici,
tremque suam, quae nimis ipsum retinere secum Franci, Britanni, Aquitani, et miserabiliter pereun-
satagebat, pede procaciter percussit. Deinde per tes cadebant .\ngli.
sex dies undique populos ad bellum ascivit, innu- Interfuerunt huic prajlio Eustachius Bolonice co-
meram multitudinem Anglorum contraxit, secura- mes, Guillelmus Richardi Ebroicensis comitis iilius,
que adducens in hostes ad pugnam festinavit. Goifredus Rotronis Moritonia comitis filius, GuDIel-
Nocturno siquidem seu repentino incursu minus mus Osberni filiiis, Rodbertus tiro Rogerii de Bel-
cautos opprimere cogitabat, et ne perfugio abirent, lomonte filius , Ilaimericus Toarcensis prseses
septingentas naves armatis onustas in mari oppo- B Hugo stabulariorum coraes , Galterius Giphardus
suerat. Cujus accelerationem Willelnius dux ut au- et Radulphus Toenites, Hugo de Grentemaisnilio et
divit, omnes suos arraari mane Sabbati jussit, et Guillelmus de Gareuna, aliique quamplures railitaris
ipse missam audivit, et Dominicis sacraraentis cor- prffistantise fama celebratissimi, et quorum noraina
pus et animam raunivit, reliquiasque sanctas, super historiarum voluminibus inter bellicosissimos com-
quas Heraldus juraverat, collo suo humiliter appen- mendari deceat. Willelmus vero dux eorum prcPsta-
dit. Religiosi quoque viri pugnaturos e iNormannia bat eis fortitudine et prudentia. Nam ille nobiliter
comiLiti fuerant. Nani duo pontifices, Odo Bajo- exercitum duxit, cohibens fugam, dans animos.
censis et Goifredus Constantinus, aderant cum periculi socius, sa?pius clamans ut venirent, quam
raonachis et clericis raultis; quorum officiuni erat jubens ire. In bello tres equi sub eo confossi ceci-
pugnare precibus et consiliis. Bellum n Idus Octo- derunt; ter ille intrepidus desiluit, nec diu mors
bris, bora tertia, commissum est, tolaque die ad vectoris inulta remansit. Scuta, galeas et loricas
multorum millium perniciem ex utraque parte irato mucrone moramque dedignante penetravit,
acerrime pugnatum est. Dux Normannorum pedites clrpeoque suo nonnullos collisit, auxilioque multis
sagittis armatos et balistis in fronte locavit, item ^
suoruni atque saluti, sicnt econtra hostibus perni-
pedites loricatos secundo loco constituit, in ultimo '
ciei, fuit.
turmas equitum, in quomm medio fuit ipse dus \h hora diei tertia bellum acriter commissum
cum firmissirao robore, unde in omnem partem est, et in primo mUitum congressu Heraldus rex
consuleret voce et mann. peremptus est. Deinde Leofwinus comes frater ejus
Econtra ex omnibus undique regionibus copise cum niultis raillibus siraili sorte defunctus est.
De-
Anglorum ad locum, qui Senlac antiqaitus vocaba- nique inclinata jara die, videntes Angli quod res
tur, convenerant, studiuraque suum pars Heraldo, suus et primates regni, multceque legiones suorum
sed cuncti patria? pra?stabant, quam contra extra- interierint, et quod Normanni adhuc procaciter
neos defensare volebant. Ibi prolinus equoruni steterint, et lerribiliter armis in obstantes saevie-
opem reliquerunt, cunctique pedites densius con- rint, fugam conversi quantocius abierunt, et
in
globati constiterunt. Turstinus filius Rollonis vexil- eventus varios experti sunt. Alii raptis equis, non-
lum Normannorum portavit. Terribilis clangor nulli pedites pars per vias, plerique per avia sese
lituorum pugnaj signa utrinque cecinit. Normanno- salvare conati sunt. .Normanni autera, dura .\ngIos
rum alacris audacia pugnae principium dedit. Pedi- fugere viderunt, tota nocte Dominica eos ad sui
tesitaque Normanni propius accedentes Anglos pro- J) detrimentum obnixe persecuti sunt. Nam crescen-
vocant, et in eos missilibus vulnera necemqne diri- tes herbte antiquum aggerem tegebant, ubi sum-
gunt. Illi contra fortiter quo quisque valet ingenio moperc currentes Norraanni cum equis et armis
resistunt. .\liquandiu summa vi certatur ab utris- ruebant, ac sese, dum unus super alterum repente
que. Perlinaci Anglorum saevitia perterriti pedites cadebat, vicissim exstinguebant. Ibi nimirum fu-
pariter equitesque Britanni, et quotquot auxiliares gientibus Anglis rediit confidentia. Cernentes enim
erant in sinistro cornu, avertuntur, et fere cuncta opportunitatem pra^rupti valli et frequentium fossa-
ducis acies, eumdem jam occisum credens, cedit. rura, in unum collecti sunt, inojiinato restitorunt,
Dux autem prospiciens multam partem adversae et Normannis magnam stragem fortiter intulerunt.
stationis prosiluisse et insequi terga suorum, fu- Ibi Engenulfus .\quilensis oppidaiius, aliique multi
minans
gientibus occurrit, et hasta verberans aut corruerunt, ac, ul fertur ab his qiii intcrfuerunl,
Nudato insuper capile, detractaquc galea
obsistit. .Normannorum fere quindecim millia perierunf. Sic
exclamans « Me, inquit, conspicite vivo et vin-
: ; omnipotens Deus, pridie Idiis Octobris, innumeros
cam, opitulante Deo. » Protinus prolatis a duce peccatores utriusque phalangis puniit diversis mo-
verbis audacia?, cedentes animos receperunt, et dis. Naiii, 5a.'vilia intoleruliililcr gr.nssante Norman-
Patroi.. CLXX.WIil. III
•299 ORDERICI MTAI.IS jdii
nomni, in die Sabbati niultavit multa millia An- \ tem concessit. Siiis autem proiit tiinc deciiit se-
gloruni, qui longe anlc innocenlem Alfrodum cum pultis Romaneium accessit, el expugnatis his qui
suis pediscquis injuste necaverunt, atque, pra>cc- inlus erant, cladem suorum vindicavit, quos illuc
dente Sabbalo. Heraldum regem et Toslicum co- crrore appulsos fera gens adorta pra-lio fueral,
mitem, aliosque multos absquc pietate trucidavc- et ciim maximo utriusque parlis delriraenlo fude-
rnnt. Idem quoque judcx Uominica nocte .\nglos rat.
vindicavit, et furentes Normannos in caecam vora- Deinde dux contendit Doveram, ubi multus popu-
ginem prtpcipitavit. Ipsi cnim contra pra^ceptum lus congregatus erat pro inexpugnabili, ut sibi vi-
legis rein alienaui inmioderale concupierunt, ac dcbalur, inunitione, quia id caslellum silura est in
vcloces, ut Psalmographus dicit, pedes eorum ad acutissima rupe mari contigua. Caslellani autem,
etlundendum sanguinem fuerunl; ideoque contri- duni obsidentem ducem metuerent, supplicesque
tionem et infelicitateni in viis suis olTenderunt deditionem pararent, Normannorum armigeri pro
{Psal. xui, 3'. cupidine pra>da; ignem injccerunt, ct voraci flamma
Dux fiuillclmus Anglorum cohortes inopiuato leviter volitante pleraque correpta et combusta
conglobatas cernens non subslilit, sed Eustachium sunt. Dux autem damno eorum qui sibi subdere se
coraitem euni militibus quinquaginta aversnm, et g rolebant compassus est, pretiuraque restituendarum
receptui signa canere volenlem, ne abiret virili ffidium dedit, aliaque aniissa recompensavit. He-
voce compellavit. Illc conlra familiariler in aurem cepto casfro, quo minus erat per dies octo munivit.
ducis reditum suasit, ot proximam ei, si pergerct, Milites vero recenlibus illic carnibus et aqua utcn-
mortem praedixit. Haic inter verba percussus Eusta- tes, multi profluvio ventris exstincti sunt, plurimi-
chius inter scapulas ictu sonoro, cuju? gravitateni que usque ad finem vilce debilitati sunt. Dux inibi
stalim sanguis demonstrabal ore et naribus, quasi custodiam relinquens et dyssenteria languenles, ad
moribundus ope comitum evasit. Dux autem, victo- perdomandum quos devicit proficiscitur. llltro Can-
ria consummata, ad aream belli regressus esl, ibi- tuarii non proeul a Dovera occurrunt, fidelitatem
que miserabilem stragem non absque miseratione jurant et obsides dant.

videndam intuitus est. Anglica? nobilitatis et juven- Interemplo Heraldo, Stigandus Cantuariensis ar-
tutis flos in cruore sordidatus late solum operuit. cbiepiscopus et praeclari comites Eduinus et Mor-
Heraldus quibusdam signis est, non facie, recogni- carus, aliique primates Angloruni ,
qui Senlacio
lus, et in castra ducis delatus, ac ad tumulandum bello non iiiterfuerunf, Edgaruni Clitonem filium
prope litlus maris, quod diu cum armis servave- Ednardi regis Hunorum, filii Edmundi Irneside, id
rat, Guillelmo agnomine Maleto victoris jussu tra- ^

.c est Ferrei-Lateris, regem statuerunt, et cum eo
ditus. contra externos hostes pro patria el gente se for-
X.XL PrBeKi effectiis. Guillclmus regionem suhmitlit. titer pugnaturos minati sunt. Porro riuillelmus dux
Anglorum rcx coronatur. ubi frequentiorem conventiim eorum audivit, ciim
Vergibili forfuna mortalibus in terris suppedi- valida manu appropians, non procul a Lundonia
tante valde aspera el inopinala, quidam de pulvere consedit, equitesque quingenlos illo proemisit. Qui
prosiliiinf ad magnarum potestatum culmina, alii- egressam de urbe contra se aciem refugere inlra
que de suuimo apice subito pulsi gemunt in ingenti UKenia compulerunt, et multa strage liliorum et
Goduini comitis relicla, quon-
mcBstitia. Sic Githa, amicorum facta, civibus ingenlem luctum intule-
dam divitiis gaudens el potenfia, nunc nimio moe- runt. Incendium etiam urbaufe cmdi addiderunt, et
rorc est affecta, quia gravibus inforfuuiis veheraen- quidquid a;dificiorura citra Humen erat, cremave-
ter est afflicta. Nam sepleni lilios viro suo peperit, runt. Diix aufem Taraesim fluvium transmeavit, et
Sueuum, Tosticum, Heraldum, Guorfh, Elfgaruni, ad oppidum Guarengeforl pervenit.

Leofvinum el Wlnodum. Omnes hi comites fuerunt, IUuc Stigandus archiepiscopus, aliique nobiles
raagnoque corporis decore et salutari probifate vi-rv Angli advcnerunt. Edgarum abroganles, pacem cum
guerunt ; sed diversos el alroces eventus separatim Guillelmo feccrunt, ipsuraque sibi dominum susce-
experli sunt. Elfgarus et Wlnodus Deum diligentes perunt, el ipsi ab eo benigniter suscepti, pristinas
pie legilimeque vixerunt, el in vera confessione dignitates et honores receperunl, Lundonii nihilo-
prior Remis peregrinus et mouacbus, el alter Sale- minus utile consilium percipientes, sese in obse-
sberiae venerabiliter obierunt. Verum alii quinque quium ducis tradiderunf, et obsides quos et quot
diversis in locis, variisque sludiis intenfi armis imperarat adduxerunt. Edgarus Adelinus, qui rex
maler Guillelmo duci pro
interierunt. Mcesla igitur fuerat constitutus ab Anglis, resistere diffidens, hu-
corpore Heraldi par auri pondus obtulil, sed mag- militer Guillelmo se regnumque contulit. Ille vero,
naniniiis vicfor fale coramerciura respuil; indig- quia ideni puer mitis el sincerus erat, et conso-
num diicens uf ad libifiim matris sepelireliir, brinus Eduardi Magni regis, filius scilicet nepotis
cujus ob niniiam cupidifafem innumerabiles inse- ejus erat, amicabiliter eum amplexalus est, et omni
pulti remanerent. Ipse suis ingentem sepeliendi vita siia inter filios suos honorabilifer veneratus
curam exhiberi prKcepit; Anglis quoque cunctis cst.
volentibus qiiosque ad humandum libcram polesta- Omnia, disponente Deo, in spatio trium mensium
301 mSTORIA ECCr.ESIASTICA. - PARS II. — LIB. III. 302
per Angliam pacata sunl, cunctique prsesules, reg- eique XX annis el viii mensibus, ac diebus svi lau-
^
nique proceres cum Guillelmo concordiam fece- dabiliter pra;fuit. De cujus probitate et eximiis mo-
runt, ac ul diadenia regium sumerel, sicut mos An- ribus ac prosperis eveiitibus el strenuis admiran-
glici principatus exigit, oraverunt. IIoc summopere disque actibus Guillelmiis Pictaviuus, Lexoviensis
flagitabant Normanni, qui pro fasce regali nancis- archidiaconus, afflueuter traclavit, et librum po-
cendo suo principi subierunt ingens discrimen ma- lito sernione et magni sensus profunditate prcecla-
ris et prKlii. Hoc etiam divino nutu subacti opla- rum edidit. Ipse siquidem pra;dictl regis capella-
bant indigenaj regni, qui nisi coronato regi servire nus longo tempore exstitit, et ea quse oculis suis
hactenus erant solili. viderit et quibus interfnerit, longo relatu vel co-
Eo tempore Adelredus Eboracensis metropolita- pioso indubitanter enucleare sluduit, quamvis li-
nus erat. Hic a;quitatem valde amans, aevo matu- brum usque ad finem regis adversis casibus impe-
rus, sapiens, bonus et eloquens, multis virtutibns ditus perducere nequiverit. Guido etiam prasul
fulgebat, et pervestigiaPatrum Regem regnm adire Ambianensis metricuin carmen edidit, quo Maroneni
jugiler appetebat. Stigandus autem Cantuariensis, ct Papiniuni gestaheroum pangentes iinitatus Sen-
sa^cularibus curis et actibus nimis intcntus erat» lacium bellum descripsit, Heraldum vituperans et
et pro quibusdam reatibus ab Alexandro papa in- B condemnans, Guillelmum vero collaudans et mag-
terdictus fuerat. nificans.
Denique anno ab Incarnalione Domini [leg. 1066] Joannes Wigornensis a puero monachus, natione
indictione v in die Nalalis Domini, Angli Lundoniee Anglicus, raoribus et eruditionc venerandus, in his
ad ordinandum regem convenerunt, ct Normanno- quae Mariani Scoti Cbronicis adjecit, de rege Guil-
rum turm;e circa monasterium in armis et equis, lelino, el de rebus qua; sub eo vel sub filiis ejus
ne quid doli et seditionis oriretur, priEsidio dispo- Guillolmo Rufo et Henrico usque hodie contige-
sitffi fuerunt. Adelredus itaque arcbiepiscopus in ruut, honeste deprompsit. Marianus enim in coe-
basilica Sancti Petri apostolorum principis, qua; nobio Sancti Albani apud Magunliam
martyris
Westmonasterium nuncupatur, ubi Eduardus rcx monachus fuit, ibique Cffisariensem Eusebium et
venerabiliter humatus quiescit, in pr£esentia proe- Hieron3'mum, aliosque historiographos pro mo-
sulnm et abbatura, procerumque totius regni Al- dulo secutus, sese benignitcr exercuit, et dulcem
bionis, Guillelmum ducem Normannorum in regom fructum longi studii, magnorumque laborum, quos
Anglorum consecravit, et diadema regium capiti in longinqua peregrinatione pertulit, filiis Ecclesiae
ejus imposuit. tanta riinari per se non valentibus charitative ob-

p
Interea, instigante Satana, qui bonis on)nil)us tulit. Solerter itaque perscrutatls veteribus et mo-
contrarius cst, importuna res utrique populo, el dernis codicibus chronographiam edidit, in qua
portentum futura^, calamitatis ex improviso exortum ab mundi ex quo Deus Aduin de limo terrse
iiiitio
est. Nam, dum Adelredus pr;esul alloqueretur An- plasmavit, per omnes libros Veteris et Novi Testa-
glos, et Goifredus Constantiniensis Normannos, menti, et Romanorum Groecorumque historias dis-
an concederent Guillelmum regnare super se, et cuirens, optima quceque collegit, et enumeratis
universi consens\im hilarem protestarentur una annis per regum etconsulum tempora usqiie in
voce, non unius liuguffi locutione; armati mililes, diem inortis sua; annalem historiam laudahiliter
qui extrinsecus erant pro suorum tultione, mox ut distinxit. Quem prosecutus Joannes acta fere cen-
vociferationem gaudentis in Ecclesia populi et ignotce luin annorum contexuit, jussuque vencrabilis Wlfs-
lingua; strepitum audierunt, rem sinistram arbi- tani pontificis et monachi supradiclis Chronicis in-
trati, flammam aedibus imprudenter injecerunt. seruit; in quibus multa de Romanis et Francis et
Currenle festinanter per domos incendio, plebs qua; Alemannis, oliisque gentibus, qufe agnovit, utiliter
in ccclesia lcetabatur perturbata, et multitudo vi- et compendiose narralione digna reseravit. In his
rorum ac mnlierum diversse dignitatis et qualita-
J)
utique Chronicis conlinentur omnos judices et reges,
tis, infortunio perurgentc , celeriter basilicam pontilicesque lIebra;orum a Moyse usque ad sub-
egressa est. Soli prrosules et pauci clerici cum mo- versionem Jerosolymorum, dum sub Tito et Vespa-
nachis nimium trepidantes ante aram perstiterunt, siano pro nece Salvatoris et martyrum ejus juste
et officium consecrationis super regem vehementer destriictum est regnum Judreorum. Omnos ibi no-
trementem vix peregerunt, aliique pene omnes ad minantur consules et dictatores, iniperatores et
ignem nimis furentem cucurrerunt, quidam ut vim pontifices Romanorum, omncs quoque reges, qui
foci viriliter occarent, et plures ut in tanta per- regno Anglise pra;fuerunt, ex quo Ilengist et Horsa
turbatione sibi pra;das diriperent. Angli factionem Wortigerno regi Britannioe scandalo Gualloruni
tam insperala; rei dimetientes nimis irati sunt, et militaverunt. His etiam episcopi chronicis adno-
postea Normannos semper suspectos babuerunt, et tali siint regimen ecclesiasticum iu Anglia
qiii tc-
infidos sibi dijudicantes ultionis tempus de eis op- nuerunt, ex quo Gregorius papa Augustinum ct
taverunl. Mellitura, aliosque pra;dicatores verbi Dei in An-

XV. Susceplum itaque imperium Guillelmus rex gliam misit; per quos Deus Adelbertum regem
in adversis et pro^peris slrenue utlliterque rexit, CantiiP et Ediiiiuiin rcgem .Nordaiihymliiuruin,
303 ORDKRICI VlTALlS 304
aliosqiie iirineipos ejiisdem gentis ad ruiem veiila- /âblias ccenohii Sancti Sepulcii, qiiotl in septentrio-
lis portluxil. Ex liis opiisculis Engelbertus, Gem- nali parle Cameraci studio tedilicaluiu est ac sump-
blacensis nionaclius, qua;dam prceclara deccrpsit, tibus Liberli ejusdem url)is episcopi, ubi idem
el muila de liis, quoe de insulanis Oceani scripta prwsul bonoriiice meruit sepeliri. (5))
erant in eisdem Clironicis dimisit, et nihilominus Ad requiem jam fessus anbelo, et ecclesiastica}
dc Golliis et Hunis ac Pcrsis, aliisque barbaris gen- liistoria;, quam de contemporaneis et collimitaneis
tibus multa adjecit. priucipibus alque didascalis veraci deprompsi ca-
Ha;c ideo liuic cbarla; gratis indidi ut istos codi- lamo, primum libellum hic terniinare dispono.
ces avidi lectores inquirant sibi, quia magnum sa- In sequenlibus vero latiiis de regc Cuillelmo dis-
pienlicU fructuin feruiit et vix iuveniri possunt. seram, miserasque mutationes Auglorum et Nor-
A modernis euim editi sunt, et adhuc passim per maunoruni siiie adulatione referam, nullius remu-
orbcm didusi non sunt. Unum eorum Wigoruaj nerationis a victoribus seu victis expetens honoriti-
vidi in Anglia, etallerum Cameraco in I.otharingia. centiara.
Familiariter ostendit illic mihi Fulbertus prudens
(51) Liclberlus, Cameracensis episcopus, Sancti Sepulcri ccenobium fundavit anno 1061.
SUMMARIUM LIBRI QUAKTI.

I. Cexld Ciiiillelmi reijis in Anijliu.
II. Ciiilleliiiiis )-ex in !\'orm(inni(im redil. Rothomagenses areiiiepisrofti.

III. Aiifili a Sormnnnis rexati retielliones mnliiintiir.
IV. lliiillelmiis re.r reilit in Anfiliam. Exonix ricitatis rehellio.
V. Relielliones iiliie in .inijlia adversus i\'ormannos.

VI. Mnlti Sorminiiiiiriim mililes. .inijli : dimissa, in ^'ormanniiini redeiint. Sormannorim tiirannis. Retiel-
liones .iiiiiloriim.
VII. Heraldi reijis filii, Dani et Sa.rones adversus Xormannos friistra rnnlendiint.
VIII. Hiiilleiiniis liostes siios profligat. Corona reijia ad eiim a papa mittiliir.
IX. Concilium Windresorense. Pietas et laudabilis Guillelmi regis ageiidi modus. De originihus monastiei
ordinis m Anijlia.
X. Cura Romanorum ponlificum ad instruenduni et poliendiim Anglos. Relaxatio moriim. Guillelmus re.T
ecclesiastiram di.iriidinani reslaurat. Lanfranrus Cantunriensis arrliiepisropus.

XI. Pax et ronroriiia paulalim inter .\nglos et Aormannos staliiliiintiir. .Morrarum romili.î infelires rasus.
De Guilleliiio Pirtarensi scriptore.
XII. Guillelmus re.v lerras Angloriim inter Normannos dicidit. Siiperhia et hixiiria liormannorum.
XII!. Nornianni errlesiastiri et ipsi dicitias expetunt. Guitmundi monarlii kniilahilis ahstinentia.
XIV. Dissensiones inter romitnlus Flandriir ha^redes. Mathildis reginu Normanniam yubernat.
XV. Rolhoinngen.He conrilium.
XVI. Abbates Xormanniie monasteriorum suh Guillelmo rege.
XVII. Ale.rander II papa. l^regorius VII papa. De Cenomanniro episropatu.
XVIII. Herbertus Cenomannorum roines. Turbationes in Cenomnnnia.
XIX. Comiliim Rogerii Herfordensis et Radiilfi Northicirensis rebellio in Guillclmum regem. Siippliciiim
comitis Gunlleri.
XX. Vita B. Guthlaci eremitw.
XXI. Mnrs B. Gutlilaci eremitiv. Mirarnla et prodigia super sanrti sepiilrriim. .Edifiratio mnnasterii Crnliiii-
densis.
XXII. Historia Crulnndensis nionaslerii.
XXIII. Mirnriiln iid tumbam Giialleri eomitis.
XXIV. Gnillelmus rex Rritones subjicerc fru.itra ronatur. Ainardus primus abbas Sanrti Petri Dirensis. Fiilro
successor ejus.
X.XV. Di.isensiones inter filios regis Guillelmi.
LIBER QUARTUS.
1. Gesta Guillelmi 7'egis in Anglia. -p rico rege Francorum, etEduardo Anglorum, Franci
Temporibus Alexandri secundi papa; (52) plurima et Angli diu luxerunt funus eorum, quia post illos
per orbem regna calamitatibus concussa suut, et vix adepti sunl dominos illis consimiles virtutibus
miilliplices populonim concursus in sui perniciem et nectare morum. Patribus patrife de medio abla-
deliacchati sunt Ha:c in occiduis partibus lerrigena: tis, successere tyranni abutentes freno regiffi do-
senserunt, et gravia subeuntes detrimenta nimis minalionis. Anglia tunc Ilerakli saivitia perjurioque
experti sunt. Defunctis enim optimis regibus Hen- polluta corruit, et genuinis heeredibus orbata, ex-
(52) Alexander, 30 sepl. lOGI, 21 april. 1073.

;
303 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — Lin. IV. 306
ternis prcedonibus Guillelnio victori faventibus sub- ^ viceriut priesidio; nimium opprijui viclos non
jacuit; unde tlebile thenia de sua ruina piis hislo- oportere, victoribus professione Christiana pares
riographis ad dictandum tribuit. ne quos juste subegerint, injuriis ad rebellandura
Copiosani faciendi plures libros materiam elo- cogerent. Sedilioues interdixit, caedem et omnem
quentes sophistae habuerunt, qui regis Guillelmi rapinam frenans, ut populos armis, ila legibus
curia; diutius interfuerunt, et gesta ejus ac varios arma. Tributis et cunctis rebus ad regium liscum
et praeclaros eventus ac intima el profunda coiisilia reddendis, modumnon gravaret imposuit. La-
qui
noverunt, et divitiarum ejus participes ultra nata- trociniis, invasionibus maleliciis locum oranem
,
les suos admodum promoti sunt. Ecclosiw nempe, intra suos termmos denegavil. Portus cl quKlibet
quaj sub eo vel ab eo ad laudem Dei in Neustria itinera negotiatoribus patere, et nullam injuriara
vcl Anglia factae sunt, devotionis ejus, largitatisque fieri jussit. Sic omnino proba ejus in regnando iui-
in Dei cultu laudabile testimonium asserunt, boni- tia fuere, et incremenla probitatnm ad utililalcm
que studii exemplum imitabile posteris pariunt. subditorum liquido fulsere, qnae iu bonis perseve--
Coenobia quoque plurima devote construxit, et ab rantia laudabilisque finis cvidenlibus indiciis con-
ipso vel ab aliis condita niultum emendavit, multi- firmavere.
modisque gazis tripudians ditavit et patrocinio suo " Egressus Lundonia rex dies aliquot in propinquo
contra omnes adversarios defensavit. IlffiC utiquc loco Bercingis morabalur, dum lirmamenta qu;c-
palam attestantur in duobus monasteriis cceno- dam in urbe coutra mobilitatem ingentis ac feri
bita", Cadomenses, in uno monachi et in altero populi perUcerentur. Eduinus et Morcarus , filii
sanctimoniales. Ha?c duo coenobia, in dncatu ad- iElfgari comitis, fere omnium Anglorura generc ac
huc, selerno regi favens aedificaverat ; in quorum potentia niaximi ad regemveniunt, veniamque si
uno sibi, et in altero conjugi suae sepulturam ele- qua in recontra eum senserint poscunt, et se cunc-
gerat. taque sua ejus clementiae tradunt. Deinde Coxo
Postquam, bello peracto, fortiter hostes subegil, comes fortitudine et probitate singularis, et Tur-
et diadema regium apud Lundoniam suscepit, coe- chillus de Limis ; Siwardus et Aldredus, filii /Edel-
nobiuraSanctaj Trinilatis Senlac, ubi bellum factum gari, pronepotes Eduardi regis; Edricus quoque
est, construxit, et mnltis opibusvel fundis, ut decet cognomeulo Guilda, id est silvaticus, nepos Edrici
rcgalem muniflcentiani, ditavit. Ibi Goisbertum, pestiferi ducis cognomento Streone, id est acquisi-
Majoris-Monasterii religiosum monachum, abbatem toris; aliique complures nobiles el opibus ampli
constituit; quo mouitore monasticus ordo et regu- n Guillelmo pacificantur, dalisque sacrameutis, omnes
laris disciplina commode viguit. Majus euim Mo- possessiones suas cum honore adipiscuntur. Rex
naslorium a sanctissimo Martino Turonorura archie- inde progrediens diversas regni partes accessit, el
piscopo cceptum est, ibiqne bonorum hominum ubique utilia sibi et incolis terrae ordinavit. Custo-
religio crevit, inspirante Deo, et multiplicata est. des in castellis strenuos viros ex Gallis collocavit,
Nostris temporibus Albertus et Bartholomseus, Ber- et opnlenta beneticia, pro quibus et labores et peri-
nardus et Hilgotus ac Guillelmus Nanticensis abba- cula libenter tolerareut, distribuit.

tes huic monasterio pra^fuerunt, qui sanctitate et Intra moenia Guentae,opibus et munimine nobilis
probitate multis profuerunt, et longe lateque fa- urbis et mari conliguae, validam arcem construxit,
mosi, vicinis et externis ntiliter micuerunt. Post ibique Guillelmum Osberni filium in exercitu suo
obitum Goisberti Henricus Cantuariensis prior ab- praecipuum reliquit, eumque vice sua toti regno
batis officiura suscepit, et Bellense ccenobium ho- versus aquilonem praeesse constiluit. Doverara vero
norifice tcnuit. Qno defuncto, Rodulfus Hoflensis totamqne Cantiara fratri suo commendavit ,
qui
prior monachusque Cadomensis successit, studio- multa liberalitate et industria saeculari pollebat.
que sanclitatis et salutaris doctrinae sibi multisque His dnobus pra;fecturam .\nglia? commisil, et cum
cnessentibus prodesse sategit, et bona in senectute D eis Hugonem de Grentemaisnilio et Hugonem de
spiritualibus studiis fervidus adhuc insistit. Tan- Monteforti, Guillelmuraque de Garenna, aliosque
dem, anno llenrici regis Anglorum xxv, religiosus acerrimos bellatores dimisit. Qnidam eorum sub-
scnex feliciter ad Deum transiit e mundo. jeclos laudabiliter rexerunt; nonnulli vero, raodes-
Guillelraus rex multa Lundoniae, postquara coro- tiacareutes, inimoderate suos oppresserunt.
natus est, prudenter, juste clementerque disposuit II. Guillelmus rex in Normimniam redit. Rothoma-
qua^dam ad ipsius civitatis commoda vel dignita- genses urchiepiscopi.
lem, alia quae genti proflcerent universae, nonnulla Rex ilaque, cura regni commissa, Penevesellum
quibus consulerelur ecclesiis terrae. Jura quaecun- se recepil, ubi multus ad eum equitatus Anglorum
ipie dictavit, optimis rationibus sanxit. Judicium convenit. ibi railitibus repatriantibus larga manu
lectum nullapersona nequidquam ab eo postulavit. stipendia data sunl.
.Neminem nisi quem non damnare iniquum foret Solutis itaque navibus, mense Marlio, rex Guil-
damnavit. Snis quoque primatibus digna se et gra- lelmus in altricem terram prospere pervehitur, se-
vilatc praecepit, ct diligentia wquitatem suasit. Esse cumque honoriflce adduxit Stigandum archipra^su-
jugiter in oculis habendum ieleruum regera, cujus lem, Edgaruui .\deliuum Eduardi rcgis consobri-
307 ORDEKICI VITALIS 308
num, el tres clarissimos comites, Ediiinum, Mor- \ ejusdem ecclesia» canonico, editum est, et super
carum et Ciuallevuiii, Egcliiodum quoque Canlua- ipsnin in cupri laininis ex auro sic scriptum est :
riensem satrapaui, aliosque complures alt;e nobili- Humani clves lacnimam nolile ncgare
tatis et niira; pulchritudiiiis. nonigna callidilati' est \'eslro ponli/ic; Maurilio nioiiaclio.
usus ut, ipsis auctoribus, nihil sub decessuin suum Iliinc llemis genuil, sludiontm iegia nulrix
l'otaiit Irijido fonte philosopliico.
novaretur, gens vero tota minus ad rebellionem
VoOis hanc xdem co-ptam perduxit ad ungucm ;
valeret spoliata principibus. Deuique divitias suas Lcetitianiagna fecit et encenia,
ct honores eis in Normannia oslondil ut eos velut Cum tibi, Laurenti, rigitat plebs sobria Christi,
Transit, et in coilis laurea festa colit.
obsides in potestatc sua secum teneret, quoruin
auctoritas vel salus propinquis et compalriolis Post mortem antistitis sui, Rothomagensis Eccle-
niaximi esset. sia Lanfrancum Cadomensem abbatem sibi praesu-
Advenientc Guillelmo rege cum magna sajculari leni elcgit, ct rex Guillelmiis, cum optimatibus suis
gloria, admodum tola lastata est Normannia. Dics omnique populo, libentissime concessil. Sedvir Doo
erant hiberni el quadragesimales; sed in episcopiis devotus et humilitati studens tanti primatus sarci-
et ccenobiis, ubi novus veniebat rex, initiabantur nam refutavit, et sibi ad hunc apicem tolo conatu
Paschalia festa. Nihil relinquebatur, quod in studio " Joannem Abrincatensium proesulem prreferre sate-
talis honorilicentiffi agi solitum est. Pr;oterea si git. Porro, ut canonice fieret ista conjugatio, Ro-
quid uovum adinveniri potuit, addebatur. Quam mam adiit, praedictae ordinationis licentiara ab Ale-
pietatem ipse confestim multiplici dono recompcn- xandro papa impetravit, sacrum quoque pallium,
savit, donans pallia, libras auri aliaque magna al- unde et ipsi et toli Normanniaj gluriandum erat,
taribus famulisque Christi. Ecclesias autem, quas cum licentia deportavit.
praesentia sua non visitavit, muneribus missis la;ti- Joannes itaque de sede Abrincatensi, quam vii
ficavit. annis et ni mensihus rexerat, assumptus est, ct me-

Ad coenobium Sanctae Trinitatis Fiscanni Pascha tropolitanus Rothomagensis factus est. Hic ardore
celebravit, ubi frequenlia piv-esulum et abbatum, virtutum in verbis et operibus multipliciter ferve-
nobiliumque virorum convenit. Tunc Radnlfus bat, nimioque zelo in vitia, ut Phinees, sajviebat.
comes, Pbilippi regisFrancoruni vitricus, raultaque Quantum vero ad sEeculi dignitatem attinebat,
nobilitas Francia» adfuit, et crinigeros Anglica' Bri- magnoQ nobilitatis lampade cluebal. Eratenim filius
tanniae alumnos curiose intuebatur, et regis regio- Radulplii comitis Bajocensium, qui frater fuerat ute-
rumque sateUitum indumentaintextaatque crustata p rinus Richardi senioris ducisNorraannorum. Decem

auro mirabatur. Vasa vero aurea vel argentea, seu itaque annis metropolitanum regimen fortiter et
bubalina cornua fulvo metallo circa extremitatcs diligenter gessit, multumque contra impudicos pres-
utrasque decorata laude attollebat. Denique plu- byteros pro auferendis pellicibus laboravit; a
rima hujuseemodicompetentia regali magniDcentia; quibus, dum in synodo concubinas eis sub anathe-
Franci magna notabant, quaj reversi domum ob mate probiberet, lapidibus percussus aufugit,
novitalem priedicarent. fugiensque de ecclesia : Deus, ve.nerunl genles in hx-
Celebrata Paschee solemnilate, rex dedicari basi- rcditatcm luam (Psal. lxxi, 1|, fortiler clamavit.
licam Sanctie Mariae super Divam pra»cepit, ubi In loco ejus Michael, natione Italicus, eruditione
ipse cum magno coetu optimatum et raediocrium litterarum imbutus, studio religionis venerandus,
Kal. Maii (1067) revercnter interfuit, et utillima ad culmen Abrincatcnsis episcopatus electione le-
totius populi coramoditatiedicta sub voce prwconis gitima cst promotus. Qui plns quam xx annis lau-
promulgavit. Deinde, Kal. Julii, ecclesiam SanctcT dabilis pastor iloruit, et Rodberti ducis tempore
Mariae apud Gemmeticum dedicari pra^cepit, et ipFS beatus senex obiit. Quo defuncto, Turgisus succes-
sacro mysterio vcneranter adfuit. Utramque nimi- sit, jamqueprEesulatum ferme xxx annis tenuit(53).
rumex prrediis dominii sui largiter dotavit, suaque D
III. Angli a Normannis vexunlur. Rebelliones tno-
prassentia, dum sanctum m_vsterium celebraretur,
liuntur.
devote sublimavit. MauriliusRothomagensis archie-
piscopus cum sutfraganeis episcopis hanc dedica- Interea Normannico faslu Angli opprimuntur,
tioneni humiliter et devote perpetravit, et paulo et pra?sidibus superbis, qui regis monitus sperne-
post, duodecimo episcopatus sui anno, in lectum bant, admodum injuriabantur. Praefecti minores,
decubuit. Peracto aulem quidquid religioso Dei qui munitiones custodiebant, nobiles et mediocres
vernula; competit, v Idus Augusti ad Deum, cui diu indigenas injustis exactionibus multisque contu-
servierat, migravit. Corpus vero ejus in episcopali meliis aggravabant. Odo nimirum episcopus et
ecclesia, quam ipse ante v annos, indiclione i, Guillelmus Osberni filius, nimia cervicositate tume-
sanctee Dei genitrici Marise dedicaverat, delatum bant, et clamores Anglorura rationabiliter audire,
est, et anfe crucifixum honorifice tumulatum est. cisque a-quitatis lancc sulTragari despiciebant. Nam
Epitaphium autem ejus a Richardo Herluini filio. armigeros suos immoJicas praedas ct incestos ra-
(33) Ilic locus, censeute Le Prevost, scriptus fuit_anno 1123.

309 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — Llli. IV. 310
ptus facientes vi tuobantur, et super eos, qui gravi-

^ eruptionemque propugnatoruni, qua turpiusabige-
bus contumeliis affecti queiimonias agebant, magis retur, timeret, receptui ad naves cani signa jubet.
debaccliabantur. Amissa itaque libertate , Angli Denique oppidani confestim porlas patefecerunt,
vehementer ingemiscunt, et vicissim qualiter iuto- avideque et caute sequentes novissimos concide-
lerabile jugum, sibique hactenus insolitum excu- runt. Fugientes vero Biijocensem episcopiim cum
tiant, suhtiliter inquirunt. Igitur ad Suenum regem agmine copioso subito snpervenisse rati sunt, eaque
Danorum dirigunt, atque ul rcgnum Anglice, quod formidine velut amentesperaviae rupis praecipitium
Suenus et Chunutus avi ejus armis obtinuerunt, se dejecerunt, et tali compendio foedius quam ense
reposcat, e.xpelunt. Ultro in exsilium aliqui profu- viroruni perierunt. In illa fuga diversis generibus
giunt, quo extorres vel a potestate Normannorum morlis niulti periere. Plerique abjeclis armis, acu-
sint liberi, vel opibus alienis aucti contra eos ad mine saxeo exanimati sunt, nonnulli telo suo se
recidivum certamen revertantur. Quidara autem sociosque suos uaa labentes necarunt, et mulli le-
ex eis pulchrse juvcnlutis llure vernantes longin- thaliter vulnerati vel collisi spirantes ad mare de-
quas regiones adierunt, et militiae Alexii imperato- voluti sunt, Plures etiara, qui ad puppes propere
ris Constantinopolitani sese auJacter obtulerunt. anhelanl, dum salutis uimium cupidi trepidaut,
Erat enim multum sapiens et mira; dapsilitatis, t> suaque multitiidine naves deprimunt, subito sub-
contraquem Rodbertus Wiscardus Apulia? dux cum mersi pereunt. Equites Normanni qiiantos consec-
suis omnibus arma levaverat in auxiiium .Michaelis, tari possunt, comprehendunt vel occidunt. Eusta-
quem Dauai de throno imperiali expuierant indig- chium vero eripuit velocltas cornipedis, notitia tra-
natione senatoriae potestatis. Exsules igilur Anglo- mitis, paratiorque navis. Ibi uobilissimus tiro nepos
rum favorabiliter a Grwcis suscepli sunt, et Nor- ejus captus est. Angli per diverticula plura evase-
mannicis legionibus, quae nimium Pelasgis adver- Tunt, quia pauci multos insequi per diversa c;istel-
sabantur, oppositi sunt. .\ugustus Alexius urbem, lani nequiverunt.
quae Chevetot dicitur , Anglis ultra Bjzantium Non multo post Eustachius consul Willelmo regi
coepit condere, sed nimium infestanlibus Norman- reconciliatus est, ejusque amicilia longo tempore
nis, eos ad urbem regiam reduxit, et eisdem prin- postmodum perfunctus est. Erat enim idem comes
cipale palalium cum regalibus thesauris tradidit. magn* nobililatis, ex prosapia scilicetCaroli Magni
Ilac itaque de causa Saxones Angli loniam expe- Francorum strenuissirai regis. Erat quoque magnse
tierunt, et ipsi ac hoeredes eorum sacro imperio potestatis ; utpote sublimis princeps trium coniita-
fiJeliter famulati sunt, et cum magno bonore interp tuum, Boloniensis, Githnensis et Tarwanensis.
Thraces Cassari et senatui, populoque chari usque Generosam etreligiosam nomine Ittam habuit uxo-
nunc perstiterunt. rem, Godefredi Lotharingia? ducis sororem quaj ;
Multimodis Norraannorum oppressionibus Angli filios, Godefredum et Balduiuum ac

peperit eis tres
ad rebellionem lacessiti, Boloniam legatos mise- Eustachium, et filiam, qure nupsit quarto Henrico
runt, et Eustachio comiti, ut cum classe diligenter imperatori Aleraannorura.
militibus et armis inslructa ad suscipiendam Do- Duin plurimi Anglorum pro amissa libertate pri-
veram acceleraret, mandaveruut. Olim cnm eodem slina, quara repetere peroptabant, machinarentur
inimicitias ingentes habuerant ; sed nunc, quia si- rebellionem, multi ex eadem gente fuerunt Deo ser-
multates inter illum et regera iusurrexeranl, eumque vantes fidem, et constitutum ab ipso venerantes
bellandi peritum et in pra?lio felicem experimenlis regem, prseceplo enim apostoli diceiitis : Deuin
cognoverant, pacem cum illo fecerun t, etmunitionem timete , regem honorificate (I Petr., u, 17). Coxo
Dovera; conlra regom illi tradere conati sunt. Eu- itaque comes prosapia et potentatu inter Anglos
slachius autem, suscepto Cantiorum veredario, clas- prscelsus, aniraique magis singularitate prudentis
sera paralam ascendit, noctisque conticinio, ut oppi- et omnino honesti praeeipuus, Guillelmo regi fide-
dum ex insperato [rjeoccuparet, cum suis festinan- D liter favebat, etejus causam multo favoreprobabat.
ter transfretavit, Milites multos secum duxit, sed Satellites vero sui ab eo dissidebant, quia factio-
equos prfeter admodum paucos reliquit. Vicinia num deterrimi fautores ac socii erant. Diversis
omnis fuit armata, et maximo Cantiorum calerva, igitur modis eum appetebant, et precibus minisque
quae toto nisu suffragari Eustachio erat conata. ac obtestationibus invadebant ut extraneos desere-
Preesul Bajocensis et Hugo de Monteforli, qui primi ret, et bonorum hominura suae nationis et consan-
munitionis custodes eraot, ultra flumen Tamesim guinitatis voluntati obsecuudaret. Sed dum mens
abierant, et majorera partem milituni secura duxe- in tenore boui nrmiterfixa non posset a rectitudine
rant. Auclior hoslium nuraerus ex ulterioribus dinioveri, concitatis contra eum comprovincialibus
accederel, si biduana obsidio fieret. Sed cum bo- per insidias occisus est pro integritate fidei. Sic
stes vehementer impetum facere in oppidura moli- asseruil casii suo vir eximius quod majestas do-
rentur, custodes ad defensandum impigri reperti mini sui semper chara debeat esse subjectis fide-
sunt, et fervenlissime qua locus poterat impugnari, libus.

restiterunt. Acerrime per aliquot horas diei utrin- Tunc .\delredus primus Eboracensis, ahique pon-
que certatum est. Sed dum EustacUius diffideret. tilices quidam utililati regia; studebant, quia sa-
,
311 ORDERICl VITALIS m

moDilum obtemperabant. et regiones, qaas ipsc adieral
pientis sciontes, «quitati Y ês vel prensidiis oc-
Time, inquit, Dcum, filimi, ct regem {Prov., xxiv, 21). cupaverat, ad nulum ei parebant. Circa terminos
Tiinceliam aliquotsaiiientissimi civiuni urbanorum, rcgni, occidentem aut plagam scptentrionalem ver-
ct noniuilli cx niilitilnis ingenuis, quorum nonicn sus, cirrenis adhuc ferocia superbiebat, et Anglia;
et opes valcbaat, cl multi cx plcbeiis contra suos regi, nisi ad libitum suuui, famulari, sub rege
pro Normannis niagnopere insurgebant. Eduardo aliisque prioribus olim dcspexerat.
Interea Willelnius rex, dum moraretur in Nor- Exonia libertatem vindicare prinia contendit
niannia, tranquillitali ejus in longum prospicicbat scd fortissimis athletis forliter eam invadentibus
sollicitudine maxima. Justas legcs el recta judicia scrvituti subjacuit. Htec urbs dives est et antiiiua,
es consultu sapientum divitibus et pauperibus .Tque in plano sita, operose munita, a littore marino,
sanxil, optimosque judices et rectores per provin- quo ox llibernia vel Britannia minore brevissimo
cias Neustriaj constituit. Sacra ccenobia, et fundos aditur spatio, distans milliaria circiter duo. Cives
illis datos regaUbus privilegiis et tuitionibus ab ineam tenebanl furiosi, copiosfe multitudinis, infe-
justis exactionibus libcravit. Omnibus tam advenis stissimi mortalibus Gallici goneris, puberes ac se-
quam indigenis pacem in tota terra sua praeconis natus. Hi nimirum socios e plagis finitimis inquieto
voce propalavit, et super fures ac seditiosos, pa- 1> arcessebant, mercatores advenas bello habiles re-
triajque quietis contemptores, graves juslasquc ul- tinebant, et pinnas ac turres, et quteque neces-
tiones rigide promulgavit. saria sibi censebant, in munimentis addebant vcl
Rumores interim de transmarinis partibus di- restaurabant. Alias quoque civitates ad conspiran-
versi advolitabant, et optatis molesla permiscentes dum in eadem legationibus instigabant, et contra
i'egem inquielabant, ct ex malevoleutia Angloruni regem alienigeuam toto nisu se pra?parabant, cum
cum nisu Danorura, aliarumque barbararum gen- quo antea de nullo negotio egerant. Rex vero, ubi
tium magnam cladem Normannis orituram intima- hsec certius comperit, primoribus civitatis jurarc
bant. Rex igitur Mathildi conjugi suae, filioque suo sibi fidelitatem mandavit. At illi remandevarunt ei,
Rodberto adolescenli principalum Neustriaj commi- dicentes Neque sacramentum regi faciemus, ne-
: «
sit, et cum eis religiosos prasules et strenuos pro- que in urbem eum intromittemus sed tributum ei ;
ceres ad tuendam regionem dimisit. Deinde, sexla ex consuetudine pristina reddemus. » Econlra sic
nocle Decembris, ad ostium amnis Deppae ultra eis remandavit rex, dicens : « Non est mihi moris
oppidum Archas accessit, primaque vigilia gelidfe ad hanc conditiouem habere subjectos. » Deinde
noctis austro vela dedit, et mane portum oppo- p cum exercitu ad fines eorum accessit, et primo in
sitilittoris,quemVincenesiumvocitant, prosperrimo ea expeditione Anglos eduxit. Majores mox ul re-
cursu arripuit. Jam aura hiemal s mare saevissi- gem cum exercitu appropinquare cognoscunt, ob
nuim efficiebat , sed sancti Nicolai Myrreorum viam advenienli procedunt, pacem poscunt, portas
praesulis solemnitatem Ecclesia Dei celebrabat, et ei palere dicunt, imperata qurolibet se facturos
inNormannia pro devoto principe fideliter orabat. promittunt, et obsides illico quanlos re.\ jubet,
Omnipotentia ergo divina, quae omnes ubique et adducunt. Reversi ad concives, qui supplicia pro
semper quos vult prospere gubernat, benevolum reatu nimis metuebant, nibilorainus machinantur
regem inter hiemales tempestates ad portumsalutis hostilia quse coeperant, multisque pro causis ad op-
cum gaudio dirigebat. Rex in illa transfrelatione pugnandum sese incitabant. Quod audiens rex, qui
Rogerium de Monte-Gomerici, quem tutorem Nor- ad qualuormilliaria consislebat ab urbe, ira replelus
mannia?, duni ad bellum transmarinum proflcisce- est et admiralione.
retur, cum sua conjuge dimiserat, secuni minavit; In primis itaque rex cum quingentis equilibus
eique primo Cicestram et Arundellum, ac post ali- propere perrexit, ut locum et moenia videret, et
quod tempus Scrobesburiensem comitatum donavit. quidhostesagerent deprehenderet.PortBe obfirmata;
IV. Guillelmus rex redit m Angliam. Exonise D eraut, densa^que turba; in propugnaculis et per to-
civitittis rebellio. tum muri ambitum prostabant. Denique regio jussu
Adventui regisAngli occurrerunt, ipsumque tam exercitus ad urbem admotus est, et unus ex obsi-
honorificentia monasteriali quam seecularibus offi- dibus prope portam oculis privatus est. Pertinacia
ciis sublimaverunt. Ipse Lundoniae Dominicam Na- furentis populi nullo timore, nec ulla reliquorum
tivitatem celebravit, ibique ponlificibus Anglis pro- obsidum tlectitur raisoratione ; sed acuilur ad de-
ceribusque multa calliditate favit. Ipse omnes offi- fensaudum se, suosque lares tota obstinatione. Rex
cioso affectu demulcebal, dulciter ad oscula invi- autem fortiter urbem obsidione concludit, militari
tabat, cunctis affabilitatem ostendebat; benigne, ferilate invadit; et per plurimos dies obnixe satagil
si quid orabant, concedebat ;
prompte, si nuntia- cives desuper impugnare el subtus murum suUo-
bant aut suggerebanl, auscultabat. Desertores bu- dere. Tandcm municipes ingenti hostium instantia
jusmodi arte aliquoties reducuntur. Pari sedulitate utile consilium coacti capiunt, ad deprecationem
et solertia Gallos nunc instruebat, nunc ut contra descendunt, et formosissima juventus, majoresque
omnes dolos et insidias singulorum semper ubique uatu cuni clero gestante sacros libros et hujusmodi
parati cssent clam Anglis adinonebal. Cuncttc ur- ornatum, ad rcgem exeuut, Protinus priuceps mo-
313 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. - Lll). IV. 314
deralus humilitor proslratis clementer pepercit , \ xit et magnis redditibus ad victum monaclionim
conlitenti populo reatus indulsit, ac si uosoisset inibi consistenlium largiter ditavit. Godiova vero
quod illi eidem proterva restilerant, et quod raili- religiosa comitissa omnem thesaurum suum eidem
tihus crudeliter et contumeliose illuserant, quos ecclesiaj contulit, et, acccrsitis aurifabris, quidquid
ipse de Norniannia miserat, et tempestas ad por- in auro et argento habuit, ad coiistruendum sacros
tuni illorum appulerat. Exonii gaudent, gratesque textus et cruces ac iniaginos sanctorum, aliaque
Deo referunt quod post tot iras, terribilesque minas miriiica ecclesio; ornamenta devote distribuit. De-
spe melius alienigenaB regi pacilicati sunt. Rex au- voti Deo dignique religionis laude parenles elegan-
tem a rebus eorum abstinuit, et portas urbis valonte tem et multa laude dignam edideruntsobolem, Edui-
fidaque custodia munivit, ne gregarii milites repente num, Morcarum, et unani tiliam nomiue Aldit, quaj
introirent el pecunias civium violenter diriperent. primo nupsit Gritfrido regi Guallorum, post cujus
Locum vero intra moenia ad oxstruendum castellum morteni sociata est Heraldo regi Anglorum.
delegit, ibique Balduinum de Molis, tiliuni Gisle- Tompore iNormannicoe cladis, quie niraiisoppres-
berti comitis, aliosque milites praecipuos reliquit, sionibus Anglos immoderate conquassavit, Blide-
qui necessarium opus conficerent, prmsidioque nus Guallorum ad avunculos suos suppetias
rex
manerent. Ipse postea in Cornu Britannia? uUerius B venit,secumque mullitudinem Britonum adduxit.
contendebat. Coraposito ubique motu, quem depre- Congregatis autem in unum multis Anglorum et
hendit, exercitum dimisit, et Gueutam ad vacandum Guallorum optimatibus, fit generalis querinionia de
illuc paschali festo rediit. injuriis et oppressionibus, quibus intolerabiliter
V. RebelUones alix in Angliu adversus Normannos. Angli affligebantur a iNormannis et eorum contu-
bernalibus. Legationibus quoscunque poterant per
Anno ab Incarnatione Domini 1068, Guillelmus
omnes Albionis termiuos in hostes clam palamque
rex Ifigatos honorabiles in Neuslriam direxit, et
stimulabant. Fit ex consensu omnium pro vindi-
Mathildem conjugem suam ad se venire pra?cepit.
canda libertate pristina procax conspiratio, et
Protinus illa mariti jussis libenter obedivit, et cum
obnixa contra Normannos conjuratio. Exoritur in
ingenti frequentia virorum ac nobilium fcminarum
fmibus Trans-Humbranis vehemens perturbatio.
transfretavit. In clero, qui ad divina ei ministra-
Seditiosi silvas, paludes, ajstuaria et urbes aliquot
bat, celebris Guido Ambianorum prffisul erainebat,
in munimentis habenl. Eboracensis civitas arden-
qiii jam certamen Heraldi et Guillelmi versifice de-
lissime furit, quam sanctitas pontificis sui sedare
scripserat. Adelredus Eboracorum metropolitanus,
nequit. Plures in tabernaculis morabanlur; in do-
qui maritum inunxerat, Mathildem ad consortium C mibtis,no molloscerent, requiescere dedignabantur;
regii honoris die Pentecostes anno n regni prsefati
unde quidam eorura a Nornianuis silvatici cogno-
regis inunxit. Decorata regio diaderaate matrona,
minabantur.
priusquam annus perticeretur, lilium nomine Hen-
Rex igitur secessus regni providcntius perlustra-
ricum peperit, quem totius terrae suaj in Anglla
vit, et opportuna loca coutra excursiones hostium
haeredem constituit. Hic, dum dociles annos atti-
communivit. Munitiones enim, quas castella Galli
gisset, litterarum scientiam didicit, et post utrius-
nuncupant, Anglicis provinciis paucissima; fuerant;
que parentis obitum, militiaj agones fortiter exer-
elob hoc Angli, licet bellicosi fuerint et audaces,
cuit. Tandem mullimodae probilatis clarus titulis,
ad resistendura tamun inimicis exstiterant dehilio-
principatura paternum tenuit pluribus annis.
Eodem anno ogregii juvenes, Eduinus et Morca-
res. Rex itaque castrum apud Guarevicum condidit,
et Henrico Rogerii de Bellomonte filio ad servan-
rus, lilii Elfgari comitis rebellaverunt, et cuin eis
multi alii ferociter insurrexerunt, qiiorum motas dum tradidit. Tunc Eduinus et Morcarus cum suis
anceps prselii discrimen porpendentes, gratiam re-

Albionis rognum vehementer turbaverunt. Guillel-
gis petierunt, et specie tenus obtinuerunt. Deiude
mus etenim rex, quando Eduinus comes cum eo
concordiam fecerat, eique fratrem suum et p,ne D '^'^Snotingheham castrura construxit, et Guillelmo
Peverello commendavit.
tertiam partem Angliae subdiderat, liliam suam se
Htfc Eboracenses ut audierunt, extimentes ma-
in conjugem ei daturum spoponderat; sed postmo-
dum fraudulento consultu Normannorum, concu- turala deditione vim declinaverunt, regique claves
pilam virginem et diu exspectatara denegavit nobi-
civilatis cum obsidibus dederunt. Ipse tamen, quia
Hssimo jiiveni. Lnde iratus cum fratre suo ad rebel- tidem illorura suspectam habuit, in urbe ipsa niu-
lionem incitatus est, eumque niagna pars Anglo- uitionom lirmavit, quani delectis mililibus custo-
rum et Guallorum secuta est. Fervons airectus erat diendam tradidit. Tunc Archillus potentissimus
prajfatis fratribus erga Dei cultum et honoruin Nordanhyinbrorum cum roge concordiam fecit, oi-
reverentiam hominum. Erateis iugens pulcbritudo, quc filium suum obsidcin tradidit. Prajsul quoque
nobilis et ampla cognatio, late valens potentalus, et Dunelmi regis in gratiam accessit, et pro Malcomo
rege Scotorum pacis mediator intervenit, et accep-
niinia in eos popularium dilectio. A clericis et rao-
nachis crebra pro illis fiehat oratio, ct a turbis pau- tas conditiones in Scotiam detulit. Malcomus au-
pcrum quotidiana supplicatio. tem, licct ab Anglis roquisitus fiierit, ct validam
Elfgarus comcs Conventreusc couuobium constru- expedilioucm in coruni au.\ilium facerc paravcnt,
3IS ORDKKICI V)i.\l,l.s 3lt)
audita lamen legalioue pacis quievit, el cum pvx- p^ Aihuj tertio rcgni sui (juillclinus rc.v Duuehneu-
sule Dunclnii nuntio.s fuos ovanler remisit, per sem cumilatuin Itodlierlo de Cumiiiis Irndiclit, qui
quos Guillolmo regi fidele oljseijuium jiiravit. Sic mo.v cum mililibus quingeutis civitatem conlidenter
utiliter sibi consuluit, populoque suo multum pla- adiit. Prinia vero nocte cives collecti sunl, et ipsum
cuit qiiod paceni bello prwposuit. Nani Scotica cunclosque milites pripter duos fuga elapsos raac-
gens, licet in prwlio aspera sit, otium tamen ct taveruiit. 1'orlissimi viri iiecpiiverunt defeudere se,
quietcni diligit; nollct a vicinis inquielari regnis, opjiressi tempore, dolo et mnltitudine.
Christian;c religionis plus quara arniorum iutenta Non multo post Uodbertus, Hichardi lllius, Ebo-
studiis. Rex post baec in reversione sua Lincolia^, racensis proesidiis custos cum raiiltis pereniptus
HuntciidoiKT, et Grontebruga? castra loeavit et tule- est. Fiducia deinceps Anglis crevil contra Norman-
laiu corum fortissimis viris eommendavit. nos, a quibiis videbant niinium vexari suos colle-
Nonnanni milites, Anglia

VI. MiiUi dimissa, in Nor- gas et amicos. Fides, sacramentura et salus obsi-
manniam redmnt. Normannorum tyrannis. Rcbcl- dum vilia fuerunt iratis pro araissis patrum suo-
liones Amjlorum. rum procdiis , et occisis parentibus et compa-
His temporibus, qua:dam Normannia» mulieres triutls.
saeva libidinis face urebantur, crebrisque nuntiis a" Marius Suenus, C.iius Petricius, Edgarus Adeli-
viris suis flagitabant ut cito reverterentur, adden- nus, aliique potentes et factiosi convenerunt, et
tes quod nisi reditum maturarent, ipsiE sibi alios consociala manu civium ae tinilimorum, munilio-
conjuges proeurarent. .Non enim ad maritos suos nem regis in Eboraco
impugnare aiisi sunt. Willel-
propter iausitatam sibi adhuc navigationem trans- mus, coguoniento Maletus, praeses castrensis, regi
fretare audebaut, nec in Anglia eos expetere, ubi denuntiavit se defecturum, nisi maturum fessis
jugiter in armis erant, et quotidianas expcditiones conferat auxilium. Rex ocius adveiiit, in obsiden-
non sine magna sanguinis utriusque partis etfu- tes ruit, nec ulli pepercit. Multi capti ,
plerique
sione frequentabant. Rex autem inler tot bellorum iaterfecti, caiteri sunt fugati. Rex autem dies octo
motiones secum milites suos retinere cupiebat, et in urbe morans alterum proesidium condidit, et
terras cum redditibus et magnis potestatibus eis Guillclmum coraitem Osbcrni lilium ad cuslodien-
amicabiliter otlercbat, et majora, dum totum reg- duni reliquit. Ipse vero bctus Guentam rediit, et
num ab adversariis undique liberatum esset, pro- paschale feslum ibi celebravit. Rursus Angli post
mittebat. Legilimi barones, strenuiqiie pugiles regis discessum contra utrumque praesidium con-
multipliciter anxiabaulur, dum regeni suuin cumn gregati sunt; sed Guillelmo comile cum suis virili
fratribiis suis et amicis, sociisque sedulis circum- ter in quadain valle diraicanle, non prsevaluerunt;
dari bellis intuebantur; ipsique, si discederent, in- sed pluribus eorum captis seu trucidatis, alii fuga
fidi proditores, timidique desertores palam censeri mortem distulerunt.
verebantur. Rursus honorabiles athlelre qiiid facc- Gcllicis turbinibus undique insurgeutibus admo-
rent, si lascivaj conjuges torum suum adulterio dum occiipatus, conjugem sibi multura dil>^ctara
polluerent, et progeniei suee perennis maculae no- Mathildem remisit in Normanniam rex Guillelmus,
tam et infaraiam
generarent? Unde Hugo de Grente- ut ab Anglico tumultu seposita in pace religiosis
maisnil, qui pra^sidatum Gewissorum, id est Guen- actibus vacaret, incolumemque provinciee stalura
tanae regionis, jam habuerat, et surorius ejus Unfri- cum Rodberto puero servaret. ILcc consaiiguinea
dus de Telliolo, qui Hastingasa priina die construc- Philippi Fi'ancorum regis erat, et ex regibus Galliae
tionis ad custodiendum susceperat, aliique multi ac imperatoribus Germanioe originem ducebat, exi-
discesserunt, et regem inter exteros laborantem miaque tam genoris quam niorum nobilitalc clue-
tristeset invili deserueruat. Deinde famulari lasci- bat. Egregio raarito edidit utriusque sexus o[itatain
vis dominabus suis in Neustriam reversi sunt; sed sobolcm, Rodbertum el Richardum, Guillelmum
honores, quos jam nactos hac de causa reUque- D Rufum et Ileuricum, Agalham et Constantiam,
runt, ipsi vel hajredes eorum nunquam poslea re- Adelizam, Adelam ct Ceciliam, quibus in hac va-
cupcrarc potucrunt. riabili vita sors diversa provenit, et dicacibus so-
MuItimoJis dcsoLitionibus Anglia nimis attrita phistis ingeutes libros coudeiidi uberem materiani
est, et tam ab indigenis quam ab alienigenis valde tribuit. Reginam hanc simul decoravere forma, ge-
aggravata est. Incendia, rapinaj et quotidianai ca;- nus, litterarum scientia, cuncta morum et virtu-
des, miseram gentem invaserunt, percusserunt, tum pulcbriludo, et quod his laude imraortali dig-
dejeceriint et conquassaverunt. Adversa fortuna niiis est, firma fides et sludiosus amor Christi.
miseros tam viclos quam victores muscipula sua Eleeinosyna, cui quotidie ferventer baec hera insi-
irretivit, nunc ense, nunc farae, nunc peste irreve- stebat, marito agonizanti in procinctu bellico plus
renter pra?clpitavit, prout omnipotens arbiter uni- quam fari norim succurrebat.
cuique dispensavit. Rex vero, perspectis importuni-
tatibus terraj, solidarios milites convocavit, omncs- VH. Hcraldi regis fHiorum, Danorum et Saxonum
que regali munificentia pro vani conatus adversus Normannos.
militari servilute mu-
neratos domum abire benigniter permisit. Duu niii Heraldi, rcgis Angliw, meesti pro patris
317 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LllJ. IV. 318
occisione, suiqtie propulsione, confugerant ad ^ Eboracum, moiiens suos ut sese caulius in eos
Dyrnietum rcgera Hibernia?. Ejus et principum prapararent, ipsumque, si forte necess tas posceret,
regni suffragio adjuti sunt, et lsvi naves armata advocarent. Remandaverunt custodes praesidiorum
manu oneratas ducentes, Exonioappulerunt. Deinde non indigeri subventu ejus ad annum. Jam Adeli-
progredientes a iittore terram audacius depopulari nus, Gualievus, Siguardus, aliique praepotentes
coeperunt, et ferro igneque furenles niaxima pa- Angli ad Danos contulerant se. Pervenlum est ad
trare damna conati sunt. Protinus illis Briennus, Humbrae, lati iluminis, ostium. Adelinus ibi seor-
Eudonis comitis Britannioe minoris filius, et Guil- sum cum quibusdam suorum praeda-
a socia turba
lelmus Cualdi cum armis obvii fuerunt, et diiobus tum Quos insiliens famiiia regis e Lincolia
ierat.
uno die conflictibus horrendam multitudinem in cepit omnes, exceptis duobus cum Adelino elapsis,
eam paucitatem redegerunt, ut residui duabus sca- et navim confregit, quara custodiapavens deseruit.
phis subtracti aufugerent, et Hiberniam luctu re- Dani Eboracum accedunt, niraisque incolarum
plerent. At nisi nox praelium diremisset, ne nuntius contubernio aucti sunt. Guallevus enim, Caius Pa-
quidem cladis repatriavisset. Juste id omen comi- tricius, Marius Suenus, Elnocinus , Archillus et
tatum est natos pro tyranno genitore vindictam quatuor filii Caroli antesignani erant, et Danos
quaerentes, et huic intentioni opem ferentes. D Northwigenasque praecedebant. Castellani obviam
Inter hsec Gisa Goduini uxor, Heraldi genitris, eis inconsultius exeunt, ct intra urbis mcenia in-
ingentem gazam chnculum sumpsit, et pro limore feliciter confligunt. Non valentes resistere multitu-
Guillelnii regis in Galliam non reditura transmea- dini, omnes aut interimuntur aut capiuntur. Cas-
vit. tella desolata patent. Securo regi casus suorum
In illa tempestate Suenus rex Danorum magnam nuntiantur, terribilitas hominum major quam sit
classem Danis et Anglis accuratissime instruxit, ampIiUcante fama referttir, et quod cum ipso dimi-
duosque fllios suos et Osbernum fratrem suum, caturi confidenter praeslolentur. Rex ergo tam do-
pontificesque duos, comitesque tres dilectissimos lore quam ira conturbatur, ac ad hosles cum exer-
praefecit, et in Angliam misil. Multoties enim pe- citu properare conatur. Illi vero metu magni bella-
cuniis Anglorum et obnixis precibus fiierat sollici- toris in Humbram aufugiunt, et ripa?, quae Lindis-
latus, et ruina suorum, qui nuper in Heraldi con- sem attingit, applicant. Ipse illuc cum equitatu
flictu occisi fuerant, motus; quin etiam proxima contendit, nefarios qtiosdam in paludibus pene
cognatione ad regni cupiditatem incitatus, utpote inaccessibilibus reperit, gladioque punit, et aliquot
nepos Eduardi regis, Ilardecunuti filius. Hic in- p lalibula diruit. In ripam alteram evadunt Dani, op-
genti potentia pollebat, universas regni sui vires perientes tempus quo se sociosque suos possent
contrahebat, quibus a vicinis regionibus et amicis ulcisci.
auxilia magna coacervabat. Adjuvabant eum Pole- Eo terapore Saxones occidentales de Dorseta et
nia, Frisia necne Saxonia. Leuticia quoqiie pro An- Summerseta cum suis confinibus Montera-Acutum
glicis opibus auxiliares turmas mittebat. In ea po- assilierunt, sed divino nutu impoditi sunt. Nam
pulosissiraa nalio consistebat, quae, gentilitatis ad- Guentani, Lundonii, Salesberii, Gaufredo Constan-
huc errore detenta, verum Deum nesciebat, sed tiensi praesule ductore, supervenerunt, quosdam
Guodenen et Thu-
ignorantia" muscipulis illaqueata, peremerunt, partira captos mutilaverunt, reliquos
rum, Freamque, aliosque falsos deos, imo daemones fugaverunt. Gualli et Cestrenses praesidium regis
colebat. Haec gens terra marique prajliari perita apud Scrobesburiam obsederuntj quibus incolae ci-
erat, quam Suenus cum rege suo saepe vicerat, vitatis, cum Edrico Guilda potenti et bellicoso viro,
suteque ditioni subegerat. Mullis itaque triumphis aliisque ferocibus Anglis auxilio fuertint. Idem
sublimatus, ut sibi adhuc augeret potentiam et de- apud Exoniam Exoniensis comitatus hdbitatores fe-
cus, contra Guillelmum regem , ut praediximus, cere, et undique coadunata turba et Cornu Bri-
magnamclassemin Angliam raisit Suenus. Appulsos J) tanniae. Nam supremi fines Anglorum occidentem
Doverara regiorum railitum occursus repulit. Itidera versus et Hiberniam Cornu Britanniae, id est Cor-
apud Sanguicum (34) abacti sunt, scd a Normannis nuallia, nuncupantur. Exoniaa cives regi favebant,
repulsi sunt. Nacti opportunitatem egrediendi, apud non iramemores pressurarum quas olim passi fue-
Gepesuicum (o.i) in pra^dam diffusi sunt ; sed pro- rant. Prolinus rex, ubi ha?c accepit, comites duos
vinciales congregati triginta necaverunt, et reliquos Guillelmum et Briennum lahorantibus subvenire
in effiigiura coegerunt. Egressos Northguici (36) ad praecepit. Verum priusquam illi Scrobesburiani
similem disciirsionem Radulfus de Guader invasit, pervenissent, urbe conibusta, hostes discesserant.
el multis ferro, multis aqiia vitam ademit, et reli- Defensores quoque Exoniae subito eruperunt, et
quos turpiter navigium arripientes in pelagus abire impetu in se obsidentes abegerunt. Fugientibus ob-
compulit. Rex autem Guillelmus tunc in Dana vii, Guillelraus et Briennus grandi caede teraerita-
ibique pro more venatui vacabat. Illic
silva erat, tem punierunt.
audito adventu Dacorum, statim nuntium direxit Rex interira apud Estafort quaraplurimos faclio-
(34) Sandiiich. Le Prevosl. (36) Xorwiclt. Id.

{ao) Ipswicli. Id.
saruni parliuin facili pi-ovculu dflcvit. In tol cer- ^ Ghristiante gealis ulriusquo scxus et omnis oilalis
taniinibus sanguis ulrinquo luullus efVunditur, el hoiuines perironl pkis quam cenluni millia. In mul-
tam inermis quam armala plebs diversis inforlu- tis Guillelmuni nostra libentcr extulit relatio; sed
niis hinc inde miserabiliter concutitur. Lex Dei in boc quod unajuslumet injuslum tabid;c famis
passim violatur, et ecclesiasticus ligor pene ab lancea a?que Iranslixit, laudare non audeo. Nara,
oniiiihus dissolvitur. Ca;des miserorum multiplican- dum innocuos infantes juvenesquo vernantes et flo-
lur, anima^que cupiditatis ct ir;c slimulis saucian- ridos canitic senes fame periclitari video, miseri-
tur, ct catervalim liiiic inde ad inferna raptantur, cordia niotus luiserabilis populi nKoioriluis ct anxie-
damnante Deo, cujus judicia esse justissima coni- talibus magis condoleo, quam frivolis adulationibus
probaiitur. Rex Guillclmus ciim a Lindlsse reverte- faverc inutiliter studeo. Prreterea indubitanter as-
retur, reliqiiit ibi germanum suiiin Rodbertum Mo- sero quod impune non remitletur tara feralis oc-
ritolicnsem comilem et Rodliertum Aucensem, qui cisio. Summos enim et imos intuetur omnipolens
Danorum cxcursioiies arccrcnt. Dani aliquandiu judex, et aque omnium facta discutiet ac puniet
delituere. Veruni postquam luta sunt opinati, con- districtissimus vindex, ut palam omnibus enodat
viviis provincialiuin, cpue viilgo lirmam appellant, Dei perpelua lex.
illecti,ad terrani egrediuiitur. Ambo comites ex im- '>
^..„„:.« ;„„„j„„t epulas
.^- invadunt, „„. I, f . VIII. Guillelmus rex hosles propigtit suos. Begia co-
proviso eos cruore confundunt, 1
.
cadendo fugientes
instant trepidis, ad naves usque
''""'^ ^' " P"^'" mittitur.
persequuntur. Divulgatur itenim eosdem latruncu- Inter bella Guillolmus ex civitate Guenla jubet
los Eboracum advenire, qua Nalalem Domiiiicum aflerri coronam, aliaque ornamenta regalia et vasa,
celebrent, seseque ad prffiliandum praiparent. Pro- et dimisso exercilu in castris, Eboracum pergit,
perans illo rex e Snotingeham ,
prsepedilur ad ibique Natale Salvatoris nostri concelebrat. Rursum
Fracti-Pontis aquam impatientem vadi, uec navigio comperit hoslile collegium in angulo quodam re-
usitatam. Redilum suadeiitibus non acquiescit, gionis latitare, mari vel paludibus undique munito.
pontem fieri volentibus id opportunum non esse Unicus aditus per solidum intromittit, latitudine
respondet, ne hostis repente super eos irnicret ct tantum viginti pedum patens. Praidam abundantem
inferend» cladis occasionem in ipso opere haberet. conlraxeranl, securi agitabant, nullam sibi vim
Tres hebdomades illic detinentur. Deniquo Lisois nocere posse putabanl. Attamen, ut agmen regium
audax miles, quem de .Monasteriis agnominabant, approximare aiidierunt , noctu quantocius abie- I
flumen sumraopere attentabat, et vadum supra in- p runt. Res ardens infestos sibi hostes ad Qumen
fraque quairitabat. Pcr multani demum difliculta- Tesiam insequitur, et avia prorumpit, quorum as-
tem locum transmeabilem deprehendit, ct cum lx perilas interdum peditera eum ire compellit. Super
magnanimis equitibus pertransivit, super quos hos- Tesiam sedens quindecim dies transegit. Ibi re-
tiuin multitudo irruit; sed his acerrime repugnan- conciliati sunt Gallevus praesens et Caiiis Patri-
tibus non praivaluit. Postero die Lisois reversus cius absens, sacramento per legatos exhibito. Ho-
prodit vadum, ncc mora traducitur exercitus. Itur rum paulo anle contubernales jam poriclitabantur
per silvas, paludes, montana, valles arctissimo tra- Dani, ut vagi pirata; iluctibus et ventis jactati. Ur-
mite, qui binos lateraliter ire non patiebatur. Sic gebat eos non minus fames quam tempestas. Pars
Eboraco appropinquatum esl, sed Danos aufugisse naufragio periit. Residui vitam vilissima pulte sus-
nuntiatumest. Rex autem tribunos et prsesides cum tentabaut, nec solum milites gregarii, verum ipsi
armatorum manu, qui restaurarenl in urbe castella qiioque principes, coraites alque pontilices. Carnes
direxit, et alios nihilominus in ripa Humbra?, qui penilus defecerant, quibus diu rancidis ac putridis
Danis resisterent, reliquit. Ipse vero in saltuosa vescebanlur. Egredi ad comportandura rapinas non
qui-edam et difficillime accessabilia loca contendit, audobant, neque littus propter incolarum tcrrorcm
et abditos illic hostes pcrsequi summopere studuit. D uspiam attingere. Tandem magna^ classis exiguffi
Spatio centura railliariorum castra ejus diffundun- reliquise Daciara repetierunt, Sueno regi suo et
tur. Plerosque gladio viiidice ferit, aliorum late- magna discrimina quee perpessi sunt, nimiamque
bras evertit, terras devastat, el domos cum rebus ferocilatem hostium, suorumque ruinam sodaliuin
onmibus concremat. Nusquam tanta crudelitate tlobiliter relulerunt.
usus est Guillelmus; hic turpiter vitio succubuit, Mense Januario, rex Guillelmus Haugustaldam
dura iram suam regere contempsit, et reos inno- reverlebatur a Tesia, via quae hactenus exercitui
cuosque pari animadversione peremit. Jussit euim, er.;l intentala, qua crebro acutissima juga et val-
ira stimulante, scgetibus et pecoribus cum vasis et liura humillimfe sedes, cuui viciuia serenitate verna
omni generc alimentorura repleri, et igne injecto gaudet, nivibus compluuntur. At ille in acerbis-
peuilus omnia simul comburi, et sic omnem alinio- simo hicmis gelu transivit, aniraosquc militum con-
niam per lolam rcgioncin Trans-llumbranam pari- firmavit sua alacritate. lllud iter difficulter per-
ter devastari. Uude sequenti tcmpore tam gravis actum quo sonipcdum iugons ruina facta est.
est, in
in Anglia lalo s«vit pcnuria, ct inermem ac sira- Anxius pro sua quisque salute exstitit, dominique
plicem populum tanla fanxis involvit miseria, ut parum aut amici meminit. lu ca difUcuItate rex
p
321 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV, 322
cum senis tantum equitibus abeiTavil, et noctem Concitium

^ IX.agendi Windresorense. PieUis et laudabitis
integram, ubinam essent quos ductabat ignarus, modus Guiltelmi regis. De originibus mo-
nastici ordinis in Anglin.
exegit. Eboracum reversus complura illic castella
restauravit, et urbi ac regioni commoda ordinavit. Maxima vero ac utillima synodus Windresoris
Deinde movet expeditionem contra Cestrenses et (o7) celebrata est anno 1070 ab Incarnatione Do-
Guallos, qui praeter alias olTensas nuperrime Scro- mini. Rex et cardinales eidem concilio praesederunl,
besburiam obsederunt. Esercitus autem qui dura et illic Stigandum pridem reprobatum anathemate
loleraverat, in boc itinere multo duriora restare ti- deposuerunt. Perjuriis enim et homicidiis inqui-
mebat. Verebantur enira locorum asperitatem, hie- natus erat, nec per ostium in arcbiproesulatum in-
mis intemperiem, alimentoruminopiam, et hostium troierat. Nam a duobus episcopis, Norfulcano et
terribilera ferocitatem. Andegavi, Britones et Ceno- Guentano, nefanda gradatione ambitionis et sup-
manni servitiis, ut dicebant, intolerabilibus oppido plantalionis ascenderat. Suifraganei quoque aliquot
gravabantur; unde pertinaciter a rege missionem dejecti sunt, indigni pontificatu propter criminosam
pelentes conquerebantur. Sui nimirum ad expugna- vitani et curre pastoralis inscitiam. Constituti sunt
tionem depromebant non posse domino semper autem nominaudi prtesules Normanni duo regii ca-
nova et immoderata audenti, nimiaque preecipienti d pellani, Gualchelinus Guentanorum, et Thomas
obsequi. Rex autem constantiam Julii Csesaris in Eboracorum; unus in loco depositi, alter defuncti;
tali necessitate secutus est, nec eos multo precatu uterque prudens, plenus raansuetudine et humani-
seu novis promissis retinere dignatus est. Audacter tate, venerabilis et amabilis hominibus, verens et
inceptum iter iuit, fidasque sibi cobortes se sequi amans Deum medullitus. Itera alii subrogati sunt,
pra;cepit, desertores vero velut inertes pavidosque traducti ex Gallia, litterati, decorati moribus ac
et invalidos, si discedant, parvipendit. Post difficil- studiosi divinorum amatores.
limas fatigationes Tictoribus requiem promittit, Multimodae honestatis studio in multis res Guil-
nec ad honores posse pertingere nisi per labores lelmus laudabilis claruit, raaximeque in ministris
asserit. Indefessim itaque pergit via equiti nun- Dei veram religionem cui pax interdum et prospe-
quam ante experla, in qua sunt raontes ardui et ritas mundi famulatur seraper amavit. Hoc fama
profundissiraae valles, rivi et amnes periculosi, et multiplex attestatur, hoc operum exhibitione cer-
voraginosa vallium ima. In bac via gradientes saepe tissime comprobalur. Nam dum
, pastor quilibet
niniio vexabantur imbre, mista interdum firandine. completo vita; suoe terraino de raundo niigraret, et
Aliquando preestabant cunctis usura cqui in palu- Ecclesia Dei proprio rectore viduata lugeret, solli-
dibus enecti. Ipse rex multoties pedes cunctos agi- citus princeps prudentes legatos ad orbatara domum
liter prsecedebat, et laborantes raanibus impigre ad- mittebat, omnesque res Ecclesiae, ne a profanis tu-
juvabat. Tandem exercitura incolumem usque Ces- toribus dissiparentur , describi faciebat. Deinde
Iram perduxit, Merciorum regione mo-
et in tota praesules et abbates, aliosque sapientes consiliarios
tus hostiles regia vi compescuit. Tunc Cestrse mu- convocabat, et eorum consilio quis melior et utilior
nitionem condidit, et in reversione sua apud Esta- tara in divinis rebus quam in saecularibus ad regen-
fort alteram locavit, milites et alimouias abunde dara Dei doraum videretur, summopere indagabat.
utrobique imposuit. Perveniens inde Salesburiam, Denique ilhira, quem pro vitffi raerito et sapientise
praemia militibus ibi pro tanta lolerantia largis- doctrina provisio sapientum eligebat, benevolus rcx
sime distribuit, bene meritos collaudavit, et cum dispensatorem et rectorem episcopatus vel abbatiae
gratia multa dimisit. Desertores autem ad dies xl constituebat. Hanc nimirura observationera quin-
ultra discessum commilitonum per indignationem quaginta sex annis custodivit, quibus regiraen in
retinuit, eaque pcena delictum, quod pejus meruit, ducatu Normanniae seu regno Angliae tenuit, et inde
castigavit. religiosum morem et exeraplura posteris dereliquit.
Post haec Guillelmus rex Dominicam Resurrectio-D Simoniacam hferesira oranimodis abhorrebat, et
nem in urbe Guenta celebravit, ubi cardinales Ro- ideo in eligendis abbalibus vel episcopis non tam
manae EcclesiiE coronam ei solemniter imposuerunt. opes seu potentiam quara sanctitatera et sapientiam
Nam ex petitione ipsius .\lexander papa tres idoneos personarum considerabat. Probatas virtute personas
ei ut charissimo filio legaverat vicarios, Ermenfre- ccenobiis .^ngliae proefecit; quorum studio et rigore
dum pontificem Sedunorum , et duos canonicos monachatus qui jam aliquanlulum tepuerat revixit;
cardinales. Quos apud se annuo ferme spatio re- et qui defecisse videbatur, ad pristinum robur sur-
tinuit, audiens et honorans eos tanquam angelos rexit.
Dei. In diversis locis, in plurirais negotiis sicegere, Augustinus enim el Laurentius, aliique primi
sicut indigas canonicae exaniinationis et ordinatio- praedicatores .\nglorum monachi fuerunt, et in cpi-
nis regiones illas dignovere. scopiis suis vice canonicoruni, quod vix in aliis ter-
(d7) Hodie, Windsor. In hoc loco, seu potius in Guenta urbe, vulgo Winchester, celebralum fuit
concilium.
323 t)RI)ERICl VITAUS 324
ris inveuilur monachos pie constiluerunt. Ccenobia a lesccns accessit ut nionachus fieret, et monachilem
niulta et prtBclara conslruxcrunt, et conversis insti- normam ediscerel, suamque vitam secundum vo-
tuta regularia vcrliis et excnipli? Iradiderunt. Mag- luiitateiu Dci salubriter coerceret, aliosque hujus
nifice igilur nionacliilis ordo plus quani ducentis ordiiiis amatores per apostolorum vestigia superna!
annis in Anglia floruit, et Christiana rehgio regcs vocationis ad bravium pertraheret. Quod ita factum
Anglorum Edelbertuni et Eduinum, Oswaldum et est.
Odam, aliopque plures feliciter coercuil, et salu- Post aliquol annos Osvaldus a Floriacense ar-
montem virtutum sustulit; donec Edmun-
briter iu chimaiidrita benigniler rogantibus Anglis redditus
dus Estanglorum rex, cum aliis duobus Angliae re- est. Et quia multiplici tam sagacitate quam boni-
gibus, paganorum gladio marlyr occubuit. Tiinc tate pollebal, omnibus Anglioj coenobiis prmpositus
ethnici regcs Daiiorum Oskytel etGudrum, Hainund est. Veiierabiles quoque viri Dunslanus ac Adelvol-
et Halfdene, Inguar et Hubba eum turmis suis An- dus cum sunimopere adjuverunt, ct Glastoniam ac
gliam invaserunl, ecclesias raonachorum et clerico- Abundoniara primitus institulis regularibus in-
rum concremaverunt, populumque Dei ut bidentes struxerunt. His doctoribus fideliter obedierunt re-
mactaverunt. ges Anglorum Adelstanus, .^^dredus, Edmundus, et
Post aliquot annos, Elfredus Gewissorum rex, B pracipue Edgarus Edmundi filius. Quo regnante,
filius Edelvulfi regis, in paganos surrexit, et virtute Dunslanus Dorobernise metropolitanus factus est ac
Dei hosles aut peremit, aut expulit, aut subegit, et Adelvoldus Guentoniensis pro?suI inthronizatus est.
primus omnium regum raonarchiam totius Anglife Osvaldus autem prius Guigornensem episcopatum
solus obtinuit. Probitate et liberalitate, laudabilique ac postea rexit Eboracensem archiprfesulatum. Ho-
providentia omnes Anglia? reges prKcedentes et sub- rum precibus Floriacensis Abbo sapiens atque re-
sequentes, ut reor, excellit, annisque xxix laudabi- ligiosus coenobila missus est trans mare, et raona-
liter in regno peractis Eduardo seniori filio suo sticum usum docuit Ramesia; et in aliis monasteriis
sceptra reliquit. Pacificato itaque regni statu, reli- Anglia', sicuti tenebatur in Gallia eodeni tempore.
giosi principes et episcopi coenobia iterum coepe- Studium sanctitalis et totius honeslatis prsefatos
runt restaurare. Et quia omnes monachi tolius Al- aiitistites illuminavit, et dogmatibus eorum ac mi-
bionis perempti fuerant aiit fugali supradicta rabie raculis per eos exhibitis commode irradiavit, mul-
gentiliuni, miserunt egregium jiivenem Osvaldum tisque vulgaribus et litteralis profuit.
nd Floriacense coenobium, quod in Gallia Leode- Tunc co2nobium Medeshamstede, quod prideni
bodus Aurelianensis construxit supra Ligerim flu- tempore Vulferi regis Merciorum Sexvulfus ponti-
vium tempore Lodovei filii Dagoberti regis Fran- ^ fex construxil, Adelvoldiis praesul sub Edgaro rege
'
corum. Locus ille admodum veuerabilis est ossibus in vico, qui modo Burg dicitur, restauravit, et ba-
sancti Benedicli Putris et magistri monachorum, silicam ia honore sancti Petriapostolorum principis
quae Aigulfus monachus a Mummolo abbate desti- edictam magnis opibus ditavit. Deinde Torneiense,
natus de Beneventana provincia detulil in Aure- Eligense, et alia raulta monasteria pliiribus in locis
lianensem pagum. Hoc nimirum contigit post depo- fabricata sunt, et conventus in illis monachorum,
pulationem Cassinensis monasterii, qiiam beatus aut clericorum, aut sanctimonialium solerler locati
Benediclus cum lacrymis prsedixerat Teoprobo mo- sunt. Copia reddituum singulis monasteriis largi-
nacho nobili servo Dei, ut in secundo Dialogorum ter imparliebatur; unde sufficiens victus et vestitus
libro legimus, qiiem Petro subdiacono edidit lucu- tlieoricis administraretur, ne pro penuria rerum
lenter insignis papa Gregorius. necessariarum iu diviiio cultu aliquatenus vacillan-
Defuncto Clepone rege, antequam Autarith filius tes frangerentur.
ejus ad impeiaiidum esset idoneus, et tota yens Sic in Aiiglia monasticus ordo renovatus est, et
Langobardorum sine rcge subjugala esset xxxiv duin multis ccenobiis gloriosura agmen monachorum
impe-T) contra Satanam virtutum armis munitum est, et
cibus, praedones Guinilorurn furibundi noctu
tum fecerunt et Cassinense monasterium depopu- perseveranter dimicare in prslio Doraini donec vic-
lati sunt; sed omnes monachi, protegenle Deo, in- toria potialur, nobiliter edoctum est. Verum post
columes cum Bonito abbate suo cvaserunt. Dcinde aliquod lenipus, ad expurgandum trilicum, ubi exu-
cx annis eadem desolalio ibidem permansil; donec berantia zizaniorum nimis multiplicata est, iterum
Petronax Brixensis episcopus Cassinum montem sub Egelredo rege, filio Edgari, gravissima tempes-
adiit, et ibidem, auxiliante Zacharia papa, nobile tas ab aquilone Anglis oborta est. Nam vesanus
c«nobium reslauravit; qiiod usque in hodiernum idololatra Sueuus rex Danorum Anglia^ cum valida
diem magnifice subliniatura quotidie crescit. Dum classe paganorum applicuil, ac ut nimius turbo su-
prffifala itaque desolatio perduraret, el Cassinus per improvidos illico irruit, pavidusque rex Egel-
mons cultoribus careret, Floriaccnsis donius, vo- redus cum filiis suis Eduardo el Elfredo et Emma
lente Deo , ditata est pretioso corpore priecipui regina in Normaniiiara aufugit. Non nnilto post
Patris Benedicti ; cujus translationem Cisalpini Siienus, dum nimis in Chrislianos sa^viret, a sancto
coenobitae singulis aiinis solcninitcr et devote cele- Edmundo jussu Dei peremptus est, et Egelredus
brant v Idus Julii. llluc Osvuldus reverendus ado- audita niorte inimici, ad sua regrcssus est. Deinde
3-23 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — Llli. IV. 32G
Chunutus rex Dacorum, ut diversos eventus patris j^ actus abominabilia facta sunl. Hujusceniodi dissolu-
sui comperit, duos reges, Lacman Suavorum et tio clericos et laicos relaxaverat, et utrumque sesum
Olavum Noricorum sibi ascivit, et cum iugenti ad omnom lasciviam inclinaTerat. Abundantia cibi
esercitu .-Vngliam adiit. Denique post raultas stra- et potus luxuriem nutriebat, levitas et mollities
ges, defuncto Egelredo rege et Edmundo Irniside gentis in flagitium quemquam facile impellebat.
iilio ejus, Angliam obtinuit; et ipse postmodum, Destructis monasteriis monastica religio debilitata
filiique ejus Heraldus et Hardecunutus, plus quam est, et canonicus rigor usque ad Normannorura
SL annis possedit. tempora rep*aralus non Per longum itaque retro
est.
His lempestatibus Cantuaria metropolis obsessa tempus transmarinorum monachatus deciderat, et

et combusta est, et S. Elfagus archiepiscopus di- parum a ssecularitate conversatio monachorum dif-
versis suppliciis a gentilibus Danis martyrizatus est. ferebat. Habitu fallebant ac professionis vocabulo,
Tunc alia; urbes concrematse sunt, et episcopales dediti ganeae, peculiis inmimeris fcedisque praevari-
ac monachiles ecclesiae cimi libris et ornameutis calionibus. Hicitaque ordo Guillelmi regis instinctu
destructa; sunt. Grex quoque lidelium per diversa ad instituta regularia corrigebatur, ac ad consuetu-
loca tot procellis agitatus est, et luporum dentibus dines beatificas perductus valde honorabatur. Ali-
patens variis modis horribiliter dilaniatus est. B quanti abbates a rege noviter ordinati sunt, el com-
plures coenobitae in monasteriis Gallicis competenter
X. Summa Romnnorum ponli/lcum ad Anglos in- edocti sunt. Qui regio jussu Anglis pr£Elati discipli-
struendos cura. Relaxatio morum. Guillelmus rea: exempla propo-
nani instituebant, et religioîtatis
ecdesiasticam discipliymm restaurnt. Lanfrancvs
nebant. Coenobio beati Petri apostolorum principis,
Canliuiriensis urchiepiscopus.
quod .\ngIorum primus doctor contruxerat Augus-
Prolixam digressionem, sed, nisi fallor, non inu- tinus, famosus abbas scientia et bonitate pollens
lilem protelavi, et de priscis Annalibus collecta re- priBlatus est Scollandus. Hic ex nominato stemmate
censui, ut cansa manifeste pateat studioso lectori, in Normannia natus, in monte Michaelis archangeli
cur Anglos agrestes et pene illilteratos invenerint ad periculum-maris regulariter educatus, ad emen-
Normanni, quos olim optimis institutionibus soler- dationem morum Cantuariis a Normannis est prae-
ter instruxerunt pontitices Romani. latus. Similiter in aliis monasteriis cita magistro-
Gregorius enim et Bonifacius eximios doctores, rum mutatio facta est, quaj quibusdam utilis et
cum libris et omnibus ecclesiasticis utensilibus. nonnuUis periculosa (am magistris quam subditis
Anglis miserunt, ac ut charissimos filios ad omne p facta est
bonum cducantes erudierunt. Deinde Vitaliauus Cantuariensis cathedra, iu qua sedeus Augustinus
papa tempore Osvii et Egberti regum, sapientissi- decreto Gregorii papse praefuit omnibus episcopis
mos Theodorum archiepiscopum et .\drianum
viros Britannife , deposito Stigando , decreta est Lan-
abbatem in .\ngliani misit; quorum perilia studio- franco Cadomensium abbati, regis et oranium opti-
que Anglicus clerus tam Latina quam Grseca erudi- matuni ejus benevola electione. Hic ex nobili pa-
tione affalim imbutus mirabiliter viguit. His sequenli renlela ortus, Papiae urbis Italice civibus, ab annis
tempore florentes Albinus abbas et .\delmus praesul infantia? in scholis liberalium artium studuit et sae-
successerunt, quorum solertia et religio niultos do- cularium legum peritiam ad patria? suoe morem, in-
cuerunt, scriptisque laudabilia virtutum suarum tentione laica fervidus edidicit. .\doIescentuIus ora-
monumenta posteritati efligiaverunt. Hos omnes et tor veteranos adversantes in actionibus causarum
Beda laudibus extulit, et in-
plures alios perspicax frequenter praecipitavil, torrente facundia apposite
dagine liberalium artium rerumque secretarum
, dicendo senes superavit. In ipsa aetate sentcntias
perfectis aequiparari laboravit. Salutiferum panem promere statuit, quas gratanter jurisperiti autju-
Veteris et Novi Testamenti pueris Ecclesi» dilu- dices aut prsetores civitatis acceptabant. At cum in
citando confregit, abdita in explanationum librisD exsilio velut Plato quondam academicus philoso-
plus quam lx reseravit, et sic tam apud suos quam pharetur, ignis aeternus raentem ejus incendit et
apud exteros perennem sibi memoriam promeruit. amor verae sapientise cordi ejus illuxit. Animad-
Pretiosis lapidibus iu muro coelestis Jerusalem vertebat cum quod nondum ecclesias-
Ecclesiaste,
feliciter collocatis, triticeisque granis in apotheca ticae lectionis usu didicif, quia mundi bona vani-
veri Joseph diligenter reconditis, silices in plateis tas. Repentino itaque animi contemptu jactans
stratae sunt, et palefe in sterquilinium projectse, et mundum ac se, arripiensque religionis professio-
irreverenter a praetereuntibus conculcatae sunt. Sic nem, jugo regulari subdidit se. Coenobiolum Beccense
omnipotentis Dei justo nutu, postquam electi de in .Normanuia loci situ et paupertate elegit, quod
transitoriis ad seterna migrarunt, dum Daci, ut jam prudentia ipsius vigilantissimaque cura locupleta-
descripsimus, divino et humano metu carentes, per vit, et in statum pulcherrimi ordinis provexit,
Angliam diu debacchati sunt, iunumerjp contra Dei dum severa mitique disciplina regeret fraternura
legempraevaricationestemerepatralaesunt.Huraana coUegium, humilique et utili consilio sanctum ab-
eiorcitia, quae semper ad nefas prona sunt, subtrac- balera, nomine Herluinum, neophytuni exsulem,
tis re.toribus cum virga di5ciplina>, pcr iiif.mdos dum sese vitiis ct mundo raortifii-nret, et pro inti-
327 ORDERICl VITAMS 328
mis ac supeniis inaxime lal)oraict, publicavit Ueus ^ diim, ut jam dictum est, deposuit, Lanfrancum ad
inspector cogilationiim ut lucerua poneretur super rpgiinen ponlilicalc invitavit, et in consilio episco-
candclabrum, Domiiiiijue couveiiienter ilhimiiiiuet poruiii ac ahbatum Normaniiia' pctitioiiem Ecclc-
amplissimam domum. Goactu obedientim de claus- sia; Dei denuntiavit. Ille autem perturbatus tam
trali quiete protractus magister processit, ([uo do- grave sibi onus extimuit et inducias ad deliberaii-
cenle, pliilosophicarum ac divinarum litlerarum dum petiit, indubitatum tcnens quod simul ire non
bibliotheca elTulsit. lu utraque nodos qua^slioiiiim posset monachi otiuni et archiprresulis negotium,
solveie potentissiinus erat. Hoc magislro primitus Abbas Herluinus imperat, cui obsecundare veiut
Normanni litteratoriam artera perscrutati sunt, et Christo solebat. Regina cum iilio prineipe preca-
de scliola Becconsi eloquentes iu divinis et saecnla- tur. Majores qiioque ideo collecti studiose hortan-
ribus sophist;e processeruut. Nam antea sub tem- tiir. Noii abnuit ille prsecipili sententia, quia omne
pore sex ducum Neustria» vix ullus Norniannorum f.ictura ct dictuni ejus discretionis dirigebat norraa.
liberalibus studiis adha-sit, nec doctorinveniebatur, Obedientiam offendere cavet , simul tantos qui
donec provisor omniiim Dens Normannicis oris Lan- rogant, favent, adhortantur. Mcestus ergo trans
franciiin appulit. Fama peritia; illius in lota uber- niare vadit excusatum se, sperans jiicunditatem in
tim iimotuit Europa; unde ad magisteriiim ejus B reversione. Rex cum gaudio adjutorem culturaj
multi convenerunt de Francia, de Wasconia, de Christiana; reverenter suscepit, et excusatione re-
Britannia necne Flandria. luctantera hurailitate et majestate pulchre pugnans
Admirandum cognoscerent ingenium sibi, stii- devicit.
diumque Lanfranci Ilerodianus in grammatica, Ari- Anno itaque DominicEe Incarnationis 1070, Lan-
sloteles in dialectica, Tullius in rhetorica, Augnsti-
francus Cadomensiuin priraus abbas divinitus
nus et Hieronymus, aliique legis et gratioe exposi-
Anglis institutor datus et lionestissima elec-
est,
tores in sacra pagina. Athente quando incolumes tione ac fideli consecratione Cantuariensis Eccle-
florebant, et excellenlissima; ad praecipiendum se-
siiB archipraesul iv Kal. Septembris inthronlzatus
debant, Lanfranco in omiii genere eloquentiee ant Cujus ordinationi
est. multi pivesules et abbates
disciplinarum assurgerent, et prajceptis ab eo coin- interfiicre cura maxima cleri populique multitii-
modis allegalionibiis instrui ciiperent. Studiosiis dine. Pra?sentes et absentes tolius Albionis incolJB
fuit idera cffinobita gladio verbi perimere sectas, si
tripudiarent, alque raultum laeti Deo gratias age-
quce lidem lacesserent catholicani. Profecto Beren- quantiim boni
rent, si ccelitus sibi tunc impartire-
gerium Turonensera, quem nonnulli hffiresiarcham I
tur agnoscerent.
putabaiit, et ejusdogma damnabant, quo de salutis
In Cadoraensi Ecclesia Guillelmus, Radbodi Sa-
hostia mortem animabus propinabat spiritualis ,
giensis episcopi filius, Lanfranco successit; quem

eloquii mucrone confodit in synodo Roraana et Ver-
post noveni, ut reor, annos inde rex Guillelraus ad
cellensi. Ibi sanctissime exposuit, veracissime com-
regendain Rothomagensem metropolim provexit.
probavit panera et viuura, qua; Dominicee meiisce
Ilic consobrinus Guillelmi prffisulis Ebroicensium,
superponuntur, post consecrationem esse veram
filii Girardi Fleitelli, fuit, cujus potentia tempore
carnem el verum sanguinem Doraini Salvatoris.
Richardoruin in Neuslria maxime viguit. Canonicus
Profundissiinis disputalionibus Berengerium Ronife
et archidiaconus Hothoraagensis Maurilio ponlifici
Turonisque palam evicit, omnemque hferesira ana-
paruit, magisque Dei amore fervens, cum Theode-
thematizare, scriptoque veram lidem proliteri coe-
rico Uticensi abbate peregre perrexit, et gloriosum
git. Deinde blasphemus haeresiarcha, quia moestus
Salvatoris sepulcrura in Jerusalem reverenter adiit.
erubuil, quod libellos perversi dogmatis Rorase suis,
Inde reversus pristinos prsecavens labores araittere,
ne ipse cremaretur, manibus in ignem conjecerit,
mundi lenociniis penitus subtraxit se, et in Dec-
discipulis pecunia pariter ac fallacia corruptis, re-
censi coenobio divina; eratanter inheesit militise.
cens scriptum donii condidit, ct 'per eosdem per-Hrv
, .
f Dein u r i
cum Lanfranco j
ad
•
. ,•
instructionem neophyto
i
egre transraisit ut vetus errorapprobatius fulciietiir

rum ,
qui in Cadomense castrum ad servilutem
et in futuros pordurabilior annos porrigeretur. Ad
Chrisli contluebant, protractus est; quorum ipse
quod destrueadum Lanfrancus dilucido edidit, ve-
paulo post Pater el magister laudabilis factus est.
nustoque stylo libellum, sacris auctoritatibus pon-
derosiim et indissolubiliter constantem consequen- Defuncto Guillelrao Ebroicensi episijopo, Baldui-
tlisrationum, verae intelligentia; astiuctione de eu- nus ducis capellamis successit, et praesulatuin fere
charistia copiosum, facundo sermone luculentum, septem annis regularitcr rexit.
nec prolixitale twdiosum. Miilta! ecclesia! abbatem Quo defuncto, Gislebertus, Osberni Ulius, cano-
vcl pontiUcein incredibili dosiderio sibi Lanfrancum nicus et archidiaconus Lexoviensis successit, et
petierunt, qucm etiara Ronia, Clirisliani oibis ca- episcopaliira plus qiiam xxx annis utiliter tenuit,
put, sollicitavit epistolis, et precatu retinere coiiala et res Ecclesioe multis modis auxit, solertiaque sua
est et vi. Sic omnibus cmicuit honorabilis, quem emendavit.
virtus et sapientia decoraral specialis. Ivoiie vero Sagiensiiim pra;sule defuncto, Rod-
Sedunensis igitur episcopiis, |iostquam Stigan- berlus Iliiberti de Ria filius successit, ijui fere xii
,
329 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 330

annis prsesulatui praefuit et ipse, circa Dei cultum * bus a Scotis et Guallis vel .\nglis auxilia sibi quae-
ferveus, religiosos mullum dilexit (a8). sivit. Interea tres fratres, qui ei familiares prseci-
XI Pax et concordia puulatim inter Anglos et Nor- puique satellites erant, Norraannis eum prodide-
mannos stiibiliuntur. Morcarum comitis infelices runt, et ipsi eumdem cum xx equitibus toto nisu
casus. De Guillelmo Piclaiensi scriptore. sese defendentem occiderunt. Tunc ad hoc facinus
His temporibus , opitulante gratia Dei, pax in marina Normannos adjuvit, quse ad
exffistuatio
Anglia regnabat, et socuritas aliquanta, proeul re- rivulum quamdam Eduinum morari coegit, eique
pulsis latronibus, habitatores terra; refovebat. fugara penitus ademit. Audita per Angliam Eduini
Civiliter Angli cum Normannis cohabitabant in morte, luctus ingens non solum AngUs sed etiam
burgis, castris et urbibus, connubiis alteri alteros Normannis et Francis ortus est, qui eum velut
mutuo sibi conjungentes. Vicos aliquot aut fora socium seu cognatum cum multis fletibus planxe-
urbana Gallicis mercibus et mangonibus referta runt. Nam idem, ut supra dictum est, fuerat ex re-
conspiceres, et ubique Anglos, qui pridem amictu ligiosa parentela natus, multisque bonis deditus,
patrio compti videbanlur Francis turpes, nunc pe- prout poterat inter tanta ssecuiarium curaruni im-
regrino cultu alteratos videres. Nemo praedari au- pedimeuta positus. Corpus pulchritudine in multis
debat, sed unusquisque sua rura tuto colebat, suo- JD millihus eminebat, et clericorum atque monacho-
que compari, sed non per longum tempus,hilariter rum, pauperumque benignus amator erat. Rex
applaudebat. Fiebant et reparabantur basilicoe, et autem Guillelmus, comperta proditione qua saepe
in eis sacri oratores obsequium studebant Deo fatus Merciorum consul perierat, pietate motus
debitum persolvere. Regnans in rege diligentiaboni flevit, et proditores, qui pro favore illius ei caput
vigilabat, et quoscumque poterat ferventer ad bona Domini sui deferebant, severus in exsilium expulit,
excitabat. Anglicam locutionem plerumque sategit IIuc usque Guillelmus Pictavinus historiam suam
ediscere, ut sine interprete querelam subjecta? gen- texuit, in qua Guillelmi gesta, Crispi Salustii sty-
tis posset intelligere, et scita rectitudinis unicui- lum imitatus, subtiliter et eloquenter enucleavil.
([ue, prout ratio dictaret, affectuose depromere. Hic genere Normannus, de vico Pratellensi fuit,
Ast a perceptione hujusmodi durior aetas illum ibiquc sororem, quse in monasterio S. Leodegarii
compescebat, et tumultus multimodarum occupa- sanctimonialibus praeerat, habuit. Pictavinus au-
tionum ad alia necessario attrahebat. tem dictus est, quia Pictavis fonte philosophico
Verum quia humani geaeris adversarius tan- ubertim imbutus est. Reversus ad suos omnibus
quam leo rugiens terram circumit, quaerens quem r , vicinis et consodalibus doctior enituit, et Lexo-
dente crudelitatis suae comminuere possit, iterum '
vienses episcopos, Hugouem et Gislebertum, ar-
ingens turbatio Anglis oritur atque Normannis, chidiaconatus ofBcio ecclesiasticis rebus adjuvit.
atque ad multorum detrimentum diu perfida swvit In rebus bellicis ante clericatum asper exstitit, et
Erinnys. Nam rex Guillelmus, consOio pravorum militaribus armis protectus terreno principi railita-
male usus, laudi suae damnum ingessit, dum frau- vit, et tanto certius referre visa discrimina potuit
dulenter inclytum comitera Morcarum in Eliensi quanto periculosius inter arma diris conflictibus
insulaconclusit, sibique confojderatum, et nil mah interfuit. In senectute sua tacitui'uitati et orationi
machinantem vel suspicantem obsedit. VersipeUes studuit, et plus in dictando seu versificando quam
autem inter eos nuntii discurrerunt, et dolosam sermocinando valuit. Subtiles et concinnos versus
conditionem nequiter pepigerunt, scilicet ut se co- atque ad recitandum habiles frequenter edidit,
mes regi redderet, eumque rex pacifice ut fidum studioque juniorum, quibus ipsi emendarentur,
amicum susciperet. Obsessus nempe diu poterat sine invidia erogavit. Contextiouem ejus de Guil-
sese ibidem inaccessibilitate loci defendere, aut lelmo et ejus pedisequis breviter in quibusdam
nimia vi accidente, per circumfluens fluraen usque secutus sum; non tamen omnia quee dixit, nec tam
in Oceanum navigio diffugere. Sed iOe falsis alle- D ^''S"'<^ prosequi conatussum. Amodo, juvante Deo,
galionibus simpUciter acquievit, et cum suis ad ea quae succedenti tempore nostris in viciniis eve-
regem pacifice de insula exivit. Rex autem metuens nerunt notabo; indubitanter ratus quod, sicut ego
ne Morcarus injurias sibi et compatriotis suis ne- ea qua> a prioribus edita sunt libenter evolvo, sic
quiter illatas ulcisceretur, et per eum aliquae sedi- juniores, eosque qui nondum nati sunt, praesentis
tiones in regno Albionis implacabiles orirentur, temporis eventus solerter inquisituros existimo.
illum sine manifesto reatu vinclis injecit, omniqne XH. Guillelmus rex terras Anglorum suis yorman-
vita sua in ergastulo coercuit, el cautelae Rogerii nis dividit. Superbia et luxwia Normannorum.
oppidani Betmontis mancipavit. Quod formosissi- Rex Guillelmus, dejectis, ut diximus, Merciorum
mus juvenis Eduinus comes ut audivit, emori quam maximis consulibus, Eduino scilicet interfecto et
vivere peroptavit, nisi Morcarum fratrem suum in- Morcaro in vinculis constricto , adjutoribus suis
juste captum liberasset, aut uberrimo sanguine inclytas Anglise regiones distribuit, et ex iniimis
Normannorum sese vindicasset. Sex igitur mensi- Normannorum clientibus tribuuos et centuriones
(38) Michael episcopus ab Orderico omlttitur cruippe crui Saeiensi Ecclesiae paucis tanlum diebns
;
i rr i c
praefuerit. Guizot.
Patrol. CLXXXVIII. 11
331 URDERICI VITALIS 332
dilissimos eroxit. NVillelmo Dapifero Norniannia' ji ac Hcrbertum, diutiiis secum hahuit, quoruni con-
Osberni filio insulam Veclam cl comitatum llerfor- siliis uliliter paruit. Warino autem Calvo, corporc
densem dedit, eumque cura Gualterio de Laceio, parvo, sed animo magno, Arraeiram neptem
uliisque jirobatis pugilibus contra Dritones bellis suam et pr«>,sidatum Scrobesburia dedil; per
inhiantes opiiosuit. Horum audacia Rracbaniaunos quem Guallos aliosque sibi adversantes fortiter
primitus invasit, et Guallorum reges Risen et Ca- oppressit et provinciam totara sibi commissam
ducan ac Mariadoth , aliosque plures prostravit. paciiicavil. Guillelmum cognomenlo Pantulfum et
Cestram et comitatum cjus Ghcrbodo Flandrensi Picodum atque Corbatum, liliosque ejus Rogcrium
jamdiidum rex dederat, qui magna ibi ot diflicilia et Rodbcrtum, aliosque fldeles, fortissimosque viros
tam ab Anglis quara a Guallis adversanlibus pertu- comitaUii suo proefecil, quorum sensu et viribus
lerat. Deinde legalione coactus suorum, quos in benigniter adjutus, inter maxiraos optiniates ma-
Flandria dimiserat, et quibus hwreditariiim hono- xiiiie cffloruit.
rem suum commiserat, cundi , citoque redeundi Rex (iuillelnius Guallevo comiti, iilio Sivardi
licentiani a rege acceperat; sed ibi adversa illa- potentissirao Anglorum, coraitatum Northamlonise
queatus fortuna in manus inimicorum iuciderat, dedit, eique Judithneptemsuam, ut flrma intereos
et in vinculis coercitus, mundanaque felicitate B amicitia perduraret, inmatrimonio conjunxit; quae
privatus, longa; miserife threnosdepromere didice- duas fllias speciosas raarito suo peperit. Gualterio
rat. Interea res Cestrensem consulatum Hugoni de quoque cognomento Gifardo corailatum Buchinge-
Abriacis, filio Richardi cognomento Goz concessit, ham, et Guillelmo deGuarenna, qui Gundredam so-
qui cum Rodberto de Rodelento et Rodberto de roremGherbodiconjugemhabebat,dedit Sutregiam,
Malopassu, aliisquc proceribus feris multum Gual- Odoni vero Campaniensi, nepoli Theobaldi comitis,
lorum sanguinem effudit Hic non dapsilis, sed. qui sororem habebat ejusdem regis, filiam scilicet
prodigus erat; non familiam secum, sed esercitura Rodberti ducis, dedit idem comitatura Hildernessee
semper ducebat. In dando vel accipieudo nullam (59), et Radulfo de Guader generi Guillelmi, fllii
rationem tenebat. Ipse terram suam quolidie deva- Osberni, comitatumNorthwici. Hugoni vero deGren-
stabat, et plus aucupibus ac venatoribus quam terrae temaisniliomunicipatumLegrecestraacomraendavit;
cultoribus, vel coeli oratoribus applaudebat. \'en- aliisque nobilibus viris municipatus urbium et prae-
tris ingluviei nimis serviebat, unde nimiae crassi- sidatus cum magnis honoribus et potestatibus pro-
tiei pondere priegravalus vix ire poterat. Ex pelli- vide distribuit. Henrico Gualchelini de Ferrariis
cibus plurimam sobolem utriusque sexus genuil, _ fllio castrum Stutesburise, quod Ilugo de Abrincis
qu» diversis infortuniis absorpta pene tota periit. prius tenuerat, concessit, aliisque advenis, qui sLbi
Ermentrudem filiam Hugonis de Claromonte Bel- cohfeserant, magnos et multos honores contulit; et
vacensi uxorem duxit, ex qua Richardum Cestrcn- in tantum quosdam provexit ut multos in Anglia
sis coraitatus haeredem genuit : qui juvenis adhuc ditiores et potentiores haberent clientes quam eo-
liberisque carens cum Guillelmo Adelino, Henrici rum in Neustria fuerant parentes.
regis Anglorum filio, et multa nobilitate vii Kaleud. Qiiid loquar de Odone Bajocasino priesule, qui
Decembris (ann. 1119) naufragio periit. consul palatinus erat, et ubique cunctis Anglise ha-
Rex Guillelmus Rogerio de Monte Goraerici in bitatoribus formidabilis erat, ac veluti secundus
primis castrum Arundellum el urbem Cicestram rex passira jura dabat? Principatum super omnes
dedit; cui postea comitatura Scrobesburioe, quse in comites et regni optiniates habuit, el cura thesauris
monte super Sabrinam fluvium sita est, adjecit. autiquorum Cantiam possedit, in qua jamdudum
Hic sapiens et moderatus et amator ffiquitatis fuit, ^dilbertuslrminrici filius, Eadbald et Ercorabertus
et coraitatem sapientum atque modestorum dilexit. et Egbert atque Lotheris frater ejus regnarunt,
Tres sapientes clericos, Godebaldum et Odelerium primique regum Anglorum a discipulis Gregorii
D regnum
(o9) Odo iste, Stephani II Campanise comilis filius, sic divisa, ut priori Anglise, alleri ducatus
pateraa haereditate frustratus a patruo suo Theo- Normannise in partem cederet, utrique ralione do-
baldo III, Carnotensi comite, ad Guillelmum Nothum miniorum suorum Odo clientelse jure obstrictus
Normanniee ducem cognatum suum circa annum evasit. Cujus duplicis officii partes, dissidentibus
1050 confugit; cui Guillelmus ulerinam sororem inter se fratribus, cum ex sequo implere non possel,
suam Adelaidem, filiam nempe Herluini de Conta- quasi optioue sibi data, Guillelmo regi adhaesit,
villa et Harletae Guillelmi ipsius matris, in matri- Anglicumque esinde prBesidium in Albemarlense
monium dedit. Tum seculus Odo Guillelmum anno caslrum admisit. Verum in hac fide diu non stetit.
1066 in Angliam, strenuam ipsi operam in hoc regno Ambitione quippe delusus, Roberto de Molbraio
armis acquirendo navavil. \eque id sine mercede aliisque pluribus conjuratis Anglise baronibus con-
fuit; nam Guillelmus Hildernensi comilatui in An- sensit , ut abrogato Guillelmo sui ipsius filium ,
glia, quem ipsi gratificatus est, hoc etiam adjecit Stephanum in regem sublegerent. Quam perfidiam
ut Albemarlensem in Normannia terram, quam ab Guillelmus tempeslive admonitus anlevertit, Odo-
archiepiscopo Rothomagensi Joanne de Bajocis Odo nemque comprehensum in carcerem conjecit, ubi
certis conditionibus acceperat, lilulo comitatus deco- languentis sevi reliquias consumpsil. Hsec e variis
raret, sicque Odo comitum Albemarlensium caput Orderici collecta locis in unum hic congerimus.
exstitit, Guillelmo primo exstincto, ejusque hEeredi- Dom BouQUET, lib. iv, p. 587.
tale inler filios Guillelmum Rvifuni et Robertum
333 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 334
papse fidem Christi siisceperunt, et divina; legis ^ Ipsi vero regi, ut fertiir niille, et sexaginta librfe,
observatione perennis vilae bravium mercati sunl sterilensis monetre, solidique triginta et tres oboli
Permisla, ni fallor, iu boc viro vitia erant cum vir- cx jnstis redditibus Aiiglife per singulos dies red-
tutibus ; sed plus mundauis inhfereljat actionibus duntur, exccptis muneribus regiis et reatunm re-
quam spiritualis tbeoria? charismatibus. Coenobia demptionibus, aliisque multiplicibus negotiis, quae
sanctorum valde conqueruntur quod multa eis Odo regis a!rarium quotidie adaugent. Rex Guillelmus
detrimenta fecerit, et fundos, sibi antiquitus datos omne regnum suum diligenter investigavit, et om-
a fidelibus Anglis, violenter ct injuste abstule- nes fiscos ejus, sicut temporc Eduardi regis fuerant,
rit (60). veraciter describi fecit. Terras autem militibus ita
Gaufredus quoque Constantiniensis episcopus, distribuit, et eorum ordine.s ita disposuit, ut An-
de nobili Normannoruin progenie ortus, qui certa- gliee regnum l\ millia militum indesinenter habe-
mini Senlacio fautor acer et consolator interfuit et ret, ac ad imperium regis, prout ratio poposcerit,
in aliis conflictibus, qui postmodum advenas et in- celeriter exbiberet.
digenas utrinque contriverant, magister militum Adeptis itaque nimiis opibus quas alii aggrega-
fuit, dono Guillelmi regis ducentas et octoginta vant, Normanni furentes immoderate tumebant, et
villas, quas a manendo manerios vulgo vocamus, o indigenas divino verbere pro reatibus suis percus-
obtinuit quas omnes nepoti suo de Molbraio, prop-
;
sos impie mactabant. ManciadfB Maronis disticon
ter nequitiam et temeritatem suam non diu posses- completum in illis cernimus :
suro, moriens dereliquit. Nescia mens hominis [hominwn] fati sortisque futurx,
Eustachius quoque Boloniensis (61) et Rodbertus Et servure modum, rehus subhita secundisl
Moritoliensis, Guillelmus Ebroicensis (62) et Rodber- (ViRG., Mn., s, 801.)
tus Aucensis (63) alque Goisfrediis Rolronis filius Nobiles puell» despicabilium ludibrio armigeronim
Mauritaniensis, aliique comites et optimates, quos patcbant, et ab immundis ncbulonibus oppressee
singillatim nominare nequeo, magnos redditus el dedecus suum deplorabant. Matronee vero elegantia
honores in Anglia receperunt a i-ege Guillelmo. Sic et ingenuitate spectabiles desolatae gemebant; ma-
extranei divitiis Anglise ditabantur, pro quibus filii ritorum et omnium pene amicorum solatio desti-
ejus nequiter interficicbantur, vel extorres per ex- tutge, magis mori quam vivere optabant. Indociles
tera regna irremeabiliter fugabantur. parasiti admirabantur et quasi vecordes e superbia
(60) Ita sit de monasteriis Anglise. Multa auteui Anglife regis filise, post obitum prioris mariti Gal-
Galli» monasteria eum erga se beneficum agno- n theriiMeduntensis comitis, alter sponsus, ac deinde
scunt, in primis Divionense S. Benigni, cui plurima hac sine prole morlua, Idse Godefridi Barbati Lo-
donaria contulit, ut testatur sequens schedula ex vanieusis ducis filiae secundis nuptiis, anno 1057,
veteri Martyrol. S. Benigni descripta, apud Lab- copulatus. in prselio Hastingensi propemodum ocou-
beum, t. I Biblioth. mss., pag. 638, quEB sic habet : buit , securi inter humeros graviter
vulaeratus.
DcposHio D. Odonis, Bajocensis urbis episcopi. Hiijus Verum anno sequenti donorum quibus ornatus
a
anniversarium diem inler pr;ecipuas benefactorum nos- victore fuerat oblitus, instigante Philippo Gallia;
trorum memorias merilo numeramus : quippc qui rege, quod Guillelmo pro virili comparaverat, reg-
decotionem erga nos habitam et a suis progcnito- num eripere tentavit. Facta proinde coitione cum
ribus traxit, et ipse hanc fructu uberiori hxres non incolis Cantife, Doveram, dum Guilleluius in Nor-
decjener auqmentacit. De stirpe siquidem comitum maunia versaretur, classe appulit. Perfidia vero Can-
Normannise exstitit oriundus, qni Itanc Divionensem tiorum interim detecta, sic a prfesidariis militibus
Ecclesiam alfectu unico dilexerunt, eamque rebus et exceptus est, ut parte suorum cajsa, naves cum reli-
possessionibus plurinmm provcxerunt. Quorum iste quis festinato repetere non sine ingenti ignominia
imitalor e/fectus ila eorum a/fectum suo tempore
, fuerit coactus. Factus ea clade sapientior, iratum
sluduit renocare, ut el sua et illorum memoria apud Guillelmi animum recoUigere amicorum ope curavit,
nos semper nova mcrito debeat perdurare. Cujus neque porro frustra. Nam familiaritatem principis
devotionis indicia taiirjamus , cum vice
ut ex parte recuperavit, quam sic excoluit, ut nunquam ea
quadam Urbanum papam intra Gallias constitutum deinceps caruerit. Regi Guillelmo I superfuit Eusta-
expeteret, Dicionem reniens, a D. Jarentone et fra- T-. chius. Quonam autem erga successorem ejus se
tribus hujus loci lanla honorificentia cxceptus cst, " paclo gesserit, alias videbimus.
ut sibinimis incompctens vidcretur si non tanto , iD., lib. IV, p. 58S.
eorum obsequio tali iîcissiludine respondere, per quam (62) Guillelmus Richardi Ebroicensis comitis fi-
suum erga eos a/fectum pcrenni testimonio compro- lius ac successor, patrem ad Anglicam Guillelmi
baret. Unde adhortanle se Willelmo Bajocensis Eccle- Nothi propinqui sui expeditionem secutus, tanta
six decano, paritcrque Richardo Rolhomayensi archi- merilorum prsemia tulit in Anglia ut rex ipsi ,
diacono, d^dit S. Benigno Divioncnsis Ecclesix palrono, quasi compensationis vice Ebroicense in Norman-
per manum supra memorati abbatis monasterium ,
nia castrum abstulerit. Quod damnum, simul ac obiit
S. Vigoris, extra urbem Bajocensem in monle Chris-
invasor, resarciit, expulso regali ex arce praesidio.
matis silum, cum omnibus appendiciis suii, etc Qui ID., lib. IV, p. 588.
cum sedcm sanclse Bajocensis Ecclesise iinnis XLviii
feliciter gubernasset, iter Hierosolymilanum aggrcssus, (63) Roberlus Guillelmi patris in Aucerisi comitatu
inlra ApuUam vHx sux cursum in sanclai vilsi propo- successor, GuiUelmo Notho cognalo suo, duodecim
silo consummacit, et sic in ecclesia B. Marise genilricis jam annis anlc praelium Hastingense, magnam opem
sua ei sepullura provenil. tulerat adversus Henricum Gallia; regem cujus ,
copias, duce Odone ejus fralre, in pagum Vulcas-

Dom BouQUET, lib. iv, p. 587-S88.
sinum ingressas, auno lOoi fuderal, adjuvanle Ro-
Eustachius hujus nominis secundus, ab anno
(61) berto Mortuimaris comile.
circiler lOiO Boloniensis cumes, Godae Etbelredi II ID., lib. IV, p. 588.
3ao uKbERlCl VITALIS :m
efficiehaiitiir Lindo sibi tanta potestas emanasset, et frctavit, et oblatum sibi a regc proceribus regni
^ et
putabant ([iiod qiiidquid vclliMil sibi liccret. lasi- onus ecclesiastici regiiniuis oinuino repudiavit. Erat
pieutcs et maligiii cur cum tota contritionc cordis cnim ajvo maturus et religiosus, ac scientia littcra-
non cogitabant quod non sua virtute, scd Dei gu- rum eruditissiraus; cujus ingenii praeclarum speci-
bernantis oninia nutu hostes vicerant, ct geutem men evidenter patet in libro Dc cor}wre el sawjuine
majorem et diliorem et antiquiorcm sese subegc- Domini contra Bcrengarium (G4i, et in aliis opuscu-
rant, in qua plures sancti prudentcsque viri, reges- lis ipsius. Hic itaque cum a rege rogaretur ut in
qne potentes micuerant, muUisque modis domi mi- Anglia secum moraretur, et congruum tompus cum
liliffique uobiliter viguerant? Sententia veritalis ju- promovcndi praislolarctur, secum subliliter delibc-
giler cis timcnda, et cordi medullitus inserenda ravit, suique votum propo.sili aliud esse demon-
csset dicentis : Eadcm mcmura qua mensi futritis strans, regi respondit :
remctietur vobis (Luc, vi, 38). Multse causse me repelluiit uh ecclesiastico regi-
Xlll. liormanni ccclesiastici et ipsi divitias expcttint. mine, rjuas omnes singulatim nolo nec decet expri-
Guitmiiudi monachi laudaljilis (tlistinmtia. mere. In piimis infirmitates meas, quibus in corpore
Nonnulli etiam ecclesiaslici viri, qui sapienles et et anima incessanter premor, considero ; guibus dili-
religiosi vidcbantnr, regali curiaj pro dignitatibus
B genlcr perspectis, divinum examen vehementer perti-
cupitis obni.vc fumulabantur, ct diversis assenta- mcsco, mcerens quod in via Dei quotidie laboro, el a
tionum modis non sine dedecore religiosa>. opinio- veritate vacillo. El dum meipsum saluliriler moderari
nis adulabantur. Sicut tironibus suaj a principibus nequeo, qualiter aliorum vitam ad salutis viam diri-
erogabantur stipendia militiae, sic quibusdam coro- gere valeo? Omnibus vigili mente perlustratis, non vi-
natis pro famulatu suo dabantur a laicis episcopa- dco qua lcge dignitcr prxesse valeain illorum cuneo,
tus et abbati», ccclesiaruin pra?positura', archidia- quorum exlruneos morcs, barbaramc/ue locutionem ne-
conatus et decanite, aliseque potestates et dignilates scio, quorum patres charosque parentes et amicos occi-
Ecclesia?, quas meritum sanctitatis et sapientia; doc- distis gladio, vel exhaeredatos opprimitis exsilio, vel
trina solummodo deberont oblinere. Clerici et carcere indebito, intolerabilique servilio. Scrutamini
monachi uunc tcrreno priucipi pro talibus stipen- Scripturas, et vidcle si (jwi lege sancitiir ut Dominico
diis iuhajrebant, et pro tcraporali commodo multi- gregi pastor nb iniinicis etectus violenter imponatur.
plex servitium, quod divino cultiii non competit, Ecclcsiastica electio prius debet ab ipsis subjectis fide-
indecenter impendebant. Prisci abbates ssecularis libus cuin sineeritate fieri, ac postmodum astipulatione
comminatione potestatis terrcbantur, et sine syno-
Q patrum ct amicorum, si canonica est, reverenter con-
dali discussione de sedibus suis injuste fugabantur; firmari. Alioquin cum charitate debet emendari. Quod
pro quibus stipeudiarii non monachi, sed tyranni bello et cffusione multi cruoris truculenier rapuislis,
contra sanctorum scita canonum intrndebantur. qua ratione mihi aliisque eontemploribus mundi, qui
Conventio et profectus tiebat inter commissos gre- sponle pro Chrislo nudali sumus propriis, sinc culpa
ges et archimandritas hujiismodi, qiialis inter lupos impartiri potestis? Generalis omnium religiosorum
et bidentes sine defensore solet fieri. Quod facile lex est, a rapinis abstinere, el de prseda, etiamsi
probari polesl ab bis qui interfuerunt in Turslino offerlur, pro justitiie observantia nolle recipere. Dicit
Cadomensi et conventu Glestonicnsi. Nani dum pro- eniin Scriptura : « Iminolantis ex iniquo, oblatio est
tervus abbas cogeret Glestonios cantum, quem Angli maculata {Eccli., x.txiv, 21). » Et paulo posl : « 0'"
a discipulis beati Gregorii papaj didicerant, relin- offert sacrificium cx substantia pauperum, quasi qui
quere, et ignotum sibi nec auditum antea cantum victimat filium in conspectu patris sui [ibid., 24). »
a Flandronsibus seu Norraannis ediscere, orta est Hxc et his similia divinse legis prxconia pertractans,
lis acerrima, quam mox seeuta cst sacri ordinis con- expuvesco, et totam Angliam quasi amplissimam prse-
tumelia. Dum enira monachi nova nollent suscipere dam dijudico, ipsamque cum gazis suis velut igiiem
institula, et contumacis raagistri persisteret perti-D ardentem eontingere formido. Et quia Deus jubet ut
nacia, laici heio suo suffragati suut, ferentes spicula. quisquc proximum suum diligat sicut seipsum, sine
A quibus cx insperato monachorum concio est cir- dolo dicam vobis id quod mihi cxlilus est inditum.
cumdata, et pais eorum crudeliter est percussa, ac, Quod mihi utile reor, vobis quoque salutare arbitror.
ut fertur, lelhaliter sauciata. Multa his similia re- Ergo quod amicabiliter loquar non videatur amarum;
ferri possent, si lectoris aniraum salubriter {cdifica- sedtu, strenue priiiceps, et commilitones tui, qui grave
rent. Verum quia hoec sunt minus laala, his omissis, tecum inierunl periculum, nostrx admonitionis benigno
stylum verlam ad alia. corde suscipite eloquium. Opera Dei curu:tis diebus
Guitmundus venerabilis monachus coenobii quod vitx vestrse sagaciter considerate, etjudieia ejus, qux
Crux Hellonis dicitur, ubi gloriosus confessor incomprehensibilia sunt, in omnibus operibus veslris
Christi Leudfrcdus, leinpore Hildeberli et Hilperici timete, et sic vestram vitam sequa lance moderari ad
juniorum regum, Domino feliciter XLvni annis mi- voluntatem Dei satagite, ut ipse arbiler seleimus, qui
litasse legitur, regio jussu accersitus, pontum trans- omnia justc disponit, placabHis sit vobis in ullimo dis-
(64) Guitinundi episcopi Avcrsani, De corporis ct sanguinis reritaie in Eucliaristia.

33- HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 338
crimine. Non vos decipiant adulalores vana securitate, \ terrxmotus mngni per locii et pestHenlix ct fames,
nec insolenter pro secundis eventibus prsescntis vitse terroresque de coelo, et signa magna erunt {Luc, sxi,
vos kthaliter obdormire suadeant in mundana prospc- H). »

rilate. Si vicistis .inglos in congressione, super hoc Cladibus innumeris premitur sic jugitcr orbis.
supei'birc nolite; sed spiritualis nequitix gravius iic His et multis hujuscemodi rotatibus in rebus huma-
periculosius certamen vautiiis ugitc, quod i-estat adhuc nis soterter inspectis, non in se glorietur vivtor de
ct imminel vohis quotidie. Mutationes regnorum fre- ruina compaiis; quia nec ipse stabit, nisi quanlum
quenter factse sunt in orbe terrarum, sicut sparsim jusserif dispositio Conditoris. Conversionem locutionis
legimus multiplicium per campos Scripturarwn, qui- mex nunc ad te, o rex, faciam; quam tu, quseso, tibi
bus tiberalium a Deo impertita est notitia litterarum. bcniijniter haurias propter salutem xternam. Nullus
Babylonii sub Nabuchodonosor rege Judxam et patrum tuorum ante te regale stemma gessit, nec hse-
Mgyptum et alia regna sibi plurima subegerunt ; sed reditario jure tantum decus tibiprovenit, sed gratuita
post Lxx annos ipsi, Balthasar rege suo, a Medis largilione omnipolentis Dei, et iimivitia Eduardi con-
et Persis, quibus prxerant Darius et Cyrus nepos sanguinei tui. Edgarus Adelinus, aliique plures ex
ejits, victi et subjugati sunt. Deinde sub Alexandro linea regalis prosapise orti, secundum leges Hebrseo-
ilagno Macedones, post ccxxs annos, Dariuni regem B rum aliarumque gentium, propinquiores sunt hseredes
Persarum cum multis legionibus devicerunt; et ipsi diadeinatis .A.nglici. Illis nimirum remotis, sors tibi
nihilominus post aliquot annos, Romanis per totum cessit provectionis; sed Dci judicium quaiito occultius,
orbem phalanges suas cum Perseo rege
destinatitibits, tanto terribilius imminet tibi ad reddcndum rationem
suo devicti sunt. Orseci sub Agamemnone et Palamede commissse villicationis. Bsec benigno ex corde subli-
Trojam obsederunt, et Priamum regcm Laomedontis mitati vestrse locutus sum, humiliter deposcens ut
lllium ac liberos ejus, Uectorem et Troilum, Paridem mens vestra semper sit memor novissiinorum, nec vos
et Deiphobum, Amphimachumque trucidaverunt , et nimis implicet prosperitas prsesentium, quain sequi
famosum Phrygise rcgnum post decennem obsidionem solet intolerabilis dolor, el ingens luctus ac stridor
llamma et ferro depopulati destruxerunt. Trojanorum dentiuin. Gratise Dei vos etamicos atque fideles vesiros
una piirs sub .Enea duce regnuin Italise obtinuit; alia commcndo, yorinanniamque cum vestru licentia re-
pars cum Antenore per longum iter ac difficile Daciam dire dispono, et opimam Aivjlise prsedam umatoribus
adiit, ibique sedem ponens usque in hodiernum diem mundi quasi quisquilias derelinquo. Liberam pau-
habitavit. Romani regnuin Jerosolymorum, quod Da- pcrtatem aino Christi, quim Antonius et Benedictus
vid, aliique potentes successores ejus spoliis allophilo- amplc.cati sunt, inagis quam divitias mundi, quas
p
rain ditaverunt, et subactis barbaris gentibus, quse in Crsesus et Sardanapalus nimis amiiverunt, et postmo-
circuilu erant, sublimaverunt, sub Vespasiano et Tito dum misere pereuntes hostibus suis deseruerunt.
subverterunt, et nobile templum post primse sedifica- Christus enim pustor boiius vse divitibus hujus mundi
tionis ejus annos sicxxxix diruenint, quando undedes minatur, qui voluptatibus viinis ct superfiuis hic per-
centena millia Judseorum feiro seu faine perierunt. fruiintur. Pauperibus vero spiritu promittit heatitu-
Franci Gallis, tempore Sunnonis ducis, associati sunt, dincm in regno ccelorum; quam nobis det ipse, qui
et Romiinorum jugo de cervice sua viriliter excusso, vivit et regnat per omnia ssecula ssectdorum. Amen.
super eos regnare ca'perunt. Angli-Saxones, ducibus Admiratus rex cum proeeribus suis insignis mo-
Hengist et Horsa, Britonibus, qui nunc Gualli vocan- nachi constantiam, supples ac devotus impendit ei
tur, imperium dolis et fortitudine jam fere sexcentis decentem reverentiam, el competenter lionoratum
annis abstulerunt. Guinili, qui Scandinavia insula jussit eiim remeare in Neustriam, ibique quo vellet,
sorte ejecti sunt, rcgnantr Albuino rege fdio Audonis, suam pra?stoIari prajsentiam. Audituni est passim,
partem Italise, quse nunc Laiujobardia dicitur, invase- postquam Guitmundus ad septa monasterii sui re-
runt, et Romanis diutius resistcntes nunc usque ienue- meavit, quod ipse monacliilem pauperiem divitiis
runt. Omnes hi, quos victoria turgentes recolui, paulo D episcoporum prseposuerit, quod obtentum Anglias
et
jwst miserse subjacuerunt perniciei, parique cum victis in prsesentia regis et optimatum ejus rapinam ap-
contritione torli irremediabiliter geinunt in cloavis pellaverit, et quod omnes episcopos vel abbates, qui,
Erehi. Normanni, sub Rollone duce, Ncuslriam Ca- nolentibus .Vnglis, in ecclesiis Anglise prselati sunt,
rolo Simplici subtrnxerunt, jamque csc annis, contra- rapacilatis redarguerit. Verba igitur ejus per An-
diventihus Gallis et cum bellico tumultu sxpe calum- frliam late divulgata sunt, et subtililer ventilata mul-
nianlihus, tenuerunl. Quid de Gcpidis et Wandalis, tis displicuerunt, qui sequaces ejus esse spernentes
Gothis et Turcis, Ilunisct Herulis, quid de aliis loqiiar contra eum ingenti livore exarserunt. Non multo
barharis? Quorum conatus nd nihil est aliud nisi furari post, defuncto Joanne Rotlion>agensium archiepi-
et rapere, et, conculcata pace,jugiter furere? Teiram scopo, rex et alii plures Guitraundura ad archiepi-
turhant, xdes concremnnt. orbein ve.mnt, opes dissi- scopatum elegerunt; sed vemnVi ejus, qiios idem
pant, hoinines jugulant, oinnia foedunl et inquietant. vituperaverat, ne arcbiprojsul licrct quanlum po-
llis itaque signis mundi portenditur finis, sicut ipsius tucrunt impedierunt. In tanto viro nil objiciendum
patenter edocemur vove Veritatis : « Exsurget gens iuvenerunt, nisi quod fllius esset presbyleri. llle
contra gentem et regnum adversus regnum, et erunt autera ab omni avaritia purgari volens, et inter
exteros paupcrtato premi, quam inter suos dissen- ^ rcgem adiit, et cum eo alacriter quasi ad ludum in
siones fovere nialens, Odilonem monasterii sui ab- Flandriam acccssit. Rodbertus autem Fresio eser-
batem rcvereiilcr adiit, el humiliter ab illo liceiUiam citum Ilcnrici imperatoris cuneis suis sociavil, ct
percgrinandi peliil el accepil. Porro illilleratus Dominico Scptuagesimtu, x Kal. Martii mane, impe-
abbas metiri nescicbat quanlus sapientia; lhcsaui'us ratos praioccupavit, et Philippo rege cum Francis
in pricfato doctore lalebat. Ideo desiderabilem phi- fugiente, Arnulfum fratrem suum Balduinum ne-
ct
losophuni dc monastcrio suo facile dimisit; quem potem suum et Guillelmuni coiiiiloiu lelis suorum
Gregorius VII papa vcaientem a'd se gaudeus suscc- occidit. PostcaMuriiioriim ducaluui diu tenuil, ino-
pit, cardinalem Sanct» Romana; Ecclesiae pra?fecit, riensque flliis suis , Rodberto Jerosolymitano et
et Urbanus papa jam probatum in mullis metro- Philippo, reliquil. Guillelmi vcro comitis corpus in
politauum Adversis urbis solemnitcr ordinavit. Ilaec Normanniam a suis delatum est, el in coinohio Cor-
urbs temporc Leonis papa; noiii a Normaniiis, qui meliensi, cuin niagno suorum luclu, sopultuin ost.
primo Apuliani incolucrunt, constructa est, et a Duo quippe coenobia monachorum in suo patriraonio
Romanis, quia ab adversis sibi ccetibus sedilicaba- constru.\erat in honore sanctee Dei genilricis Marix.
tur, Adversis dicta'est. ttxc. ulique divitiis opulenta, Unum quidem erat Lirse secus Riselam lluvium, ubi
Cisalpinorum prompta strenuilale hcllicosa, hosti- i> Adeliza uxor ejus tumulata est; aliud voro Cormeliis,
bus metuenda, lidis clientibus sociisque colenda, ubi ipse, ut diximus, conditus est. Normannorum
Normannorum optione soli papa; gratanter obedit, maximum strenuilate baronom valde omncs planxe-
a quo Guitmundum sophislam mystici decori pallio runt, qui largitales ejus et facetias atque mirandas
insigniter redimituni pontincem accepit. Pra>fatus probitales noveruul. Hajreditas cjus a rege Cuillelmo
archipraisul Ecclesiam sihi commissam diii rexit, ct liliis ejus dislribula esl. Willelmus major uatu
apostolicis privilegiis ab omni mortalium exactione Brilolium et Paceium, et reliquam partem paterni
liber plausit. Plebem studiose docuit, meritis el juris in Normaimia oblinuil, et omni vita sua ferc
oralionibus protexil, alque post mullos agones in XXX annis tenuit. Rogerius autem junior frater co-
virtutum exercitiis ad Dominum perrexit. mitatum Herfordensem, totumque fundum patris in
Anglia obtinuit; sed paulo post propter perQdiam
XIV. Dissensiones inter comitatus Flandrise hseredes.
et proterviam suam, ul in sequentihus cnodabitur,
Mathildis regina Normanniam gubernat.
perdidit.
Anno quinto regni sui (65), Guillelmus rex Guil- Regina; Mathildi, licet potcnter regnaret el innu-
lelmum Osberni lilium misitinNormanniam, ut cum ,„eris opibus abundaret, luctus ingens ortus est de
^
Mathilde regina tueretur provinciara. morte patris, de desolaliono matris, de crudelitate
Tunc nimia dissensio inter principatus haeredes in uiiius fratris, qui ruina subito facta est alterius
Flandria surrexit. Balduinus enim gener Rodberti fratris et chari nepotis cum mullis amicis. Sic om-
regis Francorum, fortissimus Flandrensium satrapa nipotens Deus iramemores sui terrigeiias percutil,
fuit, et ex Adala conjuge sua fllios et fllias plures supcrbos dejicil, et quod dominetur cxcelsus super
multimoda indole pollcntes habuit. Rodbertus Fresio, omnem terram lucide ostendil. Rodbertus itaquc
Arnulfus, Balduinus, Udo Treverorum archiepisco- Frcsio totam sibi Flandriam subegit et fere xxx an-
pus et Henricus clericus el Malhildis regina atque nis possedit, amiciliamque Philippi regis Franco-
Judilh uxor Tostici comitis soboles Balduini et runi facile promeruit. Ipsi nempc majoruin origine
Adalse sunt. Dequorum moribus ct variis eventibus erant consobrini, et araho conjuges habobanl lilias
sophistae magna volumina componere possunt. Rod- Florentii Fresionum marchisi, et filii eorura vinculo
bcrtus primogenitus jamdudum patreni offenderat, hujusmodi necessitudinis huc usque lenentur con-
a quo repulsus ct ejectus, ad Florentium ducem stricti. Porro inter Normannos et Klaudritas reci-
Fresionum patris sui hostem secesserat, eique favo diva dissensio prodiit , et propter necem fratris
rabiliter serviensflliam ejus in conjugium acceperat. D reginoe, aliorumque afflnium, et maxiine pro casu
Unde Flandrensis dux vehenienter iratus infremuit, Guillelmi comitis diu perduravit. Turbatis in Nor-
Fresioneni eum pra; ira coguominavit, et eum om- mannia rebus, rex Angliffi regnum optime disposuit,
nino extorrem denuntians, Ai'nulfum juris sui hcPi'e- et ipse in Normanniam, ut ilndcm omnia recle ot
dem constituit. Non multo post Balduinus dux de- utililer edomaret, properavit. Audito undique regis
funclus est, et Arnulfus Morinorum ducatum parvo adventu, pacis araatores IsBtati sunt, sed lilii discor-
teinporc nactus est. Nam RodberlusFresio ingentem dia; et fojdi sceleribus ex conscientia nequam, ad-
Fresionum, aliaruraquo gontiura catervam aggrega- venienle ullore, contremuerunt. TuncNormaunorum
vit, et Flandriam obnixe expugnavit. Philippus au- et Cenomannensium majores congregavit, et omnes
tem rex Fiancorum, qui consanguineus erat eorum, ad paceni et justitiam tenendam regali hortatu cor-
ad auxilium Arnulli exercitum Gallorum adunavit, roboravit. Episcopos qiioquo et ecclesiaslicos viros
et Guillclmum comilem NormanniK custodem ac- admoniiit ut bcuc vivcrcnt, ut lcgein Dei jugiter
cersiit. Ille vero cum decem solummodo militLbus revolverent, ut Ecclesiee Dei communiter consule-
(65) Anno Christi 1071.

;
4il mSTORlA ECCLESIASTICA .

— PARS 11. — LIB. IV. 44-2
rent, ul subditorum niores secunduiu scita cano- \ non reccdit quod ad diem Resurrectionis, sicut etiam
;
num corrigerent, et omnes caute regerent. in Paschu Domini declaratur, pertinere non dubium,
XV. Rothomageme concilium. est.
Anno igitur ab Incarnatione Domini 1072, con- Item Quatuor Temporum observatio competenti
gregatum est concilium in metropolitana Rothoma- tempore secu7idum divinam institutionem communi
gensis urbis sede, in basilica beata' et gloriosfe Dei observantia u nobis servetur, id est prima hebdo-
genitricis semper Virginis Mari.T, cui Joannes ejiis- mada Murtii, secuiida Junii, tertiu Septembris, eadem
dem urbi archiepiscopus proeerat, et vesligia Pa- Decembris, ob reverentiam Dominicse Nutivitatis.
trum secutus utilitati ecclesiastica? omnimodis con- Indignum enim valde est ut sanctorum institutio
sulebal, cura snffraganeis suis, Odone Bajocensi, aliquibus occupationibus vel mundiali sollicitudine
Hugone Lexoviensi, Rodberto Sagiensi, Michaele destituatur.
Abrincatensi et Gisleberto Ebroicensi. In prirais Item ckrici, qui non electi, nec vocati, uut ne-
disputatum est de fide sanclae et individUcB Trini- sciente episcopo sacris ordinibus se subintrornittunt
tatis, quam secundum statuta sanctorum concilio- aliquibus vero episcopus, ut diaconibus, manum
rum, scilicet Niceni, Constantinopolitani, primi imponit ; alii, cxteros ordines non habentes, diucones
Ephesini, Ch.ileedonensis concilii corroboraverunt, " uut presbyteri consecrantur; hi digni sunt dcposi-
sanxeruut, se toto corde credere professi sunt. Post tione.
hanc cafholicse lidei professionem, annexa sunthaec Item qui coronas benedictas habuerunt et relique-
subscripta catholicae fidei doctrina> capitula. runt, usque ud dignam satisfuctionem excommuni-
In primis statutwn est a nobis ut secundum stututa centur. Clerici qui ordinandi sunt, in v feria veniant
Patrum, chrismatis et olci baptismatis et unctionis ud episcopatum.

consccralio compeienti hora, id est, post Nonam, Item monachi et sanctimoniules qui, reliclis suis
secundum stalutu sanclonim Putncm flat. Hoc etiam ecclesiis, per orbem vuguntur, alii pro nequitiis suis a
debet episcopus prxcidere ut in ipsa consecrationc xii monasteriis expulsi, quos pastorali auctoritate oportet
sacerdotes, sacerdotalibus vestibits indutos, vel quam- compellere ut ad monastcriu sua redeant; et si expul-
plures secum habeat. sos abbates recipere noluerint, victum eleemosynse

Item in quibusdam provinciis mos detestabilis ino- eis tribuant, quse etiam irMnuum labore. acquirant,
levit, quod quidam archidiaconi pastore carentcs ab quousque si vitam suum emenduverint videantur.
aliquo episcopo particulas olci et chrismatis ucci- Item emuntur et vcnduntur curx pastorales, sci-
piunt, et ita oleo suo commiscent, quod et darnna- r> licet ecclesise parochians, tam a laicis quam a cleti-
tum est. Sed unusquisque archidiuconus chrisma et cis, insuper etiam a m07iachis ;
quod ne amplius fiat,
oleum suum totum episcopo, a quo consecrabitur, ut inte7'dictu7n est. Item ne nuptise in occulto fiu7it.
proprio episcopo prsssentet. neque post p7'a7idiu7n ; sed spo7tsus et spo7isa jejuni a
Item chrismatis et olei distributio u decunis summa sacm-dote jejuno in 7no7iusterio benedicantur, et ante-
diligenti'1 et honestate fiut; ita ut interim dum dis- qxum copulentur, p7'ogenies utrorumque diligenter
tribuerint , albis sint induli, et tulibus vusculis inquiratur. Et si i7if7-a septi/na7n generutionem aliqua
distribuatur, ut nihil indc uliqua negligentia per- consungui7iitus i7ive7ita fuerit, et si aliquis eorum
eut. di7nissus fuerit , no7i co7iju7tgu7itur. Suce7'dos qui
Item stututum est ut nullus missam celebret, qui C07it7'u hsec fecerit, deponatur.
non communicet. De sacerdotibus et levitis ct subdiaconibus qui femi-
Item nullus sacerdos buptizet infantem, nisi jejunus 7ias sibi mu7pave7-unt, concilium Lexovieme observe-
et indutits alba et stola, nisi necessitate. tur , ne ecclesias per se , tteque per suffragutieos
Item sunt quidam qui viuticum et aquum bene- regunt, nec aliquid de beneficiis habea7it. Archidia-
dictam ultra octavum dicm reservant; quod et dam- coni, qui eos regere debent, non per/nittantur aliquam
natum est. Alii vero non habentes hostius consecra-\i habere nec concubi/iam, nec subi/itroductam /nulie-
tai iterum comecrant; quod terribiliter interdictum rcm, 7iec pellice/n; sed caste et juste vivu/tt, et exem-
est. plum castitatis et sanctimonise subditis prxbeant.
Item donum sancti Spirilus ut non detur nisi je- Oportet etiam ut tales decani eligantur, qtii sciant
junis et u jejunis, neque ipsa confirmatio absque igne suhditos 1-edarguere et e/ztendare, quorum vitu /ton sit
/iat, statutum est. IIoc eliam stututum est, ne in infa/nis, sed mcrito prxfcrutur subditis.
dundis sacris ordinibus uposlolicse auctoritutis vio- Item i/iterdictutn est rte uliquis, qui vivetite sua
latores inveniamur. Legitur enim in Uecretis Leonis uxore de adulterio calumniatus fuerit, post mortetn
papx quod non passim dicbus omnibus sucri ordines tinquam de quu calumniatus fuerit accipiut.
illitts
celebrentur; sed post diem Subbati, in ejus noctis Multa enim malu inde evenerunt; /lam plurimi de
exordio qux in prima Subbati lucescit his qui con- causa hac suus interfecenint.
secrandi sunt, jejunis a jejunantibus sacra benc- Ite/n /tulltis, cujus uxor velala fuerit, ipsu vive/ttc,
dictio conferatur. Quod ejusdem observuntix erit, si unquam aliam accipiat.
mune ipso Uominico die, continuuto Sabbati jejunio, Item si iixor viri, qui peregre aut alius profectus
celebretur. A quo tempore prxcedintis noctis initium fuerit, alii viro /tupscril, quotisque prioris inortis
,
certUiidinem habeat. excommunicelur usque ad dig'-^tamcn quosdam, quos prae caeteris amo, non pro
nam satisfdclioHem. leniporali mcrcede, sed pro solo amorc sapiciilice
Item slalutum esl ne hi, qui publice lapsi in cri- cl religionis siLi ccelitus iaditic, dulcc cst milii cura
minalibus peccatis inveniuntur, citissime in sacris magisiris meis in hac sallem pagina nominare.
ordinibus rcstituanlur. Si enim lapsis, iit ait B. Gre- Fiscannense cojnobium in prospectu maris posi-
gorius, ad suum ordinem revcrtendi licentiu conce- lum, creatrici oninium sanct;c cl inJividuic Trini-
datur, vigor canonicse procul dubio frangitur dis- tati dicatum, a Kichardo primo diice Normannorum
cipUnx, dtim per reversionis spem pravsc actionis nobiliter fundatum, a secundo multis honoribus et
desideria quisque comipere non formidat. Unde hoc diviliis largitcr ampliatum, post (juillehnum Divio-
ratum mancrc oportet, ut in crimine publice lapsus, ncnsem virum sapientem ct in religione fcrvenlissi-
ante peractam pofnitcntiam in pristino gradu nulla- mum, .loanncs vcncrabilis abbas annis quinqua-
tenus restitualur, nisisumma necessitate jiosl dignam ginla ct uno rexit. Posl quem Guillelmus de Ros,
quidem longx poenitentix sntisfactionem. Bajocensis clericus , sed Cadomensis monachus

Item si (iliquis lapsus dignus deposilione repertus fcre xxvu annis lenuit. Hic ul mjslica nardus in
fuerit, et ad eum deponendum tot coepiscopos quot domo Domini fragravit charitate, largitate, multi-
auctoritas postulal, scilicet in sacerdotis sex, in rfm- B modaque probitate. Opera qua; palam sedulo fccil,
coni depositione trcs; unusquisque, qui adesse non vel in occulto coram paucis arbitris omnipotenti
polerit, vicarium suwn cum sua auctoritate truns- Dco libavit, attestantur quis spiritus in illu habita-
mittat. vit, ipsumque totum possidens ad soliuni Domini

Item statutum est ut nullus in Quadrugesimupran- Sabaoth coronandum perduxit.
dcat antcquam, hora nona peracta, vespertina itici- De Fontanellaj (66) monastcrio Guntardus cano-
piat. Non enim jejunat qui ante manducat. biLa electione sapieutum assumplus est, et posl
Item statiitum est ut in Sabbato Paschie officium obituni Rodberti abbatis Gemmeticensibus rector
ante nonum tion incipiatur. Ad noctem enim Domi- datus cst. Spiritualis doctrinre pabula commissis
iiicse Resurrectionis respicit, ob cujus reverentiam ovibus curiose impendit, et rigorem monastici
Gloria in excelsis Deo et Alleluia cantatur; quod ordiuis viriliter lenuil. .Mansuetos el obedienles, ut
etiam in officii initio, cerei scilicet benedictione mon- pater lilios, mulcens honoravit ; in reprobos autem
stratur. Nurrut liber Offlcialis quod in hoc biduo non et contumaces, regulaeque contemptores, ut severus
fil sacramenti celehratio. \ocat autem hoc biduum magister disciplinae virgam exercuit. Denique ad
sextam feriam et Sabbatum, in quo recolitur luctus et p conciUum quod Urbanus papa anno ab Incarnatione
mwstitiu apostolorum. Domini 1093, indictione iir, apud Clarummontem
Item si alieujus sancti festivitas in ipsa die evene- tenuit, praefatus Pater cum caeteris collegis suis
ril, in qua celebrari 7ion possit, non ante, sed infra Norraanniaj pastoribus perrexit , ibique ,
jubente
octavum diem celebrelur. Deo, flnem vitre vi Kal. Deccmbris accepit; cui
Item juxta sanctorum Patrum decreta, scilicet Tancardus, Fiscannensis prior, ferus ul leo suc-
Innocentii papse et Leonis, statuimiis ne generale cessit.
baptisma nisi Sabbato Paschse el Pentecostes fiat. Defuncto Herluino, qui fundalor et primus abbas
lloc quidem servato, quod parvulis quocunque tem- Beccensis monasterii esstitil, et niultis charismati-
pore, quacunque die peticrint, regenerationis lava- bus florens, Ecclesife flliis in vita sua sine dolo
crum non negetur. Vigilia vel die Epiphatiiw, ut profuit, venerabilis Anselmus mulliplici litteraruui
nullus nisi infii^mitatis necessitate baptizetur, omnino scientia pleniter imbutus successit, et pra;fatum
interdicimus. coenobium doctis ac devotis fratribus, donante Deo,
Huic coucilio conseuserunt Joannes archiepisco- laudabiliter replevit. Deinde aucto servorum Dei
pus Rothomagensis Ecclesiae, Odo Bajocensis epi- nuraero copia rerura non defuit, sed, conlluentibus
scopus, Micbael Abrincatensis episcopus, Gisleber- D amicis nobilibus ac necessariis, fratribus necessaria
tus Ebroicensis episcopus, et quamplures etiam ubertas honorifice provenit. Ad consilium probalis-
venerabiles abbates, quibus eo tempore coenobia simi sophistse clerici et laici concurrebant, et dul-
Normannire nobiliter pollebant, ct monachicum cia vcritatis verba, qua; de ore ejus flucbant, faulo-
rigorem servabant. ribus justitise quasi sermones angeli Dei placebant.
XVI. Motiastcriorum abbates in Normannia sub Hic uatione Italus Lanfrancum secutus Beccum ex-
Guillelmo reyc. petit, ei iustar Israelitarum auro divitiisque -îgyp-
Operte pretium esse reor Palrum memoriam pos- tiorum, id est sajculari eruditione pbilosophorum
Normannise monasteria sub rege
teris intimare, qui onustus, terram repromissiouis desideranter adiit.
Guillelmo prudenter rexere, et aiterno Regi, qui Monachus autem factus, coelesti theoria; omnimodis
incomnmtabiliter regnat, studuerunt usque ad mor- iuhffisit, et de ubcrrimo fonte sopliite mcUiflua
tem digniter obsecundare. Sequaces eorum multa doctrina; fluenta copiosc profudit. Obscuras sacra;
de cis, ul reor, scripta posteritati dimisere; sed Scripturte sententias solcrter indagavit, strenue
(6<5) Poslea SanQli-Wandretjisili.

!
34c HISTORIA ECCLESIASTICA ,

— P.\RS II. — LIB. IV. 346
verbis aut scriptis dilucidavit, et pcrplesa proplie- K dulcissimo corde manantes prompseruut; et Ec-
taruni dicta salubriter enodavit. Omnia verba ejus clesiffi pueris ad concinendum Domino cum Asaph
utilia erant, et benevolos auditores eedificabant. et Eman, Ethan et Idithun, et filiis Chore fideliter
Dociles discipuli epistolas typicosque sermones tradiderunt.

ejus scripto retinuerunt; quibus afTatim debriati Nicolaus, Richardi tertii ducis Normannorum li-
non solum sibi sed et aliis multis non mediocriter lius, a puero Fiscannensis monachus, coenobium
profecerunt. Hoc Guillelmus el Boso successores Sancti Petri principis apostolorum in suburbio Ro-
ejus multipliciter seuserunt, qui tanti doctoris syn- thomagensi fere lx annis rexit, mira?que magnitu-
tagmata insigniter sibi hauserunt, et sitientibus dinis et elegantiaj basilicam ccepit, in qua corpus
inde desiderabilem potum largiter propinaverunt. sancti Audoeni ejusdem urbis archiepiscopi cum
Auselmus aflabilis et mansuetus erat, el cunctis multis aliis sanctorum reliquiis requiescit. Alii
simpliciter interrogantibus cliai-itative respondebat. quoque plures tunc erant mouachorum Patres in
Inquireutibus amicis pie libros edidit mir» subtili- iNeustria, quoruni numerosa prajterire compellor
tatis ac profunditatis de Trinitate, de veritate, de charismata, ne lectori generet fastidium prolixitas

libero arbitrio, de casu diaboli, et cur Deus homo nimia.
factus est. Fama sapientiai hujus didascali perB XVII. Alexandcr U papa. Gregorius Yll pnpa. De
totam latinitatem divulgata est, et nectare bon» Cenomann ico episcopatu.
opinionis ejus occidentalis Ecclesia nobiliter de- .Anno ab Incarnatione Domini 1073, indictione
briata est. Ingens in Ecclesia Beccensi liberalium XI, Alexander papa secundus, postquam Romanam
artium et sacra; lectionis sedimen per Lanfrancum et apostolicam sedem xi annis re.xit, e mundo mi-
ccepit, et per Anselmum magniflce crevit, ut inde gravit. Et Gregorius VII, qui in baptismate Hilde-
plures procederent egregii doctores et providi nauta; h)-annus dictus est, successit, et in cathedra ponti-
ac spirituales aurigae, quibus ad regendum in hujus ficali XVII annis sedit. Hic a puero monachus, in
sseculi stadio divinitus habenae commissa! sunt Ec- lege Domini valde studiiit, multumque fervidus
clesia?. Sic ex bono usu in tantum Beccenses co3- propter justitiam multas persecutiones pertulit.
nobitse studiis litterarum sunt dediti , et in qua;- Passim per orbem apostolica edicta deslinavit, et
stione seu prolatione sacrorum senigmatum utiliumve nulli parcens coelestibus oraculis terribiliter into-
sermonum insistunt seduli, ut pene omnes videan- nuit, omnesque ad nuptias regis Sabaolh minis
tur philosophi, et ex collocutione eorum etiam qui precibusque invitavit. Poscenti papa; venerandus
videntur inter eos illiterali, et vocantur rustiei, Ilugo Cluniacensis abbas Odonem pra?fati monaste-
possint ediscere sibi commoda spumantes gramma- rii priorem, qui Remensis Ecclesise canonicus fue-
tici. Afl'abilitate mutua et charitatis dulcedine in rat, cum aliis idoneis creuobitis Romam transmisit;
Domini cultu gaudent, et infatigabili religione, ut quos papa velut a Deo sibi missos adjutores ovanter
vera docet eos sapientia, pollent. De hospitalitate suscepit. Odonem nempe praecipuum sibi consilia-
Beccensium sufflcienter eloqui nequeo. Interrogati rium elegit, et Ostiensi Ecclesia; pontificem consti-
Burgundiones et Hispani, aliique de longe seu de tuit; cujus sedis praerogativa est aRomano electum
prope adventantes respondeant, et quanta benigui- clero suscipere, et papam benedicere. Alios quoque
tate ab eis suscepti fuerint, sine fraude proferant, monachos papa, prout ratio dictabat, promovit, et
eosque in similibus imitari sine fictione satagant. diversarum ecclesiarum tutelae digiiiter prsefecit.
Janua Beccensium patet omni viatori, eorumque Defuncto Ernaldo Cenomannorum episcopo, Guil-
panis nulli deuegatur charitative petenti. Et quid lelmus rex disit Samsoni Bajocensi capellano suo :
plurade eisdem loqwar? Ipsos in bonis perseveran- Cenomaiiennsis episcopatus sedes suo viduata est
les custodiat, et ad portum salutis incolumes per- antistite, in qua, volente Deo, le nunc volo subrogare.
ducat, qui gralis coepit, peragitque bonum quod in Cenomannis a canina rabie dicta, urbs est antiquu,
eis coruscat t\ ct plehs ejus finitimis est procax et sunguinolenta,
Gerbertus Fontinellensis et Ainardus Divensis ac dominisquc suis scmper contumaxet rebellionis avida.
Durandus Troarnensis; quasi tres stellae radiantes Ponlificales igitur habenas tihi traderc decerno, quem
in Urmamenlo coeli , sic isti tres archimandrit;e a pueritia nulrivi et amavi sedulo, ct nunc inter ma-
multis modis rutilabant in arce Adonai. Religione ximos rcgni mei proceres sublimare desidero. Sam-
el cLaritate, multiplicique peritia pollebant, studio- son respondit : Secundum apostolicam tradilioncm
que divina; laudatiunis in templo Dei jugiter inhia- oportet episcopum irreprehensihilein esse. Ego autem
banl. Inter praecipuos cantores scientia musicee in omni vita mea swn valde reprchensibilis, omni-
artis ad modulandum suaviler potiti sunt, et dulci- busque mentis et corporis ante conspectum Dcitatis
sonos canlus antiphonarum atque responsoriorum sum iiolhdus flngiliis, nec tantum dccus contiwjerc
edidcrunt. De sumnio Rege, quem laudant cheru- possum pro scekribus meis miser et despicabilis.
,
bim et scraphim et omnis militia calorum; de in- Rex dixil Callidus es et perspieaeiter vides quod lu
:
rite peccatorem te confiteri debes. Fixam tamen

tacta Virgine Maria, qute nobis peperit Salvatorem in
sa!cuIorum ; de angelis et apostolis ac marlyi-Jbus; te stalui sententiam, ncv a te statutum comellam,

de confessoribus ac virginibus mellilluas laudes es quin episcopatum suscipias, aul alium, qui pro tc
prxsul fiat, porriijas. His audilis, gavisus Samsoii ^ spectanlium appareat, solita tameu lluctuatione et
ait : Nunc, dominc ini rex, optimc loculus es, et ad iustabililate sua navigantes territat; sicprffisens sat-
hoc agcndum, adminiculantc l)co, me promplum in- culum volubililate sua jugiter vexatur, innumeris-
vetiies. Ecce in capella twi ist quidnm pauper cle- que modis trislibus seu lajtis evidenter variatur.
ricus, sed nobilif el bene moriijeratus. Hiiir prxfu- Intcr protervos nmndi amatorcs, (juibus ipse mun-
latum commenda in Dei timore, quia diijnus cst. ut dusuon sufficit, immanis altercatio sippe oritur et
sestimo, tali honore. /legi autem percunctanti (juis in immensum crescit. Et dum quisque superior
esset, Samson respondit : llocllus dicitur et est ge- csse, ;pnuilum(iue suum proterere nititur, «quitatis
nere Brito; sed humilis est et revcra bonus homo. immemor legem Dei transgreditur, et pro adipis-
Mox, juhentr rego, lloellus accersitur ignarus adbuc cendo quod unusquisque ambit, humanus cruor
ad quid vocaretur. Cunique rex juvenem in humili crudeliter effunditur. Hoc hislorcorum antiqui codi-
habitu macilentum vidisset, despexit; et convcrsus ces copiose referunt, hoc moderni rumores per vi-
ad Samsoueni, dixit Istcne csl quem tu tantopcrc
: cos et plateas indesinenter asseruul; unde quidam
prsefers? Samson respondit : Etiam, dominc. Ilunc ad prffisens h-etantur, alii nihilomiuus llent et con-
sine dubio fidcliter cffero, hunc mihi meique simili tristantur. De casibus hujusmodi qusedam inhoc
bus jurc prBepono. Mitis cst et benignus, inde marjisD noilvo libello breviter tetigi, et veraciter adbuc
prsesulatu dignus. Pro macie corporis non sit con- addere libet alia, prout a senioribus didici.
temptibilis. Humilis hahitus gratiorem eum ussignat Herberlus Cenomauuorum comes ex prosapia, ut
sapientibus. Ad exteriora tantum non respicit Dcus, fertur, Caroli Magni originem duxit, et vulgo, sed
sed intuetur ea quse latent intrinsecus. Rex igitur parum Latine, cognominari Evigilans-Canem pro
prudens, sapientis verba intente percepit, et saga- ingenti probitate promeruit. Nam post mortem Hu-
citer examinare ccepit. Diltusas autem cogitationes gonis patris sui, quem Fulco senior sibi violenler
suas in se reversus rationis ligamine paulatim res- subjugarat, in eumdem arma levans nocturnas ex-
trinxit, nominatumque clericum statim ad se ac- peditiones crebro agebat, el Andegavenses homincs
cersiit, eique curam et saeculare jus Cenomannensis et canes in ipsa urbe vel in munitioribus oppidis
episcopatus commisit. Decretum regis clero insi- terrebat, et horrendis assultibus pavidos vigilare co-
nuatum est, et pra;fati clerici bonoi vitai teslimo- gebat.
nium ab his qui noverunt ventilatum est. Pro tam Hugo Olius Herberli, postquam Alannus Britanno-
pura el simplici electione devota laus a fidelibus rum comes a Normannis in Normannia impotiona-
Deo ri^ddita esl, et electus pastor ad caulas ovium /•> tus occubuit, Berlani ipsius relictam, Thedbaldi Blc'
,„„
suarum ab„1, „„: .1 __1- ..•
episcopis et reliquis fldelibus, quibus
r,J ,M •. ^ ^_ :.
sensuim comitis sororem,
•
in conjugium accepit;
. • •
hoc a rege jussum fuerat, bonoritice perductus est. quaj filiumnomine llerberlum el tres filias ei pepe-
At ille non minus obslupuit in fam subita pronio- rit. Una earum data est Azsoni marchiso Liguria>.
tione ad praesulatum, quam David reprobatis a .Sa- Alia nomiue Margarila Rodberto filio Guillelmi du-
muele primogenitis fratribus in provectione ad reg- cis Neustrise desponsata est : quae virgo in tulela
num. Sic Hoellus Cenomannorum prsesul factus ejusdem ducis defuncta est. Tertia vero Joanni, do-
est, et pontiCcali stcmmate per xv annos sancle mino castri quod Flccchia dicitur, nupsil; quffi ma-
perfunctus est. Episcopalem basilicam,
in qua cor- rito suo tres liberos, Goisbertum, Heliam et Enoch
pus sancli Juliani confessoris, primi Cenomanno- peperit.
rum praisulis requiescit, et alia bona opera Eccle- Defuncto Goisfredo Martello fortissimo Andegavo-
siae Dei necessaria condere C(Bpit, et pro temporis rum comite, successerimt ex sorore duo nepotes
opportunitate quae co'pta erant perficero studuit. ejus filii Alberici comitis Wastinensiuni, e quibus
Quo defuncto, egregius versificator Hildebertus suc- Goisfredus, qui simplex et tractabilis moribus erat,
cessit, et fere xxx annis praesulatum laudabilitcr jure primogeniti obtinuit principatum. Guillelmus
quam pra?decessor D autem Normannorum princeps post mortem Her-
tenuit. Basilicam vero episcopii,
ejus inchoaverat, consummavit, et cum ingenti po- berti juvenis ba^reditatem ejus obliuuil, et Goisfre-
pulorum tripudio veneranfer dedicavit. Qui non dus comes Rodberto juveni cum filia Herberti totum
multo post, anno scilicet ab Incarnationc Domini honorem concessit, el hominium debitamque fide-
H2o, indictione iv, ut Gisleljferlus Turonensis ar- litatem ab illo in pra?sentia patris apud Alencioncm
chicpiscopus cum Callisto II papa Roma; obiit, sub recepit. Non multo post Fulco, cognomento Richi-
Hunorio papa, metropolitanam sedem Turonica; nus, coiitra Goisfredum fratrem dominumque suum
urbis, sancta Ecclesia precibus et jussis cogente, rebellavit, eumque per proditionem cepit, ct plus
ascendit, ibique laudabilibus studiis et aclibus ad- quam XXX annis in carcere Cbinonis castri clau-
buc iiisistit. sum tenuit. lii tanta permutatione res mundan;e in
-WIH. Ilrbertus Cenomannorum comes. Cenomannise Andegavensi provincia et in oonfiniis ejus lurbatae
turbamenta. sunt, et proccres patrin; ad diversa studia prout
Sicut mare nunquam tutuni certa soliditate quies- quemque propria voluntas agitabat, conversi
cit, sed inquii;tudiue jugi tuibatum morc suo de- sunt.
Uuil, el (]uaaivis aliquando trauquUlum oblulibus Fulcone uimium uiaiito ([uud .Normanui Ceuo-
340 HISTORIA ECCLESIASTICA, — PARS II. — LIB. IV. 3bO
maniiis imperarent, et consulatum sui jiiris, iHo A surgere conatus est. Tunc oi Joannes do Flocchia
noleute, possiderent, seditiosi cives et oppidani con- potontissimus Andegavorum preecipue infensus erat,
fines, gregariique miiites in exteros unanime consi- quia Normannis adhairebat. Qai, ubi pra;fatum co-
liuni inount, arcem urbis et alia munimina virili- mitem cum ferratis agminibus festinare super se
ter armati ambiunt, et Turgisum de Traceio, Guil- pro certo coraperit, confojderatos sibi affines expe-
lelmumque dc Firmitate, aliosque regis municipes tiit, auxiliumque Guillelmi regis requisivit et im-
expugnant et ejiciunt. Quosdam fortiter sibi resis- pelravit. Nam rex impiger Guillelmum de Molinis
tentes perimunt, aliosque vinculis crudeliter inji- et Rodbertum de Veteri-Ponte, aliosque fortissimos
ciunt, et cum libertate talem de Xormannis ultio- et multoties probatos bellatnres Joanni destinavit;
nem triumphantes assumunt. Deinde regio tota quos ille ad defendenda cuni satellitibus suis oppida
perturbatur, et ibidem Normannica vis offuscatur, sua diligenter composuit. Hoc audiens Fulco ve-
ac pene ab omnibus quasi generalis lues passim im- hementer doluit, el undecunque contractis viri-
pugnatur. Goisfredus Meduanensis aliique optima- bus caslrum Joannis obsedit. Hoellus quoque co-
tesCenomannorum pari conspiratione contra Nor- mes cuni multitudine Britonum Fulconi suppe-
mannos insurgunt ; aliqui tamen, licet pauci, pro tias venil, et cum eo Joannis vim et opes acri-
variis eventibus et causis Guillelmo regi favent et B ter coactare studuit. Guillelmus autem rex, ut tan-
obediunt. tam multitudinem gyrasse suos agnovit, regali
Magnanimus rex Guillelmus, diris rumoribus de edicto Normannos et .\nglositerum excivit, aliasque
Inicidatione suorum auditis, iratus est, ac ad com- sibi subditas gentes ut fortis magister militum con-
pescendam bostium invasionem, et proditorum re- globavit, ac,'utferunt, sexaginta millia equitum con-
bellionem armis meritam ultionem facere molitus tra hostiles cuneos secum eduxit. Andegavenses vero
est. Regali jussu Normannos et Anglos celeriter as- et Britones, comperto regis et agminum ejus ad-
civit, et multas armatorum legiones in unum conventu, non fugerunt, sed potius Ligerim lluvium
glomeravit, prudenter ad bellum milites peditesquc audacter pertransierunt, et transvecti, ne timidiores
cum ducibus suis disposuit, et cum eis Ceuoman- spe fugiendi segnius prailiarentur, scaphas suas de-
nensem pagum terribilis adivit. In primis Freder- struxerunt. Dum utraeque acies ad ambiguum cer-
naicum castrum cum phalange sua obscdit, ibique tamen pararentur, horribilesque pro morte et mi-
Rodberto de Belesmia cingulum militite prsecinsit. seriis, qua", mortem reproborum sequunlur, timores
Hubertusautem oppidanuspacem cum rego pepigit, mentibus multorum iugererentur, quidam Romanai
castra sua Fredernaicum et Belmontem reddidil, ei- Ecclesiaj cardinalis presbyter et religiosi monachi
p
que aliquanto tempore postmodum servivit. Ueindo divino nutu adsunt, principes utriusque legionis
rex Silleium obsedit, sed castrensis herus regem divinitus animati adeunt, obsecrant et redarguunt.
supplex expetiit et optatam pacem impetravit. Regi Viritira ex parte Deibellum prohibent, admonendo
nimirum cum nimia virtute properanti nullus aude- et rogando pacem suadent. Gratanter hisjunguntur
bat resistere, sed omnes oppidani ac pagenses cum Guillelmus Ebroicensis et Rogerius, aliique conii-
cleriois et omnibus religiosis paciflcum marchionem tes strenuique optimales; qui, sicut erant prompti
decreverunt digniter suscipere, ejusque ditioni le- et audaces ad legitimos agones, sic nimirum per-
gitimai gratanter colla submittere. Tandem rex Ce- horrebant per superbiam et injustitiam subire con-
nomannis venit, pluribus catervis urbem obsedit, llictus detestabiles. Veredariis itaque Christi pacis
edicla regalia suis opportune inliniavit, et urbanis semina serentibus, ambitiosorum tumor conquiescit
imperiose mandavit ut prudenter sibi consulerent, nimius et formidantium timor paulatim decrescit
et urbem ante assultus et ca;des atque concreniatio- pallidus. Multa demum consilia liunt, diversi trac-
nes sibi cum pace redderent. In crastinum autem, tatus aguutur, verba verbis objiciuntur; Deo ta-
accepto salubri consilio, cives egressi sunt, et sup- meu vincente, legati pacis utrinque suscipiuntur.
plices regi claves civitatis detulerunt, seseque dc-D Rodberto juveni, regis fiho, comes Andcgavensis
dentes, a rege benigniter suscepti suut. Reliqui Cenoraannense jus concedit cum toto honore quem
voro Cenomannenses territi sunt, ut tantam inun- idem a comite Herberto cum Margarita sponsa sua
dationem immanis exercitus per fiues suos ditlundi suscepit. Denique Rodbertus Fulconi debitum ho-
viderunt, jamque suos complices et fautores defe- magium, ut minor majori legaliter impendit. Joan-
cisse ante facieni probatissimi bellatoris noverunt. nes autem aliique Andegavenses qui hactenus ,
Ipsi quoque pacis legatos victori destinaverunt, et pro rege contra consulem rebellaverant, principi
datis ab utrisque dextris, ipsi regalibus signis sua suo reconciliati sunt, et Cenomannenses nihilomi-
vexilla gaudentes associaverunt, et exinde in domo nus, qui contra regom pro comite insurre.veranl,
suaet sub vite sua niorari et ludere, si libet, quietc pacificati sunt. Sic, gratia Dei mitigante, corda
permissi sunt. principum , reatus pffiuitentium utrobique iuduiti
Pacatis ilaque sine magno discrimine Cenoman- sunt, ct benevolfe plcbes, serena pace tempestuosam
nensibus, et pacifice sub Guillelmi regis ditione de- nigredinem tumultuum procul pellente, palani I;e-
gentibus, Fulco comcs noxio livore noquiter infec- tata; sunt. Hcec nimirum pax, qua; intcr regcm et
lus est, ut contra quosdam Normannis faveutes iupra;fatuui comilcm in loco, qui vulgo Blaucalauda
,

vel Brueria dicitur, facta est, luniii vita regis ai ^comitcw, Eduardi reijis neiwtcm, citin Biuta uxorc
profectura utriusquc provincia! permansit sua, Falesix hospitavit, et ncfavia potione simul
XIX. Comitum liogerii Hcrfordcnsis et Radulft Nor- nmhos una nocte peremit. Conamtm quoqxtc strenuis-
thwicensis rebcllio in Guillclmum irgcm. Suppliciuin simum consulem veneno infecit, qucm mortuum Uri-
comitis Guiillevi. titnnia tola jiro ingcnti probitalc incffnbili htctu dc-
Veruin eodem tenipore aiia tempestas gravissima jkvil. llxc et alia multa erija coijnatos et afftncs suos
orta est, quee smva nimis et damnosa multis in An- scelera Gitillelmus peregit, qui supernos et compares
glio facta est. Duo potentissimi Anglorum comites, tiostros adhuc similia perpetrarc non desistit. Nobik
Rogeiius Ilcrfordensis et sororius ejus Radulfiis reijnuin Aivjlix-lemcrc invasit, gcnuinos hxredesin-
Nortlnvicensis pariter decreverunt ut palam reliel- juste trucidavit, vel in exsilium cmdeliter pepulit.
larent, et, principatu Anglia; Guillelmo regi sub- Sitos quocjue adjutores, per quos super omne genus
repto, sibi jus, imo lyrannideni assumerent (G7). suum sublimatus non ut dccuisset honoravit; scd
est,
Caslella igitur sua ccrtatim obfirmunt, arma prre- multis, qiti sanguinem suum in cjus satellitio fude-
paraul, milites aggregant, vicinis et longimjuis, in ruiit, ingratus cxtitit, et pro frioolis occasionibus iid
quibus confidebaut, legatos suos frequenter desti mortem usque velut hostes puniit. Vulneratis victori-
nant et in suum adminiculuni quoscunque possuntD ''"•'' slcriles fundos ct hostium ilepopulatione tlesolatos
promissis et precibus iiivitant. Consideratis rerum donavit, ct eisdcin postmodum restattralos, avaritia
pcrmutalionibus el temporum opporlunilatibus, di- cogcnte, abstidil scti miiioravit. Omnibus iijitur est
cuut sibi confucdcratis ct assentanlibus : Citncti sa- odio, et, si pcrirct, multis csset gaudio. Eccc major
Xnentes dcfiniunt congraum tempus prsestolandum essc, pars exercitus trans pontum moratur, assiduisqitc
et dttm tempus adesl gratuin et habile, famosum opus bellis acriter occtipalus dctinetur. Angli sua solttm-
a probis insiyniter iiichoari dcberc. Ad regni decus ob- modo rura colunt; conviviis ct potationibus, non prx-
tinendum tempus nunquam vidimus magis idoneum, liis intendunt; summopere tamen pro suorum exitio
quam nunc confcrtur nobis per ineffabile Dei donum. parentum ultioncin vidcrc concupiscunt. Hffic et bis
Degener, utpote nothus, esl qui rcx nuncttpittur , ct similia seditiosi dicentes, et sese ad concupitum
iii propatulo divinilus inonstratur quod Deo displicet, nefasomnimodis coborlantes, Guallevum Norlbam-
dum talis herus regno prxsidet. Transinarinis con- comitem ad coUoquium accersiunt, ct multis
tonia;
flictibus undique circumdutur, ct non solum ab ex- eum modis tentantes lalia promunt Ecce peropta- :
tcrnis, sed eliam a sua prole impttr/nalur, et a pro- tum tempus, o strenue vir, modo vides, ttt tibi rccu-
priis alumnis discrimina dcserittir. Uoc peres cxemptos honorcs, nu-
inter ejits p et itcciipas injuriis libi
nequitix promeruerunt, qux per totum orbem nimis per illatis debitas ulliones. Acquiesce nobis et indesi-
propalatse sunt. Nam ipse Guillelmum Guarlenguin , nenter infixre, et tcrtiain partein Anglix nobiscum
Moritolii comitcm pro uno vcrbo cxhxrrdavit, et de sine dubio poteris habere. Volumus eiiim ut stalus
Neustria penitus effugavit (68); Gualterium Vonlrsii regni Albionis redintegretur omnimodis, sicut olim
(67) Henricus Hunlindoniensis hujus conspiratio- (68) Idem

testatur Guillelmus Gemeticensis, lib.
nis tempus assigaat Willelnii regis anno nono, in-
: Vii, cap. Tempore, inquit, quo Willelmus du.v
33 :
quit, id est Christi 1075, Hadulfus cui rex consula- disponehat Angliam adire et armis eam sihi vindi-
tum Eslangtiu: dederat. reijem a rcgnu cjjiellere prss- care, auda.v Chuna7tus comes Brilannise nisus est
cogilavit, consilio Waltef consulis et Rogerii qui fuit eum, missa legatione hujusmodi, terrere : « Audio te,
filius Willclmi filii Osherni , cujus sororem ronsul inquit, nttnc vetle trans mare profivisci et Ani/li.v
prwdiclus duxil, et in ipsis nuptiis hanc prodilionem libi regnum nancisci : Rohertus aulein dux Norinan-
prolocuti sunt. Rogerius Hovedenus Anno 1071 quo : norum, quem tu fingis esse patrem tuum, iturus in
Hildehrandus papa [Romanum] concilium celehravit, Hierusalem, Alano palri meo, consobrino scilicet suo,
Hogerius comes flerefordensis, filius Willelmi comi- cummendavit omnem suam hxreditatem. Tu aulem
lis Estanglorum, comili Radulfo conlra pr.vceplum cum camplicihus tuis Alanum palrem meum, apud
regis Willelmi sororem suam conjuyem Iradidit, nup- Winmuslerium (Fiscannum) in Narmannia veneno
tiasque magnificas cum plurima inuHitudine oplima- D peremisti, el lerrain ejus quam cgo {quia puer eram)
tum... celehranles. magnam conjurationem, plurimis possidere nequiham, invasisti. Nunc igilur aut mihi
assentienlibus contra reijem Willelmum fecerunt
, debilam redde Normnnniam, aut ego libi lolis viribus
comitemque Watlheofum suls insidiis prseventitm sccuin bcUum inferam. » His
Wiilelinus du.r ali-
audilis,
conjurare cnmpulerunl. Adde Willelmum Malmes- quunlutum territus est; sed inox eum Deus, frustratis
buriensem De ijestis rcgum .inglorum, lib. iii Radul- : inimici minis , eripere dignatus est. Unus enim ex
fus de Wahcr, inquit, eral per donum rcgis romes proceribus Brilonum, qui ulrique comili juraverat
IVorllifulki el Hrilo cx pnrle, dislorli ad
.Sulhfullci, fidelilalcm et hujasmodi legalionem inler eos ferebat,
omne bonum animi. quud coynatam regis, filiam
Is liluum Chuningi, et hahenas atque chirotecas inlrinse-
Willelmi filii Osbcrni dcsponderal , majura Justu
, cus tinivil veneno : eral quippe vuhicularius Chuningi.
menle metiens, tgrannidem ailoriri medilahaUir. Ita- Titnv idem vomes Britonum in Andcgavcnsi comilatu
que ipso nupliarum die magnis apparatihus cuiivicium Caslellum-GunlMrii ohsederal. el uppidanis militibus
agitalum... ehriis convivis el vinu tumcnlihus amplo sese illi dedentihus, suos intrumillebal. Inlerea Chu-
vcrhorum amhilu propusilum suum aperil. Illi, quia in niiigus rhirulecas suas incaute induil, tavtisque hahe-
eorum animo prse pulu omnis rnliu caliijahal, ingenli nis, manus ad eos lcvavit : cujus taclu venenn infeclus
plausu dicenti acclamanl. Ibi Rogerius comes Herefor- est, et paulo pust, omnihus siiis lugentibus, defunctus
densis uxoris Radulfi frater, ihi Weldeofus, ibi prseest.
terea quamplurimi in nevcm rcgis conjurant. iD., lib. IV, p. 593.
Dom RouguET, lib. iv, p. 593.

3S3 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 354
fuit tempore Eduardi piissimi regis. Unus ex nobis \ fortitudine et industria militari conoborant , et
sit rcx, et duo sint duces; et sic nobis tribus omnes crebris assultibiis variisque niachinationibus inclu-
Anglici subjicientur honores. Guiltelmus innumeris sos hostes circumdant, et per tres menses inipor-
bellorum ponderibus tram mare praegravatus est, et tune premunt et fatigant. Vindes deforis exercitus
pro certo scimus quod in Angliam ulterius rediturus quotidie crescit et confortatur, et copia viclus,
non est. Eia, nvbilis heros, consultus obscrca tibi ge- aharumque rerum eis, ne deflcientes abscedant,
nerique tuo commodissimos, omnique genti tux, qux abunde administratur. Radulfus autem de Guader,
prostrata c$t, salutiferos. ut sese sic inclusione constrictum vidit, et nullum
Guallevus respondit : Maxima in lalibus negotiis adjutorium a suis comphcibus speravit, raunitio-
cautela necessnria est, et integra fides in omnibus nem suam Gdis custodibus caute commisit, et ipse
gentibus ab omni homine domino suo scrvanda est. proximum mare ingressus Daciam pro auxiliis na-
Guillelmus rex fidem meam, ut mujor a minori, jure vigio adiit. Interea vicarii regis Guilleknus et Ri-
recepit, ac ut ei semper fidelis existerem, in matri- chardus municipes oppidi ad deditionem coarctant,
monium mihi neptem suam copulavit. Locuplctem et regem cito, missis trans pontum nuntiis, pro
quoque comitatum mihi dowivit, et intcr suos fami- supra scriplis motibus aecelerant ut velociter redeat
liares convivus connumeravit. Et tanto principi qua- B ad sui tuitionem regui obsecrant.
liter infidus esse queam, nisi penitus mentiri velim Impiger igitur rex, ut legationes suorum audivit,
fidem meam? In multis notus sum regionibus, et mag- Normannicas et Cenomannicas res provide dispo-
num, quod absit! fiet dedecus, si publice divulger ut suit, et, omnibus optime locatis, in Angliam cele-
proditor sacrilegus. Nusquam de traditore bona can- riter transfretavit. Qui, postquam omues ad curiam
tio cantata Omnes gentes apostatam et prodito-
est. suam i'egni proceres convocavit, legitimos heroes
rem sicut lupum maledicunt, et suspendio dignum et in fide probatos blandis affatibus laetificavit ; re-
judicant et opprimunt, et, si fors est, patibulo cum beUionis autem incentores et fautores cur malleut
dedecore multisque probris affigunt. Achitophel et nefas quam justitiam rationabiliter interrogavit.
Judas traditionis scelus machinati sunt, parique Custodibus regi pacificatis Northguicum redditum
suspensionis supplicio, nec ca:lo nec terra digni, se- est, et Radulfus de Guader comes Northguici de
metipsos peremerunt. Angliea lex capitls obtrunca- Anglia perpetuahter exhfereditatus est. Expulsus
tione traditorem multat , omnemque progeyiiem ejus itaque cum uxore sua Britanniam repetiit. Ibi Gua-
naturali hsereditate omnino privat. Absit ut mea no- der et Monsfortis optima castella ejus ditioni sub-
bilitas maculetur proditione nefaria et de me tom p jacent ,
quK liberi ejus hsereditario jure usque
turpis per orbem publicetur infamia. Dotninus Deus' hodie possident. Ipse autem post multos annos,
qui David de mayiu Golix et Saulis, Adadezcr et tempore Lrbani papa;, crucem Domini suscepit, et
Absalom potenter liberavit, me quoque de multis cum Rodberto secundo Normannorum duce contra
pericuUs in mari et in arida gratuito eripuit. Turcos Jerusalem perrexit, et in via Dei poenitens
Ipsi me fideliler commendo, et in ipso fiducia- et peregrinus cum uxore sua obiit.
liter spero qaod traditionem in vita mea non fa- Rogerius vero de Britolio comes Herfordensis ad
ciam, tiec angelo Satanx similis efficiar per aposta- curiam regis vucatus venit, et inquisitus manifes-
siam. tam toti mundo proditionem negare non potuit.
Radulfus igitur Brito atque Rogerius hcec audien- Igitur secundum leges Normannorum judicatus est,
les valde constristati sunt, eumque conjuratione et, amissa omni hajreditate terrena, in carcere re-
terribili ne consiUum eorum detegeret constrinxe- gis perpetuo damnatus est. Ibi etiam regi multo-
runt. Non muUo post conjurata rebellio per regio- ties detraxit, et contumacibus actis implacabihter
nes Anghse subito erupit, et manifesta contradictio regem oftendit. Nam quondam, dum plebs Dei pas-
contra regales ministros late processit. Guillelraus chale festum congrue celebraret, et rex struclum
itaque de Guarenna et Ricardus de Benefacta, fiUus D pretiosarum vestium Rogerio comiti per idoneos
Gisleberti comitis, quos rex praecipuos AngliEe jus- satellites in ergastulo mitteret, ille pyram ingentem
titiarios constituerat in regni negotiis, rebellantes ante se jussit praeparari, et ibidem regalia orna-
convocant ad curiam regis. lUt vero prseceptis eo- menla, chlamidem, sericamque interulam, et reno-
rum obsecundare contemnunt; sed proterviam pro- nem de pretiosis pellibus peregrinorum murium
sequi conantes, in regios satellites prfeliari ehgunt. subito comburi. Quod audiens rex, iratus dixit :
Nec mora, Guillelmus et Ricardus exercitum An- Multum superbus est, qui hoc mihi dedecus fecit, sed
gliee coadunant, acriterque contra seditiosos in per splendorem Dei de carcere meo in otnni vila tnea
campo, qui Fagaduna dicitur, dimicant. Obstantes non exibit. Sententia regis tam fixa permansit, quod
vero Dei virtute superant, et,omnibus captis, cu- nec etiam post mortem regis ipse nisi raortuus de
juscunque conditionis sint, dextrum pedem, ut no- vinculis esiit. Rainaldus et Rogerius fiUi ejus,
tificentur, amputant. Radulfum Britonera ad cas- optimi tirones, Henrico regi famulantur, et cle-
trum suum fugientem persequuntur, sed compre- mentiam ejus, quse tardissima eis visa est, in du-
hendere nequeunt. Conglobata deinceps multitu- ris agonibus prfestolantur.
dine, Northguicum obsident el impugnant, socios Vere gloria mundi ul flos foeni decidit et arescit,
38!i ORDERICl VITALIS 356
ac vehit fiimus deficil et transit. Ubi est Guillelmus ^pro hcrili exitio perculerit, nec aperta delatione
Osberni filius Herfordensis comes et regis -vica- scelerosam factionem detexerit. Nec mora Gualle-
rius Normannia?, dapifer et magister militum bel- vas a Normannis, qui evasionem ejus valde time-
licosus? Hlc nimirurn prinnis et maximus oppressor baul, sibiquc prwdia ejus et largos honores adipisci
Anglorum fuit (09), et enormem causam per temeri- cupiebant, cxlra urbem Guentam, mane, dum ad-
tatem suam enutrivit, per quam multis millibus huc populus dormiret, ductus est in monteni, ubi
ruina miseree morlis incubuit. Verum justus judex nunc ecclcsia Sancti /Egidii abbatis ct confessoris
oiunia videt, et unicuique prout merelur digne conslructa est. Ibi vestes suas, quibus ut consul
redhibet. Proh dolor! ecce Guillelmus corruit, au- honorilice indutus processit, clericis el pauperibus,
dax allilela recepit quod promeruit. Ut multos qui forte aderant ad hoc spectaculum, devote dis-
-ense trucidavit, ipse quoque ferro repente interiit. humoque procumbens, cum lacrymis et
tribuil,
Denique postejus occasum antequam lustrum com- Dominum diutius exoravit.

singultibus
pleretur annorum, spiritus discordiae filium ejus Cumque carnifices trepidarent ne cives exciti pr«-
et generum contra dominum suum et cognatum ceplum regis impedirent, et tam nobili corapatriola-
hostihter excivit, qui Sichimitas contra .\biraelech. suo sutTragantes regios lictores trucidarent : Surge,
quem occisis lxx fiHis Jerobaal sibi praefecerant, B inquiunt prostrato comiti, ut nostri compleamiis
comraovit. jussum dotnini. Quibus ille ait : Paulisper exspectatc
En veraciter a mc descripta est offensa, pro qua propler omnipotentis Dei dementiam, snltem ut di-
Guillehni progenies eradicata sic est de .\nglia, ut cam pro me el pro vobis Orationem Dominicam. His
nec passum pedis, nisi fallor, jam nanciscatur in autem permittentibus surrexit, el flexis tantum ge-
illa. nibns, oculisque in coelum fixis et manibus tensis,
Guallevus comes ad regem accersitus est, et per Pater noster qui es in ccelis, palam dicere coepil.
delationem Judith iixoris suae accusatus est, quod Cunique ad extremum capitulum pervenisset, et
proedictae proditionis conscius et faulor fuerit, do- 7ie nos inducas in tenlalionem dixisset, uberes la-
minoque suo infidelis exstiterit. Ille autem intre- cryraae cum ejulatu proruperunt, ipsumque preces
pidus palam recognovit quod proditorum nequissi- incoeptas concludere non permiserunt. Carnifex au-
mam voluutalem ab eis tam
audierit; sed eis in tem ullerius praestolari noluit, sed mox, exempto
uefanda re nuUum omnino assensum dederit. Super gladio, fortiter feriens caput comitis amputavil.
hac confessione judicium indagatum est, et censo- Porro capul, postquam prsesectum fuit, cunctis qui
ribus inter se senticntibus per plures inducias n aderant audientibus, clara et articulata voce dixit :
usque in annum protelatum est. Interea prsefatus Sed libera nos a malo. Amen. Sic Guallevus comes
heros apud Guentam in carcere regis erat, el mul- apud Guentam u Kalendas Maii mane decollatus est,
tolies peccata sua deflebal, quae ibidem religiosis

ibique in fossa corpus ejus viliter projectum est,
episcopis et abbatibus sa^pe flens enarrabat. Spatio

et viridi cespite festinanter coopertum est. Exper-
itaque unius anni juxta sacerdotum consilium poj- gefacti cives compertis rumoribus valde conlristali
nituit, centum quinquaginta Psalmos

et quotidie
sunt, virique cum muheribus ingentem planctum de
David, quos in infantia didicerat, in oratione Deo casu Guallevi comitis egerunt. Post quindecim dies,
cecinit. Eral idem vir corpore magnus et elegans,

rogatu Judith et permissu regis, Ulfketelus Crulan-
largitate ac audacia raultis raillibus preestans, de-

densis abbas venit, el cadaver, quod adhuc inte-
votus Dei cultor, sicerdotum et omnium religioso-

grum cum recenti cruore, ac si tunc idem vir obiis-
rum supplex auditor, Ecclesiae pauperumque benig- set, crat, sustulit, ac in coenobium Crulandense cum
nus amator. Pro bis et multi? aliis charismatibus,
magno luctu multorum detulit, et in capitulo mo-
quibus in ordine laicali specialiter fruebatur, a
nachorum rcverenter sepelivit.
suls et ab exteris, qui Deo placita diligere norunt, XX. Vita Guthlaci eremitie.
multum diligebatur, et ereplio ejus a vinculis iuD Nunc mihi libet huic opusculo nostro quamdam
annua procrastinatione omnimodis expetebatur. abbreviationem insercre, quam, rogante venerabili
Denique proevalens concio aemulorum ejus in curia Vulfino priore, nuper feci de vita S. Gulhlaci ere-
regali coadunata est, eumque post multos tractatus mit».

reum esse raortis definituni esl, qui sodalibus de Felix quidam, Orientalium Anglorum episcopus,
morte domini sui tractantibus consenserit, nec eos natione quidem Burgundus, sed sanctitate veneran-
(«9) Notitia fundationis monasterii B. Mariae de proceres audientes valde garisi, fidem dederunl ei ut
Lira idem astruit Cum dux Fiormannorum WiUel-
: qund ipse diceret omnes concederenl. Ingressus aulem
mus consilium peliissel, el omnes barones Xorman- anlc cos cnram luce, dixit : « Pardlus sum in hac
nise ad Angliam coniiuirendam audisset unanimes, expedilione cum meis omnibus profici.ici. » Oportuit
gavisus est valde. Quibus ad consiliandum se ilcrum ergo omnes ?,'ormannorum principes verbum ejus pro-
euntibus Willelmus Osberni dapifer ducis interfuit, scqui, sicul promiscrant ei. Inler inslrumenta Novx
gui gravissimum iter ad Angliam capesccndam gen- Gall. Chrislianx, t. XI, col. 123.
tcmque fortissimam Anglorum perhibens, rontra pau- Dom BouQUET, lib. iv, p. 593.
cissimos in Angliam ire rolenlcs acerrime liligat. Quod
3b7 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 358
dus, edidit gesta sanctissimi anachoretae prolixo et i^ bus et crebris insularum nemoribus et flexuosis ri-
aliquantulum obscuro dictatu, qufe pro posse meo vigarum anfractibus ab austro in aquilonem mari
breviter dilucidavi, fratrum benigno rogatu cum teuus longissimo tractu protenditur. Illic plures
quibus quinque septimanis Crulandiae commoralus inhabitare tentaverant, sed pro incognitis erenii
sum venerabilis Goisfredi abbatis eharitativo jussu. monstris, et diversarum terroribus formarum alram
Occasio loquendi de beato ei'emita sese obtulit habitationem reliquerant. Guthlacus itaque a.'slivis
nostraj narrationiperGuallevum comitem, qui iidus temporibus Crulanda perscrutata, fratres suos et
frater et adjutor exstitil Crulandensis monasterii, magistros, quos insalutatos dimiserat, rcvisere pro-
sicut ex relatione senioreum veraciter inlimabo in fectus esl; iterumque post tres menses cum duo-
calce hujus epitomii. Indubitanter credo quod non bus pueris ad eloctam eremum, viii Kalendas Sep-
minus proderunt fidelibus Cisalpinis sancta gesta tembris, cuni jam ipse xxvi annorum esset, re-
transraarinorum Saxonum vel Anglorum quam gressus est. Tunc S. Bartholomaei apostoli solem-
Grajcorum vel .Egypliorum, de quibus prolixas, sed nitas celebratur, quem socium sibi et adjutorem
delectabiles commodajque collationes crebro lein cunclas adversitates summopere precatur. Quin-
guntur congestse sanctorum studio doctorum. Prae- decim annis non laneis vel lineis, sed pelliceis so-
terea reor quod quanto rex hffic minus olim nostra- B lummodo tegminibus indutus est, et hordeaceo
tibus patuit, tanto charitafis igne ferventibus, et pane ac lutulenta aqua, et ex his parum, post solis
pro transactis reatibus ex intimo corde dolentibus occasum, usus est. Innumeris illum modis Satan
gratiosius placebit. tentavit, et irretire vel de ererao expellere labo-
Tempore Ethelredi Anglorum, Guthlacus
regis ravit.
ex patre Penvaldo ab origine Icetes heri Merciorum Quondam, cum per tres dies incoepti operis
malre vero Tetta natus est. Quo nascente cceleste desperatione lassaretur, en Bartholomseus fidus ad-
prodigium populis palam ostensum est manus enim ; jutor raatutinis -vigiliis instanti palam apparet, et
6 nubibus ad crucem porrecta est, quse aute ostium pra;ceptis spiritualibus trepidanlem confortans,
domus parientis Tettse stare visa est. Post octo dies auxilium ei in omnibus spondet, et in multis ten-
infans baptizatur, et Guthlacus, id est belli munus, tationibus promissa sua fideliter complet.
a tribu, quam Guthlacingas dicunt appellatur. Post Alia die, duo daimones in hominum speciead eum
mitem pueritiam, dum adoleseentiae calorem sen- veniunt, eumque tentantes ut niraium jejunando
sisset et heroum fortia gesta considerasset, aggre- Moysen et Eliam, aliosque .^Jgjptios patres imita-
gatis satellitum turmis, ad arma se convertit, sibi- retur, incitant. At ille psallens in contemptum illo-
^
que adversantium villas et munitiones igne ferro- rum hordeacei panis particula vesci coepit.
que devastat et disperdit, immensisque prtediis di- Aliquando dum vir Dei privilegii precibus intem-
reptis, tertiam partem sponte his quibus ablatuni daimonum undique
pesta nocte insisterel, catervas
est, pro amore Dei remittit. Ueinde transcursis ingredi cellam suam videt. Quem, ligatis membris,
IX annis, in quibus hostes vaide aflliserat cajdibus extra cellam suam ducunt et in canosam paludeni
et rapinis, considerata mortalis vitis fragilitate et imraergunt. Deinde per paludis asperrima loca inter
caducarum rerum instabilitate territus ad se- , densa vepriura viniina asportant, et post dilacera-
ipsum redit, seque, ac si mortem pree ocuUs vide- tionera merabrorum de eremo illum discedere im-
ret discutit, et emendatioris vitce viam aggredi sa- perant. Quo nolente, ferreis eura flagris verberant,
tagit. Igilur complices suos relinquit, parentes et ac, post ingentia tormenta, inter nubifera gelidi
patriam comitesque adolescentia; suae pro Christo aeris spatia subvectant, indeque a septeutrionali
contemnit et xxiv anno abrenuntians
setatis suse plaga innuraeris dwmonum turmis adventantibus
sseculi porapis Ripaduun monasterium adut, ibique usque ad Tartari fauces rainant. Tunc Guthlacus,
sub abbalissa nomine Elfdrid tonsuram habitum- visis gehennse poeuis, terretur, sed, minisdaeraonura
que clericalem suscepit. Postea ab ebrietate omni- J) conteniptis, ad Deum medullilus suspirat. Nec rao-
que lascivia toto nisu declinavit, omnique honestati ra, S. Bartholomaeus coelesti luce splendidus illi
et religionipro humanoposse studuit. Perbiennium adest, et cum magna quiete ab ipsis hostibus re-
sacris litteris et monasticis disciplinis imbutus est, duci ad propriam sedera jubet. Illi vero gementes
sed his tantum contentus non est. Nara eremiticae apostoli jussis obsecundant, et angeli gaudentes
vitae singulare certamen arripere conatus est, ubi dulciter ei obviara cantant : Ibant sancti de virtule
cura hoste cominus luctalus est. invirtutem (Psal. lxxxiii, 8).
Adepta tandera a senioribus licentia, a quodam Multoties et multis modis dajmones Gulhlacum
nomine Tatuvino ad insulara, quae dicitur Crouland, terrere nitebantur, sed ipse, Doraino juvante, illos
scaphula adductus est piscatoria. Est in mediterra- et cuncta molimina eorum frustrabatur. Iraperter-
neis .\ngliae partLbus immensffi magnitudinis acer- ritus in virtutura arce stetit, duros labores in agone
rima palus, qu;e a Grontse fluminis ripis incipit, pertulit, diabolicosqiie conatus pessuradedit. Tem-
nunc slagnis, nunc flactris, interdum nigris latici- pore Coenredi regis Merciorura, Becelmus (70) cle-
(70) Leg. : Beccelinus. Le PRfivosT.

339 OKDKRICl VITALIS 3C0
ricus ad oecidendum viruni Dei a dcemone slimula- ^ Alios duos fratres, quod binas flasculas celia im-
lus, dum ipsum tonderet, ab eodem iucrepatus est pletas sub palustri sablone abscondisscnt, incrcpat,
cur tantum faciuus in corde gestaret. At illc mox eisque pro tanta viri Dei sagacitate stupentibus et
ut se pran'entuin vidit, erubescens ad pedes sancti ad soluni postratis benignitcr indulsit.
cecidit, scelus fatetur veuiamque precatur, per- Fania de beato (luthlaco longe lateque celeriter
ceptaque indulgenlia se socium illius fore poUi- volante, multi ad eum veniunt diversorum ordinum
cetur. gradus, abbates, monachi, comites, divites, vexati,
Corvus raplam chartulani in raedio stagni dirai- pauperesque de proxirais Merciorum finibus et de
sit, nec illam in arundine pendentera aqua raeritis Rritannioc partibus, pro saUitt; corporis aut anima;.
viri Dei lajsit, quam idem scriplori muesto salvani Et quisque id, pro quo fidcliter venerat, salubriter
reddidit. obtinebat. yEgrotusenim remedium,tristisgaudium,
Duocorviin insula degciiles bealo Gulhlaco valde poMiitens consolationem, et quisque anxius perci-
infesli eranl, ita ul quidquid frangere, mergere, piebat alieviationem per viri Dei allooutionem et
diripere contaniinare potuissent, irreverenter intus eflicacem orationem.
forisque damnantes perderent; quos vir Dei pro Obba, comes inclyti exsulis Edelbaldi, dum pcr-
virtute palientia>. benigniter tolerabat. IncultfE soli- B
d agrestia rura graderetur, spin;u lalcntis sub herbis
tudinis volucres et vagabundi coenosaj paludis inculla; telluris lixura in pede lajsus est, ita ut a
pisces ad vocem ejus velut ad pastoremocius nalan- planta usque ad lumbos totum corpus ejus tumesce-
tes volantesque veniebant, et de mann ejus vic- ret, nec eum novus dolor sedere, vel stare, vel ja-
tum, prout uniuscujusque natura indigebat, acci- cere quiete sinirol unde vix Crulandlam pervenit.
;
piebant. Mox virum Dei perductus est, et causa vexa-

ut ad
Pra-sente venerabili viro Wilfrido, duabus hirun- tionis ex ordine relata est, Guthlacus luterio melo-
dinibus gaudenter illum secundum suam naluram tincB, in quo solebat orare, ipsum circumdedit, sta-
visitantibus, et cum cantu bracbiis el genibus, tiraquc dicto citius spinula de pede ejus, velut sa-
pectorique illius considentibus, festucam in venti- gitta ab arcu demissa, resiliit. Eadem itaque hora,
nula posuit, et sic avibus nidum in sua cella desi- omni huraore sedato, seger convaluit, et Deo gra-
gnavit. Non enim in casa Gutblaci sine licentia ejus tias,cum his qui hoc viderant, laetus retulit.
nidificare audebant. Quondam Ileadda prKsul cum quibusdain clericis
Quondam dum pi\Tefatus \Vilfridus exsulem Edel- et laieis ad Guthlacum venit; inter quos de beato
baldum ad hominem Dei adduxisset, manicasque p viro varia locutio obiter fuit. Prsedictus autem epi
suas in navi qua advecti fuerant, oblitus fuisset, scopns, comperta in venerabili viro divinjB gratia;
rapaces corvi rapuerunt. Quod mox vir Dei, in luculentia, et in exponendis sacris Scripturis sa-
vestibulo domus sedens, in spiritu Dei agnovit, et pienlia;aflluentia,postquam insulaeCrulandiffi eccle-
inter coUoquia Wilfrido intimavit, nec multo post siam xu Kalcndas Septembris dedicavit, eumdem
virtute fidei et orationis pro damno restauravit. servum Dei suscipere sacerdolii stemma inviolabili
Webtredus, inch-lus juvenis orientalium -\uglo- obedienlioe praecepto coegit. Dein ad prandium pon-
rum, a doemonio iuvasus est, et qualuor annis mise- tificis sanctus virconlra morem suum venire
rabiliter vexatus est. Se et quoscunque poterat coactus est. Ubi, dum Wigfridum librarium videret
ligno, ferro, unguibus el dentibus laniabat. Quon- procul sedere, ccepit ab eo inquirere de hesterna
dam dura mulliludo illum ligare tentaret, arrepta promissione, qua sociis in via jactaverat se exami-
bipenne, tres viros occidit. Post quatuor annosCru- naturum utrum idem vera potiretur an simulata
landiam adduclus est; quem vir Dei manu arri- rebgione. Mox ille erubuit, soloque prostratus
piens, intra oratorium suum duxit, et illic, conti- veniam petiit et obtinuit, cunctis mirantibus quod
nuis tribus diebus jejunans et orans, ab omni illorum in via locutio per Spiritum viro Dei lucide
inquietudine maligni spiritus curavit. D lota patuerit.
Egga, prffifati exsulis Edelbaldi comes, dum ab Reverendissima Egburg abbatissa, AduHi regis
immundo spiritu pervasus est, ita ul quid esset, fdia, per legatum suppliciter rogante, Guthlacus
vel cpiod sederet, vel quid ageret omnino nesciret sarcophagum plurabeum, et in eo lineum adinvol-
a sociis suis ad Guthlaci limina perduclus est. vendum se post obitum suscepit et sciscitanti ;
Deinde mox ut se cingulo viri Dei succinxit, inte- qui hoeres post se loci illius esset, adhuc paganum
gnim sensum recepit, omnique postmodum vita esse respondit. Quod ila factum est. Nam Cissa,
sua idem cingulum et sanam mentcm habuit. qui post eum sedera ejus possedit, post aliquot
Praelerea vir Dei Gulhlacus, spiritu prophetia; pol- annos in Brilannia baptismura percepit.
lens, fulura preedicere et praisenlibus absentia Clito Edelbaldus, quem Ceolredus rex huc et
narrare solitus est. Cuidam abbati, qui ad eum illuc persequebatur, inter dubia pericula exinanitis
causa pise locutionis venerat, de duobus clericis, viribus suis suorumque, ad virum Dei, ut solebat,
qui ad casam vidua; ante horani tertiam pro appe- venit, ut sibi humanum consiliura defecisset, divi-
tenda ebrietate divertissenl, cuncta per ordinem num adesset. Querabeatus (iutblacus blande conso-
intimat. latus est, eique per Spirituni Dei promisit domina-

361 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIH. IV. 362
tionem gentis sna? et principaluni popnlorum i't * sionem ojiis, sepelivit, uhi Doniinns postea propter
conculoationem inimicorum; el hcec omnia non ar- amici sui merita in sanandis a?grotis phira niira-
mornm vi, nec eflusiono sanguinis, sed de manu cula fecit.
Doniini hahiturum. Eo cuncta ordine complela Ad anniversarium S. Guthlaci soror ejus Pega
sunt, quo a viro Dei vaticinata sunt. Nam Ceolre- presbyteros et alios ecclesiastici ordinis viros aggre-
dus rex mortuus est, ac Edelbaldus regnum ejus gavil et sepulcrum ejus aperuit, ut corpiis ejus in
nactns est. aliud mausoleum transferret. Tnnc totum corpus
integrum, quasi adhuc vivoret, invenerunt; et vesti-
X.\l. Mors B. Gitthlttci ercmitx. Mirucida ct prodigia menta omnia quibus involutus erat, antiqua novi-
supcr sancti sepulcrum. JEdificatio monusterii Cru- tate et prislino splendore candebant. Mirantibus
landensis.
cunctis el stupentihus ac trementibus praj miraculo
Complotis in eremo xv annis, venerahilis Guthla- quod videbant, Pega spiritualiter commota sacrum
cus ante Pascha quarta feria ffigrotare coepit. Die corpus reverenter in sindone ,
quam eo vivente ,
tamen Paschfe contra vires exsurgens, missam can- Egbert anachoreta in hoc ofticium miserat, revolvit,
tavit. Septima vero die infirmitatis Beccel famnlo et sarcophagum super terram qnasi quoddam me-
sno jussit ut post obitum suum Pegam sororem ^ nio'''»'*' posuit, nbi nsque hodie honorahilite r re-
suam illuc advenire faceret, et ab illa corpus ejiis
quiescit
sindono in sarcophago, qnani Egburg illi miserat, llluc prajfatus exsul Edelbaldus, audita sancti viri
involveretur. Tunc ille ccepil virum Dei cum adju- inorte, moerens adiit; cui post lacrymas et longam
ratione rogare ut ante suum funus sibi intimaret orationem proxima casula dormienti sanctus vir
in
quis cum eo mane et vespere loqui quotidie audie-

apparuit, eumque consolatus, sceptrnm regni,ante-
batur. Almus Dei athleta, post modicum interval- quam annus finiatur, promisit. Signum quoqno po-
lum anhelans, ait Fili mi, de hac re soUicitari noli.
:
scenti dedit, quod in crastinum ante horam tertiain
Quod vivens ulli hominum iiidicare nolui, nunc tibi habitatoribus Crulandise insperata victus solatia
manifestabo. A secundo etenimanno, quo hanc ere- darentur. Nec mora Unde
efTectus dicta sequitur.
mum [habitare] cceperam, mane vespereque semper idem Edelbaldus, postquam regnum adeptus est,
[angelum] consolationis mese ad colloquium meum miris ornamentorum structuris mausoleum venera-
Domimis mittebat, qui mihi mysteria, quic non licet

bilis Guthlaci decoravit.
homini enarrare, monstrabat; qui duritiam lahoris Quidain paterfamilias in provincia Wisa oculo-
mei calestibus oraculis sublevabat; qui oi,se«<!a p rum lumen per animm perdidit, nec illud ullis pig
mihi monstrando ut prxsentia prsesentabat. mentoruin fomentis recuperare potuit. Tandem cum
fili,
fide Crulandiam perductus, colloquium virginis
mea conserva, nullique alii nuntiaxeris nisi
hsec dicta
Pegx uut Egherto unachoretw. Ilis dictis, suavis odor Christi Pegse appetiit, cujiis permissu intra orato-
de ore ejus processisse sentiebatur, ita ut totain rium ad corpus sanctum recuhuit. Illa vero partem
domum nectareus odor repleret. Nocte vero se-
glutinam salis a sancto viro ante consecratam in
quenti, dum prsefatus frater nocturnis vigiliis in- aqiiam rasit, et inde aquam intra palpehras caeci
cumberet, a media nocte usque in auroram totam gutlatim stillavit. Ad tactnm prima; guttce oculis
doraum igneo splendore circumsplendescero vide- lumen reddituni est; unde illuminatus palerfamilias
bat. Oriente vero sole, vir Doi, sublevatis paulisper
per merita sancti Guthlaci, gratias egit. Multi quo-
membris velut exsurgens et manus ad altare exten- que alii diversis infirmitatibus gravati, auditis rn-
dens, corporis et sanguinis Christi communione se moribus miraculorum beati Guthlaci, palustrem
munivit; ct elevatis oculis ad ccelum, et extensis in
Crulandiam, nbi sanctum corpus quiescit, adeunt,
altuni manibus, anno ab Incarnatione Domini 715 ejusque meritis sanitatem integram adepti, Deo
animam ad perenne gaudium emisit. gratias referunt.

(71)
Inter hajc Beccel conspicit ccelesti splendore do- D Huc usque Felicis episcopi scripta de venerabili
mum repleri, turrimqiie velut igneam e terra
Guthlaco hreviter secutus snm, el huic opusculo
in
ccelum erigi, ad cujus comparationcm sol quasi insenii ad laudem Dei et fidelium iediiicationem
lucerna in die pallescere vidobatur. Cantibus qno- morum. Ccetera quae restant de constructione Cru-
que angelicis s|)atium totius aeris detonari audie-

landensis monasterii et habitatione coenobitarum,
ex veraci relatione Ansgoti subprioris aliorumque
batur; insula etiam diversorum aromatum odori-
feris spiraminibus, fragrat. Prsedictus itaque frater proferam seniorum.
valde tremefactus, eximiam corruscationcm sufferre
XXII. Historia Crulandensis monasterii.
non valens, arrepta navi, virginem Christi Pegam
adivit, eique fraterna inandata seriatim retnlit. Rex Edelhaldus, ut beatum consolatorem suum
Quibus auditis, illa vehementer ingemuit. Postera miraculis coruscare comperit, locnm sepultur* ejus
vero die cum praedicto fratre Cnilandiam venit, et gaudens expetiit, et ea qua; beato viro jam regnun-
tertia die felicia membra in oratorio, secundum jiis- adeptus donaverat, servientibus ei perenniter con-
(71) Lege : 714. (Le PrSvost.)
Patroi.. CLXXXVIII, 12
363 ORDERICI VITALIS ;)«i
cessit. Nam qnodani tenipore, dnni idem ve\ causa \ tempore siio laudabiliter regnarc et subjectis pro-
visltandi patronum sinim, anlequam niigraret, Cru- desse stiiduit.
landiaoi veniret, et vir Dei quietam mansionem in Tempore Edredi regis, Turketelus quidam cleri-
eadem insula sibi ab co concedi postularet, quin- cus Lundoniensis fuit, qui a praifalo regn ul sibi
que milliaria ad orientem, id est ad fossam qua> Crulandiam donarel expeliit. Cui rex quod petieral
Asendic dicitur, et tria ad occidentem, duoque ad hbcnter annuit. Erat enini idem clericus de regali
meridiem, et duo ad aquilonem concessit, et ab progenie, cognatus Oskeleli Eboracensis metropo-
omni reddilu atque consuetudine siEculari omnibus litce, multas habens divitias amplasque possessio-
modis absolvit, et inde chartam sigillo suo signatam nes, quas omnes parvipendcbat propter ceternas
in prEeseulia episcoporiim procerumque suorum mansiones. Crulandiam quippe, utdiximus, non pro
confirmavit. augendis fundis a rege poposcerat; sed, quia reli-
Et quia palustris hunius Crulandiie (ut ipsum no- giosos ibi viros, in solitudine scilicet, quae undiquc
mcn intimat; Crulandia cnim crudam, id est ca-no- paludibus et stagnis circumdabatur, cognoverat,
sam terram significat) lapideam molem sustinere contemptis onmibus hujus sseculi delectamentis,
non poteral, priefatus rex ingentes ex quercu palos divino cultui se mancipare decreverat. Ordinatis
innumera? mullitudinis humo infigi fecit, duramque " itaque prudenter rebus suis, Crulandia: monachus
terram novem milliariis per aquam, de Uppalonda, factus est, et aucta ibidera studio ejus monachorum
id est superiori terra, scapbis deferri el paludibus congregatione, magister corum et abbas nutu Dci
commisceri statuit, et sic lapideam, quia sacer et bonorum electione effectus est. Hic familiarissi-
Guthlacus oratorio contentus est lignco, basilicam mus fuit amicus sanctis prsesulibus, qui tunc tcm-
coepit et consummavit. Deinde religiosos ibi viros poris regebaut Ecclesiam Dei, Dunslano archiepi-
aggregavit, coenobium condidit, ornamontis et fun- scopo Cantuariensi , Adelwoldo Wintoniensi , et
dis, aliisque divitiis locum ditavil, ad honorem Dei Oswaldo Wigornensi et postmodum archiepiscopo
et sancti anacboretae ,
quem valde dilexerat, pro Eboracensi, eorumque consiliis summo nisu sategit
dulci consolatione, quam ab eo, dum exsulabat, famulari. Ilic, ut diximus, magnre generositatis ftiit,
multoties perceperat. Eumdem itaque orani vitasua et Lx maneria de patriraonio parentum suorum
dilexit, nec unquam post primam instaurationem, possedit, pro quorum animabus sex villas, scilicet
quam idem rex fecit, sedes Crulandise religiosorum Wenliburg et Bebi, Wiritorp et Elmiutonara, Co-
habitatione nionachorum usque in hodiernum diem tehham et Ogbintonam Crulandensi Ecclesiae dedit,
caruit. quidam in diebus illis magnaep et testamentum inde sigillo slrenuissimi regis
Kenulfus
famoe fuit, qui monasterium S. Gulhlaci per ali- Edgari lilii Edmundi rogis signatum conlirmavit.
quod tempus rexit, a quo Kenulfestam adhuc dici- Dunstanus eliam archiepiscopus cum sufTraganeis
tur lapis, quem ipse pro limile contra Depingenses suis praedictarum rerum donationem, faclo crucis
posuit. in charta signo corroboravit, et quisquis pra^fataa
Variis bellorum tempestatibus.\nglia postmodum Ecclosia?. de praenominatis abstulerit, nisi digna sa-
perturbata est, et barbaris sub ducibus Inguar et tisfactione emendaveril, aiterno; maledictionis ana-
Halfdene ac Gudrun, aliisque tyrannis supervenien- themate excommunicavit.

tibus a Dacia vel Norregania, Angligenarum regum, Denique, post multum tcmporis, Tiirketelo iv
qui naturaliter Auglioe pro^funrant, mutatione facta, Idus Julii [97o] defiincto, Elgericus nepos ejus suc-
Crnlandense monasterium depopulatum est, sicut cessit, et completo vitse suae cursu, alii Egelrico,
alia plurima; ornamenta sua sibi sunt sublata et qui de cognatione ejus erat, abbatiam Crulandia; di-
villa; devastatffi, laicisque conlra canonicum jus in misit. Quo defuncto, Osketehis magnae nobilitatis
dominium redactae. Sed divina pietas, quse permittit monachus, ejusdem ecclesiae abbas effectus est.
propter pecc.ita populi bypocritas per aliquot tem- Porro Leviova soror ejus Enolfesburife domina erat.
poris regnare, novit etiam castigalis filiis lempora *-' ubi tunc temporis corpus S. Neoti abbatis et con-
serena per administrationem legitimorum princi- fessoris jacebat ; sed dignum tanto viro servilium
pum redintegrare. Unde, pra?fatis tyrannis, qui ibi tunc non fiebat. Unde prcefata mulier Withele-
sanctura Edmundum Estanglorum regeni cum raul- seiain accessit. et fratreni suum Osketelura abbalem
tis aliis fidelibus viris occiderunt, et ecclesias sanc- cum quibiisdam Crulandensibus monachis illuc ac-
torum et habitacula Christianorum igne succende- cersiit, ibique corpus S. Neoti, quod reverenter se-
runt, divino nutu pcremptis, vel alio quolibetmodo cum detiilerat, monachis, quos digniores se cre-
dejectis, Alfredus Adelvulfi regis filius, Deo juvante, debat, tradidit, At illi munus sibi a Deo collatum
praevaluit, et primiis omnium reguni nionarchiam gratanter susceperunt, et juxta altare sanctae Dei
totius Angliae solus obtinuit. Post huiic Eduardus genitricis Mariae, in aquilonali parte, honorabiliter
filius ejus, qiii Senior cognorainabatur, diu utilitor collocavcrunt. Ilii usque hodie a fidclibus veneran-
regnavit, moriensque tribus filiis suis Edclstano el ter excolitur, ejusque festivitas ii Kalendas Au-
Edmundo ac Edredo regnum reliquit. Qui regnum gusti celebratur. Osketeloautem iii KalendasNovem-
Angliae omnes per ordinem tenuerunt, et quisque bris [1005] defuncto, Godriciis successit. Quo viam
universce carnis xtv Kalendas Februarii [1018] in- A nasterio subvenire studuit ; sed adversa nutu Dei
gredicnte, Brihtmerus abbatiam suscepit. quamplurima pertulit. Nam par ccclesi», cum of-
Tunc temporis Pegelanda.' coinobium erat, cui ficinis et vestibus et libris, niultisque aliis rebus
nobilis vir Vulfgeatus abbas prseerat. Illic etenim necessariis, repentino igne combusta est. Ipse quo-
sancta Pega soror S. Guthlaci diu Domino milita- que gravi niorbo podagrc? detentus. diu ante mor-
verat. Quoe postquam venerandus frater suus defunc- tem suam languit, sed vivaci anirao subditis pro-
tus est, austeriori labore vitam suam pro amore desse non desiit. Hic corpus Guallevi comitis de
Chrisli examinare satis conata est. Unde Romam capitulo jussit in ecelesiam transferri, et aquam,
adiit, sanctorum Apostolorum limina supplex pro unde ossa lavarentur, calefieri. Sed postquam sar-
se suisque requisivit, ibique vi Idus Januarii glo- cophagi opertorium revolutum est, corpus sexto
riose vitam finivit. In ecclesia, quse ibidem in ho- decimo dormilionis suse anno integrum sicut in die
nore ejus a fidelibus condita est, tumulata quiescit quo sepultum fuerat, et caput corpori conjunclum
multisque virtutibus his, qui lideliter eam depo- repertum cst. Kilum tantummodo quasi pro signo
scunt, pie succtirrens veneranda uitescit. decollationis rubicundura viderunt monachi et laici
Postquani Brihtmerus Crulandiie abbas vu Idus quamplures qui adfueritnt. Translato autcm in eccle-
Aprilis [1048] obiit, Vulfgeatus Pegelandte pater B siam corpore et honorabiliter sepulto prope altare.
Eduardum regem, Egelredi filium, petiit ut greges miracula ibidem facta sunt seepissime. Hoc veraci-
duorum ccenobiorum perniitteretadunari, Deique ad ter regri experiuntur, qui eum fide petentes optatoe
laudeni sub uno abbate et sub tina lege unum con- sanitatis gaudium crebro adipiscuntur.
ventum Quod ille mox benigniter concessit.
effici. Tandem Ingulfo abbate xvt (72) Kalendas Decem-
Vulfgeatusitaque, postquamlongo tempore Crulan- bris [1109] defuncto, Goisfredus successit, et in
di;e curam gessit, Nonas Julii [I0o2] obiit; et Ulf- multis Ecclesiae Cridandensi el habitatoribus ejus
hetelus, Burgensis Ecclesia; monachus, CrulandicC studio bonitalis ct honestatis profuit. Hic genere
regimen a rege Eduardo, jubente Leofrico abbate fuit Francigena ex urbe Aurelianensi, scholas libe-
suo, suscepit. Hic xxiv annis Crulandiae prsefuit, ralium artiura secutus ab eevo puerili, affatim im-
ecclesiamque novam, quia vetus ruinam minabatur butus peritia litterali, mundum perosus, desiderio-
construere ccepit. Ejus ad hoc opus, inspirante Deo que tlagrans coilesti, monachile schenia in ccenobio
Wallevus comes Northamtoniensis, fihus Siwardi S. Ebrulti abbatis suscepit quod idem sanctus
,
ducis Northumbrorum, adjutor fuit, et villam, qu£B tempore Childeberti Francorum apud Uticum
regis
Bernecha Deo Guthlaco construxit. Ibi nimirura, quia locus idem magis
dicittir, servientibus et S. p
dedit. Qui non multo post malignitate Normanno- reUgione quam divitiis soecularibus abundat, Goisfre-
rnm, qui ei nimis invidebant, eumque pro ingenti dus tiro sub Mainerio abbate, qui magni fervoris
probitate ejus metuebant, injuste cura luctu multo- faina pollebat, monachile jugum suscepit, diuque
rura pridie Kal. Junii Guintonife decoUatus est, et gessit, et per diversa officia probatus post annos xv
corpus ejus, Judilha uxore ejus rogante et Guillelrao conversionis suse ad prioratus ministeriuni prorao-
rege permittsnle, ab Ulfketelo abbate Crulandiara veri promeruit. Denique, anno ab lacarnatione
delatum est. Domini IHO, jussu Henrici regis Anglorum, Cru-
Post non raultum temporis proefatus abbas quo- landensis Ecclesiae regimen suscepit novamque ,
niam Angligena erat et Normannis exosus, ab ajrau- basilicara pulcherrimi operis et alia bona quamplu-
lis accusatus est, et a Lanfranco archiepiscopo de- rimajam inchoavit, et per xv annos quibus abbatis
positus et Glestonise claustro deputatus est. Deinde officinm gessit, ad salutem sui sibique subjectorum,
Ingulfus, Fontinellensis monachus, abbatiam Cru- juvante Deo, consummare studuit.

landiae dono Guillelmi regis recepit, et xxiv annis .\Xin. Miracula ad tiimbam Guallevi.
per plurimas adversitates rexit. Ilic natione Angli- Htijus regiminis anno iit ad tumbam Guallevi
cus erat, scriba regis fuerat, postmodura Jerusalem D comitis miracula demonstrari primitus cmperunt,
perrexerat. Unde reversus, Fontinellam expetiit, et quorum auditis rumoribus Angli valde Iffitati sunt,
a viro eruditissimo Gerberto, ejusdem coenobii ab- et Anglica; plebes ad tumulum sui compatriotse,
bate, monachilem habitum suscepit, sub quo jam queni a Deo jam glorificari signis multiplicibus au-
in ordine instructus prioratum administravit. Hunc diunt, tam pro gaudio novae rei quam pro suis
ab abbate suo rex, quia prius eum noverat, requisi- necessitatibus deprecaturi frequenter accurrunt.
vit et Crulandensibus proeposuit. Qui, postquam Quod ut quidara de Norraannis monachus nomine
Crulandiaj regimen habuit, pfcedecessorisuo pre- .Vudinus vidit, veheraenter stomachatus adveuientes
cibus benevolis apud Guillelmum regem subvenire derisit, et prc-efato comiti cum irrisionc detraxitdi-
sategil. Ulfketelus itaqne, perraissu regis, Burgum, cens quod nequam traditor fuerit, et pro reatu suo
ad suam scilicet ecclesiam, rediit, ibique post ali- capitis obtruncatione multari meruerit. Hoc utGois-
quot annos vii Idus Junii obiit. frcdus abljas audivit, dulciter eum, quia extraneus
Porro abbaslngulfus, prout potuit, suscepto mo- erat, redarguit, dicens quod diviuis operibus non
(72) XVII Kal. Januarii, et non raensis Decembris, decessit Ingulfus. (Le Pr^vosl.)
;: !!
3«7 URDERICI YITALIS 3ti8
deberel detrahere, quia Deus pollicitus est usque \ Pro interfectione Guallevi comitis (inillelmiis rex a
ad consuuinialionemsojculi praisentiamsuam Cdeli- nuillis reprebcnsus ('51,01, inullis coiitra ciiin insur-
bus suis exliibeie, et iironiittil ex intinio corde poe- genlibus, justo Dei judicio nuilta adversa per-
nitentibuspotnindarcde fontesu» infaligabilis, mi- pcssus est, nec unquam postea diuturna pace poti-
sericordia;. Protiuus, duni idcni abbas talia dicendo tus est. Ipsc quideni contra oranes, quia animosus
temeritatem insipientis compescere vellet, et ille erat, viriliter reslitit, sed prosperis eventibus ad
magis magisque incongrua verba proferret, pra;- votuin ut antea nnn tripudiavit, iiec crebris vioto-
sentia ssepe dicti Patris subita infirmilatc in praj- riaruin titnlis oxsullavit. In tredecim annis, quibus
cordiis percussus est, et post paucos dies in eccle- postmoduin vixit, armatorum acicm dc campo non
sia S. Albani protomart}'ris Anglorum, ubi mona- fugavil ncc oppiJnm obsidens bellica virtnte
chilem professionem fccerat, defunctus est. Se- cepit.
qucnti vero nocte (ioisfredus alibas, dum in lecto (Jmnipotens arbiteromnia juste dispouit, nullum-
quiescoret, et de supradiotis cventibus plura secum quc lacinus impunitum relinquit, quia hic aut iii
subliliter tractaret, mox in visu se astare loculo futuro saiculo omnia punit.
Walb'vi coniilis videt, sanctosque Dei Hartholo-
T» X.XIV. Guillelmus rex Britones frustra subjicere co-
manmi ainjstoluni et tiuthlacum anachoretani in
niitur, Ainardus, primus abbas Sancti Petri Di-
albis nitentes astarc secum videt Apostolus vero, ut vensis. Futco successor ejus.
videbatur, caput comilis corpori redingratum acci-
Guillelmus rex, cupiens fines suos dilatarc, sibi-
piens, dicebat : Acephnlus non est. Econtra Gu-
que Hritones, ut sibi obsecundarent, sicut olira Rol-
thlacas, qui ad pedes stabat, respondit : Comes hic
loni et Willelmo, aliisque ducibus Normannicis ser-
fuit. Apostolus auteni incoeptum iUonadicon sic por-
vierant, volcns sirbjugare, cumingcnti exercitii Do-
fecit : At modo rexest. Abbas, his auditis ct rehilis,
lense oppidnm obsedit, multisque terroribus et mi-
fratres Itetificavit, Dominumque Deum glorificavit,
nis castrenses terruit, nec se inde discessurum;
quiomni tcmpore credentibus in sc cleinenliam
nlsi munitionem obtineret, cum juramento asse-
suam impendere non desistit. Consummalis in re-
ruit. Denique nutu Dei regentis omnia res aliter
gimine xv annis, venerandus abbas et sacerdos Gois-
evenit. Nam sa^^pedictus rex, dum in tentoriis suis
fredus nouas Junii obiit; cui Guallevus Angligcna,
superbe moraretur, et in divitiis suis ul potens glo-
Crulandensis coenobii monachus, frater Gospatrilii,
Alannum Fergannum comitem Britanniffi
riaretur,
de magna nobilitate Anglorum, successit. Miraculis
cum multis armatorum agminibus suppetias obses-
siquidem Crulandis crebrescentibus, monachi ga-
C sis properare audivit, territnsque, cum castren-
visi sunt et tanti comitis corpuspro posse siio gra-
sibus, qui de auxilio sibi advenienti nihil adhuc
tanter honoraverunt, et Vitali Angligenfp versibus
noverant, paceni iniit, et confestim non sine raagno
heroicis epitaphium ejus edere jussernnt. Mox ille
rerum damno recessit. Tentoria et manlicas cum
jussis paruit et corde meditata sic ore protulit
vasis et armis ct multimoda supellectili celeriter
En tegit isle lapsis hominem magnse probitalis aheuntesreliquerunt ;
quarum rerumdispendiumad
Danigenai comilis Sitrardi /Uius audax,
xvmillia librarum sterilensium perdentescum inul-
Walleinis comes cximius jacel hic lumulatus.
Vixit honorandus, annis animisque timendus tis gemitibus ;estimaverunt (73). Deinde prudens
Et tamen inter opes corruplibiles et honores rex, ut se vincerc virtutc Britones non posse pro-
Christum dilexit, Christoque placere salegit.
spexit, aliud consilium sibi posterisquc suis com-
Ecclesiain coluil, clerum reoerenter amaril,
Prwcipue monachos Crulandenses sibi /idos, modum solertcr praicogitavit.Cum Alanno Kcrganno
Deniquc judicibui Normannis ense peremptus, fofidus amicitiae firmavit, eique Constantiam filiam
Luce s<il) extrema il/a// peliit artubus arva, siiam in conjngium Cadomi honoriUce copulavit.
Ciijus lirri gleba Crutnndia gaudel aquosa ;
Quam, dum vicebat, valdc rcverenter amabat, Qu;c cnm viro suo fere xv annis venerabiliter vixit,
Omnipotens animse requiem det in xtheris arce et toto afloctu subjectis et coessentibus pro-
D
(73) Mirum cur sileat Ordericus Pliilippum Gallise dem obsidionis tempus collocat, tuni Ainardi abba-
regem Britonum comiti in hac expeditioiie suppe- tis Divensis obilum quera anno 1076 contigisse
,
tias tulisse, quod quidem affirmant cseteri qui de ea certum est, tum ConstantiiB Guillelmi fllise cum
mentionem fecerunt historici quorum instar se-
,
Alano Fergano matrimoniura, quod anno 1086 cele-
quentes sint. Simeon Dunelmensis ad an. 107.5 : bratum fuisse perinde constat, duos rex toto decen-
Mari transito, rex {Willelmus) in minorem Britan- nio dissitas ipsum commiscere manlfestnm est. Praj-
niam suam movit expeditionem, et caslellum Radulft terea quaj narrat de obsidione Dolensi ea pugnant
comitis quod Dol nominalur, iandiu obsedit, donec cum iis qus de hac ab aliis sci-iptoribus referuntur.
Francorum rex Philippus illum inde fugaret. Mat- Neque enira Guillelmum eo fine Dolense castrum
thseus Parisiensis ad an. 1075 Rex {If-îllelmus] nd
: obsedisse perhibent Britannicum ac Briocense Chro-
Armoricanam Britanniam Iransiens Dolense castrum nicon, ut Britones ad praeslandum sibi clientelaj
obscdil. Sed re.t Francorum liosliliter superveniens fidem cogeret; quinimo ipsum ab Iloello Britannise
omnem commeatum eis suljtraxil. Vude rcx obsi- , duce ad expugnandos una secum in lioc castro
dione dimissa, in recessu sun mililes multos et equos rebelles adversum se Britones accitum fuisse leslan-
cum opibus ibidem amisit. CcBterum duplicem cas- tur. Diversam itaque hiuc et inde obsidionem narrari
Iri Doli obsidionem a Guillelmo incouplam Orderi- perspicuum est.
cum in non falso compingere jam superius p. 366, Dom BouQUET, lib. iv, p. 59.S-S96.
iiota B monuimus. Dum enim circa Dolensis ejus-
:
Semper enim nectari pacis

desse studuit. inhiavit, ^ coni Uticensium priori ad regendum data est, et
pauperes amavit omnesque Dei cultores vfineran- ipse a Rodberto, Salariensi episcopo, abbas conse-
ter honoravit, quos niniirum sine liberis moriens cratus est. Prcefala domus, ab ipso tempore Guil-
contristavit. Amatoressequitatis in Britannia multum lelnii regis et Rodberti secundi ducis, pluribus aa-
eisullarenl, si de fortunata progenie laudabiles sibi nis gubernata est, et magniflee secundum oppor-
hairedes imperarent; qui gemina bonitate indomi- tunitatem lemporis provecta est. Quatuor prajdic-
tis Britonibus justitise libram insinuarent, eosque tus heros secum monachos Ber-
duxit Lticenses
secundum normam divinte legis et humanae ratio- nardum cognomento Mattheeum cognatum suum,
nis ire cogerent. Fergannus comes, post obitum et Richardum, Guillelmo de Monsterolo et Tur-
Coustantife filiam, comitis Andegavorum uxo- chetillum, promptos et utiles librarios, et in divino
rem duxit, ex quafilium, nomine Conanum, genuit, cultu perilissimos. Hi nimirum pacifici adjutores
cui nuper Henricus rex Anglorum liliam suam ei fueruiit, et primi ad jugum Uomini ferenduni
in matrimonio pro connexione pacis conjun- nocte dieque humeros suos avide supposuerunt,
xit. aliisquo alacriter, Venite mbiscum in Bethel (74),
Circa ha^c tempora reverendus Ainardus, Diven- verbo et indificienti exemplo coesseatibus suis di-
sium primus abbas, in lectum decidit, et complelis 15

serunt.
in eo quae servum Dei competunt, xix Kal. Februa- .VXV. Dissensiones inter filios Guillelmi regis.
rii (1078) obiit. Hic fuit natione Teutonicus, gemi- Turbulentis tempestatibus, quas a Cenoman-
naque scientia pleniler imbutus, versiflcandi et mo- nensibus et Normannis permotas esse disimus, fo-
dulandi, cantusque suaves edendi peritissimus. Hoc mes, ut ferunt, et causa fuit Rodbertus regis
evidenter probari potest in historiis Kiliani Guirci- Ulius.
burgensis episcopi, et Katherinse virginis, aliisque Nam Guillelmus princeps, ante Seulacium bel-
plurimis cantibus quos eleganter idem edidil in lum, et post quadam sua wgritudine, Rodber-
in
laudera Creatoris. In juveiitute vero studiu religio- tum primogenitam sobolem suam fecerat suumhse-
nis llagrans, venerabilem Isembertum abbateni ex- redem, et jussit omnes optimates ei facere homa-
petiit, ejusque disciplinis se gratanter pro amore gium et tidelitatem. At illi gratanter imperanti ac-
Dei submisit, et in ccenobio S. Trinitatis, quod quieverunt. Adolescens aiitem, post mortem Marga-
Goscelinus de Archis in monte Rothomagi ad orien- ritM sponsoR suae, ambitione juvenili noxioquc so-
talem plagam construxerat, monachatum suscepit. dalium instinctu, debitoshonoresrequisivit a patre,
Inde nutu divino ab Ecclesiff» rectoribus, auno Domi- p principatum videlicet Cenomannorum et Neustriaj.
nica? t046 periractus

Incarnationis lUiO
Incarnalionis est, ac
perlractus esl, super Porro providus pater hinc inde miilta circum-
candelabrum, utluceret omnibus quiin domo sunt, spiciens , postulata denegavit fllioque suo , ad
positus est. Ordinatus autem, Divensis abbatiffi, nanciscendum qufe petierat, tempus opportunum
quam Lezscelina comitissa Guillelmi Aucensis co- bene preestolari persuasit. Ille vero quod a patre
mitis uxor construserat, curam suscepit, annis- nil consequi poterat aegre tulit, et arroganter con-
que XXXI bene vivens et docens utiliter lenuit: tra eura plerumque litigavit. Eral enim loquax et
et senex plenusque dierum cursum praesentis prodigus, audax, et in armis probissimus, fortis
vitae complevit. Venerabilis Durandus Troarneusis certusque sagittarius, voce clara et hbera, lingua
abbas corpus ejus in basilica Sanctae Mariae sepe- diserta, facie obesa, corpore pingui, brevique sta-
memorabile carmen, quod super laminam
livit, et tura, unde vulgo Gambaron cognominatus est et
mausolei ejus sculperetur edidit, in quo mores Brevis-Ocrea.

et virtutes prsefati archimandritte et charismata (Juondam dum rex contra Corbonienses, expedi-
quse divinitus inserta illi fuerant, luculenter sie tionem facere prsepararet, et in oppido Richerii
patefecit quod pro nido aquilae ibidem in quercu reperto,
Hic jacet A inardus redolcns ul pistica nardus
D dum castrum a Fulberto fleret. Aquila dicitur, in
Virtiilum multis florihus et meritis : domo Gunherii hospitaretur, lis inter filios regis
A quo fundnlus locus esl hic el xdificatus oritur daemonica, unde postmodum multse puUuIa-
Ingenti studio, ncc modico prelio.
verunt lites et facinora. Nam duo fratres, Guillel-
Vir fuit hic mijgnus probilute, suacis ut agnus,
Vita conspicuus, dogmale praicipuus, mus Rufus et Henricus, patri favebant, viresque
Sobrius et castus, prudens, simplex et honeslus, suas fraternis viribus sequas arbitrantes, indignum
Pollensconsilio, clarus in o/ficio.
ducebant quod frater eorum solus habere palrium
31enlis huic gravitas eral el malurior stas,
Canaque csesaries, sed lenuis facies, jus ambiebat, et agniine clientum sibi obsequente
Quem, Nonas decimns Februo promente Kaleiidas, par patri sestimari peroptabat. Unde in Aquilensi
Abstulit ullima sors el rapuit cila mors. castro ad hospitium Hodberti, quod in domo Rogc-
Pro quo, qui transis, supplex orare memor sis,
rii Calcegii susceperat, venerunt, ibique super sola-
Ul sit ei salies alma Dei facies.
riuni, sicut militibus moris est, tesseris ludere
Divensis Ecclesia rectore proprio viduala, P'ul- cceperunt. Deinde ingenlem strepitum fecere, et
(74) L.OCUS forsan adulleratus quem in sacris Scripturis frustra quseres,

371 OUDERICI VITALIS
aquam super Rodbertum et asseclas ejus qui sub-

^ Ilis motionibus incolse et vicini terribiliter agitati
tus eraut, fudcre. Tuuc Ivo et Albericus de Grea- sunt, et arma passim conlra regem vcl pro rege
teinaisuilio diseruul Rodberto : Vt quid tantain pa- levaverunt. Galli et Britones, Cenommani et Ande-
tciis iiijwiam? Ecce fralres tui super capul tuuiii gavenses, aliique populi fluctuabant, et quem me-
asceiiderunt, ct iinmunditiis in contemptit tuo nos te- rito sequi deberent ignorabant. Bellis itaque passim
cwn poUuunt. ?loime vides quid hoc signilicat? Lippis insurgeulibus, cordatus rex exercitum aggregavit,
etium liquido patet. Nisi festinanter infectum tibi et, in hostes pcrgens, cum Rotrone Mauritaniensi
dcdecus ^wnicris, dejectus cs nec ultra resurgcre va- comite pacem fecit. Hic nimirum, dum terras Car-
lcs. II is siquidem auditis furibundus surrcxit, et notensis ecclesiae, quce perpetuBe virgiui Marioe de-
iu coeuacuium contra fratres suos irrepere accele- dicata est, plerumque praedaretur, et ab cpiscopo
ravit. cum clero frequenter ob hoc redargueretur, et in-
Mox, orto clamore, de hospitio suo rex accurrit, corrigibilis perseverans escommunicaretur, animad-
et regali auctoritate filiorum jurgia suorum ad versione divina obsurduit, et sic ad mortem usque
lempus compescuit. Sequenti vero nocte, Uodber- surdus permansit (75). Rex Guillelmus hunc pretio
tus cum pedisequis suis equitatem regis deseruit, conduxil, secumque ad obsidionem, quia Raimalast
Rotbomagum cxpetiit, et arcem regiam furtiuiB de feudo ejus erat, minavil. Quatuor caslra in gyro
praeoccupare salegit. Verum Rogerius de Iberico lirmavit, ibique milites ad arcendos castronscs apte
piiicerna regis, ijiii turrim custodiebat, ul conatus locavit. Interea, dum quadara die Aimericus de Vi-
insidiantiumpraecognovit, conlrafraudesmalignan- lereio dapiferum regis Fraucorum, qui ad eum di-
tium diligenter arcera praemunivit, missisque lega- verterat, deduxisset, et cum tribus militibusad cas-
tis ordinem rei domiuo suo regi celeriter inli- trum suum uhi hostes regis tulabanlur remearet,
mavit. At ille uimis iratus factiosos omues com- forlo de regia phalange quatuor equiles exicrunt,
prebendi jussit. Illi vero, edictum bujusmodi au- eique obviautes aditum jam proxirafe munitionis
dientes, admodum territi sunt, et quibusdam suce obturaverunt, ipsumque percutientes illico
captis, alii extorres fugerunt et estera petentes peremcrunt. Deinde cadaver infaiisti praedonis velut
salvati sunt. occisum suem superequum sustulerunt, et delatum
Tunc Hugo de Novocastello, nepos et baeres Al- ante mappalia Rogerii comitis, contra quem diu
berli Ribaldi, primus praidictos exsules suscepit, hostiliter ssevierat, projecerunt. Gulferius autem
eisque Novumcastellum, Raimalast atque Sorellum filius cjus, tam diropatrisinfortunio territus, paccm
aliaque municipia sua pro depopulanda Neuslria p cum rcge pepigit, eique postmodum et haeredibus
patefecit. Eral enim gener Rogerii comitis, babens ejus perannos fcrme quinquaginta lidclis exstitit.
in matrimonio Mabiliara sororem Roberti Beles- Multa terrigenis imminent infortunia; quae si di-
mensis, qui regis filium secutus fuerat cum Radul- ligenter scriberentur omnia ingentia replerent vo-
pbo de Concbis, aliisque plurimis. Pravo quippe lumina. Nunc hiemali frigore rigens, aliis occupa-
ausu desertores (detestabile nefas !) exorsi sunt, et lionibus vacabo, prcesentemque lihellum hic termi-
oppida divitesque fundos pro inani spe et promis- nare fatigatus decerno. Redeunte vero placidi veris
sis floccipendeudis reliquerunt. Rex autem terras sercno, ea qutc minus plene disserui, sivc quae re-
eorum manu propria sibi subegit, et de redditibus stant, in sequentibus replicabo, Deoque juvante,
eorum stipendiarios dimicantes contra eosdem re- casus guerrce pacisque nostratuum veraci stylo co-
muneravit. piose dilucidabo.
Similem retroactis temporibus clero Carno-

(7S) vit, nobisque quanlas potest machinatur insidias. At
tensi molestiam intulil pater istius Rotroci Gaufridus iUum a civibus Carnoteusibus in insidiis conbtilulis
comes Mauritaniee nec non vicecomes Castriduni, inleremplum fuisse docet nos Rolrocus ipse in charta
ut discimus ex Uis epistolae 2o Fulberti verbis, apud pro ccenobio S. Dionysii in Pertico, ubi de ipso ait :
Chesnium, t. IV, p. 182 Malefactor ille Gaufridus, t\ Inopina mors apud urbem Carnotensem cum ab Eccle-
:
quem pro muUis facinoribus excommunicaveram, in- sia matris Domini redeuntem furtivis qladiis inva-
certo ulrum desperatus aii cersus in amenliam, col- sit. Vide -Egid. Bri de la Clergerie, Hist. Pertic.,
lecta multitudine militum quo ducendi essent igno- p, 118,
rantinm, rillas nostras improriso incendio concrema- Dom BouQUET, lib. iv, p. 397.
SUMMARIUM LIBRI QUIMI.
I. Prologus.
II. Ecentiis varii in Normannin.
III. .Miserabilis ecentlis Lexovii fartiis. Mors Hugonis Lexoviensis episcopi.
IV. Cislebertus Maminotiis Hugonis successor.

V. Joannes Rotliomagensis archiepiscopus. Guiltelmus ejus stKcessor.
VI. Julioboncnse concilium.
373 UISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. V. 374
VII. Do Rotliomayensi cicitate. De Ebroicensi cicitate. Gesta B. Taurlni.

VIII. Matlonus et Avicianus apostoU Normannix. Disticha in honore xlmi ijrimorum Rothomagensium,
prwsulum.
IX. Sequenlia distichorum.
X. Sequentia distichorum.
XI. Sequentia distichorum. Epitaphia RoUonis et Guitlelmi Longx-Spatx.
XII. Successio ecentuum in Neustria sub rege Guillelmo. Rebelliones Roberti filii Guillelmi regis.
XIII. Successio eventuum.
XIV. Alii filii Guillelmi regis bonis moribus inclarescunl. .ideln cjus filia.
XV. Auctor ad historiam monasterii Vticensis revertitur. Abbatis Mainerii adminislratio.

XVI. Recensio donationum monasterio Uticensi factorum.
XVII. Digressio de canobio in terra Odelerii patris Ordcrici Vitalis, juxta Scrobesburiie civitatem in .\n-
glia.
I XVIII. Recensio donationmn Vticensi cofnobio factarum continuatur. Donationum instrumenta. IUustres viri in
Vtirensi ecclesia sepulti.

XIX. Joannes Vticensis monachus. Carmen Onlerici Vilalis de laiidihus cjus. Donatio Goisberti medici
Uticensi ca'nobio.
XX. Recensio donationum Vticensi coenobio factarum continuutur. Ecentus varii. Donationes ManliiC mona-
chis factx. De dominis Manliiv.
XXI. Recensio donationum continuatur. De dominis Manlix.
XXII. Recensiones donationum continuantur.
LIBER QUINTUS.
l. Prologus. \ Hajc ct alia hujusmodi diligenter perpendens,

Majorum exempla sectantes, lethale otium iudesi- pater Guariae, aliquid quod aliquibus in domo Dei
nentei- debemus devitare, utilique studio et salubri fidelibus prosit seu placeat, decrevi simpliciter
exercitio ferventer iosudare; quibus intenta mens a edere, arreptumvero sedimen vigUanter tenere, ne
viliis emundatur et in omue nefas vitali disciplina cum servo torpente pro absconso in terra taleuto
gloriose armatur. In desideriis est, ut ait Salomon, damner, Domino adjudicium veniente.
omnis otlosus (76 i. Et : Desideria occidunt pigi-um Primo itaque praeceptis venerandi Rogerii abbatis
(Proi'., XXI, 23). Piger nimirum et otiosus est, qui, opusculum incipiens
et postea vestris optavi parere,
bona voluntate carens, spoute vitiis submissus est. quod priores nostri sese
de statu Uticeusi, Ecciesia;,
Miserabiliter segnitie premi judicatur, qui in lege mutuo exbortati suut facere, sed nullus eorum vo-
Domini die ac nocte, id est in prosperis et adversis, luit hoc iucipere. Nam quisque silere quam loqui
non meditatur, nec insidiis seu luctatibus Satanae maluit et securam quietem edaci curae transactas
reluctando resistere conatur, ut superna; vocationis res indagandi pra?posuit. Libenter quippe legissent
bravium adipisci mereatur. Hunc procul dubio iio- aetus abbatum fratrumque suorum, et parvprum
civa desideria occidunt, dum in bono torpentem ad colleclionem rerum suarum, qua; ab egenis sed de-
scelus pertrabunt, et per amplam proprii libitus t> votis fundatoribus tenuiler aucts sunt ingenti sol-
viamin barathrum perditionis immergunt. Majores Patrum; sed ad dictandi seu scribendi
licitudine
igitur nostri pigritiam et otiositatem, animae ini- sedimensuumrenuerunt curvareingenium. Tandem
micam, penitus condemnant , suosque sequaces ego de extremis Merciorum finibus decenuis An-
ad commodum laborem et exercitium verbis et gligena huc advectus, barbarusqiie et ignotus ad-
exemplis invitant. Et in hac re nou solum Cbris- venacallenlibus indigenis admistus, inspiraute Deo,
tiani, sed etiam poet« gentiles cousonant. Ait enim Normaunoium gesta et eventus Normanuis promere
Virgilius : scripto sum conatus.
Quid labor aut benefacta jucanl? Itxbor omnia vincit Jam duos, opitulaute Deo, libellos edidi, quibus
Improbus, et duris urgens in rebus egestas (77).
^^ reparatione sedis nostr» et de tribus abbatibus
Ovidius quoque libidini resistere voleutem sic incum quibusdam casibus temporis ilhus
nostris,
slniitcontra Vencrem, dicens :
breviter inserui, veraciter allegans, prout ab an-
Otia corrodunt mentes el corpora frangunl. nosis senioribus diligenter exquisivi.
Fac fuqias monilis otia prima meis,
Amodo
, , ,
tertium ab anno Incarnatioms Domimcae
,.._..
Otia si tollas, periere Cupiduiis arcus,
Contemptseque jacent et sine luce faces {19. '^^^ Ubellum exordiar, et de abbate meo ac Uti-
C
(76) Hunc locum in Vulgata sacrorum librorum (78)Primus versus apud Ovidium non exstal. Cse-
iDterprelatione frustra quaeres. leriex poemate cui titulus inscribitur De remedio :
(77) Hic locus sic restituendus est : amoris v. 133, 139 et liO. Sic restituendi sunt :
Quid labor aut benefacta Juvant?

VlRG. ni S2o. f'"^ monilis fugias olia prima mos
Labnr omnia vinck Otia si tollas, periere Cupidinis arcus,
Improbus, et duris urgens in rebus egeslas. Contemptxquf jacent et stne luce faces.
VlRG., Georg., i, llj.

373 OllDEKlCI VITALIS 376
censi concioue et de rebus per xii annos scilicel A in his qui carnaliter amaut seipsos, grassabitur
usque ad Guillelmi regis obitum, gestis loquar. rabies vitioruni;
A priefato ncmpe anno placet inchoare pr;i'sens Nunc audacter innominc Doniiniprosequar quod
opusculum, quo in hanc lucem xiv Kaleudas Martii co>pi, venerabilis abba, bcnigniler fisus quod
matris ex utero profiisus suni, Sabbaluque scqucn- vcstra corrigct solertia quidquid mea deliquerit in-
lis Pascha; apud EUingcshani, in ecclcsia Saucti scilia.
Eattae confessoris, quas sila est super Sabrinam tlu- II. Everitus varii in NornMnnia.
viuni, perminislerium Ordrici saccrdotissacro foiite Anno ab Incarnatione DominilOô, indictionc xni
renatus sum. Post quiiiqucunium Siwardo uobih r.uillelmus rex Kiscanni sanctum Pascha cclebravit
prcsbylero lilteris erudiendus a gcuilore tradilus Ceciliamque filiam suam per manum Joannis archi-
sum, cujus magisterio prima pcrcipieus rudimeuta cpiscopi Deo consecrandam obtuIit.Qua>cum grandi
quinque annis subjugatus suni. diligentia incuinobioCadomensi educata est et inul-
Uudccimo autcni anuo pro auiore Dei
tctulis niea' tipliciler erudita, ibique sancta; ct individu;e Trini-
a proprio gcnilore abdicatus sum, et de Auglia in tati dicata, sub venerabili Mathilde abbatissa virgo
Normanniam tenellus exsul, ut aeterno regi niilita- perraansit, sanctte Regulse fideliter subjugata. De-
rem, deslinatus sum. Deinde a venerabili Patre 1> functa vero pra;dicta matre post annos xlvii regi-
Mainerio susooptus, monachilis habitus Irabea to- minis sui, ha?c successit, et fere xiv annis sancti-
gatus, sinccroque monachoruni couventui foidcrc monialium regimen laudabilitergessit, annoque Do-
indissolubili sociatus, jam xlu annis leve juguni minico! Incarnationis 1127, iii Idus Julii do hoc sa;-
Domini gralantcr bajulavi, et cum coasvis meis, se- culo migravit. Sic quinquaginta duobus annishabitu
cundum Regulae inslitutiouem, in via Dei pro posse el ordine, studioque piolaudabililer monacha, post-
meo alacriter ambulavi ecclesiasticum morem et
; quam a palre oblata est Deo, servivit, annoquc xxvi
servitium ediscere laboravi, et semper ad aliquid regni Henrici fratris sui obiit (79).
utile ingenium applicavi. Dum rex Guillelmus in Neustria consisteret, ter-
Si pontifices nostri aliique rectores urbis tanta; ramque suain cum Dei omnes adver-
auxilio contra
sanctilatis essent ut pro illis el per illos miracula sarios tutaret, pra^sules Anglorum Lanfrancus Can-
divinitus fierent, sicut olim ab antiquis Palribus tuariensis et Thomas Eboracensis atque Remigius
crebro facta sunt, atque sparsimdiDfusa per codices, Lincoliensis Romam
abierunt, et a dorano Gregorio
lcctorum corda suaviter iuibuunt, et gloriam prio- papa senatuque Roniano honoriUcentissime susce-
rum mirauda magistrorum signa pra;senlibusreco-
p De divitiis Anglicis larga munera cupidis
pli sunt.
lunt, excusso terapore, memelipsum exercerem, et Romanis ubertim dederunt, suaque sic largitate,
dignarelatu notitiaj posterorum avidse scriptotrans- cum facundia geminaque scienlia mirabiles Latiis
uiillerem. Verum quia uuuc esl illa tempestas, qua visi suut. Legationes Guillelmi regis qiias autistiles
mullorum refrigescit charitas et abundal iniquitas. jam dicli cum muueribus detulerunt, papa clerus-
sanctitatis indicia cessant miracula, et multiplican- que Romanus gratanlissime susceperunl, et privile-
tur facinora ac luctuosa in mundo querimonia. His- gia, quEB per eos petierat, antecessoribus suis olim
toriographis ad scribeudum uberius thema dant concessa, libentcr annuerunt.
prsesulum litigia et cruenta principumprselia, quam Anno ab Incarnatioue Domini 1077, indictione xv,
theologorum syntagmata, vel xerophagorum parci- prajfatipontifices alacriter Roma redierunt, in quo-
monia sive prodigia. Antichristi tempus appropin- rum advcutu rex et omnes indigenai Normannici
quat, ante cujus faciem, ut Dominus beato .lob iu- siint. Tunc basilicte plurcs iu Nor-
inaguince ketati
siuuat, pra?cedct egestas miraculorum, nimiunique mannia cuni ingeuti tripudio dedicatas sunt ad ;
(79) Kx authentico instnimento constat Malhildem prsefuisse annis xlvii aul fere xlviii : at quotios fal-
abbatissam 6 die Julii 1 120 e vita cessisse. Cf. Le luntur hi scriptores!... Caecilia, pergunl auctores
Pr6vost : D uostri, primogenita Guillelmi Angliai regis et Ma-
Matkildis I, inquiunt GalUx Chrislianse novse Auc- lliildis fundalorum, Deo ab ipsis oblala est ipsa die
tores (t. XI, col. i32), alavis edila regibus, vix nala dedicalionis ecclesise xv Kal. Julii 1066, ut Deo in
sacrala Deo est in monaslerio S. Leodegarii Ratellen- eodem loco perenniter deservirel. Id quoque teslan-
sis; undc non aiinis, sed meritis exigenMus assumpla tur litterse Guillelmi et Mathildis de dedicatione,
ad rcgendum rjuod Malhildis regina Cadonii conslruxe- fundatione et dotatione monasterii, quilms potior
rat ca'nobiinn, anno pnclnlionis su;c quinciuagesimo videtur habenda fides quam auctoribus licct cose-
guarto, sene.r et plena pridie Nonns
dierum obiit taneis, asserentibus Cseciliam anno 1073 die PaschiB
Julias. Id aperte tradit epislola encyclica statim ab in ecclesia Fiscaunensi per manum Joannis archi-
ejus morte ad varias, tum l'>anci8e, tum Anglise episcopi Deo a palro oblatam. Qua quidem in re, ut
ecclesias a Cadomensibus monialibus missa, quod in pluribus aliis falsi sunt scriplores illi. qui Caci-
et idem habelur in rotulo, ut vocabant, S. Marliui liam cum Mathilde ejus germana confuderunt, quse
Turonensis ad easdem sanclimoniales postea misso, postrema obierat ante Mathildem priorem abbalis-
cujus aliorumque ad 251, in ununi rotulum lonfrnm sam. Csecilia vero post Malhildem pluribus annis
XVII circiter ulnas assutoruni. archet3'pum Mathildis prrefuil (fere xiv assignat Ordericus lib. viii) et
setatem redolens asservatur in abbatia S. Trinitatis. anno 1127, iii Idus Julii, de hoc siBculo migravit,
Quae quidem instrumeiiti auctoritas adversatur Or- anno Ilenrici fralris sui 26. Chronicon Cadomense
derico Vitali et Willelmo Gcmmeticeusi coaivis auc- habet 1126.
toribus, bcribcnlibub .Malhildem defuuctam au, 1112 Dom BouQUUT, lib. v, p. 598.
;
377 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. V. 378
quas rex et regina, cum filiis suis Rodberto atque » ictus fulminis prostravit. Nani, quodam Domiuico
Guillelmo, et iugenti frequentia oplimatura et po- die, in Mstate, raane celebrarentur sacvss rays-
dum
pulorum, adfuerunt. Matrices ecclesiae Bajoeencis teria missee, et infulalus presbyter nomine Herber-
et Ebroicensis episcopatus et Beccensis coenobii de- tus astaret ad altare, ingens coruscatio repente
dicata; sunt in honore sanctee Dei genitricis et per- facta est, quam forraidabilis sonus et gravis ictus
petua? virginis Mai-i«. illico subsecutus est. Cfucem, quaj super pulpituni
Eodera quoque anno ccenobialis basilica in ho- turris stabat, percussit, confregit et dejecit. Demde
nore sancti Stephani protomarlyris apud Cadoraura terribihter in aedem sanctam descendit et super
dedicata est ; cui a rege et proceribus ejus locuples Crucifiium irruit, eique manum etpedera percussit,
dos atque multarura copia gazarum data est. Harum miroque modo ferreos de cruce clavos evulsit. Te-
dedicationes ccclesiarura Joannes Rothomagensis nebrosa caligo visus trementium hebetavit, et scin-
archiepiscopus etsutfraganei ejus episcopi Norman- tillans ignis per totam basilicam volavit, et octo
nisB soleraniter egerunt ; cura quibus reverendi me- viros unamque mulierem peremit. Barbas et penes
tropolitse Laufrancus et Thoraas, et raulti abbates, aliosque pilos virorum et mulierum exussit, teterri-
et mira populorum multitudo adfuerunt. mumque fetorem vulgi naribus infudit. Cna mulier
Venerabihs Herluinus abbas, dedicata Beccensi g nomine Maria in angulo ecclesi» non sine raagno
ecclesia, valde gavisus est, visoque quod vehemen- pavore stetit, toturaqne populum quasi exam-
ter in hoc mor-
s8>cuIo desideraverat, ulterius inter mem per pavimentumjacentem, pavens ipsa, pro-
lales commorari dedignatus est. Hic anno Domini spexit.
Incarnationis 1034, setatis vero suas xl SKcularem Eventus hujuscemodi ante Nativitatem Sancti
militiam deseruit, vitam rautavit, et a domno Her- Joannis Baptistsp contigit, et mox eodera tempore
berto Lexoviensi episcopo sacrse religionis habitum Hugo Lexoviensis episcopus a?grotare ccepit. Mense
suscepit. Deinde post tres annos ab eodem prccsule Julio, languore ingravescente, mortem praesul ine-
ordinatus est, atque abbas constitutus est. Inde vitabilem sibi adesse persensit , seseque, ut Dei
initium Beccense ccenobium coepit habere. Deniquc servus ad Domini sui curiam iturus, solerter cir-
anno DominicEe Incarnationis 1078, eetatis autem curaspexit, et pro villicatione sua rationem reddi-
su» Lxxxiv, monachatus vero xliv, vh Kalendas turus in timore magno se praeparavit. Confessione
Septembris defunctus est, et in capitulo monaeho- et pcenitentia purgatus, oratione et Uetuura imbre
rum honorifice tumulatus est. Et interpositis paucis ablutus, salutaris coramunione feliciter
mvsterii
diebus post mortem ejus, Anselmus, qui tunc erat instructus, clericos et laicos, qui secum erant, cora-
prior ejusdem loci , abbas esl electus. Sequenti ^ monnit, absolvit, benedixit. Ad ullimum vero rem
anno, in festivitate Sancti Petri, quse dicitur cathe- quamdam, unde prKcipue moestus erat, recoluit,
dra, a domno Gisleberto Ebroicensi episcopo con- pro qua omnes sibi astantes sic exoravit Viain :
secratus est abbas in Beccensi basilica. Hic mona- universx carnis scio me ad prxsens ingressurum
ebilejugura anno vilse suse xxvii subiit, et tribus sed valde contristor quod a sede mea elongatus sum,
aunis monachus claustralis siue praelatione vixit. nec video sponsam ineam, cui, ordinunte Deo, fere xl
Deinde post Lanfrancum xv annis prior exstitit, imnis legitime conjunctus sum. Vnde nunc precor vos
aliisque xv annis post Herluinum primum abbatem omnes, quos olim amavi, nutrivi, promovi ethonoravi
Beccensium abbas floruit. Inde adarchiepiscopatum ut me hinc ejiciaUs, et ad charissimam sponsam
Cantuariae, post venerabilem Laufrancum, assump- meain me deducatis. Ecclesiam Sancti Petri princi-
tus est ;
quera xvi anuis rexit, et multa adversa pis apostolorum, quam venerabilis Herbertus prxde-
perpessus est. Septirao decimo archiepiscopatus cessor meus coepit, perfecit, studiose adornavi, hono-
anno, raonachatus autem xlix setatisque suae lxxvi, rifice dediciivi, et cultoribus necessariisque divino
XI Kal. Maii, feria iv [H09| ante Ccenam Domini servitio vasis, aliisque apparatibus copiose ditavi.
trausiit e mundo. n Hanc Domino supplex commeiido, et in ejus
ailesti
111. Miserabilis eventus Lexovii factus. Mois Hugonis gremio recumbere desidero. Ibique secundum Salvato-
Lexoviensis episcopi. iHsadventum exspectabo. His diclis, omnes prolinus
Quia imperiti homines fraudulenta prosperitate cousurgunl, decenti ad geslandum ferculo pra;su-
nimis extolluntur, varioque adversitatum Uatu fra. lem imponunt, et de vicoqui Pons-Episcopi dicitur,
giles ut aruudo facile hac ct illac agitantur, ideo Lexovium deducunt, ipsique illustres clerici et ho-
moderator omnium Deus asperablandis provide in- norabiles laici araatissimura Patremdevehunt. Tan-
Iromiscet, ut raobiles raortalium ausus comprimat dera, duni festinare ad urbem nituntur, morte obi-
ac salubriter temperet. ter accelerante, in quamdara planitieni herbo-
Unde duiu Guillelmus rex sa^culari ponipa mul- sara digrediuntur, ibique cuni lacrymis el oralioi;i-
tum tumeret, et populus Neustrice multiraodo luxu bus exitum preesulis sni sub divo prtestolantur.
fo;dus maderet, nec sibi futura pro ingenli scele-
Sed erat In Canrrn radians splendore corusco
rum congerie provideret, terribihs tonitrui fragor
Spnrsis pontificem velul rniUis morientem.
iu sanctuario Lcxovieusis basilic;c pcrsonuit, et
iu tauta oiaritttle et iuci amttjnitatc nobiiis

auU-
plcbem ia ecclesia poulilicaii astaulem iuloierabiiis
379 OKDl^lUCl VITALIS 380
slesHugo eollucatus jacuil, el inler luaiius suoruni î^ erat, sed semetipjum in pontilicatu iiiHiqiiam satis
Deo conimendatus xvi Kal. Augusli exspiravit. curare poterat. Scientia litterarum et facundia pol-
Sic obiit nnstro vir non reparabilis asro, lcbat, divitiis et deliciis indesinenter afflucbat, pro-
Gemma sacerdotiim, patrixque decus Paler Hugo. pria; volunlati et carnis curfe niinis serviebat. Otio
Surnmus ponlifex Christus, cujus vices ad horani ct quieti allatiin studebat, ludisquc alearum et tes-
in terris gessit, semper ei propitins sit! Pons-Epi- serarum plorumque indulgebat. In cultii ecclesias-
scopi quatuor leucis distat a Lexovio. In canipo se- tico erat ad veuatum,
piger el negligens , scd
cus viani, ubi flamcn occubnit, crux erecla est, qujE aviumque capluiam proraptus el fervens. Sa^culari-
Hsque liodie Crux Episcopi nuncupala cst. Corpus bus itaque exercitiis et actibus onini vita sua in-
vero ejus Lexovium delatura est, sed sepultura hjesit, et sic usque ad decrepilam atatera vixit.
pjus usque ad vni dics, pro litigio caaonicorum Plura de actibus ejus scrLbere possum, sed rcprimo
et monacharuni. protelala est. Clerici eniin in calamum, quia ab ipso ad subdiaconatus gradum
episcopio eum sepelire volebant sed sanctimo- cum aliis, iit opinor, plus quam trecentis promotus
niales simul accrrime prohibentes, dicebant : Pa- sum. IJnde sicut qua;dam de illo prolulit rcprehen-
ter nosler Eugo abbatiam Sanctx Marix dominse sibilia, sic decet ut laudabilia promam imitabi-
tiostrse consttuxit, nos illuc ud Dei famulatum aggre- B lia. Eleemosynas pauperibus libenter horiigebat,
gavit. ac ut putcr fi.lias in timore Dei nos educatit. largitate et dapsilitate solerter et houoriUce vige-
In ecclesia giiam condidit, locum sepulturx sibi, mebat. In judicio veritalem subtiliter investigabat, et
mor mortis, elegil. Mterna morte punialur, qui soma rectitudinem procaciter defendere satis inhiabat,
Patris noslrifiliabussuisauferre connturl justitiamque cunctis postulantibus gralis exhibebat,

Rothomagum igitur ad curiam regis itur, et ab Peccatores reatus suos bumiliter confitentes dulci-
utrisque partibus querimonia depromitur; sed re- ter suscipiebat, et vere pceuitentLbus rectum ct
galis censura fragiliori magis sexui compatitur. salubre consilium provid» suggerebat. Sacros or-
Denique rex accersito Joanni archiepiscopo com- dines et dedicationes et alia hujusmodi ministeria
mendat ut Lesovium celeriter adeat, et episcopi religiose et sollicite peragebal ; sed ad hffic agenda
corpus in oratorio Sanctse Maria? decenter sepeliat. lentus erat et vix assurgebat, nec, nisi, mullis mul-
At ille, quia ferox et turgidus erat, et noxiuni ran- torura precibus incitatus cogeretur, inchoare vole-
coremjamdudum contra praefalnm praesulem animo bat. In Ecclesia Lexoviensi eo tempore honorabiles
gesserat, regis pra^ceptura furibundus contempsit, erant persona; et illustres archidiaconi atqite cano-
nec ad tumulandum coepiscopura suum ire voluit. nici, (juillelmus de Clandivilla decaniis et archi-
Qui dum de curia regis per urbem super mulam diaconus, Richardus de Ansgeriivilla et Guillclmus
suam lumideque loquens de causis irami-
rediret, Pictavinus archidiaconi. Goisfredus de Tregavilla
nentibus, domui suae appropinquaret, divino nutu thesaurarius, Turgisus cantor et Radulfus filius
subita passio illum percnssit, turba palam spec- ejus, aliique plures quos Hugo educavorat, officiis-
tante, ad terram dejecit, biennioque quo postmo- que dalis ecclesiasticis honoraverat. Hos nimirum
dum vixit, elinguera reddidit. Tunc Gislebertus, prcefatus successor ejus sibi copulavit, fertilique
Ebroicensis epicopus cum multo fidelium agmine documento arithraetica? etastronoraiie ct multiplicis
Lexoviura vadit, et eorpus episcopi, astante Roberto phj'sicse, aliarumque profundarum reruni erudivit,
Aucensi comite, qui gerraanus ejus erat, in choro et familiares collegas conviviorum et colloquiorum
sanctimonialiuni convenienter sepelivit. Mausoleo sibi benigniter applicavit.
tanti pontificis congruus lapis appositus est, et epi-
V. Joannes Rothomagensis archiepiscopus. Guillelmus
taphiura adonico metro, quod dactjlo spondaeoque ejus successor.
constat, editum, in laminis cupri lilteris aureis sic
Anno ab Incarnatione Domini 1079, Joannes ar-
exaratum est :
anno defunctus
cliiepiscopus octavo reginiinis sui
Hic jacet Hugo Lexoriensis clarus honore J) est, et in baptisterio basilicee ad aquilonem tumu-
Pontificatus. nobilis xque sanguine patrum.
Prxditus idem stemmate morum tion sine bino latus est . Monumentum ejus ex albo lapide factum
Munere sensus, religione glorificandus. est, in quo hujusmodi epitaphium solerter inser-
Transitus ejus rege Philippo, lum Gilielmus
lum est.
Rex erat Anglus, luce sequenti Phxbus inivit
Signa Lconis, del Deus isti gaudia cueli. Amen. Metropolita tuus jacel hic, urbs Rothomagensis,
Culmine de summo quo moriente ruis.
IV. Gisleberlus Maminolus Uugonis successor. Ecclesise minuuntur opes, sacer ordo tepescit,
Provida religio quem sua conslituit.
Ad regendum Lexoviensem praesulatum Gisleber-
canonum
decreta reformans
Hxc neglecta diu
lus, coguomento Mamiuotus, regis archiater et ca- Instituit casle vivere presbyteros,
pellaous electus est, et a Michaele Abrincatensi Dona Dei sub eo venalia nulla fuere,
domni Joannisarchiepiscopi, Huic et opes largas cotitulit Ecclesix.
episcopo, in praesentia
Lingua diserla. genus, sapientia, sobria vita
qui jam, ut dixiraus, obmutuerat, consecralus est. Hinc fuit, exiguus quem tegit isle lapis.
Hic tilius Uuberti de Curvaspina slreuui militis Nona dies Septembris erat, cum carne Joannes
Exspoliatus abit. Sit sibi vera quies ? Amen.
fuit, xxiu annis episcopatum tenuit, et Ecclesia;
res potenter obtinuit. Artis medicina; perilissimus Defuncto Joauno melropolitauo Guillclmus Ca-
381 mSTORLV ECCLESIASTIGA. — PARS IL — LIB. V. 382
mona-
domensis abbas canonice electus est, ct de A cundum quod prius stutulum est, eos judicando justi-
monachus
sterio suo, ubi regulariter ut probatus tiam faciant. Si quis vero episcopo suo inde inobe-
Dco famulabatur, ad tutandam Rothomagenseni diens fuerit, domino, in cujus terra habitat, episco-
Ecclesiani adductus est. In ecclesia Sanctm Dei pus hoc demonstrct, et ille subdat eum episcopali
genitricis Marise a magno Gisleberto Ebroicensi justitix. Quod
dominus faccre contempserit, regis
si et
episcopo consecratus est, ot xlvi post boatum vicecomes, per episcopum inde requisitus, omni re-
Nigasium, quem sanctus Dionysius Parisiensis pon- mota excusalionc faciat.
tifex primum praisuleni Rodomensibus preefecit, De his, qui de parenlela sun u.vores tencnt, vel
2.
Rothomagensem metropolim sortitus est. Hic bonus uxores parentum suorum, episcopi canonicam justi-
et jucundus ac mansuetus exstitit, gregemque sibi tiam exsequantur. Hex enim inde nuUum sustinet vel
divinitus comniissum xxxii annis custodivit. Ma- tuetur, sed potius episcopos adjuvando admonel ut
tricem basilicam omniraodis ornatibus cultui divino lex Dei firmiter teneatur.
necessariis affatim locupletavit, et claustrura epi- 3. Presbyteri, diaconi, subdiaconi ct omnes cano-
scopii domosque convenientes a fundamentis ele- nici et decani nullam omnino fcminam habeant. Quod
ganter renovavit. Corpus sancti Roraani praesulis si aliquis post eamdem culpam visus fuerit incwrisse,
depropria oede in metropolitauambasilicamgloriose B sipec ministros episcopi inde prius fuerit accusatus.
transtulit, et in scrinio auro argentoque cum pre- in curia episcopi se purgabit. Si vero parochianorum
liosis lapidibus operose cooperto reverenter locavit. vel dominorum suorum aliquis eum prius accusaverit,
Solemnitate quoque ejus x Kal. Novembris per habeat accusatus inducias ut cum episcopo possit lo-
totam ditecesim suam festive celebrari constituit, qui; et si se purgare voluerit, in eadem parochia cui
et generali edicto festivam stationem ad sancti servit, prxsentibus purochianis pluribus, ante epi-
pontiticis corpus extra urbem singulis annis tieri scopi ministros et eorum judicio se purgabit. Si ve7'o
decrevit; ad quam parochianos pene omnes monitis purgare se noti potuerit, Ecclesiam perdet irrecupera-
et absolutionibus atque benedictionibus invilavit. biliter. Eoc prxdictus rex statuit, non perenniter
Monachis et clericis, omnibusque sibi subjectis ut episcopis suis auferendo debitam justiliam, sod quia
dulcis pater blandiens profuit. Psalmis et byranis episcopi eo tempore minus quam convenisset inde
et canticis spiritualibus, sacrisque mysteriis indesi- fecerant. donec ipse eorum videns emendationem eis
nenter sese maucipavit. Oranis ab illo fraus et araa- redderet pro benefacto, quod lunc de manu eorum
ritudo procul fuerunt. Nulium quaerebat Ifederc, lemporaliler tulerat pro commisso.
sed quibusque indigentibus, prout ratio jubebat, p i. Nullus laicus in rcdditibus altaris, vcl in scpul-
succurrere. Cantor peritissimus erat, aptissimam- tura, vel in tcrtia parte decimse aliquid habeat; nec
que ad canendum vocem habebat. In usu ecclesias- pecuniam pro horum venditione vel donalione aliqua-
tico doctissime instructus erat, el ad pnedicandura tenus habeat; necpresbyler inde servitium faciat, nisi
indoctis verbum Dei, clara idoneaque locutione legationem domini sui portet, ita ut in eadem die ad
vigebat. Patientia et benignitate cunctos secum scrvitium Ecclesix revertatur; et ad oraliones, per
coessenles mulcebat, magnamque partem oneris Normanniam solummodo, victum domini sui habens,
sui decanis et archipresbyleris sine invidia distri- si dominus voluerit, secum vadat; servitium Eecksise
buebat, bonosque nihilominus ad participationem presbyter interim curet.
honoris avide asciscebat. 5. Presbyteri ab episcopis vel ab eorum ministris,
VL Juliobonense concilium. prxter justos redditus, cpiscopi vi vet minis nihil
Anno ab Incarnatione Doniini 1080, res Guillel- dare cogantur. Propter eorum feminas nulla pecunix
mus in festivitate Pentecostes apud lllebonam rs- emmdatio exigatur. Archidiaconi per archidiucona-
scdit, ibique Guillelraum archiepiscopum et omnes tus suos semel in anno presbyterorum suffraganeorum
episcopos et abbates, comitesque cum aliis proceri- suorum vestimenta et calices et libros videant, de-
bus Normannia; simul adesse prajcepit. Ut rex jussit, D •'''tf"<''ts f^ episcopo in unoquoque urehidiaconatn
factura est. Igitur octavo anno papatus domini solummodo tribus locis, ubi vicini prcsbytcri ad hiec
Gregorii papa septimi, celebre concilium apud monstranda convocentur. Quod cum urchidiaconus
Juliam-Bonam celebratum est, et de statu Ecclesice ad hsec videndu venerit, a presbyteris qui cotivcniunt,
Dei, totiusque regni, providentia regis cum baro- Iriduo, si expedit, victum habeat sibi quinto.
num suorum consilio utihter tractatura est. Statuta 6. Si prcsbyler forisfacturam fecerit de forestis
vero concilii, sicut ab iis qui interfuerunt, veraci- regis vel baronum ejus, nullatn inde emendatiuticiti
ter adnotata sunt, volo hic inserere, ut posteri hubebit episcopus.
discant quales in Normannia leges fuerunt sub 7. Presbytcri semcl in anno, circa Pcnteeosten,
Guillelmo rege. cum proeessioiiibus suis ad tnutrem ecclcsiam veniunt,
1. Pax Dei, qux vulgo trevia dicitur, sicut ipse et de singulis dotnibus ccrse dcnerata, vel idcm va-
princcps Guillelmus eam in initio constituerat, fir- lens ad illuminandam ecclesiam ultari offeratur.
miler teneatur, et per singulas parochias dictis excom- Quod qui fucere noluerit, u presbylero suo per ini-
municationibus renovetur. Qui vero servare con- nistcriuin suum cogntur hoc solcere sine cmcndntionc
lempserint, vel aliquaienus fregerint, episcopi, se- liccunix. Laicus prcshylcrum non det ccl adtinat
1 .
383 UHDKUICl VHALIS 384

ecclesix, nisi ex coyisensu prxsidL<. Quem tamen, si ^ Si clericus raptum fecerit vel furtum, vel aliguem
recipiendiis est, episcopus non repelUit; et si repel percusserit, aut vulneraverit, aut occiderit; si duel-
lendtis esl, non relineut. lum sine licentia episcopi stisceperit, aul namnum
8. In ccemeteriis ecclesiarum, quie in civitatibus cqicrit, aut assultum fecerit, aut aliqiiid injuste sai-
vel castellis vel burgis sunt. quidquid cpiscopi tem- sieril, uul incendium fccerit, uut mantipeistus ejus,
pore Rodberti comitis vel Guillclmi regis, ejus con- aut habitator atrii, similiter episcopis per pecuniam
sensu, habuerunl, episcopi rehabeant. In coemeteriis emendetur.
vero, quw in marchis sunt, si guerrn fuerit, et aliqni Si clericus adulterium feceril aut incestum fecerit,
ud habitandum ibi faciant mnnsiotiem dum guerra simililer.
duraierit, et ipsi propter guerram in atrio manserint, Si presbyter de ministerio suo forisfecerit , simi-
nullam forisfacturam ab ew episcopus habebit, ttisi liter.
quam habtiisset anleqmim ad atrium confagissent Presbyteri, qui ud synodiim venire neglexerint,
Ciim autem piix fncta fucrit, qui propter yuerram similiter.
illuc confugernnt, de ntrio exire cogantur aut episco- Et qui synodum et circatam statutis terminis non
palibtis legibus supponantur. Qui vero in prxdictis reddiderit, similiter.
coimeteriis antiquiliis manserunt, in antiqua quietu- B Si clericus coronam sunm dimiserit, similiter.
dine permaneant.
Si monachus vel monacha, qui sunt sine regula,
9. Ecclesiie villarum qiiantum citmeterii tempore habitum suum dimiserint, similiter.
Bodberti comilis habuerunt, lel usque ad illud supra Si presbyteri %^rxter trevise Dei infractores et In-
scriptum concilium habucrunt, tantum hnbeant; et in trones sine licentia episcopi excommunicaverint, simi-
eis illas consuetudines habeant episcopi, quus tem- liter.
pore Rodberti comitis vel Guillelmi regis, ejus eon- Si erraticum habere. quod vtilgo Weridif dicitur,
sensu , habuerunt, nisi episcopi, concedente rege in curiam sacerdotis rel clerici, qui in atrio manennt,
Guillelmo, aliqunm quietudinem fecerint. Si post convenerit, vcl in eleemosynam ejusdem ecclesix, vel in
nilium aliqun novn fit ecclesia intra villam, facint atrium episcopi erit.
episcopus coemeterium consideratione dominorum et
Si quid per contentionem in domo presbyteri vel
parochianonim ejusdem ecclesix. Si vero extra villnm clerici vel in atrio sncerdotali vel clerico vel eorum
novn fit ecclesia, undiquc habebit quinque perticas mnnupasto relictum fueril, episcopi erit.
caemeterii.
Si quid in ecclesia vel in atrio inveniatur, vel re-
10. Si donntur monachis ecclesia, presbyter qtii C linquatnr, epu:copi erit.
eamdem tenet ecclesiam, honorifice teneat quidquid Si quis presbyterum atit monachum aut monacham
de eadem ecclesia hnbuit, anteqiiam rnonnchi eam assallierit, aut percussei-it, aut ceperit, aut occide-
haberent; et tanto melius quanto snnctioribns asso- rit, aut domos eoritm in atrio incendcrit, similiter
ciatur homimlitis. Eo autem mortuo, vel aliquatenus emendabit.
deficienle, abbas idcneum qussrat presbyterum, et Si quid in ecclesia vel in alrio inveniatur, vel
episcopo eum vel per sc, vel per nuntium suum, osten- relinquatur, episcopi erit.
dat. Quem, si rccipiendus est, episcopus recipint. Si Si quis adulterium vel incestum feceril, vel cum
vero presbyter cum monachis religiose vivere voluerit, matrina vel eum mntre tel filiola coierit, similiter.
videat ut ecclesia, quam episcopnli licentin intravit, Si mulier hoc idem fecerit, similiter. Si quis uxorem
honeste tractetur, tam in vestimenfis qunm librL': ct suam, vel si qua mulier virum suum sinejudicio prse-
cxteris ecclesix serviendx necessnriis, secundiim ejus-
sulis reliquerit, similiter. Qui mortuos consulunt, vel
dem eeclesise facultatem. Quod si presbyter cum mo- muleficia tractant, similiter. Qui intentum sibi cri-
nachis vivere noluerit, tantiim det ei abbas de bonis
men inficians vel negans, ferri judicio convincittir,
ecclesise, unde et bene vivere et servitium Tv exceptn Dei trevia, similiter. Qui justitix resistens,
ecclesise
convenienter valeat presbyter ndimplere. Qiiod si excommunicari se patitur, similiter.

abbas facere noluerit, ab episcopo convenienter coga-
Parochianorum crimina episcopo pertinenlia, ubi
tur ut faciat. Presbyter vero episcopo suo juste sub-
consuetudo fuil, episcoporum judicio examinentur.
ditus sit, et epifcopales redditus persolvat. Qux vero
Si contradictio judicationis facUi fuerit, ante epi-
superabundant , in usus monnsterii sui nbbas habeat.
scopum definiatur.
flbc idem in tcclesiis canonicorum observetur.
Si ferri judicium fuerit judicatum, apud tnatrem
1 . Violntio ecclesix et atrii. sietit superius deter-
ecclcsiam terminetur.
minatum est, et commissa pro quibus divinum offi- Si plnna lex facienda erit, ibi fial ubi placitum
cium remanet, cpiscopis per pecuniam emendetur. prius fuit.
Assultus in ecclcsise itinere, simililer.
In parochia episcopi sine licentia ejus nullus audeat
Si quis iratus persequitur alitim in atrium vel in
prsedieare.
ecelesiam, similiter.
Qui tn prsedictas culpas inciderit, si sponte ad
?i laicus arat vel sedificat in atrio sine liecnlia pcenitentiam venerit, poenitenlia ei pro qualitate cri-
pontificali, similito-. minis injtingatur, ct pccunia nuUatcnus exigatur.
385 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — l.lli. V. 38fj
Si laicus raptum in atrio fecerit, episcopo emen- ^ Rodomus autem quasi Romanorum domus nb ipsis
ddhit. Si vct'0 alibi fccerit, quocunquc modo fncial, conditoribus appellata est; u))i legio Quiritum,
cpiscopus nihil habcbit. provinciales undique gubernans et comprimens,
12. Has consuctudines hnbcant cpiscopi in itiis lute commorata est.
locis, in quibus eas, tempore Rodberti comitis vcl

VII. l)e Rothomugensi civitalc. l)e Ebroicensi civitate.
Guilklmi regis, ejus concessione, hactenus habuerunt.
Gcsta B. Taurini.
Qus; vcrn quieta fucrunt, enm quietudinem habennt,
qunm huc usque solide tcnuerunt. In his omnibus jns- Rodomensis civitatis populis est ac negotiorum
titiis et consuetudinibus rcx sibi retinet quod huc commerciis opulentissima, portus quoque conlluen-
usque hubuit. tia et rivorum murmure ac pratorum amcenitate
Si presbyier domini sui judicium contradixerit de jucundissima, fructuum et piscium, cunctarumque

ecclesiasticn causn, et eum, in curiam episcopi eundo, rerum exuberantia ditissima , montibus et silvis
injuste fatigare fecerit, domino suo x solidos emen- undique circumdata , muris ac vallis et propug-
dabit. naculis validissima, moeniis et ajdificiis domorum
Si episcopi uliquid, quod hic non sit scriptum, in ac basilicarum pulcherrima. Ad hanc a sancto
regis curin monstrare possunt se habuisse tcmpore d Dionysio, tempore Domiliani Ca^saris, beatus Niga-
Rodberti comilis vel Guillelmi regis, ejus conces- sms episcopus cum sociis suis destinatus est; sed
sione, rex eis non tollit quin habennl; tantummodo obiter in quodam
quod Scaninis dicitur, a Si-
foro,
illud nuUatenus saisiscant, donec in curia ejus mon- sinnio Fescennino comprehensus est, et constanter
slrent quod habere debeant. Similiter et hiicis propter in fide Christi perseverans, cum Quirino presbylero
hoc scriptum rex nil tollit, quod in curia ejus mon- ac Scuviculo diacono, v Idus Octobris decollatus
slrnre possint episcopos non debere hahere; tnntum- esl. Corpora vero eorura avibus, improbis canibus,
modo episcopos inde non disaisiscnnt, donec in curia ferisque voranda a persecutoribus derelicta sunt;
regis monstratum sit quod episcopi inde habere non sed jussu omnipotentis Dei ab angelis intacta cus-
debennt. lodita sunt. Deinde, postquam profani satellites
Hcec synodus in vico regali secus Sequanam recesserunt, succedenti nocte, sancti martyres di-
celebrata est, ubi antiqua urbs fuit, quse Caletus vina ope mirabiliter erecti sunt, et, apprehensis ca-
ab incolis dicta est; qua circumjacens pagus
a pitibus suis, fluvium Eptam vado hominibus incog-
a mari usque in Talaucium Calcegius usque hodie nito transierunt, et in insula ejusdem fluminis
appellatus est. Hanc, ut in antiquis Romanorum p amamissiraa requieverunt. Ob memoriam sancto-
legitur gestis, Caius Julius Caesar obsedit, et pro rum, illc locus extunc usque in hodiernum diem
nimia bellatorum obstinatione intus acerrime re- Vani, id est vadum Nigasii, nuncupatus est, in quo
pugnantium subvertit. Deinde, postquam hostes Deus martyrum meritis multa beneflcia fideliter
ibidem ad libilum compressit, considerata opportu- poscentibus largitus est. Prisca guntilitas, obiter
nitate loci, praesidium Romanorum provide consti- martyrizato prajdicatore, Rothomagum diu posse-
a nomine suo Juliam-Bonam quam barbari
tuit, et dil et innumeris idolorum spurcitiis usque
, ad
nunc corrupto nomine IUe-Bonam nuncupant, ap- sanctum Mellonem archiepiscopum replevit.
pellavit (80). Eo tempore fides Christi Evanticorum, id est
Denique idem Ca>sar omnem Neustriara solerler Ebroas urbem, super Ittonam fluviura sitam, possi-
exploravit, et super Seqiianain fluvium urbem Ro- debat et salubriter illuminabat. Nam illuc beatus
thomagum construi prwcepit in loco aptissimo, ubi Taurinus a Dionysio Machario directus fuerat, et
ad orientale caput urbis Albula lluvius cuni Rode- a Deo confortatiis multa miracula fecerat. Deus
becco, et ab occasu Marrona in Sequanam diffluit. enim cura eo semper erat, el omnia opera ejus
(80) Eadem prope cum Orderico de IlIebonaB ori- qui Juliohonam Caletorum caput Deppam esse ait
gine tradit Sigebertus in Chronico. Sed utrumque U (Dieppe) ita cognominafam a flumine ipsam alluenle.
errare hac in re contendit Valesius iu notitia Gal- Apud .Klhicum iter est a JuUobona Mediolanum
liae ad vocem Julio-Bona, p. 256. Caletus, inquit, millium passuum xxxiv/ iter a Juliobona Durocasis
urbs ignola vcteribus omnibus geographis. Nunquam milUum Breviodorum vel Breviodurum
Lxviii, sic :
cnim ac uusquam fuit, nec ab urbe isla Calcto qux M. P. xvu. Noviomago xvii. Condatc xxiv. Du-
nulla exslitil, sed a Caletis notissima gente GaUise rocasis M. P. x., quod iler m tahula Poutingeriana
Lngdunensis pagus Calelensis nomen accepit. Decejjit similiter descrihilur... Cluverius Breviodurum Pon-
Sigehertum et Vitalcm qualiscunque similitudo nutem-Audomari exponit (Pont-Audemer), Noviomagum
minum JuHohona^ el Ulehonx : decepit et Turnehum Lexoviorum caput (Lisieux), Durocasis vel Durocassis
qui in lihro ix adversariorum Juliobonam VilUim- (Dreux). Hasc Valesius. Sed bujus opiniouem con-
honam WiUiehome nomine non alium locum
vocal, et vellit clarissimus AnvillEeus, vel ex vestigiis Roma-
designare vult quam
Illehonam, quihusdnm et Insu- narum viarum, qufe cum Illebonam ducerent, eam-
lam-honam mendose dictam. Turneho accessit et dem ac Juliobonam caput Caleloriim fuisse manifesto
Massonus. Sed eos omnes erroris arguit vcl unum demonslrant. Errorem porro Valesii in sede Julio-
itinerarium /Elhici ex quo Juliohona a Carocotino bonfe designanda indc ortum esse ostendit, quod pro
vel Corocotino (le Crotoi) millihus passuum decem oppido le Crotoi (larocolinuni acceperit, cum hoc
dislal, a Rolhomago xxx; quod lUebonse minime nomine Hareflorum (llarjleur) potius intelligendum
convenit, quae a Carocotino passuum millia circiter sit (Notit. GaU., p. 393).
XX vel XXX abest. Quare Philippo Cluverio assentior, Dom BouyuKT, lib. v, p. COO.
387 OUDERICl VITALIS 388
gloriose dirigebat; pro quo dura el aspera hujiis sunt. Magi autem, ut sua fignienla nihil in
^ zati
sajculi requanimiter perferrebat. Romanum Tarqui- militem Christi valere compererunl ,
propriis se
nium patrcm suum, Euticiamque malrem piissi- cultris interemerunt.
mam, Cliristi oultriccm, cum aliis amicis et cogna- Interca Licinius consul famam bcati pontificis
tis Homa; reliquerat; el jussu Clemcntis papa;, cuni audivil, ipsumque sibi Gisaico villa pra;sentari fe-
Dionysio lonico Gallias tenellus exsul penetrarat. cit. Qui, cuin traheretur, obvium habuit unum
Grassautc nimiuni secunda persecutione, qua> sub paralyticuni, sororemque ejus cfficam, surdam et
Domitiano inCliristianosfuruil, pra-dictus Dionysius mutam. Proliuus ille aquani benedixit, ;egros per-
Parisiensis episcopus Taurinum filiolum suum jam fudit et mox sanitati restituit. Carniflces hoc vide-
quadragenarium, pra?sulem ordinavit, et vaticinatis runt cl in Dominum statim crediderunt. Dum prae-
pluribus quae passurus erat, Ebroicensibus in no- sul et consul de idololatria et theusebia procaciter
niine Domiui dircxit. Viro Dei ad portas civitatis aUercarentur, et prasul jussu consulis irrationa-
appropinquanti, d;emon in tribus figmentis se op- biliter furentis nudus virgis Cffideretur, Deum tide-
posiiit, scilicet in specie ursi et leonis et bubali, liter deprecatus est, et mox voce de coelo ad eum
terrere athletam Chrisli voluit. Sed ille fortiter ut missa confortatus est. Manus quoque carniflcum
inexpugnabilis murus in fide perstitit, et coeptum B statim aruerunt ; Licinius vero Leonillam uxorem
iter peregit, hospitiumque in domo Lucii suscepit. suam, quia loquebatur pro viro Dei, ira succensus
Tertia die, dum Taurinus ibidem populo pra^dica- jussit cruciari.
ret, et dulcedo Qdei novis auditoribus multum pla- Dum ha?c agerentur, nuntius venit, dicens filium
ceret, dolens diabolus Kufrasiam Lucii filiam ve- ejus iu venatione circa castellum Alerci proecipitio
xare coepit et in ignem dejecit. Quoe statim mortua niortuura cuni armigero suo. Licinius ergo cum
est; sed paulo post, orante Taurino ac jubente ut omni exercilu suo nimis contristatus est, et virura
resurgeret nomine Domini resuscitata est.
in , Dei, quem cruciare coeperat, nutu Dei rogare co-
Nullum signum adustionis apparuit. Omnes
in ea actus est. Taurinus autem, postquam in ecclesia
igitur lioc miraculum videntes subito territi sunt, Sauct;o Maria; prostratus oravit , cum populo ad
et obstupescentes, in Jesum Christum credideruut. corpora defunctorum perrexit. Ibi devote Deo sup-
In illa die cxx homines baptizati sunt, octo caeci plicavit, flnitisque precibus manum Marini juvenis
illurainati et quatuor muti sanati, aliique plures consobrini sui apprehendit, eumque in nomine Do-
ex diversis infirmitatibus in nomine Domini sunt mini a raorte resuscitavit. Quod Licinius et uxor
curati. _ ejus et omnes optimates ejus videntes gavisi sunt,
Deinde Taurinus fanum Dianae intravit, Zabu- et procidentes ad prsesulis pedes, sacrum sibi bap-
lumque coram populo visibilem astare in virtute tisma dari petierunt. Baptizati sunt itaque in illa
Dei coegit; quo viso, othnica plebs valde timuit. die mille ducenti viri.
Nam manifesle apparuit eis .'Ethiops niger ut fuligo, Deiude Marino poscenti pro armigero suo Tauri-
barbam habens prohxam, et scintillas igneas ex mis acquievit, ad corpus accessit, Deum invocavit,
ore mittens. Deinde angelus Domini splendidus ut Paschasium inclamavit et in virtute Dei vita; restau-
sol advenit, cunctisque cernentibus, ligatis a dorso ravit. Ambo sibi superstites vivis retulerunt qua;
manibus dffimonem abduxit. In illa igitur die duo defuncti apud inferos viderunt. Paschasius Marino
millia virorum baptizati sunt, et omnes inflrmi ope praedixit quod in die quo albas deponeret morere-
divina curati sunt. Hrec Deodatus Eufrasise frater tur; quod ita factum est. Nam Marinus levi febre
vidit et credidit, et baptizatus presbyterque factus, correptus est, et octava die baptismatis mortuus
h£EC veraciter scripto retulit. Tunc Taurinus fffidum est.
Dianae fanuni intravit exorcisrais et orationibus His aliisque multis miraculis Taurinus, Ebroarum
emundavit, Deoque templum in honore sanctae Dei primus ponlifex, claruit, et multa millia horainum
genitricis Mariffi dedicavit. Deinde crepit circum-j) ad cognilionem veritatis et justitise perduxit. Deni-
quaque idola destruere et ecclesias Christo conseque, dura Sixtus papa in sede apostolica resideret,
crare, omnem dicecesim circumire, canonice ordi- et .'Elius Adrianus rempublicam gubernaret, plenus
nare, hospitalitatem in omnibus constiluere. dierum et virtutum, Taurinus iii Idus Augusti de
Invidus Satan tot bona videns doluit, variisquc cuilo vocafus est, et ecclesia, populo astante, densa
maahinationibus virum Dei laidere sategit, et mul- odoriferaque nebula repleta est. Transacto unius
tos in illum adversarios excitavit. Duo magi, Cam- horse spalio, nebula recessit, et ponlifex in cathedra
bisses et Zaraa sacerdotes Diano?, fuerunt, visaque sedens, et quasi orans raanibus extensis, oculisque
conversione populi ad Deum, ingemuerunt, el xx ad ca:Ium versis, apparuit. Ingens luctus parochia-
discipulos suos, ut Taurinum perimerent, concita- norum casu pastoris factus est, jussuque angeli
verunt. Qui venientes, a viro Dei a longe visi el qui populo in specie viri honorabilis apparuerat
cogniti sunt; ipsoque crucis signum contra illos extra urbem quasi ad tertiam partem milliarii ad
faciente, illico iixi stcterunt. IIIo iterum jubente occidentem vir Dei sepultus est. Locus ille diu
soluti sunt, et provoluti pedibus ejus crediderunt, poslmodum sine honore habitus est. Sed nunc ibi
et in nomine sanctie et individuae Trinitatis bapti- gralia Dei electus grex monachorum in militia sa-
389 IIISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS II. - LIU. V. 390
Uibri eonstitutus est. In sepelitione venerabilis epi- ^ venerit, sive sub quo principe vel tyranno saevierit;
scopi res accidit inusitata. Dum in mausoleo pra?sul quse inlolorabiliter Christianos et idololatras op-
ex more poneretur, populusque nimis lleret, ille presserit. In pluriinis tanien gestis sanctoruni illius
quasi vivus de fossa erigens se, ait : Filioli mei, quid teraporis liquido pate?cit quod sub preedictis prin-
hoc farAtis? yolite timere. Jmtum viruin audite. Et, cipibus quidara crudelis et barbarus exercitus reg-
inclinato capite, siluit. num Gallioe nimis attriverit. Eo tempore nuliusrex

Sepulto itaque servo Christi, dixit ad populum in Gallia erat, sed imperator Romanorum a Caio
angelus Dei : Recedite velociter, ne involvdmini ab Julio Crnsare Cis-Alpinis oranibus imperabat, et
hostibits. Nunc civitas ista subvertetur, sed nuUus praesides aliasque poteslates singulis urbibus ad li-
vestrum periclilabitur. Per muUa tempora incognifus bilum suum dirigebat.

erit locus iste. Ilis dictis, nusquam comparuit, et Sileutiuui de Deo magnum fuit in Neustria post
completa sunt omnia ut pr;edixit. Nam sepulcrum obitum sancti praesulis Taurini, usque ad terapora
sancti antistitis et anniversariuni transitus ejus diu Diocletiani et Maximiani ; a quibus facta est decima
homines latuerunt. Signa quoque nonnulla per eum clades furoris diabolici, quK gravius ac diuturnius
apud Ebroas adbuc quotidie fumt. Dsemon enim. aliis saeviit iu Ecclesiara Cbristi. Ca;lerum ille, qui
quem de Dianffi fano expulit, adhuc in eadeni urbeB guis semperse adfuturum esse promisit, in immen-
degit, et in variis frequenter formis apparens, ne- sis tribulationum procellis sponsam suam mirabi-
rainem Isedit. Hunc vulgus Gobelinum appellat, et liter confortavil ac liberavit, proLexit ac exaltavit,
per merita sancti Taurini ab huraana lcesione coer- et houorabilibus Iriumphis palam magnificavit. In-
citum usque hodie affirmat. Et quia jussis sancti super £eterno diademate coram patre suo in coelesti
antisfitis sua frangendo simulacra obsecundavit, in Jerusalem remunerabit. Ergo quam tantum diligit,
barathrum non statim mersus fuit ; sed in loco ubi inler furias persequentium poedagogis illustribus
regnaverat pojnas luit, videns salvari homines qui- destitui diu non desiit (81).
bus jamdudum ad detrimentura niultimode insul-
apostoli Normannix.
VII. Mallonus et Avicianus
tavit.
Disticha in honore XLVII primorum Rothoma-
Fertur aliud ab incohs, et est verum, quod in gcnsium prxsulum.
Ebroicensi urbe animal vivere nequit venenatum. Dura decima persecutio per decem annos Chris-
Nam pinguis humus imbuta fluentis Ittonffi fluminis
tianis fortiter immineret, et innumera martyrum
colubros et serpentes pariebat, et hujusmodi ani- millia multis suppliciorum generibus trucidaret, et
niantibus Ebroica civitas nimis abiindabat. Civibus n cruore pretioso gloriose decorata ad coelos trans-
autem pro tali peste conquerentibus, deprecatus est mitteret, Quintinus et Lucianus, Valerianus, Ru-
Dorainura beatus Taurinus ut urbem ab hoc incom- Cnus et Eugenius, Mallonus et Avicianus, aliique
modo liberaret, nec nlterius venenatura reptile intra plures de clero et nobilitate Romaaorum Roma
mceQia urbis vivere sineret. Oravit et exauditus est.
exierunt, et fiducialiter verbum Dei praedicantes per
Si casu coluber seu bufo in fascicuio herb» defer- Gallias dilTusi suut. Tunc Quintinus Ambianis, et
tur, statim, dum intra muros urbis venerit, mori- Lucianus expetiit Belvacum, et Mallonus cum Avi-
tur. ciano el quibusdara aliis idoneis viris Rolhonia-
Post longum tempus religio Christiana crevit, et gum.
clerus Ebroicensis cum tidelibus indigenis primi Diocletiano et Herculio Maximiano regni fasces
prsesulis sui Taurini polyandrura quaisivit, Deoque sponte deponentibus, Constantius vir magnae civi-
monstrante, invenit. Deinde reverenter de terra le-
litatis suscepit imperium in occiduis partibus quod
vatum est, et post ahquod tempus a fidelibus Fiscan- deposuerat Ilerculius. Is erga homines multa cle-
num translatum est. Ibi venerabile coenobium mo- mentia, erga Deum vero religione utebatur maxima.
nachorum,adDeitatis cultumjugiter agendum, con- Nam neque ex consortii rabie, ut Ctesarieusis Eu-
struclum est, ibique in capsa pretiosa sancti viri D sebius allegat, regnum suum piorum sanguine ma-
corpus veneranter aptatum est. culaverat, neque orationum domus et conventicula
Almi Taurini prsesulis precibus et meritis nos Deus Christicolarum, utMaximianusfecerat, hostili vasta-
eruiit ab omni veneno vitiorum, et perfecto siinctarum lione destruxerat. Hic in Neustria civitatem con-
decoret nos jiibare virtutum, et in sayictis mansioni- didit, quam a nomine suo Constantiam nominavit,
bus suorv,m conjungat coltegio sanctorum, ubi possi- et in ipsa provincia concubinam nomine Helenam
mus ipsum Regem regum digniter laudare per omnia habuit, ex qua Constantinum magnum, conditorera
sxcula sxculontm ! Amen. postea Constantinopolis, genuit.
JEho Adriano et Antonino Pio imperantibus, ra- In illo terapore venerabilis Mallonus curn aliis
bie hostili novella Christianitas in Gallia vehemen- quibusdam fidelibus Rothomagum incoluit, et pri-
ter attrita est, et sancta mater Ecclesia per annos mus ibi, volente Deo, ponlificalem cathedram obti-
fere clx admodura humiliata cst. Nulla nobis histo- nuit ;
post quem usque in hodiernum diem metro-
ria manifeste prodit qua? gens illa fuerit, vel unde politana dignitas ibidem consistit. Sex autem urbes
(81) Pro verbo desiil liic forsan legendum permisit.

391 ORDERini VITALIS 392
ei subjacent : Belocasium, id cst Bajocas : Evanti- 4 Turonensis et Maurilius Andegavensis , Basilius

coruni, iJ esl Kbroas, Luxovium, Aliriucas, Con- Ca'sariensis, el iiisignis oiator Augustinus Hippo-
stanlia; Salariuni, id est Sagiura. Ecclesia Rotho- nensis, et Hieronymus divinae legis interpres mi-
magcnsiuni jani xlvi ponlifices habuit, et clerus cuerunt.
ejusdem ad notitiam poslerorum de singulis prajsu- 7. Victricius, victor vitiorum fortis et uHor,
libus disliehon heroicum cdidit, ([uod huic operi Ecclesvm Domini mandatis imbuit (dmis.
charitative per ordinem inserere cum quibusdam Hic XI annis, tempore Innocentii papie, suh Arcadio
necessariis additamentis mihi non pigebit. ot Honorio tloruit. Tunc Donatus Epiri episcopus
t . Antisles xanctas ^falhnus, in ordine primits, et Joannes Jerosolymitanus fulseriint. Inventio cor-
Excoluit pkbem doclrina Rolhomagenscm. poris S. Stephani prolomartyris facta est, revelante
Ilic terapore Eusebii papa> et Melchiadis claniit, Deo Luciano Caphargamalee presbytero. Tunc Oro-
undecimoque KaL Novenibris ad Dominum migravit, sius presbyter, qui librum De Ormesta mundi scrip-
el in ci-ypta in basihca S. Gervasii raartyris extra sit, ab Augustino ad Hieronymum pro quibusdam
urbem sopultus diu jacuit. Mausoleum vero ejus profundis qua:stionibus missus, Lucianum adiil ; a
ibidem usque hodie servatuni est, sed corpus ejus quo reliquias S. Stephani, Avito presbylero raissas,
post multum temporis pro timore Dacorum inde B in Hispaniam primus intulit.
ablalum esl, et in castcUum Vilcassini, quod Pon- 8. Successit prxsul huic Innocctitius almus,
tisera vocalur, translatum est. lllic in regia nomini Ecclesiam recreans Domini,plebemquereformans.
ejus dicata veneranter servalur, eique convenlus Hic IX annis, tempore paparum Zozima', Bonifacii
canonicorum celebriter famulalur. el Coelestini, sub Honorio et Theodosio Arcadii filio
2. Post hunc, prsecipuus, devotus et Avicianus viguit. Tunc synodus Ephesina ducentorum episco-
Obtinuit regimen, curam quoque rexil (82) heri- porum, cuiCyrilhispra>fuit .\lexandrinus, aggregata
[lem.
est. Ad Scotos in Chrislura converteudos, ordinatus
Hic Arelatensi interfuit concilio, qnod factum est a papa Coelestino, Palladius primus episcopus mit-
tempore Silvestri papae, sub Constantino Augusto, titur.
qui ccepit imperare anno ab Urbe condita 100). 9. Eloquiis plenus sacris, successit Evodus,
Tunc Nica?na synodus Patrum celebrata
cccxviii Fortis et innocwis, prudens, pius atque modestus.
est. inter quos Nicolaus Myrreorum Lyciae, aliique Hic VIII annis, terapore Coelestini et Sixti paparum,
prsecellentissimi prresules micuerunt. tloruit. Tunc Galli contra Romanos rebellaverunt,
Succcssit prsesul fulgens virlule Severus, quibus Franci, de Trojanorum stirpe orti, sociati
3. Q
Moribus insignis, commissis ac sibi mitis sunt, Francum Ferraraundum,
qui pariter juncti
Hic XV annis, tempore Constantini et Constantii, Sunnonis ducis filiura, sibi regem praefecerunt. Ma-
sub Marco papa et Julio lloruit. Tunc Maximinus ximus, Taurinensis episcopus, in sermonibus com-
Treverorum et Hilarius Pictavorum , Athanasius ponendis facundus habelur.
Alexandrinorum Eusebius Vercellensium et Dio-
, 10. PrsefuitEcclesisesanctusSilveslerhonestelHi-S^);
nysius Mediolanensium prjesules, ul astra clarue- Quam juste rexit, prud ens et amplifi.cavit.
runt. Hic VIII annis, tempore Leonis papoc, Clodione et

4. Eusebius, dulcis et in ordinc pontificaH Meroveo regnaniibus in Francia, claruit.
Conslans, enituit virtutum jloribus almis. M. Prxsul Malsonus, divino dogmate fultus,
Hic XXV annis, tempore Liberii papse et Felicis, sub Ewslilit in populo venerabilis undique pastor.
Constantino, Juliano Apostata, Joviniano et Valen- Hic IX annis, sub Martiano et Valentiniano, viguit,
tiniano fulsit. quando Leo papa contra Euticem et Dioscorum
0. MarceUinus huic successit munere Christi, apud Chalcedonem synodum dcxxx episcoporura
Paslor prxcipuus, morum probitdte decorus. celebravit. Tunc Hengist et Horsa, cuni Saxonibus
Hic xs annis, tempore Damasi papse, regnantibusU el Anglis, tribus longis navibus in Brilanniara ad-
Valentiniano et Valente cum Gratiano et Valenti- vecti sunt, et a Vortigerno rege contra Pictos sus-
niano, in Ecclesia bene laboravit. Tunc Anlonius cepti sunt. Tunc Gerraanus Aulissiodorensis mira-
monachus, .F.gyptiorum clarissimus obiit. Cajsarau- bililer lloruit.
gusta; Petrus insignis orator claruil. Ambrosius 12. Inclytus antistes, populi custos quoque perpes,
Mediolanensis inexpugnabilis niurus Arianis oppo- Susccpit sedem iiermanus ponlificalem.
situs est. Constantinopolitana synodus cl Patrum II ic VIII annis, Childerico imperante Gallis et Leone
conlra Macedunium et Eunomium sub Damaso papa Latinis, claruit. Tunc Theodorus episcopus Syriaj
celebrala cst. ecclesiaslicam Historiam scripsit , a fine librorum
6. Pervigil in populo Petrvs dignus quoque custos, Eusebii usque ad terapus suum, id est usque ad im-
Sancte commissum sibirexit pontificatum. perium Lconis, sub quo niortuus est.
Hic XIX annis, tempore Siricii papoe et Anaslasii, 13. Commis.fos coluif Crescentius ac decoravit
sub Theodosio et Arcadio claruit. Tunc .Martinus .Moribus egregiis, virtuteque crescere fecit.
(82-83) Le Pr6vost. Honore, in Chesniana eclilione.

303 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. V. 394
Ilic XXVI annis, temporo Hilarii papse et Simplicii, ^gorum scripsit. Belisarius patricius a Justiniaiio
regnante Leone, fulsit. Tunc Childericus Merovei in Africam missus, Vandalorum geiiteni delevit,
iilius in Gallia regnavit. Gelismerum regem eorum captum Constantinopo-

14. Fulsit Gildanlus, pastor sacer atque beni- lim misit. Carthago quoque anno excessionis suse
[gnus, xcvi recepta est. Dionysius Parvus Paschales circu-
Dapsilis et constans, verbi quoque luniine fla- los scribit, incipiens ab anno Dominicte Incarna-
[gratis.
tionis 532quo anno codex Justiniani promulgalus
;
Uic XV annis, tempore Felicis, Gelasii, Anaslasii est. Viclor Capuanus episcopus, librum de Pascha
et Symmachi paparum, sub Zenone Augusto emi- scribens, Victorii arguit errores. Cassiodorus se-
cuit, et lieatum Laudum Constantiniensem episco- nator et Priscianus grammaticus et Arator subdia-
pum consecravil. Tunc Remigius Remensis et So- conus claruerunt.
lemnis Carnotensis ac Vedastus Atrebatensis cla-
16. Occubuit martyr Prxtextatus, Fredegundis
ruerunt, etMerovingura Clodoveum regem Franco- Beginx inonitu, pro Chrisli nomine Jesa.
rum anno ab Incarnatione Dominica 488 baptizave-
Hic XLVin annis, tempore Agapiti, Silverii, Vigilii,
runt. Tertio postmodum anno, Mamertus Viennen- Pelagii, Joannis el Pelagii paparum, sub Justino et
sisarchiepiscopusobimminentemclademsolemnesBTiberio Constantino floruit. Narses patritius Toli
litanias, id est rogationes, ante Ascensionem Do
lam Gothorum regem in Italia superavit et occidit.
mini instituit. Victorius Paschalem cyclum dxxxii
Gens Longobardorum, comitante fame et mortali-
annorum, papa Hilario jubente, scripsit. Odoacer tate, omnem invadit Italiam, regi Albuino sub-
rex Gothorum Romam obtinuit,quam e.înde reges
jecta.
corum Theodericus Triaiius et Theodericus Wala-
17. Ecclesiam rexit multis Melantius annis,
mer diutius tenuere. Ilonericus rex Vandalorum
Subjectos docuit, jaste quoque vivere fecit.
Arianus in Africa, dilfugalis plus cccxxxvi episco-
Hic XII annis, tempore Pelagii, Benedicti et Grego-
pis catholicis, ecclesias eorum clausit, variisque
rii magni primo GrcEcorum Ro-
doctoris, Mauricio
plebem suppliciis affecit. Gildardus Rothomagensis
nianis imperante, Rodomensibus prfefuil; sed in-
et Medardus Suessionensis Nectardo Noviomensi
digne, quia proditor PrEetextati, ut ferunt, magistri
palre et Protagia matre nati sunt, amboque vi Idus
sui fuerat ;
quem Fredegundis, uxor Hilperici regis,
Junii ad Dominum migraverunt.
occidi fecerat.
De illis nempe insignis Audoenus sic versiQca-
IX. Sequentia distichorum.
vit.
Bi sunt Gildardus fratres gemini atque Medardus. C 18. Nobilis Hyldulfus prsefato pontificatu
Una Sedit, et excoluit divini dogmata (84) verbi.

dies nalos utero viditque sacratos,
Albis indutos, et ab ista curne soiutos. Hic xxviii annis, tempore Gregorii magni doctoris,
13. Ftavius insignis virtutum flore refulsit; Saviniani, Bonifacii, Deusdedit, Bonefacii et Hono-
Commissosque sibi divina lege replevit. rii paparum , imperantibus Mauricio , Focate et
Hic XXXV annis, tempore Symmachi, HormisdiB, Heraclio claruit. Tunc in Francia regnaverunt
Joannis, Felicis, Bonifacii, Joannis et Agapiti pa- Childebertus et filii ejus Theodericus ac Theode-
parum, sub Anastasio et Juslino seniore ac Justi- bertus et Lotharius Magnus. In .4nglia vero JE&\\-
niauo floruit. Defuncto Clodoveo , Sigismundus , bertus Cantuariorum, Edwinus Nordanhimbrorum
Childebertus, aliique lilii ejus successerunt. Lotha- et Redualdus Gewissorum, ac Penda Merciorum ;
rius autem, oranibus superstes, annis li in Francia ad quos Gregorius misit praidicatores verbi Dei
regnavit ; cujus tempore Launomarus et Ebrulfus, Augustinum, Mellitum, Joannem, aliosque plures
aliique sancli viri in regno ejus floruerunt. Transa- monachos timentes Deum, per quos ad Christum
mundus Vandalorum rex ecclesias catholicas clau- Angli conversi sunt. In Italia Longobardis Autarith
sit, et ccxx episcopos exsilio Sardiniam misit, qui- Cleponis filius et Ago Agilulfus, cum Theodelinda
_— r_r- -j - t-
"-— -™" laudabili regina, pr»fuerunt. In Neustria, xii anno
ministravit. Anastasius imperator, quia heeresi fa- Hildeberti regis, sanctus Ebrulfus Uticensis abbas
vens Eutycetis catholicos insecutus esl, divino ful- jara octogenarius iv Kal. Januarii [396] obiit. Per
mine periit. Joannes papa sub Justino seniore Con- ideni tempus Cassinense raonasterium a Longobar-
slantinopoli cajcum illuminavit; quem,dum Raveii- dis noctu invasum est, et fugalis monachis, tempore
nam rediret, Theodericus peremit. Symmachum Boniti quinti abbatis, destructura est. Benedictus,
quoque patriciura et Boetium necavit; et ipse, anno Constantinus, Siraplicius, Vitalis et Bonitus eidem
sequente , subita morte periit. Cui nepos ejus cojnobio jam prtefuerant. Chosdroe rex Persarum
Alhalaricus in regnum successit. Hildericus Vanda- gravissime rempublicam bellis attrivit, et sanctam
lorum rex cpiscopos ab exsilio reverti et ecclesias Ecclesiam incendiis et rapinis ac caidibus velie-
instaurare praecepit, post annos lxxvi heerelicffi menter afflixit. Anastasius Persa monachus cum
profanationis. Benedictus abbas virtutum gloria aliis Lxx glorioso raarlyrio coronatus esl. Heraclius
claruil, quas beatus papa Gregorius in libro Budo- Persas vicit, Chosdroen occidit, crucem Domini
l8i) Le Prevosl : doqmale.

IVriioL. CIAXXVIII i:t
.
:i;iSi OUDKKICI Vir.M.IS .fnr>
Jcrosolymis repoi-tavit, et omnes Christianos dc ^^ liioide t-ontenipUiri. lii llcilia, Ari|ierto rego post ix
captivitate reduxit aunos apud Ticiniim detunclo, diio lilii ejus adliiic
19. Sitnctiis Romamis, pra.'ctaro )wbilis actu, adolesceutuli successerunt ; Godeberlus quideui
Moribiis emictiit, sacn qtioque lumine verbi. Ticini, Berlarilh vero in civitate Mediolanensi se-
Ilic xiii annis, temporc Honorii, Severini ct Joan- dcm liabuit resjni. Non mullo post (Irimoaldus Bc-
nis papariim, Heraclio regnanlo, miraciilis corusca- neveiilanorum streiums diix Codeberlum euse pere-
vil, decimoque Kal. Noverabris ad Dominum glo- mit, ct Rertarith fugavil, eorumquc regnuni cum
riose transiit. Tunc in Gallia Christiani principes sorore coriim accepit, el per i.vaniios potcntcr et
vigebant Dagobcrtus et Lodovcns. In Anglir Osval- utililer obtinuit. Quo mortuo, Berlarith xviii annis
dus, Osvinus et Osvius. In Italia Agilulfus, Ada- regnavit, et Cunipcrtum lilium suuiu, quem de
loaldus, Arioaldus, Rotarith et Kodoaldus. Arioaldo Hodelinda regiiia susceperat, consortem regni con-
regnanle, bealus Columbanus genere Scotus, post- stituil. Ambo amatores juslitiae fuerunt, Deique et
quam in Gallia Luxovicnse monasterium conslru- ejus Ecclesia; bcnevoli cultores, paiipcruinque de-
xorat, in llalia in Alpibus Cottiis Bobiense coiidi- fensores viguerunt. Alacheris Brixianiis dux conlra
dit. eosrebellavil, tolaraque regionem multoties diuquc
2(1. Atidoenus liiiic successil, potitificali t> perturbavit, donec, Cuniperto pugnante, peremp-
CMtino sptendesccns, virtutibusatqucrefulgens. tus malignari desiit. Agatho papa, rogatu Constan-
Hic xi.iii annis, tomporo Theodnri, Marlini, Euge- tini, Heraclii et Tiberii principum piissimorum,
nii, Vitaliani, Adcodali, Doui, Agatlionis, Leonis, Joannem Portuensem episcopum et Joannem dia-
Benedicti et Joannis paparum , Heracleona filio conum, aliosqiie lcgatos sancta; Romanse Ecclesise
Ileraclii et tribus Constantiiiis iniperanlibus, insig- Constaiilinopolim misit, ibiquc per cos concilium
niter fulsit, diu et bene vixit, inultiim laboravit, CL episcoporum contra ticorgium patriarcham re-
Kcclesia>que Dei mirabiliter jirofuit. Vis mihi ad gia; urbis et Macharium Antiochia?, aliosque ha?re-
enarrandum deflcit quanta nobilitate et sanctitale, ticos teuuit. Finito conflictu, Georgius corrcctus
omniquc probitate vir iste viguit. Marliniis papa est et perliuas Macharius cum suis coraplicibus
synodum cv pra^sulum Ronue tenuit, clpostmodum anathematizatus est.
pro fide catholica per Theodorum exarchum, jussu 21 Inctytus Ansbertus, probilatis culminecompttts,
Constantiui nepotis Ileraclii, raptus est, et apud Ecctesiam rexit quam suticte nobititavit.
Chersonam relegatus, sancto fine quievit. Theodo- Ilic xviii annis, tempore Lconis, Benedicti, Joannis,
rus archiepiscopus et Adrianus abbas, vir £e
eque Cononis et Sergii paparum sub Coustautino et
p ,
doctissimus, a Vitaliano papa missi Britanniam, Justiniano juniore claruit. Tunc in Gallia Lotha-
plurimas Anglorum ccclesias doctrinoe fruge fecun- rius, Theodericus et Hildericus regnaverunt , et
darunt. Ex quo Gregorius papa dispensatores di- majoratum domus regias Leodegarius, Ebroinus et
vini seminis misit in Angliam ; Augustinus et Lau- Pippinus primus habuerunt.
rontius, Mellitus Lundoniensis et Justus Rofensis, 22. Insignis Grippo successit in ordine sancto,
Ifonorius ct Deusdedit Cantuariensem ecclesiam Aclibtis egregius, tneritis pastor venerandus.
rcxerunt, et Cantiaj reges Edilbertum et Eadbaldum, Hic XXXIV annis, tempore Joannis, Sisinnii, Con-
Ercombei-tiim et Egbertum cum subjecta gente ad stantini et Gregorii paparum, floruit. Tunc Leo,
fidem Christi pertraxerunt. Septimus ad pra?sula Tiljcrius , Justinianus , Philippicus , Anastasins ,
tum Vigardiis ab Osvio et Egberto regibus electus Theodosius et Leo reipublicai prfficrant, et in Gal-
est, et Romam ad ordinandum missus est. Ibi dum lia Clodoveus, Childebertus et Dagobertus junior
consecrationis statutum diem projslolaretur, defunc- regnabaiit. Reverendissinius ecclesia? Lindisfarnen-
tus est ;
pio quo Theodorus Gr;ecus, sanctitate et sis in Britaniiia ex anachoreta prKSuI Cuthberlus
sapientia preestantissimus, ordinatus est. In Neus- totam ab infantia usque ad senium vitam miracu-
tria r^hilibertus, nobilitate et sanctitate et rairacu- D lorum siguis inclytam duxit ; cujus corpus, tem-
lorum fulgore gloriosus, permissu Lodovei regis et pore Henrici regis Anglorum, Radulfus Roffensis
Baltildis reginae, cojnobiura dccc monachoriim apud episcopus incorruptum invenit, et vestes cjus ,
Genimeticum construxit cui post aliquot annos; astante et reverenter intuente Alexandro Scotorum
sanctum Aichadrura, quem de Herio monasterio rege, cum monachis et clericis, mutavit.
assumpserat, pra>posuit. Tunc Guandregisilus Fon- 2.3. Raditandus in ordine fulsit,
.lustus ct insignis
monasterium condidit,ibiqueadDei militiara
tinella; Compaticns cunctis, meritisque refcrtus opirnis.
ferme cccc monachos aggregavil ex quibus post- ; Ilic in annis, tempore Gregorii papae, iloruit. Tunc
modum Ecclesia Dei ad regimen sui plures episco- Leo iraperabat. Franci vero, raortuo Dagoberto,
pos et abbates idoneos gaudenter assumpsit. Sido- Danielera clericura in regem levaverunt. Sarraceni
nius quoque et Ribcrtus, Geremarus, Leudfredus, cum ingeuti exercilu triennio Constantinopolim ob-
aliique plures mouachi Dorebant in Rothomagensi sident; sed civibus magis precibus quam armis
dioecesi ;
quibus oranibus ad omne bonum favebat pugnantibus vincuntur, et fame, frigore, pestilen-
studium el auxiliuin Audoeni venerabilis archiepi- tiaque periclitantes aufugiiint. Liuthprandns Loii-
scopi, sicul fervidi lectores in eorum gestis possunt gobardoriim rcx donationem patrimonii Alpium
,
397 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS II. — LIB. V. 398
CoUiariim, quam Aripertiis aureis scriptam litteris * Anglia, defuncto Berchtwaldo Dorobernensi archie-
Romam direxerat, et ille repetierat, admonitione piscopo, Tatuvinus successit. Tunc duo reges An-
Gregorii papaj confirmavit. Idem ossa Sancti Augus- glorum Coenredus Merciorura, cl OfTa filius Siheri
tini doctoris, dato maeno pretio, emit; et de Sardi- regis orientalium Saxonum, terrena pro Christo
nia, quam Sarraceni depopulati erant, in Ticinum sceptra reliquerunt, et Romam aggressi, Constan-
Iranstulit et honorifice condidit. tino papa benedicente, monachi facti sunt, ac ad
24. Profiiil in popiilo Domini vencrabilis Hiigo, limina apostolorum in precibus, jejuniis et eleemo-
Et tribuit sanctse subjectis dogmata vitse. synis usque ad ultimum diem permanserunt. Wil-
Hic consobrinus Pippini principis Francorum fuit, fridus venerabilis Eboracensis archiepiscopus, slv
et VIII annis, tempore Gregorii II papK, archiepi- episcopatus sui anno, in provincia Undalum, iv
scopus fuit. Ecclesiis otiam Parisiensi pra^fuit et Idus Octobris, regnantibus Coenredo et Osrede fllio
Bajocensi, abbatiis quoque Gemmeticensi et Fonli- AJfridi Nordanhimbrorum regis, defunctus est. Non
nellensi. Cujus corpus cum corpore Sancti Aicadi'i multo post Adrianus sapientissimus abbas obiit; cui
a Gemmeticensibus in Lotharingiam Iranslatum Albinus discipulus ejus multipliciter edoctus succes-

est, ibique in vico qui Haspris dicilur, in territorio sit.
Cameracensi, nunc usque in scrinio argenteo ho-B 27. Culminc pastoris nituit Rainfridus, in omni
noriflce servatum est. Tunc Constantinus imperabat. Actu mugnificus, conslructor pontificatus.
Anglicus Beda famuhis Christi, et presbyter mo- Hic xvii annis, tempore Zachariae et Stephani papa-
nasterii BB. apostolorum Petri et Pauli, quod esl rum, viguit. Carlomannus et Pippinus majoratum
ad Wiremudam in Girvum, claruit. Hic in territo- domus adepti sunt.
rio ejusdem monasterii est notus, et septennis edu- 28. Remigius prsesul, regali stirpe creatus
candus reverendissimo abbati Benedicto ac deinde Devote vixit, commissos dogmatisavit.
Ceolfrido a propinquis datus, et cunctum eo tem- Hic Ulius Caroli Martelli et frater Pippini regis fuit,
pus vitaj in ejusdem raonasterii habitalioneperegit, ejectoque Ragenfredo, xvu annis Rothomagensem
omnemque meditandi Scripturas operam dedit, et cathedram, tempore Pauli, Constantini, Stephani-
inter observantiam disciplinae regularis, et quoti- que paparura , obtinuit. Constantinus imperator
dianam cantandi in ecclesia curam, ut ipse scribens Leonis filius Constantinopoli synodum cccxxx epi-
asserit, semper aut discere, aut docere, aut scri- scoporum congregavit. Stephanus papa, persecu-
bere dulce habuit. Nonodecimo autem vit«e suk tione Haistulphi Longobardorum regis vexatus
anno diaconalum, tricesimo vero presbyteratus ^, Franciam adiit, et Pippinum regem ac filios ejus
gradum, iitramque jubente Ceolfrido abbate suo, Carolum et Carlomagnum consecravit. Tunc Bone-
suscepit per reverendissimi Joannis episcopi minis- facius Maguntiaj archiepiscopus et Wido Fontinelte
teriura. Exinde postquam sacerdotium accepit, abbas floruerunt. Constantinus et Abdallas Amiras
usque ad lix aetatis suaj annum a salubri studio rex Sarracenorum pariter in orthodoxos Sceviunt.
noncessavit; sed multa in sanctam Scripturam ex Leo fihus Constantini L.XXI loco ab Augusto reg-
opusculis venerabilium Patruni breviter adnotavit, navit annis v. Anno ab Incarnatione Domini 778
et ad forniam sensus ac interpretationis eorum su- Pippinus rex viii Kal. Octobris obiit, eique Carolus
peradjicere curavit. Laborum ejus ac studiorum Magnus filius ejus successit.
fructus Ecciesiae Dei utillimus et dulcis fuit; cui de 29. trsesul Meinardus, bonitatis odore refertus,
lege Dei et de necessariis indagationibus lxxii li- Subjectos docuit, vitiorum sorde piavit.
bros edidit, quos ipse omnes in calce historiae An- Hic VIII annis, tempore Adriani papae, claruit. Ca-
k glorum diligenter computat et describit. Tunc in rolus VI anno regni sui Romam vadit; inde rever-
Longobardia Paulus Cassiniensis claruit monachus, sus Papiam cepit, Desiderium regem Longobardo-
et in Gallia Fortunatus poeta, Pictavorum almus rum, qui multas persecutiones Adriano papaj fece-
episcopus. J) rat, captivum in Franciam duxit, et filius ejus
2o. Sedem Rodbertus digne pastoris adeptus, Adalgisuin de Italia expulit. Iste nimirum Deside-
Viribus enituit snnctis, sancte quoque i.ixit.
rius tricesimus primus rex Lougobardorum fuit, et
Hic IV annis, tempore Gregorii II papae, imperante in fllo regia dignitas pro sceleribus suis defecit,
Conslantino, floruit. Tunc in Francia Carolus Tu- nec unquain postea proprium regem habuit; sed
dites; id est Martellus, dominabatur; qui cum Eu- regibus Francorum aut imperatoribus Aleraauno-
done duce contra Sarracenos in Aquitania pugna- rum gens Longobardonim semper subdita fuit.
vit, et eorum ccclxxv millia prostravit; ilemque Primi duces Guinilorum Ibor et Aio fuerunt, qui
in Narbonensi provincia fortiter eos bello repulit, cum matre sua Gambara de Scandinavia insula
et maxima caede attrivit. sorte Guinilos eduxerunt. Deinde reges eorum isti
26. Grimo, devotus pastor, pius. inclytus actu, fuerunt, Agelmundus, Lamissio, Lethu, Hildehocet
Suscipit Kcclesiiim divinn jure (8.'i) regendam. Godehoc, ClatTo et Tato, Wacho, Waltarith, Audon
Hic IV annis, terapore Gregorii papaj III, viguit. In el Alboinus. Atrclmundus Longobardos addiixit in
(85) Le Prevost CuUu.

3!»y ORDERICI VITALIS 400
Bulgariani, Aiutoin in Pannoniam, el Alboin, ad- ^ vitiie regni Longobardorum. Iloc tcmpore Meinardi
juvantc Narscte palricio, in Italiam. Poslquani AI- Bothomagonsis archicpiscopi, anno ab lucarnatione
boinus re.t ab Helmccbis armigero suo, instinctu Domini 774, contigit.
Rosemundffi conjugis suse, peremptus est, Clepo
30. Prxsul successit cui Guillebcrlus, in omni
eleetione populi regno potitus est. Post qiiem Fla- Constans et lenis, populi pa:<torque fidelis
vius Autarith lllius ejus regnavit, qui Theodclin-
llic xLviw annis , tempore Adriani, Leonis, Ste-
dam Garibaldi regis Bajoariorum liliam iixorem
phani et Paschalis paparum, claruil. Tunc Constan-
du.\it. .\ularitli post sex annos rcgni sui veneno
tinus, Leo, Nicephorus et Stauratius lilius cjus, Mi-
periit, et Agilulfus Ago Taiirinacius dux reginam
cbacl, Leo et Micbael Augusti Constanliuopoli flore-
et regnum obtimiit, moriensque post xxv annos !i-
bant. Carolus rex Francorum mirc viguit, ct pru-
lio suo Adoloaldo regnum reliquit. At postquam
bitas ejus laudabiliter excrevit. Pampeloniam de-
Aduloaldus cum matre suaTheodelinda decem annis
struxit, Ciesaraugustam obsidione subjugavit, Was-
regnavit, super Longobardos Arioaldus xii annis
coniam, Hispaniam, Saxoniam subegitet Bajoariam
regiium tenuit; cui Rotharith viribus fortis, sed
Sclavorum, qui Vulti dicuntur, et Hunnorum regio-
Arianfe brereseos perlidia maculatus , successit. , , •, ^ ,^ , ,• ,
.„,,,/,•
•
nes dcvastavit. Tempore Constantini et Irenae ma

,
'
T}
Hic, ubi XVI annis regnavit, Rodoaldo lilio suo reg-o , . „ ...
tris ejus, Constantinopoli quidam lapideam inve-
num dimisit; qui post v annos (86), dum in mo;-
nit arcam, et in ea virum jacentem cum hac scrip-
chia reperiretur, a rivali percussus Longobardo in-
tura :
teriit. Aripertus aulem, (iundualdi lilius, Theode-

Ckristus nascetur ex Maria Virgine, et credo in
lindse reginae nepos, successit, et post ix annos
regnum eum. Sub Constanlino et Irene imperatoribus, o sol,
moriens filiis suis Bertharith et Godiberto
dimisit. Porro Benevcntanorum dux

Grimoaldus iterum me videbis.
Rodelindam Ariperli regis filiam conjugem acce- Sub Leone papa terroe motus magnus factus est
pit, et fratres ejus Godibertum ense peremit, atque qui pene totam Italiam concussit, et teclum eccle-
Berlharilh de regno fugavit. Quo post ix annos sise B. Pauli cum suis trabibus magna ex parte de-
mortuo, Bertharith regnum recepit, et Garihaldum jecit. Anno ab Incarnatione Domini 800, indictione
Grimoaldi filiuni, qui post patrem tribus mensibus VIII, Carolus rex a Leone papa imperator consecra-
regnarat, exturbavit. Post sviii annos Bertharitb, tus est, et a Romanis Augustus appellatus est. Com-
Cunipertus xii annis regnavit; quo defuncto, in pletis in regno xlvu annis, Carolus obiit, et Ludovi-
duobus annis iv reges gens Longobardorum babuit, cus filius cjus xxvn annis regnavit, cui Guillebertiis
p
id estLiutpcrtum CuniperLi filium, el Raginbertum archiepiscopus a secretis fuit.
duceni Taurinensium Godiberti lilium, et Aripertum

X. Sequentia distichorum.
ejus filium, et Rotharith ducem Bergamensium. De-
nique Aripertus fortior omnibus Liutgertum et Ro- 3t . Rainowtirdus hiiic successit in ordine felix.
llic aluil mites, compcscuit atque rebelles.
tharilh occidit; Ansprandum vero nutritinm Liut-
perti de insula Commacina fugavit, et Sigisbran- Hic X annis, teinpore Eugenii, Valentini et Gregorli
dnm lilium ejus oculis privavit, iiovemque annis IV paparum, sub Theophilo Augusto floruit. His
postmodum regnavit, sanctoque Petro plura, quas temporibus dissentio facta est in Gallia, dum Lotha-
antecessores ejus abstulerant, reddidit. Ipse postea, rius contra Ludovicum Pium patrem suum rebella-
in Pado dum nataret, giavatus auro corruit, et vit. Tunc primitus .Normanni Britanniam et alias
suffocatus aquis Ansprandus auteni vir

interiit. terras vastaverunt, et de Herio insula corpus S. Phi-
sapiens tribus solummodo mensibus regnavit, et liberti translatum cst.
Liulprandus audax filius ejus fere xxxii anuis iu 32. Gumbaldus justse tenuit moderamina viise,
solio regni sedit. Hildebrandus nepos ejus in regem Prospiciens populo vetierabilis undique pastor.
evatus est, sed ante biennium defunctus est. DeindeDHic xi annis tempore Gregorii et Sergii papa, Mi-
filii Penmonis Forojuliani ducis, Ratchisus et Hai-
chaele .4ugiisto Tbeophili filio imperante, viguit.
stulfus, regnaverunt; qiiorum prior sponte dia-
Anno ab Incarnatione Domini 840 Ludovicus im-
dema deposuit, et monacbus Romae factus est.
perator xii Kal. Julii obiit. Cujus corpus Drogo
Haistulfus vero, tempore Stephani papa?, multis archiepiscopus frater ejus Mediomatricum urbem
modis Ecclesia; Dei adver.satus est, sed ad ultimiim
ad scpeliendum detulit. Divisio regni facta est, el
justo Dei judicio, in venatione, ictu sagittffi per- bellum inter tresfilios Ludovici, Ludovicum, Lotha-
cussus est. Ad extremum dux Desiderius, admini- rium Carolum Calvum, prope Autissiodorum vii
et
culante Stephano papa, rex factus est Longobar- Kal. Julii factum est, in quo Cbristianus populus
dorum, et adepto regno, persecutus est papam et utrinque mutua CKde prostratus est. Corpus S. Au-
clerum, plebemque Romanorum. Unde Adrianus doeni translatum est, quando Normanni Rolhomum
papa coaotus esl expetere vires Francorum : quibus vastaverunt, et monasteriuin illius Idus Maii vasta-
deslructum est et dejectum usque hodie cornu sse- veruiit.
(86) L. Pr6vost : menses.

401 HISTORIA ECCLESIASTICA — PARS II. — LIB. V. 402
33. Insignis Paulits, pasloris culmine dignus,

A carcere tribus aunis, ad mortem scihcet regis, enm
Verbo doctrinx fidsit probitateque vitx. tenuit. Ludovicus autem, Angliam
filius regis, in
Hic VI auuis, tempore Sergii papa;, sub Michaele cum Edgiva matre sua Edelstanura avunculnm
Auguslo claruit. Lotbarius partem regni Fi'anci;c, suura, filium Eduardi senioris, regem Anglorum
quam pater ejus sponte dederat, lenuit, ibique reg- expetiit, et Rodolfus, nobilis filius Richardi Burguu-
navit;quod usque hodie Lotharingia, id estLotharii dionum ducis, nepos Caroli, vn annis regnavit. Quo
regnum, vocatur. Carolus Calvus rex Francorum et defuncto, Guillelruus Longa-Spala dux Normanno-
imperator Romanorum, vir bonus el forlis, consti- rum, rogatu Francorum, de .\nglia LudoTicum re-
tutus est. duxit, patrioque solio legitime restituit. His terapo-
34. Wanilo, vir prudens, divino dogmate poUens, ribus Agapitus, Basilius, Stephanus, Formosus,
Mtcrnx docuit commissos jura salutis. Joannes et Stephanus in sede apostolica lloruerunt.
Ilic xi annis, tempore Leouis, Benedicti et Nicolai Guillelmus RoIIonis Gemmeticense ccenobium
lilius
paparum, tloruit. Quinto anno regirainis ejus gela- restauravit, ibiqae monachus sub Martino abbate
vit a pridie Kal. Decembris usque Nonas Aprilis. fieri eum recipere, donec fi-
peroptavit; sed abbas
33. Indole prseciptius, bonitate nitens Adalardus lius ejusad tenendum Normanniije ducatum idoneus
Jura sacerdotii tenuit pie pastor herilis. B esset, refutavit. Interea dum ideni dux, postquam
llic in annis, tempore Mcolai papae, viguit. Basi- XXV annis Normannia; ducatum fortiter resisset, et
lius Michaclem dominum suum occidil, et pro eo xs hostes vicinosque suos dolo seu vi compressisset»
annis Constantinopoli reguavit. Fames valida et ad colloquium cum .\rnuIfo Flandrensi satrapa se^
mortalitas hominum et pestis animaliura Iribus an- curus isset, ejusdem dolis in insula Suraraae Qumi-
nis furnit in mundo. nis XV Kal. Januarii pereraptus est, et Richardus
36. FcUjc atque probus, prseclara stirpe Riculfus, Sprotaides fllius ejus, qni tunc decennis erat, liv
Contulit Ecclesix quamplurima prsedia terrx. annis post patrem ducatu potitus est. Anno Incar-
Hic m annis, tempore Nicolai et .\ndriani paparum, nationis Domini 942, regnante Ludovico transma-
lloruit. rino, Guillelmns dux et Gunhardus Rothomagensis
37. Nobilis aniistes divino jure Joannes archiepiscopus obierunt.

Ordine pontificis virtutem lampade fulsit. 41. Successit Hugo legis Domini violalor,
Hic duobus annis Rothomagensibus prsefuit. Clarastirpe satus, sed Chtisti lumine cassus.
38. Vitto (87),commissum conscendens pontificatum Hic XLvii annis pra3sulatu functus est, sed a nullo
Clnruit in populo, vir prudens, dogmate snncto. scriptorum qui de illo, sive de episcopio ejus locnti
Hic uno anno Ecclesiam rexit, tempore Adriani C sunt, laudatus est. Palani memorant quod habitu,
papae et Basilii Angusti. non opere monachus fuerit. Tunc Marinus, Agapi-
39. Successit Franco. plebis botius auxiliator, tus, Octavianus, Leo, Benedictus et Joannes apo-
Qui lavacri sancti Rollonem fonte sacravit. stoliccfi sedi praefuerunl, nimiisque perturbationibus
II ic xLiv annis, tempore Joannis, Marini, .\driani regna terrarum concussa sunt. Ludovicus enira rei
et Stephani paparum, iloruit. Tunc Leo et Alexan- Rothomagum sibi mancipavit, doloque Richardum
der tilii Basilii xsii annisregnaverunt. .\uno Domini ducem Laudunum adduxit, ibique in carcerem
876 Rollo cum suis Ncustriam penetravit, et per misit; sed ille uutu Dei el prudentia Osmundi nu-
annos xxx Gailiani bellis, rapiuis et incendiis ad- Iritoris sui exivit. Deinde Haigroldus rex Danorum,
modum atflixit. Contra Richardum dueem Burgiin- consilio Bernardi Dani, cum exercitu in Norman-
dionum et Ebalum Pictavensium, aliosque princi- niam venit, et contra Ludovicum regem, pro ul-
pes Galliarum pugnavit, crebrisque victoriis elatus, tione Guillelmi Longae-Spatae, pugnavit. In quo
multa delrimenta Christicolis fecit. Denique Ca- prselio Herluinus coraes Mosteroli, cum Lamberto
rolus simplex fihus I.udovici Nihilfecit, non ferens fralre suo. aliisque xvi coraitibus Gallise, super
guerram Rollonis, pacem cura eo fecit, Gislam ei ^. Divara fluvium occisus est, et Ludovicus captus,
conjugem dedit, et Neuslriam concessit.
illiam suara in arcem Rothomagi servandus, missus est. Ger-
Tunc Alexander et Constantinus cum matre sua berga ersro regina Francorum, filia Henrici Trans-
Zoe, et Romanus Armcniacus Augusti Constantino- Rhenani imperatoris, consilio Hngonis Magni, cum
poli regnavere. Normannis pacem fecit, Lothariumque filium suum
40. Sedem pontificis Gunthardus in ordine sutnpsit, in obsidem, et duos episcopos, Hildierium Belva-
Ulilis in populo, prudens quoque cotisiliator. censem et Guidonem Suessionensem, pro servanda
Hic XXIV anni?, tempore Romani Armeniaci Augusti fide misit. Sic a vinculis rex liberatus est, et Ri-
el Constantini, claruit. Tnnc in Gallia Rodberliis chardus comes, patri;pqne paler corroboratus est.
diu diadema sibi assurapsit, contra quem Caro- Otto iraperator Itaham sibi snbjugavit. Stephanus
lus rex eodem anno pugnavil, et perjurum inter- et Constantinus Clii Romani patrem suura de solio
fecit; Hugo tamen, perempti ducis filius, victoriam Constantinopolitano deponunt; sed Constantinus
obtinuit. Non raulto post Herbertus Parrona?. comes ambos simihter deponit, et ipse cum Romano fiiio
llugonis Magni sororius, regem dolo cepit, et in suo XVI annis regnavit; quibus Nicephorus iuipera-
',87j Vilto ; in editione Cbesniana.

lor successit. Liudulfus Ottonis regis tilius, Italia

^^ consanguineo suo, Britonum eomiti, commendavit.
sibi subacta, obiit, el Otto puerulus in palatio Tunc Alfredus et Eduardus Clitones in Norniannia
Aquisgrani rex elevatus est. Joannes, occiso Nice- exsulabant. Richardus enim II Emmam sororeni
phoro, por uxoreni ejus regnavit, cujus neptis suam Edelredo regiAnglorum in conjugem dedit,
Theophana Oltoni iraperatori nupsit. In Anglia Ed- qu;c .\lfredum et Eduardum regcm peperit. Eadem
mundus rex vi anno regni sui per proditionera oc- post funus mariti sui libcros suos in Neustriam
cisus est, et frater cjus Edredus regno potitus est. misit, etChanuto regi Danorum nupsit, eique Har-
Quo defuncto , Edgarus Edmuudi illius successit, dechanulum regem Danorum cl Anglorum peperit,
diuque tam sibi quani populo et Ecclesia".
ct uliliter et Cunnildem, qua; llenrico imperatori Romanorum
Dei regnavit. Tunc Dunstanus Gantuariensis, Osval- nupsit.
dus Eboracensis ot Adelvoldus Guintoniensis in 43. Mnlgerius juvenis sedem suscepit honoris,
Ecclesise Dei reginiine micuerunt, quorum sludio NataH clnrus, sed nullo nohilis aclu.
et labore xxvi ccenobia, rege Edgaro favente rt Hic tilius Richardi II ducis ex secunda conjugc
obediente praefatis praesulibus, in .\nglia conslructa nomine Paphia natus est, et xvii annis, temporc
sunt. Ludovico defuncto, Lotharius filius ejus sex Clementis, Damasi et Leonis paparum, sine apo-
annis regnavit, in quo progenies Caroh Magni a B stolica benedictione el pallio, Rothomensibus domi-
regno funditus deslituta esl. Carolus enim, aliique nalus esl. Voluptatibus carnis mundanisquc curis
filii Lotharii regis capiuntur, et Hugo Magnus, IIu- iudecenter inhcesit, iiliumque numine Michaelem
gonis Magni filius, in regem elevatur. probum militem et legilimum genuit, quem in Au-
42. Insignisprsesul, claris natalihus ortus, glia jam senem rex Henricus honorat ac diligit.
Rodhertus felix devoto fine quievit. Tunc in mundo multse tribulationes exorlai sunt,
Hic Richardi senioris ducis ex Gunnoride filius graviterque terrigenas vexantes quassaverunl. Sar-
fuit, et XI. VIII annis archiepiscopatum Rothomagcn- raceni Siciliam et Italiam, aliasque regiones Cliris-
sem comitatum Ebroicensem, tempore Rodberti
et tianorum invaseruut, CEedes ac rapinas et incendia
regis Franciffi el Henrici filii ejus, rexit. Tunc .\ga- multa feceruut. Maniehetus imperator Constanti-
pitus et Gerbertus Silvesler, Joannes et Benedictus, nopoleos aggregatis imperii viribus insurrexit, et
itemque Joannes Romanae praefue-
et Benedictus repulsis post multa detrimenta idololatris, llnes
runt Ecclesise. Otto autem, Henricus et Cono impe- Chrislianorum liberavit. Ossa quoque sanctic Aga-
ratores per legitimam successionem dominabantur thfe virginis et martyris , aliorumque sanctorum
reipublicse. Rodbertus archiepiscopus mundanis --, corpora, ne a redeuntibus fcedarentur paganis, de
opibus afTatim abundavit, saecularibus negotiis op- Sicilia Constantinopolim reverenter transtulit. Suc-
pido intentus cxstitit, et a carnalibus illecebris non, cedente illi Diogene, Osmundus Drengot el Drogo,
ut pontificem decuisset, abstinuit. Nam conjugem aliiquc Normanni cceperunt Apuliam incolere, et iu
nomine Herlevam, ut comes, babuit ex qua tres , Agarenos vel pseudo-Christianos arma viriliter exer-
Richardum, Radulfum et Guillelmum genuit;
filios, cere. Denique Rodbertus cognomento Guiscardus,
quibus Ebroicensem comitatum et alios honores post multa bellorum discrimina, priiis ab Harduino
amplissimos secundum jus sreculi distribuit. In se- I.ongobardo et Melone nepote ejus, postmodum a
nectute tandem, errorum memor suorum, poenituit, Leone papa dono recepit Apuliam contra adversa-
et pro reatibus multis magnisque multum timuit. rios sancti Petri, perenniter eam defensurus. Quani
Multas igitur eleemosynas pauperibus erogavit, ipse postea, juvante Deo, fortiter tenuit, et lincs
ecclesiamque metropolitanam in urbe Rolhoma- ditionis sua; in Siciliam usque et Calabriam, Bulga-
gensi sanctffi Dei Genitrici a fundamentis inchoavit, riamque dilatavit, liberisque suis hasreditario jure
quam magna ex parte consummavit. Richardus II dimisit.
dux XXX annis ducatum Normannia; laudabiliter te- In Normannia his temporibus multa mala nequi-
nuit, et pauperibus Christi, clericis el monachis, ulD ter patrata suut. Alannum enim comitem Brito-
pius pater, subvenit, et tria coenobia, quae pater nuni, suique ducis tutorem, Normanni veneno pere-
ejus fundavit, id est Fiscannense, S. Audoeni in niere, et successorem ejus Gislebertum comitem,
suburbio Rothomagi, et S. Michaelis in periculo Godefridi filium, crudelibus armis prostraveruut,

maris, auxit et defensavit. Fontinellense quoque seseque mutuis certamijiibus pene quotidie incredi-
dux prtefatus restauravit, et quajque Turstinus seu biliter necaverunt. Tunc Turchetillus de Novo-Mer-
Gerardus Fleitellus, aliique proceres dederant ei, calo et Rogerius de Toenia et Osbernus dapifer
sua concessione sanxit. Moriens autem filiis suis Nurmannio:; et duo filii Rogerii de Monto-Gomerici,
Richardo juveni et Roberto priucipatum dimisit, Guillelnuis et Hugo, Rodbertus de Bellomoute, Gal-
quibus honor concessus non plus quam novem an- chelinus de Ferrariis etalii plures in arniis potentes
nis cessit. Nam Ricbardus III veneno , non plene altcrutriim se peremerunt, el confusionem magnani
biennio peracto, periit, et Rodbertus frater ejus atque mcerorem necessariis orbataj regioni patronis
post annos et dimidium Jerusalem peregrinus
VII inlulerunt.
Ducatum vcro riiiiiii (iiiillelmo, vni annonim

adiit. In Anglia Hardeehanuto i-ege mortuo, Eduardus
puero, uon redilurus reliquit, ipsumque Alanno frater ejus uterinus successit, ct xxiii anuis utiliter
; ;
iOo HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS 11. — LIB. V. 406
et laudabiliter regnavit. Iii Britannia Eudo fratri \ Cui petiit subdi, plenus amore Dei.
Distulit hoc abhas Marlinus; diva potesias
suo .Alanno successit, et xv annis ita libere, ut sine
Sseva per arma mori pra:tulit omen ei.
dominio essel aliciijus, principatum exercuit. Sep- Namr/ue dolis comitis Arnulfi neclus inermis
tem quoque filios variis eventibus famosos Deus illi Corruit, sethereum possit liabere Deum! Amen,
dedit, quibus fortuna nimiuni variabilis exstitit. De Anno Dominicffi lucarnationis 1063 indictione n,
quibus prolixa et reruni varietate dulcis bistoria mctropolitanam basilicam in urbc Rothomagensi,
compaginari veraciter a studiosis possit. quam Rodbertus inchoavit, Maurilius archiepisco-
XI. Sequenlia dktichorum. Epitaphia Rollonis et pus in bonore sanctae Dei Genitricis Mariae cum
Guillclmi Longx-Spalx. ingenli tripudio mense Octobri dedicavit. Hic annus
44. Prxsul .Maurilius, doctrinx lure refertus, Henrici IV impcratoris erat octavus, et Philippi
Moribus eximiis prxfulsit et actibus almis. filii Francorum quartus, quo anno
Henrici regis
Hic genere Magunlinus, in urbe Florentia mona- Cinomannis subjugata est Normannis. Decimus
cbili ccenobio abbatis jure prjefuit, et exosus trans- quoque erat annus a bello quod Guillelmus et Guido
gressoribus pro rigore disciplinoe, venenum in potu fecorunt Valesdunis. Tunc Micbael Diogenem vitri-
sibi propinato deprehendit. Unde sanctissiraum cum suum de Augustali throno prajoipitavit, et
Patrem doctorenique Benediclum secuLus, incorri- •J sceptrum Constantinopoleos, paulo post turpiter
gibiles deseruit, et in Neustriam, cum Gerberto amissurus, invasit. In Anglia mortuo rege Eduardo,
sapienti et religioso monacbo , tempore Joannis magna turbatio facta est, dum perjurus Heraldus
abbatis compatriotce sui, Fiscannum venit, ibique Goduini filius, qiii de regia propagine non pro-
stabilem ad cultum summfB et individuse Trinitatis dierat, vi et fraude regnum nactus est.
habitationem sibi elegit. Inde post aliquod tempus Anno milleno sexaijeno quoque seno
ecclesiastica electione assumplus, deposito Malgerio A ijenilii Verbo, contrito reye supcrbo,
Anglorum mels: crmem sensere comela:.
metropolitanum apiccm ascendit; et xu annis, tem-
Alexandri papa- In ipsoanno Senlacium Iiellum factum est, et per-
pore Victoris, Stephani, .Mcolai et
nonoque anno prasulatus emplo Hcraldo, Guillelmus n Idus Octobris trium-

rum floruit, sui metro-
politanam basilicam dedicavit. Corpora vero ducum pbo potitus est, et in die nalali Domini rex coro-
sacram a;dcm natus esl.
HoUouis et Guillelmi reverenter in
transtulit, et RoUonem propc ostium Australe, et 45. Pervigil antistes in eadem sede, Joanncs
Legis apostolicse studuit documentn tenere.
Guillelmum secus ostium Aquilonale tumulavit, et
epitaphia eorum super illos lilteris aureis adnola- p Hic filius Radulfi Bajocarum comitis, prjesul Abrin-
vit. Rollonis autem titulus talis est :

catensis ecclesia; fuit, el inde ad archiepiscopatum
assumplus, x annis, tempore Alexandri et Gregorii
EPITAPHIUM ROLLONIS.
arma suorum,
VII paparum, claruit.
Dux Normannorum, timor hostis et
Rollo sub hoc titulo claarlitur in tumulo. 46. Post hiinc Guillelmus, vir nobilis atque bcnignus,
Mojores cujus pro/iitas provexit, ut efus Catholice plebem tructavit hothomagensem.
Servierit nec avus, nec paler, aut proavus.
Ducentem fortes regem, multasque coliortes Hic secundus Cadomensis abbas fuit, et inde trac-
Devicit Dacix congreiliens acie. tus, in archiepiscopatu xxxn annis, tempore Gre-
Frixones, Watcros, Halbucenses Hainaucos, ,
gorii, Victoris, Urbani et Paschalispaparum, lloruit.
Hos simul adjunctos Rollo dedit profugos
Ipse Guillelmiim regem et Malhildem reginam Ca-
Egit ad koc Fresios per plurima vulnera victos,
Ut sihi jurarent alque trihuta darent. domi sepelivit; et lilius eorum Rodbertus ducatum
Bajncas cmpit, his Parisios superavit; NormanniiP, et Guillelmus regnum .\nglia? obtinuit.
Nenio fuit Francis asperior cuneis.
Anno ab Incarnatione Doraini 1095 siccitas et
Annis Iriginla Gallorum cxdihus arva
Impleuit, pigro bella gerens Carolo. mortalitas hominum fuerunt, et stella; quadam
Posl multas strages, prmln:, incemlia, caedes, nocte Maii mensis de coelo cadere visoe sunt. Urba-
Vtile cumGallis firdus init cupidis.
Supplex Franconi, meruit haptismate tingi D nus papa aixid Claram-Montem ingens concilium
Sic periit veteris omne ncfas hominis. tenuit, et iter in Jerusalem contra paganos ire
Ut fuit ante lupus, sic post fit mitibus agnus. Christianos admonuit. Tunc fames magna fuit in
Pax ita mutatum mulceat ante Deum .'
Gallia. Anno Domini 1009, indictione vii, Jerusa-

Exseqnialcs nihilominns ncenice super mausoleum lcm, gentilibus victis qui eam diu tcnuerant, a
(iuillelmi LongK-Spatse ,
quod in septentrionali sanctis peregrinis capta esl; et Uticensis ecclesia
plaga situm est, lilteris ex auro ita sunt enodataj :
S. Ebrulli abbatis Idus Novembris dedicata est.
EPITAFHIUM GUILLELMI LONG.E-SPAT.E. Sequenti anno, Guillelraus Rufus rex .Anglorum, in

Quos defendebut Guillehnus, nemo premebut venatione sagitla percussus, iv Nonas Augusti obiit;
Auxilio caruit, Ixdere r/uem voluit. eoque apud Guentam sepulto, llenricus frater ejus,
Regibus ac ducibus metuenda manus fuit ejus,
llelliger Henricus Cxsar eum timuit.
Nonas Augusti Lundonioe coronatus, sceptrum regni
Rcxit Sormannos viginti quinque per annos, suscepit,jamque xxvii"™ annum in fascibus agit.
Mililis atque ducis promptus in officiis. Prospera mundanse fehcitatis, dante Deo, copiose
Caenobiuin pulchre reparavit Gemmeticense,
habuit, ac adversa nihilominus in variis eventibus
Et dccrevit ibi ferre jugum monacbi.
Fervidus invicti cotuit normum Benedicti, prolis ct amicoruiu et muliiplici pcrturbatiouc sub-
annis regno cupidine, debitum tibi honorem denega-

jectoruni perlulit. Philippus xlvui
^ suadente sua
Francoruni functus obiit , eique Ludovicus lilius verit, leoninam animosilalem arripe, indecenlem clien-
ejus, nono auno Henrici regis,. successit. lelam abjice, tuorumquc atnicorum cotisiliis su/fra-
giisque fruere. Nos sine dubio promptos liabebis ad
47. Brito Goisfredus, sapiens, facundus, uccrbus,
Ciilmen episcopii tenet et dat pabuln plebi. omnia qux volueris.
Hic dccanus Ccnoinannensis ecclesia; ftiit, tempore Hujusmodi hortatu Rodberlus liro acriler in ira
Hoelli et Hildeberli vencrabilium prsesulum , el vel cupiditate accensus est, et accedens ad patreni,
XLVH Rothoinagensem metropolim jam x et vii sic locutus cst : Normiinninm, domine mi rcx, du
annis, temporc Pasclialis, Gelasii, Calixli et lionorii mihi, quam dudum, anlequiim conlra Ucnildum in
paparum , rexit. Henricus V et Lotharius pra;- Angliam transfretares, mihi concessisti. Cui pater
fuerunt Laliis, et Alcxius atque Joannes lilius ejus rcspondit : Incongnnim esl. fili, quod poscis. Per vir-
Pelasgis. His temporihus multa in orbe conlige- lutcm Normannicam obtinui Angliam. Hsereditario
runt memoranda, quoe suis in locis notitiai posle- jure possideo Normanniam, ipsamque de mnnu mea,
rorum oflicio calami veraciter erunt assignanda, dum advixero, non ejiciiim. Rodbertus dixit : Quid
si vita mihi comes fuerit, stipata coelesti beneficio i> ergo faciam. vel quid meis clientibus tribuam ? Pater
et gratia. autem respondit : Cotivenienter mihi in omnibus
ohsequerc, et ubique mecum, ut filius cum patre,
XIL Succcssio eventuum in Neustria sub rege Guil-
lelmo. Hebelliones Roberti filii Guillelmi regis. sapienter dominare. Rodbertus ad haec : Mercenarius
tuus scmper esse nolo. Aliquando rem familiarem volo
Ad lineam propositre relationis renieare volenti,
hahere, ut mihi famulantihui diyna possim stipendia
benigne leclor, qua^so, parce mihi. Prolixam di-
retribuere. Competentem igitur, qugeso, mihi ducatum
gressionem pro Rothomensibus jam feci episcopis,
praebe, ut sicut tu regno prsefueris Anglise, sic ego,
continuam successionem eorum charitative appe-
semper tibi subjectus, prxsim ducatui Normannise.
tens pleniter enucleare posteris. Hac itaque de causa
Rex aulem dixit : Prsepostcrum est, fili, giiod optas.
chronographiam octingentorum fere annorum pa-
Noli temere patri tuo vellc dominalum prxripiere,
travi, et omues Romanos apostolicos ab Eusebio
quem ab illo debes, si dignus fueris, opporluno tem-
papa seriatira norainavi, usque ad Lambertum
pore cum favorabilibus populi votis in Dci benedic-
Ostiensem, qui vocatur Honorius, et nunc pra-.esl
tione suscipere. Optimos elige tibi consiliarios, et pru-
apostohc£e sedi. Oranes etiam Augustos a Constan-
denter prxeave temerurios, qui te stimulantes, im-
tino Magno Constantinopoleos conditore huic opus- p prudenter incitant ad actus nefarios. Reininiscerc
culo inserui, usque ad Joannem Alexii fihum, qui
quid Absalon fecerit, qualiter in David patrem suum
nunc regnat Constantinopoli, et usque ad Lotha-
rebellaverit, et quam male tam illi qunm Achilophcl
rium Saxonicum, qui Romani nunc tutor est im-
et Amasse, aliisque consiliariis et fautorihus sids con-
perii. Amodo ad res nostri temporis, nostrseque
tigeril. Normanni te ad stultos eonatus provocant, ut,
regionis revertar, et quse in Neustria, sub Guillelmo
tiirbatis rehus, indisciplinate agant, nefariasque actio-
rege, post concihum IUebonse gesta sunt, enarrare
nes impune exerceant. Noli acquiescere pctnlantum
aggrediar.
perstuasionibus ju oenum , sed n Guillclmo et Lunfrnnco
Seditiosi tirones Roberto juveni, regis filio, adu-
archiepiscopis et uliis sophistis, mnturisque proceribus
lati sunt, eumque ad inutiles ausus provocantes
inquire consilium. Quod si diligenter observaveris, in
dixerunt : jSobilissime fili regis, ut quid in ingcnti
fine de hono proventu opporlune glorinheris. Si vero
pauperie degis? Patris tui sutellites regale sic servant
Roboam, qui Biiniiise aliorumque sapicnlum monita
xrarium, ut vix unum tuis clientibus inde possis dare
sprevit, imitutus fueris, et juvenum jussis obsecutus
denarium. Hoe ijigens tihi est dedecus et nobis dam-
fueris, dejectione et repulsa quibus ipse suis et exteris
num, uliisque pluribus, quod sic alienaris a regiis opi-
bus. Cur hoc patcris? lHe merito debet divitias habere
viluit diu mcerens potieris. — Rodbertus dixit : Hue,
J)
domine mi rex, non accessi pro sermonibus nudicndis
qui largiter eas omni petenti novit distribuo-c. Proh
quorum vopia frequenter usque ad Jiauseam imbulus
dolor! tua miserabilitei' frustratn est maxima largi-
sum o griimmaticis. Verum de debito, quem prxsto-
tas, dum le per pdtris tui tenacitatem nimia apprimit
lor, honore, mihi satis responde; itt seiam quid mihi
paupertas, qui tibi suos, imo tuos prxposuit asseclas.
Eoc, strcnue vir, quandiu perferes? Eia viriliter
conveninl farere. Hoc pro certo fixum est npud me,
exsurge ; u genitore tuo partem regni Albionis exige, et omnibus volo nolum esse quod ulterius in Nor-
aut saltem ducatum reposce Normanni3e, quem tibi mannia nemini nnlHnho sub mancipiorum futili con-
jamdudum coneessit coram optimatum, qui adhuc ditione.
prxsto su7it, agmine. Non decet te diutius perpeti ut His auditis, iralus rex dixit : )am dixi tibi sat
dominentur tibi naturales servi tui, ibique quosi ad- manifeste, nec pigct iterum adhuc cnuclcatius libi re-
venx mendico hsereditarias opes denegent postulanti. sernrequod natalc solum Normannise nolo in omni
Si pnter tuus tibi acquieverit, et quod peiicris dede- vitamea de miinu mea ejieere. Anglise quoque reg-
rit, vivacilas lua ct incomparabilis prohilas mitgni- num, quod ingenti naclus sum lnborc, nolo ncc mihi
fice patelit. Si vero in sua pertinacia perstiterit, et consultum est, dum vivam dividere, quia sicut a Do-
! , ;
409 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. V. 410
mino in Evangelio dicitw : « Omne regnum in se i Quis ulterius in hoc mundo fidam sibi ct utilem so-
ipsum divisum desolabilur [Luc., xi, 17.) n Qui me ciam reperiel? En collateralis mea, quam velut ani-
rcgnare fecil, ipse mihi pro sua voluntate regnum mam meam diligo, quam omnibus gazis et potestatibus
mutabit. Uoc certissimum omnibus sit quod, dum in toto prxfeci rcgno meo, inimicos meos insidiantes
vivam, prittcipatum meum nemini tradam, nec mor- vitse mese sustentat, opibus meis summopere ditut, et
ialem quemlibet regni mei participem faciam. Capiti contra salutem meam studiose armat, consolatur ac
meo « vicariis Christi sacrum diadema celehre impo- roborat. Ad heec illa respondit : JVe mireris, domine
situm csf, et regale sceptntm Albionis ferre mihi soli mi, obsecro. si ego primogcnitiim prolem meam tenere
commissum est. Indecem igitur est et omnino injus- diligo. Per virlutem Altissimi, si Rodbertus meus
tum ut quandiu vitalibus auris pcrfruar, parem mihi inortuus esset, et in imo terrx septem pedibus ab
velmajorem in ditione mea quempiam patiar. Tunc — oculis viventium absconditus esset, meoque sanguinc
Rodbertus , audita patris irrevocabili definitione vivificari posset, cmorem meum pro illo effunderem
ait : feregrina compulsus ad instar Thebani Polyni- et plus quam feminea imbecillitas spondere audct,
cis adire, amodo extraneis tenlabo servire; si, forluna paterer anxietatem. Quanam putas ratione ut me de-
comitante, possim in exsilio stemma impetrare, quod lectet divitiis abundare, filiumque meum nimia patiar
intra patrios lares mihi denegantur cum dedccore. r> opprimi egestate? Procul ubsit a corde mco tanta
Utinam Adrasto seni similem nwic co)ivc7iiam, cui duritia, nec vestra debet hoc mihijubere potentia!
fide servitutis munus alacriter offeram et a quo gra- His auditis, ferus princeps expalluit, et in tantum
tam remunerulionem recipiam ira ejus etforbuit ut quemdam reginse veredarium,
Rodbertus, his dictis, iratus abscessit, et relicto nomine Samsonem, genere Britonem, jussisset com-
palre, de Norniannia exivit. Tunc cum illo abierunt prehendi, et raox oculis privari. Verum ille per
Rodbertus de Bellismo et Guillelmus de Britulio, amicos reginae ut aniniositatem regis agnovit, fuga
Rogerius Ricbardi de Benefacta filius, Rodbertus elapsus, edictum ferale devitavit, ac ad crenobium
de Molbraio et Guillelmus de Molinis, Guillelmus Uticense actutum confugit. Ibi a Mainerio abbate,
de Ruperia, aliique plures generositate pollentes, regina precante, susceptus est, ct monachicum sche-
militari probitale insignes superbia immanes, fe- ma pro salvatione corporis et anima; salubriter in-
ritate contrariis hostibus terribiles, ac ad arduum dutus est. Callidus et eloquens atque castus fuit, et
Defas inchoandum nimis procaces. Horum contu- XXVI annis in ordine nionachili vixit.
bernio Rodbertus tiro inutiliter stipatus est, et ex- .XIII. Succcssio eventuum.
tera per regna ferme (juinque annis pervagatus est. His temporibus, in Teutouica regione, quidam
p
Complicibus suis patrios jam gratis fundos eonces- anachoreta vir bonus et sanctus erat qui inter ca;-
seral, plurima quoque patrimoniis eorum augmenta tcra virtutum insignia spiritum prophelia: habebat.
nequidquam promiserat. Illis nihilominus vanis Ad quem Mathildis regina legatos et xenia misit, ac
eumdem pollicitationibus extiilerunt, et sic seso munt pro marito, filioque suo Rodberto Deum oraret,
tuo mendacibus promissis exhortantes deceperunt. suppliciter rogavil, ac ut vaticiuium quod eis in
Egressus itaque Rodbertus de natali solo primum futurum conlingeret, sibi mandarel adjecit. At ille
adiit avunculos suos Rodbertum Fresionem satra- nuntios tantaj mulieris benigniter suscepit, indu-
pim Flandrensium, et Udonem gerraanum ejusar- ciasque respondendi usque in diem tertium pe-
(biproesulem Treverensium. Deinde nobiles alios tiit. llluscescente autem tertia dio, vocatis regina;
expotiit cognatos duces, comitesque et potentes op- responsalibus dixit : Itc, et hxc domitia: vestrx de
pidanos in Lotharingia, Alemannia, Aquitania et parte mea ititimate. Secutulutti postulationem tuatn
Guasconia. Illis nimirum suns querelas depronipsit, Deutn oravi, et hxc, ipso monstrante, in visione di-
in quibus falsa voris multoties permiscuit. Queri- dici. Vidi quoddatn pratum herbis et floribus pul-
monife vero ejus a mullis libenteraudiebantur, et a cherrime vestitum, et equutn iti prato pascetitetti fe-
largis baronibus ei raulla munera dabantur. Porro J) rocissimum. Undique stabat mullitudo artnentorum,
ille, quae ab amicis liberalibus ad subsidium sui ac- qux nimut concupiscebant depascere pratum ; scd om-
cipiebat, hislrionibus et parasitis ac meretricibus nia fervidus sonipes abigebat, nec uliquod utiitnal il-
insipienter distribuebat ;
quibus improvide distrac- luc ititroire sitiebat ut florcs decerperet vel gramitia
tis, egestate gravi compressus mendicabat, et ses coiiculcaret. Proh dolor ! elegatis et fortis cornipes
alieuum ab externis feneratoribus exsul egenus subito defieietis evatndt, et lasciviens vacca tutelam
quaritabat. prati floretitis ad custodietidum suscepit. Protinus
Mathildis regina, iilio matorna compatiens ex otnnis animaliutn multitudo circumstantiutn illuc li-
pietate, ingentes sumptus auri et argenti, aliarum- bere accurrit, et utidique pratutn depascetis, omnem
que rerum pretiosaruni ei ssepe mitlebat, rege ne- ejus pristinum decorem ubsque metu defensoris devo-
sclente. Quod ubi ipse comperiit, ei ne ulterius iteravit, pedibus passiin conculcavit, et stercoris colluvie
rarel, terribiliter prohibuit. Illa iterum eadem pro- commdMlavH. Uxcvidens olistupui, et u ductorc meo,
caciter repetente, iratus rox dixit : Vera est cujusdam qui hxc mihi ostendebat, quid significarent inquisivi.
sapicntis nimiumque mihi probabilis assertio : At illecuncta ditigenter exponens, dixit iiiihi <> Pra- :
Naufraîum rerum cst mulier maleliJa marito. tum quod vides, significal Xormanniam, el herbx
;
411 OUDKKICI VITALIS il2
miiltiludinem plcbis in ea pacem habentis rerum coUimilaueum, posilione vero et niuris

et
^ Irise luci
abundaniiam. Flores autem sunl ecclesix, ubi mona- ac propugnaculisfortissimum. Heliasquoque vicedo-
chorum et clcricorum, sanctimoninliunviue sunt cominus cum compari suo grataulcr cxsulem rogiuin
hortes pudicw, ubi fidelcs (inimx indesinenter inhx- suscepit, illique, suisque complicibus auxilium in
rcnt fidcU theorise. Porro effrenis caballus portcndit omnibus spopondit. Moris euiin est illius castri, ut
Guillelmum regem Anglorum, sub eiijus defensione ibidem duo pares domini siut, et onines ibidem fu-
siicer ordo devotorum seciire militat regi nnijelonim. gitivi suspiciautur, undecunquo adveiierint. Ibi Hod-
Avidii vero nnimalia, quai circumstant, sunl Frnnci bertus gregarius equites collegit, eisque et raultis
et Britones, Moriiii et Andegavenses, alixque gentcs baronibus Galliaj si sibi suppetias advenerint multo
collimitanex, qux nimis invident feUcitali Norman- majora quam dare posset promisit. Ilac igitur oc-
nix, etparutx sutU, velut lupi ad prxdam, opes cjiis casioue niulta raala puUularunt, et filii perditionis
invaderc; scd Guillelmi regis penitus repelluntur in- fraude vel vi contra inermes et innocuos prudieruut,
vincibili fortitudine. Verum postquam ipse dcfecerit et innumeras iniquitates neqniter macliinali sunl.
pro humana conditione, Rodbertus filius ejus ei succe- Mulli de his, qui pacifici videbantur, et regi seu
dct in ducatii Xormnnnix. .Mox undique hostes eam clieutibus ejus adulabanlur, ex inspcrato inimicis
" rcipubhca' jungelântur a quibus afliues, domini-
circumdabunt, et, tiitore lapso, nobilem et opidentain ;
regionem intrabunt, decore diciliisque spoHabunt, et que sui exheereditatis vendebantur. Sic Normannia
contempto principe stulto, totam Normanniam impic pejus a siiis quam ab exteruis vexabatur, et intes-
vonculcabunt. Ipse, velut vacca lasciviens, libidini tina pesle demoliebalur.
pigritixquc serviet, et ipsc primus ecclesiasticas opes At magnanimus rex validos exercitus provide
diripiet , spurcisquc lenonibus , aliisque locaioribus prajparavit, in finibus provincia; hostil)us conti-
distribuet. Talibus principalum suum porrigjt, et ab gua; pcr castella disposuit, contra omnes adversa-
his consiliiiin in necessitatibiis suis exiget. In ducntu rios viriliter uudique reslilit, nec aliquem terram
Rodberti catamitx et effeminati dominabuntur , siih suam inipune proedari permisit. Hoc etiaiu, quod
quorum dominatione nequitia et miseria grassabuntur. tam prope limitem suum hosles sui sedem sibi ele-
Urbes et villx crcmabuntur, basilicx sanctorum te- gerant, indignum duxit, nec sine terribili calumnia
mere violabuntur. Coslus fidelium utriusque sexus diutius pertulit. Unde post Natale Domiui, in hiber-
dispergentur , hominumque miilta miUia ferro vel nis mensibus, ferratas pbalanges adunavit, et iiii-
flamma pcrimentiir ; ex quibus multi sine poenitentia micos dira sibi comminanles apud Gerberracum
et viatico labentur, et pro reatibus suis ad tnrtara visere vadit, et fere tribus septimanis cuin valida
p
sxva trahentur. Eventibus his Normannin subjacebil; manu castrenses obsidione coercuit. Pra^cipui pu-
e.l sicut olim, vicinarum victrix gentiiim, immoderate giles in utraque parte militabant, et frequenlcr
tumuit, sic sub duce liibrico et segiii despicabilis eril, electi fortiludine, peritiaquc mililari, ad couQiclum
et telis vicinorum miserabiliter diuque patebit. Insi- conveniebant. Hinc Normanui et Angli, regiique
piens dux nomine tantum principis cognominabitur auxiliares et finitimis regionibus acriter insiste-
sed ncbulonum vis ei deditxque provincix, ad 7nuUo- bant; illinc Galli el vicini bostes Rodbcrto cohffi-
rum pemiciem, dominabitur. » reutes, fortiter resistebant. Confligentibus illis plu-
Visio hujusmodi nuper mihi supplicanti apparuit, rcs dejiciebantur, sonipedes interfieiebantur, el
ipsamr/ue mihi spiritualis index, ut expositum est, multa certantibus damna coacervabautur.
aperuit. Verumtainen dira, qux imminent Norman- Regresso rege Rothomagum, providi proceres
nis, venerabilis hera, non videbis. Nam post bonain iuierunt consilium qualiter pacificarent patrem et
confessionem in pace quiesces, et non mariti occasum, filium. Ad hoc itaque consilium Hogerius comes
ncc prolis infortuiiium, nec dilecli cespitis dciolatio- Scrobesburiensis, Hugo de Grentemaisnilio, Roge-
nem conspicies. rius de Bellomonte cum liliis suis Rodberto et llen-
His ilaque ab auachorela dicLis, nuntii reversi D rico, aliique plures adfuerunt, regique dixcrunt :
sunt, et vatidnium la>,la cuni tristibus conlinens Sublimitatem vestram, magwinime rex, humiliter
reginaj retulerunt. Ilomines vero subsequentis ajvi, adimus, et ut preces nostras clementer exaudias obse-
qui Neustria; strages perpessi sunt, vel incendia et cramus. Pravo perversorum monitu juvenum Rodber-
ceetera delrinieiita senseruut, cladibus suis et hor- tus juvcnis miilc deceptus est, et indc multis ingens
rendis infortuniis veridicura vatem veraciter experti discrimen ct dctrimentum exortum est. Illum erroris
sunt. sui pmnitet, scd huc sine vestro jussu accedere non
Denique Hodljertum, post multas et iiuitiles cir- audet. Vestrnm clemcntiam, ut miserearis ei, suppli-
cumilioues, hebctudiuis suo^ pcenituit; sed libere citcr exorat, et per nos, quos tibi fidelcs novit, hoc
ad iratuni patrem quem proterve reliquerat repe- impetrare tentat. Reus est, et in multis pcccnvit ; scd
dare nequivit. Unde ad Philippum regem Franco- pamitet eum, et idoneam emcndationem promittil.
rum, consobrinum scilicet suum, divertit; et ab Omnes igitur nos vestram exoramus clcmentiam ut
po admiuiculum sibi obnixe poposcit. Qucm ille supplicanli filio exorabilis jnc condoncs indulgimtiam.
suscepit, et in castrum Gerberracum direxit. Illud Dcviantem prosapiam corrigc, redeunlcm suscipe,
quippe castrum iu pago Belvacensi situra est et Neus- pmnitcnti benigniter parce. Pro liliis et fratribus,
,
413 HISTORIA ECCLESIASTICA. — I'AKS II. — LIB. V. 414

cognatisque suis, qui cuiu Rodberto exsulabant, ^ lain valido coryli ramo admodum constrlclus est,
turbati optimates sollicite regem interpellabant. et letbaliter Isesus est. Debinc in eadem hebdomada
Quibus ille respondit : Miror quod tantopere pro paniteus et absolutus atque sacro viatico commu-
perfido sitpplicatis homine, qui nefas imivditum in nilus est, nec multo post ciim magno multorum
regno meo ausus est incipere. Intestinos tumultus luctu ia Anglia defunctus est. Willelmus autem
contra me commovit; tirones meos, quos atui et mi- Rufus el Hcnricus, patri faventes, paterna benedic-
litaribus armis decoravi, abduxit. Hugonem de lione politi suDt; fastigium regni et ducatus per
Castello-Novo , aliosque forinsecos hostes undique plures annos obtinuerunt. Porro Agatha regis filia,
mihi procuravit. Quis ex antccessoribus meis a tcm- quffi prius fuerat Heraldo despousata, postmodum
pore Rollonis talem pwjnam a soholc sua pcrpessus Amfurcio regi Galliciaj per procos petenti, missa
est, ut ego ? Guilleimum macjni Rollonis filium, ct est desponsanda. Sed qua? priori sponso ad votum
Ires Richurdos duces Normannix, dominumque meum gavisa non est, secundo sociari valde abominata
et patrem Rodbertum considerate, et videte quam est. Anglum viderat et dilexerat; sed Ibero cou-
fideUter filii patribus suis usque ad mortem serviere. jungi nimis metuit, queni nunquain perspeserat.
hte ducatum Neustrix et comitalum Cenomannensem Omnipotenti ergo elfudit precem lacrymosam, ne
mihi auferre sategit. Gallos et Andegavenses, cum u duceretur ipsa in Hispaniam, sed ipse potius susci
Aquitanis et innumeris aliis, in me terribilitcr excita- peret eam. Oravit et exaudita est, obiterque virgo
vit.Omne genus humanum, si potuisset, contra me defuncta est. Deinde corpus ejus ad natale solum
commovisset, et me vobiscum trucidassel. Secundum a ductoribus relatum est, et in ecclesia sanclse Ma-
divinam legem per Moysen datam mortis reus est, ct riae perpetuse Virgiuis, in urbe Bajocensi, sepultum
reatu similis Absalon, pari nccc multandus csl. est. Adelidis pulcherriina virgo jam nubiUs devote
Frequenti colloquio Normannici proceres regeni Deo se coinmcndavil, et sub tulela Hogerii de Beilo-
allocuti sunt; et dulci aflatu, precibusque ranco- montc sancto fine quievit. Constantia Ferganno
rem ejus emollire conati sunt. Episcopi, aliique comiti Britonum, Nanticensis lilio, Bajocis dala est
religiosi viri divinis sermonibus duritiam tumidi a patre cum ingenti tripudio, qua; in Britannia
cordis contriveiTjnt. Regina et legati regis Franco- mortua est sine iiiio.
rum, nobilesque compaginandam

vicini et amici ad Stephanus Blesensis, palatinus comes, cura Guil-
pacem Tandem fortis princeps tanto-
accesserunt. lelmo rege firmare volens amicitiara, requisivit ab
rura assultibus magnalum cessit, et ex pietate victus eo in conjugium Adelam ejus filiam. Qiue consultu
sobolem suam cum coUegis suis recepit. Norman- ,^ prudeutuni a patre iili concessa est, et cum magno
niaj quoque ducatum, sicut olim apud Bonam- satis tripudio illi sociata est. apud Bretolium
Ille
Villam (88) aeger concesserat ei post obitum suuni, eam desponsavit, et apud Carnotum honorabiles
nunc iterum facla recapilulatione concessit, opli- nuptias fecit. Hic Tedbaldi filius fuit palatini consu-
matiim consultu suorum. Pace nimirum peracta, lis, et ncpos Bert;e Britonum et Ceno- coinitissie
Normanni et Cenoinaimenses oppido gavisi sunt, mannensium. Pra;cipuos consules Odonem et Hugo-
qui jamdudum bellico labore per plures annos vehe- uem fratres habuit, et filios quatuor, Guillelmum
menter attrili sunt. el Tedbaldum, Stephanumque et Henricum ex prse-
XIV. Alii filii Guillelmi regis bonis moribus incla- Quorum tres priores sunt po-
fata conjuge genuit.
rescunt. Adela ejus filia. maximos Francorum com-
tcutes consules, et inler
Serenitas pacis diu quassitae inter regem el lilium putantur et Anglorum proceres. Primogenitus enim
ejus celeriter obnubilata est. Protervus enim juve- Guillelraus, gener Geronis de Solleio et haeres, vir
nis patrem sequi, vel ei obedire dedignatus est. bonus esl et paciiicus, et sobole pollens atque facul-
Animosus vero princeps ob ignaviam ejus crebris lalibus. Tedbaldus, hffires hceredilatis paternse
eum redargutionibus et conviciis palam injuriatus multiplici virtute viget atque probitate. Stephanus
est. Unde denuo post aliquod tempus, paucis soda- D autem, gener Eustachii Boloniensis consulis et
libus fretus, a patre recessit, nec postea rediit; haeres, dono Henrici regis avunculi sui comilatum
donec pater rediens Albericum comitem, ut duca- .Morilolii in Normannia, el multos in ,\nglia obti-
tum Neustriee reciperet, in Galliam ad eum direxit. nuit honores. Heurieus vero diviuse ab infantia mi-
Sicut pro conatibus prajlibatis stomachans geni- litioe iu ccenobio Cluniacensi mancipatus est, et sub
tor tcmerariam prolem intcrdum maledixit, eique monachili norma, sacraj legis litleras pleniter edoc-
plura plerumqne infortunia peroptavit; sic obse- tiis est. In qua, si bene perseveraverit, regni cce-
cundantem sibi prolem Guillelmum et Henricuni lestis hieres eril,mundique contemptu mundanis
amicabiliter benedisit. Richardus enim lilius ejus, piimatibus spectabilis praistabit. Hoc de progeuie
qui post Rodbertum natus fuerat, sed nondum mi- Guillelmi regis breviter caraxatura ad prsesens sufli-
litic-c cingulum acceperat, dum prope Guentam in ciat, quia me fcrvida voluntas ad coinplendara pro-
nova foresta venaretur, et quamdam ferani, caballo missionem raeam jugiter stimulal , el reddere
currente, pertinaciter insequeretur, ad sellfe clilcl- votum me cosere non cessat.
(88) Le Prevost. Male Juliam Bonam, in Cbesniana ediliouu.

41r OKDERICI VITALIS 416
XV. Auctor ad historiiim moiwsterii Vticensis rever- i^ et duas lilias, quoium iiomina lia;c suul, Guarinus,
titur. Abbalis Mnincrii ailministratio. Christianus, Radulfus, (luiUclmus, Fulco, Erodmun-
,'Eternus dispositor rcrum navom suam iatcr pro- dus, Hubcrlus et Galtcrius, cognomento Tirellus;
cellas sa-culi polenter vehit el sapienter gubernat, Alwisa ct Adelidis. Tunc quippe in Neustria, post
et in vinea sua colonos quolidie laborantes benigni- adventum Normannorum, in tantum dissoluta erat
ter adjuvat, atque infusionc ca'leslis grati>T contra castitas clericorum, ut non soluni presbylcri, sed
labores ct pericula corroborat. En Ecclesiani suam etiam pr^sulos libere uterenlur loris c.oncubinarum,
inter bellicosos tumultus et militares strepitus pro- et palam superbirent mulliplici propagine filioruni
vide dirigit, pluribusque modis augmentando salu- ac [iliarum. Hujuscemodi mos inolevil tempore
briter provehit. Hoc Liticcnse monasterium plausi- neophytorum, qui cum HoUone baptizati sunt, et de-
bililer expertum est, quod in sterili rurcj et inter solatam regionem, non lilleris, sed armis instructi,
pessimos aftines consitum est, sed ope supernai violenler invaserunt. Deinde presbyteri de stirpe
pietatis contra perlidorum miuaces conatus dcfen- Dauorum, litteris tenuiter edocti, parochias tene-
satum cst. banl, et arma ferentes. laicalem feudum militari
.Mainerius abbas Mense Julio [1006] hujus ecclesia; faniulatu defendebanl. Tandem Bruno Lolharingus,
curam suscepit, eique xxu annis et viii mensibus B Tullensis episcopus, Romam ascitus est, Deoque
utiliter praefuit. Porro ,\cii monacbos, ad agendum dispensante Leo papa factus est. Hic in itinere,
opus Dci, prudenter in ejns ovile locavit, et qualiler dum Romam espeteret, angelos canentes audivit :
ibidem habere se deberent, studiose instituit. Basi- Dicit Uominus : Eyo cogilo cogitntiones pncis ct non
licam vero novam, domosque monachis necessarias afflictionis, etc. Prajdictus papa mullis bonis studuil,
construere cwpit, Deoque opitulante sat eleganter bene agendo et bene docendo subditis insigniter
in regione deserta consuinmavit. Bona fama religio- profuit. In Gallias anno Dominica; Incarnationis
nis eorum Ulicenses ubertim nobilitavit, el mullos 1049 venit, ecclesiam S. Remigii Remorum archi-
potentes atque mediocres ad amoreni eorum provo- episcopi Kal. Octobris dedicavit el corpus ejus,
cavit. Plures ad eos cucurrerunt, ut eis societate instinctu Hermari abbatis, in locum, ubi nunc ve-
necterentur, et beneticiorum participes erga Deum neratur, gloriose traiistulit. Tunc ibidem generule
fieri mererentur. Dabaut terrena ut a Deo recipe- concilium tenuit, et inter reliqua ecclesia; commoda
reni coelestia. qua; instituit, presbyteris arma ferre et conjuges
Quidam amorc Dei ferventes, s.aeculuin relinque- babere prohibuit. Exinde consuetudo lethalis pau-
bant, et res suas, juxla Regulae statutum, monaste- -^ latiin cxinanire cojpit. Arma quidem ferre presby
rio tradebant, el amicos ac parentes suos ad simile teri jam gratanter desiere, sed a pellicibus adhuc
propositum monitis et precibus compellebant. Ex nolunt abstinere, nec pudicitiaj inhiBrere.
bis fuerunt Rogerius de Sappo et Odo frater ejus, Supradiclus Fulco decanus, diutina; corruplionis
Serlo de Orgeriis et Razso Ilberti lilius, Odo Dolen- sanie foedatus, ad meliora menlem extulil; jamque
sis, Goisfredus Aurelianensis et Joaunes Remensis, silicernius, consilio monituque Fulconis filii sui,
aliique plures litterarum peritia instructi, et Deitatis Ulicum confugit, et nionachatum, non tam ssecu-
ad cultum idonei. Xonnulli generositate pollebant, lum derelinquens, quam, a sseculo derelictus, im-
et exterioribus curis in rebus ecclesiasticis vigebant. petravit. Hic, dum monachus faclus est ecclesiam
Nam Drogo filius Goisfredi de Novo-Mercato, et dc Guarleinvilla et terram ad eam pertmentem S.

Rogerius Erneisi de Coluucis lilius, nepos Guillelmi Ebrulfo dodit, aliamque terram similiter dedit, quani
de Guarenna, el Ernaldus Unfridi de Telliolo lilius, in eadem villa Hugo Bajocensis episcopus ei dede-
nepos ex sorore Hugonis de Grentemaisnilio, et rat, quamque idem diu a Guillelmo Osberni filio,
Goisbertus medicus curiales erant, et procuratioue nepote proefati praisulis, tenuerat. Guillelnms autein,
sua terras ct ccclesias, decimasque fratribus suis Fulconis filius et hferes, ba;c in capitulo palam con-
acquirebant. His profecto adjutoribus usus est Mai- D cessit, el cum patre suo donationem super allare
nerius, et per eos crevit ecclesia commodis, rebus Sancti Petri posuit, et inde pro recognilione tuuc
et bonis habitatoribus. uiiciam auri ex charitate monachorum rccepit. Ha;c
abbas Fulconem de Guarleinvilla, virum

Prffifatus ctiam Guillelmus de Brilolio et Gislebertus Crispi-
solertem et idoneum, ad regendam domum sibi nus cum duobus flliis suis concesserunt, ibique
socium elegit, illique pra^posituram monasterii sui tcstes tunc adfuenmt Rogerius de Cleris et Hugo
commisit. Hic nempe Fulconis decani Ebroicensis Asinus, Hodbortus de Stotavilla et Rodulfus dc La-
fllius fuit, et in ordine llagrans, abbatem suum dili- landa, Hodulfus de Fornellis atque Gualterius de
genter in omnibus adjuvit; patrem quoque suum, Galvimonte, Guillelmus de Longa Villa et Gernen-
magnamque patrimonii sui partem ecclesise sua; guilus. Ha;c Guillelmus Guastinellus coram Richerio
attraxit. Pnefalus decanus ex discipulis Fulberti de .\quila concessit, et pro concessioue unciain auri
Carnotensis episcopi fuit, et ex paterna ha;redilale habuil. Ilii tcsles adfuerunt iJuillelraus .\lis ct Mo-
feudum luilitis possedit. lllius etiam temporis ritu rinus de Pino; Hodbertus Clius nelgonis et Rodul-
nobilem sociam noininc Orieldem habuit, ex qua fus Cloeliius.
copiosam prolcm gcucravit. Octo cnim lilios babuit Posscssiones Ulicensis ecclesia; volo liic breviter
;
417 HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS II. — LIO. V. 418
adnotare, ut eleemosynae Qdeliler datae pateant no- ^ quem Geroldus Guastinellus de eo tenuerat, et beato
vitiorum notitia;, ut utentes eis sciant a quibus vel Patri Ebrulfo sponte dederat.Idem Rodulfus post
quo tenipore datse sint vel pretio comparataj. Avidi aliquot aanos Goisbertum monacbum in Angliam
quippe possessores terrenorum caducis inhiant, de secum duxit, eoque procurante, monachis Uticen-
summis et feternis parum cogitant, ideoque quam- sibus duas mansiones dedit, unam scilicel in Nort-
plures vix aliquid pro spe superna, nisi temporale fuc,quKvocatur Caldecota; alteram veroinWigor-
commodum viderint, agere tentant. Decimas, quas nensi provincia, qu» dicitur Alwintona. Hsec omnia
Doniinus sibi ab Israelitis per Moysen ad usum Guillelmus rex concessit, et in charta, coram pro-
Sanctuarii et levitamm exegit, nostrates laici re- ceribus suis, regali auctoritate contirmavit. Elisa-
tentant, nec ministris Ecclesiae, nisi magno redi- betb etiam prfefati militis uxor, et Rogerius atque
mantur prctio, reddere atfectant. Unde soUiciti Radulfus omnia benigniter concesserunt
filii ejus
xenodochiorum dispensatores laicos, ut decimas harumque donationibus rerum testes interfuerunt

Ecclesire Dei redderent, admonuerunt, eisque quo- Rogerius de Clera, Gualterius de Hispania, Guillel-
quomodo auferre ardentes, ingentem pecuniam demus de Paceio, Rodbertus de Romilleio, Geroldus
derunt, ignorantes qnod venditionem hujusmodi et GuastineUus, Gisleberlus Turoldi filius, Rogcrius
emptionem sacri canones omnino prohibuerunt. B de Mucegros et Gualterius de Calvimonte.
Porro in modernis etiam conciliis sacri praesules Tunc Rodbertus de Vals dedit S. Ebrulfo de
illicitum mercimonium anathemate perculerunt, sed duabus partibus decimae de Berneriis raedietatem.
respectu misericordi» pricteritos reatus indulse- Rogerius autem fihus ejus, post obitum patris, sua
runt, et res, quas Ecclesia tunc possidebat, peren- concessione prredictam eleemosynam corroboravit;
niter possidendas pontiticali auctoritate concesse- pro qua concessione xl sohdos Drocensium rece-
runt. pit, et uxor ejus x solidos ex charitate monacho-
XVL Recensio donationum monasterio Uticensi factarum habuit. Hoc saepedictus Radulfus, qui capita-
rum. lis dominus erat, gratanter annuit ; et concessio-
Mediocres viri Uticensem abbatiam in slerili rure nem a conjuge sua soboleque benigniter exegit. Ilic
condere cceperunt, tenuesque res, lateque dispersas insignis militiae probitate claruit, et inter pracipuos
ad victum fratrum juxta mediocritatem sui contule- Normanniae proceres divitiis et honoribus maxime
runt. Undique vicini paupertate premuntur, et eges- floruit, ac fere lx annis Neustriae principibus Guil-
tate nequitiaque lacessiti, dolis et furtis atque ra- lelmo regi ac Rodberto duci filio ejus strenue mili-
pinis instare moliuntur ; unde Uticenses monachi de , tavit. Agnetem uterinam sororem suam. Ricbardi
longinqua victum sLbi, hospitibusque advenientibus '
Ebroicensium comitis filiam noctu subripuit, et
procurare coguntur. Verimi, quia regulari discipli- Simoni de Monteforti in matrimonium dedit. Ipse
nte a primordio institutionis suae mancipati sunt, quoque pro recompensatione flliam ejusdem Simo-
summi proceres ct religiosi praesuleseos dilexerunt, nisnomine Isabel, uxorem accepit quae nobilem ;
datisque rebus necessariis in decimis, ecclesiisque eiprolera, Rogerium et Rodulfum peperit, tiliam-
et aliis donationibus, fldcliter venerati sunt. que nomine Godehildem, qute prius Rodberto nupsit
Radulfus igitur de Conchis, lilius Rogerii de Mellentensiura comiti, deinde Balduioo, filio Bolo-
Toenia, qui fuit Normannorum famosus signifer, niensium consulis Eustachii. Denique Radulfus
cum vellet in Hispaniam proficisci, Uticum venit in senex, post plurimos eventus laetos tristesque, is
capitulum S. Ebrulfi, et a Mainerio abbate veniam Kal. Aprilis obiit, et Radulfus filius ejus fere xxiv
petiit et a conventu monachorura, quod ipse jamdu- annis patrinm jus obtinuit. Ambos, ut improba
dum adjutor exstiterit Ernaldi de Excalfoio, dum mors sibi eos subdidit, sepultura iuccenobio B. Petri
incenderet bnrgum eorum. Et monachis inde recti- Castellionis cum patribus suis suscepit. Isabel vero,
tudinem faciens, super altare vadimonium suum postquam in viduitate diu permansit, lethalis lasci-
posuit, et devote, si prospere remearet, multa pro- D viac, cui nimis in juventute servierat, poinitens.
misit. Goisbertum quoque medicum suum, quem saeculum reliquit, et in monasterio sanctimonalium
multum amabat, commendavit. Qui post profec-
eis apud Altara-Brueriam velum suscepit, ibique vitam
tionera ejus evestigio monachilem inibi professio- suam, laudabiliter in liraore Dei perseverans, salu-
nem fecit, et usque ad flnera vitae fere xxx annis briter correxit.
strenue custodivit. Prjefatus heros post aliquod tem- Postquam Guillelmus comes Osberni filius , ,
pus domum rediit, memorque sponsionis suae Uti- Flandrensium armis occubuit, Guillelmus rex ejus
cum venit, et duas vinearum agripennas, quas apud honorem liliis ejusdem distribuit : Guillelmo Bre-
Toeniam habebat, ad usuni missarum S. Ebrulfo tolium, totaraque patris possessionera in Norman-
dedit. Annuit etiam quidquid ad Guarlenvillam ha- nia, et Rogerio Herfordensera comitatuni in Anglia.
bebat, terram scilicet ac pasnagium ; ita ut primum Guillelmus autem, qui moderatior exstitit, Uticense
pasnagiura famulorum non daretur, secundum vero coenobium valde dilexit, et plnra illi beneficia pro
vel tertium daretur, monachorum autem nullum animabus parentum suorum contulit. Nam textum
daretur. Praeterea treshospitesmonachisdedit,nnura Evangeliorum, auro argentoqne et lapidibns orna-
Cunchis, alterum Toenia', terliura vero Achinneio, tum, per Rogerium monachum de Sappo transmi-
419 ORDF.RICI VITALIS 420
sit, et oninia quae homines sui Saiiclo Ebrulfo de-
^ Albereda Guidmundi filia , ex cujus patrimonio
depanl seu vendiderant, eoncessit. Centum etiam eral, adduxil. Illi autem libenter omiiia qu;e prffili-
solidos dc telonco suo de Gloz per singuios annos bata suiil iii conspcclu totius conventus concesse-
modo aunuit, et chartam hujusmodi coram optima- runt, et supcr altare sancti Petri in charta rite
tibus suis, gratanter confirmavit. confirmaverunt. Dciude post aliquot tempus proe-
Ego Guillelmus de BretoUo, filiu!^ Guillelmi comi- fatus hcros ccclcsiam de Bonmolinis, cum decima
tis, de beato Ebnilfo et ejiis monachifi, de teloneo de tota segetum ct molendini ac furni, sancto Ebrulfo
Gloi, centum solidos nummomm, ud pisces emendos dcdit; cui Rainaldus Parvns, qui tunc monachorum
tmo giioque anno in capile Quadragesimx, pro re- jussu res eorum inibi servabat, xxx solidos chari-
demptionc nnimx patris mei et mulris mese, ei ut tative contulit.
anniversaria eorum et mcum a cunctis monachis fes- Postquam Albereda duos marito suo lilios, Guil-
tiveagantur, et in anniversario uniuscujusque nos- lelmum ct Rodbertum, enixa est, causa consan-
trum cibus et potus unius monachi pro illis detur guinilatis divortmm inter prsedictum virum et mu-
pauperibus. In vita vero mea, pro me missa de Tri- lierem factum cst. Guillelmus autem, pcracto co-
nitiite in monaslcrio canteiur unaquaque Dominica rani ponlilice discidio, aliam duxit uxorem nominc
dic. Unum Burgensem in Bretolio monachis do, e<BDudam, filiam Gualeranni de Mellento, quae duos
quseque homines tnei Richardus Fresnel ac Guillel eidem Simonem Hugonem,
filios, ct peperit, quos
mus Alis ct Radulfus de Lacuneln, aliique dederunt, iii juventute iraproba mors absque libcris ambos
eis concedo. Hxc prxsentinlUer do, illisque consi- absorbuit. Albereda vero schema religionis susce-
lium ct auxilium et plura beneficia fideliter in antea pit, et in quodam monasterio virginum sanctimo-
promitto. Et qui hsec subtruxerit post obitum meum, nialium vitam finivit. Preefalus Guillelmus Gualtc-
excommunicetur. rii de F:ilesia filius fuit, et in militia nimium vi-
Subscriptione autem sua prssentem cbartaui giiit unde Guillelmus princeps filiam Guidmundi
;
confirmaverunt prffifatus Guillelmus de Bretolio et cum toto ei honore Molinensi contulit. Futili vana;-
Radulfus capellanus, Guillelmus dapifer filius Bar- que laudi nimis inhsesit, pro qua multorum reus
nonis et Ernaldus Ernaldi filius atque Hobertus de homicidiorum exstitit. Fertur quod niultuin san-
Loveriis. guinis fuderit, et quod tam dirae crudelitatis for-
Denique, anno ab Incarnatione Domini 1099, tuna infectus fuerit ut nullus imminens lethum
indictione vii, saepedictus Guillelmus dedicationi evasisset, qui ab eo, quaravis parum, vulneralus
Uticensis ecclesia; interfuit, et centum solidos de p fuisset. In prosperis alque adversis usque ad an-
redditione ccnsus de Gloz, centum solidis, quos nosam senectutem vixit, et quantum ad saeculum
antea S. Ebrulfo dederat, adjecit; et in prcesentia attinebat bonorifice floruit. Taudem in castro suo
trium episcoporum et quinque abbatum, totiusque xiv Kal. Novembris decessit, et in capitulo Uticensi
populi cura clero astante donationem super altarc, tumulatus quiescit.
adhuc sacrosancta consecratione madidum, depo- Rodberlus autcm filius ejus, postquam haeredi-
Non multo post, tempore Rodberti ducis, apud
suit.
tatera avitam obtinuit, futurse salutis memor, Uti-
Beccum n Idus Januarii obiit, et in claustro Liren- cum adivit, et quidquid pater suus materque sua
sis coenobii, quod in proprio pater ejus fundo fun- dederanl aut concesserant, concessit; et quidquid
daverat, sepultus quiescit : cujus anniversaria dies homines ipsius honoris donaverant aut vendide-
in Uticensi monastcrio singulis annis festive fit. rant, Sancto Ebrulfo benigniter annuit. Hancitaque
Deinde Henrici regis Anglorum munita est
sigillo concessionem per textum Evangeliorum super al-
charta douationis prajfatorum x librarum et suc- ; tare portavit, ac postmodum ex mona-
charitate
cessores Guillclmi, Eustacbius et Radulpbus de chorum quinque marcos argenti et optimum cor-
Guader atque Rodbertus de Legrecestra monachis nipedera recepit. Deinde paternum fere xv annis
concesserunt, et usque in hodiernum diem optirae]) honorem legilime rexit, et contra finitimos hostes,
reddiderunt. quia fortissiinus, licct bebes, praeliator erat, vali-
Guillelmus dc Molinis, annuente Albereda uxori' dissime defeusavit; velitumque regis Henrici trans-
sua, beato Ebrulfo ecclesiam de Maheru, cum de- grediens, Engcrrannum, cognomento Oisonem,
cima, et tota terra presbyteri ad eamdem ecclesiam armis impetiit, et coutra illum militaribus studiis
pertinente et cffimeterio, dedit. In castro etiam de saepius dimicavit. Unde regis animositas, delato-
Moliiiis dedit ecclesiam S. Laurentii, cum terra rum raaledicis accusationibus inflammata, illum
quam in dominio habebat juxta castellum, sicut exhceredavit ; et de Normannia cum Agnete filia
ipse eam tenebat. Hanc itaque donationem coram Rodberti de Grentemaisnilio, quam nuper uxorem
optimatibus suis Gualterio de Aspris et Ebrardo de duxerat, in Apuliam expulit, ubi posl aliquot an-
Ruia, aliisque quibusdani, iii capitulo fecit ; et inde nos, per extera mappalia pervagatus, morti succu-
beneficium ecclesia;, ut fiatcr et muniUcus adjutor, buit. Principis itaque violentia majori fratre de-
promeruit. Tunc Mainerius abbas, liberalitate fra- pulso Simon successit et omnia quce antecessores
trum, praedicto marchioni xv libras denanorium ob- sui dederanl Uticensibus, cum Adelina conjuge
tulit, ac ad aram, ad confirmandam dationem, cuni sua, gratanter annuit.
;
421 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PAKS II. — Llli. V. 422
Rogerius de Monte-Gotnerici, postquatn Geroiana ^ Hairaonis. De secunda vero conjuge uiuini genuit
progenies cecidit, totum patrimonium E.Kcalfoii et iiliuni nomine Ebrarduni, qui litteris inibutus, in-
Monasterioli fere xxvi annis possedit : et in initio, ter regales capellanos usque hodie demoratus est
quandiu Mabilia uxor ejus, qnaj Geroianos Ebrul- in aula Guillelrai et Henrici, Angliaj regum. Se-
liani nionasterii fundatores semper exosos habue- quens a priori malrona dispar moribus exslitit.
rat, vixit, Uticensibus, illa stimulante, pluribus Nam maturitate et religione viguit, virumque suura
modis molestus exstitit. Denique justus arbiter, ad amorem monachorum et defensionem pauperum
qui peccatoribus pie parcit, et impoenitentes di- frequenter incitavit.
stricte percutit, crudelem feminam, quffi multo san- Proefatus igitur beros mala, quas plerumque fece-
guine madebat, multosque nobiles violenter exhee- ral IJticensibus, recoluit, prisliuosque reatus se-
redatos per externa mendicare coegerat, permisit quentis vitee emendatione sagaciter abolere studuit.
perirc gladio Hugonis, cui castrum quod in rupe enim postmodum monachos adjuvit et
Viriliter in
Jalgeii situin est, abstulerat, et sic eum injuste Normannia et Auglia plurimas res illis ei'ogavit, et
paterna hoareditate privaverat. Ille nimirum moe- inde chartam hujusmodi coram proceribus suis vo-
rens vehementem audaciam arripuit ;
junctisque luntarie sanxit.
sibi tribus fratribus suis, qui militari probitate t> Eyo Rogerius, Dei gratia Scrobesburiensis comes.
pollebant, noctu ad cameram coraitissae accessit, c(gnobiu7n sancti Patris Ebriilti honorare appelo, et
ipsamque in municipio super Divam, quod Buris hxc eidem de rebus tneis, pro salute mea meorumque
dicitur, in lecto post Balneum deliciantem, pro perenniter concedo. Per singulos annos intrante Qua-
recompensatione pati-imonii sui ense detruncavit. dragesima xxx solidos Cenomannensis monetse de
Peracta itaque caede feralis heraj, multi de ruina rcdditione Alencionis jubeo dari, ad iHuminationem
ejus exsultavere, tanlique facinoris auctores con- die noctuque faciendam in ecclesia Vlicensi ante Cru-
festim in Apuliam abiere. Hugo de Monle-Gorae- cifixcum Dnmini. Passagium etiam ipsius Alencionis
rici cum xvi militibus in eodem vico erat sed, ; et omnes consuetudines in tota terra mea de propriis
audlta clade matris sufe fugientes homicidas perse- sancti rebus concedo, et in omnibus nemoribus meis
qui, non comprehendere poterat; quia provida cal- pasnagium de monachorum porcis in perpetuum in-
liditas eorum pontes fluviorum pone vestigia sua, dulgeo. Ad Excnlfoium terram unius aratri dono,
ne tenerentur a vindicibus, destruxerat. Hiemale decimamque mulendini, et decimam omnium reddi-
quoque tempus et tenebrosa nox, fluminumque tuum ejusdem castri irrefragabilitcr atinuo deci- ;
inundationes persequentes impediebant, et fugien-

p mamque nundinarum de Planchis de parte mea li-
tes, ultione facta, Normanniam statim relinque- benter addo. Ecclesia cle Radone, totamque deci-
bant. Denique Troarnensis conventus, cui Duran- mam, quam Guillelmus Sor Sancto Ebrulfo dedit,
dus abbas praeerat, cadaver frustratira dilaceratura et ecclesiam Sancti Jobini, totamque decimam, quam
novas Decerabris [1082] sepelivit, et non ob pr»- Rainaldus presbyler dedif, Odo de Pireto concessit;
rogativam meritorura, sed pro favore araicorum, et in ecclesia de Bailol altarc Sancti Leonardi, et
super tumulum has naenias edidit. unam partem decimse ejusdem viilse cum terra, quam
Rainaldus de Bailol et Amieria iixor ejus, neptis
Alta clarentum de stirpe creata parentum,
Hac tegitur tumba mnxima Mabilia. mea, dederunt, ex propria deliberatione pro Dei
Hsec, inter cetebres famosa maqis mulieres, amore concedo. In Anglia quoque dono duos mane-
Claruit in lato orbe sui merito. Onnam Mersitonam
rios, et in Staphord scira, de-
Acrior ingenio, sensu vigil, impigra facto.
VlHis eloquio, provida consilio, cimamque caseorum meorum et lanarum de Pultona ;
Exilis forma, sed grandis prorsus Itoneslas et quidqnid habeo in Melleburna in Grantebruge scira;
Dapsilis in sumptu, culta satis habitu, unam hidam terrx in
et Grafan in Suthsexia, et
Hsec scutum patriae fuil, hxc munitio nxarchse,
terram Vulfuini aurifabri de Cicestra. Annuo prse-
Vicinisque suis grata lel Iwrribilis.
Sed quia mortales non omnia possumiis omnes, J) terea qweque Guarinus vicecomes utque GuUlelmus
Ah '.
perempla dolo.
periit gladio. nocte Pantulfus et Uugo de Mesdavid, atiique hornines mei
Et quia nunc opus est defunctai ferre jucamen,
haclenus Sancto Ebrulfo in Anglia seu Normannia
Quisquis amicus adest, subceniendu probet!
dederunt. Hsec omnia, concedenlibus filiis meis Ro-
Post interfectionem Mabiliae , Rogerius comes berto de Bellismo et Hugone atque Philippo, jwo
aliam duxit uxorem nomine Adelaisam, Ebrardi de redemptione animse mese et Mabilise ac Adelaidis
Pusacio, qui de nobilissimis Francorum proceri- conjugum mearum. mcorumque prsedecessorum atque
bus erat, filiam. Praedictus consul ex priori con- futurorum hseredum, in conspectu Dei sic annuo, et
juge procreavit quinque filios et quatuor filias, hoc testamentum signo sanctse Crucis confirmo , ut
quorum nomina haec sunt, Rodbertus de Bellismo, quicunque aliquid cx his imminuerit, infregerit vel
Hugo de Monte-Gomerici, Rogerius Pictavinus, Phi- abstiilerit, anathema sit.
lippus atque Arnulfus;EmmasanctimoniaIiset.\Ima- Iloc itaque testainenlum Rogerius coraes fecit ac

niscarura abbalissa, Mathildis comitissa, uxor videli- subscribendo corroboravit, et post eum apud Alen-
cet Rodberti Moritoliensium comitis, Mahilia conjiix cionem subscripserunt filii ejus Rodbertus et Hugo
ilngonis de Novo-Castello,et Sybilia uxor Rodberl i filii atque Philippus grammaticus, aliique proceres sui,
;
423 ORDERICI VITAI.IS 494
RodbertusTedbaldi niius, el llugo lilius ejus, Gisle- ^pr((in(7n renecatio volunlatum propier innorem lio-
bertus coneslabilis et Hugo Turgini filius, Fulco de mini Jcsu. Quid de castitate ct omni contincntia,
Piuo et Engelbertus pra'positus, Rainaldus de Bai- quid de silentio tnotiachorwn ct modcstiu, quid de-
lol et Guillelmus Pantulfus, Odo de Pireto, aliique nique dicam dc obedientia? Tanlarum copia virtu-
plures. tum magnitudme suimeum obtundit ingcnium, fateor-
Prwterea Rogerius comes multa dedit aliis eccle- que me non posse sufficienlei' illam exprimere per
siis Troarnensi, Sagiensi , Almaniscensi , Clunia- oris officium. In regalibus claustris veri ccBnobitx,
censi, Cadomensi, aliisque plurimis, de accepiis vvluli fdix regis, claudunlur, nc, si per exteriora,
bonoribus quos de paterna hcereditate non est tanqwim Dina Lise filia, impudenter evagantur, a
adeptus. Sichem filio Emor Evei {Gen., xxxiv, i), ad injuriam
rigidi patris, ferociumque dedecus fratrum, tiirpilcr
.WII. Digressio de comobio in terru Odeleiii, patris
Orderici Vitalis, juxta Scrobesburise civitatem in corrumpantur. Ipsi tutores , nc labantur in septis
Anglia. suis, :iibi p.unt, ct lapsi per excessum, in penetrali-
Coenobium quoque novum, adorientalem portam bus suis accusatores sui sunt ; seseque, ut aurum in
propri;n urbis, idest Scrobesburia!, in honoresancti fornacc, ab omni scoria vitiorum omnimodis exco-
Petri principis aposlolorum cffipit aedificare su- B qucre satagunl. Undc reor preces eorum pro quibus-
per fluviuni qui niola dicitur, ibique in Sabrinam cunque fidclibus fuerint effusse, anlc thronum dicinx
dilabitur. Illic nimirum lignea capella priscis tempo- mnjeslatis mox conscendere, et ab ipso rege Sabaoth,
ribus a Siwardo Edelgari iilio, regis Eduardi consan- quse poposcerint, credendse sunt oblinere. A secretis
guineocondita fuerat; quam tuncOdelerius Aurelia- monachorum a juventute mea diutius exsliti, ct mo-
nensis, Constantii lilius, vir ingenio et facundia et res eorum, familiariter rimatus, edidici. Ergo, dum
lilterarum eruditione praepollens, ejusdem consulis omnium, qui in teira sunt, mortalium ritum discu-
dono possidebat. Ilic sane amator ajquitatis fervi- lio, et eremitai-um atque canonicorum vitas diligenter
dus, utilisque jam dicti comitis erat auricularius, perspicio, omnes monachorum, qui canonicc vivunt
ipsumque benigniter exhortans ad construendum et ordinnte regunlur, vita inferiores video. Vnde
monasterium nutanlique qualiter vel quo tantum gencrositntcm vestram, gloriose consul, fideliter ad-
opus inciperet, bujusmodi dans consilium. moneo ut, dum licet, in comitatu vestro, quem jure
Multi, 'strenue vir, vcstrx inhserent subUmitali a pnlribus non consecutus es hsereclitario, monachile
sed diversis inlentionibus vobis verbo vel actu conan- castrum conlra Satanam constniatur Deo ; ubi pro
tur obscqui. Quidam enim pro libitu suo plus vestra anima vestra cucuUati pugiles Beheinoth confliclu
p
sibi cupiunl adipisci, quam vos ad permansuros ho- resiste7it assiduo. Ecce super Molam fluvium mihi
7iores 7ianciscendos salubiHlcr cohortnri. Sed qui domus est, quam nuper dedisti ;
juxta quam, sicut
vobis nititur vet-aciter obsecundare, debet vos, plus anno ti-ansacto , anle arain sancti Petri principis
quam veslra, semper a^nare , et ea, qux salubi'io>-a apostolorum, Romx votuin feci, lapideam sedificare
sunt, animse vestrx indesinenter propinai-e. Dc con- basilicam ccepi. Basilicam itaque, quam, ut dixi,
sti'uendo mo7iasla'io, nobilis heros, tractare capisti; sponte voto conslrictus, faccre nuper institui, do-
scd in illis, qui sibi inagis ardeiit dari quam nliis, mumque meam cum omni apparatu meo gaudens
conimodum solamen ad tam arduum opus non inve- offero Cunctipotenti ; meque p7'o posse meo polliceor
nisli. Videtur mihi saluberiimum esse , moimchile adjutorem ad omnia in nomine Jesu Christi. Ex-
ccenobium ei'igere, et ibidcm aulhenticum ordinem surge velociter. incipe viriliter, opus Dei fac in-
secundu7n institutionem sanctissimi Patris Benedicti signiler.
diligetiter imponere, ve>'isque pauperibus Dei de tuis Tolle moras ; semper nocuit ditlerre paratis.
abundanliis victum ct veslilum nffluenler e>'ogare. (LucAiN, Phars., i, 281.)
Providc 71U71C inlucre quse sunl, quse in regularibus Vidti profccto aderimt cooperatores, et post fu-
monasleriis ab cruditis cultoribus fiunl. InmimeraT) tms clinm lestrum pii pro vobis oratores. In primis.
ibi beneficia quotidie aguntur, et contra diabolum a advenientibus monachis cum csementariis ad jacien-
castrensibus Chiisti viriliter dimicatur. Nulli dubiiim dum monasterii fundamentum, ad inchoationem hu-
est quod probo ngonithclx , quanlo acrior fucrit jusccmodi porrigam x\ librns sterilensium. Deinde
pugnq, tunto gloriosor eril victoria, tropseique major me ipsutn, cl Benediclum filiutn meumjnm quinquen-
merces in calesti curin. Quis referre potest tnona- iietn, et omnia mea Iradam inonaslerio, lali tenore
chorutn vigilias, hytnnos et psalmodias, orationes et ut omnium rerum mearwn medielas mecum subda-
eleemosijnns , et cum Incrymarum imbribus missa- lur monnchorum dominio, aliaque medietns Ebrardo
rum oblationes quotidianas ? Christi scqunces ad hoc tneo dedalur sub monachorum patrocinio. Porro
filio
omnino vncnnt ut, sese crucifigentes, Deo per omnia primogenitum Ordericum videlicet meum jamdu-
, ,
placeant. Ipsi nempe mundo, mundanisque parasitis dum litteris imbuendum liberali didnscalo mancipavi,
insullant, dutn mundana oblectamenla velut stercus ciquc locutn tutse mansionis intcr vernulas Dei apud
devitant, et mundanas opes pro superna spe con- Uticum in Ncuslria procuravi ; pro quo euhgias be-
temptibiliter concuknnt. Asperitas illis inest et vili- nedictionis, xxx scilicet marcos argenti, futuris ejus
tas in vcstitu, siccitas et parcitas in victu, et pro- magisttis et consodalibus de poristnate meo libenter
p
425 HISTORIA ECCLESTASTICA. PARS 11. — LIB. V. 426
erogavi. Sic pro Redemptoris amore primogenitiim A callidus heros in vita sua procuravit, quos, post ejus
mihi filium abdico, et trans pontiim in exsilium des- occasum, ambobus perfidia, regnante Henrico, con-
tino, ut ultroneus exsul intcr cxteros regi militct festim abstulit.
sethereo; ubi libcr <ib omni parentiim ntra et affectu Eu digressionem quantulamcunque feci dc con-
kthifero, eximie vigeat in observatione monastica ct structione monasterii, quod in fundo patris mei
cultu Dominico. Hsc, inspirunte Deo , jamdudum nunc inhabitat familia Christi, et ubi ipse genitor
desideravi, ac ad talia me, progeniemque meam ap- meus, ut memini, jam sexagenarius sponte fine
plicare studia peroptuvi, iit mcrear, opitulante gratia tenus portavit jugum Domini. Parce, quseso, bone
Dei, cum prole mea inter electos in ultimo examine lector, nec molestum tibi sit, precor, si de palre
computari. meo aliquid memoriae tradiderim litterarum; quem
Anno igitur ab incarnatione Domini 1083, indic- non vidi, ex quo me, ut exosum sibi privignum et
tione IV, Rogerius comes, ut hortatus fidelis con- pro amore Creatoris, pepulit in exsilium. Jam xlii
siliarii commodos esse comprobavit, Guarinum vi- anni sunt, in quibus multa? mutationes rerum late
cecomitera et Picotum de Saia, caeterosque pro- per orbem facta; sunt. Dum saepe de his cogito, et
ceres suos v Kal. Martii feria vi convocavit. Mani- qusedam chartis insero , caute resistens otio , sic
festata vero causa et ab omnibus collaudata, cumB dictans mc exerceo.

eis ad ecclesiam B. Petri apostoli abiit, ibique XVIIL
se abbatiam constructurum palam testibus multis Recensio donationum Uticensi coenobio factarum con-
devovit, totumque suburbium, quod extra portam tinuatur. Donationum instrumenta. Ulustres viri
orientalem situm est, sanclo Petro donavit, et suin Uticensi ecclesia sepulti.
per aram per chirolhecas suas donationem posuit. Nunc ad incoeptam revertar maleriam, meisque
Eodem anno Sagienses monachi, Hainaldus el juniorihus advena indigenis, de rebus suis, quse ne-
Frodo, primitus illuc convenerunt, et monachiles sciunt, edisseram, et hoc eis modo utiliter, opitu-
officinas, Odelerio et Guarino, aliisque multis adju- lante Deo, deserviam.
vantibus, concedere coeperunf. Primus abbas illius Goisbertus, civis Carnotensis, ut dictum est, ad
monasterii, Guillelmo Rufo regnante, eloquens Ful- conversionem venit, optiniamque domum, quaiu in
cheredus fiiit, eique Godefredus, Henrico regnante, urbe habuerat, xxx libris Carnotensium vendidit,
suceessit. Ambo litterati et religiosi pastores fue- totumque pretium Uticensibus ovanter retulit. Hic
runt, etfere xl annis Dominicum gregem diligenter erat statura procerus et exilis, moribus benignus
educare sluduerunt. Ingeuti cura res novi monas- el tractabilis, magnaninius ef dapsilis. Et quia me-
terii exterius auxerunt, et inslituta morum ad sa- dicinae artis erat peritissiinus, multis erat notus et
lutem animaruni interius discipulis laudabiliter necessarius ac familiaris amicus. Per ipsum itaque
sanxerunt. Scepe dictus quoque Odelerius, pater Fulcherius Carnotensis et Petrus de Manlia, aliique
Vitalis, quod promiserat ex integro complevit, da- pliires notitiam Uticensium amplexati sunt, et ho-
tisque ducentis libris argenti, Deo Benedictum, li- nestalem eorum cum religione venerantes, eis de re-
lium suum, ibidem obtulit, el ipse, post obitum Ro- bus suis idoneara portionem contulerunt. Prwfatus
gerii comilis, monachile schema suscepit. Ibi vii quippe Fulcherius nobilitate lucebat, ex patrimonio
annis secundum normam sancti Patris Benedicti suo magnara possessionem habebat, litterisque
monachus Deo servivit, et feria vi hcbdomadfe Pen- alfatim imbutus, sanctce Dei Genitricis canonicus
tecostes post plurimos labores, quos pro Deo per- erat. Ipse de donatione rerum, quassancto dederat
tulit, flebili confessione reatus suos detegendo Ebrulfo, chartam fecit, ipsoque subtiUter et facete
texit, et sacra unctione perunctus et viatico muni- dictante, Rodbertus Andreas, scriptor egregius,
tiis, iii Nonas Junii [1108] obiit. Rogerius autem hoc modo adnolavit :
comes post mortem Guillelmi Nothi sex annis vixit, Ego Fulcherius, Gerardi filius, B. Mariai Carno-
et longBpyus heros inter prsecipuos optimates An- D tensis ecclesise indignus qiiaUscunque canonicus',
glise lloruit; et abbatiam, quam eum construxisse multotics mecum cogituns de statu mex aliontmque
dixi, terris ac redditibus mediocriter locupletavit. mortalium conditionis, omnia ferme quse sub soie
Ibi anno lOOi-, vi Kal. .ûgusti, dofunctus est, et in sunt, sicut ail Salomon, sitbjacere vanitali comperi;
basilica nova inter duo altaria honorilice sepultus nec aliquid esse in terris, quod beare post serumnas
est. Rodbertus vero, filius ejus, totum feudum ejus hujus vitse homines possit, nisi uliquid, dum vixerint,
in Normannia solus obtinuif, et quia crudelis et pro se bcne fecerint. Hujiis rei consideratione com-
superbus et valde nequam erat, innumeras iniqui- motus, ac meoriim criminum cnormitate valde per-
tates exercuit. Hugo autem de Monte-Gomerici co- territus, quoniam unusquisque, de his quse gessit, Deo
mitatum Scrobesburise habuit, sed post aliquot an- rationem qitandoque est redditurus, visitm est mihi
nos, a.Magno, fratre regis Northwigcnarum, repente credo ex Dei inspiratione, ex his quse possideo B.
missili perforatus, in littore maris occubuit; quem, Ebrulfo aliqua pro salute mea, amicorumque meorum
cum magno luclu deportatum , Scrobesburiensis iradere, unde fratres mei et amici, inihi degentes,
conventus in claustro tumulavit. .\liis quoque duo- quantulamcunque habei-e possint corporum substan-
bus suis, Rogerio et .\rnulfo, singulos comitatus tationem, et mcmoriam mei aliquoties exinde liben-
Patrol. CLXXXVIll. 14
tius faciant, quoniam ea, qux posteris nostris jure * rant, ex loto liberam monachis concessit, sex libras
hsereditorio relin<niimus, non soluin dico post mor- a Mainerio abhalo roce|iil. Deinde Landricus et alii
tcm non prosunl, vcrum elium, ijuid malc cii locavi- supradicli a pra-notato patre medielatora lerrw re-
mus, tiobis plurimum oflii:iunt. Xotum iiittem sit cofiiTunl, el in praiseiitia Isnardi homines priefati
snnctx Ecclcsix omnibus fii-lelibus quia ego libcns abbatis, j\inctis manibus, facti sunt. Ibi eliam illi
atque spontaneus, mex saluli in futuro prxvidens, trcs coram Isnardo el aliis compUiribus ecclesiam
bento Ebrulfo et sibi scrvicnlibus isla omnia, licct illius viUa;, ct quidqnid ad eam perlinebat, tolamque
minima sint, jure perpetuo Irado, quai hic cnumerare dccimam concesserunt, et totius terra\ lam de ea
curabo. Videlicet ecclesiam de Montleiscent, et me- qUcB ad Isnardum pcrlinebat, quani de ea, qua; ad
dietatem decimx illius ciUx, ccemeterium, alque tres bcatum Stephanum, vel ad quemcunque alium per-
acras tcrrx pone caemeterium, nec non monnslerii iir- tinebat, e.\ toto coram Gerardo prcsbytero aliisque
caijium, quantum Goscclinus tenuit, decimamquc multis concosserunt.
mulcndini mei. Et si ibi mcrcalum fncio, dccimam Anno ab Incarnatione Doniini nostri Jesu Chrisli
eis simililer iiide unnuo. Monachus vero , qui in 10*3, indictione x, tempore Willelmi Magni regis
Moittlcisccnt habitiibit, nunqunm molturam dc annona Anglorum et ducis Normannoruni, Guillelauis miles.
sun dabit. Quod si ipse xull niolcrc ad suum /noZe/i- B cognomenlo Pantol, cons\ilontc vcnerabili Mainerio
dinum, faciat. Si non placet, ad meum molal, mol- abbate amico suo, et concedente Rogerio comite
turamque suam habeat. In Marchesvilla quoque, doraino suo, dedit S. Ebrulfo ecclesias de Norun,
quidquid ibi habeo, terram, moniisterium, molendi- quarum una constructa est in honore S. Petri, et
num, do eis in perpetuum. In villn, qux dicilur Lu- altera in lionore S. C^rici martyris. T\inc etiam
landella, do nittilomimts tcrram miiits aratri et mo- dedit totam decimam de Norun, propriumque ples-
nasterium. Nemoris mei decimam similiter do, vide- seitium, et partem silva; a ponle Ogereti, partemque
lieet de pusnayio, dc apibus, de besliis siivalicis qute suam unius teri';» quae Molenx dicitur, et alterius
ibi capientur. Porci quoquc monachorum nulhilenus quaj ultra torrentera sita est, ot vulgo Ruptices di-
pasnagiuin iii meo nemore dnbunl, nec quidqunm citur. Ipsc postmodum tolum feuduni Guillelmi de
operis vcl servitii sivc expeditionis mihi, neqite poste- Maloi, in quo fere .\xx acrae tense sunt, concessil;
ris meis ullo tempore monachi reddent. Et si de meis et inde ad ineundum iter S. Egidii xvt libras Rodo-
hominibus beato Ebrulfo dare vel vendere aliquis ali- mensium ex charitate monachorum habuit. Idem
quid voluerit, omnibus omnimodo do licentiiim qua- totam terram, quam Gualterius filius Rufa; Rod-
tenus hoc, absque timoremei, facere prxvaleant. Has I
berto monacho vendidit, S. Pe*ro concessit; unde
ergo quuiescunque donntiones, quas ego omnipntcnti '
praedictus monachus ei centum solidos Rodomen-
Deo, qui mihi esse contulit, ct bcato Ebrulfo cgrcgio sium dedit. Prfeler haec idem Guillelmus in eadeni
confessori spontancus offcro, si quis vecors aut invi- villa dedit moiiachis lx acrab terra?, et molendinum
dus vi vel clam quandoque minuere, seu temcrare vel de Helmet, decimamque dimidii molendini de No-
aufcrre ausus fuerit, perpetuo mulctutus anathematc, run. Dedit ct ecclesiam de Esraivilla, cum decima
in rcgione viventium non videat bona Domini, 7iisi et omnibus redditibiis ad ecclesiam pertinentibus
dignissima siilisfactionc po^nilens ipse resipuerit. Hanc et in eadem villa tcrram unius vavassoris, el duas
autein parvitatis nostrx donationcm, a me simpliciter garbas decimse suse proprietatis, et omnium homi-
rogiitus, libenter concessit domnus Rodbertus Camo- num suorum de Maisnil Rachelarii, ac totara deci-
tensis ecclesix episcopus, in citjus easnmento sunt ea mam molendini de Rore-Villa. Totam vero terram,
quie superius dnta memorantar. Concesserunt hoc quam Bealiix mater ejus in dominio habebat apud
etinm fralres mei, ejusdem ecclesix canonici, et lucor Fossas, dedit S. Petro ; hospites etiam de eleemosyna
mea Alpes atque filii mei. S. Germani de Albeii-Vico. Helvis, soror ejusdem
Uticenses monachi possessionem, quam prsefatiis Guillelmi, totum mariagium snum de Alberi-Vico
heros eis, ul dictum est, dederat. jam I, annis tenue- J) dedit S. Petro; quod ipse lunc concessit. Insuper
runt; et successores ejus Bartholoma-us cognomento in eadem villa decimam hominum suorum Raim-
Boellus, et Gerardus filius ejus gratanter concesse- boldi et Rodberti Ilajretici et Gualonis filii Safredi
runt. Ibidera Aimericus et Radulfus et Hugo An- adjunxit. Praeterea idem Guillelmus conces.sit
glicus, Giiillelmusque de Menila, aliique phires mo- S.Petro do Norun omnes ecclesias et decimas om-
nachi, facundia et probitate vigentes, conversati nium locorum in Anglia seu Normaniua, vel in
sunt, eisque benignum palrociniura Carnotenses omni loco ubicunque honor ei cresceret, decimam-
episcopi, Rodbertus et Goisfredus et Ivo et Goisfre- que totius possessionis su£e, videlicet equarum,
dus impertiti sunt. Sic studio monacborum, auxi- vaccarum et caseorura, omniumque rerum do qui-
lioquo bonorum basilica Marchesvilla; condita est; bus decimam dare posset. Siniiliter concessil quid-
quae sanctte Dei Genitrici Maria?, per quam mundi quid homiiies ejus S. Ebrulfo dare aut vendere vo-
saliis venit, consecrata est. luerint, excepto ne servitium sibi debitum amitte-
Eodem temporp, Landricus et Goisfredus atque rel. Totara vero parlem substantiae sua; concessit,
Gunboriiis lotam terrani de Jaronzai bealo Ebriilfo ita ut inde coenobiales monachi S. Ebrulli post
dedeiunl. Et quia Isnardus, do qiio diu eani teiiuc- niortem ejus medielatem iiiiam iKiboaiit, aliamqiie
429 HISTORIA ECCLESIASTICA ,
— PARS II. — LIR. V. 430
inedietatem monachi de Nonia retineant. \ sategit. Iii die Pasehffi ad prandium residere juxta se
HsDc oninia AVillelmus et I.eelina uxor ejus, ut ipsum fecit, et Ircs civitates, si secuin reinaneret
diximus, Deo pro salute sua, suorumque amicorum in Italia, illi spopoudit.
libere concesserunt, et hujusmodi concessiouem in Interim Mabilia comitissa mucroue auimosi mi-
capitulo S. Ebrulli, coram monachorum conventu litis Hugonis de Jalgeio pererapta est ; ob cujus in-
el phirimis testibus, generahter confirmaverunt. terfectioneni, regresso de .\pulia Willelmo Pantol
Tunc ipse Guillelmus, ad suffragia fratrum, qui ad magna tribulatio exorta est. Nam crimen ei prodi-
construendum apud Norun cellam ituri erant. xl tionis impingebatur, et infestatione hostili graviter
marcos argenti corainus porrexit. a pluribus aemulis impetebatur. Praefata namque

Post ha!c Mainerius abbas et Fnlco prior atque mulier Piretuin castrum, Guillelmo datum, abstu-
Guillelmus Pantol Rogerium comitem, qui tunc lerat ;
pro qua rnjuria pertinax malevolentia diu-
apud Belesmiam manebat, adierunt; eumqne hurai- tius inter eos inhorruerat. Liide suspicabatur
liter, ut praedicti militis donationes sua concessione quod prsedicti militis consilio perierit; praesertim
confirmaret, petierunt. Atille, uteratliberalis etpro- cum Guillelmo Hugonem raagna farailiaritas et
bus just» petitioni eorum benigniter favit et , crebra collocutio conjunxerit. Rogerius igitur coraes
quseque petierant, coram omnibus qui tunc ad D etfilii ejus totam terram ejus saisierunt, ipsumque
curiamejusprodiversisnegotiisconvenerant,annuit. ad raortem quaesierunt. Guilleimus autem et uxor

Tunc nimirum festivitas S. Leonardi confessoris ejus cum filiis suis Uticura confiigerunt, ibique diu,
ibidem celebrabatur, ad quam solemniter agendam, sub protectione monachorura, cum raagno tiinore
dapsili comite invitante, pliires illuc accesserant : deraorati sunl. PrKfatus eques objectum facinus
Hoelmus, Cenomannensium episcopus ; Hugo, I.exo- audacler denegabat ; sed nullus eum certis indiciis
viensium episcopus ; et Rodberlus, Sagiensium epi- comprobabat, nec abnegauti scelus, seseque lega-
scopus ; Ainardus quoque, abbas Divensis ; Duran- liter purgare volenti acquiescebat. Tandem multo-
du3 Troarnensis , Rodbertus Sagiensis et Ilugo rura deUnitione optimatuni praefixum est in ciiria
Longiledensis, et Emma, Almaniscarum abbatissa; regis ut culpatus vir, ad abslergendam nefarii raa-
Herveus quoque capellanus episcopi Lexoviensis,Ro- culam facinoris, apud Rothomagum in prsesentia
gerius Faidei, Hugo Filius Fulcaldi, Rodbertus filius cleri subiret caiidentis examen chalybis. Quod ita
Theodelini, Rogerius Gulafra, et alii mulli clerici et factum est. Scintillans ferrum niidamanu portavit,
laici ad supra scriptam concessionem adfuerunt. Deique nutu non adustus apparuit, et inde clerus
.\nno ab lucarnatione Domini 1077, indictione
p cum tota plebe alta voce Deum laudavit. Malevoli
XV, Rodbertus nobilis abbas, frater llugonis de hostes armati aderant ad spectaculuni, ut si reus
Grenteraaisnilio,ad colloquiuui Guilleliiii icgis Aii- deprehenderctur per ignis judicium, continuo rea-
glorum in Norraanniam venit, regique peteuti vetus, amputato rei capite, puniretur per gladium.
niam, eo quod ipsum olim in exsilium injuste ex- In his itaque pressm-is, quas Guillelmus et sui per-
pulerat, indulsit. Hunc nimirum accersierat Phi- pessi sunt, Mainerius abbas et Utlcenses uionachi
lippus rex Francorum, voleus ei dare episcopatum benigniter eum consolati sunt . totisque nisibus
Carnotensium ; sed Gallis Normannorum devitan- apud Deura et hoinines adjuverunt. Unde amicitia
tibus magisterium, Goisfredus, Eustachii Bolonien- erga illos in ipso flrmior excrevit, et de pallis, quas
sium comitis nepos, praeoccupavil pontiticatum. ipse de Apulia detulerat, quatuor pretiosiores S.
Pra?clarus itaque Rodbertiis, postquam sacris dedi- Ebrulfo obtulit; ex quibus quatuor cappse cantorum
calionibus Cadomensium et Bajocen-
ecclesiarum in eadem factee sunt ecclesia, qiiK usque hodie ad
sium atque Beccensium, quse eodem anno conse- divini decorera servitii servantur ibidem.
cratse sunt, interfiiit, et amicabile colloquium cum Post mortem Guillelrai regis Anglorum, iterum
rege Willelmo, aliisque amicis et parentibus siiis, Willelmus Apuliam expetiit, et, inde dura rcdiret,
quos antea per plures annos non viderat, cousum-D reliquias corporis beatissimi Chrisli confessoris
mavit, .\puliam repetiit,secumque Willelmum Pan- Nicolai detulit, et in ecclesia B. Petri apud Norun
tol et Rodbertum de Cordaio nepotem suum, alios- ad decus ejusdem loci collocavit. Postea nionachis
que proeclaros milites duxit. Tunc Rodbertus \\\- ibidem degentibus dedit unum manerium iu Auglia,
scardus Calabrice dominabatur, et ducatum Gisulfi quod dicitur Tradilona, molendinum
et et eccle-
Salernitani ducis nanciscebatur. Hic Tancredi dc siam ejusdera villa;, omnemque decimam sex villa-
cujusdam raediocris viri, filius erat sed

Altavilla, ; rum ad camdem ecclesiam pertinentem.
magnanimitate et felici fortuna pollens, llalos sibi Dcinde anno ab Incarnatioue Domiiii 1112 in-
subegerat. Ipse, cum fratribus siiis, advenisque cora- dictione v, anno scilicet xii Henrici regis .\uglorura,
patriotis , Apuliensibus colonis fortiter incuni- et quarto Ludovici regis Francorum, idein Guillel-
bebal, el insperatis rebus niagnifice peractis, alTi- mus, anno xl ex quo monachilem cellam apud No-
nibus cnnctis eminebat, mullisque divitiis locuples, Uticum venit, et antiqua; amicitia' ac
riin cceperat,
incessanter lines suos dilatabat. Willelmum autem donorum, qnm supra dixiuius eum dedisse, recor-
Pautol honorilico suscepit, et multa ei promittens, datus, orania recensuit, el in conventu monachorum
ipsum, propter probitatem suam, relinere secum generali conccssione, cum Leclina uxore su.t, con-
43 i ORDERICl VITALIS 4:V2
liimavit. Tiinc etiam Philippus et Ivo atque Arnul- ^ Ingphat. Tunc Hugo fraternitatem monaciioruni,
fii? filii fjiis, quidquid pator eoriim moniicliis quam olim iu infantia acceperat, rcnovavit, eosque
S. Kbrulti dederat, conce.îserunt, et donum super ut pro Radulfo fratre suo, qui in via Jerusalera pe-
alLare oinnes pariler, Wiilelinus et Leelina, el Ires regrinusobierat, orarent, obsecravit. Hadulfus etiam
lilii eoruin, Pliilippus et Ivo et .\rnulfus, posuerunt. puer monachis ex tolo, sicut parenles sui, socialus
In pra-fala cellajam quatuor episcoporum tempore, est ; ct a Gualtcrio Calvo, loquaci milite, per capi-
Hodberti scilicet ac Gerardi, Serlonis et Joaunis, tulum ductus, fratres osculatus est, et tunc ab ipso
qui Sagiensi cpiscopio prttfuerunt, Rodbertus Cal- quidquid pater suus avusque dedcrant S. Ebrulfo,
vus et Goisfredus ac Ascelinus, aliique plures reli- concessum cst.
giosi monachi liabitavcrunt, et in nci timorc cum Denique prmfatus Hugo, cuin jam sexagenarius
chaiitate persislentt^s, plebeiis exemplum lionesta- esset, apud Rolhomagum iNonas Martii defunctus
tis insenierunt. Sa>pedictus quoque Guillelmus est; el cadaver ejus, conjuge cum liliis jubenle, de-
longo tempore vi.xil, pauperes et clerum honorans, lalum est Ulicum. Tnnc nionachi fratris sui gle-
eleemosynis studuit, in adversis ac prosperis mag- bam honoritice in capitulo sepelierunt; et tilii ejus,
nanimus viguit, cunctisquc hoslihus fortior, divi- Radulfus et Guillelraus ac Arnulfus, se et omnia
tiis et honoribus pollens praevaluit. Ad inchoandam B concesserunt, quffi ab antecessoribus suis Uticensi
vcro uovara basilicani lx niarcas argcnti erogavit. ecclesiae collata suut. Radulfus itaqne primogenitus
Pulcherrinium opus ad Dei inchoavit laudcm. scd iiliam Rannnlfi, cancellarii regis Henrici, uxoreiii
morte pra^ventus peilicere neqnivit. Porrolilii ejus duxit ;
quem paulo post mortuum Uticensis conven-
patrimoniura adepti sunt, Philippus in Normannia, tiis in capitulo suo secus patrem suum turaulavit.
et Rodbertus in Anglia ; sed viitute pari paterna Deinde Guillelmus patrium jns in Normannia obti-
negligunt asseclari molimina. nuit. Arnulfus vero, propter qua^stum Guillelmi de
Radulfus de .Monte-Pincionis, dapifer Guillelmi Grentemaisnil avunculi sui, Apuliam petiit. Ma-
Magni regis Auglorum, se ex toto tideliter S. Ebrulfo thildis antem mater eorum, post mortem marili
devovit, ct a domno Mainerio abbate suppliciter sui, quemdam tironcm exsulantera, nomine Ma-
postulavit ut aliiiuis in LUicensi cojnobio clericus, thiellum, adamavit ; cum quo, relictis in Neustria
ad Dei servitiuin idoneus, ad monachatimi susci- cognatis et amicis, iter Jerosol^mitanum arripuit,
peretur, qui pro salute ipsius conjugisque suae ambosque avida mors obiler in eodem anno celeri-
Deum fideliter deprecaretur. Quod et factum est. ter absorbuit. Mathiellus quidem, dura iret, in Apu-
Nam Dei nutu tunc oppetebat monachatum quidam p lia decessit ; Mathildis vero, dura rediret, Joppe
Reniensis scholasticus, nomine Joannes, qui ad cu- obiit.
riara regis ductus, praedicto milili suas concessil
XIX. Jomincs Vticensis ynonnchus. Curinen Orderici
orationes, et quos pro Christo passurus erat, labo-
ViUilis de laudibus cjus.
honatio Goisberli viedici
res. Ille vero, super hoc exhilaratus, palani cunclis
Ulicensi canobio.
pedes ejus humiliter est osculalus. Deinde monachi
praedictum Joannem libenter susceperunt, eoque Nunc de Joanne, de quo jam retro parum tetigi,
suscepto, valde laetati sunt, quia grammatic£e ar- quis fuerit vel qualiter seu quandiu vixerit sub
tis erat peritus, bonisque studiis usqne ad senium norma monachili, volo lucidius reserare lectoris in-
pertinaciter intentus. Praefatus heros ad victuin tellectui.
ejus perenniler dedit S. Ebrulfo decimam quinque Hic ingenio acer studioque pertinax fuit, et in
molendinorum, trium scilicet de Jort, et quarti de habitu monachico fere xlviii anuis vixit, et in in-
loco qui Hurlavent vulgo dicitur, et quinli de dagandis libroruni abditis mysteriis vehementer la-
Monte-Pincionis,duasque garbas decima; villanorum boravit. A Mainerio abbate juvenis susceptus, Dei
de Gualdreslogiis, medietatemque decimae de Spa- ovile introivit, sub Serlone et Rogerio ad sacerdo-
naio, et apud Ermentrudis-Villam, duas acras D tium jam promotus, militavit, aliosque viriliter di-
prati. micare verbis et exemplis docuit, et Guariui abba-

Post aliquot annos idem Radulfus, Idus Februa- tis tempore, x Kalendas .\prilisin confessione Chri-
rii, ditfunctiis est, ejusque corpus Uticum delatum sti occubuit. Subprioris curam diutius gessit, vi-
est, ibique in claustro Uticeusi a monachis honori- cesque abbatis in divinse legis prolatione saepius ex-
ficc sepultura est. Illic duo filii ejus, Hugo et Ra- plevit. Jussu Rogerii abbatis, ad Urbanum papara
dulfus, cura .\deliza matre sua adfuerunt, et se, et cum deposito Fulcone Romam adiit. In quo itinere
i|niilquid paler eorum dederat S. Ebruifo, lihenter diras aegritudines plurimasqiie adversitates pertu-
concesserunt, coram multis testibus, qui ad tumu- lit. In senectute plus quam vii annis calculi mo-
lalionem tanti baronis convenerunt. Post annos leslia langiiit, diutinoque morbo gemens, lecto non
fere xxx, Hugo de Moute-Pineionis spiriluales fra- decubuit, scd quotidie ad divinnm opus surgens,
tres suos visitare Uticum venit, secumque Hadul- Deo gratias egit, et bene, ut reor, paratus, tetrse
luin primogenitum suum adduxit, et Mathildem uxo- noctis in initio decessit.
rcm suam quae Hugonis de Grentemaisnil filia

, Et quia mnltos ipso versiis edidit, Vitalis Angli-
cral, sororcmque suam Adeiinam nuper defunctam gena, discipulus ejus, super illo versilicavit, et inter
: ,
HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 11. Lll!. V. 434
laciTmas ia die dormilionis ejus, tumulatione per- în malo facilis, suadenli facile aci|uievil, ac dona-
acla carmen bujusmodi composuit tionis chartam coram proceribus suis ronfirmavit.
Textus autem cbirographi quod egil, hujusmodi

Hebdomadas dttm tres complesset Martius, atra est :
\'entis et pliiviis migravit twcte Joannes. Mortalis vitx brevitas, homimimque infidelitas
Htc, Remis nalus, de Francis est oriundus,
temporum mutatio , regnorum desolatio imminere
llberlusque paler fuit illi. Poncia maler.
De subulie Uicro puerum quem pavit oriyo, mundi finem quotidie nos admonent. Quod veritas
Extulit ad celebrcs ars libertalis honores. nos docuit, sic inquiens discipuiis : w Cum hxc fieri
1'tilibus studiis fuil a puerilibus annis
videritis, in proximo est regmm Dci [Matth., xiv,
Dedilus, unde soliim Remense suosque reliquit;
Venit ad exlernos Ulicenses: junclus eisdem, 33; Marc., xni, 29). » Unde formica prudens, tanto
Pene decem luslris monachus fuit, usque cele- atlentius, quanlo hiemem venire sentit ocius, graviter
[bris.
prxvidere debet, quatenus grana sua sic in tuto re-
Ingenio subtilis eral, cilo carmen agebat,
Melro seu prosa pnngens qusecunque volebat. condat ut frigore non hcrbam, scd fnrinam abun-
Otia vitabal, majorum scripla legebat. dmter habeat. Nam de sua salute pigriUmtibus, quo-
Commoda priscorum carpens documenla virorum.
dam loco sic dicitur : « Videte, videte ne fuga vestra
In cullu Christi laiidabililer vigilavit;
" fiat Sabbato vel hieme [Matth., xxiv, 20). » Harum
Nocle dieque Deo sua reddere vota salegit;
Aclibus el verbis exemplar erat pielalis; ergo rerum consideratione ego Petrus, licet peccator
Divinx legis frequenier opaca revolvit;
et indignus, mihi prxvidere in futuro cupiens, apes
Myslica discipulis gralo sermone relexit.
Dei meis in viridariis eo tenore mellifi",are volui,
Sicut upes, slimulum neclarque ferebal in ore;
Cuspide pungebal lumidos, dabal innocuis mel. quatcnus, cum canistra sua gemmata favis plena fue-
Consilio dulci trisles mulcebat et segros; rint, Crentori suo exinde referant laudes, atque siii
Asperitate leves reprimendo, docebat ineptos.
benefdctoris sint aliquando memores. Videlicet de
Abbreviator erat solers el prnvidus, aple
Maleriam paucis iiigenlem vcrsibiis arcens. rebus meis, quas hactenus possedi, quxdam, quamvis
Plurima de Christo, de Virgine malre Maria pauca, beato Ebrulfo spontaneus dedi; unde fratres
Carmina devole dictavil lionoriliceque.
inibi degentes nliquantisper sustentntionis corporese
Plurima de sanclis pulchre reboaoit amicis.
Versifice sancti vitam descripsit Ebrulfi haberent, et mci libenlius mentionem facerent. Quo-
Dilecto Palri Radulfo melropolilie. niam, velimus nolimus, hxc omnin relinquimus, nec
Plura coessenles ex ejvs habenl mcdilatis.
post mortem quidquam prodest alicui, nisi boni quid-
Qui licet insignis esset virtulibus almis,
Non tamcn omnino caruit tivore vel ira. piam in vita fecerit. Hscc vcro sunt quse B. Ebrulfo
Quis sine peccato oalet hanc transcurrere vilamy conccssi et conccdo, ac meo chirogrnpho subjure hxrc-
f<
Unus habens matrem sine pntre, putrem sine
[matre,
ditario, cnusa mex salutis, illi pcrpetuo confirmo.
Exegil vitse cursum sine culnere culpse. hi villa scilicet, quse Manlia nuncupntur, do duas
Sau':ius humanis excessibus alque gravatus, ecclesias, scilicet ecclesinm S. Marix, et ecclesiam
Verbere divino correplus, flevil amare.
S. Germani et S. Vincentii, ct scpulturas atriorum,
Slrangurise morbo genuil crucianle molesto,
Crebruque septenis suspiria prolulil annis. et omnia quse ad presbyteriuin pertinent. Terram
Sic caro peccalrix, p''0 culpis subdila (lagris, quoque unius carrucx et quatuor hospites, et terram
Pertulit exerlum medicantis jnre llagetlum. unum pomerium,
ad inhnbitandum monnchis, et cen-
Promeruit atque iiiagislri,
csedi virga palris
.4d quem ciim Incrymis clnmnvit anhetus oborlis,
sumque Irium semis ugripcnnarum, quas Gunlterius
Ul sibi placatum meruisset vernere vullum Csecus, et Hugo nepos ejus, cognomento Muscosus,
Judicis setherei post funus spirilus ejus. in vinea Mainerix dederunt B. Marix, do; et hxc
Isle sacer monaclius, dum no.r eral scgua diei,
omnia monachis ?. Ebrulfi sic libera, sicut ego ea
Exiit e tenebris. mundique necisque procetlis.
Chrislus ei lucem dei, perpctuamque quietem, tenebam, perenniler concedo. Et si aliquis de homini-
In patria lucis ct amoena sede quielis! Amen. bus meis nliquid snnctis monnchisque in cteemosi/nam
dare voluerit, quidciuid absque damno servitii mei et
Anno ab Incarnatione Duraini 1070, indiclioaeTi immiinitione justitise mese datum fuerit, libentissime
XIV, dum Goisbertus medicus compalriotas siios ct nnnuo cum filiis, tnli tenore et tam firma conccs-
amicos in Gallias visilassct, et ofticium artis sute sione, ut si uliquis ex ipsis pro qnolibet reatu fcu-
indigentibus atque petentibus impendisset, plures dum suurn amittat, Ecclesia Dei elcemosynnm, ciuam
amicorum et familiarium suorum, quibus antea possidet, nullatenus perdat. Hsec omnia Windesmoth
fidelitor arle sua servierat, adiit, et de suis super- uxor men, filiique mei, Ansoldus et Tedhaldus atque
fluitalibus eleemosynas facere pro aeterna salule Le- Guillelmus concesserunt ; et hnnc elecmosynam, quun-
nigniter incitavit, maxiineque du his rebus, quce ad diu vixerint, defensuros se contra omnium infestatio-
laicam personam uon pertinent, monachis S. Ebrulfi nes pro posse suo, pie promiltunt. Homines quoque
dare illos admonult. Ad Petrum Manliensein, filium mci, ut bonam erga servos Dei voluntatem me/m
Aiisoldi Divitis Parisiensis, diverlit, et inter reliqua viderunt, salubri exemplo lacessiti, monnchorum fa-
familiarilalis et aiuicilice colloquia illum convenit, miliarilati sese commiscrunt, cisqiie de rebus suis
ipsumque, ut ecclesias de Manlia monacbis Uticen- gratnnler largiti sunt. Cuncti nempe mitites de Mnn-
sibus donaret, obsecravit. Ille vero, ut la^lus crat lin in vitu et morte sovielulem corum obnixe pelic-
et dapsilis, cl ad iirdua inculeuda sivc iu buiiu sivc runt, cl frntrcs coruin, ut moiwelUli prccc dxmo-
433 OHDERICl VITALIS
43(1
mm cuneo fortius resisterc vuleant. /ideliter effecti jêorum congratulantibus , destructa veteri mdo
sunt
SUIlt. o .„ ». ...
Sanctai Marire, nova pnlohri oporis cffipta est, et
Hugo itaque filius Odonis, qui divitiis et probitate secundum opportunitatem per .nx annos, sub Goi-
vontribnlibus suis cmincbnt, ccclcsix S. Mari,v et sberto et Guidmundo ac Hogerio et Hugone priori-
momichis S. Ebrutfi dcdit totam dccimam dc terru bus, eleganter peracta est. Plures ibidem mouachi
swi, quam Manlix
habebat, videlicet de annona, de usque bodie permanserunt, ct in cultu diviuo pie
vino, dc molendino, de furno, dc jiorcis, de ovibus,
laboraverunt.
de luna, dc anseribus, de cannabo, de liiio et de om-
XX. Reccnsio donationum Uliccnsi cwnobio faclarum
nibus de quibus decima datur. F.t si forte homines
continnatur. Evcntus varii. Donationcs Manlix
sui aliam terram laboraverint, sic omnino decimnm moniichis ficlx. l)c doiiiinis Mnnlix.
habeant monochi, sicut ipse Hngo habcrct. Hxc l'ii- Petrus antem, Manliensis herus, usque aJ seuec-
ganus Odo, fihus primo conccdere notuit; scd
ejus,
tutem vixit, et res ecclesiastica, Manliajque popula-
postea, captus a Normannis (ipud Mcllenlum, sesc
ris concio, dapsilis patroni studio, commode crevit.
redemit. Divinitus igitur coactus ipse, et Elizabeth
A subjectis et viciuis
idem mullum amaliatur, quia
uxor cjus,
, „, filiique
,,....,..„ corum ,„..,„ Simon
,. „.,„„„
IIu(io et o„^,„„,^c„m
supradictain simpiuntale magis quam vafra calliditate armaba-
simpliintate
dectmam ominno sanctx Marix concesscriint, ct <<o-
B tur. Elcemo.synas amabat et froquenter faciebat,
sed
nationem super altnre coram me et Ansoldo filio jejunia metuebat, et quantum poterat, abhorrens, a
meo, Petroqne puero uliisque muttis posuerunt. Mo-
se procul excludebat. .Multa facile promittebat, et
nachi vero dcderunl Pagano x libras dennriorum, et
pra^cipua vili pretio nonnunquam distrahebal. Cupi-
uxori ejus xx solidos. .idelclmus quoquc de Gnscran
dus simul erat ac prodiguf. Non curabat unde sibi
Amulricum filiiim siium, cum dccinm de Puscolis copiosa; dapes apponerentur, nec prasvidebat utrum
monachis commisit, decimamque, si pucr infra vii
de rapiua seu de justo quffistu necessarise. opes con-
unnos moreretur, pro \n libris perenniler ccclesia:
ferrentur, rursumque parvipendebat, cui, quocuu-
concessit. Dcindc prscfatus puer crcvit, ct usque ud que niodo parta?, res ingererentur. Nunquam ergo
presbijterium ascendit, dccimamque de Puseolis diu abundavit. Hic ex Guindesmoth uxore sua
divitiis
possedit, moriensque mo7inchis eamjure reliquit, pro
qualuor habuit lilios Ansoldum, Tedbaldum, Guari-
qua monachi eum nutrierant et studiose docucrant.
num et Guillelmum; totidemquc lilias Hubelinam,
Hugo filius Gualonis, cogimnento Fresnellus, ante- Eremburgera, Odelinam et Hersendem. Ex his ni-
quam nwnachus fieret, Marix
tres — mirum
hospites sanctse
* copia pullulavit
i.iiniLu v,ujjia nopotum, qui Giscurreuies
jjujiuidvii iiopoium, discurreutes
dedit.etStephanusGislebertifiliusterramdimidix^;n.i-^X,Xêm volubilis sa^culi
rolatum, dispensanle
curruac upicd
currucx apudGulpillerias
Gulpillerias monachis donnvit;
donnvit: et licel Unr. n„r,
licet Deo, quo ..„„., ^f.,,.
reguntur u:
omnia, varium subierunt even-
: :
de feudo mco non hoc esset, donationcm lamen in

tuui. Tandem Petrus senio confectus ii Idus Janua-
charta mea manu propria corroboravi. llsec itaque, rii obiit, et in claustro monachorum secus austra-
quse a me vel amicis meis data sunt, monachis fir- lem basilicffl raaceriam sepultus requiescit. Epita-
miter concedo et alia omnia quseeunque homines
,
phiuui autem hiijusmodi Joanues Reraensis super
mei sine diminutione jusliti:e vel servilutis mcx, illum edidit :
sancto Ebrulfo benignus astiptdntor annuo; elperopto

Post anuos aijni cenlum cum mille superni,
ut si aliquis invidus aut perversus data nostra violare Flos procerum Pelriis prope Jani dccidil Idus.
vel minuere prsesumpserit instinctu diaboli, confes- Dapsilis et Ucttis nnilliim fiiil ntquc facetus,
tim resipiscat ab insania hujitsmodi; ne pro re.niu Plus epiilis quam iiiililiie sludiosus agoni.
Summus apud proceres, cl nobilium fuit hxres.
nefariw invasionis et sncrilegii, cum reprobis et bio- Vixil honoralus. tcrra qua pnusnl humalus,
thanatis ab sequissimo judice damnetur in die ju- Et dedit hanc sedem Chrisli Cenitricis ad sedem.
dicii. Bis senus Juni sol nubilus e.x:slitil illi;
Sed sot juslilix prece fulgidus esto Marix.
Prsefatus heros suprascriptaui charlam subscrip- Plaiigit Parisiiis; pangal super liunc paradisus
tione sua contirmavit, et Maincrio ahbati prwdic- Per sanctos, sedem quibus lianc concessit et sedem.
J)
tarum investitui-am rerum coram mnltis idoneis Ausoldus, Petri filius, patri nioribus in quibus-
testibus tradidit. Filii enim ojus adfueruut, Ansol-
dam multuni fuit dissimilis; niultimoda tamen vir-
dus, Tedbaldus et Guillelmus, generique ejus Gual-
tute raajor, vel, ut uiodcratius loquar, tequalis. Erat
lerius de Pexeio et Baldricus de Drocis; proceres-
eniin excellentis iugenii et magnanimus, corpore
que de Manlia, Hugo Stophauus, Gu.alterius pres-
et fortis et procerus, ac militari proliitate praestantis-
byter, et Gualterius miles cognomento Coslatus,
simus, auctoritale sublimis et iu judicio justus, in
Richerius pr.Tpositus ct Fulco filii Fulcherii, Hugo sententiis disserendis audax ac facundus, atque
et Odo Gualonis lilii, Herveus Heroardi fihus, et philosophis pene adaaquandus. Ecclesia; limina fre-
magna pars Manliensis parochiee. Porro Mainerius quentabat, et sacris sermouibus patulas aures so-
abbas ibidem Goisbertum priorem ordinavit, (jui lcrter accommodabat. Res gestas, prout antiquis
mox parvam ecclesiam, quam Godefredus, magna; codicibus iiisertae sunt, ediscehat, a doctis relatori-
simplicitatis ct innocenti.T presbyter, coeperat, con-
bus solerter investigabat, auditasque Patrum vitas
summavil. .Nou juullu posl uiouacliis inlus et cxlra lciiaci memori;n conimciKjabat. F,jI,sidico.i rolalorcs,
tonvalcsccntibus, bonijquc iiarochiaiiis de provectu et verhum Uci adulteiantes, ct turpihus lucris
43: IIISH)RIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. V 438
iahiantes exosos liabebat, et detectis sophisinalibus ^Cai'nolura,largiter administraute suflicientem appa-

malignis, ne insontes deciperent, palam confutabat. ratum Adela comitissa, celebravit. Tunc tertia pro-
Religiosam Gulndesmoth matrem suam semper ho- fectio Occidentaliura in Jerusalem facta est, multo-
noravil, et in omnibus, ut tidelis filius, piae matri rumque maxima conglobatio millium, pedibus suis
obsecundavit. Ha?c nobilem es Trecassino territorio Bysanteum slerama proculcare minitantiumjContra
prosapiam duxit, Deoque devota, fere xv annis Thraces progressa est. Caeterura justissima Dei dis-
marito suo in viduitate supervixit. Felix anus, quoe positio conatus concupiscentium invadere rem
nsque in senium lida sobole in mariti thalamo pie proximi sui frustrata est; unde superba conglo-
suslenlata est, et ibidem eonsolatorem sui tutissi- meratio ambitiosorura nihil eorum, quje incassnm
nium videns, viatico sumpto defuncta est. Hinc a rata fuerat, adepta est. Eodem anno infra Ires
dulci filio reverenter ad tumulum devecla est, et in septimanas, quibus cometes emicuil, Ansoldus de
gremio ecclesiae, juxta consortem tori, corpus ejus Manlia , stimulo divini timoris punctus, curiam
honoritice sepultura est. sancl;e Mari.ne humiliter adiit, et pro quibusdara
Praedictus miles, tirocinii sui tempoie, probis contentionibus, quas contra monachos habuerat,
actibus emicuit, et relictis nolis, affinibus et charis cum multis fletibus Deo sponte satisfecit. Deinde
parentibus , inler exteros insilam sibi virtutem i) coram cunctis baronibus suis, qui in dormitorio
exercuit. Ilaliam itaque expetiit , fortissimoque monachorum congregati aderant, orania qua; Pe-
duci Guiscardo sociatus, Grsciam invasit, et in trus pater ejus et Hugo ac Paganus et Anastasius,
conQictu, quo .Uexius iraperator Constantinopoli- et Rodbertus filius HubelinEB, et Herveus fiUiis He-
tanus victus fugerat, nobiliter dimicavit. Post ali- roardi, el Odo filius Giialonis, ac Fulco et Riche-
quod tempus obnixa petitione patris regressus in rius niii Fulcberii, aliique homines sui cujuscun-
Galliam, uxorem duxit nobilem et bene morigera- que conditionis siut, dederant vel daturi erant,
tam puellam, nomine Odelinam, Radulfi cognomento undeservitium suum non amitteret, Ecclesiae Dei et
Malivicini, Madantensis oppidaui, iiliam. Frugalitate Sanctae Marise Manliffi concessit; tali pacto, ut si
siia militaris vir cunctos sibi cohaerentes ad hones- aliquis ex ipsis pro quolibet reatu feudum suum
tatem provocabat, parcimoniseque modesta restric- perderet, ecclesia nuUatenus eleemosynfe dono pri-
tione regularibus etiam personis exemplum por- vetur. Ipse quoque .\nsoldus decimam, quara ller-
tendebat. Nunquam poma in viridario comedit, sendis soror ejus in mariagio habuerat, et beatse
nunquam uvas in vinea, nec avellanas in silva gus- Mariae ante obitum suum reddiderat, per virgam
tavit. Canonicis solumraodo, ad raensam qufe ap- p quam in raanu Joannis monachi et presbyteri tra-
ponebantur, sumebat horis, dicens brutorum ani- diderat, concessit, nt liberam posl ohitum Petri
maliura esse, non hominis, coraedere quidquid fors nepotis sui ecclesia decimam recipiat. .\ream quo-
suggereret, absque consideratione loci et temporis. que molariira in silva Bole dedit Sancta' .Marije, ita
Legali connubio contentus, castitalera amabat, et ut ex singuHs raolis duo denarii dentiir ad Iiimina-
obscenitatem libidinis non, ut laicus, vulgari ver- ria ecclesiae , et quisquis inde fraudem fecerit,
bositate vituperabat, sed, ut doctor ecclesiasticus, quinque solidos persolvat. Antea nempe pro reatu
allegationibus palam condemnabat. Jejunia et om- hujusmodi sexaginla solvebantur solidi. Sed, quia
nem continentiam carnis in omnibus laudabat, et lex ecclesiastica raitior est quara sjecularis, quin-
ipse viriliter in se pro modulo laici retinebat. A ra- quaginta quinque solidi indulgentur, et quinque
pinis oranimodo abslinebat, suasque res labore par- accipiuntur. Harum rerum donationem ipse
itaque
tas callide servabat. Decimas et priraitias, eleemo- et Odelina uxor duo filii ejus Pe-
ejus , et
synasque, a praedecessoribus datas Dei ministris, trus et Radulfus super aram S. Mariae per li-
legitime reddehat. Discolis vero et jocosis nebulo- brum missalem imposuerunt ;
prsesenti quo-
nibus seu meretricibus, non solum raunuscula non que spectaculo cuncti milites .Manliae interfue-
erogabat, sed suum etiara consortium et familiare D runt.
coUoquium denegabat. Ex legitiraa conjuge, quam Tunc .\nsoIdus Petrura primogenitum haeredem
adolescentulam desponsaverat, et religiose in omni totius possessiouis suae constituit, et ipse puer,
modestia docilem reddiderat, septem iilios et duas Guisleno Maroliensi caraxante et praeconante, ho-
lilias habuit, quorura nomina haec sunt : Petrus, niagium et fldelitatera Manlianorura equitum rece-
Hadulfus, Guaiinus, Lisiardus , Guido, Ansoldus pit. Ibi nempe adfuerunt Guillelmus .\nsoldi frater,
et Hugo ; Maria et Guindesmoth ; de quorura et Rodbertus iiepos ojus, Guiboldus miles filius
eventu historialis pagina suis in locis plura memo- Radulfi Maliviciui, et Hugo de Marolio, Odo Paga-
rare po'erit. nus tilius Hugonis, et Gislebertiis tilius Haimonis,
.\nno ab Incarnalione Domini 1106, in tine Fe- Odo filius (iualonis, et filii ejus Petrus et .\rnulfus,
bruarii, quando comela, longissimum crinem emit- Fulco filius Fulcherii, et duo nepotes ejus Josfre-
lens, in occiduis partibus apparuit, Buaraundus fadus et Odo, Grimoldus Almani filius, et Gualterius
mosus dux, post captam Antiochiani, in Gallias ve- Fulconis filius.
nit et Constantiam
, regis Francorum Philippi
,
Saepcdictus heros, post obitum patris, xvni anuis
iiiium, uxureui dusit, et nuptias honorabiles apud paliium jus Icilimc r.jxil, mouajhi^quc in oinui-
bus fidele patrocinium exhibuil, et coUoquio eo- a priedictam concessionemconfirmaveruut, et in pra--
rum, pro ecdificaliouemoruui, tiuolii.lie inliiuntei' sentia David prioris, aliorunique fratrum, et .\n-
sese applicuit. Res eoruui iu nullo diiuiuuit, sed soldi, liliique ejus Petri, et totius cleri, omnisque
in quibusdam, ut priedictum est, augmcutavit, et populi in ecclesia adunati donationem super altare
chirographum donationis sua; ita contcxuit. posuerunt. Deinde fralres eorum, Engenoldus et
Ego Ansoidus concedo et con/inno cuncta qux Herveus, h;«c oadem concesseruut. Hoc actum est
paler meus Petrus pro antecessoribus suis Ansohlo anno quo Henricus rex Anglia; invasit castrum S.
ct Guurino, aliisque parentibus suis, Dco Ma-
et S. Clari in Francia, et Ludovicus econtra rex Franciaj
rix, monachisque S. Ebrulfi donavit, eodem modo et castellum Gani conslruxit in Normaunia ; ex qua
pacto quo ille concessit. Decimam quoque de Manlia, occasione inter eos ad muUorum detrimenta fu-
quam dux sorores mex possidcnt ex maritugio, ruerunt swva prKlia.
Eremburgis videlicet vxor Baldrici de Drocis, et Her- Nivardus de Hargervilla omnem terram de Punc-
sendis uxor Hugonis de Vicinis, si monachi ab illis telvilla, quam habebat, monachis de Manha dona-
seu nepotibus meis potuerint obtinere prece seu prc- vit, et medietatem decimfe illius terraj ; et inde ha-
tio, quantum ud me vel ad libcros meos attinct, vo- buit ex charitate monachorum xxvui solidos. Simon
luntaric concedo. Xovi utique quod decima Dei pars B vero frater ejus hoc concessit, et inde subtolarcs
est, et hanc sibi a priscis temporibus, ad subsidium corduanos Hugo prior ei dedit. Petrus aulem et
levitarum, per Moysen retinere dignalus est. Vndc (juarimboldus, filii Mvardi, hoc quod pater eorum
nemini sapientium, ul reor, occultatur quod quisquis dederat, concesserunt, et inde subtolares sex uum-
pcrtinaciter tali rapiiia vescitur, terribilem in futuro morura unusquisque eorum habuit. Subsequenti
animadversionem promeretur. Aream prseterea mola- Dominico ipse Nivardus Manliam venit, et donum
rum in saltu Bole do S. Marise, ila ut de singulis super altare S. Marice coram tola parochia posuit.
molis duo nummi dentur ad luminaria ecclesia;. Et Goisfredus de Marco dum monachile schema
quisquis fraudem ftcerit, quinque solidos sokat, pro suscipere .Mauham venit, lotam ecclesiam in Marco
qua rc hactenus lx solidi solvebantur. Hsec Odelina sitam, et dimidium atrii, decimseque monachis B.
u-xor mea, et filii mei Fetrus et Radulfas concedunt. Ebrulh douavit. Ha;c Emraeliua uxor ejus et hlii
Indc habuimus bencficia et societatem fralrum, et eorura concesserunt , Guillelmus, Sinion, Hugo,
pro testimonio unum equum centum solidorum, qui Stephanus et Paganus. Deindc Hugo RufusdeFres-
fuit Grimoldi de Salmarches, ego habui dono mona- neio, de cujus feudo Goisfredus tenuerat, Manham
chorum. Dc hac itaque concessione ego cum uxore mea p venil, precibusque monachorum quidijuid Goisfre-
et liliis meis chartam facio, per quam fide mea absque dus monachis dederat, quietum ab omni servitio
malo ingenio inviolabilcm Ecclesise Dei donationem si hieredes de Marco ei servierint,
concessit; ita ut,
facio, ut, miserante Deo, conjungi merear fidelium debilumveservitium denegaverinl, monachi semper
collegio. Amen. lihere teneant. Hoc etiam Gualterius frater ejus
Germuudus Hufus, de Monte-Korti, nioriens de- coucessit.
dil S. Marise et monachis degentibus Manha? me- GualLerius Heldeburgis hlius, postquam lelhali
dietatem omnibus qua? habebat in Puseohs, pro
e.\ plaga vulneratusfuit, monachis Manliaj tolam de-
sahite animse suae, Eremhurge uxore sua, de cujus cimam, quamPuseolis de feudo Hervei hlii Heroardi
dote terra erat, cuni hhis suis Hugone et Gualterio, habebat, donavit, ibique Isemburgis uxor ejus, cum
concedente. Tunc statutum fuit quod haeredes, qui tribus Gualterii fratribus, Richardo et Tedbaldo at-
terram habebunt, omne servitium Doraino, de cujus que Goisfredo, adfuit et concessit. Herveus quoque,
feudo illa est, facient. Redditus autem, qui de bosco lilius Heroardi, omnes decimas, quas apud Puseo-
et plano exierint, adunabuntur ubi ulrisque com- lum habebat, annuit; et Simon de Toiri partem de-
niuuiter placuerit, et per medium partientur. hi illa cima;, qua; de feudo suo erat, raonachis concessit.
die Hugo de Guaceio prior erat Manliaj ;
quo astante D .Monachi autem, ne uUa superessel calumnia, dede-
cum multis aliis, posita est donalio super altare S. runt Herveo unam domura cum multis ulensiUbus
Maria;,autcquam corpus supradicti traderetur grc- pro quatuor libris denariorum, el unum aripenuem
mio terrte. Deinde quando Gualterius, praefali Ger- viueae ad guardam; quera Gualterius hlius Alpes S.
mundi filius, miles factus est, negavit se hanc do- Mariee dederat; et Odelina; conjugi ejus, de cujus
nationem concessisse, volens asserere quod pater dote erat, unum fustaneum ; Simoni autem xx so-
suus dederat illi prius quam monachis. Unde nio- lidos, et uxori ejus, de cujus h«reditate erat, tres
nachi .Vmalricumcomitem, Montis-Fortis doniinura, solidos.
adieruut, et de inquietudine Gualterii apud eum Baldricus Rufus, de .Monte-Forti, quaudo ad nio-
clamorem fecerunt. Justitia igitur ejus cogente, ta- uachatum venit; monachis Manhae redditum, quem
iis inler dissidentes coucordia facta est. .Monachi .\l apud Medautum habebat, x videlicet solidoset uuum
sohdos apud Montem-Forlem Gualterio tironi de- sextarium salis dedit. Hicc ei Fiscaunenses mona-
dere, et ipse omnia SHperins memorata concessit chi, qui Medanto niorantur, in die festivitatis S.
eis coram Richelde Amalrici uxore. Scquenti aulem Remigii reddebant. Dedit etiam idcm Baldricus
Douiiuico, Maulio.' anibu fr.itros Hugo ct Gualtcrius quidquid hubcbat in ecclcsia et iu decima dc Ju-
441 HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS II. LIB. V.
melvilla, el xii denarios, quos filii l!urg;e dabant ei ^ benter retinuerat. Quadam siquidem nocle, audito
pro censu de Concita. Usor vero ejushsec concessit, sonitu signi, surrexit, cum uno cliente suo ad eccle-
et inde unam vaccam liabuit. Goisfredus quoque siam venit, Doumque, ut satisfactionem suam acci-
fllius ejus supra memoratas res nionachis annuit, peret atque voluntatem impleret, oxoravit. Finito
et ob hoc unum equum pro lx solidis, et xx solidos autera raatutinali servitio, monachos vocavit, votum
ab eis recepit. Inde firmi testes fuerunt Ansoldus, suum eis aperuit, et monachatum ab eis petiit.Tunc
Manliae dominus, et Petrus lilius ejus, Goisfredus ibi David prior erat, et secum houorabilos mona-
filius Richerii et Grimoldus filius Amalni, Almaricus cbos ac sacerdotes babebat, Joannem scilicet Re-
Floenel et multi alii. Mortuo autem Baldrico, lilius mecseni, Osbernum et Odonem.
ejus omnia supradicta negavit; unde xx solidis His nimirum Ansoldus associari habitu peropta-
iterum ei datis iteralani conccssionem adjecit. Me- vit, sicut mente, dicens se omnem pietatem con-
dantum itaque cuni David priore perrexit, et Fiscan- jugis et filiorum amisisse, dominium terraj nuUo
ncnsibus monachis apud S. Georgium moranlibus modo ampliustenere,mortem sibipropinquamesse,
praacepit ut ex illa die x solidos et sextarium salis, ideoque soli Deo velle adhwrere, eosque petitionem
quoe solebant patri suo reddere, singulis annis red- sibi non debere negare. Monachi autem, hsec au-
derent monachis Manlis. Guillelmus etiam, Olius B dientes, de hona voluntate viri laetati sunt; per bi-
Henrici de Richeburg, de cujus feudo erat, mona- duum tamen, propter absentiam primogeniti filii
chis concessit ; a quibus x solidos et dimidium vini sui et haeredis futuri, quod petierat distulerunt. Ille
modiura in charitate recepit. vero dilatiouem tantam tegre tulit, appetens invisi-
Eremburgis Clia Petri de Manlia, et Amalricus bilia, quee vigilantibus servis pater familias retri-
fdius ejus niedietatem illam decima', quam injuste buit. Asserebat euini hoc totum desiderium suum
tenuerant, Deo reddiderunt, donumque super allare esse et totum velle, cum pauperibus Christi vivere,
Sanctse Dei Genitricis Mariifi coram populo impo- et cum eisdemvitam finire, ut promissionem, quam
suerunt. Hujus nirairum doni fautoret Udclis insti- suis Deus pollicetur, posset habere. Denique biduo
gator doranus Ansoldus adfuil, el cum filiis suis transacto, ut fllium advenisse audivit, conjugem
Petro et Radulfo concessit. Tunc raonachi, ad re- suani cum eodem ad se protinus accedere jussit.
dimendam decimara, quia Guillelmus de Manlia in Quibus praasentibus, lilio coram multis militibus
vadimonio pro xx libris eam babebat, decem libras mulla intimavit, et eum coram pluribus divcrsaj
Ereraburgi dederunt, et Ires aripennes vineaj ipsi tetatis et sexus sic admonuit :
et hairedi ejus concesserunt. Fili charissimc, quem nulrivi deliciose, volens hx-
p
Postquam autem velata fuit eadem Eremburgis, redem et successorem meum Deo et hominibus accep-
iterura ipsa et prcedictus Amalricus, Ulius ejus, par- tubilem rclinquere, nunc ea qux te moneo devotis-
tem suam de decima ScEpe raemorata Deo reddide- simc, retineto intentissime. In primis Deum sempcr
runt, et donum, sicut antea, supcr altare Matris et siiper omnia dilige. Pontificem tumn et regem, ut
Domini per textura Evangeliorum imposuerunt. Ibi patronos tuos, time, vencrare ; eorumque prseceptis,
Guillelmus de Manlia et Rodbertus nepos ejus et prout poteris, ne obliviscaris obedirc. Pro eorum
Goisfredus sororius ipsius, cum Odone Pagano et prosperitate quotidie Deum dcprecare, ut meritis et
Odone filio Gualonis et Fulcone clcrico et Goisfredo tuitione boni prxsulis perpes salus delur animx tux,
Richerii filio adfuerunt, Deoque, quimulierem, ne- et pacifici regis moderumine possis temporalem hono-
fariai rapacitatislethah sarciua onustam, alleviavit, rem quiete et juste possidcre. Uominibus luis fidem
gratias egerunt. quam debes exhibe, eisque, non ut tyrannus, sed ut
XXI. Recensio donationum conlinmtur. Ue dominis mitis patronus, dominare. Dominium tuum in agris,
Manlix. nemoribus, pratis et vineis prudenter conserva, aliis-
Habitatorum itaque solertia, donisque conlluen- que dando minuere devita. Rnpinas noli exercere ; fu-
tium Manlieusis domus crevit et locupletata cst ; D res et raptores a te penilus abige. Res tuas lcgitime
sed post aliquod terapus, Ansoldo laudabili patrono cuslodi, et rcs idictms pcr violentiam et invasionem
cadente , debilitata est. Is etenira, postquam lui tollcrc noli. Uis uempe rebus venit ira, deinde di-
annis arma militiae gessit, jam seniles annos atlin- scordia ; scquuntur latrocinia, csedes et incendia,
gens, cegrotare coepit, et ajger fere vii septimanis damna et homicidia, mala fimt innumera.
et alia
ad tribunal Sunimi iturus, sese confessione et pce- Sapicns est qui causas malorum, qux videt aliis
nitcntia prieparavit. Et quamvis lecto non decura- evenirc, ne sibi contingant, scit prxcaverc. Uxc mea
beret, sed ecclesiam quotidie peteret, et vivacitate custodi ultima mandata. Matrem nostram sanctam
raomorijE cum facundia vigeret, agnovit tamen se Ecclesiam semper dilige et frequenta. Verbum Dei,
uaturas corporis sui, quibus physici perniciem lio- quod cibus cst animse et vita, missas debitumgue Dei
rainibus vel incoluraitatem prajdicunt, araisissc scrvitium quolidie revcrcntcr ausculta. Seivos Dci
,
morlisque imrainentis conditionem evadere non vcrbis ct operibus honora ; maxime donrinos ct frutres
posse. Unde, memor ajterna! salutis, cx toto ad Do- nostros monachos, hujus Ecclesix ministros, prout
minum se convertit, avideque pro vita perenni com- potcris, vencrarc ct adjuva ; consilio et auxilio tuo,
plere fcstiuavit qua; a sapicutibus audiorat, ut li- st ncccsse habuerint, sustenla. Ues, quas puter mm
:
443 ORDERICI VITAI.IS
el ego dedimus eis pro nostva saliite, itt in pace et^niortein sciiliens, IraUes aeciii lecit, ac ut sibi
quiete habcnnl. lihenter concedo. I)e rcbus et rcddi- niorienliiini comniemlationoni facerenl, rogavil.
tibus suis nunquam velis eos diminuere, nee aliquam Qua pcracla, aquam bencdiclam et crucem sibi
eis violentiam per subditos tuos patiaris inferre. afierri petiit. Quibiis alialis, aqua se aspersit, cru-
Ipsi nimirum. si fidus fautor enrum studucris esse, cem adoravit, Clirisloijne, (pii in cruce pependit,
indesinctUer Deum exorahunt prii tc . Iûnquam sic se, (luodam sopliisla prfeloîuente, commcndavil
iijitur eos, sive res eorum odio haljcas, sed semper /n manus tuas, Domine Dcus, licet olim jieccator,
diligas; et si Dominus tibi vitain ac prosperitalem nunc vero pcenitens, commendo , sicut servus se
dederit, accrescere facias. Hsec itaque si custodieris ilebet committere domino suo. spirilum meum. Quo
et feccris, benediclioncm Dei, quam sancti Pntrcs dicto, ut credimns, felieiter exspirat. Inde vigilicC
nostri lueredibiis suis rcliquerunt, cx pnrle Dei tibi cantantur, psalmi et orationes in ejus exilu cum
concedo, et ut super le vcninl el mancul, Dcum multis suspiriis dicuntur, el missae devote celebran-
exoro. Si vero seciis, quod absil, egeris, mnlediclio- tiir. Quihus rite patratis, tcrraj malri omnium, ad
nem cx nuclorilale Dei et Sanctorum rnlrum tibi custodiendum et reddendum, commitlitur, dum
relinqui). assumptio ab
S. Joannis apostoli el evangelislsB
Fiuita vero ad 1'ilium bac oratione, memorabilis B Ecclesia Dei celebralur. His ulique e.xsequiis Odo
heros Odelinam uxorem suam tali aggredilur allo- Monasterolcnsis interfuil, ibique sacerdolale ofli-
cutione : Gruln soror et amabilis conjux Odelina, cium peregit, brevique loco nomen et ofliciuni, diem-
qu3eso, mea benujiiiter niinc exaudi precamina. Hac- que obitus ejus, ct magnam pro eo precem sic com-
tenus conjugii fidcm mutuo nobis kijitime custodi- prehendit :
vimus, et sine litigio turpique querela, plus qwim

Si quis erit qui scire rclit, dum vivus adesset,
vigintiannis opitulante Deo, simul viximu.i. Hones-
quem tumba tegit, quod noinen
Qiiis fuerit, haberet ;
tam sobolem per legitimam coputam genuimus ; qunm Ansoldi nomen fuit huic, et militis omen.
ut snlubriter suo Creatori subdalur, sedulis incites Quinta dies /it ei requies, in /ine Decembris.
Delur ei pietate Dei merces requiei ! Amen.
hortatibus. Ecce ducor ud extremn, et vclim, nolim,
mortis appropinquo confinia. Ecce juxta morem uni- Militia clarus et audacia, Potrus, vioinis mcluen-
versse cnruis ddabor, et commune debitum persolcere dus, Manliie proefuit, sed a palernis vestigiis in
compellor. Nolo te per multu pertrahere coUoquia. quibusdam operibus snis exorbilavit. Nam juvenili
Cum vita tua mullis doctrina possit csse, hoc solum levitate usns, mimos et aleatores dilexit ; adolescen-
consuetis bonis tuis adde, ut amodo cnsta vivas in , I tum persuasionibus favens, rapacitali studuit, pau-
>i(incta viduitate. Mihi vero licentin detur a te ut mo- peresque colonos, tam suos quam alienos, plerum-
nachus fiam, ct indumenta snncti Patris Benedicti, que oppressit. Aliena tcmere diripil, et sua infru-
quamvis sint nigra, relictis smcidi pomposis veslibus, uile distraliit. Unde, sicul ipse suis damnosus est
accipiam. Cupio eorum adipisci consorlia qui pro contribulibus , sic linitinii priedones non minus
Christo relinquunt muiidi blandimenla. A conjuguli inhiauter insidiantur et iioceut ipsi suisque homini-
ergo nexu me, quseso. ubsolve, domina, meque fidelibus. Iratus duri.ssima facile minalur, laelus impro-
ter Deo commenda, ut ab omni expeditus mundiali vide difficilia pollicetur; in utroqne mendax fre-
sarcina, monachili merenr designari habilu et ton- quenter comprobatur. Uxorem post obitum patris
surn. Hoc ex inlimo corde deposco, hoc votis omnibus sui duxit nobilissimam, noraiue Adam, Burchardi
concupisco, ut anima mea in mnnachiii possit com- de Montemorentii neptem, et comitis Gisinarum
putari collegio, sumptoque religionis schemate, reno- liliam. Monachos el clericos verbis honorat, et cor-
vnta, in prsesenti jam cnntare sseculo : « Nigra su/n, reptiones eorum placide lolerat; sed excusalione
sed formosa [Cunt., I, o). » Nigra sum per hispidse j uvenilis iElatis inipudentiam suam obnubit, et emen-
vestis nigredinem et deformitatem, sed formosa per dationem vitae in maturiori aevo, quod utinam tiat!
sancti propositi humilitalem, Dcoque plncentem de-D promittit. Nunc ea quiE ab ipso vel sub ipso mona-
volionem. chis dala sunt, breviter annotabo.
Haec Ansoldo dicente el his similia, bona mulier Ansoldus moriens optimnm palcfridum monachis
ejus voliintati nunquam rcsislere assueta, niultis dimisit, pro quo Petrus, patre rogante, terram de
fletibus perfusa, sed sine clamoribiis, reverenti vi- Monte-Marcenii monachis dedit, eisque lunc om-
gens modestia, solitoqiie more obediens marito, nia, quiE prtedecessores ejus dederant, concessit.
concessit petita. Tunc sancta Ecclesia vigiliam Na- Vineam quoque de Clarofonte, quam Joannes de
talis Domini feslive celebrabat; et vehemcns ventus S. Dionysio, et Maria uxor ejus, et Ernulfus eorum
inlolerabiliter orbem concutiebat, silvas et domos lilius S. iMariiB prius sponte dederant ; sed post-
aliaque a^dificia dejieiebat, multisque damnis in mudum, Jerusalem adire volentes, cuidam Briloni
mari et in terra factis, humana mirabilitcr corda de Monte-Furti, nomine Fulconi, monachis calum-
terrebat. Concessione ilaque facta, tiro Christi mox niautibus, vendiderant ; Petrus episcopali justitia
tonsuratur, neophytus sacris vestibus induitur, Rritoni ablatam in sua manu accepil; sed eamdem
quibus per Iriduum indutus, Cliristo, ul ciim eo paulo post. divinitus infirmitate tactus, in confes-
rcsurgere possit, consepelilur. Terlia deniijue dio sioiie sua liberitui ab uniiii censu S. Maria' reddi-
44S rnSTORIA L:CCr.ESIASTICA — PARS II. LIB. V. 446
dit. Fructum etiaui vineai iu ipso auno, ad emendam \ quod Tesza, uxor Bernardi Caeci, dedit monachis
imaginem, sanctcB Virgini obtuiit. S. Ebrulfl Manlia3 degentibus medietatera terraj
Grimoldus, nepos et hajres Stepliani de Manlia, S. Columbaj, tam plani quam nemoris, prwter duo
tolam decimani terraj sute, tam de feudo Ansoldi arpenna terra', qua; dedit eisdem, ubi possent do-
quam de feudo Pagani, decimamque molendini sui mum aediUcare, et hospites sine allerius parte, si
et vinearum suarum monachis dedit, et donum voUent, habere. Hoc autem fecit, concedentibus
super altare, cum Petronilla uxore sua, posuit. dominis suis, Goisleno scilicet, qui aliam medieta-
Deinde, ad obitum prsefata; conjugis sua?, duo artem terrfe propter pHnuriam servitii tuuc in dominio
penta terrce in Monte-Tedbei'ti monachis annuit. tenebat, et Guaszone de Pexeio, qui capitalis do-
Ilic in Jerusalem cum Stephano Blesensi comite minus nimirum patronis monachi mullam
erat. His
perrexit, in itinere illo multa gravia pertuUt, et diverso temporepecuniam dedere, optantes in legi-
inde reversus legitime vixit. tima pace rem ccclesiasticam augere, et commodi-
.\XI1. Recensiones doiialionum continuantur. tatem aliquam subsequentibus sociis providere.
Geroldus quoque, cognomine Costatus, praedicti Primus itaque, qui cupidus et magnanimus erat,
Grimoldi sororius, infirmatus est, divinoque ver- hoc negotium in prioratu suo inchoavit, et prapfalaj
" Teszffi X solidos, et Odoni fllio ejus unum fusta-
bere territus,quamdam decimam, quam in territo-
rio Marolii possidebat, partemque suam atrii ejus- neuin, atque Guillelmo genero ejus x solidos tri-
dem villae monachis dedit, annuente conjuge sua, buit. Goisleno etiam dedit unum equum pro qua-
in cujus dote erat, Petro quoque doraino Manliee tuor libris, et uxori ejus xx solidos, atque Guas-
volente et concedente, de cujus feudo erat. Albe- zoni XXV solidos, et corneura scyphum, ejusque
ricus autera de Marolio xn jugera terrae, quae in su- conjugi alium. Haec et alia plura supradicti homi-
percilio montis, in teri-ilonoMaroliiad occidenteni, nes de charitale mouachorum habuerunt; etdonum
sila est, monachis dedit. superallare Domini ponentes coram raultis testibus,
Odo iilius Gualonis, eques honorabiiis, ad obi- flrmiter omnia concesserunt. Sed postmodum, sti-
tuni Arnulfl lilii sui dedit monachis de Manlia tria mulante iuiquitate, pluribus modis rupto fiedere,
jngera terrse, quee tunc temporis Fulco presbyter mentiti sunt. Praecipue Guaszo, qui fortior omnibus
excolebat. Duos quoque vini modios similiter dedit erat, aliosque si deviarenl, corrigere debuisset,
darique de vineis suis, per singulos annos consti- eleemosynam inquielavit, priedam hospitum cepit,
tuitjita ut nullatenus successione vel rautatione et domos eorum subvertit. Unde idem locus, sicut
hsredum Mauliensis ecclesia praedictuni donum p dudum fuerat, solitarius factus est. Monachi enim
perderet, meritoque pro aniraabus liliorum ejus, tali neoessitate locum iuterim dimiserunt. Denique,
Petri, Arnulfl el Milonis, aliorumque amicoruni transactis pluribus annis , Amalricus Guaszonis
ejus Dium jugiter exoraret. Pa^ncis deuique trans- Ulius interfectus est. Tunc monachi lugubrem pro
actis diebus, contigit prcefatum Odouera inUrraari. morle filii Gua!=zoneni adicruut, eumquo, ut dam-
Ex qua inflrmitate, velut bouus Ulius de Uagello num, quod eis intulerat, emcndaret, rogaverunt.
patris, proflcere cupiens, conjugem suam Beliar- Ille vero morte compuuctus, suppliciter eis
tilii sui
dem, nurum quoque suam Corneliam, liliam quoque respondil, el malum quod coramiseral se emenda-
Siciliam cura genero suo Gaufredo ad se convoca- tui-ura promisit. Priefatum itaque raandavit Goisle-
vit, eisque annuentibus, omnes decimas suas Deo nura et Amalricum de Belveder, cui nuper ipsum
sanctieque Mariae donavit. Uude prKfata? mulieres, feudura reddiderat, et de quo tunc temporis Goisle-
una cum Gaufredo, ex Odonis pra?cepto Ecclesiam nus illud tenebal. llli ergo apud Fraxinos convene-
j)elierunt, et donum super altare posuerunt. Quo runt, et de correctione facinoris tractaveruut.
fjcto, aegritudine ingravescente, faclus est ibideni Guaszone cum mouachis rogante, Araalricus cou-
monachus, et in inflrmaria mouachorum jacuit x cessit donum quod Tesza fecerat, et Guaszo ac
diebus. Interea Gualterius Audax, lilius ejus, deD Goisleuus concesserant. Assensu itaque et consensu
Treeassino, ubi diu moratus fuerat, advenil patrem- omuium facto, praedicti domiui, Guaszo scilicet,
que adhuc viventem reperit. A quo rogatus, quid- Amalricus et Goislenus, monachos palam saisive-
quid genitor Ecclesite Dei dederat, et parentes sui runt ; el hoc Grimoldus de Manlia, et Rogcrius
annueraut, ipse concessil, tria videlicel jugera fllius ejus, aliique multi viderunl et audierunt. Sta-
lcrra>, duos vini modios unoquoque anno, omnes tuto denique dieAmalricus apud Manliara venit,
decimas, quas pater ejus possoderat in annona, in donuraque quod apud Fraxiuos uionachis concessc-
vino et ia primitiis. Quarum oranium rerum, mor- rat, super altare Sanctse Mariffi posuit, et ex cha-
tuo patre et sepulto, Guallerius donum super allare ritate monachorum xx solidos Medanteusium re-
S. Uei Genitricis per uuura librum misit, et patrem ccpit.
imitatus, huc usque bonus monachorum vicinus Sic studiosomm procuratione mouachorum Man-
exslitit. liensis Celia surrexit, et largifluis exhibitiouibus
Tempore Hugonis dc Vaceio et David, aliorum- cuulluentium ad laudem Dei competentcr crevit.
(jp-
que priorum, qui Manli.c laboraverunt utililer, no- Erat cuim idein vicus viiicis ct uberibus agris
tum fuil mullis, notunique furo volumus postuns time cunsitus, Maldra quoquo lluviu [icr uiodium
;
447 ORr)t:RlCl VITALIS
currente irriguus, iiobiliuinque cojiia niililum forli- i ipso concedente cum filiis suis Ascelino Goello et
ter ruunitus. Hi nimirum ecclesitc in vita sua liben- Guillelmo. Ipse quidquid in eadem villa habebat
ter dant de terris suis et de aliisfacultatilnis ; reve- qua re lotum beneficiura loci et unam
concessit, pro
renler ab eis bonoratur ordo nionasticus. ot in unciam auri recepit. iNon multo post stimulo gravis
morlis metu pro anima; subsidio tolis e.xpetitur af- morbi divinitus in verendis percussus cst, nietuque
fectibus. Ibidem niililes claustrum servant cum mortis monachus Beccensis abbatiae factus est. As-
nionacbis, ssppe de praclicis simul tractant et tlieo- celinusautem Goellus, filius ejus, b;eredilario jure
ricis. Sic scliola flt viventium cl rcfugium moriiMi- patrimonium ejus obtinuit, et famosis facinoribus
tium. super oranes contribules suos diu claruit. Cas-
Temporc Petri senioris, Mainerius abbas Pbilip- trum enim apud Brehervallum munitissimum con-
pum regem Francoruni expeliit, et res in regno struxit, swvisque prcedonibus ad multorum pcrni-
ejus l"ticensil)us datas burailiter ab eo requisivit. ciem replevit. Arcem Ibreii furtim cum iugenti
Ille vero benigniter ea, qiiee data erant, concessit calliditate coepit, dominumque suum Guillelmum
eosque qui secum erant, <it abundantius darent, Bretoliensem bello victum comprehendit, et in
clementer et bilariter admonuit. Hoc in itinere arctissimo carcere graviter coercuit. Mille libras
inter Speonnani et Medantum factum est. Deinde, B Drocensium ct pra'fat<E turris asylum ab illo pro
tempore Pctri junioris , Ludovicus rex Manliam redemptione violenter extorsit, etlsabel liliam ejus
venit, ct in eodem Petrum pro quibusdam reati- uxorem duxit, ex qua vn filios genuit. Hic cum
businsolentis juventff' iratus, lapideani munitiouem, uxore sua et filiis omnesres, quas sanctus Ebrulfus
qua prudens Ansoldus domura suamcinxerat, cum de feudo ejus habebat, Vilerias scilicet Vastatas, et
ipsadomo dejecit. Tunc idem rex bospitium in medietatem decimee de Montinneio concessit, et
domo monachorum suscepit, et quaeque tempore inde ex charitate monachorum lx solidos babuit,
trium dorainorum, Petri, Ansoldi, alteriusque Petri et chartam concessionissiiae apud Brehervallum
data eis fuerant. vel ipsi emerant, regali conces- confirmavit. Idem alio tempore, apud B. Helerium
sione confirmavit. Tunc Guarinus Sagiensis, vir in domo raonachorum, Sancto Ebrulfo concessit
callidus et bene litteratus, prioratum babebat, ser- ut o.mne dominium ejusa passagioliberum esset in
vitioque suo et familiari coUoquio a rege sanctio- illo omni terra ejus. Filii quoque ejus
loco et in
nem exegit oniniura rerum quas eidem loco pro- Rodberlus et Guillelnius, cognomento Lupellus,
curavcrant Goisbertus et Guidmundus, Guillelmus postmodum concesserunt, firmumque tenorem diu
ct Hugo, David et Bannulfus, aliique priores ejus-
p modo tenuerunt.
dem Cella?. Haec de Manlia in prsesenti libello dixisse Hugo Paganus Crassa-Lingua, et Agnes uxor
sufficiat. ejns, atque Guido filius eorum concesserunt sancto
Famosus arcbiater Goisbertus, postquam Manlise Ebrulfo vicecomitiara, id est viariam, quantam ba-
basilicam, ut diximus, ccepit, cum quibusdam notis bebant in Villariis Vastatis, et ob boc a monachis
amicisque suis de commiini utilitate monasterii sui quondam susceperunt x solidos et unum cervi co-
tractare studuit. Quibus illi acquiescentibus, abba- rium, et alio tempore xx solidos. Filius autem x
tem suum obnixe rogavit ut prioratum Manlia; solidos Medantensium pro concessione recepil.
alii commendaret, quatenus ipse ad aliarum pro- Chartam vero hujus pacti Joannes Remensis, praj-
curationem rerum liberior procederet. Quod et loquente Hugone Fraisnello, ante turrim Breher-
factum est. Guidmundus enini ,
qui Solengiaci valli dictavit, et Hugo Paganus cura suis confirma-
presbyter fuerat, vir bonus, in locoejus subrogatus vit. Post aliquod temporis preefatiis Hugo mona-
est, et i^raefatus raedicus, pro suorum comraoditate chus factus est et filii ejus Rodulfus
; Simon et ,
fratrum, toto nisu plures Gallorum equites aggres- Rodbertus monacbis vicecomitiam auferre conati
sus est. Quosdam qnidem illexit medicinali cura sunt. Monacbi vero, ut habita in pace possiderent,
et subventu, aliosque rauneribus, utrosque vero D Rodulfo, qui primogenitus erat, dederunt centum
facundis bortatibus. et decem solidos numraorumMedantensium, Simo-
Unfridus igitur cognomento Harenc, et Havisa nique quinque solidos, et Rodberto subtolares cor-
uxor ejus, et filii ejusdem Havisa?, Paganus videli- duanos.
cet ac Alexander, et Rogerius de RoIIa Crota, uxor- Anno quo Goellus obiit, Alexander et Gislebertus
que ejus Basilla, et lilius Rasillse Guiardus. con- dederunt sancto Ebrulfo unum campum de man-
cesserunt Deo et sanclo Ebrulfo ecclesiam de sura Rodberti ciijusdam villani, in prcesentia Rod-
Villariis Vastatis, et decimam ad eamdem perti- berti de Sancto iMcolao, ipso Rodberto conquerente
nentem, et terram uni carrucie sufficienlem. Con- quod terram non baberet uni carrucai sufficientem.
cesserunt etiam totius villje hcrbergagium, absque Quidquid Fulco de Sancto Albino iu Villariis de
uUius participatione quietum ; terram quoque, tam terra sua dedit Sancto Ebrulfo, hffiredes ejus Tedri-
in mansuris quam in rupturis totius parochiae, ho- cus et Rainerius concesserunt, et uxores eorum
minibus ibidem hospitatis excolendam, reservato Emmelina et Tescelina, ex quibus erat boereditas,
sibi tantummodo camparto. Istud autem donumco- retinentes inde partem aliqnam ad hospitandum,
raiu domiiiu Rodbcrto, apud Ivercium fuit factuni. doiiiiuo illuruiu Alcsandro uimuculu.
449 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. VI. 450
Prolixam narrationem de rehus Uticensi ecclesia? a sionis constitiiilur, et pro fautoribus suis in liymnis
datis protelavi; sed necdum onuies in prsesenti et precibns et conlinenti vita Domino quotidie fa-
comprebendere valui. Sunt etenim parvai, et a me- mulatur. Qux restant, in sequenti opusculo vera-
diocribus aut blanditiis abstractee, aut vi, seu citer colligentur, et notitiee fratrum, qui nobis ad
pretio, vel alio quolibet modo extortaj, sparsimque laborandum in agro Dominico succedent, liquido
per plurimas dioeceses ditTusa;, in quibus mona- pandentur.
chornm numerus secundum quantitatem posses-
SUMMARIUM LIBRI SEXTI.
I. Prologus. Eveiitus varii.

II. Digressio. Historia Beati comitis Guillelmi, monachi Gellonensis.
lU. De GeroUlo, cupeltano Hugonis Abrincatensis coniitis. Ejus consilio plurinii milites in coenobio Uticensi
monucliatem habitum suscipiunt.
IV. Iter Mainerii ahhatis in Angliam. Chartn Guillclmi regis pro Uticensi cmnobio. De tribus fratribus.
Uticenses monachi.
V. Sequentia recensionis donationum Vticensi coenohio factarum. Nom Alfagiensis cella Uticensibus monachis
datur. Historise variw.
VI. Meditationes. Vita B. Patris Ebrulfii.
VII. Seguentia.
VIII. Sequentia.
IX. Mors B. Ebriclfi.
X. mortem B. Ebrulfi,. Normannorum depmdationes.
Obscuritas Utirensis historife, post
XI. Quomodo quando Franci reliquiis B. Ebrutfi. potiti sunt.
et
XII. Uticenses monachi corpus fundatoris sui sequi decernutit. B. Ebrulfi, reliquiie dividuntiir.
XIII. Ascelini in Uticensi eremo gesta.
XIV. Uticus depopulatur et diruitur. Quomodo Uticense coenobium ex ruinis restauratur. Primi Uticenses
abbates.
XV. Uticenses monachi quasdam patroni sui reliquias ohtinent. Succe.isio Uticensium abbatum.
LIBER SEXTUS.
I. Prologus. Euentus vurii. t> plerumque legimus, et insignes didascalos, de suo-
Humani acumen ingenii semper indiget utili rum femulorum plangentes, plangi-
insultationibus
sedimine competenter exerceri, et, prseterita reco- mus. Ilieronymum et Origenem, aliosque doctores
lendo, praesentiaque rimando, ad futura feliciter de cavillationihus oblatratorum in allegationibus
virtiitibus inslrui. Quisque debet quemadmodum suis conquestos cernimus, et contristamur quod
vivat quotidie discere et fortia translatorum exem- hac de causa nostris multa praecipua subtracta sunt
pla heroum ad commoditatem sui capescere. Ple- obtutibus, dum dicaces sophistse malebant in otio
rumque multa, quae velut inaudita putantur, rudiuni quiescere quani abdita diserte proferendo laborare,
auribus insonant, et nova modernis in repentinis et maledicis corrodentiuni latratibus patere. Conti-
casibus frequenter emananl; in quibus intellectua- cescant obsecro et quiescant, qui nec sua edunt,
les inexpertorum ocnli, nisi per revolutioneni trans- nec aliena benigne suscipiunt, nec, si quid eis dis-
actorum, caligant. Studiosi ergo abdita investigant, plicet, pacilice corrigunt. Discant ea qua; nesciunt,
et quidquid benignee menti profuturum autumant, et, si discere nequeunt, patiantur saltem symmathi-
pie amplexantes, magni existimant. Ex benevolen- tes suos edere quss sentiunl!
tia laborant, et preeterita posteris sine invidia De humano statu lapsuque, de labentis seeculi
manifestaut; quorum solerliam dente canino non-C volubilitate, et prfelatorum principumque nostro-
nunquam inertes lacerant. Unde invidiosi quidam, rum vicissitudine, de pace seu bello, et multimodis,
invidorum morsibus injuriati, plerumque torpe- qui non deliciunt, casihus terrigenarum, cuilibet
scunt, et ab incoepto specimine, quod «terno for- dictanti thema scribendi est copiosum. De miracu-
tassis silentio recludetur, desistunt. Sic mterdum lis vero prodigiisque sanctorum, quia nimia nunc
frivola occasione seeculo damnum oritur lugubre, in terris est penuria eorum, modo scriptoribus in
quod benevola posteritas, si posset restaurare, et referendo non est insudandum. Autiqui enim pa-
intermissa recuperare, alacris excusso insurgeret tres, Martialis et Taurinus, Silvester, Martinus et
torpore, et invisi operis llorem fructumque obnixa Mcolaus, aliique mirabiles viri, quoruin lingune cla-
expeteret voluntate, et ardenter persciutaretur se- ves ca;li factte sunt, qui divinis charismalibus pleni,
dula perspicacitate. In priscorum queslibus heec ut Phojbus in Ecclesia fulserunt, el elementis
!
451 onDERlCI VITALIS 452
miindi aereisque poteslalibus in virtiite omnipolen- \ enarrabat contlictus Demetrii et Georgii, Theodori
tis impei-anles dominati snnt, jam cum rege suo, ot Sebastiani, Mauririi ducis et ThebcBa? legionis, et
superna nieicede potiti, felices in coilo consisluiit, Eustachii prcEcelsi niagislri mililum cum sociis suis,
Successores autem eonini, qui potestatis apiceni qui per martyrium coronari meruerunt in coelis.
obtinent, et Rabbi vocitantur, atque super cathe- Addebat etiam de sancto athleta Guillelrao, qui post
dram Moysi resident, saecularibus porapis et diviliis, longani mililiam abrenuntiavit sa^culo, et sub mo-
quil)us pleriqne niminni inhiant, niultipliciter pol- nachili regiila glorioso militavit Doraino. Miiltis
lent; sed merito sanctitatis, poteiUiaque virtulum igitur profuit ejus exhortatio, quos ad tutam regu-
et prodigiorum non ceque renitent. De cursu taraen laris vitae stationem e mundiali protraxit pelago.
sceciili humanis veraciter scribendnm est,
ct rebiis II. Digressio. Ilistoria Beati comilis GuiUelmi, mo-
atque ad laudem Creatoris et omnium rerum justi nachi Gellonensis.
•jubernatoris clironographia pangenda est. .4-:ternus Nunc, (juia de sancto Guillelmo nobis incidit
enim Conditor usque modo operatur et orania mire mentio, libet ejus vitara breviter huic inserere opu-
disponit; de cujus gloriosis actibus quisque pro suo sculo. Novi quod ipsa raro invenitur in hac provin-
libitu el posse pie promat, quod ei divinitus inspi- cia et nonnullis placebit de tali viro relatio veri-
ratuin fueiit B dica. Hanc etenim Antonius, Guenloniensis moiia-
Anno ab Incarnalione Doraini 1066, indictione v, chus, nuper detulit, et nobis eam videre sitientibus
riuillelraus du.x Normannorum , deficiente regis ostendit. Vulgo canitur a joculatoribus de illo can-
Edgari slirpe, quse idonea esset ad tenendum scep- tilena, sed jure prseferenda est relatio aulhentica,
trum regale, cum multis millibus arniatorum ad qua a religiosis doctoribus solerter est edita, et a
Anglos transfietavil, et in campo Senlac invasorem stndiosis lectoribus reverenter lecta est in com-
regni Albionis Haraldum bello peremit. Deinde, muni fratrum audientia. Verum, quia portitor festi-
Francis et Anglis peroptanlibus, in die Natalis Do- nabat adire, et brumale gelu me prohibebat scri-
mini, apud Guestmonastcrium, ab Adelredo Ebora- bere, sincerara abbreviationera, sicut tabeilis tra-
censi arcbiepiscopo rex conseciatiis esl, regnoqiie didi compendiose, sic nunc satagam membranaj
Anglico XX annis et vni mensibus ac xvi diebus fur- summatim commendare, et audacis marchisi fa-
titer potitus est. Contumaces regni tihos confregit, niam propalare.
vinculis injecit, exhsredavit, expulit, et extra linii-
Teinpore Pippini regis Francornm, Guillelmus ex
tem natalis soli dispersit. Clientes vero suos el patre Theoderico consule et matre Aldaua natus
fautores sublimavit, magnis houoribus locupletavit, imbutus sub Carolo
p est. In infantia lilteris est, et
regnique negotiis praeficiens magnificavit. Ex his Magno militice mancipatus est. Nomen consulis et
Hugo Abrincatensis, Ricbardi cognomine Goz tilius, cousulatum, et in rebus bellicis primse cohortis sor-
interc*tero5 magnates elTulsit; cui postquani Gher- titur principatum. Deinde a Carolo dux Aquitania;
bodus Flandrensis ad siios recessit, rex comilalum constituitur, eique legatio contra Theodebaldum
Cestrensem consilio prndenter concessit. Hic nimi- regem et Hispanos atque Agarenos injungitur. Ala-
rum amator sseculi fuit, sa?culariuraque pomparuiu, criter Septiinaniam ingressus, Rhodanum transivit,
quas maximam beatiludinuin putabat esse portio- Arausicam urbem obsedit, et, fugatis invasoribus,
nem humanarum. Erat enim in militia promptiis, eripuit. Deinde cum barbaris Iransmarinis, et vici-
in dando nimis prodigus, gaudens liidis et luxibus, nis Agarenis multos confliclus egit, iu gladio suo
mimis, equis el canibus, aliisque hujusniodi vanita- populum Dei ope divina salvavit, imperiumque
libus. Huic maxima semper adha?rebat familia, in Christianum dilatavit, et Sarracenos perdomuit. In
quibus nobilium ignobiliumque puerorum numerosa territorio Lutevensi, in valle Gellonis, inter innu-
perstrepebat copia. Cum eodem consule commora- meros scopulos in honorem Salvatoris et xii Apo-
bantur viii honorabiles, clerici et milites, quos tara stolorum monaslerium construxit, monachosque
laborura quani divitiarum gralulabatur esse suarum J) religiosos cum abbate ibidera constituit, et orania
participes. In capella ejiis serviebat Abiincatensis eis necessaria largiter praeparavil, et ipsorum char-
clericus nomine Geroldus, religione el honestate, tas suis el regalibus testamentis confirmavit. Diia!
peritiaque litterarum prffiditus. Hic servitiura Do- veio sorures ejus, Albana et Bertana, facta? sunt
mini quotidie agebat et sacrosanctum libaracn de- ibi sanctimoniales, et in Dei cultu bene persevera-
Tote frequenter exhibebat. Viros curiales, quoscun- runt.
que poterat, ad emendationem vitse propositis Post longum tempus, a Carolo accitus, Franciam
antecessorum exemplis invitabat. In mullis vide- expetiit, et honoriUce susceptus, se monachura fieri
bat, meritoque viluperabat carnalem petulaiitiam, velle denudavit. Rex illi cuni raultis tletibus conces-
nimiumque in pluribus erga Dei cultum lugebat sit, et de thesauris suis quidquid vellet ad eccle-
ingentem negligentiam. Pra>cipuis baronibns et siara suam deferre jussil. Guillelmus antem omnes
modestis militibus, puerisque nobilibus salutares terrenas opes respuit, sed phylacterium quoddam,
monitus promebat, et dc Veteri Testamento, novis- sanctEB Crucis lignum continens, requisivit et obti-
que Christianorum gestis imitanda sanctorum mili- nuit. Illud nempe, dum Carolus rex primo anno
tum tirocinia ubertim eoacervabat. Luculenter enim imperii sui Romse moraretur, Hierosolymitanus pa-
4o3 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. VI. 434
triarcha per Zachariam, magni testiinonii sacerJo- A Coram abbate et fratribus crebro provolvebatur,
tem. transmiserat. Audita mutatione Guillelmi, tota petens ut, pro misericordia Dci, amplius abjici et
domus regia consurgit, omnisque civitas subito humiliari sibi concedatur. Viliora in monasterio
ruit. Adest magna proceruin frequentia, et plorans eipetebat ofticia, optat vilissimus fleri et contemp-
intrat cuni violentia, et Guillelmo ne deserat eos tui haberi. Vult esse ut jumentum, ac, ut pullus
supplicat cuni higubri querimouia. Ille vero Dei asini, portare onera fratrum in domo Domini. Ouon-
igue fervens, oninia reliquit, et cuni ingenti honore dam dux potentissimus, non erubescit vili asello
deductus, omnibus valefecit, demumque ab exer- gestari cura suis flasconibus. Eccedomnus Guillel-
citu Francorum cum lacrymis suspirante discessit. mus fit de consule coquus, de duce magno eflicitur
Ad Brivatensem vicum perveniens, arma sua ad inquilinus, ligna collo deferens, amphoram aqua;
altare SanctiJuIiani martyris offert, galeam et spec- bajulans, ignem excutiens et succendeus. Manibus
tabilem clypeum in templo ad tumulum martyris, propriis parapsides abluit, olera colligit, pulmenta
foris vero ad ostium pharetram et arcura, ingens condit, legumina infundit. Ipsa vero refectionis
lelura et versalilem gladium Deo pi";eseulal. Deinde hora, nulla interveniente mora, cuncta laute prse-
peregrinus Christi per Aquitaniam ad monasterium parata fratribus anteponit; jejunia continuans, lares
properat, quod ipse paulo ante in eremo conslruxe- B fovet et custodil. Ipse pistor clibanum calefacit,
rat. Nudis pedibus appropinquat monasterio, ad panes imponit et coctos extrahit.
carnem indutus cilicio. Audito ejusadventu, venilur Quondam pro penuria lignoruni, ad coquendum
ei obviam procul in bivio, et valde contradicenti panes, sarraenta congerit, stipulam colligit, et quid-
festiva fit a fralribus processio. Ibi tunc offert phy- quid manus invenit, in caminura cito projicit ac
lacterium omni auro pretiosius, cum calicibus au- fortiter calefacit ; curaque servuni Dei terapus ve-
reis et argenteis, et aliis mullis ornamentis niulli- heraenter urgeret, eumque nimis introrsus argueret
modis, factaque petitione, mundum cum suis omni- quod hora reficiendi fratres aliquantulum proeteri-
bus reliquit pompis el lenociniis. ret, nec ille haberet unde fornacem cineribus eva-
anno ab Incarnalione Doraini 806, imperii
Igitur cuandam extergeret, Christum invocat, signo cru-
Caroli quinlo (89), in natale apostolorum Petri et cis munitur, raediura fornacis intrat, et orania quae
Pauli, Guillelmus comes monachus factus est, subito- ibi agenda erant, diligenter illsesus praeparat. Car-
que immutatus in ChristoJesu et alteratus esl. Fac- bones nudis manibus projicit, illaeso scapulari ci-
tus enim monachus, docebatur, nec eonfundeba- neres exponit, lares aptat, et intromittendis pani-
tur corripiebatur, sed non irascebatur. Interduni
;
p bus temperat. Sic Guillelmus in igne diu stetit, nec
caesus et injuriis Iresus, non resistebat, neque ullam adustionem in corpore seu veste sua pertulit.
comminabatur. Gaudebat in subjectione, et delecta- Postea consilio fratrum abbas servilia ei opera om-
batur in omni abjectione, paratus cunctis servire, nino prohibuit ; sed oratioui et sancta; meditationi
obsequi et obedire. Proficiebal quotidie in omni vacare prcBcepit, idoneamque cellam ei deputavit.
sanctitale et religione, et in orani sanctce ReguUe Sic diu exercitatus in activa, incepit requiescere
observatione, sicut aurum in camino mirabili coc- in vita speculativa, et post Marth«B servitium fre-
tione. Monasterium ,
quod anle monachatum ex quensque ministerium, delectatur cum Maria in
totonon perfecerat, adjuvantibusliliis suis Bernardo perenni theoria.
et Guillelmo ^90), quos comitatibus suis praefecerat, Tandem Guillelmus, perfectus virtutibus, spu'itu
comitibusque vicinis, perfecit ut cceperat. Diflicilera prophetia; donatur, et divinis oraculis vita ejus de-
viam ad jam dictum monasterium pro asperitate claratur. Obitus sui diem abbati el fratribus prse-
niontium direxit, rupem cum malleis et securibus, dixit, multisque vicinis scripto etiara signiflcavit,
variisque ferramenlorum generibus argumentose et Carolo regi delegavit nuntiura, et signum, quod
incidil, jactatoque de lapidibus fundamento secus Ueret dum moreretur , manLfestissime indicavit.
tluraen Araris, viam altius sustulit et monti con- D Tandera, omnibus rite consummatis, migravit B.
junxit. Guillelraus v Kal. Junii (91), angelis gaudentibus et
Ludovicus , Caroli lilius , rex Aquitaniae , cum Tunc flt per oranes circum-
lerrigenis plorantibus.
orani bonitate, de Uscis sui juris, Guillelmo pe- quaque provincias, per omnes minores ac majores
tente, monasterio dedit, et cum prsecepto regio an- ecclesias, magnus valde et insolitus clangor signo-
nulique sui auctoritate firmavit. Guillelmus circa rum et campanarum sonitus, longa pulsatio, mira-
monasterium fecit vineta et olivela plantari, hor- bilis tinnilus, imllis hominibus funes trahentibus
tosque plurimos constitui, ipsamque vallem, de- vel signa commoventibus, nisi sola virtute divina
structis arboribus infructuosis, fructiferis pomeriis quae supervenit coelitus. Exiraii viri sanctura corpus
melius complantari. His ipse et aliis hujuscemodi ibidem honoriflce tumulatur , multisqiie mira-
studiis intentus laborabat, propriasque raanus ru- culis gloriose patratis laus Dei fideliter canta-
sticanis aclibus pro amore Dei mancipabat, et sic tur.
in vera hurailitate et religione se jugiterexercebat. Venerabile coenobium illic usque in hodiernum
(89) Leg. Sexlo. Le Pr6vost. (9l)Die 28 Maii, anno 81-2.
(90) Leg. Cauicelino. vel Goceliuo.

,
4j5 ORDERICI VITALIS 4S6
liieiii persevcrat, el iiigens monachorum excrcitus

^ ibat, Eolerliquestudio monaslerii res intus et extra-
Doniino Deo Saliaotli ciim tripudio mililat, alque prudentcr disponebat. Post plures annos invidus
meritis sancti (itiillelmi, ex illuslri milile religiosi Salan in Doniinicuni gregem surrexit, et, opilione
monachi, lurba infirmantium convalescens exsullat nequiter perturbato, teneras oves atrociter vexavit.
in Christo Jesu, qui omnes sibi adha^rcntes in aiter- Rodbcrtus cnim Brito, post mortera Rodberti iilii
num glorilicat. liaimonis,abbatem simra, a quo susceptus fuerat

Uugonis Abrincitlensis ad monachatum, de quihusdam falsis criminibus
m. De Geroldo, cnpcllano
coniitis. Ejus consilio plurimi milites in ccenobio accusavil apud regem Henricum. Porro abbas ,
Uticensi monachalcm habitwn suscipiunt. ante regem accersitus, prolixis rationibus uti no-
Invictissimorum itaque militum tropaja frequen- luit, scd innocenti conscientia conlentus, abbatia>
ter Abrincatensis Cieroldus referebat, et coessentes dominatum regi ultro reliquit, et post laboriosos
athletas, armigerosque generosos ad similem cou- Marthae famulatus, optiraam Marise partem intra
versationem blanditiis et terroribus incilabat. secretum Guentoniensis claustri repetiit. Deni([ue,
In ])rimis igitur quinquc illustres viri dc familia dum post aliquod tempus a venerabili Radulpho
consulis egressi snnt, quornm nomina ha;c sunl : Roilensi episcopo invitatus fuisset, et ipse rogatu
Rogerius Krueisi lilius, nepos Guillelmi de Gua- K plurimorura eumdem pontiticem causa sanctie col-
renna comilis Suthregise, et Ernaldus, Unfridi de locutionis adiisset, ibidem, vocante Deo, in lectum
Telliolo Ijlius, nepos Hugonis de Grentemaisnilio decubuit, et, corapletis omnibus qute servo Dei
vicccomitis Legrecestraj, cum Guidone Medanteusi, rile competunt, reverenter obiit.
ejusdem armigero, Drogo etiara, filius Goisfredi de Rogerius vero de Guarenna, quem preefati sacer-
Novo Mercato, et Odo capellanus comitis, filius dolis, diximus hortatu conversum fuisse, et Uticuni
Ernulfi Dolensis. Isti nimirum, instinctu Erualdi, quasi de tlaramis Sodomee cum quatuor comrailito-
cujus parenles Uticensem abbatiam constru.xerant, nibus pro monachatu accurrisse, fere xlvi annis
Uticnm adierunt, et a Mainerio abbate gratanter in ibidem vixit, et in ordine fervens, multimoda ho-
monasterio suscepli sunt. Qui longo tempore regu- nestate viguit. Erat enim corpore venustus, habitu-
lariter ibidem conversati sunt , et ecclesiasticas que vili sponle dejectus. In omni esse suo venera-
res industria et solliciludine sua coramode auxe- bili pollebat modestia, voce clara et facunda loquela.
runt. Ad labores tolerandos erat validus, ad psalmos et

Geroldus autera, qui sicut gallus dormientes iu hymnos canendos voluntarius in conversatione ,
profunda nocte cantando excitat, sic in obscuritate vero sua contubernalibus tractabilis et beue mori-
p
Lethffia! oblivionis et profunditate mundialis illece- geratus. In victu sibi parcus, aliisque largus, in
brae illectos, verbum Dei serendo, ad meliora extu- vigiliis semper proraptus, et indicibiliter sobrius.
lerat, sese tandem propriis pennis percutiens, a Non fastu carnalis nobilitatis tumuit, sed in humi-
lorpore vivaciter excussit, discipulosque suos, de litate consistens Regula; succubuit, et vilia qua?que
quibus prifidictum est, sequens, Ulicum adire sate- fi'alrum obsequia hilariter agitare praelegit. Per
git. Verum, volente Deo, in Anglia remanere co- plures enim annos ultro solitus est oinnium caleea-
actus est. ubi Guentam pervenit, graviter
Nara menta fratrum perungere, pedulesque lavare, alia-
oegrotare coepit, meluque mortis in veteri mona- que servitia, quse quibusdam hebelibus et turgidis
sterio Sancli Petri monachile schema devote su- despicabilia videntur, libenter exercere. Textum
scepit, diuque sub Gualchelino praesule, et Gode- Evaugeliorum auro et argento, gemmisque decora-
frido peritissimo ac religioso priore regulariter vit, et plura vestimenta, cappasque cantorum et
vixit. Inde post aliquod tempus ad regimen eccle- tapetia cum cortinis, aliosque plures ornatus eccle-
siasticum canonice provectus est ; et Teochesburife, siffi sua! procuravit. Fratribus et parentibus suis
dum Bajocensis Samson Guigornensi episcopio quaeque poterat opportune rapiebat, et subtracta
prseerat, primus abbas effectus est. Ibi nempe coe- J) corporibus pro salute anima; divino cultui gaudens
nobium Sanctffi Marise Rodbertus, Hairaonis filius applicabat.
super Sabrinam tluviuni construxerat, et uiullis Richardus igitiir de Coluncis, praefati Rogerii fra-
opibus, temporc Guillelmi junioris Anglorum regis, ter, IJticum venit, et ecclesiara de Estolveio, quain
affatim locupletavit. Geroldus autem officiura sanc- ab Erneiso quodam horaine suo redemerat , B.
tse pro-dicationis, quod in clericatu gratanter exer- Ebrulfodedit, decimara quoqueduoruni molendino-
cuerat, quo plures de cceno libidinis et rapacitatis ruin adjecit. Harnra itaque donationem rerum
ad puritatem innoceutis vitse pertraxerat, in pasto- cura Adelaisa conjuge sua et prtefato Erneiso, su-
ralis culniinc regiminis positus, vigilanter excoluit, per altare posuit. Pro hac concessione monachi
ctpluribus, opitulauteDeo, profuit.Novum monasle- dederunt Richardo octo libras nummorum ; Rod-
rium regularis ordinis sanclionibus instituit, novi- bcrto etiam de Molbraio, qui capitalis dominus
tiorura copiam monachili normw mancipavit, neo- erat, centura solidos dederunl, et ipse incunclan-
phytisque optimos ritus rigid» conversationis tra- ter, in viridario Turstini de Solengi, S. Ebrulfo
didit. Ad cxercilium spirituale cum subjectis cora- concessit ecclesiam de Estolveio, ut nionachi petie-
manebat, ad laboriosa etiam juniores interdum pr;e- runt. Pr«fatus aulem Richardus valde locupletatus
467 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARSIl. — LIB. VI. 458
est, et Henrico regi amicus, inter compares suos A lelmus, Dei gratiarex, in regno mihi divinitus com-
magaiticatus est. Usque ad seneclutem prospere misso eleemosvTiani, quae mihi perenniter prosit,
vixil, et es conjuge sua xi filios et v filias ha- coanobio B. Ebrulfi tradere dispono, etea quffi fide-
buit, quibus ha^c indita sunt vocabula : Hugo, les nostri, pro commuui omnium salute, de posses-
Goisfredus et Richardus Joannos et Rodbertus, sionibus, qnas eis dedi, legitime Deo dant, conredo
Odo et Henricus, Ivo et Rodulfus, Guillelmus et pra?senlique chirographo connrraationeni nosti'ara
Henricus Rohes ac Adeliza, Mathildis et Avicia.
; prjesentibus et futuris omnibus Dei fldelibus noti-
Ex his duo ab infantia Deo dicati sunt. Joannes fico. In primis igiturUticensi monasterio, quod bea-
cnim monachatui Uticensis Ecclesiae addictus est, tus Christi confessor Ebrulfus construxit in eremo,
et Adelidis in cffinobio S. Trinitatis Cadorai sanc- de dominio meo, pro amore Dei, dono in Gloucestras
timouialis effecta est. .scira villam, qu« Rawella, id estCaprece Fons dici-
Deinde anno ab Incaruatione Domini 1123, prEe- tur ; et in Nichote scira quamdam ecclesiam, et
fatus Richardus xvii Kalendas Octobris obiit, et quidqnid ad eam pertinet in villa quw Nethleham
sequcnti anno lilius ejus Hugo Uticum venit, scu- vocatur. Pr.-eterea optimates nostri de rebus suisS.
tellam argenteam Deo super altare obtulit, et omnia Ebrulfo hiec largiti suut, atque ut in charta regiae
quae pater ejus, ut supra dictum est, dederat, li- B auctoritatiscontraomniuminfestationesinserantur.
benter concessit, donumque super aram posuit, se poposcerunt. Rogerius, comes Scrobesburioe dedit
etiam ex toto devovit. omne quod habebat in Melleburna, in Grantebrugse
scira; Othnam quoque et Merestonam in Estafordse
IV. Iler Mitinerii abbutis in Aîgliam. Charta Guil-
lelmiregispro Vticensi cwnobio. Dc tribus fralribus
scira, et unam hidam terroe in Graphan; et terram
Uticensis ccenobii monachis. Vulfuini aurifabri in Cicestra, decimamque caseo-
rum et lanarnm de Pultona, et deciraam de Sene-
Serenitate prosperi temporis arridente, Maine-
gal in Grantebnigse scira. Mabilia vero, ejusdem
rius abbas in Angliam, xiv anno regiminis sui (92),
comilis filia, de redditibus suis in Anglia lx solidos
Rogorium de Guarenua, Drogonem-
transfretavit, et
Slerilensium pro decimis suis dedit S. Ebrulfo per
que de Novo-Mereato secum adduxit. Curiam vero
singulos annos, adluminaria ecclesiae. Guarinns vi-
Guillelmi regis, a quo multoties accersitus fuerat,
cecomes de Scrobesburia dedit S. Ebrulfo Neuto-
adiit, et Lanfrancum archiprassuleni, aliosque sibi
nani et ecclesiam de Halis cum decima, decimamque
charissimos charitative visitavit. A regc et optima-
de Guestona in Estaforde scira ; et haac dominus
tibus ejus honoritice siisceptus est, et fratres Uti-
^ eius Rogerius conies concessit. Porro Hugo de
, .
censis ecclesiae prudenti atiatu exhortatus est, ulosf ^ •,

.,.._.
scilicel
j ',^.
qui de Normannia exierant, et in Anglia
. . ,...,. '^ Grentemaisml, qui
r.
cum Rodbertoju i r
fratre
i
suo,
.
et
avuuculis suis Guillelmo et Roberto, filiis Geroii,

exuberantius spe subliraati fuerant. Illustres quo-
Uticense restaurarat ccenobium, ha?e eidem dedit
que monachi a uobilibus regni proceribus gauden-
in Angliainperpetuamhsereditatem : totam terram,
ter suscepti sunl, et de opibus in aliena regione
quam habnit in Parva Pilardentona in Guarevichae
violenter acquisitis, ut forensis favor appetit, hono-
scira, oraniumque duas partes deeimarum totius
rati sunt. Rex itaque et magnati fundos et pecu-
terrae suae dedit, et xvi ruslicos ad ipsas decimas cu-
nias ac ornatus ecclesia^ cuni gaudio eis dederunt,
stodiendas, atque novem ecclesias. Dedit enim tres
et orationibus eorum sese fideliter et devote com-
villanos Sceltonse, tres Guaris, duos Belegravae,
mendarunt. Possessiones et ecclesiee, decimaeque,
unum Stotonas, unum Chercliebiae, unum Mersito-
quas amici et afUnes Uticensiuni eis condonarunt,
nae, unum Ostesilva;, unum Cherleutonae, et alium
ad notitiam futur;e posteritatis in cbarta consignatEe
in alia Cherlentona. Dedit etiara ecclesiara de Gua-
sunt. Magnificus enim Guillelmus hujuscemodi te-
deciraam quae ad illam pertinebat, ris, et totara
stamentum S. Ebrulfo condidit, iu quo sua, homi-
terraraque duarura carrucarura ; ecclesiam de Tur-
numque suorum dona in his verbis regali auctori-
T\ chillestona, decimamque ad illara pertinentem, et
tate gratanter confirmavit
duas virgatas terrae ; ecclesiam de Clenefeld, cum
:
« GuiLLELMis, Dei gratia, rex Anglorum et dux

decima tota et duabus virgatis terrae ; ecclesiam de
Normannorum atque princeps Cenomannorum, om-
Charlentona, cum decima et quinque virgatis terrae;
nibus fidei Catholica? fautoribus, pacemque in Ec-
ecclesiam de Noveslai cum decima et duabus virga-
clesia servantibus, summum et inexplebile gaudii
tis terrae; ecclesiam de Merthegrava, qua? nunc alio
munus. »
nomine Belegrava dicitur, cum tota decima et xi
Quoniam brevis
'< esi mortalis vita, et de genera-
virgatis terra?, et Guillecolara, et quidquid Hugo
tione in generatione transeunt omnia, volumus lit-
terarum testimonio temporis nostri decreta confir- Clericus de Sappo in Anglia de ipso tenebat ; eccle-
mare, ut quae nos recle facimus e nostro jiire et ex siam de Mersitona cum tota decima et terra ad ec-
clesiam pertinente; ecclesiam vero deCotcfosd cum

data a Deo potestate, nerao successorum nostrorum
audeat violare ; ne scilicet ei contradicat, qui om- decima, et una hida terra;, ecclesiamque de PfillLii-
nia regna suo arbitrio dispensat. Ego itaque Guil- gis, eum toto quod Leofricus ibidem de ipso tene-
(92) Anno 1081.
Patrol. CLXXXVni ir.

4o!l ORDERICI VITAIJS 460
bat. Hsec siint quee Hugo de Grentemaisnil S. Ebrul- a vina rcficcrcnt, constriii proccopit. Casiilam auro et
fo, nie concciente, dedit in Anglia. Hadulfus quo- margaritis coraptam, et elegantemcappam cantoris
que de Conchis eideni sancto dedit duos manerios, sancto Ebrulfo dedit, et plura, si diu viveret, pro-
Alwintonam in Guigliercestrae scira, et Caldicotam misit ; sed, morte prseveniente, promissa coraplere
in Nortfueli ; et Hugo lllius Constanlii dedit eeclo- non potuit. Adelina quoquo, uxor Hogerii de Bello-
siam de Guafra, et unani hidam Hugo autem,
terrai. monle, albam, aurifrasio copiose ornatam, Uticen-
Cestrensis comes, filium suuni nomine Rodbertum sibus contulit, qua indutus sacerdos prsecipuis in
in Uticensi ecclesia ad monachatuni Deo ohtulit, et solemnitatibus missam celebrarc consuescit. Sic
eidem uiiam hidam terraj in Parva

ecclesi.T dedil alii plures ulriusque sexus pra;dicto monaslerio de
Pilardentona, et decimam ac unum rusticum in villa suis donariis iu diversis speciebus erogabant, et
qua; dicitur Brichella, decimamque de Sanleia in participatione beneficiorum,qu£e ibidera coeliarchi-

Buccingeham scira. Hodbertus vero de Hodelento, tccto conferebantur, spiritualiter perfrui peropta-
prffifato Hugone Cestrensi comite domino sno con- banl.
cedente, dedit S. EbruHo Chcrchebiam, cum dua- His temporibus, tres ibidem germani laudabiliter
bus ecclesiis, uuam scilicet qua; in ipsa villa est, et militabant in monachili habitu, Rodberlus cogno-
aliam prope illum manerium in insulamaris; et ec-B mento Nicolaus, Rogerius et Odo. Hi fuerunt tilii
et quidquid ad eam per-
clesiam S. Petri apostoli, cujusdam presbyteri nomine Gervasii de Monaste-
tinebat in Cestrensi urhe; et in Morestona, quae est rolo, qnem Theodericus abbas jamdudum de Sartis
in Northamton;c scira, ecclesiam S. Laurentii, et transtulit ad regendam dioecesim de Sappo. Tres
quidqnid ad eam pertinet ; et in eadem provincia itaque praedicti fratres ad conversionem in juventnte
ecclesiam de Bivella cum duahus terra? carrucatis. venerunt, et bonis moribus intor fratres pollentes,
Alii quoquc homines Hngonis coraitis Uticensi ec- Deo grati et horainibus habiti sunt. Primus eorum
clesia! decimas suas dedenint : in Nicholse sciia illitleratus,sedfervidusamatorvirtutiseral,nov8eque
Rozscelinus de Estentona, Osbernus Tezsonis tilius basilicce, qu;c construebatur, operi solerter prajerat.
de Neubela, Baldricus de Farefort decimam ciim \Iii duo erant grammatici et sacerdotes conspicui,
uno rustico ; Rogerius de Millai, et Brisard, et Ro- abhatisque sui adjulores strenui, et intus ac foris
bertus Pultrel in Legrecestra' scira. Omnes lii doci- illustres vicarii. Prffifatus enim arcbimandrita Odo-
mas suas S. Ebrulfo dederunt, ct pra'dictus nomes nera, qui aitate junior, sed eloquenlior, et ad tole-
gratanter concessit. Haec itaque, quK de nostro randos lahores erat robnstior, priorem raonasterii
dominio sa'pe-memoratce ecclesia^ dedi, et omnia ,
sui conslituil. Rogerium vero, qui a?tate et erudi-
qua;, sicul a baronibus nostris eidem data sunt, con- '
tione litteratum major erat, in Angliam pro utilita-
cessi, anno ab Incarnatione Domini 1081, indic- tibus ecclesiasticis destinavit. Ipse autem baud seg-
tione IV, praesenli chirographo in urbe Guenta cor- niter jussa magistri complevit, et capsam, in qua
roboro ; et procerihus meis, qui eleemosynas suas reliquiaj sanclorum apte conderentur, procuratione
dederunt, vel astipulatores earum sunl, hoc tosta- sua fahricavit, quam auroargentoque comiter orna-
mentum signo sanctae Crucis dedicandum trado, nt vit. Solertia itaque sua ecclesiee sua; nactus est
in ajternum regali auctoritate rata sit ba?c donalio, plurima bona : variam sciUcet supellectilem et can-
et sacrilegos sacrarum violatores rerum irreme- turum cappas atque vestes, candelabra et argenteos
diabilis, nisi a reatu resipuerint, feriat maledic- calices, aliosque ornatus divino cultui congruentes.
tio. » Eratenim mitis el modestus, in cibo et potu som-
nimirum charta Guillelmus Magnus, rex
In hac noque sobrius, etpro inolita mansuetudine amabilis
Angloruni, primus signum sanctae Crucis edidil, et omnibus. Perdiversa igitur officia xx annis, ut ordo
subseqncMtes magnati subscripserunt, quorum no- monasticus exigit, exercitatns est, et succedenti
mina hic subscripta sunt : Rodbertus et Guillelmus tempore, post Maineriumet Serlonem,adtenendum
filii regis, maxiraique consules : Rogerius de Scro- T) regimen Uticensis abbatia; comrauni fratrum elec-
besburia el Hugo de Cestra, Rodulfus de Conchis et tione promotus est. Quod xxxiii annis in adversis
Guillelmus de Britolio, Gugo de Grentemaisnil, ot et prosperis tenuit, senioque fractus nni discipulo-
nepos ejus Rodberlus de Rodelento, Rodbertus ii- rum suoruni nomine Guarino coiumisit ; et ipsum,
liusMurdaci et Gulferius de Vilereio, Guillelmus quantumin ipsofuit,tribus annisante obitumsuum,
de Molinis et Richerius de .\qiiila, Eudo dapifer et sui vicarium et successorem constituit. Verum de
Guarinus vicecomes de Scrobesburia. his in subsequentibus, si vita comes fuerit, si facul-
Regressus de Anglia Mainerius abbas hnjusmodi tas opitulante Deo suppetierit, sedimino nostro ma-
chartam secum detnlit, et archivis ecclesiae ad ser- nifesta posteris enarratio res gestas enodabit.
vandum porrexit. Tunc Matbildis regina, coraperto V. Seqitentid Recensionis donationum Uticensi cceno-
laudabili riimore de moiibus Uticensium, orationis hiij factamm. Nova Alfagiensis cella UticensiOus
gratia Iticum venit; et a fiatribns honoiilice sus- monachii datur. Historix carix.
cepla, niarcum auri super aram obtulit, seque cum Nunc ad disserendas res Sancto Ebrulfo datas re-
filia sua Constantiu precibus fratrnm commendavit, grediar.
eisque, dalis siimiitibus, lapideum tricorium, ubi Radulfus tiro, lilius Alberti de Crevento, dura
46i HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — I.IR. VI. 462
primitus arma mililaria gestare ccepit, contra Guit- \ tum annuit. poscenti Mainerio abbati decimam de
munduni monachum cum famulo suo Manlia venieu- Ulmeio, qu;e, ut dictuiu est, in jus Ecclesise ces-
lem iu valle Guidonis insurrexit, dejectoque mona- serat.
cho, caballos abduxit. Monachus vero pedes Pa- Nou multo post, pr«fatus Albertus defuuctus est,
ceium expetiit. Albertum mo?rens ut erga filium sibi et coipus ejusdem Uticum delatura est. Ha?redes
suffragaretur rogavit. Cui pra^fatus miles proterve vero decimam, quam dcderat .Sancto Ebrulfo, con-
respondit, ct dc reddendis eqais omne subsidium cesserunt, Guido scilicet gener ejus, Ebrardi de
mox denegavit. Hoc videns Alberada uxor ejus ccepit Rui fllius, et Radulfus de Cunella, aliique, qui
plorare, manus torquere, capillos trahere, atque usque in hodiernum diem successerunt; eamque
filium quasi mortuum jam tlere. Alta voce veiut Uticenses monachi sub tribus cpiscopis, Goisfredo,
amens clamabat, et cuni multis fletibus ejulans, Ivone et Goisfredo, per annos ferme lx, opitulante
dicebat : » Fili rai lladulfe, qualem ccepisti non Deo, quiete possederunt.
militiam, sed dementiam exercere? Detestabilibus Nunc qualiter et quo tempore Alfagiensis cella sit
pa>dagogis prave, proh dolor! agitaris, quorum lein comitatu Talogii constructa, et Guillelmi regis
thiferis sophismatibus insulse nuuc seducerii, et in atque Joannis archiepiscopi tempore Uticensibus
barathrum perditionis miserabilitertraheris. Oquam B subacta, placet scripto posteris intimare, et char-
triste mihi nuntium misisti, quamque acerbum mihi tara donationis atque confirmationis, qnse tempore
mcerorem peperisti! Pecepte juvenis, quid tibi di- Ilenrici regis sancita est, huic opcri coaptare.
cam?Nequiterinjuriando inermemfauiulumChristi, Quia mortalis vita quotidie labitur, et mortalis
mortiferam tibi dejectionem promeruisti. Fili nii homo irreciiperabiliter perdit mundanos honores,
Radulfe, quid debacchando fecisli, qni primordia quos cum summo labore adipiscitur, debet quisque
ture militia? contra Omnipotentem exercuisti? Novi prseceptis Dei, dum vivit et potest, fldeliter obtem-
certissime quod breve gaudium et longam tristi- perare, ut, contemptis labilibus, per Dei gratiam
tiam habitura sum pro tuo facinore. Nonne omnes aeterna possit impetrare. Haec diligenter conside-
doctores pariter consonant et una voce passim prse- rans, quidam generosus in Normannia miles, nomiue
dicant quod Allissimus in sanctis suis habilat, et Gulbertus, Richardi de Huglevilla filius, instinctu
cum eis laeta vel adversa pie tolerat? Succurre, Beatricis conjugis suae, decrevit in patrimonio suo
pater insanienti Qlio, et omni elabora studio ut apud Alfagium raonachos constituere, quorum pre-
ablati cornipedes lugubri reddantur monacho, ne cibus meritisque juvaretur in extremo examine. Et
unicus fiiius tuus pro tanto scelere statim tradatur qnia Drogo nepos suus ssecularem militiam nuper
daemonio. » ^ reliquerat, et apud Uticum monachatum assumpse-
Sic prudenti matrona pro salute fllii supplicante, rat, .Mainerium abbatem et Ebrulfianos mouachos
nionachumqne desolatum fideliter mulcere sata- vehementer adamavit, eisque ecclesiam S. Mariae de
gente, Albertus cum omni familia sua commotus Alfagio cum omnibus praebendis suis dedit, tali pacto
contremuit, mulam suam monacho tradidit, armi- ut sex monachi pro sex canonicis, qui tunc ibidem
gerosque suos cum illo Breliervallum destmavit, deserviebant, eonstituerentur, et canonicis quolibel
flliumque suum, ut ei sine mora quaeque ablata modo, vel emendatioris vitse pio conatu, mundum
fuerant redderel, terribili adjuratione obtestatus, relinquentibus, praebendas eorum nanciscerentur.
constrinxit. Guitraundus itaque, receptis equis, Pa- Dedit etiam preefatus heros eisdem monachis totam
ceium remeavit, Alberto et uxori ejus gratias egit, a villam de Parco, cum ecclesia et tota decima ejus-
quo uterque veniam pro commisso reatu postolans dem villa', ita liberam et ab omni molesta consuetu-
impetravit. Praefata nempe mulier Hugonis Bajo- dine absolutam, sicut ipse hactenus tenuerat eam.
censis episcopi filia fuit, et inter affines pro modulo Homines de Parco omnino absolvit ut nullam sibi
suo multa houestate viguit. coactitiani exhibeant servitutem, nec eant nisi in
Eodem anno, prsefatus tiro segrotavit, factique suiri geueralem pnncipis Normanniffi expeditionem. In
poioitens, ab Lticensibus veniam petiit, se et omnia molendino de Alfagio dedit pro decima duos modios
sua Sancto Ebruifo devovit. Quo defnncto, paler tritici singuHs annis, et in alio niolendino super
mcereus corpus ejus Uticum devehi facit, et medie- Sedam dimidium modium cujuslibet segetis. Con-
tatem decimie de Ulmeio, totani liberam, sicut eam cessit etiam ut monachi de lignis silvs suse, qua;
ipse tenuerat, Sancto Ebrulfo concessit. Aliara nempe Harulsart dicitur, ad fomitem ignis duas sagmas
medietatem decimse de eo raonachi Columbenses asini quotidie acciperent. Praefatus miles duas qua-
lali tenebant pacto ut omnes episcopalcs consuetu- drigatas vini de principe Normannorum in feudo
dines et omnes exactorias servitutes persolverent tenebat singulis aimis; ex quibus unum modium ad
pro illo. Ha?c itaque douatio facta est Lticensibus celebrandas missas perenniter concessit monachis.
anno Incarnationis Dominicse 1070, terapore Phi- Duas nimirum dedit ecclesias cum tota decima et
lippi regis Francorum, ct Goisfredus Carnotensis terra, qu* ad easdem pertiuebant, unam scilicet de
episcopi, nepotis scilicet Rainaldi, Parisiensis epi- Parco, qua-, in honore sancta? Dei genitricis Maria'
scopi. Radulfus aulera cognomento MaUis Vicinus, construcla erat, aliamque de Belnaio, qua» in lionore
qui capitalis dominus erat, gratanler apud .Medau- sancti Petri apostolorum principis condita erat
ORDERICl VITALIS <C4
463
solidos de censn suo, Kalendas Oclobris, mona-
Quas, iiuia prabendw Alfagiensis ecclesiffi erant. ^ i.x
tunc possidebant. Radulfus enini chis, ut inde ccram ct olcum ad luminaria ecclesia^
duo canonici
thus per tolum anuum emant, singulis annis
de Parco dcserviebat, queni post aliquod
ecclesia; et
donationem super altare Sancta; Ma-
tcmpus de Anglia rcdountem marina tempestas in- concessit, et
volvit, ct, fracla navi, cum omnibus sociis lluctus ri;c cum marito suo posuit. Testes harum donatio-
absorbuil. GuaUerius autcni ecclcsiam de Beluaio nuni suntAdam ol Guillclmus iilii Tedfredi, Oshcr-
lenebat, qui postniodum nionachus Sancti Ebrulli uus Bullo et Eustachius de Torceio, Rodhertus dc
factus esl. Cropus et Rodbertus filius Godmundi, Joannes Ca-

cum conjuge sua Beatrice, tus, et mulli alii. Post aliquot annos idem Gualte-
Hkc omnia Gulberlus,
salule contulil, rius et Avicia uxor ojus, in amorc Dei proficientes,
libenter Ecclesiie Dei pro ajterna
hominesquc suos el amicos, ut eleemosynam suam a Rogerio abhate Sancti EhruUi xn monachos expe-
tierunt, eisque ad viclum necessarium molendiuuiu
augnienlaront, multolies benigniter obsecravit. Goi-
de Parco, quod reddchat xi modios, et v acras tcrr;o
sfredus igilur, miles ejus, ecclesiani Sancti Dionysii
ad lluglovillam, ol trcs hospites, iu anno xv solidos
cum tota docima Sancla; Mari» dcdil, partesque
qnas de eo tres milites, Osbernus Capes,
deciniffi,
habontes, ac ad villam quoe Centnm-Acras dicitur.
et duo filii Aszonis, Bernardus ct Radulfus

tene- B ecclesiam Sanclffi Trinitatis cum tota decima dodo
bant, hortatibus et niunorihus datis, Ecclesia; Dei runt.
recuperavil. Ipse quoque terram et villanos, et om- omnia, qua? a Gulherto et ah hoininibusejus
Hffic
nes consuotudines de ipsis villanis in Vico Silvatico data Uticensihus retuli, Guillelmus rex Angloruni,
concessit. Rodbertus, miles de Huglevilla, ecclesiam et Joannes atque Guillelmus Rothoinagenses archi-
episcopi concessione sua conlirmaverunt. Deinde
Sancti Alhini cuiu tota decima luonachis concessit,
et inde ex eorum charitate xvi libras Rodomensium quidquid Guallerius, Gulberti filius, eleemosyna;
patris addidit, Rodhertus II, dux Normannorum,
babuit. Bernardus, Goisfredi de Novo-Mercato lilius,
ecclesiam de Speinis et totam terram ad ipsam per- monachis Sancti Ebrulli concessit, et nundinas etiam
tinentem cnm tota decima, quam Ebrardus presby- ad Parcum in Nativitate Sancta; Mariae ipsis erigere
Mari» dedit, ot pro mutuatione permisit, ct per seniorem Gualterium, cognomento
ler tenebat, Snncla"
ecclesiarum de Burchella et de Bruneshopa, xx so- Gifardum, omnino inlordixit ne ullus aliquam con-
lidos de censu Neoburife ad festivitatem Sancli sueLudinem seu privilegium absque monachorum
Michaelis concessit. Baldricus, filius Nicolai, ad voluntatc in ipsis haberel. Fratres quoque ejus.
Deppamdeditunumburgensem,etRadulfus,Anse-pGuillelmus Rufus et Henricus, reges Anglorum
rede filius, ad Hotot dedit unum hospitem atque Goisfredus archiepiscopus, omnia qua; pra--
scripta sunt, Uticensibus monachis concesserunt,
Anno itaque Incarnationis Domini 1079, indictione
Magni, regis Anglo- qui jam per multos annos eadem in pace possede-
11, anno scilicct xiv Guillelmi
Noimannorum, prajfatus Gulbertus el runt. Canonici quippe monachis cesserunt quia

rum et ducis
rerum donatio- virtutes eoruni, quos assequi nequibant, in omni-
Beatrix uxor ejus suprascriptarum
nem supcr altare Sancta; Mariae posueruiit, et hi bus excellere viderunt. Guinimarus enim et Bene-
sunt testes qui prffsentes adfuerunt Gislebcrtus :

dictus, atque Joannes, filius ipsius, monachis pluri-
et Radulfus, Guallerius et Joannes, quatuor cano- bus annis comitati sunt, morbisque tandem ingra-
Bernardus de Novo-Mercato vescenlihus, decesserunt. Gislebertus autem, qui
nici ejusdeni Ecclesiee;
Osbornus Capes sociis omnibus sapientior eminebat, el Gualterius
el Goisfredns de Sancto-Dionysio,
et Oshernus Bullo, Eustachius de Carquita et Eusta- monachatum sponte subierunt, et eroendationem

chius de Torceio, Rodbertus de Huglevilla et Roge- jam senio fracti migraverunt.
vita; pollicentes,
rius de Parco, et alii multi. Nunc de generositate Alfagensiuin heroum, et

Denique Gulberto xviii Kal. Septembris defuncto, moribus eorum libet parumper adnotare. Gulbertus,
et a luonachis, quos n fundo suo constituerat, D cognomento Advocatus de Sancto Gualerico, iiliam
honorabihter ."cpulto, Gualtorius lilius ejus pater- Richardi ducis uxorem duxil; ex qua Bernardum,
patrein Gualterii de Sancto-Gualerico, et Richardum
num honorem obtinuit, et omnia, quffi pater suus
hominesque ejus Sanctse Maria; dederant, concessit. de Htiglevilla genuit. Richardus autem duci Nor-
Iterum, temporc Rodberti ducis Normannorum, manni», avunculo videlicet suo, diu militavit, cujus
poslquam Aviciam, llohranni de Salchevilla Tiliam, dono nohilem Adam, Herluini senis de Huglevilla
uxorem duxit, ipsius instinctu, palris et matris reliclam, ctim toto patrimonio ejus accepit. Multa
siquidem dux dedil, et multo majora promisit,
eleemosynam concessione sua confirmavit. Decimam illi
et promissa liheraliler complesset, si

humililer illi
quoque tolonei de Alfagio addidit, et sex burgenses,
famnlaiido placuisset. Hic super Sedam, in vico,
omnesqiie constiotudines eorum concessit, eosque
sic absolvit ut sibi nil ab eis exigat, nisi qui olim Isnollivilla vocabalur, burgum conslituit,
penitus
et pro imminenti monte allis fagis obsito Alfagium
gcncralo eomitis Normannia» servitium. Totam vero
aquam suam ad piscationem annuit, prout mona- nuncupavil. Leges etiam Cormeliensium colonis in-
probitale et ingenti liberalitate viguit,
tulil. Militari
chis libuerit.
unde hostihus formidabilis et fidus aniicis exstilit.
Prmter ha>c, Avicia uxor ejus, amore Dei fervens,
465 IIISTORIA ECCLESIASTICA. PARS II. — LIB. VI. 406
Erat euira pru-

Tempore Guillelmi juvenis, fllii Rodberli ducis, ^ pravitate aliquatenus retralii cojpit.
dum Guillelmus de Archis contra ducem rebellavit, dens et faeunda, et a puerilibus annis Deo dcvota,
et pene omnium Talogiensium parilis defectus no- multisque pro posse suo bonis operibus dedita.
tbiim principem deseruit, solus Richardus contra Haec tres fratres habebat preeclaros milites, Jorda-
rebelles in castello suo secus ecclesiam Sancti-AI- num etGuillelmum atque Rodbertum. Quorum auxi-
bini perstitit, etpro fidelitate ducis contra discursus lio sororius eoruni in dolosos persiiasores prjeva-
Archacensium provinciam circumjacentem defen- luit, et plura, quoe fraudulentis subreptionibus
sare curavit. Adjutores autem ejus in illo confliclu nequidquam distraxerat ac perdiderat recuperavit.
Goi>fredus gener ejus, et Hugo de Morio-.Monle, Prsefata mulier viro suo filios el fllias numero xii
Turchetilli de Novo-.Mercato filii, fuerunt; ex qui- peperit, quorum majorem parteni inimatura mors
bus Hugonem cum omnibus suis Archacenses apud in infantia mox absorbuit. Deinde ipsa, completis
Morium-Montem repente circumdederunt seseque , cum viro suo sv annis, yiii Kal. Februarii (93) de-
viriliter defendentem interemerunt. Porro Goisfre- functa est, et in claustro monachorum, quos valde
dus ex Adda, Richardi filia, Bernardum et Drogo- dilexerat, ad ostium basilicae sepulta est. Arcum vero
nem genuit, quibus varius eventus exstitit. Drogo lapideum super ipsam Guarinus prior construi fecit,
enim, relictamilitia, apud Uticum religiose vixit, B et Vitalis Aughgena epitaphiura hujusmodi edidit
et in monachatu litteras didicit, et per sacrorum

Nobilis Aviciw corpus jacel hic; sine pne
gradus ordinum usque ad sacerdotium ascendit. Chrisius ei lulam concedat in sethere vilam!
Bernardus autem usque ad senium militiae inbaesit, Cui probii, dum vixit, cum laude frequens inhiavit,
et sub tribus AnglifE regibus strenue militavit. De- Ac studuit jugi conatu jura lucrari.
Pulchra fuit valde, facunda salis, sapiensque.
nique tempore Guillelmi Rufl, contra Resen, Gual- Cullibus assidue divis satagebat adesse.
lorum regem, pugnavil; quo perempto, Bracha- Quotidie missas audire studebat el horas.
niaucum castellum condidit, regnumque Britonuni, Vivere sponlc sua sic cirpit honcsta puella.
Denique Guallerio ijcneroso nuptu marilo,
cujus caput Talgard vocatur, multis annis possedit. Cum quo quindenis vixit feliciler annis,
Ecclesiam quoque in honore Sancti Joannis evange- Edidit optatam prolcm numero duodenam.
listoe in oppido suo construxit, ibique monachos Moribus egregiis specialiler hxc hera fulsit;
Ecclesise culturn satagens extollere multum,
conslituit, et oranium eis rerum suarum decimas Conlulit ornatus proprios, allaris in usus.
donavit. Presbyteros, monachos, viduas, legros et egenos
Gulbertus autem, Richardi iilius, Beatricem, Semper honoraril, mulloque juvamine fovit.
Casta fuit tanlum, quod nultus eam nebulonum
filiam Christiani de Valencenis illustris tribuni,
C Infamare palam notis prsesumere unquam.
uxorem duxit, qua? viro suo Gualterium et Ilugonem Jn Februo lucem, qua Petrus pontilicalem
atque Beatricem peperit. Pra;fatus heros, consan- Conscetidit cathedram, nece ma'stam scnsit et alrum.
Pro laiitai casu dominse flent Alfaienses;
guineus ducis, semper ei fldelis fuit, et cnm illo
Asl animse Deus Avicise det gaudia vitse ! Amen.
praecipua, cffitibus suis stipatus, in bello Anglico
discrimina pertulit. Verum, postquam regnum pa- Gualterius autem post humationem conjugis fere
catum est, et Guillelmus regnavit, Gulbertus, rege tribus annis vixit, et diutino langore cruciatus, mo-
multas in Anglia possessiones oflêrente, Neustriam nachi cucullam induit, et paulo post, data confes-
repetiit, legitimaque simplicitate poUens, de rapina sione, perceptaque poenitenlia, vi Kal. Junii obiit.
quidquam possidere noluit. Suis contentus, aliena Porro corpus ejusdem Hildegarius prior ad pedes
respuit, filiumque suum Hugonem ecclesiasticse praefatK conjugis suae turaulavit, et Vitalis hujus-
disciplinae , sub magisterio Mainerii abbatis , in modi naenias super illo prompsit :
Ulicensi monasterio devotus obtulit. Cum religiosa

Alfaiensis herus Gualterius hic requiescit;
conjuge, quse Mathildis reginae consobrina erat,
In requie vera locus illi perpetuo sil!
diu vixit, et eleemosj-nis ac orationibus, 'aliisque Viginti seplem soles jain Maius habebat.
Unem ^'"" '"" ''"^ '" """'f'^'" d« carcere migrat
bonis operibus usque ad laudabiliter studuit. D f«"'<'«
Quem longus langor cruciaverat, ipse reatus
Venerabilisautem Beatrix post 'obitum viri sui tri-
Confessus proprios, per te sit, Christe, solutus ! Amen.
bus annis supervixit, et in sanAa confessione ii No-
nas Januarii obiit. Defuncto Gualterio, quatuor pupilli desolati re-
Gualterius vero puer elegans, sed parura sapiens manserunt, Richardus et Jordauus, Gualterius et
fuit, et ob hoc Godmundo aliisque dolosis tutoribus Helias ; quos Henricus rex in sua tutela suscepit,
ultro subjacuit. Societatera nebulonum farailiariter et Alfagiense jus Rodberto vicecomiti duobus annis
sibi ascivit; quorum uefaria persuasione paternum regendum prsecepit. Porro Jordanus de Salcavilla,
honorem insipienter dilapidavit, et monachos ac servitiis et muueribus -•egi ablatis, lotum jus obti-
clericos, legitimosque colonos injuriis crebro illatis nuit, ipsosque nepotes suos alturus cum patrimouio
perturbavit. Tandem miles elfectus, pulchram et suo recuperavit, et quatuor annis honorilice con-
eloquentem Aviciam, Herbranni flliam , uxorem servavit el auxit. Interea Richardus duodennis puer
duxit; cujus consilio et sagaci conatu a pristina obiit, et in ecclesia Sancta; Dei genitricis Mariic
(93) Leg. Martii, i. e. die vicesima secunda Fobruani, ut videre est iu ipso epilapUio.
46- OHDERICl VITALIS 468
tumulatus quiescit. Jordanus deiude successit, fra-^teutat; quos blanditiis et terroribus nocte dieque
ter ejus, juvenis pulcher, bonisque pollens morihus. inipugnat, et omnia niundi deleclamenta, divilias-
In curia Ilenrici regis iuter coiEvos niilitavit; cui que vel honores ad hoc callide submiuistrat, iil
pra^falus rex prudentem el pulchram conjugeni no- animas solunimodo in barathrum porditionis secum
mine Julianani, Godescalchi liliani, dedit, quie cnm porlrahat. Abraham vero blaudieutis assentatioues
Adelide regina dc Lovennensi regione in Angham regis conlempsit, nec laudes nec munera quiElibet
vcnit. ab illo recipere dignum duxit, sed commilitonihus
VI. Meditalioncs. Yitn B. Patvis Ebrulfi. tantum suis partes suas, et quai ad esuni uecessa-
Huc usqne de rebiis S. Ebrulli diuLius locntns ria sumere permisit. Sic nimirum sancti
erant,
sum, qufE nostrum magna e.\ parte implent libellum. viri, dum in hac vita tempus militix suaj peragunl,
Inde mihi qua?so non indignentur lectores, si, bene- omnia mundana pro ccelcsti desiderio spcrnunt, nec
licii accepti memui-, recolo nostros benefactores. ullani mercedem pro sanctilatis suai remuneratione
Opto equidem fundatores et benevolos cooperalores appetunt. Yerum mundanos priucipes, qui fide Ca-
eorum scripto conimendare tenaci memoriaj poste- tholica et £Eternorum desiderio bonorum eis comi-
rorum, ut (ilii Ecclesi» coram Deo in conspectii au- lantur, adinonent ut ecclesiis partes suas de patri-
gelorum mcmores sint eorum, quorum beneficiis in B uioniis et quicslibus suis donent, el egenos mundi-
hac mortali vita snstentantur, ad peragcndam ser- que contemptores suis beneficiis sustentenl; ut a
vilutem Conditoris uuiversorum. Hinc victor Ahra- Christo, qui se in pauperibus esse asserit, peren-
ham, postquam a csede quatuor regum remeavit, et nem gloriam sibi vindicenl. Multis approbari potesl
Loth nepotem suum cum concaptivis suis utriusque auctorilatibus et exemplis quod tantum sibi honii-
sexus et subslantia redu.vit, sociis snis ut partes ni>s retinent ad emolumenlum teterna? salutis, quan-
suas de spoliis Sodomorum acciperent prsecepit. tum in eleemosyna misericorditer distribuunt juxta
Per Abraham ,
qui Pater Excelsiis interpretatur, pra^ceptum Salvatoris. Nam ea qute pro delectatioue
perfecti viri designantur, qui contra malignos spiri- carnis prodige distrahunt, seu pro mundialis inani
tus et vitia carnis quotidie dimicant, muudum mun- spleiidore felicitalis inuliliter dilTundunt, sine duhio
dique principem superant, terrenos fastus et leno- velut aqua deflueus irremediabiliter transeunt. Alii
cinia carnis conculcant, ac veluti stercus repulant. vero, qui haeredibus suis ingentes gazas augent et
Per Loth a barbaris iu captivitatem ductum, sed reservant, proh dolor! augmentum malitia; mise-
vivaci virtnte spiritualis patiui nobiliter ereptum, riaique sibi raultoties accuraulant, natosque suos ad
qui liiictus vel declinatio interpretatur, carnalis multorum detrimenta solerler educant. Ipsi enim
p
aniraus seu bestialis populus signiflcatur, qui in furlis et rapacitatibus , multimodisque nequitiis
Sodomis, id est deleclabihbus tlagitiis, illaquea- summopere inserviunt, meritoque, malignitatis sua;
tur, et uexu peccati vinctus, a Deo declinans, diguis ultionibus muletati, depereunt. Sic nempe Ut
a malignis spiritibus captivatur. Per socios Abrahaj, ut nec cojlo, nec terra digni judiceutur, el amplos
qui pugnasse leguntur, fideles laici juro intelligun- honores ingrati successores adipiscantur, et ante-
tur, qui jussu ejus portionem exuviarum sibi sump- cessores, qui pravis hceredibus nimias opes precura-
sisse referuntur. Sic enim in libro Geneseus scrip- verint, a multis maledicantur.
tum esl : Diiit rex Sodomorum ad Abraham Da : Providi sophistae de mammona iniquitatis amicos
mihi animas; cxtcra tollc tibi. Qui respondit ei : Non sibi faciunt, qui, dum carnalia eorum ad pra?seutis
accipiam quidquam ex omidbus quse tua sunt, excep- vita; sustentationem percipiunt, meritis et ora-
tis his quse comederunt juvenes, et purtibus virorum tionibus spiritualia benefactoribus suis in eeternum
qui venerunt mccum : Aner, Escol, et Mambrc ; isti rcpendant. Bajoccnsis Ebrulfus summopere sibi per-
accipiant partes suas ! (Gen., xiv, 21-24.) Plerique quisivit debitores hujuscemodi; de cujus jam rebus
laicorum mansuelis et niodestis moribus adornan- in piffisenti opusculo plurima retuli. Amodo de ipso
tur, lide et bona voluutato perfectis Christi bellato- J) palro ordiar, et ejus gesta, sicut a pristis scripLo
ribus adjunguntur, eisque in deemoues viriliter pug- seu relatione traduntur, breviter prosequar, et vi-
nantibus benigniter congratnlantur. Fragile tamen tam ejus ad refectionem legentium hic ita iuserere
sfficulum non relinquunt, omniuo mundana deserere nitar.
nolunt, sod legali conjugio deserviunt, legis traus- Venerabilis igitur Pater Ebrulfus, admodum no-
gressionibus Deum in multis oflendunt, eleemosynis bili ortus prosapia, Bajucasime urbis oriundus ex-
tamen peccata sua,secundum Danielis consilium, stitit. Quem parentes, nimia educantes cura, catho-
rcdimiint. Isti nimirum partes suas de manubiis licrc fidei magisterio tradiderunt. Qui mira veloci-
hostium accipiunt, dum de terrenis possessiunibus tate divina et humana diligenter percurrens studia,
Deo servientiuni monasteria construunt, et de ini- etiam adhuc puer ipsos magistros dicitur pra;ces-
quo mammona pauperum etinfirmorumxenodochia sisse doclrina. Coilestis euim gratia, qua' sibi eum
pie constiluunt, ct de substanliis suis oraloribus religiouis doctorum futurum praeviderat, in omnibus
co^fi victuin et vestilum porrigunt. Porro rox So- efflcacissime docilem reddiderat. Neque ex insolen-
doinoruni, triumphauli .\braliani adulans, diabolum tia ut mos cst hujus tetatis, superbc aliquid agendo,
liyurat, qui niillc arlibus uuceuJi sauctos quulidic tanta indolis diguitalcm inficiebal. Vullii siquidem
469 HISTORI.V ECCLESIASTICA. PARS II. — LIB. VI. 470
spectabilis et afiatu dulcis, nuUi levitate aliqua esi-

^ confugit ,
proprio noraine nobis non distinguit.
stebat gravis. Qui, sicut dictum est, nobilitatis lam- Unde quod de hoc seniorum narratione didici, dig-
pade clarus, immortalis Dei jam notus prcescientite, num duco futuris breviter enodare. Venerabilis
mox innotuit Clotharlo regi, filio Clodovei, qui pri- iMartinus, Vertavensis abbas, abbatiam construxe-
mus e.^ regibus Francorum Christianus factus est, rat in quem Duos-Gemellos ab antiquitate
loco,
et a beato Remigio, Reniorum archiepiscopo, cum geminorum,quam

vulgus vocitat, pro resuscitatione
Iribus nobilium millibus baptizatus est. Qui com- ibidem factam vetustas niemorat. Nam geminam
periensquis, velcujusnobiHtatusesset, illico prsesen- prolem potentis heri mors immatura sine baptis-
tari sibi eum jubet, condignum fore dijudicans mate rapuerat unde nimius dolor utrosque paren-
;
ut queni menlis nitor extulerat, regalibus ministe- tes invaserat. Martinus autem, ab Anglia reversus,
riis deserviret. Per humilitatis autem officiura tan- amicos lugentes invenit, consolationem e coelo quse-
tam ei supernus imperator contulit gratiam apud sivit, meritis et precibus gerainos vit« reddidit,
terrenum, quatenus, Cceteris prajlatus, in palatio eosque in patrimonio eorumdem monachos Deo
maximum obtineret locum. Oratoris quippe facun- dicavit. Antiquum ab eventu eidem vico nomen
dia praeditus, ad agendas causas inter aulicos resi- usque hodie perseverat, et ingens congeries lapi-
debat doctissimos. Ita tamen seecularibus intende- d dimi in fuudamentis a;dificiorum et ruinis mace-
bat negotiis, ut nunquam relaxaret animum ab riarum evidjns testimonium dat quod magna; dig-
aspectu internae dilectionis. nitatis homiuum habitatio Bajocensem pagum illu-
Sed cum opportuna spes propagandc-e sobolis ha- straverit. Ebrulfus, adhuc divitiis et honoribus
berelur in domo patris, crebra et honesta amico- potens laicns, praifati, ut dicunt, coenobii construc-
rum conipulsus persuasione, condignam natalibus tionis astitit cooperatur idoneus. Incipientes enim
uxorem instituit ducere. Quam gratia posteritatis consilio adjuvit, htesitantes corroboravit, opibus et
suscipiens, non carnis voluptate, divina praecepta fundis, multisque modis res nuper incoeptas aug-
exsequendo devote, solerti eadem crebro secum mentavit. Ad postremum omnibus nudatus, ibi se
volvebat meditatione. Fruebatur ilaque vir Deo ple- abdicavit, verusque Dei pauper monachile schema
nustemporalibus,cautacogitatione providens nedis- ibidem suscepit, et armis obedientioe Deo militavit,
pliceret conditori in acceptis rebus. Cumque locu- et intuentibus exemplo coruscavit.
pletatus nimis fieret, plus gaudebat bono opere Verum, cum ob sanctitatis gratiam ccepisset glo-
quam bona possessione. Priscorum Patrum gesta, riosus confessor Ebrulfus a fratribus honorari, ca-
quffi per multos codices legerat, qualiter in sese
p sum elationis metuens incurrere, accitis secum tri-
transferret, summo studio elaborabat. Insistens au- bus mouachis, quos sibi farailiari collocutione con-
lem eleeraosynis, orationibus atque vigiliis, conju- junxerat, et ad id perfectionis certamen promp-
geni quam duxerat ad idem sanctilatis opus evoca- tiores cognoverat, utpote solius Dei contemplationi
bat ;
quatenus per virura fidelem, etsi fidelis, ac- voleus incurabere, summa cum velocitate studuit
cresceret devotio mulieris. Sicque degens adhuc eremum expetere. pagum,
Qui, per Oxiraenseni
sub laicali habitu vitam instiluerat, ut nihil ab his in locum qui Montis-Fortis dicitur, venerunt, ibique,
discrepare videretur, quos imperium regulare coer- quia locus amoenus silvis et fontibus abundabat,
cebat. hospitati sunt, et aliquandiu solitariara vitam du-
Cum ergo beatissimus vir quadam propria lege, centes, sancte vixerunt. Sed, quia duo castella,
laudabiliter viveret, et Dominicis pra?ceptis arden- Oximis, Guaceiumque in vicinio erant, ubi plures
ler inserviret, contigit ut Dominum in Evangelio acluri forenses causas veniebant, servi Dei adven-
suis priecipientem audiret : qui vult venire post me tantium multitudine raolestias plerumque perfere-
iibneget semelipsum, et tollut crucem suam, et sequa- bant. Prajfata nenipe oppida temporibus Ca^saris
tur me (Luc., ix, 23). Iliud eliam ad cumulum per- fuisse, eique leguntur fortiter restitisse ; ibique
fectionis vir Dei altfe memoria; condiderat, quodj) per multa stecula principum sedes permansisse.
ipsa comtemptoribus mundi poUicetur Veritas : Inde frequentia procerum atque mediocrium, qui-
Amen dico vobis quod vos, qui propter me reliquistis bus antea nobilis heros in saeculi fastigio notus
omniu centuplum accipietis, et vitum selernarii possi- fuerat, jam speciali theori» ferventer iuhterentem
debitis [Matth., xix, 29). Veridicis igitur accensus visitabat, et multiplici colloquio de causis utilibus
promissis , quod antea cum discretione fecerat ,
prolalo, CGilestia meditautem inquietabat. lllum
facta distractione rerum, quidquid habere potuit, igitur venerabilis viri locum deseruerunt, ibique
pauperibus erogat. Gonjugcm, quam ul patris no- posteri basilicam, qute adhuc perdurat, in honore
men haberet acceperat, sacro velimine consccrans, S. Ebrulfi condiderunt.
ccelesti sponso condonavit. Ipse, taoquam elapsus a Deinde silvam ingressi sunt amatores eremi,
uaufragio, ad monasteriura festinavit, et factus mo- quam Uticum protestantur incola;. Quce silva den-
oachus, mansit ibi in omni huinilitate serviens Deo sitate arborum horribilis, crebris latronum fre-
per aliquod tempus ; excrescebalque in eo magis quentata discursibus, habitationem prffistabat im-
atque magis sauctae conversationis atrectus. manibus feris. Cumque mlrepidis gressibus vas-
Helalor vilte monastcriura, ad quud praifatus vjr tissima loca sulituUiuis peragrarcut, uou iuvenieu-
;
est ubi conveniens suae devotioni hospitium collo- A mmque Deus, ul ait propheta, in quacunque die pec-
carent, bealus Ebrulfus, puraj conscientiae spirilu cator convcrsHS fuerit, qusecwique operatus cst mala
iuardescens, oravit ad Dominum, dicens : » Domine obtivioni tradit {Ezech., xviii, 21).Neergo desperes,
Jesu Christe, qui populo tuo Israel gradienti per fraler, de bonitate Dei propter immanitatem scele-
dcsertum, te ductorem (idelissimum in columna nurum;sedadmonitionemPsalraographi sequens : Di-
bis el ignis exhibuisti, dignare propitius nobis vo- vcrte a malo, et fac bonum {Psul. xxxni, tri), pro
lentibus .tCgyptiacae servitutis damnatiouem ellu- certo intelligens quia oculi Domini super justos, et
gere, locum liberlatis et nostrae fragilitati oppor- aures ejus ad preces eorum. Sed el illud uolumus te
tunum clementer ostendere 1 » Mox vero completa ignorare, quod idem propheta personal coatinuo
oralione, appariiil fideli vn-o angelus Domini, ad- terribili rclalione : Vultus autem Domini super fa-
veniens quod poposcerat indicare. Quem sequcnles cicntes mala, ut perdat de tcrra tnemoriam eorum
prsevium, pervenerunt ad fontes habilissimos ad Quod si diviuae pietatis intuitus priesens
{ibid., 17).
potandum; qui pauhilum dirivati coUigebanlur in eorum preces exaudiat, patet procul
adest justis, ut
magnum stagnuni. Ibi genua flectentes, monstra- dubio quia divertitur ab injustis, ut eorum quando-
tori Deo imniensas referunt laudes, qui nunquam que impudentiam potenter puniat. >< Tunc ille, in his
servos suos spernit spcrantes in se. Celebrata au- B sermonibussuperna conipunctus gratia, reversus est
tem gratiarum actione, nomen Domini invocantes, ad propria. Mane autem facto, renuntiatis omnibus
pro quantilate habitantium de virgultis et frondi- quai habebat, deportans secum tres tantum sub-
bus construxere tugurium. Quod claustro parvulo cinericios panes et favum melhs, citato calle repe-
ejusdem materiee circumcingeutes, manserunt ibi, davit ad servos Dei, et procidens ante pedes S.
optatae quietis refugium consecuti. Quorum servitus EbruKi, prolulit eulogias benedictionis ; moxque
quantum Hbera, tuntum Deo comprobatur exsli- sancto aftlatus Spirilu, eraendatiorem vitam polli-
lisse grata. Omnem quippe mundi strepitum concitus, ibidem monachilem adeptus esl professiotiem
culcantes pedibus, soUs inhaerebant coelestibus prinius. Queni iraitantes multi ejusdem silva; latro-
et qui cuncta conterapserant, praeler Deum nihil nes, per admonitionem beati viri aul fiebant mo-
habebant. Lnde bene cum Psaimographo cantare nachi, aut deserentes latrocinia efficiebantur cul-
meruerunt : Porlio mea, Domine, dixi, custodire le- tores agri. Ex vicinis etiam locis, faraa divulgante
gem tuam {Psal. cxvm, S7). Summi namque Dei beati viri nomen et meritum, nonnulli veniebant
obsequentes legi, eum solum parlera conabantur ad eum, desiderantes ejus contemplari angelicam
adipisci. /> faciem et jucundissimum audire serraonem. Cumque
Dum ergo tota vigilantia interioris hominis pro- ei adrainistrarent quse corpori eraut necessaria, re-
fectum acquirerent, neque eos aut loci asperitas, fecti spiritualibus cum alacritate mentis remeabant
aut bestiarum feritas a proposito deterreret, factum ad sua. Quidam autem ex ipsis , ut raerueruut
est ul quidam latronum, qui silvam incolebant, perfrui ejus colloquio, deprecabantur ascribi lam
ad eos diverteret. Et admirans eorum constantiara, spirituali collegio, jamque propter frequenliara ve-
et in Christi servitio perseverantiam, ait : « mo- nientium praedicta silva solitudinis amiserat voca-
nachi, quse causa turbationis vos has partes coegit bulum.
adire ? quomodo pra;sumpsistis in tanta hospi-
Vel VII. Sequentia vitae B. Ebrulfi.
tari soliludine? Non optimum locum invenistis. An Accrescente itaque numero fratrum ,
accres-
nescitis quia hic est locus latronum, et non eremi- cebat et in beato Ebrulfo gratia virtutum. Paticntiaj
tarum? Hujus nemoris incolae rapina vivunt, pro- quippe singularis, abstinentiBe erat pra^dicabilis,
prioque viveutes labore, consortes pati nolunt. ereber in oratione, hilaris in exhortatione. Pros-
Non diu tuti hic esse poteslis. Preeterea arva inculta peritate nesciebat extolli, adversitate non poterat
et infructuosa, vestroque labori invenistis ingrata.» frangi. Quod ei deferebatur a populo fideli, pau-
Ad hffic venerabilis Paler Ebrulfus, ut erat vir elo- D peribus qui ad eum conUuebant mandabat dis-
quens, singula propositionum exsecutus, respondit: tribui, dicens non oportere monachos aliqua de
« Vere, frater, non turbationis insolentia, sed cuncti- craslino sollicitudiue angi.
polentis Dei huc nos appulit prajscientia. Neque ex Quadam igitur die, deficieule copiapauis, pauper
uUa usurpationc ad hffic devenimus loca, sed potius ad januam veniens, eleemosynam poslulare ccepit.
Utliberiusdcflearauspeccatanostra.Etquianobiscum Qui cum denegantem se habere quod largiri possel
est Dominus, inejus tulelapositi non liraemus minas ministruni inclamarel, venerabilis Pater ait : « Fra-
hominum, cum ipse dixerit Nolite timere eos c/ui oc-
: ter, quare negligis clamorem pauperis? Da, qua;so,
cilunt corpus animx autem non habent quid faciant
; eleemosynam inopi. » At ille : c Non habeo, in-
(.Va(tt.,x,18i. Illudaulem quod proposuisti ultimum quit, Pater, nisidimidium panis quem reservo par-
de labore, noveris quia potens est Dominus servis vulis nostris. Nam Cfetera secundum jussum tuum
suis parare in deserto mcnsam refectiouis. Cujus erogavi. » Cui ille « Non debes hresitare, fih.
:
opulentia! particeps et ipse fieri potes, si pravitatem Num legisti Prophetam dicentem Beatus qui in- :
quam exerces deseris, el Deo, qui vivus et verus est, teUvjit super cgenum ct paupcrem ; in die mala li-
lc famulaturuin devotissiiac spoponderis, fili. Xostcr bei'abil cum Dominus? i^Psal. xl, 1). Nunquam sauo
473 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 11. — LIB. VI. 474
quod poscit usus liumanaj

desinet fidelis conditor pascere, pro quibus digua- ^ die nunquam defuit illis
tus est, affixus cruci, pretiosum sanguinem impen- fragilitatis.
dere. <> Sed cum paulatim, pio Domino praestante auxi-

lium, temporalibus bonis augmentari ccepissent,
His a venerando Patre auditis, ministerdimidium
famulorum duo sajvi latrones ex alia provincia, audicntes mul-
panis quem reservaverat parvulis, uni
tiplicari eorum substantiam , direxerunt gressum
tradidit, dicens : u Cito curre, et pauperi largire,
ad beati viri cellulam, et assurapto grege porcorum,
sed noli eum revocare. » Qui jussis obteraperans,
egenum uno
cum silvam egredi festinarent, reciprocato ilinere
tandiu cucuiTit, donec fere stadio a
ipsam eremum cceperunt circumire. Et non inve-
monasterio remolum reperit. Cui cum diceret :
nientes liberam exeundi poteslatem, obstupefacti

II-Accipe, Domine, eleemosynam quam tibi abbas
cur hoc contingeret, et jam errando fatigati, au-
mittit, » ille baculum, quem manu gestabat, in
dierunt signura, quo fratres acciti convenirent ad
terra detixit, Deoque gratias agens, ambabus mani-
orationis studium. Ad cujus sonitum nimio terrore
bus agapem suscepit. Cumque de humo baculum
perculsi sunt, et, relictis porcis, ad hominem Dei
abstraxisset, nec adhuc eleemosyna? portitor de
velociter accesserunt ; et confessi crimen quod
loco recessisset, subito fons niagnus, cuspidem ba-
culi secntus, erupit, qui usque in hodiernum diem
B egerant, facti sunt ei monachi.
Verum ad commendandam illustrera gloriam
ebulliens, ibidem tluit. In quo loco multje inrirmo-
magistri, non tacendum esse duximus, quod
illud
rum sanitates patrata^ sunt, et de longinquis re-
per quemdam discipulorum ejusdem honorificen-
gionibus febricitantes pro desiderio curationis illuc
tissimi viri exhibuit praecellens gratia septiformis
asciti sunt. Per visum etiam pluribus jussum est
Spiritus. Corvus namque, qui prope monasterium
ut pro salute nanciscenda Uticensem saltum qua;-
nidiUcaverat, ova furtive rapiebat, et per insertam
rerent, et de S. EbruUi fonte, qui manat illic, bi-
fenestram refectorium intrans, omnia turbabat,
berent. Plures igitur de Burgundia vel Aqiiitania,
nidoque suo quod tollere posset asportabat. Tunc
seu de aliis Gallianim regionibus exierunt, Uticura
unus ex fratribus, cujus hoc eral offlcium, siraplici-
cum surama difficultate quKsierunt, et vix, quia
ter orans inquit : « Doniine, vindica nos de adver-
tunc locus ille obscurus erat, uti desertus, inda-
sario qui auferl quod nobis donat tua miseratio. «
gantes, invenerunt. Taadem invento fonte cum
Nec morareperienmtvolucrem subarboremortuam,
hausissent, et inde cuni sancti norainis iuvocatione
qua sibi collocaverat nidum. Sic quidquid eis no-
fldeliter bibissent, seu caput vel alia membra la-
cere voluit, aut cito periit, aut poinitens raelioris
vissent, recepta sanilate gaudebant, Deoque gra- (^
propositi habitum recepit.
tias agentes, ad propria la^.ti redibant.
Igitur cum omnium inspector Deus gloriosum
flaec ibidem per multa saecula frequenter usque clcmenter aspiceret,
certamen Ebrulfi dilecti sui
ad lempora Henrici, regis Francorum, agebantur, roboravit, quatenus perse-
cor illius fidei soliditate
dum Danorum raro cultore Uti-
post devastationem
verans in opere, exeraplum fieret cateris regularis
censis pagus incolebatur. Tunc quidam pagensis,
disciplinae. Qni licet vehementer arderet adire re-
nomine Berengarius, ex paterna successione ilhid motioris deserti loca, et hominum declinare con-
rus suscepit; et, ne adventantes infirmi sata sua consilio deliberavit prse-
sortia, prudentiori tamen
devastarent fontem sepe circumclusit. Dolens
seus prodesse exercitui, cujus dux atqne magister
,
namque ruricola crebro irascebatur quod prata,

exstiterat propositi. Metuens videlicet, si se fun-
horli et aUa qufe in circuitu habebantur, ab extra- propter
damenti auctor subtraheret, opus aedificii
neis, qui causa salutis illuc contluebant, concul-
uovitatem aliquatenus vacillaret, prfecavebat ne,
cabantur. Ab eodem tempore miracula sanitatum
dum sibi locum quietis provideret, aliis detrimeu-
ibidem fieri cessaverunt, quandiu pra-fatus Beren-
tum foret. Persistit ergo princeps agonizantis exer-
gariuset h<eredesêjus Leteriusêt Guillelraus atque ^^.^ ^^ „,^1^^ puguans, et extra aciem
^ ^.^^^^ .^ .^
Gervasius praedium illud possederunt.
ut fortis ductor per incrementa virtutura sese pro-
Erogato itaque S. Ebrulfo pane pauperi, ecce ferendo sublimans. Cujus celeberriraa sanctitalis
ante solis occasum quidam clitellarius astitisse pro opinio plurimas percurrens provincias, ad ejusdem
foribus cellulse visus est, pane et vino sufficienter professionis luctamen felices et strenuas, Deumque
onustus. Qui vero eum adduxeraf, dicens se fenc- metuentespersonasillexerat.Tradebant autem beato
ratorem esse, ministrum advocavit. Cui tradens qufe viro domos, praedia, possessiones et familias, ro-
detulerat, ait : « Vade, frater, et da tuo abbati. »
gantes ut eis monasteria adificari prfeciperet, et
Quo dicto, velut iter accelerans, equum ascendit ordinem quem vellet vitaj solors pastor imponeret.
el festinus abscessit. Cumqne pater personam dato- Quorum petitionibus vir sanctus acquievit, et xv
ris requireret, responsum est ei quanta celeritate monasteria virorum seu mulierum regulariter in-
slituit, et singulis probatissimae vita> personas
discessisset. Inlellexit ergo hsec sibi a Deo delata prffi-
fuisse, et exhilaratus spiritu, gratias egit pietati fecit. Ipse autera proprio coenobio, quod prius iedi-
ejus immensffi, qui multiplicat misericordiam suam ficaverat pra^fuit, in quo jngiter in Dei servitio per-
servis suis, et reddit plura pro pautis. AJj illo vcro mausit, exhortaus fratrcs « ud altiora progredi, el
B
*"3 iillDEUlCI VITALIS 476

perlimoscere niultiforines insidias diaboli. » Fama \ tium iiegligentia, proli pudor! interierunt ;
qui
sunclitalis tanti l'alris pervenit ad aures principuni, sagacem spiritualium profunditalem Patrum libris
qui lcni|iorilius illis frena regni rexernnt Kranco- iusortam servare neglexerunt. Codicibus autem
rum, ijui iiupersubmissi fuerant leni jugo Cbristia- perditis, antiquorum res gestse obUvioni traditai
nornm. sunt; qu;e a modernis qu.ilibet arte recuperari non
Clotliarius enini
Senior annis quinquaginta ct possunt, quia veteruni monumenta cum mundo
uiio regnavil, niorionsque quatuor liiiis suis regnuni prwtereunte a memoria prmsentium deliciunt, quasi
in tetraicliias divisum reliquit. Caribertus itaque grando vel nix in undis cura rapido llumino irrc-
Porisius, Ililpericus Suessonis , Gunlrannns Au- meabiliter fluente dellunnt.
relianis, et Sigisberlus Mettis regni sedem sibi col- Nomina locorum, in quibus Patcr Kbrulfus xv
locavit. Sigisbertus autem, qui junior (iniuibus monasteria construxit, et vocabula patrum, quos
erat, primus omnium duxit u.\orem, filiam scilicel idem coenobialibus turmis vicarios Christi praefecit,
regis Galiciije, Brunichildem, quie peperit ei Chil- variis mutationibus rerum per ccr.r, annos abolita
debertumregem, ct lugundcm, Ilenniiiegeldi Guis- sunt, qua; sub mullis priiicipibus a Lothario Magno
sigothorum regis et martyris coiijiigem, et Bertani, et Childeberto contigernnt, qui usquo ad Philippum
Adelberti Canluariorum regis u.\orem, atqi'e Bo- et Luduvicum, ejus Uliura, in Galliis regnaverunt.
vam Deo sacratani virginem. Deinde post viii an- Quaidam tamen aunosi senes visa vel audita flUis
nos, fraude Chilperici fratris sni occisus est, et ure facuudo retulerunt, qua nihilominus et ipsi
Childebertns adhuc puer cuni Brunichilde matre tcnacis glulino mcmoria! retinuerunt, et seqiienli
sua regnum adeptus est. Quo fere xxv annis for- a;vo divulgaverunt. Digua ilaque relatu serentes
titer, ut in gestis ejus legitur, potitus est. Qui, fratribus suis insinuant, per qua; dura mortalium
postquam mnUos labores perpessus veneno periit, corda Creatoris ad amorem incitaut, iie pro abscon-
Theodeberto et Theoderico filiis suis duas tetrar- dito in terra talento cum torpenti servu damiiatio-
chias patris sui dimisit; cum quibus Lotharius nera incurrant. Igitur quae priscis a patribus jam-
Magnus, Ghilperici filius, fere xx annis inimicitias dudura puer didici auscultate, et mirabilem Deum
exercuit. Tandem Theodebertum regem bello per- in sanctis suis mecum magnificate.
emit, et vetulam Biunichildem ad caudas equorum Dum longe lateque fama beati Patris dilfundere-
indomitorum crudeliter ligari fecit, potentem retur Ebrulfi, ad regis Francis pervenit aures Chil-
ginam, cui quoudam Gregorius papa, nt in Gestis deberti. Qui nimio cupiens desiderio videre illum,
ponti/lcalibus et Registro declaratur, suppliciter fa-
^ cum uxore sua etaliquibus de familia sua, perrexit
vcrat, frustatim discerpsit. Sic nimirum, omnibus Uticum. Cumque prope monastcrium viri Dei per-
femulis de medio ablatis, monarohiam Francia', so- venisset, in locum scilicet ubi nunc basilica in ho-
lus obtinuit, moriensque Dagoberto filio suo, cu- nore beata; Dei genilricis , virginis Mariae con-
jus gesta Francis notissima sunt, reliquit. structa est, de equo reverenter descendit, ac ut
In illo tempore, dum isli Gallis principati sunt, omnes ad obviandum servo Dei houeste se praepa-
Komanum iniperium Juslinianus et .Instiims minor rarent, imperavit. Tunc clerici qui comitabantur
tenuerunt, Tiberius quoque et Mauritius, Phocas ei, vestimentis induti astilerunt, manus ad reli-
et Heraclius. Apostolicam vero sedem tunc rexe- quias atque cruces, quas super pallia posuerant,
runt Hormisda et Joannes, Felix et Bonifacins, miserunl, et eadem resumere voluerunt, sed nullo
Joannes et Agapitus, Silverius, Vigilius et Pelagius, modo movere potuerunt. Unde omnes, niraio moi-
Joannes et Benedictus, Pelagius et magnus doctor rore affecti, in terram se prostraverunt, et miseri-
Gregorius, Sabinianus et Bonifaeius, Deusdedit ct cordiam Domini suppliciter deprecati suut. Hegina
Bonifacius, in solemnitate Oranium Sanctorum fa- vero, sese voto coustringeus, ait < Si umnipotens :
mosus. In diebus illis Rothomagensem melropolim Deus dederit nobis potestatem ut sacra quiE hic
tenuerunt Flavius et Pra-lextatns, Melantms, Hil- ]) posuimus, sospites recipere possimus, in hoc loco
dulfus, celebrisque proles Benedicti Romanus. venerabilera ecclesiain in honore Genitricis ipsius
VIII. Sequeiitin. construi faciam. » His dictis, clerici inanus sacris
Uif.c de cbronicis rimatus sum, leclorique meo appusuerunt, sed nihil profecerunt. Tunc regina
satisfacere volens, breviter aduotavi, ut satis elu- cum lacrymis aiebat « Scio peccata
uimis moesla, :
ceat quibus temporibus octogenaria floruerit iii mea promereri ut servum Dei uon possim contem-
mundo vita sancli Patris Ebrulfi. Nunc ad quEedam plari. Attamen, si per intercessionem ipsius sancti
nitor enarranda regredi, qu» non scripto, sed se- creator omnium Deus nos respexerit, et sanctas
niorum didici relatione. In nimiis enim procellis, nubis reliquias auferre permiserit, altare marmo
quse tempore Danorum enormiter furuerunt, anli- reum ex propriis suniptibus praeparabo, et eidem
quorum scripta cura basilicis et ffidibus incendio faciam deferri beato. >> Cumque ab ore hoc protulis-
deperierunt; qua; fervida juniorum studia, quauivis set, omnes reliquice per se ipsas motte sunt, quas
iiisatiabiliter sitiant, recuperare nequeunt. Nounulla accipientes, obviam viro Dei cum gaudio processe-
vero, quoe per diligentiam priscorum mauibus bar- runl. Jam euim beatus vir, adunata fratrum turma,
barorum so)ertcr crepta sunt, damnabili subsequen- venjebat., et cum eo niulliludo populi ulriusque
477 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PAKS 11. — Lll>. VL 478
se.icus iii advealu regis tripudians properabat. Sus- \ veuisset, omnia signa coinobii per se ipsa sonare
ceptus itaque rex, per triduum ibideni demoratus cteperunt. Simihter de ecclesia Beatae Mariae signa
eit. Tertio autem die sub clrirographo xclx villas sonueruut, et de basilica S. Marliui, qui Elegans
B. Ebrulfo tradidit, ac ad suos inde Itetus lares re- dicebatur, ubi parochia conveniebat, in loco qui
meavit. Bercoteria vulgo uuucupalur.
Regina vero, voti sui raemor, in coUe, qui iuler Tunc diabolus animadvertens sanctum advenire,
rivum Carentons et silvam consistit, intemeratse assumpta humana effigie coepit fugere. Quod cer-
Dei genitrici Marise honorabilem ecclosiam construi nens vir beatus, ait ad filioluni suum « Videsne, :
fecit, et altare marmoreum, ut spoponderat, vene- frater, hominem illum currentem?» .\t ille : « Non
rabili viro transmisit, quod eodem
niultis aunis in video, domine. )> — « Ecce, inquit, diabolus in ho-
loco perduravit. Deiade, post mullorum annorum minis forma transfiguratus aufugit, limens ibidem
curricula, quidam homuncio partem ejusdem mar- amplius remorari. » Haec dicens, insequebatur Be-
moris ad alium locum transferre voluit sed casu ; liai fugientem. Qui cum in illum locum, qui nunc
illud per medium fregit. Quod factum, ut omnLbus ab iucolis Escalfou vocitatur, pervenisset, Salan
manifestarelur Deo displicuisse, non in longum ulterius fugiendi licentiam non habens, stetit. Bea-
passus est inultum remanere. Nam antequara annus B tus vero Ebrulfus audacter accessit, in furnum ar-
revolveretur, prajfatus homo vita privatur. dentem, qui coquendis panibus parabatur, illum
In basilica quam retuli reginam condidisse, duae projecit, et os clibani operculo ferreo, quod ibi forte
ara; sunt consecrataj, quarum una dicata est sanctae reperil, protiaus obstruxit. Locus idem exinde ab
et mdividuae Trinitati, altera vero intactae Virgiui eventu Escalfou vocatus esl. Hoc itaque mulieres,
Deigeuitrici. Fertur quod ibi fuerit ccenobiu.-n sanc- qriffi panes suos ad coqueudum detuleraut, ut vide-
timouialium, necnon cameterium monachorum et runt, obslupefactfe viro Dei dixerunl : < Quid facie-
sublimium virorum, quorum illuc cadavera bajula- mus, domine, de panibus nostris?» Quibus ille ait:
bantur ad sepeliendum, quia in valle palustris hu- <<Poteus est Deus absque corporeo igue panes ves-
mus erat, et in hieme passim dum foderetur, lym- tros coquere. Plateam ante clibanum diligenter
pha mox scaturiebat, manansque foveam fons scopate, et seriatim panes vestros ibidem exponite,
adiraplebat. Unde in praedicla aede Virginis .Matris et,cum ad plenum cxcocti fuerint, ad proprias do-
plurima insignis habitationis indicia panduntur, et mos deferte. » Quod ita factum est, cunctis Deum
usque in hodiernum diem honorabiles ibidem sar- collaudantibus quibus hoc oslensum est. Deinde
cophagi servantur, qui spectabilium fuisse perso- p bealus Ebrulfus ad monasterium suura rediit,
tiarum sine scrupulo creduntur. llis ita se haben- duosque fralres qui perempti fuerant, coram se
libus, ad ea narranda qua; restanl veniamus. deferri pra^cepit. Prostratus autera in terrara, tan-
Vir Deo plenus, ut frequentiam ad se adventan- diu precibus incubuit, donec ipsi a somno morlis
tium se ferrenon posse vidit, suum digne monaste- excitarentur. Qui, dala confessione, et communi-
rium ordinavit, latenter inde secessil, et in crypta cati Dorainico corpore, rursus spiritum exhalave-
quadara pertresannos ita delituit, quatenus a nullo runt, mirautibus cunctis et exsultantibus, qui hoc
monachorum penitus sciretur, excepto uno, no- viderunt. Quosvenerabilis Paterhonorihce turaulari
niine Malcho, qui fiholus viri Dei erat, ceeterisque jussit, et de salvatione illorum certus, Deo gratias
familiarior arcana ejus noverat. Crypta vero sub devotus reddidit.
monte frondoso prope rivulum erat, et a monasterio Ha?c et multa his similia seniores referunt exhi-
fere dimidia leuga distabat. Diabolus autem, om- bita per Ebrulfum, addentesquod grandaevum mo-
nium bonorum inimicus, videns fratres in bonis nachum nomine Natalem, apud Uticum,
viderint,
excrescere operibus, nisus est eos ex felle maligni- qui graude volumen habebat de miraculis et rebus
tatis nequiler inebriare, et nefaria perturba-
suffi geslis per Siepefatum omnipotentis Dei famulum.
tione omnes pariter contristare. Seditionem itaque £) Quondam raissa tinita, ardens caiidela per inouriam
inter eos quondam immisit, quae adeo convaluit ut super altare dimissa est. Incolis vero alia curanti-
duo ex illis necarentur, et reliqui omnes inedicibili bus, flamma hchiuum usque ad mappulam altaris
mcerore afficerentur. Filiolus ergo servi Dei, ut in- absumpsit, et ignis edax inde allaris linteamina
sanabile sibi ulcus in corpore fratrum prospexit, casu corripuit, et hbrum, cujus exeraplar a nobis
concito cursuad archiatrum properavit. Quem cura usquam reperiri nequit, et quaeque ibidem comburi
vir sanctus veuientem conspiceret a longe, intellexit j)otuerit, quae circa vel super aram eraut, concre-
non sine causa illum tantopere feslinare, veniens- mavit. Oranes igitur irreparabile damnura de noli-
que in occursum illius, sciscilatus est causam ad- tia pra;teritorum planxerunt, et, quia illitterati
ventus ipsius. Porro Malchus seriatim exposuit illi erant eremicolae, non scripto reparaverunt, sed elo-
quoraodo fratres immissione dcemonis in seditio- quio junioribus, de his quae visu vel auditu perce-
nem fuissent excitati. Quod cum audissel, zelo Dei peranl, inlimaverunt. Ipsis quoque deficieutibus
succensus iufremuit, et cum nuntio fcstinus accur- ignorantiae caligo nepotes obtexlt, et indaginem
ril. Cumque cteuobio appropinquasset, et in locum, transactorum irretitabiliter abdidit, ulsi ea tantum
ubi uuuc ecclcsia iu houorc ipsius coodila stal, ud- quK solertia cujusdam sophista; iu vit<t sancti Pa-
,
470 OUDtKlCl VllALlS 480

tris ad legendiim iii Ecelesia striclira congessit.
\ expavescat. Qui etsi imminentis pestis considerant
Nunc auteni, sicut priiicipiiim cjusdeni lectionis periculum, minus tamen sub tali ac tanto duce jam
nostro inserui opusculo, sic eliam tinem operuin ct formidant improvisai morlis interilum. At vero
vitte siue fuco falsitatis utiliter compaginabo. eodom mortalitalis ingruento incommodo, mortui
Elapso interea anno vicesimo secundo inclinatio- sunt cx monachis Lxxviii, sed cl famulorum non
nis eorum in ipsa crcmo, in eodem raonastcrio ab rainima mnltitudo.
incursione insidiatoris generis humani iêstifera Caeterum, quid de quodam eorum contigerit, non
clades subitanea; morlis ingressa adfuit. Beatus vero oportel praHerire silentio. Ipso namque die Domi-
Ebrulfus, non sicut mcrcenarius, qui in mcdio iu- nica; Nativitatis, ab uno valde necessario monas-
porum,dereIictisovibus,fugam arripuit.sed utverus tica? rei ablata est anima. Qui diligenli sludio fii-
pastor cum eis certamen iniit, et iraplens .\postoli neris compositus, extra monasterium, ubi locus
monita, gaudebat cum gaudentibus, flebat cum flen- erat sepeliendi asportatur, ibique eum deponentes,
tibus [Rom., xii, 13). Quibus verba exhortalionis exspectabant quatenus explelo missarum prajconio
faciens, ait : « fratres, roborate corda veslra, ct sepultur» traderelur. Flebat auteiu totius ccclesise
estole parati. Viriliter ugite, et confortamini (J Cor. conventus protanti famulimorte. Procuratorquippe
XVI, 13) in Domino, scietites quod tribulatio patien- r> diligentissimus, res fratrum administrabat officiosis-
tiam opcratur {Rom., v, 3 . Renovamini spirilii men- sime, qua de causa nimio ab omnibus colebatiir
tis vestra>, ct pugnate cum antiqiio serpente. Sit amore. Cum ergo pariter omnes flerent, beatus
vobis cor ununi, et aniraa una in Domino. Ecce ap- Ebrulfus, Spiritum sanclum tota menle concipiens,
propinquat vocatio nostra , et manifeslabuntnr infremuit, dolorique fratrum compaliens, ad nota
opera nostra, reddetque verus arbiter proul expo- praesidia recurrit, orationi incubuit, pectus vehe-
scunt singulornm merita. Viyilate ergo et urate, menter ca;dit, tandiuque scse lacrymabiliter afllixit
quia nescitis diem neque horam. Beatus ille servus, in prece, donec pro quo precabatur famulus resur-
quem, ciim venerit Dominus, invenerit vigilantem geret, et gratias agens pro reddita vita, ante podes
[Matth., xxiv, 41). » His et hujusniodi Dominicis resuscitatoris procumberet. Quo facto, ad coolum
persuasionibus prudens coiicionator conscientias clamor tollilur, noraen sancta; Trinitalis in com-
fratrum conveuiebat, adnectens etiam qiia; bonis mune benedicitur, clarus et aposlolicus, quia mor-
gaudia, quit male viventibus debeantur lorraenta. tuos suscitaverit, apud cunctos Ebrulfus habetur.
Cum igitur velociler interire coepissent, ut ple- Qui autem vivificatus fuerat, pristino restitutus
nius beati viri sanclitas claresceret, quidam ex officio, postea plures vixit annos. At demura an-
p
fratribus, Ansbertus nomine, sine viatico defunctus nuenle nulu supernse pietatis, cessavit languor ille
est. Custos autem ejus ad abbatem veniens, ait : niorlalis.

humanis miserabiliter
« Ora, Pater, pro filio rebus Verum cessante infirmitate, non cessabat pius
jam egresso. ducatum proeslet oratio, cujus
Tua ei pastor pro defunctis exorare, intelligens quia vera
iter non munivit salutaris hostiae communio. » charilas amplius laborat pro anima quam pro cor-
Qua de re beatus Ebrulfus semetipsum mullum in- pore. Qui licet canitie veneranda canderet, nescius
cusans quasi negligenter acciderit, ad torum de- tamen cedere senectuti, aut orando, aut legendo,
functi venit, et praecedentibiis lacrymis slratus iu diem continuabat nocti, juxta illud quod inter alia
pulvere, arraa oralionis qua; consueverat arripuit. de beato viro Psalmista dicit Et in lege Domini me-
:
Postquam autem sibi sensit adesse divini favoris ditnbitur die ac nocte (Psal. i, 2). Charitatis quidem
prsesidium, surgens a terra inclamavit mortuum. Ad igne repletus, in omni exercitio virtutum persiste-
cujus vocem, qui lunien amiserat caput erexit, et bat allentius. Peccantibus inisericors, sui oris invi-
apertis oculis, suse libertatis intuens auctorem gilabat tirmissimus custos. Cui neglecta sua; cutis
ait : « Bene venisti, liberator meus, bene venisti. cura, tribus vicibus tantum in anno tondebatur
Me etenim, quem inimicus sibi vindicaverat, quiaj) coma. Nulli unquara in ultione retribuit mala. Si
incoramunicatum reperit, tua salvat oratio, qua; cal- quis aliquod daranum de rebus transitoriis ei nun-
liditatis ejus argumenta solvit. Privalus namque tiasset, continuo respondebat : Dominus dedit, Do-
beatorum convivio, sententiam exceperam, utpote minits abslulit : sit nomen Domini benedictum! [Job,
non habens viaticum, misere famis cruciandus sup- 1, 21.) Tanta ei virtus reconciliandae pacis inerat ut
plicio. Quapropter, benigne Pater, rogo ne differas quicunque discordes ad eum venirent, ejus melli-
quin salutaris hostite me participem facias. » Quid iluis mitigati serraonibus, pacilici remearent. Om-
multa? Jubetur afferri sacriflcium. Quod mox ut nes autem ad se vcnientes, tam nobiles quam igno-
accepit, admiranlibus cunctis quod revixerat, pro- biles, pauperes atque peregrinos hilari vulLu reci-
vida dispensatione Dei rursus spiritum exhalat. piebat. Semper apud cunctos leelissimus esse vo-
Exsultat gloriosus Patcr, certior factus de salute lebat, raroque aut vix, quem reciperel, absque quo-
fratris ; exsultant fratres, collaudantes Deum pro libet munusculo a se recedere permittebat. hifirmi
novitate miraculi. IUe laetalur, quia fralrem morti etiam, per benediclionem ejus sanitate recepta, be-
ereplum per acceptam vitam vitffiremiserat; illi glo nedicentes Deum rcdibant cum ingcntilaetitia. Cunc-
rlautur se liabcre Palreni, cujus ad preces infernus tis deuique beatum virum puLcntibus optala pro-
m HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. - Llli. VI.
veniebat salus. Multi quoque, quos adeo vexabat A charitatis! Sit vobis in invieem dilectio spiritualis!
immanissima vis febrium, cura nequirent adire Non vos subripiat subdola fraus insidiatoris, et
beatissimi viri conspectum, niissis legalis rogabant quod promisistis Deo implere studete. Sohrietateni
ejus rauninccntiam ,
quatenus cinctorium ,
quod diligite, castitatem custodite, humilitatem tenete,
sibi de funiculo paraverat, aiit aliquid de veste superbiam vitate, et alius alium in bono opere
sua, charitatis gratia, mererenlur accipere. Qui ex festinet proeire! Hospites et peregrinos benigno
lide hocipsum contingebant, el pristina donabantur animo suscipite, propter illum qui dixit : Hospes
sanitate. fui, et sitscepistis me {Matth., x.xv, 43). » Haec et alia
Qufedam materfamilias, quam nullus medicorum hujusmodi glorioso Ehrulfo perorante, data etiam
sanare poterat, audita fama virtutum beatissimi viri, pace fratribiis, sanctissima ejus anima egressa est
poscit ejus timbriam sihi per nuntium atlerri. Quam de corpore, inoxque tanla claritate euituit vultus,
cum aeciperet, ipsa infirraitatem evasit, et alii ut nulli dubium quin triumpharet Uber spiritus in
quamplures. Ecce medicus laudabilis, qui pr£esens cwlestihus. Migravit autem a sa?cuIo iv Kalendas Ja-
proesentibus heneficia sanitatis impertit, et ahsens nuarii, tempore Rodoherti Sagiensis episcopi, anno
abseulibus idem exhibere non desistit. Sentiunt videlicet xii regui regis Chiideherti (94). Quem fra-
virtutem qui ejus non novere faciem. B tres cum magna revereutia in ecclesiam deportan-
Contluentihus ilaque ad eum universis certis ex tes, trihus diehus ac noctibus hymnos ac laudes
causis, advenit etiani inter eos ex alia regione qui- Deo canentes, sanctum illius corpus diligenter visi
dam pauperculus. Quem cum omni corpore atte- sunt custodisse, exspectantes conventuni servorum
nuatum ex nimia infirmitate, et curvatum super Dei. Postquam vero corapertum est in praedicta civi-
crura piissimus senex cerneret incedere, dixit : tate excessisse rehushumanis consolatorem totius
« frater, quoraodo valuisti explicare tantum la- patrife, concurrunt omnes ad monasterlum, heato
borem itineris, cum tanta dehilitate afficiaris? » funeri congaudentes iiiteresse. Lameutahantur quo-
Cui ille : « (Jemina, inquit, necessitate conipulsus; que pauperes verum Dei pauperem, divites divitem,
tuam, domine, sanctitatem decrevi adire, videlicet pueri patrem, senes senera.Commune namque ho-
ut et faraelicum saties, et mediceris inflrmum po- num omnihus, merito communis habehatur luctus.
testate qua praevales. » Quem cura ibi residere ju- Vernm illud pietatis insigne, quod vir piissimus
beret, continuo sanum reddidit, et faciens mona- inter cfetera egit, jam fruens aeterna luce, nou ar-
chum, hortulanum esse prsecepit. Itaque qui duo bitror tacendum esse. Quidam namque ex fratribus
petiturus advenerat, Irino niunere se donavi gavi- _ religionis et ohedientise gratia perspicuus, in ipso
sus est. Famis itaque elfugato periculo, incolumila- monasterio serviehat, diaconi titulo suhlimatus.
tis invenit remedium, et emendatioris vitse adeptus Quem Pater oh sanctitatis praerogativam nimium
est propositum. dilexerat. Hic ergo, cum videret privatum se tanto
IX. Mors B. Ebnilfi. Patre, nimio affectus dolore, dicehat : « Heu ! quid
faciara miser? Cur destituis quem te fateharis
Inter hajc igitur virtutum insignia, cum jani
dilexisse, Pater? Qui tuis eram intimus consiliis,
Christi railes emeritus lxxs esset annorum, toto
cur a te divelh pateris? Quera tractabas ut filium,
desiderio mentis, cui devote servierat, faciem adop-
cur despicis ut exosum? Sane nunquam apud te
tabat contemplari; servum videlicet argueus infide-
litatis, qui praesentiam velit refugere Domini. Qui
promerui ut ante me velles sepulturae tradi. »
fehricitatus, nullum visus est per xlvii dies sump- Talia perstabat memorans, lacrymasque ciebat.
sisse cibum, nisi aliquoties Domini Jesu corporis Et ecce in ipsa nocte Dominicae Circumcisionis
sacraraentura; incessanter fratrihiis erogans, quasi nutu divino emisit spiritum. Quod nimiriim preci-
nihil inaequahtatis pateretur, divini verhi mysterium. hus beatissimi Patris Ehrulfi constat fuisse gestum,
Et dum es vicinis locis religiosi viri studio visendi videlicet ne quem dilexerat hujus mundi ludibrio
ad eum devenirent, lacrymantesque precarentur ut. D suhjaceret, et ut precantnm votis se promptissime
aliquid ex ohlata charitate accipiens, corpusculum adfulurum demonstraret. Sicque monachus ille juxta
dignaretur recreare, dicebat : « Silete, silete, fra- quod precatus fuerat expositus est ad sepeliendum
tres; nolite suadentes raihi fastidium ingerere, in crastino cum suo abbate. mors gloiiosa, quae
quod nolo penitus. » Neque enim terrenis epulis in- pretiosior consistit quara vital Quod enim subripuit
digebat, quem Spiritus sanctus intus alehat. Pasce- mundo, indubitanter ascripsit cojlo. Veruni, quan-
batur quippe spe aeternce suavitatis, certus donari tum possum conjicere, melius fuit illi sic mori,
pro labore commercio heatse immortalitatis. Deni- quam de morte iterum ad mortem resuscitari. Nunc
que instante die, qua ei voluntas erat dissolvi, et enim certus de salute, nullo timet contaminari
optato perfrui vultu Crealoris, convocavit fratres, peccamine. Si resuscitaretur, spe ansius, laboraret
quos ejus discessu marentes, et quid agerent dubio discrimine. Non ergo istud levius accipien-
mortuo pastore proclamantes, sic allocutus est : dum est suprascripta mortuorum viviUcatione.
« Filioli, unanimiter persistite, connexi vinculo Itaque venerabilis Paler Ehrulfus iu basilica
(94) Leg. Clolharii. Etenim constat B. Ebrulfum die 29 decembris, anno duodecimo Clotharii II obiisse.
483 ORnERICI VITALIS 484
Sancti Pelri apostoloiiim pniieipis, quam ipse ex ^ contigore, quorum nomina singillatim proferre, aut
lapidibus ffidificaverat, iii saxo marmoreo niirifice pro inscitia, quoniam omnia mihi non comperta
sepultus est. Ubi usque in hodiernum diem diversi suiit, omitto, aut pro nimia prolixitate fastidientia
curanlur languores, et, pra^slante pio Salvalore minusquc necessaria protolarc verba omitto.
nosti'0, mcercntibus provcniunt consolationes; cui I)e advenlu Normannorum et crudeli barbarie
cst lionor et polestas, una cuni Patre ct Spiritu illoriim Dudo, Veromandensis decanus, studiose
sancto, per omnia saecula sa;culorum. Amen. Richardo II; Gunnoridis filio, duci Nor-
scripsit, et
Ecce vitam sancti Patris Ebrulfi veraciter de- mannoniin, dcstinavit. Guillelmus quoque cogno-
scripsi, eamque, sicut a prioribus edita est, idcirco mento Calculus, (Temmeticensis monachus, Dudonis
huic opusculo diligenter inserui, ut legentibus pro- materiam subtiliter replicavit, facete abbreviavit,
sit tanti notitia patroni, Dominoque Deo placeat ot successorum actus usque ad subjectionem Anglo-
meus labor et afiêctus, qui satago propalare nutri- rum adjecit, post certamen Senlacium narrationem
toris mei gloriosos actus, ad laudem illius in quo suam consuinmavit, Guillelraoque regi, siiblimis-
vivimus, niovemur et sumus. simo su.T gcntis, obtulil. Ego auteni, sicut alii do
X. Obscurilas Uticensis historise post morlem sublimibus locis ad sublimes personas sublimia edi-
B. FMulfi. Normnnmrutn deprxdationes. B derunt, et res magnas magnifice gratis extulerunt,
Veruin ex quo prsefatus heros transiit e mundo, eorum exeraplo provocatus, ad simile studium as-
qui vel quot successores illi fuerunt per cccc annos surgo, et pUirima jaradudum diclavi de monasterio
in Uticensi coenobio, seu quales eventus pertule- in Uticensi saltu, lempore Guillelmi ducis, postea
rint provinciales vel coenobita?, penitus ignoro. Nam regis, honoriflce restaurato. Nihil quippe de anti-
subsequenti tempore, sicut jam in plerisque locis quis temporibus post transitum Patris Ebrulfi scrip-
pleniter cnodavi, piratffi de Dacia egressi sunt, et tum reperire polui, ideoque prcBcipue conabor
prius Hastingo ductore, ac postmodum Rollone, in mandare qus a senioribus audivi, qualiter
litteris
Neustriam venerunt, et CbristiancP Qdei diviniqiie corpus sancti confessoris de loco suo translatum est
cultus ignari, supcr fidelcm populum immaniter Ebrulti. Lcctiuncula siquidem reperitur apud Resba-
debacchati sunt. Noviomum atque Rothomagum, cum, quain non satis approbo, edita nimirum ab
aliasque multas urbes et oppida vicosque concre- auctore ignaro, cui non plene, ut opiaor, patuit re-
maverunt, coenobia multa ingenti religione pollentia rum et temporum certitudo. Oportet ergo ut, dum
destruxcrunl, pluresque innumeris Ccedibus regio- alterius relalioni non acquiescam, illud quod a se-
nes admodiim devastala; sunt, et fugatis vel iuter- nioribus indigenis Utici didicerim, evidenti scripto
fectis incolis, civitates et villse in solitudinetn re- ^ detexam, qualiter et quando Francigenee pretiosam
dactft' sunt. In tanta desolatione inermes monachi, venerabilis Ebrulfi obtinuerint glebam.
quid facerent nescii, swpe contremuerunt; in misc- XI. Quomodo et quando Franci reliquiis B. Ebrulfi
riis afflicti, sediilo ploratu dolori suo satisfecerunt, politi sunt.
finemquo suum in latebris geinentes prEsstoIali Anno ah lucarnatione Domini 943, postquam
sunt. Quidam vero inlolerabilem barbarorum im- ducem
Arnulfus, Flandrensis satrapa, Guillelmum
manitatem meluentes, ad exlera regna fugerunt, Normannorum, cognomento Longam-Spatam, jier
ubi paganorum bellica>. vires nondum attigerant. proditionem occidit, et Richardus Sprotaides, ftlius
Corpora quoque patrum suorum secum transtule- ejus decennis,ducatum Normannise suscepit, homi-
runt, quorum animaj regnant cum rege Sabaoth, niumque et fidelitatem cunctorum optimatum ante
cui devote in hoc sajculo servierunt. Scripta etiam humationem patris Rothomagi accepit, Ludoviciis,
de gestis eorumdem Patriim, et de possessionibus rex Francoruin, cognomento Ullramarinus, in Nor-
ecclesiarum, qua; et quant» fuerint, vel a quibus manniain ciim exercitu venit, puerumque ducem
datee, fugitivi secum peregre asportaverant, quo- secum fraudulenter Laudunum duxit, sub jureju-
rum niagnam partem tot perturbationum procella; t\ rando Normannis promittens quod eum veluti filium
rapucrunt, quw, proh dolor! iu tantis motionibus suum educaret, ac ad regendain rempublicam in
lam periculosis irreparabiliter perdita sunt. aula regali erudiret. Verum res alios exitus habuit,
IIoc nimirum Gemmeticenses et Fontinellenses Ludovicus enim rex, instiuctu Arnulti proditoris,
fecerunt, tiistiquc infortunio prajventi, ablata nuii- decrevit pnefatum pueruin occidere, vel amputatis
quam reportaverunt. Gemmeticenses enim corpora niembris ila dcbilitare ut non posset nlterius arma
sanctorum Hugonis archiepiscopi, et Aichadri abba- gestare. IIoc itaque ut Osinundus, pueri pa>.dago-
tis Ilaspas transtulerunt, qua". in scriniis pretio- gus, per Ivonem de Credolio, regis balistarium,
sis Camaracenses ct Atrebatenses incol» reve- agnovit, ex industria ei ut infirmum se simularet
renter usquc hodie servant et excolunl. Fontinel- persuasil, siinulataque infirmitate custodes minus
lenses nihilominus sanctorum confesso-
reliquias sollicitos reddidit.
rum Wandregisili abbatis, .\nsberti et Wulfranni Quadain die, diim rex ccenaret, et unusquisque
archiepiscoporum Gandain portaverunt; quaa Flan- sibi vel suis commoda procuraret, Osmundus fasci-
dritis usque in hodicrnum diem servala;, magntTC culuni viridis herbee sibi erait, in turriin sustii-
ibidem venerationi snnt. Similitcr aliis pluribus lit, ducemque Richai-dum involvit. Inde descendens
48o HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS 11. — LIB. V. 486
ad hospitiiini suutn festinavit, et coram equo suo \ tinus ergo regi occurrens supples : « Quid est, in-
herbam expandit ,
puerumque abscondit. Occum- quit, quod agis, doroine rex? Rem facis impiam, et
bente vero sole, ipsuni eaute sccum sustulit , et dignitati tiiae prorsus incongruam. Num tota N'or-
egressus urbera, Codiciacnm perresit, ibique pue- niannia, qu<>ra disperdis, tiia est? Ecce Rothomagus
rum ducera sub lutela Bernardi Silvanectensis co- et aliee urbes cum vicis suis et oppidis jussui tuo
mitis, qui patruus ejus erat, dimisit. Bernardus patescunt, et omnes incote divites et mediocres tibi
vero Danus, qui Normanniam tuebatur, legatos in serviunt , aliumque dominum non habentes, te
Daciani misit, et Haroldo, Danorum regi, mortem reverentur et diligunt. Quis tibi dedit tara triste
Guillelmi ducis, et exhseredationem prolis ejusdem consilium ut ferro malignantium pessumdes tuum
mandavit. Mox ille cum magna classe properavit in peculiuni, et diligentem te trucides populura? .Male-
Normanniani, jussu Bernardi a Constantinis sus- volus et infidus regiae raajestati comprobari potest,
ceptus, biennio exspectavit opportunitatera Gallis qui persuasionem ut proprias regiones ferro seu
damnosam, et demum, pro nece consanguinei sui flanuna devastares, tibi largitus est. »
et exsulatione sobolis ejusdem, exercuit ultionera His aliisque lenibus verbis cor regis emollitum
truculentam. Nara Ludovicum regem, orta in collo- est, et dimisso exercitu, ipse rex cum Bernardo Ro-
quiio inter Danos et Francos sedilione, coraprehen-B thomagum ingressus est. Ibi regem Bernardus cum
dit, Herluinuni et Larabertum, aliosque xvi consu- ingenti civium tripudio suscepit, dapsile convivium
les cum multitudine vulgi peremit. Inlerea dura Ri- prseparavit , ipsumque per plurimos dies cum
chardus puer fere tribus annis exsularet, et rex summo favore detulit. Cumque rex quadam die
Francia? sibiNormanniam penitus subjugatam esse post prandium in aula principali resedisset, et cum
putaret, timens ne Hugo Magnus, Aurelianorum sibi assidentibus Ijetus negotia regni tractasset,
dux, Normannos adjuvaret, Oximos et Bajocas cum solers Bernardus ambiguam plurimis locutionem
toto Constantiensi pago usque ad Montem Sancti callide promovet. « Ingens, inquit, gaudium, o
Michaelis iu Periculo Maris eidem donavit, et im- Normannici proceres, nobis exortum est, unde Deo
periose mandavit ut valida manu rebelles Norman- gralias agamus, ut dignum est. Hactenus servivi-
nos impeteret, et oppida eorum sibi strenue subi- mus duci de progenie Rollonis ; nunc, volente Deo,
geret. Quod audiens cupidus marchio exsultavit, paremus regi magno de prosapia Caroli Magni im-
foedera cum Norraannis olim pacta libenter rupit, peratoris. Huc usque fuimus ducales, nunc vero
et regiones gorum magno cura exercilu hostiliter sunius regales, vel quod niajus est, imperiales. »
invasit. Apud Guaceium propria cum familia ipse Cumque omnes hujuscemodi sermoniljus applaudis-
dux hospitatus est, et exercitus illius passim per' '
sent, et Gallos blandis sophismatibus illusissent,
provinciam diffusus Tunc Herluinus cancella-

est. iteruni Bernardus silentiura petiit, cunctisque ta-
rius ducis, et Radulfus de Dragiaco Uticum diver- centibus ita dixit : « In multis sagacitatem Franco-
terunt , et in ccenobio Sancti Ebrulli confessoris rum approbo verumtaiuen dominus meus res
;
hospitati sunt. Erant ambo religiosi, et in timore unam fecit lera quam uon laudo, in qua damnum
Dei studiosi. Tantorum itaque virorum advenlu ejus et maximuiu dedecus video. Notura est omni-
simplices monachi laelati sunt, et omne illis offi- bus quod Ilugo Magnus perfidus est, et proditoris
cium charitatis pro posse suo benigniter exhibue- Ulius; cui rex noster niraias vires auxit ad suum,
runt. Per capellas et oratoria sua atque privatas ni fallor, dedecus, Oximensem pagum et
dans illi
ffides eos familiariter deduxerunt, phylacteriasque Constantinum cum multis armatorum millibus. Pes-
suas cum sanctorum reliquiis ad sui damnum illis tilens consiliarius simplicem herum dolose decepit,
ostenderunt. quidem tunc secrela monachorura
Illi et cultrura in aniraara suam, justitia trutinante,
reverenter intuiti sunt, et oblatis muneribus atque defixit, qui doraino suo confortare inimicum suum
oralionibus recesserunt; sed paulo post, velut contra se persuasit. Admodum miror, domine mi
Chaldaei iu Jerusalem, reversi sunt, et vasa terapli t-v rex, quod prwteritorura nimis iramemor es. Satis
Dei et orania pretiosa ejus criideliter asportave- oranibus sub coelo patuit, neque enira tantum faci-
runt. nus in abdito perpetrari potuit, quod Robertus,
Hugo siquidem Magnus Oxinios cum exercitu suo pater Hugonis, traditor fuit, et contra Carolum
obsedit, sed bellica vis oppidanorum ei fortiter ob- patrem tuum rebellavit, raptoque diademate, per-
stilit, et ne ultra procederet, iter ejus obstrusit. jurus contra dominum suuni pugnavit, et in bello
Rex autem Fraiicorum Ebroicensem pagum niraia percussus merito His molitionibus Hugo
periit.
cum virtute intravit, totamque Normanniam rapinis interfuit, et le apud Edelstanum regem avunculura
et incendiis depopulari coepit. Bernardus vero tuum in Anglia exsulante, septem annis Galliani
Danus, ut hoc audivit, certosque ruraores de Neu- turbavit. Naraquid liice clarius omni sensato pate-
striae desolatione comperiit, anxiiis qiiod tam ro- scit quod regiic majestatis reus existit, qui regi
bustos principes solus cum Normannicis viribus malitiose suggerit ut propriis rebus spolialus, do-
bellando sustinere non posset, callide prospexit, et miniura siium imminuat, et inimici sui vires sibl-
perspicax ingenium, qualiter anceps discriraen a se met peruiciosas adaugeat? Absit ut in ducatii Nor-
et a suis abigeret, solerter apponens exercuit. Pro- manniae quislibet participium capiat, sed solus rex
,
487 ORDERICl V(TAI,1S 488
Francorum omnibus Normannis silii gratulanter

^ reliquiis asportaverunt. autem illorum
Satellites
faventibus pra;sideat! » ubique dilfusi suut, ct quidquid humanoe vilae com-

llis aiiditis, rex anxius faclus cst de dono quod modiim repererunt, llcntihtts monachis et vocife-
Hugoni non roganti sponte siia largitus csl; ciim- rantihus, irreverenter rapuerunt. Ibi nimirum, ra-
que consilium quKreret quid inde agcre deberet, pacitatis habenis omnino relaxatis, ncminem reve-
versipcllis Danus repente persuadet ut omnia pro- riti sunt, sed libros et vestes, variamque supellecti-
missa dcncgando penitus irrila faceret, imperioque !cm tam monachorum quam clieutum eorum diri-
minaci llugonem ab obsidione Oximorum abire pucrunt, et perscrutantes omnia qua? pridem,
compelleret, et si prsecepto adhuc rebellis persiste- monachis, ut dictum est, ipsi pandentibus, compe-
ret, communis oninium virttis bello ibidcm illnm rerant, sustulerunt. Denique juncti reliquEP. mulli-
impeleret. Ad hanc legationcm Rcrnardus duos mi- tudini, de Ncustrise finibus exierunt, et sic omnes
litcs illico pra^paravit, et rex imperiosa dicta, quw conglobati ad natale solum cum prada repedare
Hugoni deferrent, illis injunxit. Nuntii vero llugo- festinaverunt.
nem festinanter expetierunt, et verba regis con- XII. Uticenses monuchi corpus fundatoris sui sequi
stanter ei nuntiaverunt. « Abominabilem, inqiiiunt, decernnnt. B. Ebrulfi. reliquise dividuntur.
temerilalem pr»sumpsisli, qui dominiura domini B Uticenses autem in tanta desolatione nimis lu-
regis Francorum invasisti, et oppidum Oximense, gubres effecti sunt, etquid agerent, vel quo irent,
ubi propria sedes ejus ab antiqnis lemporibus est, aniissis omnibus nescierunt; consideratis tamen
nunc obsedisti. Nunc super hac re priEceptum ejus eventibus, cum translato Patre sancto peregriuari
audi, et per fidem quam ei debes, sine mora obedi. decrevcrunt.

Anle solis occasum ab obsidione recede, et pro (Juidam senex venerabihs, nomine Ascelinus,
reatu temeritatis in regem, fac ilti rectum apud Utici prEeposilus erat, officiumque prioratus secun-
Laudunum tempore qno decreverit ipse, optimatum dum opportunitatem temporis diligenter agehat.
judicio et persuasioiie. Alioquin paratus esto cum Hic, dum vidisset eorum vernulas in
monachos et
tuis ad prffilium. Nam dominus tuus, si te

rex, nimio constitutos moerore, omnes velle locumet
invenerit, in bac septimana lecum viribus Franco- pariter desolattim derelinquere, Patremque beatum
rum et Normannorum dimicabit. » peregre sequi cum hostili agmine, mulla secum
Hffc audiens, Hugo vebementer iratus esl, et pra> revolvens suhtili meditamine, decrevit ibidem cum
ira furibundus, sic suos allatus esl : <• Unde stoli- timore Domini finem suum exspectare. Denique
dum regem tanta invasit dementia ut mihi totis vi- _ cunctos fratres accersiit, et in unum congregalis
ribus ilhini adjuvanti mandaret taHa? Nurmannia; ait : (( Pro peccatis nostris, et patrum noslrorum,
principatum non concupivi, neque partem aliquam divina percussio super nos descendit, et terrihiliter
ab illo requisivi; sed ipse totam regionem citra irruens, nos et nostra penitus contrivit, irrepara-
Sequanam usque ad mare ultro mihi oblulit, auxi- biliterque dejecit. Ecce Judex omnipotens, sicut
liumque meuin ut indomitos piratas edomaret, po- per manus Nabuchodonosor et Chaidaeorum Jeru-
poscit. Nonne manifesta cunctis insania patescit, salem ct templum Salomonis destruxit, sanctua-
quod inde mecum contligere decernit, unde famu- riumque suum juste humiliavit, sic per manus Hu-
lor illi, sicut ipse mihi praecepit? Miser est qui ser- gonis alque Francorum hunc locum pluribus mo-
vit iniquo, et imbecillis qui fraudulento subigitur dis affligendo puniit; priEcipue, quod supra omnia
et stullo. Fcstinaiiter modo recedite, totamque re- dolendum est, ossihus beati Patris Ebrulfi aliisque
gionem istam devastate, ecclesias deslruite, domos sanctorum reliquiis nos privavit. Vobis autem
concremate, furnos et molendinos dejicite, grcges quos sequi pignora patris nostri video, hoc pluri-
pecorum et armentorum abducite, et omne genus mis pro occasionibus prohibere non audeo, quia
spohoriim huc ulterius nou rediluri asportalc, et jam deserta est regio, et inter bellantium
tota haic
praedis onusti nefarios relinquite. n J) arma principum incrmes cucullati carent victu
His ita dictis, dissoluti prsedones por provinciam necessario. Ite cum Dei benedictione, et benigno
difTusi sunl, improvisos pagenses, qui jam sub tu- Patri, qui vos hactenus aluit in sua regione, fideli-
tela Hugonis tuti essc putabant, circumdcderunt, et ter servite, cum eo peregrinantes in aliena regione.
absque misericordia ducis jussa peregerunt. Tunc Ego autem Uticensem locum non relinquam, sed
Herluinus cancellarius et Radulfus de Dragiaco hic,ubi multis bonis potitus sum, Crealori meo
rusticorum pecudes sive supellectilem non curave- serviam , nec inde quandiu vitalis calor in me
runt; sed Uticensis hospitii memores, illuc rcvcrsi non recedam. Scio quod mulfa hic sancto-
fuerit,
sunt, et ex insperato cuin suis in ccenobiiim irrtie- rum requiescunl corpora, et hunc locum sancto
runt. Rasilicam quoque, stupentibus el uil niali Patri designavit visio angelica, ubi se deberet ad
suspicantilius coenobitis, cum armatorum violcntia multorum »diIicationem in spirituali exercere mi-
ingressi sunt, arcana templi et sacia husta mox lilia. Mulli fideles hic alfissimo Regi oblulerunt
adierunt, tria corpora sanctorum FbruHi et Ebre- grata sanctte vitee libamina; pro quibus jam in
mundi atque Ansberti de mausoleis sustulerunt, et Elysiis sedibus coronati perceperunt pramia. Hic
coriis ossa cervinis involuta cum aliis sanctorum in bona spe , vobis discedentibus, reraanebo , lo-
» B ;,
489 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. \\. 490
ciimque silvestrera, antecessorum sequax, iii no- a Uticenses ilaque inter exteros spe nieiius habiti
mine Doiuini servabo, donec prosperius nobis sunt, et ingentem quotidie munerum copiara a fi-
tempus arrideat, donante ipso dominantium Do- delibus receperunt, affatimque donis, quse necessi-
mino. » tas infirraautium , seu bona voluntas devotorura
His dictis, mcesti fratres ab invieem divisi sunt. extorsit, opilulante Deo refocillati sunt. Curaque
Uticenses ilaque modo et clientes eorum natale rus Aurelianis venissent, et proeliatorum turmae arrai-
deseruerunt, et associati hoslibus, plorantes ossa geris et equis domos per totam urbem occupassent,
magistri secuti sunt. Omnes quippe tam monachi monachi cura sanctorum pignoribus in clibanura
quam famuli eorum fere xxx erant, qui conglobati quemdani diverterunt ibiquc necessario priraa
,
capellanis pedetentim adbajrebant. Porro ipsi eos- nocte hospitati sunt. Cives ergo postmodum in
dem bene cognoscebant, sed nuUam illis familia- honore sancti Ebrulfl basilicam ibidera construxe-
ritatem impendebant, quia suspectos formidabaut, runt, meritisque sanctorum infirmantibus sanitatura
et ne pretioso thesauro furlim privarent Francos, beneficia divinitus plura collata sunt. Herluinus
nietuebant. Beiiignus autem Dominus,qui erroneos cancellarius abbas erat Sancti Petri de Puncto,
verberat, ut reclum ad callem reducat, conversos ibique venerabiles reliquias Hugonis Magui colloca-
paterno affectu demulcet, mirisque modis indigen- vit imperio. Tunc Radulfus de Dragiaco hnjusce-
tibus .suffragium exhibet. modi prtedse partem suam requisivit, nec pro quo-
Prima nocte post exilum de Neustria, exercitus libet prelio portionem suam indulgere cuipiam
in loco qui Campus dicitur, castrametatus est, et voluit. Hic nimirum inclytus erat Suessionensium
post comestionem coena? a qnibusdam parasitis ca- civis, prsecipuus ducis camerarius, pollens posses-
villatioet incongruus sermo exortus est. Unde sionibus amplis, honoribus et divitiis, fideque
quidam mimus duci jocose dixit « Notumne vo- : clarus et virtutibus aliis. Tanto igitur baroni nemo
bis est, domine dux, quod Herluinus cancellarius audebat injustitiam ingerere, sed communi decreto
et Radulfus cubicularius fecerunt? C)adavera quo- in conspectii judicum allatce sunt et divisse reliquiae.
rumdam rusticorura in .Normannia effoderunt, et Herluinus quidera, quia sacerdos erat, et abbas
male delusi, sanctas reliquias esse putantes, iu canonicorum Sancti Pelri, et capellse ducis capella-
capella tua colloeaverunt, et secum in Calliam norum maximus, caput et majorem partem ossium
reverenter deferunt. » Cumque dus uoraina eoruni sancti Ebrulfi, librum quoque, et arulam argeuto
inquisisset, joculator ait : « Ebrulfus, Ebremundus coopertam, et cambutam atque cinctorium ejusdem,
et Ansbertus. » Porro Franci, quia minus usitata chaitasque donationum sibi retinuit; reliquam
'-'
illis essent hsec vocabula, et nescirent quanta pree- vero corporis partem Hadulfo tradidit. lu |iarti-
nominatis viris ante Deum in ccelis esset gloria, tione aliorum ossium nuUa difflcultas fuit. Auielia-
dissoluti sunt in multa verba otiosa et derisoria. nenses enim ossa sancti Ebremundi abbatis sibi
Deinde prima noctis vigilia, ut quies somni morta- elegerunt: ossa vero sancti Ansberti monachi Ra-
les oppressit, Altitonans de ccelo terribiliter into- dulfo dederunt. Ipse vero cum tanto thesauro Res-
nuit, cum nimiis coruscationibus
fulmina eraisit, bacura festinavit, et eidem coenobio, quia frater et
joculatorem cum sociis nebulonibus, qui sanctis amicus erat, devote obtulit. Resbacenses autem
reliquiis detraxerant, percussit ;
quibus exstinctis, candidis holosericisque vestibus iaduti processe-
ducem et totum ejus exercitum haud modice deter- runt, cum cereis ardentibus et thuribulis fumanli-
ruit. In crastinum mane dus omnem exercitum bus reliquias tripudiantes susceperunt, et usque
convocavit, cancellario sancta reverenter deferri hodie reverentercustodierunt. Tunc Radulfus, ut de
ante se corpora praecepit, et omni exercitui jussit beneficiis suis ecclesiastica res augraentaretur
ut, antequam de loco illo migrarent, sanctis reli- Portum Alnonis Bonolium donavit, et ne quid
et
quiis devote offerrent. Flebiles quoqiie raonachos deesset ad condendas eorura thecas, raagnam auri
cum clientulis suis accersiit, quis et qualis fuerit n argentique quantitatem donavit, pro quibus exeniis
vir Ebrulfus et socii ejus, ab eis requisivit; respon- idem heros in ecclesia, ut defunctus est, sepeliri
dentes et referentes venerabilium gesta virorum meruit.
libenler audivit, ac ad audiendum optimates Bel- lu liujusmodi permutationibus exteri cultores
gicae alacriter ascivit. Interea maturitatera et sim- falluntur ; sed benevolentia pleni, facilem veniam
plicitateraUticensium pie consideravit, instinctu- uon raalitiosi erroris consequuntur. Nactas quippe
que Dei, qui suorum ubique miseretur, coudolens fortuitu reliquias pro posse suo sublimant, sed de
illis, dixit : i< Ossa Patris vestri, quse seijuimini peregrino in sua indagatione Ansberto errant
ultro, omni auro et argento pretiosiora habeo. quem plus justo promoventes, archiepiscopum Ro-
Vobis etiam pro amore illorum faveo, et vestri cu- thomageusem autumant. Verura audacter assevero
ram gerens, cancellario prjecipio ut vos honorifice quod plurima investigatione edidici sine dubio.
secum habeat, omnesque oblationes, qua; sanctis Uticensis nimirum Ansbertus ille juveuis est, qui
reliquiis offereutur, vobis annuat, donec Aurelianis, sine viatico repeute defunctus est , sed niox a
quae mei capul est, perveniatis; ibique
ducatus sancto Patre Ebrulfo resuscitatus esl. Denique ,
providebo vobis, unde victum sunicicntcm habealis. percepta comraunione, migravit ad Dominum, et
Patroi.. CLXXXVIFI. 10
4!H ORDKRICi VITALIS 49 -J
sanclornm felicitev adeptus est convivium. Rotho-

^ inns quod repulit tabernaculum Silo Dominus, et
magensis auleni An^^lnMtiis ciim AVandresisilo ab- tradidit in captivitalcm incircumcisis Pliilistliiim (K))
batc el fiwlfiMnno archiprffisule Scnoiiousi Fonli- tahcrnacutum suiim, ubi hnbitarit in Iiominibus [Psal.
nellae servatur, debitaqne a suis reverentia quolidie i.xxvii, 60). Nobis antem simile judicium niinc con-
honoratur. Ha^c de partitione corporis S. Ebrulfi tigit. Corpora sanclorum perdidimus, in quibus
veraciter nolavi , sicut a religiosis et vcracibus spem fiostram niaximc posuimiis, sociisque peregre
siliccrniis jamdudinn audivi. polyandra Patriim sequentibus, nos pauci et dcbi-
.XIII. jUcclini in Uticcnsi ercmo gcsla. Ics in iuculla soliludine romaiisimus. CaHeniin,
Defuncto Hugonc Magno, fllius ejusllugo Magnus qiiainvis Franci ossa sancta transtulerint, ct libros
in ducatu succcssit, el ortis quibusdam simultati- atque vesles, aliaque pretiosa nobis nccessaria di-
bus inler Carohim ct regni proceres, Iliigo regnuni ripiierint, sepiilcra lamen et pulverem sanctissiina'
obtinuil, et hseredibus suis usque in hodiernum carnis nobis reliquerunt, et alia sacra qua? seciim
diem reliquit. Goisfrcdus, Andegavorum comitis dcferre nequiveriint, nobisfavente Deo, ad magnani
filins, pra^^fati Hugonis filiolus fuit, ab eo educatus consolationem inviti dimiserunt. Nos autem non
ad virili! robnr crevit. adiiltus arma militia:' ab eo negligenter ea traclare debemiis, imo derelicta no-
accepit. Qui niorlem patrisul in curia regis audivit, " bis ab hostibus diligenter recondamus, et veneran-
moestus a rege jus ha>reditarium requisivit, et de ter servemus. Miserante Deo pilum de barba S. Pe-
ossibus sancti Patris Ebruin, cujus miracula srepe tri apostoli adhuc habcmus, qiiem beato Ebrtilfo ad
videral, Aurelianis positus, sibi aliquid dari obnixe dedicationem bujiis ecclesiae deslinavit papa Roma-
poposcil. Hugo auteni ,
quia praefatum juvenem nus. Alias quoque preliosas reliquias novimus,
multum dilexit, patcrnum honorem illi concessit, qua> in hac basilica reconditaj sunt a priscis palri-
et partem reliquiarum S. Ebrulfi erogavit. Ille ila- bus. Laudo, si placet vobis omnibus, nt iiunc uni-
que Andegavcnsiliiis reliquias S. Ebriilfi primus versa revolventes vidcamus, et tiito in loco proptcr
exhibiiit, quas Maimbodi usque nunc

in ecclesia S. sacrilegos recondamiis, donec, revelante Dco, ma-
veneratio devotorum excolit. Uticenses autcm mo- nifeslentiir fiituris cultoribus. » Annuenlibus cuuc-
nachi, qui ciim corpore sancto peregrinati suiil, tis et laudantibus, senex missam complevit, lini-
opilulanlc Deo, bcnignum apud externos hospites laqiic niissa, popnlum cum benedictione dimisit,
aflectum invenerunt, abundantiamque panis et vini puerosque scholasticos ad niinisterinm thuribuli et
pisciumque, qnos Ligeris fluvius suppedilabat, ha- candelarum retinuit. Deinde cum ccEniciitario qiio-
huerunt, multimodasque mobilis fortunae varietates dam ad tnmuluni Sancti Ebrulfi accessit, laminam
p
experti, finem suuin in Gallia sorliti sunt. reverenter ainovit, sanclaique carnis pulverein in-
Asceliuus vero senex Uticensem eremum cum star torlellorum congessit. Pixidas vero plures pro-
paucis pauperibiis incolis incoluit, et Ascelinum tulit, ac phylacteria, in quibus erant sacra cum in-
nepolem suum, atque Guitbertum de Gaceio, et scriptionibus suis pignora. Denique pueris ut irent
llaimonem de Telleia, aliosqiie pueros cnutrivit, el manducare pra>,cepit, et ipse cum raacione et ma-
communes litteras, ut in illo loco quotidianum Deo turis necessariisque ministris reliquias in niaceria
servitium essolverent, docuit. Quodam die circum- recondidit, ideoque pueros, ut arcanum eos lale-
positos eremicolas undique convocavit, festivitatis ret, abesse compulit. Ab ipsisnimirum post multos
diem illis deiuintiavit, dieque conslituto solemnita- annos ha>c audivimus, sed certum locum ubi reli-
tem jiro inodulo suo celebravit. et inter missanim quia; positie fuerint, scire nequivimiis, quia ipsi re-
solemnia sermonem astanti populo fecit. « Divinas, latores a collocatione pignorum exclusi fuerant, ut
inquil, comminationes formidare debuimus, sed diximiis.
obdurato corde qufe dicebantur audientes parvi- Ilffc itaque contigerunt Richardi primi ducis
pendimus, donec virgam ferienlis, ul nequam servi, tcmporc, qui duobus et quinqiiagiiita annis pra^fiiit
persensimus, acriterque percussi, medullitus do- D Normaiinia>, ct sicut supradiclum est, in primis ex-
lentes ploramns et higemus. Olim dum Daci, qiii silium et raagnas tribulationes pertulit, sed post-
adhuc pagani erant, cum Hastingo Neustriam va- modura, opitiilante Deo, compressis inimicis stre-
slaverunt , et rursus Rollone cum suis steviente nue pra^valuit. Inter saevas tempeslates bonus se-
,
plures ecclesife cum urbibus el oppidis desolatae iiex Ascelinus monachaliim iisque ad decrepilam
sunt, nos, suffragante Deo, in silvestri steriliqne ajlatem servavit, moriensque Ascelino clericn, ne-
rure latuimus, et debacchantium gladios, licet in poti siio, tntelam Utici .comraisit. Qui juvenili le-
timore nimio et egestate, sospites evasimus. Nunc vitate fervcns, silveslrem vitam, et iirbanis a facc-
aulem super nos tempusira;, proh dolor! irruit, et liis spparatam odio habere coepit, discendiiiue causa
ex insperato Creatoris ultio nos circumvallavit, et Galliam expeliit, inventaque deliciarum copia fero
per manus eorum in quibus hospitalitatis tenore L aniiis ibi habitavit, et per diversos gradus iisque
coulldebamus, sacris ossibus, quse omnibus divitiis ad sacerdotium ascendit. Carnalibus itaque oblecla-
chariora sunt, spoliavit. In sacris Scripturis legi- menlis irretitus, in Francia, instanti prosperilate
(95; Id cst calumniantibus.

,
m HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS II. — LIB. VI. 494
turgens, per onine tempus vita; suse usqiie ad se- 4 incuria in multis desolationibus, quas supra jnemo-
nectam oblitus esl omnia qaie sibi anlecessores sui ravi, dirutffl erant, restauraret, et ad tani laudabile
dimiserant in Normannia. studium omne ingenium suum cum tota posîbili-
XIV. Vticus depopulatur, et diruitw. Quomodo Vti- tate et substantia niedullitus applicaret. Hic ninii-
cense cmnobium ex ruinis restauratur. Piimi Vli- rum basilicam veterem Sancti Petri apostoli propriis
censes abbates. sumptibus reparavit, talique studio cunctipotentem
luterea, obeuntibus vel abeuntibus incolis, Ulicus Deum sibi placare desideravit. Quodam mane, dum
in solitudinem rediit, et remotis liominibus in ora- bubulcus ejus boves in colle super rivulum Caren-
toriis el domibus iugens silva crevit, et babitatio tonse custodiret , et inler parietinas ubi fecun-
ferarum multo tempore ibidem exstitit. In provin- dior herba esset excubaret, ecce peregrinus e;
cia Belvaccnsi, Restoldo cuidani presbytero per quidam astitit, ibique quasi labore itineris fessus
visionem tunc dictum cst « In Normanniam ad : resedit, el cum eodem aliquandiu confabulari
sanctum Ebrulfum vade, ibique perfrueris dierum coepit. (' Celeriter, inquit, ad Guazsonem vade, et
longitudine et felicis vitaj jucunditate. » Hic ergo dic ei ut confestim veniat ad me. » Cumque bubul-
natale solum egressus est, et Neuslriam pervaga- cus ad berum suum cucurrisset, et peregrini verba
tus est, et habitationem Sancti EbruUi quaesivit, B intimasset, ille pigritia detentus, jussis uon obse-
sed per multos dies qua^rens, neminem qui sibi cundavit, sed peregrinum mox per famulum ad
demonstraret invenit. Denique apud Montfortem se venire pra^cepit. lile vero iterum et tertio clien-
Sancti Ebrulfi veterem basilicam reperit, ibique tem direxit, sed obstinatus heros, nescio quibus
multo lempore babitavit, credens quod illum lo- occupatus, non ivit. Cumque bubulcus tertio redis-
cum sibi cffileste oraculum seminique suo insinua- set, dominumque suum nolle venire nuntiasset :
verit. « Veni. inquit senior, et diligeuter intende quae

In territorio Balgenzaii cuidam pagensi taurus loquor. Hic locus a prisco tempore divina bene-
nomine Fala erat, qui sajpe gregem armentoruni dictione sanctiGcatus est, et sanctissimis reliquiis
relinquens, in saltum currebat, et a possessore cum ditissimus est. » Hsec dicens, candidus relator
familia et canibus diu qujesitus, inveniri nequibat, surrexit, in medio areae sedem altaris Sanctae Dei
sed post v vel vu dies, dum irrecuperabiliter perdi- genitricis Marice ostendit, itemque aram Sanctse et
tus putaretur, repente sospes redibat. Hoc itaque individuoe Trinitatis ad Orientem monstravit. Deinde
frequenter factum est, et hujusmodi res in con- obstupenti bubulco adjunsit : « Si dominus tuus ad
suetudinem versa est. Ludus inde vicinis intuenti-
^ me venisset, dummodo ipsum per te accersivi, se-
bus agebatur, et libera juvenco facultas eundi vel cretum thesaurum ostendissem illi, unde posset hic
redeundi permittebatur. Post aliquod terapus cu- antiquam reparare basilicam, et rursus aliud arca-
riositas pastorum indignata est, et discursus tauri num prodidissem, quod toti Normannise laetitiam
pertinaciter ipsumque per
explorare conata est, peperisset ingentem. » Cumque famulus hsec ad ulti-
spissitudinem luci secuta Sagacem etiam inda- est. mum audisset, et reciprocato calle audita Cuazsoni
gatorem nomine Duiletuni sibi adjunxit, qui more retulisset, ille tunc festinus equuni ascendit, et per-
canum vestigia tauri sagaciter investigavit, donec veniens ad locum desiderabileni, nuntium non in-
illum coram altare Sancti Petri apostoli jacentera, venit. Moestus ergo pro tarditate sua nimis factus
quasi oraret ibidem , iuvcnit. Macerire siquidem est, et a servo, qua; de sanctificalione loci, et
disco opertffi erant, nisi retibus hedera», et ruinse de duobus altaribus audierat, avide perscrutatus
antiquorum Eedificiorum spectantibus patuere. Con- est.
densa silva crevit intus et extra, ubi nemo habi- Deinde cum Radulfo Fraxinello, Turulti filio, qui
taverat per annos Tunc albescentes silicernii,
l. tunc temporis ejusdem loci capitalis dominus erat,
hsec audientes, rememorati sunt quod, sicut patres colloeutus est, Deoque juvante basilicam, in honore
eoruni illis narraverunt, sanctus Ebrulfus, alii- JJ perpetu* Virginis Maria? rtstaurare conatus est.
que plures mundi contemptores illic habitave- Operantes antiquam ruinam elToderunt, et ingen-
runt. tem lapidum copiam invenerunt, unde incoeptum
Rediviva quoque visio Restoldum repetens , opus inslanler perfecerunt. Ibi raulta mausolea
redarguit quod priraae jussioni non plene adhuc nobiliuin personarum invenerunt, in quibiis regum
obaudierit. Cumque presbyter sollicite inquireret et poutiflcum corpora, ob insignia qusedam quae
quomodo jussioni graliosius obtemperare deberet, ibideni receperunt, condita fuisse seniores asse-
diclum est quod deberet Lticum adire, ibique

illi runt.
sancli sequax Ebrulfl Deo militare. Restoldus ergo, Nonnulla etiam sigua divinitus ibidem acta sunt.
pristina Montfortis habitatione relicta, Lticum per- Harduinus enim quidam eques ingens saxum inter
rexit, ibique, cum conjuge et Ilberlo filio suo, pri- lapides ecclesiae vidit, quod ad opus suum concu-
mus habitavit. piscens, in domum suam devexit, ibique aquarium
Tuni; Guazio de Montforti nobilis miles fuit, qui sibi suisque jumentis facere voliiit, sed post inctep-
timore Dei plenus, in corde suo pie proposuit ut tam cavationem in languorem cecidit. £o lan-
omnes in vicinio suo ccclcsia.s, quce velustate et guentp, Gumfoldus de Tolchela, pagensis eques,
;,
4!li) ORDERICI VITAMS 400
visioneni vidit, i[iia cdoclus Harduinum fpgrotantem * hcre doliiornnt, ct quomodo sibi redderetur multis
visitavit,et sacriim ad pristinam sedem revehi inodis qu;psierunt, nec adiiiic inveiiire valuenint.
saxum commonuit, alioquin illum inevitabiliter y.l quoniain totuni desiderium suum super hac re
moriturum pra^dixit. Quod audiens reger, familiam nondum implevernnt, jam plures reliquias diversis
actutiim convocavit, quadrigam cum bohus coaptari modis procuraverunt , variisque temporihus, fa-
pra>cepit, saxumque ad Sanctam Virginis Matris vente Deo, rcduxerunl.
fcdem reduci ohnixe rogavit. Saxo itaque in curru Kulco, pra^positus Uticensis ecclesia;, qui postea
levato ipse superpositus est, et lapide dc sacra Divensis ahbas factus est, a Guillelmo Nolho rego
domo, quem rapuerat, reddito, reatum confessus Angloriim ad Rertam comitissam pro privalis cau-
est, et omnipotentis Adonai clcmcntiam exoravit, et sis in Rriiriani inissus est. Tiinc pcr quemdam
mox sanatus est. caiêllanuin comitiss£e, quem natione .Normannum
Multa quidem et alia signa ibidem perpetrata cognovit, quia familiaris ecclesiaj Kesbacensis erat,
sunt, qua", deficientibus lerrigcnis illius temporis, dentem sancti Ebrulli obtinuit, ac ad Uticensem
oblivioni tradila sunt; quia pro penuria scriplo- ecclesiam renieans, gaudentibus cunctis attulit.
rum, qnibus tunc .Neustria maxime carehat, scripta Regnante I.udovico rege, quidam canonicus no-
non sunt. B mine Eulberlus Parisius erat, qui os integrum de
Ea tempestate, Guillelmus, Geroii fllius, domina- spina sancti Ehrulfi hahebat, quod capellanus de
tuni Escalfou tennit , et in silva fontcm Sancti capella Henrici regis Francorum subtraxerat, eique
Ebrulli, et supcr rivulum Carentonai veterem eccle- jamdudum pro amoris pignore dederat. Timens
siam Sancti Petri apostoli esse audivit. Qui curio- autem pro diversis causis illud habere, Eulcone
sitate ductus omnia perlustravit, locum Dei culto- preshytero Manlia; mediante, accersiit Guillelmum
ribus idoneum vidit, reverenter laudavit, ibique de Mosterolo priorem Manliae, eique reliquias tra-
Restoldum et Ingerannum eidem loco preshyteros didit dcferendas Uticensi ecclesia?. At ille gaudens
dclegavit, eisque victum suflicientem de redditibus munus excepit, et jussa quantocius complevit. In
Escalfou ordinavit. Processu vero teraporis, ut in itinere dum festinaret, sancti Patris sensit sufTra-
tertio bnjus operis libro pleniter notatum est, a gium. Pra'fatus enim prior in ciho venenum nescius
pruifato Guillelmo et fratribus, ac nepotihus ejus manducavit, quod protinns equilantis per memhra
Uticense coenobium restauratum est, et lahore et viscera sese difludit. At ille, ut mortem cordi
sludioque Gemmelicensium regulariler institutum vicinam sensit, formidolosus ad Deum exclamavit,
est. p et ut sibi per merita sancti Ehrulfi misereretur
Anno siquidem Dominica:' Incarnationis tOot, oravit. Kactis itaque precibus et votis, venenum
Thcodericus, (Jemmeticensis monachus, ahhatioe evomuit, citoque sanatus salvatori suo gratias egil,
curam suscepit, et neophytum gregem per octo et reliquias Uticensi ccenobio iKtus exbibuit, atque
annos pie et prudenter educavit, atque secundum easdem argenlo decenter inclusit.
Normam Sancti Benedicti ambulare in lege Domini Anno ab Incarnalione Domini H30, Guarinus,
digniter docuit. Deinde, utin prfecedentibus dictum septimus abbas, Resbacum adiit, ubi medietatem
est, onus regiminis fastidivit, moestis praesulihus, corporis sancti Ehrulfl esse audierat. Cum prsefato
Maurilio Rothomagensi et Hugone Lexoviensi, ultro Patre duo monachi profecti sunt, Odo namque de
deposuit, terrena spernens exsilium petiif, coeles- Mosterolo, et Guarinus Sagiensis, ut sancta Pa-
temque Jerusalem desiderans, terrestrera videre tris sui pignora qnsererent, comitati sunt; quihus
laboravit. Tandem in Cypro insula in ecclesia plurimse difticultates contigerunt. Natalis enim
Sancti Nicolai ante altare Kal. Augusti ohiit, ibique Reshacensis abbas, aberat; voluntas conventus
a conventu monachorum venerabiliter sepeliri ine- non ut hospites, sed nt hostes, eos cavere erat.
ruit, et frequentibus miracnlis in aegrotorura cura- Par etiam incolarum alienatio, verbis desolatoriis
tionibus coruscavit. Heroicum quoqne super illo D "l fugerent, deterrebat. Ronum tamen desiderium
epitaphium sic edidi : qiiod hahebant, crescebat, eosque magis ad etfec-
Ecclesiam primtis Vticensem Theodericus tum j)ertraliebat. Abbas ergo , dimissis duobus
Rexit, el edocuit bona quae prius ipse peregit. sociis apud Reshacum, preelati schemate deposito,
Annis tricenis monaclialus ipsc rigorem iter arripuit laboriosum, et quasi pauper mona-
Gcssit, el in Saldnam tolerarit ovanter agonem.
chus equitans, occursum non erubuit obviantiuni
Ofjicium palris oclonis cxercuit annis,
Inter silveslres, ubi pauper mnnsit, homones. sed Natalem ahhatem ohnixe qufesivit, ad curiam
Ipse, manu propria scnfccjido voluminaplura, Tedbaldi comitis adiit Ruginacum municipiuin. Se-
Ecclesix natis dedtt exemplum bonitalis.
cunda vero die ad abbalem venit, nec quis esset,
Denique Jerusalem peregrinus pergere ca-pit.
In Cyprn vitie finem tumulumque recepit. sed quid quaereret iudicavit. Hle autem Claras-Val-
Ultima vidit eum quinlilis lux morientem, les se ire velle intimavit, et si secuni ire vellet
Quem foveat Chrislus patris in Ihalamo renilenlem,
annuit. Araho ilaque cum suis famulis Claras-Valles
XV. Vticenses monachi qnasdam patroni sui reliqnias ahierunt, henigne a fratrihus illius coenohii suscepti
oblinent. Successio Uticensium abbatum. sunt, qui Regulam sancli Renedicti omniuo ad lit-
Uticensps monachi corpus patroni sui non se ha- teram observare satagunt. Dominum vero Heroar-
;
497 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIR. VI. 498

dum, illius monasterii Patrem, qucesierunt, cum 4 cessione ad sacrarium vadit. Vas argenteum, in
eo locuti sunt, et plurima sciscitantes, magnam quo B. Ebrulti piguora clausa erant frangitur, reli-
in eodem sapienliam invenerunt. De sanctis enim quiffi reverenter exlralmntur, brachium dextruni cum
Scripturis luculenter tractavit, et votis eorum et pixide plena fracluris ossiuiii erogalur. Uticenses
interrogationibus satisfecit. Causani
quoque L'ti- itaque in iNeustriani redierunt, atque L'ticuin vii
censium ut audivit, Guarinum abbatem benigniter Kal. Junii [1130] perveneruut. Magna multitudo
adjuvit, litterasque exhortalorias Resbacensi con- ulriusque sexus fere ad quatuor millia couvenit,
ventui destinavit. Denique Guarinus abbas, cum ac ad suscipienda tanli patroni benelicia occurrit,
Natali abbate reversus, Odouem et Guarinum in- et ejus ante Deum suffragia promereri fusis preci-
venit alacres, atque Resbacensibus charos et ama- bus sategit. .-Egri diversarum innrmitatum molestia
biles. Erant quippe ambo maturi, affabiles et mo- proegravati accurrunt, et reniedia suis doloribus ab
desti, geminaque litterarum eruditione imbuti. Et Allissirao, per almi Patris Ebrulfi merita, depo-
quamvis facundia ambo poUerent et eruditione, scuut, et plurimi petita consecuti, Deo gratias et
Odu tamen charitativo fervore summopere studebat laudes devute conciuunt. Mulla illic liabitantes be-
sibi Guarinum praeforre. Guariuus enim gratiam et neticia Dei sentiunt , meritoque gratulantes , in
sapientiam in divinis sermonibus habuil, et per B beati Patris Ebrulfi meritis tripudiant et confidunt.
vin dies hospitalitatis, instinclu Amalrici prioris, Ouidam vir, genere Rrito, nomine Goisfredus,
exhortationem omnibus in claustro exhibuit, be- in pago Corboniensi habitavit ;
qui mullis, ut ipse
nevolentiamque totius conventus non jam ut hos- referebat, in juventute rapinis et latruciniis slu-
lis, sed ut iidelis amicus obtinuit. Guarinus ergo duit, sed post aliquod tempus, inspiraute Deo, vi-
abbas epistolam venerabilis Bernardi abbatis pro- tam salubriter mutavit. Lcgitimam enim conjugem,
tulit, quam Resbascensis conventus libenter susce- nomine Hildeburgem, duxit, ejusque utiUbus mo-
pit, complere decrevit. Stepha-
et audita libentius nitis acquievit, et crudelibus lelhiferisque satelli-
nus Parisiensis episcopus, et Burchardus Jleldensis tiis renuntiavit, et labore manuum quae sibi neces-
episcopus nutu Dei aderant, et Resbacenses ut cha- saria erant procuravit. Porro de rebus cum sudore
ritalisnectare Uticenses exhilararent, obnixe admo- acquisitis eleemosynas faciebat, egenis et clericis
nebant. Igitnr, anuuentibus cunctis, dies ab episco- ac eremilis monachisque distribuebal, et hujus-
pis indicitur, quo multorum pignora sanctorum ibi modi viris totius sui porisraatis quaestus superflua
detenta pariter eslraherentur, popuhis terraj haec fribuebat, suoque suoruraque victui sola necessaria
visurus congregaretur, et multiplici benedictione reservabat. llic societatera Uticensium expetiit, et
conflrmatus leelincaretur, ac postraodum Uticenses ^ frater in Christo factus, fraternitalem optime ser-
optata susciperent, et sic prupria reviserenl. vavit. In pra^cipuis saucturum festis ad Uticense
Porro Natalis abbas consilium mutat, Uticenses coenobium veniebat ; sed prsecepti legis memor,
quod nisi Ted-
mobilitate versuta turbat, dicens vacuus fratres visitare nolebat.
baldus comes concederet, nuuijuam ea qua; con- Quondam, biennio ante mortem Henrici regis,
ventus annuerat traderet. Igitur communi consilio admirabilis res contigit. Nocte scilicet Nalalis In-
in Normanniam Odo Uticensisad comitem mittitur, nocenlium nix ex iraproviso tanta cecidit, quau-
qui tunc ad avunculum suum Henricum regem ie- tam nullus mortalium illius ajvi viderat, vel a pse-
rat, ut cum eo loqueretur. Obediens monachus dagogis suis visam aliquando audierat. Nam aditus
difficilem viam arripuil, comitemque sequens, Ver- domorura obstruxit, viarum superflcies obtexit,
nonum venil, suumque secretum prius regi, ut montes et valles coaequavit, aves et auimaha suffo-
juvaret, detexit. Rex vero auxiliaturum se illi pol- cavit , homines etiam submersit innumerisque ,
licetur, comitemque nepotem pro monachorum ue- fldelibus ecclesiarum introitus ipso die penitus de-
gotio precatur. Comes autem precanti avunculo negavit. Sub tauta aeris intemperie prsefatus Gois-
concedit, el per Andreani dapiferura suum Resba- t\ fredus surrexit , mviumque nimietatem postpo-
censibus concessionem suam mandavit qui ad ,
suit, jumentum panibus similagineis oneravit, et
diem quo reliquiae monstrabantur non venit, sed filiura suum secum ducens, ad solemnitatem sancti
apud Colummers, coraitis castrum, remausit. Illuc Patris Ebrulfl festiuavit. Qui cum ad quamdam
Ulicensis abbas et Guarinus Sagiensis ac Andreas aquam, nomine Riselam, pervenisset, nec eam,
Columbensis ad Andream perrexerunt. Quos ut vi- qtiia pons ibi nullus erat, et aquse iutumuerant,
dit, benigne suscepit, eorum orationibus se com- transvadari potuisset, timore et tremore anxius,
meudavit, concessionem comitis iutimavil, seque ad clementem Dominura suspiravit , ac ut sibi
legatiim inde et fidejussorem nunliavil. Tunc Gua- suffragarelur exoravit. Pio itaque flagrans desi-
rinus abbas Isetus cum sociis Resbacum reraeavit, derio, divinam opem prolmus persensit, et ullra
el Nalalis abbas, ut concessioneni consulis audi- ripam absque visibili duclore se solum invenit
vil, motus quod Uticenses valde vexa-
poenitentia tilium vero suum cum jumento et sarcina reman-
vcrat, voliseorum annuil. Almaricus ilaque prior sisse in altera ripa cognovit. Deinde filius ejus,
maue conveutum excitavit, cum Uticensibus ad qui forsitan inw(|ualis fldei et merili eral, pavidus
ecclesiam duxit, omuisque convenlus ordinata pro- usque ad umbihcum aqujm intravit, jumcntum
4!t9 OKDKKICI V1T;VL1S oOO
panibiis ouusluin secuni tiaxit ot, licel difliculter ^ erat quidam honio, nomine Briestan, iu vilh quaj
salvus, cxiit. Panis sicniideni, qui servis Dei dcfcre- vocatur Catriz. llic, teslantibus viciuis ejus, injuste
balur, iu aquis fuit : sed aquis intaclus et iuhumec- nuUi nocebat; aliena non rapiens, pacilice suis
tatus mansit. idoneus itaque panis ad usum famu- cunlentus erat. Ipse etiam nec multum dives, nec
lorum Cbrisli ccelitus servatus est, miroque niodo nimium pauper, secundum laicorum ordinem in
siccus de mediis undis extraetus est. Deniquo pater possessione mediocri se ipsum et faniiliolam ho-
cum prole ad destinatum locum pervenit viarum neste regebat. Vicinis suis indigentibus nuniinos,
et aquarum pericula qualiterevaserit gaudens cuar- non tamen ad usuram accommodabat, sed propter
ravit, raerilisque sancti Patris Ebrulfi, eujus fes- inlidelitatem multorum a debitoribus vadimonia re-
tuni expetebat, deputavit. Multi, qui tunc ad so- tinebat. Ita se inler utrumquc habebat, quod nec
lemnia convcnerant, ut b«c audierunt, Uominum optimis viris melior, neque malis deterior aistima-
Deuin Sabaotli, qui suos semper consolalur, gloii- retur. Qui cum se quietum ab omni parte putaret,
licaverunt. nec alicui se esse invidiosum sestimaret, divina
XVI. Successio abbatum Utici. gratia, sicut rei exitus probavit inspiratus, vincu-
Tuuc Guarinus abbas LUicense coenobium rege- lis RegubT Sancti Benedicti sese ligari et babitu
bat, et praefatum viruin pro raagna devolione qua B iusigniri desideravit. Quid plura ? Veuit ad monas-
erga Deum fervebat, vehementerdiligebat, et vene- terium nostrura , in honore sancti Petri apostoli,
ranter honorabat. Idom namque Pater erga Dei et sancta^ Etheldrida; constructnra a monachis mise-
cnltura fervidus erat, atque hujusmodi sedirainis ricordiam petivit, se suaque ditioni eorum tradere
specimen in assiduis exercitalionibus agitabat. Re- promisit. Sed proh dolor! ille iniquus, per ciijus
ligiosos homines honorabat, sibique reverenter invidiam de paradiso Adam cecidit, illius posteri-
prffiferebat, studiisque bonis selerter inhaerebat. usque ad novissimum qui venturus est, invi-
tati,
Ipse nimirura, quaravis peritia htleraruni admo- derc minime cessabit. Verum Deus qui miseri- ,
dum imbutus esset, sese hurailiabat, et postposita curditer omnia siiaviterque disponit, seinper velul
magisterii dignilate, ad diversa officia, quoe junio- omnipotens de malis bona, de bouis meliora facit.
ribus competunt, velut unus ex illis avide curre- Hoc cum a multis audiretur, nam licet majoris
bat, alacriterque peragens , laudabiie subjectis non esset, aliquantula; taraen fama; homo ille erat,
exempUim exhibebat. StaturcC quidem mediocris ct quidam Henrici regis miuister, specialiter au-
gracilis ac macilentus erat, agilisque ad orania tem diaboli servus, armatus lupinis dentibus ac-
eommoda utpote qui corpulentia nulla gravabatur, currit.
properabat. Ab aliis doctrinse et instructionis ver- « Verum, ut sciatis quis vel qualis iste fueril,
bnm, humilitatis causa, cupide audiebat, et mnl- panUilum a proposito digrediamur. Hic Rodbertus
toties ea etiam, quae raelius noverat, a paribus vel nominatur, et Malarteis cognominatur; quod nos
a subjectis diligenter inquirebat, atque velut disci- lingua latina mulum artificein exponimus, nec im-
pulus bumiiiterauscultabat. Eloquenlia indissercn- inerito. Ipse namque nullum penitus oflicium habe-
dis lectionibus divinfc legis uberfira afQuebat, et bat, nisi tantum insidiari. Omnibus dico, raonacbis
profunda syntagmata lucide discutiens reserabat, scilicet vel clericis, niilitibus el rustici,s, el totius
Adolescens fere xxiii annorum ad monacbatum ordinis hominibus, tam religione famosis quam ali-
venit, in quo xlvi annis summo Regi railitavit, inter vivcnlibus. Sed ne mendacium incurrere videar,
geniique sagacis el seduli sediminis enioluraenta frequenter boc agebat, quocumque maliliam suain
metricis carrainibus ct dicacibus epistolis, aliisque dilatare valebat. Omncs itaque an]ualitcr pro posse
dictatibus propalavit. Ex quibus unum miraculum accusabat, ut omnes in damnum mitteret tolis viri-
hiiic nostro quod ipse didicit
nitor libello indere, bus laborabat. Cum alicui vel pluribus nocebat,
in Anglia, posilus apud Torneium cuin Rodberto inter illos numerabatur, de quibiis dicitur : Lxtan-
abbale, et scripto tradidit, Eliensi episcopo cuui tttr cum malefecerint, et exsultatit in rcbus pessimis
J)
monachili conventu deprecante. Textus autera epi- (Prov., II, 14), Si autem ex vero daranare nequibat,
stolajhiijusmodi est : pereumquiin illo loquebalur diabolum iuventor
« Universis sancta; Ecclesise filiis, praecipuc man- falsitatis mendax et pater ejus efficiebatur. Sed
datis Rcguke cximii Palris Benedicti obcdientibus, cum nulliis, etiam cuni eo ab infantia inseparabili-
iilinam minimus scrvus servorum Dei Herveus, ter permanens, bujus viri mala non dico scribere,
Eliensis ecclcsiaj minister indignus, propositum be- scd etiam referre valeat, nain jure mille artifex vo-
ne inccptum meliori fine concludere. Ad lautcm et caretur, redeamusad incoepta.
honorempatroni monachorum S. Bcnedicti rem no- II Audito, ut diximus, rumoz"e prajdicti viri reli-
vilcrapud nos relatione dignain nou immerito au- gionishabitum arripere cupientis, magistri suidoc-
dientibus suaveni, relinentibus utilem, adhuc nes- Irinara, qui semper mentitur aul decipit secutus
cienlibus et fortasse profuturam notificare voluimus advenit ille Rodbertus, qui dicturus mendacium, a
< Temiiorc Hcnrici rcgis Anglorura ducis Nor- mendacio incipiens, ait nobis : Hunc hominem, Bri-
mannorum, auuo regiii ejus iii .Vnglia xvi, comita- estamscilicet, furemesse,pecuniam reyis iropriam in
tui iii Nonaanuia x, in possessione ecclesi;c iiostro: tatrocinio habere, celarc ct itt criminis hujus jutli-
,
501 HISTUKIA ECCLESIASTICA. — PAllS II. — Lll!. Vl 502
cium et poenam evudere valeut, non causa ((/(evviis \ irapetrare diffidebat, sanctum Benedicturu, cujus se
salutis monachutum quserere sciatis. Ipse namque prseceptis, ut dictum est, subditurum non ficte de-
thesaurum occultum invenit, ex quo furtim subtato voverat, necnon sanctam virginem Egeldridam, ia
fcnerutor cffectus est. Tantorum ituque reus criminum, cujus monasterio hoc idem se facturum pra?viderat,
lutrocinii videlicet et usurse, prsesentis regis veljudiatm corde lacryraabili, et voce qua poterat, incessan-
metuit assistere. Quupropter huc ud vos ex regis im- ter advocabat. Hinc itaque oneratus ac constrictus
perio missus, interdieo ne illum in vestro collegio au- ferro, hinc frigore cruciaius, illinc fatigatus jeju-
deatis suscipere. Nos aiiteni, audita regis defensione, nio, miserabilem vitam, qui pro certo mori mallel,
tiraentes iram ejus incurrere, noluimns liunc ho- quam infeliciter vivere, juxta cestimalionem meam
minem coetui noslro conjungere. Quid plura? sub integris v raensibus lugens, in tenebiis sustinuit.
fidejussoribus raissus, ducilur ad judicium. Radul- Et videns nullum penitus humanura sibi adesse au-
fo autem Basso sedente pro tribunali, congregatis xilium, sanctum Denedictum et sanclam Egeldri-
etiam provincialibus universis apud Huntedoniam, dam coutinuis gemitibus, suspiriis, singultibus,
ul mos est iu Anglia, ego ipse Herveus, cum

quandoque lacrymis corde vel ore ruiniuando pro-
abba-
tibus Raiualdo Ramesiensi, et Rodberto Tornensi, vocare non cessabat. Quid plura? nocte quadam
necnou clericis pluribus el monachis interfui. EtBcumsigna per urbem ad no:turnas laudes pulsa-
ne vos lougius protraham, accusatus ille cum uxo- rentur, et ille in carcere cum cseteris angustiis ab
re praesenlatur ; crimina sibi falso imposita reno- omni cibo triduum continuasset jejunus, jam pene
vanlur. Ille non acta negabat, quod non fecerat deTiciens, ct a corporis reparatioue peuitus despe-
eoufiteri nequibat. Econtra de mendacio arguitur, rans, nomina sanctorum flebili voce repetebat. Sed
deridetur; eral enim aliquanluluracorpulentus, me- Deus clemens el misericors, qui fons totius bonita-
diocris personge, et honestam, ut ita dicam, che- tis indeficiens permanet, qui nullum in necessitate
riem habebat. Post multas vero illatas sibi sine me- positum spernil, neminem pro poleutia vel diviliis
rito cuntumelias, velut Susannam prwjudicaverunt eligit, satis optatam, et propter desiderii augmen-
ijisum, cum omni oranino possessione ditioni rogis lationem, et ut adepta magis diiigeretur, dilatam,
tradendum. Posttale judicium, cum sua reddere co- taudem posceuti misericordiam suani exhibuit. Ad-
geretur, quae in promptu erant rcddidit ; absentia sunt enim claraanti sanclus Benediclus et sancta
ubi essent, et qui essent debitores indicavit. Sed Egeldrida, cura sorore sua sancta Sexburga. Ule ve-
cum plura reddere, et majora indicare compellere- ro prajvium lumen, quod sanctos antecedebat, in-
tur, Anglica liugua : Thut icut min luuert godel mih- p solilum adesse expavescens, raanu sua oculos suos
tin thut ic sege soth, respondebat. Quod nos Latiui operuit. Venieutibus autera sanctis cuni ipso lumiue,
diciraus Mi domine, scit Deus omnipolens quiu vc-
: sancta Egeldrida prius locuta est : Quid nos, inquit,
ritatem dico. Hoc verbo saepius repetito, nihil aliud Briestan, toties lacrymispitlsas? Quid nos tantis cla-
dicebat. Propalatis omnibus quae habebat, afTerun- moribus commoves? Ille quidem, jam debilitatus je-
tur reliquite. Qui cum jurare deberet, dixit uxori junio, nunc quasi in excessu mentis redditus, et gau-
sucE : Soror mea, per illad quod nos aslriugit vin- dio repletus pro tanto mii-aculo, uihil omnino re-
culum churitutis, te adjuro, ne me perjurium incur- spondere polerat. Tunc saucta subjungens ait : Ego
rere patiuris. Plus enim animx periculum quam cor- sum Egeldrida, qmm tu toties invocasti. Hic adest
2}oris cruciatus cxpavesco. Si igitur aliquid residui tua sunclus Bettedictus, sub cujus hubitu de Deo servitu-
tibi conscientiu demonstrat, in medium proferre non rum dcvovisti, ct a quo avxilium multoties poposci-
differas. Plus enim inimicus noster spiritualis ani- sti. Vis liberuri? Audita hac voce, revixit spiritus
marum damnutionem, quam camis lacerationem de- ejus, et qnasi de somno evigilans, ait : Dominu mea,
Ad quera illa Domine, inquit, prseter indi-
siderat. : si aliquo modo vivere possem, ab isto exsecrabili car-
cntu nil omiiino nisi xvi solidos et duos tantum annu- cere cxire vcllem. Sed jum me diversis angustiis sic
los, IV denarios appendentes, hubeo. Quibns in prai- D ufjlictum vidco, quod, amissis viribus corporis om-
senlia prolatis, virago subjunxit : Churissime con- nibus, evadendi spem nullum idtei-ius hubeo. Tiinc
jux, modo jura secitrus, ego postea confirmuns mca sancta virgo ad sanctum Benedictum conversa
teste conscientiu te verum jurusse, nudu manu ferrum dixil : Sancle Benedicte, quure non facis quod tibi a
calidum, sijusseris, corum omnibus qui videre volue- Dumino prxceptum est? .\d ha?c verba vir venerabi-
rint, portubo. Quid niulta? juravit, ac deiiide sub lis Beuedictus mauum suam ad boias misit, et ex
custodia ligatns, ac Lundoniam duclns, ibi in car- utraque parte fregit, atque de pedibus vinculati sic
cerera obscurum rctruditur. Ibique vinculis ferreis, extraxit, quod ille nihil omnino sensit, et plus jus-
plus quam satis ponderosis, fortiter el conturaelioso su quam actu illas fregisse visus est. Qui, cura ab
coustrictus, famis et frigoris cruciatibus diuturnis eo illas reniovisset, de manu quasi indignans proje-
non modico lempore coarctatur. Positus autem iu cit, trabera, quae solarium illius ergastuli sustine-
lali miseria, divinum aiixiliura pro posse suo et bat, tam fortiter percussit, quod tissuram in ea nou
scientia, tara gravi necessitate cogente, adesse sibi modicara fecit, ac de sonitu tauta." pcrcussionis ex-
postulabat. Sed quia meritis suis, qua; permodica territicustodes, qui super solariura jacebant, oiuncs
vcl, ut verius dicam, uulla esse credebat, hoc se evigilati suut. Qui, timcutes ellugisse viuctos,
ac
503 OKDEKICI VITALIS b04
censis lumiiiiluis feslinanler ad carcereui cucurre^ v horlus, vir litteris liberalibus et diviuis eruditissi-
runt. Invenientes auteni oslia penitus integia ac lir- inus, cuin omni grege monachorum et ap])aratu
mata, adhibitis claviluis intraverunt. Videnles vero occlesi», obviam illi procossiouem extra inonaste-
illuni, queni ligatiim miserant, solutum, magis mi- riura duxit. Dicebat enim : Si hominis alicujus mor-
rati siiut. Et interroganlihus de tanto soiiitu quem lui rcliquix in Ecclesia festive recipi debent, multo
audierant, vol quia eum fecisset, qui etiam coni- tnagis vivas reliquias, hunc videlieet hominem, hono-
pedituni solvisset, alius quidam, in carcere cum eo rifice suscipiamus. De mortuo namque, ubi sit spiri-
ligatus, illo tacente respondit : Nescio qux Tpcrsonx tus ejus, nos adhuc in fragili vila positi dubitamus,
cim maxitno litmine carcerem intraverunt, et cum de isto vero, quod a Deo, qui nihil injuste facit, in
isto socio meo plura locuti sitnt. Sed cjuid ei dicercnt nostra prxsentia visitatus ae libcratus sit, non igno-
vel facerent, ipswn qui melius scit interrorjatc. Cou- ramus.
versi ad illum dixcrunt : l)ic nobis quid audisli, u Cunique Deo pro posse suo juxta a?stimationem
vel vidisti ? El ille : Sanctus, inquit, Benedictus, cum suam veuerationem debitam pro illius liberatioiie
siincta Egehlridu et sorore sua Sexbitrga, hic adfuc- reddidissenl, regina illum ad ecclesiam Sanctae vir-
runt, et compedes de peilibus meis abstulcmnt. Si vcro ginis Egeldridffi in Eliensi insula cum grandi ho-
non credilis mihi, vcl oculis vestris creditc. llli autem B nore et gaudio remisit. Ego autem, et omnis mona-
viso miraculo, nec inde dubitantes, mane facto Ma- chorum conventus, cum cereis et crucibus proces-
thildi regin», qua; tunc forte in eadem eral urbe, sionaliter obviam ei, Te Deum laudamus cantantes,
nuutiaverunt. At illa Radulfum Bassum, qui eum- exivinius. Cumque illum festive, ut decebat, in ec-
dem Briestan pra^judicari jiisserat, et hoc factum clesiamintroduceremus; divinis laudibus celebratis,
arte magica peractum adhuc dicebat, ad carcerem monachilem habitum, quem diu desideraverat, in
misit. Qui veniens illuc, quasi irrisorie, sicut du- honore sanctissimi Benedicti liberatoris sui ei tra-
dum fecerat, cum eo ccepit loqui : Quid agis, Brie- didimns. Boias autcm, quibus corapeditus fuerat,
stan? Xunquid per angelos suos libi locutus cst Deus? ob honorera sancti Benedicti qui eas confregerat,
Nunquid tid te in carcerem descendit? Enarra mihi necnon venerationem virginis Egeldridae, quw. col-
qux sunt hxc malefkia tua. Ipse vero, velut mor- lega illius astiterat, in eadem ecclesia suspensas,
tuus, nuUum omnino dedit responsum. quasi meraoriale tanti miraculi, ad populi spectacu-
" Tunc Hadulfus, videns quomodo compedes illai lum posuimus ; ibique non modico tempore, ut per
fractiE fuerant, audiens etiam pcr socium ejus de eas resciretur, dependere visae sunt.
personis trLbus, quEe cum lumine carcerem intrave-
p « Hjec venerabilis Patris Benedicti opera sancta;
rant, de verbis quaj locuttP fuerant, de sonitu quem Ecclesioe filiis notificare voluimusnon quia satis non
fecerant, et animadvertens ha^c indubitanter divini- fecisset raajora, sed quia ista sunt noviora, et nos-
tus contigisse, abundanter Cffipit llere. Et conversus tris temporibus in linibus Angliffi inusitata viden-
ad Briestan, ait : Fruter, servus sum ego suncti Be- tui. iNec de beato Patre nostro Benedicto ullus mi-
nedieti, et sanctx virginis Egeklridx ; in eorum retur, si magna et etiam insestimabilia facial ;
quip-
amore mecum loquere. At ille respondit : Si servus pe qui, papa Gregorio teste, in latice producto de
es sanctorum prxdictorum, bonus est adventus tuus. riipe Mo3'si cosequatur, in corvi obedientia Elia;
Ista vero qux vides vel audis circa me patrata, vcra assimilatur, in ferro de profundo abyssi revocato
scias esse, non magica. Radulfus aulem, apprehen- Helisa!us dicitur, in discipulo jussu super aquas
dens illum, ad pra?sentiam regince, et nuillornm qui ambulante Petro conjungitur. Ipse etiam, ut notum
aderant baronuin, gaudens et plorans duxit. Interim est, propheta praevidendo futura fuit, apostolus
rumor ille, ocior qualibet volucre, lolam urbeni patrando miracula exstititj vel, ut brevius dicam,
Lundoniae pervolans, aures omnium pene civium omnium justorum spiritu plenus fuit. Qiiia ergo
attigit. Tunc cives undique in cojlum clamorem at- siue scrupulo novimus de ipso quod qurecunque vo-
tollunt, onuiis sexus et setas in commune nomen J) luerit,
consequitur a Domino, tetabundi manea-
Domini benedicunt, et ad curiam, ubi ductum esse mus in illius servitio, scientes nos ejus prece non
audierant, currunt; lacrymas lajtitise quamplurimi fraudari denario. Si autem sanctus Benedictus huic
fundunt ; cajteri mirantur quae vident vel audiunt. auxilium non negavit, qui se suum fore monachum
Regina vero, gaudio repleta, erat enim bona Chris- devovit, quale subsidium his qui ultro vinculis Re-
tiana, pro tanti novitale miraculi, jubet per omnia gulte illius jam conslringuntur, suppeditabit? Multis
civitatis monasteria signa pulsari, et ab omni evidentibus documentis manifeste patescit quod
ecclesiastici ordinis convcntu laudes Deo can- benignus magister, jam a Deo in coelis glorificatus,
tari. Cumque ille quamplures ecclesias civitatis, pro supplicibiis discipulis indesinenter intercedit,
devotas Deo gralias referens, ex abundanti gaudio eisque quotidie in necessitatibus suis efticaciter
vicoseum
suae liberationis visitaret, turba raulta per subvenit. .Nos itaque, qui jam lene jugum Christi
sequebatur et preecedebat, et quasi novum homi- suscepimus, et pondus diei et £estus, in ejus vinea
nem unu,«quisque videre cupiebnt. Cum aulem Beati laborantes, ferimus, in bonitate Dei constantes et
Petri hasilicam ,
qu;c Wcslmona.steriura Auglice perseverantes, ccrti esse debemus quod mcritis et
nuncujiatur, dcvcuisset, abbas cjusdem loci Gisle- precibus signipotentis didascali nos protcget atque
503 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VII. 508
salvabit oiuuipotens Dominus, Obaixc ergo ipsum ^ appetitu inliraorum, ac provocat ad raeliora, memo-
exorenius conditorem universorum ut nos egredi rabilium exhibitione gestorum. Nam dejeclione
faciat de Babylonia et de linibus Chaldseorum, et in sublimium etexaltatione humilium, damnatione re-
Jerusalera currere in consortio civium supernorum proborum et salvatione justorum incessanter erudi-
omnipotens et misericors Deus qui vivit et regnat tur genus humanum, ne pcr exsecrabilcm theoma-
jieromnia sfficula sa?culorura. Amen. » chiam liat profanum, sed ut divinum semper metuat
Hucusque per diversas discurrens materias,
, judicium et diligat imperium, inobedientiae devitet
scribendo fatigatus sum, et huic vi Historiw eccle- reatum, et tidelem jugiter offerat faraulatum Patri
siisticx libello nunc impono terminura. In alio et Filio, Spirituique sancto, uni Deo, regi saeculo-
quippe volumiue VII hbellos, auxilianteDeo, jamper- rum, Dominoque universorum, qui vivit et regnat
egi, in quibus de morte Guillelmi regis et de tri- per intinita ssecula saeculorura. Araen.
busflliisejusplura edidi, et iter Jcrosolymitanum
virgo parens duc omnigenas{9Q). ojanuacxH;
eventusque varios nostris temporibus contingentes, Tolle tua pressis tantos pielale labores'.
referendo addidi. Cunctipolens Creator ut ab initio ^p lectorem
ccepit, sic mire disponit cursus sa^culorura et doci- ^^„„ ûces. monachos. si qu^ris, presbylerosque,
les instruens animos terrigenarum, a noxio revocat Bxc tibi Vilalispars ea quarla (97) dabit.
(96) Le Prevost : Ei^vrigenas. (97) Imo : secunda.
ORDERICI YITALIS
ANGLIGEN.E
CCENOBII UTICENSIS MONACIII
ECCLESIASTIG.E HISTORLE
PARS TERTIA
QUA DE MORTE GUILLELMI REGIS ET DE TRIBUS FILIIS EJUS PLURA REFERUMUR : AC ITER HIEROSO-
LYMITAXUM, EVEKTUSQUE VAEll, QUI TEMPORIDUS ILLIS CO.NTIGERUNT ADJICIU.MUR.
SUMMARILM LIBRI SEPTIMI.
I. Breve compendium eventuum regni Francorum a eoronatione regis Pippini usque ad finem Caroli Ma-
gni dynastiw.
II. Regna Hugonis, Roberti, Henrici et Pltilippi.
III. Eduiirdus Anglorum rex. Heuricus Germnnorum rex et imperator. Contentione.<s Henrici imperato.
ris et Gregorii VII papie.
IV. Turbaliones in regno Constantinopolitano,Ruberti Wiscardi contra Dyrracliium expeditio.
V. Robertus Viscardus ad succurrendim Gregorio papx contra Henricum imperatorem in Iliitiam
venit. Romam
expngnal. Gregorio instunte, urbi parcit.
VI. Grxci, absente Roberto, Normannos aggrediuntur. Robertus Wiscardiis in Grxciam redit. Xor-
manni in Italiim redeunt.
VU. Odonis Bajocensis episcopi ad papatum contendentis vana fiducia. Guillelmus re.c eum detincri
jubet.
\ 111. Matliildis reginee mors. Ejus epitaphium. Cenomanorum rebellio. Rex Guillelmus militum Anglo-
rum numerum conscribendtim jubet
IX. Translatio corporis B. Nieolai Myrensis.
X. PlurimiP Ecclesiie reliquias B. Xicolni acquiritnt.
XI. Auctor ad erentuum narrationem revertitur. Betla inter Normannos et Francos tle Vilcassimo
paijo.
XII. Mor.i GuilMini regis.
XIII. Reyis funera. Piic medilationes.
507 0H1»EIIK:1 VITALIS o08
LIBER SEPTIMUS.
I. Breve compendium evenluum regni Fruncorum K Aniio Dniiiiiii 800, obiit Ali-ninns philosophus,
a coronatione rcgis Pippini us(]uc ad fincm Caroli abbas Saiicti Martini Turonornni.
Magni di/nastix.
.\nno Domini 81 i, obiit Carolns imperator Mag-
Anno ab Incainatioiie Ooniini 1188, Piii|iiiuH
nus, et Ludovicus liliiis ejiis, qui Pius dicitur,
Ausler, major domus regia?, principatnin Tianco-
regnum Krancornm et imperinm Knmanorum sus-
rum suscepit.
cp[)it. (liijus in tenipore pagani dillusi sunt in pro-
Anno Doinini 711, ohiit r.hiMeberlii-;, vex Fraii- vincia qua; Pontivus pagus appellatur. Vicesiino
cornm. igitur auno regni dounii Ludovici piissimi impera-
Anno Domini 712, obiit Pippiiius senior; et tilius
toris, rebellavit conlra eum Lotharius filius ejus,
ejns, qui dicebatur Carolus Martollus, principatuni auferens illi regiium Krancorum. Ipsoanno, collecto
usurpavit.
excrcitu copioso valde, Liidovicus paler rcstiluit
Aiiuo Domini 7lb, obiit Dagobertus rex jnnior, sibi regnum, quod illi abstulerat tihus.
XIV Kalendas Kebruarii; qui regnavit in Fraiicia
Anno Domini 8i0, obiit Ludovicus Pius impera-
annis v.
lor XII Kalendas Julii. Eodem anno, facta est
Secundo anno post niorlein ejus, pngnavit pri
echpsis solis feria quarta ante .\scensionem Domiiii,
mum Carolus Martelhis princeps contra Radbodum B ^,^,^ îei nona, n .Nonas Maii. Vertenle igituraiiuo.
ad Coloniam, regiiante Tlieodorico, tilio suprascri
iu die Ascensionis Domini lit bellum Fontanetum
ptiDagoberti junioris. Eo tempore gens impia Van-
in Burgundia a qualuor liliis supradicti Ludovici.
dalorum Galliam devastare coepit. Qiio teinpore,
Ludovico
Carolo scilicet, Lothario, et Pippino ; iilii
dostruclse ecclesia>, subversa monasteria, caplse ur-

multus eHusus est sangais humanus. Ex quibus
bes, desolatoe donius, diruta castra, strages homi-
Carolus, qui appellatus est Calvus, regnum Fran-
niim innuraera? factae, et multus ubique humani
corum et imperium Romanornm oblinuit. Lotharius
sanguis i98) etrusus. Ea tempestate, gravissimi per
vero pai tein Francia? sibi vindicavit, qua; usqiie in
lotam Galliam detonabanl \andali, omiiii tlammis
hodiernum diem ex suo nomine Lotharii regmim
et ferro proterentes. Pervenientesque Seuoues civi-
appellatur Ludoviciis autem Burgundiam sibi viii-
tilem, coeperunt eara omni arte jaculis et machinis
dicavit, et unctus est in regem.
infestare. Quae cerneus praesui ejusdemurbis, Eboba
Anno Domiui 867,Carolus imperator, qui Calvus
nomine, exiens de civitate cum suis, fretus divina
vocabatur, fllius Ludovici piissimi imperatoris, cum
virtute, exterminavit illos ab urbis obsidione, fu-
secunda profectione Romam peleret, iii Kalendas
gientibusque illis, persecutus est eos, usqiie dum
egrederentur de finibus suis.
C Octobris, in ipso itinere obiit Vercellis civitate (06)
ibique scpultus in basilica Beati Eusebii martyris,
Anno Doniiui 741, obiit Carolus Martellus prin-
requievit annis vii. Post hsec autem per visionem
ceps, sepiiltusque est in basilica Sancti Dionysii
delatum est corpus ejus in Franciam, et honorilice
Parisius. Hic res ecclesiarum propter assiduitalem
sepultum in basilica lieati Dionysii martyris Pari-
bellorum laicis tradidit. Quo raortuo, Carlomanus
sius. Suscepit autem regnum Ludovicus filius ejus.
et Pippinus filii ejus, principatum suscipiunt,
Sequenti vero anno, Joannes, papa Romanus, ad
Anno Domini 720, Pippinus electus est in regem,
et Childericus, qui de stirpe Clodovei regis reman-
Gallias veniens cum Formoso episcopo Portuensi,
serat, consecratus est. Hic delicit progenies Clodo-

ferens secum pretiosissimas reliquias, primo Are-
vei regis. latum navigio advectus, per Lugdunum, aliasque
Anno Domini 7.t8, Pippinus rex moritur, et filii

civitates ad Tricasinam urbem accessit, ibique cum
ejus Karolus, qni dictus est imperalor Magnus, et Ludovico rege, filio Caroli Calvi, locutus ad Ita-
Carlomannus eliguntur in regno, liam repedavit. Posthiec defunctus est Ludovicus

Annu Domini77l, Karlomannus obiit. rex Francorum, Caroli Calvi lilius, rehquitque U-
D
Sic apud cod. S. Audoeni Rothomagensis
(9H) Semper in advcrsls tiilor et egrcqnis.
Edlt. hitmani ijeiieris sanguis. Itiiliam pergens, febribus corrumpitur alris,
(99) Uoc epitaphium Caroli Calvi in abbatia Nan- Et rediens nostris..., obiit linibus.
tuaci sciilptum fuil : Quem Deus excelsis dignetur jurigere lurmis,
Sanctorumqiie choris consociare piis.
llordomini CaroU ^crvanlur memhrn sepulcro,
Qainta dies mensis lumen cum punileret orbi
Conspicuns Romx qui fuil imperio.
Oclobris, spatium' rcddidit iste Deo.
Dardanidseque simul gentis non sceplra rclinqueiis,
Le Prevost.
Sed potius pliicidc rcgna lcnens alia;
Ecclesiamque pio leniiit moderamine Christi, * Spiritum.
b09 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — I'AKS HI. — LIB. VII. SIO
liumsiiumparvulum, Carolum nomine, (lui Simplex a in ipsa custodia, et sepultus in basilica Sancti Fur-
appellalur, cum regno, in cuslodia Odonis prin- sei confessoris, qu» est iii ipsa Parrona castro.
cipis. Unctus est vero in regem ipse Rodulfus, iv Idus
Eo lempore gens incredula Normannoium per Julii, Suessionis civitate.

Gallias sese dilfudit, Ciedibus, rapinis, alque omni His temporibiis pagani iterum Burgundiam vasta-
crudelitatis genere debacchata. Deiude Franci, Bur- verunl, factumque est bellum iiiter Chiistianos et
gundiones et Aquitanienses proceres cougregati in paganos in moiite Chalo, peremptis a paganis ex
unum, Odonem principem elegerunt sibi in regem. Chrislianis multis miUibus, viii Idus Decembris.
Obeunte vero Odone Kal. Jauuarii [898], recepit Igitur defuncto Rodulfo rege xviil Kalendas Fe-
regnum Carolus Simpiex, filius Ludovici. Sub ipso bruarii, sepelierunt eum in basilica SanctcB Co-
tempore venerunt Nornianni in Gurgundiam ad lurabas virginis. Post mortera igitur Rodulfi regis,
Sanctum Florentinum. Occurrit autem illis Richar- Hugo Maguus una cum Francis accersiens Guillel-
dus, dux Burgundiffi, cum suo exercitu in territorio mum ducem, qui Longa-Spata dicitur, misit illum
Toruodorense, irruensque in eos percussil multitu- ad Oviani, uxorem jam dicli Caroli Simplicis, ut
dinem ex eis in ore gladii, et reliqui fugerunt v inde reduceret Ludovicum lilium ejus. Fugerat
Nonas Junii. Tempore illo factus est teri'8Pniotus D enim ad patrem suura regem Anglorum, ob timorem
circa coenobium sanctae Columbse virginis, v Idus Herberti et Hugonis. Veniensque illuc Guillelmiis,
Januarii. Hoc tempore pagani obsederuut Carnoli- datisque obsidibus sub sacramenti titiilo malri ejus,
uam civitatera. Collecto igitur exercitu, Richardus reduxit Ludovicum in Franciam.
dux Burgundia;, et Hobertus princeps, irrueruut in Igitur xiii Kalendas Julii unctus est in regem
eos, peremptis ex paganis sex millibus octingeiitis, Ludovicus lilius Caroli Simplicis apud Laudunum.
et a paucis, qui reraanserant, obsides cjpientes, Secundo post hsec anno, xvi Kaleudas Marlii, circa
xni Kal. .'\ugusti, in Sabbato, ouxiliante illis su- gallorum canlum usque illucescenlc die, sanguincffi
pei'ua clementia, per intercessionem saiictaj Uei acies per totaui codi faciera apparuerunt. Sequenti
geuitiicis Mariae. Post haec igitur, mediante mense autem mense, ix Kalendas Aprilis, Hungri adbuc
Martio, apparuit stella a parte Circii, emiltens ra- pagani Franciam, Burgundiam atque Aquilaniam
dium raagnum, fere diebus xiv. ferro et igne depopulari cffiperunt. Post heec rebel-
Sequenti anno, fuit fames magna per totam Cal- laveriint Francurum proceres coutra Ludovicum
liain. Deinde post quinque ferc annos, Kal. Febru.i- rcgem, super onines autem Ilugo Magnus. Iii ipso
igneae acies visee sunt in ccelo diversorum colo- aiino facta est fames valida per totum regnum Fran-
rii,
p
nim, quod mirum fuit, alternis se insequentes. Ipso coium, ita ut niodius fruraenli venunduretur xxiv
aniio, fuit uiagna dissensio inter regem et priufipes [sulidis]. Deiiide, non posl multos dies, capliis est
ejus. Ob hanc causara plurimis strages pcrpetratae Ludovicus rex, flliiis Caroli Simplicis, dolo, Bajo-
sunt Christiani jiopuli, sed, favente Deo, oiuuis illa cas civitate, a Normannis, mullis ex Francorum
contradictio cessavit. populo inleremptis, eonscntiente Hugoiie Magno.
Tertio aulem anno post haiic persecutionem, de- Pust h;ec, meiise Maio, feria iii, pluit saiiguis siipcr
fuuctus est Hodulfus, dux Burgundia?, pridie Ka- opcrarios. Et ipso anno,mense Septembri, Ludo-
lendas Septembris, sepultusque est in basilica Sanc- vicus rex totum tempus vitae sua; plenum ducens
tse Columbae, in oratorio Sancti Syraphoriani raar- angustianim et Iribulationum, diem clausit exlre-
tyris. Secundo anno post ejus mortem, Hodbertiis mum [9oi-], sepultusque est Remis in basilica S.
princeps rebellavit Carolum Siraplicem,
contra Remigii.
unctusque est regem iii Kal. Julii.
in basilica in Sequenti quoque mense, ii Idiis Novembris, Lo-
Lt nondum anno cxpleto, xvii Kal. Julii factum thariusjam juvenis, filius cjus, unctus est in regem
est bellum Suessioiiis civitate inter Carolum Sim- Remis, et Hugo Magnus factus est dux Francorum.
plieem et ipsum Rodberlum, qui iuvaserat Fraii-J) SecuiiJo autein anno post hsec, mense Augusto,
corum regnum, ubi interfectus est ipse Rodbertus. obseditsupradiclus Hugo Magmis Piclavis civitatem,
Carolo vero a caide belli viclore revertente, occur- sed nibil ei profiiit. Dum eniin obsideret oamdera
rit ilii Herbertus, infidelium nequissimus, et sub uibem, quadam die intonuit Dominus terrore mag-
ficta! pacis simulatione, in castro quod Parrona no, disrupitque tiiibo papilionem ejus a sumiiiitate
dicitur, ut hospitandi gratia diverteret, compulil, usque deorsum, sluporque magniis invasit illum
et sic eum dolo capliim retinuit. Habebal enim cum exercitu suo, ita ut vivere nequirent. Slatim-
idem Rodbertus sororem istius Herberti in conju- que in fugam versi, recesserunt ab urbis obsidione.
gio, dc quo ortus est Hugo Magnus. Illic itaque Fecit autem hoc Deus per intercessionera bcali Hi-
positusCarolus, Rodulfum, nobilem filium Richardi, larii, qiii semper tutor et defcnsor illiiis est urbis.
Rurgundionum diicem, quem de sacro fonte sus- In ipso anno, defunctus est Gisleberlus, dux Bur-
ceperat, una cum consilio Hugonis Magni, filii su- gundiae, relinquens ducalum Oltoni, lilio Ilugonis
pradicli Roberti, et procerum Frannorum, in reg- Magni. Hahebat namqne Otto flliam illius Gisleberti
num sublimavit. Idem aulem Carolus Simplex, Scrundo nniio dbiit Hugo
in conjiigio. .Magiiiis, din
post longam carceris maccratiouem, dcfuiictus est Francorum, apud Drodiiigam Villani .wi Kal. Jnlii
oll ORDERICl VITALIS ol2
sepultusque esl iu basilica B. nioiixsii maityris Pa- v dineiu. UesiucMis uuliMii persequi illos Lotliaiius
rifius. Cui successerunt filii ejus, Hiigo videlicet, rex, revcrsus esl iu Kranciani ciini magua vicloria.
Otto et Haiiiriciis, nati ex tilia Ottonis, n-gis Saxio- Otto vero imperalor, ciini his qui evascrant, cum
norum. Ilugo dux Francorum elTeetus est, et Olto niagna confusione reversus esl ad propria. Post
diix Rurgundionum. Defuncto Ottone duce Rurgnn- ha!C, uoii apposuit ultra Otlo imper.itor veiiire, aut
dionum, succossit Hainricus frater ejiis. ipse, aut exercitus ejus, iii Frauciam. lu ipso anno,
Siib ipso tenipore oritur coiitentio iiitor Aiisegi- pacilicatus est Lotliarius rex cuni Ottone rege,
sum episcopum Trecarum, et Rodbertiim comitem. Remis civitate, contra voluntatem Ilugonis et Hain-
Ejectus vero ex civitate Ansegisus episcopus a Rod- rici fratris ejus, contraque voluntatem exercilus
berto comile, perrexit inSaxoniam ad Ottoucm siii. Dedit Lotharius rcx Ottoiii regi in beneiicio
imperatorem, adducensque Saxones, mense Octobri Lothariuin regnum. (Jua^ causa magis contristavit
obsedit civifatem Trecas longo tempore. Venientes corda principum Francorum.
autem in pra;dam Senonis, occurreriint illis Ar- Anno 976 obiit Lotharius rex jam senex, ple-
chembaldus archiepiscopus et Rainaidus comes ve- nusque dierum, sepultusque est in basilica Reati
tulus, cum maguo cxercitu in loco qui vocatiir Vil- Remigii Reuiis. Cui siiccessit Ludovicus filius ejus
lare; interfectisque Saxonibus, cum duee siio Hel- B juvenis.
pone nomine , Senonenses exstiterunt victores. Anno 977 obiit Ludovicus rex juvenis, qui regna-
Dixerat enim Helpo incensurum se ecclesias et vit in Fraiicia annis vi. Sepultus est vero in basilica
villas, qiiffi sunt super Veneiia lluviuni, usque ad Boati Cornelii Compendio. Cui successit Carolus
civitalem, infigereque lanceam suam in portam frater ejus, tilius Lolharii regis. Eodem anno rebel-
autem cum populo suo
Saucti Leonis. Interfectus lavit contra Carolum Hugo dux Francorum, eo quod
a Senonensibus, reportatus est in patriam suam accepisset Carolus filiam Herberti comitis Treca-
Ardennam a servis suis. Sic enim jussorat mater rum. CoIIecto Hugo exercitu copioso valde,
igitur
ipsius llelponis, noinine Warna. Planxerunt autem obsedit Laudunum, ubi commanebat Carolus cum
cum planctu maguo Rainardus comes
Archem- et uxore sua. Exiens vero Carolus de civitale, fugavit
baldusarchiepiscoiius consangiiineus euim illorum
; Ilugonem cum exercitu suo ; incensa hospitia, iibi
erat. Videns itaqiie Bruno dux socius ejusdem , nianebant hostes.Cernens ilaque Ilugo dux quod
Helponis, qui obsederat Trecas civitatem, quod minime posset Carolum vincere, consilium habiiit
niortuus esset socius suus Helpo cum suis, reversus cum Ascelino traditore vetulo, qiii erat episcopus
est in patriam suam. p falsus Lauduni, et consiliarius Caroli. Itaque tra-
Deinde post non multos dies, Lotharius rex, con- dens Ascelinus episcopus Laudunum noctu, quies-
gregans exercitum copiosum valde, revocavit in centibus cunctis, Hugoni duci Francorum, vinclus
ditione sua Lotharium regnum, veniensque ad pa- est Carolus cum uxore sua, et ductiis in custodia
latium quod vocatur Aquisgrani, ubi manebat Otto Aurelianis civitate. Nondum autem ipse Carolus
iraperatorcum uxore, hora prandendi, ingressusque regem, resistente Ilugone duce. Ma-
erat unctus iu
in palatium, nemine coiitradicente, comederunt et nens vero idem Carolus iu custodia Aurelianis in
hiberunt quidqiiid illi ad suos usus paravorant. Otto turrim, genuit illi uxor sua Ulios duos, Ludovicum
vero imperator, ciim uxore sua et populo fugiens, et Carolum.
reliqiiit palatium. Deprwdato itaque Lotharius rex II. Regtia Hugonis, Roberti, Henrici et Philippi in
palatio et tota provincia, reversus est in Franciam Francia.
cum pace, nemine persequente. Eodem anno unctus est in regem Remis civitate
Post haec, Olto imperator congregans exercitum Hugo dux. Et in ipso anno Rodbertus, filius ejus,
suum , venit Parisius, ubi interfectus est nepos rex ordinatus est. Hic deticit regnum Caroli
ipsius Ottonis, cum aliis pluribus, ad porlam civi- Magni.
tatis, incenso suburbio illius. Jactaverat namque J) In iliis diebus, erat Remensium civilate archi-
se extollendo, dicens quod lanceam suam inflgeret episcopus vir bonus et modestus, frater Lotbarii re-
in civitatis portam. Convocaiis igitur Lotharius gis ex coucubiiia, nomine Arnulfus. Ilugo autem rex
rex Hugonom ducem Francoruni, et Hainricum du- iuvidebatei, volens exterminare progeniemLotharii
cem Burgundionum, irruensque in eos, fiigientibus regis.Congregansque in urbe Remensi synodum,
illis persecutus est usque Suessionis civitate. Illi idem Hugo rex invitavit archiepiscopum Senonic8e
autem ingressi fluminis alveum, quod dicitur Axo- urbis, nomine Sewinum, cura suflraganeis suis. In
na, iiescientes vadum, plurimi ibi porierunt. Et qiio concilio fecit dogradare domnum Arnulfum,
multo plures consumpsit aqua, quam gladius vo- archiepiscopum Remorum, dolo nepotis sui, quem
rasset. Et tanti ibi perierunt ut etiani aqua redun- teuebat iu carcere, dicens non debere esse episco-
daret cadaveribus raortuorum. Aqua enim imple- pum, natum ex concubina. In loco vero ejus conse-
verat ripas suas. Lotharius vero rex, constanter crari fecit doninum Gerbertum monachum pbilo-
persequens illos Iribus diebus et tribus uoctibus, sophiim. Qui Gerbertus magislcr fuit Rodberti re-
usqiie ad lUiviuni, quod Iluit jiixta Ardennam, sive gis, filii istius llugonis, et domiii Leotherici archi-
Argoiiani, iuloilccit ux hostibus maximam multilu- episcopi, successoris venerabilis Scwini. Arnulfum
,, ,
ol3 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — UB. VII. 414
autem fecit mancipari custodia', Aurelianis civitate. ^ ejus, habens in conjugio filiam Rainaldi, comitis
Venerabilis itaque Sewinus archiepiscopus non Kenioriim.
consensit, in degradatione Arnuin, neque in ordi- .\nno Doraini 1000, indictione x;u, sv[ Kalendas
natione Gerberti. Jussio autem regis urgebat. Alii Novembris, transiit ad Christum venerabilis Segui-
vero episcopi. licet inviti, tamen propter timorem nus melropolitanus episcopus. Post transitum vero
regis, degradaverunt .\rnulfum, et ordinaverunt iilius, stetit ecclesia Senonica sine beuedictione
Gerbertnm. Sewinus autem, plus timens Deum, sacerdotali anno i. Acclamabat autem omnis po-
quam terrenum regeni, noluit consentire regis ne- pulus sibi ordinari domnum Leothoricum, uobilis-
quitice, sed magis in quantum potuit, redarguit simis orlum natalibus, tunc archidiaconum, omni
ipsum regem propter quam causani
;
ira rcgis contra bonitate conspicuum. Sed resistebant quamplurimi
eum etferbuit. Cum magno itaque dedecore expelli clerici, cupientes episcopalem conscendere gradum.
jussit rex Arnulfum de ecelesia Beatae Dei genitricis Praecipue vero Frotmundus comes, tilius Rainardi
Marife Reraensis, et sic alligatum retrudi in car- vetuli, natus ex niala radice, hoc non permitlebat
cerem. Alligatus autem in carcere Aurelianis civi- eo quod haberel tilius clericum nomine Bru-
fieri,
tate, ubi detinebatur nepos ejus Carolus, mansitibi nonem, volens de eo facere episcopum. Dei autem
annis tribus. Nunliantur ha;c omnia preesuli Ro- 1) nutu congregati sutTraganei episcopi Senonicee ec-
mano. Qui valde indignatus super hoc, interdixit clesiae , cuni voluntate et auctoritate apostolica,
omnes episcopos, qui .\rnulfum dejecerant et Ger- sublato onini limoie humano, solemniter ordinave-
bertum ordinaverant. Misit quoque Leonem abba- runt domnum Leothericum in sede pontificali ut
tem a sede apostohca ad doninum Sewinum archi- praeesset Ecclesiae Senonensi.
episcopum urbis Senonicae, qui vice sua in urbe Anno Domini 1001 , obiit Hainricus, dux Bur-
Remensi svnodum congregaret; mandans illi ut gundiae, sine filiis, rebellaveruntque Burgundiones
sine dilatione revocaret de carcere .\rnulfum et contra regem Rodbertum, nolentes eum recipere.
degradarct Gerbertum. Collecto igitur concilio Ingressus itaque Landricus comes Aulissiodorum
iterum in urbe ex jussione apostolica revocatus est tenuit civitatem.
Arnulfus de cuslodia, etcum honore magno receptiis .\nno Domini 1003, Rodbertus rex, assuraptis
in propria sede. Gerbertus autem intelligens quod Normannis cum duce suo Richardo, et esercitu
injuste pontificalem dignitatem suscepisset, poeni- copioso valde, vastavit Burgundiam, obsidens Au-
tentia duclus est. Altercationem vero Gcrberti pon- tissiodorum diebus multis. Burgundiones auteni,
tificis et Leonis abbatis, valde utilem, plenius in- subdere volentes, unanimiter re-
^ nullomodo ei se
venies in gestis pontificum Remorum. Post ha!c sistebant ei. Obsedit vero Avallonem castruni tri-
domnus Gerbertus electus est pontifex in urbe bus fere mensibus, et famis necessitate eum cepit.
Ravenna ab Ottone imperatore et a populo ejusdem Tuncque reversus est in Franciam.
urbis, residensque in eadem urbe pontifex quam-
Mortuo itaque Frotmundo comite Senonura, suc-
plurimos annos, defunctus est papa urbis Romae,
cessit ei Rainardus filius ejus, infideliuni nequis-
omnis popuhis Romanus sibi dari accla-
statiraque
simus. Hic persecutionem intulit ecclesiis Christi,
mat domnum Gerbertum. Assumptus autem de et fidelibus ejus,quanta non est audita a tempore
urbe Ravenna, ordinatus est ponlifex summus in paganorum usque in hodiernum diem. .\rchiepisco-
urbe Roma. pus autem Leothericus, nirais augustiatus pro hac
Anno ab Incarnatione Domini 918, obiit Hugo re, quo se verterel omnino nesciebat. Totum vero
rex, sepultusqne est in basilica Beati Dionysii mar- se Domino committens, in orationibus et vigiliis
tyris Parisius. Cui successit Rodbertus, filius ejus, exorabat Christum, ut ejus superna pietas digna-
regum piissimus et modestus. retur auxilium ministrare.
Anno Domini 999, venerabilis Sewinus archie Igitur anno a Passione Domini 1016, indictione
piscopus ab imo cojpit restaurare coenobium SanctiDj,,,^ j^ Kalendas Maii, capta est civitas Senonum
Petri Milidunensis, et monacbos ibi mittens, abba- ab archiepiscopo Leotherico per consilium Rainoldi
tem Gauterium eis praefecit. In ipso anno tradi- episcopi Parisiacensis, et regi Rodberto reddita.
dit Gualterius miles et uxor ejus castrum Milidu- Rainardus auteni fugieus, nudus evasit. Frotmun-
num Odoni comiti. Congregans vero Rodbertus rex dus vero frater ejus, et caeteri milites de civitate,
exercitum copiosura valde, et Burchardus comes, ingressi turrim, quae est in civitate, obtinuerunt.
convocansque .Normannos cura duce suo Richardo, Rex autem oppugnans eam diebus multis, cepit
,
obsedit castrum Milidunum. Castro igitur capto eam, et Frotmundum, fratrem Rainardi comitis,
suspensus est Gualterius, et uxor illius, in patibulo. qucm duxit in carcereni Aurelianis civitate, ubi et
Burchardus autem comes recepit castrum Milidu- defunctus est.
nom , sicuti ante possederat. Igitur Rainaldus Rodbertus siquidem, rex Francorum, xxxvii an-
comes vetulus Senonum ,
post multa mala perpe- nis regnavit, etcoujugcm probitate ac sapientia
trata defunctus est, et sepultus in basilica Sancta; famosam, Constantiam habuit, quae generosam ei
CoIumbjE virginis. Cui successit Fromundus filius sobolem peperit Henricuiu, Rodbertum et Adalam,
;
S)d ORDERICI VITALIS 516
Aniio autem noiiiinio;i- Incariiilionis 1031, indic- opportunitate praestolabatur. Porro, Rogerium de
^
tione XIV, Rodbertus rcx oliiil, ct Hcnrieus lilius .Mortuomari et omnes Caletenses ascivit, et iii
ejus fere mxx aunis regnavil. Rodbertus aiiteni du- regalem exercitiim abire velocitcr priccepit. At illi
catiini Burgundiaj habuit, el tres filios genuit, llen- jussis cito obsecundantur, et occurrenles Gallis,
ricuiu, Rodbertum et Simoiicm. Hcnricus vero, apiid Mortuum-Mare pugnaverunt, et victoriam
qiii primogeailus cral, Hujjoncm el Odouem genuit luicti, (juiduiiem Pontivi coniitem ceperiint; Odo-
sed ante patrem suum obiit. Hiigo siquidem avo in nem comitem de Monte-Deside-
vero, et Kadiilfum
ducatu successit, ingentique probitate pollens, tri- rii Tunc Leo papa
pluribus peremptis fiigaverunt.
bus annis lenuil, ac deinde Odonem, fratrein suum, sexto anno papatus sui obiit, cujus secundo anno
ducem ultro constituit, et ipse, Dei compunctus Uticensis abbatia restaurata est , et Tlieodoricus.
amore, monachus Cluniacensis fere xv annis leH- Sancti Eluiilfi primus abbas, Nonis Octoliris cou-
giose Deo militavit. Adala vero, lilia Rodberti regis, secratus est. Qui post vui annos peregre profectus
Balduino salrapw Flandrensi in conjugio data fuit, est, et in Cypro insula Kalendas Augusti defunctus
quffi niultiplicem ei prolem peperit, Rodbertuni est. Ad cujus sepulcrum miraculorum copia cele-
Fresionera, Arnulfum et Balduinum, consules; brata est.
Udonem Trevercnsium archiepiscopum, et Henri- B III. Eduanlus Anglonim re.x. Henricus Germmo-
curaclericum; Malhildera quoque regiuam Angio- ruiii rcx (t impcrator. Contcntioncs Henrici impe-
riim, et .Iiiditham Tostici ducis uxorem. ratoris et Gregorii papx VII.
Ilis teraporibus, diim Robertus et Ilenricus Gal-
Eduardus rex Anglorum, postquam xxiii annis
lis praefuerunt, decera papee in apostolica sede sibi
regnavit, anno sexto Philippi regis Francorum ho-
successerunt id est Gerbertus Philosophus, qui
,
minem exivit. Ciijus genealogia de stirpe Sem filii
Silvester dictus est, et Joannes, Benedictus, et

Noe ita descendit. Sem genuit Arfaxat et Beadunig.
Joannes frater ejus, Benedictiis quoque nepos eo-
Beadumg genuit Wala. Wala genuit Hatra. Hatra
rum Clemens et Damasus nobilitate et ardore
vero genuit Itermod. Itermod auteni genuit Hcre-
,
boni fervidus, Leo et Victor, Stejihanus et Nico-

mod. Ileremod autem genuit Sceldunea. Sceldunea
laus. Henricus aulem, Francorum rex, Bertradam,
genuit Beaw. Beaw genuit Cetuna. Cetuna vero ge.
Julii Claudii regis Russia? filiam, uxoreni duxit,
nuit Geatam, quera Geatam pagani janidudum pro
quse Philippum, et Hugonem Magnuni, Crispeii co-
deo veuerabantur. Hic genuit Finggoldwlf, patrem
mitem, peperit. Philippus vero post patris occa- Fidbulput. De quo Frealaf pater Frithowald. De quo
sum XLVii annis regnavit, et Bertrandam Flo- , „
Wodcn ortus est, a quo Angli feriam vi Wodenis
rentii Frisiorum ducis filiam, in corijugium duxit, magiiae sublimitatis inter suos
diein nuucupant. Ilic
quiE Ludovicum Tedbaldum , et Constanliam pe-
et potentiae fuit...
perit.
Aniio ab Incarnatione Domiiii 1047, indiclione Hic desunl nonnuUa, quse lamen videnlur esse velul
rccapitulatio rerum illarum quas jam in superiori-
XV, Guillelnuis Nolhus, dux iNorinaiinorum, Henri- bus libris fusius enarravil, a transitu scilicet Guil-
cum regem in Neustriam adduxit, eoque adjutore lelmi ducis in Angliam, usque ad annum Christi
contra cognatos homines suos apud Vallesdunas 1083.
pugnavit, et Guidonem Burgundionem aliosque re- Anno ab Incarnatione Domini 1084, Henricus
belles superavit, sibique subjugavit, aliosqiie fuga- Teulonicus rex , mullitudinein Saxoniim, Alenian-
vit. l'o;t lisec in potestate contirmatus, Mathildem, norum, Lotharingensium, aliarumque gentium co-
Balduiui Flandriae marchionis filiain, uxorem duxit, acervavit, Italiam violenter ingressus penetravit,
quffi qu.iluor filios, et quinque filias ei peperit, id Roinara obsedil et expugnavit. Porro Roraanis, pro
estRodberlum , cupiditate munerum, qua? illis spoponderat, scse
Ricarduui, Cuillelmuni et Henri-
cum; .Vgatheu Adalam dedentibus, urbem cepit. Gregorium VII de sede
ac .\delizain, Constantiam,
et Ceciliam. Tain claram progeniem varia fortunan apostolica expulit, et Witbertum, Ravennatium me-
per diversDs discursus egit, dieque suo queraque tropolitam, ei nefarie subrogavit. Tunc Gregorius
in occasuin prtecipitavil, siculi slylus noster alias Beneveutum secessit, et maxima dissensio, in orbe
sufncienter nolilicavit. Seditiosis deinde iiisurgen- orta, niagiium filiis Ecclesiee detrimentura genera-
tibus , ct inter prafatos principes dissensionem vit, ad inultorum perniciem diu perraansit. Gre-
et
serenlihus, ingens guerra iiiter Francos et Nor- gorius enim papa, qui Hildebrannus in baptismate
mannos orta est, unde iiuiltorura nimia strages dictus fuerat, a puero monacbus fuit, omnique vita
facta Cft. sua sapienti;e adnioduin studiiit, assi-
et religioni
Tandem aimo Dominicu! Incarnationis lOiit, Hen. duuraquc ccrtamen contra peccatura exercuit. Per
ricus rex in EbroicOusem pagum intravit, et ingeii- singulos gradus ecclesiasticorum ordinum usque ad
tia, deprffidando, sive concremando, detrimenta surami pontificatus apicem ascendit, in quo sexde-
facere co^pit, et Odoneni, fratrem siium, c;iim inul- cim annis legem Dei vigilanter observare studuit.
tis millibus per Belvacensem pagum trans Sequa- Zelo quippe veritatis et justitiae infiammatus, omne
nam direxit. Guillelmus autera dux ciim turmis scelus arguebat, nullique contra rectitudinein pro
suis regcm a laterc comitabatur, et resislere pro timore seu favore parcebat. Inde persecutionem et
517 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIIS. VII. 3)8
exsiliuni ab indomitis etjugo Domini contrariis per- * pam esse, cum cachinno asserebat, q.iod medicus
tulit, nec tamen ab eis qualibet arte vinci usquc ad iegrotum nimis acriter curare impatienlem nisus
niortem potuit. fuerat.
llenricum ergo, Teutonicorum regeni, quia di- Ohsidionem ergo validam rex effrenis Romse
vinoe legis prsevaricator erat incorrigifiilis, saepe ad- applicuit, Romanos minis et viribus terruit, muneri-
monuit, corripuit, ad postremum excommunicavit. bus et promissis lenivit, et his modis cives alliciens,
Nani princeps pra^fatns uxorem snam, Eustachii urbem obtinuit. Deficientibus ilaque Romanis, Gre-
Boloniensiura egregii comitis filiam, reliquil, et sor- gorius papa .\puliam expetiit, ibique, a Normannis
didis adulterii voluptalibus, ut porcus luto gaudens; honorihce susceptus, quatuor annis habitavit, et
inha?5it, Deique legibus et bonorum exhortationibus mandata vitae tiliis Ecclesiae propinaus, fmem la-
omnino infestus, obstitit. Godefridus, autem Lotha- borum peregit. Tunc Ilenricus .Augustus Wilber-
ringiae dux, turpi repudio sororis sufe moestus, bel- tura Ravennatiura metropolitanum, quem Clemen-
lum contra Henricura commovit. et multis in unum tem nuncupaverunt, iu ovile Domini conlra fas in-
millibus congregatis cum eo couflixit. ipsumque cum tromisit, et hac de causa gravis in muado et diutina
dedocore victum de campo fugavit, et sic injuriam dissensio multos duplici morte mulctavit. Mediola-
sororis suaj vindicavit. B nenses et Maguntii et mulli alii, qui Witberto fave-
Saepe idem rex proceres suos, quorum uxores, baut, Gregorianos omnes anathematizabant, armis
seu tilias, seu prsedia concupiscebat, ad curiam quoque crudeliter irapugnabant. Econtra Gregorius
suam fraudulenter accersiebat et occulte priemissis cum suis errantes Witbertinos ad unitatem Ecclesiae
satellitibus suis, in via securos perimebat. His revocabat, et redire contemnentes secundum jus
aliisque multis nequitiis foedus rex se inficiebat, et ecclesiasticum excommunicabat.
innumeros complices pariter proditionis ad perni- Odo Sutriae comes
, invasoris Witberti nepos
,
ciem secum trahebat. Gregorius papa tantorum sce- erat,omnesque tam peregrinos quam mdigenas
lerum querelas ut audivit, praefatum vinmi, ut vi- quos poterat ad nefariam parlem dellectere vi pre-
tam suam emendaret, plerumque obsecravit. Sed cibusque elaborabat, et resistentes indebitamque
illo nequiter medicum et doctorera subsannante, subjectionem hoeretico denegantes torquebat, aut
nihil profecit. Saepe multorum proesulum .svnodum morte ferali puniebat.
adunavil, et de Christiano imperio, quod tam turpi- IV. Turbntioncs in regno Co7istantinopolitano. Ro-
ter et nefarie polluebat, qualiter corrigeret, tracta-
berti Wiscardi contra Dyrrachium expeditio.
vit.Denique Henricum sfepius admonitum, et in faci- In tanta obscuritate catholica gemebat Ecclesia,
^ orans IJominum, qui vera lux est et justitia, ut,

noribus pertinaciter resistenteni, judicio synodi ex-
prostratis et ablatis discordiee auctoribus, pacera et
communicavit, et sub anathemate obduratum, po-
veritatem conferrct in terra bonfe voluntatis horai-
testate regni damnabiliter usurpata exspoliavit; et
nibus.
Conradum comitem auctoritate apostolica per plu-
In diebus illis eloquens Graecia gravi bellorum
rimorum manus pra?sulum in regem consecravit.
turbine quatiebatiir, et ingentibus damnis afflicta,
Privatus itaque Henricus per ununi annum in domo
timore et luctu affatim replebatur. Bitinacius enini
propria conticuit, et comitatu, quem hsereditario
Graecus niraiae cujiiditalis et proterviae spiritu in-
jure a parentibus susceperat, potitus, delituit. Sed
flammalus, imperium invasit, Michaelem Constan-
auxjlia multa, sumplibus de thesauro, quem copio-
linopolitanum imperalorem, de regno expulit, et
sum olim congesserat, dapsiliter datis, procuravit.
filium ejus, qui in regno ei succedere deberel, oculis
Deinde multis millibus comphcum aggregatis, com-
privavit, et in carcere compedibus constrinxit, filias
mune decretum contempsit, publicus hostis rebel-
duas Roberli Wiscardi, quarum unam idem juvenis
lavit, contra Conradura regem pugnavit, ipsumque
desponderat, custodiae mancipavil. Perturbatus vero
dejectum jugulavit, et exercitum ejus varia clade
Michael in Italiam confugit, auxiliumque .Norraan-
quassavit.
Henricus itaque, hac victoria elatus, imperium
D nurura sibi, sobolique suae hnmiliter efflagitavit,
quod amiserat Maguanimus autem Wiscardus dux auguslae majes-

invasit, rebelles coercuit, magnisque
tatis exsulera honorifice suscepit, obsequiis et favo-
sibi Romara obsedit, totumque co-
viribus adauctis,
natuni contra Gregorium papara exercuit. .Menti ribus lenivit, et niultiplex ei adjutorium alacriter
ejus, ut reor, penitus exciderat, quod Absalon in-

spopondit. Nec mora, sicut pollicitus est, cum
gentes turraas contra David patrem suum conges- ulcisci vehementer molitus est. Verum multa labo-
serat, consiho Achitophel Giloniitis aima levaverat, riosa, nolente Deo, frustra comminatus est; sed ei
ipsoque patre cum suis discedente Jerusalem inva- ad effeclum rem, quam summopere flagitabat, per-
serat, ac ad ultimum mulla bellatorum millia pes- ducere permissum non est.
sumdedei-at; sed nefaria voluntate in multis com- Alexius, princeps militiae, jussu Michaelis in Pa-
pleta, miserabiliter perierat. Sic iste contra patrem phlagoniam ierat, secumque contra Turcos, .\"iceam
suum arma sustulit, meritoque postea diram a prole Bithyniae urbem obsidem captantes, exercitura Grae-
sua pcrsecutionem pertulit. Inquirentibus vero cur ciae duxerat. Qui, dum audisset expulsionem inge-
lam horrenda contra caput Ecclesice prcesumpse- nui imperatoris, el temerariam tyrannidem perfidi
rat, hanc tanta' discordia» causam inter se et pa- praesumptoris, excrcitum alloquitur, et quid agen-
519 ORDERia VITALIS b20
duni silpercuncUtur. Eralfiniin pnulcns et probus, * dias, protegente Deo, evasil, et in senectute siui
aiidax ct largus ct amabilis onmibus. Ornncs igitnr .loanncm filium suum consortem imperii fecit. Sic
ei favent, cjusquc jussu se promptos exhibcnt. Illc cunctis sapienter intuentibus perspicere licet quod
mox hortatur ut unanimes Byzantium obsideant, et quem Deus defendit ac rcfovet, nemo dejicere vel
imperanli iis vecordi tyranno viriliter aufcrant. annihilare prmvalet.
Obsidione itaquc Constantinopolis aliquot diebus Prucellis itaque tot niotionum, ut diximus, in
vallala cst. Sed per Raimundum Flandrensera, qui Illyrico stevientibus, ac Michaele Italos ad auxilium
prfficipuus cuslos et janitor urbis crat, consulto sui sollicitaule lacrymis et questibus, Robertus
civium patefacta est. Alexius augustale palatium Wiscardus ex omni ducatu Apulifp, et Calabri»
inlravit, Bitinacium de regali throno prsecipitavit, fortem exercitum Norniannorum el Langobardo-
prolixam ci barbam detruncavit, et carcerali custo- rum contraxit , et valida classe parata ,
portum
dia; illeesum conimendavit. Ipse, cunctis gaudenti- Ottrenta; intravit; deinde, prosperis. ventis spirau-
bus, imperiale sceptrura et diadema sumpsit, reg- tibus, par mare Dyracio applicuit, et oppidanis viri-
numquc xxx annis in adversis et prosperis strenue liter obstantibus, in tine mensis Junii urbem obse-
nobiliterque rexit. Erat enim multum sapiens et mi- dit. In exercitu quippe suo non plus quam x millia
sericors pauperibus, bellalor fortis et magnanimus, B bellalorum habebat, nec numero, sed in fortitudine
aifabilis militibus, mnnerumque dator largissimns, virorum adversarios terrebat, et bellicosam a priscis
divinffique legis cultor devotissimus. Ipse mox ut tcmporibns Adrasti et Agamemnonis Croeciam inva-
regnare cojpit, filium Michaelis, quem c.Tcatum re- dcbat. Hodbertus Gifardus et Gulielmus de Gren-
tuli, de vinculis sustulit, et abbati coenobii Sancli temaisnillo, aliique probatissimi tirones, qui nuper
Cyri tutandum tradidil. Ille vero, ulpote mundo de Neustria venerant, huic expeditioni aderant.
inutilis, monachus ibidem factus est, omnique vita Marcus Buaniundus, Wiscardi filius ex Normannica
sua cum servis Dei commoratus est. Filias quoque niatre, patrem juvabat, partem exercitus ab absenle
Wiscardi prsefatns heros, ac si ipse genuisset eas, patre provido regimine ducebat, et in omnibus pru-
amavit blanditer et pie tractavit, et fere xx annis denter agens, futurae virtutis specimen preestabat.
sub tutela sua in deliciis educavit. Officium illarum Rogerius autem frater cjus, cognomento Bursa,
erat mane, dum imperator de suo stratu surrexis- jnssu patris in Apulia remanserat, et ducatum sibi
set, nianusque suas ablueret, mappulam etpectinem ex hffireditate matris debitum, custodiebat.
eburneum afferre, et barbam iniperatoris pectere. Alexius imperator, Dyrachianorum planctu cx-
Nobiles puelte facili gratoque servitio a liberali citus ingentem exercitum aggregavit, et obsidentes
principe deputala? sunt, qua? post longnm tempus' urbem suam '
terrestri navalique prEelio conlerere

Rogerio comiti Sicili», Augusto faventi ut amico sategit. Interea, dum Augustales veredarii undique
redditse sunt. mitterentur, et cohortes bellatorum de insulis maris
Quotidie mundi rota versatur titubantis; et de adjacentibus provinciis contraherentur, qua-
Vcra probant fieri mortales dictn Tonantis : dam dic Marcus Buamundus ciim quinquaginta mi-
Eadem mensura qiia mensi fiteritis, rcmctietur vobis litibus pabukitum perrexit, et quingentis militibus,
(Luc, VI, 28). Ecce, sicut Michael pepulit Diogenem qui obsessis adminiculaturi exercitum expediti praj-
vilricum snum de regali solio, sic ipse de eodem ibant, forte obviavit. Mox ut sese mutuo viderunt,
culmine preecipitatus est a Bitinacio; qui nihilomi- vere ceitamen inierunt. Porro Danai, Norman-
nus simili repulsa dejectus cst ab Alexio. norum impetum non ferenles, terga verterunt,
Alexius, cum patriarcba regia; urbis ac sapienti- multasque manubias amiserunt. Tunc seream cru-
bus et senatoribus regni Grajcorum, definivit ne cem perdiderunt, quam Constantinus imperator,
sanclum imperium redderetur Michaeli, qui ad pugnaturus contra Maxentium, visa cruce in ccelo,
hostes publicos confugerat, et nialefidis se et omnia fecerat. Redeuntes itaque de conflictu Normanni
sua Normannis commiserat, quibus moris est impe-j) gaudium ingens et victoria; spem sociis intulerunt.
rium sociis non reddere, sed auferre, et quos ab Pelasgi autem gravissimum dolorem et diffidentiam
aliis debent liberare, atque ad obtinendum debitos pro amissa cruce Domini habuerunt, quam maximo
fasces adjuvare, crudeli ritu deniptis honoribus auri talento redimerc multum laboraverunt. Verum
sibi penitus subjugare. Anglos igitur, qui, perempto Wiscardus talem mercatum agere indignuni duxit,
Heraldo rege, cum proceribus regni Albionem reliquia .'Bs in cruce pro virtute Christi pretiosius omni
querant, et a facie Willelrai regis per Pontum in auro aeslimavit. Hanc itaque crucem secum in mul-
Thraciam navigaverant, .\lexius in amicitiam sibi tis periculis portavit ,
quam post mortem ejus
ascivit, eisque principale palatium, regiosque the- coenobium Sancta; Trinitalis VenusicE reverenter
sauros palam comraendavit ;
quin etiam eos capitis usque bodie custodit, et cum aliis sancloruni pigno-
sui, rerunique suarum custodes posuit. A quatuor ribus excolit.
mundi climatibus in munere bellatorum cohortes Mense Octobri .\lexius imperator Dyracio appro-
contra eum conveniunt, ipsumque vita regnoque piavit, ct legiones suas ex multis nationibus accitas
privare multum conali sunt. Scd frustra vehemen- ad bellum ordinavit. Deinde commisso proelio,
ter laboraverunt. Nam ipse mnjtas inimicorura insi- magna sanguinis efTusio facta est, et ingens detri-
321 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. - LIB. VIL d22
mentum utrique parti, saevo Marte furente, colla- A neo, barba mea non radetur, ncquc cesarics mihi
tum est. Denique lidelem paucitatem et instantiam tonsurubitur. »
occidentalium peregrinorura Dominus de ccelo re- Post h;ec vcrba bellicosus miles cura paucis cora-
spexit, eisque victoriam concessit, copiasque Orien- mihtonibus mare mox ingressus est, Deoque du-
tales, quffi in virtute sua confidebant, terruit et cente, in Apuliam profectus est, et inde assumptis
cum dedecore fugavit. Deinde Robertus dux, tam arraatorum coetibus Romam aggressus est. Porro
nobili triumpho eshilaratus, Dvracium reliquit, Henricus imperator, ut veraci rumore comperit
longiusque cum esercitu siio progressus, in Bulga- quod Rodbertus dux Constantinopolitanum irapera-
ria hiemavit. Regionem enim circa DjTacium obsi- torem superavit, ac ad subventionem pap.-B quasi
dione trium raensium devastavcrat, et nihil ibi unde fulgur cum nimio irapetu ex improviso advenerit,
horaines vel equi subsistere possent dimiserat. variis eventibus solerter considoratis, valdc timuit,
jaraque facta cura quibusdam Romanorum proce-

V. Wiscardus ad succurrendum Gregorio
Robertics
ribus pace, parlem urbis recepit, ac postmodum
papx contra Henricum imperatorcm in Itnliam
vcnit. Romam expugnat. Gregorio instante, occiduas regni sui partes repetiit. Maluit quippe
urbi
parcit. sanus et liber honeste discedere, quam furibun-
g dum agonothetam exspectare, et repentini certami-
Tunc legati Romanorum ad Robertum ducem nis involvi turbine.
cum litteris apostolicis veuerunt, eumque suppliei-
Dum tam graves tumultus et tot bellorura tem-
ter salutantes, dixerunt :
pestates in mundo ssevirent, et regna terrarum ut
« Gregorids papa, o strenuissime dux, ut pater puppem inter pelagi fluctus agitarent, venerabilis
filium, te humiliter et obnixe obsecrat ut apostolicEe
Rodbertus, abbas Sanctas Euphemife, postquam de
scdi festinanter invincibilis tua probitas subveniat, bello Dyraceno in Calabriam rediit, veneno, ut
nec ullam huic subventioni pro amore Dei excusa- fertur, in esca sumpto, n Kalendas Decembris segro-
tionem prajponat. Henricus enim, Alemannorum tare capit. Nam quidam, genere Saracenus, arte
rex, Romam obsidet, et papam cum clero sibi pistoria Brixensi coenobio serviebat. Hic sororem
adha?rente in arce Crescentis inclusum coercet. Ibi ^Villelmi prioris, filii Ingranni, in raatrimonio ha-
nimirum papa circumseptus cum turma fidelis po- bebat, et pro quadam latenti causa, satisque parva,
puli, limet defectione Quiritum, qui nirais cupidi occultum contra abbatem odium gestabat. Unde
sunt et versipelles, deludi, et nianibus inimicorum instinctu diaboli ferculum ejus veneno corrupit,
Ad te igitur ab illo missi sumus,
tradi irreverenter. iraitatus Israaelera patrem sunm, qui ferali ludo
celeremque opem tuam ad tantam necessitatem re- '-' simplicem Isaac gravare studuit. Deinde vir Dei,
quirimus. Fortitudo tua super omnes inimicos tuos monachis lugentibus, xiii diebus ajger jacuit, data-
divinitus sublimata est, nec ei mortalis manus que confessione, sanctaque sumpta communione
resistere potest, quandiu Deo militaveris, et vicario II Idus Decerabris obiit. In ecclesia Sanctee Dei
sancti Petri, principis apostolorum, obedieris. » genitricis Mariae, quam ipse a fundamento con-
His auditis, magnaniraus heros valde anxiatus struxit, sepultus est, et per singulos annos anni-
est. Nam venerando pap« a protervis leonibus pro- versarius dies reverenter celebrari ob raemoriara
fligato, sicut Petro in carcere Herodis, succurrere ejus constitutus est. Hoc libenter agitur a raona-
desiderat, et exercitum suum, quera nuraero pau- chis, quos ipse in domo Dei ut pater filios educare
cissimura inter multos hostes et callidos atque molitus est. Pauperibus quoque uberem eleeraosy-
atroces coraputat, in terra aliena sine duce velut nani ipso die pro defuneto pastore largiri mos est.
agnos inter lupos relinquere veheraenter heesitat. Appropinquaute Wiscardo , turgentes Homani
Tandera erectis lurainibus mentis ad Dorainura, a convenerunt, et quod ab advenis persecutoribus
quo omne bonura procedit, convocatis agrainibus caput orbis impugnaretur indignum duxerunt. Mul-
suis cum Buaraundo lilio suo, ait : « Semper obse- rv tis igitur hortatibus animati, cum armis obviam
cundare Deo, qui per communem Ecclesiae Catho- processerunt. Sed statim a Norraannis in re mili-
licae pastorem alloquitur nos, oportet. Auxiliante tari nirais obduratis facto irapetu, repulsi sunt.
Deo, jussioni papse obediam, et quam citius potero, Deinde victores, civibus misti fugientibus, urbera
ad vos redire satagara. Interea vos prudenter in intraverunt, jussuque fervidi ducis ignera tectis
hac provincia requiescite, et inter hostes undique injecerunt. Sic Wiscardus ferro et flararaa sibi
circuraspecti estote. Si quis praesurapserit bello vos aditum Romae patefecit, nec ullus civium postea
impetere, in virtute Dei viriliter resistite. Vos coutra eum mutire ausus fuit. Deinde pervenienli
taraen cavete ne bellare incipiatis, nec occasionem ad turrira Crescentis papa cum clero obviam exiit,
prailiandi hostibus detis, neque indigenas, quousque pro labore et subventu gratias egit, pro obedientia
regressus fuero, lacessatis. Injunctam mihi a Do- a reatibus absolvit, et aeternam ei a Doo benedic-
mino servitutem inibo, et si vita comes fuerit, tionem peroptavit.
celeriter redibo. Per animam Tancredi patris mei Post alternam heroum collocutioncm, pnst de-
juro, et hoc jurejurando vobis firmiter assero, proraptara a papa querelarum rclationera, iratus
quod, donec reversus ad vos fuero, non utar bal- dux subintulit hujuscemodi comrainationem : « Ro-
Patrol. CLXXXVllI. 17
niani cives pessimi siint et intidi, neoqiic et sanc- 4 trans ponlura coetus suos festinanter, ut eis jurave-
tis cjiispro innumei-abilibus boneticiis sibi colla- rat, cxpeliit.
tis sunt et orunt semper ingrati. Ronia, quffi mundi VI. Gratci, absente Roberto, Normannos aggrediun-
capul ct peccatoruni niedicina oliin dicta est, nunc tur. UuhertH!; Wiscurdus in Grceciam redit. Nor-
habitatio draconuni ol totius neqnitiu^ fovea fucta mimni in Itatiam redeunt.
esl. Ilanc igitur speluncam latronum ferro seu Intcrea callidus imperator Gra;corura, ut Rober-
llanima dcstruam, sordidos nefariosqnc habilalores tnm adiisse Italiam cognovit, ratus quod Norman-
ejus perimam. Persccutionem in episcopnm, quam nos, absentc duce, destitutus debilitare posset, in-
Judwi cffiperunt,'Romani pcrtinaciter pcrliccrc co- surroxit, multas cohortes adunavit, el invilos ad
nati sunt. Nounc sicut Juduji Christum cruciri.xe- bclkim Normannos coegit. Comniisso autem prffiliu,
runt, sic Romani merabra Christi, Petrum et Pau- Normanni debiles in primis veperti sunt, et multis
luni , martyrizaverunt? Quid dicam de Lino et ex causis in initio certaminis territi et pene victi
Cleto, Clemente et Alexandio, Sextu et Tclesphoro, sunt. Nam ut paucitatem sui, et abscntiam fortu-
Calixlo et Urbano, Cornelio el Fabiano? Omnes hi nati ducis, ct mnltitudinem hostium perpenderunt,
pontificali cura mederi languentibus studiierunt. pene fugam ante pugnam inierunt. Sed cum Bua-
et a propriis civibus, quos salvare nitebantur, in- B mundus in conflictu cum turmis suis vacillans trc-
juriose pcrempti sunt. Denique quid referam de Se- pidaret, et anxius Deum ex corde invocaret, divinm
bastiano, quem sagittatuni in cloaca suspenderunt piotatis auxiliura adfuit, et vo.x hujuscemodi desu-
gnmfo? Quid de Laurcntio, quera crali ferreo imper intoiiuit : « Buaraunde, quid agis? Praehare
posneruiit, et prunis subpositis ut piscem assave- fortiter. Nain ille, qui patrem tuum juvit, te simili-
runt? Qiiid de Hippolyto, quem alligatum equis inter adjiivabit, si in illo contisus fueris, eiquo lide-
domitis discerpserunt? Quid de Hermete, Tiburcio, liter militaveris. » Hac voce Norraanni recreati et
Zeuone, Valentino, aliisque sanctis, quorum nu- confortati sunt, et in anlea progressi , Pelasgos
merus humanae notiliee est incomprehensibilis? acriter impulerunt; quorura irapetu Achivi repente
Fama refert, el astipulatur assertione multorum repulsi sunt, et terga vertentes, spolia multa indi-
quod tota Roma perfiisa cst pretioso cruore uiarty- gentibus peregrinis dimiserunt.
rum, el in latrinis Roraanorum innumera latent Regressus de Tuscia, Wiscardus suos hac victoria
corpora sanctorum. Eadem crudelitas, quse tunc sat hilares invenit. Ipse quoque, tam nobili tripu-
grassabatur in paganis, nuiic debacchatur in falsis dio exsultans, Deo gratias egit. Buamundura vero,
Christianis, qui cupiditate illecti favent profanis, et qui vulneralus fuerat in ceitamine, ut curaretur,
conlra Catholicam Ecclesiam auxiliantur hffireticis '-' niisit ad medicos Psalerniaj, quoruni fama per
insanis. NuUa igitur pietas eis impendenda est. orbem admodum divulgata est excellentia raedici-
Ultore gladio impios puniara, cruentara civitatem nalis peritia>.
igne succendara, et Trans-Alpinis gentibus replen- Porro Uyraceni, dum iNormannos perpendunt in
dam, opitulante Deo, raeliorem restituara. » Bulgariam longe progressos, plnresque provincias
Tunc papa ad pedes ducis corruit, lacrymisque de imperio Byzanteo railitari manu adeptos, seseque
« Absit hoc a me, ut Ronia destrua-

ab aiixilio Thracura, seu Macedonura, omniumque
profusus ait :
Non enim ad destructionem urbis, sed

aftinium suorura penitus remotos, difhdentes muluo
tur pro ine !
seepe tractant, qualiter sibi nimis in arcto positi

ad salvationem electus sum plehis. Malo Dominum
nostruni Jesum Christuni morte sequi, quam, pec-
consulant. Tandem procaciores quid agant vicissim
injurias raeas nequitor diftiniunt, legatos ad ducem clam raittunt, pacera

catoribus punitis, ulcisci.
poscunt; et quod azylum urbis satellitibus ejus tra-
Creatori quippe nostro conti'arii sunt, qui statuta
despiciunt, et ordinera Ecclesiae truculenter dant veraciter promiltunt. At ille quod postulant
ejus
concedit, et ccc milites ad recipiendara urbera
impediunt, Dominicuraque gregein, utlupi rapaces.
'"'"'^- ^'"'^'' '^'*'^"'' venieutibus Norraannis, civitas
dispergunt. Ipsius nirairura est injuria et ultio, ser-D
aperta est;quibus receptis pax inter utrosque, et
vitus retributio. Novil pios
quoque et clientes, et
securitas tirmata est.
abhorret adversarios furentes. Ejus igitur omnipo-
Sichelguada, uxor Roberti Wiscardi, iilia erat
tentiae nos et nostra commendamus, et cordo bene-
Guaimalchi ducis Psalernitani, sororque Gisulfi, qui
volo exoramus ul legi sacrae adversantia censorio
ducatu privatus fuerat per avidam invasionem so-
ense rescindat, et nos ad beneplacitam voluntatem
rorii sui. Haec Buamundum privignum suum odio
siiara dirigat. »
habebat, raetuens ne per eura, quia fortior erat et
Sic iratum ducem papa lenivit, acceptoque con.
sensu inultaque probitate pollebat, Rogerius filius
silio, de turre Crescenlis cum clero sequaci exivit,
suus amitteret ducatuni Apulia; et Calabria^, qui
et coraitante duce cura valida nianu duotus, Albam sibi corapetebat hsereditario jure. Unde ipsa lethi-
adivit. Hanc itaque urbem Ascanius Julius, ^nese ferara polionera confecit, et Psalernitanis archi-
filiiis, condidit, et Constantinus Augustus sancto atris misit, inter quos enutrita fuerat, et a quibus
Silvestro papae dedit. Dux autera, apostolica be- veneficiorum eruditionem perceperat. Protiuus ipsi
nedictione recepta, iter ad mare acceleravit, et voluntatera dorainse et alumnse sua; cognoverunt, et
o2b IIISTORIA ECCLESIASTICA. - P.4RS III. — LIB. VII. 326
Buamundo, qiiem curare debuerant, virus mortis \ nuissimum ducem suiim videnl muliebri dolo peri-
contulerunt; quo percepto, ad mortem aegrotavit, cUtari, et robur exercitus sui defectione Langobar-
patrique suo per nuntium languorem suuni proti- dorum, qui cum doraiua sua clara discesserant,
nus inlimavit. Callidus vero dux dolos uxoris sute imminui,et se nonposse in Italiam, quia naves eo-
subito animadvertit, ipsamque ante se tristis ac- rum corabusta? erant, sine gravi mora et difficultate
cersiens, sic interrogavil : « Vivitne Buamundus, proficisci. .Magnanimus itaque dux Holierlum comi-
dominus meus? » Qu» respondit : « Nescio, do- tem Goisfredum de Conversana, nepo-
Lorotelli, et
mine. » At ille : « AfTerte, inquit, raihi textum sancti H\igonem monoculum de Claromonte, et
tes suos,
Evangelii et gladium. > Quibus allatis, gladium ac- GuiUelraum de Grentemaisnilio. Odonera quoque
cepit. et super sacra sie juravit : « Audis, Sichel- Bonum-Marcbisum, sororium suum, aliosque eog-
guada ! Per hoc sanctum Evangelium juro quod si natos proceresque suos ad se convocavit, et quid
Buamundus filius meus hoc morbo, quo detinetur, acturi essent interrogavit. Cumque omnes inter se
mortuus fuerit, hoc ense interficiam te. » Porro mussitarent, nec certnm quid proferrent, ait :
illa tali allegatione nimis territa, salutare antido- « Ultio divioa pro peccatis nostris nos percutit,
tum prKparavit, et medicis suis, per quos mortem et a nimiis cupiditatibus nostris nos reprimit. Juste
paraverat, Psalerniam confestim Irausmisit nun- B nos Dominus ut servos suos verberat, et perspicue
tium, qui ut sibi periclitanti adminicularentur, quod mundi gloria non sit appetenda, nobis nun-
blanditiis et precibus obnixis sollicitavit. Archi- tiat. Gratias illi pro omnihus, quaj nobis impertiri
atri detectam fraudem et angustiam herilem audien- dignatus est, aganius, et ut nostri semper mise-
tes, et in futurum ne terribiles minae ducis exple- reatur, toto corde appetamus. Ecce nos de pauperi-
rentur precantes, toto nisi juveni, quem lcese- bus infimisque parentibus processimus, et sterile
rant, in omni exercitio physicae artis mederi cer- rus Constantini, vacuosque necessariis rebus pena-
tabant. Opitulante Deo, qui per eumdem Turcos tes relinquimus, et profecti Roraam cum magno ti-
et Agarenos, Christianae fidei hostes, comprimere more vix pertransivimus. Deinde, donante Deo,
decreverat, seger convaluit. Sed in omni vita sua, raagnas et multas urbes obtinuimus. Sed hoc non
prse veneno, quo infectus fuerat, pallidus perman- nostris viribus nec meritis, sed divinae ordinationi
sit. iniputare debemus. Denique de imperio Conslanti-
Interea versipellis et ingeniosa mulier nnilta se- nopolitano pro reatibus indigcuarum invasimus
cum revolvebat, uimioque quantum potuimus in xv peragrari diebus. Optime
metu indesineuter sti-
mulata, considerabat quod si legatus suus ad trans-p noslis quod in sui praesidium invitatus sum a Mi-
fretandum mare tardaret, et aegrotus ante adven- chaele iraperatore, quem cives sui de solio regui
tum ejus emigraret, illa juratam sibi mortem ense nequiter expulere, quia filiam meam filio ejus tra-
mariti non evaderet. Igitur aliam econtra tergiver- didi legitirae. Constantinopolim, quam possidet im-
sationem truculentam et omnino exsecrabilem ex- bellis populus, deliciisque serviens et lasciviee, de-
cogitavit. Veneno virum suum, proh dolor! infe- creveram, si Deo placuisset, Catholicis pugnatori-
cit. Protinus ut ille aegrotare coepit, et ipsa de ine- bus subjugare, qui sanctam Dei civitatem Jerusa-
vitabiH casu ejus non dubitavit, convocatis parasi- lera Turcis auferrent, ethnicisque bello repulsis,
tis suis cum reliquis Langobardis, noctu surrexit, Christianum imperium dilatarent. Propter hoc de-
et ad mare progressa, naves optimas cum omnibus sideriura, tam magnum laborem et tam periculosum
suis intravit, et omnes reliquas naves, ne Normanni agonem inivi. Sed hoc aliter ordinavit irreprehen-
eam persequerentur, incendit. Dum vero Apu-
littus sibilis voluntas omnipotentis Dei. David templum
liaj quidam miles de satellitio
attigit, ejus clam Deo Hierosolyrais construere voluit, sed hoc a Salo-
egressus, Psalemiam noctu Tenit, et Buamundum raone filio ejus peragi cum ingenti tripudio Deus
festinanter aggressus, ait « Surge cito, et fuge, et: disposuit. Sic labor raeus, ut aulumo, futuris tem-
salva te. » Cumque Llle causam inquireret, nuntiusD poribus cousumraabitur, el fructus laboris quan-
respondit « Pater tuus mortuus est, et noverca
: doque raanifestabitur, et incitamentum taotse pro-
tua in Apulia est. Huc autem festinat venire, ut bitatis utiliter posteris nostris propinabitur. Hinc
occidat te. » .Nec mora Buamundus, tam gravi ru- igitur, o viri fortes, sapiens consilium accipite, pri-
more turbatus, asinum ascendit, clam urbem exi- stinaraque virtutem vestram, quam in arduis et
vit, ad Jordanum Capuse principem, consobrinura angustis rebus multoties expertus sum, perdere no-
suum, confugitj a quo amicabiliter receptus, frau- lite. Unus homo sum ac, ut reliqui, mortalis. Vos
des et minas novercae suse evasit. Illa vero, ut Psa- autem multi estis, multisque charismatibus, lar-
lerniam pervenit, et egresso quem quaercbat, delu- giente Deo, vigetis. Famosa vero gesta, quffi longe
sara se comperit , vehementer contristata est, et lateque divulgata sunt, vos fecistis; nec unquam
Rogerius filius cognomento Cruraena, am-
ejus, majora a tam paucis et infirais horainibus ieguntur
plura citra mare ducatum ex successione majorum in aliquibus historiis quam, juvante Deo, a vobis
adeptus est. factasunt. Fortiorem itaque et sapientiorem de vo-
Undique nimiis anxietatibus aggravati sunt in bis eligite, ipsuraque vobis ducera constituite. Ne
peregrinaregioneNormanni,dummaximumacstre- perdatis foecundam tellurem quwsitani magno la-
,
327 ORDERICI VITALIS o28
bore, sed parvo tempore. Buaraundus filius meus, non milifari robore prostratus, sed livore femineo
^ |
si vita el sospitate viget, quantocius vobis succur- corruptns, quo primus Adara est de Paradisi sede
rerc safagct. » projecfiis, non armis, sed veneno laesus, adveniente
H.TC et his similia duce prosequente, Petrus morfis hora, mundo est sublafus. Quo defuncto,
Francigena aliique conlubcrnales, dncis dicta sub- Normanni corpus ejus salierunt, ef cum pace redi-
tiliter intuentes, dixcrunl : « In hoc negolio, quod fum in patriam suam ab imperatore pefierunt. Im-
nobis imperas, ingens discrimen est et maxima perator vero, licet ketaretnr, qiiia liberatus a ferri-
difficultas. Innumeri sunt bostes, et nos pauci su- bili hosfe fuerat, defunctura tamen ducem, quinun-
mus, nimiumque nobis adversatur imperator po- quam de bcllo fugerat, ex pietate multum planxif.
tens et callidus, quein, te cohibente, graviter ia Licenfiam his qui redire in Italiam vellent cum ca-
multis swpe oflendimus. Kortifudini cjus, laficque davere principis sui et omnibus suis, benigniter
polentiae nequivimus resistere. Mullis enim domi- concessit. Aliis vero, qui secum reraanere sibique
servire vellenl, larga stipendia pepigif. Byzantinu
nafur regnis et nationibus. Utinani ad domos nos-
extunc itaque fideliter famulati sunt, qui antea for-
tras, unde discessimus, cum pace et salute regredi
valeamus! » fifcr impugnaveranf.Remeantes autem in Apuliam,
corpus ducis VenusiiEdetulerunf, ibique, inccenobio
Ilis auditis, dux valde ingemuit, Deumque cum
Sancfse Trinifatis, cum luclu magno sepelierunt. Ve-
fletu invocare, filiumque suum sic lugere coepit :
nerabilis Berengarius abbas, filius Ernaldi, fllii Hel-

« Ileu! me miserum lot inforfuniis circumdatuml
gonis, eidera monaslerio prceerat, quem Theoderi-
Olim mulfis nocui,et injuste mala peregi. Nunc si-
cus arcliimandrita pius apud Uticum educaveraf, ef
mul mala invenerunt me, qua; promerui longo tem-
inde Robertus abbas secum in Calabriam adduxe-
pore. Summe Deus, nunc parce mihi Pie Deus, !
rat. Deinde ab Alexandro papa Venusiensi monas-

miserere mihi peccalori ! Fortis Deus, succurre po-
terio abbas consecrafus esf, afque post aliquot an-
pulo tuo, quem huc
adduxi! Fili mi Buamunde,
nos, pro nieriio vita; ef sapienfe docfrina, ad ponti-
virtute et sensu Thebano par Epaminonda?, ubi re-
flcatum prfffatre urbis a papa Urbano promotus est.
periam te? Nohilis alhlefa Duamunde, milifia Thes-
salo Acliilli, seu Francigcnffi RoUando a;quiparandc,
vivisno, an defineris pernicie? Quid fibi contigit? VII. Odonis Bajoccnsis episcopi (id papdlim contcn-
Quid probitas tua devenif? Quod si sospes, qualem dcntis vima fulucia. Uuittclmus rcx eum detineri
jubet.
fe, dum Tusciam adirem, dimisi, prajsto adesses,
opulentam Bulgariaj regionem armis nosfris obten- C Dum furerent in orbe tempestates, qua? superius
tam possideres. Scio namque quod tanfa, si vivis,
memorat» sunt, quidam sortilegi Roraanorum
sfrenuitafe polles, ut si morti mese divino nutu in-
quis in papatu succederet llildebranno, indagarunt,
teresses, jus quod bello acquisivi, juvanfe Deo, nul-
et quod post transitum Gregorii Odo Romanuspapa
lafenus amitteres. Eia, commilifones optimi, caute
foret, corapererunf. Hoc audiens Odo, praisul Bajo-
vobis consulife, et quod a laribus vestris valde re-
censis, qui cum fratre suo Guillelmo rege Norman-
moti estis perpendite. Recohfe quam magna Nor-
nis dominabatur et Anglis, parvipendens pol*sfafes
manni fecere, et quod parenfes nostri Francis et
et divitias regni Occidentalis, nisi jure papatus do-
Brifonibus et Cenoraannensibus mulfoties resisfere,
minarefur latius et omnibus ferrigenis, Romam
ef forfifer vicere. Ad mentem reducife quara magna,
misit, palafiura sibi emit, senatores Quiritura, mag-
me duce, gessistis in Italia ef Sicilia. Psalerniam ef
nis muneribus datis, sibi amicitia copulavit, pala-
Rarrum, Brundisium et Tarentum, Bismannum et
tiuraque suura multis sumptibus et superfluis ap-
Regium, Syracusam et Palernum, Cosentiam et
paratibus exornavif. Hugonem, Cestrensium comi-
Casfrura-Joannis, aliasque mulfas urbes et oppida
tem, magnamque cobortem pra>cipuorum militum
obtinuistis. Gisulfum quoque Psalernitanum du-
D ascivit, ut secum in Ifaliam proticiscerenfur obse-
cem, et Wazsonem Neapolifanum comitem, ahos-
cravit, et ingentia precibus proraissa prodigus ad-
qiie principes forfissimos, me duce, per Dei juva-
didit. llli vero, quia Normanni leves et extera videre
men superastis. Nunc igitur ne vilescatis amisso
cupidi sunt, protinus praesumptori episcopo, cui
pristina; magnanimitatis conamine. Electione com-
principalus Albionis et Neustriae non sufficiebat,
niuni unum es vobis, ut dixi, ducem constituife,
assenserunt. Ingentes quoijue fundos, quos in occi-
uberesque provincias, quas jam nacfi cstis, insig-
duis climatibus possidebant, deserere decreverunf,
niter vobis refinete. »
ac uf prffifato preesuli trans Padum comitarentur,
Nullus eorum qui rebus istis interfuere, ausus per fidem spoponderunt.
fuit ducafum hujuscemudi suscipere, sed omnes de
Apparatum hujusmodi prudens rex Guillelmus
fuga; prsesidio maluerur.f cogifare. Deinde, anno ab
edidicit, sed non approbavit, regnoque suo multis-
Incarnatione Domini 1083, Robertus Wiscardus, que aliis valde nociturum oestimavit. Unde festinan-
Apiiliae dux insignis, nostrisque temporibus pene ter in Angliam fransfretavif, ac Odoni episcopo
ineomparabilis, facfa confessione, a pcccatis mun- cum grandi pompa navigare in Normanniam cu-
dafus et salutaris Eucharistiae perceptione munifus. pienti, ex insperato in insula Vecfa obviavit. Ibi
329 HFSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. Vll. .i30
uimirum congregatis iu aula regali primoribus * non clericum nec antistitem damno, sed comitem
regni res ita locutus est : meum, quem meo vice mea praeposui regno, ralio-
i' Egregii proceres, verba mea diligenter audite, nem commissse villicationis audire volens compre-
et salubre consilium mibi, quaeso, Iribuile. .\nte- hendo. »
quam Normanniam, regimeu Xn-

transfretassem in Sic regia potestas preefatura praesulem cepit, in
gliee fratri meo, Bajocensi episcopo, commendave- Normanniara deduci fecit, et in arce Rothomagensi
ram. In Normannia multi contra me surrexerunt, incarceravit, ibique intrusum quatuor annis, id est
et, ut ita dicam, intimi et forinseci me invaserunt. usque ad finem vitae suae, diligenter custodivit. Ca-
Roberlus filius meus, et tirones quos enutrivi el pite vero inquietudinis dejecto, militum motio con-
quibus arma dedi, contra me rebellaverunt, eisque quievit, inibique regis providentia regnum suum
mei malefici clientes et linitimi hostes gratanter intus et extra fortiter munivit.
adhceserunt. Verum Deo, cujus servus sum, me Ecce in hoc homine palam completum videmus,
protegente, nil profecerunt; nec de meo aliquid, quod in hbro Mythologiarum dicit Fulgentius :
nisi ferrum in vulneribus suis, obtinuerunt. Con- « Qui plus quaerit quam licet, minus erit quam
globatos in rae Andegavenses paralus ad beUum est. » Praesulatus Bajocensis, et comitatus Cantiae
" ingentibus gazis abundans, et per totam AngUam
terrore compressi, parique modo rebellantes Ceno-
mannos armis et viribus compescui. Ilis nimirum atque Normanniam regia potestas cum propria
occupationibus ultra mare irretitus fui, ibique diu communis uni clerico non sufticiebat, qui universo
moratus, publicis utilitatibus laboriose deservivi. mundo praiferri satagebat; quem ad hoc non coge-
Interea frater meus .-Vngliam vehementer oppressit, bat divina assumptio, nec canonica electio, sed
et ecclesias (100) fundis et reddilibus esspoliavit, insanabilis cupiditatis immoderata praesumptio.
ornamcnlis ab antecessoribus editis uudavit, milites- Ergo quod habebat perdidit, et inclusus gemuit,
que meos, qui conlra Danos et Ilibernenses et alios exemplumque posteris, ne bonoribus inhient, de-
hostes mihi nimis Lnfestos, Angham tutari debue- reliquit.
rant, seduxit, et trans Alpes in extera regna, me VIII. Miithildis reginse mors. Ejus epitaphium. Ce-
contempto, pertrabere disponit. Nimius labor cor nomannorum rebellio. Rex Guillelmus militum
meum angit praecipue pro ecclesiis Dei quas Anglorum numerum conscribendum jubet.
, ,
afflixit. Christiani reges, qui ante me regnaverunt, His temporibus, indictione vii [1083], Matbildis,
Ecclesiam Dei amaverunt, honoribus et xeuiis multi regina Anglorum, aegrotavit, diulina infirmitate
generis locupletaverunt unde nunc, ut credimus, anxia, reatus suos cognovit et obnixe deflevit, om-
;
p
in amoena sede, felici retributione gaudentes, re- nibusque rite peractis, quae mos Cbristianus exigit,
quiescunt. Adelbertus et Edviuus ac sanctus Oswal- salutari sacramento munita, ui iSonas Novembris
dus, .\thulfus ac Alfredus, Edwardus senior et Ed- obiit. Deinde corpus ejus ad ccenobium Sanctae
garus, coguatusque meus dominus
et charissimus Trinitatis, quod ipsa sanctimonialibus apud Cado-
Edwardus dederunt opes Ecclesiai sancta; quse est mum construxerat, delatum est, et ab episcopis et
sponsa Dei. Et frater meus, cui totius regni tutelam abbatibus mullis inter chorum et altare vencrabili-
coramendavi , violenter opes diripuit , crudeliter ter tumulatum est. Exsequias ejus celebrarunt mo-
pauperes oppressit, frivola spe milites mihi subri- nachi et clerici cum pauperum agmine, quibus ipsa
puit, totumque regnura injustis exactionibus concu- vivens frequenter profuit in Christi nomine.
tiens exagitavit. Quid inde agendum sit caute con- Meraoriale ejus super ipsam ex auro et gemniis
siderate, et mihi, quaeso, insinuate. » mirifice constructum est, et epitaphium hujusmodi

Cumque omnes tantum virum timerent, et sen- htteris aureis comiter exaratum est.
tentiam iu illum proferre dubitarent, magnanimus Egregie pukhri tegit hsec structura sepulcri
rex ait « Noxia temeritas semper comprimenda
:
Moribus insignem, germen regaU, MathHdem.
Dux Flandrila pater, huic exstitit Hadala mater,
est nec uni ad deti-imentum reipublicse pro aliquo D Francorum gentis Roberti filia regis,
favore parcendum est. Ilunc ergo vii-um, qui ter- Et soror Henrici regali sede potiti.
ram turbat, comprehendite; et, ne in deterius prse- Regi magnilico Willelmo juncta marito,
Pnesentem sedem, prwsentem fccit et sedem,
valeat, solerter custodite. » Cumque nullus in epi- Tam multis terris quam muttis rebus honestis
scopum auderat injicere manum, rex ipse primus A se ditatam, se procurante dicatam.
apprehendit eum. Ulo autem reclamante : « Cleri- Hsec consolatrix inopum, pietalis amatrix,
Gazis dispersis, pauper sibi, dires egenis.
cus sura, et minister Doraini ; non licet pontiticem
Sic inpnitae petiit consortia vitx,
damnare sine judicio papse ; » providus rex ait : « Ego In prima mensis post primam luce Novembris.
(100) Instar omnium sint ecclesife Wigorniensis ac ibid. p. lol : 1077... misit rex huc quem-
Anno Dom.
Eveshamensis, quarum querimonise exstant in Mo- dam monachum de monaslerio quod vocatur Cesarii,
nastico Angiicano, cujus t. I, p. 133, col. 1, haec Walterum nomine, litteris tam liberalibus quam gram-
leguntur Odo quidam episcopus Bajoccnsis et comes
: maticis undecunque eruditissimum. Iste abbas per ini-
Cantuariensis, frater scilicet Willelmi regis, omnes quam potentiam Odonis fratris regis, Bajocensis epi ^
lerras... qux juste ad abbaliam ("Wiporn.) pertine- scopi, viginti octo villas amisit.
rent, o rcge fratre videlicet suo postutavil et accepit... Dom BouQUET, lib. vii, p. 614.
sicque eas perdidimus. Item ex Registro de Evesham
,,
Cadomense ccenobium sinctff et individuee Tri- ^ erat, diviliis, epulis ac bellicis sumptibus prtestabat.
nitati dicatum Mathildis abbatissa per aiinos slvu Sed castrensis cuneus eis virtute et mullitudiiu!
strenue rexit, atque Ceciliam, regis liliam, aliasque sequiparari satagebat. Nam de Aquilania et Burgun-
plures in Dei fainulatu solerter educavit, et regu- dia, aliisque provinciis Gallia; probati mililes ad
lariter instiuxit. Qua defuncta, nobilis Cecilia suc- Ilubertum convolabant, eique totis nisibus auxi-
cessit, et pluribus anuis tempore fratris sui Hen- liari, suamque probitatem ostentare ferventer opta-
rici regis officium malris gessit. Deiade filia Wil- bant. Unde factum est ut de detrimentis Beugico-
lelmi consulis, filii Stephani Blesensis, regimeii rum Susannense castrum ditaretur, et quotidie ad
ejusdem ecclesia; suscepit, sed immatura morte resistendum magis magisque confortaretur. Multo-
praiveuta, parvo tempore tenuit. ties opulenti Normannorum et .\ngloruin proceres
Post obitum gloriosaj Mathildis regina?, NViliel- capiebantur ,
quorum redemptionibus vicecomes
nius rex pene iv anuis, quibus supervixil, multis et Robertus Burgundio (I), cujus neptem in couju-
procellis tribulatiouum contra eum insurgeutibus, gio habebat, aliique adjutores sui bonorilice dita-
vchementer laboravit. .Nani quidam Cenomaunen- bantur. Sic tribus annis Hubertus Normannis re-
sium, qui quasi naturaU semper inquietudine agi- stitit, et inimicorum opibus locuples, invictus per-
tantur, el mobilitate sna pacem turbant, ipsiqne B mansit.
turbantur, contra regem Willelmum arma sumpse- In hac guerra Robertus de Veteri-Ponle, etRober-
runt, sibique multisque aliis dispendia magna pro- tus de Uxeio, aliique egregii Normannorum milites,
curaverunt. llumbertus eniiu vicecomes, gener niultumque lugendi, occisi sunt. Nam xiv Kaleudas
Willelmi Nivernensis comitis, quibusdam parvis Decembris, dum Normannica cohors impetum in
occasionibus regem prius offendit, sed postmodum hostes faceret, quidam puer imberbis, qui sccus
in majus crescentibus, castra sua, Bellummontem viam inter vepres absconditus erat, sagittam emisit,
et Fredenaicum reliquit, et cum usore sua, omni- et Richerium de Aquila, Engenulti fiiium lethaliter
busque suis ad castrum, quod Sancta Suzanna vo- sub oculo percussit. Furentes autem socii concur-
catur, ut publicus hostis secessit. Istud nempe rerunt, et puerum statim comprehenderunt, atque
municipium, ad quod confugit, super Arva fluvium pro vindicta nobilissimi baronis occidere]voIuerunt.
situm est, in ardua rupe, in continio Cenomannen- Sed moriens Ricberius ei subvenit. Nam, dum vel-
sium et Andegavensium. llluc militarem manum lent eum jugulare, vulneratus quanto potuit conatu
sibi accersiit, et Normannis, qui Cenomannensem exclamavit : « Siuite illum pro amore Dei. Peccatis
pagum tutari conabantur, damna damnorumquep meis exigentlbus sic debeo mori. « Mox dimisso per-
formidinem non segniter intulit. Erat enim nobi- cussore, lugendus heros peccata sua sodalibus suis
lilate clarus, sensu et probitate praecipuus, ingenti confessus est; et antequam urbem adduci potuis-
virtute et audacia fervidus, et pro his insigniis set, mortuus est. Deinde corpus ejus delatum est
longe laleque famosus. Custodes autem Cenoman- ad quoddani monachorum monasterium, quod En-
nicoe urbis, et circumjacentium oppidorum infesla- genulfus pater ejus in sua possessione construxerat
tionibus Huberti frequenter lacessiti sunt, regique in honore Sancti Sulpitii prajsulis Biluricensium
Willelmo querelas infortunii sui retulerunl, et ab cum ingenti luctu parentum et aflinium tu-
ibique
eo auxilium poposcerunt. mulatum est a Gisleberto venerabili episcopo ,
Rex igitur exercitum Normannorum actutum Ebroicensium.

ascivit, partemque Cenomannorum qui sibi coha;- Merito vir iste a notis plangebatur, quia multis
rebant, accersivit, el hostilein patriam cum valida bonis in vita sua decorabatur. Erat enim corpore
manu adivit. Sed castrum Sanctoe Susannce, quod fortis, pulcheret agilis, in lege Dei fidelis, religiosis
inaccessibile erat pra; rupibus et densitate vinea- hominibus supplex et humilis, in negotiis vero sa;-
rum quibus circumdabatur, obsidere nequivit; iiec culi cautus et facundus, et in omni conversatione
hostem, qui intus erat, ad libitum coarctare valuit, D sua tranquillus et dapsilis. Ilic habuit conjugem
quia fortiter sibi procurabat et amplos aditus ha- Judith, filiam Ricardi Abrincatensis cognomento
bebat. Rex itaque quoddam municipium in valle Goz, sororem scilicet Hugonis Cestrensium comitis,
Beugici construxil, ibique magnam militum copiaiu ex qua genuit Gislebertum Aquilensem, et Engenul-
ad arcendum hostem constituit; ipse vero pro mag- funi, el Mathildem, et alios plures filios et lilias,
nis regni negotiis in Neustriam rediit. Regis fa- Gislebertus autem solus, aliis decedentibus ,
pa-
milia, cui .\lannus Rufus, Britonum comes, prce- lernffi probitatis et honoris heeres successit, et Ju-
(1) Roberlus hic Guillelmi I Nivernensis comilis GuHlelmi I, IVivernensis comitis atque Hermengardis
frater, cum ad Gaufridum Martellum Andcgaveiisem Tornodorensis comitissse filiam, Hermengardim quoque
comitem, qui palernx iltius aviai Malhildis sororem dictam, in conjugem accepit Hubertus, ex qua tres
Agnelem duxeral uxorem seccssisset; Credonii to-
, iiberos suscepit, Radulfum, Henrici I Anglix regis
parchia, quam ille Suhardo perpdia: causa abstule- generum ac Bellimontis vicecomitem, Hubertum el Go-
rat, nb eo donatus est : acceptaque ab eodem in ma- dechildim Stivagii abhatissam Anselmus, Hist. geneal.
trimonium llavitle seu Blancha Gnufredi l Snhlolii magnor. Franc. offic, i. III, p. 197.
domini filia ct hserede. Credonensium Sabloliensium- (Dom BouQUKT, lib. vii, p. 616.)
que tuparcharum capul exslUit. llujus vero neptem
.
533 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. VII. 534
lianaai, slrenuissimi comitis Mauritaniae Goisfredi

^ genteni classem tunc parabat, et in Augliani, quam
filiam, conjugeni du.xit, quae Richerium, et Enge- parentes sui, Suenus et Chunutus, olim sibi subju-
nulfum ac Goisfredura, el Gislebertum peperit : gaverant, venire et jus suum repetere disponebat.
quoruni duo modii cum Willelmo Adelino, Ilenrici Erat enim ante Deura pietate devotus, interhomines
regis lilio, aliisque multis nobilibus vu Kalendas potentia magnus, multorumque probitalum laude
Decembris naufragioperieruut, Mathildis autera po- dignus. nimirum minis et apparatibus suis
Hic
Roberto de Molbeaio, comitiNordanhem-
tenti vu-o Normannos, qui Anghamincolebant, terruerat. Sed
brorum, nupsit, qui eodem anno conlra Willelmuni varus eventibus impeditus, vivente Notho rege, ad
Rufura, regem Anglorum , rebellavit. Sed Paulo effectura non attigerat. Regnante autem Willelmo
post eaptus, fere xxxix annis in carcere praefati juniore, dum multse naves paratae in littore starent,
regis et Henrici fratris ejus sine prole consenuit. idoneoque vento jam flante, in AngUam nautae per
Nunc ad rem, unde parumper degressus sum, re- naves armatum exercitum collocarent, rex Chunu-
meabo. tus velle Dei exploraturus, ecclesiara intravit, ante
Mense Januario Guillelmus de Warenna, et Bal- altare humiliter procubuit,Ueumque ut iter suum
dricus de Chitreo , Nicolai tilius, atque Gislebertus secundum beneplacitam voluntatem suam dirigeret,
de Aquila, cupiens mortem Richerii fratris sui vin- B cum lacrymis oravit. Deinde frater ejus templum
dicare, cum Norniannorum impetum
valida raanu ingressus est, qui dum rogem solum ante aram
facere super oppidanos conali sunt. Sed nihil prEe- proslralum prospexit,cogitare ccepit quam magnus
ter ferrum in vulneribus suis lucrati sunt. Tunc et quam
labor, grave periculum tot miUibus per
Guillelmus, Ebroicensium coraes, captus est, et unum horainem immineret, et si idem auferretur,
Natthiellus de Guitot, filius Goisfredi Parvi, letha- cita veheraensque mutatio fieret. Nec mora gladium
liler vulneratus est. Deinde a lugentibus armigerii abstraxit, ct orautis regis caput abscidit, statimque
etcomrailitonibus adhospitium suum reportatus est, in exsilium aufugit. Porro tam trisli nuntio mox
et mox accersito sacerdote reatus suos confessus, exercitus dispersus est, et ad proprium unusquis-
est, et sacro viatico comraunitus, obitumque suum que negotium reversus est. Denique seniores po-
praestolari prajparatus est. puli Calomanoth fralrem regis, parricida exsu-
,
Normanni ,
qui munitionom in vaile Bcugici lante, regem conslituerunt. Corpus vero Chanuti
custodiebant, gravibus damnis afllicti, et fortissi- regis honorifice in basilica sepelierunt, ad cujus tu-
morum ensibus tironuni iniminati, deteriora adliuc nmlum mulla miracula divinitus facta sunt. Ibi
sibi forraidabant. Et Hubertum nec probitatep grande ccenobiuni monachorum constructum est et
quia
nec felicitate superare valebant, mutato studiocou- monasticus ordo, sicut in Anglia apud Eovesha-
silioque ad regis amicitiam eum revocare tentabant. mium servatus , regulariter consLitutus est. Inde
llle nihilominus , licet in hac guerra divitiis ac nirairum primi monachi Danos adierunt et cceno-
potestate admodum esset corroboratus, serenfe pa- biale jus, barbaris mirantibus, diligenter ostende-
cis securitatem prseoptans, prudenter annuit seque- ruut.
strorum conatibus. Nec mora, legati ad regem in Merito praefatus rex a monachis, aliisque reli-
Angliam niissi sunt. Rex autem ut Herveum Brito- giosae vitae virishonoratur. Primus enimritusgentis
nem, quem magistrum militum constituerat, et suae, quae neophyta nimiumque elTrenis erat, cor-
Richerium, aliosque pugiles acerrimos interiisse rexit, et metropolitanas sedes, et episcopales, se-
audivit, suumque adversarium felici fortuna pro- cundum scita canonum construxit, monachatusque,
vehi, quotidi.ique contra se confortari comperit, qui prius invisi et incogniti Danis erant, accersiit,
nimia procacitate in deteriorationem praicipitari res et opportuuffi habitationis locum in regno suo libe-
suorum praicavit. Prudenter igitur oranes proeteritos raliter eis delegavit.

reatus Huberto indulsit. Ille autem, acoepta secu-
IX. Translatio corporis beati Nicolai Myren-
ritate, ad regem transfretavit, et facta inter eosD
sis.
araicitia, omne paternum jus honoi'ilice recepit.
Normanni et Cenomannenses gaudebant, qui qua- Anno ab Incarnatione Domini 1087, indictione x,
driennio conllictu miiltipliciter vexali fuerant nono dio Maii, corpus sancti Nicolai archiepiscopi
Deindequandiu rex W'illelmus vixit, praefatus heros et confessoris de Myrea in Barum translatum est,
ei Udus exstitit, honoremque suum libertate plau- Quam translationem, qualiter et a quibus facta sit,
dens gratanter tenuit, flliisque suis Radulfo et llu- Joannes, archidiaconus Barensis ecclesiae, lucu-
berto moriens dimisit. lenter describit (2). Ex ejus dictis libet paruraper
His temporibus [1086] militiam Anglici regni rex cerpere, et mentionem tam gloriosae rei huic opus-
Willelmus conscribi fecit, et lx millia militum in- culoinserere, adnotiliamstudiosorum, qui nondum
venit, quos omnes, duni necesse esset, paratos esse dicta Joannis videre , si forle contingat ut istuJ
pra?cepit. Nam Ghunutus junior, rex Dacorum, indignentur inspicere.
el Caiiusino archiepiscopo, circa annum

iJomini
(2) Translalio S. Nlco/ai episcopi ex Myra Lijcia: renni
urbe ad Apuliie oppidnin Barium rel Barim, scripta 1088 aul circa; apud Suriuni die nono Maii.
u Joantie arclUdiucono Barensi, jubenle Ursone Ba-
33o ORDERICI VITALIS S30
Terapore Alexii imperatoris, Turci aliique paga- ^ Porro Barenses cum tribus monachis, qui ad custo-
norum populi rabiem suam exercere volentes fines diendas reliquias relicti erant, quasi attentantes
suos exierunt, Deoque permiltente, Lysiani aliasque colloqui cojperunt :Volumus binc sanctum cor-
«
regiones Christianorum depopulati sunt ecclesias pus tollere, nostramque ad patriam transportare.
propter peccata Christiana» plubis destruxerunt, Hac enim pro causa Honiano missi a pontiiicc ve-
cruces et imagines Christi atque sanctuaria multis nimus, tribus advecti navibus. Si consentire nobis
modis violarunt, et multas urbes cum civibus suis hoc volueritis, dabimus vobis de unaquaque puppi
incendio tradiderunt. Sic per multos annos debac- centum aureos soHdos. »
chati sunt, ct innumeras strages Christianorum Audientes aulem ha?c monachi, statim stupefacti
peregerunt. et pavidi dixerunt : n Qualitcr hoc audemus inci-
Myrea itaque, metropolis Lycise, Turcorum do- pere, cum nuUus mortahs hactenus hoc voluerit
minio subacta est, propriisque civibus, peccatis eo- impune tentare? Quis temerarius tanti commercii
rum exigentibus, evacuata est. Bareuses autem, qui esse poterit emptor vel venditor? Quee tam pre-
tribus cum navibus Antiochiam, negotii causa, protiosa res et admirabihs tanto thesauro comparabi-
ficisci disposuerunt, ut Myreum laetantes ad tento- tur? Si Domini terrarum non temerarie, sed pre-
rium accesserunt, peregrinum quemdara ad basi- B cibus et supplicationibus istud non inchoare tenta-
hcam Beati Nieolai, quaj iu castro est, exploratu- verunt, qualiter vos valebitis operari? Sinite ergo
rum prcPmiserunt, qui rediens multos Turcorum amplius tantum nefas prosecjui, quia divinie placi-
renuntiavit adesse, et ad essequias principis castri, tum non est majestati. Tanien probate, ecce locus. »
qui defunctus ibidem jacebat, convenisse. Quo au- IIoc dicentes,non posse fieri putabant quod illi vo-
dito, Barenses carbasa expanderunt illico, versus lebant. Nam fere cc olympiadum curricula transie-
Antiochiam proras ratiura direxerunt ,
paucisque rant, ex quo beatus Nicolaus, qui in Nicaena synodo,
diebus secundo cursu Myram adierunt. Ibi navem sub beato Silvestro papa, et Constantino principe,
Veneticorum invenerunt, et de pluribus, ut mos facta fuisse legitur, de mundo migravit, nullusque
est, mutuo percunctari coeperunt. Erant enim de de reliquiis ejus vel occulte furari, vel manifeste vi-
Barensibus quidam Veneticis noli et amici, qui cce- ribus rapere, vel a Domino precibus valuit hactenus
penmt de corporc sancto alternatim confabulari. impetrare. Barenses vero pavebant, quia in extra-
Venetici autem quod dudum conceperant animis, neo loco pauci inter multos erant, et sol ad occa-
non dubitaverunt edere verbis. Palos quoque fer- sum vergebat, reditusque ad naves formidabilis
reos et malleos se habere prieparatos confessi sunt, p erat. Sed hi, divinitus confortati, primo raonachos
et quia tentare deberent consilium habitum , illic comprebendunt, tentosque solerter custodiunt. Spe-
prandere non distulerunt. Quod cum audissent Ba- culatores quoque cautius exponunt, qui undique
rini, ad hoc incipiendum el perficiendum majori venientes prospiciunt, et ipsi hinc et inde cum ar-
desiderio sunt accensi, nou tam sui pro gloria et mis divisi per tramites slant. Audacter itaque pro-
honore, totiusque patria; magnitudine, quam pro bissimi juvenes xl et iv foris ad resistendum parati
tam excellentissimi confessoris amore. Negotium stant, et duo presbyteri, Lupus et Grimoaldus, cum
igitur, ob quod Antiochiam ierant, expleverunt, et paucis aliis in agenda sunt procurant,
ecclesia quaj
inde quantocius, ducente Deo, remeaverunt. Cum et preces, quae Litanise vocantur, inchoant. Sed
vero prospere Myrense ad littus appropiuquareut, nimio timore correpti, quod inchoarant, clarius ex-
jamque a priore delicientes ardore, ullra transire primere non poterant.
vellent, imperante Deo, contrarius ventus a boreali Interea Matthaeus, unus ex nautis, ferreum viri-
parte surrexit, nautasque Barinos, austro quies- liter raalleum arripuit, marmoreum paviraentum
cente, ibi remorari coegit. Voluntatem itaque Dei percussit et fregit, sub quo cajmentura reperit; quo
intelligentes, arma continuo comprehenderunt. diminuto et ejecto, urnee dorsum marmorese statim
paucosque qui rates interim custodirent, acie facta, apparuit. Hinc ergo exorta I«titia, magis magisque
J)
relinquunt, et reliqui muniti et providi, velut hos- iufodere, veteremque juncturam calce colligalam
tibus obviarent, festinant ad ecclesiam ire, qnoe quadam cum asciola rumpere ac dissipare, frag-
longe quasi spatio trium milliariorum erat a littore. mentaque non tardabant ejicere. Quibus ejectis fo-
Denique claustrum ecclesise introeunt, arma depo- ris, pilaque detecta, et a praecedente juvene malleo
nunt, ajdemque sanctam humihter subeunt, sanc- percussa, unoque in latere fracta, fragrantissimus
tumque prwsulem Hagitare satagunt. Finitis vero odor exiit, qui mira eos qui aderant delectatione
singulorum precibus, coeperunt sedituo percunctari suavitatis implevit. Porro prsefatus juvenis manum
ubi jaceret corpus sancti Nicolai. Qui mox locum misit,nimiumque liquorem adesse primo sensit,
ostendunt, et de liquorc sancto e.\trahentes , illis quo urna eadem, quse non parva, plena quasi usque
tribuunt. Tunc Lupus, Barensis presbyler, de oleo ad mcdium videbatur esse. Deinde dexteram im-
sancto in vitrea ampulla suscopit, ipsamque in alto, mersit,pretiosissimuraque thesaurum,quemsummo
ut ibi tutius servaretur, pomt; quae casu, dum lo- desiderio quaerebat, invenit, celeriterque impavidus
querentur, pavimentuni suiier marmoreum cecidit, cxtrabere ccepit. Denique pro capite quajrendo to-
sed illu.'sa non siuc admirdliuue oumium perraansit. tus in multitudinem liquoris intravit, et pedibus ac
!
33" niSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. Vll. 538
omne, levamen,
nianibus, ut necesse erat, caput liinc inde requirens * Virtus, solamen nostrum, decus
- '^ Tu spes una, salus, causaque Isctitix.
invenit, ac demum de salutifero latice restibus et
Vx nobis miseris ! hsec omnia perdimus ; at nos
tolo corpore madefactus esivit. Hoc itaque post Hinc subil et luctus, perpetuusque dolor.
obituni sancti iSiculai fere post dccc annos xii Ka- Heu ! cui tale nefas fuit hxc permissa potestas
Efficere, et tantum sic ciolare locum ?
lendas Maias, [1087] actum est.
Et male tractarit cujus temeraria dextra ?
Deinde quia loculus deerat, ac res inopinata tam Fecit et hoc furtum quis modo sacrilegus ?
cilo evenerat, Barenses reliquias tunica Lupi pres- Sed fortunati, qui prsedam ferlis opimam!
Nos infelices occupat omne malunt
byleri, prout poteraut, involverunt, ipsumque Lu-
pum, ferentem sacrum onus, statim omnes secuti
MyTeis itaque nimium lugentibus, luctumque
sunt. Laudantes itaque Dominum pro sanctissima
suum ulcisci non valentibus, laeti Barenses celeri-
prasda, quam non de bostibus, sed Dominico de
ter rudentes exsolvunt, et remigantes nocte illa
gazopbjiacio sumpserant, ad litlora maturabant.
insulam, quse Cacabum dicitur, adeunt, et inde
Frusta quoque de marmorea urna, quam ruperunt,
Maiestras ad insulas profecti sunt. Hinc vero dis-
quidam asportaverunt, ex quibus a multis pontifici-
cedentes nimia cum festinatione remorum, ad loca,
bus per Italiam multa altaria tabulaeque temerarie
applicuerunt, ibique triduo
consecratae sunt. Ad portum autem ut convenere,
g ubi Macri dicuntur,
propter Boream sibi contrarium permanserunt.
orta est contentio, in cujus navi mitteretur ouus
Unde nimium turbati sunt, et dubitare utrumne
desiderabile. Optabant enim secum omnes tintum
corpus sancti Nicolai secum haberent, an ipse ab
sodalem etpatronum babere. Omnibus tandem pa-
eis ultra ferri vellel, coeperunt. Tunc Eustacius,
cifice placuit ut Mattha'! navis illud veheret, si ta-
unus ex illis, per visionem de dubietate correptus
men ipse prius jurejurando de bona societate fidem
est, et nimis, dum in visu hirundinum morsibus
illis faceret. Quod ita factum est.
lingua ejus cruentaretur, territus est.
Ratem itaque Iseti ascendunt, reliquias alio
Deinde conmiuni decreto minutas reliquiarum
panno novo et candido involvunt, et in vasculo
portiunculas, quas furtim sibi quidam eorum sub-
ligneo, quo nauta; sibi temetum servare solebanl,
traxerant, protulerunt, et cum jurejurando, quod
recondunt. De dolore vero Myrensium pro damno
nibil de reliquiis sibi peculiariter retinerent, asse-
sibi facto, dum notum illis factum est, niulta re-
ruerunt. Romoaldus duos de dentibus et de minutis
ferre necesse non est. Nam, ut bujusmodi famani
articulis ,
quos occultos habuerat , manifestavit.
incolffi Myrei castri, quod non longius milliario
., Sic omnes alu particulas, quas sibi clam seques-
uno ab
,
ecclesia
.
m
.
raonticulo
...
. ,
-^
,
quodam situm
,
est. /-<
., ,
Vj trarant, atlulerunt, el csteris
. . , u, .
artubus restituerunt.
*
audiunt, undique velociter concurrunt, irati ni
Denique prospero vento flante, latumque carinis
niium ac tristissimi ad littora tendunt, raptoque
cBquor sulcantibus, Disigio, uni nautarum, in som-
de pastore dominoque lugentes, crines el barbas
nis sanctus Nicolaus apparuit, confortavit, et quod
evellunt, et conclamantes lugubre carmen depro-
vicesimo die, ex quo corpus ejus abstulerant, Ba-
munt.
rinum portum intraturi essent, pra^dixit. Ille visum
Tempore quid miseris, heu! nobis accidit isto? sociis narravit, el ipsis inde magna confldentia
Quod patrix nostrse dedecus aspicimus? inbsesit.Avicula qu£edam ex improviso nautis in

Munera namque Dei, multos servata per annos,
navi volitans apparuit, eosque frequenti adventu
Jam facili rapto perdidimus subito.
suo laetificavit. Saepe etiam odorem suavissimum
Hactenus hoc fuerat Lijciie ditata superno
Thesauro tellus, ac decorata nimis: nautse sentiebanl, aliisque delectabilibus indiciis
Laudibus eximiis totum celebrata per orbem, roborati gaudebant, et Ifeti ad sua littora appro-
Et munita patris maynanimi meritis,
pinquabant.
Infelix ilyrea, tuis spoliala manebis
Cuitibus et donis, mcestaque semper eris. Ducente Deo, ad portum Sancti Georgii, qui
Nicolae Pater! toto venerabilis orbe, T\ quasi quinque milliariis a Barinis raoenibus abest,
Cur palriam noslram deseris, imo luam ?
Hic yenitus fueras, sanctisque parentibus altus,
advenerunt, et inde ad clerum Barensem et popu-
Hic puer etjurenis, cirque, senexque pius. lum nunlios prremiserunt, totaque civitas inopinato
Hic paler et dominus, pastor, custosque benignus, gaudio confestim repleta est, et mox uterque
Haclenus hac patria vicus et exanimis.
sexus, et omnis aetas ad littora egressa est. Porro
Quselilet hanc miseram quoties adversa premebant,
.'lu.vilium peliit mox, Pater alme, tuum. nauta; capsellam cum reliquiis commendarunt re-
Hebus in adversis aderas, spes una salutis, ligioso Heliffi , abbati cffiuobii Sancti Benedicti,
Munimen tribuens supplicibus poputis. vero sacra pig-
Quorum lunc precibus, prseses venerande, favebas,
quod supra portum situm est. Ille
Volaque suscipiens, qusique rorjata dabas. nora reverenter suscepit, in prtefatam ecclesiam
Vndique currebant cunctis e partibus orbis cum fratribus nona die mensis Maii [1087] deposuit,
Ad sacrum tumulum ssepe satutiferum.
el tribus diebus diligenter custodivit.
Noverit, heu vacuum simul hac quod turba
.'
fidelis,
Omnis omnis honor.
cessabit cultus, et Tunc Urso, Barinorum archiepiscopus, vir reli-
.Miinera quippe Dei deerunt, et ijratia prima giosus, Deo dignus, Italicisque dominis notisslinus
Historix solum nomen erit veteris.
et familiaris amicus aberat. Nam apud Tranuui
,
Paslor, oces proprias cui nos committis alendas?
quam iUcm pra;sul post
Te linquente ijreijent mux lupus adveiUet, uavis praiparala stabat,
539 OUDERICI VITALIS biO
dieni alterum disposuerat iugredi, causaque ora-^ postmodum potestatem intcr «edituos basilicoe sancti
tionis Jerusalem prolicisci. Sed legalus eum litlo- pontificis oblinuit. Tandom conspecta facultate,
ris a civibus ad illuni advenit, nunliuraque tanti brachium sancti quod apte argenlo tectum
Nicolai,
gaudii protinus intimavit. Ille igitur, dimisso quod erat, et extra mausoleum ad signandum populum
incoepit itinore, gaudens Barum non disttilit propc- servabatur, furlim arripuit, et in Gallias aufugere,
rarc. Corpus itaquo sancti iNicoIai a Barensibus palriamque suam, canobiumquc suum lanto tbe-
susceptum est, et solemnitas translationis ejus vn sauro dilare sategit. Verum, quia mox ut talo lalro-
Idus Maii constituta est. Tunc ad curiam Caterpam cinium sibi factum Uarenses coniporonnit, longe
portatum est, ibique in ecclesia Boati Stcpbaiii pro- lateque voredarios suos ad conlines suos et araicos
tomartyris, qua; ante trcs annos fabricata fuerat atque patronos miserunt, omnesque traraites, qui-
ab archiepiscopo, nautis petentibus et cunctis civibus itur in Franciam, sollicile tutari, ne fur hujus-
bus, reverenter positum est. modi elongaretur, conati sunt. Stephanus Venu-
Deinde propriam basilicam sanclo Nicolao ca-- siam divertit, ibique limidus latere volens hiomavil,
perunt, sanctunuiue corpus el oblationes fidelium et sorennm ver exspectans ajgrotare coepit. Deinde,
et opns basilica; venerando Heliae abbati commise- deficienle sibi censu necessario, coaclus est pro
runt, ipsumqne pra?positum, consensu archiepiscopi B victu distrahere argentum de sancto brachio. In-
etfavorcomniuni, supcromnibusqu» agenda erant, terea per totam Italiam et Siciliam fama volitavit
constituerunt. Protinus diversae multitudines ab quod a Gallis subreptum esset brachium beati
universis totius Ilesperjee proviuciis convenerunt. Nicolai. Denique, dum de tali furto crebra loculio
Innuraera quoque signa et miracula quotidie divi- populos moveret, et a quibusdam Venusiensibus
nitus tiunt. Nam in primo die, dum sanclum cor- famulisque monachorum argentea textura visa et
pus in ecclosia Sancti Benedicti, ul diclum est, coguita esset, et in conventu monastico ruraor hu-
dopositum fuit , amplius quam xx.k infirmantes juscemodi perstreperet, Erembertus, impiger coeno-
utriusque sexus et omnis ffilatis a multimodis infir- bita, cura faraulis monasterii ad ex-monacbum
niitatibus liberanlur, perfectaque sanitate recepta, languentera accurrit, subitoque frendens impetu,
cum gratiarum aclione la>ti ot incolumes ad propria bracbium sancti Nicolai, aceidem commendasset,
si
remeant. Aliis quoque diebus sequentis temporis, atrociter exposcit. At doproheusum se vidit,
illo, ut
quot dsemoniaci vel surdi, quot claudi seu muti, et in tanto turbine nesciens quo se vorterel, palli-
sive cffici, quot denique alii multigenis wgritudini- dus ot tremens perurgenli monaclio preliosum pig-
bus oppressi, penitus alleviati sunt et sanati, notisp nus cxhibet, quod ille cum ingonti gaudio recepit,
particulatim signare negavimus, et numerare. In- et mox ad coiuobium Sanctae Trinitatis, monachis
finitus enim est, ut sequipollenti significatione pra?.- et cunctis civibus Deum laudantibus, devehit, ibi-
ostendiraus et nobis incognitus numerus. que sanctus Nicolaus usque hodie pignora sua tide-
X. PlurimsB ecclesix rehquiiis B. Nicolni iicqui- liter poscentibus in mullis necessitatibus niirifico
runt. succurrit. Praefatus autem Erembertus erat nationo

Prajfatus Joannes , Barensis archidiaconus , ex Normannus, ante conversionera miles strenuus,
cujus libro breviter hoc excerpsi, xii praeclara mi- postmodura vero monachus in ordine lervidus.
racula scripto signavit. Sed nec ipse, nec alius Hisdem temporibus, quidam miles do Normannia,
omnes sanitates et alia subsidia posteris notificare Guillelmus, cognomento Pantulfus, in Apuliam
potuit, quae Deus oranipotens, pro meritis sanctis- abiit, et quod sanctura Nicolaum valde diligebat,
simi pontificis Nicolai, servis suis fideliter petenti- de reliquiis ejus multum qusesivit, Deoque juvante
bus usque hodie clementiusexhibuit. Denique, per- procurationem ejus, a reliquiarum translatoribus
mittento Deo, plures ecclesiae de sanctis reliquiis unum dentem, et duo frusta de marmoreo lumulo
preefali prsesulis obtinuerunt. Et non solum Itali et obtinuit. Erat enim in armis strenuus, ingenio prm-
Pelasgi, sed et aliae gentes, sanctis pignoribus ha- D ditus, intor collimitaneos sensu divitiisque maxi-
Deo gratias concinunt. Christopborus enim,
bitis, mis Angliae Italiaeque dominis notissimus. Den-
quidam niiles, qui translationi nobilis Nicolai in- tom itaquo tanti baronis nactus, Normanniam ro-
unam costam in manica sua sibi retinuit,
terfuit, diit, et ad proprium praedium, quod Noroin dicitur,
nec multo post inflrmatus, ad Venusiense coeao- plures personas, ut congrue reliquias susciperent,
bium monachatum a Berengario archi-
confugit, denuntiato die accersiil.
mandrita requisivit et impetravit, secumquo costam Anno itaque Dominicae Incarnationis 1092, indic-
sancti Nicolai Sanctae Trinitati praesentavit, et de tione XV, dens alnii confessoris Nicolai, cum aliis
morbo convaluit. sanctorum reliquiis a Guillelmo Pantulfo de Apulia

Eodem tempore Stephanus, canlor coenobii quod delatus est, et in in honore
basilica Noroniensi,
Fulco senior, comes, apud Andegavam urbem in sancli Petri prisco tempore condita, bonorifice
honore sancti Nicolai construxerat, Apuliam abiit, susceptus. Ad hanc utique susceptionem Rogerius,
et per licentiam donini Natalis obbatis sui mona- Uticensis abbas, el Radulfus, tunc temporis Sa-
chile schema ex industria dimisit, deinde ut cleri- giensis abbas, sed postmodum Canluariensis archi-
cus Bari habiluvit, uiagnamquc familiaiilatem, ac cpiscopus, accersiti sunt, ol cum ingeuti studio
S4I HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VII. B42
mouachorum, ac tnpudio Iaicoi'um, sanctas reliquias A fraude miserabiliter exsulanti subveniret, huniili-
mense Juaio susceperunt, et in argentea pixide ter expetiit. Quem praefatus dux, utpote naturalem
a supradicto milite liberaiiter parata diligenter dominum suum, liberaliter suscepit, et secum do-
coaplaverunt. Frequenter a mullis febricitantibus nec Paschalis festivilas expleretur, gratanter deti-
et ab aliis segrotantibus saepedicta piguora requisita nuit. Deinde Normannorum agmina undique aggre-
sunt, meritisque almi prKsulis Nicolai pie postu- gavit, acerriraam expeditionem in Galliam fecit, et
lanles optatam sanitatem adepti sunt. Aurelianensem urbem, Normannico impetu ignem
Non multo post prsefatus heros nov£e basilica; imrailtens, incendit. Damnis itaque incomparabili-
fuudamenta inchoavit, datisque ss marcis argeuti bus cervicositatem Francorum compegit. Quibus
magnam operis partem edidit. Sed, pluribus infor- coercitis, repulsum clitonem regno suo restituit.
tuniis insurgentiLus, opus impeditum est, et ad Henricus autem, in regno confirmatus, Roberlo
effectum, primo fundatore moriente, perductum duci gratias egit, eique pro beneficio suo totum
non est. Ipse quidem xvi Kalendas Maii, et Leeliua Vuleassinum a fluvio Isara usque ad Eplam douavit.
uxor ejus xi Kalendas Oclobris defuncti sunt, et Hoc nimirura Drogo, ejusdem provincife comes,
ibidem in claustro monachorum sepulti requiescunt. libentissime concessit, hominioque facto dum ,
Sed Philippus et Roberlus ac Ivo et Arnulfus, filii t> vixit, prffifato duci fideliter servivit. Ambo consules
eorum, sludia parenlum in ecclesiasticis rebus per- slemmate virlutum pollebant, et sese vicissim
fecte assequi nondura intenderunt. Hffic itaque de admodum diligebant , mutuaque honoratione et
translatione corporis sancti Nicolai veraciler operi provectu tripudiabant.

nostro inseruimus, ipsumque mirabilium opificem Prsefatus Drogo , ut dicitur , erat de prosapia
fideliter deposcimus ut, suorum memorum memor, Caroli Magni regis Francorura, eiquo sa?pedictus
nostri misereatur, et pro nobis Deum indesinenter dux in conjugium dederal consobrinara suam Go-
deprecetur. diovam, sororem Eduardi regis Anglorum, ex qua
XI. Auctor ad eventmm narrationein revertitur. — orti sunt Radulfus et Gauterius comites, ac vene-
Bella inter Normannos et Francos de Vilcnssino randus Fulco, praesul Ambianensium. Hsec nimirum
jnigo. puella cum fratre suo in Neustria oxsulabat, dum
Nunc ad incoeptam, unde aliquantulum digressi Canutus, Danorum rex, Angliam virtule bellica in-
sumus, redeamus materiam. vaserat, et geminos hseredes Alfredum et Eduardum
Antiquo rancore inter Normannos el Fraucos fugaverat, ac Edmundum et Edwinum clitouem

renovato, bellorum incendium exortum est, unde Edrici dolis peremerat.
p
gravissimum pondus detrimentorum clericis et laicis Post aliquot annos, defuncto Roberto duce apud
male interjectum est. Hugo namque eognomento Nicseara Bilhyniae urbem, rebellaverunt proceres
Stavelus, et Radulfus Malusvicinus, aliique oppi- Normannife contra Guillelmum infantem ;
qui, dum
dani Madautensis castri contra regem Guillelmum pater ejus cum Drogone coraite iter iniit Hieroso-
insurrexerunt, et magna manu latrunculorum ag- lymitanum, octo solummodo erat annorum, et a
gregata, plures discursus in Normanniam fecerunt, patre commissus tutelaj Alanni consanguinei sui,
Aucturam fluvium, dirimentem a Francia Neu- comitis Britonum. Roberto itaque et Drogone de-
striam, noctu cum satellitio suo pertransibant, et functis in peregrinatione, et Alanno, dum Mon-
in Ebroicensem dicecesim, adnocendum crudeliter tem Gomerici obsidet, per fraudem Normannorum
parati, protinus irruebant. Terram maxime Guil- lethaliter corrupto venenosa potione , et eorum
lelmi de BritoUo circa Paceium, et Rogerii de Ibreio haeredibus nefarie privatis necessaria tuitione, Hen-
devastabant , ductisque armentorum gregibus et ricus rex, consilio Francorum, qui seraper Norman-
captis hominibus, .Normannos subsannantes immo- nis adversantur, Vulcassinum pagum avide repetiit,
dice turgebant. Unde bellicosus rex postmodum seraper mancipavit. Guil-

Guillelmus jurique suo
vehemenler iratus, totam Vulcassinam provinciamD lelraus autem tunc, pro puerili debilitate, jus vindi-
calumniari coepit, Pontisariam et Calvimontem care suum non poluit. Postea vero majoribus sibi
atque Madantum reddi sibi a Philippo Fraucorum curis inCenomannenses vel Anglos crescentibus,
rege requisivit, et nisi jus suum sibi reddatur, ter- conticuit, et contraHenricum dominum suum, seu
ribilis minis in hostes evehitur. Ratio calumniae Philippum filiura ejus, pro Vulcassino pago arma
hujusmodi est. levare distulit.
Res Henricus, Roberti regis Francorum filius, Igitur anno ex quo super Anglos regnavit,
xxi
dum post mortem patris jure primogeniti deberet requisitionera et calumniam de Vulcassino comi-
redimiri regni fascibus, sed a regina Coustantia tatu Philippo regi Francorum fecit. Ille autem se-
matro sua novercali odio insequeretur, eique ipsa ditiosorum frivolis sophismatibus usus est, et An-
in regno Gedlorum prfEponere Robertum fratrem gligenee regis petitiones oranino spernens frustra-
suuni, ducem Burgundionum, couaretur, cousullu tus est. Guillelmus ergo ultima monsis Julii sepli-
Amalrici senioris de Monte-Forti , lilii Guillelmi mana, cum exercitu suo, Madantura ex improviso
Hanoensis, Fiscannum cum xii satellibus venit, et venit, et cum castreusibus niistim intravit. Milites
Uobertum Normaaniec ducem, ul sibi materua enini occulte exierant, ul viderent conculcationem
.

segetum suarum, et exstirpationem vinearura, quas
^ Verutn sapiens lieros iii futurum sibi multisiiuo
Ascelinus Coellus, pridie quam rex advenisset, commoda facere non distulit, omnesque thesauros
cum iNornKiniiorum viribus devastaverat. Irruens suos ecclesiis et pauperibus, Deique ministris dis-
itaqiie exercitus regis cura oppidanis portas per- tribui praecepit. Quantum vero singulis dari voluit,
transivit, et per rabiem arraigerorum immisso igne, callide taxavit, et coram se describi a nolariis ira-
castrum cum ecclesiis et jedibus combussit; ac, peravit. Clero quoquc Madanteusi supplex ingentia
sicut ferlur, hominum muliitudo violentia ignis dona misit, ul inde restaurarentur ecclesiae quas
deperiit. Tunc
ex uimio a^slu ac labore pingnis-
ibi combusserat. De fide et justitia servanda, de lege
simus rex Guillelmus iufirmatus est, et sei hebdo- Dei et pace tenenda, de privilegiis ecclesiarum, et
madibus languens graviter anxiatus est. hide qui- statulis Patrum observandis, oranes qui praisentes
dam, qui paci adversabaalur, gaudebant, et hbe- erant, admonuit, et allocutionem perenni memoria
ram permissionem furandi, seu res ahenas rapiendi dignam, admistis interdum lacrymis, eloquenter
exspectabant. l'orro alii, qui securitatem pacis sic edidit :
exspectabant, pacitici patroni mortem inultum for- « Multis, inquit, o amici, gravibusque peccatis
midabant. Ille vero, qui sempcr iu onini vita sua onustus contremisco, et mox ad tremendum Dei
sapientium consilio usus fuerat, Deumque ut fidclis B examen rapiendus, quid faciam ignoro. In armis
servus timuerat, sauctseque malris Ecclesiae inde-
enim ab infantia nutritus sum, et multi sanguiuis
fessus defensor exstiterat, usque ad mortem lau- effusione admodum pollutus sum. Nullatenus enu-
dabili memoria viguit, el sicuti vita, sic etiam merare possum mala quoe feci per lxiv annos, qui-
finis venerabilis exstitit. In cegritudine sua usque
bus in hac aerumnosa vita vixi; pro quibus absque
ad horara mortis integrum sensum et vivacem lo-
mora rationem reddere nunc cogor aequissimo ju-
quelam habuit, scelerumque ptenitens, peccata sua
dici. Dum pater meus, sponte proficiens in exsilium,
sacerdotibus Dei revelavit, ac, sccundum niorem
commisil mihi Normanniae ducatum, tenelius eram
Christianitatis, Deum sibi placare humiliter studuit. puer, utpote octo annorum; ex quo tempore usque
Circa illum praesules et abbates et religiosi viri nunc seraper subii pondus armorum. Ipsumque jam
commorabantur, et morituro principi salubre con- ducatum fere Lvi annis gessi in discrimiue belloruni
silium perennis vitae largiebautur. Et quia strepitus
Mei, quibus praeeram, mihi saepe insidiali sunt, et
Rothomagi, qure populosa civitas est, intolerabilis
damna, gravesque injnrias mihi nequiter intulerunt.
erat aegrotanti, extra urbem ipse rex pr.-ecepit se Turchetillum nutritium meum, et Osbernura, Her-
efTerri ad ecclesiam Sancti Gervasii, in sitam
colle n fasti filium, Normanniae dapiferum, comitemque
occidentali, quam Richardus dux, avus ejus, dede- Gislebertum, patrem patriae, cum multis aliis rei-
rat Cffiuobio Fiscannensi. Ibi Gislebertus, Lexovien-
publicae necessariis, fraudulenter interfecerunt (3).
sis episcopus, et Guntardus, Gemeticensis abbas,
His itaque rebus gentis meaj fidem expertus sum.
cum quibusdam aliis archiatris, sedulo excubabant, Noctibus multoties, cognatorum limore meorum,
et de spirituali ac corporali salute regis sollicite a Gualterio, avuncuio meo, de camera principali
tractabant.
furtim exportatus sum, ac ad domicilia latebrasque
XII. Mors Guillelmi regis. pauperum, ne a perfidis, qui ad mortem me quae-
Denique rex, morbo nimium ingravesceute, dum rebant, iuvenirer, translatus sum.
sibi mortem videt inevilabilem imminere, pro futu- » Normanni, si bond rigidoque dorainatu reguntur,
ris, quse non videbantur, intimo corde revolvendo strenuissimi sunt, et in arduis rebus invicti, omnes
pertimescebat, et crebro cum suspiriis ingemiscebat. excellunt, et cunctis hostibus fortiores superare
Filios itaque suos Guillelmum Rufum, et Henricum coutendunt. Alioquin sese vicissim dilaniant, atque
qui aderant, et quosdam amicorum convocavit, et consumunt. Rebelliones enim cupiunt, seditioues
de regni ordinatione sapienter ac multum provide enim appetunt, et ad omne nefas prompti sunt.
tractare coepit. Robertus enim filius ejus, qui majorD Rectitudinis ergo forti censura coerceantur, et
natu erat, multoties olim contra patrem suura htiga- freno disciplince per tramitera justitiae gradiri com-
verat, et tunc noviter pro quibusdam ineptiis sirai- pellantur. Si vero ad libitum suum sine jugo, ut
liler stomachatus, ad regem Francorum discesserat. indomitus onager, ire permittuntur, ipsi et prin-
(3) Willelmus, inquit Eadmerus, cum xxi regni regi infirmo deferebatur , ab eo illarum medietas
sui anno inftrmitale qua et mortuus est delenlus . Anselmo viprmanti miltebatur. Verumlamen nec eum
apud Hnlliomanum fuisset, et se meritis ac interces- amplius in hac vita videre, nec ei, ut proposuerat,
sionibus Anselmi omnimodis commendare disposuissel, quidquam de anima sua loqui promeruit. Tanta enim
eum ad se de Becco venire el iton longe a se fecit infirmilas occupavit utrumque, ul nec Anselmus ad
hospilari. Verum cum ei de salute animie suie loqui regem V'illelmum, nec WiUelmus pervenire posset ad
differrel, eo quod infirmitalem suam paulum levigari abbalem Anselmum. Et quidem iVillelmus ita mor-
sentiret; contigit iptius principis corpus tanta inva- tuus est, non lamen, ut dicitur, inconfessus; atque
litudine deprimi, ul curix inquicludines nullo susli- Anselmus e vestigio est ab inprmitale relevatus. Ex
nere paclo valeret. Transita igitur Sequana, decubuit Eadmeri monachi lib. i Hist. novorum, p. 33, ad
lecto in Ermenlrudis villa, quss est contra Rolhoma- calcem Operum S. Anselmi.
gum in altera flumiiiis parle. Quidquid lum dcliciarum Dom BouQUET, lib. vii, p. 618.
545 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VII. b46
cipes eoruni penuiia et confusione probrosa oppe- * devotus, nec niilii iidus erat, de pontitioali sede
rientur. Pluribus hoc cxperimentis jamduduui edi- per decretum papaj deposui (4), et Maurilium, ve-
dici. Proxinii, consanguineique mei, qui debuissent nerabilera ccenobitam, queni mihi Deus de Floren-
contra omnes mortales me omnimodis tutari, fre- tia civitate Italice transmiserat, in loco ejus subro-
cpienti conspiratione facta in me surrexerunt, et gavi.
pene omnem patris mei haereditatem mihi abstule- <' Henricus, regali potentia fretus, et militari au-
runt. dacia fervidus, hosthmique meorum derogationibus
« Guido, Rainaldi Rurgundionum ducis ex Ade- admodum stimulatus, ssepe visus est me velut iner-
liza amita mea filius, malum mihi pro bono reddidit. mem conculcare, multisque modis proterere, et in-
>'am ego eum,de aliaregione adventantem, benig- debita raihi jura imponere. S^pius cum ingenti
niter susceperam, ac ut unicum fratrem bonora- armatorura manu terram meam ingressus est, sed
veram, atque Vernonum et Brioniam, partemque nunquam de prajda spoliisque meis, hominumque
Normannia; non modicaui donaveram. Ille vero meorum captura gavisus est. Cum grandi pompa,
verbis et aclibus mihi derogavit, me nothum, dege- minisque terribilibus, plerumque iines meos intra-
neremque et principatu indignum detestatus indi- vit ; sed nunquam laetus, nec sine dedecore ad sua
cavit, et hostihter ditfaraavit. Quid plura referam?B repedavit. Plures secum probitate valentes huc ad-
Fidem suam mihi mentitus, in me rebellavit, produxit, quos, quia meo meorumque gladio, proh
ceresque meos, Ranulfum Bajocensem, ae Haymo- dolor! perierunt, non reduxit.
nem Dentatum, et Nigellum de Constantino, alios- «' Quondam nimis contra rae inflammatus, ingen-
que multos mihi subtraxit, secunique perjurosesse tem exercitum Gallia; in duas partes divisit rex
nefario monitu coegit. Immemor itaque hominii et Henricus, ut nostros oppriraeret fundos geniinis ir-
lidelitatis, quam mihi juraverat, totam Normanniam ruptionibus. Ipse unam phalangem in Ebroicensem
auferre sategit. Sic igitur adhuc imberbis in illum direcesim, ut usque ad Sequanam omnia devastaret,
coactus sum arma levare, et in planitie apud Val- introduxit, aliamque Odoni fratri suo, ac Rainaldo
lesdunas contra consobrinum, bominemque meum de Claromonte, et duobus consuhbus, Radulfo de
dimicare. Tunc, auxiliante Deo, qui justus judex Monte Desiderii, atque Widoni de Pontivo commen-
est, inter Cadomuni et .4rgentias hostes vici ;
qui- davit, ut per vada Eptffi Neustriam cito introirent,
bus nutu Dei subrutis, patrium jus libere possedi. Braium et Talogium, totumque Rothomagensem
Deinde munitionem Brionia; obsedi, Guidonera vul- pagum invaderent, ferro et Oamma, necne rapinis
neratum, et de bello fuga elapsum inclusi, necinde usque ad mare penitus devastarent. Haec itaque
discessi, donec hostem publicum de Neustria expu- ^ comperiens ego, econtra non segnis processi, con-
lerim, et cuncta ejus rauniraenta obtinuerira. tra regis mapalia per liltus Sequanse cura raeis me
« Non multo post alia mihi gravissiraa adversitas semper opposui, et ubicunque conaretur cespitem
oborta est. Patrui namque mei, Malgerius Rotho- meum depopulari,armis et ferro calumniam paravi.
niagensis archiepiscopus, et Guillelmus frater ejus, Robertum vero Aucesium comitem, et Rogerium
cui Archas et comitatum Talogii gratis dederam, de .Mortuomari, aliosque milites probatissimos misi
me nothum contempserunt, et Henricum re-
velut contra Odonera, ejusque legiones. Qui, dum penes
gem, et Engelrannum comitem Pontivi contra me castrum, quod mortuum Mare dicitur, occurrissent,
accerserunt. Mox ego, ut in Constantino hujusmodi Francis, utriusque partis agrainibus paratis, terri-
rumores audivi, multis dissuadentibus iter ioivi. bilepraelium commissum est, et ex utraque parte
Aliquanto? milites, qui ferventiores ad ictus dandos multum sanguinis effusum est. Utrobique enim bel-
erant, Archas preemisi ; et ipse cum esercitu non latores erant strenui, et usque ad mortem cedere
grandi subsecutus arduam munitionem obsedi. Sed nescii. Hinc saeviunt Galli pro cupidine acquirendi;
autequam rura, quee inter duo flumina sunt, Sedam illinc feriunt Normanni, spe ferventes evadendi, et
et Garennam, attigissem, praicursores mei prffioc- T\ se suosque lares defendeudi. Tandera, juvante Deo,
cupaverunt Engelrannum comilem, in castrum in- vicere Normanni, et fugere Franci. Hoc itaque bel-
trare festinantem, ipsumque fortiter pugnantem, lum trans Sequanam in hieme ante Quadragesiraam
quia miles erat asperrimus, occiderunt, et agmina fecere, octavo anno post bellum Vallesdunense.
ejus fugaverunt. Obsidione gravi castrenses coer- Tunc Wido Pontivi coraes captus est, et Odo cura
cui, etperjurum comitem exsulare coegi nec in ; Rainaldo, aliisque, qui velocitate pedum viguerunt,
omni vita sua redire ad id, quod amiserat, per- fugatus est. Rodulfus quoque comes pariter cape-
misi. Protervum quoque prsesulem, qui nec Deo retur, nisi Rogerius princeps railitite meae illi suf-
(1) Malgerius Richardi II, Normannise ducis ex genuit, guem in Anglia jam senem re.v Henricus ho-
Papia secunda conjuge filius, patruum Robertum norat ac ddtgit. Malgerium iu concilio Lexoviensi,
anno 1036 defunctum escepit in archiepiscopatu circa mensem Maium anni \0b'6 habilo, Guillelmus
Rothomagensi, antea monachus Fiscannensis. Sine exauctoraudum, Mauriliumque ei substitueudum cu-
apostolica benediclione, inquit Ordericus, 1. v, p. 566, ravil. Plura de Malgerio narrant Acta episcoporum
et pallio Radomensibus dominatus esl ; voluptatibus Rothomagensium et Gesla Guilletmi, p. 70, 89 et 90
carnis mundanisque curis indecentcr inhxsit, (ilium- tomi nostri XI.
que nomine Michnelem, probum militem el legitimum Dom BouQUET, lib. vu, p. 619.
fragaretur ; hominium eiiini jamdudum illi lecerat. 4 ut orationibus vestris me commendetis omnipotenti j
In tali ergo neccssitate pulclirum illi et competens Deo; ut peccata, quibus admodum premor, ipse '
servilium impendit, dum in castro suo illum triduo remittat, et per suam infatigabilem clementiam in-
protexit, et postea salvura ad sua perduxit. Pro ter suos me salvum faciat. Thesauros qiioque mcos
hac oflensa Rogerium deNormauniaejcci, sed paulo jubeo dari ecclesiis et pauperibus, ut qua; congesta
post reconciliatus, illi creterum honorem reddidi. sunt ex facinoribus, dispergantur in sanctis sancto-
Castrum lamen Mortui Maris, in quo inimicum rum usibus. Debetis enim recolere quam dulciter
meum salvavit, illi jure, ut reor, abstuli ; sed Guil- vos ainavi, et quam fortiter contraoinnes wmulos
ielmo de Guarenna, consanguineo ejus, lironi legi- defensavi.
timo dedi. Widonem vero comitem Bajocis, quandiu u Ecclesiam Dei, matrem scilicet nostram, nun-
placuit, in carcere liabui, el post duos annos ho- quam violavi ; sed ubique, ut ratio exegit, deside-
niinium ab eo tali tenore recepi, ut exinde mihi rantcr lionoravi. Ecclesiasticas dignitales nunquam
semper fidclis existcret, ct militare servilium, ubi veniiindedi. Simoniam detestatus semper refutavi.
jussissem , cum centuin militibus mihi singulis In electionc personarum vitfe merilum et sapien-
annis exhiberet. Deinde muneribus illum magnis tiai doctrinam investigavi, et, quantum in me fuit,
donavi, et honoratum cum pace dimisi. B oninium dignissimo Ecclesise regimen commendavi.
« Peracto certaniine, mox ut cerlos rumores Hoc niniirum probari potest veraciter in Lanfranco
comperi, per Radulfum de Toenia quae trans Sequa- Cantuariensium archiprajsule, hoc in (5) Anselmo
nain contigerant regi Francorum mandavi. Quibus Beccensium abbate, hoc in Gerberto Fontanellense,
auditis, ille protinus noctu surrexit, et cum exer- et Durando Troarnense, ct in aliis multis regni
citu suo velociter aufugit, nec unquam postea secu- mei doctoribus ;
quorum celebris laus personal iu
rus in terra mea pernoctavit. Sic a puerilia mea ultimis, ut credo, terrae finibus. Tales socios ad
innumeris pressuris undique impeditus sum, sed per colloqiiium elegi, in horum contubernio veritatem
gratiam Dei de omnibus honorifice ereptus sum. et sapientiam inveni; ideoque semper gaudens
Invidiosus igitur omnibus vicinis meis factus sum, optabam eorum consiliis perfrui.
sed, auxiliante Deo, in quo semper spem meam po- » Novem abbatiai monachorum, el una sanctimo-
sui, a nullo superatus sum. Hoc seepe senserunt nialium, quae a patribus meis in Normannia fun-
Britones et Andegavenses ; boc astipulantur Franci data; sunt, me adjuvante,cumauxilioDeicreverunt,
atque Flandrenses ; hoc graviter experti sunt Angli et gloriose multarum augmentis rerum, quas dedi,
et Cenomannenses. Goisfredus Martellus comesp magnificatfe sunt. Deinde ducatus mei tempore, de-
Andegavorum, et Conanus princeps Britonum, at- cem et septem monachorum, atque sanctimonialium
que Robertus Fresio satrapa Morinorum, mihi mul- sex coenobia constructa sunt ; ubi magnum servi-
tis machinationibus insidiati sunt. Sed , custo- tium et plures eleemosynae pro summi regis amore
diente Deo, licet multum optassent, et plures quotidie fiunt. Hujusmodi castris munita est Nor-
insidias perstruxissent nunquam voti compotes

, mannia, et in his discunt terrigenae praeliari contra
effecti sunt. dffimones et carnis vitia. Horum quippe aut ego,
Diadema rogale quod nullus antecessorum meo-
V inspirante Deo, fui conditor, aut fundator, fervidus
rum gessit, adeptus sum quod divina solummodo ;

adjutoret benevolus incentor. Omnes quoque res,
gratia, non jus contulit hrereditarium. Quantos ultra quas in terris vel aliis redditibus proceres mei Deo
mare labores et pericuiosos conflictus pertulerim et sanctis ejus dederunt pro salute spirituali, in
contra Exonios, Cestrenses et Nordanhunibros, Neustria et Anglia benigniter concessi, et chartas
contra Scotos et Guallos, Norlhwigenas et Dacos, largitionum contra omnes eemulos et infestatores
et contra cseteros adversarios, qui conabantur me principali auctoritate gratis conflrmavi.
regno Angliap spoliare, difficile est enarrare ; in « Hsec studia sectatus sum a prinifevo tempore,
quibiis omnibus provenit mihi sors victoriae. SedD bajc hferedibus meis relinquo, tenenda omni tem-
quamvis super hujusmodi triumphis humana gau- pore. In his, filii mei, me jugiter sequimini, ut hic
deat aviditas, me tamen intrinsecus pungit et mor- et in sevum coram Deo et hominibus honoremini.
det formidinis anxietas dum perpendo quod in lloc prfficipue vos, viscera mea, commoneo, ut bo-
;
omnibus bis grassata est sseva temerilas. Unde vos, norum et sapientum indesinenter inha-reatis soda-
o sacerdotes et minislri Cbrisli, suppliciter obsecro litio, et eorum in omnibus, si diu gloriosi vultis
(.1) Abbas Becci Anselmus, inquit Eadmerus, ex fiehat inclinus et affabilis, ut, ipso prsesenle, omnino
Eadmeri Historia, p. 33, r/r bonus et scienlln litte- quam csse solebat. slupeutibus cunctls, fieret allus.
rarum magnifice pollens, loti Normannise atque Fran- Hunc ilaque et Lanfrancum, videlicet vlros (llvina
cise, pro sux excellentis sanctitatis merilo, nolus, clnrus slmul et liuinana prudentiu fultos, pro se magni sem~
et acceptus, magnse famx quorjue in Anijlln habe- per haiebat, el eos in omnlbus qus sibi, quantum
batur, ac regi prxfato necne Lnnfrunco arcliiepiscojjo oflicii eorum referebat, agenda erant , dukiori prx
sanctissima famitlaritate coputabalur. Hic cum non- cseteris studio audiebal. Unde et consilio eorum ah
nunquam pro dircrsls ecclesix et aliorum neyotiis animi siii severitate in quosdam plurimum et ssepe
ad curiam regis veniret ; rex ipse, deposita feri- descendebat.
tate qua mullis videbatur ssevus et formldabilis, ita Dom BouQUET, lib. vu, p. 621.
,
349 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VII. 330
persistere, obediatis imperio. Piorum sophistarum \ Normanniam, et Guillelmus Angliam. Tu autem tem-
doctrina est, bonum a malo discernere, justitiam pore tuo totum honorem, quem ego nactus sum,
omnimodistenere, nequitiamqiio omni moliniine ca- habebis, et fratribus tuis divitiis et potestate prae-
vere, infirmis et pauperibus acjustis parcereet sub- stabis. » His ita dictis, metuens rex ne in regno
venire, superbos et iniquos comprimere ac debel- tam difluso repentina oriretur turbatio, epistolam
lare, et ab infestatione simplicium refrenare, eccle- de constituendo rege fecit Lanfranco archiepiscopo,
siam sanctam devote frequentare, divinitalis cultum suoque sigillo signatam tradidit Guillelmo Rufo,
super omnes divitias amare, et divinai legi nocte filio suo, jubens ut in Angliam transfretaret conti-
dieque et in adversis et prosperis infatigabiliter nuo. Deinde osculatus eum benedixit, et trans pon-
obteraperare. tum ad suscipiendura diadema properanler direxit.
« Ducatum Normanniae, antequam in epitumo Qui mox ad portum, qui Witsand dicitur, pervenit,
Senlac contra Heraldum eertassem, Roberto filio ibique jam patrem audivit obiisse. Henricus autem
meoconcessi,quiaprimogenitu3est. Hominium peue festinavit denominalam sibi pecuniara recipere, di-
omnium liujus patriae baronum jani recepit. Con- ligenter ne quid sibi deesset ponderare, necessarios-
cessus honor nequit abstrahi. Sed iudubitanter scio que sodales in quibus conflderet advocare, muni-
quod vere misera erit regio, quai subjecta fuerit B lumque gazophylacium sibi procurare.
ejus dominio. Superbus enim est et insipiens ne- Interea medici et regales ministri, qui languidum
bulo, trucique diu plectendus infortunio. Neminem principem custodiebant, proceresque, qui ad eum
Anglici regni eonstituo hijeredem, sed seterno con- visitandi gratia veniebant, coeperunt pro vinctis,
ditori, cujus sum, et in cujus manu sunt omnia, il- quos in carcere tenebat, eum affari, ac, ut misere-
lud commendo. Non enim lantum decushajreditario retur eis, et relaxaret, supplieiter deprecari. Quibus
jure possedi, sed diro conflictu et multa etfusione ipse ait « Morcarum, nobilem Anglorum comitem,
:
humani cruoris perjuro regi Heraldo abstuli, et in- jam diu vinctum tenui, et injuste ; sed pro timore,
terfectis velefTugatis fautoribus ejus, dominatui meo ne per eum, si liber fuisset, turbaretur regnum An-
subegi. Naturales regni tilios plus oequo exosos ha- gliae. Rogerum vero de Britolio, quia valde contu-
bui. Nobiles et vulgares crudeliter vexavi, injuste maciter contra me furuit, et Radulfum de Guader
multos exhsereditavi ; innumeros, maxime in pago sororium suum, et multos alios in me provocavit,
Eboracensi, fame seu ferro morlificavi. Deiri enim in vinculis arctavi, et quod in vita mea non egre-
ct Trans-Humbranfe gentes exercitum Sueni, Da- deretur, juravi. Sic multos vinculis injeci ex merito
norum regis, contra me susceperunt, et Robertum _ propriie perversitatis, aliosque plures pro metu fu-
de Cuminis cum mille militibus intra Dunelmuni, tura3 seditionis. Hoc enim censura rectitudinis exi-
aliosque proceres meos et tirones probatissimos in git, et divina lex per Moysen rectoribus orbis prse-
diversis locis peremerunt. Unde immoderato furore cipit ut comprimant nocentes, ne perimant inno-
commotus, in boreales Anglos ut vesanus leo pro- cenles. Nunc autem in articulo mortis positus, sicut
peravi. Domos eorum jussi, segetesque et omnem opto salvari, et per misericordiam Dei a reatibus
apparatum atque supellectilem confestim incendi, meis absolvi, sic omnes moxjubeo carceres aperiri;
et copiososarmentorum pecudumque greges passim omnesque vinctos prfeter fratrem raeum, Bajocen-
mactari. Multitudinem itaque utriusque sexus tam sem episcopum, relaxari, liberosque pro amore Dei,
dir£e famis mucrone mulctavi, et sic multa millia ut ipse raihi misereatur, dimitti. Nexi tamen tali
pulcherrimaegentis senumjuvenumque,prohdolor! tenore de carcere procedant, ut antea jurejurando

funestus trucidavi, Fasces igitur hujus regni, quos securitatem reipublicaj ministris faciant, quod pa-
cum tot peccalis obtinui, nulli audeo tradere, nisi cem in Anglia et Normannia omnibus modis te-
Deo soli ; ne post funus meum adhuc deteriora fiant neant, et pacis adversariis pro posse suo viriUter
occasione mei. Guillelmum, Uliuni meum, qui mihi resistant. »
a prirais annis semper inhaesit, et raihi pro posse rj Curaque Rodbertus, Moritolii comes, audisset re-
suo per omnia libenter obedivit, opto in spiritu Dei gali sentcntia fratrem suum perpetuo vinciri, raul-
diu valere, et in regni solio, si Dei voluntas est, tum cuntristatus est. Herluinus quippe de Conta-
feliciter fulgere. « villa Herlevam, Rodberti ducis concubinam, in con-
Haec et his similia dum rex Cuillelmus multa di- jugium acceperat, ex qua duos lilios, Odonem et
xisset, etstupor assistentes, callideque futura dime- Rodbertum,genuerat. Guillelmus autem dux etpos-
tientes, invasisset, Henricus, junior filius, ut nihil tea rex vitricura suum magnis et multis honoribus
sibi de regalibus gazis dari audivit, moerens cum in Normannia et AngUa ditaverat, et Ulios ejus, Ra-
lacryrais ad regem dixit : « Et mihi, pater, quid tri- dulfum, quem de alia conjuge procreaverat, fratres-
buis ? » Cui rex ait : « Quinque millia libras argeuti que suos uterinos, Odonem et Rodbertum, maximis
de thesauro meo Ad ha?c Henricus dixit
tibi do. » : possessionibus sublimaverat. Nam, postquara Guil-
" Quid faciam dethesauro, si locum habitationis non lelmum cognomento Werlingura, Morilolii coraitem
habuero? » Cui pater respondit : « .Equanimis eslo, Ulium Malgerii comitis, pro rainimis occasionibus
fili, et confortare in Domino. PaciUce patere ut ma- de Neustria propulsaverat, Rodberto, Herluini Ulio,
jores fratres tui prsecedant le. Robertus habebit fratri suo, comitatum Moritolii dederat. Uefuncto
»
ooi ORDERICI VITALIS 532

quoqiie llugonc Bajocensi episcopo, Radulti consulis i^ nrp mcfp, sancf.-c Dei genitrici, Marife me commen-
lilio, prJBdiclum prsesulatuni concesscral Odoni fra- do, ut ipsa suis sanctis precibus me reconciliet cha-
Iri suo, quem postmodumin Anglia praeposuitCan- rissimo fiho suo, Domino nostro, Jesu Christo. »
tia; regno. Denique hunc pro nimietatc sua, ut su- Et his dictis, protinus cxspiravit. Archialri autem
perius pleuiler relatum cst, rex Guillelmus in in- et cseteri coessentes, qui regem sine gemitu et cia-
sola Vecta cepit, quatuor annis in carcere tenuit, more quiescentem tola nocte servaverunt, et nunc
nec etiam in morte, pro insolentia sua, relaxare cx insperato sic eum mox migrasse viderunt, vehe-
voluit. Unde prsfatus Moritolii comes admodum meater altoniti, et velut amentes eflecti sunt. Porro
moerebat, et pro fratre suo pcr se et per amicos ditiores ex his illico, ascensis equis, recesserunt,
suos suppliciter interpellabat, precibusque languen- et ad sua tulanda properaverunt. Inferiores vero
tem fatigabat. clientuli ul magislros suos sic manicasse prospexe-
Curaque multi obnixe pro Bajocensi praesule ro- runt, arraa, vasa, vestes et linteamina, omnemque
garent, tautorum supplicatione fatigatus rex ait : regiam supellectilem rapuerunl et relicto regis
« Miror quod prudenter non indagalis quis vel qua- cadavere pene nudo in area domus, aufugerunt.
lis est vir pro quo supplicatis. Nonne pro tali viro omnes, qualis est mundana fides.
Cernite, precor,
petilis, qui jam diu contemptor exslitit religionis, 1> Unusquisque quod potuit de apparatu regio ut mil-
et argutus incentorlelhiferfe seditionis? Nonne hunc vus rapuit, el confestim cum prfeda sua aufugit. Im-
jam coercui qualuor annis episcopum, qui, dum pietas itaque, justitiario labente, impudenter pro-
debuerat esse justissimus rector Anglorum, factus diit, et rapacitatem circa ipsum ultorem rapinae
est pessimusoppressor populorum, et monachilium primitus exercuit.
destruclor cosnobiorum? Seditiosum liberando male Fama de morte regis pernicibus alis volavit, et
facitis, et vobismetipsis ingens detrimentum quoe- longe lateque gaudium seu moerorem audienlium
ritis. Evidenter patet quod Odo, frater raeus, levis cordibus iufudit. Nam mors Guillelmi regis ipso
est et ambiliosus, carnis inhaerens desideriis el eodem die, quo Rothomagi defunctus est, iu urbe
immensis crudelitatibus, et nunquam mutabitur a Homa et in Calabria quibusdara exhereditatis nun-
lenociniis et noxiis vanitatibus. Hoc perspicue in tiala est, ut ab ipsis postmodum veraciter in Nor-
pluribus expertus sum, ideoque constrinxi non an- mannia relatum est. Malignus quippe spirilus op-
tistitem, sed tyrannum. Absque dubio si evaserit, pido tripudiavit, dum clieutes suos, qui rapere et
totam regionem turbabit, el multis millibus perni- clepere vehementer mhiabant, per occasum judicis
ciem subministrabit. Haec non ex odio, ut hostis,
p absolutos vidit.
profero; set, ut paterpatrise, plebi Christiante pro- Xlll. Regis funeni. Pix meditationes.
video. Si enim caste et modeste se haberet, sicut ssecularis pompa, quam despicabihs es ! quia
sacerdotem et Dei minislrum ubique condecet, nimis vana et labLlis es ! Recte pluvialibus buUis
cordi meo major, quam possim referre, laelitia sequanda diceris, quaj in momento valde turgida
inesset. >> erigeris, subitoque in nihilum redigeris. Ecce po-
Spondentibus autem cunctis emendalionem pon- tentissimus heros, cui nuper plus quam centum
tificis, res ilerum ait : « Velim nolim, vestra fiet niillia militum serviebant avide, el quem multai
pelitio, quia, me defuncto, vehemens subito rerum gentes cum tremore metuebant, nunc a suis turpiter
iiet mutatio. Invitus concedo ut frater meus de car- in domo non sua spoliatus est, et a prima usque ad
cere liberetur. Sed scitole quod multis per eum tertiam supra nudam humum derelictus est. Cives
mors seu grave impedimentum incutietur. Baldrico enim Rothomagenses, audito lapsu principis, valde
autem Mcolai filio, quiaservitiummeuminsipieuter territi sunt, etpene omnes velut ebrii desipuerunt,
reliquit, et sine mea licentia in Hispaniam abiit, ac si multitudinem hostium imminere urbi vidis-
tolam terram suam pro casligatione absluli. Sed sent, turbali sunt. Unusquisque de loco, ubi erat,
nunc illi reddo pro amore Dei. Illo melior in armis D recessit, et quid ageret a conjuge, vel obvio sodali,
tiro, reor, non invenitur. Sed prodigus et levis est, vel amico consiiium qusesivit. Res suas quisque aut
ac per diversa vagatur. » Sic Guillelmus rex, licet transmutavit, aut transmulare decrevit, pavidusque
nimio illum dolore graviter angeretur, sana tamen ue invenirentur abscondit.
mente ac vivaci loquela efficaciter fruebatur, cl in Religiosi landem viri, clerici et monachi, collectis
omnibus, de negotiis regni poscentibus, promptum viribus et intimis sensibus, processionera ordina-
et utile consilium impartiebatur. verunt, honeste induti, cum crucibus et thuribulis,
Denique v Idus Septembris, feria v [die Jovis 9 ad Sanctum Gervasium processerunt, et animani
Septembris 1087], jam Pha;bo perorbem spargeute secundum morem sancta; Christianitalis Deo
i'egis
clara radiorum spicula, cxcitus rex sonum majoris commendaverunt. Tunc Guillelmus archiepiscopus
signi audivitiu metropolitaua basilica.Percunctanle jussit ut corpus ejus Cadomum deferretur, ibique
60 quid sonaret, responderunt ministri : « Domiue, in basilica Sancti Stephani protomartyris, quam
hora prima jam pulsatur in ecclesia Sanctse Marice. ipse condiderat, tumularetur. Verum fratres ejus
Tunc rex cum summa devotione oculos ad cwlum ct cognati jam ab eo recesserant, et omues ministri
erexit, et sursum manibus extensis, dixit : « Domi- ejus eum, ut barbarum, nequiter deseruerant. Uude
S53 HISTORIA ECCLESIASTir.A. — PARS III. — LIB. VII. ^&i
nec iinus do salellilibus regis est invenlus, qui cu- a chos et inerniem iiopuliim virlulis ensc fortiter niii-
raret Je exsequiis corporis ipsius. Tuiic Ilerluinus, nicrit. Kiiiita vero locutione, plebem rogavit, ct pro
pagensis eques, nalurali boaitalo compunclus est, pietate miiltis llentibiis, ac verlia ejus attestantibus,
el curam exsequiarum pro amoro Dei et honore adjecit : « Qiiia nullus mortalis homo potest in hac
gentis suaj viriliter ample.\atus est. PoUinclores omnes
vita sine peccato vivere, in charitale Dei vos
itaque ot vespilioues ac veliicuhim mercede de pro- prooamur pro dofuncto principe propter illiim ,
priis sumptibus condu.\it, cadaver regis (6) ad por- apud oinnipotentem Deiiin stiideatis intercedore,
tmn Soqu.uKo deve.xit, impositumque navi usquc cique, si qiiid in vobis dcliqiiit, beuiguiler dimit-
Cadomum per aquam et aridam perdu.^sit. lere ! »
Tunc domniis Gislobertus abbas cum convontu Tunc Asceliniis, Arturi niiiis, do tiirba surroxil,
nionachoruni veneranter obviam ferctro processit, ct voce magna qiierimoniain huju^niodi cunotis
quibiis flens et orans multitudo clericorum et laico- audientibus edidit: « Hcec terra, ubi consistitis,
rura adhaisit. Sed mo.\ siuistra fortuna omnibus arca domus patris mei fuit, quam pro quo
vir iste,
pariter maximum terrorem propinavit. Nam enorme rogalis, dum adbuc essel comes Normannia?, patri
incendium de quadani donio protinus erupit, et im- meo violenter abstulit, omnique denegata rectitu-
raensos flaramarum globos eructavit, magnaraqiio B dine, istam Eedera poteuter fundavil. Hanc igitur
partem Cadomensis burgi damnose invasit. Omnos terram calnmnior, et palam reclanio ; et ne corpus
igitur ad igneni comprimendum clerici cuin laicis raptoris operiatur cespite raeo, iioc in haereditatc
cucurreruut. Soli vero raonachi cceptum oflicium moa sepeliatiir, ex parte Dei prohibeo. )i Hoc ut
corapleverunt, et soraa regis ad coMiobialoni basili- episoopi ol procores alii audiorunt, et vicinos ejus,
cam psallentes perduxerunt. qui eumdom vera dixisse contestabantur, inleilexe-
Denique ad sepeliendum maximiim ducem et pa- runt, homi .em accersiunt, omnique remota vio-
trom patriffi congregati suiit omnes episcopi et ab- lentia, precibus blandis lonieruut, et pacem ciira
batos .Normannin! ; ex quibus ad notitiara postero- eo fecorunl. Nara pro lociilo solius sepultuno scxn-
rnm libet qiiosdam nominare, et prtesenti breviter ginta solidos ei protiuus adhibuerunt, pro reliqna
in pagina denotare. vero lellure ,
quam calumniabatur , tequipolleus
Guillelmus Rothomagensis archiepisoopns, Odo mutuum eidera promiserunt, et post non raultuin
Bajocensis episcopus, Gislebertus Ebroicensis, Gis- teraporis pro salute specialis heri, qiiera diligebant,
leborlus Mamiuotus l.exovieusis, Michael Abriiica- pactuin coniplovorunt. Porro, dum curpus in sarco-
tensis , Goisfredus Constantiniensis, et Girardus^ phagiira mitteretiir, et violenler, quia vas per ini-
Sagiensis. prudentiam OEemeutariorum breve striictum erat,
Abbates quoque hi sunl : Anselnius Beccensis, complicaretur, pinguissimus venter cropuit, et in-
Guillelmus de Ros Fiscanuensis, Gerbertus Fonti- tolerabihs fetor circum astantes personas et reli-
nellensis, Guntardus Gemeticensis, Mainerius Uti- quum vulgus implevit. Furaus thuris, alioruraque
Durandus Troarnensis, Rod-
censis, Fulco Divensis, aromatum, de thuribulis copiose ascendebat; sed
bertus Sagiensis, Osbernus Bernaicensis, Rogerius teterrimum putorem excludere non praevalebat.
de raonte Sancti .Michaelis in Porioulo Maris. Sacerdotes itaque festinabant exseqiiias perficere,
Rothomageusos archimandrita; , Nicolaus de el actutum sua cum pavore mappalia repetere.
Sancto Audoeno, el Gualterius de monte Sancta? Ecce subtiliter investigavi et veraoiler enucleavi
Tiinitatis, et alii plures, quos nominatim proferre quEe iu lapsu ducis praioslendit dispositio Dei. Non
perlougum est. Omnes hi ad exsequias famosi ba- flctilem tragcediara venundo, non loquaci comcedia
roiiis conveneruut, ipsumqiie iu presbytei'io inter cachinnnntibus parasitis faveo, sed studiosis lecto-
cliorum et altare sepelieruut. ribus varios eventus veraciter intimo.
Expieta missa, cum jam sarcopbagum in terra Inter prospera patuerunt adversa, ut terrerentur
localiim essot, sed oorpiis adbuc in feretro jaceret
J)
terrigenaruni oorda. Rcx quondara potens et belli-
niagniis Gislebertus Ebroicensis episoopus, iii pul- cosus, multisque popiilis per plures provincias me-
pitum ascendil, et prolixam locutionem do magni- tuendus, in area jacuit nudus, et a suis quos ge-
ficentia defuncti principis eloquenter protelavit : nuerat vel alueral destitutus. .«Ere alieno in funebri
quod ipse fines Norraannici juris strenue dilalave- cultii indigiiit, ope gregarii pro sandapila et vespi-
ril, gontemqiie suara plus qiiani omnes antocesso- lionibus conducendis eguit, qiii tot bacteuus et su-
res sui siiblimaverit, justitiam et pacem sub omni perfluis opibiis nimis abundavit. Secus incendium
dilione sua tenuerit, fures et pra^doues virga recti- a formidolosis vcctus est ad basilicam, liboroque
tiidiuis utiliter castigaverit, et clcricos ac mona- solo, qiii tot urbibus et oppidis et vicis principatus
(6) Qni inquit Eadinerus, in vita

taiilie polentiie, naucelta delalum {est) : el cum sepeliri deberet, ip-
exstitit, ul inAngiia, in tota Normannia, in
tota sam terram sepulturie iltius a (luudiim rustico (.71-
lota Cenomaniienî putrin nemo contra imperium ejus litmniatam (audivinius) , nui eam lixredildrio jitre
manitm moicre auderet. nw.c ut in terram spiritum reclamans, com/uestus est illam sibi jam olim ab eodem
exhalaturus iiositus est, ab omni liomine, sicut acce- injuria fuisse ablutam.
pimus , uno soto duntaxot serviente exceplo dere- Dom BouguET lib. vii, p. 623.
lictum cadaver cjus sine onini pompa per Sequanam
Patuoi.. CLXXXYIll. 18
,
3oo ORDKHICI VITALIS lioO
est, caruit ad scpultnvani. Arviiia venlris cjus, tot ^ sitc, quid cavere, qnidve debeatis appotore. Nolite
delectanientis cnntritii, cum dedecore patuit, et sperare in iniquitalc, ct rapinas nolile concupiscere.
pnuientes ac infrunilos, qualis sit gloria carnis Divitix si afftunnt, nolite cor apponere {Psal. lxi,
cdocuil. Inspecta siquidom corruptione coenosi ca- II). Omnis enim caro ut fenum, et omnis gloria cjus
(laveris, quisque monetur ut meliora, quani delec- ul flas fcni. Exaruit fenum, et flos cjus cccidit (I
tanienla sunt carnis, quBe terra est, et in pulve- Tctr., i, 2i; Isa., xl, 6; Bccli., xiv, 8). Verbum au-
reni rcvertetnr,liiboresalulariscontinenti;o, mercari tom Domini nianel iu retcrnum.
ferventerconetur. Divitiset pauperisparcstcondilio, llic septimo libro Uticensis IlistoritB placet cuni
et similiter ambos invadit mors et putredo. Nolite fine regis terniinum dare; et in octavo defiliis ejus,
ergo con/idere in principibus falsis {Psal. cxlv, 3), et mullimoda pcrlurbatioiie, qua; diu Neustriani
o lilii hominum, sed in Doo vivo et vero, qui crca- vebemcnLcr et .\ngliam altlixit, aliqnod volo (losto-
tor est omnium. Veteris et Novi Testnmenli serioin ris edonare (7).
revolvite, et cxempla inde mulliplicia vobis capes-
(7) Le Pr6vosl : enodare.
SU3IMARIUM LIBRI OCTAVI.
I. liotiertiix iliix in i\'ormannia et (liiiltetmii.-i Hiilus in .inylia jialii sno sucrediint. Pturiinie discorduv post
mortem Guittelmi regis oriiintur.
II. Odo Bajocensis episcopus a cnstoilia eniittitur. Henrirus, dato pretio, a Boberto diire fratre sito partem
?\ormanniie accipit.
III. Heliellio in .inijlia ah Odone episcopo suscitatur pro Hoherto diice ad .toliuni ereliendo. Guillelmns Rufus
rehelles derincit.
IV. Gritlifridus rc.r (]alloriim .\nglinm inrndit. llisloria Rohcrli llodclcnlcnsis comitis.
V. Mala Roherli ducis admiuistratio. In.itifiautc Odone episcupo, Ccnonianen.sies iuvndit.
VI. Rogerus cenomauensis comes ciim Roberto duce paccm facil. ^ciiuitia Roherti comitis Betemensis. }sor-
manniiv maijnates inter se belliijerant.
VII. Mors Diirandi Truarneusis atihatis. Victor papa cligitiir. Vrhuniis papa II.
VIII. Varii in .\pulia, Xoriuaunia et .Anglia eventus. (juorumdam luagnntiim mors. Restrirta Gnillelmi Riifi
administratio.
IX. Roberlum fratrem suum in Xormannia aggredi meditatur. In priefaliim Roljertuni Ceno-
Guilleinius rex
manenses insurgunt. Futco comes Andegavensis.
X. Futco Andegavensis comes novam calceorum formam excogitat. Hujusce temporis mores, vestes
ludi, etc.
XI. (jenomanenses contra Xormannos insurgunt.

XII. Vissensiones et bella inter Xormannix magnates.
XIII. Di.seordes motus et hella Xormannia continnanlnr.
XIV. Discordes motus in yormannia continuantur. Bellum inter Eliroicenses et Conchenses.
XV. Conspiratio Conani nd tr.idendam Rothomagi civitatem regi .{nglia'.

XVI. Oximensium rouflictus et cladcs. Guittctmus in Xormanniam venit et cum Roberto duce paccni
facit.
XVII. Mirificus easus ciijusdam preshyteri cpiscoputits Lexoviensis.

XVIII. Pactiones inter Guillelmum regem et Robertum diicem initie. Episcopatus Lexoviensis negotia. Bogenis
abbas Uticensis.
XIX. Bertrada comitissa Andegavensis, derelieto viro suo, ciim Pliilippo Francoriim rege nuljet. Prwlali Fran-
ci(e religione et doctrina pollentes. Rothomagense concilium.
XX. Melcoma Scotorum rex in regnum Angliie bettiim suscipit. Occidit. De ejus conjuge et liberis.
XXI. Conjurationes adversus Guillelmum Rufum in Anytia conflatie.
XXII. Discordiie et privata betla inter Xormannin' magnates.
XXIII. Robertus Belesmensis Uticenses monachos vexat.
XXIV. Vita et inors retigiosa quorumdam militum. Dc .\nfrido jirimo alihate Pratellensi. Alibates, pnvhili cl
monachi virtutibus et doctrina illustres.
XXV. De novis monachornm vestilius. Qiiomodo et a qnibiis inrentic fiierint.
XXVI. .Abbates et monachi in novis monasteriis pietate insignes. De novorum ordinum institutori-
lius.
XXVII. Vir ittitster Hiigo de Grenlemaisnil in lecto wgrititdinis a Goisfredo Uticensium priore monachatum stts-
cipit et paulo post moritur. De ejus tiberis.

oS7 mSTORlA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIR. VIII. 558
LIBER OCTAVUS.
L Roicrtus dux in Normannia et Guilklmus Rufus

y^ illo, saltem pro amicis et cognatis suis, qui tunc
Anglia patri suo succcdunt.
in Plurima; discor- —moitui sunt. Simon de Monteforti, gener Richardi
dix, post mortem tiuillelrni regis oriuniur.
cumitis Ehroicensium, et Guillelmiis Paganellus;
Anno ah Incarnatione Domini 1082, indictioni;
Hugo quoquo juvenis streniiissimus, Hugonis de
X, Gnillelmus Nothus, rex Anglorum, v Idiis Sep-
Grontemaisnil filius, et cognatiis ojus Rodhcrtus de
terahris, Rothomagi defunctus cst; et corpus ejus
Rodelento, atqiie Guillelmas dc Ahrincis fifins Wit-
in ecclesia S.incti Stephani protomartyris Cadonii
mundi, aliiquc illustres viri obieruut. lieati qui
sepultum cst.
hene mortui siint, qui a3rumnas desolatio regionis
Rodhertus autem, filius ejiis, Normannorum dux
ac defensore carentis non vidernnt!
ct Cenomaunorum princeps nomine tenus niultis
Tiinc in Noimannia facta est nimia renim muta-
annis factus est; sed torpori et ignavi;c suhjectus,
tio, gelidusque timor inermi inhajsit populo, et po-
nunquam, ut dccuit, in virtute et justitia princi-
tentihus impune flagrans amhitio. Rodbertus de
patus est.
Bellisma festinahat ad curiam regis. loqui cum illo
Guillelmus Rufus epistolam patris sui Lanfranco
de rehus necessariis. Perveniens ad introitum
archiepiscopo detulit. Qua perlecta, idem prsesul
Brionnaj, audivit regein inortuum esse. Qui mox,
cuin eodem juvene Lundoniam properavit; ipsum-
B cornipede regyrato, Allencionem venit, et improvi-
que ad festivitatcm Sancti Michaelis in veteri hasi-
sos regis satellites stalim do prretorio ejecit. Hoc
lica Sancti Petri apostoli, quae West-Monaslerium
quoque fecit Hcllismo?, ol omnihus aliis castellis
dicitur, regem consecravil. Ific xii annis et s men-
suis, et non solum suis, sed et in vicinorum siiorum,
sibus (8) regnavit, patremque suum in quihusdam
quos sibi parcs dedignabatur babere, mnnicipiis,
secundiim sreculum imitari studuit. Nam militari
quaB aut intromissis clionlibus suis sibi subjugavit,
prohitate, et sseculari dapsilitate viguit, et superhioe
aut penitus, no sibi aliquando resistero possont,
libidinique, aliisque vitiis nimium suhjacuit. Sed
destruxit. Guillelmus etiam,comes Ebroicensis, de
erga Deum et Ecclesia' frequenlationeni, cultuinque
Dangiono regios expufit excubitores; et Guillelmus
frigidus exstitit.
de Britolio, ac Radiilfus do Conchis, aliiqiie oinnes
Hic auri et argenti, geminarumque copiam Othoni
in sua ditione rodegerunt munitiones; ut unusquis-
aurifahro (0) erogavit, et supcr patris sui mauso-
que libere posset contra vicinum suum et collimi-
leum tieri mirificum memoriule prajcepit. Ille vero
taneum exercore iniraicitias damnabiles. Sic pro-
regiis jussis parens, insigne opus condidil, ([uod es
ceres Neustriae de muiiilionihus suis omnes regis
auro et argento et gommis usque hodie competenter
„ custodes expulorunt, patriamque divitiis opulentam
splendescit. Egregii versificatores de tali viro, unde
propriis virihus vicissim oxspoliaverunt. Opes ita-
tam copiosum thema versificandi repereriint, multa
que, quas Angfis aliisque gentibus violenter rapue-
concinna et praiclara poemata protulerunt. Sed so-
rant, merito latrociniis ot rapinis perdidorunt.
liusThomae archiepiscopi Eboracensis versus hujus-
Omnes ducem Rodhertum mollem esse desidem-
modi, pro dignitate melropolitana, ex auro inserti
que cognoscebant, et idcirco facinorosi euni despi-
sunt.
ciobant, et pro libitu suo dolosas factioncs agita-
Qtii rexilrigidos Norniaiinos. alqae Brilannos
Aiu/aclcr vicil, forliter oblinuil,
bant. Erat quippo idem dux andax et validns, mul-
El Cenomanenses virtiile cocrcuil enses, taque laude dignus, eloquio facundns, sed in regi-
Imperiique sui legibus npplicuit, mine sui suorumque inconsideratus, in erogando
Rex Magnus, parva Jacel liic Gailleltnus in urna.
prodigus, iii iiroinittendo diffusus, ad mentiendum
Safficit et maijno parca domus domino.
Ter seplem gradibus se volveral alguc daol/us levis et incaulus, misoricors snpplicibus, ad justi-
Virginis in (jremiis Phwbus, el hic obiit. tiam super iniquo faciendam mollis et mansuetus,
Eodem anno multi Normannorum nobiles regi in definitione mutahilis, in conservatione omnihus
suo niorte comitati sunt. Nam, dum rex adhuc nimis hlandus et tractabilis, ideoque perversis ct
segrotaret, cognatus ejusdem Guilbertns Alfagiensis, D insipientibus dospicahilis; corpore autem brevis et
filius Richardi de Hugleviila, vir honus et simplex, grossus, ideoquc Brevis-Ocrea (10) patre est cogno-
XIX Kalendas Septemhris defunctus osl, et in eccle- minatus. Ipse cunctis placcre studehat, ciinctisque
sia Sanclte Mariae, ubi si'x mouachos ex Uticensi quod petebant, aut dahat, aut proraittehat, vel con-
ccenobio constituerat, sepultus est. Ihi etiara post cedehat. Prodigus, dominium palrum suorum quo-
quatuor annos religiosa raulier Bcatrlx, uxor ejus, tidie iraminuobat, insipiontor trihuens unicuique
II Nonas Januarii tnmulata ost. Moriente duce suo, quod petebat, ct ipse pauperescehat, iindi! alios
.Normanni multas lacrymas fuderunt, etsi non pro contra se roborabat. Guillelmo de Britolio dedil
(8) Guillelmus Rufus a 29 Seplemhris 1087 ad inter regis aurifabros.

2 Augusti 1100 regnavit. (10) Gallice Coiirlc-Heu$e.
(9) Ille Otho aurifaher iiotatur in Domesdnij-Bocl;.
, ,
.".on OllDliUU;! VITAI.IS nm

Ibericuni, uLi arx. qii.iin.Mbprcda proavia cjus \ nutriobat, iMorunt Thomas archicpiscopus Ebora-
fecit, forlis'iina ost. Et llogcrio de Bellonioiile, qiii censis, alquc Samson frater ejus episcopus Wigor-
solebat Ibericuin jussu (iuillclmi regis custodire, ncnsis, Guillelmusque de Ros abbas Fiscannensis,
concessit Brionianj ;
quod oppidum munitissimum et Turstinus Glastoniensis, mullique alii, qui nostris
et in corde tcrr;c situni cst. lcmpuribus in Ecclesia Dei llorucriint, ct subjectis
II. Odi) Bajocensis cpiscapus e custodia cmitlitur. — uviliiis pdbiilo doctriii.T, radiisquc virtutum sulertcr
Ilcnricus, dalo prclio, ii Roberlo dtice fralre suo prufucrunt. Sic Odu punlifcx, licel s;cculai'iliiis cu-
piirtem yormannix uccipit. ris adiiioduin cjscl irrotitus, nuilta tamen laudabi-
Odo, Bajocensis episcopus, post^juain de carcere lia pcrini^cebat illicitis actibus, ot qiue facinurose
liber egressus est, lotum in Normannia prislinum aggrcgaral, largitns est ecclesiis et pauperibus.
honorem adeptus est, et consiliarius ducis, videlicet Tandem nutu Dei omnipotentis, DominicK Incarna-
nepotis sui, factus est. Erat enim eloqucns et niag- lionis anno 1096, indiclione iv, orania reliquit, ct
nanimus, dapsilis et secunduin sieculum valde itcr Hierosolymitanum cum Rodberto duce nepole
strenuus. Religiosos homines diligenter bonorabat, suo, ut iii sequontibus, volente Deo, plenius dice-
clerum suum acriter ense el verbo defendebat, ec- raus, arripuit, et, piffiscnte Gisleberto Ebroicensium
clesianniue preliosis ornamentis copiose per omnia B episcopo, in urbe Panormitana obiit. Corpus vero
decorabat. IIoc atlestantur a>dincia qua; construxit, ejus in basilica Sancta; Mari;i' sepultuin est, siiper
et insignia ex auro et argento vasa et iudumenta, quod insigne opns a Rogerio comite Sicilia? factum
quibus basilicam vcl clerum ornavit. In adolescen- est.
tia, pro germanitate ducis, datus esl ei Bajocensis Rodbertus, .Nornianni» diix, opes, quas habebat,
prffisulatus, iu quo plus quara quiiiqiiaginta annis militibus ubertim distribiiit, ot tironura multituili-
pollens, diversa ost operatus. In quiliusdam spiri- ncm pro spe et cupidinc muncrum sibi connoxiiit.
tus ei laudabiliter dominabatur, in nonnullis vero Dcficiente cerario, Henricum fratrom suum, nt dc
spiritui caro niiserabiliter principabatur. Carnali thesauro suo sibi daret, reqtiisivit. Quod ille om-
ergo ardore stimulatus, gcnuit lllium noinine Joan- nino facere noluit. Dux autein niandavit ei quod,
nein, qiieni nunc in curia Henrici regis videmus, si vellet, de lerra sua vonderet illi. Ilonricus, ut
eloquentia magnaque probitate pollentem. Sed audivit qiiod concupivit, mandato fratris libentcr
qiiamvis in quibiisdain pra>fatuni Odonem .â^cularis acqiiicvit. Pactio itaqiio inlcr fratres fimia ficta
detinuissct levitas, multuin tainen exterius ipse est. ilenricus duci tria millia libraruni argenti ero-
res emendavit ecclesiasticas. Ecclesiam .Sancta; Dei gavit et ab eo lotuin Constantinum pagum, qua>,
genitricis Marise a fundamentis co;pit, cleganter ^ tertia iNormannife pars csl, recepit. Sic Henricus
consummavit, multisque gazis et ornamenlis affatim Abrincas et Constantiam, Montomque Sancti Mi-
ditavit. Ad ecclesiara Sancti Vigoris, episcopi Ba- chaelis in Periculo Maris, totiiraquc fundiim Hugo-
jocensis, qutc sita est juxla murum urbis,mona- nis Cestrensis eonsiilis, quod in Neustria posside-
cbos posuit, eisque religiosum et sapientem Rod- bat, primitus obtinuit. Constantiensem itaque pro-
bertuni de Tumbalenia patrem proeposuit, qui, inter vinciain bene gubernavit, suaraque juventulera lau-
reliqua peritife suse monumenta brevera el luciilen- dabiliter exercuit. Hic in infantia studiis litterarum
tara, sensuque profundara super Cantica canticurum a parcntibus traditus est, et tam naturali quam
exposilionem diraisit in ecclesia. Verura, postquam doctiinali scientia nobiliter imbutus est. Huiic
prsefatus pontifex, ut pra^dictum esl, clausiis fuit in Lanfrancus, Dorobernensis episcopus, dum juvc-
carcere, prsedictus abbas, relictis omnibus, per- nile robur atlingere vidit, ad arraa pro defen-
rexit peregre, veniensque Roraam, a Gregorio VII sione regni sustulit, euinque lorica induit, et ga-
papa deteulus bonorifice, usque ad mortera Ro- leam capiti ejus imposuit; eique, ut regis filio et
manae lideliter servivit Ecclesiae. Fundatore itaque in regali slemraate nato, militiae cingulum in no-
cpiscopo vinciilis mancipato, et abbate in Latias n mine Doinini cinxit. Hic xii aniiis, quibus super
partes abeunte, novitius grex monachorum disper- .\ngIos Guillolmus Rufus regnavit, laboriosam por
sus est, el quaesitis prout quisque potuil sedibus, varios mobilis fortunse rotatus vitam transogit, el
ad idera ccenobiura nunquam reversus est. tristibus seu Ia;tis exercitatus, miilta edidicit. Deni-
Denique prsesul Odo Grentoni (H), Divionensium qiio, defuneto fratre suo, regni culmen conscendit,
abbati, dedit prajdictum monasterium, ibique usque quod jam ferc xxxiu annis tcnuit. Mores ejus et
hodie cella floret Divionensiura. Sic evidenler patet actiis suis in locis, donanle Deo, si vita comes, cno-
quod antistes Odo monasticum ordinem valde di- dabo. Nunc vcro ad narralionis ordincm redire
lexisset. Dociles quoque clericos Leodicum mittebat, docerno , et qua; nostris lemporibus acta sunt,
etalias urbes, ubi philosophorum studia potissimum posteris intimabo.
florern noveral, eisque copiosos siimptus, ut inde- In prirao anno principatus duorum fratrum
sinenter et diulius philosophite fonlis po-scnt insi- oplimates utriusque regni conveniunt, et de duobiis
stcr.-, largiter administrabat. Do disripulis qnos ila rcgnis nunc divisis, qu;e raanus una pridem tenue-
(II Lege J(i<'ei)(on/. Lo Prcvost.
\
K61 HISTORIA ECCI.ESIASTICA. — PARS III. — LIB. VIII. o62
rat, tractare satagunt. n Labor, iiifjuiuut, nobis in- * suo plurirao apparatu niunieruut, muliamque par-
gens subito crcvit, et maxima diminutio potentiae tem patria; contra regem infra breve tempus com-
nostra! opumque nobis iucubuit. llactenus enini moverunt.
Normannia sub ducibus magnis honorifice positi III. Rcbcllio iii Anglia ab Oclone cpiscopo suscilnlur
sumus, paterna hsereditate, quam parentes nostri, pro Robcrlo duce ad solium evehcndo. Guillel- —
qui de Dacia cum Rollone ante ducentos et duode- mus Rufus rebcllcs devincit.
nos aiuios venere, nacti sunt cuni raagna strenui- Odo nimirum, ut supra dictura est, palalinus
tate. Deiude nos cum Guillelnio duce pontum trans- Cantiae consul erat, et plures sub sc coraites viros-
fretavimus, et Saxones Anglos viribus armisque que poteiites habebat. Rogerius comes Scrobesbu-
nostris prostravimus, et fuudos eorum cura omni- riensis, et Hugo de Grenleraaisnil, qui prsesidatum
bus divitiis, non sine raagno cruoris nostri discri- Legrecestra3 regebat, ac Rodberlusde Rodelentone-
niine, obtinuimus. Prob dolor ! en violenta nobis pos ejus, aliique plures forlissimi mililes seditiosis
orta est mutatio, et nostra; sublimitatis repentina favebant, et muniliones suas fossis, et hominibus,
dejectio. Quid faciemus ? Ecce defuncto seniore nos- alque alimentis hominum et equorum abundanter
tro, duo juvenes succedunt, jaraque dominatum instruebant. .lam avidi praedones invadebant pra>das
Angliffi et Normanni.T snbito segregarunt. Quomodo B pagensium,ovanterpraestolantesducem Rodbertum,
duobus dominis tam diversis, et tam longe ab iuvi- qui slaluerat prcecursores suos, vere redeunle, se-
cem remolis competenter servire poteriraus? Si qui cura multis legionibus militum. Tunc Osber-
Hodberto, duci Normanuorum, digne servierimus, nus, Ricbardi, cognomento Scrop, filius, et Ber-
Guillelmum, fratreni fjus, oUendcmus. Undeabipso nardus de Novo Mercato gener ejus, aliique compli-
spolialiimur in Anglia magnis redditibus et praci- ces eorura, qui fines Merciorura possidebant, in ter-
puis bonoribus. Hursus, si regi Guillelmo congrue ritorio Wigornensi rapinis et catdibus, prohibente
paruerimus, Rodbertus dux in Normannia priva- et anathematizante viro Dei Wulfstano episcopo,
bit nos pafernis haereditatibus. Summopcre caven- nequiter insistebant. Rex vero Guillelmus, ut vidit
dum estne tale divortium cuntingat nobis sub prin- suos in terra sua contra se pessima cogitare, et,
cipibus his, quale sub Roboam et Ilieroboam con- per singula crebrescentibus malis, ad pejora proce-
tigit Israelitis. Unus populus pcr duos principes in dere, non meditatus est ut timida vulpes ad tene-
sese divisus est, et lege, templo, canêmoniisque Dei brosas cavernas fugere , sed ut leo fortis et au-
pcssundatis, in apostasiam lapsus est. Sic Hebrrei dax robellium conatus torribiliter comprimere.
per detestabile dissidium in sua viscera nequiter /î Lanfrancum itaque arcbiepiscopum cum suffraga-
armati suut, et servientes Baalim niulta suorum neis prajsulibus, et comitos, Anglosque naturales
millia trucidarunt. Ad posfremum vero pars eoruni, convocavit, et conatus adversariorum, ac velle
qui nunquam poslea redieruul, sub Assyriis in Me- suum expugnandi eos indicavit. At illi regem, ut
diam captivata est ; et alia pars sub Chaldeeis Baby- pertuibatores pacis comprimeret, adhortati sunt,
lonicam captivitatem passa est. El Thebffiis quid sesequepromptissimos ad adjuvandumpollicitisunt.
conligit sub duobus fratribus Eteocle et Polinico? Anglorum vero triginta millia tunc ad servitium re-
Nonne multa millia utriusque partis corruerunt? Ad gis sponte sua convenerunt, rogemque, ut perfidos
ultimum vero ipsi fratres mutuis vulneribus conci- proditoros absque respectu punirot, admonueruut,
derunt, et extraneis successoribus hsereditarium dicentes : « Viriliter age, ut regisfilius, et legitime
jus dimiseruut? Hasc et multa hujusmodi solerter ad ri!gnura assumptus, securus in lioc regno domi-
iutueri debemus, et prudentor praecavere ne per nare omnibus. Nonne vides quot tecura sumus tibi-
consilium juvenile pereamus; inviolabile foedusflr- que gratanter paremus ? Passim per totara Albio-
miler ineamus, et Guillelmo rege dejecto vel inter- nora impera, omnesque rebellos dojice rogali justi-
fecto, qui junior est, et protervus, et cui nihil debe- tia. Usque ad mortem pro te certabiraus, noc un-
nms, Rodbertumducem, qui mnjor natu trac-D quara tibi aliuni pra?poneraus. Stultuin niinis est et
est, et
tabilior moribus, et cui jaradudum, vivente patre profanum noto regi prceferre hostem extraneum.
amborura, tidelitatem juravimus, principem Angliae Detestabilis gens est quae principi suo infida ,
ac Neustricp, ^d servandam unitalem ulriusque est. Phalanx morti sit vicina, qua? domini sui gau-
regni, coustiluamus. » det ruina '
Solerler Anglorum rimare historias, in-
Hoc itaque consiiiuin Odo prwsul Bajocensis, et veniesque somper fidos principibus suis Angli-
Euslacbius comes Bolonieusis, atque Rodberlus Be- genas. »
lesmensis, aliique plures communiter decreverunt, Rex orgo Rufus iudigonarum hortatu promptior
decrelumque suum Rodberto duci detexerunt. Ille surrexif, ot congrogato exercitu uiagno, contra re-
vero, utpote levis et inconsideratus, valde gavisus belles pugnaturus, proces«it. Tunc Odo Bajocensis
est promissis inutilibus, seseque spopondit eis, cuni quingentis militibus intra Ruirensem urbem se
si inchoarenl, adfuturum in oinnibus, et collaturum conclusit, ibi(iuo Rodbertum ducem cum suis auxi-
niox cfficax auxilmm ad perpetrandum tani clarum liaribus, secundum statuta quffi pepigerant, pnesto-
fuciuus. Igitur, post ISatalo Doniini prEcdicti pro- laii proposuit. Non enim sediliosi, quamvis essout
cercs in Angliam trausfretaverunt, et caslella plurimi, multisque gaiiis et annis et iugouti appa-
!
363 ORDEltlCl VITALIS 564
ratii stipati, ausi erant conlra regeni in regno suo X obsidebant cum rege, ad necera parentuni et amico-
prseliari. Oppidura igitur RoveceslrsE soUicita elege- rum, qui obsessi erant, tam valide regis auiraum
runt provisione, qiioniam, si rcx eos non obsedisset furere, cum ingenti supplicatioue ad eum accesse-
in urbc, in niedio positi, laxis liabenis, Lundoniam runt, eique multa precc, multoque favore blaudiri
el Canluariani devastareut ; et permare, quod pro- conati sunt. Dicunt itaque :
ximuni est, insulasque vicinas, pro auxiliis condu- i< Laudetur Deus, qui seniper adjuvat sperantes
cendis uuntios cito dirigerent. Animosus autem rex in se, et dat bonis patribus eximiara sobolem succe-
conatus eorum iu'n>vcnit, oppidunique Maio mensc dere ! Ecce turgidi juvenes , ct cupiditate Cfficati
cum grandi exerciUi polenter obsedil, lirmatisque senes jam satis edocti sunt quoJ regia; vires in hac
duobus castellis oranem exeundi facultatem liosti- insula nondum defecerunt. Nam qui de Norraannia
bus abstulit. Praidictum, ut pra?libaviraus, oppidum tanquara milvi ad prsedam super nos cum impetu
Odo prffisul, et Eustacbius comes, atque Rodberlus advolarunt, et in Anglia regiam stirpem defecisse
Bellesraensis, cum multis nobilibus viris, et medio- arbitrati sunt, jam Guillelmum juvenem, Guillelmo
cribus, tenebant, auxiliumquc Hodberti ducis, qui sene non dcbiliorcm, cohibeute Deo, experti sunt.
desidia mollilicque detincbalur, frustra cxspecta Jam pene victi, viribus tuis succumbunt, et fa-
bant. Rogerius vero, Mcrciorum comes, multique B tiscenles magnitudinem tuam supplices expo-
Normannorum ,
qui cum rege foris obsidebant, scunt. Nos quoquo, qui tccum maxirais in pe-
clam adminiculari qriantum poterant inclusis sata- riculis, sicut cuni patre tuo, perstitimus, nunc
gebant. Non tamen palam contra regem arma levare tibi humiliter astamus, et pro compatriotis nos-
audebant. Onines episcopi Anglise cuni Anglis sine tris obnixe supplicamus. Decet nimirum ut sicut
dolo regem juvabant, et pro serena palriaj pace, timidos et vecordes vicisti fortitudine, sic burai-
quK bonis semper amabilis est, laborabant. Hugo, liatis et poenitentibus parcas mansuetudine. Severi-
comes Cestrensis, et Rodbertus de Molbraio, Nor- tatem regiam temperetclementia, etgloriosaj virtuti
danhumbrorum comes, et Guillelmus de Guarenna, tuffi sufflciat celebris victoria. David, rex magnus,
ac Rodbertus Haimonis tilius, aliique legitimi matu- Semei maledicenti se pepercit, et Joab atque Abisai,
rique barones regi fldeliter adhtfirebant, eique ar- aliosque bellatores, pro adversante silii Absalon,
mis et consilio contra publicos hostes commode fa- ne perimerent eum, obnixe rogavit (II Reg.,n, 18).
vebant. In divinis voluminibus abundant exempla hujusce-

In oppido Roffensi plaga similis .45gyptiorum modi, a quibus non discrepat sagaxpoeta in libello
plaga; apparuit, qua Deus, qui semper res humauas n De mirabiliius niundi :
curat, et juste disponit, antiqua miracula nostris Parcere prostratis sit nobilis ira leonis
etiam temporibus recentia ostendit. Nam , sicut Tu quoque fac simile, quisquis dominaris in orbe. »
sciniphes importunitate sua .45)gyptios iufestabant, H;ec ita dicentibus Guillclmus rex ait :
et nec ad momentum ab infestalione sua circa » Fateor me viribus vestris hostes expugnasse, et,
ipsos cessabant, ita musca; obsessos incessantimo- per auxilium Dei, cum labore vestro, gratanter tro-
lestia importune vexabant. nempe extra Obsessi phseo appropinquasse. Verum tanto cautius pr£eca-
castellum exire nequibant, et plures eorum ex di- vere debetis ne me precibus vestris a rigore recti-
versis infortuniis, grassante morbo iuteribant. , tudinis deviare cogatis. Quisquis parcit perjuris et
Innumerabiles ergo muscae hominum et equorum latronibus ,
plagiariis et exsecratis proditoribus,
coeno nascebantur, et tam ffitatis quam anhelitus aufert pacem el quietem innocentibus, inuume-
cohabitantiura calore confovebanlur, et oculis ac rasque ca?des et damna serit bonis et inerraibus.
naribus, et cibis ac potibus iuclusorum horiibilitcr Quid sceleratis peccavi? quid illis nocui?quid mor-
ingerebantur. Tantaitaqueimportunitate muscarum tem meam totis nisibus procuraverunt, et oranes
stimulabatur cohors superba rebellium, ut nuu- pro posse suo contra me populos cum detriraenlo
quam die vel nocte possent capere cibum, nisi D inuUorura erexerunt? Omnia sua illis diniisi, nullo-
niagua pars ipsorum ab iuquietudine muscarum vi- que reatu contra me commovi. El illi suraraopero
cissira flabellis defenderet ora sociorum. Igitur Odo mihi facti inimici. Unde reor omnino esse justum
Bajocensis et complices sui diutius obsidionera pati ut David magni regis, quem mihi proposuistis inii-
non potuerunt. lUide Guillelmum regem nuutiis pe- tandum, irrefragabiliter teneamus judicium. Sicut
tierunt ut pacem cum eis facerct, ac oppidum ab Baana et Recbab, filii Remraon Berotita% qui regem
eis reciperet lali tenore ut terras, fundos et omnia, Isboseth in domo sua decollaverunt, judicante Da-
qu£B hactenus habuerant, ab ipso reciperent, et ipsi vid, in Ilebron suspendio perempti sunt (II Reg.,
eidera ut naturali doraino fideliler a raodo servi- II, 4) ; sic isti insidiatores regni puniantur terribili
rent. llis auditis, rox iratus est, et valde rigidus animadversione, ut pra^sentes et futuri terreantur,
intumuit, el in nullo Uexus, legatorum postulationi- et castigentur hnjus ultionis relatione I »
bus non acquievit; sedperfidos traditores in oppido Ad hsec, optimates regi dixerunt : « Orania, qute
virtute polenti capicudos juravit, et mox patibulis dicis, domiue rex, vera et justa esse censemus, nec
sus[iendendos, et aliis mortium diversis geucribus uno verbo ralioni tua; coutradicerc valcums. Bene-
de tcrra dclenJos asseruit. Videules autem hi, qui volentia tamcn cogcnle, poteutiam tuam humilitcr
d6o HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. Vlll. 506
oramus ut consideres qui sunt, pro quibus tanto- \ Anno itaque primo Guillelmi Rufl regis, in initio
pere rogamus. Bajocensis Odo patruus tuus est, et ffistatis, Roflfensis urbs ei reddita est, omniumque,
pontificali sanctiflcatione prEeditus est. Cum patre qui conlra pacem enses acceperant, nequam com-
tuo .Anglos subjugavit, eique in multis anxietatibus raotio compressa est. Nam iniqui et omues male-
periculose subvenit. Quid taato viro agendum est? factores, ut audaciam regis et fortitudinem vide-
Absit ut in sacerdotem Domini manus injicias, et runt, quia prjedas et ca;des, aliaque facinora cum
sanguinem ejus eirundas in tali causa I Reminiscere aviditate amplexati fuerant, contremuerunt , nec
quid fecerit Saul iu Nobe, et quid pertulerit in postea XII annis quibus regnavit rautire ausi fue-
monte Gelboe (U Reg., i, 22 et 31). Quis praesumet runt. Ipse autem callide se habuit, et vindictse tem-
tibi nefarius suadere ut antistitem Domini ,
pa- pus opportunum exspectavit. Quorumdam factiones
truumque tuura velis condemnare? Nemo. Oranes soevissimis legibus puniit, aliquorum vero reatus ex
ergo precamur ut ilU benevolentiam tuam conce- industria dissimulavit. Antiquis baronibus, quos ab
das, et illaisum in Normanniam ad dioecesim suam ipso aliquantulum desciverat uequitia, versute pe-
abire permittas. Comes etiam Boloniensis patri tuo percit pro araore patris sui, cui diu fldeliter inhee-
satis fuit fldelis, et in rebus arduis strenuus adju- serant, et pro senectutis reverentia ; sciens profecto
tor et contubernalis. Rodbertus quoque Belcsmen- B quod non eos diu vigere sinerent morbi et mors
sis, qui patri tuo fuit valde dilectus, et multis bouo- propria. Porro quidam, quauto gravius se errasse
ribus olim ab ipso promotus, nunc magnam Nor- in regiam majestatem noverunt, tanto ferventius
manniae partem possidet, fortissimisque castellis omni tcmpore postmodum ei famulati sunt, et tam
corroboratiis, pene omnibus vicinis suis etNeustriu! muneribus quam servitiis ac adulationibus multis
proceribus pr.-eerainet. His itaque si animi tui rau- modis placere studuerunt.
corem indulseris, et tccum benigniter retinueris, IV. Grithfridus rcx Gualhmun Anglmm invadit. His-
aut saltem a te cum pace dimiseris, eorum adbuc toria Roberti Rodelentensis comitis.
amicitia servitioque iu multis eventibus utiiiter Cum supradicta tempestate vehemenler Anglia
perfrueris. Idem qui lajdit, fors post ut amicus undjque conculerelur, et mutuis vuhieribus incolae
obedit. In borum comitatu pollent , seseque tibi regni quotidie mactarentur, quia hi regem dejicere
offerunt exiraii tirones, quorura servitutem, inclyte tentabant, illi econtra pro rege viriliter diraicabant,
rex, parvipendere non debes. Igitur quos jam su- Grithfridus, res Guallorum, cum exercitu suo fines
perasti potestate, divitiis et ingenti probitate, sub- Angliffi invasit et circa Rodelentum magnam stra-
incendia fecit; ingentem quoque
juga tibi magnificentia et pietate. »
p gem bominum et
Magnanimus itaque rex, lideliura suorum preci- preedam cepit, hominesque in captivitatem duxit.
bus victus, assensit, exitium et membrorum debili- Rodbertus autem, Rodelenti princeps, de obsidione
tationem obsessis indulsit, et de oppido exeundi Rofteusi rediens, et tain atroces damnososque sibi
facultatem cura equis et armis concessit. Sed om- rumores comperiens, veheraenter dolens ingemuit,
nem spem habendi boereditates et terras in reguo ac terribilibus rainis iram suam evidenter aperuit.
ejus, abscidit. Tunc
quandiu ipse regnaret, funditus Erat enim miles fortis et agilis, facund'as et formi-
Odo ponlifex a rege Rufo impetrare tentavit ne dabilis, largus et multis probitatibus laudabilis.
tihiciues in eorum egressu tubis canerent, sicut Ilic Ediiardi regis armiger fuit, et ab illo cingulum
moris est, dum hostes vincuntur, et per vira oppi- militi;e accepit. Unfridus pater ejus, fuit fllius
dimi capitur. Rex autem iratus, quod petebatur Amfridi de progenie Dacorum; Adeliza vero raater
omnino deuegavit, ncc se concessurura etiam prop- ejus, soror llugonis de Grentemaisnil de clara ,
ter mille auri marcos palam asseruit. Oppidanis stirpe Geroianorura. Hic pr<ecipuus agonotheta,
ergo cum mcerore et verecundia egredientibus, et inter militia; labores, ecclesiie cultor erat, et cleri-
regalibus tubis cum gratulatioue clangcutibus, mul- cos ac monachos valde diligens honorabat, ac elee-
titudo Anglorum, qute regi adbferebat, cunctis D mosynis pauperura pro raodulo suo libenter insta-
audientibus vociferabatur, et dicebat : « Torques, bat.
torques allerte, et traditorem episcopum cum suis Porro Uticeuse canobium, ubi fratres sui Ernnl-
complicibus patibulis suspendite. Magne rex Anglo- dus et Rogerius monachi crant, et pater suus ac
rum, cur sospitem pateris abire incentorem malo- mater, aliique parentes ejus tumulati quiescebant,
rum? Non debet vivere perjurus homicida, qui do- valde dilexit, et pro viribus suis IocupIelavit..Ilinc
lis et crudelitatibus peremit hurainum multa niil- illi ecclesiam de Telliulo, et hoc quod habebat iu
lia. » Hajc et alia probra moestus antistes cum suis ecclesia de Dambleinvilla, et presbyterium deditj
audivit. Sed, quamvis acerba minaretur, indigna- et hoc quod habebat in ecclesiain de Cornero cuni
tioni sucB satisfacere non potuit. Sic irreligiosus presbyterio concessit. Decimam molendinorum, et
prfesul de .Vnglia expulsus est, et amplissimis pos- omniura exituum suorum etredecimaliouem proinp-
sessionibus spoliatus est. Tuuc maxiraos quaistus, tuaiioruiu suurum addidil. Idem vcro Rodbertus
in Anglia dedit Saacto Ebrulfo et mouachis
quos cum facinore oblinnit, justo Dei judicio, cjus
cum
et
ingenti dedccore perdidit, et confusus Bajocas re- Cumbinellam, terrani duarum carrucarum, .\x
diit, uec in Angliam postraodum repedavil. viUduos, et ecclesiam cum presbyterio, dccimam-
367 OUDEUICI VITALIS bG8
lotani el villani, quiP Cheroabia tiicitur, ouiii per qure idem horrendum proecipitium
que ^ cidia in
ecclesia et presbyterio, ecclesianiiiiie de Iiisiila cl mcrsus est postea. Nam iii die Julii Grithfridus, rex
iii civitate Cestra eeclesiam Sancti 1'etri de Meroato, Guallorum, cum tribus navibus sub montera, qui
ct tres hospites. Quae oninia ul Sanctus Eltrulfiis dicitiir llormaheva, littori appulsus est, ot mox pi-
solide el quiete, sicul ca ipse dederat, possideret, ratarum exercitus quasi lupi rapaces ad depopu-
in capitulum Ulicense venit, et de liis omiiihns landam regionem diffusus est. Interim marc lluctus
quse dicta suut, coram Mainerio abbate cl conventu suos retraxit, et in sicco littore classis piiatarum
monachoruin concessioncm snam confirmavit. Tunc stetil. Grithfridus autem cum suis per marilima
ibidem cum co fuerurit Kazso decanus el Hugo de diseurrit, hoinines et armenla rapuit, ac ad naves
Millaio, Guillehnus Pincerna filius Grimoldi et Ro- exsiccatas fesline remeavit.
gerius lilius Geroii, Durandus et Brunellus, Osber- Interea clamor vulgi Rodberlum, meridic dormi-
nus de Orgeriis atque Gauterius prajpositus. Inter- tanlem, excitavil, eique hostilem discursum per
fuerunt hi, dum Rodbcrtus basilieam perre.vit, el lerram suam nuntiavit. Ule vero, ut jacebal, inipi-
donationem rerum supramemoratarum super allare ger surrexit, et mox pracones, ad congregandum
posuit. Haec breviler teligi de donis qnae praefatus agmen armatorum, per totam regionem direxit.
heros Uticensi contulit ecclesice, uec me velit, qua^so, B Porro ipse cum paucis bellatoribus imparatus
prudens lector inconsiderate snbsannare, si tituium Guallos prosecutus est, et de vertice montis llor-
inccepti operis, dum tempus esl, prosequor in nar- maheviB, qui nimis arduus, captivos a piratis
ratione. ligari, et in naves cum pccoribus prsecipitari spe-

Rodbertus, Unfridi filius, diim pner erat, cum culalus Unde marchisus, audax ut leo nobilis,
cst.
patre suo in Angliani transfretavit , et Eduardo vehementer infreinuit, hominesque paucos, qui se-
regi, donec ab eodem miles fierel, domi milititpque cuin inermes erant, ut, antequam aoslus maris re-
servivit. Dcinde, fulgenlibus armis jain indutus, diret, super Guallos ia sicco littore irruerent ad-
regiisqiie muneribus honoriflce ditatus, parentes mouuit. Illi vero prsetendunt siiorum paucitatem,
suos revisere concupivit, et regis adepta permis- el per ardui montis prfecipitium descendendi difli-
sione , ad suos ovans repatriavit. Facto autem cultalem. Deniqiie Rodbertus, dum viderel inimi-
Senlacio bello, et rege Guillelino multis hoslium cum agmen cum prajda sua prsestolari reditiim
tumultibus occupato ,
prsefatus tiro cum llugone maris, quo aufugeret, nimis doluit, impatiensquc
consobrino suo, Richardi de Abrincis, cognomento morse, per difficilem descensum sine lorica, cum
Goz, filio, ilerum ad .\nglos transiit, et semper iu uno milite, nomine O.sberno de Orgeriis, ad hos-
p
omnibus exercitiis, quse a militibus agenda erant, tes descendit. Quem cum viderent solo clypeo pro-
inler prKcipuos viguil. Deiude, post multos ago- tecluin, et uuo tantum milite slipatum, omnes pa-
nes, prEedicto llugoui comitatus CeHrensis datiis ritcr in illum missilia destinant, et scutum ejus
est , el Rodbertus princeps militiae ejus , et lo- jaculis intolerabiliter onerant, et egrcgium mililcm
tius provinci»! gubernator factus est. Tunc vicini lethaliter vulnerant. Nullus tamen quaudiu stetit,
Britones, qui Gualli, vel Guallenses vulgo vocitan- etparmam tenuit, ad eum cominus accedere, vel
tur, contra regem Guillelmum el omnes ejus fauto- eum ense impelere ausus fuit. Tandem bellicosus
res nimis debacchabanlur. Decreto itaque regis, heros spiculis confossiis genua tlexil, et scutnm
oppidum contra Guallos apud Rodelentum constrnc- missilibus nimis onustura, viribus effectus, dimisit,
tum est, et Rodberto, ut ipse pro dcfensione Anglici animamque suam Deo, sanetaeque Dei genitrici Ma-
regni barbaris opponeretur, datnm est. Rellieosns riiT commendavit. Tunc omnes in illum irruunt, et
marchio coulra inquietam genlein sajpissime con- in conspectu suorum capul cjus abscindunt, ac su-
flixit, crebrisque certaminibus multum sangninis per malum navis pro signo vietoriaj suspendunt.
effudit. Incolis itaque Britonibus ssevo Marte repul- Hoc plures de cacumine montis cum ingenti fletu et
sis, fmes suos dilatavit, cl in monte Dagaunotb, D moestitia cernebant, sed hcro suo succurrere non va-
qui niari contiguus est, fortissimum castellurn con- lebanl. Deinde coinprovinciales de tota regione ad-
didit. Per xv annos intolerabiliter Britones protri- unati sunt, scd frustra, quia marchiso jam maclato
vit, ct flnes eorum, qui prislina libertate tumentes suffragari nequiverunt. Classe tanien parata ,
pi-
nihil omnino Normannis dcbuerunt, invasit. Per ratas per inare fugientes persequebantur nimis tris-
silvas et paludes et per arduos montes persecutus tes, duin caput principis sui super malum pnp-
hostes multis modis proiligavit. Nam quosdam ]iis intuebautur. Cninque Grithfridus et compliccs
cominus ut pecudes irreverenter occidit, alios vero sui respicerent, et persecutores nimis iratos pro
diulius vinculis mancipavit, aut indebita; servituti injuria herili adverterent, caput deposiieriint, et in
atrociter subjngavil. Chrislicolaj non licet fratres inare projecerunt. Iloc ut Roberti milites conspexe-
siios sic oppriincre, qiii in lide Chrisli sacro renati runt, noqnidquam prosequi homicidas desierunt.
siint baptismatc. Corpus vero ejus cum niinio luctu Anglorum et

Superbia ct cupiditas, qua? per tntum nrbem Normannorum sustulerunt, et Cestram detulerunt,
mortalium possidcnl pectoia, Rodbertum mnrchi- ibiqiie in cffinobio Sanctae \VaIburg;e virginis sepe-
sum absqnc moilo ad prnjdis fiiniulabant et homi- lierunt. Nuper illud ccenobium Hiigo Cestrensis
!
S69 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. - LIB. VIII. «70
est <javisus Howellus.

consul c onstruxerat , eique Richardus Beccensis a Prodidit (12) Owenius. rex
Facla vindicla monle sub Hormaheva.
monacluis abbas prseerat, ibiqne Deo mouacborum
Ense caput secuit Grithfridas el in marejecit.
gregem inter belluinos coetus nutriebat. Soma quidem reliquum possidet hune loculum.
Post aliquot annos Ernaldus monachus, Unfridi In claustro sanrti requiescit Patris Ehrulfi,
Pro meritis cujus sit sibi plena salus !
filius, iu Angliam transfretavit, et ossa Rodberti
Quo7idam robustus, jacet hic nunc exanimatus.
fratiis sui, Rodberto de Liraesia, Merciorum epi- Hinc dolor in tota personat, heu ! palria.
scopo, coucedente, sustuht; quaj Rogerius abbas Hic modo fit pulvis.jam nit agil utilitatis.
ErijO, pie lector, ejus adeslo memor.

cura conventu fratrum honorifice suscepit, et in
roga prece digna
Hunc ut in setherea locet arce,
claustro monachorum secus ecclesiara, in raeridiana Cum lacrymis verum, qui re.git omne, Deum.
parte, tumulavit. Pra;fatus Ernaldus, cura quatuor Christe, Dei splendor, vitx dator et reparalor
Orbis, huic famulo prnpitiare tuo.
nobiiibus socius, Widone et Rogerio, Drogone et
Eripe Tartareis Rodbertum, Christe, caviinis
Odone, in adolescentia militiara deseruit, et factus Est nimis ipse reus ; lerge, precor, facinus.
monachus, plus cunctis sodalibus suis in monachatu Parce, quod ipse, piam rogitans clamore Ma-
\riam,
desudavit, et fere quinquaginta annis in ordine
Consutus rigidis occubuit jaculis.
mouacbili fervidus vixit. Hic niniirum ecclesia; suae Indulge cutpas, mansuras annue gazas.
utilitati satis inhiavit, pro quibus Britannicura pe- B (jt queat in nitidis semper inesse choris.
Amen.
lagus raultoties transfretavit, atque ApuUam et Ca-
labriam, Siciiiamque, ut de spoliis parentum suo- \.Mal<i Roberti ducis administratio. Instigante Odone
episcopo Cenomanenses invudit.
runi ecclesioe suje subsidium suppeditaret, penetra-
vit. Tunc Guillelmura, abbatem sanctae Euphemise Guillelrao Rufo per omnes Anglorum regiones
fratrem suum, et Guillelmura de Grantemaisnil, dorainante, et ubique rebelles principali censura
consobrinum suura, ahosque cognalos suos in Ita-
comprimente, turgidus Odo, de Anglia ejec-
fortiter
lia locupletatos adiit, ipsisque beuigua vi quantum tus, Bajocensem dicecesim repetiit, et Rodberto
potuit, ut monasterio suo conferret, abstulit. Sic de duce moUiter agente, toti Normanniee dorainari sa-
rebus parentum suorum ornatus, et alia commoda tegit.Provincia tota erat dissoluta, ot prsedones
ecclesiae suee procuravit , ipsosque consanguineos catervatim discurrebant per vicos et per rura, ni-
utilitatibus monasterii subjiigavit. Multas injurias miumque super inerraes debacchabatur latruncu-
atque repulsas pluriniis in locis pertuiit, sed ab in- loruni caterva. Rodbertus dui nuUam super raale-
coepto conatu licet plurirais adversitatibus iuter- per
,
factores exercebat disciplinara, el grassatores
dura et frequenter impediretur, depelli nou potuit. „ ^^^^ ^^^^^^ g^j, ,^511; pi.incipe super irabecillem po-
Proedictus vir his et hujusraodi nisibus sat proca suara agitabant furiam. luiportune sanclam
pulum
citer studuit, ejusquc studio conditus supor tumu- Ecclesiam vesabant, et possessiones, quas ante-
lum fratris sui, lapideus arcus usque hodie consi- cessores boni liberaliter dederant, violenter aufe-
stil.
rebant aut devastabant. Desolata gemebant monas-
Hainaldus pictor, cognomento Bartholomseus, va- teria, ct monachi ac sanctinioniales grandi pre-
riis coloribus arcum tumulumque depinxit, et Vi-
niebantur penuria. In tantarura simultatiim pesti-,
talis Angligena, satis ab Ernaldo rogatus, epita- lentia, nullus honos Deo sacratis exhibebatur, seu
phiuin elegiacis versibus hoc modo edidit :
reverentia. Quotidie fiebant incendia, rapina; et
horaicidia, et lugebat plebs, niniiis calamitatibus

Hoc in mausoleo, Rodbertus de Rodelento Normannia, qui
anxia. Filii nequam emergobant in
Conditur, humano more soli gremio.
Dacnrum spermate nati, enorrai cuin aviditate ad cuncta promiiti erant
Filius Unfredi,
Forlis et illustris iste fuit Juvenis. fuciuora , et crudeliter materna depascebantur
Dapsilis et pugnax, agilis, formosus el audax
viscera.
Miles in orbe fuit, vivere dum licuit.
Marchio munificus, sociisque fidelis amicus, Inter haec impune procedebat petulans illecebra,
Ut, Christi sponsse. paruit Ecclesise, D moUes flammisque cremandos turpiter foedabat Ve-
Presbyteros, monnchos, pupillos et peregrinos
nus sodomitica. Maritalem torum publice pollne-
Semper honorabat, largaque dona dabal.
Construxit castrum, tenuitque diu Rodelentum, bant adulteria, et erga divinse legis observantiam
Firmiter indigenis oppositum rabidis. raultiplex aderat negligentia. Ejiiscopi ex auctori-
Barbaricas contra genles exercult arma. tate Dei exJeges anathematizabant, theologi prola-
Mille pericla probo sponte ferens animo,
tis sermonibus Dei reos admonebant. Sed his om-
Montem Scuudunum, fluviumque citum Colvenum
Pluribus annatis transilit vicibus. nibus turaor et cupiditas cum satelUtibus suis im-
Priecipuam. pulchro Blideno rege fugnlo, moderate resistebant. Adulterina passim municipia
Prsedam cum paucis cepit in msidiis.
condebantur, et ibidem filii latronum, ceu catuli
Duxit captivum, lorisque iigavit Hoellum,
Qui tunc Waltensi rex preeerut manui. luporum ad dilacerandas bidentes, nutriebantur.
Cepit Grilhfridum regem, vicitque Trehellum. Occasiones iniraicitiarura ab iniquis qua;rebantur,
Sic micuit crebris militire titulis.
ul mutuis contlictibus liniliraK sedes frequentaren-
Altamen incaule Wallenses ausus adire,
Occidit xstivi principio Julii. tur, ot rapacitatcs cum incendiis irrcvereuti conalu
(1-2) Lego prodiit. Le Prevost.

571 ORDKRICl VITALIS 572
agitareutur. ("ravilor hoc sentit et niilii attestatur ^ bus pene paganis assimilantur, et enormitate sce-
depopulataregio, et gcmensviduarumdebiliumque lerum, si dici fas est, ad;oquantur. Claraaut ad te
pluribus oppressa raalis, concio. Sic per desidiam inonachi ot vidum, el dormis. Inaudita facinora fre-
ignavi ducis in brevi disperiil, et in magnam eges- quentcr audis et parvipendis. Non sic egit sanctus
tatem ac perturbationem dedecusque cecidit quid- David, nec raagnus Alexander. Non sic Julius Cai-
quid per vivacitatem studiumque solcrtis heri et sar, nec Severus afer. Non sic Annibal Carthagi-
fautorum ejus actum est, longoque tempore in Ncu- nensis, nec Scipio Africanus, nec Cyrus Persa, nec
stria propagatum est. Marius Romanus. Quid raoror in relatione barba-
lu iDstate, postquara certus rumor dc Roliensis rorum, obscura quorura eliara nomina tibi sunt in-
[oppidi] deditione citra mare personuit, Henricus cognita? Replicemus uotiora, et sanguini nostro
Clito, Constantiniensis comes, in Angliam transfre- propinquiora. Reminiscere patrum et proavorum,
tavit, et a fratre suo terram matris sua; requisivit. quorum magnaniraitatera et virtutem perlirauit bcl-
Rex autem Guillelmus benigniter eum, ut decuit licosa gens Francorum. RoIIonem dico, et Guillel-
fratrem, suscepit, et quod poterat (13) fraterne con- mum Longam-Spatam, atque tres Ricbardos, et
cessit. Deinde peraclis pro quibus ierat, in autnm- Rodbertum avum tuum, postremo Guillelraum pa-
no regi valefecit, et cum Rodberto Bclesmensi, qui D trem tuum, cunctis antecessoribus sublimiorera.
jam per amicos potentes cum roge pacilicatus erat, Horura, quoeso, rigorem ajmulare et efUcaciam, si-
in Normanniam remeare disposuit. Interea quidam cut iUi praedecessorum suorum sectati sunt vigo-
malevoli discordiae satores eos anticipaverunt, et rem et industriam, qui regna mundi per imraensos
falsa veris immiscentes, Rodberto duci denuntia- labores obtinuerunt, tyraunos compresserunt, et
verunt quod Henricus frater suus, et Rodbertus sajvas gentes edorauerunt. Expergiscere, et invic-
Belesmensis cum rege Rufo essent pacificati, ac ad lum aggrega esercitum Normanniie, et in urbem
ducis damnura sacraraenli etiam obligatione confa- Cenomaunicam proliciscere. Ibi sunt municipes tui
derati. Dux igitur, illos potentes ac fortissimos mi- in arce, quara pater luus condidit, et tota civitas,
lites sciens, eorumque conatus valde pertimescens, cum venerabili Hoello episcopo, tibi gratanter obe-
cum Bajocensi episcopo consilium iniit, et preefatos dit. Jube ut illuc oranes Cenoraanensium proceres
optiraates praeoccupavit. Nam, antequam aliquid veniant ad te, et obsecundanlibus Ia;tis afTatibus et
molirenlur, cum securi ad littus maris de navibus benevola raente congratulare. Contemnentes vero
egrederentur, valida militum manu missa , illos cum virtute militari aggredere, et munitiones eo-
comprehendit, vinculis coarctavit, et unum Bajo- p rum, nisi cito dediderint se, protinus obside. Ceno-
cis, aliumque Noilleio, sub manu Bajocensis ty- manensibus subjugatis, Rogeriura coraitera aggre-
ranni, custodia; mancipavit. Rogerius, comes Scro- dere, et ipsum cura progenie sua de fiuibus Nor-
besburia>, ut Rodbertum liliura suum captum au- manniaj funditus exclude. Ne tiraeas, sed iu virlute
divit, accepta a rege licentia, festinus in Neustriam Dei confidas. Virile robur arripe , et coDsiliis sa-
venit, et omnia castella sua militari manu contra pientiura utere. Jani Rodbertura, Rogerii priraoge-
ducem munivit. Porro Bajocensis Odo, velut igni- nitum, tenes in carcere. Jam, si pertinaciter, ut bo-
vomus draco projeclus in terram, uimis iratus con- num ducem decet, perstiteris in agone, Talvatios
tra regis insolentiam, variis seditionibus corarao- subversores de ducalu tuo poteris penitus expel-
vebat Norraanniam, ut sic de aliquo modo nepoti lere. Maledica est prosapia eorum, ahl nefas, et
suo, a quo turpiter eipulsus fuerat, machinaretur machinatur quasijus ha?reditarium. Hoc nimiruni
injuriara. Ipsura nempe dux multum metuebat, et horrenda mors eorura attestatur, quorum nullus
quibusdam consiliis ejusacquiescebat, quaedam vero comrauni et usitato fine, ut caeteri homines, defe-
flocci pendebat. cisse invenitur. Talavatiana propago , nisi nunc
Undique furentibus in Normannia seditiosis, et eani eradicaveris, adhuc, ut opinor, noxia tibi eril
multa raala cupientibus addere, pessimus praesul D et inexpugnabilis. Habent quidem forlissiraa cas-
Odo ad ducera Rothoraagum vcnit, et consideratis tella, Bellismum, Lubercionem, Axeium, Alentio-
totius proviacije negotiis, duci ait « Quisquis gu-
: nem, Danfrontem, Sanctum Cenericura, Rupera de
bernaculum regni debet tenere, populoque Dei, qui lalgeio, pro qua ab audaci Hugone digladiata est
diversis in moribus diffusus est, prffieminere, mitis .Mabilia, Mamercias, et Vinacium, et alia plura, quai
et asper prout ralio expetit, sit ! ubique sit milis Guillelmus Bellesmensis et Rodbertus, Ivo et Gua-
ut agnus bonis et subjectis ac humilibus ; asper riuus, aliique successores eorum superbe conslru-
autem ul leo pravis et rebellibus ac contumacibus! xerunt, aut vi, seu fraudc, dorainis suis vel fiuiti-
Hoc, domine dux, sagaciter perpende, ut bene no- mis subripuerunt. Dolis et scelestis machiuatioui-
bili praesis ducatui Norraannice, quem divinitus su- bus semper inbiaveruut, nec ulli amicorum vel
scepisti ex paterna successione. Confortare et viri- affinium fidem servaverunt. Siraplicibus itaque vi-
liter age. Ecce protervi el exleges per totam ter- cinis nece seu captione supplantatis, adniodum cre-
ram debacchantur, ct pessimis assiduisque actioni- verunt, et iugentes domos ac fortissimas munitio-
(13) Legc pcliverat. Lc Prevost.

73 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS Ul. IJB. Vlll.
nescuiuuiuiioaudorepagensium condideruat. Nunc A « Iste, inquit, vir, domine dux, consobrinus tuus
omaia optime dus, jure illis auferre poteris, si est, et in Apulia cum parenlibus luis, qui magnus
niagnanimi patris tui et operara ejus forlis aemu- ibidempotentia polleul, jamdudum couversatus est.
lator exstiteris. Pater enim tuus omnia prsedicta Nunc auteni ad te, domiuum suum et consangui-
munimeuta in vita sua habuit, et quibuscunque vo- neum, fiducialiter accedit, servitiumque suum tibi
luit, ad tutandum commendavit. Verum Rodber- tideliter otferens, hoc a te castrum jure requirit,
tus, quem jam ligatum coerces, mox ut regem de- quod pater suus omni vita sua htereditario jure pos-
functum audivit, municipes tuos de munitionibus sedit, tenuit et isthic obiit. » Tunc Rodbertus dux
tuis per superbiam suam expulit, suaeque ditioni, ista poscentibus facile aunuil, et Rodberto Geroio
ut exhsereditaret te, munimina subegit. Ha-.c omnia castellum Sancti Cerenici reddidit. Ule vero fere
quae dixi, sapienter inspice, ac ut bonus princeps, XXXVI annis postmodum tenuit, muris et vallis, ze-
pro pace sanctoe matris Ecclesias, et pro defen- tisque munivit, et moriens Guillelmo et Rodberto
sione pauperum debiliumque laudabiliter exsurge, filiis suis dereliquit.
et resislentes virtute contere. Confractis cornibus Habitatoribus hujus municipii quies |et pax peue
primorum, qui cervicem ereserunt contra te, reli- semper defuit , finitimique Cenomanenses , seu
qui, visa dejectione contubernalium, forraidabunt B Norraanni Scopulosum moutem aufractus
insistunt.
te, et jussis tuis famulabuntur sine contradictione. Sartffi Uuminis ex tribus partibus ambit, in quo
Tunc populus Dei sub tutela protectionis tuaj se- sanctus Cenericus venerandus confessor, tempore
,
curus in pace la;tabitur, et pro salute tua omnipo- Milehardi Sagiorum pontiticis , habitavil. Ibi mo-
tentem Deum pie deprecabitur. Cultus diviiutalis nachis cffiuobium fundavit, cum glorioso coetu do-
in regione tua cuuctis ab ordinibus jugiter celebra- luiuo militante, vitffique cursu beate peracto, Nonis
bitur, et lex Dei cum securitate commuui salubri- Maii feliciter ad Dominum migravit. Deuique Carolo
ter observabitur. » Simplice regnante, dum Hastingus Danus cum gen-
Exhorlatoriara autistitis allocutionem omnes, qiii tilium phalange Neustriam depopulatus est, sauc-
aderant, laudaverunt, et sese ad ducis oflieiura pro tum corpus a fidelibusin castrum Theoderici trans-
defensione patrire totius hilariter obtulerunt. Dux latum est, et, dispersis monachis, monasterium
igitur Rodbertus, aggregato exercitu, Cenomannis destruclum. Succedenti vero tempore , incolarum
profectus est, et tam a clero quam a civibus tri- facta est mutatio. Sauguinarii praidones ibi spe-
pudianter susceptus est. Deinde, legatiouibus ejus luncam lalrouum condiderunt, ubi sub regimine
auditis, convenerunt ad eum Goisfredus Madeuien- , Sancti Ceronici contemptores mundi modoste cou-
sis, Robertus Burgundio, et Helias fllius Joannis, '
versati sunt, et in ordine monachico jugum Domini
aliique plures parati ad servitium ducis. Agminibus fine tenus gesserunt. Centum quadragiuta, ul fertur
vero Norraauuorum prceeraut prsesul Bajoceusis, et sub prajfato archimandrita cultores ibidem in viuea
Guillelmus comes Ebroicensis. Radulfus de Con- Domini Sabaoth laboraverunt, quorum lapidea se-
chis, et nepos ejus Guillelmus Bretoliensis, aliique pulcra palam adveutantibus inter basiUcam et in
militares viri, mullis probitatibus praecipui. Paga- circuitu ejus testimonio sunt, cujus meriti et reve-
nus de Monte-Dublelis, cum aliis coutuinacibus cas- i'entice homines iiiibi requiescant. Scelesti ergo ha-
truni Balaouem tenebat, et venienti duci cura tur- bitatores multa iufortuuia merito perpessi sunt, et
mis suis acriler resistebat. Ibi Osmundus de Gas- cifidibus ac combustionibus, multimodisque pres-
preio, pulcherrimus miles et honorabilis, Kalendis suris ac dejectiouibus fi'equenter afUicti sunt.
Septembris occisus est. Cujus corpus ab Erual- Municipes Alenciouis et Bellesmi, aliaruraque
do monacho Uticum deductum est, et in porticu muiiitiouum, ut audierunt quani malc contigerit
ante valvas ecclesiaj sepultum est. Rodberto Uuadrello et complicibus qui cum eo
Post plurima damna utriusque partis, Balaonen- fuerant, valde territi sunt et uldebitas venienti duci
ses pacem cum duce fecerunt, et postmodum Nor- J)
munitioues redderent, cousilium iuierunt. Verum
mauni simul ac Cenomanenses cum duce castrum Rodbertus ab iuccepta virtute cito defecit, et, mol-
Sancti Generici obsederuut. Ibi familia Rodberti litie suadente, ad tectum el quietem avide recurrit,
Belesraensis erat, cui Rodbertus Quadrellus, acei- exercitumque suum, ut quisque ad sua repedaret,
rimus railes et multo vigore conspicuus, pra;eral ;
dimisit.
qui horlatu Rogerii comitis obsideutibus fortiter VI. Rogerus Cenomunensis coines cuin Rodberto diice
obstabat. Verum, deflciente aliraonia , castrum pacein fecit. — yequilia Uoherli comitis Belesmen-
captura est, et praefatus municeps jussu irati ducis sis. — ?!ormannice magnates inter se belligenmt.
protinus oculis privatus est. Aliis quoque pluribus Hogerius igitur comes, dissolutis agminibus Nor-
qui coutumaciter ibidem restiterant principi Nor- manuorum atque Ceuomaucusium ,
gavisus est,
mannia», debilitatio membrorum inflicta cst ex et per dies legatos a duce paccm , filiique sui
sententia curiae. absolutionem postulans, multa falso pollicitus est.
Tuuc Gaufridus Madeniensis cum Ceuomancn- Dux autem, qui improvidus erat et inslabilis, ad
sibus tribunis adducem accessit, eique Rodbertum lapsum facilis, ad lencudum justiliie rjgorem mol-
Gcruiuin, Rudbcrli Geroiaui liliuui, prteseutavit ; lis, ex iusperato frivolis puctioiubus mlidoruiu
B7a ORDKRICI VITALIS o7G
acquievit, et pace fact:i llogcno cDmiti petita cori- ^ satagelwt Sic immensa ijuotiiiie dethmeuta cres-
cessit atque Rodbertum Belesraensein a vinculis cebant, et pro vindicta vel acquisitione damna
absolvit. Ille vero jaui liberatus intumuit, jussa daninis adjecta ri's mortalium conferebant, terri-
ducis atque minas niinus appreliavil pra?jentisque gimasi]ue ad inediam niiuabant.
memor injuria;, diutinam multiplicemque viudictani Goisfredus, Rotronis Mauritania; comitis filius,
exeicuit. .Nani per .xv aunos quibus postmodum in
contra Rodbertum arma sustulit, ct Excalfoium,
Neuslria sinuil manserunt, admodum furuit, tu- multasijue alias in circuitii villas combussil, mul-
tamque terram ojiis pluribus modis turbavit. Multos tasque prajdas homiucsque abduxit. Eral idem con-
ab au.\ilio i-jus et famulalu caliidis lcrgiversationi- magnanimus, corpore pulcher
sul et validus, timens
bus avertit, et dominium quod antecessores
ducis, Deum et Ecclesias cultor devotus, clericorum pau-
ejus possidebanl et copiose auxerant, imminuit. perumquc Dei defensor strenuus, in pace quictus
Erat cnim ingenio subtilis, dolosus et versipellis,
et amabilis, bonisque pollebat moribus, in bello
corpore magnus el fortis,audax et potens in arniis, gravis et fortunatus, fmitimisque intolerabilis re-
eloquens, nirainmque crudelis et avaritiaet libidiue
gibus, et inimicus omnibus. Hic nobilitate paren-
ine.^plebilis, perspicax seriorura comraentor operura tum suorura, et conjugis suaj Beatricis inter il-
ct in exercitiis mundi gravissimorum patiens labo- B lustres spectabilis erat, strcnuosque barones, et in
rum in exstruendis a-dificiis et inachinis, aliisque
;
bellis acris oppidanos suas ditioni subditos habe-
arduis operibus ingeniosns artifex, et in torquendis
bat. Filias quoque suas consularibus viris dedit in
horainibus inexorabilis carnifex. Sanctam Eccle- matriraouio, Margaritam Henrico, coraiti de Cova-
siara non ut filius matrera honoravit, adjuvit atque revico, et Julianara Gisleberto de Aquila oppido,
vestivit; sed velut priviguus novercam deturpavit, et quibus orta est elcgans sobolis generosa pro-
oppressit et spoliavit. liunc denique, post innunie-
pago (14).
ros reatus et dolosas factiones, Dei judicio in viu-
Goisfredus itaque contra tot stemmatibus esor-
culis arctavit Henricus rex ut requissimus censor, nabatur, et armis aniraisque cum divitiis et amicis
etad hoc a Deo specialiter inspiratus, miserorum
fulciebatur, et quod est super omnia, timorj Dei
strenuus vindex. Veruni de his alias.
stipatus, neminem tiraens, ul leo progrediebatur.
Prajfatusvir, procurante Willelmo rege, qui raul-
Danfrontem, fortissimum castrnm altosqae fundos
tum euradera dilexerat propter amorem parentuin jure calumniabatur, et Rodberto cognato suo au-
ejus, Rogerii et Mabilia;, filiam Guidonis, Pontivi ferre nitebatur. Contristabatur quod inermes et
comitiss, Agneteni noraine, uxorem duxit ex qua ; rt immeritos preraebat, sed incampopublicura hostem
filium noraine Guillelmum progenuit, qui hteredi-
reperire nequibat. conlra quem dcbitam ultionera
tariojure araplas possessiones in Neustria et Pon- exercebat. Nam ille, qiii pene omnes compriraebat,
tivo postmodura tute possedit. Rodbertus enim, ut omnes nihilominus metuebat, ideoque publicum
divitiis, sic tyrannide omnes fratres suos superavit, certamen cum hoste cominus agere non audebat,
et omne autecessorura suorum in .Normanuia In raunitionibus igitur suis callide latitabat, et pra;-
et Cenomannico rure patrimonium, exhffiredatis dones discurrere per lines suos plerumque moerens
fratribus, juvasit, et longo tempore solus obtinuit. quamvis militia>.
sinebat, nec obviam procedere ,
Contribules suos, nobilitate pares sibi, snbjugare fortissimus esset, praesumebat. Callidiis enim pra;-
summo nisu laboravit, et quosdam, prout insatia- cavebat ne, si progrederetur, a doraesticis suis in
bilis cupiditas dictavit, dolis et intolerabilibus bol- manibus hoslium relinqueretur. Sic longe lis inter
aut insidiosis assultibus sua? dilioni curvavit.
lis,
duo poteutes marchisios perduravit, et mulla sub-
Hoc experti sunt Hugo de Nonanto, Paganellus et ditis detrimenta csedesque generavit. Par equidcm
Rodbertus de Sancto Cerenico, Bernardus de Fir- malorura fomes inter alios proceres undique per
milate, et alii multi, quos idem sa;pe contristavit, Normanuiam pullulavit, et enormem tragoedis fcr-
multisque raodis terruit et afilixit. Multos nirairum, D raginem prsparavit.
demptis honoribus et combustis munitionibus, hii- Perturbata undique procerum turgidis seditioni-
miliavit, seu depopulatis possessionibus in niniiam bus Neustria sub inolli principe, pacificique inter
egestatem redegit, vel, quod est pejus, debilitatis incendia crebrasque depra?dationesgementibus liliis
membris mancos, aut loripedes, vel orbatis lumini- Ecclesiae, clementissimus generis humani rector
Lus inutiles reddidit. Misera itaque regio in deso- servis suis condoluit, emeritosque quosdam de lacu
lationem redibat, dura flagraus tyrannis cruenti miserite et convalle lacrymarum, consortio morta-
marchionis omnes fmitiraos conciilcare arabiebat lium exemit, et in amceuitato desiderabili paradisi,
;
coiitra queinaniinositas iugenuitate pari turaentium remur, notis in consimili studio religionis com-
ut
pristinam libortatcm usqne ad mortera defensare militonibus pie associavit.
(fi)Tertiam addit Gaufridi filiam Juslellus, Hist. nario monelse puhlicx de Mnthitde quse fuit soror
Domus de Turre Arverni.v, 1. i, p. 31. nemjje Ma- comitis de Perlico qcnuil Dosuncm. Cum vero comitis
thildem Raimundi de Toreuna uxorem, hoc nixus nomen haud exprimatur, an Gaufredi comitis filin,
Gaufredi Vosicnsis leslimonio ex cap. 23 clironici sororne sit, in ambiijuo serrannts.
ejusdem liahmindus cujus nomen scribilur tn da-
:
Dom BououET, lib. vm, p. 633.
IIISTORIA ECCLKSIASTICA. — PAKS 111. — Llli. Vlil. 578
VI!. — Mors Durnndi Troarnensia ahbatis. Viclor p^ suorum siipplicationibus acquiescens, Henricum
papa eligitur. —
Urbanus papa. fratrem suuni concessit, et a vinculis, in quibus
Durandus siquidem, Troarnensis abbas granda;- cum Rodberto Belesmensi constrictus fuerat, ab-
vus, ab infantia monachus, religione et sapienlia solvit.
prwcipuus, ecclesiastici cantus et divini dogniatis Circa bsec lempora [1085] Gregorius papa in urbe
doctor jieritissimus, sibi durus carnifex, aliisque Beneventana defunctus est, et Desiderius, Cassi-
niitis o[)ifex, post multos in Dei cultu labores, in nensis abbas, in Vietorem, Romanum papam, elec-
leclum dcciibuit, et bene, ut prudens et fidelis ser- tus et inthronizatus est. Defuncti vero papa; cor-
vus, ire ad curiam domini sui paratus, m Idus Fe- pus in cunfessione Sancti BartholoniiEi apostoli tu-
bruarii [1088], de sgeciilo migravit. lu ejus transitu mulatum esl, ubi meritis ejus lideipetentium mira-
res non silenda conligit. In corpore praefati Patris, culorum copia divinitus ostensa est. Nam leprosi
dum obiret, bipartitus color visus est. Nam in side aqua, unde corpus ejiis ablutum fueral, petie-
nistra parle vultus ejus, et totius corporis, usque runt; qiia consecuta, tideliter loti sunt, et opitulante
ad pedes, niveus candor apparuit, totamque dexte- Deo, protinus mundati sunt.
ram partem plumbeus livor obtexit, et omnino dex Victor papa, postquani apicem pontiticatus ascen-
teram medietatem, ut albedo sinistram, a vertice B dit, primam missam in die sanclo Pentecostse
capitis usque ad pedes obtinuit. Insolitum itaque solemniter cantare crepit. S«d, occulto Dei nutu,
discriraen conspecli coloris terrorem intuentilms gravem niorbum subito incurrit. .Nam diarria co-
incussit, et inusitatse rei causam studiosis inquisi- gente, ter ad latrinam de missa ductus est, et sic in
toribus ad exprimendam subtilitatem perspicacitalis papatu vix una tantura missa perfunctus. Hic magnse
siKc ingessit. Inde diversi diversa dixere. Sed non nobililatis et sapientia^ fuit ac cano-
religionis,
est nostrum huic breviloquio singula inserere, qua' biumque Sancti Patris Benedicti, quod in Monte
multiplicitor eloqiientes ex abundantia sensus sui Cassino constructura est, longo tempore rexit.
protulere. Quidam quidem laevam et dexterani ad Inde ad prtesulatum assumptus, repente, ut dixi-
actualem et contemplalivam, vel prfesentem et fumus, infirmatus est. In tegritudine tamen a Pen-
turam vitam interpretati sunt. Alii vero prodigium tecoste usque ad Augustum langiiens, defunctus
hoc prfesagium fore futurorum opinati sunt. est.
Venerabiles discipuli glebam religiosi doctoris in Quo defiincto, Romanus clerus convenit, et Odo-
capitulo suo reverenter sepelierunt, et iii candido nem, ex monacho prajsulem Ostiensem, in Urba-
lapide, qui subposilus est, e|iitapbium lioc addide-pnum, Romanum papam, clegit. Hunc Deus Israel
runt. maximum pnncipcm contra Allophilos constituit,
Hac tegitur tumba bonu.t et venerabilis abbas. turremque David cum propugnaculis contra faciem
Durandus, nostri norma monasterii. Damasci commisit. Hic erat natione Gallus, nobili-
Ad Domini laudem. prsesentem condidit sedem, tate et mansuetudine clarus, civis Remensis, mona-
Qua sibi propitium credimus esse Deum.
Luce sub undena februi. resolutus habena chus Cluniacensis , fetate mediocris, corpore
Carnis, ad angeticam dirigitur palriam. magnus, modestia discretus, religione maximus,
Sepulto pastore, Troarnensis grex Arnulfura, Sa- sapientia et eloquentia prsecipuus. Adhuc Guitber-
tns, invasor apostolicce sedis, Ecclesiara Dei contur-
giensis raonasterii priorem, eligit, ac ut sibi prtc-
poneretur, a rectoribus ecclesiasticis ac principi- babat, ac adulando vel persequendo cunctos quos
bus suis expetiit. IUis autem congratulantibus, et poterat, ab unitate pacis ad suuni schisma per-
libenter quod postulabant anniientibus, Arnulfus trahebat. Odo nimirum, coraes Sutria>, nepos ejus
Troarnensium regimen suscepit, qiiod fere xxii erat, et ecclesiasticae pacis fautores pluribus pres-
annis solerter tenuit, et lam verbis quam scriptis suris coercebat.
et salutaribus exemplis suljjectos erudiit. Prafata Urbanus papa, contisus in Doraino coelorum, qui
nimirum duo monasteria, sicut ab uno principe D "°" '''^''"^1"'^ ^'''8'am peccatorum super sortem jus-
primordium fundationis ceperunt, sic ex uno fonte torum, misit legatos et epistolas Romanse auctori-
usus divinic servitulis et nionastici ordinis institu- tatis Francis et Gra>cis, aliisque gentibus per orbem
tionem sumpserunt. Rogerius enim de Monte Go- constilulis, ut in tide catholica irrefragabiliter per-
merici utrumqiie coeuobium monachis dicavit, et sisterent, et omnem scissuram a lege Dei et cor, ore //=-
Fiscannensisnorma utruinque monachicorituiappli- Chfisti, quod est Ecclesia, callide pra>cavereut.

cavit. Unus amor hos pariter coenobitas connexuit, Solus Henricus, Tcutonuni princeps, et pedissequi
signipotensque Martinus, Turonensis archiprKsul, ejusdem Guidberto cohterebant. Galli vero et Angli,
suo mancipatu commissos ciistodil. Sagienses a aliaeque gentes pene oranes per orbem Urbano pie
Troarnensibus primum sibi abbatem sumpserunt, et obsecundabant.

nunc, eodem adhuc patre vivente, araicabilem sibi VIII. Varii in Apulia, Normannia et Anglia even-
vicissitudinem de discipulis ejus repelierunt. Quo tus. — Quorunulam magnalum mors. liestricta —
adepto, Deo gratias egerunt, boniqiie pastoris so- (Suilldmi liufi administratio.
lertia bene [irofecerunt. In Aiuilia omnes .Normaniii catholico papa; con-
Tunc Rodbprtu = , NormnnniR' diix, opliinatuiu corditer favebant. Veruni inter se truculenter dis-
,
79 ORDERICl VITALIS S80
«idebanl, el frati-os pliis quani civilia hella vicissim ^ et abbalibiis. Nam Wlstanus prffisul Guigornensis
conserebaut. Hogerius enim, cognomento Crumena, et Rodbertus Herfordcnsis, Osmundus, Salesbu-
id esl bursa, ducalu Calabria; solus eum matre riensis et Gualkelinus Gucntoniensis, Balduinus
potiebatur. Quod Buanuiiulus frater ejus, apud quoque archidiaconus et abbas S. Edmundi rcgis
Jordanum principem Capua; exsulans, a-gre patic- et marlyris, Turstinus Glestoniensis et Rainaldus
batur. Unde auxilio ejusdem Jordani sororii sui, Abundoniensis, aliique phires episcopi et ahbales
aliorumque parenlum, amicorumque suorum, arma obiere; quos sigillalim pra> faslidio legentium nolo
contra fralrem suuni corripuit, partemque paterni nominarc.
honoris, quem ipsc cum patre bello subegerat, vi- Ilis temporibus qiiidam cicricus , nominc Ran-
riliter repetere ccepit. Cujus gucrram frater et no- nulfus, faniiliaritatcm Ruli regis adeptus est, et
verca tolerare nequiverunt, commodiusque consi- super omnes regios officiales ingeniosis aecusatio-
lium ab amicis expeterc coacti sunt. Persuasionc nibus et multifariis adulationihus raagislralum a
igitur Hogerii Sicilia; comitis, aliorumque afiinium rege consecutus est. Erat enim ingenio acer, cor-
pacera fecerunt, eique Barum atque Tarentum, poro pulchcr, turgens disertis, commessationibus
aliasque duas urbes, cum multis oppidis tradide et ebrielatibus, libidinique nimis deditus, crudelis
runt. Fratres itaque, postquam lalem concordiam t> et amhitiosus, suisque prodigus; extraneis autem
fecerunt, Mabiliam sororem suam Guillelmo de pra>do rapacissimiis. Ilic de obsciira satis et pau-
Grentemaisnil in matrimonium dederuut, etditioni pere parentelaprodiit, elmultuni ultra natales suos
ejus, quia valde probus erat, plurima castra sub- ad multorum detrimentum sublimalus intumuit.
miserunt. Connexione hujusmodi necessitudinis Turstini, cujusdam pleheii presbyleri de pago Ba-
Normanni provide muluo religati sunt, et magnain jocensi, filius fuit, et a puerilihus annis inter pedis-
Italia; partem, quam Drogo el Unfridiis alque Ri- sequos curiales cum vilihus parasitis educatns cre-
chardus, et super omnes Robertus Wiscardus ohti- vit, callidisque tergiversationibus, et argutis verho-
nuerant, usque hodie possederiint. rum machinationibus plus quam arti litleratoria;
Anno ab Incarnatione Domini 1080, indictionc studuit. Et, qiiia seraetipsum in cuiia raagni regis
XII, Rodbertus, primus ahhas Sagiensis monasterii, Guillelmi arroganter illustribus pra;ferre audobat,
vir bonus et simplex, mense Januario in lectum nesciente non jussus, multa inchoabat, infestus in
cecidit, et perceptis Dominicis sacramentis, xviii aula regis plures procaciter accusabat, temereque
Kalendas Februarii de sa?cuIo migravit. Cui Radul- majoribus, quasi regia vi fultus, imperabat. Unde
fus, Seifredi de Scurris filius, ejusdem coenohii ^ a Rodbcrlo, dispcnsatore regio, Flamhardus cogno-
monachus, in regimine successit. Hic litteris ad- rainatus est, quod vocabulum ei secundiim raores
modum fuit irahutus, eloquens et jucundus, ideo- ejus et actus quasi prophetice collatum est. Flain-
que amahilis omnihus. In juventule de illuslri fama qiiippe ardens multis factis intulit genti novos
milia monachilem ad conversationem venit, et de- ritus, quibus crudeliter oppressit populorum coe-
cem annis in monasterio per diversorum gradus tus, el Ecclesiae cantus temporales mutavit in planc-
ofQciorum humiliter ministravit. Undecimo tandem tus.
anno abhalia; curam, jubente el consecrante Gi- Hic juvenem fraudulentis stimulationibus inquie-
rardo Sagiensi prffisule, suscepit, et xvi annis inler tavit regem, incitans iit tolius Anglia; reviseret de-
seevos hellorum turbines strenue rexit, Deique fre- scriptionem, Anglica;que telluris comprobans itera-
tu8 auxilio, pro temporis ooporlunitate res Ecclesife ret partitionem, suhditisque recideret tam advenis
dihgonter auxit. Deinde Rodberti Belesmensis, sffi- quam indigenis, quidquid inveniretur iiltra certam
vilia nimis imminonte, in Angliam confugit, quem dimensionem. Aiinuente rege, oranes carrucatas,
rex Henricus honoritice secum detinuit, et per Gon- quas Angli hidas vocant, funiculo mensus est et
dulfum prffisulem Roffensi episcopio prajfecit. Inde descripsit, postpositisque mensuris, quas liberales
post aliquot annos promotus, venerabili Anselmo D Angli jussu Eduardi rogis largiter distribuerant.
archipra>suli successit, et novem annis Doroherniae imininuil, et regales tiscos accumulans colonis arva
metropoli prsefuit. relruncavit. Rnris itaque olim diutius nacti dimi-
Anno [1089] terlioGuillelnii Riifi regis Anglorum, nutione, et insolili vectigalis gravi exaggeralione,
Lanfrancus , Cantuarionsis metropolis opiscopus supplices regi;o fidelitati plebes indecenter oppres-
defuuclus est, et in hasilica SanctajTrinitalis, qtiam sit, ablalis rebus altenuavit, et in nimiam egesta-
ipse mirifico opere construxerat, ante crucifixum tem de ingenti copia redegit.
sepultus est. Beccensis autem Anselraus siipra scrip- Hujus consilio, juvenis rex, morienlihus priTla-
tam compatriotffi sui raemoriam heroico carmine tis, ecclesias, cum possessionibus olim sibi datis,
volumini lacrrmabiliter indidit, Deique niitu post invasit, ot lam in ahbatiis cosnobitas, quam in epi-
triennium in catbedram Dorohernia;, ecclesiastica scopiis episcopales decanos et canonicos cuilihet

eleclione promotus, ascendit. Deinde infra decem satellitum suorum suhegit. Parcam autem ad vic-
annos, quihus postmodura regnavit Guillelraus Ru- tuni suum distrihutioncm rerura eis delegahat, et
fus, Thomas, Ehoraconsis melropolita, coepiscopum rcliquos rcdditus sua; ditioni niancipabat. Sic ava-
suum morte secutus est, cum aliis multis cpiscopis ritia regis iii Ecclesia Dei nimis exarsit, et nefarius
581 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VIII.
mos, timc incceptiis, usque in hodiernuni diem per- \ viduata, in timore el luctu exigitlriennium, tandem
severans, multis animabus e.^cilio fit. Hac enim de justus arbiter, qui de ccelo prospicil super lilios
causa cupidus rex pastores ecclesiis iraponere diffe- hominum, omnes amplecti vanitates vani-
et videt
rebat, ct populus rectore, et grex pastore carens tatum, acerba passione perculit regem Anglorum,
lupinis dentibus patebat, et muUimodarum to.xica- multimoda scelerum fjece coinquinalum. Êgritu-
tis missilibus culparura sauciatus intcribat. Priu- dine igitur niulctatus, sacerdotes Doraini advoca-
ceps ilaque, nimia cupiditate flagraus, suo infcrt vit, spiritualibus archiatris animse sua; ulcera con-
a?rario largas opes, quas Ecclesise Dei gratanter et emendationem vitse promisit, et
fessionc dcriudavit,
devole dederunt antiqui Anglorum reges, Edilbertus secundum voluntatem Domini
ecclesiasticos reclores
scilicet ac Eduinus, Offa quoque ac Atbulfus, El- archiepiscopum eligere prajcepit. Tunc forte An-
fredus et Edgarus, aliique principes cum suis opti- selmus Beccensium abbas pro utilitatibus Ecclesiae
matibus. llli nirairum, ad lidem noviter conversi, suee in Angliani trausfretaverat. Andita jussionc
Deum fideliter coluerunt, et de suis abundantiis regis de metropolitani electione, sancta Ecclesia
monachis et elericis aflluenter largiti sunt ; ul spe- exsultavit, conventum seniorum una congregavit,
ciales ministri sacra; iegis copioso victu pasti gau- et de negotio pro quo convenerant, tractare ccepit.
derent, Deique cullum absque ulla recusalione no- B Tandem, considerata sanctitate et sapientia venera-
cte dieque alacritor peragerent, et iu locis consti- bilis Anselmi, concorditer omnes ipsum elegenmt
tutiscelebres excubias Deo indesinenter exhiberent. in norainc Domini, multumque renitentem, secun-
Illuc peregrini et viatores securi veniebant, et ibi- dum raorom ecclesiasticum, praeposuerunt Cantua-
dem post laborem citam repausationem suraebant, riorum metropoli. Inthrouizatus itaque solers pastor
alque post inediam ubereni alimoniam ex institu- frequenter ingemuit, prudenler perpendens quam
tione principali repcriebant. Igitur ex insperato grave et periculosum pondus ad portandum susce-
consulati, Deo gratias agebant, et pro benefactori- perit. Non intumescebat pro sui sublimatioue, sed
bus, qui longe-ante tantum sibi suffragiuni prfepa- trepidabat pro raultorum perditione, quos a lege
raveranf, Creatorem omnium pie exorabant. Dei videbat aberrare sua sub gubernatione. In dioe-
Antequam Normanni Angliam obtiuuissent, mos cesi sua multa corrigenda perspexit. Peccantem
erat ut, dum rectores ecclesiarum obirenl, episco- regem, torvosque proceres seepe corripuit. Unde
pus ccenobiorum, quae in sua dioecesi erant, res plurima ab eis adversa tulit, el pro zelo justitis
soUicite describeret, et sub ditione sua, donec ab- bis e.xsulavit. Dictis et exemplis salutaribus per-
bates legitime ordinarenfur, custodiret. Similiter I
versos niores subditorura eniendare studuit, sed
archiepiscopus episcopii res , antistite defuncto ,
'
obdurala quorumdam iniquitate, in raultis non si-
servabat, et pauperibus vel structuris basilicarum, cut voluisset profecit. Peroersi quippe, sicut Salo-
vel aliis bonis operibus, cumconsilio domeslicorura mon ait, diffkile corriguntur, et stultorum infinitus
ejusdem ecclesiiE, distrahebat. Hunc profecto mo- est numerus (Eccle., i, lo).
rem Guillelmus Rufus ab initio regni sui persuasione IX. suum in Nor-
Guillelmus rex Robertum fratrem
Flambardi abolevit, et metropolitanam Cantuariaj mannia mjgredi medilatur. —
In prxfutum Rober-
sedem sine pontifice tribus annis esse fecit, ejusque tum Cenomanenses insurgunl. Fi(/co comes An- —
redditus suis tbesauris intulit. Injustum quippe degavensis.
videtur, omnique rationi contrarium ut quod Deo In diebus illis [1089] lucerna verse sanctitatis ob-
datum est fidelium liberalitate principum, vel so- scurius raieabat pene cunctis in ordinibus, mundi-
lertia dispensatorum ecclesiastica? rei laudabiliter quo principes cum subjectis agrainibus inhaerebant
esl auctum, denuo sub laicali manu retrahatur, et tenebrosis operibus. Guillelmus Rufus , Albionis
in nefarios seeculi usus dlstrahafur. Indubitanter rex, juvenis erat protervus et lascivus, quera nimis
credendum est quod, slculilli, qui Deo de suis opi- inhianter prosequebantur agmina popuiornm impu-
bus pie dederunt, jam retributionera meritorum rk dicis moribus. Imperiosus et audax atque militaris
donante Deo receperunt, sic sacrilegi sacrorum inerat, et multitudine militum pompose tripudiabaf.
vasores, ultore Deo, punientur, opibusque, quas lUilitiee titulis applaudebat, illisque propter fastuni
injuste possident, cum jugi dedecore spoliabuntur. ssecularera admodum favebat. Pagenses contra mi-
Omnipotentis enim lex a^terna esf et vera. Unde, lites defondere negligebat, quorum possessiones a
sicut justitise cultoribus gratiosa pollicetur stipen- suis tironibus et armigeris impune devastari per-
dia, sic transgressoribus pro nequitiis dira commi- mittebat. Tenacis memoria?, et ardentis ad bonum
natur sup|ilicia. In omni pagina divinse auctoritatis seu raalum volnntatis eraf. Terribilis furibus et la-
misericordia et verilas pr£edicantur, et luce clarius trunculis imminebat, pacemque serenam per sub-
omni erudito manifestantur. Mirum ergo est quod jectam regionem servari valenfer cogebat. Oranes
humanum cor in nefas tam facile labascit, et plus incolas regni sui aut illexit largifate, aut compres-
pr;esentia et caduca, quam futura et perpetua con- sit virtule et terrore, ut nullus contra eum aude-
cupiscit, dum omnia divino patere obtului, et nibil ret aliquo modo mutire.
e divino cxaminc indiscussum evadere noverit. Confirmatus ilaque in regno, turmas oplimalum
Postquani Dorobernensium metropolis, prwsulc ascivit, et Guontonia" congregatis, qua> infrinsecus
ruminabal sic oi-c doprompsit : « Nostis, iiifiuil,

^ Hic, Guitlelme comcs, locus est laudis tibi fomes.
me Rodberti
Hujiis fundator, largus sedis amalor
et
egrcgii liarones, qualiter cgerit erga
Isle tuum funus decorat, planiit quia muiius
fralris mei tides, et quanlos miiii procuravit labo- Pauperibus Chrisli, quod prompta mente dedisti.
res.Nou opus est mullis sermonibus rcferrc quot Iltc tuos cineres servat Pancratius heres,
Sancloriim caslris qui te socinbil in astris.
homines mcos in regno meo cxcitaverit contra me,
Oplime Pancrati, fer opem le glorificanli:
et summopere machinalus fuerit me regno vitaqne Daque poli sedem, talem liOi qui dedit xdem.
privare. Satis omnibus liquet qiiod iatolcrabile
l'i'a'fati consiilis filii Guillelmiis ct Rainaldus
,
mihi primo regni mei anno intulissel, nisi diviiia

cum Gundreda matre sua successerunt, et, sub
virtus per pietatem suam illiid a me repulisset. Guillelnio atque Ilenrico Anglia; regibus, probitate
Ecce lacrymabilem qucrimoniam sancta Ecclesia ct puteiilia diu clarueriint. Rodberlo quoqiic, llai-
de Iransniarinis partibus ad me dirigit, quia valde monis rex Guillclmus magnos bonores tribuit,
filio,
moesta quotidianis flatibus madescit, quod justo et inter maximos optimates Angliu! ipsum sublinia-
defeusore et patrono carens , inter malignantes vit. Ilic Sibiliam Rogerii comitis (iliani uxorem ,
quasi ovis inter lupos consistit. Terram meam frau- duxit, quse filiam ejus, nomine Mathildem, peperit,
dulentia ct virilms auferre sategit, qui terram suam qiiam postmodum Rodbertus, Ilenrici regis filius,
a malignis prwdonibus defcndcrc negligit. Nunc B in matriiuonium sibi conjunxit.
igitur commoneo vos omnes, qui patris mei homi- Primus Normannorum, Stephanus*de Albamarla,
nes fuistis, et feudos vestros in Normannia et An- Ulius Odonis Campania? comitis, rcgi adhaisit, et
glia de ilio tenuistis, ut sine dolo ad probitatis regiis siimptibus castellum suiim super Aucium
opus niihi viriliter unaniincs faveatis. Non debenuis fliimen vcheraenter munivit, in quo validissimani
pati latronum conventicula, nt ab illis fideles op- regis familiara conlra duccm suscepit. Quem mox
primantur, et sanctorum destruantur ccenobia, qua^ Gornacensis Girardus secutus est. Nam Gornacum,
patres nostri suramo nisu construxerunt in Neu- et Firniilatem, et Goislcni Fontcm, aliasque niu-
stria. Tola regio ca-dibus paret atque rapinis, sw- nilioups suas regi tradidit, tinitimosqiie suos regia;
pius ex necessitate reminiscens Guillelmi magni [larti suljjicere studuit. Deinde Rodberlus, Aucen-
principis, qui bellis eam eripuit exlernis et intcsti- sinm comcs, et Gauterius Gifardus, et Radulfus
nis. Decet ergo ut, sicut nomen ejus et diadema de Mortuomari, et pene omnes qiii trans Seqiia-
gero, sic ad defensionem patria; inluTreani ejus nani usqiie ad maro habitabant, Anglicis conjuncli
studio. Colligitc, qua-so, concilium, prudenter inile sunt, et de regiis opibus ad muniendas domos suas
consilium, sentenliani proferte, quid in hoc agcn- armis et satellitibus, copiosam pecuniam recepe-
dum sit discrimine. Mittam, si laudatis, exei-citum ^ runt.
in Normanniam, et injuriis, quas mibi frater meus Tunc Rodbertus dux contra tol hostes repagu-
sine causa machinatus esl, talionem rependam. lum paravit, Dliamque suara, quam de pellice ha-
Ecclesise Dei subveniam, viduas et orphanos iner- buerat, Heliee, filio Camberti de Sancto Sidonio,
mes protegani, fures et sicarios gladio jnstiliae pu- conjugem dedit, el Archas, cura Ruris et adjacente
niam. » provincia, in mariagio tribuit, ut adversariis re-
omues assensum dederunt, et magna-
His dictis, sisteret, Calegiique comitatum defenderet (15). Ille
nimitatem regis collaudaverunt. Tunc Guillelmus vero jussa viriliter complere cojpit. Roberto enim
rex (iiiillelmum de Guarenna comitem Suthregiae diici, et Gnillelmo fllio ejus semper fidelis fuit, et
consliluit, qucm paulo post mors nulli parccns e sub diiobus regibus Guillclmo el Ilenrico multa
medio rapiiit. Corpus vero ejus Cluniacenses mo- pertulit, labores videlicet ac exhaereditationem,
nachi, quos Laquis honorifice locavit, in capitulo darana, exsilium ac multa pericula.
suo sepelierunt, et quis vel qualis vir ibidem re- Audientes Cenomanni dissidium Normannoriim,
quievcrit, his versibus super tumulnm in albo la- cogilaverunt fastiiosiim excutere a se jugum eoriim;
pide sculptis denotaverunt : quod olim facere multoties conati sunt sub Giiil-
J)
(13)Philippum etiam Francorum regem (quod non potuit, per totam Normanniam ecclesias omnes
mirum est Ordericum ignorasse vel subliculsse) in a dirina cessure laude prsecepil. Cumqnc ct hanc Fi-
sui auxilium contra .Vnglicum regem advocavit Ro- scannensem similiter cessnre prxcepisset , prior el
bertus ut constat ex notitia excoramunicationis
,
monaclii {nam abbas tunc Willelmus III abcral in
lalse conlra Guillelmum I, Rothomagensem arclii- Anglia) respondere se cessnre non pnsse, etc. Idein
episcopum ab Urbano II papa, in causa Fiscannen- de Philippo in subsidiuin accersito a Roberto te-
sium monachorura, inter instrumenta Galt. Christ. statur Malmesburiensis lib. iv, p. 121 sed verbis ;
XI, col. 18 Elenitn anno I0S9 a Salvatoris Incar-

:
conturaeliosis addit Et ille quidem iners ct quoli-
:
natione, ea scilicet lempeslnle qua ciucrra crat inter dinnam crapuliim ructans ad bellum singultiens ,
frntres reijeni .imjlorum Willelmnm et comitem Nor- ingluvie veniebat ; sed occurrerunt magna pollicenli
mannorum liobertitm, idem comes rolens regein Fran- nummi regis .inglix, qitibus infra^-tus cingutum sot-
corum Philijipum, pro eo qnod se in obsitienrla fe- vit , el conviciiiin repetivit Moderalius Rogerus
.
ritale reijis castro juverat, remunerare, et non habens Iloredenus ad an. 1089 Willelmus rex, non modiae
:
de proprio quod posset ilare, Gisorz sic dictum ma- pecunise quantitate re/ji Philippo occutte transmissu,
xit ab obsidionc {cujusdam ciislelli forte de Firmitate)
nerium S. Marix Rolhomaijensis abstulil el regi ,
Hoc Willelmus, qui lunc ex abbate

contulit. iliscedal, llagitans impetrarit.
illud
Cadomcnsi prxerat archiepiscopus dure accfpil ; et DomBouQUET, lib. vni, p. 636.
quia comitem ad hoc ut abiata redderel adducere
,
o8o HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. — LIB. VIll. .'J86
lelnio, magno rege Anglorum. Hoc Robertus dux i titudinem nobis , et nos tuis obtemperabimus
ut comperiit, legatos et exenia Fulconi, Andega- jussis. »
vorum satrapse, destinavit obnixe rogans ut Ce- ; Dux autem, hujusmodi responsione audita, ex
nomannos a temerario ausu compesceret, ac in consultu sapientum decrevit dare minora, ne per-
Normanniam ad se graviter a?grotantem veniret. deret majora. Tunc Edgarus .\delinus, et Robertus
At ille obsecraati libenter acquievit, ducemque jam Belesmensis, atque Guillelmus de Archis, mona-
convalescentem reperiit. Post plurima pacis et ami- chus Molismensis, prsecipui ducis consiliarii erant.
citioe colloquia, Fulco comes dixit duci Roberto : Guillelmi ergo Ebroicensis , et Guillelmi Breto-
i< Si mihi quam valde cnpio rem feceris unara, Ce- liensis nepotis ejus petitionibus dux acquievit, et
nomannos tibi subjiciam, et omni tenipore tibi ut proenominata cum territoriis 'suis oppida Iribuit,
amicus fideliter serviam. Amo Rertradam, sobolem pra?ter Scoceium, quod Girardus de Gornaco pos-
Simonis de Monteforti, neptem scilicet Ebroicensis sidebat, qui de eadem parentela prodierat. FLlius
comitis Guillelmi, qiiam Helvissa comitissa nutrit, enim Basilite, Girardi Fleitelli filiae, erat, tantseque
et sua sub tulela custodit. Hanc mihi conjugem potentise, cui nemo vim inferre poteral.
trade, obsecro; et quoeque tibi pegigi, servabo. Deinde Andegavensis consul concupitam puellam
Protinus ex parte ducis super hac re comes Ebroi-B gaudens suscepit, et viventibus adhuc duabus uxo-
censis requisitus est. Qui mox cum suis necessariis ribus, tertiam desponsavit, quae filium ei, nomine
amicis consilium iniit, et exitum rei sollicite in- Fulcouera peperit. Pactique sui meraor, Fulco Ce-
vestigavit. Taudem negotio diligenter indagato, ad nomannos adiit, eosque plus precibus et promissis,
curiam ducis accessit , et inter cfetera sic duci quam vi compescere studuit, et conspiratam re-
dixit : « Rem, domine dux, postulas a me mihi bellionem in annuura saltem spatium distulit.
valde contrariam, ut neptem meam, quaj adhuc te- .K. F«/co Andegavensis comes novam calceorum formam
nera virgo est, digamo tradam quam sororius , excogilat. —
Hujiisce temporis inores, vestes, ludi,
meus mihi commendavit nutriendam. Verum pro- etc.
vide commodum tuura qua?ris, meumque parvipen- Hic in multis reprehensibilis et infamis erat,
dis. Cenomannensem comitatum vis tibi obtiuere multisque vitiorum pestibus obsecundabat. Ipse
per neptem meam, et lu mihi aufers hcereditatera nimirum, quia pedes habebat deformes, inslituit
meam. Justurane est quod nioliris ? Non faciam sibi fieri longos et in sumraitate acutissimos subto-
quod poscis, nisi reddideris mihi Bathventum et lares ; ita ut operiret pedes, et eorum celaret tubera,
Nogioneni, Vaceium et Craventionem, Scoceium, quae vulgo vocantur uniones. Insolitus inde mos in
aliosqiie fundos Radulfi patrui mei, qui pro magni- occiduum orbem processit, levibusque et novitatum
tudine capitis, et congorie capillorura jocose cogno- amaturibus vehementer placuit. Unde sutores, in
minatus est Caput Asini ; nepotique meo Guillelmo calceamentis, quasi caudas scorpionum, quas vulgo
Bretoliensi Pontem Sancti Petri, et reliqua quae pigacias (16) appellant, faciunt, idque genus cal-
rationabiliter et legaliter poterimus approbare ceamenti pene cuncti, divites et egeni, nimium ex-
quod nostra debeant esse haereditario jure. Legi- petunt. Nam antea omni tempore rotundi subtolares
timi siquidem milii testes sunt, et in omnibus ido- ad formam pedum agebantur, eisque summi et me-
nei, quod Robertus de Guaceio, filius prsefati Ra- diocres, clerici et laici, competenter utebantur. At
dulfi patrui mei, me totius juris sui hseredem con- modo saeculai'es perversis moribus competens sche-
sliluit. Sed Guillelmus rex, consobrinus noster, ma superbe cupiunt ; et quod olim honorabiles viri
quia poteulior nobis fuit, omnes haereditatis nostrse turpissimum judicaverunt, et oranino quasi stercus
partes, sicut leo in partitioue cervi, suas fecit. refutaverunt, hoc moderni quasi mel dulce aesti-
His, domiue dux, sapienter consideratis, tene rec- mant, el veluti speciale decusamplectentes gestant.
D
(16) PigacisBvidenlur idem calceorum genus
illse tinuatore ad an. 1363 Sotulares, inquit, habebant,
:
esse quod Poulainiae seu Pouleanse vel calcei ro- in quibus rostra tongissima in parte anteriori ad
slrati, de quibus copiose et erudile disserit Can- modum unius cornu in longum : alii in obliquum, ut
gius in notis ad Alexiadem Annse Comnense, p. Gri/fones habent relro et naturaliter pro ungaibus ge-
202-20i, contractius vero in Glossario medise et in- runl, ipsi communiler deporlabanl, qux quidem ro-
fimae latinitatis ad voces Poulamia et Rostra. Istius slra Pouleanas Gallice nominant. Et quia res erat
modi autem rostratorum calceorum, ut idem ob- x-alde turpis el quasi conlra procreationem nalura-
servat, auctorem Fulchonem Rechinum facit Orderi- lium membrorum circa pedcs, quin imo abusus na-
cus, non quod eos ille primus adinvenerit, sed quod turx videbatur, ideo dnm. rex Franci.v Carolus fe-
in Galliam primus illorum usum invexerit. Nam cit per prxcones Parisius proclamari publice. ne ali-
apud Romanos viguisse calceos repandos et unci- quis, qUicunque esset auderet lalia deportare ; et
,
nalos docent Cato apud Festum, Cicero De natura eliam quod neque artifices sub magna piena de cxtero
deorum, TertuUlanus De pallio, cap. o, et alii ;
lales calceos, scd neque ocreas sic punclalas facere
quorum ea erat, forma, ut in arcuatum acumen de- prsesumeret, nec vendere cuicunque. Nam simili modo
sineret, unci ad instar in altum reflexa, unde unci- dom. papa Urbanus V /;i Romana Curia inhibuerat
pedes iidem dicli TertulUano, qui calceis uncinalis valde stricte.
ulebantur. Perduravit in Gallia ridiculus ille mos Dom BouQUET, lib. viii, p C37.
ad usque tempora Caroli VI regis, tesle Nangii con-
Patrol. CLXXXYIII. ly
387 UHDEHICI VITALIS m
Rodbertus quidani nebulo in cuna Riifi regis ^ cisque prasidibus subjicit, quos sibi contrarios.
prolixas pigacias primiis ccepit iniplere stupis, et suieque legis sponlaneos prmvaricalores perspicit.
biuc inde contorquere instar cornu arietis. Ob hoc Elccti autem, qui zelo Phinees iuflanimanlur, inler
ipsc Cornardus cognominatus est. Cujus frivolani reprobos crebro irascuntur, ac ad Dominum cum
adinventionem uiagna pars nobilium, ceu quoddam Prophela conqueruntur : Vidi prxvaricdntes et ta-
insigne probitatis et virtutis opus, mos secuta est. bescebam, quia eloquia twi non custodierunt {Psal.
Tunc effeniinati passim in orbe doniinabanlur, in- cxviii, )o8). Unde a bonis docloribus arguuntur,
disciplinate debaccbabantur, Sodomilicisque spur- obsecrantur, increpaalur in omui patientia et doc-
citiis fuidi catamitae, flammis urendi, turpiter ab- trina. Sed his omnibus pertinaciter obstat malevoli
utebantur. Ritus herouni abjiciebant, hortamenla cordis obduratio nefaria, quncsoletomniumfoveraac
sacerdotum deridehant, barbaricumque morem in defendere scelerum contagia. Si Persius et Plaulus,
habitu et viUi tenebanl. Nam capillos a vertice in aliique mordaces sat^-rici nunc adessent, et curiose
frontem discriminabant, longos crines veluti mu- indagarent qualiter noslratesclam palaraque libilus
lieres nutriebant, et summopere curabant, prolixis- suosperpetrent,immensamreprebendendimateriam

que nimiunKjue strictis camisiis indui, tunicisque et subsannandi ia propatulo reperirent.
gaudebant. Omne tempus quidam usurpabant, et B Innuraeris itaque lapsibus peispectis in mundo,
extra legem Dei moremque patrium pro libitu suo Geroius Crossivus in quadam epistola scripsit, in-
ducebant. Nocte comessationibus et potationibus, ter reliqua, Gisleberto .Maminolo , Luxoviensium
vanisque confabulationibus, aleis et tesseris, aliisque episcopo :
ludicris vacabant ; die vero dormiebant. \'irtutum iamjias qua

pristina splenduit xtas,
Sic post obilum Gregorii papoe, et Guillelmi No- Translulit omne suum prorsus
in astra jubar
tbi, aliorumque principum religiosorum, in occi- Temporibus noslris, tenebris involcitur orhis,
Nec valet exstinctus jam relevare capul.
duis partibus pene totus abolitus est honestus pa-
Nec probus esl hodie, nec curans de probilate,
trum mo3 antiquorum. Illi enim modestis vestie- Nec pretium, nec honor, ne'- probitntis amor.
bantiir indumentis optimeque coaptatis ad sui
,
Enormitati malitiae, quam passira grassari per-
mensuram corporis. Et erant habiles ad equitandum
spexit, ardens scholasticus hyperbolice detraxit.
et currendum, et ad omne opus quod ratio sugge-
Blittero quoque Flandrita, in poemate, quod super
rebat agendum. Ast in diebus istis veterum ritus
Henrico Caesare nuper edidit, mundi et miseros
pene totus novis adinventionibus commiitatus est.
mortalium eventus elegiacis modis luculenter deno-
Femineam mollitiem petulansjuventusamplectitur, r< tavil. Alii quoque plures lilterali sophista; magnos
feminisque viri curiales in omni lascivia summo-
questus protuleiunt de flagitiis et a?rumnis hujus
pere adulantur. Pedum articulis, ubi finis est cor-
sa^culi quos secutiis in ;
prsesenti opusculo breviter
poris, rolubrinarum similitudinem caudarum impo-
memini, quo tempore cis Alpes coepit ineptia piga-
nunt, quas velut scorpiones pra; oculis suis prospi-
ciarum, et superUua prolixitas capillorum, atque
ciunt. Humum quoque pulverulentam interularum
vestium terrse sordes friistra scopantiura.
et palliorum superfluo surmate verrunt, longis la-
De sanctitate et rairaculis sanctorum mallem
tisque manicis ad omnia facienda manus operiunt,
scribere multo libentius quam de nugis infrunito-
el his superfluitalibus onusti celeriter ambulare vel
rum, frivolisque nepotationibus ; si principesnostri
aliquid utiliter opeiari vis possunt. Sincipite scal-
et antistites sanctis perfecte inslarentcharismatibus,
ciali sunt ut fures, occipite autem prolixas nutriunt
et prodigiis poUerent, sanctitatem prEeconantihus.
comas ut meretrices. Olim poenitentes, et capti, ac
Ast ego vim illis, ut sanclincentur, inferre nequeo.
peregriiii usualiter intonsi erant, longasque barbas
Unde bis omissis, snper rebus, quse flunt, veracem
gestabant ; indicioque tali poenitentiam, seu cap-
diclaluin facio. Nunc autem ad narrationis ordinem
tionem, vel peregrinationem spectantibus praiten-
redeo.
debant. Nnnc vero pene universi populares cerriti t\
sunt et barbatuli, palam manifestanles speeimine ,\l. Cenomannenses contra Normunnos insurgunl.
tali quod sordibus libidinis gaudent, ut fetentes Anno ab Incarnatione Domini 1090, indictione
hirci. Crispant crines calamistro. Caput velant xm, Ceuomanni contra Normannos rebellaverunt,
vitta, sine pileo. Vix aliquis railitarium procedit in ejectisque custodibus eorum de munilionibus, no-
publicum capite discooperto, legitiraeque secundum vum priucipem sibi constituerunl. Nam qui vivente
Apostoli prseceptum tonso (I Cor., xi). Exterius ita- Guillelmo rege, contra eura rebellare multoties
qiie habitu gestuque raonstrant, quales interius conati sunt, ipso morluo, statim de rebellione raa-
conscientias babeant et qualiter per arctum cultum cbinari cojperunt. Legationem igitur filiis Azso-
ad Deura percurrant. nis, niarchisi Liguriae, dircxerunt , eisque vellc
Altissiraus igitur Judex et sublimi residens solio, suum intimantes per legatum dixerunt Cur tam : «
quod nimium llagitiis inhaeret humana intentio, segnes et ignavi estis, ut h£ereditalem vestram non
popnlum ineruditum, pleberaque indisciplinatam repetatis, quam nos ultro servamus vobis ? Mortui
multiplici percutit flagello. Morbis enim macerari, sunt omnes Cenoraaniiensis principatus legitimi
et Lellis inquietari terrigenas permittit, hypocriti- hseredes, jamque nullus nobis vicinior est hseres.
S89 inSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VIII. 590
GuiUelmus eliam, Tiolentus multorura invasor, \ nesciebat. Hic filiara Roberli Wiscardi conjugem
jam decidit, qui per Margarelam Herberli liliam, habuit, sed generosae conjugis magnanimitatem
quam Roberto, filio suo, sociare voluit, suna diu- vir ignavus ferre non valens, ipsam repudiavit.
lius ditioni nos mancipavit. Ecce filii ejus, quorum Pro qua re papa Urbanus palam eum excommuni-
unus regno prajesl Anglis", aller ducatui Norman- cavit. Onines Allobroges ipsum exsecrati sunt, et
nia>, mutuis ca;dibus conturbantur, sibi invicem inventa occasione ferocibus Cisalpinis extorrem
adversantur, rapinis et incendiis malignanlur, et destinaverunt. Inscius inter gnaros, et timidus in-
pene usque ad internecionem saevientes labuntur. ter animosos milites consul conslitutus vilis babe-
Nos autem Cenoniaunicam urbem et oppida ejiis in batur, multipliciquc terrore frequenter exsanguis
pace possidemus, vobisque fidelitcr mandamus, ut angebatur, et fugam, quod pra^cipuum sibi rcme-
huc confestim veniatis, et hoereditario jure nobis dium putabat, meditabatur. Hoc advertenles, Ceno-
praesideatis. » Hiec itaque Cenoraanni Liguribus manni valde Imtati sunt, et majorem ei metum
inandaverunt, non pro amore eorum, sed ut aliqua sempectas incusserunt.
rationabili occasione jugum excuteront a sc Nor- Tandem Ilelias, consobrinns ejus, ad eum ac-
mannorum, quod fere xxx annis fortiter delriverat cessit, etcum eo de imminentibus causis tractans,
turgidas cervices illorum. B dixit : « Audio mussitantem populum, doraine, quod
Ligures germani, audita legatione, gavisi sunt, in patriam tuam vis redire, durosque mores et
initoque consilio cum necessariis amicis, quid agen- comitatum indomitffl gentis relinquere. Hoc pro-
dum esset perscrutati sunt. Tandem definierunt ut fecto nulhis amicorum tuorum tibi debet dissuadere.
Fulco, qui major natu erat, patris honorem in Nam sicut mores tui placidi sunt, amantque tran-
Italia possideret, Hugo autem frater ejus Cenoman- quillitatem pacis, sic hujus incolae regionis vacant
nensem principatum ex matris hEreditate sibi bellis, et irapatienles sunt quietis. Preeterea impla-
reposceret. Deuiqiie Gaiifridus Madeniensis, et He- cabilesNormanni Cenomanniam cahimniantur, et
lias, aliique cives et oppidani venicntem Ilugonem cum ingenti fcritate Cenomannicis dira comminan-
susceperunt, eique ad obtinendum jus es inalerna tur. Nam tilii regis Guillelmi, qui olim inter se
haereditatecompetensaliquandiusu(rragatisant(l7). dissidebant, nunc reconciliati sunt, et in Norman-
Venerabilis autem Hoellus antisles, qui dono niam cum grandi exercitu conveniunt, ut in ter-
Guillelmi regis praesulatum habuit, ipsi filiisque ram nostram repente accurrant, et nos qui contra
ejus seraper fidelis exstitit, et in quantum potuit illos rebellavimus atrocibus armis impugnenl et
truculentam recalcitrationera dissuasit; pertinaces puniant. Hanc sine dubio crede praecipuam cau-
vero interdixit, pontificali jure anathematizavit et
c sam, pro qua Guillelmus rex cum ingenli pompa
a liminibus sanctiB inalris Ecclesia? scquestravit. venit in Neustriam, cujus, ut reor, adventus nobis
Quapropter rebellionis incentores contra eum ni- pariet gravem metum et occupationem maximam. »
mis irdti sunt, et injuriis eum afficere terribiliter Hsec ita dicenti manifeste Hiigo propalavit Heliae
comminati sunt. Interea duni per dioecesim suam quod suum vellet consulatum vendere, patriosque
cum clericis suis equitaret, et episcopali more offi- penates revisere. Helias dixit : " Cognatus tuus
cium suum solerter exerceret, Ilelias de Flechia sum, domine, suflragioque meo sublimatus es in
eum comprehendit, el in carcere donec Hugo in consulatus honore, quem nulli potes nisi mihi dare
urbe Cenomannica susceptiis fuisset, vinctum prse- vel vendere. Nam filia Herberti comitis Lancelino
sulem tenuit. Porro ecclesia dicti pontilicis suse de Balgenceio nupsit, eique Lancelinum Radulfi
afflictioni condoluit, Dominique sanctas imagines patrem, et Joannem meum geuitorem peperit. Hoc
cum crucibus, et sanctarum scrinia reliquiarum itaque disserui manifeste, ut me sicut te scias or-
ad terram deposuit, et portas basilicarum spinis ob- tum de comitis Herberti progeuie. Nunc igitur de
turavit, et a clangore signorura, celebrique cantu. meo quod inter nos convenerit accipe, et consulatus
solitisque solemniis, ut vidua mcerens, cessavit, J) stemraa mihi dimitte, quod meum debet esse con-
lacrymisque vacavit. sanguinilatis jure. Grave quidem et laboriosum
Cenomanni, postquam novum comitem suum di- quod appeto, quia vix aut nunquam, cum tres filii
viliis et sensu ac virlule inopem esse cognoverunt, regis Giiillelmi advixerint, in pace possidebo. Valde
imprudentis (18) facti sui poenitentes, eum sicut iudignnm videtur tantis principibus, qui nos cir-
Sichirait<e Abimelech {Judic, ix), despicabilem et cumvallare possunt militum centum millibus, ut a
exosum habuerunt. Imprudens enim et ignavus ac coflimitaneis contribulibus impune patiantur ali-
deses erat, tantaeque dignitatis habenas moderari quod dedecus, vel aliquo modo amitlant sine ter-
(17) Secundum Hugonis in Cenomanniam adven- lilium impuberem Hugonem. qui patris in Liguriam
lum liic narrat Ordericus Prior vero conliijil rircn
: reversi successor sub tulela matris apud Cenomannos
annum 1067, cum perlxsi nimirum juqi Normannici remansit ; sed eodem postea remeare coaclus fuit, ut
a Guiilelmo Nolho sibi impnsiti, Azzonem Ligurix supra videre est ex actis Cenomannensium episco-
comitem, quo tempore in Anglia rccens occupnlii illc porum.
versabatur, Cenomanni ut sibi prxesset nccersierunt. Dom BouQUET, lib. viii, p- 639,
Adduxit porro Hle secum i/na cum uxfyre stdi Gcrsende (18) Le Prevosl : iinpruileiitos.
59) ORDERICI VITALIS 59->
ribili caliimnia quodlibel jus, quod pater eorum i nullos eliam exanimavit. Inlerea Gisleberlus, Aqui
qualicunque iiaclo fncrit nattus. Me quoquc libei- lcnsis herus, ei suppetias venit, cum i.xxx mi
tatis amor niliilominus stimulat, et hocreditatis lilibus noctu castrum introivit, alimentis et armis
aviloe rectitudo dimicandi pro illa iiduciam in Deo ac propugnaloribus illud niunivit, adminiculoque
mibi suppeditat. » tali patruum suum corroboravit. Porro Relesmensis

His dictis ignavus Allobrox amiuit, ct pro comi- tyrannus, videns loci munitionem, validamque de-
lalu Cenomannensi x miUia solidorum Cenoman- fensorum obslinalioneni, commorari non ausus iri
nensis monelai recepit. Helias vero, recedenle Li- obsidione diulina, fiinbundus recossit cum ingenli
gure, comes Cenomannorum faclus est, et xx annis moestitia, uihil lucratus praeter suorum vulnera.
adepto consulatu strenue polilus est. Haeres quoque Sequenti anno, cum praefatus eques Gislebertus de
soceri sui Gcrvasii de Castro Ligeri faclus est, Sancla Scholastica venirel, et Molinis colloqui cum
cnjus tiliam luibuit, cx qua liliam nomine Erembur- Duda ejusdem castri domina diverlisset, posl coUo-
gem genuit, quam domini sui tilio Fulconi, Ande- quium .\nlonio cognomento Haren ibidem arma
gavorum matrimonium copulavit. Hic in
comiti, in sua forle diniisit, et inermis ipse cum armigeris
accepta polestate viam suam multum emendavit, suis circa vesperam festinanter abscessit. Protinus
et mulliplici virlule tloruit. Clerum et Ecclesiani g eum Gerardus Capreolus, el Rogerius de Ferrariis,
Dei laudabiliter honoravit, et missis servitioque aliique Corbonienses mililes fere xni perseculi sunt,
Dei quotidie ferventer inlerfuit. Subjeclis sequita- vivumque comprehendere conali sunl. Qui dum ve-
tem servavit, pacemque pauperibus pro posse suo loci equo veheretur, manus inimicorum etiugere
et
tenuit. niterctnr, ab uno eorum lancea in lalere punclus

XII. Dissensiones et bella inter Normannix magnates. est, ipsisque moerentibus qui boc perpetraverunt,
His temporibus in Normannia nequitise rabies nobilis heros ipso die niortuus est. In crastinum
nimium crevil, el in cunctis climatibus ejus ultra autem, bissextili die, corpus ejus ad Sanctum Sul-
modum redundavit, miserosque regionis indigenas pilium delatuni esl, ibique cura parenlibus suis a
miserabiliter conlurbavit. Armorum crebra collisio Gisleberlo Ebroicensi episcopo, et Scrlone Ulicensi
in conUictibus frenduit, et multorum sanguine tel- abbale cum mullorum luclu lumulatus est. Porro
lus maduit. Goisfredus, Mauritaniae comes, perpendens quod

Anno secundo postquam rex Guillelmus obiit honiiues sui, qui grave facinus peregerant, es occi-
[lOSOJ, Ascelinus cognomenlo Goellus, GuiUelmo sionc strennissimi baronis ingentium delrimento-
Hretoliensi, domino suo, arcem Ibreii fraude snb rum terr« suaj seminarium procreaverant, cum
ripuit, Rodberto duci prodidit. Guillelmus au-
et Ij Gisleberto Aquilensi, nepote ejus, pacem fecil, ei-
tem pro redemplione arcis, qua carere noluil, md que Julianam filiam suam in malrimonium con-
libras duci erogavit. Recepta vero tnrri, pra>sida- jnnxil, qute Richerium et Goisfredum ac Gisleber-
tum Ibreii pro vindicta Goello abstulit, et omnibus tum ipsi peperil. Sapiens itaque consul subjectis
rebus, quas sub sua ditione habebat, eum spoliavit. et hajredibus suis commode consuluit, dum dulce-
Inde diutinum inter eos bellum fuit, rapinis incen- dine conjugalis amplexns exortum scelus occavit,
diisque, cnm caidibus horainum, vieina regio luxit. ne de radicc pravae aclionis multiplicius nefas pul-
Almaricus de Monteforti, qui Forlis cognominaba- lularet, et redivivum inler posleros semper in pejus
tur, pro virtute qua vigebat, et cunctis afUnibus, excresceret. Foedus itaque in consobrinos haeredes
qui secus eum commorabanlur, audacia et feritate nunc usque indissolubile persistit, el serena pa.x
formidabilis erat, dum in terram Guillolmi Rreto- eos blande serenilerque connectit.
liensis nt leo SMviens irrueret, el solus contra duos Eadem seplimana, qua Gislebcrlus, ut dictum
milites certamen inirel, ab uno eorum lancea in est, inter Molinos et Aquilam interiit, Goellus con-
latere percussus est, ipsoque die mortuus est. Quo tra Guillelmura Rretoliensem dominum snum cam-
defunclo, Richardus frater ejus patrhim honorem t\ pestri certamine dimicavit, et secum habens Ri-
adeptus est, et perniciem germani super Guillel chardum de Monleforti, magnamque mnltitudinem
mum ulcisci «umraopere molitus est. Francorum, hoslilem exercitum contrivit. Guillel-
(1090-1092.) Robertus dus Gisleberto, Ingenulfi mum autem, cum multis aliis captum, in vinculis
de Aquila lilio, militaria, quoniam valde probus injecit, el squalore carceris sequenti quadragesima
erat, servilia crebro injimxit, eique pro remunera- crudeliter afflixil, et rigorem quadragesinialis po;-
tione, patritcque luilione, caslrum dc Eximiis do- nitenlia; invilum pro peccatis suis subire coegit.
navit. Undc Hobertus Rellesmensis felle livoris et Denique per hanc occasionem Richardus de Monte-
irae commotus exercituoi aggregavit, et in prima forti et Hugo de Monte Gomerici Gervasius de ,
Januarii seplimana castrum per quatuor dies obse- Novo Castcllo, aliique plures Francorum et Nor-
dit, et inter liibernos imbres et pruinas acerrimis mannorum una convcnernnt, el pacem inter Guil-
assultibus impugnavit. Gislebertus autem cum pau- lelmum cl Goellum apud Rrehervallura composue-
cis, sed animosis pugnatoribus fortiter intus obsti- runt. Tunc Guillelraus, ut pactum exigebat, Goello
tit, jactisquc missilibus et lapidibus, hostes relisit, Isabel liliam snam in conjugium sociavit, et pro
in villum praecipitavit, quosdam vulneravit, non- rederaptione fua mille Drocensium libras et equos
393 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VIII. 59i
et arma et alia multa donavit. Quin etiam arcem \ cem aestimavit, pra;missis muneribus eum adivit et
Ibreii tristis et moeslus adjecit. Nefarius itaque honorifice salutavil. Cumque ab illo resalutatus
prsedo, his opibus admodum ditatus, intumuit et fuisset, dixit : « Gralias ago, domine dux, veslrja
caslellum suum quod revera spelunca latronum sublimitati, quia Ulii mei superbiam principali se-
erat, fossis et densis sepibus ad raultoruni damna veritate castigasti. Hoc ego jamdudum debuissem
conclusit, ubi tolam vitam suam rapinis et caidibus facere, si necessaria mihi virtus inessel in hac se-
linitimorum exercuit. Ex conjuge sua septem filios nili ffitate. Crebro nempe niraia ejus protervia nie
genuit, quorum nequitia nimis excrevit, et multos conlristavit, monitusque meos multuties eontemp-
lletus viduarum et pauperum sa;vis operibus ex- sit. Corripiendus ergo erat, et doceudus qualiter
civit. loqui debeat dominis suis et majoribus. »
XIII. Discordes motus et bella Normannix conti- Heec el alia hujusmodi Rogerius ad favorem du-
nudntur. cis leniter locutus est. Et ille, futura non preeca-
Eodem tempore alia lurbatio in Neustria surrexit. vens, adulanti congratulatus est. Ad omnia ducis
Rodbertus, comes Mellenti, niuneribus et promis- consilia famitiariter jam admissus est, et sic post-
sis Guillelmi regis turgidus, de Anglia venit, Ro- modum de sobolis ereptione prudenter agere visus
thomagum ad duceni accessit, et ab eo arcem Ibreii
;B est. Erat enim ex antiquis et prscipuis Rodberti
procaciter repetiit. Cui dux respondit : k .Equipo- ducis et Guillelrai regis optimatibus, gener Guale-
tens mutuum patri tuo dedi Brioniani, uobile cas- ranni comitis Mellentici, et Hugonis sororius, lidei
trum, pro arce Ibreii. « Comes Mellenti dixit : et legalitatis probabili laude dignus, amicis ful-
« Istud mutuum non concedo; sedquod pater tuus tus et parentibus, divitiis et amplis bonoribus,
patri meo dedit, habere volo. Alioqui per Sanctum munitis oppidis atque probis homioibus, validisque
Nigasium faciam quod displicebit. » Iratus igi-
tibi filiis et sublimibus, quorum unus Mellenti comes
tur dux Ulico eum comprehendi et in carcere vinciri erat in Gallia, alter Gauguerici consul in Anglia.
Brioniam Rodberto, Balduini
prsecepit, et filio, cus- Hic itaque, sensu et opibus el amicis stipatus, ac-
todiendam commisit (19). cedens ad ducem, dixit : « Debes, domine dux, me-
Callidus senex, Rogerius de Bellomoute, ut cap- cum clementer agere et frequenter recolere quod
tam prolem audivil, per aliquot dies aliis aclioni- omni lempore fidclis exstiterim dominis Norman-
bus, quasi infortunium pignoris non curasset, spe- niae. Nunquam domino meo fraudem feci, sed pro
cie tenus intendit, suique moerorem tristis animi illo magnos et periculosos labores sustinui. Hoc
Ia;to vultu dissimulavit. Deinde, ut mitigatura du-Pnirairuni potes in bello tuo clarius luce intueri,
(19) Ablati Roberto Mellentensi comiti Brionise cano quod ei feci non diu gaudebit. » Tunc forle su-
stri aliam assignat causam monachus Beccensis in pcrvenerunl Crispinus et WiUelmus de
WiUelmus
nolilia de libertate su® EcclesiEe, a Mabillonio in Britolio et Rogerius de Benefncia ; qui, cum cnusam
nppendice ad t. V Annalium Bencdict. p. 635 edita : scissent mngnn indignatione commoli magnis vo-
, ,
Venerabilis Patris Anselmi temporibus, inquit, flo- cibus et lerribilibus juramentis protestnti sunt, quid-
bertus cotnes MeUenli sua astulia obtinuit apud du- quid sui parentes Ecclesise Beccse dederant, se auferre,
ccm Normannix Roherlum castrum Brionnense in si comes Mellenli cirnobium Beccense in suo domi-
dominio suo. quod harlenus fuerat dominium duci- nio quoquo modo haberet ; simulque ducem vehemenler
bus Sormannise. Qui compos voti sui, roluit Bec- increpavere, quod clavem suse prorincise hontini infi-
cense coenobium sub suo dominio possidere, eo quod deli tradidisset. Quid plura ? Monachi, pelita licen-
idem ccenobium in ^«:o Brionncnsis castri constat xdi- tia, redierunt, ducis et principum promissionibus
ftcatum. Tunc primum, ut astutus homo, privatim firmali. Post paucos dies comes Mellenli... perrexit
aurem Patris Aitselmi pcr nunlios expetiit, rogans ad Curiam. Quod cognoscentes monachi et levitatem
et quasi supplex exorans, ut hoc concederet, promit- ducis nimium pertimescentes, de suis elegerunt quos
tens mullas augmentationes Ecclesiie de snis rebus, ad Curiam festinanler direxerunl, et adrentum comi-
maximeque in eodem castro. Quibus Pater Ansel- tis duci prxdi.rerunl, multisque precibus exorarerunt
mus respondit « Hoc non est uienm concedcre : abba-

: ne in suis promissis erga Beccensem Ecclesiam rerbo
lia ista non est mea, sed domini principis Norman- U aiiquo mutaretur. Quibus invicem sermocinantibus,
»11« quod illi placuerit, erit. » Illi conlra : « Con-
: adest comes. Quem dux ut vidit, cachinnando di.vit
cessum principis facile assequi sperul dominus nos- ei « Domine Roberle, quid est? quomodo inler vos
:
ter : sed roUintatem vrslram indc r«/( scire, et as- et monnchos Beccenês ? Comes cernens monachos
i>
sensum veslrum inde habere. » Et abbas « Ego per : adesse pr:esenles, demisso vuUu, respoitdit : « Bene ;
me de hac re nihil possum f^cere ; dico autem robis quidquid enim jusêrilis benigne concessuri sunl. »
quod difficitem rem, ut seslimo, elaborat domijius co- Et dux contra : « Omnino mentiris. » Et elevans
mes. » Et legali « Quomodo? » Abbns statim edis-
: vocem cum ira, itcrum rli.ril : « Per mirabilia Dei .'
serit causas : quibus finitis, sine uUn controversin falsissime speras quod ita sum hebes, ut velim tibi
reversi sunt legali ad dominum suum. Comes audiens dare ahhaliam meani. » El illnpsus in verhis, ut mos
responsum Anselmi, obslupuit ad prudentiam riri. erat ei quando irascebatur, quamris raro, nimium
Cumque h.vc ad noliliam monachorum venissent ; .. exprohravil comilem propler ftanc rem. Comes ridens
ducem lioberlum feslinanler adierunl, eique causam suum sludium in hnc re fore vacuum, mnnino resili-
intimaverant pro qua venerant. Cumque ttux hsec au- vil afi spe sua, et non post multos dies, dux repe-
dissel, ira commolus, magna voce dixil : « Per mi- Itit caslrum suum et de manu comitis abslulit, Ro~
rnbiba Dei ! quid ext hoc? Quse insnnia esl qitam au- gerioque de Benefacla tradidit, qui hsereditario jnre
dio? Vult comes Mellenli mihi auferre meam ahba- illud requirehnl. Et inde Beccensis Ecclesia pacem de
tiam, iUam ulique quam super omnes diUgo, vuU iste hac re habuit.
iraditor mihi sublraheri,? Per mirabilia Dei ! de do- Dom BouQUET, lib. VIII, j). Gll.
595 (lUDKUlCl VITALIS 506
qiiod in prcesenlia patris lui contra rebelles gessi, a qiie rectiludini mefB adminiculaute, line lenus te-
in quo corrucrunt Rogerius de Hispania, cl lilii nebo. »
ejus Elbretus st Elinantius, atque plures alii. la His auditis, Rogerius ducem acriter stiraulavit
tide semper persistereab infaiitia elegi. Et boc baj- ne deficeret, sed ut, repente armatoriim maiiu ag-
reditariuin jus iu Turolfo avo meo, et llnfrido pa- gregata, rebelles comprimcrel, el iniinilissimum
tre meo, accepi, omnique vita mea in adversis et castrum, quod in meditullio terra; situm est, obsi-
prosperis ferventer servavi. Absit ut amodo, cum dioue sibi subigerel. Igitur Rodbertus dux in heb-
sim silicernius, incipianx deservire fraudibus, quas domada Pentecostes Briouiam obsedit, quara Rod-
odivi baclonus, et ab ineunle semper ffitate tolis liertus, Balduini filius, cum sex tanlum mililibus
devitavi nisibus! El quia pater tuus nunquam de- contra phalanges armatas defendere sategit. Caete-
viantem me invenit a suo latere, sed fortiter per- rum Belmonticus heros et Mellenticus comes in-
durantem in sua Udelitate, nimiasque pro illo ad- gentes bellatorum lurnias adunaverant, et prajfatam
versitates tolerantein virili robore prse caiteris munitionem, ne sociorum adminiculis et alimentis
optimalibus suis ad omnia secreta sua semper ba- perfrueretur, subito cinxerant, et viriliter instan-
buit me. » Rogerio dux dixit « Mag-
talia dicenti tes, oppidum post nonam acerrime impugnabant.
:
nam legalitatem luam,domine Rogeri, qua tem-B Tunc calor ingens incipientis ajstatis et maxima
pore patrum meorum magniflce viguisti, multis at- siccitas erant, quoe (foriusecus expugnantes admo-
tcstanlibus optime iiovi. Unde sicut illi te dile-xe- dum juvabant. Callidi enim obsessores in fabrili
runt, consiliisque tuis probabilibus utiliter acquie- fornace, quae in promplu structa fuerat, ferrum
verunt, ego niliilominusprudeutite tuae congratulor missihura calefaciebant subitoque super tectum
monitusque tuos amplector. Quod vero tilium tuum [irincipalis aulae in munimento jaciebant, et sic
vinculis injeci, boc sine dubio pro conteraptu tuo ferruin candens sagiltarum alque pilorum in arida
non feci, sedproejus stomachatione stulta nimium- veterum lanugine imbricum totis nisibus ligebant.
que procaci, qua minaciter et importuue insistebat Inde magnus ignis celeriter confectus esl, el de-
mihi. » Rogerius dixit Quia temerarium juvenem
: fensoribas oppidi valide pugnanlibus, dolumque
castigasti, laitus gratias egi, magnasque iterum nescientibus nimis confortalus est, donec tlamma
gratias ago vestra; sublimitati. Amodo, si placet ves- super capita eorum progressa est. Quam mox ut
trae serenitati, parcendum est illi. Relaxa casliga- super se cuncta corripere viderunt, collapsis viri-
tum, et fidelem tibi exbibebit famulatum. » Deli- bus defecerunt, et furentibus per omnia intrinse-
butus itaque dux bujuscemodi verbis, Mellenticum p cus flammarum globis, clemcnlice ducis sese ded
comitem a vinculis absulvit ct cum patre liberum derunt. Sic Rodbertus dux ab hora nona Brio-
abire permisit. niam ante solis occasum obtinuit, quam Guillel-
Non multo post, Rogerius cum Qlio suo ducem, mus pater ejus, cum auxilio Henrici Franco-
ul Brioniam sibi redderet, requisivit , et ob huc rum regis, sibi vix in tribus annis subigere po-
ingens pecuniaj pondus promisit. Dux autem, pecu- tuit, dum Guido, filius Rainaldi Burgundionis,
niae cupidus, poscenti facile annuit, et praefato mu- post praelium Vallisdunensis, illic praesidium sibi
nicipi oppidum Rogerio reddi praecepit. Ille vero statuit.

duci remandavit, dicens : n Brioniam si tibi vis re- In e.tpugnatione praedicti castri Gislebertus de
linere, sicut eam pater tuus in sua tenuit proprie- Pino princeps militiae erat, et obsidentiura turmas
tale, tibi non differo reddere. Alioquin haereditatem de Ponte Aldemari et Bellomonte provide ordina-
meam servabo, nec alicui tradam, dum advixero. bat, ac ut inloIerabUem assultum darent, audacter
Omnibus enimhujus provinciae indigenis evideuter incitabat. Inlerea, pilo desuper ruente, lethaliter
innotuitquod Ricbardus seniordux Normannorum, in capite percussus est, et protinus a sociis lugen-
Godefrido lilio suo Briouiain cumloto comitatu do- tibus, pene exanimis, de pressura praeliantium ejec-
navit, quam ipse nihilominus Gisleberto, filio suo, J) lus est. Deinde per breve spatium sanctus de lipo-
moriens dimisit. Deinde Gisleberto comite nequiter tosmia rediit, et terribiliter ad circumstantes voci-
interfecto a malignis homiuibus, et paedagogis ti- ferari cojpit : « miseri, miseri, qiiid facitis?
liorumejus cum eisdem pueris ad Balduinuin F!an- cur tcmpora nostra perditis? cur mundi vanitates
drensem timore iuimicorum fugieutibus, paler tuus dihgilis, et ea, quae vere salubria sunt et perman-
avi mei comitatum partira doniinio siio mancipa- sura, oblivioni traditis ? Si miserias et tormenta,
vit, parlim exlraneis ad libituin suum distraxit. qu» male vivendo meremiui, sciretis, et horrenda
Post longum tempus, dum ipse Uliam Balduini qua> modo vidi, uua saltem hora sentiretis, omnia
Flaudrilw conjugem accepit, precibus ejusdem Bal- profecto labentis siEcuIi delectamenta pro nihilo
duini, Balduino patri meo Molas el Sappum reddi- iestimaretis. » Ilaec dicens et his addere plura vo-
dit, el liliam ainita; suae uxorem dedil. Hichardo lens, obmutuit; et faraosus optio sic, inter verba
autem fratri ejus Berefactam et Orbcccum rcsti- deficiens, hominem cxuit.
luit. Denique grali.i vestra, domine, cui per oiu- Ilis ita gestis, dux Brioniam Rogerio reddidit, et
nia parere desiduro, Uriuniam, Gislebcrti cumitis Uodberlo municipi compatiens, patriuin feudum
avi mci priucipalc uppiduiii, uunc possideo, Dcu- (iroinisit. Amicis cnim et pareutibus adiuoduiu sti-
,
b97 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. Vlll. o98
patus erat, et erga ducem plurimos adjiilores habe-

^ adivit, querelas damnorum, quae a conlribulibus
bat. Nam, sicuti supra dictum est, Guillelmus rex suis pertulerat, intimavit, et herile adjutorium ab
filios Gisleberti comitis, Richardum et Balduinum, eo poposcit; sed frustra, quia nihil obtinuit. Hinc
charos habuit, et tam pro vicinitate sanguinis, alias conversus est, et utile sibi palrocinium quae-
quam pro strenuitate amborum eos sublimavit, et rere compulsus est. Regem Angliae per legatos suos
pluribus fundis atque honoribus et potestatibus in interpellavit, eique sua infortunia mandavil, et si
Anglia et Normannia ditavit. Prafati quoque fratres sibi sutrragarelur, se et omnia sua promisit. His
bonis uxoribus et hoaorabili sobole donati sunt. auditis, rei gavisus est, et efficax adminiculum in-
Richardus enim Roaldem, Gaulterii Gifardi filiam, digenti pollicitus est. Deinde Slephano comiti, et
accepit, qua? filios ei et filias peperit, Rogerium el Gerardo de Gornaco, aliisque tribunis et centurio-
Gislebertum, Gaulterium et Rodbertum atque Ri- nibus, qui praeerant in Normannia familiis ejus,
chardum Beccensem mouachum, cui llenricus res mandavit ut Radulfum totis adjuvarent nisibus, et
commisit Eliense coenobium, Balduinus vero genuit oppida ejus munirent necessariis omnibus. Illi au-
Rodbertum el Guillelmum, Richardum nothumque tem regiis jussionibus alacriter obsecundaverunt,
Guigerium. Isti nimirum, tenipore Guillelmi regis el Radulfo, per omnia regi placere nitentes, sulfra-
et filionmi ejus, laboriosa saeculi probitate vigue- B gati sunt.
runl, variisque flatibus mstabilis fortunae agitati; in Mense Novembri [1090] Guifielmus comes ingen-
pelago hujus mundi periculose fluctuaverunt. Wi- tem exercitum aggregavit, et Conchas expugnare
gerius autem, novissimus horum, mundialis miiitioe ctepit. Duo nepotes ejus, viri potentes, Guillelmus
discrimen sponte deseruit, in Beccensi coenobio co- de Bretolio et Richardus de Monteforti, cum eo
mam deposuit, et in monachatu fere xl annis sub erant, et cum turmis suis Concheios impugnabant.
venerabilibus archimandritis Guillelmo et Bozone Ibi Richardus de Monteforti, dum coenobialem cu-
vixit. riam Beati Petri Castellionis invaderet, nec pro re-
XIV. Discordes motus in Normnnnia continumitur. verentia monachorum, qui cum fletibus vociferan-
—
Bellum inter Ebroicenses et Conchenses. tes Dominum interpellabant, ab incoeptis desisteret,
Perstrepentibus undique prajliis in Neustria, se- hostili telo repente percussus est, ipsoque die cum
curitate pacis perfrui non potuil Ebroicensis pro- maximo luctu utriusque partis morluus est, Ger-
vincia. lllic nempe plus quam civile bellum inter manus enira frater erat Isabel, et ex sorore nepos
opulentos fralres exortum est, et maligna superba- Guillelmi cumitis. Uude formidabilem marchisum
rumaemulalionemulierummalitianimisaugmentata utraque pars luxit; qui pro nimio tumore et pro-
p
est. Helvisa namque comitissa contra Isabelem de cacitate, pertinaciter malum faciens, interiit. Cada-
Conchis pro quibusdam conlumeliosis verbis irata ver aulem prtedicti militis ad natale solum a suis
est, comiteraque Guillelmum cum baronibus suis in translatum est, et Asparlone in cojmeterio Sancti
arma per iram commovere tolis viribus conala est. ThomoE apostoli sepultum est. Ibi nempe Majoris
Sic per suspiciones et litigia feminarum in furore Monasterii regulares monachi Deo serviunt, ibique
succensasunt forlium corda virorum, quorum mani- senior Simon, Amalrici filius, et filii ejus lumulati
bus paulo post multus mutuo cruor eflusus est mor- sunt.
talium, et per villas et vicos multarum incensa sunt Non multo post Ebroicenses denuo conglobati
tecta domorum. Ambae mulieres, quae talia bella cie- sunt, etdolorem suum ulcisci cupientes, Conchense
bant, loquaces et animosa? ac forma elegantes erant, terrilorium depraedari aggressi sunt. Tunc Radulfus
suisque maritis imperabant, subditos bomines pre- pervalidum agmen de suis et farailia regis ha-
mebant, variisque raodis terrebant. Magna tamen buit, cupidisque tironihus foras erumpere, dixit :
in eisdem morum diversitas erat. Helvisa quidem « Armamini, et estote parati; sed de raunitione non
solers eral et facunda, sed atrox ct avara. Isabel vero exeatis donec ego jubeam vobis. Sinite hostes
,
dapsilis et audax atque jocosa, ideoque coessenli- J) praeda onerari, et disccdentes mecum viriliter in-
bus amabilis et grata. In expeditione inter milites, sectaniini. i> llli autem principi suo, qui probissi-
ut miles equitabat armata, et loricatis equitibus ac mus el mililisB gnarus erat, obsecundarunt, et ab-
spiculatis satellitibus non minori praeslabat audacia, euntes cum pra;da pedetentim persecutisunt, eisque
quam decus Italia; Turni manipularibus virgo Ca- saevientibus, Ebroicenses, relicta praeda, fugerunt.
milla. .'Emulabatur l.ampedonem et Marseppiam Tunc Guillelmus Bretoliensis cum pluribus captus
Hippolyten et Pentensileam, aliasque reginas Ama- est, et victoriara hujusmudi pax secuta est. Ebroi-
zonum bellalrices, quarum certamina Pompeius censes enim, erubescentcs quod guerram superbe
Trogus et Maro Virgilius referunt aliique hisloria- cceperant, et inde maximi pondus detrimenti cum
rum scriptores; quibus attinuerunt Asije rcges, et dedecore pcrtulerant, condilioni pacis post trienna-
per XV annos arniis edomuerunt .Vsiaticas gentes. lem guerram acquieverunt, et in ununi convenicn-
Ebroicenses mullos adjutores habebant, etincen- tes, hujusmodi pactum contirmaverunt. Guillelmus
dia multa praedasque Conchanis plerumque facie- avunculo suo Radulpho tria milia libranim pro
bant. Sed interdum illi, non dispares, inimicis reilemptione sua dedit, et Rogerium, consobnnum
taliones reddebant. Hadulfus Hodbcrtura ducem suuin, Rddulfi lihuui, totius sui hEcrolriu fccit,
:
: ,
o99 ORDERICl VITALIS 600
Ebroicensis quoque comes euindem Rogerium, ut- êtsine confessione ac viatico mortuus est. Baldui-
pote nepotem suum, consulalus sui hajrcdem con- nus autem, gener Radulphi de Conchis, in dextero
slituit. Scd diviiia dispositio, qu;e nulibus humanis liumero Domini crucem sumpsil, el Urbani papa:
non suiijiiitur, aliud providit. Idera juvenis mori- jussu secundam contra ethuicos peregrinationem
bus egregiis poUobat, et cunclis sodalibus ac sub- arripuit. In illo itinere super omnes compares suos
jectis clientibus et vicinis admodum amabilis erat. cxaltatus est, et virtute cruciferi opificis, prout iu
Cloricos et monachos dUigebat et compelenler ho- somnio speculatus fuerat, gloriose sulTultus cst.
norabat. Pretiosis vestibus ,
quibus superbi nimis Prius euini Rages, id cst Edissae, nobilissiniBO urbis,
insolescunt, uti dedignabatur, el iu omni esse suo dux factus est, et post aliquot annos, defuucto Go-
sese modeste regere nitebatur. Quondam milites defrido fratre suo, diu regno Jerusalem potitus est.
otiosi simul in aula Conchis ludebant et colloque- Hic contra paganos multoties praeliatus est, multis-
bantur, et coram domina Ehsabelh de diversis the- que triumpliis, adniiniculante Deo, gloriatus est.
matibus, ut mos est hujusmodi, coufabulabantur. Hogerius vero eodem auno quo haec visa fuerant, in
Tunc quidam eorum dixit « Nuper vidi somnium : lectum decubuit, el devote complexis in eo quaeque
quo valde territus sum. Videbam Domiuum in cruce tideli viro competunt, Idus Maii [1090] de raundo
flxum, de tolo corpore liventem, seseque quasi pra; Ij migravit, et cum luctu multorum Castellionis cum
angustia nimis lorquentem, meque terribili visu parentLbus suis sepultus, quiescit.
aspicieutem. » Talia narranti, qui aderant dixerunt .\V. Conspiratio Coniini ad tradendam Rothomdgi
<c Hoc somnium grave est ac terribile, et videtur civitatem regi Angtise.
horrendura Dei judicium tibi portendere. " Baldui- Eodem tempore Constantinienses Henricus Clito
nus autem, Eustachii Bolonise comitis lilius, dixit : strenue regebat, rigidusque contra fratres suos
« Et ego nuperin somnis videbam Dominum Jesum, persistebat. Nam contra ducem inimicitias agitabat
in cruce pendentem, sed clarum et pulchrum, ac pro injusta captione, quam nudius tertius, ut prae-
mihi alacriter ridentem, dexteraque sua me benedictum est, ab illo perpessus fuerat. Regi nihilo-
dicenlem, signumqne crucis super caput meum be- minus Anglia' hostis erat pro terra matris siioe, qua
nigniter facientem. » Astantes vero responderunt : rex eumdem Ln Anglia dissaisiverat, et RodberLo,
« Tali ostensione dulcedo magnse gratise videtur Haimonis filio, dederat. His itaque pro causis op-
tibi fulgere. » pida sua constanter firmabat, et fautores sibi de
His auditis, Rogerius adolescens raatri sua; dixit proceribus patris sui plurimos callide conciliabat.
« Novi hominem, nec longe est, qui similia per vi- p Abrincas et Caesarisburgum et Constantiam (20) at-
sum contemplatus esl. » Cumque mater insisteret, que Guabreium, aliasque munitiones possidebat;
et diligenter inquireret quis aut qua; vidisset, ado- et liugonem comitem, et Richardum de Radveriis,
lescens erubuit, et manifeste reni publicare uoluit. aliosque Constantinienses, praeter Rodbertum de
Tandem a genitrice et prasentibus amicis mullum .Molbraio, secum habebat, et collectis undique viri-
rogatus, respondit : « Quidam

nuper in visione sua bus prece pretioque, quotidie crescebat. Tot peslibus
viditDomlnum Jesum, capiti suo nianum imponen- inquietabatur Neustria, et cffidibus ac tlammis bo-
tera, et clenienter benedicentem, hisque verbis cum mines ac vicos et casas tradebat gehennalis furia.
vocantem Veni cito, dilecte meus, ad me; et
: Vis Anglici regis pene per totam Normanuiam
dabo tibi gaudia vita?. Audacter igitur eum in hac discurrebat, et Normannicis optimalibus ei faventi-
vita non diu victurum assero, quem sic a Domino bus propter ejus pecuniam, rectore desolatam sibi
vocatum cognosco. » mancipabat provinciam. Cives etiain Rothomagi,

Non multo post, tres praefati tirones, ut diversa regiis muueribus et promissis illecli, de mutando
relulerunt, varios eventus experti sunt. Primus principe tractaverunt, ac ut Normanniae metropolim
enim in expeditione quadam male sauciatus est. cura somnolcnto duce regi proderent, consiliati
D
De Conslanlia civitate non ila cerlum est. Ex-
(iO) quem Rolhomagensis haberet ecclesia, verl/O edixit et
stat enim, inler inslrumenla t. XI Gall. Chrisl., col. opere complevit non quod aspernarelur, ul aiebat,
: «
221, fragnienlum historicum es libro Nigro capituli dominum suum esse filium regis domini sui : sed ne
Constantiensis, ubi haec habentur Glorioso re(je : inposterum dignilas Ecclesise vilescerel hoc initio
Guillelmo in Christo jidelHer Rothomagi defuncto, et seque temporalia quseque graliosius amillere, quam
in monasterio S. Slephani quod ipse Cadomi cnti- dejeclionem Ecclesise in mmimo subire. » Quapropter
slruieral, celebriter humalo , anno Dom. Incarnat. ipsius domini, potentum quoque baronum et paro-
1088, indicl. xi, succes.sit major filius ejus Koberlus chianorum longas inimicilias, honorum suorum cre-
dux in Xormannia, medius vero Guillelmus rex in bras deprsedaliones, domorum concremationes, par-
Anglia, fuilque inter cos allercalio et guerra diebus corum suorum destruclorias confracliones viriliter
plurimis in ulraque lerra. Ea igilur tempesliile prê- diuque suslinuit ; sed magnanimilate fidei zeloque
diclus Rotcrtus deilil minori fralri suo Henrico co- justiti,-e subnixus, Ecclesiam m
reclo slalu el in rfo-
mili omnem pagum Constantiensem simul et Abrin- minio ducis Normannix, ipsoque voleiile perdere,
catensem, nccnon el episcopalus nunc et usque. Cum conservavil. Hinc est quod de numero
reintegre
ergo Ahrinrensis episcopus dominatum iirxdicti prin- baronum qui Henrico favebant, excludii Ordericus
cipis suscepissel, Gnufridus Consliinlicnsis fundilus Roberlum de Molbraio antislilis ex iralre nepolem.
nhnnil, ecclesiamqne Conslanliensem cujus erul mini- Dom BOUQUET, lib. viii, p. Oit.
ster, ul i/( vila sua neminein liabere domuium nisi
601 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. VIII. 602
sunt. Hujus nimirum factionis incentor Conanus, K nis vici, qui Mala Palus dicitur, fideliter ut specia-
Gisleberli Pilali filius, erat, qui inter cives, utpote lis herus susceptus est. Deinde cymba parata Sequa-
ditissimus eorum, prsecellebat. Is cum rege de tra- nam intravit, et reliclo post terga conilictu, trepi-
denda civitate pactum fecerat, etimmensis opibus dus ad Ermentrudis villam navigavit. Tunc ibidem
ditatus, iu urbe vigebat, ingentemque militum et a Guillelmo de Archis, Molismensi monacho, sus-
satellitum famiiiam contra ducem turgidus jugiter ceptus est, ibique in basilica Sanct» Mariaj de Prato
pascebat. Maxima pars urbanorura eidem acquies- Unem commotas seditionis praestolatus est.
ecbant. Nonnulli tamen pro fide duci servanda re- Postquam Gislebertus Aquilensis, tam virtute sua
sistebant, et opportunis tergiversationibus detesta- suorumque quamjuvamine civium, qui proditionis

bile facinus impediebant. Caeterum Conanus, de participes non erant, australem portam obtinuit,
suorum consensu contribulium securus, terminum et Henrico aliisque ducis auxiliaribus associatus,
constituit, dieque statuto exercitum regis de Gor- contra rebelles in urbe certamen iniit, tumidis et
naco, aliisque regalibus caslris accersiit, et Rotbo- reis prmsumptoribus in nefario conatu deficienti-
magum confestim venire praecepit. Dux autem, ubi bus, pars ducis crevit, atque adversarios ferro
tantam contra se machinationem comperiit, amicos, fortiter feriens, superior prajvaluit. Tunc vehe-
in quibus conlidebat, ad se convocavit. Tunc etiam B mens burgensium cades facta est, et Conanus,
cum Henrico fratre suo, et cum aliis quibusdam, proditorum signifer, cum aliis multis captus est.
qui ab eo desciverant, fcedus amicitiee pepigit, et Timor el luctus erat ingens in civitate, virisque
Guillelmo comiti Ebroarum, et Rodberto Beles- certantibus aut cadentibus aut fugientibus, ilentes
mensi, atque Guillelmo Bretoliensi, et Gilberto de vociferabantur feminae. Innocentes et rei passim
Aquila , aliisque tidelibus suis desolationem sui caedebantur, aut fugiebant, aut capiebantur. Civi-
cila legatione intimavit. Henricus igitur primus bus, ut prffilibatum est, vicissim dissidentibus, et
ei suppetias venit, et primo subsidium fratri con- tristis infortunii procellis periclitantibus, regia co-
tulit, deinde vindictam viriliter in proditorem eser- hors territa fugit, latebrasque silvarum, quae in
cnit. vicinio erant, avide poscens, delituit, et subsidio
Tertio die Novembris [1090], Gislebertus de Aquila noctis discrimen mortis seu captionis difficulter
militum turmam ducis ad servitium duxil, et per evasit. Conanus autem a victoribus in arcem duc-
pontem Sequanae ad australem partem urbis aclus est, quem Henricus per solaria lurris ducens,
cessit. El tunc ex alia parte Rainaldus de Garenna insultando sic allocutus est : " Considera, Gonane,
cum ccc militibus ad Calcegiensem portam prope- quam pulchram tibi patriam conatus es subjicere.
ravit. Tunc Conanus disit suis Surgite confes- : ci
^ En ad meridiem delectabile parcum patet oculis
tim et armamini, quia tempus non est ulterius tuis.En saltuosa regio, silvestribus abundans feris.
prajstolandi. En a meridie veniunt hostes nos im- Ecce Sequana, piscosum flumeu, Rothomagensem
pugnare, et ab occidente ferventes socii nos adju- murum allambit, navesque pluribus mercimoniis
vare festinant. Ergo fautoribus et inimicis, ut de- refertas huc quotidie devehit. En ex alia parte ci-
cet, occurrite, aditum sodalibus aperite, et hostibus vitas populosa, mcenibus sacrisque temphs et ur-
armis acriter obserate. » Pars igitur civium cucur- banis jedibus speciosa; cui jure a priscis tempori-
rit ut Gislebertum cum suis repelleret, et alia pars bus subjacet Normannia tota. » Conanus , iro-
conata est occidentalem porlam reserare, ut Rai- uica insultatione Henrici pavidus, ingemuit , et
naldum cum suis intromitteret. Prseterea jampri- supplex clementiam exorans, ait : « Proprio reatu,
dem quidam de regiis satellitibus in urbem introie- domine, damnandus sum, sed nunc misericordiam
rant, et parati, rebellionem tacite praestolantes, se- posco propter Deum, creatorem omnium. Pro re-
ditiouis moram aegre ferebant. demplione mei domino meo aurum dabo et argen-
Denique, dum militaris et civilis tumultus exori- tum, quantum reperire potero in thesauris meis,
tur, nimius hinc et inde clamor attoUitur et tota
£)
meorumque parentum, et pro culpa infidelitatis
civitas pessime confunditur, et in sua viscera cru- fidele usque ad mortem rependam servitium. » Cui
deliter debacchatur. Plures enim civium contra Henricus dixit « Per animam matris meae
: tradi- !
cognatos vicinosque suos ad utraraque portam ditori uulla erit redemptio, sed debitae mortis accele-
. micabant, dum quaedam pars duci, et altera regi ratio. » Tunc Conanus gemens clamavit alta voce :
favebant. Dux autem, ubi furentes, ut dictum est, « Pro amore, inquit, Dei ! conlessionem mihi per-
in civitate advertit, cum Henrico fratre suo et mitte. » Verum Henricus, acer fraternae ullor iuju-
commanipularibus suis de arce prodiit , suisque riae, prae ira infremuit, el contemptis elegi suppli-
velociter suffragari appetiit. Sed, dum perturbatio- cationibus, ipsum ambabus mauibus impulit, et per
nis ingcns tumultus cuncta confunderet, et nesci- fenestram turris deorsum praecipitavit. Qui niise-
retur quam quisque civium sibi partem eligeret, rabili casu in momento confractus est, et, ante-
dux, persuadentibus amicis, ne perniciera inhones- quam solum attingeret, mortuus est. Deinde cada-
tam stolide iucurreret, cunctisque Normannis perver illius jumenti cauda? iunexum est, et per omnes
enne opprobrium fieret, fugiens cum paucis, pcr Rolhomagi vicos, ad terrendos deserlores, turpiter
orientalem portam egressus est, et mox a tuburbu- pertractum est. Locus ipse, ubi viiidicla hujusmodi
603 ORDKHICl VITALIS 604
perpetrala est, saltus Conani usque in hodiernani A que Normannicarum hisloriaii I rerum adhuc ali-
diem vocilatus est. quantulum protelare satagam.

Rodbertus autem dux, iil de Prato ad arcem re- .\VI. Oximensium coriflictus et clades. — Guillelmus
diil, et qua? gesta fucrant comperit, pietate motus, in Normanniam venit et cum Roberto duce pacem
infortuniu civium coadoluit; sed furliori magnato- facit.
rum censura prajvalente , reis parcere nequivit. Jani descriptis laboribus Ebroicensium et fac-
Tunc ibi Rodbertus Belesraensis, et Giiillelmus tiunibus periculisque Rothomagensium, expediam

Bretoliensis adfueruut, et Rodomanos incolas velut contlictus et darana Oximensium. Rodbertus Beles-
eiteros praedones captivos abduxerunt, el squalo- mensis, in eminenti loco, qui Furcas vulgo dicitur,
ribus carceris graviter aftlixerunt. Guiilelmus, Ans- castellum condidit, et illuc habitatorcs Vinacii
gerii Qlius, Rodomeusium ditissiraus, a Guillelmo transtulit, omnes finitimos tyrannide sua sibi subi-
Bretoliensi ducitur captivus, et post longos carceris gere sategit, Aliud quoque oppidum, quod Castel-
squalores redimit se librarum tribus mtllibus. Sic limi Gunterii nuncupatur, super Olnam tluvium, ad
Belesmici et Aquilini, ca;terique ducis auxiliarii Curbam construxit, per quod Holmetiam regionem
contra se truculenter sa;viunt, civesque metropolis sibi, licet injuste, penitus subjugare putavit. Sic
Neustrias vinculatos attraluint , cunctisque rebus B ultra natales suos et avorum in nimium clatus in-
spoliatos, ut barbaros hostes, male aftligunt. surrexit, et pene per totam justi patrocinio advo-
Ecce quibus aerumnis superba profligatur Nor- cati carentem Normanniam paribus suis obstitit,
mannia, quoe nimis olim victa gloriabatur Anglia, et coUimitaneos omnes comprimere coepit. Quibus
et, naluralibus regni filiis trucidatis sive fugatis, visis, Normannici proceres turbati sunt, nimioque
nsurpabat eorum possessiones et imperia. Ecce moerore afllicti, de resistendo diu multumque trac-
massam divitiarum quas aliis rapuit, eisque pollens taverunt. Praecipue, quia viciniores erant tyranni
ad suam perniciem insolenter tumuit, nunc non ad terminis et conatui nefario, insurrexerunl primi
delectamentum sui, sed potius ad tormentum mi- Hugo de Grentemaisnilio, et Richardus deCurceio;
serabiliter distrahit. Nunc, sicut Babylon, de eo- et municipia sua muiiierunt armis et alimentis et
dem bibit tribulationum calice, unde nequiter alios militum auxilio. Praefati quippe viri aetate canebant,
solita est inebriare. Visis tot malis, pauper gemil audacia et nobilitate pollebant, vicinitate ac neces-
clerus, monachorum plorant coitus, et desolatus situdine connexi vigebant. Rodbertus enim, Ri-
ubique moeret inermis populns. Soli gaudent, sed chardi lilius, uxorem duxerat tiliam Hugonis, quae
non diu, nec feliciter, qui furari seu praedari pos- marito suo quinque peperit.
p lilios
sunt pertinaciter. Proh dolor! sacerdotalis pene Magnanimus Hugo in juventute sua magna pro-
annihilatur reverenlia, cui pene omnis denegatur bitate floruerat, conjugemque pulcherriraam Adeli-
obedientia, vehementer insurgente et furente malo- dera, filiam Ivonis comitis de Bellomonte, duxerat,
rum violenlia.Ulquid in Neustria lantum effrenata quae peperit ei Rodbertum, Guillelmum, Hugonem,
furit Erynnis, indigenasque Normannos proculcat Ivonem et Albericum; AdeHnam et Hadvisam, Ro-
subigitque ruinis? Quia in diebus non erat rex illis chesiam et Matbildem et Agnetem. Tantam proge-
neque dux Jerusalem, aureisque vitulis Jeroboam niera et lam speciosam multifida sors involvit, et
rebellis plebs immolabal in Dan et Bethel. Unde nullum ex his praeter Rodbertum ad canos usque
transgressores legis, ab eruca et brucho et locusta vivere permisit. Ipse nimirura primogenitus exsti-
et rubiginecomesos, plangit et hortatur Joel. Qua- tit, cunctisque fratribus suis et sororibus defunctis,
tuor his cladibus a propheta prolatis denotantur trigamus consenuit. Prirao duxit Agnetera, Ranulil
qualuor animi passiones metus et cupiditas, dolor
: Bajocensis filiam; deinde Emmam, Rodberti de
et gaudiura. Metus et cupiditas humana praecordia Stotevilla Luciam Savarici filii
filiam; denique ,
stiraulant et corrodunt, eademque lethali gaudio Cani tiliam. Guillelmus autem et Ivo conjuges ha-
seu dolori subdentes dejiciunt. Laeta obsecundant buerunt. Quorum primus in Apulia duxit uxorem
J)
libidini, tristia vero inhaerent crudelitati. Horum Mabiliam, Rodberti Wisgardi liliam, et alter in
meminit Virgilius in poemate suo dicens : Anglia Gisleberti de Ganda filiam. Adelina vero
nupsit Rogerio de Ibreio, et Rohes Roberto de
Hinc metuunt cupiuntque, dolent gaudentque, ne-
Corceio ; Mathildis Hugoni de Monte Pincionis, et
[qxie auras
Agnes Guillelmo de Saia. Hadvisa autem jam nubi-
Dispiciunt, clausi tenebris, et carcere cseco.
lis obiit.
{£n., l. VI, 732.)
Praecipuus itaque Hugo, filiis generisque et plu-
Qui enim perturbationum tenebris involvuntur, ribus amicis fretus, acriter bellura contra Rodber-
clarum sapientia; lumen jam non valent intueri, tum cwpit, tyrannidique illius insigniuin virlute
nec vitiorum glutino exui. Multa intueor in divina auxiliatorum fortiter restitil. At ille, fratrum suo-
pagina quae subtiliter coaptata noslri temporis
, rum Rogerii et Arnulfi, multorumque sibi subjecto-
eventui, videntur similia. Capterum allegoricas ruin viribus tumens, finitiraos dexpexit, multisque
aUegationes et idoneas huraanis moribus interpre" conatibus illos pessundarc, et possessiones eorum
tationes studiosis rimandas relinquam, simplicem- devastare ccepit. Ad conflictus istorum convene-
603 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VIII. 006
runt Malthaeus conies de Bellomonte, et Guillelmus rimo sanguine fuso, plures animse de carcere carnis
^
de Guarenna, aliique plures, ut in tali gyninasio atrociter exirent. Curceienses enim panes in furno
suas ostentarent probitates. Ibi Tedbaldus, Guale- armis tuebantur, eisque Belesmcnses auferre nite-
ranni de Britolio lilius, et Guido Rubicundus occisi bantur, et hac de causa multce strages crudeliter
sunt. Quorum prior, quia cornipes et omnia indu- agebantur. Quadam die, dum panis in furno coque-
menta ejus candida erant, Candidus eques ap- retur, et inter inimicas partes ex procacitate vehe-
pellabatur. Sequens quoque Rubeus, quia rubeis mons ira oriretur, armatee acies utrinque convene-
opertus erat, cognominabatur. Rodbertus autem, runt, initoque conflictu fere xx homines occisi
videns quod insignes viciaos per se vincere non sunt, multique vulnerati, qui de panibus emptis
posset, quia nobilitas in eis et audacia et robur cruore suo non gustaverunt. In conspectu obsiden-
ad perferendum vel agenduni ardua prsevaleret, tium commilitones obsessorum in castellum quoti-
ducem Normannorum supplex promissis delinivit, die intrabant, et armis ac alimentis, non curante
et contra Eemulos venire suos obnixis precibus duce, socios, ne deficerent, confortabantur.
exoravit.
Quondam de conflictu Rodberto cum suis fu-
Anno Domini 1091, indic-
igitur ab Incarnationc g giente, insecutoresarmigerum quemdam fecerunt
tione xis, Rodbertus, dux Normannorum, mense
in berfredum ascendere, et a boreali plaga ignem
Januario Curceium obsedit. Sed ingenuis optima- immittere. Justo itaque Dei judicio machina com-
tibus suis parcens, coarctare obsessos neglexit.
busta est, quee tyrannico jussu in diebus sanctse
Rodbertus vero per tres septimanas dolis et viribus Nativitatis Domini proterve fabricata est. Ad obsi-
in bostem omnimodis surrexit, et diversis machi- dionem solers Girardus, Sagiensis episcopus, ut
nationibus municipium infestavit. Sed copia mili- dissidentes parochianos suos pacificaret ,
venit ,
tum multoties intiis obslante, repulsus erubuit. hospitiumque suum apud Divense coenobium con-
Ingentem machinam, quam berfredum vocitant,
stituit. Pacem dissidentibus proposuit, sed, discor-
contra munitionem erexit, et copiose bellieis appa- dia praevalente, repulsus ingemuit. Rodbertus in-
ratibus instruxH. Sed nec sic oppidanos ad libitum super injuriam ei maximani fecit, eumque nimis
suum coarctavit. Quoties cnim assultum contra
contristavit. Nam puerum quemdam, qu; praesuli
Curceium inchoabat , toties militaris virtus de ministrabat, dum per exercitum piierili more lu-
Grentonis Mansione suppetias festinabat, et assu!- dcns equitabat, ejectum de equo comprehendit,
tores ab incoepto violenter retrahebat. Interea cas-
et in carcere trusit, sibique cornipedem retentavit.
tellani Guillelmuni de Ferrariis, et Guillelmum de ^ Idem puor Richardus de Guaspreia, filius Sevoldi,
Ruperia, et alios plures comprehenderunt. Quorum vocitabatur ; cujus parentela contra Rodbertum
redemptionibus opime adjuti sunt. Sed bellica sors sese jamdudum defendere totis viribus nitebatur.
variatur, et victor a victo plerumque superatur. Episcopiis autem ut clericum suum sine rcatu
,
Ivo, filius Hugonis, et Richardus, Gisleberti filius,

Rodberto captum audivit, sibi euindem protinus
a
a forinsecis hostibus capti sunt, aliique plures,
reddi praecepit, et nisi redderetur, totum exerci-
qui Rodberti dirum carcerem experti sunt. tum interdixit. Post aliquot igitur dies, imberbis
clericus liber dimissus est , et antistes languens
Tunc Hugo arma pro senio non ferebat sed ,
Sagium ad propriam sedem reportatus est. Ibi Do-

sapientia consilioque acutus omnibus eminebat.,
minicis sacramentis munitus est, et inter manus

Hic obsidione diutius gravaii vehementer dobiit,
discipulorum, x Kalendas Februarii [1091] defunc-
ideoque obsidenti duci mandavit : « Patri tuo et
tus est. Cujus corpus in ecclesia Sancti Gervasii
avo diu servivi, et in eorum servitio multa gravia
martyris tumulatum est.
pertuli. Tibi quoque semper fidelis exstiti. Quid
egi, quid in te peccavi? unde promerui tam hosti-
liter a te impugnari? Dominum meum te publice D eadem septimana Guillelmus Rufus, Anglorum
In
rex, cum maguaclasse in Normanniam transfre-
fateor, 'etidcirco contra te non prseliabor. Sed
tavit. Cujus adventu audito, territus dux, cum Rod-
nunc a me ducentas libras accipe, et uno tantum
berto aliisque obsidentibus, actutum recessit, et
die quo vis recede, ut, te absente, liceat mihi cum
unusquisque propria repetiit. Mox omnes pene
Rodberto Belesmensi dimicare. Patet itaque Hod-
bertum sub protectione ducis admodum confidere, Normannorum optimates certatim regera adierunt,
et obsessos plus coerceri cura reverentia lidelitatis,

eique munera, recepturi raajora, cuin summo favore
qiiam hostilium lerrore. »
contulerunt. Galliquoque et Britones ac FlandritcE,
ut regem apud Aucum in Neustria commorari au-
Clibanus extra munitionem inter machinam op- dieruut, aliiqiie plures de collimitaneis provinciis,
pidique portam stabat, ibique panificus ad subsi- ad eum convenerunt. Tunc magnificentiam ejus
dium inclusorum panes coquebat, quia pro acccle- alacriter experti sunt, domumqiie petenles cunctis
ratione obsidionis in novo munimento construere eum principibus suis divitiis et liberalitate piv-cpo-
furnum oppidanis fas non fuerat. Contigit ergo ut suerunt. Denique duo fratres Rothomagum paciUce
circa clibanum creberrima; ca;des fierenl, et, [ilu- conveneruut, et in uuuiii congregati, abolitis prio-
,
607 ORDERICI MTALIS 608
ribus querimoniis pacilicatisiint (21). Tunc ingentia j^ nuni secuta cst, cui proefalus gigas repente asso-
Rodbertus dux a regc dona recepit, eique Aucensein ciatiis est. Feretra fere quiiiquaginta ferebaiitur,
coinilatum el Albamarlam, tolamque tcrram (le- et unumquodque a duobus bajulis ferebatur. Porro
rardi de Gornaco et Radulfi de Conchis, cuin om- super feretra homines parvi velut nani sedebant,
nibus inuiiicipiis eorum, eisque subjeclorum conccs- sed magna capita ceu dolia habebant. Ingens etiam
sit ; ubi praifatus rex a Jauuario usquo ad Kalendas truneus a duobus .-Kthiopibus portabatur, et super
Augusti regali more cum suis habitavit. truncum quidam misellus, dire ligatus, cruciabatur,
XVII. Mirificus Cdsus cujusdam preshijleri e.pisco- et inter angores diros ululatus emittens, vocifera-
patus Lexoviensis. batur. Teterrimus enini da?mon, qui super eumdem
Quid iu episcopatu Lexoviensi, iii capite Januarii, truncum sedebat, igneis calcaribus in lumbis et
contigerit cuidam presbytero, prajtereuiidum non tergo sauguinolenlum importune stimulabat. Hunc
eestimo, nec comprimendum silentio. In villa, quas profecto Galchelmus interfectorem Stephani presby-
Bonavallis dicitur, Gualchelmus sacerdos erat, qui teri recognovit, el intolerabiliter cruciari pro inno-
ecclesi» Sancti Albini Aiidegavensis, ex monacbo centis sanguine vidit, quem ante biennium idem
episcopi et confessoris, deserviebat. Hic anno Do- elludit , et tanti non peracla poenitentia piaculi
minicffi Incarnationis 1091 in capite Januarii ac- B obieral.
cersitus, ut ratio exigit, quemdam ffigrotum in ulti- Deinde cohors mulierum secuta est, cujus multi-
mis parochiae sua? termiuis noctu visitavil. Unde tudo innumerabilis presbytero visa est. Femineo
dum solus rediret, et longe ab bominuni habita- more equitabant, el in muliebribus sellis sedebant,
tione remotus iret , ingentem strepitum velut in quibus clavi ardentes fixi erant. Frequenler eas
maximi exercitus coepit audire, et familiam Hod- ventus spatio quasi cubiti unius sublevabal, et mos
berti Belesmensis putavit esse, qum festinaret Cur- super sudes relabi sinebat. lllai autem candentibus
ceium obsidere. Luna quippe octava in signoarietis clavis iu natibus vulnerabantur, et punctionibus
tunc clare micabat, et gradientibus iter demonstra- ac adustione horribiliter torla;, « vae ! va? ! » voci-
bat. Prfflfatus presbyter erat juvenis, audax el for- ferabantur, et tlagitia, pro quibus sic poenas lue-
lis, corpore maguus et agilis. Audito itaque tu- bant, palam fatebantur. Sic nirairum pro illecebris
multu properantium, timuil et pluiinia secuin trac- et delectationibus obscenis, quibus inter mortales
tare cQ?pit an fugeret, ne a vilibus parasitis inva- immoderate fruebantur, nunc ignes et fetores, el
deretur, et inhoneste spoliarelur ; aut validam alia plura quara referri possinl supplicia dire pa-
manum pro defensione sui erigeret, si ab ahquo ,
I
tiuntur , et ejulanles miserabiii voce poenas suas
impeteretur. Tandem quatuor mespileas arbores '
fatenlur. In hoc agmine praefatus sacerdosquasdam
in agro, procul a calle, prospexit, ad quas lalitandi uobiles feminas recognovit, et multarum, qute vi-
causa, donec equitatus pertransiret, cito divertere tales adhuc carpebant auras, mannos et raulas cura
Verum quidam enormis staturae, ferens in-
voluit. sambucis muliebribus prospexit.
gentem maxucam, presbyterum properantem prae- Stans presbyter talibus visis contremuit, etmulta
venit, et super caput ejus levato vecte dixit : « Sta, secum revolvere coepit. Non raulto post, numero-
nec progrediaris ultra. » Mox presbyter diriguit, sum agraen clericorum et monachorum, judices
et baculo quem bajulabat appodiatus, imraobilis atque rectores eorum, episcopos et abbates cum
stetit. Arduus vero vectifer juxta eum slabat, et pastoralibus cambutis advertit. Clerici et episcopi
nihil ei nocens prffitereuntem exercitum exspecta- nigris cappis induli erant. Mouachi quoque et ab-
bat. bates nigris nihilominus cucullis amicti erant. Ge-
Ecce ingeus turba pedilum perlransibat, et pe- mebant et plangebant, et nonnulli Galchelmum vo-
cudes ac vestes, multimodamque supellectilem, et citabant, ac pro pristina familiaritate ut pro se ora-
diversa utensilia, qua; praedones asportare solent, ret, postulabant. .Multos nimirijm magnae aestima-
super colla scapulasque suas ferebat. Omnes uimi-
J)
tionis ibi presbyter se vidisse retulit, quos humaua
rum lamentabantur, seseque ut festinarent cohor- opinio sanctis in coelo jam conjunctos astruit. Hu-
tabantur. Multos eliam vicinorum suorura qui gonein nempe vidit, Lexoviensem praesulem, et
,
nuper obierant, presbyter ibidem recognovil, et abbales prsecipuos, Maineriuin Uticensem, atque
moerentes pro magnis suppliciis, quibus ob facinora Gerbertum Fontiuellensem, aUosque multos, quos
sua torquebantur, audivit. Deinde turma vespilio- nominatim nequeo recolere, neque scripto nitor
(21) Condiliones hujus pacis enuntiat Rogerus dominio rex subjugaret ; omnibus etiam Normannis
Hovedenus Anno 1091, inquil, rex Wil-
his verbis :
terras quas i»i Anglia ob fxdelitatem comitis perdide-
lielmus junior Normanniam peliil mense Pebruario, rant, reddcret ; et luntum terne in Anglia, quanlum
ul eam (ralri suo Hoberlo iibriperel; sed dum ihi convenlionis inter eos fuerat, comiti daret. Adhuo
moraretur, pax inler illos ea convenlione facla esl etiam inter se constituerunl ut, si comes absque filio
ut comes regi comitatum de Owe, Fescannum, ah- legali matrimonio genito morerelur, hseres ejus fieret
batiam in monte S. Michaelis el Kercsburg (Cher- rex similique modo, si regi cojiligisset rnori, hieres
;
bourg) et castella qux a se defecerant bono animo illius fierel comes. Hanc convenlionem xii barones
concederet ; Cenomanicam vero provinciam el castella ex parle regis, el xii ex parte comitis Jaraverunt.
qux tunc in Xormannia comiti reluctabuntur, illius Dom BouyuKT, lib. viii, p. 648.
,
009 HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS III. — LILl. VIII. 610
Humanus cursu per agraen yEthiopum abiit. Presbyler autem

indcr«. pleruraque fallitur intuitus, sed ^
Dei medullitus prospicit oculus. Ilomo euiin vidot voti compotcm se non esse doluit. Erat enim a;>tate
in facie, Deus aulem in corde. lu regno aiterna; juvenis, animo audax et levis, corpore vero velox
beatitudinis perpetua claritas omnia irradiat, ibique et fortis. In media igilur strata paratus constitit, et
perfecta sanctitas, omne delectamentum adepta, in venienti paratissimo cornipedi obvians manum ex-
liliis regni cssultat. Ibi nibil inordinate agitur, nibil tendit. Ille autem substitit ad suscipiendum presby-
iaquiuatum illuc intromittitur. MiLil sordidum terum, et exbalans de naribus suis projecit nebu-
honestalique contrarium , illic reperitur. Undc lam ingenlem veluti longissimam quercum. Tunc
quidquid iucouveniens fsex carnalis commisit, pur- sacerdos sinistrum pedem in teripedem misit, ma-
gatorio igne decoquilur, variisque purgationibus, numque arreptis loris clitella; imposuit, subitoque
prout a?ternus censor disponit, emundatur. Kt sicut nimium calorem velut iguem ardenlem sub pede
vas excocta rubigine munduni, et diligenter undi- sensit, et incredibile frigus per manum, qu;e lora
que politum, in tbesaurum rcconditur, sic aninia tenebat, ejus prEecordia penetravit.
omnium vitiorum a contagione mundata, paradi- Dum talia fiunt, quatuor Iiorreudi equites adve-
sum introducitur, ibique omni felicitate poUens, niunt, et terribiliter vociferanles, dicunt : " Cur
sine metu et cura laetatur. B equos nostros invadis? Nobiscum venies. Nemo nos
Terribilibus visis presbyter admodum trepidabat, trum Isesit te, cum tu nostra coepisti rapere. » At
baculoque iunixus, terribiliora exspectabat. Ecce ille, niraium territus, caballum dimisit, tribusque
ingens exercitus militum sequebatur, et nullus militibus eum prendere volentibus, quarlus dixit :
color, [sed] nigredo et scintillans ignis in eis vide- « Sinite illum, et permittite loqui mecum, quia con-
batur. Maximis omnes equis insidebant, et omni- jugi meaj filiisque raeis mea mittam mandata per
bus armis armati, velut ad bellum festinabant, et illum. » Deinde nimium paventi presbytero dixit :
nigerrima vexilla gestabant. Ibi Ricbardus et Bal- « Audi me, quaeso, et uxori meae refer quaj mando. »
duinus, tilii Gisleberli comitis, qui nuper obierant, Presbyter respondit : « Quis sis nescio, et uxoreni
visi fuere; et alii multi, quos non possum enume- tuam non cognosco. » Miles dixit : « Ego sum Guil-
rare. Inter reliquos Landricus de Orbecco ,

qui lelmus de Glotis, tilius Baronis, qui famosus fui
eodem anno peremptus fuerat, presbyterum alloqui quondam dapifer Guillelmi Bretoliensis, et patris
coepit, eique legationes suas Iiorribiliter vociferando ejus Guillelmi, Herfordensis comitis. Prwjudiciis et
intiraavit, ac utmandata sua uxori suai referret, rapinis inter mortales anbelavi, multisque faciuori-
summopere autem turnuf, et
rogavit. Subsequentes ,
bus plus quam referri potest, peccavi. Cajterum su-
qua; pra;cedebant, verba ejus interrumpendo impe- '
pcr omniame cruciat usura. Nam indigenti cuidam
diebant, presbyteroque dicebant : « Noli credere pecuniam meam erogavi, et quoddani molendinuni
Landrico, quia mendax est. » Hic Orbecci vice- ejus pro pignore recepi, ipsoque censum reddere
comes et causidicus fuerat, et ultra natales suos uon valente, tota vita mea pignus retinui, et legitimo
ingenio et probitate admodum excreverat. In nego- ha>rede exhaeredato, haeredibus meis reliqui. Ecce
tiis et placitis ad libitum judicabat, et pro accep- candens ferrum molendini gesto in ore, quod sine
tione munerum judicia pervertebat, magisque cu- dubio mibi videtur ad ferendum gravius Rotboma-
piditati et falsitati quam rectitudini serviebat. Unde gensi arce. Dic ergo Beatrici uxori mea>, et Rogerio
merito in suppliciis turpiter devotatus est, et a filio meo, ut mibi subveniant, et vadimonium unde
complicibus suis mendax manifeste appellatus est. multo plus receperunt quam dedi, velociter ha>redi
In hoi; examine nullus ei adulabatur, nec inge- restituant. » Presbyter respondit ; « Guillelmus de
niosa loquacitate sua ei aliquis precabatur. Verum, Glotis jamdudum mortuus est, et hujusmodi legatio
quia dum poterat aures suas ad clamores paujêris nulli fidelium acceptabilis est. Nescio quis es, nec
obturarc solitus est , nunc autem in tormenlis, qui tui sunt haeredes. Si Rogerio de Glotis, vel fra-
ut exsecrabilis, auditu indignus omnino judicatus rv tribus ojus, aut matri eorum proesumpsero talia
est. enarrare, ut amentem deridebunt me. » Porro Guil-
Gualchelmus autera, postquam multorum militura lelnius obnixe insistens rogabat, et pluriraa uotis-
ingens cohors pertransiit, inlra semetipsum sic co- siraaque signa diligenter inculcabat. Presbyter autem
gitare ccepit : « Hajc sine dubio familia Herlecbini intelligens ea quw audiebat, orania taraen se scire
est. A multis eam olim visam audivi ; sed incredu- dissimulabat. Tandem multa prece victus, acquievit,
lus relationes derisi, quia certa indicia nunquam et iterum ut rogatus fuerat sc facturum promisit.
de talibus vidi. Nunc vero manes mortuorum vera- Tunc Guillelmus cuncla recapitulavit, et louga con-
citer video; sed nemo mihi credet, cum visa retu- fabulatione multa eidem rcplicavit. Interea sacerdos
lero, nisi certum specimen terrigenis exhibuero. De cojpit secura tractare quod non auderet exsecrabilia
vacuis ergo equis, qui sequuntur agmen, unuui biothanati mandatacuilibet annunliare. « Non decet,
apprehendam, confestim ascendam, domum ducam, inquit, talia promulgare. NuUatenus qure injungis
et, ad fidem oblinendam, vicinis ostendam. » Mox cuilibet referam. » Mox ille furibundus manum ex-
nigerrimi cornipedis babenas apprebendit; sed ille presbyterum per faces apprehcndit, se-
tcndil, et
forliter se de manu rapientis excussit, aligeroque cumque, per terram trabcns, miuare coepil. Capti-
6H OllDERICI VITALIS 612
vus auteni manuni, qiia lcnpbaliir, ardenteni velut y^majoris mihi videtur esse ponderis, quam si ferrem
iguem persensil, et in tali angustia repente excla- supcr nie Montem Sancti .Micliaelis. Et quia prctio-
mavit : (1 Sancta Maria, gloriosa mater Christi, sis et aculis utebar calcaribus, ul festinarem ad
adjuva me! » Protinus, ad invocationem piissima; elfundendum sanguinem, jurc sarcinam in talis
gcnitricis, lilii Domini auxilium prresto adfuit, quale bnjulo enormem qua ;
intolcrabiliter gravatus, nulli
Ouinipolentis ordinatio disposuit. Nam quidani nii- liominum cxprimere valco poenaj quantitalcm. Hoec
les, ensem dcxtra ferens, supervonit, gladiumquc iudesinenter meditari mortalcs debereul, et timerc,
su um quasi ferirc vcllet, vibrans, dixit : « Cur fra- imo cavere, ne pro reatibus suis tam dira luerent.
trem meuni interficitis, maledicti? Sinite illum, et Plura mihi non licet tecum, fraler, fari, quia mise-
abite. » Mox illi avolarunt, .-Ethiopicamque phalan- agmen festinanter cogor
rabile prosequi. Obsecro,
geui prosecuti sunt. memento nioi, precibusque piis et eleemosynis suc-
Abeuntibus cunctis, miles in via cum Gualchelmo curre mihi. Nam a Pascha Florum usque ad unum
demoratur, et ab eo sciscitatur: c Cognoscisne me? » annum spero salvari, et clemeulia Crealoris ab
Presbyter respondit « iNon. » Miles dixit « Ego omnibus lormentis liberari. Tu vero sollicilus esto
: :
sum Rodbertus, tilius Rodulli, cognomento Blondi, de te, vitamque tuam prudcnler corrige, quoe plu-
et sum frater tuus. » Cumquc presbyter pro tam in- g ribus viliis sordescit, scitoque quod diuturna uon
sperata re vehementer admirarelur, nimiumque pro eril. Ad praesens sile. Res, quas nunc ex insperato
bis qua! viderat, ut dictum est, vel senserat, angc- vidisti et audisti, silentio comprime, et usque ad
retur, niiies ei de pueritia utriusque mulla coepit tres dies nemini praisumas enarrare. »
recensere, et notissima signa recitare. Sacerdos au- His diclis, milcs festinus abscessit. Prcsbyter au-
tem audita optime recolebat, sed ore confiteri uon tem tota septimana graviter a-grotavit. Deinde post-
ausus, omnia denegabat. Tandem prsefalus eques quam invalescere ccepit, Lexovium adiit, Gisleberto
ait " Miror duriliam et hebetudinem tuam. Ego te

: episcopo cuncta ex ordine recitavit, et ab eo medi-
post morteni ulriusque parentis nutrivi, et super camenta sibimel necessaria impetravit. Postmodum
omnes mortales dilexi. Ego te ad scholas in Galliam fere xv annis vegetus vixit, et hwc quaj scripto tra-
direxi, et vcstes nummosque tibi copiose porrexi, didi, aliaque plurima, quae oblivione abolita sunt,
aliisque multis modis tibi prodesse satis elaboravi. ab ore ipsius audivi, et facieni ejus horrendi niilitis
Nunc horum immemor efliceris, meque tantum- tactu laisam prospexi.
modo recognoscere dedignaris! » Ha?c ad sedincationem legentium scripsi, ut in
Tunc presbyter, veridicis faminibus uberlim pro bonis consolidentur justi, eta malis resipiscant per-
latis, coiivic ttis est allegationibus certis, palamqiie »-' versi. Amodo inccEptara repeto materiam.
cum lacrymis fassus est affamina fratris. Tunc miles XVIIl. Pactioncs inter Guitlclmum regem et lioherluin
dixit ei : » Merito debuisses mori, nostrarumque ducem — Episcopatus
initse. Lexoviensis negolia,
particcps poenarum nunc nobiscum trahi, quia res — Rogerus abbiis Vticemis.
nostras nefaria temeritale invasisti. Hoc nullus alius Anno ab Incarnatione Domini 1096, indictione
inchoare ausus fuit. Sed missa, quam hodie can- XIV,mense Januario, Guillelmus Hufus, rex Anglo-
tasti, ne perires Mihi quoqiic nunc per-
te salvavit. rum, cum magna classe in Normanniam transfreta-
missum meuraque miserum esse
est tibi apparere, vit, et Rodbertus dux, audilo regis adventu, statim
tibi manifcstare. Postquam in Normannia tecum lo- obsidionem Curceii reliquit, et Rodbertus de Belesmo
cutus fui, a te salutatus iu Angliam perrexi, ibique cum suis complicibus aufugit. Rex autem in Neu-
finem vit;e jussu Creatoris accepi, et pro peccatis, stria usque ad Augustum permansit, et dissidentes
quibus nimis oneratus eram, immania supplicia qui eidem acquiescere voluerunt, regali auctoritate
pertuli. Arma quse ferimus, ignea sunt, et nos fe- pacavit. Henricus vero, quia ingentes querelas coij-
tore teterrimo inficiunt, ingentique ponderositatc tra ulrumque fratrem promebat, partemque de am-
nimis opprimunt, et ardore inexslinguibili combu- t\ pla possessione magnilici patris sui requirebat, sed,
runt. Haclenus itaque hujuscemodi poenis ineuarra- eorum tenacitate niraiuni perdurante, nil impelra-
biliter cruciatus sum. Sed qiiando in Anglia ordi- bal, aggregatis Britonibus et Normannis, Coustan-
natus fuisti, et primara missarn pro lidclibns defunc- tiam et Abrincas, aliaque oppida munivit, el ad re-
tis cantasti, Radulfus pater tuiis suppliciis ereptus sistendum lotis nisibus insurrexit. Verum Hugo,
est, et sculum meum, quo vehementer angebar, Cestrensis comes, aliique fautores, ejus paupertatem
elapsum esl. Ensem hunc, ut vides, fero. Sed in perpendentes, et amplas opes terribilemque poten-
anno relaxationem ab hoc onore liducialitcr ex- tiam Guillelmi regis metuentcs, egregium Clitonem
specto. » in bcUico angore deseruerunt, et municipia sua
Dum miles ha;c et alia liujusmodi dicerct, el dili- regi tradidcrunt.
gentcr ad eum presbyter intenderet, quasi strumam In medio igitur Uuadragesinuc, Guillelmus rex et
sanguinis instar humani capitis ad ejus' talos circa Rodbertus dux montem S. Michaelis obsederunt, ibi-
calcaria vidit, stupensque sic intcrrogavit : « Unde que Henricum fratrem suum incliiserunt, et fere xv
tanta coagulatio cruoris imminet calcaneis tuis? .i diebus euni cura suis aqua; penuria niaxime coer-
At ille respondit : « Non est sanguis, sed ignis; ct cuerunt. Porro callidus juvenis, dum sic a fratribus
m HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIR. VI 014
suis coarctaretur, et a cognalis atqne amicis et con- A tes, Fulco Divensis, .Arnulfus Troareensis, et Ra-
foederatis affiuibus undique destitiioretur, et multi- dulfus Sagiensis. Lccta autem lectione de ordi-
moda penc omaium, quibushomiues indigent, ine- nando abbate secundum Regulam Sancti Benedicti,
dia angeretur, prudenter secum tractans, varios mor- elegerunt doraDum Rogerium de Suppo, raonachum
talium casus pra:cogitavit, et infrunito impetu pes- ejusdem co?nobii, qui siraplicitale pollebat et peritia
sundato, sese ad raeliora tempora reservare decre- litterarum, nuiltaque honestate et bonorura dulce-
vit. Liberura tandem sibi, sociisque suis exilum de dine morum. Tunc Hermanus prior, et Ernaldus
Monte ab obsidenlibus poposcit. Ille admodum ga- de Telliolo, aliique plures eum ad curiam ducis
visi sunt, ipsumque cum omni apparatu suo egredi duxerunt, sed ducera in Normannia non invene-
honorifice permiserunt, Henricus itaque reddilis runt. Clandestinis enim factionibus, quibus trans-
munitionibus suis, por Britanniam transiit, Brito- marini contra pacem securitatem regni raolie-
et
nibus,quisibisolummodo adminiculuracontulerant, bantur, subito auditis, arabo fratres de Neustria
gratias reddidit, etcontines postraodum Francos ex- in Augliam ex insperato transfretaverant, rairanti-
petiit. In pago Vilcassino nobilis exsul non plenis bus cunctis. Tunc Hermanus ad domum regendam
duobus annis commoratus, diversa hospitia qucesi- Lticum regressus est, et Ernaldus cura electo abbate
vit. Uno tantum milite, unoque clerico cum tribus i> principes regni per mare secutus est. Pervenien
armigeris contentus, pauperem vitam exegit. Sic tes autem in villam regiam, quam Windresorias
regia proles in exsilio didicit pauperem perpeti, ut dicunt, electionem monachilem conventus cum ,
futurus rex optime sciret miseris et indigentibus auctoritate Sagiensis episcopi triumque abbatum,
compati, eorumque dejectioni vel indigentife regali duci ostenderunt. At ille gratanter assensum dedit,
potentia seu dapsilitate suffragari, et ritus infirmo- et praefato Rogerio per baculum pastoralem, ut eo
rum expertus, eis pie misereri. terapore moris erat, coenobii curam in exterioribus
Tuuc Rodbertus dux magnam partemNormanniae rebus commisit, apicibusque suis Lexoviensi epi-
Guillelmo regi concessit, fereque duobus annis a scopo, ut eum in omnibus canonice proveheret, man-
bellis Normannia quievit. Post solemnitateni Peii- davit. Guillelmus quoque rex eumdem monachura
tecostes, Guillelmus archiepiscopus synodum epi- tunc ibidem benigniter ascivit, et omnia quce pater
scoporum etabbatumapudRothomagumaggregavit, suus, proceresque ejus Uticensi ecclesiae olini de-
et cum duce Rodberto, suffraganeisque praesulibus derant, concessit, et regali auctoritate in charta
de Sagiensi praesulatu tractare coepit. Tandem finito firmavit. Peractis itaque pro quibus ierat, Roge-
consulatu, Serlonem, Ulicensium rectorera, elegit, rius Uticum xv Kalendas Januarii
p rediit, et a fra-
eique Salariensem episcopatum valde renitenti com- tribus honoritlce susceptus, xxxiv annis abbatije
misit. Denique x Kalendas Julii praefatum coeuobi- prsefuit. Hic centura et quindecim diseipulos ad
tara Rothomagum convocavit, et in ecclesia Sanctae monachatum suscepit, quorum vitara mobilis for-
Dei genitricis Marite canonice consecravit. Porro tuna variabiliter agitavit. Nam quidam eorum, vir-
venerandus Serlo susceptara pontificatus sarcinam tutibus tlorentes, ad superna: vocationis bravium,
XXXII annis et iv mensibus strenue gessit, Ecclesise- Deojuvante, pervenerunt. Nonnulli vero, insidiante
que Dei solerti studio inter prospera et adversa Satana, in cfflnolentara vitiorum voraginem relapsi
prodesse sategit. Sed duros nimis et protervos ha- sunt, a justo recepluri judice quod raeruerunt.
buit parochianos, Rodbertum scilicet Belesmensem, Sed nirairum ex his, quos venerabili Rogerio
et Rotronem Mauritaniensem, eorumque complices, subjectos diximus, abbates vidimus, id est Guari-
pacem Eccle-
qui crudeliter inter se dissidebant, et num Sartensera, Godifredum Aurelianensera, Gisle-
sise Dei frequenterviolabant,'ovesque Dominici gre- berlum Glotensem atque Rodbertum Pruneriensera,
gis, quas Christus sanguiue suo redemit, bellicis Guillelmum Bassum et Ludovicum. Guarinus enim
tumultibusdispergebant, et multimodis factionibus magistro successit, et Uticensis Ecclesise reîmen
opprimentes, dilaniabant. Contraeos gladium verbiD pluribus annis tenuit. Rodbertus autem Prune-
Deiaudacterexeruit, obduratosin nequitiamultoties riensis Tornense cosnobiura in Anglia strenue gu-
excommunicavit; sed in pace firraa rebelles disci- bernavit. Goifredus vero Aurelianensis Eulandensi
pulos erudire vel servare, vix aut nunquam potuit. (22) Ecclesise fere xv annis praefuit, et Guillelmus
Unde nimirumquandiupontificatum tenuit, semper Bassus Holmieuse monasterium Sancti Benedicti
in tumultuet perturbatione laboravit, gl plerumque diu rexit. Porro Ludovicus, judicio majorum expul-
furia Rodberti niraium saeviente, in Anglia vel Ita- sis canonicis de Balcherivilla, primus monasticum
lia exsulavit, multoque metu anxius gemuit. ordinem cuni x monachis cepit in Sancti Georgii
Uticensis autem abbatia, postquam proefatus rec- martyris basilica. Guillebertus vero de Glotis, vir
tor suus episcopatura suscepit, de pastore sollicita, nobihs et facundus, Lirense coenobium fere x
prfpdictum pastorem suum vii Kalendas Augusti annis rexit, et in niultis emendavit. Uticenses
accersiit, factoque triduano jejunio, de eligendo itaque monachi de penetralibus monasterii regu-
abbate tractare coepit. Adfuerunt etiam tres abba- lariter extracti sunt, et ad plurimorum emolu-
(32) Lege Crulandensi, Croyland. Le Pr6vost.

6io ORDERICI VITALIS 6^C
mentum in culniine prcelationis subliniali sunt; i videre nequiverant. Circa sextam vero horam re-
ut,duni quasi lucern.r super candelabruni luccrent, spiciens post sc, vidit militem, qui eum ceperat,
cupienlibus ingredi domum Domini per semilam concito cursu venientem. Qui magno tiraore per-
justiti» adituni salutis ostenderent. Sed exteriorum culsus, intcr qu.Tdam fruticcla, qua^ se ociilis ejus
perturbationes rerura, qu;v per desidiam seu ne- obtiilerunt, scmet occuluit. Cuinque pnrdictus mi-
quitiam ssecularium principum liunt, ordini eccle- los prope cumdora locum advenisset, intcrrogavit
siastico et rigori monastico muUoties inipedinicnto bubulcos qui ibidem arabant, si bominem qucra-
sunt; quod omncs, qui in Normannia vel couliiiio dain fiigientem vidissenl, proraittcns trcs solidos
ejus religioni servire concupierunt, tempore Rod- illi absque mora se daturum, qui ei insinuasset.
berti ducis et Philippi regis Krancorum nimis , At illi, timore adraoniti, quamvis illum sci.sscnt,
experti sunt. negaverunt sc scire. Cumque illc recessisset de

Anno ab Incarnatione Domini 1092, indictionc loco, in qno se occulueral, caplivus surrexit, et
sv, Ilenricus, Guillelmi regis lilius, Danfrontem frcLus Dei adjutorio et beati EbrulU, incolumis ad
oppidum auxilio Dei suffragioque amicorum obti- siia remeavit, perdurans iu corpore usque ad nostra
nuit, et inde forliter boereditarium jns calumniari tempora. Hoc vero, quod retuliraus, ex ipsius ore
sategit. Nam idcm, dum esset junior, non nt fraterB didicimus, eique, quia legilimus et laudabilis vita;
a fratribus habitus est, sed raagis ut externus, est, sine scrupulo credimus.
exterorum, id est Francorum et Britonum, auxilia .XIX. Berlrada cotnitissa Andegavensis, derelicto viro
quaerere coactus est, et quinque annis diversorura suo, Philippo Fruncorum regi nubet. Prxlati —
eventuum motibus admodum fatigatus est. Tandem Prancix religione et doclrina poltentes. Rotho- —
Danfrontani, nutu Dei, .T!rumnis tam prjeclari exsu- magense concilium.
lis compassi sunt, et ipsura ad se de Gallia accer- Circa hsec tempora [1092-1093], in regno Gallije
situm per Harecherium bonorifice susceperunt, et fffida turbatio exorta est. Dertrada enira, Andega-
excusso Rodberti de Rclesmo, a quo diu graviter vorum comitis.sa, metuens ne vir suus quod jara
oppressi fiierant, dominio, Henricum sibi princi- duabus aliis feccrat, sibi faceret, et relicta contemp-
peni constituerunt. IUe vero contra Rodbertum, tui seu vile scortum Ceret, conscia nobilitatis et
Normannise comitem, vjriiiter arma sumpsit, incen- pulchriludinis suee, fidissimum legatum Philippo,
diis et rapinis expulsionis sua^ injuriam vindicavit, regi Francorum, destinavit, eique quod in corde
multosquc cepit et carceri mancipavit. Intcr lia^c, tractabat, ovidenter notiUcavit. Malcbat enira ultro
dum queradam horainem, nomine Rualedum, de viruin relinquere, aliumque appctere, quam a viro
apud Danfrontem castel-
terra S. Ebrulfi cepisset, ^ relinqui, oraniumque patere despeclui. Dcnique
lum deposuit. Qui cum sederet ad focum (hiems mollis princeps, comperta lascivae mulicris volun-
enim erat), cum lacrymis S. Ebrulfum cwpit invo- tate, fiagitio consensit, ipsamqtie, relicto marito
care ac dicere : « Deprecor te, sancte Ebrulfe, Gallias cxpetcntera, cura gaudio suscepit. Porro
amice Dei, ut ine de ista captivitate eripias. Scis generosam et religiosara conjugem suara, Rertam,
enim quia semper tibi fideliter deservivi. n Curaque nobilis Florentii ducis Fresionum flliam, quaj Lu-
ba!c dixisset, subito obdormivit. dovicum et Constantiam enixa fuerat ei, dimisit,
El ecce quidani nianum ejus apprehendens, ccepit et Dertradam, qua; fcre quatiior annis cura Ful-
eum trahere. Tunc expergefactus, sensit oinnino cone Andcgavensi deraorata fuerat, sibi copulavit.
dolorem de corpore suo recessisse. Erat enim valde Odo, Dajocensis episcopiis, hanc exsecrandara de-
debilitatus, in tantura ut nec de loco absque ad- sponsationem fecit, ideoque dono moechi regis pro
jutorio allerius inovere se posset. Ceciderat vero recompensatione infausti famulatus, ecclesias Ma-
in itinere de jumento, super quod ligatus erat. danti oppidi aliquandiu habuit. Nullus enim Fran-
Itaque ccepit intra semetipsum cogitare quid age- corura pra;suluin exsecrabilem consecrationcm dig-
ret,quomodo de dorao egredi possel. Viderat enim t\ natus est facere, sed in rigore stantes eccclesias-
quod miles, qui eum ibidom deposuerat, ostium, ticoB rectitudinis, Deo inagis quara honiini studuc-
per quod exitus in liorlum patebat, valde cum runt placero, ct omnes lurpem copulam unaniraiter
cuneo obfirraasset. Tamen assumptis viribus fidei, detestati sunt pari anatberaate. Sic petulans pellex
accessil ad ostium, et manu repagulam tenuil. adulterum comitem reliquit, adulteroque regi usque
Tunc, rairum dictu ! cuneus, qui fortiler infixus ad mortem cj,u3 adhajsit. Abouiinabilo crimcii mu;-
fuerat , ad terram decidit. Ille vero, aperiens cbiffi in solio regni GalliEe, proh dolor ! pcrpctra-
ostium, pervenit ad exiluin hortuli, el aspiciens, tuni est. Uude inter opulentos rivales rainarum in-
multitudinem railitum ante se in platea vidit consi- gens tumultus et pra^liorum conatus exortus est.
stere, et extendens nianiiin dixisse fertur : « Sancte Vcrum versipellis niulier inter rivalcs simultatem
Ebrulfe, ducito me. » Sic(pie ut erat, nudis pedi- coinpescuit, ingenioque suo in tantam pacem eos
bus, linea tantum atquc pallio amictus, per me- compaginavit, ut splendidura eis convivium pra2-
dias acies transivit, ac si oculos non habuissent. pararet, el apte, proul placuit illis, ministraret.
Nullus enim eum interrogavit quis'esset, vel quo Ilrbanus papa legatos apostolicffi sedis in Galliam
Jenderel. Pulo quod virtute sanctissirai viri euin dcstinavit, per epistolas et sacerdotum praedicatio-
,
6l: mSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. - I.IB. VIII. 618

nem erroneum regeni argnit, obsecravit et iacre- A lociUus, copiosam rationem de propositis audivit.
pavit, qui legiliQiam conjugem repudiaverit, adul- Tandem inter c;elera praefatus pontifex retulit
teramqiie sibi contra Dei legem sociaverit. Cifte- dicens : « In urbe nostra est basilica in honore beati
rum in Uagitio graviter obdurafus, ad instar surdoe Pelri apostoli ab autiqiiis temporibus constructa,
aspidis, quaj ohturat aures suas ad vocem incantau- ubi divinitus multa olim perpetrata sunt miracula.
tis, corripientium hortanienta patrum sprevit, el in Multa! sanitates a?grotis ibi contigerunt, et multo-
adulterii felore diu pulridus jacuit, et donec filios ties desursum ardentes candela^ demitti visae sunt.
duos, Philippum ct Florum e.t adultera genuit. Quoedani vero sanclimonialis, magnse, ut creditur,
Tempore igitur Urbani et Paschalis Romanorum religionis, hanc ecclesiam quolidie frequentaf, et
pontificum, fere xi annis inlerdictus Quo tem- fuit. plurima hujuseemodi se vidisse saepius, enarrat.
pore niinquam diadema portavit, nec purpuram iu- tt ut certum specimen sua; narrafionis exhiberef,
duit, neque solemnitatem aliquam regio more cele- qiiondam dum iu oralorio sola excubaref, et cau-
bravit. In quodcunque oppidum vel urbeni Gallia- delam ardenfem de sublimi sine huinana ope deponi
rum rex advenisset, mox ut a clero auditum fuisset, vidisset, reverenter ad aram accessit, candelam
cessabat omnis clangor campanarum, et generalis exstinxit, linleolo mundo involvif, el in scrinio suo
cantus clericorum. Lnetus itaque publicus agebatur, g reclusit. Cumque opporiuno ferapore, ([uod vide-
et Dominicus cultus privatim exercebatur, quandiu rat, refulisset, et scriniura apernisset, ut deposi-
transgressor princeps in eadem
commora- dicecesi tura ostenderet, favillam solumraodo pro indicio
batur. Permissu tamen praesulum, quorum domi- concremationis invenit; sed totam penitus cande-
nus erat, pro regali dignitate capellanura suiim lam, siue hesura mappula?, aliaruraque rerum, qufe
habebaf, a quo cum privata familia privafim mis- ihidem erant, corabusfam prospexif. Nuper in ea-
sam andiebat. dem basilica, duin plebs Dei festivitatem Beati
His temporibus, Gallia religiosis et eruditis pra»- Petri apostoli celebraret, et clerus ad vespertinalem
sulibus ilorebat. Nam Leuterius senex Bituricensi S3'naxim in choro celebrandain asfaret, tres cereos
proeerat metropoli, of Daimbertus Senonensi. In- clare ardentes desursum usque ad altare demitti
clytus vero Rainaldus Remensi, eique defuncto Ra- omnes viderunt, et pro re insolita admirantes ob-
dulfus cognomento Viridis successit in eadem diffl- stupuerunt. Cerei autem usque ad finem matutino-
cesi. Erudifissimus quoque Ivo Carnofensi pra»eraf rum arserunt, et tunc ad aurorara consiirapfi sunt.
ecclesia», cui perhibet evidens festimonium laus In aere quideni super arara ordinafe sfabant, sed
bonaj vitse ef rcct«e doctrinse. Walo etiam proeerat ^
tamen altaris mappulam non tangebant. Medius
Parisiensibus, aliique plures episcopi fulgebant in ' eorum maximus eiat ef quadrafus, alii vero duo
suis regionibiis, quorum religione admodiim Gallia mediocres erant et rofundi. Faraa bujus rei perso-
gaudebat, et sacris dogmatibus. Res taraen Pbilip- nuit in tota urbe, et pene omnes clerici et laici post
pus eorum admonitionibus de corrigenda vita pro- vesperas ad spectaculum occurrere. Porro nuUus
caciter obstitit, adulterioque putridus, in malilia cereos ausus fuit tangere, sed in quadrato cereo
perduravif, ideoque dolori dentium et scabiei, mul- clerici Scripturam hujusmodi legere. In prirao !a-
tisque aliis inrirmifatibus et ignominiis merito tere : ilandi, Petre, imm de caelo. In secundo :
subjacuit. Ludovico igitur fllio suo, consensu Populum tarisum peccato. la tertio : Misererem ei.
Francoriim, Pontisariam, et Madantum, tofumque In quarto : Lacrymas. Litterne quidera optime for-
comifatum Vilcassinum donavit , totiusque regni raatae erant ad legendum ef lifterafi lectores sta-
ciiram , duiu priino llore juvenfutis pubesceret, diose inqiiisierunt hiijus scripturte sensum. Et ne-
commisit. Consfanfiam vero, filiam suara, Hugoni, cessariis subauditionibiis addifis, exposuerunt se-
Trecassino comiti, prius dedif, quam poslmodum cundum suum intellectum. Sic nimiruni visum est
firmissimo duci Anfiochia; Buaraundo apud Carno- illis ut divinitus diceretur Petro, qui capuf est or-
tu m tradidit. Hic nempe dux, anno ab Incarnationerv his, judex siculi, claviger regni cwlestis :Manda,
Domini (106, Gallias venit, et ab Occideiitalibus Petre, iram de caelo, ut effundatur super populum
populis, ufpote praecipuus Christiani exercitus sig- turisum, id est totum aridum peccato. Misere)-em,
nifer, susceptus ubique claruit. Priefatam quoque pro misererer ei, si lacrymas dignse pmnitentise ynihi
regis tiliam in Eoas parfes secum dnxit. Miilta quo- offerret. Oivina qiiippe locutio grammalicorum re-
que Occidenfalium millia secum confra efhnicos gulis siibjecta uou est, et huraana; loqiiacitatis
perduxit. Sed in illa tunc profectione peregrinaufi- idioma sequi ei necessitate cogi non potest. His
biis ad votura per orania contigit. itaquc in Constantino visis, terrifi siimns, et inter
.\nno ab Incarnalione Doinini 1 108, indicfione i, pestilentias ac lempestates bellorum, quas tolera-
Guillelmus archiepiscopus concilium prsesulum et mus, imminentia nobis pericula sentimus, et in fu-
abbatum Rothomagi congregavit, et de necessariis turo adliuc pejora formidamus. »

Ecclesiae rebus cum suffraganeis suis per aliquut Haec Radulfo Constantiensi episcopo referente,
dies tractavil. Tunc Radulfus , Constantiae urbis audienles mirati siint, et in Normannia paulo posl
episcopus, ad hospifium Serlonis Sagiensis episcopi, multa! calamifafes bellorum ac tempestaliim alque
qui sapientior eral, venit, et cum eo de plurirais famis subseculcp sunf. N iin idem pr«;sul non niiilto
-20
Patroi.. CLX.X.XVIII.
,
til9 ORDF.RICI VITALIS 020
posl defunctus est, el lethifera clades per totani t statiiU patris mei a pristina soliJitate in ninltis
dioecesim ejus debacchala esl. vacillaverunt. Nunc igitnr, inclyte rex, acqutcsce
Anno ab Incarnatione Domini 1089, indictione x, milii, et niecuni ad fratrem meuni vcni, inveniesque
vencrahilis Lanfrancus, Dorobernensis arcbiepisco- apud cuni duiccdincm, buniipii' uflhicntiain, qnia
pus, dofunctus esl, et ecclesiastica possessio, quae vicinior est et potentior, el majorem habel divitia-
raetropolita' compelebat, domiuio regis per Irien- rum copiam. » His itaque promissis, rex credulus
uium subdita est. Deinde sacer Anselmus, Beccensis cffectus est, ct peractis colloquiis cnm rege pacifi-
abbas, dispcnsante Deo, successit. el multorum pa- catus est. neiiidc reges agmina sua remiscrunt, et
lieus laborum ac adversitatum, per xvn annos sancte ipsi simul in Angliam profecti sunt.
rexit. Post aliqnod tempus, dum Melcoma rex ad sua
XX. Melcoma Scotonim rex in regem Anglise bellum vellet remeare, muneribusque mullis honoratus a
susdpit. — Occidit. — De ejus conjuge et liberis. rege, rediret pacilice, prope fines suos Rodbertus
Eo tempore multa malitia in terris orta est, et de .Molbraio, cum Morello nepote suo et militibus
vehementer augmeutala est. Militares viri mores armalis occurrit, et ex insperato inermem interfe-
paternos in vestitu etcapillorum tonsura derelique- cil. Quod audiens rex Anglonim, regnique optima-
runl, quos paulo post burgenses et rustici et pene B tos, sunt, et pro tam freda rc,
valde conlristali
totum vulgus imitati sunl. Et quia divina? legis tamque Normannis commissa, nirais eru-
crudeli, a
prKvaricatio nimis exuberavit, coilestis iroe animad- buerunt. Priscum lacinus a modernis iteratum est.
versio mullis variisque calamitatibus reos merito Nam sicut Abuer, fllius Ner, a Joab et Abisai, de
protrivit. domo David pacifice rediens, dolose peremptus est,
In illo temporc, Melcoma, rex Scotorum, contra sicMelcoma rex de curia Guillelmi regis cum pace
regem Anglorum rebellavit, debitumque servitium remeans, a Molbiaianis Irucidatus est.
denegavil. Porro Guillelmus rex, postquam in Nor- Margarita, Scotorum regina, tam tristi nunlio
mannia, ul siipra relulimus, cum Rodberlo fratre de morte viri perculsa, contremuit, omnesqiie
suo pacem fecerat, ipsumque contra inlidos prodi- regni sui proceres convocavit, eisque filios suos,
tores, qui contra regem conspiraverant, secum du- Edgarum et Alexandrum et David commendavit, ac
xerat, cxercitum tolius Anglia; conglobavit, et us- ul eos sicut filios regis honorarent, obsccravit. Sus-
que ad magnuni flumen, quod Scote Watra dicitur, ceptis autem precibus ejus cum ingenti favore a
pcrduxit. Sed quia inaccessibilis transilus erat curia, jussit aggregari pauperiim agmina, eisijue
super ripam consedit. Rex autem Scolorum e re- pro amore Dei omnom thesaurum suum distribui.
gione cum legionibus suis ad bellandum paratus omnesque rogavil ut pro se, marito suo, proleque
constitil, regique Anglorum per internuntios ista sua Dominum studerent deprecari. Heec nimirum
mandavit : « Tibi, rex Guillclme, nihil dcbeo, nisi filia fuit Eduardi, regis Hunorum, qui fiiit filius
conflictum , si a te injiiriis lacessitus fuero. Ve- Edmundi cognomento Irnesida?, fratris Eduardi re-
rura, si Rodbertum, primogenitura Guillelrai regis Anglorum et exsul conjugera accepil cum
,
gis filiam, videro, illi exhibere paralus sum quid- regno filiam Salomonis regis Hunorum. Generosa
quid debeo. » His auditis, ex consultu sapien- quippe mulier de sanguine regum proavis orta
tium, Rodbertus dux cum paucis militihus transfre- pollebat; sed morum bonitale, vitKque sanctitate
tavit. magis prfficluebat. Denique competenter ordinatis
Rex autem Scotorum benigniter illum suscepit, rebus, et gazis distiibutis paupenira coetibus, ec-
secumque tribus dicbus amicabiliter detiniiit. Tunc clesiani intravit, missara a capellanis celebrari ro-
supcr qnemdam montem cxcelsum diiccm deduxit, gavit. Sacris deinceps devote soleraniisinterfuit, et,
et inde in quadam planitie ingentem exercitum ar- post sacraj perceptionera eucharistice, iuter verba
matorum ei ostendit. Deinde inter duos montes oralionis exspiravit.
eumdem ex ulia parte minavil, et in alio campo ma-T) Inter ca;tera bona, qua nobilis hera fecerat,
jorem exercitum ei demonslravit : « Talibus, in- Huense ccenobiuni ,

quod servus Christi Columba,
quit, stipalus cuneis Scotiee, paratus sum fratrem tempore Brudei, regis Pictorum, filii Aleilocon,
tuum suscipere, si huc ad me prKsumpserit transfre- construxerat, sed tempestate praeliorura cum longa
tare. Utinam velit nos aggredi, et missilium nostro- vetustate dirutuiu fuerat, fidelis regina rea>diflcavit,
ruui acumcn oxperiri! Fatcor quod rex Eduardus, datisque sumptibus idoneis ad opus Domini mona-
dum mihi Margaritam proneptem siiara in conju- chis, reparavit.
gium tradidit, Lodonensem comitatiim raihi dona- Duas filias, Edith et Mariam, ChristiauiE, sorori
vit. Deinde Guillelmiis rex quod antecossor ojus suiB, quae Rumesiensis abbatia' sanctimonialis erat,
mihi dederal concossit, ct mc tibi, priraogenito siio, educandas, sacrisque liUeris imbuendas miserat.
commendavit. Undo quod tibi promisi conservabo. Illic diutius inter monachas enutritoe sunt, et tam
Sed fratri tuo nihil promisi et nihil debeo. A'enjo, litteratoriam artem quam bonorum observantiam
ut Cluislus ait, potest duobus dominis servire. » morum cdidicerunt, nubilemque «'tatem pertingen-
[Mdtlh., VI, 2i.) Rodbertus respondit : « VI asse- tcs, solatiura Dci devola- virgines preestolatoe sunt.
ris, ita est. Sed mutationes rerum factae sunt, et Nam iitroque, ut dictum est, parente orbatcc, et
621 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — I.IB. VIII. 622
fratrum,alioriimqiicamicoriim seuparentiimauxilio amorf Dei
j^ Anglia pt-o susceptiis, et victu vcstitu-
destitutw, ciincla bene disponeiilis Pei clemenliam que cuni tilia parvula sufficienler sustentatus, di-
sibi promptam auxiliatricem persensere. Alantis gitis ferreis, quibns utebatur, utpote mancus, bien-
enim Rufus, Britannorum comes, Mathildcm quae nem filium benefactoris sui quasi raulcere volens,
prius dicta est Editti, in conjugem sibi a rege immaniter pupugit, et sic,instigaiito diabolo, inter
Rufo requisivit, sed uiortc prrevenlus, non ob- manus niitricis viscera lactentis ex inspirato etTudit.
tinuit. Deinde Guillclmus de Guarenna, Suttiregia» Prima itaque proles David sic enecata est. Igitur
comes Mathildem expetiit, sed divinitus reservata, ad caudas quatuor indoraitorum equorum innexus
celebrius alteri nupsit. Hcnrieus vero , adepto est, quibns in diversa valide trahentibus, ad
Anglorum regno, pi\Tfatam virginem desponsavit; terrorem sceleratorum disceptus est.
ex qua Guillelmum Adelinum, el Mathildem impe- Anno ab Inearnaliono Domini H25, Alexander,
ratricem genuit.Mariam vero Eustachius, Bolonien- rex Scotorum, vita exivit, et David, fratcr ejus, re-
sis comes, conjugem accepit, qua; filiam ei unicara gni gubernacula suscepit. Melcofus autem, nothua
peperit, quam Stephanus, Moritollensis comes, Alexandri niius, regnum patriio prseriperc allecta-
cuni paterna hasreditate sibi sociavit. vit, eique duo bella satis acerrima instauravit. Sed
Normannis Melcoma rege Scotorum,
Interfecto a " David, qui sensu et potentia, divitiisque sublimior
seditio de successione gravis orta est in regno eo- erat, illum cum suis superavit.
rum. Edgarus enim primogenitus regis paternos Anno ab Incarnatione Domini Ii:i0, duin David
fasces jure assumpsit. Scd Dwanaldus, frater Mel- rex in curia Henrici regis caute judiciiim indaga-
comai regis, arrepta t^-rannide, per aliquod tempus ret, et de reatu perUdia% qnam Goisfrediis de Clin-
crudeliter ei restitit. Tandem strenuus juvenis a tonia, ut dicuiit, contra regem agitaverat, diligen-
patruo suo peremptus est. Sed Alexander, ejus ter discuterel, Aragois, coraes Morafia», cum Mel-
frater, occiso Dwanaldo, regnum sortitus est. Ullor colfo et quinque millibus armatorum, Scotiam in-
itaqiie et successor fratris, aliquot annis Alexauder travit, totaraque regionem sibi subigere studuit.
regnavit, et filiani Hcnrici, regis Anglorum, ex Porro Eduardus, Siwardi filius, qui sub Eduardo
conciibina uxorem duxit. Moriensque sine liberis, rege tribunns Mcrciorura fuit, princeps, militiK. et
David, fratri suo, regniim diraisit. Sic oraues isti coiisobriuus David regis, exercitum aggregavit, et
fratres vicissim in Scotia regnaverunt, bonisque hostili repentc excrcitui obviavit. Tandcra facta
moribus amore Dei pollentes, vigucrunt, at-
et congressione, Aragois (2S)consulem occidil,ejusque
que pro modulo suo, ntpote adolescentes, virique turraas prostravit, cepit atque fugavit. Deinde cum
sseculares, laudabiliter vixerunt. '
cohortibus suis ,
jam triumpho elatis, fugientes
David, autem minimus fratrum, sagaci consullu avide insecutus est, et Morafiam, defensore domi-
devitans atroces incuisus Scotorum, expetiit cu- noque vacantem, ingressus est, totumque regionis
riam Heniici, regis Anglorum. Qui, dum intestina spatiosae ducatum, Deo auxiliante, nactus est. Sic
clades Scotos vexaret, et bellica rabie iu sua vis- David, aucta potestate, super antecessores suos
ccra impacabiliter armaret, curiw sororii sui inse- exaltatus est, studioque ejus religiosis et eruditis
perabilis inhBesit, et inter domesticos educatus personis regio Scotorum decorata est.
pueros, crevit, regisque sapiontis et potentis farai- En, causa Scotorum, qui ab antiquis tempori-
liarem araicitiam promeruit. Undc ab illo pra^clara bus adlueserunt catholica! fidei et Christian;e gra-
militiae arma recepit, ct multiplicibus exeniis mu- tanter scrvieriint simplicitati, inoeptam epanalep-
neratus, inter prsecipuos optimates penes illum sim aliquantulum protelavi. Sed nunc ad proposi-
consedit. Filiam quoque Guallevi comilis, et Ju- tura nitor opus de nostris regredi.
dith consobriuffi regis, uxorera duxit, binosque co- XXI. Omjunittones adversus Guillelmum Rufam in
mitatus Northamtona; et Huntendonfe, quos Simon Anglia conpatx.
Silvanectensis, comes cum praefata muliere posse-J) Plerique Normannorum, qiii, divitiis labore alio-
derat, liabuit. Illa vero peperit ei filium, nominc nira quEPsitis in Anglia ditati, nimis inlumucrunt,
Hcnricum, duasque filias, Clariciam et Hodiernam, ardenlioris cu[iiditatis et superbia; niolesta inquie-
Porro priraogenilam ejus sobolem raasculini sexus tudine adinodum stimulati sunt. Invidebant quippe
ferreis digitis crudelitcr pcremit quidam raiserabi- ct dolebant quod Guillelraus Rufus audacia et pro-
lis clericus, qui ob inanditura, quod apud North- bitate prKcipue vigeret, nullumque timens, subjec-
wigenas perpetravcrat, scelus, oculoruni privatione tis oranibus rigide, iraperaret. Arrogantes ergo
el pedura manuumque pr»cisione fuerat raulclatus. conglobati sunl , et in regom nefariani conspira-
Illic enim quemdam sacerdotem, dum missam ce- tionem fecerunt, fideique imnieinores quam domi-
lebraret, post perceptionem sacramentorum, dum no suo proraiscrunt, in facinus proditionis tiirpiter
populus recessissct, ingenti cnltello fortiter in alvo prolapsi siint.

percussit, et inlestinis horribiliter clTusis, super Rorlliertus, Rogerii de Molbraio filius, |)otentia
aram mactavit. Hic, postmodum a David comite in divitiisque admodum pollebat, audacia et militari
(23) Lege Angus. Le Prevost.

023 ORDEKlCi VllAI.IS «24
feritale supeibus, pares despiciebat, et superiori- ^ siibstilit, el pra>fato baronc indicante, quod el qiii
bus optemperare, vana ventositate lurgidus, in- fuerunt proditores, agnovit.

dignuni aulumabat. Erat enira corpore magnus, Delusis itaque sicariis, qui regem occidere moliti
fortis, niger el hispidiis, audax et dolosus, vultu suiit, armatai iihalanges prospeiv, loca insidiarum
tristis ac sevenis. 1'ius iiiedilari quam loqui stuile- licitransicriiiit, cl muiiitissiinuin castrum ,
quod
bat, et vix in confabulationc ridi'bat. Hic niininim liaiiiieniiurg dicitur, oljsedcrunt. Kt quoiiiam iila
CCLXXX villas in Anglia possidebat, quas Guillelmus, muiiitio inexpugnabiiis erat, quia inaccessibilis vide-
le^ magnus, Goisfredo, Cuiistanliniensi episcopo, batur proplor paludes et aquas, cl alia qua?dam iti-
dederat. Pr*falus eiiiin prirsul nobililatc chiebal, neraiilibtis contraiia, qiiibus ambiebalur, rex novam
magisque peritia militari quam clericali vigebat, muiiitionem ad defeusionem provinciw, et coarcta-
ideoque loricatos milites ad bellandum, quam reve- tionein liostium construxit, et railitibus, armis ac
slilos clericos ad psallendum magis erudire nove- victualibus implevit. Conscii autem perlidiee et fau-
rat. Conflictibus ergo coiitra Dacos et .\nglos sa'pc tores eorum, detegi verentes, conlicuerunt, et metu
interfuit, et ingenles siibactis hostibus possessio- e.\sangues, quia conatus suos niiiil vaiere perpen-
nes obtinuit, quas moriens Rodberto, nepoli suo, derunl, regiis cohortibus immisti, ejus servilium,
coniiti Nordanhimbrorum, dimisit. B cujus cxitum optaverant, prompte aggressi sunt.
Rodbertus autem, nt fines suos undique diiata- Iiitcrea, dum rcx in arniis cum agminibus siiis ad
ret, etdilissimis contubernalibusaflinitate potentum beiium promplus conslaret, ct chiiiarchos ac cen-
sibi copulatis robustior, ardua tentaret, Matbiidimi, turioncs, aiiosque proceres Albionis, cnm subditis
generosam virginem, filiam Richerii de Aquila, uxo- sibi piebibus, operi novs munitionis indesinenter
rem ducit, qua- neptis erat lliigonis Cestrensis co- insistere compeileret, Rodberlus de propngnacuiis
mitis, ex sorore noinine Juditii. Uic itaque primus suis contrariuiii sibi opus miMstus cunspiciebat, et
cum complicibus suis futile consilium iniit, et ma- complices suos alta voce nominalim compeiiebat,
nifestam rebeilionem sic inchoavit. Quatuor naves ac ul jusjurandum de proditionis socielale conser-
magn£E quas Cauardos vocant, de Northwegia iii varent, palam comnioiiobat. Rcx autem, cum fide-
Angliam appuls» sunl. Quibus Rodbertus et Morei- iibus suis ha;c audiens, ridebat, et conscia reatus
liis, nepos ejus, ac saleiiites eorum occiirrerunt, et publicali mens couscios et participes limore et vere-
pacificis mercatoribus qnidquid habebant, violenter cundia torqnebat. Rege autera ad sua prospere
abstuierunt. Illi autein, amissis rebus suis, ad regem renieante, et de moderamine regni ciim suis amicis
accesserunt, duramque sui querimoniam iacrymabi- solerler tractante, Rodbertus, longae obsidionis ta"-
liter deprompserunt. Qui nios imperiose mandavit dio nausealus, noctu exsiiivit, et de castro in castrum
Rodberto ut mercaloribus ablata restitueret continuo. migrare voiens, iii manus inimicorum incidit. Cap-
Sed omnino contempta est hujusmodi jussio. Mag- tus itaque a sateiiilibus regis, Rodberlus finem beiii
nanimus autem rex quanlitatem reruin quas aniise- fecit, et fere x.\x annis in vincniis vixit, ibiquc,
rant, inquisivit, et omnia de suo eis arario restituit. sceierum suorum pcenas Inens, consenuit. Mathil-
Deinde ad curiam suam Rodbertum accersiit. Sed dis, vero uxot ejus, qute cum eo vix unquara Iteta
ilie venire noiuit. Tunc rex, nequitiam viii ferocis fuerat, qiiia in articulo perturbalionis desponsata
inteUigens, exercitum aggregavit, et super eum va- fuerat, et inter beliicas clades tribus tanlum men-
lidam miiitiae virtutem conduxit. Denique, ut rex sibus cum tremore viri toro incubueral, marilali
finibus Rodberti appropinquavit , Gisiebertus dc consolatione cito caruit , multisque moeroribus
Tonnebrugia, miles potens et dives, regem seorsum affiicta, diii gemuit.
Tocavit, et pronus ad pedes ejiis corruit, eique ni- Vir ejus, ut dicluin est, iii carcere vivebat. Nec
mis obstupescenli ait : « Obsecro, donjine mi rex, ipsa, eo secundum legem Dei, alleri nu-
vivente,
ignosce quod deliqui, et ingenstutE saivationis emo- bere legitime valebat. Tandem, permissu Paschalis
lumentum insinuabo tibi. » Cuinqiie rex miraretur n papa?, cui res, a curiosis enucieata, paliiil, post
et hajsitaret et intra se aiiquaiituium deiiberaret, inultos dies Nigelius de .Aiibineio ipsam uxorem ac-
tandem supplicanli ieniter ignovit, et promissura cepit, pro favore nobilium parentum ejus, ali-
avidus exspectavil. Gisiebertus ait : i< Siste pedem, quandiu honorifice tenuit. Veruin, defuncto Gisle-
quseso, rex nobilis, et hanc silvam, quaa ante nos berto de .\quila, fratre ejus, vafer occasionem di-
est, ne ingrediaris. Ilostes eniin illic in armis pa- vorlii exquisivit, eamque, quia consanguinei sui
rati praestolantur qui te nunc inquietare conautur. conjux fuerat, repudiavit, et Guiidreara, sororem
Conli-a te conspirationem feciraus, et morteni tuam Hugonis de Gornaco, uxorem duxit (24). Morellus
jurejurando machinati sumus. » His auditis, rex autem, doraino suo vinculis indissolubiter injeclo,
(24) Quis quantusque fuerit Nigellus iste de Albi- rosolymilanis agente, faerunt duo videlieet fratres de
neio deciarat genealogla sequens ex inonast. Auglic. familia regis strenui viri. quorum unus fuit comes de
descripta Rogerus de .Voirhrai, inquit auctor, qui
:
Clara, aller comes Arunde//, ct tertius fraler eorum
fundavit abbaliam de Be/lnlnuda, non tenuil cogno- fnit NigeUus de .ilhaneio, tunc adolescens, bonx in-
men patris sui Sigelli de Albaneio. Tempore reqis dolis ct mngnse spei, porlans arcum regis : qui cum
Benrici Ixlii WiUielmi Bastard, cum is Ang/iam oliti- miles fachis fuissel, propler suam probiUilcm feofa-
numel, Huberlo Curlhose fratre suu in parlibus Je- vH eum rex Henricus in primis de Eymanlon in fo-
,
625 HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS III. — LIB. VIII. 6-26
de Anglia moestiis aufiigit, multasque regiones per- i Qrmatus esl. Verum Normannia, incolis ubique
vagatus, pauper et exosus in exsilio coiiseniiit. territis et commotis, misere turbata est, et Rod-
Exhiiaratus nacto de rebellibus tropajo, rex ami- bertus dux, seditionibus admodum sa?vientibus
cos remuneratur, factiosos convenit, diversisque pro mollitie sua despicabilis efTectus est. Tunc ni-
modis conviclos punivit. Rogerium de Laceio, pe- mia guerra inter Guillelnium Rretoliensem et Asce-
nitus exLffircdatum, de Anglia fugavit, et lueredi- linum Goelhim orta est. Cujus occasio talis est :
tatem ejus Hugoni, fratri ejus, qui iideliter jusli- Guillelmus, frater Goelli, jiivenis miles, cuidam
tise servierat, tribuit. Hugonem, Scrobesburensium apud Paceium injuriam mulieri fecit. Unde con-
comitem, privatim affatus corripuit, et acceptis querenti, Guillelmus Bretoliensis, ut justum prin-
ab eo tribus niilhbus libris, in amicitiam callide cipem decuit, de contumaci adolescenle legitimam
recepit. Sic et alios phircs, ingentem peciini* mas- rectitudinem tenuit. Ascelinus igitur iratus est con-
sam accipiendo, castigavit, et pro nobilium reve- tra dominum suum, quod publice placitare coge-
renlia parentum, qui talionem in Normannia reret fratrem suum. Non mullo post, arcem de Ibreio
compensarepossent,vellesuumprovidedissiinulavit. ingeniosa fraude illi subripuit, et Rodberto, duci
Tunc Guillelinus de Aiieo palam de nequilia con- Normannornm, tradidit, a quo ille, ingenti pon-
victus fuit ; quem rex luminibus privavit, et ampu- B dere argenti dato, redemit. Postmodum inter illos
tatis testiculis eviravit. Hoc nimirum Hngone Ce- pro hujiismodi furto immanis simultas furuil, et
slrensiuin comite pertulit instigante, ciijiis sororem uterque alteri nocere concupivit.
habebal, sed cougruam fidem ei non servaverat, Mense Februario |I0921, Ascelinus Richardum
quia secus eam trinam sobolem de pellice geniierat. de Moiite Forti et familiam Philippi regis sibi asci-
Consules et consulares viri nefandae conjiiratio- vit, et Giiillelmum, dominum suum, contra se ad
uis gnari iucentores erant. Sed prava conspira- pugnain venientem audacler excepit, vicit et com-
tione detecta, secum plura pertraclantes crubiie- prehendit, et e.xercitum ejiis, captis quibusdam mi-
rant, el potentissimo eorum confraclo, ne sirailiter litibus, fiigavit. Hac itaque victoria elatus, nimis
quaterentur , cantabuerant. Porro haec subtiliter intumuit, dominumque suum, et Rngerium de Glo-
rex comperiit, et consultn sapientum hiijusmodi tis, aliosque quos ceperat, crudeliler cruciavit.
viris pepercit. Nec eos ad judicium palam provoca- Nam, per tres menses, in castro Brehervallo eos in
vit, ne furor in pejus augmentaretur, iterumque carcere strinxit, et mulloties, dum nimia hiemssae-
in generale faciens contra rcmpublicam lacesseren- viret, in solis camisiis, aqua largiter humectatis,
tur, et multa multis inde damna, pernicies et !ucin fenestra sublimis aulaj Boreaj vel Circio exposuit,
tus publice gignerentur. donec tota vestis circa corpus vinctorum in uno
X.XII. Discordix et privata hella iuter Xormaunix gelu diriguit. Tandem, intercurrentibus amicis
magnates. pax inter eos facta est, ac tali tenore Guillelmus
Anno ab Incarnalione Domini 1094, rebellium egredi de carcere permissus est, Isabel, riliamsnani,
conalus in Anglia compressus est, et Guilleliiius Goello conjugem dedit, et tria millia librarum cuin
potens, nullo resistente, in sui regno patris con- eqiiis et armis, aliisque multis sumplibus erogavil.
resta siia. magnis possessionibus et pertinentiis suis. Habuil

cum parcis et pertinentiis siiis, quanx villain
post modicnm tempns dedil Nifiellus Roberlo de aulcm tunc Nigellus sexies viginti mililes feofatos in
Aijvile. Quod cum rex audisset, et inquisisset a Ni- Normannia, et septem viginti feofutos in Anglia. El
qello ulrum sic esset, respomlit quod sic ct quod rex cuin cepissel breve domini regis de capienda saisinu
tunc duos probos milites Itabuit, ubi antea hiibuit in comitutu Northuinbrix et incocpissct proficisci,
non prseter umim. Approbacit rex factum, et fenfarit infirmabutur npud Rothomngnm. Post modicum tem-
eum de Vavaseria de Cauvil ct dc Varaseria de Wi- pus obiit, et sepultus est apud Rolhomngum in Nor-
vil. Prxlerea vero, recerso Roberto Curthose de Sijria, mannia. Ciim rero Henricus rex dedisset dicto Ni-
audiens quod Willelmus rex Rufus frater ejus in fata gello lerram Rogeii de Molbraij prxcepit ut filius el ,
decessisset, voiuit coronari in rajem et invenil llen-J) lueres ejus cognomen habcret de Moubray.
ricuiii fralrein suuin coronalum. In processii temporis Filiiis et hxrcs dicti Nigelli de Alhaneio fuil Ro-
statuit cum eo puijnare npud Tenerchebraij in Nor- gerus de Molbraij. qui fundnvit abhutinm de Bella-
mannia ubi Niqtilus de Albaneio occidil de.rlra- landa et plura nlia loca sancta. Hic cruce signatus
rium ipsius Roberli Curthose, et ita coplum reddi- icit in terram sanclam, et caplus a Sai-acenis redemp-
dit reiji llenrico. Tunc rex Henricus feofnvit ipsum tiis fiiit pcr mililiam Templi, et mortuus in terra
Nigellum de tola terra Roberti de Frontebnris in suncta sepultiis est npud Sures. Filius Rogeri de Mol-
Angtia, qiii relicto req", se conieiiit ad lioberlum hraij primogendus fuil Nigellus de Mulbiaij qui e
Curthose. successit- liic Nigelliis uxorem cepU MahiUam, el
Tunc temporis cepil Nigellus m uxorem litinm geunit ex ea quatiior /iiios, Willielmum, Rohertum,
Huqonis de Gurnaij in Nnrmannia, nomine Gundre- Philippum et Rogerum. Postea idem Nigellus crure
dnm qux ,
fundnlrix abbati.x de Bellaland i.
fuit signatus obiit tn mart Grseco, in dolio in tnarc pro-
Poslea obfedit idein rex Henricus castrum uiium in jectiis, continente qunlis vir fuerit. Willielmus vero
lran.winrinis pnrtihus, quod Niijellus de Albaneio primogenitus et hxres... genuit Mgelluin et Rogeri,m.
NigeliiiS vero duxit in uxorem filiam Rogeri de
Ca-
primo intrans cepit. Tunc proposuit rex ditare eum
nmptius. et dedit ei totam terram Rnijeri de Motbraij necilla. obiil npud Nauntis ubsqiie h.erede et sepultus
in Sonuaiinin, qui Roijeriis fuit comes de Norlliuin- est apud Novum- Burgam , elc. (Monasl. Anghc.
bria ; ct slntim fecit saisinam de caslro dc Motbrai/, t. I, p. 77a.)
H de Castello de bajocis et de caslro de Cun cum Dom Boi;quet, lib. viii, p M.
627 OllDLlUCI VITALIS 628
et arcem dc Ibreio promisil. His ila compositis, ^ frater Joannis, Rolhomagensis archiepiscopi conlra
Guillchnus libcr cxslitit. Sed pax quam pepigerant, duces Normannoruni multo tempore teuuil. Feruut
parura duravit. postquam niulto labore ot
<piod pra;fala matroua,
Sequenti anno, (iuillolinus, inquietudinc stinui- sumptu sa-pefalam arcem perfecerat, LaiiFrcdum
lante, gucri'ani iteravit, et munitionem in coenobio architcctum, cujus ingenii laus super omnes arti-
nionachorum, quod Rogerius de Ibreio iu honore lices, qui tunc in Gallia eranl, transcenderat, qui,
sancta? Mari» construxcrat, militibus suis coiisti- post constructionem lurris de Pedveriis, magister
tuit. Porro Goellus, qui arceni teuebat, copiam mi- hujus operis exstiterat, ne simile opus alicubi fa-
litum conduxil ad coenobium, quod tuuc spelunca bricaret; decollari fecerat. Deuiqiie ipsa pro eadem
latronum, proh dolor ! effectum fuerat, appropin- arce a viro suo perempta est, quia ipsum quoquo
quavit, et ;estivis ardoribus circa Penlecosten tor- ab eadem muiiitione arcere conala est.En volubilis
rentibus, acriter impugnavil, ignem injecit, ct eda- fortuna quutidie rotatur, et mundi s^tatus v.iriabili-
cLbus llammis basilicam et a-des monacborum cum ter agitatur. Insipiens nimis exccecatur, qui talia
supellectili sua consumpsit. Tunc Guillelraus Alis, videl assidue, nec castigatur ; sed confidil in eo,
et Ernaldus, Poiiclin;i; lilius, aliique oclo militcs (jui cito priccipitatur. Mortalis mortaleiii in raortem
capli suul, qui diu Goelli crudclilatem in ejus car- B impellit, parique cursu sequitur illum, quem in
cere nimis experti sunt. Guillelmus aulem Brito- exitiura priemisil, meritoque sibi, vel ahis, sufTra-
liensis fugiendo vix cvasit, ultionemque de tantis gari posse, proh dolor ! amittit.
injuriis summo nisu concupivit. Dives herus, intrin- Pace facta inter pugnaces advorsarios , multis
secus nimio dolore puuctus, irascebatur quod homo gaudentibus, sohis Rodbertus ndesmensis admo-
suus contra se tanta vi grassabatur, et vires ejus dum fuit iratus, quia ipse ad consilium pacis, ne
per tres annos redemptionibus captorum, spoliisque inipediret, non fuerat invitatus ,
qui pra;cipuus
pagensium nimis augcbautur. Tandem Pliilip|iO, pra-sederat ad bellicos apparatus, ut atrox et pro-
regi Francoruui, uix libras pepigit, et Rodberto, tervus hostis confunderetur supcratus. Rodberli
duci Normannorum, aliisque pluribus ingentem euim argutiae et vires formidaudae super omnes
pccuniam promisit, si Udeliter sibi admiiiicularcn- alios prajvaluerunt, et insignem sensu militiaque
tur, et hoslilcs copia; subigerentur. pra^donem mirandis machinatiouibus terruerunt,
Igitur, Quadragcsimali tempore [I09i] rex Fran- qucm antea reges et duces, in asylo suo ludeutem,
ciae el dux Normannia; Brehcrvallum obsederuut, ct inimicos multis versutiis subsannautem acachin-
ibique fere duobus mensibus laboraverunt. Illuc nis cohibere nequiverunt. Denique prtefatus miles,
p
prcsbyleri cum parochianis suis vexilla tiilerunt, et ut coiicordiam inter discordes factam cognovit,
abbates cuiii hominibus suis coacti convenerunt. cuneos suos protinus convocavit , nuliique frau-
IIIuc Rodbertus Belesmensis ingeniosissimura artili- dem sui cordis detegens, festinanter remeavit, et
ccm adduxil, cujus iugeniosa sagacitas ad capien- ad Sanctum Gerenicum super Rodbertum Geroia-
dam Jerusalem Christianis profecit. Ilic raachinas num ex improviso convolavit. Municipes autem,
conslruxit, contra muuimentum hostile super rotu- liodbcrlum in expeditione generali cum duce pu-
las egit, ingentia saxa in oppidum et oppidanos pro- tantes, exierant, et sparsim per agros securi pro
jecit, bellatorcs assultus dare docuit, quibus vallum libitu suo discurrebant. Cumque vafer insidiator
et sepes circumciugcntes diruit, et culmina domo- cuin copiis suis repente irrueret, el oppidum in-
rum super iuhabitautes dejecit, tantisque calamita- gredi, caslellanosque sibi subire satagcrct, Geroia-
tibus adversarios ad deditionem coegit. nus nutu Dei hostilem impetum praivenit, et muni-
Vetus odium inter Rodbertura et Goellum diu pro tioncm cum suis celeriter intravit, et Belesmensis,
autiquis reatibus inolcverat, idemque Rodbertus, qiiod vclle suum de capiendo castro fruslratuni est,
ut tcmpus ultionis opporlunum viderat, GuiUelmum doluit. Deinde ad pra^dandnm sescconvertit, unum
Bretoliensem consilio et auxilio, plus quam omnes £) inilitcm occidit, et plurima damna fecit. Sic nequi-
ahi pares sui, adjuverat. Goellus autem probus et tia ejus et fraus delecta est, et exinde manifesta
callidus, ct pra^do malignus, ecclesiarumque viola- guerra inchoata est. Geroianus autem Goisfredum
lor erat. Nobilcs ct animosos parcnlcs habebat, dc Madenia, et Guillelmum de Silleio, aliosque plu-
quorum adminiculis Brehervallura in deserta et rimos auxiliatores habuit, totaraque circa Alencio-
silvestri regione castrum firmaverat, el magnanimi- ncm, pcr tres mcnses, provinciam devastavit. llen-
late suhsidiisque tanta prailiorura pondera streuue ricus, Guillelmi Magni, regis Auglorum, lilius, Dan-
perlulerat. Deuiquc, iit tani magnos principes ct froutcm possidebat, et super Rodbertum, cui pra;-
animosos sibi summopcrc adversari prospcsit, pa- fatum castellum abslulerat, imo super fralres suos,
ccm a domino socero suo peliil, et, gaudeute Guil- regem et ducem, guerram faciebat, a quibus extorris
lclmo, impetravit, eique tunc, rcgibus et ducihus de cespitc paterno expulsus fuerat.
diii vexatis, arccm de Ibreio honorince reddidit. In initio mcnsis Julii, [lOttij Rodbertus Geroia-
na;c nimirum est turris famosa, ingens ct muiii- nus cum familia llcnrici, aliisque commanipulari-
tissima, quam .\lbereda, uxor Radulli, Bajocensis bus suis expedilioncm fecit, et iugenti pra;da direpta,
comitis, conslruxit, et llugo, Uajoccusis episcopus. bostcs cum copiis suis insectari cupil. Cumque
,
m HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. VIII. 630
fuerat, dirueretur, eique loU

Geroianus auxiliaiios suos ad sua properantes con- p^ nuper constructum
i..««,-./4;*.^.- rti.i^ nitm rp.ifittiprphir_ Quod
riQpo restitueretur.
et alacriter coufabulando cum
.. 1 i:^
notis
1_!.
et
_
baereditas ejus cum pace
.1 _ niifirl et
pt. ita
duceret,
factum est. Sicut post nimiam tempestatem sereni-
amicis, longius iret, subito ruraor ortus est, quod
Mos dolor ingens omnes perculit, el homines laetificat, sic divina justitia reos
tas redit,
occisus esset.
clamor in castro personuit. Castrenses plerumque verberat, et clemens bonitas afllictos
terribilis
robur mitigat, el poeuitentes juslilicat, purgatosque pie
expalluerunt, et omne consUium ac virile
remuuerat.
amiserunt. Paganus itaque de Mondiiblel, et Rotro
Geroianus itaque, multis calamitalibus eruditus,
de Monteforti, aliique muniones castri defecerunt;
Deo gratias egit, cujus ope post multos agones
ac, ut Belesmensi faverent, sicut quidam ferunt,
pristiuum honorem recuperavit, et fere xxs annis
nemine cogente, castrum sine defensore deserue-
postmodum inter laeta et tristia vitce cursum per-
runt. Radegundis autem uxor, tam diris perculsa
certitudinem rei egit. Feliciam vero, Guarnerii de Coueraia tiliam,
rumoribus, expalluit, et in castro
Sed sola mulier con- conjugem accepit, qute tres tilios, lotidemque hlias
cum suis praeslolari decrevit.
bonum videbatur, de- peperit, Guillelmum scilicet et Rodbertum ac Mat-
tra procaces viros, quod sibi
egredien
castro egreoien-
de casiro
ae thaeum; Agatham, Damatam
-uu-."", -o -- et Avelinam.
fendere non potuit. Forro,
Porro, illis
iliis '
libus et imprudenter vociferantibus, Rodbertus Be-

» XXIII. Robertus Belesmensis Uticenses nwnachos
xexat.
lesmensis, comperta hujusmodi re. statim adfuit,
Belesmensis munio novum castellum totis nisi-
munitionem propugnatore vacuam reperit, facile
bus destruere studuit, et pagenses de omni potes-
intravit,penitusque spoliavit, flammisque reliqua
tate sua e\ vicinitate ad angariam coepta; dejectionis
concremavit. Ingressi castrum, lebetes super ignes
compulit. Et quia homines Sancti Ebrulli ad dissi-
ferventes invenerunt, carnibus plenas, et mensas
pationem castri non adfuerunt, quia ditioni ejus
mappulis coopertas, et escas cura pane super appo-
subdi miniuie debueruut, vehementer contra raona-
sitas, Sagiensesque monachi brachium sancti Cene-
et in Sancti Martini cceno- cbos intumuit, et per uuuni annum ingentia damna
rici de ecclesia tulerunt,
eis intulit. Homines sancti Patris Ebrulli ad suo-
bium reverenter transtulerunt. Nam reliqua pars
rum opera castrorum violeuter cogebat. Diffugien-
corporis ejus in Castello Theodorici super Mater-
tiura vero pra.>das diripiebat, et ipsum canobiuni
nam lluvium servatur, et a Gallis celebri devotione
se destruclurum crudeliter minabatur, uisi omiiino
veneranter excolitur.
—
reverleretur, sibi,- ut domino, in omnibus manciparentur. Deui-
Cumque Geroianus
LiUUlUUG IjeiuiailiiJ a^ oii»iv.ij tetus
ab amicis m.iv».j .^- ,
_ _
etde damno inimicis iterum iuferendo frustra rae- Q ?"« i° t''"^"™ ^'^''^ ^J"^ ^'^^^"."'.' ""^ P^."« 7°^'
i-,:.._. * 1 p,-plp<iasiii'sp.
ecclesiastica; nnssessiones
possessiones ni
in vicmio,
vicinio, ejus
e.ius depo-
ditaretur, quia nulla potentia mortalium longa est,
cun- pulareutur insolenlia. Uiide monacbi claustrales
adversis rumoribus perceptis, ex insperato
gravi arctati sunl penuria, et Rogerius abbas com-
fractus est. Sic nobilis miles protinus exhaeredatus
coactus pulsus est Guillelmi regis subsidium deposcere in
est, et extraneorum hospitia exsul repetere
Anglia, ad usus egenorum, quibus tyranni depopu-
est. Eodem anno, Radegundis, uxor ejus, proba
est. Quam paulo post latio alimenta sustulerat necessaria. Aliis quoque
femina el honesta, defuncta
ejus, moriendo secutus Dei famulis, qui sub eo, vel in ejus vicinio crudeli-
Guillelmus infans, tilius
Belesmensis obsidem habue- ter imminebat, eosque pluribus damnis et afUictio-

est, quem Rodbertus
nibus absque misericordia saepe contristabat. Hoc
rat, et per manus Rodberti de Poileio, ut dicunt,
Sagienses et Troarnenses, hoc etiam attestautur
veneno exstinxerat. Geroianiis itaque, tot infortu-
Cenomannenses, qui per ejus sajvitiam et iujustas
niis laesus, ad amicos confugit, auxiliumque petivit,
exactiones frequenter ira Iristitiaque expalluere
solatioqne parentura et amicorum corroboratus,
castellum seqiienti lugentes.
spem ad meliora erexit. Deinde
Rodbertus contra
Montem Acuium
1095 super Moniem
anno [1095] Acutum uriiici»!!,, acer
firmavit, OI.C1- "-p i--^- episcopium
Sagiense quoque i .
D jus et fas compr.mebat, et Gudlelrao Belesmensi

rimamque ultionem contra Belesmensem exercuit.
avo ejus a Richardo duce datum asserebat, et raul-
ille, nimis furens, ad ducem cuciirrit,
At raullisque
tisoppressionibus ac detrimentis ecclesiasticas pos-
questibus ac promissis excivit, atque ad obsiden-
I sessiones valde aggravabat. Ciide venerandus Serlo
dum Montem Acutum cum exercitu Normannia;
adduxit. Tunc Gaufridus Madeniensis, aliique opti- episcopus eum excommuniiavit, el poiitilicali ri-
niates Cenomannorum, ducem convenerunt, eique gore totara terram ejus interdixit; ne divinum
pro Geroiano, cognato scilicet suo, lilande suppli- ibidem officium celebraretur, nec mortuorura cor-
caverunt. A quo protinus, quia flexibilis erat ad pora humarentur 23).
misericordiam , impetraverunt ut castrum, quod Rodbertus aulem, qui pro duritia jure Talava-
pelilis, ad prie-
(23) Hujusmodi censuram Ivoni Carnotensi
haud ne miremini si chrisma quod a nobis
ecclesiastica, ut qui
omnino probatam fuisse, discimus ex ejusdem epist. sens jion accipialis. Lex esl enim
interdicli vel excommiinicali sunt
ah una ecrl.S'ii,
120 .Si
: injiisle, inquit, vobis a Sagiensi e/Jiscopo
divinum rifficium inlerdictum est, displicct mihi lam non recipiantur ah alia.
lib. vui. t>de.
propter fdcienlem quam propter patienlem. Sed quia Dom BoL-QUET, p
non debeo faccre proxiiiio quod uollein ati eo pati

,
631 ORDERICI VITALIS 63-2
cius vocabatur, iiidiirulus iil Pharao, pontificalibus ^ sobolem honoravit; imo niullis cam afflictionibus,
plagis sive unsueulis non craolliebaUir, sed ad iit odibilein ancillain, conlrislavit. Quinetiain miillo
omne nefas quotidie detestabilitcr augracntabalur. tempore in arce Belesmensi, vclul lalronem, custo-
Ipse, sicut Ismael, contra omues vicinos manus diffi mancipavit. Tandem, auxilio industriaque fidc-
arraatas alrociter crigebat, monaclios el clericos et lis cubicularii erepta, de carcere clanculo exivit, cl
inernie vulgus saiva tyrannide terrebat, et damnis ad Adalain, Cariiotcnsem comilissaiu, confugit, et
conlumeliisque frequenler illatis miserabililer affli- inde, nunquam ad tyraimuin reditura, in Ponlivum
gebat. Temporibus illis priucipalis ceusura supcr secessit.
illum pr;evalcre nequibat, quem sa?cularis potentia Diris conatibus et tergiversalionibus pra;fati la-
nimiuui extoUebat, et raalorum immanitas niorum nionis .Noustria saepe turbata cst, et Ceuomannica
intolerabilem faniiliaribus, amieis et clientibus fa- regio vicinitasque circumjacens praidis ac ca-dibus
ciebat. Homines privatione oculorum et amputa- inceudiisque feraliter profligata est. Episcopatus ct
lione pedura manuumve deformare parvipeudebat, canobia super illo ad Dominum Sabaoth clamave-
sed iuauditoruni ooramontatione supplicioruni in ruut, in quoruin terris castella violenter consita
torquendis miseris, more Siculi Pbalaris, tripudia- sunt, et possessiones Sanctorum teraeraria invasione
bat. Quos in carcere pro reatu aliquo stringebat, B ejus diminuta; vel spolial» suut, Uticenscs vero
Nerone, seu Decio, vel Diocletiano sajvior, iudicibi- mouachi, post mulla darana et labores, metusque,
liter ciuciabat, et iude jocos cum parasitis suis, et guerram ejus ferre non potueruul. Unde coacti,
cacbinnos jaclabuudus exercebat. Tormentorura dicam per totam terram suam, qu» hactenus a ma-
qua> vinctis inferebat, delectatione gloriabatur, lis consuetudinibus libera fuerat, feceruut, et i.x
bominumque detractione pro pceuarum nimietate libras Cenoinannensiura de censu pageusium Rod-
crudelis kelabatur, magisque affectabat supplicia borto dedcrunt, ne monasteriura et colouos ejus
miseris inferre, quam per redemptionem caplivo- ulterius vexaret, sed in pace Dei cultores Icgali
rum pecunias augere. Plerumque de vinculis ejus, Ibeusebia tripudiare sineret. Alii quoque monachi
auxilianle Deo, multi evaserunt, suasque postmo- et incriues clerici simili pvetio se redemerunt, da-
dnm injurias fortiter ulti suut; pro quibus, si, tisque magnis sumptibus frendcntera l^rannum
humaua ralioue et clemeutia tactus, voluisset, in- sibi placaverunt ,
quia tuuc ingenlem sa^vitiam
genlem censum et honoritica percipere servitia ejus reges seu duces principali censura corrigere
potuisset. Terribilis niullis, multos meluebal, et ad quietem ecclesiarum, negaverunt.

quia plures, conscienlia mordaci stimulante, sus- p X.XIV. Yita et mors religiosa quorumdum militum.
pectos habebal, nocte dieque meticulosus in ffirum- J)e Anfrida primo abbute Pralellensi. Abbates,
nis utique laborabat, sibique vix aliqiiem fldum prselati et monachi virtutibus et doctrina illus-
quidem magnus erat in armis et tres.

credebat. Miles
acerrimus, ingenio et eloquentia cum fortitudiue In diebus illis, antiqui optimates, qui sub Rod-
pollebat.Sed nimio lumore et crudelitate omuia berto duce, vel fllio ejus Guillelrao rege, railitave-
poUuebat, scelerumque nefaria congerie dona, sibi runt, humauEe conditionis more horainem exue-
divinitus pra>stita, obscurabat. Ob insoleutiani el runt. Rogerius de .Monte Gomerici apud Scrobesbu-
cupiditatem plurima contra colliraitaneos pra^lia riam monachile schema devotus suscepit, et in
coepit, sed sa^pc viclus, cum damno el dedecore basilica Sancti Potri apostoli, quain extra urbem
aufugit. intcr duo Uumina, Meolam et Sabrinam, condidil,
Hoc benc noverunt Corbonienses et Cenomanncn- tribus diebus in coUoquiis divinis gt oratione inter
ses.Normauni affines, proximique Oximenses, qui, servos Dei permansit. Tandem, vi Kalendas .\u-
tyranno fugieute, facti sunt victores. Hoc feliciter gufti i26), mortuus est, et in basilica Sancti Pelri
experti sunt Goisfredus, Moritoniae comes, et Rotro sepultus est, postquam Hugo de Monle Gomerici,
lilius ejus; Hclias quoque Ceuomanueusis, aliique J) fllius ejus, comes in Anglia factus est, et Rodber-
aflines ,
quibus ipse semper infeslus delrimenla tus de Relismo totum honorem ejus in Normanuia
moliebatur, sed, judicaule Deo, duriora jure pa- nactus est.
liebatur. Trigiula quatuor castella muuilissima Porro Rogerius Pictavinus ct .Vrnulfus, Philippus
possidebat, multisque millibus hominum dominatu et Ebrardus de paterna haereditate nihilhabuerunt;
pra;emiuebat. Ilugo tameii de Nouanto, pauper quia duo priores, ut dictum est, Rodbcrtus ct Hugo,
oppidanus el vicinus, multis anuis ei rcslitit, cl citra mare et ultra, totum patris jus obtinucrunt.
ingentia damna injuriasque frequenter iutulit. Rogcrius tameii et Arnulfus, qui mililiiE probilatis-
Agneteni, filiam Guidonis Pontivi comitis, uxu- que titulis inter contubernales valuerunt, con-
rem habuit, cjua; Guillclmuiu Talvatiuni, totiiis hu- sillo patris, suaque procurationc, gencrosas conju-
bwredcm, pcperil. Sffvus maritus gcnc-
noris ejus ges acceperunt (27), el anibo comites, potentia divi-
rosam conjugem, non, ut decuit, propter dilcctam tiisque pollentes, aliquandiu Uoruerunt. Sed ante
(2C) Anno 107.1, secundum Le Pr6vost. rore ac sedem Carrosi in Piclavia cum
hserede ,
(27) Kof.'eri\is, ducla in uxorem Almodi Boso- primum Piclavinns inde cognominalus esl.
lixisset,
uis 111, Maicbia; couiitis, auuo 1001 dcfuucli, so- In Angliam deiudc a GuiUelmo II rege accersilus.
633 HISTORIA ECCLESIASTICA. PARS III. — LIB. VIII. 634
luoi-leni, pro peiTidia sua, honores adeptos perdi- \ mulum ejus nitescit, ad oslium basilicie in ausliali
derunt. Philippus auteni et Ebrardus litterarum climate sic intuentibus perspicue ostendit :
studio, et... puer:tia(28) labentis vita; cursum, satege-

Ecce sub hac tumba leyilur, sine felle, columba,
runt varia. Philippus enim cum Rodberto duce per- Abbas Anfridus, vir probus alque pius.
egre profectus est , et Antiochife niortuus est. Pcrviijil implcbal (/iiod lex dicina jubebal,
Hjus consilium (juse fuil, et studium.
Ebrardus vero, qui de Adelaide coraitissa nalus esl,
Dcbilibus, dubiis, cxcis, claudis, peregrinis,
in capella Henrici regis clericali officio inter niediu- Tectum, pes, oculi, consilium, baculus.
cres functus est. Triqinta Pkaibus, dum decidit iste, diebus,
Torruerat pisces, cui Deus esto quies.
Rogerius quoque de Bellomonte, sapiens et mo-
destus heros, qui dominis suis dueibus Normannia? Richardus autem de Furnellis moderno tempore
iideiis semper exstitit in cwnobio Pratellensi, post idem monasterium rexit, quem Rodbertus Tumba-
emeritae militiaj tempus, coUa monachatui submisit. leniensis ad monachatum Bajocis ecclesia Sancti
lllud enim Unfredus de Vetulis, pater ejus, ia pro- Vigoris suscepit. Verum Odone praesule, qui novi
prio fundo fundaverat, ct ipse post patris obitum coenobii fundator erat, in carcere Guillelmi regis
multis possessionibus et ornamentis dilaverat. Ibi geniente, et Hodberto sophista Montem Sancli Mi-
Rodbertus de Bellomonte, filius Unfredi, quem Ro- B chaelis de Periculo Maris, unde coenobita erat, re-
gerius de Clara occiderat, tumulatus quiescit, et petente, seu potius in Latias partes, ut supra re-
ipse Rogerius jam senex, frater ejus, post aliquot tuli, migrante, nova constructio et imperfecta cele-
anuos conversionis suffi bono fiue quievit. Filios riter dissipata est ; et concio fidelium, quaj illuc
vero suos, Rodbertum et Henricum, honoris sui conlluxerat de diversis locis, rectore carens, cito
censatos haeredes dereliquit, quos in hoc sa?cuIo dispersa est. Richardus itaque, unus ex illis, divinis
gralia Dei multum sublimavit. Amicitia siqui- litteris eruditissimus fuit, et in tanta devastatione
dem et familiaritate regum , comitumque po- tencri gregis religiosos sophistas qua?sivit, in quo-
tentium illustrati sunt. Generosis et facuadis rum contubernio, dogniatibus almis inhforens reve-
conjugibus et insigni prole utriusque sexus, mul- renter babitavit.
tisque divitiis cum honoribus ditati sunt. Rod- Ea nempe tempestate in Normanniaflorebant An-
bertus enim comitatum de Mellento in pago selmus Beccensis, Gerbertus Fontanellensis, Gon-
Vilcasino haeredilario jure post Hugonem, Ade- tardus Gerameticensis, aliique plures, in templo Dei
linse matris sute fratrem, possedit, et in Anglia lucentes lucerna?, a quibus insigniter illuslratns,
comitatum Legecestria?, cum aliis pluribus et gazis, - salubris hauriebat ubertatem doclrina^ Defuncto
Ilenrici regis dono feliciter oblinuit. Henricus au- autem Goisfredo abbate , Richardus ad regimen
lem, frater ejus, strenuitate sua et legalitate comi- Pratellensis abbatioe electus est ;
quod Rodberti du-
talum de Guarewico promerait, et elegantem Marga- cis cl Henrici regis tempore fere xxiv annis tenuit,
ritam, Goisfredi Moritonia; comitis filiam, conju- ibique defunctus est. Hic in divinis codicibus ap-
gem accepit ; cujus religionis et honestatis fama prime studuit, in via Dei, per antiquorum vestigia
celebris habetur, et longe lateque in vicinis regio- Patrum psallens, ab adolescentia cucurrit, fameli-
nibus inter priEcipuas mulieres divulgatur. Ha?c cisque pneris ffinigmaticum panem in domo Domini
marito suo Rogerium et Rodbertum de Novoburgo benigniter fregit, manumque tendentibus alacriter
peperit, quorum sublimitas in Anglia et Neustria et ubertim distribuit, torpentibus quoque et recu-
tempore Henrici regis prrecipue fulsit. Prwfati con- santibus ut mandarent vim inlulit. Commentarium
sules PratellensK monasterium jure dilexerunt,
et super Genesim Mauricio, Sancti Launomari Blesen-
multis opibns quod sium eruditissimo abbati, edidit, et aliud domno
locupletatum honoraverunt ,
antecessores eorum in optinio loco prope portum Adelelmo, eruditissimo presbytero, conscripsit, Fla-
maris et Pontera .\ldemari, ubi rapide pontum Ri- vicensi quidem monacho, qui cum Fiscannensibus
sela petit, construxerunt. Ibi moaachi ad laudem etD Sanctae Trinitati reverenter militans, consenuit.
cultum omnipotentis Dei divinitus convocati sunt, Egregio Cluniacensium abbati, Pontio, eximiam ex-
et a religiosis ac sapieotibus paedagogis regulari planationem super parabolas Salomonis contexuit,
disciplina pie instituti sunt. aliisque vcnerabilibus personis Ecclesiastem et
Can-
Primus abbas Pratellensis ecclesioe, quis, quan- tica canticorum ac Deuteronomium hiculenter ex-
tusve fuerit, epitaphium, quod in claustro supcr tu- posuit, multosque tractatus super obscura proplie-
Lancastriae ibi comitalum obtinuit : quod quidem lelmi fratrc ac successore ob rebellionem anno 1102
anno haud serius 1031 contigit, ut patet ex sequenti honoribus spolintus alque ex Atiglia ejectus, in Aqui-
chnrta ab .Egidio Bry in historia comitatuum .\len- laniam una cum uxore rerersus esl. Arnulfus aulem
couii et Perlici, p. 83, descripta Notum sit omni- : Peinbrochii comes creatus, Lafracotum Hibernix regis
bus... quod Roqernis comes coqnomine Pictavius, anno fitiam in mutrimonium duxcrat, quam ob causarn,
ab Incarnat. Dom. iO'Ji pro sua suorumque tam prai- socero morluo, Ilibcrnise reqnum, scd irrilis conatibus.
deccssorum quain fnturorum animnbus, Domino Deo affectavil.
rl S. Mnrlino, frntrihusque in crrnobio Saqietisi el in Dom BouQUET, lib. vin, p. 637.
prxsenti et in fuluro deqentibus in eleemosynam (28) Turbatus locus vix inlelligi potest
et qui
donavit ecclesiam de Lancastro cum omnibus ad eain etiam si peritia i>ro pucritia adraitleretur uti jiroponit
perlininlibus. Postmodum vero ub llenrico I, Guit- vir doctus A. Lc PrOvost.
;
m ORDERICI VITALIS 636
tarum problemaU allegorice seu tropologice disse- \ decenter coopertus est. Titulus vero, qualis fuerit,
ruit. illic ita inseulptus, ostendit
Nicolaus levita et abbas sancti prsesulis .\udoenl, Gtoria melropolis, cleri decus et diadema
terlii Ricliardi, ducis iNorniannoruiu, lilius fuit, Morle lua, Fulberte, ruit. Ruit tlla prcfunda
Fontis inexhausti sapienlia. lingua diserta.
niultaque benignilale et charitate, aliisqiie virtuti-
Metropolitanus fuit archidinconus isle,
bus lloruit, et iu Ecciesia Dei usque ad quartuni an- Canonicus priinum, postremo cofnobialis.
num post niortom Guillelini rcgis, consobriiii sui, Quarta dies crat ante diem quo claruit orbi
]'irgine de sacra Chrislus, cum lanla columna
specialiler effulsit. Hie, co.npeliente Rodberto duce,
Dectdil Ecclesise, nulli pielale secundus.
patruo suo, puer monachus in coenobio Piscaanensi
Felici patrum decessione in Christo migrantium,
sub Joanne abbate factus esl. Sed, post aliquot an-
pius in terris mceret amor iiliorum; qui, quamvis
nos. a Guillelmo duce ad prajfato; regiraen abbatia;
eosregnum indubitanter speret ascendere super-
in adolescentia assumplus est. In regimine vero i>o-
num, affectuose tamen absentiam plangit eorum,
silus, subjectis iutus externisque magis prodesse
metuens nimiam desolationem hic exsulantium. Ve-
quam preeesse studuit. Et postquam, adoralo iu Je-
rum divina pietas Ecclesiam suam crebro visitat, et
rusalem sepulcro Domini, remeavit. quinquaêsimo
ne m via
,.
... • D , , ,
mvisibiti actu dulcedmis suse consolatur,
. , .
seito regimiuis sui anno

,
iv
,j
Kalendas ,,
Mailii
,
- ,
obiit, O - ,
deticial, quotidieque,
... ...
missis adeam fortibus agono-
- ..
el in ecclesia Sancti Petri apostoli, quam ipse a fun-

thetis, ad luctam corroborat. Ilinc ait Propheta :
damentis cffiperat, ante altare Sanctae Dei genitri-

Pro patribm tuis 7iati sunt tibi filii [Psal. xliv, 17).
cis Maiioe sepultus, esse melius in resurreclione
Apostolis enim astra transvolantibus apostolici doc-
eispectal. Super istum structura, de lignis pulchre
tores successerunt ,
qui verbis et operibus , in
depictis condita, nilescit, cujus in culmine Mauri-
atriis Jerusalem stantes, fulserunt, Deoque suorum
cius ccenobita hujusmodi epitapbium litteris aureis
fructus laborum huc usque acceptabiles otferunt.
eleganler inseruit :
En, abundante iniquitate in mundo, uberius crescit

Hic amor et pietas, monnchorum jlos et honestas, tidelium in religione devotio, et multiplicala seges
Deponens artus, Domino vivil yicolaus.
Rexil amore gregem, qaam cernis condidil sedem. in agro surgit Dominico. In saltibus et campeslri-
Hsec lux occubuit, dum pisces Phcebus adurit. bus passim construuntur coenobia, novisque ritibus
Helgotus, Cadomeusis prior, eruditione et virlu-

variisque schematibus trabeata, peragrant orbem
tum exercitio pollens, venerabili .Nicolao subrogalus
cucullatorum examina. Albedine in habitu suo prae-
cipue utuntur, qiia singulares ab aliis, notabilesque
est, et gubernaculo abbatiae Sancti Audoeni fere xx
annis potitus est. Ciijus lempore, conventus ejus-
C videantur. Nigredo in pleiisque locis sanctae Scrip-
dtm ecclesiffi numero et religione laudabiliter auc-

turae humilitatem designat. Quem idcirco colorem
leligiosorum fervor hactenus gratanter gestal. Nunc
tus est. Tunc Gisleberlus, quidam laicus, de Jeru-
salemRothomagum venit, et a autem nigredinem, quaprisci Patres, tam regulares
praifato Patre ad
clerici in cappis, quam monachi in cucullis, ob hu-
monacbatum susceptus, ecclesite suae digniter pro-
militatis speciraen, usi sunt, moderni, tanquam ob
fecit. Opus enim basilica;, quod jamdudum admi-
majoris justitiae ostenlationem, abjiciunt; inusitata
randa magnitudine intermissum fuerat, assurapsit
ibique pecuniam Alberad» Grossse, dominae suee,
quoque pannorum sectione suorum, ab aliis discre-
pare appetunt. Voluntaria paupertas , mundique

quae, in via Domiai raoiiens, thesaurum ei suum
comraendaverat, largiter contemptus, ut opinor, in plerisque fervet ac vera
distraxit, et inde, aliorum
religio, sed plures eis hypocrita? seductoriique si-
quoque fidelium subsidiis adjulus, insigne opus per-
mulatores permiscentur, ut loliura tritico. Paga-
liccre sategit. Helgolo autem abbate xii Kalendas
Decembris defuncto, nus, Carnotensis canonicus, cognomento Bolotinus,
et ante altare Sancti Stepbaui
protomartyris sepulto, quod in vestibulo, in aqui-
pulchrum carmen .\donico metro nuper edidit, in
lonali plaga est, Guiilelmus Balotensis,

quopalliatas horum hypocrisi superstitiones subti-
ejusdem ec- J)
liter et copiose propalavit.
clesiae a pueritia moaachus, in ordine regirainis per
annos fere xiv subsccutus est. Ipsius quidem tem- XXV. De novii monnchorum lestibus. Quomodo et a
pore, basilica ingens olim a Nicolao cojpta, vix in quibus inventx fuerint.
annis lx consummata est, ct a Goisfredo archiepi- Ego autem in pracsenti chronographia nunc nitor
scopo, cum ahis pluribus prxlatis et subditis, xvi palam enucleare qualiter et a quibus anliqui sche-
Kalendas Novembris dedicata est. matis mutatio nuper coeperit pullidare, quoniam
Eodem anno [1120^ Guillelmus abbas obiit, et posteris lectoribus hoc autumo gratum fore.
Ragemfredus, cjusdem monachus In Burguiidia locus est, qui dii:itur Molismus.

ecclesiiE, regiinen
suscepit. Cujus tempore claustrum, cum aliis mona- Unde Rainaldus ait, Lingonensis episcopus :
chorum oflicinis consummatum,speciaUter emicuit. Et quitsi baptismus, quibus et in umore Molismus.

Tunc Fulbertus, archidiaconus et decanus Rotho- Ibi, tempore Philippi, regis Francorum, venera-
magensis, agrotavil, ct iiionachile schema devotus bilis Hodbertus abbas ccenobium condidit, et inspi-
suscepit. Defunctus autem, in claustro Sancti Au- raute gratia Spiritiis sancti, discipulos magna; reli-
doeni antc capilulum tumulalus est, cl albo lapide gionis aggregavit, studioquc virtutum iu saucla
637 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VIII. 638
paupertate, juxla usum aliorum coeaobiorum, co- A etiam suorum timore, de paternis laribus, ne occi-
miter instruxil. Post aliquot annos, Sancti Bene- derentur, fugere. Providus archiater aegrotum fo-
dicli Regnlam diligenter perscrutatus est, aliorumque vet temperato medicamine, ne si nimis impor-
sanctonim documentis Patrum perspectis, convo- tunee medicationis vexat innrmum cruciamiae ,
cans fratres, sic affatus esl ; « Nos, fratres cliaris- quem curandum susceperat, videalur exstinguere
simi, secundum Normam sancli Patris Benedicti iNuUus prudens invalidu infert onus importabile, ne
professionem fecimus. Sed, ut mihi videtur, non lassus portitor, vel oppressus sarcina, pereat in iti-
eam ex integro tenemus. Mulla, qute ibi non reci- nere. »
piuntur, observamus, et de raandatis ejus plura ne- Sic palam monachis repugnanlibus, dixit abbas
gligentes intermillimus. Manibus nostris non labo- Rodbertus k Inimitabilem .£gyptiorum Patrum
:
ramus, ut sanctos Patres fecisse legiraus. Si mihi vitaraad informatiouem boni comraemoro. Sed inde
u creditis, o amici, legite gesta sanctorum Auto- nullavobis violenta imponilur exactio, imo salubris
nii, Macarii, Pacomii et ante omnes alios, doctoris proponitur persuasio. Verura ad tenendam per om-
gentiuni, Pauli apostoli. Abundantem victum el ves- nia Sancti Benedicti Regulam vos invito, quam in
titum ex decimis et oblationibus ecclesiarum ha- pluribus praevaricari, secunduin id quod professi
bemus, et ea qua; competunt presbyleris, ingenio t» estis, vos veraciter agnosco. Unde superni Judicis
seu violentia subtrahimus. Sic nimirum ssmguine animadversione pertimesco , ne ia nos desaeviat
borainum vescimur, et peccalisparticiparaus. Laudo pro reatu transgressionis, in tremendo judicio. »
igitur ut omnino Regulara Sancti Benedicti lenea- Ad moaachi responderunt « Beatus Pater
hsec :
mus, caventes ne ad dexteram vel ad sinistrara ab Benedictus, ut nobis omnibus evidenter patescit,
ea deviemus. Victum et vestitum labore manuum bealum Maurum, monasterii sui priorem, quem a
nostrarum vindicemus. A feraoralibus et staminiis, pueritia nutrierat, in Galliam misit, et librum Re-
pelliciisque secundum Rogulani abstinoaraus. Deci- gul*, queni ipse vir Dei propria manu conscripsit,
mas et oblationcs clericis, qui difficesi famulantur, et iibram panis hemiaamque viui per eura Fraucis
relinquamus. Et sic, per vestigia Palrum. post destinavit. Hic a Theodeberto rege susceptus, usque
Christum currere ferventer insuderaus. « ad obitum suura in Gallia permansit, alque Floro,
His dictis, monachorum conventus non acquievit regis consiliario, adjuvante, ccenobium construxit,
imo prajdecessorum, quorum vita evidentibus mi- ibique c.xl monachos, iu loco qui Glanifolium di-
raculis insignita nianifeste refulsit, exempla et in- cilur regulariter iastruxit. autem Pater Discretus
stiluta, venerabilium vesligiis trita virorum, mode- Maurus non mores iCgyptiorum, qui nimio solis
p
ratis novitatibus objecit. « Viam, inquiunt, vitte, ardore jugiter aistuant , imilatus est; sed ritus
qua Sancti Patres olim in Gallia religiose vixerunt, Galloruin, qui sajpe bruraali gelu in Occidente
quorum sanctitatem Deo placitam in vita et post contremiscunt, pie intuitus est, sicut a spirituali
bumalionem prodigia contestata sunt, juxta ritura raagistro salubriter edoctus est. Dicil enim sanclus
et traditiones eorum jamdiu observavimus, et usque Benedictus : Veslimenta frutribus, secundum loco-
ad morlem toto conalu conservare peroptamus. De rum ijualitatem uhi habitant, vel aerum temiHriem,
boc, quod redarguimus a te, Pater venerande, quia dentur.Qui in frigidis reyionibus, amplius; in calidis
exorbitamus a rigore monachilis Regulae, nec as- vero , minus indigent. Usec ergo consideratio penes
pero gradimur .Egjptiorum Patrura traraite, qui in abbatcm est. Sic etiam de cibo et potu et omui
Thebaida, et sancta in terra comraorabantur inter conversatione humana provide temperat el dispo-
barbaros antiquo tempore, necessariara rationem nit, ut omaia mensurate fiant propter pusillani-
subtili considera examinatione. Nullus doclor jure nies, et absque murmurationibus sinl. Abbatem
cogit fideles omnia pati pacis tempore, quae sancti quoque summopere admonet ut omnium imbecilli-
martyres compulsi sunt in persecutionibus pagano- tatem consideret. Fratribus iniirmis aut delicatis
runi tolerare ;
quouiam nec ipsieadera ante pressu- J) talein operam vel arteni jubet injungi ut uec otiosi
rara impiorum ultro perpessi sunt, quae, necessitate siut, nec violentia laboris opprimantur et efTria-
postmodum cogente, pro fide certaules, sustinue- gantur. Paulus et Antonius, aliique plures, qui pri-
runt. Hoc nimirum Dominus Petro manifeste decla- mitus eremum expetierunt, et in abditis deserti
ravit, diceas : Curn esses juniur, cimjebas te, et am- locis monasteria sibi construserunt, tiraore paga-
bulabiis ubi volebas. Cuin uulem senueris. extcndes norum, ut supra dictum est, iUuc compulsi, arc-
manus tuas, el alius te cinget, et ducet quo tu non lam nimis vitam elegerunt, et cooperante gratia
vis {Joan., xxi, 18). Secundum praecepta diviaae le- Dei, necessitatem in voluutatem traasmutaverunt.
gis, prudenter iutuere quam discrete in via Dei de- Deinde laudabili eorum exemplo admodum crevit
ceat le illos dirigere ,

qui sponte sua conversi renuatiantium saiculo uumerus, et pro diversitati-
a mundana pravitate, sub tuo magistratu emenda- bus locorum ac moribus hominum variis incessil
tioreni vitani volunt arripere. Qua ratione potest iustitulionibus. Sed in una tide, ut dicit Gregorius
approbari ut iUos, qui ultro volunl suuin nc<iuam papa, nihil eflicit sancta; Ecelesia; cousuetudo di-
esse in bonum mutarc, ad letebras Pauli vel .\ntu- vcrsa. Magna pars humiiuiin in calidis rcgionibus
nii violeuler debeas eifiigare?!!!! quippe, parentuin caret fcmoralibus, tunicisquc fruitur, ul mulicres,
630 ORDEIUCI VITALIS 6i0
taxis el lalaribiis. OtKiiiiin consiictiiHinoni iion ab- \ ipso adjuvante , olitineamiH. Ecclesiaslica igitiir
hoiTet, sed amplcclitiii- iiido piopagatus, ibique bcnolicia jure possidomus, ot communi sanctione
consislens, monaclionim cunous. .\sl omncs populi semper tenere decernimus. Iloc, o reveroiide Pater,
braccis utuntur in occiduo climate, nec eis, tam pro sanclitati vestrte iudiibilanter notuin sit, qu;e a
frigore, qiiam pro dodecore, norunt carore. Quibus prioribus coenobitis, qiii roligioso vixerunt, ser-
pro causis, idem nios est in nostro ordiue. Nec il- vanda didiciuiiis, ac ut lia>redes ordinis et profes-
lum, qui utilis et honestus est, volumus relinquerc. sionis habcmns. Quandiii Cluniacenses, sive Turo-
Sic de omnibus aliis rationabiles causas nobis nenses, aliique reguiarcs viri, ea nacti fuerint, non
tradiderunt eruditi doctores, qui nos in sacro sche- dimittemus ; nec, ut teinerarii, novitatum adinven-
mato prrecesserunt. In Italia ot Palosstina et aliis tores, a fratribus nostris longe lateque condemnari
regionibus quibusdam, satis abundant olivae, cujus volumus. »
fructu ditati, ad diversos esus condiendos non indi- Hsec et plura his similia monachis constanter di-
gent sagiminc ;
quod nobis hic clementer conces- centibus, abbas, in sua satis pertinas sententia, reces-
snni est, carentibus olei pinguediuc. Quod vero ma- sit ab eis, cum duodocim sibi assentiontibus. Diuque
nibus nostris quotidie non laboranius, plurimorum ocum quwsivit idoneum sibi suisque sodalibus, qui
dire stimulamiir redaigulionibus ; sed sincerum in t* sancti decreveraut Hegulam Benedicti, sicul Judan
divino cultu laborem audacter objicimus, quem ab legem Moysi, ad litteram servare penitus. Tandem
authenlicis mafristris, diiitina divina; legis obser- Odo, filius llenrici, Rurgundiie dux, illis compas-
vantia probatis, olim diJicimus. Dagobertiis rex et sus est, et praedium iu loco qui Cislercius dicilur,
Theodericus atque Carolus Magniis imperator ,
in episcopatu Cabilonensi, largitus est. Ibi Rodber-
aliique reges et .\ugusti coenobia devote condide- tus abbas cum electis fratribus aliquandiu habitavit
runt, et de suis redditibiis ad victum et vestilum in eremo, niniiai districtionis et religionis cojno-
scrvorum Dei ubertim erogaTerunt, multitudinem- bium construere crepit, Deoque donaute, in brevi
que clientum ad exteriora ministeria pleniter ex- plerosque sanctitatis aemulatores habuit. Cuinque
plenda subjecerunt, monachosque lectionibus, el Molismenses ccenobitae per aliquod tempus pastore
sacris orationibus pro cunctis benefactoribus suis, carerent, viroque Dei virtutibus famoso discedente,
et coelestibus mysteriis intentos esse constituerunt. despicabiliores erga vicinos et notos fierent, Urba-
Exinde principum institutione, et diutina consuetu- num papam supplices adierunt, eique prorsus eiio-
dine usitatum est in Gallia ut rustici ruralia, sicut data serie rerum, quas supra retuli, consilium et
decet, peragant opora, et servi servilia passiin exer- p auxiliunr ab eo postulaverunt. Ille vero paterno
ceant minisleria; monachi autem,qui sponto, relic- affectu utrisque consuluit. Abbati enim apostolica
tis hiijus mundi vanitatibus, Regi regum militant, jussit auctoritate ut prius monasterium repeteret,
claustralibus septis ut filiae regis quiete insideant, et, ne laberetur, regulariterregeret,acin alio, quod
arcana sacra; legis legendo perqiiirant , et inde poslmodum cceperat, quemlibet de suis idonoum
semper meditantes, taciturnitati delectabiliter insi- subslitueret. Deindo iirma statuit sanctione ut in
stant, a pravis et otiosis sermonibus os suum coer- primis quisque quam vellet institutionem vitae ar-
ceant, Davidicos hymnos, aliasque mysticas modu- riperet, ipsamque omni vita sua irrefragabiUter te-
lationes nocte dieque Creatori concinant, aliisque neret.

mundis et idoneis actibus quotidie agendis, prout Sic nimirum solers papa utile super hoc decretum
ratio exegeril, secundum pra^cepta majorum inten-' promulgavit, dicons Summopere cavendum est
: "
dant. Hsec in Occidente monachi hactenus operari ne horridum schisma in domo Dei nutriatur, mul-
solent, ac studia eoruni hujuscemodi esse debere, torumque ad detrimentum scaturiat atiiue grasse-
omnesprocul dubio norunt et porhibent. Absil ! ut tur, et rursus ne bonuni culpabilitor praifocetur,
rustici torpescant otio, saturique lascivientes, ca- quod divinitus ad salutem animarum inspiratur. Sa-
chinnis et inani vacent ludicro, quorum genuinaD lubriterergopaternomore providemus, etapostolica
sors labori dedita est assiduo. Egregii vero milites auctoritate jubemus ut Molismenses, qui generales
et arguti philosophi ac dicaces scholastici, si re- monachorum ritus eligunt, inviolabiliter illos custo-
nuntiant sa-culo, cogantur servilibus et incongruis, diaut, ne amodo, relicta sode sua, transire ad alios
more vilium mancipiorum, stndiis seu laboribus ritus audeant. Cistercienses vero, qui sese Sancli
occupari. Pro victu proprio decima", iidelium vel Renedicti Regulam per omnia servaturos jactitant,
oblationes generali auctoritale conceduiitur clericis denuo relapsi ad ea, qua? spontaueo despectu nunc
el Dei ministris, sicut Paulus apostolus ait Corin- deserunt, nunquam redeant. Stabilitas quippe in
thiis : 0'" '" socrario operantur, qitse de sitcrario congregatione, el in omni bono perseverantia sem-
sunt, edunt. Qui alturi deser»iunt, cum altari parli- per attollenda et firmiter tenenda est ;
quoniam
cipant il Cor., ix, t3|. Ita et Dominus ordinavil his, conditori, qui caudam hostia; in sacrilicio exigit,
qui Evangelium anniintiant, de Evangelio vivere. acceptabilis est, et hominibus, qui, viso sanctilatis
Nos aulein et ordine ol officio clerici sumus, el exemplo, ad virtutum apicera provocantur, com-
clericale servitiiim summo pontifici, qui pcnetravit mode gratus est. »
coelos, ofTcrimus, ul sorlcm superna' luercditatis, Coactus itaque Rodbertus abbas Molismum repe-
;
GH HISTORIA RCCLESIASTICA. — PARS 111. — Llli. Vlll. m

davit, ibique laudabililerusque ad fincm vilte sua; A laces hominum obtuUis altinet, despicabiliores fa-
Deo militavit. Albericum vero, magna: religionis vi- eiunt.
rum, ad opusCistercii vicarium sibi elegit, el Joanni iX.XVL Abbales et nwnnchi in novis monasteriis ine-
ac Hilbodo Alrebatensibus, aliisque viginti duobus tate insiijnes. De novorum ordinum institutoribiis.
IVatribus abbatem Cistercii constituil, qui in magiia Kodem tempore venerabilis Andreas deValle Rru-
cgestate per x annos ibi deguit, etcum suis contu- ciorum, monachus, effloruit, et in Rituricensi pago
bernalibus Deo laboriose militavit, a quo securus monasterium, quod Casale Renedicli nuncupalur,
ina^stimabile pra;niium exspectavit. construxit, et discipulos in magna paupertate et
Quo defuncto, Stcpbanus, natione Anglicus, vir continentia Deo famulari docuit. llic erat genere
magn» religionis et sapientia", succfissit, et plus Italus, litterarum eruditione pleniter iiistructus,
quam viginti quatuor annis, doctrina et operalione et lucrandis Deo animabus per ejus gratiam iclo-
sancta gloriose pollens, tenuit. Cujus tempore mo- neus.

nasterium in eremo multipliciter crevit. Ipso adhuc Tunc AIdel)ertus, Dolensis abbas, ad arcbiepisco-
vivcnte et jubente, Guido abbas Trium Fontium patum Rituricensera promotus est, raultisque pol-
electus est, et non multo posl veuerabilis priede- lens virtutibus, sanclitatis documentum sequentibus
cossor ejus defimctus est. Guido autem assimiptum B Cbri.stum verbo et actione largitus est. Guarnerius
patris ofticium aliquandiu vituperabiliter tetiuit, ct de Monte Maurelionis prffifati |pra?sulis frater, railes
post duos annos insipienter reliqnit. Deinde Rainal- illuslris fuit, et postmodum Casse Dei monachus,
dus juvenis, tilius Milonis, comitis de Rar super fere lx annis Deo militavit. Hic, dum adhuc in ar-
Sequanam, electus est, et abbas a Gualterio, Cabi- mis mundo serviret, quondam,dumde Sancti Jacobi
lonensi priBsule, consecratus est. peregrinatione rediret, in inlroitu cujusdam silvie
Jam fere xxxvii anni sunt ex quo Rodbertus solus cum armigero suo languenli mendico repente
abbas, ut dictum cst, Cistercium incoluit, et in tan- occurrit, et poscenti stipem numraos quos daret ad
tillo tempore tanta virorum illuc copia conlluxit, manum non habuit ; sed pretiosas chirothecas, ab
ut inde Lxv abbatiae consurgerent, qiiEe omnes, cum amica sibi directas, devoto porrexit. Deinde, post
abbalibus suis, Cisterciensi arcbimandritae subja- longum tempus, cuidam religioso Dei servo, post
cent. Omnes femorabbus pelliciisque carent, ab matulinos in oratorio supplicanti, angelica visio
adipe et carnium esu abslinent, multisquebouis in apparuit, et ei quaedam agenda specialiter injunxit.
mundo ut lucernaj Iucontes in caliginoso loco, tlumque raonachus diligenter inquireret, cujus
reniteut. Omni tempore silenlio student, fucatis aucloritate talia sibi praeciperet : " Ilic, inquit, me
vestibusnon utuntur, manibus propriis laborant, "
misit ad te, et heec tibi mandavit, quem Martinus
victumque sibi el vestilum vindicant. Omnibus die- parte chlamidis suse vestivit, et cui Guarnerius chi-
bus, pr<eter Dominicum ab Idibus Septembris rothecas suas donavit. « Frater ha^c abbati retulit,
usque ad Pascha jejunant. Aditus suos satis obse- et senioribus bistoria de Mai tini divisa chlamide
rant, et secreta suminopere celant. NuIIum alterius satis claruit, cujus parte Ambianis adhuc catechu-
ecclesife monachum in suis penetralibus admittunt, menus Christum in paupere texit. Sed res de Guar-
nec in oratorium ad missam vel alia servitia secum nerii chirothecis omnino diii latuit. Tandem ipse,
ingredipermittunt. Multi nobiles atbleta? et profuudi quibusdam percunctantibus simpliciter detexit qua-
sophista; ad illos pro novitate singularitatis concur- liter inopi pro amore Christi subvenerit, et ab aliis
rerunt, et inusilalam districtioneni ultro com- nihilominus revelationem audivit, Deoque ,
qui
plexantes, in via recta la;ti Chiisto hymnos leetitiaj boua facientibus semper prfesto est, gratias egit.
modulati fuerunt. In desertis atque silvestribus Circa ba?c tempora, Rernardus, Quinciaci abbas,
locis monasteria proprio labore condiderunt, et Pictaviense solum reliquit, quia pra?fatum monas-
sacra illis nomina solerti provisione imposuerunt, terium, quod bactenus liberum exstiterat, CIu-
ut est Doraus Dei, Claravallis, Donus Mons, et Elee- T) niaco subjugare noluit; et qiiia, sicut scriptum est
mosyna, el alia plura hujusraodi, quibus auditores Justus ut leo confidit {Prov., xxviii, I), in Romana
solo nominis nectare invitantur festinanter experiri synodo contra Pascbalem papara pro libertate liti-
quanta sit ibi beatitudo, quce tam speciali denole- gavit ; ipsumque, quia pleniarium sibi rectum non
tur vocabulo. divinum examen provocavit.
fecerat, ad Ctijus for-
Multi ex eorum fonte sitientes hauseruul, et inde midandam animositatem papa reveritus est, ipsum-
plures rivuli per diversas Galliarum regiones dcri- qiie, ut sccum ad Romauce tutelam commo-
Ecclesioe
vati sunt. Novae institutiouis aemulatores dispersi rarctur, precatus est. Ille vero mundanas omnino
sunt in Aquitania, in Hritannia, Gasconia ct Iliber- curas deseruit, et plura, cuin quibusdam religiosis
nia. Misti bonis hypocritae procediint, caudidis seu fratribus ipsum avide scqueiitibus, loca perlustra-
variis indumentis amicti, homiiies illudunt, et po- vit. Denique, post plures circuitus ad venerabilem
pulis ingens spectacuUim efticiuiil. Veris D,'i culto- episcopum Ivonem divertit, et ab eo benigniter siis-
ribus schemate , non virtute, assiinilari pleri([iii; ccptus, in prsedio Carnotensis ecclesise cuin fratri-
gestiiiut, siiiqiic multitudine iutuentibus fastiiliiim biis quibusdam constitlt, et in loco silvcstri, qui
ingerunt, et probatos ccenobitas quantuin ad lal- Tir.in dicitur, coenobium in honore sancti Salvato-
643 ORDEmCI VITAI.IS 044
ris conslruxil. Illuc miiUiludo fidpliuni ulriiisque

^ labat. Sic niminim supcrbos alhletas el indomitos
ordinis abunde contluxil, el pi-ffidiclus Patcr omnes vulgi coetus plerumque comprimcbat, alque locu- |
ad conversionem propcranles, charitativo amplcxu pletes heras, sericis vestibus et Canusinis pellibus '
suscepit, et siiigulis artes, qiias noverant, legili- delicale indutas, trepidare cogebat, diim verbi Dei
mas in monasterio exercere pra?cepit. Unde li- gladio in scelera saeviret, et spurcitiis polluLis con-
benter convenerunt ad euni fabri, tain lignarii soienlias valde feriret, grandisonoque divina- anim-
quam ferrarii, sculptorcs et aurifabri, pictores et adversionis tonitruo lerreret. Solers itaque semini-
ca>mentaT-ii, vinitores et mullorumque
agricolse, verbius multis profuit, multos secum aggregavit, in
officioruin aitiQces peritissimi. quod eis
SoUicite, coenobio, quod construxcrat, per annos vii Deo mi-
jufsio senioris injungebat, operabantur, et com- lilavit, et usqiie ad bonum finein bona' vita; per-
munem coufcrebanl ad ulilitalem, quae lucraban- mansit. Iii oratorio post aliquanlam a'gritudiiiem,
tur. in qua Udeliter confessus fueral, el sacrae commu-
Sic ergo, ubi paulo anle in horribili saltu latrun- nionis vialicura devote perceperat, ad matulinos de
culi solebanl lalilare, et incautos vialores repen- sancta Virgine Maria leetori poscenti benediclionem
tino incursu trucidare, adjuvante Deo, in brevi dedit, el a cunclis qui aderant, dicto : Amen, mox
consurrexit monasterium nobile. Theobaldus, co- B spiritum cxhalavit. Quo defuncto, Bajocensis Goi-
mes palalinus, et Adala, niater ejus, et Rotro, sfredus, ac Cerasiacensis monachus, successit; qui
comes Moritoniffi, ac Beatrix, maler ejus, ilhisties et ipse immoderatis adinventionibus studuit, du-
quoque ac inediocres Carnolenses, Drocen-;es, rumque jugum super cervices discipulorum aggre-
Corbonienses, aliique fideles viciui, ut inuocen- gavit.
tium siDiplieitaleni monachorum veraciter experti Nutitise posterorum hcec adnotavi de modernis
sunt, benigniter illos in timore Domini coluerunt; prfeceptoribus ,
qui novas traditiones priscorum
sumplibus et consiliis, ad corroborandum quod prsferunt Patruin ritibus, aliosque monachos sx-
coeperant Dei castrum , summopere adrainiculati ciilares vocitant, ac veluli Regulae proevaricatores
sunt. teincre et rigorem eorum
condemnant. Studium
Venerandus Vitalis, qui quondam fuerat Rod- magnopere non vitiipero, altamen
considcran':, illos
berti, comitis Morilolii, capellaiius, et apud Mori- majoribus el probatis Patribus non anlepono. Arbi-
tolium Sancti Ebrulfi canonicus, saecularium cura- tror, ignorant quod heatus Pater Columbamis de
rum ac divitiarum deposilis oneribus, levc jugum Hibernia oitus, sancto Benedicto contemporaneus
Chrisli per apostolorum vestigia ferre decrevit, ct _ fuerit, paternam domum patriamque relinquens,
in desertis locis aliquandiu cum religiosis quibus- cum praecipuis monachis in Gallias navigaveiit, et
dam habitavit. Ibi mollioris vitae pristinas consue- a Childeberto, rege Francorum, fllio Sigisberti,
tudines edomuit, el rigidioris observantiae cultus susceptus, in Burgundia Luxovii ccenobium con-
edidicit. Denique Savineium vicum, ubi antiquorum struxerit, ac postmodum ab impiissima Bruni-
ingentes sediliciorum ruinae apparent, consideravit, cliilde regina expulsus, in Italiam secesserit, ot ab
sedemque sibi suisque ad habitandum elegit, et in Aigilulpho, Langobardorum rege, receptus, Bo-
contiguo saltu monasterium in honore sanctae et biensc monaslerium condiderit. Hic admirandae
individuse Trinitatis condere coepit. Ritus Clunia- sanctitatis Pater inter praecipuos laboravit, signis
censium, vel aliorum, qui monachilibus observan- et prodigiis gloriose inter terrigenas effulsit, el Spi-
tiis jamdudum mancipati fuerant, imitatus non est; rilu sancto edoctus, monachilem Regulam edidit,
sed moderoas inslilutiones neophytorum, prout sibi primusqiie Gallis Iradidit. Florentissimi de schola
placuit, amplexatus est. Hic eruditione litterarum ejus monachi prodierunt, el in niundo, volut astra
erat apprime imbutus, fortitudine ac facundia prie- iu Urmamenlo, virtutibus micueruut. Eustasius
ditus, et ad proferendiim quidquid volebat, animo- enim Lexoviensis, Agilus Resbacensis, Faro Mel-
sus; non parcens in populari sermone inDmis nec n densis, Audomarus Bononiensis, Philipertus Gem-
potentibus, quasi tuba i'xaltabat vocem suam juxla meticensis, aliique plures episcopi el abbates excel-
Isai» (cnp. Lviii, \) valiciuiura, annuntians populo lenlissima; processere religionis; quorum sanctitas
Christiano scelera eorum, et domui Jacob peocata evidentibus miraculis coelilus ostensa est, ipsorum-
eorum. que stiidio in filiis Ecclesia insigniter propagata
Reges igilur diicesque rcverebantur illum. Plures est. Ipsi, reor, beatura Maurum, ejusque socios
turbse manicabant ut audirenl verba ejus; qoa? et discipulos, noverunt, utpote vicini, et ab ipsis
postmodum, auditis ab ilio latenter olim actis faci- sicut ab aliis scripta, doctorum aedificationis causa,
noribns, lugubres et cimfusa" redibant a facie ip- sancti Normam suscepere Benedicti ; ila tamen
sius. Omnis ordo inlrinsecus pungebalur ejus veri- ut non abhorrerent sui statuta magistri , almi
dicis allegationibus. Omnis plebs contremisccbat videlicet Columbani. Ab ipso siquidem modum di-
coram ad correptiones ejus, et ulerque sexus,

illo vinic servitutis el ordinem didicerunt, et formam
rubore infectus, verecundabatur ad improperia il- orationum pro cunctis ordinibus, qui in Ecclesia
lius. Nuda quippe vitia manifesle premebat, et oc- Dci sunt; nigrcdinem vestium, aliasque observatio-
culturum conscios probrosis redargiitiunibus stimii- nes sumpserunt, quam pro religione et honestate
CA
64S inSTORlA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. I.\. r,4fi
ipsins teniierunt, et sequaces eoriim usqne in ho- Anle septem annos Adeliza, praefati optimatis uxor,
diernum diem reverenter observare appetnnt. Qua- Hothoniagi v Idus Julii obierat, et in capilulo Uti-
lis pra>dictus doclor ante Dominum et homines, censi ad dexteram Mainerii abbatis tumulata fuerat.
quantusque fuerit, liber vilje ojus, signis plenus et Hrec Ivonis, dc Belloraonte comitis, de Juda?a geni-
virtutibus, ostendit. In gestis etiam sa?pe memora- trice, filia fnit, viroque suo sex fihos el totidem
tur Audoeni, Rothomagensis archiepiscopi, et Mo- filias peperit, quibus varia sors in mundanro stabi-
vioniensis Eligii, aHorumque virorum qui ab illo litatis vaga fluctuatione incubuit.
adunati sunt, ac ad iiacem virtutuni per ejus docu- Rodberlus, qui major natu crat, trigamns conse-
menta provecti suut. nuit. Sub cujus manu patrimonium ,
quod satis
.\XVII. Vir illustri^ Hiigo clc Grentemaisnil in lecio amphim receperat a patre, decidit. Ipse tandem,
wgritudinis a Goisfredo Uiicensium priore mona- post xxsviii annos a morle patris, Kalendas Juuii
chatum suscipit et paulo post moritur. De ejus — mortuus est, et in Uticensi capitulo cnm duabus
libeiis.
uxoribus suis, Agnete et Emma, sepultus est.
Materiam scribendi nuper ab Uticensi ecclesia
Guillelmus, fraler ejus, in curia Guillelmi regis
coppi, sed arapla terrarum regna, velut in exslasim
magnse sestimationis fuit, ipsumque rex adeo dile-
raptus, prospexi, longe lateque oratione voUtavi, etT>
xit, ut ei nepteni suam, Rodberli scihcet, Moritolii
perplura pcrluslrans, longissimam epanalepsim
coraitis, filiara, otferret. Quatenus sic juvenem in
protelavi. Nunc autem stratum meum, quod est
magno honore consanguinitatis sus conjunctum re-
Utici, fessus repetam, et quidquam de rebus ad nos
tinerel. Denique superbus tiro consilium regis re-
pertinentibus in calce hbri liquido retexam.
spuit, et levitate ductus, cum Rodberto Gifardo,
Anno ab Incarnatione 1098, indictione i, Hugo
aliisqiie pluribus, Apuliam expetiit, ibique Mabi-
de Grentemaisnil, inclytus heros, in Anglia in lec-
liam , Rodberti Wiscardi filiam qua? Curta-Lupa
tum decidit, senioque et infirmitate fractus, ulti-
,
cognominabatur, cum xv castellis conjugem acce-

mis appropinquavit. Tunc a Goisfredo .\ureHanensi,
pit, ibique, post reditum de Antiochia, obiit, filios-
Uticensiura priore, qnem Rogerius abbas pro lu-
que duos, Guillelmum et Rodbertum, honoris sui
tela ejusdem in Anglia jampridem dimiserit, mona-
haM'edes dimisit.
chatuin suscepit, sextoque postmodum die, yiii
Ilugo, strenuus et honestus miles, in juventute
scilicet Kalendas Martii, obiit. Inde Bernardus et
David Uticenses cojnobitff, cadaver illius sahtum, defunctus est, et in capitulo Sancti Patris Ebrulfl
et corio boum optime consutum, in Normanniam honorifice sepultus est.
conduxerunt; quod Sfepe nominatus abbas et con- Ivo paternum honoreni in Anglia primo aliquan-
ventus monachoruin in capitulo, secus Mainerium diu tenuit, sed postmoduni, tempore Ilenrici regis,
abbatem, in australi plaga bonoririce tiimulavit. Rodberto, consuli de Mehenlo, invadiavit, iter in
Porro Ernaldus de Rodelento, nepos ejus lapidea Jerusalem bis iniit, et prima profectione, apud An-
sarcophagum lamina cooperuit, et Vitalis hoc he- tiochiam dura cum sociis toleravit; in secuada vero,
roicis versibus epitaphium edidit :
vita decessit.
Ecce sub hoc tilulo reguiescit strenuus Hugo, Albericus, qui astate junior erat in pueritia litte-
Qui ciguil mullos multa prohilale per annos. ris studuit, sed in adolescentia, relicto clericatu,
Mansio Grentonis munitio dicitur ejus, ad militiam qua strenue plura pa-
se contulil, in
Unde fuit cognomen ei mullis bene notum.
Guillelmi fortis, Anglorum tempore regis.
trare sategit. Tancredum, Odouis Boni Marchisi fi-
Inler prxcipuos tnagnates is cluit [claruil] heros liura, multaruni titulis probitatum insignem, vulne-
Militia fortis fuit, virlute fidelis,
et
Unde prafalus
ravit. optio postmodum onini vita
Hostihus horribilis, et amicis tutor herilis,
sua claudicavit.
Sumptibus, ofliciis augens, el pinguibus arvis.
Civnobium Scncti multum procexit Ebrulfi. Omnes isti llugonis fllii corpore formosi et pro-
Dum calhedram Sancti celebrabat plebs pia Petri,
ceri, strenuique fuerunt, Sed infortunio infestante,
Occidit emerilus. habitu monachi Irabealus, D nec
Ecclesice cultor, largus dalor, et recelator longaevitate, prseter Rodbertum, nec placida fe-
Blandus egenorum, Isetetur inarcepotorum! Amen. licitate diutius potiti sunt.
SUMMARIUM LIBRI NONI.
Prologus. Hujusce temporis eventus mirahiles.

H. Varia prxsagia. Claromontense concilium.
III. Concilia in partibus Xormanniie celebrala. Beltum .lanctum priedicatur.
IV. ^'ormanniie status. Petrus eremita et milites rruresignati ad Palie.stinam pergunt.
V. Robertus du.r \ormannix Godefridus ilu.r l.olhnrinyiie Baldiiinus ejus frater
, , , Bohemundus , Ray-
mnndus comes Tolosie et pliiriuii magniites protiiiscuntur. Priiiiu criicesiynatorum adrersiis Turcas
pnelia.
VI. Varia crucesignatorum itinera. Proditio Grsecoriim.
ORDERICl VITALIS 64S
Majîmi exercitus critcesignatonim progressii.t. Prielia adversus Tiircos.

VII. .ViV.T« expugnalio.
VIII. Sova i>rirliii. Ifonii et tleracleie expugnatio.
IX. .inlioeliiiv obsidio.

.intiorliiir obsidio ronliniialiir. Criicesignati hanc cirHalem cxpiignanl.
X.
XI. Turri, Curbaraniio. Franros in Antiocliia agijrrdiunlur.
liiire
Sacr.r lanceiv inventio. Ingens Cliristianorum gaiidium. .id

generale privliiim se accingiint. Turros
XII.
debellant.
XIII. De gestis Hnlduiui. Edrssie principalum olitinet.

Christiani diices in
XIV. Capta Anliorhin. Hugo iiiagnus n Chrislinnis ad imperatorem GriFCorum delegatiir.
har rivitale, leslirandi gratiu, remanere slatuunt. K.riêditiones rnriir.
Boliemundiis diix et I\aimiindiis comes de dominntu .inliorhi.t; riritalis ronlendunt. Plurima

Christiano-
XV.
Crucesignatorum exercitus ad Hierosoljimain progreditur.
rum adversus pnganos viclorife.
XVI. DiscordiiV intestinie. Crucesignati incceptum iter ad Jerii.ialem pergiint.

XVll. Christianus exercitiis ad Jeriisalem pervenit. Hujus civitatis obsidio.
XVIU Hierosolyma a criicesignatis expiignntur.
XL\. Crucesignali sedes siias in Hierosolymilnnn civitate ponunt. Godefridits rex eligitiir.
XX. .iscalonense pnelium. Victoria Chistianis redit. De Bnldrieo Tolensi arrhiepi.$copo.
LIBER NONUS.
I. Prologus. Hujusce temporis evenlus mirabiles. ^ per .Moysen extraxit, et per exteras gentes usque
iii Paleeslinam perduxit, ibique reges et principes,
Vicissitudines teniporum et rerum aeternus Con- cum multis nationibus aggregatos, superavit, mu-
ditor sapienter salubriterque ordinat, nec ad libi- nitissimisque urbibus, oppidisque subactis gloriose
lus infrunitonim res bumanas di^ponit ac variat,
perdorauit.
sed in manu polenti et bracbio excelso pie servat,
riilcberius Cariiotensis , Godefredi, Lotharingia;
congrue provebit ac dispensat. Hoc in hieme et ducis, capellanus, qiii laboribus et periculis prse-
£6state palam videmus, boc nibilominus in frigore certum et verax vo-
dicabilis expoditionis interfuit,
el caumale sentimus: boc in omnium rerum ortu
laudabili mililia exercitus Cbristi edidit.
lumcn de
et occasu perpendiinus, et in multiplici varietale
Baldricus quoque, Dolensis archiepiscopus, iv libros
operum Dei rimari possumus. Inde multiplices
rite
hiculenter conscripsit, in quibus integram narra-
propagantur bistori» de raultimodis evenlibus qui tionem, ab usque ad primum
inilio peregrinalionis
flunt in mundo qiiotidie, et dicacibus bistoriogra-
bellura post captam Jerusalem, veraciter ct elo-
pbis augmentatur copiose fandi materia?. quenter deprompsit. Multi etiani alii Latinorum el
Hoec ideo medullitus considero, meditatusque
Griecorum de lam raemoranda re tractaverunt et
meos lilteris assigno, quia teraporibus nostris in- B poslevitati claros evenlus heroum vivacibus scriptis
sperata tit permutatio, et iusigne thema referendi iiitimaverunt.
niira prajstruitur dictatorum studio. En Jerosolymi- religionis in
Ego quoque, miniraus omnium, qui
tanum iter divinitus initur, a multis OccidentaUum sequuntur Dominum, quia strenuos
babitu vita
populis uiius grex miro modo congeritur, et contra
Cbristi agouolhetas diligo, el eorura probos
actus
elhnicos in Eoas parles unus exercilus conducitur. attoUere gestio, in hoc, quod coepi de ecclesiasti-
Sancta Sion a filiis suis, qui de longinquis regioni- opusculo, Christianorum expeditionem
cis actibus,
eripitur, allophylis devictis, a
bus ultro exierunt, in Domino Jesu ordiri appeto. Integrum opus pere-
quibus olim sancla civilas conculcabatur, et sinc- grinationis alniffi aggredi timeo, arduam rem polli-
tuarium Dei nefarie contaminabatur. Detestabiles cerinon audeo; sed qualiler iutactum tam nobile
enim Agareni divino judicio permitlente, Chris-
,
thema prstcream, nescio. Preepedior senio, utpote
tinianorum limites jamdudum transierunt, sancta
sexagenarius, et in claustro regulari educalus, a
Joca iuvasprunl, Cbristicolas habitatores intereme- puerilia monacbus. Magnum vero scribendi
la-
runt, spurcitiisque sui-; abominabiliter sacra pol- perpeti neqiieo. Nolarios autem, qiii
borem amodo
luerunt; sed post niultu lempora nieritam iiltionem non habeo, ideoque pra;-
raea nunc excerpanl dicla,
f,
mucronibus Cisalpinorum digne luerunt. NuIIa, ut sens opusculum tinire festino. .Nonum itaque
li-
reor, unquam sophistis in bellicis rebus gloriosior belhim nnnc incipiam, in quo in JerosoIymiUnis
materia prodiit, quam nostris uunc Dominus poelis seriatim et veraciler persequi saUigam, Deo
quiedara
alque librariis tradidit, dum per paucos Chrislico-
raihi conferente opem uecessariara. In desertis
las de pnganis in Oriente Iriumphavit, quos de pro- Klumfes ad lo clamo, Jesu bone, rex, polenter,
priis domibiis dulci desiderio peregiinandi excivit. Nazarene, mibi, quaeso, suffragare. Prtesta vires,
Antiqua neinpe miracula Deiis Abraliain niiper ite- quibus digne tuum promam jus insigne, per quod
ravit, dum solo ardore visendi sepulcrum .\lessia>. tuos exalUsti ac rebelles Tu tuorum
conculcasti.
Occiduos fideles illexil, el sine rege sa;cularique dux et lector, et in arctis es protector.Tu luo-
exactione per Urbanum iiapain commonuit, de lini- ruin es adjutor et victorum retribulor. Surame
bus terroe et insulis niaris veliit llebra?os de .Egypto Deus, te adoro, opem tuara nuuc imploro. Regi re-
649 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. LIB. IX. 650
gum laus a?terna sit per ScBcuIa sempiterna! Amen. i^ urbem, qua? antiquitus .\rvernis dieta est, concilium
II. Varia prxsagia. Claromontense concilium. ingens tenuit. Multa vcro, quic cis Alpes agebantur,
Anno ab Incarnatione Doraini 1094, indictione m, correxit, et multa ad emendationera niorum utilia
seditiones et tumultus bellorimi pene per univer- constituit. In synodo Arvernensi xui fuerunt archi-
sum orbem perstrepebant, et immites terrigenaj episcopi et ccxxv episcopi, cum multitudine abba-
ingentia sibi caedibus ct rapinis damna mutuo infe- tum aliarumque personarum, quibus a Deo sancta-
rebant. Nequitia multiplex nimis aluindabat, et in- rum cura; delegatoe sunt ccclesiarum.
numeras calamitates clientibus suis suppeditabat. Decreta vero concilii, apud Clarummontera babiti,
Tunc magna siccitas gramina terrajperussit, segc- sunt hujuscoraodi :
tes et legumina lajsit; quibus pereuntibus, maxima Ecclcsia sit cntholica, casla ct Hbera, calholica in
fames successit. fide etcommunione sanclorum, casla ab omni conta-

Henricus imperator Romanam Ecclesiam impug- gione malitix, ct libera nb omni sxculari iwtestale.
nabat, multisque raerito in eumdera insurgenlibus, Episcopi, vel abbates, aut aliquis de clero, aliquam
Dei nutu succumbebat. Urbanus papa Placentice ecclesiaslicam dignitatem de manu principum, vel
concilium tenuit, et de pace aliisque utilitatibus quorumlibet laicorum, non accipiant.
sanctee Ecclesise diligenter tractavit. B Clerici in dunbus civitntibus vel ecclesiis prselatio-
Anno ab Incarnatione Domini I09d, indictione nes seu prsebendas non hnbeant.
111, pridie Nonas Aprilis, feria iv, luna xxv, in Galhis Nemo episcopus et abbas simul sit.
ab inuumerabilibus inspectoribus visus est tantus Presbtjter, dinconus, subdiaconus vel canonicus cu-
stellarum discursus, ut grando, nisi luceret, pro juslibet ordinis, carnnli commercio non utatur.
densitate putarentur. Multi etiam stellas cecidisse Fresbyter, diaconus, subdiaconus, post lapsum non
opinati sunt; ut Scriptura impleretur, qua_' dicit ministrct.
quia, quandoque stellce cadent de crelo (Mntth., Ecclesiastiae dignitates, vcl canonicx, u nullo ven-
xsiv, 29). dantur, vel emnntur.
Gislebertus, Lexoviensis episcopus, senex medicus, lllis tantum, qui, ignorantes canonum auctorila-
multarum artium peritissiraus, singulis noctibus si- tem, vel fuisse prohibitum, canonicas emerunf, indul-
dera diu conteraplari solebat, et cursus eorum, tum sit.
utpote sagas horoscopus, callide denotabat. Is ita- Illis vero, qui scienter a se vel a parentibus emptas
que prodigium astrorum physicus sollicite pro- possident, auferuntur.
spexit, vigilemque, qui curiam suam, aliis dor- Nemo laicorum post acceptos cineres in capite jejunii
mientibus, custodiebat, advoccavit. Videsne, inqnit, ^ usque ad Pnscha carnem comednt.
Gualteri, hoc spectabile signum? At ille : Domine, Omni tempore primum jejunium Qualuor Tempomm
video; sed quid portendnt, nescio. Senex ait : Trans- prima hebdomadn Quadragesimie celebretur.
migratio populorum de regno in regnum, ut opinor, Ordines omni tempore aut in vespera Sabbnti, aut
prsefiguratur. Multi autem abibunt, qui nunquam perseverante jejimio Dominica celebrentur.
redibunt, donec ad proprias ahsides astra redeant, In Sabbato Paschx officium non nisi post solis
unde nunc, ut nobis videtur, liquido labant. Alii vero occasum finiatur.
permanebunt in loco sublimi et sancto, velut stellx Jejunium secundum semper in hebdotnnde Pente-
fulgentes in firmamcnto. Gualterius itaque Corrae- costen celebretur.
liensis post multum tempus mihi retulit hoc, quod Ab Adventu Domini usque ad octuvas Epiphanise,
ab ore prudentis archiatri de discursu stellarum au- et a Septuagesima usque ad octavas Pnschx, et a
divit, in eodem modo quo res monstruosa contigit. primu die Rogationum usque ad octavas Pentecosten,
Philippus, rex Francorum, Bertradam, Andega- et omni tempore a qunrta fcria, occidente sole, usque
vensium comitissam, rapuit, suaque nobili conjuge ud secundam ferinm, oricnte sole, trevia Dci custo-
relicta, mcenham turpiter desponsavit. A pontifici- rv dintur.
bus Galliae castigatus, quod ille uxoreni, et ipsa Qui episcopum ceperit, omnino exlex habeatur.
raaritura ultro deseruerit, a foedo reatu resipere Qui monachos, vel clericos, vel sanctimoninles ct
noluit; sed senio et c-egritudine tabidus, in adulterii eorum comitcs ceperit, vel exspoliaverit, unathcnm sit.
stercore flebiliter computruit. Qui episcoporum morientium bonu, vel clericomm,

Urbanus papa, regnante PhiHppo, in Gallias venit, diripuerit, anathema sit.
et altare S. Petri apud Cluniacum coenobium, et Qui usque ad septimam generntionem consanguini-
multas sanctorum basilicas dedicavit, ot privilegiis tati sc copulnverit, anathemn sit.
apostolica; auctoritatis ad laudem Christi sublima- Nemo in episcopum eligatur, nisi aut presbyter, aut
vit. Tunc
Normannia et Francia mortalitas homi-
in diaconus, aut subdiaconus, et cui dignitas nalalium
num sa^viebat, domosque plurimas habitatoribus suffragetur, nisi maxima necessitate et licentia summi
evacuabat et maxima fames miseros macerabat. pontificis.
Eodem anno I09i), indictione iv, mense T-ovem- Filii presbyterorum, vel concubimirum, ad prcsby-
bri, praefatns papa omncs episcopos Galliffi et Hispa- teratum non provehantur, nisi prius ad nligiosiim
niae congregavit, et apud Clarummontem, Alverniaj vitam transicrinl.
p
6o1 ORDERICl VITAI.IS <)b2
Qui ad ecclesiam, vel ad cvucem confugerit, si reus f^

tum auribus Christianorum eloqnenter retulit, ad-
est, duta impunitate vitx vel membrorum, justilix juvaiitn gratia Dei, nimius amor pcrcgrinandi innn-
reddatur; si innocens, liberclur. meros invasit, et prisdia sua vendere, et qutcque

Corpiis Dominicum et sanguis Dominicus singula- habebanl pro Christo relinquere persuasil. Divili-
tim accipiatur. bns itaque ct paupcribus, viris el mulieribns, mo-

Unnquxque ecclesia decimus sitas habeat, et iion in nachis ct clcricis, urbanis et ruslicis, in Jcrnsilcm
alterius ecclesise jus, quolibet dante, transeat. eundi, aut ounles adjnvandi incral voluntas mira-
Laiciis dccimas nec vendat, nec retincnt. bilis. Marili dilectas conjuges domi relinquerc dis-
Pro sepuUiira morluoruin pactum pretiuin non ponebant. IIUtc vero gementes, relicta prole cum
exigatur, aut detur. oninibus divitiis suis, in peregrinationc viros suos
Nullus principum laicorum capellanum habeat, nisi sequi valdc cupiebant. Pricdia vcro, liaclenus char.i,
ab episcojio dutum. viii prelio nunc vendebantnr, et arma cmebanlur.

Quod si in aliquo nffendcrit, ab episcopo corrign- quibns ultio divina snper allophylos cserceretur.
tur, et alter subroijelur. Fiires cl pirata', aliiquc scelcrosi laclu Spiritus Dci
Htec Urbanus papa in .\rvernensi synodo decreta de profundo iniijuitatis cxsurgebanl, reatus suos
generaliter sanxit, omniumque ordinum hominesadD confitentes relinquebant, et pro culpis suis Deo sa
tenendam Dei legem summopere incitavit. Dcinde tisfacienles, peregre pergebant. Providus vero papa
lacrymabilitcr querimoniam dc desolatione Christia- omnes, qui congrue arma ferre poterant, ad bellum
nitatis in Orienle ubcrlim deprompsit, calamilates contra inimicos Dei excivit, et poenitentes cnnctos
et oppressiones truculentas , a Saracenis factas ex illa bora, qua crucera Domini sumerent, ex auc-
Christianis, inlimavit. Pro conculcatione quoque ab omnibus peccatis suis
toritatc Dci absolvit, et ab
Jerusalem, Sanctornmque I.ocorum, ubi Filius Dci omni gravedine, quip lit in jejuniis, aliisque mace-
cum suis sanclissimis collegis corporaliter habita- ralionibns carnis, pie relaxavit. Consideravit enini
vit, lacrymosus relator manifesle in sancta concione perspicaciter, ut prudens et benignus arcbiater,
ploravit. Unde multos auditorum, cx affectu nimio, qnod bi qui peregre proQciscerentur, in via multis
piaqnc fratrnm compassione, secum flprc coegit. diutiiii?([uc discriminibus so^pissime vcxarentnr, ct
Prolixum titillimumiiue sernionem consistentibus muUimoilis casiluis laHis seu Iristibns quotidie
eloquens seminiverbiusfecit, occiduffiquepartispro- angerentur, pro quibns benevoU vernuloe Christi a

eeres, et subjectos atquc commilitones eorum com- cunctis culparum sordibus expiarentur.
monuit ut pacem inter se lirmiter tenerent, et sig- In concilio papa magniflce pra?dicante, et filios
nura salutiferse crucis in dextero humero sume- Jerusalcm ad creptionem sanct» malris suaj viriliter
rent, militifeque suaj probitates super paganos fa- exhortanle, vir magni nominis, Haimarus, Podien-
mosi optiones satis exercerent : sis episcopus, surrexit, coram cnnclis ad apostoli-
Tiirci enim et Persx, inquit, Arabes ct Agareni cum vultu jucundo accessit, el genu flexo licentiam
Anliochinm et Nicxnm, ipsnmque Jerusalem, sepul- eundi et benediclionem poposcit, et, gaudentibns
cro Christi nobilem, et nlins plures Chrislinnorum cunctis, impetravit. Insuper papa mandatum, ut ei
nrbes invaserant, jamque immensas vires in regno omnes obedirent, promnlgavit, ipsumque vicarium
Grxcoriim cxtcwiernnt. Palxstinnm et Si/rinm secure aposlolici in expeditione Dei constitnit. Erat enini
possidmtes, quns sibi jnm suhjiigaverant, bnsilicas summfc iiigenuitatis et magn» strenuilatis, indus-
destruebant! et Chrislinnos ut bidentes perimebant. triaeque singularis. Legati quoque Raimundi Bcrcn-
In ecclesiis.in quibus divina olima fidelibus sacrificia garii, comitis Tolosani, protinus adfuerunt, qui
celebrata sunt, elhnici nnimnlibus siiis stabula ege- ipsum cuni multis raillibns de suo ducatn iturum
runt, suas ctiam supcrstitiones et idololntriam collo- papa; rctuleruut, jaiuquc crucem sibi coaptasse in
caverunt, et christinnum religionem ab aula Deo di- concilio teslati sunt.
cata turpilcr climinnvcrunt. Prsediii sanctorum s<J-D Ecce, Deo gralias! Christianis iluris ultronei du-
pendiis dcHta, et nobilium patrimonin, sustentandis ces alacriler processRrunt. Ecce sacerdotium et reg-
pauperibus contrndita, paganx tyrnnnidi subjiciun- num, clcricalis ordo ct laicalis, ad conducendum
tur; eisque, in propriis usibus rednctis, domini cru- pbalanges Dei concordant. Episcopus et comcs
deles abutuntur. Multos jnm in longinquam barba- Moysem Aaron nobis reimaginantur, quibus
et di-
riem cnptivos abduxerunt, et loris inne.TOS jugis, ru- vina pariter adminicula comitantur. Decima die
rnlihiis exercitiis submitlunt; ipsisqne veliiti bobus mensis Kebruarii [1096] cclipsis luna> a raedia nocte
aratra laboriose pcrtrahentibus, arva proscindunt, usque ad auroram facta est, et obsciuitas in lunani
aliiS'iuc belluinis operibus inhumane subdunt, qux partc boreali cxorta cst.
feris non hominibus compctunt. Inter hsec assidue Odo episcopus Bajocensis, Gislebertus Ebroicen-
desndantes flagris vcrberant, aculeis stimulnnl, et sis et Rerlo Sagiensis, legali qnoque aliorum de
innumeris infcstationibus fratres nostros nbominabi- Normannia prajsulum, cum excusatoriis apicibus,
liler mandpiant. In sola vero Africa xcvi episcopntus Arvernensi concilio interfuerunt, et inde cum bene-
destructi sujit, sicut nobis inde venienles refernnt. diclionc aposlolica regressi, synodales epistolas
lijilMr, mox iit Urbanns papa hiijusmodi planc- coepiscopis suis delulerunt.
!
633 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. IX. 654
III. ConcUin in partibus Nonwmnix celebrata. Bel- KGuillelmi rcgis, et ciim eisdem consuetudinibus ; ct
him sacrum prsedicatur. quod nullus laicus participationem habeat in tertia
Giiillelmus igitur arcliiepiscopus concilium Ro- parte decimse, vel in sepultura, vel in oblatione altu-
thomagi aggregavit, et cum suffraganeis episcopis ris, nec servitium, nec aliquam exactionem inde ex-
de nlilitatibus ecclesiasticis traclavit. Tunc omnes igat. 2>rxter eam quse tempore Guillelmi regis consti-
mense Februario [1096] Rotliomagum convenerunt, tuta fuit.
eapilula synodi, qu.T apud Clarumraontem facta est, 6. Statuit eliam ul nullus laicus det vel adimat
unanimiter contcmplati sunt. Scila quoque aposto- presbyterum ecclesix sinc consensu prsesulis, nec ven-
lica conlirmaverunt, et hujusmodi scriptum posteris dat, ncc pecuniam inde accipiat ; ac ut nullus homo
dimiserunt. comam nufriat, sed sil tonsus, sicut deeet Chr-istia-
I. Statuit synodus sancta, ut trevin Dci firmitcr num. Alioquin a liminibus sanctx matris Ecclesise,
custodiatur, a Dominica die ante caput jejunii, usque sequestrabitur, nec sacerdos aliquis divinum ei offi-
ttd secundam feriam, oriente sole, post octavus Pen- cium faciet, vel ejits sepulturse intererit. Nullus laicus
tccostes , et a qttartu feria ante Adventum Domini. habeat consuetudines episcopales, vel justitiam qux
occidente sole, usque ad octavas Epiphanise ; et per pertinet ad curam animarum
omnes hebdomadas anni, a quarta feria, occidentcl^ 1. Nullus presbyterefficiaiurhomo laici, qnia indig-
solc, usque ad secundarn feriam, oriente sole, et in num est ut m'inus Deo consecralx, et per sacram
omnibus festis SanctcC Marise, et vigiliis eorum, et unctioncm sanctificatx, mittantur inter manus non
in omnibus festis apostolorum et vigiliis eorum ; iit coyisecratas ; quia est aul homicida, aut adulter, aut
nullus homo alium assaliat, aut vulneret, aut occi- cujuslibet criminalis peccati obnoxius. Scd si feudum
dat. mdlus namnum vcl prsedam capiat. u laico sacerdos tenucrit, quod ad ecclesiam non
1. Statuit etiam ut omnes ecclesise et atria earum, pertineat, talem faciat ei fidelitatem quod securus
et monachi et clerici, et sanctimoniales et feminse, el sit.
percgrini et mercatores et famuli eorum, et boves el Haec itaque Gislebertiis, Ebroicensis episcopus,
equi arantes et homines carrucas ducentcs et hercea- qui sua proceritate cognominabatur Grus, et Ful-
tores ct cqui de quibiis herceant, et homines ad carru- berlus, Rothomagensis archidiaconus, scita patrum
cas fugientes, et onmes terrse sanctorum et pecunix palam promulgaverunt. Et Guillelmus archiepisco-
clericorum, perpetua sint in pace ; iit in nulla die pus, aliique praesules auctoritate sua corroborave-
aliquis audeat eos assalire, vcl cnpere, vel prsedari, runt. Odo quippe Bajocensis et Gisleberlus Lexo-
vel aliquo modo impcdire. viensis, Turgisus Abrincatensis et Serlo Sagiensis
.3. Statuit etiam ut omnes homines a xii annis et ^ atque Radulfus Constantiensis prfefatam synodum
supra, jurent hanc constitutionem trevix Dei, sicut sanxerunt. Abbates quoque totius provinciae, cura
hic determinata est, ex integro se seroaturos, tali ju- clero, et parte procerum pacem optantium adfue-
ramento : « Hoc audiatis, vos, N., quod amodo in runt. Praesides nimirum ex bona voluntate commo-
antea hanc constitulionem trevix Dei, sicut hic de- dissima statuerunt. Sed, principali justitia defi-
terminata est, fideliter custodiam , et contra omnes ciente, ad emolumentura ecclesiasticse tranquillita-
qui hanc jurare contempserint, vel hanc constitutio- tis parum profecerunt. .Nam qufeque tunc, ut prse-
nem servare noluerint, episcopo vel archidiacono meo taxalum est, deffinierunt et pene irrita fuerunt.
auxilium fcram, ita ut, si me monuerint ud eundum IV. Normannix status. Petrus eremita et milites cruce
super eos, nec diffugiam, nec dissimulabo, sed cum signati ad Palxstinam pergunt.
armis meis cum ipso proficiscar, et omnibus, quibus Erat enim eo tempore mira sedilio inter optima-
potero, juvabo adversus illos per fidem sinc malo intes Norraannife, et discolis per totam regionem
genio, secundum meam conscientiam. Sic Deus me grandis conatus et violentura fas furari seu rapere.
adjuvet, et isti sancti. Incendia et rapinfe totam palriam devastaverunt.
4. Statuit prxterea sancta synodus, ut omnes /fe- rj Indigenarum quaraplurimosinexsiliuraextruserunt.
riuntur anathemate, qui hoc juramentum facere no- et parochiisdestructis. ecclesias presbyteri fugiendo
luerint, vel hunc constitutionem violaverint, et om- desolatas deseruerunt.
nes, qui eis communicaverint, vel sua vetididerint, Indomita geus Kormannorura est, et, nisi rigido
sive fubri, sive alii offvciaks, sive presbyteri, qui eos rectore coerceatur, ad facinus proraptissima est.
ud communionem susceperint, vel divinum eis offi- In omnibus collegiis, ubicunque fuerint, dominari
cium fecerint. Hoc etiam anathemate feriuntur falsa- appetuut, et verilatis fideiqnc tcnorem pra3varican-
rii, et ruptores et emptores prxdarum, et qui in tes, ambitionis iEstu, multolies effecti sunt. Hoc
castris congregantur propter exercendas rapinas, Franci et Britoues atque Flandrenses, aliique col-
et domini qui amodo eos retinuerint in castris suis. limilanei crehro senserunt, hoc Itali et Guinili,
Et auctoritate aposlolica et nostra prohibcmus ut Saxonesque Angli usquc ad interuecionem experti
nulla Christianitas fuit in terris dominorum il- sunt.
lorum. De feroci gente Scythnrum origo Trojanoruni,
o. Statuit etiam sancta synodus ut omnes ccclesix uti refertur, processit. Quibus in cxcidium redacli.s,
ita sinl saisiatx de rcbus suis, sicut fuerunt tcmpore Phrygius Antenor Illyricos fincs pcnctravil, i-l cnra
,
ORDERICI VITALIS 636

«3
Ticinis exsulanlibns diti longeque locnm habitaUo- f^ bat. Porro alius frater, qni Angliae diadema gere-
littas Oceani maris, hat, in Normannia, ul reor. plus quam x\ castra
nis qusesivil. Denique supra
sibi, sociisque et hae- tenebat, et proceres oppidanosque potentes muneri-
in boreali plaga consedit : et
bus sibi vel terroribus illeierat. Rodberlos (29)
redibus suis maritiroam regionem incoluit, et a
enim conies Ancensis Stephanus Albae-Marlae,
Dano. tilio ejus, gens iUa, e Trojanis orta, Danorum et
Girardus de Gomaco el Radulfus de Conchis, Rod-

nomen accepit.
Hsec gens crudelis semper el bellicosa fuit, el for- berlns quoque, conies de Mellento, et Gualterius
sed fidem Christi vix sero re- Gifardus, Philippus de Braiosa et Richardns de
tissimos reges babuit :
cipere voluit. RoUo, dus acerrimus, cum Norman- Curceio, aliiqne perplures, cum omnibus sibi sub-
munitionibns et oppidanis regi parebant, ei-
nis inde genus duxit, qui primns Neustriam sibi dilis
subjugavit, qnoe nunc a Norraannis Normanniae qiie, quia metuendus erat, totis nisibus adbaerebant.
Normannia, furentibus miserabi-
nomen obtinuit. Xorlb enim anglice aquUo, man Sic suis in se filiis
turbala est, el plebs inermis sine patrono de-

vero dicitur hmrio. Normannus isitur aquUonalis ho- liter
mo inlerpretatur, cujns andas austeritas delicatis solata est.

Denique talibus infortuniis, Rodbertus dui, per-
afBnibus, ut gelidus aqnilo teneris floribus, nimis
" adhuc pejora formidans, utpote
infesla comprobatnr. Nam in eadem adhuc gente spectis aniius, et
naturali.=; feritas coalescit, et genninus ardor prfe- ab omnibus pene destilutus, consiUo quorumdam
liandi saevit, qui ruricolas et pacatos officiales suis religiosorum, decrevit terram suam fratri suo regi
in aedibns quiete comniorari non permittit. dimitlere; et cruce Domini sumpla, pro peccatis
A Rollone, validi duces praefuere Normannis pu- suis Deo satisfactums, in Jenisalem pergere. Quod
gnacibus, Gnillelmus scilicet Longa Spata et Ri- res .\ngIorum «t comperit, valde gavisus consi-
chardus vetulns, Richardus II, Gunuoridis lilius, liura laudavit. Normanniam nsque ad quinque an-
et dno filii ejns Richardns juvenis et Rodbertus Je- nos servalnrus recepit, fratrique suo, ad viam Do-
rosolvmilanus. alqne Gnillelmns Nothus. Isle vero, mini peragendam, deceni miliia marcos argenli ero-
qui tempore ultimus eistitit, omnes antecessores gavit.
suosfortiludinc el sublimitate ti-anscendit, moriens- Urbamis papa, in sequenti Quadragesima [1096 ,

que Rodberto ducatum Normanniae et Guillelmo reg- Turonis aliud concilium tenuit, et ea, unde apud
num .\ngliae dimisit. Clarummontem tractaveral, confirmavit. In medio
Rodbertus anteni, niollis dux. a vigore priorum Ouadragesiraae basilieam Sancti Nicolai Andegavis
decidit, el pigritia mollitieque torpuit. Plus provin- /^ dedieavit, et privilegiis apostoUcis honoraviL Goi-
ciales subditos timens, quam ab illis timebalur, et fredum Martellnra, Barbatum 30)] Andegavorum
inde damnosa perversilas in terra ejus passim comilera. hortatn el potestate de vinculis liberal,
grassabatur. Henricus, frater ducis, Danfrontem, quem Fulco Richinus, junior frater ejus, proditione
fortissimum castrum, possidebat, et magnam par- ceperat, dominum quoqne snum, honore privatnm,
tem Neustriae sibi favore vel armis subegerat, fra- apud Chinonem caslrnm fere m annis carceri
trique suo ad libitnm suum, nec aliter, obsecnnda- mancipaverat (31).
(29) Potius Benricus. conr^sfum fuiste, virorum probabilium de nobiiibus

(30) Dom Bouqnel. suis reraci cognorimus relalione. Xos igitur, hac sus-
(31y Duobus ante tiaec annis ab eodem Urbano ten- cepta legatione, ul rigor aposlolicx obedientiz ma-
latam fuisse liberationem Barbati, discimus ex se- iori a n-obis Iraciarelur auctorilate, venerabilem fra-
quenti Hugonis Lugdun. archiepiscopi et apostolicae trem noslrum Bituriccnsem archiepisc<)pum eTsecutio-
sedis legati charta de absolutione Fulconis Andeca- nis hvjus adhibuimus focium ; et sic simul posili, fra-
vensis comitis, inter instramenla novae Gall. Christ. trem comitis quem captum audiehamus consuUo (tditi-
IV. col. 10 : mvs : quem ila desipientem invenimus, ut ferdtatur
Bugo Lugdunensis archiepiscopus opostolic^ sedis le- ab omnibus, ut prorsus inutile ei vanvm videretur
gaius. di/ef( ««'mis »n Christo fratribus archiepiscopis, regendx ei palrix committere principalam, qui sibi et
episcopis, abbalibus, sanctje Dei Ecclesise fiiielibus.iJ omuibus sluUitia sua factus fuissel inuJilis usque ,
talutem. Communi orthodoxorum omnium notiti-x tra- adeo ut nec per manus noslras a caplione r^llet eripi.
dere dignum Judicavimus , qualiter er pnecepto do- Venimus ttaque ad ccenobium S. Florentii, et »n die
mini noslri papse Crbani pro causa Fuleonis Jnde- Xaiivilatis soncli Joannis-Baplistx, riroram religio-
garensium comitis usque ad fines Andegavorum ve- sorum episcoporum el abbatum qui inrilati adrene-
niendi obedienliam suscepimus. ut eum a rinculo ana- ranl, Fulconem comitem paratum sati.<facfre aut ra-
thematis quo diulino tempore innodalus erat pro lionem reddere, itnanimi omnium roto et laude ah-
,
captione fralris sui Gaufridi quem in bello publico solrimus : arceplis ab eo sec:urilaiibus ut si frater ,
ceperal, absolreremus : cum tomen ipse cumes ratio- ejus meliorationem sensus rcciperet, ex prxcepto do-
nem rcddere avt tatiffacerc aul judicium mbire non mini nostri papsp rtl noslro, aut concordiam facerel
tuhlerfugerel imo scmper paratus essel. Vt rirorum
, cum eo, aul judicium subire paratus essel, nec uxo-
probabilium clfric^>rum et laicorum relatione cogno- rem duceret de quarum numerositate culpabatnr
,
vimui, priefatus fraler ejus, lempore quo captus fuil. absqw nostro consilio. Cujus rei gestx seriem robis
a Stephano cardinole Romanx sedis legato, pro mul- pandere judicarimus. Religiosorum autrm qtii adfue-
timoda injuria quam inferebal Turontnsi ecclesix el runt noriiina hxc sunt : A Ideberlus Bitttncensium ar-
abtali S. Martini Majoris-Monaslerii , excammunica- chiepiscopus. Rerellus Cenomannensis episcopus, Gmil-
tus eral , et Fulc-oni fiuic Principalus Andegarensis lelmus abbas S. Florenlii. Bernardus abbas SS. Sergii
comitalus ab ipso legato ei parte S. Pelri donatus et Bacchi, Girardus abbas S. Albini, Sualdus ahbat
*
S. Kicolai, BaldricMS abl-as Burguliensis, Gaufri'
'
fuerat . quem quidcm el ab arunculo stio Gau/frido
6S7 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. IX. 658
Igitur anno ab Incarnatione Domini 1096, indic- ^^ Ebrardus de Pusacio, Guillelmus Garpenlarius ac
tione IV, mense Martio, Petrus de Acheris, mo Drogo de Monceio, aliique multi proceres et famosi
naclius, doctrina et largitate insignis de Francia milites, cum multis cuneis Francorura, pro Christi
peregre perrexit, et Gualterium de Pexeio, cum amore peregrinati sunt.
nepotibus suis, Galterio cognomento Sine-habere, Petrus Eremita, cum multis Alemannis et Fran-
et Guillelmo, Simone et MaLthaô, aUisque proeclaris cis subsequens agnien praicesseral, et regiam ad
Gallorum militibus, et peditibus fere xv miUibus, urbem applicuerat. Multos ibi Lumbardos invenit,
secum adduxit. Deinde Sabbato Pascbse Coloniam et Langobardos et Aleraannos, qui cum praecesse-
venit, ibique septimana Pascha? requievit, sed a rant, et ex imperatoris responso venientem exer-
bono opere non cessavit. Alemannis enim sermo- citum sustinebant. Imperator interim eis mercatum
uem fecit, et ex eis xv millia ad opus Domini tra- dari jusserat, sicut in civitate rectum erat.
xit. Duo quippe prceclari comites, Berlaldus et Mandaverat quoque ne quemdam sinum maris,
Hildebertus, et unus episcopus adjuncti sunt, et quem Brachiura Sancti Georgii vocant, transfre-
cum eo per Alemanniam et Hungariam peregre tarent, quousque maximus, qui sequebatur, exer-
profecli sunt. Porro superbi Francigense , dum citus advenisset . Si enim, inquit, aliter egerilis.
Petrus Colonia; remaneret, el verbum Dei prajdi- B e/ftri gentiles in vos irruent, et hanc imbellem caler-
cando phalanges suas augere et corroborare vellet, vam perimcnt. Quod sic postea conligit. Gens nam-
illum exspectare noluerunt ; sed iter inceplum per que illa, sine rege, sine duce , variis aggregata
Hungariam aggressi sunt, Colunbanus autem, locis, indiscipliuate vivebant,in res ahenas rapaciter
Hunorum rex, tunc eis favebat, necessariumque involabant, plumbum, de quo ecclesiee coopertae
subsidium in terra sua proebebat. Dcinde trariiito fuerant, asportabant et vendebant, palatia destrue-
Danubio, per Bulgariam usque in Cappadociam bant, et in omuibus se nequiler agebant.
venerunt, ibique preestolantes , sequentibus Ale- His cognitis, imperator valde iratus est, quippe
mannis cum Petro sociati sunt. qui jam cos beneliciis suis ingratos expertus est.
Apostolicae jussionis fama per totam orbem per- Coegit itaque eos expelli ab urbe, et transfretare.
niciter volavit, et de cunctis genlibus praedestinalos Transfretati, multa iterum illicita in Chrislianos
ad summiMessiae militiam comniovit. Ingens nempe patraverunl. Nam terram eorum hostiliter deprae-
illud tonitrum Angliam quoque, aliasque maritimas dali sunt, et domos eoram ecclesiasque cremave-
insulas nequivit latere, licet andisoni maris abyssus runt. Tandem Nicomediam venerunt Ligures, ,
illas removeat ab orbe. Imo Britannos et Guasco- r alia?que gcntes iUic separantur a Francis. Franci
„a= ovtrom^chnminnm Gallicios
ot extremoshominum
ues, et noi-niVifpr
f;:.lli/.inc fama perniciter siquidem ferociores eraut el intractabiliores et ob
succresceas animavit et armavit. Venetii quoque id ad omne malum procliviores. Aliiergo queradam
Oceani, vel Rainaldum sibi praefecerunt, et sub ejus ducatu,
et Pisani et Januenses, et qui littus
Mediterranei raaris incolebant, navibus onustis ar- Romaniam ingressi sunt. Ultra Nicaeam itinere iv
mis et bominibus, niachinis et victualibus, mare dierum progressi sunt. et castelhini Exerogorgan
sulcantes operuerunt. Qui vero terra ibant, uni- intraverunt. et ibidem causa hospitandi demorati
versffi terriB superliciem tanquam locustse occulu- sunt. Illud omnium victualium erat plenura, sed
erunt. Mense Julio, Gualterius de Pexeio Finipoli incerlura est an timore vel industria vacuum in-
in Bulgaria obiit, el signum sanctae crucis post colis sit dimissum. Ibi Alcmanni a Turcis circum-
mortem in carne ejus apparuit. Dux autem et epi- vallati sunt, et usque ad interuecionem, ut in se-
scopus urbis, hoc signo audito, foras egressi sunt, quentibus elucidabitur, pene deleli sunt.
et Gualterii corpas cum civihus cunctis reverenter V. Robertus dux Normannix, Godefridus dux Lo-
thnrUvjix, Balduinus ejus fratcr, Bohcmundus,
in urbem transferentes sepelierunt, aliisque pere-
Raymundus comes Tolosx et plurimi magnates
grinis aditum urbis, quem antea interdixerant, et
— Prima crucesignatorum adoersus
proficiscuntur .
mercatum concesserunt. J) Turcas prselin.

Eodem anno [1096], Hugo Crispeii comes Ra- Mcnse Septembri, Rodbertus, dux Normanno-
dulfo el Henrico, filiis suis, terram suam commisit, rum,GuilleImo regi Neustriam coramisit, etacceptis
et suam Rodberto de Mellento comiti
Ysabel fdiam ab eo decem millibus marcis argenti, peregre per-
secum nobile agmen
dedit, et peregre prolicisccns, rexit, terribilcmque hostibus railituni et peditum
Francorum adduxil. Tunc Stephan\is, Blesensium multitiidinem secum adduxit. Nara cura eo pro-
comes, filius Tedbaldi, comilis Carnotensis, qui fecli sunt Odo patruus suus, Bajocensis episcopus
,
gener erat Guillelmi, Anglorum regis, crucem Do- ct Philippus clericus, Rogerii comitis filius ; Rotro
miiii sumpsit, et peregre perrcxit. Alii qiioque co- Goisfredi, corailis Moritonia', hlius; Gualterius de
mites, viiique consulares, Guido Trussellus, nepos Saiicto Gualerico, Richardi junioris , ducis Nor-
Guidonis, comitis Castelli-Fortis, ac Milo de Braia, mannonim, ex filia, noraine Papia, nepos, et Gi-
el Centorius de Bieria, Radulfus de Balgenciaco et cardus de Gornaco ; Radulfns Brito de Gu.ndcr. et
iihhds Vindniinensis. Arlum est nnno ah Incarnalione Jounnis-Baplislse

Dom, lUUl aiiud ahhatiam S, IHorentii, die fcsto S. Doni BouyuiiT lib. ix, l).
063, <iCI.
,
Hugo, comes de Sancto Paulo; Ivo cl Albericiis, \ commendare, et devotiouem suam erga ipsum indi-
filii llugonis de Grentemaisnilio, aliiqiie muUi exi- ciis hujusmodi approbare.
mia» strenuitalis milites. Solimannus, Turcorum dux, ut Chrislianos super
Godefredus quoque, Lotharingiae dux, et Baldui- ethnicos venisse cognovit , ingentcm exercitum
nus, ac Eustachius, comos Bolonitp, fratres ojus, aggregavit, el caslellum Exerogorgan , ubi Ale-
et Balduinus, comes de Monte ; Rodbcrlus quoque, raanni erant, obsedit. Turci oppidura circuravallare
Marchio FlandrifE, nepos Mathildis, Anglorum re- festinaverunt, et Rainaldura, cum suis egressum,
ginff, et Rainaldus Teutonicus, cum niultis milli- ul venientibus illis insidias pra>tenderet, proeliando
bus armatorum, pro amore Christi sua reUquerunl, fugaverunt. Tunc mulli Ghristianorum gladio ceci-
et exsilium, ad confutandos paganos, el relevandos derunt. Si qui vero potuerunl fuga elabi, caslro, re-
Christianos, hbenter potierunt, et per Ilungariam cepti sunt. Quo undique obsesso, statimhostes in-
cum turrais suis commeaveruut. Haimarus autem, clusis aquam abstulerunt. Fous et puteus, quo
Podiensis episcopus, cum Tolosano Raimundo, caslellum snstantabatur, exlra erat, quem ulrum-
prospere per Sclavariam transiit, eisque Bodinus, que viriliter circumseptum legio Turcorum inde-
Sclavorum rex amicabiliter favit. Rodbertus vero sinenter observabat. Sitisitaque nimiam incommo-
Normannus, et Stephanus Blesensis, sororius ejus, B ditalem obsessi per dies octo sustinuerunt ; sed ob
Hugo quoijue Magnus, et Flandrensis Rodbertus, nimietateni scelerura et duritiam cordium anxiati
et plures alii, Alpibus transcensis, Italiam intra- Deo adjuvari meruerunt. Tandem dux
sunt, nec a
verunt, et per Urbem Romam pacifice transeuutes, corum cum Turcis consiliatus est, eisque suorum,
in Apulia et Calabria hiemaverunt. Rogerius autem, si posset, proditionem fratrum pactus est. Rai-
dux cognomento Bursa, ducem Normannia cum naldus igilur, fingens se ad bcllura proccderc, cum
sociissuis, utpole naturalemdominum suum, hono- multis exivit, ac ad Turcos transfuga fugit. Resi-
rifice suscepit, et qu£e necessaria erant , copiose dui vero inhonestam deditionem coacti fecerunt, et
adrainistravil. desperantes, aborainabilem apostasiam in Deum
Dum Marcus Buamundus, cura Rogerio, patruo commiserunt. Porro illi, qui fidei sure testimoniuni
suo. comite SicUiae, quoddam castrum obsideret, perhibuerunt, capitalem sententiam subierunt, vel
et niotiones ducum, mullarumque gentium audi- in signum positi, sagittati sunt, vel ab invicem
ret, mox singulorutn probitates et signa diligen- divisi, vUi pretio venundati, vel in captivitate cum
ter investigavit ;
quibus subtiliter inspectis, sibi Bertaldo coniite abducti.
tandemoptimum aflerri palUumpraecepit, quod pcr
p Ilanc m Kalendas Octobris [1097] primani per-
particulas concidit, et crucem unicuique suorum secutionem Christiani perpessi sunl, et sic Ale-
distribuit, suamque sibi retinuit. Nimius igitur mi- manni, aliaeque gentes in Corosanum, vel Aleph,
litura concursus ad euni subito factus est et Ro- captivati sunt. Sed qui in fide Christi permanse-
gerius senex pene solus in obsidione relictus est, runt, glorioso fine quieverunt. Franci quippe jam
dolensque se suara amisisse gentem, Siciliam cum longe prsecesserant, et Chevetotem urbem intrave-
paucis reversus est. Providus autem et solers Bua- rant, quam Alexius imperator nuper construere
mundus modeste viam suam et evectiones pra>pa- coiperat et Anglis, qui a facie, Guillolmi Nothi fuge-
ravit cum oplimatibus suis, et aflluentibus arma- rant, tradere voluerat; sed prohibentihus Turcis,
torum copiis traasfretaviL, et tandem tranquillo eam imperfectam reliquerat . Solimannus vero,
remige in Bulgariaj partibus applicuit. victis Allobrogibus ,et Alemannis elatus, Cheveto-
Porro praecipui sodales ejus lii fuerunt : Tan- tem, NicEeaj vicinam, de triumpho securus, cuni
credus, Odonis Boni-Marehisi filius ; et comes de suis, jam nil nisi sanguinem sitientibus, adiit, et
Rosinolo, cum suis fratribus; Richardus de Priii- cum magno impetu super Gallosirruit. Petrusenim
cipatu, et Rannulfus, frater ejus; Rodbertus de jam Constantinopolim redierat, quoniam illum au-
Anxa, et Rodbertus de Surda Valle; Rodbertus, r\ scultare sua cohors non acquiescebal. EQ'renes au-
filius Turslani, Hermaniius de Canni, et Unfridus, tem Turci subito accurrerunt, egregio militi Gual-
fihus Radulphi; Richardus, filius Ranulfi comiti.s, terio, principi militiaj, suisque coramUitonibus ob-
et Bartholomaeus Boellus Carnotensis; Alberedus viaverunt, ipsumque cum multis, quia imparati
de Cagnano, ct Uufrediis de Monte Scabioso. Hi craut, facile detruncaverunt. Guillelmum vero,
ODines cum elientibus suis Buamundo unanimiter fratrem ejus, cura quibusdam aliis vulneraverunt.
adhaeserunt, eique se in via Dei devotissime obe- Ibi etiam decollaveruut quemdam Doniini sacerdo-
dituros inseparabiliter, juraverunt. tem, missarum solerania suppliciter celebrantem.
Hugo Magnus, et Guillelnius, Marchisi filius, ad Si qui evadere vivi potuerunt, in urbem fugerunt,
portum Bari pelagus priopropere ingressi sunt, et vel in carectis, aut silvis , seu montanis delituerunt.
navigantes, Durachium applicuerunl. Dux autem Pauci vero, qui castellum, ul se defenderent,
urbis, magnos barones ratus, jussit eos apprc- lenuerunt ,
nmltos obsidcntium peremerunt
hendi, et siib excubanti custodia Coujtanlinopo- Turci ligna quamplurima undecunque attulerunt,
lim ad impcratorem soierter deduci. Adulatorius lucendium casteUo et honiinibus pr;eparaverunt.

itaque dux perlido sc volebat obscquio Cu-sari Chrisliani autera, extrema jain in desperatioue po-
;
664 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. - LIB. IX. 662

siti, animosiores audacter igiiem in ligna sunt ja- ^ unumquemque sibi vigilare maudaverat. Hepulsi
eulati. Sic igitur evaserunt incendium. Ex utrisque sunt quantocius invasores, et ex illis vii peremptis,
perierunt plurimi, et hoc contigit mense Octobri. usque ad portam civilatis audacter insecutus estdus
Plures ex peregrinis profugi redierunt, et sequaci- fugientes. Deindc ad lentoria sua reversus, fuit ibi
bus, qui adhuc citra Byzantura castra metati fue- quinque diebus.
rant , casus suos retulerunt. Imperator omnium Imperator interim cogilabat malum iu ducem
emit arma, ut inermes incolis minus nocere pos- moliri, dux sollicitns sibi suisque consiliari. Impe-
sent in regione aliena. Alii alios exspectabant, ut rator ei transituni per civitdteni regiam prohibere,
consilio communicato, auxiliaribus freti ducibus, et dux subsequentium optimatum adveutum exspec-
copiis stipali militaribus, Deum precibus et confes- tare. Denique perspicax et industrius imperator, ut
sionibus sibi complacarent, et sic terram inimico- cum duce pacem fecit
nihil intentatum rolinqueret,
rum intrarent. quod Brachinm transfretaret, semper ei copiosum
si
Solimannus ,
postquam Francos supcravit, et mercatum mitteret, et cuuctis indigentibus stipem
quosdani in bello quamplures eliam in
trucidavit, necessariam impertiret, tantuni ut juramento de eo
captivitatera transmisit, paucos, in urbe acerrime securus esset. Hoc ideo machinatus est versipellis
resistentes, obsedit. Porro, in crastinura, ut a certis B ut a regione ducem amoveret Byzantea, cum suis
indicibus audivit quod Buamimdus dux Macodo- copiis, ne posset couti superventurorum priucipum
niam super impcratorem invaserit, et ingentem consiliis et auxiliis. Dux itaque transivit, facta Cae-
cxercitum Normannorum et Apulorum, ad ulcis- sari et ab eodem accepta identidem promissorum
cenduni cruorem Christianorum, conlra Turcos ar- fidelitate.
maverit, nimis inde lerritus, Chevetotem reliquit, Buamundus in vallem de Andronopoli venil, ibi-
et agmina sua ad muniendum terram suam cito re- que suos concionando admonuit ut caute
solerter
duxit. PrMcipites itaque Galli auxilium Buamundi, se haberent, ut peregrinationis pro Deo susceptae
aliorumque fidelium exspectare spreverunt ; sed in memores essent, ut aChristianorura penatibus diri-
virtute sua nirais tisi, ad fines Turcorum appropia- piendis rapaces nianus cohiberent, ut Deuni ante
verunt, ibique, permitteute Deo, ut prajdixiraus, oculos seniper praesentem haberent, ac ut ditiores
gravi bello attriti sunt. pauperibus, et fortiores debilibus subvenirent,
VI. Varia crucesiijnatorum itinera. Prodilio Grse- eosque pro amore Dei viribus et opibus sustenta-
corum. ront. De valle tandem Castoriam perveuerunt, ubi
Godefridus dux, primus omnium ducum, Con- rj Natalem Domini solemniter perogerunt. Ibi per ali-
stantinopolim venit, et prope illara x Kalendas Ja- quot dies remorati suut, quaesitumque mercatum
nuarii 11096] castra metatus est. Buamundus vero habere non potuerunt, quia cives non peregrinos,
suos, qui eum subsequi satagebant, praestolabatur, sed gladiatores et tyrannos, illos ajstiraaverunt.
pedetentim gradiebatur, eosque paulatim eundo luedia ergo cogente, conipulsi sunt boves, equos et
callide in dies opperiebatur. Alexius autem impera- asinos rapere, et si quid, quod mandi posset, con-
tor in suburbio civitatis duci paulo post mandavit venientius inveniebatur. Egressi vero de Castoria,
hospitium dari. .\rmigeri vero ducalis exercitus castra metati sunt in Pelagonia. Ibi munitissimum
comraoda sibimore procurabant; ad subvehendas castellum hK.reticorum (32), bonis oranibus abunde
paleas, vel caetera sibi necessaria, extra urbem se- uudique aggressi sunt, et habitatoribus
refertura,
cure cursitabant. Sed Turcopolis et Pincinatis, ejusdem cum eo combustis, omnino pessundede-
jussu Augusti insidiantibus, quolidie peribant. runt. Omnes siquidem illi viatores Judaeos, ha3-
Nondum aliquid do imperatore suspicabantur si- reticos, Saracenos, ajqualiter habebant exosos ,
nistrum ,
quippe qui voluntarius eis praBbuisset quos omnes Dei appellaiit inimicos. Inde pervene-
hospitiura. Niniis dux contristatus est pro defectu runt ad llumen Bardarum, quod Buamundus cum
et inopinatis insidiis Turcopolorum. Bal- D parte sui exercitus pertransiit. Comes autem de Ro-
duinus igitur ad suorum protectionem exivit, et sinolo cum fratribus suis remansit. Protinus satel-
Iiostes, qui suos insequebantur, invenit, ex irapro- lites iraperatoris, qui vias obsidentes explorabaut,
viso incaiitos invasit, superavit, partim occidit, ut exercitum divisum viderunt, impetu faoto, iu
sexaginta ex eis captos fratri suo praesentavit. Au- comitem et suos irruerunt. Tancredus vero, qui
gustus, huc ut audivit, valde iratus, malum pere- necdum longe aberat, ut cognovit turaultuni, rapi-
grinis machinari crepit. Sapiens dux, dolos prteca- duin calcaribus urgens corniiêdem, fuliuineus ad-
vens, urbem exiit, et ubi prius sua fixerat tentoria, volat, et lluvio, qui intererat, evadato, seu potius
rursus collocavit. Nocte superveniente, jussu Caesa- enatato, festinum comiti contulit auxilium. Mox diio
ris invasa sunt castra ducis, et exercitus ejus multis niillia militura per anuiein Tancredum subsecuti
lacessitus iiijuriis. Sagacissiinus dux et acerrimus sunt, et Turcopolis confestim prajvaiuerunt, eos ili;
bellator versutias metuebat, el excubitores, qui prKlio fugaverunt, et de fugatis gloriosc triumplia-
tentoriis excubarent, prudenter disposnerat, et runt. Quosdam vero peremerunt, plures autem •ip
(32) Id est GrsicoruriL

"
663 ORDERICl VimiS 664
prehensos viiixerunt, et l!iiaraundo prajsentaverunt. ^P((cem ergô cum illis faciamus, et quse Turci abstu-
Interrogati cur tam nequiter agerent, cum suo non lerunt, eis reddamus.
inimicaretur imperatori, rcspondcrunt : iSos, in Coactus est itaque sagax liuamundus consiliis
roga imperatoris locati, nihil aliud agere possumus Francorum ut pacem facerel cum imperatore Graj-
qiiam quod ipse imjierat. Hoc ab invitis bellum coruni, ad magnum, ut postea claruil, detrimentura
peregrinis factum est iv feria iu capite jejuniornm Christianorum. Requisitus imperator fucatis gesli-
[die 18 Februarii 1097]. bus favtre noslratibus sategit, et Corpalalium, sibi
Buamundus, nequitiae Cajsaris indignatus se ta- valde familiarem, cum ahis legatis, Buamundo di-
men repressit, captos quidem impunitos dimisit, rexit, qui eum per terram illam secure deducereut,
sed ne suis de caitero nocerent, interminando com- et eis ubique marcatum impenderent. Denique,
pescuit. Nos, inquit siiis familiaribus, transitiiri per ))rout tempus poscebat, de loco ad locum castra me-
imperutorem, tumorem animi compescamus, et ne il- tati sunt, et per civitatem Serram usque Rusam
lum injuste exacerbemus, prout possumus, eviteinus. civitatem venerunt. Ibi vero, quaecunque necessaria
Extremee imperitix genus est, hominem ibi totum erant, a Gra;cis sufficienter comparatis, suos telen-
cfflure spiritum, ubi commotus unimiis yiuUum habe- derunt papiliones feria iv ante Cffinam Domiiii
hit effcclum. Porro, prudentise modus est poteslati- [1097]. Porro Buamundus, ibi sua genle dimissa,
vum hominem se ipsum dissimulare, ubi polentia cura paucis ad Augustum loqui profectus est. Tau-
sua nequii appetitui satisfacere. Frudadix est in credus autem Chrislianos, in expeditione paupera-
tempus differre ,
quod continuo non possis explere. tos, per aliam viam in vaUem uberem, et nutrimen-
Rursus socordise et ignavix rcdargucndus est, qui tis corporahbus refertam, condusit; ubi Pascha Do-
cum ultra non possit, intonat minis; cum vero possit, mini celebraverunt. Alexius, audiens, quem niuiium
illatx obliviscitur improbitatis. Si possumus, Au- verebatur, advenisse Buamundum, a quo bis in
gustum superemus; sin autem, mala nobis
beneficiis pugna superatus fuerat, houorifice suscepit, et ex-
illata xquanimiter dissimulemus. Haec ait, et iram tra civitalem, prout utrumque decebat, copiose
animi tacitus continuit, el legalos ad imperatorem procuravit.
pro impelranda peregrinis Jesu Christi securitate Interea dux Godefredus, ultra Brachium rehctis
direxit. sociis, Coustantinopolim redierat, quoniam impe-
Anno ab Incarnatione Domini 1097, indictione v, rator, ut ei pepigerat, mercatum nullum transmit-
Rodbertus, dux Normannorum, et Hugo Magnus, tebal. Episcopus vero Podiensis et Tolosanus co-
Stephanus Blesensis, et Rodbertus Flandrensis, r mes, sua iterura post se intermissa multitudine,
aliique proceres, qui de multis provinciis proces- aderant. Imperator autem, consilio Graecorum, qui
serant, et in Italia cum catervis suis hiemaverant, valde praecavebant ue forte Franci congregati in
alacriter parali, placido vere pelagus sulcantes eos insurgerent, bonisque suis eos privarent, he-
Adriaticum, transfretaverunt, et Marco Buamundo roas singulos per internuntios alloculus est homi-
in Macedonia sociati sunt. Dum tanta nobilitas in uiumque ab eis et fidelitatem exegit. Quod si face-
unum convenit, et incomparabilis probitas sine rent, mercatum et conductum, seque ipsum post
fictione ad opus Dei se oblulit, ingens cunctis ti- eos ilurum, eisque cum omnibus copiis suis sub-
menlibus Deum, qui aderant, tripudium fuit. .\Iexius venturuni promisit. Angustiabantur Franci, et ju-
antemimperator, qui jamdudum Cisalpiuorum arnia rare nolebant, nec aliter eis Pelasgi transitum per-
graviter expertus est, audito adventu tantorum ba- mittebant. Franci conlra Christianos pugnare nole-
ronum niniis territus est, et perspecta arte per bant, transitum habere paciCici non poterant. Im-
quam periculum evaderet, sub specie pacis eos dolo perfecto ad quod ietant negotio, ad propria regredi
decipere conatus est. Erat enim callidus et facun- abominabantur. Tandem multis coacli necessitati-
dus, largus, et fallendi artifex ingeniosus. Legatos bus, juraverunt Alexio imperatori vitam et hono-
igitur ad nobiles peregrinos misit, et pacem ab eis^ rem, quod neutrum ei auferrent, quoad ipse quod
humiliter requisivit, liberumque transitum per ter- jurabat, bona fide teneret. Tolosanus autem comes
ram suam, et necessarium negotium atque subsi- plus aliis ronitebatur, imo irrequietus cogitabat
dium se illis daturum cum juramento promisit. quomodo de imperatore ulcisceretur. Praevaluit ta-
Uux vero Buamundus, qui fraudes ejus bene du- men communis heroum sententia, et ab hac in-
dum expertus erat, eumquc bello bis devicerat, si- tentione aniinosum comitera vix revocaverunt.
mulatis sponsionibus non acquievit; sed socios Juravit itaque, sed ad hominium nunquam de-
suos ad obsidendam Constantinopolim viriliter in- ductus est. Ulico igitur praeceplum est de na-
citavit, et multis ac probabilibus, hoc sibi com- vigio.
modissimum esse, allegationibus manifeste osten- Tancredus interim cum exercitu sibi commisso
dit. Franci autem dixerunt : Nos divitias 7iostras advenerat. Audiens itaque quod Alexius a majori-
dereliquimus, et peregrinationem sponfe aggressi su- hus natu juramentum exegerat, cum Richardo de
mus, ut pjro amore Christi paganos confundumus, ct priucipatu inter plebeios delituit, et puppibus ac-
Cliristianos liberemus. Grseci autem Christiani sunt. celeralis properus pertransiit. Boamundus et Tolo-
66b HISTORIA ECCLESUSTICA. — PARS III. — LIB. IX. 666
sanus comes remanserunt, donec eis de mercato sa- \ vaserunt, superaverunt , fugaverunt, multisque
tisfieret. Godefredus vero dus cum aliis Nicome- peremptis victoriosi redierunt. Deinde Raimundus
diam venit, ibique cum Tancredo tribus diebus comes et Haimarus episcopus cum exercitibus suis
mansit. Deinde dux, cognito quod nuUa, qua tot valde laboraverunt, multisque modis urbem aggressi
et tantae gentes possent procedere, pateret via, mi- sunt ; contra quos obsessi cives totis nisibus obsti-
sit, qui rupium et mondura complanarent prcccipi- terunt.
tia, hominum tria millia. Qui acceptis securibus, Tandem Christiani duces in unum convenerunt,
asciis et vidulis, aliisque multimodis ferramentis et hoc ordine Nicseam, Bithyniae urbem, obsede-
ad carecta et frutecta stirpanda, ad pi-serupta mon- runt. Ex una parte obsederunt eam Buamundus et
tium coaequanda, viam esercitui praeparaverunt, Tancredus, juxta quos, cum fratribus suis, dux
positisque in altum signis ,
qua; subsequentes Godefredus. Deinde Rodbertus, Flandriae comes,
cognoscerent, ne forte deviarent, Nica;am Bithyniae strenuus vir et miles audacissimus. Justa hunc
venerunt. Rodbertus, Normannorum dux, et Stephanus Car-
VII. Nicsese expugnatio. Maximi exercilus crucesi- notensis comes, et Hugo comes de Sancto Paulo,
gHatorum progressus. Praelia adversus Turcas. Conanus quoque Brito, filius Gaufredi comitis, et
Castris itaque pridie Nonas Maii metatis, tento- D Radulfus de Guader, et Rogerius de Barnevilla,
riisque occidentalium locatis, obsessa est Niceea, cum suis agminibus. Ad portam vero meridianam
totius Romaniae caput, urbs munitissima, utpote Tolosanus et Podiensis excubabant. Isti itaque sic
quam ostentabant inexpugnabilem essc, in coelum urbem circumdederant, ut nemo ingredi vel egredi
porrecta moenia, lacusque adjacens, civitatem a la- posset, nisi lacu qua civitas cingebatur. Per lacum
tere cingens. In primis ibi tam calamitosa fuit ino- quippe, Christianis videntibus, securi gentiles na-
pia panis, antequam mercatus ab imperatore diri- vigabanl, sibique necessaria navigio devectabant.
geretur, ut si quuando unus panis inveniobatur, vi- Verum Christi militia laudabiliter Nicaeam obsede-
ginti vel triginta denariis emerelur. Sed Deo de rat, et castra speciosa, tentoriaque imperiosa in
suis procurante, confestim Buamundus venit, et Christinomine prudenter disposuerat. Fulgebant
copiosum terra marique exercitum deduxit. Inopina in armis Christiani, maximeque in morum ornalu
itaque victualium ubertas repente facta est in tota erant decentissimi. Mundi moribus, vegeli corpo-
Christi militia. ribus , animosi pectoribus militabant. .\nimabus
autem Dominicae Ascensionis aggressisunt
In die suis prsecavebant, carnis voluntatibus et voluptati-
urbem expugnare, et ligneas contra muralem alti- p bus omnia illicila abdicabant. Ipsi duces milita-
tudinem machinas erigere. Per duos igitur dies bant, omniaque disponentes, aliosque cohortantes,
acriter infestantes civitatem, conati sunt elfodere ipsi excubabant. Ibi erat omnium rerum magna
murnm. Gentiles, qui intus erant, econtra virililer communitas. Episcopi quotidie de continentia ser-
instare, muros penatesque suos magna vi defen- mocinabantur, omne scortum et abusum de medio
sare, lapides et spicula dirigere, clypeis se prote- castrorum abominabantur.
gere et supervenienti telorum nimbo audacter se Turci interim pro defensanda urbe desudabant,
opponere. E regione Galli nihil iutentalum relin- et per lacum, Christianis videntibus, tute ibant et
quere, consertorum testudine scutorum se occul- redibant. Franci igitur moesti, qualiter eis lacum
tare, et sic jaculorum ingruentia devitare, et per- auferrent, machinati sunt. Legatos Constantinopo-
saepe faliscentes obsessos lacessere. Cives inlerim, lim direxerunt, et quid conlra hostes prsevidissent
missis nuntiis, a contribulibus suis et affmibus ad-agendum, Augusto solerter intimarunt. Mox impe-
jntorium convocarunt, dicentes ; : ralor, auditis eorum petitionibus, acquievit, et
Accelerate per
meridianam portam, nihil formidantes, intrate, quse omnia secundum dispensationem eorura fieri prse-
adhuc ab omni vacat obsidione ! Porro, auxiliante cepit. Ex praecepto igitur Augusti boves festinan-
Deo, multum aliter evenit haec sperantibus. IpsoDter adducti sunt, et velivolae naves portum Cheve-
enim die, Sabbato scilicet post Ascensionem Do- tot appulerunt. Turcopoli etiam adfuerunt. Scaphae
mini, Podiensis episcopus et Tolosanus comes illuc carrucis superpositae sunt, et bobus huic operi mi-
advenerant, eisque ab aliis principibus australis nistrantibus, usque ad crepidinem lacus laboriose
porta commissa fuit. Comes ilaque Saracenis se- deductae sunt. Nocte terris incumbente, naves ia
cure accurrentibus ex improviso armatus obviavit, lacum impegerunt, easquc Turcopolis mandaverunt.
et exercitus ejus totus, in armis speciosus, barba- Crepusculo diei albescente, lacum sulcantes ordi-
ram stoliditatem viriliter repulit. Saraceni, multis nate, tendebant puppes ad urbem. Cives, lacum
suorum amissis, lurpiler fugerunt, et facile a navibus opertum eminus aspicientes, mirabanlur,
Francis superati sunt. Nicaeni cives iterum vicinos et si forte sibi auxilium veniret, suspicabantur. At
accersierunt, quibus certitudinem victorice jurando postquam certiludinera de eis perceperunt, diri-
confirmaverunt. Igitur illi audactcr venerunt cum guere metu, et exsangues facli dcsperavcrunt. Re-
funiculis, quibus vinclos ad sua captivare Chris- pentino casu perlurbatis prieter siêm omnia conli-
tianos autumabant. Verum Franci conglobatim gerunl. Urbi terra lacuque obsesstc nulla spes sa-
elhnicis venienlibus occurrerunt, rursus eos in- lutis erat. Ad imperalorem igitur legatos destinant,
;
667 OUOERICI VITALIS 668

et obnise supplicaat ut jaui viclis parcat, urbeni t^ comes et Podiensis episcopus , Godefredus dui
deditam recipial, eamque, sicuti suara, ab hostibus et RalduinusHugo Magnus, et Flandrensis
et
prolegat, ne res eoruni alienigenis praeda fiat. His Rodbcrlus, cum copiosis commeautium examini-
imperalor auditis , Christianorum profeclui, ut bus.
eventus rei postea probavit, occulte iavidens, ob- In ipsa septimana, Turci, vclut arena maris in-
sessorumquc legationi satisfacieus, Talano, principi numeri, contra Buamundum coiifluxerunt, et magna
militia', quem nostratibus prKvium cum xl millibus multitudine confisi, Christianos unanimiter invase-
antea constituerat, aliisque salellitibus suis irape- runt. Dux eorum Dalimannus erat, eosque furor in
ravit ut se et sua dedentes Bysantiura irapunitos ahenigenas animabat, qui Nicaeam prfesumpsissent
deducerent, el de civitate servanda curiosi procura- expugnare, et possessiones eorum depopulari. Ibi
rent. Juxta prceceptum Augusti oninia facta sunt, eranl Turci, Saraceni, Persae et Agulani, quorura
et civitas reddita est, gensque Genliiium ad urbem numerum computaverunt ccclx miUia, prseter Ara-
imperatoriam indemnis deducta est. bes, quoruni concursus indeterminatus fuit. Egre-
Victos itaque imperator cum honoriQcentia liber- gius vero Buaniundus, ut innumerabilem multitu-
tatis suscepit, magnisque dapsililatibus educavit, dinem iniraicorum suis, ore rabido, etetTero gladio,
et pauperibus Christianis multa donaria donavit. B miuitantem et insultantem vidit, imperterritus sle-
Civitate redditaj Christiani ab obsidione secedunt. tit, suosque brevi, sed sapientissimo admonuit, el
Ibi nimirum raulti fame, vel gladio, vel alio quoli- laudabiliter ad honorificum certamen corroboravit.
bet extcrminio mortui sunt ;
qui, ut credimus, fe- Celeriter mandat sociis, qui ab eo longiuscule re-
lici quoniam pro fratrum
mart3'rio laureati sunt, cesserant, ut ad eos juvandos in grandi necessitate
compassione corpora sua tradiderunt. Mulli etiam properent. Peditibns jubet ut impigre et prudenter
gentiliura vanis eventibus trucidati sunt, quorum tentoria flgant, et militibus ut secum obviara paga-
cadavera passim inhumata jacuerunt. Per septem nis ad bellum procedant, et laborem certaminis in-
hebdomadas, tresque dies illic Christiani demorati defessi sustineant. Interim Turci occlamantes adve-
sunt; et, reddita urbe, pedem alias tristes direxe- nerant, et sagittando, vel jaculando, seu cominus
runt. Pojnitebat enim eos longte obsidionis, dum feriendo, Christianos acerrime infestabanl. Nulla
non dominati sunl urbi, more subjugata; civitatis. fatigalis dabatur requies, sed omnia Christianorum
Nam si saltem facultates inimicorum publicarentur, corpora cruore vel sudore liquentia conspiceres.
paupertas egenorum temperaretur, et absumptae Econtra Franci pondus belli indesinenter sutTerre,
impensffi
....^ aliquantulum
_...^ resarcirentur.
.v,.-«.v,.iv,..,..ii. Mandalura
i,.u.,uaiii..j p incursus .u hostes
iu u^î.^^
.....iîj...^ aliquando prudenter
j..i.v..-u.,v,.
.....J..U..V... diflerre.
u.u.....,,
Alexii, de non publicandis Nica?a^ penatibus, Chris- gladiis interdura resistere, socios vocatos exspec-
tiani ffiquanimiter non pertulerunt, ubi diu, rebus tare, nec in ahquo titubare. Hanc conflicluum
suis incassum expensis, sanguinem suum fuderunt, violentiam ab hora diei tertia usque in horam nonam
et facultates quas attulerant, in immensum atte- pertulerunt.
nuarunt. Fraudulentos itaque mores Augusti cum Illa die mulieres fuerunt bellantibus pernecessa-
danino experti sunt. Sed lamen, quiatunc nihil pro- ris. Nam sitientibus aquam perniciler porrigebant,
tempus siluerunl. Ilic primura patuit
ficerent, in et pugnantes exhortando confortabant. Martis cam-
odiorum seminurium ; hic compertum est inimici- pus incanduerat. Totis enim viribus utrinque certa-
tiarum fomentum ; hic discordiarum cceperunt in- balur. Christiani angebantur. Nam pleruraque in
centiva pullulare ; hic simultatum simulacra visa ipsis castris impugnabantur. Alius exercitus legatis
sunt succrescere. Nam, quoniam Alexius non recte Buamundi discredebat, et de belli certitudine am-
contra eos egerat, ipsi contra eum de ultione cogi- bigebat. Nullam gentem sperabat esse, quae conlra
tabant. sui exercitus partem saltem decimara de bello au-
Die, qua Nicaena obsidio soluta est, ad quemdam deret anhelare. Postquani tamen rumor isle per
pontem perventum ubi sua Christianus popu- J) totum exercitum percrebruit, et legatis legati
est,
lus lentoria coUocavit. Duos ibi dies fecerunt, et superadditi sunt, Godefredus dux, ut erat railes
lertia die ante lucera iter preeproperi arripuerunt acerrimus, comesquoque Stephanus, virprudenset
et quoniam nox tenebrosa erat, incertam incerti modestus, Hugo Magnus, Balduinus quoquc et Eus-
viam tenuerunt. Divisi ergo ab invicem, duorum tachius, intrepidi cum suis advolant commililonibus.
iter dierum consummaverunt. Buamundus et Rod- Podiensis episcopus pone sequebatur, comesque
bertus Normaunus, Blesensisque comes Stephanus Tolosanus, Raimundus. .Mirabanturjamfatiscentium
et Tancredus, Hugo de Sancto Paulo et Girardus corda Christianorum, unde tanta gens, lamque
de Gornaco, Gualterius de Sancto Gualerico et repentina, prajter spera in eos immersisset. Moutes
Bernardus, filius ejus, Guillelmus, filius Rannulfi enim el valles cooperuerant, et si qua plana erant,
vicecomitis et Guillelmus de Ferrariis, Ilerveus, densis turmarum cuueis oninia frequentabantur.
fllius Uodemanni et Conanus, lilius comitis Gau- Auxiliante Deo, Christiani fortiter pr;eliabantur, et
fredi, Radulfus de Guader et Alannus filius ejus, gladiis exertis et in mortem vibratis res duntaxat
Riou de Lohoac et Alannus, dapifer Dolensis et alii gerebatur. Adsunt repentini, quos advocaverant,
plures erant in uno agmine. In altero Tolosanus socii. Podiensis episcopus, cura suo magno exerci-
669 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. IX. 670
tu,a tergo pra}Occupavit iniraicos. Parle allera co- j^ cipia, domos et ecclesias depr£edabaiitur. Quidquid
mes Sancti Egidii et Balduinus ac Eustachius festi- erat pretiosura et concupiscibile, fllios et Qlias au-
nanter equitabant. A dexlera dus Godefredus irruil, forebant. El sic eis passim illudentes, Francorum
et Hugo Magnus, el Flandrensis Rodbertus, per adventum praeuccupabant.
omnia miles e.xpoditissiraus. Rodbertus namque His auditis, Christiani eos insequebantur. Intra-
Normannus et Blesensis Stephanus, Tancredus el verunt autom terrara inaquosam et inhabitabilem,
Buaniundus pugnabant, diuque belli pondus susti- iu qua fame et siti defecerunt, pene usque ad mor-
nuerant. Gentiles obstupefacti, quoniam hostiliter tera. Si forte taraen immaturas segetes inveniebant,
a facie et a tergo inopine premebanlur, fugee se spicas vellebant, et fricantes masticabant et glutie-
crediderunt, et terga caedentibus concesserunt. Ce- bant. Multi homines ibi defecerunt, et subjugales,
autem eos usque ad internecionem Chrisliano-
cidit multique gloriosi milites coacti sunt ire pedites; et
rum gladius, et multi raultiraodis oppetierunt mor- qui potuerunt, pro vehiculis ad se vel sua subve-
tibus. Si qui vero potuerunt, delitueruut. Ibi barba- henda, sibi boves adhibuerunt. Nec multo post uber-
rorura millia caesa sunt, quouiam in eos vchemen- rimam ingressi srmt terram, victualibus et bonis
ter grassati sunt, quos tota die crudeliter inseclati oranibus refertam, excepto quod equinas sibi ne-
fuerant. B quiverunt reparare vecturas. Venientes Ichonium,
Guillelmus Marchisus, frater Tancredi, et Gaufre- persuasione indigenarum utres suos aquis repleve-
dus de Monte-Scabioso, viri niultum railitares, bonae runt, confectoque itinere diei, ad quemdam fluvium
indolis et illustres, el multi alii, milites et pedites, venerunt, ubi duos hospitati dies, recreati sunt.
ceciderunt. Turci enini, astu niraio pollentes, au- Cursitores, qui semper exercitura praecurrebant, ut
daci vigent animo, et irreverborato confligunt gla- exercitui proevidcrent, et paleas ol alia necessaria
dio. Mortes eminus inimicis creberrime infigunt, diriperent, preecurrerunt ad Erachiani civitatem,
quia uluntur arcubus, et multis instrumentis niin qua multus erat Turcorum conventus, si qua
tuntur bellicis. Jactitant se de Francorum stirpe possent obesse Chi'istianis exspectans. Cursitanti-
genealogiara duxisse, eorumque proavos a Christia- bus insidias collocaverant, quos audacter Franci
nitate descisse. Dicunt etiam nullos naturaliter mi- aggressi sunt, et fugatos indifticulter disperserunt.
litare, nisi se et Francos. Hoc itaque prseliura Igitur Erachia, Turcis abjectis, in Christianorum
Kalendas Juhi [1097] factum est, diesque solemnis dominationem cito redacta est, ibique quatuor dies
omnipotenti Deo, qui orania bene disponit, cum confecerunt. Ibi Tancredus et Balduinus ab aliis se
devotis laudibus celebrata est. p disgregaverunt, et vallem de Botentrot cum suis
Ethnicis ita pessundatis et procul effugatis, ad expeditionibus intraverunt.

eorum tentoria diripienda conversi sunt Christiani, Tancredus autem, iterura a Balduino separatus,
et invenerunt ibi auri argentique plurimum. Sub- Tarsum venit cum suis militibus. Turci vero, de
jugalia, mulos et equos, boves et camelos, verveces urbe progressi, obviaverunt eis, ad resistendum
et asinos, et copiosara supellectilem in eorum papi- parati. Tancredus, vir equidem singularis strenui-
lionibus repererunt; et diversis onusti gazis, cum tatis, hostiliter aggressos viriliter cecidit, eosque
triumpbo et inenarrabili gaudio ad suos redierunt. fugientes in urbem refugavit, et urbeni obsedit.
Faraa tanta; victorite longinquas et exleras nationes Nocte insecuta, Turci fugerunt, et cives, sub ipso
coepit deterrere, et titulum Christianitatis remoto- noctis articulo, alte clamaverunt : Franci triumpha-
rura auribus populorum infundere. Praeclara Chris- tores orbis ct dominatorcs, Turci recesserunt, nrbs
tianorum facinora, sibique supervonturam corura patct, accedite! Currite, Franci irivictissimi, rccepturi
militiam omncs et singuli formidabant. civitatem. Currite, ne moremini! Cur tardatis? Hajc
VIII. Nova Heradex expugnatio.
preelia. Iconii et nerape castrorum excubitores bene audierunt. Sed
Solimannus, de Nicsea fugiens, Arabum decem quoniam nox erat, consilium et negotium illud in
millia invenit, eisque nimiam probitatem ct auda- J) diem dilatum est. .\urora illuscescente, venerunt
ciam et iuvictam forlitudinem et raultitudinem, civilatis majoros, seque suaque Christianis deden-
ditissimumque apparatum luculenter retulit; qua tes,etTancredum sibi principem eligentes. Ibi prin-
relatione secum oranes fugere compulit. Ceeterum, cipum raagna lis exorta est. Balduinus enim, cujus
sicut humanura ingeniuni plurima commentatur et exercitus raajores erant copiffi, tolus erat in pena-
frivola meditatur, Turci stropham simplicibus Chris- tum depopulatione, vel urbem dimidiam vindicare.
ticolis nocivam machinati sunt. Solimannus onim, Porro Tancredus, ut erat moderatus, maluit urbis
aliique genliles, ad civitates vel castella, in quibus dominatu carere, quam civium, qui se benigniter
Christicoke Suriani degebant, veniontes, subdole eidem comraiserant, facultatos diripere. Unde suis
ad eos dicebant : Devicimus Francos; omnino defe- signum dedit, lituisque clangenlibus, aliquantuluni
cerunt, et si qui supersunt, in cuniculis abscnnditi amaricatus, abscessit, et Balduinus lotam Tarsum
xunt. Sic incautos alloquebanlur, et intra portas solus obtinuit. Nec mora, Tancredo dua; civitatos
eorum recipiebantur. Ingressique insciorum muni- optimje, Azera (33) et Mamistra, reddit* sunt, et ca-
(33} Adana,
Arraenio- applicatae sunt. Cursitores, dum ad Pontem
slella quamplurinia. Porro optimates alii
^ renter
runi terram cum exercitibus suis intraverant. Ve- Ferroum propinquarenl, Turcos iuvenerunt innu-
nientibus illis, Alfia civitas reddita est, indigenaj- racros, raunituni Antiochiani festinautes. Itaque re-
que illius terra?, militari viro, nomine Simeoni, ad pentino in eos impetu facto, semper enim Christiani
defensandam terram commissa est. Major excrcitus proficiscebantur armati, subilo conflicti eos conster-
Ca-sareaui Cappadocia; venit, qua; ad solum usque naverunt. .Multis deletis, ad propria castra, quaj
diruta erat. Ruin;i> tamen, utcunque subsistentes, super flumiuis ripas metati fuerant, reduxerunt
quanti fuerit testabantur. eorum burdones, quos multimodis onuslos victua-
Plasteucia, civilas pulchra, et uberis glebae opima, hbus et diversis gazis, ad propriam civitalem dedu-
quam Turci, paulo anle, tribus obsederant hebdo- cebant.Kactum est igitur iramensum in castris gau-
madibus, sed inexpugnabilis nullalenus expugnari dium, tum pro victoria, tum propter opima, quJe
potuit, Christianis illico gratanter patuit. Hanc qui- ad eos reportaranl cursitores, spolia. Quolidiauas
deni Petrus de Alfia petivit, et ab optimatibus in- ergo et continuas Deo referebaul laudes et gratias,
difficulter obtinuit, ad tuendam et expugnandam qui, pro suo amore a natali solo procul exsulanles
terram in fidelitate Sancti Seputcri et Christianita- tam excellenter protegebat inter phalanges ethnicas.
tis. Buamundus, militarium negotiorum vir indus- " I.\. A)itiochm obsidio.
trius, accitis militibus de suis quos voluit, Turcos, Buaraundus, pigritiae vel somnoleatiee nunquam
qui Plastenciam obsederant, et exercitum haud acquiescens, irrequietus enini horao erat,cum
longe pra?ibant ut nocerent, curiose insecutus est, quatuor raillibus mihtura prope Antiochia;. porlara
sed frustra, quoniam eos invenire non potuit. caute clandestinus venit, si qui forte latenter ingre-
Veutum est ad Coxon, nobilem et copiosam civi- derentur, vel egrederentur, exspectans.
tatem, quam alumni illius Christianis, fratribus suis, Sunirao diluculo exercitus de loco, in quo erant,
libenter reddiderunt. Ubi tribus diebus fatigatus pau- tentoria collegit, Anliochiam accessit, quarta feria,
savit exercitus. Relatum est comiti Tolosano quod XII Kalendas Novembris, tentoria sua cooptavit, et
Turci, qui fuerant in Antiochise custodia, disceden- a tribus portis civitatem usque ui Nonas Junii viri-
tes aufugissent. Igitur, cum suis consiliatus, elegit hter obsedit. Nam altera parte obsessa non fuit,
quos prcemitterel, qui iter diligenter investigareut, quoniain tam porrectis et inaccessis coangustaba-
et caetera curiose explorarent. Ad hoc direcli sunt tur scopulis et montanis, ut nuUus illac se accom-
viri consulares, et disciplinse militaris gnari. Vice- modaret et obsidendura locus. Nimius timor invasit
comes de Castellione, Guillelmus de Monte-Peslerio, Antiochenos et omnes circumpositos, et nullus
p
Pelrus de Roasa et Petrus Raimundus, cum militi- eorum exspectare cursitorum auderet occursura.
bus mullis, in vallem Autiochiaj venerunt, et ibi Diebus itaque ferme xv siluerunt. Terra vero, quae
fem aliter audierunl. Turci enim copiose praepara- circa Antiochiam adjacebat, prout vallis est fertiiis,
bant se ad defensandam urbera. eral uberriraa, vinetis referta, fructibus et frugibus

Petrus de Roasa, declinans ab aliis, vallem de jucunda, arboribus nemorosa, hortis opima et pas-
Rugia inlroivit, inventisque Turcis quamplurimis, cuis opulenta. De civitate Armenii multi et Suriani,
graviler eos cecidit, superavil atque fugavit. Ar- Christiani, sed Turcis obnoxii, fugam simulantes,
menii, auditis secundis successibus Christianorum, audacter in castra exibant, mendicantes, castren-
frequentibus quoque infortuniis paganorum, red- sium esse exploraiant, et reraeantes Turcis in-
diderunt Petro Rusam civitatem, et castella quse- tiraabant, et sic eis multum oberant, Antiocheni
dam. Major eiercitus difticile iter aggressus est. Ibi ergo, patefactis castrensium consiliis, coeperunt
gradiebantur rependo per- montana nimis aspera paulatim intrepidi prodire, et peregrinos aggres-
et scopulosa, ubi trisles mira perpessi sunt detri- sibus coangustare, et incautos trucidare, et latro-
menta. Collidebantur et conquassabantur, labo- ciniis, aliisque circumventionibus aggravare. Sic
rantes et deficientes per viam inviara. Labeban- D in omnes vias obsidebant, et a mari
circuitu et a
tur equi in immane praecipitium. Multi, equis vel nioutanis omuia Christianis claudebant. Pejus ita-
clilellariis cum rebus superpositis illic amissis, que obsidebantur qui foris erant, quam qui intus
pauperati sunt. Postquam calamitosas angustias vix latitabant.
evaserunt, ad quamdam civitatem, quee vocatur De proximo castello satis munito, nomine Arech,
Marafim, diverterunt. Convenai vero nostratibus Turci in Christianos irruebant, insidiisque indigena-
copiosum mercatum detulerunt. Ibi aliquantisper rum mulli occubuerant. Optimates ergo Christiani
demorati sunt, donec quanlumlibet recrearentur. condolentes, Turcis obviaverunt, ad couflictura cos
Post ha?c, ingressi sunl vallem inclytam, spatio- provocaverunt, el ad locura, ubi Buamundus cum
sam el uberem, in qua regia et faraosa civitas An- suis in insidiis deliluit, fugam fingentes, scienter
tiochia sita est, quae totius Syria: raetropolis et declinaveruut. Ibi Christianorum duo millia occisi
princeps est, in qua primicerius aposlolorum Pe- sunt. Porro Buamundus, prseliator fortissimus, de
trus cathedram habuil pontificalem. Nunc, occult» insidiis concitus surrexit, et Turcos aggressus,
Dei judicio, sed justo, plurimx in ea ecclesise di- multos peremit, el quosdam vivos retinuit, quos
rutee suut, el cjuibusdam humauis usibus irreve- aulB iiortam civitatis solcmuiler in speclaculum
'
673 IIISTORIA ECCLEStASTICA. — PARS III. — LIB. IX. 674
decollavit. Deinde castrenses super verticem mon- a taminabat. Ditiores multa indigentibus et ostiatim
lis, qui dicitur Maregard, castelkim wdificavcrniit, postulantibiis doiiaria conferebant, sed taraen raul-
qnod per dierum successioncs heroum unusqnisqne tis diebus sustinere tot millia non poterant. Cogi-
in ordine vicis suae custodiebant. Interim altenuata tavernnt igitur aliqui castra subterfugere. Guillel-
sunt victualia, quia neque cursitare audebant, neque nius Carpentarius et Petrus Eremita latenter fu-
mercatum habebant. Qiiod vcro in valle reperierant, gerunt, quos inventos Tancredus apprehendit, et
affluenter consumpserant. Cibaria igitur orania inhoneste conviciatos, ad exercitum redire compu-
perchara erant, fames inhorrescebat, quoniam lit. Dein Buamundus ad se doductos probrosis coer-
pabula omnia de die in dietn deliciebant, et intus cuit verbis, et dignis castigavit angariis. Tunc
adversarii cavillantes gaudebant. homines et equi incomntodo pari laborabant, et
Anno ab Incaruatione Domini 1097, indictione v, evadendi dcsperalioue nutabant. Adeo Christiano-
celebrala Nativilate Christi, Buamundus dux, et rura equi defecerunt, ut in tanto et toto exercitu
Flandrensis Rodbertus, non sine remanentium la- vix raille railites invenirentur qui caballis uterentur.
crymis processerunt, et cura eis niilitum et peditum Tatanus, natione GriPCus, satellitura imperatoris
plus quam xx millia per Saracenorum colonias princeps, raetu niortis inter tot detrimenta espal-
dispersi sunt. Arabes a\item et Turci a Jerusalem et " luit, et multa sociis promittens profutura, legatio-
Damasco, et ab aliis multarum regionum municipiis nem ad Augustum suscepit, et abscedens, nunquam
convenerant, ut Antiochia> subvenircnt. Qui, ut postmodura ad eos rediit. Probitates et fidelita-
Christianos per regionem suam dispersos audierunt, tein, multiraodosque angores obsidentium urbem
admodum gavisi sunt, sperantes se illis pro certo Alexio Ceesari luculenter retulit, et Guidonem,
prffivalituros, ulpote quos opinabantur paucos et Guiscardi ducis filium, praeclarosque Francorum
adventitios. Interapesta igitur nocte, duas acies in proeeres, qui cum multis sodalibus sequebantur,
insidiis ordinaverunt, unama facie,alteram a tergo. sed ab Augusto Constantinopoli honorifice detine-
Armipotens comes Flandrife et Buamundus diluculo bantur, nt socios adire festinarent excivit. Auditis
in eos unanimiter irruerunt, et invocato nomine itaque certis rumoribus , imperator ingentem
Jesu cum signo crucis, constnnlissinie prfeliati sunt, exercitum aggregavit, et cum multis copiis, ut
et niulti paganorum raortui sunt. Veruni de spoliis Christicolis subveniret, iter iniit. Sed pravis, ut
eorum parum ditali sunt Christiani, quia otium non in posteris dicemus, consiliis bonum inceptum non
habuernnt eos persequendi, vel spoliandi. Interea peregit.
Turci, qui in prjesidio urbis stabant, audientes Gens interim pauperata furtim discedebat, vadens
p
Buamundum abscessisse, audacter exibant, et in quo se Ad mare nullus audebat
vivere putabat.
ipsis jam castris discurrebant. Exploraverunt enim accedere,quoniam via: et avia servabantur. Ecce
quae tentoria languidiora reperirentur. Quadam die, iterum fama recens percrebruit Turcos innuraeros
unaniraiter in castris irruerunl, et cominus in adventare, et ingruentiam necis oranibus confestim
Christianos impegerunt, nondnm scientes quod sui imminere. Tot enim crant, quod vix multorum
devicti essent. Die illa, veheraenter Ismaelitae in stadiorum sufficeret eis quaquaversum porrecta
castrisdessevierunt, etmultiex Christianis perempti capacitas. Exsangues Christiani pallebant, et multi
sunt. Inter quos Podiensis tunc signifer occidit, et eorum raarcida colla circulabant. Nobilitas tamen
nisi lutefc interessent salebrffi, quae civitatem a de bello disputare ausa est. Cuncti optimates con-
castris dirimebant, et transitum nullum, vel diflici- fluxerant , oranesque se invicem cohortabantur.
lem, sinebant, laxis habenis ipsa protererent tento- Quod videns sagax Buamundus, eis valde congra-
ria, et debaccharentur in Christianorum gentem, tulatus est, prolatoque .sapienti consilio, cum admo-
quae jam aliquantulum raarcuerat. nitionc facunda ad bellura cohortatus est. Pedites
Buamundus, de Saracenorum regrediens bello in castris jussit remanere, et porlascivitatisdiligen-
peracto, sed modico quod depra^daretur invento, D ter observare, ne reseratis illis cives possent libere
alia conscendit montana. Sed in tantam terra jara discurrere.
redacta fuerat vastitatem, ut multi vacui remeave- Oranes milites cum invocatione nominis Domini
rint. Incassum ergo laboraverant, nisi quod de Jesu armati, et sancta communione praemuniti,
Turcis solemniter triumphaverant. Sed nulla viclo- processerunt e eastris , cum multis utriusque
ria famem exstinguit, ubi totura, quod mandi catervae lamentis. Neutri confidebant de se, nec
debeat, deficit. Parum lcetitia durat, quam egestas sacerdos, uec mulier, nec popularis, nec miles. Nec
panis contristat. Reversi suntautem ad castra, qucC iste nec illi sperabant se de caetero posse frui
perhorrescens sauciabat inedia. Armenii etSuriani, aspectu mutuo. lli et illi proruebant in charorum
lucris inexplebiliter inhiantes, Chrislianos rediisse oscula, et omnes in lacrymas ciebantur. Milites
vacuos videntes, ad opportuna et remotiora loca hospitati sunt inter fluvium, qui antiquo noraiue
decurrebant, et coeinontes cibaria qua; reperiebant, Daphnes vocatus est, qiii pr;cterluit Antiochiam et
in castra deferebant, et multo pretio, quod vili lacum. Audierant siquidem Turcos ineaslcllo Areoh
coeniptum crat, venditabant. Morbi lues caslra con- convenisse, ultra Pontem Perreum. Irapigri Chris-
07i> ORDERICI VITALIS 676
lianorum oplimates ante lucanum convenerunt, riani,hoc videntes, arcta loea prwoccupaverunt,
f^
el aurora prinia illucesccnte, giiaros exploratores etmultos ex eis peremtrunt; quosdam autem vivos
prajmiserunl. Qui celeriter revertenles , Turcos reduxerunt. Castellum vero prajdicluui Christianis
adesse, et duas copiosas acies prKslruxisse, accla- subjugatuni reddiilorunt. Franci quoque in castra
maverunt. Viderant enim eos, ex altera Ihiniinis ccntum capita peremptorum retulcrunt, ad conso-
ripa accelerantes. Tunc Christianoruni proceres lationem suorum, et ad defeclionem obsessorum.
locufi sunt de bello ordinando, et negotium illud HiEC omnia viderunt legali admirabilis Babylonia-,
commiserunt Buamundo. Ordinata- sunt itaque qui tunc forte a Babylonia ad eos missi, juxla cos
sex acies. Quinquc ex illis processerunt qua; belli suis morabantur in tentoriis. llli autem, qui in
pondus sustinerent, ct inimicum agmen efiicaciter castris remanserant, tota dic in Antiochenos pug-
feriendo repellerent. Ruamundus cum acie sua naverant, el tres portas urbis, ne foras erumpe-
postromus paulatim gradifbatur, omnibus provisu- reiil,indesineuter servaverant. PriElium hoc factnm
rus et subventurus, et, si Turci prajvalerent priori- csl Idus Kebruarii, feria m
quiE caput jejunii Qua-
bus, totam belli ingruenliam exceplurus. I.itui dragesimalis preecedebat.
clangebant, buccina' reboabant. Utriusque multi- Multitudo civium, licetin praeliis semper victi fue-
tudinis clamor audiebafur, et acerrimum cortamen B rint, et mortc vel vulnoribus seu captionibus defe
utriuquc agebatur. Cuminus utra?que instabant cerinf, tanla erat in urbe, ut magis in iram efferati,
legioues. Jam clypeo clypeus, jam umbone umbo Christianos ardentius impetcrent, et incessanter
repellebatur, et confractis hastis enses mutilaban- ipsa castra pcrturbarent, frequenter insilirent, af que
tur. Supervenere Turcorum succenturia>, quoe gra- quibuslibef raortibus funestareut. Christiani, pra;-
viter coeperunt Christianos impellere. iNequibant ter ha3c, magnjs affligebantur incommodis, quia
Franci tantum irapetum tot examinatarum natio- nec obsidionem deserere, nec procul a castris aude-
num suslinere, sed titubantes cogebantur cedere. bant procedere. Regiones circumsita; jam in tan-
Tantus enim erat clamor et telorum
et strepitus tam redactaj erant solitudinem, ut nullam eis sup-
imbcr, ut ipsum etiam obnubilarent aerem. Ingo- peditarent pabulorum suhministrationem. Turci
muit Buamundus, qui undique prospiciebal eis, nimirum, quihus locorum opportunitates cognitai
tanquam oculatus totus, et ait : Christe, tuos su- erant, frumenlatum cursilahanf , et Chrisfianis
stentv ChristUmos. Et adjecit : Rodberie, Rodhertus atlenfius insidiabantur. Porro qucecunque civitates,
siquidem, Girardi filius, suum detulerat vcxillum, quaecunque castella quKcunque municipia, qui-
,
rupidum cnlcaribus urge cornipedem, Chrisdanis homo,

et
p libet qua;lihet mulier, omnes, qui vel prope
titubanlibus impcrterritus esto juvamcn ! Memor eslo, vel procul erant, Christianis inimicabantur. Omnis
precor, purentum nostrorum, et ne lividuveris ritti- locus ohstructus erat ne
, forfe negotiatores ad
lantem titubim Francorum! Scilo nobis illico de eos accessissent. Itaque perhorrenda periclitaban-
ca;lis auxilium futurum. Sed vult Deus ut nos, velut tur eduliorum inopia. Nobilitas igitur, ut plebi
promereamur et adipiscumur bruvium.
fortes athletse, consulerent, misericorditer anxiabanfur.
Rodbertus, sancta; crucis signo munifus et auxilia- Consilium inierunt ut Machomariam munirent,
ribus manipulis constipatus, festinus adfuif, et et Turcis transitum per ponfem auferrent. Decre-
cruentissimis Turcis audacissimus miles obslitit. verunt etiam ut Buamundus dux, et Raimundus,
Adeo perfidos aggressus est, ut vexilli Buamundi Tolosanus comes, ad Portum Saucti Simeonis
lingulas in ora Turcorum volitare faceret, altoque irent, ut populum, qui ibi exspcctahat, ad ohsidio-
daigore suo aliquantulum Turcos defeneret. Ad nem adducerent. Itaque, qui in castris remanse-
illius primipilaris impetum et altum clamorem runt, accincli gladiis, ad castellum inchoandum
Franci animos resumpserunt, et in Turcos unani- unanimiter se praeparaverunt. Turci autem, nec
miter irruerunt. Fragor armorum multus erat, et numero nec armis impares , audacter Francis
ab aereis cassidihus elucubratus ignis scintillabat.
J) occurreruut, et in tantum aggressi sunt, ut eos in
Vulnera vulneribus illidebant, et campi nimio san fugara compulerint, multosqueperemerint.Denique
guine purpurabantur. Intestina videres dependentia, comperto quod duo muximi proceres ad portum
caesa capila, trunca corpora, passim oppetentia. abscessissent , clandestinas insidias compefenler
Turci itaque timorenimio exterriti sunt, et repente, collocaverunl, et a portu Sancti Simeonis remean-
cuneis eorum labanfihus fugerunt, quos nostri
,
tes immaniter aggressi sunt. Impefebanf enim Sa-
rcpente ultra Pontem Ferreum persecuti sunt. raceni Christianos sagittis, ensibus, lanceis, missi-
Ca'si sunt ibi Turcorum multi mililes, quoniam lihus et omnimoda teloruni ingrucntia; Christianos
prsclium illud non hahucrat pcdites. Christiani iinmisericorditer obtruncabant, et dentibus in eos
autem, magno potiti frop,i'o, la;ti reversi sunl ad stridentes, clamitabant. Redieral quippe cum pree-
suos, secuni adduccntes mulfos equos, quibus sin- fatis principibus gens, nec satis armata, nec mul-
gulariter indigebant, et spolia multa, qu£e in prielio tum pugnax. Pauci Chrisliani dobacchantium cru-
acquisierant. Turci ad casfellum suuni Arech satis delitatem diutius perpcti nequiverunf; sed peremp-
inglorii reversi sunt; quod, omniuo despoliantcs, tis m illo conlliclu plus quam mille, alii fugerunt.
succenderunt, et fugeruut. Armenii autem et Su- Tales sunt bellorum eventus, tales sunt vicissitu-
67- HISTORIA ECCLESIASTICA — PARS 111. - LIB. i.\. 678
dines et liomimim et temporum. Nulli unquam J^

pharetras et plurimos byzanleos mortuorum pro-
succcssit semper feliciter; ncmo iinquam de conti- curationi adjeceruiit. Qiio Christiani comperto, se-
nua prosperitate Isetabitnr, vel Iffitatus est. Hac de pultos desepelierunt, concupiscibilemque substan-
re, et timenda est el cavenda in prospera adver- tiam rapuerunt, et corpora congregata in foveam
sitas; speranda vero et optanda in adversis prospe- unam contumeliose projecerunt. Burdones vero
ritas. Ramor de Christianis superatis eos, qui re- quatuor, cwsorum capitibus onustos, ad portam
manserant, valde contristavit, eo maxime quod miserunt ; qua2 cives et Babylonici legati videntes
certum numerum vivorum seu pereraptorum non veheraenter doluerunt, et ad mortera usque contris-
retulit. Plurimi, per montana repentes, evaserunt, tati sunt.
et ad tentorja quantocius redierunt. Tertia die, Christiaui castellum, de quo supra
Buamundus, per breviorem viam reversus, Tolo- memoratum est, a-dificare cceperunt, et de lapidi-
sanum preevenit, et de defectu suorum verus inter- bus sepulturis dehumatorum munierunt. Quo satis
pres nuntiavit. Christiani vero, magis irati quam munito, jam hostes suos arctins coangustaverunt.
exterriti, Turco.s unaiiimiter aggressi sunt, et occi- Franci autem securiores ad montana cursitabant, et
sione commilitonum siiorum incitati, gentiles viri- paleis, aliisque quibuslibet victualibus devehendis
liter invaserunl. Ltrinque accrrime dimicatnm est. t> jam liberius vacabant.
Turci poutem transierant, et Christianis audacter X. Xntioddx obsidio continuata. —

Crucesignati hanc
obviarant; a quibus prster spem horribiliter excepti civitatem expugnant.
sunt, et pereussi, fugiendo elabi voluerunt; sed Ex altera vero parte fluminis nondum sua Chris-
inita fuga, niortem invenerunt. Oberat fugienti- tiani tentoria locaverant, ibique Turci securius
bus pons angustus, lluviusque rapidus et pro- discurrebant. Communi ergo consilio, castellum
fundus. Alter eis non erat Iransitus ; fluvium circa nllra flumen ffidificatum est, magnanimusque Tan-
pontem nemo evadare, vix aliquis poterat ena- credus, de castello illo servando, cum primoribus
tare. Grandis multitudo equitantium pontem pari- Francorum pactus est. Oranes enim alii tutelam
ter ascendernnt, Francique, fraternse ultionis et hujusraodi refutaverunt. Excitis itaque commihto-
victoriee cupidi, perimere crudeles belluas sate- nibus fautoribusque suis, castellum muniit, obsessse
gerunt. Insatiati peremptores instabant lauceis, et urbi acriter obslitit, vias et invia irrequietus obser-
ensibus in eos cominus utebanlur. Quosdam in vavit. Quadam die Surianos et Armenios, necessa-
fliivium praecipitabant, alios lethalibus gladiis con- ria, ut solebant, in urbem abundanter deferentes,
fodiebant. Fluvius sanguine cruentabatur, et cada- invenit; celeriter aggressus, orania quae deferebant
p
veribus siipertegebatur. Insignis dux Codefredus abstulit, spoliisque opimis et victualibus gloriose
quemdam maximum bellatorem, aurea lorica indu- dilatus, sociis subvenit. Antiocheni ergo, et omnes
tum, in tergo ense percussit, validoque ictu per fautores eorum valde perterriti sunt, et frequen-
medium quasi tenerum porrum obtruncavit. Capiit, tibus infortuniis et calamitatibus oppressi sunt.
cum humeris et superiori parte corporis a cingulo. Franci, moribus ferooiores, natura animosiores, usu
in flumen cecidit, inferiorque pars super velocissi- in bello expeditiores erant, et ad hoc in longinquas
mum cornipedem remansit. Equns autcm, rectore regiones et exteras nationes iter arripuerant longa-
carens, aspere calcaribus urgebatur, et laxatis ha- nimes. Ad Deum in angustiis suspirabant, ipsum-
benis fugientes prsveniens, urbem ingressus est. qiie in necessitatibiis suis adjutorem invocabant,
Hoc totus populus, qui in niuris et propugnaculis eique frequenter pro humanis excessibus devoti
stabat, ut prospexit, valde racEstus contremuit, et satisfaciebant.
de tanto strenuo baronis ictu pluriraa cum lamentis Pirrus Datianus, quidam admiratus, Turcorum
verba evomuit. prosapia oriundus, in obsessa civitate tres turres
Dies multimodae mortis, dies illa gentilibus illuxe- habebat; qui fffidus araicitiai per fideles internun-
rat, in qua vix aliquis ibi congregatorum mortemD tios cura Buamnndo inierat, de quo faraa volans
evitare poterat. Mulieres, a murorum et propugna- ad eum mnlta bona detulerat. Frequenter igitur,
culorum spectaculis, suorura niiserias prospecta- per fidos interpretes et nota intersigna, loqiieban-
bant, et successivis Francorum prosperitatibus tur ad invicem. Hunc aliquaudo Buamundus ad
invidebant. In praelio i|Io duodecim principes, quos Christianitatem incitabat, aliquando ad reddendam
admiralios vocant, et mille qningenti milites prae- civitatem multimodis pollicitationibus suadebat,
cipui mortui sunt, aliique timore nimio, ne in Chris- et, ut vir callens, nihil intentatum relinquebat.
tianos aliquid arroganter inirent, pcrterriti sunt. Nunc eum pro infortuniis civitati imminentibus
Intempesta nox praelium diremit. Christiani, in Do- deterrebat, nunc eum pro prsemiis copiosis, qu» a
mino Jesu laetantes, ad suos victoriosi redierunt, Deo gloriose destinantur, Christianitati alliciebat.
et equos multos cum spoliis copiosis secum ad- Tandem Pirrus famoso amico assensum praebuit,
duxerunt. In crastino mane Turci suorura cada- et tres ei turres suas obtulit, filiunique suum obsi-
vera coUegerunt, et ultra pontem ad .Machomariam dem daturum se spopondit, et ut inceptum niatu-
ante portam civitatis sepelierunt. Pallia qiioqiie rarent negotium, summopere adnionuit.
gt preliosas exuvias sublumulaverunt, et arcus et Prudens Buamundus intcstinam laetitiam caute
,;
ad tempus compesciiit. Opti-

celavit, vultiim et os t nerent, et taciturni confldenter ascenderent, ct re-
"
matcs deinde allocutus de diflicultate capienda; '

' liqiia, qiia; agenda essent. armis animisque vegeti
urbis, de ingenti tffidio longa? obsidionis, de lauda- prudeiiler agcrent. Langobardus quidam, nomine
bili consfautia victoriosee expeditionis, suasit ut Paganus, non sine grandi metu, primus ascendit;
cuilibct suorum ab omnibus concederetur princi- qtiem Fnlcherius Carnotensis, et Rogerius de Bar-
patus Antiochice, qui prelio, seu vi, vel amicitia, nevilla, ac Goisfredus Parenled, de castro Secred,
seu quolibet ingenio pos5et eam obtinere. Tunc aliique fere lx subsecuti sunt; quos Pirrus diligen-
seniores ei non acquieverunt, sed communem eam ter suscepit, et in lurribus suis collocavit. Deinde
oranibus esse debere dixerunt, quia generali co- Pirrus, postquam viditquod plures non sequeren-
natu omnes ibi laboraverunt. Sapiens heros pluri- tur, valdft tristis, materna dixisse lingua fertur :
bus auditis conticuil, et opportunitatera optati IIcu ! heu! michro Francos ethoine, hoc est, jmucos
exitus exspectavit. Paulo post, fama ,
praesaga Francos habemus. Langobardus ergo per scalam
mali, percrebuit in castris, Turcos, Publicanos, properus descendit, et exspectanti Buamundo emi-
Agulanos, Azimitas, et plurimas gentilium natio- nus dixit : Quid agis? an dormis? Mitte velociter
nes adventare, et de beilo in Christianos eondixisse. quos misisurus es, quia indemnes jam obtinuimus tres
Jani certi eruperant uuntii, qui de certitudine tes- B turres. AHoqinn et nos, ct civitatem, et iimicum tuum,
tabantur imminentis periculi. Christiani ergo duces qui totam spem et unimam suam in sinum tuum
ad invicem locuti sunt, et sponte sua Buamundo cxpandit, nmisisti.
subiutulerunt : Vidcs quod in articulo res nostrn His auditis, Buamundus, et qui cum eo erant, dicto
posita sit. Si civitatem ergo istam prece vel pretio, citius cursum arripiunt, mulli ascensum praeoccu-
nobis etiam juvanlibus, poteris obtinere, nos eam tibi pant, et septem alias, Pirro docente, turres intrant.
unanimiter concedimus; salvo in omnibus, quod im- Occisis omnibus, quos intus invenerant, jam per
peratori te coUaudante fecimus, sacramento. Si nobis muros cl plateas personant, passim discurrunt,
imperator, ut promisit, adjutor advenerit, juratasque neminique obvianti parcunt. Cives, laboribus longa?
piwtiones custodierit, perjuri vivere nolumus; sed, obsidionis fatigati, vix expergiscebantur, et adhuc
quod pace tua dictum sit, nos eam illi coneedi- somnolenli domos suas inermes egrediebanlur
mus. Sin autem, tux semper subdita sit potestati! somno sonoque clamantium stupefacti, caulis in-
Mox Buamundus, ileratis sermonibus, Pirrum inter- cauti occursabant, et rem ignorantes, adversarios,
pellavit, et ille, nihil percunctatus, filium suum ulpote suos clientes, convocabant. Ubicunque igitur
obsidem misit. Prseco, inquit, vester in caslris obviabantur, tanquam oves procumbebant et ob-
vestris intonet alta voce ut gens Francorum, hodie truncabantur. Tunc etiani couterinus Pirri frater
prxparata, cras ingrediatur Saracenorum terram, maclatus est. Interea tanli per scalam repere coepe-
deprxdandi causa, et sic nostris et vestris dissimu- rant, ut ipsa scala dissiliens dissolveretur, nec aliis
lahitur causa nostra. Postquam hostium multitudi- qiii jusuhi propter muros aderant, sociis sursum
ncm longius ahiisse nostri putaverint , minusque pugnantibus auxiliari possent. Pro tali ergo eventu
ioUiciti sub nocfis sUentio quieverint; vos interim contristatis pietas Dei suffragata est. Nam non pro-
clandestini, scala muris admota, accelerate, omnem cul a scala nutu Dei quamdam portam, quam retro-
tumuUum compescite, murumque cito et confidenter actis diebus explorantes viderant, a sinistra parte
uscendite, lurresque meas, ut promisi, recipite. Post- palpantes invenerunt, ipsaque fracta quantocius
modum de rebus agendis procurate, gladiisque rerum ingressi sunt. Tunc uimius fragor exortus est, et
eventus pei'ficite, nec aliquid quod agendum sit, ceu uberior dimicandi occasio Christianis succrevit
segnes, negUgite. Ego vero insomnis et somcifus Turcisquc somno vinoque sepultis crudelior uecis
veslrum prsestolabor adventum. angustia obveoit. Gentiles, dum periculura imrai-
Buamundus ilaque proeconi suo, quera Malam- nens effagere vellent, in Christianos impegerunt;
Coronam cognominabant, per caslra pra;conari J) et impetum evitare satagentes, dum nesciunt, in
jussit, ut omnes ircnt hostium terras deprwdari. repentinum morlis discrimen ceciderunt. Buaraundi
Omne vero secretum credidit duci Godefredo, et vexillum, ipso jubenle, in urbem elatum est, et
Flandrensi, et Normauno, atque Tolosano, ac Po- conlra municipiuni, quod erat in urbe, in ediliori
quibusdam optimatibus;
diensi episcopo, aliisque coUe collocatum est.
Tancrcdus autem suique consiliarii, rem totara ab Christiani, iil Nonas Junii, feria iv, Antiochiam
origine noverant. Stephanus vero Carnotensis ab- obtinuerunt, et innumeros paganorum ibidera in-
erat, qui niagna detentus aigritudine, ut asserebat, teremerunt. Nec aetati, nec sexui, nec cuivis condi-
ad Alexandretam recreationis gratia, donec conva- tioni uocte illa indultum est. Nox ambigua erat, et
luisset, discesserat. Exercitus itaque Christianus, ideo promiscui sexus nullum exceperat. Dies illuxit,
hujusce rci ignarus, vesperascente dic. castra exi- el qui morabantur in castris, turaultuantibus popu-
vit, et per qua>dam devia deductus, ante auroram lis et reboantibus lituis exciti, vexiilura Buamundi
prope urbem per compendiosa diverticula repeda- viderunt et agnoverunt; et de capta civitate gavisi
vil. Buamundus interim suis mandavit familiaribus sunt. Ad portas igitur cucurrerunt, introierunt,
ut scalara, quam pra;paraverat, caule muro appo- sociosque loto nisu adjuverunt. Turcos, subterfu-
681 IIISTORIA ECCLESIASTICA. - I'AUS 111. — LIB. IX. 682
gere molientes, si qtios invenenint, impigre cfecide- \ ensem seilicet rubiginosum et lanceolani, et arciim
runt. Quidam etiam Turcorum per portas etTuge- aspernahilem quibusdam pauperculis diripuerunt,
runt, quoniara impetuosis Francis incogniti fue- et Curbaranno ad improperiuni Francorum cum
runt. niagna irrisione obtulerunt; qua? ille nihiloniinns
Cassianus autem, Turcorum dominus, .\ntiochioe cnm cachinnosis exprobralionibus in Corosanum
admiratus, inter fugienles dehtuit, et aufiigiens, in misit, et vanis jactationibus vesanos idololalras in
terram Tancredi pervenit, ibique, suis equis soda- Christum e.Tcivit.
liumque suoruni, ad extremum fessis, coactus sub- Duni ha;c aguntur, Curbaranni mater de civitate
stitit, et in quoddam tuguriuni divertit. IIoc nt Alepli ad fdium accessit, et de his (luai inchoave-
Suriani et Armenii, regionis illiiis accolo?, quihus rat aciiter euni redarguere crepit, eiqiie, quod vin-
multa Cassianus mala fecer.it, compererunt, ex eis cendus esset a Christianis, et eodem anno, non in
fere xx concursum in eum fecerunt, apprehensi bello, morte subita moriturus, manifeste praedixit.
caput amputaverunl, et Ruainundo pra>sentaverunt. Erat cnim senex, utpote centcnaria, ct futurorum
Linde, el ipsius gratia et optata libertate politi sunt. pra^saga. Colligebat etiam multa dc constellationi-
Infeiici fortuna deceptus sic periit Cassianus. In- bus mulier sortilega, et geniculorum, multarumque
eertum habetur an totius expers confugii discesse-g disciplinarum conscia. Jactabundus heros lugu-
rit, an ad disquirendum a contribulibus suis adju brem matrem superbis promissionihus compescuit,
lorium discurrerit. Illiid certum hahetiir, quoniam el terlia die armatus in oppidum sihi commissum,
si castelkim suum introissel, sibi suisque opportii- cum nimiis virihus, venit. Christiani obviam Isniae-
nius consuluisset. Plateae vero et omnes civitatis litis exierunt; sed immensam niultitudincm et for-
intercapedines ita densis erant occupata; cadaveri- litudinem illoriim conficere nequiverunt. Extem-
bus, ut liber nemiui daretur incessus. Compita ni- plo in civitatem refugere coacti sunt, et in angusto
mirum et viculi caisis impediehantur corporibus; portariim ingressu multi, repenlino impetu suffo-
unde horror et fetor nimius quibuslibet incumhcbat cati, perierunt. Turci enim vehementer eos aggressi
viatoribus. sunt. Incubuit ergo Christianis magna desperatio.
XI. Turci, duce Curbaranno, Francos in Antiochia Alii lamen alios consolabantur, et in diem crasti-
aggrediuntur. nam de prffilio concionabantnr. Aliqui tamen, ultra
Auditis rnmoribus de capta civitale, multi, qui ju3 et fas meticulosiores, ad dedecus sui noctu de
ad ejus adminiculum conlluxerant, vel adhuc con- fuga cogitaverunt. Willelmus enim de Grentemais-
flucbant, perempli sunt. Alii, in muuicipiura re- nil et Albericus frater ejus, Guido Trussellus et
cepti, evaserunt. Alii vero vita? suai fuga consulue- vj Lambcrlus pauper, aliique plures hesterni belli
rnnt. Sensadolus autem, Cassiani filius, Cuiharanno, timore perterriti sunt; et ut in crastinum aufuge-
magistro mililife Soldani, Persarum regis, occurrit, rent soUiciti, funibus per murum demissi sunt.
et cum multis fletibus diros patris patrieeque casus Unde, ad suam diuturnam ignominiam, furtivi Fu-
retnlit. Ilunc nimiriinr Cassianus, dum obsideretur namhuli voc.iti sunt. Tota nocte per abrupta pi'ae-
ab occidentalibus, ad liberationem Antiochia? mul- eipitiorum ambulaverunt, et cum multis comilibus
tis invitaverat legationibus. Tertia die, postquam ad porlum Sancti Simeonis pedites, manibus et pe-
civitas Christianis subjugata est, Sensadolus Curba- dibus excoriatis, devenerunt. Ibi raultas naves re-
ranno municipium imniinens urbi, el se, et omnia pererunt, et nautas, in portu vacillantes, crudelibus
sua contradidit, ipsumque mullis quaistibns et la- nuntiis terruerunt, dicentes quod a Turcis Antio-
crymis ac promissis in Christianos commovit. Cur- chia capta esset, et ibidem Christiani a paganis de-
barannus autem erat audax et bellicosus, prudens leti essent.Ilis auditis, nautarum alii anchoris ab-
et dives, laudisque cupidus. A Calipba, gentis sua? riiptis mare jam sulcabant, et carbasa crepitantes
apostolico, in Cbristianos sajviendi licentiam acce- in auras obliquabant, alii pigritantes dissimulabaut,
seque uon reversurum, donec Syriam commune
D omnes tamen lurbabantur et palle-
perat, et -^ in
Romaniam, Apuliam quoque sibi subdiderit, jura- bant. Dum ha;c aguntur, ecce Turci subito, littora
verat. In viribus suis valde confidebat, quia secum explorantes, advolant, imparatos et timoratos nau-
gentes innumeras habebat. Adjuncti etiam erant tas trucidant, rates in porlu remorantes spoliant,
illi Damascenorum rex et Jerosolymorum admira- ignibiis appositis concremant, ct desidiosos homi-
tus. Turci et Agareni, Arabes et Publicani, Azi- nes pro voto dilacerant.
mitffi, Curti el Persae, Agulanorum quoque tria Pugnaces urbis muniones pondus Turcani belli
millia illi adhccrebant. Qui ferro undique loricati tota die sustinuere, subitoque sapieutum consilio
erant, nec sagittas, nec lanceas limebant, nec prcC- murum de lapidibus impolitis et sine casmento inter
ter gladiosarma in bellum ferebant. Tales tantique civitatem et oppidum sediQcavere. Ipsa enim mace-
hostes ad Pontem Ferreum castrametati sunt, et ria opportunum nt defenderent se Christianis prre-
firmitatem illam confeslim expugnaverunt et omnes ; stitit aiixilium; importunum aulem Turcis impug-
extemplo interfecerunt, reservato castelli domino, nandi peperit impedimentum. I'ranci tota seduli-
ferreisque vinculis alligalo; qui vivus et vinctus tate propter murum armati assistebant, ncc somno,
iuvenlus est, bello peracto. Agareni arma vilissima, nec quibuslibet aliis curandis indulgebant. Iiiterim
,,
(i83 oKbEUici vnAi.is t)8'f
tamcs pedelenliin i-onvaitiil, ct obsessos, n[ cqiios K'juibus iro lancca profluet coiiftduitia Sfiluliiiif. Iiifni
et asinos, cl si qiiid aliuJ imniiindiim ei-al, devora- quinqiin dics visitabit cos Dominus, ct fotcntcr cruct
renl, compulil. In tarita cgcstatc lidclcs invocabant cos a perscquciiliuin manibus. 1'etnis autom consi-
Doniinum, et ipse c.xaudivit eos. linm boc sibi divinitus insinualiini cumitibus suis
Dominns Jesus cnidam saceidoli, dum in basilica patefacit. Sed popiiUis discrcdobal, rt tcstificantem
Sancla; Maiia> pernoctarct, et pro afllicta Doi plebe subsannaliat. lllc vcro pcrslitit, cl jiirejurando aflir-
orarct, scmisopito cuin sanctonim coelu apparnit, et Diavil, popnlu-=quc tandcm juranli credidit, viresqiie
de fornicalionibus, (jiiibns Clirislianorum calerva' pristinas iii lulerandis [locr.is resuinpsit.
cnm alienigenis seu Cbrislicolis meretricibus pol- Intcrca Turci, qtii in castello erant, sediilo rraii-
lutce eiaiit, qiierclani depromp-it, asperasqiic minas cos incursabant, ct illi ecotilia pro po=se si;o re-
lupanunti miillitudiiii adjucit. Intcrim splendida sistebant. In piimo coiillictu Rogerius de Barne-
crux supcr capiit ejus resplenduit, qua presbylcr villa occisus est, et a Chrislianis in ceclcsia Sancli
Hedemptorem mundi agnovit, et devote pronus ado- Pclri cum magno luctii sepultns cst. Erat cnim no-
Tunc beala Maria, misericordiai iiiatcr, sanc-
ravit. Normannus, milesque ptilclier et probissimus.
bilis
tusqiie Potnis, aposlolornm princeps, cecidernnt Qiiadam dic Turci Ires Christiaiios in qiiadim turro
pcdcs Domini Salvaloris, piisque pro aflliLtiono B incluserunt, iiec Franci, tribulalionibiis tahescen-
Christianorum supplicationibus, mitigabant iram tfis, incliisis adminiculari ausi fueritnt. Diio ex eis
rainitantis, conquerentcs dc pag.inis, qiii sanciain gravitor vnlncrati csiorunt do turrc. Solus llugo
domnm Dci suis ttirpitcr niaculaverant siiurcitiis. Forsennalus, priBliator acorrimus, de excrcitu Co-
Finitis supplicantis .Matris et aposloli precibus defredi de Monle-Scahioso, tota die viriliter defcn-
Sanctus sanclorum acquievit, vulluque jucnndior, dit se. Stravit enim duos Tiircos, nuUis coadjulus
presbytero piKcepit ut omnem popultim palain cas- auxiliis, sed sola nianu persequenlium obstitit tur-
tigarct, ac ad poenitenliam omnimodis invitaret, el mis. Vere fuit hic vir atidax ct magnanimus, el iii-
lidclilcr convcrsis ex parto Dei sociirns promitterot ter omnos bcliico503 prcecipua laude digiius. Nimiis
quod infra quinque dies opportunum illis auxiliuni calainitalibus nostrates Innc fraoti fuerunt ,
qui
Dciis provideret. IIa_-o presbytcr rum jurejtirando uniim ox suis lola die piignaiitcm vidcrunt, nec
snper sanclura Kvangelinm et crucem corain Po- succurrerunl; clumantcm andioriint, noc responde-
dicnse episcopo et omni multilndine contestatus runt. Cum duces vocarent milites, non convenie-
est. Populus confestim ad lamenlum convertilur, et bant; ciim lilui clangcrcnt, in domibus latitabant.
de reatus sni confessione aliiis alium cohortalur. Imo incrmes et exanimati. bcllum diu rogatum
n
Sutfusi ora llotihus, cineratis capilihns ct nudis po- ^-^
abluirrebanl; jarnquc, velul exanimcs, inglurii ot
dibus, omncs in ecclesiis passim orant, Domini pe- inihollos, mori iir.Toplabant.
tuot auxilium et rogant couîliitm. Jnravorunt oin- Bnamundus, uliique duccs, dtim oxercitiim nimis
nes duces communi decrelo qnod nullus, quoad defecissc vidercnt, ut eos saltein ad murum usqnc,
viserit, de illo sublerfugeret collegio, donec Joru- qui civitaloni ab oppido ntcunquc tenui discriniine
salem adiissent, et scpulcrnm Domini deoscnlati separahat, conducere non possent, ignom immitti in
f li-sent. Tancredus etiam juravit quod quandiu xl civitatem mandaveriint, et sic domihns
eviratos de
milites haberet, dc Jerosolymitano itinere non re- et latihtilis delitescentes extraxerunt. Ignis itaqiie in
cederet. Cbristianos crgo ha?c inspiratio multum nrbe, qua parte palaliuni Cassi.ini proniinebat, ac-
animavit, corroboravii el exhilaravit. census esl, et ab liora diei tortia usqtie ad noctem
Petrus Abraham, quidam clericus de Provincia, mediani, non defecit. Et dointis vel ecclesiae circi-
comitihus siiis visionem hujtisniodi rettilit : Cwn ter dno millia combustre siint. Ignis igitiir sopitus
obsiderctur, inquit, Anliochv.i, forisque gruvi pre- esl, iiuoniam oranis ventorum feritas evanuit.
meremur anguslin, miillimndaque penuria, sunctus Cbristiani , fureiitihus flammis in bospitiis suis,
Andreas uposlolus mihi apparuil, mmcnqne suum spoliis snis vix arrcptis, coacli ad dnces confugc-
••"
tnterioijanli tnlimavil, tt tn cccksiayn Sannti Petri,
• ' n
" rnnt,' '^
ac ad portas urbis, excubandi gratia, locuiu

qux in hnc urbc cst, inlroduxit. Ibique mihi quem- uniisquisque acceperunt. Iiiler Francos et Turcos
dam locum demoitttrans, dixit : Noveris volo quo- oppidanos assiduus conflictus erat. Jani enim res
niam, postquam hanc urbem intraveris, hic lanceam bracliio manuqiio diint ixal goreliatiir. Jain cominns
qux lntus Domini Sahaloris in cruce perfo-
invenies, utrinqiie corlabalur, iioc helluiu ad nioinonluin in-
ravil. Itoc miiniincn sacrosanclum est, et Cliristia- terrunipebatur. Tnrci, plures numoro, et impciisiore
nis specialiter ampleclendum esl. His ita diclis confortati ciho, vicibus sibi succedere, nihil intcn-
upostolus di'paruit, et nemini qux videram propa- tafum priclermiltere, Francos audacter aggredi,
landi, fiduria mihi fuit. Captu autem urbe, iterum nltro so cungressibus iiigcrore, alius aliiini com-
eumdetn aposlolum vidi. Quarc, inquit, pusillanimis, monero. Frunci ecoutra, immodcranter angustiati,
lanceam non absluUsli.' El cgo : Domiiie, si inde vacillarc, iiec cihuin, nec somnuin capere, quippc
loquerir, quis mihi crederet? Noli desperore, ait apo- qnibus nulla dabatur requies. Altum igitur murum
stolus, iioli despernre; sed scito pro certo, ut dixi, silice et c.Tmento cum calce aggressi sunt provehere,
tibique demonslravi, omnia vere esse. Uxc nimirum quoniam alium, quein iiictemcntatura erexerant,
revelatio muHum fatigatis prodcrit Chrislianis, utpote Turci facile prostraverant.
685 inSTORIA ECCLESIASTICA. PARS III. — LIR. IX. «86
Quadam noclc, ali occideulo ignis de coelo visus Nam episcopi et abbatos et prosbjteri pcne tridiio a
est iramincre, el inlra Turcoruni castra tauquam " precibus et laudibus Dei cessaverunt, et profuudis
cadens desajvire. Et licet ignis gentilibus tunc in- geraitibus suspirabant. Iniperator, nirais credulus
demnis fuerit, multntn tamen illis incussit terrorem verbis Carnotensis, Constautiuopolim reversus est,
autem solamen et l;eti-
et niwstitiam, Christiauis et gloria victoria; et triiiin|ilu de iiircis divinitus
tiam; uliisqne popnlis signnm illud de ccelo eni- aliis, qui legilime certaveraut, reservata est. Franci
tuit. Oppidani tota dio instabant lanceis ct missili- nimis reverlebantur, el amarissiuie lameuta-
inviti
bns, et illidebant vulnera vnlnoribus. Castrenses bantur. Multi etiam e pauperibus peregrinis passim
extrinsecus ita civitatem circunivallaverunt, ul nc- moriebantur.
raini pateret in die introitus vel exitus. Nocte ali- Guido, filius Rodberti Guiscardi, pro niorle fr,i-
quando aliquis poterat exire, sed occulte, et cnra tris ct amicorum multa lamenta edidit, pluresque
magno timore. Fames in dies convalescebat , ct nulos et oxtraneos in lacrymns excivit, et in ilinere
Christianos ultra qnam credi potest angebat. Mnlti in Stcph.inum comiteni coiivicia mnlta evomuit.
siquideni exspiraverunt fame. Panis paximacius et Coactus tamen, cum imperatore aliisque auxiliato-
perraodicus, ?i qnando inveniebatur, byzanteo rihus, tristis remeavit.
comparabatur. Equina; carnes et asinina' pro im- T> Bellalores Dei, (jui in nrbe agonizabaut, lotam
perialibns deliciis compnlabHnlnr. Gallinse prctiuni spem suam iu supernis collocaverunt, et de lancea
sv erat solidorum. Ovuni duobus solidis, nux ju- Domini disqucerenda fiducialiter tractaveruut. In
glans uno appreliabatur denario. Mullos stateres ecclesiara igitnr Sancti Petri ventum est, ibique
quaeque vilia valebanl. Twdet me singillatim enu- diligenter nolato loco diutius iude allercatum est.
merare multimodos labores et omnes miserias ac Tandem ])ra;valente plurimorum sententia, trede-
passiones, quas in urbe obsessa xxxvi diebus per- cira laboriosis et strenuis hominibus curiose fodere
pessi sunt Christicola; muniones. Sic Deus suos jussum est. A mane ergo usque ad vesperam fodc-
athletas probavit, et ut a propriis reatibus expia- runt, et eodera Petro, cui revelatum fuerat, prte-
rentur, iu camino tribulationis examinavit, et pur- sente, lanceam repererunt. Qua revereuter levata,
gatos gloriose honoravit. pubiicus clamor exoritur, celebris ad eam concurs us
Stephanus interim, comes Carnotensis, infirnii- agitur, et tota devotione deosculatur. Orta est igi-
tate, ut dicebat, detentus aliquantula, sicut diclum tur inter eos tanta laetitia, ut, remota omni accidia,
est, ad -Vlexandretam secesserat, convalcscendi deinceiis nullius raerainerint mojstitia^ et extunc
gratia. Hujus reditum omnes exspectabant, utpole ausi fuerint de bello tractare.
queni onines majores ducem et consiliarium sibi C .\II. Sacra- lancese inventio. Ingens Ckristinnorum
prwfecerant. Erat enim facundus, et singulaiis giiudium. Ad generale prxlium se uccingunt. Tur-
scientiae. Hic, ubi Turcos civitatem circumvallasse cos debcllanl.
audivit, dc Alexandreta, quse nou multum ab Autio- Comrauni Christianorum consilio, industrii viri,
chia remota est, montana latenter conscendit, et XII. Petrus Eremita, et Herluinus, Turcanae lingua;
innumera Turcorum tentoria, ipsosque velut aro- peritus, ad Curbarannuiri missi suut, eisque et suis
nam maris per plurima stadia dilfusos vidit, ct ci- ex parte Dei et populi ejus commendarunt ut paci-
vitatcm circumdatam, mannmque parvam Cbristia- fici cum suis oranibus ab urbe, quara sanctus Pe-
norum inclusam agnovil. Nimio igitui metu cnm trus apostolus Christo subjugavit, recederent; et
suis perterritus, cursim fugam iniit, et festinanter si ad baptismi sacramentum suspirarenl, tanquam
clandestinus discessit, caslellumque suum reversus veri fratres eos susciperent, et perennis amicitia;
spoliavit. Fugieus itaque Alexio imperatori, qui fcndus cum eis innecterent. Sin autem, accincti
cum magno exercitu suppetias obsessis veniebat, ad gladio, si auderent, de praelio cogitarent. Tunc
Philomenam urbem obviavit, eique, seorsum vocato, Curbarannus torvo vultu legatos respcxit, Christia-
dixit : Antiochiam pro certo Cdptam fuisse noveris n r\ nitatem omnino respuit, crucifisum regem de-
Christianis. Scd castelliim, quod munitissimum prospexil, Petrum apostoluni superstitiosiim soducto-
minet urbi, sibi retimenint Turci. Et ecce nostros in rcm nuncupavit, fideraque noslram nugacissimam
urbe obsident et expugnant, seu magis, ut rcor, jam sectam csseasseriiit. Ad ullum Machometis Chris-
expugtuwerunt , et omncs nostri perierunf. Consule tianos invitavit, conteninentes autem dc fuga com-
ergo quam conducis.
tibi, et jenti monuil. Legati, retrogradum iter arripientes festini
Guido, Buamundi frater, aliique multi Franco- redieruut, et baptizatorum exercituin de bello im-
rum et Grsecorum festinabant ad obsessorum auxi- miuenti certiorem reddiderunt. Interim fames in-
lium, quibus imperator accitis suura patefecit con- valescobat, et tiinor Turcorum corda pavitantium
silium. Deinde jussit ut protinus omnes redirent, et adhiic aliquatenus cvirabat. Tandem, sacerdolum
regionem illam penitus devastarent, et incola; illins edicto, triduanum jejunium expleverunt, processio-
in Rulgariam transmigrarent ne Turci, si perse- ; nes per ecclesias cum litaniis celebrarunt, et Chris-
querentur, in depopulata regione pabulum sibi re- tiauorum singiili, sacrosancto viatico muniti, pug-
perirent. Diris rumoribus rumigeruli comitissparsis, nam ordinaverunl. Scptera igitur acies in ipsa
obrepsit in populo Dei mcestitudo infestimabilis. urbe paraverunt.
r.87 »)KI)t;RICI VIIAl.ls r.8H
\n )H-ima acie luit Hiig-o Magiuis, ciim Hodbcrlo \ cx iniliislria pcdeiii iviiilalHn ,u\ inniiliina relr.ilioi-e
Flandrensi comite, et xxx millibus Francoi-nni et coepit ; ut eos fugere putantcs, Franci pra^cipiles
Flandrensiuui. In secunda Godefredus du.i; , cum inscquercntur, ct ob id exordinati, facilius laide.
Euslacliio fratre suo, et Gonone comite, ct xxx rcntiir. Tuuc, ciiin niliil ita prolicerent, disgregati
millibus fortissimorum bellatornm de Alcmannis sunt ab invieem. Pars a mari veniebat; alii slabant
et Lotharinfîs et Bolonicnsibus. In tcrtia Hodbertus in loco, sperantes includerc se possc Christianos-
dux Normannorum, cum xv millibus Cenomaniio- At Franci ex acie Godefrcdi ducis et Rodberti iNor-
rum, Andegavornm, Britonnm et Anglorum. In manni partem assumpserunt, quam aciem octavam
qnarta llaimarus, Podieusis episcopus, cuin aliis statuenint, et illis quemdam Rainaldum praefece-
cpiscopis et ordinatis; cuin quibus erat Petrus riiiit, qui venientibus a mari g.Mitilihus obviavc-
.\braham, qui portabat Domini lanceam, quam runt. Turci vero in eos inslantcr pncliabantur, el
Christiani sibi prteferri desiderabant, et jiraisidium niultos cx illis sagittavcrunt, vel qucelibet alia mor-
ct tiitamentum ibi magnum credebant. In quiiita tis gencrn feraliter intnlerunt. Alioe Cliristianorum
Uainaldus, streiiiiissimiis comes, cum iv millibus turm;e ordinaverunt se extendendo a mari usque
Teiitonicorum et Bajoariorum. In sexta Tancredus ad montana; quod interstitium quasi duorum erat
cum IV millibus Apuliensium. In septima Bnanmn-B milliariorum. A montanis ct a mari sagaciter in-
dus, dux ApuliiP, cum xxx millibus Langobardorum stabant Turci, Christianos circumcingentes, et eos
et Italorum. Flliniiis exiit de urbe, ut omnibus pro- iindiqne infestantes.
videret, el singulonim in necessitatibus totus ades- Ecce, Deo gratias, ab ipsis montanis visus est
set. Raimundus Tolosanus cnm xx millibus ad cus- exire exercitus innumerabilis, albis equis insiden-
todiendam iirbem rcmansit, ne gentiles, quorum tes, et in manibus candida vexilla prfeferentes ! Hoc
multa millia castrum Sancti Petri secus muros tene- multi vidorunl Chrislianonim, et sicut putanl, gen-
bant, iirbem invaderent. Christianis egredientibus, tiliuni , et hffisitantes, mirabantur quidnam esset.
episcopi et presbyteri sermocinabantur, et orabant, Tandem utrique cognoveruut sigimm de ccelo fac-
et signo i-everendse crucis, in editioribus stantes tum et duces illius agminis sanctos marlyres
, ,
locis, onines consignabant. Gcorgium, Demetrium cl Mercurium. sua signa fe-
Dum ordinate per portam, qua; est ante .Macho- reiite? ,

praicedere cognoverunt. Saracenis ergo
mariam, de urbe exirent, et clemenlis Dei efficas mnltus timor inhaesit, et Christianis spes raclior
auxilium medullitusimplorarent, tanquam
pliiviola, crevit. Hoc non omnes viderunt, sed multi videntes
roscida stilla, divinitus cecidil; qiice, quasi ros raa-p contestati sunt. Coelitus hoc apparuit aliis ad confu-
tiitinus, iiToratos equos et eqiiites lajtificavit. linde sionem, aliis ad instantis triumphi ostcnsionem.
cqui velut exhilarati hinnire coeperunt, et equitum Gentiles e regione niaris pugnantes, postquam
animi dulciorati vegetiores et alacriores fuerunt, et pondus belli sustinere nequiverunt, sicut Curba-
oniiies se ipsos promptiores et expeditiores sense- rannus coudixerat, ignem in herbam miserunt.
runt. Pluvia laiuen illa tam subtilis et modica fuit, Signo autem, quod diximus, cognito, qui in tento-
nt vix pluviam eam dixerint, sed quasdam gultulas riis erant, pernices et irrequieti confugiebant, et
roranles plus senserint quam viderint. Hoc nempe tremuli supellectilem pretiosiorem diripiebant.
a multis probabilibus viris, qui interfuerunt, rela- Porro Christiani, qui ex advurso pugnabant, jam
tum est. ad tentoria Turcorum pugnam divcrlebant, ubi ma-
Curbarannus, ad bellura procedentes ut vidit, jorem eorum virtutem remansisse sciebant. Turci
dixit : Plus ad fugam hi properant, quam ad pugnitm. adhuc obstabant tota obstinatione qiia poterant.
Sinite ens huc itsr/ue accedere, ut libere deijlutinmus Alii siquidem pugnabant, alii tendis spoliandis in-
eos in nostra potestiite. Exeant , exeant! Nos enim tendebant.Dux autem Godefrediis, et Rodbertus
eos statim circumcingemus et prxvalebimus et suffo- Hugo Magnus, juxta lluinen cquita-
Flandrcnsis, et
ciitjimus. Christiani vero gradatim ibant, nec alius J) bant, ubi rursus maximam pugnantium copiam
alium inordinate pra^properabat. Curbarannus au- noverant. Hi, constanter elhnicos aggressi, unani-
tem, postquam vidit eos decenter in armis proce- mitcr repellcbant. Iiistabant gentiles pertinaciter,
dere, iiecusquam, ceu formidolosos, deviare, sed et utriiique praeliabalur irremodiabiliter. Resona-
gressii maturato procedere, iterura non erubuit di- bant ajneaj cassides, tanquara percussse incudes.
cere : Istx comtemplibiles caniculx de bcllo forsitan Minulatim scintiliabal ignis, miitilabantur enses.
awlebunt prsesumere? Tunc nictu diriguit et viribus Eliso cerebro, hiirai procumbebant homines. Lo-
corporis solntis, aiiimo friguit. Clam igitur procu- ricae rumpebantur, exta fundebantur, equi suda-
ralori suo, quera admiralium vocaut, mandavit ut, baul falisceulcs; nec equis , nec equitibus ulla
si in capite exercitus sui iguem accensum fumigare praestabatur requies. Agmina conserla tenui armo-
videret, suos pro certo siiperalos sciict, et ille rum discrimine vix a se ipsis dislabant. .ilii siqui-
confestira, dato signo, suisque oninibus sublatis, dem alios cominus inipingebant, et raanus inani-
recederet; ne forte populus, qui cum eo erat, vel bus, pedes pedibus, et corpora repellebant corpo-
in papilionibus, totiis deperiret. Dcinde ut acies ribus. Tiraor taraen, supcr Turcos divinitus illap-
orJinatas, et majores quam audierat copias vidit, SU5, 803 exterruit, et conslantia invincibilis illos
689 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. IX. 600
admirari et obstupescere fecit, et in fagam coegit. A deduserant, intrepidique jara ad fincs suos Turci
Legio igitiir tota coepil labare, uec buccina, nec appropinquabaut, ecce Balduinus de Rages subito
tjmpammi, nec lituus, nec prseco poterat eos revo- illis obviavit, initaque in nomine Domini pugna
care. Fugitanles autem Turci ad tentoria declina- barbaros percussit, occidit, et pene oranes delevif.
verunt, ubi mnltos suorum, quos ibi dimiserant, Deinde Anliochiam, spoliis onustus, cum familia
succenturiatos ffistimabant ;
qui, ut dictum est, istis sua venit, et Isetos ruraores amicis suis retulit.
certantibus, igne accenso, fugrrrant. Deuique Chris-
.XIII. Dz gestis Balduini. Edessx principatum
tiani paganos alrociter occidendo usque ad Pon-
oblinet.
tem Ferreum fugaverunt, et passira obtruncando
usque ad Tancredi castellum persecuti sunt. Deinde Vcrum, quia nuuc se offert occasio referendi
ad tendas eorum rediei'unt, et quidquid erat cou- quid Balduino contigerit, stylus noslra? narrationis
cupiscibile diripuerunt. Gazas onmimodas oves ,
in nomine Domini succincte enuclcabit. Nou enim
lanigeras, jumenta innumera, alimenta copiosa, et sileri debet tanta res.
quaecunque indigentibus erant necessaria, in civita- Postquara Balduinus, ut snpra dictum est, Tan-
tem deluleruut cuni jucunditate niagna. .Mos enim credo cum amaritudine i-ecedente, Tarsum, Cilicim
gentilium est, in bostem copiosas opes deferre, D urbem, obtinuit, Godefredi, fratris sui, aliorumque
equos et asinos et camelos ad subvehendum clitel- ducum esercitus deseruit, et cum ccc militibus ar-
larios ducere, oves et boves ad comedendum migerisquc suis ad Edessam urbem diverlit. Ducem
habere, annonam et furinam, fabam et oleum, vi- vero Turcorum, qui eidem provincia? praesidebat,
nuraque nou praetermittere. Christiani aulera his adiit, railitiamque suani ad servitutem ejus alacriter
omnibus abundanter cnm optato triumpho ditati oblulit. Ille vero cum civibus suis Francos milites
sunt, et condignis laudibus Deum bencdixerunt, gratanter suscepit, opulenta illis in urbe hospitia
eumque sui protectorem prijesentianter cognoverunt, delegavit, uberera victum et copiosa slipendia con-
hymnosque gratulanter in ccelum extulerunt. stituit, et tutelani totius regionis sua; commenda-
Syri et Armenii, regionis illius incolce, videntes vit. Porro Godefredus dux, aliique nostrates, ut
Turcos irrecuperabiliter in bello victos, montanea- Balduinum tutorem Edesseni ducatus audierunt,
rum notos anfractus oppilabant, et calles angustos valde loetati sunt, et, pro reverentiaillius, pra?diclaj
praeoccupabant, eisque immensam deletionem stric- enim

provincia" lines contingere praecaverunt. Erat
tis gladiis parturiebmt. .Mactabant eos velut oves idem miles statura procerus, puleher et niagnaui-
errantes, pra2 timore nimio totius defensionis ira- mus, scientia lilterarum pra;ditus, multimodaque
p
memores. Admiralius quoque, qui in municipio probitate et honestate prtpclarus, eximia quoque
remanserat, cui Curbaranuus illud commiserat, ut nobilitale, utpote de prosapia Caroli Magni impera-
suos longe lateque turpiter etTusos vidit, timore toris, prsecluus. Hic nimirum cura Edessenis con-
perterritus sibi consuluit , et antequam Franci tra tinitimos Turcos frequentes expeditioues age-
redissent, Christianorum vexilUim rogavit et accepit, bat, elhnicos armis proterebat, ingentes praedas et
et in castello in loco editiori collocavit, ut suis et vinctos hostes reducebat, formidabilemque cunctis
sibi sic parceretur, nec de municipio reddendo aftinibus suis Edessenura ducem sic faciebat.
dubitaretur. Pra>fata civilas, ut in priscis codicibus legitur,
Deinde, dum Christiani victores rediissent, et Rages dictaest; sed insanis bellorum turbinibus,
Langobardi signura comitis Sancti /Egidii, quoniam sub Assyriorum tyrannis et Chalda;orum, destructa
dum rogaretur praesentior aderat, vidissent, valde est. Succedenti vero tempore, Seleucus .Nicanor,
indignati sunt, acribusque minis ssevire coeperunt. qui de quatuor praecipuis ducibus .\lexandri Magni
Admiralius autem pro controversia pacificanda unus fuit, post mortem ejus, praedictani urbem
signum coniiti reddidit, et signura Buamundi pro restauravit et Edessam nuncupavit. Ibi Tigris et
pace et sahile sua, suoruraquc commilitonum, in D Euphrates fluunt, et abundantiam deliciarum incolis
turre sublimavit. Deinde pactum, quod Buamundus advehunt. Abgarus Toparcha Edessoe regnavit cui ;
et admiralius ab invicem feceruHt, ab omnibus fir- Dominus Jesus sacram epistolam destinavit, et
matura est, et municipiura Christianis confestim prefiosum linteum, quo faciei suffi sudorem exter-
redditum est. Non multo post, adniiralius, ut prius, sit, ct in quo ejusdem Salvatoris imago mirabiliter
sicut ipse asserebat, diu optaverat, baptizatus est, depicta refulget ;
quaj Dominici corporis speciera
et liberali Francorura munilicentia donatus est. et qnantitatem intuentibus exhibet. Ad hanc nrbem
Chrisliani itaque,iv Kalendas Julii (I09S), iu proelio, Tliaddaeus, Jesu Chrisli discipulus, venit, Abgarum
juvante Deo, triumpharunt, et .Antiochiara liberara regem cum orani populo suo baptizavit, ibicjue cul-
et quieUjm obtinuerunt. Municipes vero Turcos, qui tum divinitalis, cooperante Deo, instituit prinium.
castelliim reddideruut, et Christlanse fidei, quje lux Uic nimirum Graeci et Armenii et Syri pariler
aniraee et initium salutis est , recalcilraverunt ,
commorautur, et a priraordio Christianilalis ca-lo-
liiiamundi conductu, ut promissum illis fuerat, in rum regi usque hodie famulaiitur. Verum, pecc.iti.s
teriam suam reraigraverunt. exigenlibus, nuper virgam Ucus
discipliniB suae
Keraeanlibus Francis, qui eos, ut paclum fuerat. exeruit, et geutilium Jcbaechatione Chriaianorum
,
601 ORDERIf.I VITALIS 692
commissa castigari permisit. Unde pra;fata civitas A i7a pcrac/ts, in tentoriis commoramur, auxiliumque
dominaliotii Tnrcorum, veluti circumjacens regio, vestrum et consiliim prseslolamur ; quos udhuc non
subjacuit. Divo tameii cultui voluDtaiie mancipa- hostes, sed legitimos hospites, urbilrdmur. Hsec et his
bantur, nec ulla paganorum districlione legera Dei fimilia Tobias ut audivit, vicinos astantes seorsura
deserere cogebar.tur. Cives itaqui; hujusmodi Fran- ascivit, et brevi usus colloquio, Francos cilo
corum coniitati cougratulabantur, et illi econtra repetiit. Non mullis, inquil, opus est verbis, inclyti
ut fratres in omnibus amicabiliter eos amplecte- milites; pacifici nunc e.Tspectate nos hic, obsecrnmus,
bantur. Turgidus igilur princeps, livore perfidiaque ct nos in urbevestrum negotiumsalubrilerexerccbimus.
ca>catu3, Clirisliauis iiisidias prajlcndit, et stralori His ita dictis et utrinque concessis, legati urbeni
suo in expeditioncm eunti imperavit ut, dum redi- iiitraverunt, et convicaneis siiis, quid audierint vel
rent, Balduiniim sociosque suos, dum exarmali es- agitaverint, disseruerunt. .\udita oummuniter lau-
sent, invaderet, et absque misericordia inteiticeret. daverunt, qualuorprimarios in palatium ducispra'-
Peifidus doli artifex scelerosce faclionis nefas prje- miserunt, et ipsi pedetentim cura armis prosecuti
slruxit.Quod Balduinum, quia valde a multis ama- sunt. Severum ducem, in aula privalim sedentem,
batur, non latuit. In remeando de expeditione, pa- iavenerunl, ennique quatuor priores more solito sa-
gani Cbrislianos, ut arma deponerent ct liberius " hilantes, dixerunt Ingenti consilio nnnc indigemu :
irent, quasi jocando admonuerunt. Sed illi dolum quia nunc hostes valde timemus, quos hactenus fidos
prwcaventes, non acquieverunt. Tandera, dum ad adjutores habuimus. Franci nos audacter obsident,
urbem appropinquarent, et Franci caute in armis et impugnare nos ntrociter ardent. Proditores nos
equitarent, dalo signo, genliles in eos subito pra;- appellant, atque ad judicium invitant. A commilito-
occupaverunt, et macbinalionem nequitiae suae nibus suis, de hostili terra dum remearent, dicunt se
feriendo sodales , turpiter detexerunt. Chrisliani esse prodiios, et a sociis immtinius quam ab hosti-
autem, Deum invocantes, restiterunt, viriliterhostes bus Isesos. Unde nisi rectitudinem eis fecerimus,
percusserunt, in fugani compulerunt, et fiigienles minis nos lerrent terribilibus, quod contra nos addu-
quosdam occiderunt, aliosque feriendo usque ad cent omncs copias Christiani exercitus. Prudenter
portam civitatis persecuti sunt. Deinde Balduinus igitur et utiliter trnctandum est, ne pereamus, nec
illico suis jussit ut ibidem tentoria figerent, et urbem injuste in nos intolerabilem Christianorum furorem
obsiderent. provocemus. Prodilio vsta nobis ignorantibus faclu
In urbe vero niultus mox strepitus exortus est, est, celerilerque tantum nefas puniendum est. Unde
el populus in unum undique congregatus est. Tunc communi civium sententia censetur ut infidi prodi-
Tobias, de primoribus civitatis maximus, ait : O^ tores secundum priscas leges atrociter puniantur,et
boni cives, paulisper quiescite, quseso, et cgo cu7n tn- egregii sodales imo tutores honotifice concilicntur.
bus contribulibus meis modo Prancos adibo, et cur luterim, duniTobias hjec locutus est, turma civiiim
ab illis obsidemur indagabo. Quatuor igitur optima- palatiura cum silentio caute ingressa est. Propha-
tes urbis egressi sunt, et causam tam repentina; nus autera scita pacera quoerentium arroganter de-
obsidionisinquisierimt.Balduinusrespondil: Fratres spexit, seseque traditoruni defensorem et coopera-
meos et amicos et nobilem exercitum Chri<lianorum torem palam ostendit. Unde irati cives protinus in
in Cilicia dimisi et cum ccc militibus egregiis servire eum irruerunt, et irreverenler caput ejus amputa-
vobis huc adveni, el vobis ducique vestro in omnibus verunt. Tunc Tobias capat abscisum accepit, vici-
propugnntor fidelis exsliti. Christiani pro amore meo nisque civibus dixit : Hoc palatium, cum omnibus
limites vestrx regionis eontingcre veriti sunt, nullo- rebiis, quse intus habenlur, illsesum custodite, ct ego
que modo damnum aliquod vobis intulerunt. Ego cum sodalibus meis Fiâncos adducam cum gaudio et
cum meis contra finitimos hostes acriter prxliatus pace. Ilis dictis, Tobias egressus est, et salutatis
sum, et de inimicis vestris, ad vestram pacem el se- Francis ita locutus est : Edesseni cives, de injuria
curitatem, frequentibus triumphis potitus sum. Esec rv vobis facta valde mcerentes, rectitudinem a duce pos
jnocul dubio vos ipsi vidistis, et vos veridici horum tuhiverunt. Sed, quia ille auctorem se proditionis
nobis, ut opinor, astipulatores eritis. Quid igitur ego, fuisse detexit, caput illius prsesecuerunt. Et ecce cii-
sociique mei hodie peccavimus? bum ad vestros. sicut put inimici Dei et veslii, per nos, vobis miserunt.
heri et nudius tertius, lares tuti repedarcmus, et Cunctis inde gaudentibus, Tobias adjecit : Veni,
commilitones nostri, ex insperato strictis nos ad ne- miles egregie, et filiam ducis in conjugem accipe.
ccm impetienint gludiis et missilibus. Sed nobis in Esto princeps noster, et Edessenum ducatum posside
tanta necessitate resistenlibus, et Christiano more perenniter.
Deum invocantibus, Chrislus, Dcus noster, qui sem- Baldninus ilaque cum suis tripudians urbem in-
per suis promplus iidjutor est, nobis dc cceio auxilium gressus cst, et in palatio principali a cunctis civibus
prxstolnntibus celeriter auxiliatus est. Commanipu- valde gaudentibus siisceptiis est. Insignis puella
lnres nostri, qui nos hostiliter aggressi sunl, arma scelerosi ducis opportuno tempore bnptizata cst, et
nostra pro nnimabus nostri.': e.Terta persenserunt, el elcganti Baldiiino, quein, vivonte pitre, sed igno-
terga danies fugerunt ; cx quibus nonnulli, ut videre ra.nte, mcdullitus oplaverat, sociala est. Indigeiia:
potcslis, in via gelidi a consodalibus relicti sunt. Ilis Christiani, quod Chrisliano principi subdcrentur,
093 HISTORIA ECCLESIASTICA — PARS III. — LIB. IX. 094
Deo gratias reddentes, admoduni loetati sunt, et . legationis officio fimctus ivit. Sed licet in ipsa expe-
Tui-ci, amissa dominatione, qua Christicolas hacte- ditione multa inanu consilioque guaviter peregerit,
nus oppressemnt, dejecti siuit. Ingens Ijasilica ibi tamen multum deliquit, ubi ad fratres, sicut
Sanctse Sophias ibideni construcla fuerat tempori- promiserat et debucrat, corvini geueris legatus,
bus antiquis, quara in hooorc Sancti Salvatoris, qui postea non redivit.
est virtus et sapientia Dei Patris, Balduino princi- Discedente Hugone, duces concilium ordiuave-
pante, veneranter coeperunt colere fideles advenae runt, ot de couducendo in Jerusalem popnlo Dei
cum indigenis. Divinfe. servitutis series insigniter consiliati sunt. Dixerunt igitur : Populus iste, qui
Edessae restaurata est, et niulto plus incomparabi- multas passus est calamitates, ut sepulcrum Domini
liter, quam stylus noster adnolare potest, divina Dei sui videre promareatur, jam multis fali-jatus
pietas in populo suo mirahiliter intus el exterius infortuniis, de accekrando ilincre palam coaqueritur,
operata est. ct nos itidcm, multo affecti txdio, conqaerimur. Pro-
Balduinus itaque, multiplicibus negoliis ad laii- videamus ergo ipsis quol magis uiila sit. Nullas
dem Christi occupatus, non potuit sulTragari Chris- ulterius moras censemus inncctendas, prxter quas
tianis Antiochiam obsidcutibus. Auditis tamen ru- inevitabilis opposuerit necessitas. Sed tamen singula
raoribus de oppressioue nimia quam ibidem perpossi B mn impetuose, sed diligentcr xstimanda sunt, et
sunt, ipse et commililones ejiis Christicolis vche- modctite. Te.rra, pcr quam ituri sumus, inaquosa cst.
menter coudoluerunt, et quam citiws potuerunt, jEstas ultra modum torrida cst. Aeris inclementiam
rebiis suis oplimo dispositis, ad subsidium eorum ad prxsens ferre non possumus. Longa obsidione et
feslinaveruut. luterim ipsi, auxiliaute Domiuo Jesu, samptibus et viribus exhiusti sumus. Sileamus crgo
victo Curbaranno cum suis victores triumphaiunt e.t quicsciimus, rt vulneratos ct infirmos rcparemus,
et Balduinus sociique ejus Turcos, de niuuicipio ct interim pauperum 7ioslrorum misereamur. Uu-
Antiochiffi, ut dictuni cst, recedentcs, confuderunt mida solstitia exspectemus, Cancri et Leonis nocivos
ipsisque peremptis, spoliisquc direptis, fratres alque successus dcclinemus. In Novembri tcmpus refrige-
amieos visitaverunt. Tunc omnes, utrinque relatis rabitur, et tunc congregati unanimiter, condictum
evcntibus prosperis, gavisi sunt, et triumphatori iter aggrcdiamur. Alioquin totum piopulam intcm-
Deo, qui cuncta laudabiliter dispoiiit, immensas pestivis ardoribus uffligercmus. Tloc autem consilium
laudes ore et corde rcddideruut. turbis flagituntibus cnucleatius disseratur. Tempus

Post inutuam collocutionem fratrum et amicorum inlractabile, necessc est, declinemus, et hoc omnibus
dux Balduiuus Rages expeliit, et Ecclesiam Dei ulilissimum perpendamus. Id in toto exercitu an-
commissumque sibi populum, ut dulcis patricius nuntialiimest,ettandemaboranibuscollaudatumest.
educavit. Finitimos crebris certaminibus Turcos Dispersi sunt ergo duces et familiae per finitimas
oppressit, et Chri^tianorum fines, profligatis male- regioncs, a>stivandi gratia ; et egeni eos subseque-
Clerum quoque nobiliter au.xit bantur, vivendi causa. Dixerant enim diices : Si
factoribus, dilatavit.
necessarias opes ei suppeditavit, ac ut divinum ser- quis egens est et corpore vegetus, jungatur nobis ; et
vitiumad salutem credentiuoiquolidiepersolvercnt, nos omnibus, datis unicuique stipendiis, subsidiabi-
obsecravit. Fere quinque annis ducatum mur. Iiifirmi publica stipe, doncc convaluerint, sus-
sollicile
forliter teuuit. Dcinde Godefredo fratri suo in regno tenlentur. Tunc Raimundus Piletus, de familiari-
Jerosolymorum successit, quod ferme xv annis bus coraitis Sancti .'Egidii, magnanimus miles, col-
paganis fortia gerens, strenue rexit. De legit sibi plures militcs ac pedites. CoUecto igitur
miilta in
exercitu, quantum poluit, terram Sarracenorum
Turcaua conjuge, quam duxit, nullara sobolem ha-
audacter iutravit, et ultra duas civitates, ad quod-
buit. Unde Bald;iiiium de Burg, consobrinuni suutn
in ducatu regno successorem sibi constituit.
et dam castruin Syrornm, ciii nomcu Talamania, de-
venit. Suriaiii autera, habilatores ejus, sponte sua
Deinde Fulco, Andegavensis comes, in Jernsalem
peregre perrexit, et Milesendam, secundi Balduini Christianis se reddiderunt, ibique Franci fere die-
£)
filiam, in conjugem cum regno acccpit. bus octo requicverunt.
Deiude cinguHs inilitaribiis accincti, proximum
XIV. Cuptu Antiochia, Hugo magmis a Christianis
castellum Agarenorum aggre.^si sunt, coangusta-
ad impcratorem Grxcorum deleyatur. Christiani
duccs in hac civitate, xstivandi gratia, remanere verunt et prsevaluerunt, deprfedati sunt et colonos
statuunt. Ecpcdiliones vavix. pessundcderuiit. Si qui taraen ad fidera Christi
Mense Julio, [1008] post opLitam victuriam, et converti vokieriint, illa;sos servaverunt. His ita pc-
virtute nactam in gratia Dei Antiochiani, Christiani ractis, gavisi sunt, ac ad prius castellura reversi
ducps in unum convenerunt, el communi consilio sunt. Iterum tertia die exicrunt, et Marram civi-
llugonem .Magnuin ad Alexium imperatorem Cons- tatera, qua; prope vencrunt. Unde multi
illos erat,
laulinopolim direxcruut, ut ad uibcni recipieudam gentiles, qui ab Alepli ct aliis circumsitis urbibus
quain calamitosis passionibus ci acijuisieraul, festi- convenorunl, in eos ad bellum prosilieruut. Fram-i,
naret, eisque similiter juratas pacliones illibatas pugnaturos eos arbitrati, se ad pugiiam morc cas-
couservaret, scilicet ut ipso comcs irremotiis in trensium prajparaverunt militiim, sed delusit ous
exiuanila spes illorum. Tuiri u.imque vursum
ci-
Jerusaleni cum illis veuircl, llugo .Maguus hiijusce
;
693 0«DKU1C1 MTAI.IS 696
vilalera caule reversi sunt, nou fugieiites, neque ^^ tianorum adversus paganos victorise. Criicesigna
cominuspropuguaules; sed quodani astu pugiiffi se tontm exercitus ad Uicrosobjmam progreditur.
subducentes, et iteruni Francos celeri geslu impug- Appropinquante coudicto tempore jameundiin Je-
nantcs, invadebaut eos, et gyro facillimo rever- rusalem,cffiperuntomnesdeimrainentinegotiodisse-

tebantur; et mox roducti equi rursus indiftiouller rere, ne ullerius disturbarentur alj itinere. Verum
gyrabantur. Franci frequentes sustinebant impetus, insopibilis aitercalio de dominatu civilalis iuter Bua-
nec tuto devitare poterant instantium concursus. mundum ducem et Raimundum comitem erat, quam
Si enira recedereattentarent, gentiles a tergo, quod majorum natu peritia multis et profundis commo-
accidit postea, cedeutibus insislerent. Suslinuerunt nitioiiibus compescere nequibat. Tuus dominatio-
ergo usque ad vesperum laborem et sitis ardorem. uem totius nrbis, sicut ei concessum fuerat, dum
yEslus quippe quam maximus erat. Denique, post- nec capta civitas obsideretur , requirebat. Alter
quam laborem nequiverant amplius sustinere, nec vero sacramentum, prout ipse Buamundus collauda-
sitis ardorem compcscere, quoniam ad refocillan- verat, imperatori fecerant, priEteudebat ; nec ulla-
dum nulla inveniebatur aqua, conati sunt et con- tenus pro devilando, ut asserebat, perjurio emolliri
dixerunt, ad castellum suum conglobatim et gra poterat. Buamundus itaque castellum, quod ei red-
datim redire. Sed gens invalida et indocta, pedilesB ditum fuerat, munivit alimentis et hominibus, ar-
videlicetac Suriani, ordine spreto et edicto militum mis et excubitoribus. Comes simiUter palatium Cas-
neglecto, nimio correpti pavore, cceperunt disgre- siani admiralii, quod prKoccupaverat, et turrem,
gatim fugere. Gentiles autem eis indefessi insta- quse super pontem est a porlu Sancti Simeonis,
bant, et terga cedentes insequebanlur et caedebant, summopere servabat. Tantae eraut ambitiones et si-
et lupis atrociores, nemini parcebant. Suggerebat multates, ut neuter alteri crederet, uter sub palliata
illiis vires optata victoria, et praesentis temporis ambitione civitatem sibi attentaret. Nec mirum,
opportunitas. Multi itaque sunt, de gente plebeia quantura ad honorem et utilitatem.
et pusillanimi, gladio necati ; alii vero nimia siti Antiochia siquidera civitas est pulcherrima et
sulTocati. Qui aulera vivi evaserunt, cum Raimundo munitissima et copiosorum reddituum opulentissi-
Talamauiam redierunt, ibique dies aliquot fecerunt. ma. Sunt infra ipsam quatuor montanea» satis altte,
Occisio ha>c mense Julio facta est, et superborum in quarum una, sublimiori scilicet, castellum est,
insolentia divinitus castigata est. Sic nirairum filios quod omni civitati prominet. Deorsura civitas est,
Israel in sacris codicibus frequenter afflictos legimus, decenter sedificata, et duplici muro circura ambita.
et in belloviclosaPhilisliiraetEdom atque Madian, p Miirus interior amplus et in aera porrectusest.Mag
aliisque vicinis gentibus ; ut cogerentur ad Deum nis et quadris lapidibus compactus et compagi-
semper recurrere, et in observatione mandalorum natns est. In qua rauri compagine turres sunt qua-
ejus perseverare. dringenta quinquaginta, formosis venustate moeniis
Antiochia» lunc Haimarus, Podiensis episcopus, et defensae propugnaculis.Murusexeornon tantaj est
aegrotavit, et paterno more lugubres filios conforta- celsitudinis, sed tamen admirandae venuslatis. Conli-
vit, viamque universaj carnis ingrediens, Kalendis net in se trecentas et quadraginta ecclesias. Pro suo
Augusti n098] ad Dominum migravit. Luctus magno primatu patriarchara habet, cui centum
itaqne immoderatus in tota Christi mililia factus quinquaginta tres episcopi subjiciunlur. Ab Oriente
est, quoniam ipse fuerat consilium nobilium, spes clauditur quatuor montaneis, ab Occidente vero
orphanorum, imbecillium sustentamentura. Militi- civitatis muros Farfar Uumen pr«lerQuit. Hajc anti-
bus homo militaris, clericos clericaliter edocebat et quitus, ut Hieronymus in explanatione prophetarum
educabat,prudeutia singulari pra;cluebat, eloquens scribil, Reblatha dicta est ; sed a Seleuco Nicauore
et jucundus omnibus omnis erat. Singultuosus ergo postmodum aucta est, et a nomine patris sui, scilicet
exercitus exsequias ejus celebraverunt, et aromati- Antiochi Clari, nominata est.
bus conditum corpus in ecclesia Sancti Petri aposloli ]) Et quoniara tanta; fuit auctoritatis et nobilitatis,
sepelierunt. utpote quae totius Syriae caput exstiterat et melro-
Comes Sancti .-Kgidii, nullatenus pigritise vel so- polis, Franci noluerunt eara devictam temere di-
cordia? acquiescens, quin gentilibus zelo inimica- mittere, per quam optabant primatum suum longe
retur, continuo terram Sarraccnorum ingressus est, laleque proferre, et regionesetiamlonginquasChris-
et Albaram, nobilera eorum civitatera, expugnavit tianitati subjugare. llanc per octo menses et unum
et violenter apprehendit. Omnes utriusque sexus diom obsederant, et in eadeni jam capta per tres
civitatis iuculas peae pererait, urbemque subactam hcbdomadas obsessi sunt. In qua obsidione diu-
suo dominio mancipavit. Idoneum in ea pontificem turna tantiis confluxit conventus gentilium, ut nul-
Christiani coustituerunt et qua? ad cultum vera; lus mcminerit copiosiorem se vidisse vel audisse
religionis attinebant, ibi ordinaverunt. Pr»sul Al- frequenliam populorum. Requieverunt igitur in ea
barensis .\ntiochiam missus est, ibique secunduni quinque mensibus, et noveni diebus. Tot rebus
Ecclesiffi ritum digne consecratus est. occurrentibus, noluerunt eara incaute dimittere
XV. Duamundas dux et Haimwtdus comcs de donii- scd fideli delegavcrunl lutcla'. Comes autera et Bua-
natu Aiiti'Ji Itix civitatis contendunt Pluiimx . Cltris- mundus peculiariter super cam siLimct cogilabant.
697 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS 111. - LIB. IX. 698
Civitatem ergo, ut dictutn est, muniverunt, et in \ timuerunt,etinfugamirrevocabiIiterpra;cipitatisunt.
mense Novembri, alias profecturi, rebus quibusli- Idus itaque Decembris, [1098] vespere Sabbati,
bet compositis, Anlioehiam exierunt. Marra, civitas opulenta, capta est. Christiani urbem
Conies Raimuudus cum suo exercitu exivit, et devictam ingressi sunt, et quidquid gazaruin in
duas civitates, Rugiam et Albariam pertransiit, domibus vel in foveis invenerunt, rapaciter abstu-
quintoque Kaleudas Decembris applicuitad Marram lerunt, Sarracenis perimendis toto conatu instite-
civitatem munitam et opimam, et multis Agareno- runt, ut vix aliquem vivere permiserint. Nullus in
rum nationibus refertam. Die vero crastina civita- tota urbe locus vacabat a cadavcribus ;
gressus
tem cum suis expugnare cojpit ; sed obslantibus quoque viantium graviter olTendebantur ab exstinc-
moeniis et defensoribus, tunc nihil profecit. Quem tis et condendis corporibus. Capta civitate, ci-
subsecutus die Dominica Buamundus ,
proediclani vium magna pars, cuni uxoribus et flliis suisque
ad urbem venit. Altera vero die viriliter urbem supellectilibus, iu palatium, quod supra portam
aggressi sunt, tutores moeniorum variis assultibus erat, convenit, ibicjue Christianorum mauui subja-
infestaverunt , sed parum eis nocuerunt. Scala; ad cuit. Quorum alii perempli sunt, Buamundo alii,
murum stabanl erectae ; sed Turcis occlamantibus jubente, in Antiochiam servitum venum de- vel
et oppugnantibus nemo praisumebat scandere. B ducti sunt ; et omnes, ita opibus eoram direptis,
Civesenim se islis obstare posse credebant, sicut dissipati sunt. Franci autem morati sunt in eadem
Raimundo Pileto obstiterant. Raimundus
antea urbe mensem integrum etdies tres.
comes ligneam machinam compaginari, ac, nt
fecit Ibi Oriensis episcopus infirmatos a superis re-
habilior esset ad conducendum super quatuor , cessit, et ad supcros evolavit. Tunc fames valida
rotulas eam coUocari. Fnit autem tanto proceritatis exercitui subrepsit, et quemlibet inhonesta , vel
ut moeniorum culmen despiceret, turrium qnoque inconsueta, vel austera, vel illicita dentibus infasti-
porrecturam adaeqiiaret. Strnem igitur illam prop- ditis attingere coegit, Tunc etiam turcinas carnes
ter quamdam turrem admoveruut. Lituorum et quidam comederunt ;
quod majores natu et hones-
tubarum clangebant classica, phalanges armat.ê tiores ut audierunl, ernbescentes contristati sunt;
circumvallabanl mosnia. Balistarii et sagittarii diri- sed ultionem pra; nimia fame suspenderunt. Non
gebant spicula, et qui in arce erant lignea, saxa enim eis pro maximo scelere imputabatur quia
jactitabant ingentia Willelmus de Monte-Pislerio et pro Deo alacriter tantam famem patiebanlnr, et
alii plnres in macbina pugnabant, lapidibus aliisque inimicis Dei dentibus et manibus inimicabantur.
telis cives desursum gravabant, etpercussos in anci- Patrabant equidem illicita ; sed legem violari
libus vel galeis, vel in capitibus, facile perimebant. Li compellebat necessitas enim angustiosa. Fames
Alii alios ferreis uncinis sine intermissione infesta- castrensis omnia appetit, nihil respuit. Quidam
bant. Turci de turribus satagebanl Christianos sa- corpora Turcorum findebant quoniam iu eorum ,
gillis et lapidibus impugiiare. Ignem quoquc, quem corporibus byzanleos inveniebant et aurum quod
Grsecum vocaut, in machina jacere, et nihil otiosum glutieraut, et illud tollebant. Plerique autem fame
admittere. Christiani econtra oleum, quod maxinie praivalida ibi perierunt.
ignem Grsecum exstinguit, effundere, asceusumtcn- XVI. Disconlix intestinx. Crucesignati inccBptum
tare, pedemque retrahere, eosque quimuris super- iter (iil Jerusalem pergunt.
erantformidare,in nullo tamendelicere. Sicprailium Ibi proceres denuo de concordia inter ducem et
illud ad vesperum usque protelatum est. Tantum comitem lociiti sunt; sed nihil profecerunt. Unde
erat infatigata virtus Agarenorum, nt audacter Buamundus iralus Antiochiam confestim reversus
refellerent versutias Christianorum. Denique Lemo- est, et iter in Jerusalem ad populorum detrimen-
vicensis Gulferius de Turribus, vir alti sanguinis tum disturbatum est. Privatse principum siinultates
et audacise mirabilis, primus scalam ascendit, et subjectos pessundant et aflliguut, dum inter se dis-
usque in murum pedem tetendit. Ascenderunt post p. senliunt. Dum enim unusquisque quod suura est
eum aliquot, sed non multi. Scala siquidem con- quffirit, a commu-.i providentia tepescit. Populi
fracta dissiluit. Gulferius tamen viriliter murum quoque ad communem pernicicm desolantur, ubi
deftjnsabat, el paganis expugnatis, socios nutu et consules se ipsos non consolantur. Populus itaquo
voce couvocabat. Interim aliam scalam festinanter Jerosolymitanus multum erat impeditus pro ducum
crexerunt, et per eam milites peditesque tot ascen- suorum querelis peculiaribus.
derunt, ut murum magna ex partc pneoccuparent, Rursus comes per legatos suos principes, qui
et cives expugnando rejicerent. Pagani tamen erant Antiochia;,prosecutus est, ac ut ei ad Ru-
totis nisibus insurrexerunt, et Christianos aggressi giam confabulandi gratia obviarent, illos allocutus
sunt, et tanta illos virtute aliquoties impetierunt ut est. Godefrcdus igitur dux, et Rodbertus Norman-
aliqui Francorum, limore subacti, e muro sc dimi- iHis, ct Rodbertus Flandrensis aliiquo convocati
scriut. Plures tamen in muro remansorunt, qui principcsRugiam venerunl, et Biiainuiidum secum
tandiii frequenles impetus tolcraveriiiit ,
quousquc adduxerunt. Tunc etiam de concordandis proccribiis
Chrisliani murum sullodissent, adituinquc patefa- ninltum locuti sunl ; sed de via maluranda nibil
cereut. Quo Turci coguito, ad desperatiuucni usquc prufcccruut. Buainuudus ire nolebat, nisi civilas
699 ORI)EUI(;i VITALIS 700
ei tota redderetur; iiccjue eomes, nisi Buaraundus A et monlaiieam iiiiuis alUim ijraHipilando Iranscen-
eos coniilarctui'. Comes Marram est reversus, ubi derunl, et iterum in vallem uberem dcsccuderunt,
Chrislianus fame periclilab^tur exercitus. Tandem ubi xii dies quieverunt|. Deiiide proxiinum valli
cordc conipunctus, auimo suo liberaliter dominatus castellum Sarracenorum virililer agressi sunt, et
est, et ut Hei militibus consulcret, euiidi in Jcru- rovera illud devicisseal, nisi gentilcs aninialiuin et
salem iter aggrossus est. PriTposuit enini caiisam juuienlorum et pecorura greges foras ejecisseiit;
Dei sua> volunlati, vel uLilitati. Sunima qiiidcm vir- qu<e Christiani diripueruut, et sic ad tentoria sua
tns est in principibiis, si sibi ipsi dominentur. Iii onusti praeda reversi sunt. Pagani autem nimiuni
ducibus eiiim iiimia obstinalio subditorum omiiium perterriti noclu secesserunt, et Franci crepus-
est periclitatio. Imjjcrjvit igitur couies sibi ijjsi, ne culo dieicaslelluni hominibus vacuumiugressi sunt.
omni noceret Christianitati. Mandavit autem liorai- Ibi abundaiitiam frumenli ct vini et farina; et
nihus suis ut palalium Cassiani curiuse munirent. hordei, oleiquerepererunt, et Purilicationem sanctae
Exivit .Marra Idus Janiiarii |l099j, iiudis pcdibus, Maria; devolissime celcbravcruiit. Ibi res de Camela
el peregriuis Dci coagulavitse spunlaneu^. Hoc sig- civitate consullbus per nuutios suos larga donaria
num siiscepta3 peregrinatioiiis humilialus comes misit, pacemque suam christiaiiis oblulit, spou-
ostendit. Grandis itaque in popnlo Dei laetitia facta B dens quod nunquam Christianos ofTeuderet, irao
est, et dux NormannieE, proficiscentibus illis, ad diligcret ac huuoraryt, Lantum Chrisliaiuis populus
civilalcm Capliardain adjiinctus est. Ibi trcs quic- iii bonuni ei lalioncm retribiicret. Hcx ipioque Tri-
verunt dies, ct rcx C;Bsare;B pacem cum coiisulibus polis deccm equos eL quaLuor mulas el auri pondiis
fecit. Multoties cniiu legatos suos antea Marram iinmensum Christianis misit, cl pacem el amici-
direxerat, firmiler spondcns quod Chiistiauis paci- liam ab eis per legatos poposcit. Comites cum eo
ficus essiH, et multa de suis libenter impertiret, nec pacem fecerunt, nec oblaLa receperunt; imo
et per totum regnum suum copiosum mercatura fiducialiter respoiiderunt : Hsec omnia ex te respui-
suppeditaret, nisi ad eura exhajreditandum, vel reg- mus, qnousque satuytis fieri Christianus.
numsuum depopulandumFrancorum genusindomi- Postquam de valle opima egressi sunt, ad quod-
tum anhelaret. Inde tidclitas a rege Christianis facta dam caslrum nomine Arche transieriuil, juxla quud
est. Deinde aCapharda omnes egressi sunt, et secus pridie Idus Februarii castra locavcruiil. Oppidiim
fluvium Farfar prope Cesaream castrametati sunt. aiitem illud innuiueiabili erat paganorum gente
Videns autem rcx Francos prope urbem suam miinitiim, Arabum frequcntiis. et Publicauoruni,
Lospitatos, vehementer indoluit, et celeriter illis qui viriliterse defeudebantcontra assullusChrisLia-
haec mandavit : Nisi summo diluculo a civitatis nos- noruni. QualuordecimmiliLes Christiani versusTri-
trse suburbio castra vestra removeritis, vos fadus polim, quce noumultum differebat ab exercitu, ivc-
initum violahitis, nosque vobis mercatum promissum runt, et sexaginta Turcos invenerunt, qui aute se
vetitbimus, nosque nohis prniidebimus. Mane igitur nmltos conduccbant homiues, Sarracenos, Arabes
facto, duos de suis ad eos dire.tit, qui illos evadare et Curtos, mille circiLer qiiingentos, el animalia
fluviura edocereiit, et exercitum in terram fertilcm plurima. Hos Christiani pertinaciler invaserunt, el
deducerent. Intraverunt aiitcm quamdam vallem ex illis sex ucciderunt, eqiios totidem abstulerunl,
opimam et lociiplclcm, cui supereral caslcllum, aliosque fugavcrunl, et animalia rcduxerunl. Fran-
quod extemploconsiilibus fecit securitatem. Depra;- corum siquidem inviucibilis ferocitas finitimos et
dati sunt ergo animalium ad quinque millia. Ibi procul positos omnes deterrebat. Dcus etenim sic
etiam multum diversorum aliraentorum repertum operabatur in illis, qui semper suis proesto esL
est. et prse ubertale gratuita tota Christi militia athlelis. Res in virlute Dei laeta fidelibus conligil,
refecta est. Castrenses etiam exercitui dedernnt dum XIV ChrisLiaui ix Turcos superavcrint , cL
eqiios,aunimquepurissimum,multamquepecuniam residuam multitudinem fugaverint, el animalia ex

et juravernnt se peregrinis nullalenus deinceps J) ipsorum faucibus abstraxerint
nociLuros, ncque subinde mercatura eis prohibi- De exerciLuUaimundi comiLis, Raimundus Pilatus
turos. Manserunt autem ibi diebus quinque. Porro, et Raimundus vicecomes cum militibus non ,
iude digressi, ad quoddam Arabura applicue- mulLis exierunt, et ante Torlosam civitatem, ubi
niDt castrura. Mox igitur castelli dominus cum non modica muILitudo paganorum eral, discurre-
eis locuturus exivil, et pacem fecit, qua; utrique banl. Serojam faclo, ad secreLum locum secesse-
parti placuiL. Demigraverunl inde ad civiLatem runt, et opporLunis in locis pernoctaverunt, et
Cephaliam, muris pulcherrimam omnibus bonis et plurimos ignes, qnasi totus advenisset exercitus,
opulentam, in valle quadam. Cives autem ejus prae ascenderunt. Ortojara sole, Franci uLurbem aggre-
timore Franconim urbem paviLanLes exierunt, et derenLur convenerunL; quam vacuam hominibus
horlos oleribiis referLos, domosque alimenlorum invenerunt ibiquc, quandiu casLellum obsidebant,
et opum plenas reliquerunt, ct inconsulti aufuge- iuhabitaverunl.
runt. Cbristiani vero gratulanLer omnibus bonis Adrairalius Maraclese civitatis, quje non procul
eorum puLiLi siinL, cl Deo bijiiuruin daloii, gralias erat, pacem cum Christianis fecit, et corum vcxilla
hilares rcddidcruiit. Dic lertia inde processerunt, iu urbc praffata invexit. Uux inlcrea Godcfredus
701 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. - LIB. IX. m
et FlanJronsis comes ot Biiamnndus usquo Laodi- ^ ulterius non audebant civilatem egrodi. Tripolita-
ciam, quam vulgo Liciam vocant, venerunt. Bua- norum linilimi eisdem percellebantur infortuniis.
nuHidus iterum ab illis segregalus, rediit .\iitio- Franci, gratulabnnda potiti victoria, bymnizautes
chiam,quam multum desiderabat esse suam. Dus Deo, reversi sunt ad suo:^.
autem et comes Gibellum civitatem obsidenint. Altera vero die, milites de cxercitu equitavorunt
Raimundus conies audivit gentiles cuin m ignis mi- ultra vallem de Sem depriedatum terram, elinventis
litaiitium cuneis adventare, bellumque Christianis bobus et asinis, ovibus et camelis, quoruni fuit nii-
non anceps pra^parare. Misit igitur ad socios, qui merus fere ad tria millia, tanta onusti prKda, cum
Gibellum obsederant, dicens : Ccrtum mbis immi- gaudio remearunt ad sua castra. Sederunt igitur ad
ncl beUutn, et snper nos veniun: iigmina paganorum. castellum Arche (nam nimis erat inexpugnabile)
Cuni civiiiite ergo, qiuim obsedistis, agatis volmnus tribus mensibus et una die. Celeliraverunt etiam
depace, tutandisque frulribus expcditiores udeslote. ibiPascha Domini iv Idus Aprilis [1009]. Naves
Melius est convenire et prxliari, quam nos u nobis enim Cbrislianorum ad quemdam applicuerant por-
scparari et siipernri. In bellis mora modica est, sed tum, satis tutum, et castello vicinum ;
quce suppe-
vincentibits lucrum quam maximum cst. Obsidiunes ditaverant caslrensibus frumentum et vinum, ca-
multa consumunt tcmpora, et ohsessa vix subjugan- B seum etoleum, fabam et lardum, ettotius ubertatis
/)(r municipiii. Bella nobis subdent nutiones et rcgna. mercatum. Frequenter etiain regionem opulentam
BeUo tanquam fumus evancsccnt inimici.
subacti, deprsedatum egrediebantur, quoniam suo nullatenus
vastum nobis patebit
Bcllo peracto ct hoste devicto, voto fraudabautur ; ob id laitiores revertebantur,
impcrium. Bonum cst ergo ut conveniamus, quoniam iterunique addiscnrrendum vehemcntius iucitaban-
si Dcum promereri ducem et prseambulum poteri- tur. Multi etiam Christianorum ibi perempti sunt,
mus, indubitanter stalim de inimicis nostris trium- quoniam Sarracenorum gladii non semper obtusi
phabimus. Acceleraie, inquam, ne nos xmuli nostri, fuerunt, nee eorum militia semper fuit otiosa, neque
dum vencrint, impurafos invcniant. manus invalida. Occiderunt ergo Anselmum de
Dux et comes legationem lianc gratanter audie- Ribbolh-Monte et Guillelmum Picardum, viros alti
bant, quoniara bellum inhianter esuriebant. Pacem sanguinis, gnarosquerei raililaris, quurum prwclara
igitur cum Gibellensi admiralio fecerunt, etmunera facinora evidenler comperta sunt in illa Christi
multa cnm pactionibus placitis ab eo acceperunt. militia; et plures alii cecidere quorum nomina
Deinde confratrum ad auxilia profecti suiit. Sed Deus contiueat iu niemoriali vitae. su<e.
Turcos, quos , sperabant, tunc non invenerunt. .

I
autem rex per internuntios ssepe
Tripolitanus
Ultra fluvium autem hospitali sunt, et ex illa parte Christianorum duces alloquebatur, et omnimodis
castellum illud obscderunt. Nec multo post ex Chris- eorum animos pertentare nilebatur ut, datis eis
tianis quidam ad Tripolim equitaverunt, si qna muneribus, secum paciscerenlur, castriim dimilte-
possent obesse gentilibus attentantes. Inveuerunt rent, pactasque pecunias reciperent. Christiani de
autem Turcos et Arabes , ipsosque Tripolitauos, Chrislianitate illi proponebant, nec aliter a suo
extra urbem efTusos, excursum Christianorum si- divelli proposito poterant. llle vero Christiauitati
railiter exspeetantes, et velut in insidiis latitantcs. niniiura recalcitrabat, patrunique legeset atavoruin
Mox alii pertinaciter alios invaserunt. Agareui si- cousuetudiues relinquere forraidabat. Tempore
quidem primos impetusaliquantulum sustinuerunt, procedente , nov<E fruges exalbuerant. Tractus
et diutius obluctati sunt. Tandem percutientibus enim ille ti^rrarum majoribus quam citramontanus
terga dederunt, et in illa lergiversatione multos ex fervoribus vaporat, ideoque properantior prope-
suis amiserunt. Multi etiam ex nobilioribus civitatis rantiores aestas messes matural. Martio mediante,
ibi ceciderunt. Mulieres el matres et virgines, a fuba? colligebanlur novellae, Idus Aprilis frnmenta
pinnarum spectaculis, mala Christianis impreca- secabantur, et vindemiarum redibat autumnus. Dus
bantur, et pro suis anxiabantur. Ingemiscebant, et [) igitur Godefridus et coraes Norraannus, Flandrensis
tautiira earum aliqua? prubilati Francorum applau- et Tolosanus et Tancredus, de via peragenda locuti
debant. Paganorum occisione et cruoris effusione, sunt, quia jam instabat, iino pene transibat tem-
fluvius, qui civitatem affluebat, rubuisse visus est. poris opportunitas. Dimisso igitur, quod diu obse-
Et cisterna?, quai in urbis erant sinu, quas fluvius derant, castello, Tripolim ventum est, el foedus cum
alebat, sanguine contaminatfe sunt. Mosror igitur Triiiolitanis firmatum est. Rex siquidem Tripolisxv
quam maximus incubuit Tripolitanis, tum pro ma- millia byzanteorum et iv magni pretii equos illis
joribus suis trucidatis, tura pro cisternis foeda san- dedit, et ccc peregrinos, quos diu tenuerat captivos,
guinis incursione pollutis. Duobus itaque damnis reddidit. Denique, sub oblentu pacis mercatum eis
uno die affecti siint, duplicesqiie lacrymas profun- prfestitit. Unde universi refectl sunt, et lirmiter eis
dere meruerunt. Angustiabat illos, quod inopinabi- pepigit quod, si bellum, quod tiinc eis liabyloniciis
liter Franci potiti sunt tropa^n. Contrislabat eos admiraliiis prn^parab.it, aliquando vincere possent,
cisternarum suarum, quas magni pendebant, san- ipse Christianus efflceretur, et de csetero torram
guinoleuta Ur.dalto. Kxterriti sunt igilur usqiu; ad siiam iii ODium fidelitale rclineret. Itaijiu',, Maio nie-
defeclioucm Tripoliliuii, et siue obsidione obsessi, diantc, ab urbo disccsscrunt, ct totu die perurctum
;
703 ORDEmCI VITALIS 704
et arduum, inviutnqiie iler ivcniut, seroque Sd ^ siiin ijusiluin allilelai corpus quieveral. IIuuc, quem
castrum lietlieren pervenerunl. Dcinde Zehari ,
Christiani viderant in bello Anliocheiio prioanibu-
civitali sitie in liltoribus maritimis, appropinquave- lum et pra.'cursorem, et contra genteiu erroneam
runt. Ibi propter aquarum penuriam pcrpessi sunt validum propugnatorem, volebaut etiain proinereri
ininiuderatam sitis ungusliani ;
qua nimis defucti, ad seniper socium ct defeusorem. Basilicam ejus rcvo-
Uraini tluviuui cursim properaverunt, ubi honiines rcuter honoraverunl, et episcopum, ul di.xinius,
et jumenta potu reereali sunt. Haniula! constituerunt.

Uie vero Dominicffi Ascensionis, commeare per .WII. Christianus cxercilus ad Jerusalcin pencnit.
angustam viam illos oportuit. Ibi discursum genli- Ilujus civitiitis obsidio.
lium tota die metuebaut, nec tanien ab eundo Divinilus accensi, diluculo egressi sunt, signoque
vacabant. Signiferi ct milites armati prajcedcbant, dato, viain iii Jerusalem acceleranlcs ingressi sunl;
el loti exercitui ab insidiatoribus praecavebaut. et sicut diu desideraverant, ea die ad civitatem
Subsequebanlur sarciiiarum provisorcs et clitella- usque pervencruut. Jerusalem enini aRamula quasi
viorum snblevalores. Puiie properabat ordo milila- Postquam ad locuin ventuni
ixiv niilliariis distal.
ris, et omnis omnium aderat necessitalibus. Sic est, unde turritam Jerusalem videre potuerunt, ex
quotidie sarciuarii mediastini properabant, et im- B ingenti gaudio ploraverunt, substiterunl, Deum ado-
bellium eis turmaruin greges adhau-cbant. Buccinaj raverunt, ct \loao poplite sanctam terram deoscu-
audiebantur, cl gradatim, ne debiliores delicercnt lali sunt. Omues nudis pcdibus ambularent, nisi
in via, pergebatur. Vicissim excubabant noctibus, inctus cos hoslilis armatos incedere prfficiperet.
et ubi major ingruebatmetus, ibi vigilantior praepa- Ibant et llebant, et qui orandi gratia conveueranl,
rabantur e.xcubitus. Nihil enim inconsultum, nihil pugnaturi prius, pro (3i) peris arina deferebant.
admittebant inordinatum. Indisciplinati castigaban- Obsedcrunt viu Idus Junii [1099] JerusalemChris-
tur, inscii erudiebantur, rebelles objurgabantur, liani, non tanquam novercam privigni, sed quasi
incontinentes de loquacitate sua redarguebantur, et matrem filii. Amici eam et lihi circumdederuut, ut
omnes in commune ad eleemosynara incitabantur. advenas et adulterinos coangustarent ; non ut libe-
Omnes etiani frugalitati el pudicitia; studebant, el, ram captivarent, sed ul caplivatam liberarent. Rod-
ut ita dixerim, qua?dam schola disciplinte moralis bertus, dux Normannorum, obsedit Jerusalem a
in castris erat. Is erat modus et hsec erat forma in septentrionali parte, juxta ecclesiam Beati Stephani
Jerusalemambulantium. Igitur, dumhuncdisciplinaj protomartyris, ubi lapidatus a Judaiis obdormivit
rigorem tenuerunt, et allectu charitativo redundave- p in Doniino. Hunc juxta comes Flandrensis sua
runt, evidenter Deus inter eos conversatus est, ct cullocavit tentoria. Ab occidente obsederunt eam
per eos bella sua bellatus est. Ilac idcirco dixeri- Godcfredus du.x etTancredus. A meridie Raimundus
mus, quatenus indisciplinatorum illorum, qui huic comes obsedit eam in montem Sion, circa ecclesiam
expeditioni gloriosa; superciliosi successerunt, illos Bcatai Dei Geuitricis Mariffi, ubi Dominus Jesus cum
extollentes, vitam et viam redarguerimus. INibil suis coenavit discipulis. Jerusalem itaque a liliis suis
enim est inter homiues utilius disciplina. obsessa obclaudebatur, intus autem a populis Man-
Denique montaneis, in quibus hostes timebantur, zerinis profanabatur.
sine hoste transcensis, secus mare quatuor transi- Tunc Hugo Bunellus, filius Roberti de Jalgeio,
erunt civitates, Baruch, et Sareptam, quam vulgo ad ducem iNorniannorum, oplime armis instructus,
vocant Sagittam ; et Tyrum, quee Sor nuncupatur ;
accessit, satellitiumque suum ei, utpote naturali
et Acharon, quaj Acra dicitur ; et inde castellum, demino, fidehter obtulit ; et ab eo benigniter su-
quod Caiphas appellatur. Exinde, hospilandi gra- sceptus, obsidentes Heliam, id esl Jerusalem, manu
tia, juxta Cffisaream venerunt, ubi die Pentecostes, consilioque strenue adjuvit. Ilic enim diu ante in
IV Idus Junii, quieverunt. Deinde Diospolim, qua; Normannia Mabiliam comitissam frustatim obtrun-
Ramatha, vel Arimathia, seu Ramula vocatur, ve- J) caverat, quia eadem paternaiu hsreditatem violen-
nerunt; ibique, via fatigati, substiterunt, et cives ter ipsi abstulerat. Unde prajfatus miles, cum fra-
ejus pr;e timore peregrinorum fuga elapsi sunt. Illic tribus suis, Radulfo, Richardo et Coisleno, pro
olim episcopali honore mater Ecclesia gaudebat, sed ingonti facinore peracto, in Apuliam, deinde iu
nunc, viduata dignilate prfesulis, admodum nioesta Siciliam confugit, ac postmodum ad Alexium im-
gemebat, quia locus ille ccrvicositati Sarracenorum peratorem secessit. Sed nusquam tutus diu perma-
inglorius subjacebat. Porro Christiani pra^fata". urbi nere potuit. Guillelmus euim Nohus, rex Anglo-
pontificem restituerunt, eique decimas facultatum rum, cum tota progenie prajdictce mulieris, per
suarum obtulerunt, quibus potuisset collatis dapsi- totum orbem missis exploratoribus eum invesliga-
litatibus vivcre, et ecclesiam diutius desolatam reti- bat, et spiculatoribus honores et munera promit-
cere. Ibi felix agonista Georgius insigniter certa- tebat, qui exsulantom homicidara interimcrent, ubi-
verat, martyriique sui cursum nobiliter expleverat eunque terrarum invenirent. Probus igitur Hugo,
cujus basilica juxta civitatulam emicat, ubi pretio- taiili regis validas inanus el loiigabrachia raetueiis,
(34) Sic apud Chesnium ; id est perarum loco n. d. Le Prevosl : properis una voce; quod nullum praebet
sensum.
; ;
70-i IIISKiHlA KCI-I.KSIASTICA. — PAllS III. I.in. ]K. 701)
toUim Latiiiitatem reliquit, el bnptizatorum gregem . de exercitu Tolosani Raimiindus Piletus et .A,char-
formidans, inter allophilos diiitiiis exsulavit, et per dus de Montmerlo et com-

Cuillelraus de Sahra et
XX annos ritus eonim atque locutionem edidicit. milites exierunt, et qiiidam pedites ad mare proces-
Susceplus ergo a Normanaico duce, multum suis serunt. Sua vero confisi andacia, ad portum milita-
profuit, et mores ethnicos ac tergiversationes sub- vernnt; sed ab invicem divisi sunt; incertum ha-
dolas, et fraudes, quibus contra lideles callent, bemns an industria, an via; hoc factum sit ignoran-
enucleavit. Cosan etiam, nobilis heros et poteus, tia. Triginta nempe milites qui, aliam viam gradien-
de Turcorura prosapia, Christianos ultro adiit, tes, a sociis sejuncti sunt, centum Arabes, Turcos
multisque modis ad capiendam urbem eos adjuvit. et Sarracenos de exercitu admiravisi invenerunt,
In Christum enini lideliter credebat, et sacro bap- et audacter aggressi sunt, et in prselium convene-
tismaleregenerariperoptabat. Ideoque nostratibus, rnnt. Illi vero e regione pertinaciter restiterunt,
ut amicis et fratribus, ab obtinendumdecus Palae- confisique multitudine sua, multi paucos circum-
stinse et metropolim Davidici regni, summopere snf- cinxerunt. Sarracenis eiiim is modus est pugnandi.
fragari satagebat. Die terlia obsidionis, niilite.-; ex Jam Christianos incliiserant, jam de mortibus eorum
Christianis exierunt castra, Raimundus scilicet Pi- garrientes confidebant, cum nuntius Raimundum
letus, et Raimundus de Taurina. cunialiis pluribus, g Piletum vociferans sic excivit : Sisi citissimus nd
circumspiciendi, vel deproedandi causa ; et inventos commilitones tuos evolaveris, auxilinm prsbitiirus
Arabes ducentos invaserunt, superavenmt et fuga- eis. omnes pro certo amisisti. Jam enim ab inimicis
verunt. Multos autem occiderunt, ibique xss equos circumvallati swit, adhuc tamen utcunque se defen-
apprehenderunt. His ita gestis, alacres ad suos re- dunt. His auditis, habenas laxant, calcaribus corni-
versi sunt. pedes urgent, et dicto citius omnes advolant, et
Feria secunda, constanter impetierunt civitatem, scutis pectoribus oppositis turbas contis depellnnt,
et tunc, ut putabant, revera pra>vahiissent, si scalas oppositos disjiciunt, unusquisqne suum sternit hu-
sufficienter praeparassent. Straverunt tamen murum mi. Ex improviso ignari supersunt, et rem totam
exteriorem, et scalam unam erectam admoverunt gladiis committunt, Deoque juvante praevaluerunt.
ad interiorem. Super illam vero vicissim ascende- Ethnici duo rursus agmina statuere, putantes se
bant Christiani milites, et cominus prseliabantur iii posse resistere, nec quidpiam profecere. Franci
muro cum Sarracenis, et eos percutiebant ensibus denuo ferociter eos invaserunt, snosque ab impetu
et lanceis. In illa congressione multi es utroque po- illo sic liberaverunt; excepto quod Achardum, mi-
pulo perempti sunt. Plures tamen ex gentibus pe- lituni andacissimum et aliquot cx peditibus ibi ami-
rierunt. Audito retrabendi lituo, Christiani ab im- '-' serunt. Fiigientes Turcos fere ad quatuor niilliaria
petuillo tandemdestiterunt, et ad castra remearunt. insecuti sunt, et plures cuspidibus acutis confode-
Victualia vero, qute secum detulerant, interim derunt. Centum etiam et tres equos relinuerunt
fecerant. Nec jani inveniebatur panis ad emendum, et unum horainem viviini ,
qiii coactus enarravil
nec ire poterant frumentatum. Regio illanullatenus per ordiiiem qufficuraque Christianis opparabantur.
est irrigua, imo torrida et perhorrida, ideoque jn- In obsidione interira silis vehemens grassabatur
mentis et animalibus minus opportuna, uipote pa- et perurgebat Christianos. Ducentibus equos ad
sciiis inopima. Terra quoque illa non est nemorosa, aqualum per sex railliaria genliles insidiabantur, et
et idcirco minus fructifura. Palmam tantiim alil et ex locoruni angustiis graviter eos adversabantur.
olivam; palitur aulem et vineam. Jordanis a Jeru- Cedron et alii torrentes enormi aeslu aruerant. Pa-
salem stadiis fere xxx, ut putant, sejungitur. Lacus nis hordeaceus in castris erat preliosus. Indigetes,
habet sex remotos. Civitas habet suas cisternas, in cavernis vel speluncis delitescentes, corameatus
unde alitur. .\d radices montis Sion Siloe fons est omnes abdicaverant.
sed vix paucos poterat sustentare homines. Juvabat Designati principes ad consilium convenenint, et
tamen, el raodica magnis expensis aqiia compara- T\ quid eis in tantis calaniitatibus agitandiim foret,
batur. Equos potum ducebant, non sine pavore ni- elocuti sunt. Dixerunt ergo: Angustise sunt undi-
mio, per sex milliaria. que; panis deficit; aqua deest. Nos ipsi graviter ob-
Interim nuntiatum est in castris naves Christia- sidemur, dum ciiitatem istam nos obsedisse arbitra-
norum onerarias in portu Japhi, quam antiquo vo- mur. Extru castra vix exire uudemus, et tunc vacui
cabulo Joppe dictam putamus, applicuisse. Quod redimtts. Ex longa mora penuriam hanc contraximus
valde omnibus complacuit castrensibus. Consiliati et nisi prsecaverimus, graviorem cnntrahemus. Armis
sunt principes, quomodo euntes et redeuntes tulos et brachio sine machinis hnnc urbcm expugnare ne-
facerent, qui e navibusnecessariadeveherent. Joppe quimus. Obstant muri ct propwjnacula et turres;
siquidem a Ramula quasi octo distat milliariis. obstant, qui intrinsecus redundant, defensores. Quid
Porro Ascalonitae vel indigenoe, qui vagabantur in ergo censetis ? Aggrediamur aliquid, quod nobis omni-
montaneis, vel in excisis prEeruptonim cuniculis, bus prosit, quod inclusis civihus absit. Ligneas faccre
vialores aliquoties incursitabant et obtruncabant. machinas satagamus, quibus mcenia vel turrcs im-
Motus isterumor negotiatorumcommeatus di-
vel pugnemus. Tigna dcdomibus, quia terra hxc non
slurbabaDt. Ad hoc exsequendum, summo diluculo est arborifera, quxnnnus, vel trubes de ecclesiis
70< UUDKIilCl VITALIS 708
afporlcmvf, muchinasf]ue com^pacias erigamiis, cl

j^ Qui {irassantur et tumcscunt spiiitu barbarico :
h'inc mbcm lotis at/ijrtdiamur nisilnis. Alioquia lem- >tvUi jmrccnt, sed rcsistunt Orientis populo, inhianl-
pus incassum consumimus. que prxdis, nostra quus nutrivit reijio.
Taiidoin lideles iiUilelo' ligna, procul a loco di- liifelicilate prcssi, ad noslras venemnt
delicins laic
slantia, invcncnint, qu;e cum grandi labore attule- spoliare uberes provincias. hamnant imnes nostras
runt. Arlifices lignai-ii de toto cxercitii acciti sunt, gentes, xstimanlque belluas.
quonini alii lignoruin inconciunam snpcrliciem com- Cruciliiwn colunt bcum, abhili baptismale. Ritus
ponuiil, alii dolanl, alii terclirant, alii lignis ligna nostros, culliis, Dcos spcrnunt cuin dcdccore. Sed re-
copulant. Dnx GodeTredus unani desuis facultalibns pente involcentur pocnis et pemicie.
constituebat, alleram comesTolosanusdesuis sump- Fortes Turci, diinicando Francos hinc rcpeUite.
tiliusstatui mandaverat.Nec minnsAgareni de nibe Gesta patrum antiqunrwn prxclara recoHte. Ilostes
inunienda sollicitabantui'. Nocte lurribus inaltandis vestri fiigabuntiir, aut peribunt hodie.
insislebanl, el urbi defensandm irreqiiieti vaeabant. IUpc ct niulta bis similia Tiircaiiu'. niulieres in
Quodam Sabbalo, nocle inlempesla, ducis Gode- excelsocanebant, el Chrislicolffi stupentes diligenter
fredi macliinam Iranstulerunl, et sole exorlo ab ausciiltabant, atqiie a suis interpretibus quid Turcie
oriente erexeruul, et pcr Ircs dies tota sodulitate li dicerenl solerler eJiscebant. Tunc Cono, comes
proeparaveruut etcoaplaverunt. Comesautcm a me- Alcmanmi-, vir probus et sapiens consiliariiis, qui
ridicsuam prope murum condiixit maohinam, quam sorurem Godefredi ducis conjugem habebal, dixit :
ligncum possumiis vocitare castrum. Quoddam vero Dominc dux, audis quid istse dicunl? inteUiijisne
profuudum pr«cipitinm impediebat ne muro concur istd faciunt ? fcminariim gralulabunda colwr-
jungeretiir. Talis eniin raachiua neqiiit ad decliva tatio virorum cst formidolosa defectio. En prre labore
conduci, iiec contra niontuosa dirigi; sed semper et metu viri labascunt, et feminse insurtjunt, et quasi
fpquam exspectat plaiiitiem, ut possit conduci. Vrx- ad opprobriam ct dedecus bcUatorum contra nos gar-
cones itaque per exercitum clainaverunt ut quicun- riunt, cl nos frivolis aUegaliunibtis terrerc ac decipere
qnc in foveam illam tres lapides jaceret, jaclis la- non impune auss) sunt. Nos econtra viriU, imo ca:-
pidibus, uniim denarium haberet. Omnes igitur, lcsti utamur consilio. In nomine Domini nostri Jesu
quibus morre taediosa; fiierunt, inccepto fortiter iii- Christi, qui sexta ferin hic passus est, arma suma-
hiaverunt. mus, et insigniler urbem aggredientes, Domini sepul-
Pontilices et presbjleri popularesallociili sunt, ct criim hoilin adenmus.
de loco passionis ejus, qneni XVllI. Ilierosolyma a crucesignatis cxpwjnatur.

de morte Christi, et p
digilo c.oram demonstrabaut, sermoncm oplimiini
dig! llora ergo lertia, cpia Dominum ante Pilatum Jii-
fecerunt, et de coilesli Jerusalem, cnjiis tiguram ter- dasi damnaverunl, Cbristiani, memores illius pas-
restris portendit sancte et eloqneuter affati sunt. sionis, lanquam receutes vires resumpserunt, ct
Omnes ergolaici, armis accincti, unanimiter urbeni quadain nova eis suporveniente audacia, quasi nihil
impctcbanl, et qu-irla qniiitaque fcria nocte el die antea laborassent, proeliari coeperunt. Dus cnim
civilali insislcbant. Dninde, pra?missis orationibus Godcfrcdus, ct Eiistachiu? fralcr ejiis fortitcr prx-
cljcjnniis, singultibus cl eleemosynis, sacri viatici liabantur, et illos reliqiii subseqiiebaiilur. Tunc
communionc munili, sexta feria, Idus Julii [die ve- Letaldus et Raimboldus Croton, probi milites, mii-
neris ta Julii], civilatem summo diluculo aggressi rum ascenderuut, et constanter dimicantes excla-
sunt, nec lunc pr;Rvalcre poluerunl. Qui enim in maverunt. Illico illos et alii subsecuti sunt. Qiii vero
lurribus vel in mffinibns eranl, sibi iuviceni opitu- muros illic usque defenderant, passim diirugiebant,
labantur, el ignem ct lapides continuo jaculabant. nec amplius de civilate tutanda procurabant. Chris-
Tolosaniis, fovea completa, (tribus enim diebus et tianorum multiludo, civitatem ingressa, fugitivos
noctibns consumniaverant), caslrum conduxit ad pcrsequebatur, et nemiui parcebat.
murum, suisquemorassuccenscbat usquead secun-D Armeuii, Giwci et Syri, qui olim in Ilelia, id
dam feriam, pro nimio labore, quera per totam per- est Jerusalein, Turcis subjacuerant, et in magnis
tulerant hnbdomadam. prcfsiiris Cbristiano cnltui utcunque dcservierant,
1'osl nialutinum laborem, diice jiibcnte, Franci nt Chrislianos violenler in urbera irriiiiisse vidc-
pauliilum quieverunt a congressione, et pagani a ruiit , ad basilicam Sancli Sepulcri conglobatiiu
defensioue.Guinimundiisautem admiralius, et I'ri- omnescuiifiigcrunt, elcnmsumma devotione, Kyrie
goIeiiJis Perses, nepos ejus, in arce David erant, elcison et alias supplicationci pro lemporis opportu-
et magislratus urbis atqiic primores illuc ad collo- iiitatc clamanles, exitum rei prffistolati siint. Tan-
quium «oiivocaverunt. Iiileiea mnlieres urbau;u su- credus aiitcni cum sua cohortc, viarum ignarus,
pcrplaniliem domorum, juxtamorem Palffistinorum Dci uiitu ilUic advcnit, et pra^falos honiiues per
ascenderuut, el chorcas sibi stalnentes, caiililenam orationes et religiosos eorum gestiis, Chrislicolas
hujiismodi altis vocibus locutione sua cantavenml; esse cognovit : Isti, inqiiit, Christiani sunl. Nemo
Mahometi, Deo nostro, dignas laudcs pangitc, vic- igitur veslrum aliquo modo illis noceal ! Non enim
timasque immolate cum jucundo crusmatc , ut yin- huc venimus, ut cultores Christi Isedamus, sed ut a
cantur pereantque formidandi adrenx. ssevis exactoribus eruamus. Fralres nostri sunt et
:o;i IUSTOKIA LJ.LLliSlASTIC.V. — l'Al{s 111. IJB, l.\. 7)0
amici, fiilcles in multis (ribul'!lionihus rU aurum iii t pulcri hasilicam pollupraiit, cl templum Salomonis,
fornace hactenus probali. Tunc iiisigiiis athlcla Ilge- aliasqnc ecclesias suis usibus illicitis peculiave-
riiim Bigodum, principem militice suoe, cuni cc rant, ac indecentcr coutaminavcraut. Supcr Salo-
railitibus illic dimisit, curaqiic custodcm lopi, ne monis templum quidam dilTugerant, et signum Tan-
gciitilc- ultci-ius illuc intrarenl. cun^tituit. Tpse vcro credi rogavcranl, ut sallera sic liberarentnr quo ;
cum reliquis cuneis ad expugnandas muuitiones accopto, fortunam quamlihet opperiebautur. Scd
alias acccssit, ct socios, per urbem discurrentes et parum vel nihil sic profecerunt, quia nec eis
allophilos, nccando laborantcs, adjuvit. Christiani pepercerunt, excepto quod qui mor-,
Interca fideles incolse, qui cum Ilgeiio iu ecclesia luos elTerrent, aliqnos ad tempus vivos reservd-
rcinanscrant, secretius eum allocuti sunt, et patro- verniit, quos deniquc veiididerunt vcl a superis
cinium ejus hahere captantes, favorabililer eum el alienaverunt. Tancrcdus iiide multum contrislatus
sodales ejus ad sancta duxerunt : sepulcrum scili- est, noc tamon super hoc contra sodales suos elfi:-
cet Doraini, aliaqtie sacra, et quaedam, quro pro ratus est.

tinioro paganorum iii abditis ipsi et antecessores Tolosanus autem corars admiraluim, qui ei se
corura diii occultavcrant. eis ostendcrunl. Ibi tnnc commiserat, et arceiu David reddideral, aliosque
Ilgciius, inter reliqua pignora, in quodam marmo- B q"' cum illo erant, illa?sos usque ad Ascalonem
reo capilello instar sacrarii cavato sub ara, glo- conduci prcece[iit. Ita enira eis pepigerat, paclum-
miiseulum de capillis sancta" Dei Genitricis Mariaj quo suuni iiiibatura conservavit. Victores autem
invenil quod idem postraodum in Gallias detulit,
: civitatem illani non more subjngat* urhis spolia-
et per sacra episcopatunm et coenobiorum loca veruut, vel cremaverunt ; sed, sicut domos om-
revercnter divisit. Intacta nempe Virgo mater in nibus bonis refeclas inveuernnt, eas suis neces-
passione C.hristi, Filii Dominique sui, valde doluit, sitalibus peculiatas reservaveruut, et multi dap-
el veteri more gcntis et lemporis illius vestes sci- silitcr invcnla pauperioribus coinniunicaverunt.
dil, criues traxit, et lugubres threnos pro tnnli Unusquisque domum qnaleracunque, inagnara seu
amici nece veneranter exsolvit. At vicinaj quae ade- parvara, quam primitus invasit, ac etbnicis eva-
rant, religiosa? videlicet mulieres, qua? disciimlalui cuavit, quiete sibi, cnm omnibus gazis, qute intus
diviiio dudum adhwserant, flentem superni regis erant, libere possedit, et usque hodie hwreditario
Genitricera pie siisteutiverunt et araplexantes eaiii, jure cusfodit.
pro teraporis opportnnitate dulciter confortaveruut. XIX. Crucesignati sedes suas in Uierosolymituna
Capillos quoque tunc extractos devofc college- civitate ponunt. Godefridus rex eligitur.
ruiit et cautc sorvavorunl, quos Theologus Joan- C Chrisliani, jaradiu desiderato potiti triumpho.
nes, aliique philo-Christi postmodum in tuto loco manibus a c»de ablutis, raulti, pedibus discalceatis,
recondiderunt, quia hoc raultorum saluti profutu- gaudentes et proe gaudio plorantes, ad sanctum
rum noverunt, H;oc idcirco huic opori calaraus Sancti Salvatoris sepiilcrum deosculandiim, cater-
nostor iuscruit, quia pia?fatus Ilgerius Ernaldo nio- vatim pioperaveriint, ibique gratiilabuiida donaria
naclio, consobriiio siui, apiid Carnolum do sacris et hostias paciticas obtulerunt, Tunc ingcns lideli-
capillis duos dcdit, qiios ille Mauliensi ecclesiic, uhi bus lailitia fiiit, ubi oranes adepti suiit quod diu
multse sanaliones «"grotis per illos contigerunt, exspeclaverant, et cum multis laboribus periculis-
eshibuit. Nunc ad nostrae narrationis continuationem que expcliverant, Ibi finem laboris sui alacres vi-
revertar. dcbanl jaraque secnriores ex praesentibus, de futuris

Admiralius, qui turri David prssidebat, cum pri- bonis sibi retributiones adfuturas iraaginabautur.
moribus urbis, aliisque raultis, quos illic secnm Dc efferendis antem procuraverunt cadaveribus,
habebat, tremefaclus se comiti Raiinundo reddidit, quoniam horror invalescebat, et fetor immanissi-
eique portam aperuit, .\dilum quippe
confestim mus, A captivis gentilihus et Chrislianis pauperibus,
peregriui pecuniis suis emohaut, |x dato pretio, occisorum corpora por pyras coacer-
-hujiis portae olira
quia vectigalia reddere ibi solebant. Alioquin a vata sunt ; quibus combustis, noslri ah immunditiis
porla imraisericorditer coercebantur. Cives ad teni- urbem emundaverunt.

plum Salomonis fiigientes tonveneriint, etadhuc iii FiJoIes Chrisli milites in civitate Jerusalem se-
illo se defeudere pra-snmpserunt. Magnos iterum curi sederuut, condignas Deo gratias relulerunt,
impetus Christianis dederunt. Sed, postquam vide- cujus ope gratuita de ethnicis victoriam adepti
runt nibil se profecisse, gladiis projectis, neci colla suiit. Dignitates etiam suas ecclesiis restituerunt,
submisere. .Numeruin eorum, qiii perempti sunt, easque siiigulas ad opns orationis aptaverunt.
nemo novit. Sanguis autera eorum, qui por tem- Qiiinta decima die Julii, viferia, celcbritalem insti-
plum detlnebat, usque ad suras ambulanlium atlin- tuerunt, qua civitalem recuperaverunt. De consli-
gebal, et cadaverum per totam civilatem niagni tuendo C.iam ibi regcm coiiîliati sunt, et octavo
acervi augebaiitur, quoniam viotores nec a-tati, nec die post ca[itam urbera communi consilio Godefre-
sexui, nec nobilitati, nec cuilihet conditioni mise- dum ducem in regem elcgeruiit. trat idem vir rcgii
rebantur. Tanlo siquidem odio persequebantur eos sanguinis, a proavis Christiante profcssionis. Eus-
tachius enim, Uoloniensis comes, qiii ciini Guillolrao
et perimebant, quia templum Doraini et Sancti Se-
OIIDERICI VlTAl.ls ;i2
SeDlaciuin in Aiiglia bellum peregit, Itam, sororem ^ hanlnr, rex Martaronensem episcopuni direxit in
Godefrcdi, Lotliaringia: ducis, uxorem duxit, ex Jurusalcm, qui principibus testaretur quaicunqac
qua Godffredum et Balduinum et Eustacbium ge- imrabaulur. MartarouLMisis, postquara Tolosano et
nuit ;
quos gratia Dei divitiis et virtutibus iti hoc Normanno locutus fuerat festiiians ut indicta
,
sajculo multipliciler honoravit, praicipueque in ex- comilum verba regi referret ac patriarcha' in ,
peditione Jerosolymitana probavit , corroboravit nianus paganorum devenit, ('t dubiura est an abde-
atque subhmavit. Godefredus itaque, qui major dui-tiis, aii peremptus sit, sed postca non comparuit.
natu erat, estsoUum regni David regis
in cle- Tolosanus auteni cl Norraannus cum multis ad
vatus, quia gloriose vigcbat, more Gallico mili- bellum profecti sunl, et iv feria Jcrusalem exio-
tia; peritus, pectore et bracbio vir in re militari riint. Clerici missis ct orationibus vacaliant, Petrns
cftlcacissimus, dapsilis et serenus, cleraentiaque Eremita, ct rara imbecillis popuh frequentia, qui
lloridus. remanserant, et imbelle gcnus mnlierum, proccs-
Tunc ctiam Arnulfus de Zocris, vir eruditissimus, siones de ecclesia in ecclcsiain agitabant, orationi-
ad vices episcopi supplendas electus est. Interca bus et eleemosynis devote insistebanl, iit prapi-
Tancredus et Eustachius comes, cum salellitibus et tius populo suo Deus uiisericorditer subveniret,
clientibns niultis, Neapolira, ab ipsis civibus ultro B boslesque suos forti nianu irrecuperabiliter pro-
invitati, abierunt, eisque Neapolitani cum pace ur- sl-irnerot. Primores itaquc, cum suis exercitibus,
bem reddiderunt. IUic per aliquot dies manserunt, ad flumen, quod est contra Ascalonem, congregati
el Iffitantes quieverunt, donec ad eos rex veloces sunt. Illic armenta copiosa invenerunt. et opima
legatos direxit, per quos eis hccc mandavit : Aitdi- prreda ditati sunt. Trecenti Arabes Francos prose-
vinius el certum est quoniam Bahylonicus admiraci- cuti sunt, sed illi protiuiis in eos irruerunt, et duo-
sus Ascalonie est, et ibi contra nos ingens bellum bus ex ipsis apprehensis, nsque ad exercitiim suum
prseparai. Accclerate igitur et venite, ut et nos eis fugaveriinl. Christiani, post illum excursum ad
uudactei- possimus obviare, antequam nos possint in castra reversi, nocte illa quieverunt, nisi qiiod po-
wbe concluderc. Inclusis enim gravis est introitus et tius omnes excubiis et orationibus incubucrunt.
exitus, et frcquenter obju7-gat eos inconveniens mc- Sero palam omnibus a patriarcha interdictum e.st
tus. In aperto liberi campo concwrcMus, Deoqun no quis, in crastinum pugnaturus, ante bellum spo-
gubernunte, liberior et fncilior nobis succedet cffectus. liis ullatenus intenderet diripiendis.
Expeditiores siquidem sumus armis et m<(mi, qunm .\.\. Ascalimense prselium. Yictoria Christianis cedit.
illi, et volumus illis obviare, ubi nihil adhuc spera- _ De Baldrico Dolensi archiepiscopo.
bunt se timerc. Sole orto, pridie Idus .\ugusti, sacra Christi co-
His auditis, Tancredus et Eustacbius juxta raare hors vallem secus mare, formosa planitie venus-
Ramulam venerunt, multosque Arabes, exercitum tam, intravit, et illic sex acies ordinavit. Rex et
admiravisi praicurrentes, repererunt, quos confi- comes Normannorum, Tolosanus, Flandrensis et
denter agressi sunt, citoque ad invicem disgrega- Guaston, Eustachius et Tancredns, turmis pra^fue-
verunt. Quosdam eorum peremeriint, quosd;im vivos runt, et unusquisque sagiltarios peditesque suos
reservavcrunt, a quibus de Admiraviso et ejus solerterinslruxit. Ipsis itaque praemissis, pedetentim
exercitii rumores certos indagaverunt. Ad unguem pergentes edocebant qualiter acclamarent, qualiter
igitur singula rimati sunt : qtti essent, qitnm infinita obstarent, qualilerimpenelrahiles inimicos feriendo
gens esscnt, qui prxpararent , ubi prxliaturos se penetrarent, ac ut ad sua signa nihil reverentes
dispontrent. frequenter respicerent, et se ipsos ad ictus hostiles
Tancredus a captivis diligenler exquisita regi sufferendos obdurarent, licet h£ec omnia in aliis
per nuntios mandavit ista. Sciuiis, inquit, indubi- bellis bene gestis didicissent.
tanter belhim Ascalonw conlra nos paratum esse, et Nec minus e regione gentiles cuneatim stellis
pene totum orbem convenisse et conjurasse, qui vio- J) innumerabiliores densabantur, et per agmina innu-
kntcr putayil nos opprimere et subjugare. Veiiite merse legiones a latere in latus extendebantur.
igitur, et collectis omnibus vcslris viribus, synago- -Eihiopes autem proemiserunt, qiios in loco statue-
gam Satunx invadamus. Si enim, prout mandastis, runt, eosque immotos manere mandaverunt. Hi,
impertcrrHi ex improviso eis obriaverimus, adjuvante genibus humi tamon postposito, an-
delixis, dextro
Deo, facile prsevalebimus, quia suis armis, mullisque cilibus corpora superiora tutautes, sagittis uteban-
utetisilibus occupati sunt, machinasque ad expug- tur et gladiis. His iraperatum fuerat ne vel ad mo-
nandam urbcm perferunt. Itex igitur per piteco- mentum recedorent, vel locum occupa um sallem
nem clamavit ut omnes de bello pranuunirentur, et ad passura excederent. Porro manipuli militares,
vexillum regis impigre omnessubsequerentur. Rex prout instructi erant, condicta loca tenebant. Et
itaque et palriarcha, condictus, comes Flandrensis quoniam immoderantiam ob ffislum el pulve-
sitis
episcopus Martaronensis foria terlia civitatem exie- rulontam nebulam, et propter laborem ac diuturni-
runl. Comes autem Sancti .'Egidii, et Normannus tatem pr.'i'Iiandi, metuebant, aqiiarum eantharulos
noluerunt exire, donec ccrtiores fierent de Admi- plenos a collo suspenderant, quibus retentati con-
ravisi incursione. Porro, visis omnibus quae para- stantius obsistereut , vel fugientes indeQcienlius
!
7)3 IJISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. - LIB. IX. ri4

persequerentur. Pe fuga eorum nulla mentio erat;
^ venUini oljliqnavcrunt, et sic ad patriam remigave-
confidebant enim in mnUitudiiiibus snis innumens, runt. Dicunt autem Admiravisum vix palpitantem
et inbarbararuni pectoribus gentiuin animosis, ct alte ingemuisso, et sic planxisse : onmium Creator,
in imperialibus, ne unquam fugerent, edictis.
Fu- quid est hoc ? Quid nccidit, quod fatum nobis infes-
ijientes, inquit imperator, capitum
animndver&imic tum mruit? Tlci mihi! quiim ineffahilc dedecus!
puniunturl Bello utrinque sat provide p.nrato, ut ad qwim diuliiruum improperium genti nastrse conligit
locum belli appropinquatum est, Cliristiani parum- Gens mcndica, gens modicn genti noslrx prxvaluit.
per substiterunt, oculos devote in cujlum erexo- Unde hoc? conventione facta, huc eonduxi militum
runt, genibusque in lcrram deflxis oraverunt. Auxi- c.cmillia, e.t peditum non est numerus, quos omni
lium enim de cojlo sperabanf, quod jaraduduni in mundo credcbam prsevnlituros. Nunc iiutcm, ut non
multis neeessitatibus sa-pe sibi adesse persense- mentiar, a minus quam mille militihus, et x,\x pedi-
rant. Ubi vero breviter orafum est, et signum tum tam indecenter superati sunt Aut illo-
millibus, .
salutifera? crucis reverenter frontibus admolum rum Deus oninipotens est, et pro eis pugnat aut ;
est, majori confidentia equi'averunt et viriliter , noster tiobis iralus est, et nos nimis austero furore
in noraine Domini Jesu etbnicos asfs^ressi sunt. cnstigat et redarguit. Quidquid sU, iinum erit. In
Gentiles enim jam substiterant et immoti exspec-B eos denuo non erigar; sed potius ud palriam meam
tabant ignominiosus donec vixero, revertar. His dictis, la-
In dextro cornu juxta mare Tolosanus equitabat. crvmabiliter conquerebatur, et ab intimis lamenta-
In parte sinistra rex cum legionibus suis propera- batur.
bat. Porro in medio Normannus et Flandrensis Ascalonitw, nt viderunt fugientes Agarenos ur-
atque Tancredus, aliique militabant; sed ad decem bem conglobatim intraro, et Raimundum comitem
ex nostris mille Allophyli insurgebant. luita pugna, cum suis provincialibus indeflcicnter persequi et
Rodbertus, dux Norniannorum, Admiravisi slanta- rnactarc valvas clanserunt
, et liostes auxiliarios-
,
rum a longe considerans, quod in sunimitate hasta? que pariter excluserunt. Metuebant enim ne cura
aurenm pomum habebat, hasta vero argento decen- adminiculariis invincibiles inimici Ascalonem in-
ter cooperta albicabat, ubi
ipsum esse deprehendit, trarent, eamque penitus, necatis civibus, sibi sub-
audacter per medias acies super enm irruit, et gra- jugarent. Tolosanus autem cum suis imperterritus
viter ad mortem vulneravit. Quod nimium
gcnlili- copiis ante urbem perstitit, et immorantes Philis-
bus liraorem incussit. Comes etiam Flandrita hosti- thajos ante azylum suum, ut bidentes, usque ad
liter
60$ invasit, et Tancredus per mcdinm tento- internecionem delevit. Porro cives, de propugna
rium imperterritus eos impetivit. Milites pagani '^ culis intuentes pertmaciam
pertinaciam Christianorum,
Christianorum. et for-
et^for-
mox fusara inierunt. .Ethiopes slupefacti substite- midantes ne sibi contingeret excidium, quale vide-
runt. Rex autem et Francorum quidam, ad .Ethio- rant, vel audierant finitimorum, vexillum comitis
pes conversi et ibi aliquantulura deraorati, eos tan- petierunt, certamque deditionem suam ci fldeliter
quam segetem in transverso gladiis secabant, et spoponderunt. Retractabant siquideni, quia ipse
eorum corpora detruncantes dividebant. Campi san- propior erat, eisque magis ad exitium incunibe-
guine inundabantur, et passim morticina gentilium bat, et quod Guinimundum adrairalium, cseteros-
obvolvebantur. que, qui se commiserant, salvaverat. llle
illius fidei
Christiaui fugientes insecnti sunt. Gentiles, vero poscentibus signiferum suum misit, et fugatis
Dei
virtute tremefacti, non habcbant locum respirandi. seu peremptis omnibus, qui extra urbem erant, ad
Oculi eorum, ut ab his, qui evaserunt, postea
rela- corapares accessit. Quibus a caede quiescentibus, et
tum est, ita caligaverunt, ut apertis oculis Christia- in unura congregatis, dixit : Ecce, Deo gratias,
nos vix possent videre, nihil autem omnino eis no- prospere nobis vicloria provenit, et compressis civi-
cere. Multi contra paucos oblatrare non audebant,
bus Ascdlon pene patescit. Jam vexillum meum As-
multisque modis evadere satagebant. Sed prceva-
j) crtionite receperunt; et mihi, si conceditis, subjecti
lentes nostri ethnicos incommune puniebant, nul- favebunt, imperiisque meis pro salute sua parebunt,
iique parcebant. Lethalis itaque dics paganis incu-
Respondit rex : Absit ut hujus urbis dominalum ali-
buerat, qua nemini dabatur evadendi occasio, quia conccdam;
cui sed expugnando ditioni mex mox
in arboribus, scopulisque, et in cavernarura
latibii- subjiciam! Ascalon vieina est Jerusalem, ct decelut
lis, manus arrais passim interibaut.
victricis
domiiiio suhdatur ejus, qui prxsidet Jerusalem.
Raimundus comes, a mari militans, interfecit in- Hodbertus Norraannus, atquo Flandrensis, aliique
numeros, etfugicntesad civitatem, qua- aliquatenus optiniates rcgi dixerunt : Sutis omnes novimus quod
ab ipsis distabat, insigniter arcebat. Uude fatigati, comes Siincti Mgidii uhei-es glebas rt munitissima
reraanebant, vel confestim percussi oppetebant, oppida pro Deo sponte rcliquit, et in cxpeditionc Dei
vel in mare se praicipitabant, et sic pracipites a mulla fortin strcnuissime peregit. atque ad loleran-
morte in mortem ruebant. Navigium admiravisi dum graviora discrimina nos omnes antecessil. Vnde,
mare totura occuluerat, et gens illa finera bclli e.x- si peregrinntionem, quam cce.pit. perseveranter ex-
spectabat. Vidcntes antera aliani, quam speravcrant, plerc decernit, ct defendere sanclam civitatcm, quam
suis imminerc fortunam, scaphis ascensis vcla in ut Deo acquircret acriter cxpugnavit, gratanter ei
OUDi:Kltl VITALIS 71(1
debes iirbem offirrc, quam nondtim possidcs, cl jpse * tianitas iiliicjuc terrariirn Deo gralias exallata pst.
reqwrU. yobis cnim. ad loca nostra i-cmeimtibus, Ilucusquc vonerabilis Baldrici prosecutus sum
consilio manuijue sine dtibio lihi erit viilde necessa- vcsligia, el vcracem feci narralionem dc famosa
rius. Civitas regisc majestati nobilitcr et utiliter sub- Christi militia, quoe, juvanle Deo, insignitcr debel-
jacebit, pro qiia tiintus hcros ei hominiiim faciet ac lavit in Eois partibus ethiiicorum examina. MuUis
milildbit. in locis operi nostro insi^rui oadem vcrba sophistie,
Rpge persuasionibiis optimatum non acquies- sicul deprompscrat non ausus aliter ejusdicta
ipsc,
cente, comes iratus recessit, et Ascalonitis ul sese jiropalare, qua; non crodcbam me posse emendare.
perlinaciter defenderent mandavit. Hex autem ob- Quaidam tamen ne proli.^titas taxationis nostrce
,
sidere iirbem voluil; sed proceribus cunctis pra> fastidio legontcs oneraiet, abbrcviando recidi; non-
ira et fatigationo reeedentibus, nihil perpetrare so- nulla vero posteritati notificanda, quaj tacuerat,
lus potuit, oppidiimque illa?sum niCEstus dimisil. vcraciter adjeci, prout ab his, qni laboribiis et pc-
Proh pudor! ncc ipsc, nec alii reges, qui post oum ricnlis inlerfuerunt, edidici.
per annos regnaverunt, sa^pedictam Philistino-
.XL Pr.ofaluni seniorem, quem bene cognovi, vene-
rum mctropolim usquo ad hodiernam diem nancisci ranlcr honorare decrevi. Hic civis fuit Aurelianon-
potuenint; imo per eam pliis quam centum milliaBsis, monachus et abbas Burguliensis, liberalibus
horainum, prseter alia innumera detrimenta, per- imbutus studiis, et religiosae meritis vitae venera-
diderunt. Sic insaliabilis lucratur ambitio. Si vera liilis. Inde, pro religiono et sapientia, ad gradum
dilectio regcm posscdisset, et ipse proximuni .sunm Dolensis archiopiscopatus elcctione provectus est
juxta legcm Dei sicut se dilexisset, hoslile oppidum ecclesiastica. In opiscopatu monachatum servavit,
ipsa die adipisci poluisset, per quod liber transitus et cuni monachis, prout sors dahat, plcrnmque ha-
usque Babylonem Cbristicoiis patui.sset. Gode-
in bitavil. InJomitis enim Britonibus prajerat, qiiorum
frediim regem iiiultum laudo, sed sicut Paulus porversitatem lolerare non poterat. UnJe protorvos
apoftolus Coiinthiis scribit (I Cor., xi), in hoc iton et exleges frequentcr deserebal, et in Normanniam
Uitido. fugiebat; ubi Dolensis ecclesia super Riselam flii-
Fertiir in pugna adrairavisum habiiisse ci: millia viiini a tomporilius sancti Samsonis, regnanto Hil-
militum et innumeras cohortes peditum. Christiani doberlo rege Franconim, fundos habebat, et qiiiete
autem habuerunt pene mille milites, et xxx millia paciliceque possidebat. Ibi scriptis et dogmatibus
peditum. Qui, juvante Dco, cffide pcracta, reversi suis auditores suos ad Dei cullum incitabat, et vi-
sunt ad Ismaelitarum lentoria diripienda. Invene- cina coenobia, Fiscannum scilicet, ac Fontinellam
runt igitur, ut breviter diserim, quidquid bons '
atqiie Gemmeticura, aliaque plura visitabat, et in

supellectilis escogitari potest, argenlum et aurum, timore Dei sacris sermonibus confortabat. Tandem
annonam et farinam et oleuni, armenta pecorura in senectute bona defunctiis est, et Pratellis, in
iiinumerabilium, onineni pompam ornamentoriim, basilica Sancli Petri apostoli, ante crucitixum,
cumulos armorum, et si quid aliud potosl esse me- sepultus est.
lius. His oinnibus direptis, in civitatem sanctani Hic, quia scribendo, et res longinquas, utpote in
Jerusalem rcversi sunt, condignasque Deo gratias Eois climatibus actas, indigando fessiis, requioscere
per singulas ecclesias retulerunt. Rodbertus, dux auhelo, sexliini (3oi Ecclcsiastic» bistorice librum
Normannorum, emit stantarum ab his, qui ab ad- rniire decerno. In septimo autem, si sospes et liber
miraviso sauciato relinuerunt, viginti marcis ar- vixero, aiixiliante mihi Salvatorc nostro, in qiio
genti, et intulit illud in sopulcrum Dumini ad mo- mixime spero, de diversis eventibus, prosperis vel
numentum menioraudi Iriumphi. Alter omit ensera adversis, qui per xxx annos contigeriinf, veraciter
ejusdcra adiniravisi lx byzaiiteis. tractabo, et pro posse meo notitia; poslororum
Factum est igitur gaudium inenarrabile in tota siinpliciter intimabo. Mei nimirum sirailes autumo
Christianitalo. Sic Christiani Jerusaloin ab impio- generationis hujus ordi-
J) qiiosdam esse futuros, qui
rum manibus Turcorum, anno ab Incarnatione Do- nesa chronographis avide perscrutabuntiir, et actus
raini ^1099;, liboraverunt, et multoties ex ipsis, Iransitorios, ut coessentibus sibi ad cedificationem
Christo duce, triumpharunt.
Hoc autem ingens seii deleclationcm relexere possint labentis soeculi
bellum II Idus Augusti [1099) factum est, et Chris- casus prwterilos.
(33) Sextus, in prima operis divisione.
SUMMARIUM LIBRI DECIMI.
I. Crhaniis II papa morilur. Pa.mili.t II. Henricus IV et Henriciis V imperatores. Eorum ciim suminis
pontificihus contentiones.
II. Herum .inylirarum et .Xormannicnrum narratio. Guillclmi Itufi mores. (Juorumdam prselatorum obitiis.
De B. Anselmo Cantuarietisi epi.<iropo.
lii. .Vilites crucesiynati. Episcopi. Ahbates.
mSTUKlA ECCLKSIASTICA. — PAHS III. — LIB. X. 718
IV. Flfivifi et Nnrmnnni magnates
dc Velramno inter se rnntemlnnl.
V. MiHjnns Xorirorum rex rontra rrenses hrllifjerat. Brlliim inter ,inijl()s rt (liinlos.
VI. De Helia comite Cenomunensi. GHillelmns Hnfns Cenomnnenses vexai. Dc lliUlelierlo ariiiiriiisroiiu
Tiironcnsi.
VII. Helias Cenomanensis comes comi)relienditirr. Hiiillrlinns rex Cenomanensem
riritnlnn orriiml llrlins
conies lihertatem recnprral.
VIII. B. Ansrlmiis Cnnniariensis archiepiscopns ml pnimm iii llnliniii rrnil.
Ihlins Crniiiiinnriisis romes
adcersns Cnillehnnm rrijrni lirllnin renovat.
IX. Serlo et Boijerins Snpiniisix. nhhnlrs Uticcnses. Coiitrovrrsiii inlrr miniarhiis rt rnisropiiin hexorirnsem
e.corlii'. Utirensis enie.îiir ron.terralio.
X. iJe crnrrsiijiintis.
Godrfridns llirro.wli/mw rex. Gncri et Suriani, expiihis Francis, Laodicensem civilatem
occupant. Baymi(.ndiis dc Tolosa ConslantinopoU upud Alexini imperatorem
commoratur. Normannix
clux a Syria discedit.
XI. BHamnndns Laodiciam recuperat. Bobertus dux per Italiam iter susKipit in Normanniam rcditurus.
nd hellum sacrnm se accimjunt. Dc liKjuhri evenlu qui in Novu-Foresta accidit.
Aoi-i milites
XII. Mala prvesagin nd Guillrlmum regem spertnntin. Pnclutus rex moritur.
XIII. Henricus, pnter Gnillelmi Bufi, ei in solio snccedit.
XIV. Hclias comes Cenomnnen.êm comitatum rccuperal.
XV. Biculitas et di.ssrnsiones inter Henricum rryem et Bohcrtum ducem exortie. De Banulfo Flambardo
Dunelmensi episcopo. Bobertus diix urmata munu in .\n(jliam transfretat.
XM. Pux intcr diios frntrrs, Henrirum scilicet et Bobertum, componitur.
XVII. Diix Pirtnccnsis. dux Buifiundiif ct plurimi nlii muijiiates cvucem suscipiunt. Eorum riim
imperatore
Constuutinopolitano contcntiones.
XVIII .ilexis iinperatoris perfidia.
Crucesiijnatorum exercitus a Turcis in Asia Minori destruitur.
XIX. Godefridi Hiero.wlymitani reijis principatus. Balduinus ejus frater et successor. Bnmlense
prn-lium.
XX. Harpiniis Bituricensis capitur a Sarracenis.
XXI. Buamundiis u Sarracenis coniprclienditur. Quem Mclnz filla Dnlimnniii principis. suhtili urtificio
'
c
carcere liberat.
XXII. Sequentia.
XXIII. Melaz fit Cliristiana et cum Boijero fitio Birliardi de Principatu, Biiumundi consunquineo, matrimonio
conjungilur.
LIBEPi DECIMUS.
I. Urbanus 11 morUur. Pnscalis U, Ilcnricus IV et * Titam, mores et occasura consideravit, et inde car-
Hmricus V, iinpcratores. Eornm cuin summis pon-
nw.n luijiismodi compaginavit :
tificibus contentioncs.
Canonicus Bemensis Odo, quem Cluniacensis
Anno ab Incarnatione iJomini lOilS, indictioiie Hugo facit monachum, papa fit eximius.
VI,omnipotens Creator oninium signci quaHlam iri Hic rirens lu.r Urbis crat. defunctus eclipsis,
miindo palam demonstravU, qnibus humana corda Uros sletit, Urhano stante, ruente ruit.
Lege regens et pace forens, te, Romn. bearil.
divinitus terruit, et e.xhibitis ostensionibus inusi- Serrans a ciliis inlus, ab hoste foris.
tatis , terribiHora pra^stolari praesignavit. Nam v Non jlexit. non eilnlit hunc, non terrult iinquam
Kalendas Octobris, pene per totam nocteni cffllum Dires. fama, poleiis, munere, lande. minis.
Eloquium lingunm, sapienlia peclus, honcslas
ardere visum est. Deinde, indictione vii, Sabbato.
Mores ornabant, exteriora decor.
die Natalis Domini, sol in nigredinem versus est. Ecce per hunc urbs sancta patet, lex noslra trium-
Post hsec, multffi mutationes magistratuum in orbe [phat,
Gentes sunt victx, crescit in orbe fides.
statim factcB sunt, terribilesque casus et seditiones,
Sed citius rapitur rosa, qux plus vernnt in horlo:
graviaque diserimina in mundo sajvierunt. Sic et florentem faln tulere virum.
Lrbanus papa, postquam Mors hoininem, reqiiies anhnam, cisterna ciidaver
x annis apostolicara
Suscipit. Inter nos nil nisi faina manet.
sedem strenue, utiliter resit, eo tempore quo Jeru- B Adhuc Urbano papa in domo Domini lucente, et
salem capta est, Roma? aegrotavit, et, mercedera a
Deo percepturus pro bonis lcnebras de cordibus moi'talium prwdicalionibus
studiis, quibus apprime
floruit, IVKalendas Augusti [lOOyj e.v hac vita nii- et esemplis digniter elTugante, Guitbertus Ravenna-
gravit. Cujus opera quara laudabilia fuerant, nitor tensis, quem Clemcnteui nominarunl, occubuit.
et faraa, quse magnitudinis Cui Petrus Leo hujuscemodi elogium, vcrsiticaudo

suaj per orbem latc
divuigata sunt, inimicurum etiam lamenla eo de- insultans, intiilit :
functo contestata snnt. Petrus Leo tres elegiacos Nec tibi Boina locum, nec dat, Guitberle, Ravenna.
versus super ipso edidit, et raemoriam ejus brevitcr In neutra positm, nunc ab utraque vacjs.
Qui Sutri!e, virens, maledirlus papa fuisti,
sic commendavil :
In Castelluna, morUr.is, urbe jaces.
Canontcum Sed quia nomen eras sine re, pro nomine vano
liemis, tulerat monachum Cluniacus Odo-
Cerberus inferni jam tibi claustra parat.
I. , [nem;
Roma vocot, facit hunc Oslia ponliflccm.
Cumque jil Urbanus, mulato nomine, pnpa. Defuncto Urbano papa, Rainerius, Vallis Brutio-
Reddilur expulsus inlcger Urbis honor. rum monachus, in Pasealem papa electus est et
Exseqiiias hiijus celebres hic Roma peregil, XVI die a transitu prtedeccssoris sui canonicc con-
Auguslum qnarlo prxrenirnle die scdem
C secratus est. Apostolicain vcro fcre .'tx annis
Aller quoque insig/iis versilicator pra?fal; pap:c rexit, Ecclcsiipque Dei suninio sediuiiue prodesse
,,;
iii!i)i:iiici viiAi.is 720

7Hl
insiidavit. Tempnvp Philipiii, regis Franconim, in ^ I.i-onensis, ct Poncius nblias Ciiiniacensis, :ilii.iui'
festum apud Carnotum ce plures de cardinalibus ct pra-latis ecclesianim, pa-

Gallias venit, Paschale
lebravit, et privilcgia ejusdcm ecclesia>, vcnerabilis pani redarguebant, et quidquid imperatori verbo
Ivonis episcojii petitionc, confirmavit. seu scripto concesserat, irrilum esse debere, indu-
Heuricus IV, impcralor, qui sanctam Ecclcsiam bitanter censebant. Assereliaiil enim quod pro ve-
ritalc et juslitia debuisset optare niori, et usque ad
ab adolescenlia sua perturbaverat, ct iuvestituras
ecclcsiarum diutius violenlcr usurpaverat, ct pro- mortem innocenler Chrislura sequi, satisque malle
f.inos (!cclcsiastic;e unitali adversaiios in domo viucula et llagra pe.rpeti, quam aliquid contra jus
Domini inlruserat, potcntiaque steculari truculenler cl statuta Patriim potestati aiinuen; saiculari. llle
armaverat, jam a Carolo, lilio suo, de regni solio vero reprchensiones sophistarum jialienter tole-
abjectus, facinorum immanitatem suorum erubuit, rabat, et assertiones eorum legitimas ac veraces
el sic iu misera senectute ab omnibus amicis de- csse allegabat. Non mullo post concilium episco-
stitutus, VII Idus Augiisti filO(i| obiit. Sed, quia porum Roma? congrcgavit, et omnia testamenta,
pro sceleribus suis apostolico analhemate perculsus qu;e coorciliis imperatori sanxerat, consiho juris-
occidit, gremium, nt bellui

extra malris telluris peiitnnini palam damnavit, ipsumque, pro viola-
num cadaver, computruit, nec communi sepnUura B *ione domus Dei et captione sacerdolis Christi et cf-
niorlalium contegi vel honorari meruit. Hic fere fusione sanguinis Christianorum, excommuuicavit.
ijiiinquaginta annis regnavit, sed dira flagitiosff Imperator itaque, sexto regni sui anno, Latiale de-
servitutis stipendia recepil. cns tanto facinore maculavit, ct mullas gentes ad
lantuni nefas peragendum frustra vexavit. Quam
Carolns Ilenricus V, imperator, anno ab Incar-
gravis et pcriculosa hiems pluviis et nivibus, gla-
natione Domini HOO, indictione xiv, regnare cce-
paternam tyrannidem arripuit, etfere xix an- cicque tuiii; fuerit, el quanta discrimina in angustis
pit, et
el inmqualibus viis et in transitu fluminum exerci-
nis regnavil, el in via palris sui, sicut in Paralipo-
lus pertulerit, et qualiter imperator, collectis viri-
mcnon de pertido hajrede scelerosi patris legitur,
ambulavit. Quinto autem anno regiii sui, cum xxx hiis, nrbein obsessam plus minis quam armis cx-
pugnaverit, Irensis quidam scholasticus decenti re-

millibus mililum et ingenti multitudine pediluin ,
Roma- lalioue litteris tradidit. In illa expeditione, impera-

Hninam obsedit, pactisqiie conditionibus, a
susceptus, in basilicam Sancti Petri apostoli tor Mediolanum impugnavit, sed repulsus inde nil
nis
cathedra iniperiali, jussu papoe, re- profecit. Tunc etiam Mathildis, potentis her»
inlravit, et in
Mox aposlolico ul missara caneret, pra?cepit spaciosam religionem dcvastaveral, qua; Ticiuum,
sedit.
Sed ipse, nisi quatuor oplimates .\ngusli, quos no- ^ Placenliam, et magnam partem Italia., quae nunc
Lumbardia dicitur, possidebat, et sibi patrique suo
niinatim anatbematizaverat, egrederentur, noluit.
multumqiie restiterat, justisqiie apostolicis
Iratus ergo imperator, papam ante altare compre- diii
Gregorio, Lrbauo et Paschali , scmper sufTragala

hendi imperavit. Protinus de satellitibus Cassaris
sed audaeior creteris, fueiat.

unus pontificem arripuit;
iniilator Simonis Petri gladium exerait, validius- Henricus, rex Auglorum, Mathildem filiam siiam
que invasorem papse, et atrocius quam Petrus imperatori in uxorem dedit; quani Hogerius, tilius
Malchum, porcussit, et ibidem repente uno ictu Hichardi, cognatus regis, ciiin nobili comitatu de
cxaniraavit. Ingeus igitur in urbe fit perturbalio, Angliain .yemanniam duxit. Argeiili quoque decera
sacris iiiillia marcos cuin filia sua rex opiilentus ei dona-
et ab utraque parte sffva concertatio, et in
absque reverentia sanguinis elTusio. Duo vit, et rcgali inore niunera insignia destinavit. Im-
a-.dibus
millia Normannorum de Apulia Romanis siippetias perator autem tam generosam conjugem admodum
adveneraut. llli nini Laliis et Qiiirilihus cito egressi diloxil; sed, pcccatis exigentibus. sobolc imperio
sunt, et multitudinem Alemauuoriim , aliarum- iligna caruit. Lnde iniperiale stemma in aliam, ju-
defuncto,
que gentiura trucidaverunt. qui jam iu veteri urbe D Ijcnte Deo, familiam transiit. .Nara, eo
traus Tiberiin securi hospitati fuerant. .\ugustum Lotharius, Saxonum dux, a proceribus regui elec-
vero cum snis clientihus do urbe ler expulerunt. tus est, raoritoqne frugalitatis, ac bonitatis in so-
eorum lium imperii proraotus est. Mathildis autera irapera-

Vinctum tamen papam, quia oculis abditus
impera- post mortera raariti sui, natale solum repe-
fuerat, eripere nequiveinnt. Conatiis est trix,
tor per mediani nrbem in Campaniam cuni exer- tiit, et inter suos, licet ab exleris multum diligere-
cilu suo violenter transire; sed virtute bellica cum tur, commorari maluit. Rex Anglorum, pater ejiis,
dedecore compulsus est alias abirc, et pro intcr- JoflVedo, Audegavorura comiti, eam in conjugem
fectione miiltorum, quos de cuneis ejus in nrhe desponsavit; quce marito suo filium, noniine Henri-
subito peremplos esse diximus, multi flevere. Tunc cum, anun Dominica^ Incarnationis 1133, peperit
papa, solerli cnstodia detciitus, omniquo solatio de- quera mulli populi dominum exspectant, si Deiis om-
slitiitus, imperatori quidqiiid petierat concessit. nipotens, in cujus manu suiit omnia, concesserit.
Unde ab illo diraissus, multis postmodum vilior ex- Nunc, quia jara aliqiiautuluin ab incoepta digres-
stilit. Nam Rodbertus Parisiensis, Gualo episcopus sus sum materia, et inoratus sum in his, qiise ultra
I
721 HJSTORIA ECCLESfASTICA. — PARS III. — LIB. X. 722
vero Losengia Telfordense. Sic utique

Alpes in Ausonia gesta siint et Palaestina, revertar
^ Herbertus
ad res nostras, qufe in Neustria contigerunt et capellani regis et amici pra_'sulalus Angliae adepti
Anglia. sunt, et nonnulli ex ipsis prceposiluras ad oppri-
11. Rerum Anglicarum et Normannicarum narratio. mendos inopes, sibique augendas opes nihilominus
Guillelmi Rup, mores.. Quorumdnrn prxhtorum obi- tenuenint. .\lii vero pro suscepto ecclesiastici regi-
tus. Dc B. Anselmo Canluariensi archiepiscopo. minis onere divinitus perterriti sunt, sibiqne com-
riuillelmus Rufus, militia clarus, posl mortem missis intus et exterius salubriter prodesse studue-
patris in Anglia regnavit, rebelles sibi forliter virga runt, vitasque suas secundum beneplacitani volun-
justitiae conipressit, et sii annis ac i meusibus ad tatem Dei laudabiliter correxerunt. Homines enim
libitum suutn omnes suaj dilioni subjugavit. Militi- multa facinnt culpabiliter pro explenda sua volun-
bus et exteris largus erat; sed pauperes incolas tate, nil appclentes nisi libitum suum in perpetrata
regni sui nimis opprimebat, et illis violenter aufe- pravitate : quoe sapiens arbiter omnium ad multo-
rebat qure prodigus advenis Iribuebat. Multi sub rum commoditatem sua bene disponit ineffabili
ipso patris sui proceres obierunt, qui proavis suis pietate. Plerumque leves et indocti eliguntur ad
extraueum jusbeliicose vindicaverunt ;
pro quibus reginien Ecclesiae tenendum, non pro sanctilate
niagnatorum vitae, vel ecclesiasticorum eruditione dogmatnm,
nonnullos degeueres in locis restituit, g
et amplis, pro adulationis morito datis, honoribus liberaliumve peritia litterarum, sed nobilium pro
sublimavit. Legitimamconjugem nunquam habuit; gratia parentum et potentum favore amicorum.
sed obscenis fornicationibus el frequeutibus mce- QuibusitapromotiscIemensDeusparcitac miserelur,
chiis iuexplebiliter inhaesit, tlagiliisque pollutus, eisque postmodura supenice ubertas gratite infun-
exemplum turpis lascivia; subjectis damnabiliter dilur, et coelestis sophite per eos luce Dei domus
exhibuit. Defunctis praesulibus et archimandritis, illuminatur, et ulilibus sludiis plures salvantur.
satellites regis ecclesiasticas possessiones et omnes Vencrabilis Anselmus, Cantuariae archiprajsul,
gazas invadebant, triennioque seu plus dominio assiduas pravaricationes videns, frequenler con-
regis omnino mancipabant. Sic nimirum, pro cu- trislabatur; imitansque Joannem et Heliam, ea cre-
piditate reddituum qui regis in serario recondeban- bro calumniabatur, quae contra divinam Oeri legera
tur, Ecclesiae vacabant , necessariisque carentes msrens intuebatur. Superbus aulem rex,qui spiri-
pastoribus, Dominicae oves lupinis morsibus pate- tualis aurigae freno salubriter regi dedignabatur,
bant. raalignis el procacibns consiliariis in malignitate
Eodera terapore, venerabiles cpiscopi, Osmundus irretiebatur, et conlra salubria pii monitoris horta-
Salesburiensis et Gualchilinus Guentoniensis, Guil- '-' menta irascebatur. Unde prudens 'archiepiscopus
lelmus Dunelmensis et Remigius Lincoliensis, alii- temporibus ejus bis essulavit, et prius Urbanura
que plures reverendi pontifices defuncti sunt; quo- papam, ac postmodum Paschalera expetiit. Causas
rum fundos et omne peculium Flambardus, et Ful- autem exsilii ejus, et qualiter periculosum iter
cherius frater ejus, aliique clientes regis diu nacti peregerit, Edmardus, capellanus ejus el itiaeris
sunt. Sic ctiam defuncto Balduino, abbate Sancti socius, diligenter enarravit iu libro, quera de raori-
regis el martyris Edmundi, et Simeone Eliensi, bns ejus et actibus, nectareisque dogmatibus lucu-
aliisque Patribus de sa'culo migrantibus mortali, lenter edidit. In illo quippe itinere, Bulduinus de
per .Vugliam regales ministri coenohia, cum omni- Turnaco, nobilis heros, et pra'fatus Angligena illi
bus ad eadem pertinentibus, invadehant, et mona- comitabantur ;

quorum virtuose strenuilates ab
chis victum et vestilum cum parcitate erogabant. his, qui eorum arcana familiaritor riraali sunl,
Porro, post longura lempus, res curialibus clericis prcedicabiles habenlur.
seu monachis ecclesiasticos honores, quasi stipen- In Apulia Urbanum papam Anselmus invenit, et
dia mercenariis, porrigebat; nec in illis tanlum ab ipso veneranter susceplus, ibi cum illo aliiiuan-
religionem quantum favorem serviliuraque sibi rv diu Tunc Rogerius, Tancredi lilius,
habitavit.
gratum ritu saeculari attendebat. SiciliiB consul, in Campaniara venerat, Capuam
Rodberfus igitur, cognomento Bloiet, qni senioris obsidebat, Richardum, Jordaui lilium, nepotem
Guillelmi capcllanus fuerat, eoque defuncto, de scilicet suura, paterno jure restituere satagebat, et
portu Tolchae cum jimiore Guillelmo mare transfre- rcbclles Langobardos, qui pnediclura juvenem ex-
taverat, et epislolam regis de corooanda prole Lan- cluserant, obsidione coarctabat. Ibi [lapa sequestcr
cum venerabili Anselmo logationes pacis

franco archiepiscopo detulerat, post mortem Remi- aderat, et
gii Lincoliensem episcopatnm recepil, quem plus intcrdissidentcsdeferebat.Tandemcomes pristinum
quam xx annis teuuit. (iirardus autem, nepos Gual- honorem, coinpressis rebellibus, nepoti suo resti-
chelini Guentoniensis, prius praesul Herfordensis, luit, eique papa domnum Anselmum, et ipsi
consu-
postea vcro, tempore Henrici regis, archiepiscopus Icm commendavit. Cumque concilium apud Barum
f ictus est Eboracensis. Guillelnius quoque de Gua- jussu papa> congregatum esset, et copia perplexa-
rel-Guest cpiscopiuin liabuil Exoniensc , Joannes rum dc lide, aliisquc mysteriis qu;i>stionunia Gia--
.Medicus Badcnse, Radulfus cjgnomento Lulfa Ci- cis prolata jussu papa; pater Ausclmus ge-
fuisset,
propoiitas
ceslrcnse , ct Hanulfus Flambardus Dunelmcnse neralem omnibus scrmonem fecit, ot ad
723 OllDERlCi MTALIS 724
inquisilioucs sublili lui-idaqiie Grtecis et Latinis

^ fiierat, impugnaret, et, baronibus cupiditate su.i
rcsponsione salisfccit. Cumque prsefatus papa Deo, timore ad eum tlexis, magnam portionem Norman-
catholicav]iie plebi apostolicani servitutcm peregis- nia; nactus, triumpharet, Rajocensis Odo totis viribus
set, et in Gallicanis rcgiouibiis, unde prodierat, suis illi diu restitit, nec consuli, douec ipso sibi deli-
spiritualiter prolicero decrevisscl, ingeutem syno- c(^rct, auxilium defuit. Unde priesiil, postquara rcx
duni apud Claruniniontem, Alvernioc urbom, lenuil, Guillelmus , ul dictum est, prajvalnit, peregrinari
popnhim Domini contra ethnicos prseliari adnio- (inam iuimico subjici maluit. Romaj cum Urbano
nendo prwcepit, et cruceni Doniini, qiuB diaholo et papa prKsul et dux locuti sunt, ot, percepta bene-
omni malignitati forniidiiii est, in hunieris suis (lictione ab eo, Tiberim transierunt, et in Apulia
ferrs instituit. Tunc niniia niotio gentium facla est, hiemaverunt.
sicut in pra^cedenti libelio satis diclum est. Inde ponlifex in urbem Panormitanam, quam
in. Milites cmcesignati, episcopi, abbdtes. vulgo Palernam vocaut, secessit, ibique Fcbruario
Tunc Godefridus, LotliaringiiC dux, Bulloncni mense ex bac vita migravit, ct in metropolitana
caslrum cum omnibus appendiciis suis episeopo Sanctse Dei genitricis Mariae basilica Gislebertus,
Leodicensi, dominosno,invadiavit, et abeo seplcm Ebroicensis episcopus, eum sepelivit. Hic, ab ado-
millia marcos argenti recepit. Sic alii plures, opu- B lescentia sua promotus, ecclesioe gubernaculum
lenti et pauperes, prEedia redditusque suos distra- suscepit, fere iv annis tenuit, mnltis honoribus et
xorunt, ac pecuniam ad ineundum iter in Jerusalem ornamentis episcopalem ecclesiam ditavit, clernm
procuravernnt. honoravit, et multos suis exspoliavil, aliisqueablata
Rodbertus quoque II, dux Normannorum ,
qui prodigus douavit. Cujus obitum rex Guillelmus ut
Curta-Ocreajocose cognominatus est, totam torram audivit, Turoldo, fratri Ilugonis de Ebrcmon, epi-
suam, usque ad quinque annos, Guillelmo regi, scopatuni dedit. Qui post annos vii proesulalum pro
decem millia marcos argenti,
fratri suo, dimisit, et quibusdam arcanis ultro reliquit, et in coenohio
ad explendam peregrinationem cupitam ab eo , Beccensi sub Guillclmoabbate monachili Regulai se
accepit, Guillelmus autem rex, nono anno ex quo submisit, ibique plurinio tempore usque ad fineni
regnavit, exhaurire thesauros suos nolens, orna- vita; regulariter Deo militavit : cui Richardus, San-
menla ecclesiarum exspoliavit, qufe studiosa prisco- sonis filius, per annos xxvi successit.
rum benevolentia regum et optiraatum auro et ar- Guillclmus itaque rex Normanniam possedit, et
gento, gemmisque texerat,ac,adlandemDei memo- doniinia patris sui, qnw frater suus insiiuentcr dis-
riamque sui, sanctae matri Ecclesiae reliquerat. p traxerat, sibi mancipavit, et ecclesias pastoribus
MenseSeptembri, GuilJelniusmaretransfretavit, da- viduatas electis pro modulo suo rectoribus com-
taque pecunia Neustriam recepit, et fere v annis, misit. Nam Gemineticense C(Enobium et Divense
omni scilicetvita sua, forliterconculcavit. TuncOdo, vacabaiit. Guntardus enim, Geramcticensium stre-
Bajocensis episcopus, cum Rodberto duce, ncpote nuus abbas, apud Clarummontem , dura famosa
suo, peregrinatus cst. Tantus enim erat rancor synodus ibi celebraretur, vi Kalendas Decembris
inter ipsum el regempro transactis simultatibus, ut obiit. lii cujus loco rex Tancardum, Eiscannensem
nullatenuspacificaripossent ab ullis caduceatoribus. proepositura, subrogavit. Qui, post aliquot annos,
Hex siquidem magnanimus el iracundus ct tcnacis orto inter ipsum et monachos probroso tumultu,
erat memorise , nec injuriam sibimet irroga- cum infamia recessit, eique Rothoniagensis Ursus,
tam faeile obliviscebatur sine ultionc. Tumidus ab infantia ejusdem ccclcsiee monachus, per annos
nimirum princcps acerbesecum recolebat quod Odo XX successit. luterea Fulco, Uticensis monachus et
prfesul, qui palruus suns erat, in primordio regni Divensium abbas, Urhanum papam adierat, et apud
sui primus illi restiterat, et ingentem magnatorum Cassinum montem exsulabat. Cujus successor,
frequentiam in rehellionem contra ipsum contraxe- noiuine Benedictus, Sancti Audoeni Rothomagensis
rat. Ejus instinclu , Rodbertus, Moritolii comes, D arcliicpiscopi raonacbus, obicrat. liivcnsibus ergo
Penevcsellum tcnuit; sed postmodum cura rcge Guillclraus rexEtardum,Gemmenticensem hortula-
obsidentc, qui nepos suus erat, pacem fecit, et, num, ab infantia monachura, abbatem dedil, qui
reddita munitione, in amicitiam rediit. (jislcbertus per aliquot annos gregcm Dei diligenter servavit.
quoque, filiiis Richardi, cuni Rogerio fratre suo, Kulconi vero redeimli cum apicibus papa?, cccno-
Tonnebrugiani munivit; sed Paschali hebdomada bialera magistratum gratanter reliquil, ac, ad con-
rex oppidum obsedit, quod ei mox in primo assultu versionis suoe locum reversus, in decrepita ajlate
cessit. Denicpie pontifex ipsc, cum Eustachio Bolo- horaiuem exivit. Fnlco antera, quiante dejectioncra
niensi ct Rodbcrto Relesmensi et insigni phalange suam Divense cuiuobium xx annis rigide rexit,
armatorum, Rofense caslrum tenuit, ibique, duo- solertiaquesua numerum fratrum aiixit, raultisque
bus muuicipiis, quaj rex construxerat in g3'ro , modis Ecclesiam provexit, invidente et instigante
arctatus, cum dedecore cessit, et, de toto Albionis Satana, injuste criminatus et deposilus, vii annis
regno irrecuperabilitcr exh.Trcdatiis, rccessit. cxsulavit. Deinde rcversus, abbatiani suara ilerum
Deinde in Normannia, ciim sese rex vindicaret, el vii annis prospere gubmnavit, el sciiex in Anglia
fratrcni suiini, a qiio injustc ct frustra impugnatus iii Nonas Aprilis Gueiilic obiit.
HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LUi. X. 726
IV. Franciet Normanni magnates de Vilcassino inter A dum hostibus acriler resistebant. In illa quippe
se conlendiint. provincia egregiorum copia militum est, quLbus
Anno ab Incaraalione Domini 1097, indictione v, ingenuitas et iugens probitas inest. Illi nimirum
Guillelmus Rufus, ut patria sui casus et bellorum insignem Francorum laudem deperire noluerunt.
causas cnmperit. Philippo, Franeorum regi, totum seseijue, pro defensione patria; et gloria gentissuse,
Yilcassinum pagum caliimniari ccepit et praeclara ad mortem usque inimicis olijecerunt. Unde passim
oppida, Pontesiam et Catvimontem atque Medan- e tota Gallia electos athl.itas et audaces tirones sibi
tum popoicit. Francis autem poscenti non aciiuies- asciverun'. , et mulloties, hostibus obstantes, sibi
centibus, imo praeiianti atrociter resistere ardenti- utiliter stipendia lucrati sunt.
bus, ingens guerra inter feroces populos exoritur, Quondam, cum .\nglici regis familia Calvimontis
el multis luctuosa mors it:geritur. Totum tamea conUnia devastaret, et militum audacia vires suas
pondus delrimentorum Gallis incumbit el accumu- utrinquc osteutaret, Franci Gisleberlum de Aquila
latur. Philippus enim rex, piger et corpulentiis, cum aliis quampluribus magnse nobilitatis com-
belloque incongruus erat. Ludovicus vero filius prehenderunt, et Angli Paganum de Moute-Gaii,
ejus, puerili teneritudine dotentus adhuc, militarc cum aliis de p.Trtibus ejusdem, ceperunt.
nequibat. Anglorura autem sceplrifer totus militite B .\nno ab lucarnatione Domini 1098, indictione
deditns erat, et optimos ac probatos athletas prae- VI, mense Septembri , Guillelmus rex ingentem
cipue diligebat, et electorum phalanges equitum exercitum aggregavit, et in Galliam tendens, Con-
honorifice secuni duccbat. Illis nimirum stipatus, si chis hospitium v Kaleudas Octobris suscepit. In
Caius JuHus CKsar cum .\usoniis coliortibus obsti- ipsa noclc terribile signum muudo manifestatum
tisset, eique injuslura quid inferre conalus fuisset, est. Totum nerapecoelum, quasi arderet, ferc cunc-
suorura procul dubio vires et audaciani tironum colis occideutalibus rubieundum ut sanguis visum
minus in illum experiri prcesumpsisset. Rodberlus est. Tunc, ut postmodum audivimus, iu Eois por-
Belesmensis princeps militire hujus erat: cujus tibus Christiani contra ethnicos pugnaverunt, Deo-
favor erga regem et calliditas prae caateris vigebat, que juvante, triumpharunt. Guillelmus rex in Gal-
Insignis consul Henricus frater regis et Guillelmus liam usqiie Pontesiam discurrit, incendiis et pree-
comes Ebroicensis, Hugo Cestrensis et Gualterius dis hominumque capturis, omnium ubertate rerum
Gifardus comes Bucchingehamensis, ahique plures nobilem provinciam deva^tavit. Multis quoquelegio-
consules , tribuni et centuriones .\nglici regis nibus armatorum Calvimontis nicenia circumvalla-
cohortes ducebant, etpraeclara facinorafrequenter, vit, et diros assultus a ferratis cohortibus ingeri
prout variabilis fortuna prffistabat, agebant. '-'
praecepit. Illustres oppidani propugnacula quidem
Plerique Francorum, qui binis cogebantur domi- sua vivaciter protexerunt, sed tiraoris Dei et bu-
nis obsecundare, pro fiscis, quibus abunde locu- mauffi societatis immemores non fuerunt. Insihen-
pletati, sub utriusque regis turgebant ditione, anxii, tium corporibus provide henigniterque pepercerunt,
quia nemo potest duobus iominis servire {Mdtth., vi, sed atrocitatera ira> sufe pretiosis inimicorum ca-
24!,animi3 acriorem, opibusque ditiorem elegerunt, ballis iutuleruut. Non plus quam septingentos in-
et cuni suis hominibus municipiisque favorabiliter gentis pretii equos sagittis et missilibus occiderunt;
paruerunt. Rodbertus itaque, comes de Mellento.in ex quorum cadaveribus Gallicani canes et alites
suis raunitionibus Anglos suscepit, et patentem eis usque ad nauseam saturati sunt. Quamplures itaque
in Galliam disciu'sum aperuit ;
quorum bellica vi pedites ad propria cuni rege remeant, qui spuman-
plurima Francis damna intulit. Guido quoque de tibus equis turgidi equites Eptam pertransierant.
Rupe, Anglorum argenti cupidus, eis favit, et mu- Anirausi FrancigentE, licet campestres villas aregiis
nitiones suas de Rupe et Vetolio dimisit. Sic alii discursoribus, quorum nimia erat multitudo, de-
nonnulli fecerunt, qui, suis inlidi, exteris avide feuderenonpotuissent,nec coutrapotentem regem,
ublemperaverunt. Tunc Guillelmus rex firmissimum r^ inuumerabilibus turmis stipatum, sine rege legiti-
castrum Gisortis construi prfecepit, quod usque iiioque ductore cominus dimicare ausi fuissent,
hodie, contra Calvimontem et Triam atque Burriz munitiones lamen suas fortiter munientes servave-
oppositum, -Normanniam conciudit; cujus posltio- runt, et, bouo Creatore dante, meliora lempora
nem et fabricarn ingeniosus artifex Rodbertus Bo- jirwstolati sunt. Guillelmus rex, cum Guillelmo
lesmcnsis disposuit. Quadam die, dum Normanni duce Piclavensium, ductu Amalrici juvenis et Ni-
super Francos irruerent, et ipsi nihilominus eis in- vardi de Sepiociilo, contra Moatemforlem et Spar-
signiter occurrerent, Tedbaldus-Paganus de tiisor- loiiem maximam inullitudinem duxit, circumjacen-
tis et Guallerius de .\mfredivilla, Geroldusqu e de tem provinciam devastavit. Sed Simon juvenis
Ebremou capti sunt; quorum rcdemptionibus 0[>i- munitiones suas, auxiliantc Deo, ilkesas servavit.
mis egentes Franci ad dimicandura animali sunt. Simon vero senex scrvavit .Neelflam; Petrus quoque,
Rodberlus siquidem deM.ildestorn et Odnmndus de cum liliis suis, Ansoldo et Tedbaldo, Manliain, alii-
Cilvimontc, Gualherlus di; Burri/, et RicharJus que muiiicipes, qiios singillalim nequeo uomiii.ire,
Horberti de suas procaciter tenuere. Inlcrca, duiii

fiater ejus, Godefredus et Pelrus tilii tiiiiiitates
Serraiiz, mililiee Vilcasslaorum pr£eerant, et inter- Giiillelmus rex pio regiii ucgoliis legieJcrclur iil
727 OKDERIGI VITALIS 728
Angliam, treviis utrobique datis, serena pax Gallis^viter instiuxit. Alias quoque Cycladas, in magno
dedil securitatis la;titiani. uiaii velut exlra orbem posilas, jierlustravit, et a
V. Magnus Noricorwn rcx conlra Ircnscs beUiijerat. I)luribus pupulis inhabitari regio jussu coegit,
Belhm inter Anglos et Gualos. seseque per plures annos, ad augmentum regni et
Anno ab Incarnatione Domini 1098, Magnus, Quondam
dilatationeni plebium, tali studio exercuif.
Olavi .\oricorum regis filius, contra Ircnses insur- princeps niilili;i' Magni regis cum sex navibus in
resit, et classem lx navium, superillos navigaturus, Angliam cursum direxit; sed rubeum scutum, quod
prseparavit. Rex enim Magnus erat corporc fortis signum pacis erat, super malum navis erexit. Mari-
et formosus, audax et largus , agilis et probus, timce vcro plebes, qua; in Anglia littus iuliniti
et multa honestate conspicuns. Maguam vero Ampbitritisincolobant inborcaliclimatc, utbarbari-
polentiam in insulis Oceani babebat, multisque di- cas gentes el inoognilas naves viderunt ad se fcsti-
vitiis et opibus multarum specierum satis abundabat. nare, prw timore uimio vociferatic sunt, el armati
De legali connubio Eustauum et Olavum genuit, quiquc de rcgione Merciorum conveneruut. Tunc
quibus regnum magnamque potentiam dimisit. uimirum inter Anglos et Gualos iugens erat belli
Terlium vero nomine .Scgurd Anglica
, , captiva. conturbatio. Ideoque cunctos ad arma concitabat
sed nobilis,ei peperit, queni Turer, Ingherriu' filius, t' actutum omnis repentina vociferatio
regis Magni nutritius, nutrivit.Quidefunctisfratribus Duo consules, quibus Merciorum prajcipue regio
superstes diu regnavit, el episcopatus ac coenobia snbjacet, et ambos uno Hugouis nomine omen edo-
moHachorum, quae antecessores ejus non noverant, cet, veredariosper totamterram celeriter miserunt,
in regno Nordico Antequam regnaret,
constituit. et armatos quosque Francos et Anglos contra extra-
in Jerusaleni navigavit; Tjrum, opulentam urbem, neas phalanges ad patrioe tutelam properare
in corde maris sitam, per mare obsedit, ipsum- mandaverunt. Maxima igitur multitudo de comilatu
que Jerosol3"mitis in terra invadentibus, cura Cestroe et Scrobesburia; congregata est, et in
suis Segurd in salo expugnavit. Per Russiam vero regione Daganuoth secus niare ad praelium praipa-
reraeans, Malfridam, regis niiam , uxorem dusit, rata est. Hinc Ilugo de Moute-Gomerici cum suis
domumque reversus, paulo post, regnum, dante ccetibus prior accurrit, et, auxiliarios coutubernales
Deo, suscepit. esspectans, multis diebus ibi consedit, patriamque,
Quinque civitates in circumitu Northwagia; supra ne Gualenses, seu Nordwigense in provinciales
littus maris sitee sunt, Berga, Guneghella, Copenga, irruerent, circumspectus lutavit. Quadam vero die.
Burgus et .\lsa. Turesberga vero sesta civilas cst, p dum supra litlus iudigenai turbati discurrerent.
qua; contra Dacos ad Orientem sita est. In medi- seque contra Nordicos, quos in navibus suis sievire
lullio insulaj piscosi lacus et ingentes sunt, et villai contra Anglos videbant, prffipararent, Hugo comes,
campestres in marginibus stagnorum circumsitte equum calcaribus urgeus, coetus suos congregabat,
sunt. ludigeufe vero piscibus et volucribus, et contra hostes, ue sparsim divisi invadercntur,
omuiumque ferarum abundaut carnibus. Religiosis principali rigore ccercebat. Interea barbarus Nord-
quoque Christianae legis utuntur ritibus ;
pax et wigena, ut comitem agililer equitantem prospexit,
castitas ab illis servantur; arctissimis legibus, instigante diabolo stridulum missile subito direxit.
ssvisque scelera puniuntur animadversionibus, egregiumque comitem, proh dolor! percussit. Qui
Orcades insuliE et quoque et
Finlanda, Islanda protinus corruit et in fluctibus maris jam Kstuantis
Grenlanda, ultra quam ad Septentrionem terra non esspiravit. Unde dolor ingens exortus est. Cujus
reperitur, aliaeque plures usque in Gollandam regi mortem Magnus res ut comperit, vehementer cum
Noricorum subjiciuntur, et de toto orbe divitia; suis plausit, et Ilugoni Dirgaue, id est Grosso,
navigio illuc advehuntur. pacem et securitatem mandavit. Ej^crcifum, iuquit,
Nunc mea mens causam et eventus belli enodare non propter Anglos, sed Hibernos ago, nec alienam
satagit, quod Magnus rex in Hibernos arripuit, et D regionem invado ; sed insulas iid potestatem nieam
multamultisdetrimenta etslragcs iutulit. Ilic filiaui pcrtinentcs incalo.
regis Irlandm uxorcm.duxerat. Sed quia rex Irensis Normanni tandem et Angli cadaver Hugonis diu
pacliones, quas feceranl, non tenuerat. Magnus rex quussierunt, pontiquefluctu retracto, vix invenerunt.
stomachatus filiam ejus ei remiserat. Bellum igitur Deiude illud, svit die post mortem ejus, Scrobes-
inter eos ortum est. Anno v Guillelmi Ruti regis buri;e detulerunt, et in claustro monachorum cum
Anglorum,undiquebellicascopiasestrasit rexNorlh- ingenli luclu sepclierunt. Ilic solus de filiis Mabilia;
wigenarum, et, Subsolano flahle Oceanum perlus- mansuetus et amabilis fuit, et iv aiiiiis posl mortem
trans, Orcades insulas adiit, Scotiam a partc Circii Rogcrii patris sui paternum houurcm moderatis-
circumivit, et alias insulas, qua; ad suam ditionem sime rexil, et circa fiuem Julii uieusis occidit.
pertinent, usquc iu Angleseiam penetravit. Hiber- Quo defuncto, Robertus Bolesmensis, frater ejus,
niam ingredi voluit ; sed, Irensibus in maritimis Guillelmum Rufum requisivil, eique pro comitatu
littoribus ad bellum paralis, alias divertit. Insulam fratris iii millia librarum sterilensiuin exhibuil.
Man, qufedeserta eral, inliabitavit,populis replcvit, Kt comes faclus, per quatuor aiinos immania super
duuiibus et aliis necessariis ad usus hominum irua- Gualos exercuit. Oppidum dc Quatlord traustulil,
729 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. 730
et Brugiam, munitissimum castellum, super Sabri- nupserunt ; sed, Deo irreprehensibiliter omnia dis-
nam fluvium condidit. Biidam quoque, totamque ponente, cito viduataj sunt.
lerram Rogerii de Buthleio, cognati sui, jure repo- Ea tempeslate [1096] qua Rodbertus dux fratri
tiit, et a rege grandi pondere argenti comparavit. suo Normanniam commisit, et ab eo magnam ar-
Verum, sicut idem vir multis possessionibus in terris genti copiam, ad cxplendum itcr ad sepulcrum regis
est locupletatus, sic majori fastu superbite, sequax nostri, recepit, Helias comes ad curiam regis Ro-
Belial, inflatus , llagitiosos et crudeles ambiebat thomagum venit. Qui, postquam diu cum duce cen-
insatiabiliter actus. Angli el Guali, qui jamdudum siliatus fuit, ad regem accessit, eique humiliter
ferales ejus ludos quasi fabulam ridenlesaudierant, dixit : Doinine mi rex, consilio papse crucem Domvii
nunc ferreis ejus ungulis excoriati plorantes pro scrvitio ejus accepi, et iler in Jerusalem cum
, ,
gemuerunt, et vera esse quae compererant, sentien- multis nobilibus pcregrinis Domino Deo devovi. Ami-
tes experti sunt. Ipse namque, quanto magis opibus citiam, ut vester fidelis, vestram deposco, et hoc iter
et vernulis ampliatus iulumuit, tanto magis colli- cum pace vestra inire cupio. Respondit ei rex : Quo
mitaneis, cujuscunque ordinis fuerint, auferre fun- vis vade, sed Ccnomannicam urbem cum toto comi-
dos suos exarsit, et terras quas prisci antecessores ^ tatu mihi dimitte, quia quidquid pater meus habuit.
sanctis dederaut, sibi maucipavit. volo habere. Hclias dixit : Hxrcditario jure consula-
Is jamdudum in Cenomannico consulatu caslra tum uvorum meorum possideo, Deoque juvante, libe-
violenter in alieno rure construxit, in possessioni- ris meis dimittam liberum sicut nunc teneo ; et si
bus scilicet Sancti Petri de Cultura, et Sancli Vin- placitare vis, judicium gratanter subibo, et patrium
centii martyris, quibus colonos graviter oppressit. jus, secimdum examen regum, comitumque et episco-
Quod probus comes comperiens Helias, non ut porum, perdam uut tenebo. Respondit rex ; Ensibxis
ignavus aegre tulit, eique cum suis super Riolci et lanceis, innumerisque missilibus tecum placitabo.
Helias dixit Contra ethnicos in nomine Domini
rivum, in territorio Soonensi armatus occurrit, et in :
nomine Domini, invocato sancto .luliano pontilice, dimicare volebam ; sed ecce nunc viciniorcm contra
pugnavit, victnmquc Rodbertum, quamvis majores inimicos Christi reperio pugnam. Omnis enim qui ve-
habuisset ipse copias, de campo turpiter fugavit. rilati resistit, justitixque, inimicus comprobatur
oculumque Dei, qui vcra veritas est et sol justitise. Ipse mihi
Ibi Rodbertus de Curceio sauciatus fuit,
dextrum amisit. Gulferius quoque de Vilereio et Cenomannorum prseposiluram dignatus est commen-
Guillelmus deMolinis atquc Gudefrcdus deGuaceio, dure, quam, aliqua usus levitate, non debeo insipien-
relinquere, ne populus Dei prxdonibus trudatur
aliique multi capti sunt ;
pro quibus Cenomannen- C *«''
maximas redemptiones habuerunt, et sic inju- sicut oves lupis absque pastore. Consilium vcro, quod
ses
rias sanctorum et damna suorum ulti sunt. Conflic- ccelitus inspirata concepi mente, universi oplimates,
tus inter eos diu duravit, et innumeris exitio et in qui astatis, palam audite : Crucem Salvutoris nostri,
vinculis acerbitali fuit. qua morc peregrini signatus sum, non relinquam scd ;
in clypco mco, galeaque, et in omnibus armis meis

VI. De Ilelia comite Cenomannensi. Guillclmus Rufus
Cenomunnenses vexat. De Hildeberto archiepiscopo eamdem faciam, et in sella, frenoque meo sacrx
Turonensi. cnicis signum infigam. Tali charactcre munitus, in
Nunc ordinem rerum gestarum libet retexere, et hostcs pacis et rectitudinis procedam, et Christiano-
genealogiam, regios fasces jam sperantis prosapia;. rum regiones militando defendam. Equus itaque meus
Helias, Joannis et Paulffi filius , Hugunis Ceno- et arma mea notamine sancto signabuntur, et omnes
maunorum consulis consobrinus, vir multis erga adversarii qui contra me insurrexerint, in militem
Dei cultum honestatibus viguit, populique regimen Christi prxliabuntur Confido in illo qui rcgit mun-
.
in timore Dei salubriter servavit. Hic generosam aum, quod ipse novit cordis mei secretum, et per ejus
cunjugem Mathildem, liliam Gervasii, accepit, qui clementiam opperiar tempus opportunum, quo possim
Rodberti, cognomento Brochardi, fratris Gervasii

" optatum peragere votum. Guillelmus rex ait : Quo
Hemorum archiepiscopi, filius fuit. Huic sex fra- libet vade, et quod vis age. Ego contra cruciferos prse-
tres fiierunt, quorum duo priores, Goisbertus ct liari noto, sed urbem quam pater meus in die trans-
Enoch, post militiam monachi facli sunt. Rcliqui ^tus sui 7iactus erat. mihi vindicabo. Tu igitur dilap-
vcro quatuor, Jollredus et Lancelinus, Milo et Guil- sos aggeres munitionum tuarum summopere rcpara,
lelmus, immatura morte praeventi sunt. Helias de et eoementarios, lapidumque cxsores, lucri cupidos,
paterna hspreditate Flechiam caslruni possedit, qua- velociter aggrega , vetustasque neglectorum ruinas
tuor vero castella de patrimonio uxoris sua? obti- murorum utcunque resarciendo restuura. Cenoman-
nuit, id est, Ligerim et Maiatum, Luceium et llstil- nicos enim cives quantocius visitabo, et ccntum millia
liacum. Uxor ejus ei filiam, Eremburgcm noniine, lanceus cum vexillis ante portas eis demonstrabo, nec
pepnrit qua: nubilibus annis Fulconi, Andegavo- tibi sine calumnia hxrcditatem mcam indulgebo. Cur-
;
rum tunc coraiti, uuuc Jerosolymorum regi, nupsit, rus etiam, pilis atque sagittis onustos, illuc a bobus
et generosam sobolein gcnuit, JonVednm ctncli.im, pertrahi faciam. Red cgo ipse, cum mutlis h'gionibus
Malluldem et SiJjyllum, qua; liliis regiim solemuilcr armatorum, bubukos ulacritcr bountcs ad portus tuas
prwcedam. Hxc verissime credito, et complicibus tuis

^ sam, Allerias et Motam Galterii dc Clincampo, Ma-
edicito. nierz, et alias domos lirmas quamplurimas, Ha;c
His ita utrinque prolatis, comes recessit et con- siquidem regio censu argutus artitVx sibi callido
sulatuni suuui viiiliter munivit. Ardui proceres, qui pra;paravit, el in his bcstialis sjevitiae colonos,
tautonim siinullates heroum audiebanl , ex sua vicinisquo suis maleiidos collocavit, per quos arro-
parle nihil iatcrsercre audebant, quia turgidum re- gantia; sua? salisfecit, et atrocem guerram in Ceno-
gem, dominnmquc suum timebant, egregioqiie con- mannos exercuit. In Quadragesima, dum peccato-
suli, qui coustanter allegationes suas disserebat, res cffililus compuncti prava relinquunt, ac ad me-
condolebant. Eral enim probus et honorabilis, et dicamentum poenitentiaj pro transactis sceleribus
niultis pro virtulilius amabilis. Corpore prtecello- trepidi coiifugiunt, in carcere Rodberti plus quam
l)at, fortis rt magnus, statura granilis et procerus, trecenli vinculati perierunl. Qui multam ei pecu-
niger et hirsutus, et instar presbyteri bene tonsus. niam pro salute sua obtulerunt; sed crudeliler ab
Eloquio eliam erat suavis el facundus, lenis quietis eo contempti , fame el algore , aliisque miseriis
et asper rebellibus, juslitia? cullor rigidus, el in ti- interierunt.
mora Dei ad opus bonum fervidus. Quantaj pietalis Ilis temporibus [die 29 Julii 1097], venerabilis
esset in orationibus ac devotionis, indicabant ejusg vitffi Hoellus, genere Brito, Cenomannorum episco-
genoe , crebro madentes lacrymis. Defensionibus pus, defunctus autem comes Goisfredum
est. Ilelias
ecclesiarum, eleemosynisque pauperum et jejuniis Britonem, dccannm ejusdem ecclesia?, ad episcopa-

admodum vacavit, et singulis hobdomadibus feria vi, tum elegit; sed pra3veniens clerus Hildebertum de
in veneratioue passionis Christi, ab omni cibo et Lavarceio , archidiaconem, in cathedra pontilicali
potu ex integro abstinuit. residere compulit, et, alta; vocis cum jubilatione
Prwlerea Guillelmus rex multis iu Gallos el Bri- tripudians, cantavit : Te Dcum laudamus, et ca;tera
tones atque Flandrenses curis occupatus est, mi- qua? usus in electione pra^sulis exposcit ecclesiasti-
nasque suas complere difierens per biennium, Ce- cus. Quod Helias ul comperiit, valde iratus, resis-
nomannos oblitus cst. Helias interea caslrum apud tere voluit. Sed clericis dicentibus illi : Electionem
Dangeolum contra Rodbertum Talavacium firmavit, tuam ecclesiasticx prxferre non dcbes electioni,
ibique satellites suos, ad defensandos incolas lerrse reveritus, quia Deum timebat, siluit ; et, ne lethale
suae, collocavit. in membris Ecclesise schisma tieret, canouicis con-
Inde prsefatus tyrannus, quod vicina
passim depopulari non posset, contristatus
arva sensit.
est. Intempestivus igitur, mense Januario, regem Goisfredus quippe de pr;esulatu jam securus erat,
inquietavit, acerbis verborum slimulationibus ac-Ci janique copiosas dapcs pro sublimatione sui praj-
cendit, et in initio Februarii, cum Normannico paraverat. Parata? quidem dapes ab avidis comes-
exercitu, ad prajdictum castrum adduxit. Dixit enim soribus absumptai sunt. Sed ipsum Cenomanni epi-
regi Cuslodes hcstilis opindi, securitate lorpentes,
: scopum .habere penitus recusaverunt. Is Judicail,
passim dispcrsi sunt. Hiemales quippe pluiias et ponliQcis Alets>,frater fuit, etpost obitumGuillelmi,
tempestates considerant, et vos aliis,cum exercitu Bothoraagensis archiepiscopi , Rothomagensibus
vestro, infestiitionihus irretiri xstimant. Nunc ergo, xvn annis pra;fuit.
si repente illuc acciirrimus, accolas et municipes im- Hildebertus autem, post mortem Gisleberti Turo-
peratos incenicmus, el municipium facile obtincbimus. nensis archiepiscopi, a clero et populo eleclus est,
Invitus itaque rex pluribus ex causis, expeditioneni nuluque Cenomannico culraine metropoli-
Dei, de
inchoavit ; sed, Rodberto instigante et prospera tanara sedem adeptus est. Hic mansuetus fuit ac
poUicente, differre, ne ignavus putaretur, erubuit. religiosus , et tara divinarum quam ssecularium
Porro, perstrepens rumor adventum regis prEvenit, eruditioni littcrarum studiosus. Temporibus nostris
et principalis ordinatio provinciales, competeutibus incomparabilis versificator lloiuit, et multa car-
armaturis raunitos, ascivit, ac ad transitus aqua-r-. mina priscis poematibus aequalia vel eminentia
rum, sepiumque diflicilesque aditus silvarum in condidit, quffi fervidus calor philosophorum subti-
hostes coaptavit. Tunc rex inimicis niliil nocere liter rimari appetit, ac superaurum et topaziou sibi
potuit, sed , rancorc stomachatus , ferocior in consciscere diligenter satagit. Eleganter enira et
illos exarsit , ct Hodberto ingentem familiam sapienter loquitur de Christo et Ecclesia, de cor-
hcllatorum suis in municipiis adunare praecepit, et pore et anima, de gestis sanctorum et virtutibus
copiosos pecunise sumptus erogavit, unde munici- eorum, de laude virtutum et vituperatione vitiorura,
pia ejus vallis et muris ac multiplicibus zelis undi- A Roraanis cardinalibus, qui frequenter Galliarum
que clauderentur, et bellicosis larga slipendiariis plagas adeunt, quia mansuctos illic et obedientcs
donativa largirentur. Belesmcnsis itaque munio, sibi reperiunt, plurima Hildeberti carraina Roraam
ad hsec promptus, oppida nova condidit, et anti- transferuntur, quse dicacium scholis ot didascalis
qua, pra.'cipitibus fossis cingcns, admodum lirma- Quiritum adniiranda censentur. Hic saeer heros fcre
vit. Hic nimirum novem in illu riHuitatuhabuitcas- XXXV annis prajsulatus officium exercuit, studiisque
tra, id est Rlcvam et Peretuni, Moiilcni de Nube et bonis in docendo et faciendo spccialiter institit. Ec-
Soonam ; Sanctum Hemigium dc IManis et Urtico- clesiam Sancti Gervasii, ubi corpus cxiniii coufes-
733 IIISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. LIB. X. 734
soris Cliristi Jiiliani requiescit, imiltis niodis lau- A el cuni oppidanis equitilius militari exercitio aiite
dabilitcr decoravit; quam postniodum, tempore portas castri aliquantulum certaverunt. Verum Ra-
Guiumari Britonis, successoris sui, qui alio nomine dulfus, vicecomes de Bellomonte, regi supplex ac-
Guido de Stampis appellatur, dedicavit. Verum, currit, et foedus pacis, usque ad terminum quem
peccatis exigentibus, quam bonorum exercitatio denominaverat, obnixe poposcit : A sublimitate, in-
affatim decoravit, variisque ad honorem Dei orna- quit, vestra requiro, domine rex, inducias, donec
mentis ditavit, post viii annos dedicationis, incen- salvus de Cenomannis redeas. lllic enim prxsul et
dium, quo magna pars urbis consumpta est, detur- senatorum concio consistit, ibique communis quotidie
pavit, horribilique modo devastavit. de statu reipublicx tractatus et providentia fit. Quid-
VII. IJelias Cenomannensis comes comprehenditur. quid ibi pnctum fuerit vobiscum, nos qratanter subse-
Guillelmus rex Cenomannensem civitatem occupal. quemur, et jussionibus veslris in omnibus obsequemur.
Helias comes libertutem recupe)'at. Hsec idcirco, domine rex, loquor, majorum natu con-
Anno ab Incarnatione Domini t098, indictione vi, silio, quia, si sine bello primus defecero, pariumque
llelias comes, hebdomada prcecedente Rogationes, meorum desertor, primus paccm inicro, omni, sine
expeditionem super Rodbertum fecit, et, facto dubio, gencri meo dedecus et improperium generabo.
discursu, post nonam suos remeare prEecepit. \llis" Membra capiit subsequi debent, non prxcedere et fa-
autem redeuntibus, comes, cum septem militibus a ceti legitimique vernulse magis optant obsequi do-
turma sua segregatus, prope Dangeolura diverlil, mino, quam jubcre. Ha'C et plura his similia di-
ibique, in condensis arboribus et frutcctis latitan- centem rex laudavit, et qiuc postulata fuerant
tes quosdam avertit, in quos statim cum paucis annuit.
sodalibus irruit. Rodberlus autem in insidiis ibi Goisfredus quoque de Meduana et Rotro de Mon-
latitabat. Qui, ut paucos incaule discurrentes vidit, teforti, aliiciue plures, per quorum terras transitu-
vafer, militiiEque gnarus, ox improviso cum pluri- rus erat, similiter egerunt, et securitatem ab eo,
mis prosilivit, Herveum de
coraitemque mox, et usque ad reditum ejus, supplicibus verbis impetra-
Monteforti, signiferiim ejus, et pene omnes alios verunt. Gilo de Solleio, de nobilissimis Gallorum,
coraprehendit. Pra?vii vero exercitus, postquam Ba- antiquus heros de familia Henrici regis Francorum,
laonem alacres pervenerunt, per eos qui evaseraiit, qui multas viderat et magnas congregationes popu-
captum esse audierunt, subitoque post inanem laiti- lorum, in arduo monte stans, turmas armatorum
tiam ingenti moerore pariter inebriati sunt. Rod- undique prospexit et quingenta millia virorum inibi
bertus deinde regi Heliam Rothomagura prcGsenta- p esse autumavit, nec se unquam citra Alpos tantura
vit, quem rex honorilico custodiri pra?cepit. Non insiraul exercitum vidisse asseiuit.
enim militibus erat crudelis, sod blandus et dapsi- Prima regis mansio in terra hostili apud Ruceiura
lis, jucundiis et allabilis. fuil, et, sequenti die, rex ad Montem Bussoli castra
Felici forluna i'ex Guillelmus sibi arridente tripu- metatus pornoctavit. Terlia vero die, Colunchis vc-
diavit, et convocatis in unum Normannia; Jiaroni- nit, el in pralis Sarta? tigi ranllitudinis tentoria im-
bus, ait : Hactenus de nancisccnda hxreditale pa- peravit. In vineis balistarii et sagittarii secus viam
ternii negligenter egi, quia pro cupiditate ruris au- erant; qui tramitera, ne hostes impune transirent,
fjendi populos vexare, vel homines perimere nolui. summopere explorabant, crebrisque missilibus pra;-
Nunc autcm, ut videtis, me nesciente, hostis meus tereuntes inquietabant.
eaptus est, Deoque volenle, qui rectitudinem meam Fulco, cognoraunto Richinus, Andegavorum co-
novit, mihi traditus est. Quid laudatis? Quid mihi mes, ul Heliam captum audivit, Cenomannis, quia
modo persuadetis? De rebus agendis consilium inda- capitalis dominus erat, actutum advenit, et, a civi-
gnte, et mihi quod saluhrius censuerilis, intimate. bus libentor susceptus, militibus et fundibulariis
Optimates autem, consultu perscrutato, responde- munivit. Adveniente vero rege, railites de urbe
runt : Communi consilio, Domine M^Dobviam ei egressi sunt, et tota die viriliter in Nor-
rex, decernimus
jussione vestra universus Normannorum aggregetur mannos cerlaverunt, et mililaria ex utraque parte
cum quo nos omnes, ad obtinendam Ceno-
exerritus, facinora commiserunl. Famosi nerape pugiles nite-
mannorum regionem, audacter et alacriter ibimits. bantur utriuque suas ostentare vires, et proraereri
Ilis auditis, rex gavisus est. Porro, veloces veredarii a principibus suis atque commilitonibus sanguino-
longe lateque per proviucias missi sunt, et velle lentas laudes.
regis, ut subjecti ct affines et amici sine fictione Paganus de Montedublelli, Normannis olira fanii-
sulfragarentur ei, divulgaverunt. Franci ergo et liaris, amicitiam cum rege firniavit, et fortissiraam,
Burgiindiones, Morini et Britones, alireque viciuee quam apud Balaonem possidebat, motam regi tradi-
genles ad liberalem patricium concurreriint, et per quam totum oppidum, adversariis subac-
dit,
phalanges ejus miiltiplicitcr auxerunt. tum, paruit. Rex auleui illic Rodbcrtuin de Bel-
Mense Junio [l098|,Guillelmus rex per Alencionem lismo principem militia! constituit, cicpie plus quani
exercitum duxit, multisque militibus stipatiis, hos- cr.c mllites, animis et .irmis instriictos, associavit.
tium regionem formidabilis intravit. Militum vero Contra resistentes indigenas veliemenler intumuil,
turraa: regio jussu Frcdeinaiura repeuto adierunt et incomparabilibus dctrimentis acritcr eos afllixit.
733 ORDEIUCl VITALIS 736
Vineas enim eoriini ingenli niulliludine armatoruni A Fulco comcs de obsidione ad urbom confugerat,
exstirpavit, segetes conculcavit, et circunijaccntem et in coMiobiis sanctorum exitus rerum exspectabat.
provinciam devastavit; sed diuturuam obsidionem Aiidegavenses autem cum Cenomannis consiliati
tenere nequivit. Nam egestas viclus gravis lioniini- sunt, et sese Normannis in omnibus inferiores com-
bus et equis instabat, quia tempus inter veteres et pererunt ; unde colloqiiium inter rogem et consu-
novas fruges tunc iter agebat. Sextarius avenai de- Icm procuravcrunt. Ibi tunc, auxiliante Deo, neces-
cem solidis Cenomannciisium vendebatur, sine qua saria pax inter eos facta est, et inde multis pro plu-
cornipedum vigor in Occidcnlis climalibus vi.\ sus- ribus causis utriusque populi gaudium ingens exor-
tentatur. Quapropter re.t legiones .suas relaxavit, et tum Requisitum
est. est et concessum ut Hebas
messes suas in horreis recondi pra;>cei)it, atque ut comes, et omnes qui capti fuerant ex utraque parte,
post collectionem frugum obsidere boslium castra redderentur, et Cenomannis, et omnia caslra qua;
parati essent, conimonuit. Guillelmus rex habuerat, Rufo, filio ejus, subjuga-
Rufo rege cum valido ejcercitu Normanniam re- rentur. Conventionibus ilaque pacis decenter con-
petenle, Fulco comcs Balaonem obsedit, et, aggre- lirmatis, rcx niagistrum milituni Rodbertum, Hugo-
galis Andcgavensibus cuni Cenomannis, per abquot nis de Monteforti filium, accersiit, et in turrim Ce-
dies opprimcre bostos sategit. Castrenses auteni boc B nomannicam aliasque muniliones ascendere prcece-
statim regi mandaverunt, et, rumore bujusmodi pit, eique dcc milites electos, loricis et galeis et
diffuso, animosi optiniates conlribulibus suis admi- omni armatura fulgentes associavit. Protinus illi,
niculari summoiiere festinaverunt. Interea, duin custodibus egressis, cuiictas urbi munitiones nacti
comes et exercitus in tentoriis suis pranderent, et sunt, et in principali turre vexillum regis cum
mendici de oppido accepta stipe obsessis renuntia- ingenti tropffio levaveriint. In crastinum rex post
rent quod obsidentes tunc, vidclicet circa tertiam, illos millo prajclaros milites direxit, et, pro libitu
comederent, in armis ordinata; acies militum subilo suo datis legibus, totam civitatem possedit. Regia
prosilierunt, et inermes ad niensam residentes ex turris et Mons-Barbatus, atque Mons-Barbatulus
insperato proturbaverunl, et pluribus captis omnes regi subjiciuntur, et merito, quia a patre ejus con-
alios fugaverunt. Ibi Gualterius de Moiitesorelli ot dita noscuntur. Oinnes quoque cives in pace novo
Goisfredus de Brioleto, Joannes de Blazone et Ber- principi congratulantur plausihus, cautibus, variis-
lais de Mosterolo, et alii fere cxl milites cura innu- que gestibus.
meris peditibus capti sunt, et exuvias bostium, Tunc Hildebertus prresul et clerus et omnis plebs
arma et vestes, multimodamque supcllectilem, vic- n obviain regi cum ingenti gaiidio processerunt, et
tores diripuerunl. Inter iilos qui capti sunt, multi psallentes in basilicara Sancti Gervasii martyris
nobiles oppidani eranl, qui, magnorum possessores pcrduxerunl, uhi sanctorum pontificum et confes-
fundorum, in prrocipuis barouibus nativae regionis sorum Juliani et Turihii ac Victoris, aliorumque
pollebant, et inultis magnae strenuitulis militibus, pliirimorum corpora requiescunt.
baereditario jure prweminebant. Ahsolutus Helias Bajocensis de carcere prodiit
Tertia Julii mensis bebdomada [1098], Guillel- (36) ad regem niger et hispidus Rothomagum venit,
mus rex suis suppetias venit, et terribiles inimicis eiquc luimiliter dixit : Qui plurihus stiffragaris, rex
armatorum glohos secum adduxit. Adveiiiente au- inclyte, niihi, rjuaiso, subveni pro tua insigni strcmd-
tem rege, oppidani cum tripudio ipsum introduxe- lute. Jam diu comcs nuncupatus sum, quia hxredita-
runt. Quod audicntes vineulati, cura vociferatione rio jure possedi nobilem consulatum ; sed, ominc mu-
magna pariter clamaverunt : Guillelme, rex nobilis. tato, nominis et honoris titulo privatus sum. Obsecro
lihera nos! Quod audiens ille, jussitomnes protinus igitur ut cum pristinse dignitatis vocahulo in tua me
absolvi, eisque cum suis in curia foris ad mandu- suscipias fimilia, et ego tibi condigna exhibebo servi-
candiim copiose dari, et per fidem suam usque tia. Cenomannorum non requiro urbem, vel oppida,
post prandium liberos dimitli. Cumque satelli-D doncc idonea servitute illa pronwuero a tua magnifi-
tes ejus objicerent quod in tanta populi frequentia ccntia. Inter duos duntaxat anhclo familiares hnberi,
facile aufugerent, rcx illorum duritia; obstitit, et, et regali amicitia perfrui. Liberalis rex hoc facile
pro vinctis cos redarguens, dixit : Absit a me ut annuere decrevit; sed Rodbertus, Mellenticus co-
credam quod probus miks violet fidem suam! Quod mes, pro felle livoris dissuasit. Callidus enim se-
si fecerit, omni tempore, velut exlex, Quaprop-
despicabilis nex regalibus consiliis et judiciis pra?erat.
erit. parem seu potiorem per-
ter in pra-torio principali
(36) A
Maio raense ad usque Julii finem in carcere se positus et obnncans Heliam : « Tu, inquit, nebulo,
detentum fuisse Ileliam diserte tradit Ordericus; tu quid faceres? Discede, abi, fuge ; concedo tibi ul
allatnen ipsura statiin fuisse diinissum a rege scribit facias quidquid poteris, et pcr vultum de Luca nihit,
GulIIelmus Malmesburiensis, cujus hrec sunt verba si mc viceris. pro laic. renia tecum paciscar. » JVec infe-
lib. IV, p. 1-21 Auctorturbarum, inquit, quidam Helias
:
rius factum verto fuit, sed continuo dimisit evadere,
capitur, eui anle se adducto rex ludihundus Habeo : i miratus potius quam insectatus fugientem. Veruui
te, magister, » inquit. Al ille, ciijus alta nobililns Orderioo polior fides, cui concordant gesta Cenoraan-
7iescirel etiam in tanlo periculo sripcrc humilin loqui : nensiura episcoporum.
« Forluito, inquit, me cepisli ; si possem ccadere, novi Dom BouQUET, lib. x, p. 67i.
rjuid facerem! > Tunc yVillelmus pro farorc fere exlra
737 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — l'AI!S 111. \A\i. K. 738
peti metiielKit. Dixit ergo regi: Cenommini rersipc?- j^ vectigal exigebant. Sic immensi census onera pcr
lesct infidi siint, et quod fortitudinc ncqucunt. dolis fas perque nefas coacervabant, et regi trans fretum,
et tergiversatione faciunt. Ecce dciiclussupplicitt hos- ut in nefariis seu comniodis nsibus expenderentur,
tis, et fraudulenter intiiat tuus esse familiaris. Cur destinabant. Hujusmodi utique coUectionibus gran-
hoc appetit? ut quanto tuis vicininr intcrfucrit arca- dia regi xonia pra-sentabantur, quibus cxtranei pro
nis, tanto, duin sibi arriscrit opportunitas tcmporis, vana laude ditabantur. Filii aulcm regni, propriis
contrii te ferocius insurgens, tuis infestior copuletur rebus injuste nudati, contristabanlur, et ad Deuni,
inimicis. qui per Aoth ambidextrum, pererapto Eglon rege
His ita dictis, voluntas regis immutala est, et pinguissimo, dc manu Moab liberavit Israel, claman-
strenuus heros, ne in familia regis computarclur, tcs lamentabantur. Hajc videns sacer Anselmus ar-
repudiafiis est. Undc lalior ingens cuni )iericulis et cliiepiscopus, valde eontristatus est, et oppressis
detrimentis postmodiim multis exortus est. Rursus succurrere conatus est. Murus pro donio Israel con-
Ilelias regem blandis affatibus lenire studuit, sed tra colentes Baalim stare fortiter nisus est. Unde,
frustra. Unde constauter adjecit Lihenter, Dominc : pro multimodis ecclesiarum afflictionibus, per fide-
rex, tibi servirem , si tibi placeret, gratiamque les legatos cum supplicibus epistolis regeni inter-
upud te invenirem. Amodo mihi, quxso, noli dero- B pellans, conquestus est. Sed, obdurato corde, rex
gure, si aliud conabor perpetrare. Patienter ferre ne- male sanus humili didascalo non paruit ;
quapropter
queo quod menm mihi ablatam hsereditatem perspicio, ille licentiam eundi Romam ab eo petivit. Porro,
ct violcntia pricvalcntc, omnis mihi denegiitur recti- tumidus princeps Romam quidem cum abire per-
tudo. Quitmobrem nemo miretur, si culumnium fe- misit, sed Normanniam ne intraret prohibuit. Heu I
cero, si avitum honorem totis nisibus repetiero. Cui quam profano tumore crecatus cito ruiturus desi-
turgidus rex ait: Vade, et age quidquid mihi potes puit, qui Dci servum a facie tyrannidis suie fugien-
agere. tcm videro noluit! Quem postmodum, quia paulo
Helias itaque conductum per terram rcgis ab illo post ipse sjeva morte coUapsus est, nunquara videre
requisivit; quo accepto, liber ad sua gaudentibus potuit. Venerandus vero vir, jussui principis ob-
amicis rcmeavit. Quinque oppida suacum adjaccn- teuiperans, per Bolonjam tr.insivit, et reverendos
tibus vicis instruxit, sollicita procuratione damna secum itineris comites habuit, Halduinum de Tor-
supplevit, propriisque negotiis sedulus institit. Ab naco Beccensem monachum, et Cantuariensem Ed-
Augusto usque ad Pascha in pace siluit. Interim ta- marum, natione Anglicum, qui yitam ejusdem patris
men quali specimine nisus suos hostibus ostende- ,
postea diligenter conscripsit, ad fedificationem ani-
ret, callide cogitavit, et multotiescum fidis affinibus '
marum. Pra^fitus prwsul usque in Capuam urbem,
tractavit. uberis Campaniw cnput, laboriosum iter explevit,
Guillelmus autem rex, postquam Cenomannis, ut ibique Urbanum papam invenit a quo benigniter ;
dictum est, sine nuilti cruoris effusionc obtinuit, et honorifice susceptus, ei causam adventus sui de-
Guillelmo Ebroicensium comiti, et Gisleberto de claravit.Papa nimirum ibi tunc admodum occupa-
Aquila, aliisque probis optimatibus urbem servan- tus erat, quia Capuanos, qui contra Richardum,
dam comraisit, et regiam lurrem, armis et cibis et principem suum, Jordani filium, rebellaverant, ei-
omnibus opime instructam, Gualterio

necessariis dem paciticare satagebat ;
quos idem juvenis, auxi-
Rothomagensi, tilio Ansgerii, commendavit. Radul- lio et animositate Rogerii Senis, avunculi sui, Sicu-
fns vicecomes et Goisfredus de Meduaua, Rodber- loruni comitis, ad deditionem pertinaciter compu-
lusqwe Burgundio, aliique totiusprovinciteproceres^ lerat. Reverendus itaque senex inter Italos, de quo-
regi confcederati sunt, redditisque niunitionibus, rum origine propagatus fuerat, aliasque gentes, fere
datis ab eo legibus solerter obsecundaruut. biennio exsulavit, et externis auditoribus dicax se-
VIII. B. Anselmus Cantunriensis archiepiscopns ad

miniverbius spiritualiter profuit. Si quis ejus facta
pnpam in Italia venit. Helias Cenomannensis comes j) seu dicta plenius perscrutari voluerit, in prafati li-
adversus Guillclmum regem bellum renovut. bro Edraari apud Beccum Herluini, prsedecessoris
Dum hcoc citra mare in Neustria perpelrarontur, sui, reperire poterit.
immodicique sumptusin supertluis apparatibus pro- In autumno, Guillelmus rex, postquam Cenoman-
digedistraherentur, RannuIfusFIambardus,jamDu- nenses, ut dictura est, subegit, et Normannicas ad
nelmi episcopus, aliique regis satellites ct gastaldi libitum suum res composuit, flante austro ditissi-
Angliam spoIiai)ant, et, latronibus pejores, agrico- mum Albionis regnum revisit.
larum acervos ac negotiatoruni congeries immiseri- Sequenti anno [lOyfl], Helias posl Pascha iterare
corditer diripiebant, nec etiam sanguinolentas ma- guerram ccopit, et, clam conscntienlibus indigenis,
nus a sacris cohibebant. Defunctis euim EccIesicE depopulariconfiniaet militiamregis lacessere sate-
prip.latis, regia vi protinus succedebanl, ct qua-que git. Denique, mense Junio, cum insigni multitudine
in ffirario eorura reperiebantur, irreverenter invade- niilitum veuit, ad Planchias Godefredi vadum
bant. Coenobiorum fundos et episcopatuum redditus Eguenia? lluminis, pertransivil, regiosquo pugiles,
dominio regis mancipabant, ot a superstitibus ar- qui urbem custodiebaut, ad confliclum lacessiit.
chimandritis, seu pontificibus, enormis pecunife Audaces vero iNormanni foras proruperunt, diuque
;
739 UltDEKlOI MIAI.IS 740
diniicaverunl; sed, niimerosa hostinni virliili' pr»- y^ iii hruvi aggregavit, et hosliloni provinoiani ilcpn-
valcntc, in iirheni rcpulsi sunt. Tunc eliam liostps piilaluiu fostinavit. Agraon quoipio liostiuin ciini llc-
cura eisdem iiigrcssi sunt, quia, eorura violeutia lia duce siio, stalim ut rogcin cilra frotum vonisse
coerciti, municipcs portas claudere nequiverunt comperit, absque procrastinatione fiigiens, invasam
sed per urbeni fugientcs, vix in arcem, aliasque urbcm, multo pcjorem quam invcncrat, descruit.
munitioucs introire potueruat. Gives eniin Heliam lldcberlus ponlifcx in Normannia regeni humilitcr
luulliim diligebaut, ideoque dominatuni fjus magis aggressus esl, et ab eo u t familiaris amicus benignitor
quam Norniaunorum aUectabant. Municipes autem, susceplus est. Non cuiiu consilio, ncquo praisentia
qui rauiiimentaregisservabant, omnibusnecessariis sui pro'diclis pcrturbatidMilius intorfuoral.
pleniter abundabanl, et idcirco usque ad morlcm Animosiis aiitoin rcx, lioslium audito rocessu, pc-
pro domini sui lidolitate jiricliari satagobant. Porro, doloiUiin i.'os sootatus cst, et CeiiDiiianuis uoc una
Helias a gaudentibus urbanis in civitate susceptus iioolo Uiiio hosiiilari dignatus est. Verum oonore-
esl; sed omnibus illis grave detrimentum inde pro- inalani urbeni pertransiens vidit, el ultra pnntpiii
tinus exortum est. Gualterius enim, Ansgerii filius, Eguonia; in epitimio spatioso tentoria iigi prwcepit.
ciistos arcis, jussit fabris, quos socum habebat. Iii erastinum injurias suas ferro et flainma graviter
operari, scoriam quoque candentem super tectagullus cst. Porro, auleqiiain rex ad inimici castra
domorum a halistariis impetuose jactari. venisset, eadenique igni tradere potuisset, ijisa lios-
Tunc rutilus Titan sublimes Geminos peragrahat, mauus oiunia incendebat, omnemqiic regioiieui
tilis
et ingenti siccitate mundus arehat, llamineusque sunm ultro denudahat; nc malovoli prffidoncs ad
turbo imbricibus aularum insidebat. Sic nimius diripiendum aliquid invenirent, nec domata uhi ad
ignis accensus est, quo nimiuin prffivalente, tota capessendam qiiiotem strata sibi coaptarcnt. Sic
civitas corabusta esl. Clarembaldus de Lusoriis et profoclo Valles et Ostilliacum consumpta suut, alia-
Gualterius, aliiqiie satellites munimenta diligonter quo quaiii])luriina oppida ot rura penitus pessum-
servaverunt. Helias vero et sui frustra macbinis et data suut.
assultibus valde laboravei'unt, sed contra inexpug- Rodhertus de Monteforti, princeps militiae, cum
nahilcs muniliones uihil iiranaluerunt. Hodhertiis quiiigentis agmina pryccssil, incendium
militihus
autem Belcsmensis Balaonein munivit, cursoremque castri de Vallihus exstinxit, muuitionemque ad opus
suum Anialgisiim confeslim ad regem in Augliam rcgis confirmavit. Tunc Helias cum ingenti militia
direxit. Porro ille, mari transfretato, Clarendonam castro I.igeri morahatur, seseque ad meliora tem-
venit, regi cum familiaribus suis in Novain-Fores- pora rcservans, exitum rei pra;stolabatur. Denique,
tam equitanli obviavit, el alacriter inquironti ru-'-' feria vi, rex Maiacuni obsedil, et in craslinum cx-
mores, respondit : Cenomniinis pcr proditioncm suh- pugnarecastrum exercitui jussit. Ca-terum Sahhato,
repta esl. Verum dominxis meus Balaonem custodit, dum bellatores certatim armarentur, et acrera as-
et regiilis familia omnes munitiones sibi assicjriatas sultum castrensibus dare molirentur, rex consultu
solerlev observavit, auxiliumquc rcgalis potcntix ve- sapientum Deo gloriam dedit, et, pro reverentia
hementer dcsidcrat, in hostile robur, qiiod, eos undi- Dominica5 sepulturse ac rcsurrectionis, hostibus pe-
que indudit cl impugaat. His auditis, rex dixit : Ea- porcit, eisque trevias usquc in luna; diem annuit.
mus trans mare nostros adjuvare ! Eodem momento, Interea ipsi castrum interius toto adnisu munierunt,
inconsullis omnihiis , eqiiiim hahenis regyravit, et in assultum virgeas crates ictibus missilium !a-
ipsumque calcarihus iirgens, ad ponlum festinavit, pidumque opposueruut. Erantenim viri constantes;
et in quamdam vetustam navim, quam forte inve- dominoque suofideles, ideoque pertinaciter pro illo
nit, sine regio apparatu, velut plebeiiis intravit, et usiiiie ad morlem pugnaces, et exemplo probabilis
remigare protinus imperavit. Sic nimirum nec con- probitatis prosdicahiles. Cumque forinseci pugnato-
gruentem llalum, nec socios, noc alia, qua; regiam res admodum insudarcnt ut ingenti strue lignorura
dignitatem dccehant, exspectavit ; sed, omnis nie- T\ cingentem fossam implerent, viamquo sibi usquead
lus expers, fortunje et polago sese commisit, et se- palum pluribus sustentamcntis niagnopere substra-
quenti luce ad porturn Tolclia:', Deo diice, salvus tis publicc priepararent, oppidani llascas prunis ar-
applicuit. Ihi, ut moris est in ajstate, plures utrius- dcutihus plcnas desuper dimiHehant, et congcstio-
que ordinis astabant, et visa rate de Anglia velifl- nesrerum, quae adsuidamniimaccumulat» fucrant,
cante, ul aliquid novi ediscerent, alacres exspecta- adminiculante sihi aeslivo caumato, prorsus concre-
bant. In primis deregc sciscitautihus, ipse certus mabant. Hujusmodi contlictu foria ii mutuo vexa-
de se adfuit nuntius. Et quia cx insperato respondit bantur, et ha?cvidens rex nimis anxiabatur.
ridens percunctantibus, admiratio cxorta est mox Porro, dum ira et dolore torqueretur, qiiod om-
et Iffititia omnibus. Deinde, cujusdam presbyteri nes ibidem conatus illius cassarentur, quidam ad
equa voctus, cuin maguo ccetii clericoiiim et riisti- illum de suhlimi zeta lapidem projecit, nulu Doi
corum, qiii pedites eum cum ingenti plansii condu- non illuni, scd astantis athlotw caput immanitcr
cebant, Bonamvillam oxpetiit, suique preesentia ini- percussit, et ossa cerchro non parcente ictu com-
niicos in circuitu Neustria; sKvicntes valde terruit. niiscuit. IIIo itaqiie coram rege miserabilitoroccum-
Tandcm, directis legationibus, ingeutem exercitum beuto, subsannatio castrensiura coutinuo facta est,
: ;
741 IIISTUHIA ECCLESIASTICA. — l'AKS III. — l.lli. .\ 742
cum alto el horribili clamore : Ecce rex modo re- Aiiia siib patre suo tenueniiit, observaret, et abba-
centes hiibet carnes ; defcraiilur nd voquinum, ut ei tem sine alicujus novilatis exactionc consecraret.
exhibenntur (id ccenam. Contristatus igitur rex, Jiissio regis ab invilo prresule concessa est, et
oplimates suos seorsum convoeaTit, acceptoque ab prislinus mos cceuobio confirmatus est (37). Radul-
eis consilio, suos I.uceium diluculo abire praecepit. fus, abbas Sagiensis, electum fratrera Lexovium
Prudentes enim consiliarii provide considerabant duxit, et electionem, vice monachilis conventus,
quod in munitione validissima magnaninii pugiles dictavit. Rodbertus antem, Sagiensis monachus,
resistebant, munitiqne tirmis conclavibus, contra scriptor eximius, chartam conscripsit, et Herluinus,
deteclos multiplicibus modis facile praevalebant. episcopi capellanus, cunctorum in audientia, clero
Solerles ergo auricularii utile decretum palam silente, sic recitavit
dcderunt, ct boc esse subjectis inermibus ad instans Christus assistens pontifex et pustor ecclesiastici
negotium salubre censuerunt, ut salvus princeps grcgis et pustorum, sicut suum ex mortalibus con-
cum insignibus calervis inde recederet, alioque tinua successione perpetuum efficit gregem, ita, cum
ulciscendi genere inimicos puuirel, et sic suae genti sit virtiis et sapientia Dei, etiam pustoralem ipsa per-
sospilatem, et hostium dejectioneni callide procu- petuitate continuat ordinem, phires constitiicns sacer-
raret. Mane itaque ccleres surrexerunt, ac diversis g t/oic!!, eo quod morte prohibeantur permaiiere. Quo-
ad desolationem liostilis patriae ferramentis nsi sunt. riim conseaâlionem per ministerium episcoporum
Vineas enira exstirpaverunt , fructiferas arbores spirituali benedictione u Deo fiei'i non dubitamus
succiderunt, macorias et parietes dejecerunt, to- nihiloininus et ekctionem per ora subditorum eodem
tamque regionem, quse uberrima erat, igne et ferro Spiritu snnclo dispcnsari certum tenentes. Quocirca
desolaverunl. Deinde rex Cenomannis triumphans Beati Ebrulfi, congregatio unanimis, exempla sequens,
accessit, et multarum tribubus provinciarum licen- tradilionesque apostolicas, post discessum Patris
tiam remeandi ad sua donavit. nostri Mainerii, Patrr quoque nostro domno Sarlone
Ha>c anno Dominicae Incarnationis 1099, indic- in episcopum assumpto, divina p7'xeunte misericordia,
tione VII, mense Julio facta sunt. Tunc Jerusalem, in abbatem elegimus domnum Rogerium, fratrem
Gentilibus victis, qui eani din teniierant, a sanctis noslrum, coyivcrsatione cognitum, prefessionc con-
peregrinis, ut in prEecedenti libro dilucidavi, viii junclum, prsesentia et suffragiis egregiorum suffulti,
Idus Julii capta est. Urbaniis etiam papa, reddito prsfati videlicct episcopi Sarlojiis, abbalis Beccensis
Christicolis Christi sepulcro saucle tripudians, v Anselmi, Sagiensis Radulfi., Troarnensis Aimdfi, ct
Kalendas Augusti obiit. Cui Paschalis papa, svi csetcrorum ; cum quihus, quantum videre stifficimus,
die inthronizatus a transitu prioris, successit. Ci cx instructione Apostoli honeslatem personse contem-
plantes, virum assumimus catholicum, divina lege
L\. Serlo et Rogerius Sappensis abbates Ulicenses.
Controversise inter monachos et episcopum Lexo- erudilum, castuin, sobrium, humilem, mansuetum,
viensem exorlte. Uticensis ecclesise consecratio. misericordem, benefi/:um, et cmteris pastoruhbus con-
Gislebertus, Lexoviensis episcopus, a monachis vcnientiis prseditum. Eunc, itaque electum divinse
Uticensibus multoties requisitus fuit ut abbatem ilajcstali consccriindum offcrentes, prsesuli nostro
suum benediceret. Quod ille renuit agere, nisi ab- Lexoriensi Gisleberto prsesentamus, pontificalem eccle-
bas sibi chirographum canonicae professionis exhi- siastico more posttdantesconsecrationem, et canonicam
heret. Inter eos inde mutua per x annos altercalio bcnedictionem.
perduravit, et neuter vinci patiens, tropaeum quis- Ilac itaque monachorum electione diligenler per-
que speravit. Nam Serlo, qui post Mainerinm ad lecta, et tam a prfesule quam a clero gralanter
abbatiffi regimen electus fuit, coenobitis duobus suscepta, Rogerius in decollatione sancti Joannis
annis sine benedictione prccfuit, quia insolitam Raptistae abbas consecratus est, et in crastinum a
Uticensi ecclesiae professionem facere recusavit. fratribus Ulici honorifice susceptus est. Ipso die,
Similiter Rogerius Sappensis phis quam vii annis rv dum fratres ad colloquium in claustro sederent, et
fratribus prsefuit. Sed episcopo jiertinaciter persi- plurima subtiliter indagantes vicissim conferrent,
stente in suo sensu, pastoralem cambulam nonpor- inspirante Deo, ut ceslimo, de Uticensis ecclesi»
tavit. Qua de re regalis potestas, a monachis reqiii- dedicatione orta est confabulalio, et ingens ardor
sita, jure praevaluit, et pertinaci episcopo imperavit id agendi omnibus crevit multiloquio. Tandem,
ut mores, quos antecessores ejus in Norman- gaudentibus amicis et confortantibus, consihum
Graris ac diuturna fnit, inquit Mabillonius,

(37) Romanis pontificibus oblinuerant
legia libertalis a
Clit. SS. Ben. Prsl". in partem i, sebcuH VI, p. IX, atque etiam eos qui soli regi se subdilos profite-
ab exeitnte sseculo decimo conlroversia, orta episco- bantur exlerum quatuor fuisse raaxime quse a
;
pns intcr atque abbates nonnullos ob subjectionis pro- mouasteriis sibi subjectis exigere solebant episcopi,
fessionem, quam episcopi ab eis, cum ordinandi es- nimirum obedienliam, censum annuum quem jus
sent abbnles, exigebanl. Luculentam subinde texit synodale seu ciriadas appellabnnl, procuraliones seu
controversise hujus historiam, ex qua patet viclis jus hospitii in illis monasteriis, et processiones
tandem abbatibus qui vel solam consuetudineni, solemnes, id est jus ceiebrandi missas et conventus
vel eliam Simoniam jjroferebant, alios strenue per- solemnes in eorum ecciesiis.
stilisse in neganda promissione, nempe qui privi- Dora BouQUET, lib. x, p. 67G.
dirriniluin est, Deoqne juvaule, Ulicensis basilica ^ confusio. Urbanus enini papa generali sanxerat
Idus Novembris [1099] dedicata esl. Hoc officiuui aucloiitate et apostolico jussu inviolabiliter tencri
tres episcopi celebraverunt. Gislrbertus enim Lexo- coegerat in omni Latiiiitale ut universi (jui cruceni
viensis consecravit prineipalem aram in honore Cliristi accepnrant, uec iter in Ji-rusalem pro de-
sanctae Dei genilricis Marife, ct sancti Pelri aposto- fcclione voluntatis peregerant, in uomiue Doniiui
lorum principis, ac sancti Ebruiti roufessoris ;
rcciprocum calleminirent, autanatliemate percussi,
et Gislebertus Ebroicensis altare ad austnim in ho- extra Ecclcsiam poenas lucrenl. Mnltiniodis itaqne
nore omnium apostolorum ; Serlo auteni aram in conslrictus angariis, Stephanus, Ulosensis comes,
honore oninium Martyrura. Sequenti vcro dic,Serlo ingcmuit, seseque denuo ad peregrinandum praj-
crucinxum benedixit, el altare illius in honore paravit, iunumerisque militibus (38) similo deside-
sancli Salvatoris, sanctique .Egidii confessoris, et riuni fervunlcr inolevil. Bonos cnim rumores de
Gislcbertus Ebroicensis arani nuitutinalis missa; in j^loiiosis optiunibus Cbristi audicranl, qui contra
honore omnium sanctoruui. Dcnique, .wii Kalendas gentcs etliiiicas acies,saiictffi Trinilatis fidc ariuati,
Novenibris, Ebroicensis beros ad meridiem altare dimicaveruiit, et feliccm, virtule pii Salvatoris,
in houore omnium confessorum sanctificavit, et, vicloriam adepti sunt, selernasque laudes per omnia
complcta missffi celebratione, iii capitulum venit, " saxula promeruerunt.
et sanctis cxbortalionibus, piisque precibus et x. De crucesignutis. Godefridus Hierosolymw rex.
benediclionibus, fratres in Dei cultu corroboravit. Grxci ct Syriani, cxpulsis Francis. Lnodicensem
In fine vero ejusdem anni, Serlo Sagiensis aram in cintatcm occupant. liaymundns de Totosa Consluit-
n^de septentrionali 11 Kalcndas Januarii dcdicavit tiiiopoli npud Akmiii impcratorem commoratur.
in honore omnium virginum. Sic vii altaria certis

Normaimis: dmv a Syria discedit.
diebiis reverenter a tribus epi.scopis dedicata sunl, Niinc liliel, anxiliante Spiritu sancto, ad peregri-
et gloriosis ordinibus sanctorum ecclesiastico more nos noslros rcdiro, brcviter relalurus dc casibus
ad laudem Dei distribiita sunt, qui eidcm Sancto eorum, vcl Unc, qui post Iriumiibum in Judaâ vel
sanctoriim in cffilcsti regno perpetualiter gaudentes Syria remansere, vel de illis qui suos ad penates
assistiint. pcr iter arduum remeavere.
Ad hanc dedicalionem mulli .Norraannoriim pio- Aiino ab Incarnatione Domini tO'J9, mense Au-
cores adfuerunt, et ex utroqiic ordiiie Deo lideles gusto, Godefredus, Eustaehii Bolonice consulis et
oratiouum suarum libamina oblulcruut. Guillelmus 11« filius, regnum David iii Jerusalem suscepit, et
enim abbas Beccensis et Radulfus Sagiensis, Ar- p tribus annis regnavit. In ipso mense, omnium simul
nulfus Troaruensis el Goisfrediis Constantiniensis adhuc commilitonuin suorum auxilio fretus, in ad-
et Richardus dc Ansgeriviila et Giiillelmus de miravisum pugnavit, Deoque prtesidiante, feliciter
Glanvilla, Etardiis et Guillelmus Ebroicensis, Hugo prope Ascalonem triumphavit. In autumno, post-
Safredi tilius et Guillelmus de Arenis, archidiaco- quara gentiles, summo Rege Sabaotbpraeliante, pro-
nes et decani, aliique honorabiles clerici adfnerunt, strati sunt, egregii proceres cura suis commililoni-
et cum episcopis suis divina; servitutis ministerium biis redire decreveriint, et aniicis atque consortibus
solemniter coniplevcrunt. valedicentes, reciprocumcallem inierunt. Hodbertus
Tunc Guillelmus de Britolio eidem ecclesiee de enini dux Normauuorum, et Rodbertus marchio
redditibus de Gloz x libras singulis annis dedit. Flandrensium, atque Haimuudus Tolosanus comes,
Bodberlus etiam de Grentemaisnil ecclesiam Sancti regressi sunt, quorum slreuuitates Turci adraoduni
Samsonis apud Monlem-Calvcli majorem, terram- experti sunt. Curaque redirenl, multis coelibus
que unius carrucee dedit, decimamque niindinarum peregrinorum obiter obviaverunt, qui cis iu priraa
ejusdem villae et molendini ac nemoris Dco con- profectione comitari nequiverunt ; sed opportuni-
cessit. Gislebcrtus vero de Aquila medietatem tate data quando potuerunl votum eundi ad ,
,
Aquib-c villw ita sancto Ebriilfo concessit ut Hichar- D sepulcrum Domiui compleverunt. Isti siquidem
dus iniles cam exinde, sicul de pra^fato milite nimiam egeslatcm iii ilinere pertiilerunt, et pene
teniierat, de monachis teneret; alteram quippe usque ad mortem aporiali siint. Nam pra^vii, qui
parlem, dono Hiclicrii, Patris (ijusdem, in dominio precedentibiis aiinis regiones inter Antiochiam et
jamdudum possidebaiit. Radiiirus quoque de Con- Jerusalem depopulali sunt, subsequentibus pere-
chis Caldccotam Alwintonam, quae in Anglia
el griiiis per inediam perniciem in tramite seminave-
sunt, et tres agripennas vinearum de Toenia, et ruut, quia, occisis sive fugalis provinciarum colo-
quidquid apud Guarleiivillam liabebat, ctsex hospi- nis, arva iiicuUa niliil quod mandi posset, repere-
tes in tiibus villis suis sancto Ebrulfo coucessit, et runt. Porro, illi qui redibant, ab obviautibus au-
ea quffi homines sui dederant, gratanter annuens dierunt qiiod Buamundus dux Laodiciam obsiderel,
connrmavit. et intus ei totis nisibus satellitium imperaloris re-
Eodem tempore, multis iii Occidenle magna erat sisteret.
turbatio, el fixda desertoribus in oculis oninium llliic enim ferc xx niillia peregrinorum applicue-
(38) Edit. millibns, quod ex correctione interlineari ipsius codicis nobis emendandum videlur.
HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS iU. — Llb. \. 746
raat, qui de Anglia et aliis insulis Oceani ad sepnl- a nis ditin regna reliquistis, eademqiie jam, votis vestris
cruni Domiiii piuperaverual, oa tempestate qua mliliter expletis, revisere viiltis, maxime cum vos
geutiles .\ntiochiam obsidebant, et in urbe Chris- urgeat dulcis amor conjugum et dileclx sobolis, affcc-
tianos coarctabant. Laodiceni autem insulanos tvsque parentum slimulel «c amicorum, quos pro
Chrislicolas gralanter susceperunt, eorumque tui- Chrislo deseruistis. Xunc nd hanc rolunlatem pera-
conlra Turcos commiserunt. Inter illos
tioni sese gendam benigniter nostrum pcrcipiie consilium, quod
Edgarus Adelingus prfecipuus erat, quem Angli sine dubio vobis, dispensante Deo, comprobabitis sa-
quondam post mortera Haraldi regem sibi frustra lubre et commodum. Urbes et oppida, quse in Syria
pra?fecerant. Ipse profocto urbeni tuendara susce- vel Romania possidetis, dimillite nobis ad opus Impe-
pit, et Rodberli ducis fidelitati servavit, eique post ratoris. Nos autem vobis optimam classem prispa-
tropasum de paganis delegavit. Hic corpore specio- rabimiis; vos et omnes qnicwique vos scqui roluerinl,
sns, lingua disertus, liberalis et generosus, utpote sine naulo Constanlinopolim ad Augtistum conduce-
Eduardi regis Hunorum filius, sed dextera segnis mus, el ilhic usque panem et vijiiim et quseque vobis
erat, duceraque sibi coaevnm et quasi collactaneum neeessaria fuerint affatim suppeditabimus. Impera-
fratrem diligebat. toris enim voluntatem in hac re scimus, eique tali
Rodbertus itaque dux Laodiciam Syrire adeplus B seixitio placere gliscimus. Francos habere secum valde
est, ibiqne cum Normannis et Anglis atque Brito- concupiscit, eorumqne conslantiam et vivacem anni-
nibus aliquandiu commoralus est. Custudes etiani sum admiratur ac diligit. Nostro consultu per ipsum
suos in munitionibus constituit, quando peregrina- fiducialiter ite, et experiemini consilium istud esse
tionem suam ad munitionem Dumini Jesu Christi vobis utile.
peregit. Franci pariter consiliati sunt, et multa, prout
Inlerea Ravendinos, imperatoris Alexii protaspa- unusquisque commentalus est, callide considerave-
tarins, aliique stratores navigio veneruut, et cum runt. Principes enim cum comitatu suo segregAti
magno esercilu civilatcm obsederuut. Urbani au- sunt, et sic ad invicem locuti sunt : Ecce in extra-
tem, compalriolis suis favenles, Cisalpinos ejece- neam regionem elongali sumus, atque ad nostra re-
runl, et Augustales prajfecti a Grsecis et Syris intro- gredi summoperc dcsideramus. Ast gemina difficul-
missi sunt. Quod audiens Buaraundus, confeslim tate coangustamur. Bic etenim hononfice, ut nobili-
cum e.tercitu convolavit, et diutius obsessam

illuc tatem nostram decct, remorari nequimus, nec in Gal-
urbem crebris assultibus impugnavit. Cumque Lao- lias remeare sine gravi disciimine valemus. Bua-
diceni et Thraces redituui Jerosolymitauorum com- < , mundus , Antiochiam et circumjacentes provincias
'
perissent, metuentes ne insuperabilem , si con- possidens, passim dominnttir, nec in his regionibus
necterentur, e.iercitum facerent, legatis ct mune- piirem sibi quemlibet pati dignatur. Xnviyium vero
ribus callide prsemissis eos illexerunt, eisque ut ad Iransfretandmn nobis deest, et iter nobis terrestre,
securi ad urbem suam defensandam properarent, nisi per lerram Augusti, nullum esl. Porro, itlud,
mandaverunt. Igitur illi, haec audientes, gavisi nisi benevolentiam ejus habuerimus, periculosum est,
sunt, et venientes, in urbe a civibus paciQce sus- ideoque inter barbaros incolas per dubios calles
cepti sunt. Deinde rebus quae acciderant ventilatis, meticulosum est. MuUirnoda egestnte premimur, et
et omnibus ulrobique raitigatis, Rodbertus dus cura multarum incommoditnlum metu angimur. Ingenti
consodalibus suis Buamundo mandavit ut cura labore fntigati sumus, «c ad noslram, ut jam salis
pace recederet; alioquin, ad belium sese raaturius dictum est, palriam redire peroptamus; quod per
proepararet. Buamundus autem, his auditis, suos mare seu per terram, nisi per manus imperntoris,
convocavit, et quid in tantis incursiouibus agen- perpetrare non valemus. Quid ergo faciemus? Hic
dura esset investigavit. Oranes persuaserunt ut in diulius remorandi votum non est, omniumque penu-
pace recederet, suisque contentus, aliena injuste ria rerum segris et fessis exsulibiis in promptu est.
non invaderet; ne contra fratres et strenuos com- Q Promissa igitur Grsecorum, licet versipelles sinl, re-
pares dimicaret, et sic Deum ad iracundiam contra cipiamus, et ab eis pacifice oblala, quoniam Christiani
se provocarel; ne scandalum Christiauis et cachin- sunt, Iseli suscipiamus, quod nobis ut fncerent, ohnixis
num paganis generaret, nec. effusione Christiani precibus obsecrare deberemus.
cruoris gluriam suk strenuitatis macularet. Modes- Tandem Galli Deo, in cujus manu sunt omnia,
tus igitur du.x profunditatem rationis perspicaciter sese commendaverunt, et indigenis, in omnibus
inspe.tit, et utillimos sophorura monitus astute in- quse spoponderant, benigniter annuerunt. Illi ergo
telligens acquievit, et, quamvis moestus, suorum admodum laetati sunt, et qute promiser.int fideliter
tanien pro reverentia sociorum, cuni suis abscessit. corapleverunt. Imperator autera venientes Francos
Tutiores itaque Pelasgi et Syri de commoditati- honorifice suscepit, et, audilis pactionibus quas
bus suis tractaverunt, et post aliquot dies seorsum Achtei pepigerant et Galli concesserant, cxsultavit,
nostrates convocatos sic affati sunt : Inclyti se- et iraperiali auctoritate confirraavit. Perraancre
quorum fidem ac slrenuilntem jam totus cog-

niores, cura illo volentibus magnos honores obtulit, re-
qux bono animo nunc dice-

novit orbis, uudile verba deuntibus vero in Occiduas partes larga xenia do-
mus vobis. Palnm scimus quod causa peregrinatio- navit. Raimundus ergo, Tolosanus comes, quandiu
Patrol. CLXXXYIIl. 2i
747 ORDERICL VITALIS 748
vixil, ciiin illo conversalus est, el inter familiares^ gavisi sunt, et fatigatos pro Christo in multis ago-
convivas ejns ac consiliarios hahitus est. Hunc Au- nibus pugiles laetificare conati sunt. Tunc ibi Rod-
gustas praecipue diligebat, et libenter eum audie- bertus, Norraanniae dui, generosam virginem ada-
bat ,
quia ipsum pro fidelitate sua pertinaciter mavit, Sybillara, Goisfredi de Conversana filiam,
Buamundo in Anliochia reslitisse cog-noverat. Uior desponsavit, et secum in Neustriam adduiit. Haec
ipioque ejus, filia Hildefonsi regis GaliciiBj cum nimirum bonis moribus floruit, et, mullis honesla-
illotam diuturnam peregrinationem peregil, et fi- tibus compta his qui noverant illam
, amabilis ,
lium, nomine Hildefonsura, Constantinopoli peperit, eistitit. Tertio poslmodnm anno, Rotomi filium
qui post Bertrannum frafrem suum, comitem To- peperit, quem Guillelmus, ejusdem urbis arclii-
losffi, patris jus possedit, et usque hodie Gothos in cpiscopus, baplizavit, eumque norainc suo vocita-
Provincia perdomuit.Lanceam vero Domini, quam vit. Hodbertus dui, dum eisularet, non immemor
Petnis \braham Antiochis invenit, Raimundns erat quod a fratre suo decem millia marcos argenti
conies apud Byzantum diu in capella sua servavit. receperat, eique Normanniam usque ad quinque
Alios etiam milites, qui inter Graecos degere vo- annos invadiaverat. Quapropter a suo socero, qui
luerunt, imperator multis honoravit muneribus, et dominus Brundisii erat, urbis in qua Caius Caesar
magnis ditavit slipendiis. B magnum Pompeium inclusit, ut Lucanus narrat, et
Rodberto antem Normanno et Rodberto Flandritae ab aliis amicis copiam auri et argenti, reramque
el commilitonibus eorura, qui repedare festinabant, pretiosarura obtinuit, ei quorum donis ingenteni
plurima dona conlulit, et liberum eis per terram pecuniam accuraulavit, quam reddere creditori,
suam transitum et mercatum habere fecit. UIos prout suum ducatum quiete reciperet, provide desti-
fecto qui regiones Eoas relinquebant, aut secnm navit.
retinebat, aut in .\usonias partes summopere trans- Memorandae res, quae solemniter ad honorem
mitlebat, quia totis nisibus ad hoc elaborabat ut in Christi a principibus, aliisque fidelibus in Oriente
Syria contrarias sili vires debilitaret, et omnes qui agebantur, fama volanle velociter in Occidente de-
ad auxilium sibi resistentium properarent, impedi- nuntiabantur, et occidentalis Ecclesiae filii de in-
ret. signi ereptione Jerusalem et confusione Babylonis
XI. Buamundus Laodiciam recuperat. Robertus dux laetabantur. Guillelmus dui Pictaviensium, auditis
pcr Italiam iter suscipit in Xormanmam rediturus. nobilibus triumphis, ad amorem peregrinandi ac-
.Yort militcs ad bellum sacrum se accingunt. De census est. Cujus veiillum eiercitus trecentorum
tugubri etentu qui in yova-Foresta accidit. millinm de Aquitania et Guasconia, aliisque regio-
Irapiger Buamundus, ut ea quae gesla retulimus nibiis Hesperioe secutus est. Is nimirum decrevit,
audivit, stratores scUicet Aogusli, et omnes Francos Guillelmo Rufo, regi .Vnglorum, .Aquitaniae duca-
cum suis copiis pontum carinis sulcasse comperit, lum, totamqiie terram suam invadiare, censnmque
Normannos et .\rmenios, .Allobrogesque et de aliis copiosum abundanter ab ilUus aerario haurire, unde
gentibus copiosum agmen celeriter congessit, Lao- nobiliter eipleret iter quod cupiebat inire. EIo-
diciam obsedil, viriliter eipugnavit, captam xu quentes itaque legatos ad regem direiit, eique quod
annis tenuil, et suis usque nunc
successoribus menle volvebat, per eosdem insinuavit. Pomposus
dimisit. Tarsum qnoque Mamistram, Albaram
et autem sceptriger, qui quanto plus habebat, sitientis
et Marram, aliasque munitiones, in quarura medio hydropici more, tanto plus cupiebat, veredariorum
Reblata consistit, ad laudem Dei et subsidium Chris- allegationes avide percepit, et amplas praefati ducis
tianorum, insigniter sibi subjugavit. Graecos et possessiones pristinis potestatibus paterni ducatus
Ajmenios atque Syros, in monasteriis monachatum et regni addere anhelavit. Masimam igitur jussit
pro rilu suo servantes, honoravit, el possessiones classem praeparari, et ingenteni equitatum de .\n-
olim habitas fideliter illis concessit. Porro, quse- glia secum comilari, ut, pelago transfretato, in
dani monastcria, quae crudeles Turci spoliaverant, J) armis, ceu leo, supra praedam praesto consisteret,
et inde religiosos habilatores fugaverant, strenuus fratrem ab introitu Neustriae bello abigeret, .Aqui-
heros Latinis monachis seu clericis assignavil, et taoia^ ducatum pluribus argenli massis emeret, et,
amplas possessiones liberaliter delegavit, ut omni- obstantibus sibi bello subactis, usque ad Garonnam
bns bonis in Dei cullu abundarent, el secundura fluvium imperii sui fines dilalaret. Haec tnmidus
Latinitalis usum divinae majestati servilium per- juvenis cogitabat, et arroganter ad haec inhiabat.
solverent. Sed omnipotens Conditor, qui cuncta gubernat,
Anno ab Incamatione Domini HOO, prsefati con- aliter disponebal.
sules. ab Augusto, ut dictum est, pluribus eieniis Tonc circa Rogationes [1100] lugubris eventus in
honorati, cum suis recesserunt, et a Normannis in Nova-Foresta contigit. Dum regii milites venatu
Italia, qui magnis ibidem opibus polli-bant, amica- eiercerentur, et damulas vel cervos catapultis sau-
biliter suscepti sunl. Rogerius enim Senei, Siciliae ciare molirentur, quidam miles sagittam, ut agres-
comes, ejusque nepos Rogerius, .Apuliae dui, atque tem feram vulnerarel, emisit, egregiuraque juve-
Goisfredus de Conversana, nepos Guiscardi ducis nem Richardum, Rodberli ducis filium, casu per-
aliique coropatriotae seu cognati eorum salvo reditu cassit. Qui repente mortuus corruit , et ingens
749 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. X. 750
luctus multis inde fuit. Eques, infortunio gravi ^collocutionos in foris et ccemctoriis passim divul-
territus, ad Sanctum Pancratiura statim confugit, gatce sunt. Ipsum quoque regcm niiiiime latuerunt.
ibique mox monachus factus, geminam ultionem Quidam monachus bons! fam.e, sed melioris
ila evasit. Reatum enim honiicidii per pffinitenliam, vitK, in ccenobio erat Sancti Petri de Gloucostra,
contcmptor mundi, expiavit, et malevolum ranco- qui hujusmodi somnium rctulit se vidisse in visione
rem parentum el amicoruni prreclari tironis decli- nocturna : Videbum, inquit, iJominum Jesum iii
navit. Multi prfefato militi prsecelsam felicitatem solio excelso sedeniem, et gloriosnm cosli milHiam,
auspicati sunl; sed homines, rege Sabaoth aliter sanctorumque chorum ci assistentcm. Dum vero, in
dispensante, crebro falluntur et fallunt, quoniam, cxstasi suprii mc rnptus, obstupcscercm, et nimis ad-
ignorantiai tenebris obnubilalai, cogitationes homi- mirans ad insolila intenderem, ecce qusedam splendi-
num vana; sunt. dissima mrgo ante pedes Domini Jesu procidebat, et
De prffifati tironis originc libct parumper dicere. his precibus suppliciter illum exorubat : « Domine
Dum Rodbertus dnx in adolescenlia stolide contra Jesu Chrisle, Sidviitor gcncris liumani, pro quo, pen-
patrem suum rebellasset, et cum magna prfedonum dens in cruce, preti.osum samjuinem tuum fudisti,
manu extorris Neustriam praidis et multis facino- clementer respice populum tuum , miserabiliter ge-
ribus infestaret, decoram pcllicem cujusdani snms Qmentem subjugoGuiHelmi.Scclerumvindex, omnium-
presbytcri in confinio Franciai adamavit, el ex ca que judex juntissime, de Guillelmo, precor, vin-
duos Richardum et Guillelmum, generavit.
fdios, dica me, et de mnnibus illius eripe, quia turpiter,
Illa deinde per longum tempus infantes diligenter quantum in ipso est, mc poUuit et immaniter affligit. »
enutrivil jamque adultos in Neustria duci filios
, Dominus autem respondebat u Patienter tolera, :
suos cxhibuit, et notissima ei signa de peculiari paulisper exspectn, quoninm inproximo tibi sufficlens
familiaritale juventutis sna> recoUiit. Et quia ille adhibetur de illo vindicta. » Hxc itaque audiens con-
parlim recognoscebat, prolem tamen suam cogno- tremui, et caelestem iriim princiin nostro mox im-
scere dubitabat, genitrix candontem chalybem ma- minere non dubitavi, intelligens sanctx virginis et
nifeste portavit, et ab omni aduslione illresa, de miitris Ecclesix clamores pervenisse tid aures Do-
filio regis se concepisse coniprobavit. Isti siquidcm mini, pro rnpinis et turpibus mcechiis, aliorumque
duo fratres probi et amabiles fuerunl, sed in nio- facinorum sarcina inlolerabili. quibus rex et pcdi-
mento quasi flos feni cito marcuerunt; unus enim, sequi ejus non desistunt divinam legem riuotidie
ut dictum est, in venationo sauciatus occidit ; alter transgredi.
vero,postquam Henricus Rodbcrtum apud Tcner His auditis, venerandus Serlo abbas commoni-
chebraicum cepit, Jerusalem expetiit, ibique militia *-" torios apices edidit, et amicabiliter de Gloucestr
laudabilis cito corruit. regi direxit, in quibus illa, qua> monachus in visu
Nunc de silva, ubi prEefatus tiro periit, vide, didicerat, luculenter inseruit. In eodem monas-
lector, cur Nova vocitata sit. Ab antiquis tempori- terio, Kalendis Augusti , celebritas Sancti Petri
bus ibi populosa regio erat, et villis humana? habi- ad Vincula solemniter peracta personarum
est, et
tationi competentibus abundabat. Copiosa vero utriusque ordinis ingens globus ibidem conglome-
plebs Suthhamptonse pagum soleiti cura obnixe ratus esl. Tunc Fulcheredus, Sagiensis fervens mo-
colebat; unde australis provincia Guentanaj urbi nachus, Scrobesburiensis aichimandrita primus, in
multipliciter campestri ubertate serviebat. Guillel- divinis tractatibus oxplanator profluus , de grege
mus autem poslquam regnum Albiunis
primus, seniorum electus, in pulpitum ascendit, sermonem
obtinuit, amator neraorum plus quam lx paro-, ad populum de Salutari Dei fecil. Ibi proevaricato-
chias ultro dcvastavit, ruricolas ad alia loca trans- res diviiui; legis palam redarguit, et, quasi pro-
migrare compulit, et silvestres feras pro hominibus, phetico spiritu plenus, iuter wetera constanter va-
ut voluptatem venandi habcret, ibidem constituit. ticinatus dixit : Anglia profujiis ad conculcntionem
Ibi duos Richardum et Guillelmuni Rufum,
filios : T\ datur in hsercditate, quia repleta cst tcrra iniquitate.
nepolemque suum, ut dictum est, Richardum, per- Totum corpus maculatur multiformis lepra ncquitise,
didit, et mulliformis visio quibusdam terribiliter et II ciipite usque nd pedcs occupavit illud languor
apparuit, quibus consecratas a^des, pro educatione malitix. Effrcnis enim supcrbia ubique volitat, et
ferarum dcrelictas, Dominus sibi displiccrc palain omnia, si dici fas est, etiam stellas cceli conculcat.
ostendit. Discincta libido vitsa fictilia, sed et aurca coinqui-
nut, et insatiabilis avaritia quxquc potest devorat.
Xn. Mala prsesuijia ad Guillelmum regem spectantia.
En subitanea rcrum instabit immutntio. Non diu do-
Prsefutus rex moritur.
minabuntur effeminali. Dominus Dcus publicos sponsx
Mense Julio [1100] , dum regia classis regalis SU3S hostes judicare veniet, Moab et Edom rhomphsea
pompjp apparatu instrueretur, et ipse pervicacilor, manifestx ultionis percutiet, ct tcrribili commotionc
imraensa pretiosi mctalli pondera undecunquc montes Gelboe subvertet. Ira Dei transgrcssoribus
congcrcns, prope fretum pricstolaretur, horrenda?, ultra non parcet. Jnm ccclcstis ultio supcr filios in-
visiones de rege in cocnobiis et episcopiis ab utris- fidelitatis desxviet. Ecce arcus superni furoris contrn
que ordinibus visa; sunt; unde populis publicoe reprohos iniensus est, et sagiita velox nd vulncran-
,
751 OUDEKICI MTAI.IS 752
dumde pharelraextracta est. Repente jotn feriel, se- i^misimus. Ipse nimintiii primogcnitus esl Guilklmi
segue corrigendo supiens omnis iclim declinel. Ha>c regis filius, et ego et iu, domine mi Henrice, ho-
ct multa his siniilia populo feria iv in lemplo Dei minium ilU fecimris. Qunproptcr tiim absenti, quam
(licla sunt, ctexlomplo tl.ijrella prosequi exhibitione prxscnti, fidclitas a nobis servanda est in omnibus.
opeiuni coepta sunl. In servitio Dei jum diu laboravit, el Deus illi duca-
In crastinum, Guillelmus rcx maiie cum suis patum suum, quem pro ejus amore peregrinus diinisit,
rasitis coraedit, seseque post prandium, ut in No- mmc sine bellico iumuUu cum paterno diademate re-
vani Forestam venalum iret, pra^paravit. Cumque stituit. Inter htcc aspera lis oriii coepit, et ex omni
hilaris cum clientibus suis tripudiaret, ocreasque parte mullitudo virorum illuc conlluxit, atque pra»-
suas calcearet, quidam faber illuc advenil, et sex sentis hajredis, qui suum jiis calumniabatur, virtus
catapultas ei prysentavit. Quas ille prolinus alacri- crovil. Ilenricus manum ad capulum vivaciter ini-
tcr accepit, per opus artitlcem laudavit, nescius sit, et gladium exeniit, nec extraneum qucuilibel,
futuri, quatuor sibi retiuuit, et duos Gualterio Ti- per frivolam procraslinationem ,
palris sceplrum
rello porrcxit. Justum est, inquit rex, ut illi acu- priToccupare permisit.
iissimx dentur sagittx, qui lethiferos inde noverit Tandem , convenientibus amicis et sapientibus
ictiis infigere. Erat ideni de Francia miles genero-B consiliariis, hinc et inde lis mitigata est, ct saniori
sus, Picis et Pontisariae dives oppidanus, potens consultu, ne pejor scissura fieret, arx cuni regali-
iiiter optimates, et in armis acerrimus, ideo regi bus gazis filio regis Henrico reddita est. Hoc antea
familiaris conviva, et ubique comes assiduus. De- dudum fuit a Britonibus prophelatum , et hunc
nique, dum de pluribus inutiliter coufabularenlur, Angli optaverunt habere dominum, quem nobiliter
et domestici clientes circa regem adunarentur in solio regni noverant genilum. Mortuo rcge, plu-
quidam monachus de Gloucestra adfuit, et abbatis res optiraatum ad lares suos de saltu raanicaverunt,
sui litteras regi porresit. Quibus auditis, rex in et contra futuras motiones, quas timebant, res suas
caohinnum resolutus est, et subsannando supra- ordinaverunt. Clientuli quidam cruentatum regeni
diclum militem sic alfatus est : Gudlleri, fac rectum vilibus utcunqne panriis operuerunt, et veluti fero-
dii his qux audisti. At ille : Sic faciam, dominc. cem aprum, venabulis confossum, de saltu ad ur-
Parvipeudens itaque monita seniorura, irameraor bem Guentanam detulerunt. Clerici autem et mo-
quod ante ruinam exaltatur cor, de serie littera- nachi atque cives, duntaxat egeni, cum viduis et
lum quas audicrat, dixit : Miror unde domino meo mendicis, obviam processerunt, et pro reverentia
Scrloni lalia narrandi voluntas exorta est, qui vere, regiaj dignitatis in veteri monaslerio Sancti Petri
ul opinor, bonus abbas et malurus senior est. Ex^ celeriter tumulavcruut. Porro, ecclesiaslici docto-
simplicitatc nimia, mihi, tot negoliis occupalo, som- res et prfflati, sordidam ejus vitam el tctrum fineni
nia sterlentium retulit, et per pluru lcrrarum spalia considerantes, tunc judicare ausi sunt, et ecclo-
scriplo etiam inserla destinavit. Num prosequi me siastica, veluti biothanatum, absolutione indignum
ritum autumat Anglorum, qui pro sternutatione et ccnsuerunt, quem vitales auras carpentem sahibri-
somnio velularum dimittunt iter suum seu nego- ter a nequitiis castigare nequiverunt. Signa etiam
lium ? pio illo in quibusdam ecclesiis non sonuerunl, qua;
Ilis dictis, celer surrcsil, el cornipedem ascen- pro intimis pauperibus et mulierculis crebro diutis-
dcns, in silvam festinavit. Henricus comes, frater sime pulsata sunt. Do ingenti a<rario, ubi plures
ejus, et Guillelmus de Brilolio, aliique illustres ibi nummorum acervi de laboribus miserorum congesti
fucrunl, in saltum perrexerunt, et venatores per sunt, eleemosyua; pro aniina cupidi quondam pos-
diversa rite loca dispersa sunt. Cumque rex et sessoiis nulla; inopihus erogatfe sunt. Stipendiarii
Gualterius de Pice cum paucis sodalibus in ne- vero milites et nebulones ac vulgaria scorta qu;es-
niore constiluti esscnt, et armati prsedara avide tus suos iu occasu raoechi principis perdiderunt.
exspectarent, subito inter eos currente fera, rex dejjejusque miserabilem obitum, non tam pro piotate,
statu suo recessit, et Gualterius sagittam emisit. quam pro detcstabili flagitiorum cupiditafe, plaiixe-
Qua3, super dorsum ferfe, setam radens, rapide vo- runt, Gualteriumque Tirellum, ut pro lapsu sui
lavit, atque regem e regione stantera lethaliter vul- defensoris membratim discerperent, suramopere
neravil. Qui mox ad lerrara cecidit, et sine mora, quaesierunt. Porro, ille, perpetrato facinore, ad
proli dolor ! ex.spiravil. lino itaque prostrato terri- I)ontum propere confugit; pelagoque transito, mu-
gcna, fitnmltorum comuiolio maxima, horribilisque nitiones, quas in Gallia possidebat, expetiit, ibique
de nece principis clamor perstrepit in silva. Hen- minas et maledictiones nialevolentium tutus irrisit.
ricus concito cursu ad arcem Guentoniae, ubi rega- Hic Adelidem, filiam Kichardi, de sublimi prosapia
lis Ihesaurus continebatur , festinavit, et clavcs Gifardorum, conjugem habuit, qua; lluguuem de
ejiis, ut genninus hferes, imperiali jussu ah excu- Picc, strenuissimura militem, marito suo pepcrit.
biloribus exegit. llluc et Guillelmus de Britolio an- Denique post multos annos Jerusaleni expetiil, et
helus advenil, callidoque meditalu prreveniens, in via Dei prenitens Gualterius obiit.
ecoiilra obstitit. Lcgaliter , inquit, reminisci fidei Anno itaquc ab incarnatione Domini ffOO, feria
dehcmus, quum Rodberto duci, germuno tuo, pro- quinta, iv Nonas Augusti, GuiUelmus Hufus in
,
753 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. X.
Nova Foresta ictu sagitta? mortuus est, postquam ^^ tcs, qui erant in Normannia, audilo casu infortunali
xn annis et pene x mensibus regno Anglise potitus principis, rerumque mutatione subita, compositis
est. in Neustria rebus suis, iter in Angliam accele-
Xin. Henricus, frater Guillelmi Rufi., ei in solio raverunl, eique bominio facto, fundos et omnes
snccedit. dignitates suas cum regiis muneribus ab co recepe-
Henricus autem, cum Rodberto, comite de Mel- runt.
lento, Lundoniam properavit, et dominico sequenti, imprudentum consilia juvenum,
Henricus rex
apud Guest monasterium, in basilica Sancti Petri sicut Roboara, non est, sed sapientura
secutus
apostoli, regale stemma suscepit, eumque venerabi- argutias monitusque senum sagaciler amplexatus
lis Mauricius, Lundoniensis episcopus, consecravit. est. Rodbertum scilicet de Mellento et Hugonom
Anselmus enim, Doroberuice arcbiepiscopus, ut de Cestra, Ricbardum dc Radvariis et Rogeriuni

supra dictum est, exsulabat ; Thomas vero, Ebora- Bigodum, aiiosque strenuos et sagaces viros suis
censis archiepiscopus, nuper defunctus fuerat, et adbibuit consiliis, et, quia bumiliter sophistis ob-
metropolitana sedes adbuc vacabat. Triginta auno- secundavit , merito multis regionibus et populis
rum erat Ilenricus, cuni regnare coepisset, et xxxv imperavit. Praefatus princeps, quarto mense ex quo
annis et iv mensibns regnavit. Hic inter prospcra t> Cffipit regnare, nolens ut cquus et mulus, quibus
el regnum sibi divinitus
adversa commissum non turpiter lascivire, generosam
est intellectus,
prudenler et commode moderatus est, ac inter virginem, nomine Mathildem, regah more silii
prtecipuos totius Christianitatis principos, obtentu desponsavit, ex qua geminam prolem, Matliildem
pacis et justitia^ fulgens, insignis babitus est. In et Guillelmum, generavit. Hkc nimirum Melculfi,
diebusejus Ecclesia Dei divitiis etbonoribus alacrilcr regis Scottorum, et MargaritaB regina; filia fuit,
emicuit, et omnis ordo religiosorum ad laudom cujus origo de stirpe Elfredi regis, filii Egberti
Creatoris multipliciter crevit. Hoc monachi et clerici regis, procossit, qui primus monarchiam totius
attestantur, qui numero etsubliraitate, eo regnante, AnglicE, post Danicam cladem et occasum sancti
multiplicantur ; hoc eremitse merito perhibere Edmundi, regis ct martyris, obtinuit. Nam antea,
possunt, qui silvarum condensa prosternunt, et, ex quo Angli de Anglo insula, ubi Saxonise me-
erectis monasteriorum et palatiorum excelsis cnl- tropolis est, in Britanniam venerunt, et, devictis
minibus, ibi tripudiant, et gloriara Deo cum dulce- seu deletis quos raodo Gualos dicunt, occupatam
dine mentis cantitant , ubi quondam esleges bello insulam, Ilengist prirao duce, a natali solo
latrunculi, ad orane nefas peragenduni, latitare p Angliam vocitaverunt, quinque reges, ut in scriptis
solebant. Gildffi Britonis et Bedae Anglici legitur, in ea regna-
A principio regni sui omnes sibi sapienter con- verunt.
ciliavit, ac ad amorem sui regalibus muniflcentiis Sapiens ergo Ilonricus, generositatem virginis
invitavit. Optimates enim benigniter honoravit, agnoscens, multiraodamque mornm ejus honesta-
opes et honores illis auxit, et sic eos leniendo fidos tem jamdudum concupiscens, bujusmodi sociam
sibi effecit. Subjectas vero plebes justis legibus datis in Christo sibi elegit, et in regno secum, Gerardo
fovit, et ab iniquis exactoribus atque prcedonibus Herfondensi episcopo consecrante, sublimavit. De
patrocinando protexit. Sic sublimis patricius inter rebus, qute in Anglia contigerunt, pauca praelibavi;
omnes occiduos consules et regnorum rectores sed de Normannis nibilorainus huic aliqua libct
efTulsil, omniumque favorem, tam clericorumquam addere operi.
laicorum, qui ratione regi gaudebant, promeruit. Mense Angusto 1100, mox ut in Neustria infausti
Viduatas pastoribus Ecclesias consolari ccepit ,
occasus regis compertus est, turgentium furor
el eruditos illis doctores , seuiorum consultu, Normannorum in sua viscera excitatus est. Nam
imposuit. Nam Guillelmo, cognomento Gifardo, in eadem septimana Guillolmus, consul Ebroicen-
qul defuncti rcgis cancellarius fuerat, GuentanreD sis, et Radulfus do Conchis cura ingenti manu in
urbis cathedram commisit, et Girardura, Heifor- territorium de Bellomonto irruerunt, et ingentem

densem episcoptim, in Eboracensem metropolim prxdara de terra Rodberli, comitis Mellentensis,
promovit. Veloces quoque nuntios trans ponlum rapuerunt, pro quibusdam injuriis, quas ipse suis
direxit, per quos venorabilem Anselmum, arcbie- cumparibus ingesscrat, per fraudulenta consilia,
piscopum Cantuaria;, ad sedem suam accersiit, quaj Rufo regi contra illos suggerere jaradudum
quem, sicut supra dictum est, Guillelmus rex studuerat. Similiter alii plures iram et malcvolen-
incongruis infestationibus expulit. Elicnse vero tiam, quas olira conceperant, sed, propter rigorem
co2nobium dedit Ricliardo Richardi dc Benefacta principalis justitia;, manifestis ultionibus prodere
lilio, Beccensi monacbo, etabbatiaraSaneti Edmundi non ausi fucrant, nunc, habenis relaxatis, loto
rcgis et martyris Rodberto, juveni Miconsi moua- nisu contra sese insurrexcrunt, ct mutuis ca^dibus
cho, Hugonis Cestrensis coraitis fdio. Glastoniain ac damnis rcr'im miseram regionem, rectore ca-
quoipie commisit Hcrluino Cadomensi, et Habiin- rentem, dcsolaverunt.
douiam Farisio Malmesburiensi. Hugo, Ceslrensis Mense Septembri, Rodbertus dux in Normau-
comes, et Rodbertus Belesraensis, ac alii optiina- niam venit, ct, a suis susceplus, cum Sybilla
; ,!
755 ORDERICI VITALIS

756
conjuge sua, MonteDi Sancti Michaelis avchangeli ^ njcanj, sicut eis
Guinelmus rex prxccpit, observant.
de Periculo Maris adiit. Ibi pro reditu salvo de et, a Cenomanensibus atque Andegavinis obsessi, a
longinqua pereg-rinatione Deo gratias egit, ac poste auxitium postulant, scirc optantes quid sccundum
teaspousam suam, Goisfredi de Conversana tiliam, voluntatem tuam agere debeant. Si prsBfntam tircem
cognovit qua» sequenli anno liliuni ei peperit,
; vis habere, veni cum valida hcUatorum mnnu ets
(juem Guillehnus archiprffsul baptizavil, eique succurrere, et a circumvollnntibus inimicis liberare.
uomen suum imposuit. Rodbertus veio dux duca- Alioquin edoce quuliter valeant de periculo morlis
tum suum, nemine prohibenle, rccepit, et fere evidere. Dux autem longa?, laboribus percgrina-
VIII annis nomine tenus tenuit. Socordia nempe tionis fractus, et magis quiolem lecti quam bcllicum
mollitieque damnabiliter detentus est , ideoque laborem complecti cupidus, per legalum mandavii
despicabilis inquietis et exlegibus incolis factus obsessis ut honestam pacem cum obsidentibus
est. Furta et rapin;e indesinenter agebantur, et facerent inimicis. Longo, inquit, labore fatigalus
mala passim ad detrimenta totius patrioe mullipli- smn, ct ducitus mihi fufficit Norm'innorum. Iiirilant
cabantur. eliam meproceres Anglise ut festinem pelagus transire,
XIV. Helias comes Cenomanensem comitatum quia parati sunt me in regem suscipere. Denique
recuperat. ** legalus, his-auditis, reciprocum iter non repetiit,
Helias, filius Joannis de Flecchia, ut rumores sed, ponlo velociter transfretato, regem Albionis
quos oplaverat audivit, Guillelmuni vid«licot regem adiil, eique consequenter ea, qua; illum duci jani
occubuisse veracileragnovit, cum armatorum turma dixisse scripsi, facunde intimavit. Ule vero, trans-
Cenomanis venit, et, ab amicis civibus voluntarie raarinis occupatus negotiis regni, callide maluit
susceptus,urbem pacifice obtinuit. Fulcouem, sibi debitalegaliteramplecli, quam peregrinis pra?
Andegavorum comitem, dominum suum, accersiit, superbia el indebitis laboribus nimis onerari. Cus-
a quo adjutus arcem diu obsedit. Haimericus
,
todibus arcis pro sua benevolentia gratias reddidit,
de Moria et Gualterius Rothomagensis, Ansgerii et legatum muneribus dignis honoratum remisit.
filius, cum necessariis clientibus turrim servabant iNuntius igitur ad suos rediit, illisque responsa tilio-
victura et armamenta,
quseque obsessis neces-
et rum Guillelmi regis per ordinem retnlit.
saria erant ad resislendum, sufticienter habebant.
Custodes itaque, laudabili jam fide probali, Helia;
Quotidie vero simul loquebantur, et mutuo mini-
candidam jusserunt tunicam indui, pro qua Can-
tabantur, sed joca niinis plerumque miscebantur. didus Bacularis solilus est ab illis nuncupari. Pro-
Heli£e comiti privilegium dederunt ut, quotiescun-
q tinus ijle jussis paruit. Municipes eum velociter
que vellet, albam tunicam indueret,
indueret. et sic pn<
ad eos venientem c„=..»ô-.,„f
v»r>;oT,f„i„ susceperunt, „. ;„„„„.„„ j:. „. ^^.. .
et jocantes dixerunt Can- :
qui lurrini custodiebant, tutus accederet. Ille vero,

dide Bacularis, merito nunc
quia vales Isetari ,
credulus fidei eorum, quos probissimos et legales
tempus instat quod diu desiderasti. Si copiam num-
noverat, candore vestis notabilis, sa>pe ad
hostes morum in xrario tuo hibcs, nobiscum felix merci-
accedebat, et solus cum illis diu confabulari non monium facere potes. Cumque interrogasset quem
duhitabat. Inclusi et forinseci diversis cavillatio- mercatum exercerent, dixerunt Potens Guillelmus, :
nibus mutuo exercebantur, animoque non malevolo

rex Anglorum, hanc arcem condidil, cujus hxres
multa ludicra utrinque agitabantur, unde in illa eam nobis commendaxit ; sed nupcr, proh dolor
regione futuri pro admiratione et delectamine
lo- Hanc nimirum arcem tibi damus, et te
occubuit.
quentur.
amodo Cenomunorum comitem esse concedimus. Non
Tandem Gualterius et Haimericus Heliam, post formidine virtutis vestrx territi vel oppressi stimus,
aliquot dies, sic affati sunt Arcem munitissimam,
:
nec nobis usque ad longum tempus resistendi defi-
omnibus honis opulentam, sicut herus nostcr nobis ceret virlus, si vobis adhuc ; arma
resistere vellemus
commisit, servamus
menta
;
vestra limebimus, quandiu resistere vobisj)

- —
nec vos,' nec omnia
-" machina-
..,..,...„,,• quidem
iûtuciii et
ti unimos
uuiinv!, audaces,
«uuui.e», vwiumque
vietumque sufpnentem
sufpcieniem
habemus ; sed naturali hero caremus, cui strejiuitatis
voluerimus. Lxdere quidem vos lapidibus
et sagittis nostrx seixitium impendamus. Vnde, slrenue vir,
possumus, quia, in eminentiori prxtmio consliluti,
probitatem tuam agnoscentes, te eligimus, et, arcr
vobis prxvalemus. Verum, pro Dei timore
et nutu- rcddita, te prindpem Cenomanorum hodie constitui-
rali amore, vobis parcimus, prxsertim
cum ignore- mus.
mus cui militantes hanc turrim servemus. TJnde jus-
Ha?c ad Heliam probi heroes lociiti sunt, et pacem
tum et utile xstimamus ut mutuo trevias demus
et cum eo fecerunt , et munitissimam ei lurrim
accipiamus, doncc legatus nosler redeat a dominis cum oranibus copiis a Guillelmo Rufo ibidem aggre-
noslris, Anglix et Normannise principibus. Qui post-
gatis, reddiderunt. Facta ilaque pace, strenui mu-
quam reversus fuerit, faciemus prout ratio nobis cum
nicipes armis et omnibus rebus suis exierunt,
intimaveril. His auditls, gaudens Helias Fulconi nec ut hostes devicti, sed ut fideles amici, a con-
retulit. Omnes inde admodum gavisi sunt, el pla- sulibus suscepti sunt. Helias vero comes cum cc
citimi -Normannorum libenter annuerunt. Legatiis militibus eos per urbem incolumes edu.tit, et. ne
autem, duci Normaunia; directus, ait Guallerius : a civibus, quorum domos praiterilo anno comhus-
el Haimcricus cum sociis fidelibus arcem Cenoma- serant, la:dcienlur, alacriter prote.vit. Sic llelias
737 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. X. 7o8
comes tertio anno consulatuni suum recuperavit, palam completum
^^ itaque est quod per quemdam
et usque ad obituni suura fere s annis honorifice sapientem dictum est:
tenuit.
Qui sua demergunt, hi post extranea pergunt.
Interea, Eremburgem, fl-
post aliquot annos, At Normannici optimates ducem suum parvipen-
liam suam, Fulconi filio domini sui, Andegavorum deutes, et Anglico regi magis favere gestientes, ad
comili, dedit, ipsumque Ccnomanis dominum sibi
illum transferre ducatum Neustrife decreverunt,
successorem constituit. Fcedus amiciti» cum Rod- crebrisque legationibus ad hujuscemodi appetitum
berlo duce et Uenrico rege postmodum copulavit, incitaverunt. Sic utraque gens, instante perUdia,
eorumque bellis viriliter interfuit, unique multum depravabatur, domiuoque inlida suo qualiter obes-
nocuit, alterique ingens sufTragium contulit. De- set macbiuabatur.Rebelles aliqui manifestam con-
funcla conjuge sua, cajlibem vitam actitare renuit, tra fideles vicinos guerram arripuerunl, etgremium
sed Agnetem, liliam Guillelmi Pictavorum ducis, almae telluris rapacitatibus et incendiis, cruentis-
relictam (39) Hikiefonsi senioris, Galiciae regis, que CEedibus maculaverunt. Venerabilis Anselmus
u,\orem duxit. Celebres nuptias cura ingenli tripu- archiepiscopus et omnes episcopi et abbates cum
dio perpelravit, sed, sequenti anno, multis lu- sacro clero et omnes Angli indissolubiliter regi suo
gentibus, obiit. Cujus cadaver Ildebertus pra;sul " adhserebant, et pro ejus salute, regnique statu re-
in basilica Sancti Petri apostoli Culturae reveren- gem Sabaoth incessanter orabant. Rodbertus quo-
tersepelivit. que de Mellento, et multi alii legales, providique
barones domino suo fideliter connectebantur, viri-
XV. Rivalitas et dissrnsiones inter Hcnvicum rcycm
bus et consiliis ei suflVagabantur.
et Robertum ducem exortse. De Rnmmlfo Ftnm-
bardo Diinelmensi cpiscopo. Rohcrtus dux ar- — Prfficipuus incentor vesanic-e. hujus fuit
Rannulfus
Flambardus, Dunelmi episcopus. Hic nimirum, de
mata manu in Angliam transfretat.
plebeia stirpe progressus, Guillelrao Rufo admodum
Anno ab Incarnatione Doraini HOI, indictione adulatus est , et , machinationibus callidis illi fa-
IX, ingens turbatio in Anglia et Normannia orta vens, supor omnes regni optimates ab illo sublima-
est. tus est. Summus regiarum procurator opum et jus-
Seditiosi enim proceres, Henrici regis magnani- tiliarius fictus est, et, innumeris crudelitatibus
mitatem metuentes, et desidis mollitiem Rodberti frequenter escrcitalis, exosus ct pluribus terribilis
ducis, ut libitus suos nequiter explerent, magis factus esl. Ipse vero, contractis undique opibus,
amantes, fraudulenta consilia vicissim tractare coe- p et ampliatis honoribus, nimis locupletatus est, et
perunt, eique, ut parata classe festinus transfreta- usque ad pontiUcale stemma, quamvis pene illitte-
ret, mandaverunt. Rodbertus nimirum de Belismo, ratus esset, non merito religionis, sed potentia sae-
et duo fratres ejus, Rogerius Pictavinus atque Ar- culari provectus est. Sed, quia raortalis vitae po-
nulfus ; Guillelmus de Garenna, Suthregia; comes, lentia nulla longa est, interempto rege suo, ut ve-
et Gualterius Gifardus, Yvo de Greutemaisnilio, et ternus patrise deprsedator, a novo rege incarcera-
Rodbertus Ilberti filius , aliique plures decretum tus est. Pro raultis enim quibus ipsum
injuriis,
proditionis sanxerunt, et partes ducis, prius clam, Henricum, aliosque regni tam pauperesquam
filios,
postea palam, adjuvarunt. Imprudens vero dux sua divites, vexaverat, multisque modis crebro afflictos
dominia non servavit, sed pro cupiditate regni, irreverenter contristaverat, ex divino consultu,
quod callidior frater possidebat, insipienter dis- mutato flamine, de sublimi culmine potestatis de-
traxit. jectus est, et in arceLundoniensi GuillelmodeMag-
Tunc Rodberto de Belismo Sagiensem episcopa- navilla custodiendus in vinculis traditus est. Ve-
tum et Argentomum castrum, silvamque Golferni rum, sicut Ovidius dicit, de Daedalo canens:
donavit, et munitionem de Gisortis Tedbaldo Pa- Ingenium mula sxpe movcnt...,
gano, quia serael eura hospitatus fuerat, tribuit. ^ ingeniosus prsesul de rigore ergastuli exire sategit.
Aliis quoque proceribus de suo peculio plurima et exitum callide per amicos procuravit. Erat enim
dedit, multisque, si rex foret, majora quam dare solers et facundus, et, licet crudelis et iracundus,
posset, quoniam meretricum atque
promisit. Et, largus tamen et pleruraque jucundus, et ob hoc
scurrarnra consortia non refutavit, sed, eis impu- plerisque gratus et amandus. Quotidic ad victum
denter applaudens, sua dilapidavit, inter divitias suum duos sterilensium solidos jussu regis habebat.
ampli ducaluspane multoties eguit, et, pro penuria Unde cum adjumentis amicorum in carcere tripu-
vestitus, usque ad sextam de leclo non surrexit, diabat, quotidieque splendidum sibi, suisque custo-
nec ad ccclosiam, qnia nudus erat, divinum audi- dibus convivium exhiberi jubebat. Uuadam die in
turus officium, perrexit. Meretrices enim et nebu- lagena viui funis ei delatus est, et copiosus convi-
lones qui, lenitatem ejus scientes, eum indesinen- vii apparatus largitione pra^sulis erogatuscst. Cus-
ter circuradederunt, braccas ejus et caligas ct reli- lodes cum eo comederunt, et Falerno ubcrtim
qua ornamenta crebro impune furati sunt. In illo bausto exhilarati sunt. Quibus admodum inebriatis
(39) Ann. 1080, parentelw causa, Hildefonsus reliqueral Agfietem. Guizot.

759 ORI)i:illCl VITALIS 7fiO
ct secure slertenlibiis, cpiscopus funem ad colum- ^ regem bcllum paravit. Classis cjus Guilleluii patris
nam, qiiw mcdio fenestrm arcis erat, coaplavit,
in sui classi multum dispar fuit quaj, non exercitus
et baciilum pastoralem secum sumens, per fiinem virtute, sed proditorum procuratioue, ad portum
descendit. Verum, quia manussuas ohlitus fuit cbi- Portesmude applicuit. Protinus ipse dux a proceri-
rothecis obvolvere, iisque ad os eiccoriatae sunt res- bus regni, qui jamdudum illi hominium fecerant,
tis scabredine, et, fune ad solum usque non per- in provinciam Guentoniensem perductus, conslitit,
tingentc, gravi lapsu corpuleiilus Uamen ruit, et etfratrem suum, nisi diadcma dcpoueict, ad pra?-
pene conquassatus, llcbilitcr ingcmuit. Fideles amici lium concitatione seditiosorum lacessiit. Multi, qui
ejus et probati satellites ad pedcm turris e.xspecta- pridem regi specie tenus adhiseraut, adveuientcm
bant, qui, non sine timore magno, ibidem ei opti- ducem ultro susceperunt, copiisque suis agmina
mos cornipedes pr.Tparaverant. Quibus ascensis, cjus stipaverunt. Rodberlus enim Belesmensis, et
ille velociter aufugit, ct fidos coniites cum thesauro Guiliclmus Sulhregia? comes, aliique plures regem
suo obviam habuit, cura quibus in Normanniam deseruerunt, et mulli, ut occasionem separatiouis
festinanter ad Rodbertum ducem navigavit. Mater e.\torquereut, ab eo injusta pelierunt, et, nisi peti-
vero Flambardi, quaj sortilega erat, ct cum dae tiouibus suis satisfaccret , eum sese dcrelicturos
mono crebro locula, ex cujus nefaria familiaritate D minitati sunt. Rodbertus de Jlellento et Richardus
unum oculum amiserat, in alia nave cum filii Ihe- de Radvariis, aliique multi baroncs strenui regeni
sauro sui per pelagus in Neustriam ferebatur, et a suum vallaverunt. Omues quoque Angli, alterius
sociis ibidem pro scelestis incantalionibus cum de- principis jura nesciontes, in sui regis fldelitate
risoriis gcstibus passim detrahebatur. Interea to- pcrstiterunt, pro qua certamen inire satis optave-
tum piratis occurrentibus in ponto aerarium direp- runt.
tum est, et venefica cum naucleris et epibatis anus Interea Hugo, Cestrensis comes, in lectum deci-
nuda, mcRrensque in littus Normanniae exposita dil, et post diutinura languorem monachatum in cce-
est. Denique fugax antistes, a duce susceptus, Nor- nobio, quod idem Cestraj construxerat, suscepit,
manniaj prajfectus est, et ipse dux, qnantum igna- atque post triduum , vi Kalendas Augusti, obiit.
via permisit, ejus consiliis usus est. Hic praecipue Richardus autem, pulcherriraus pucr, quem solum
ducem contra fratrem suum ad certamen concita- ex Erraentrude, filia Hugonis de Claromonte, genuit
vit, et inimicitias in regem toto adnisu e.xercuit. consulatum ejus fere xii annis, amabilis omnibus,
Consiliuni duci qualiter .\ngliai regnum obtineret. tenuit, et Mathildem, filiam Stephani Blesensium
dedit, auxihumque suum in omnibus promisit. p comitis, es Iladala sorore Henrici i'egis, uxorem
In autumno [tlOtJ tandem Rodbertus dux in An- duxit, cum qua in Candida Nave, ut postmodum
gham transfretavit, et ab illustribus et opulentis, satis elucidabitur, vii Kalendas Decembris [1101]
qui confoederati eum prtestolabantur, susceptus iu naufragio, proh dolor ! perut (40).
(40) Cestrensium comitum seriem ab Hugone isto Joannis Baylioll. Isabella secunda nupta Roberto de
Normannigena indicat genealogia sequens Anno : Brus, et habuit filium Robertum de Brus. Mathilda
Domini 1089 ,venit D. Anselmus abbas Ecclesis lertia moriebatur sine filiis. Alda quarta nupta Hen-
Vticcnsis {leg. Becccnsis) in Anqlia ; qui rogalu Hii- rico de Hastings, el habuil jilium Henricum Has-
gonis primi cnmitis Cestrise Ceslriam renit, ibiqtie tings.
abbatiam in bonore S. Werburgx fundavit, et motia- Mabilia secunda soror comitis Ranulfi desponsata
chis ibidem congregatis Richardum monarhum Uticen- fuit comitide Arundcll, et habuit quatuor filias, sci-
sem (leg. Beccensem) primum abbalem instituit. Quo licetMnhilinm nuplam Roberlo Tateshall, et liabuit
facto, eodem anno mreditu suo a Cestria archiepisco- filium Robertum Tateshall. \icolaa soror secunda
pus Cantuariensis factus est {anno 1093). nupta Roijero de Somerey, et habuit filium Radulfum
Sexto Kal. Augusti obiit flugo primus comesCestrise, qui obiit ante patrcm, et quatuor lilias videlicet .
qui jacel in capilulo (Spaldingensis ecclesix) erga Margarcta nupta Radulfo Basset juniori ; Joanna
Austrum extremum. Post cujus mortem, Richardus secunda nupta Joanni de Estrang ; EUsabetha tertia
filius ejus. puer seplem annorum, comitatum suscepit : D nupta Waltero de Suley ; et Malhilda quarta nupia
VII Kal. Drcembris cum uxore sua et mullis aliis suli- Henrico de Herdinglon. Cecilia terlia filia comilis
mersus csl apud Warflet. Posl quem successit Hanulfus Arudelise nupUi Rogero de Montealln. Isabetla quarta
de Meschines, nepos prxdicli Hugonis comitis, qui ejusdem comitis nupta fuit Joanni fHio Alani, et
filia
moriens vi Kal. Februarii jacet erga Austrum ju.rta hubuil lilium Joannem.
Hwjonem primum. Post quem successH lianulfus de Agnci terlia soror Ranulfi comttis dcsponsata Wil-
Gernons filius ejus, gui moriens xvi Kal. Januarii lelmo Fcrrers seniori, et hahuit fitium Willelmum
jacel juxtn patrem suum. Post quem successit Ranulfus juniorem, qui fuit lomes Derebeise. yVillelmus junior
filius ejus. i/ui moriens vu Kal. Xovembris jacel juxta habuit filium Rodbertum.
palrem suum. Post Aunc successil Joannes de Sculia Hariso quarta soror Ranulfi comilis desponsnta
nepos ejus, qui moriens vii [dus Junii, jacet juxta fiiil Roberto de Quinci, et habuit fxliam Margaretam
prwdictum ciimilem. comitissam Lincolnise, qusc nupta fuit Jonnni de Lacy
Jam rero Ranulfus hnbuil quatuor .sorores : primo- Conslabulario Cestrise : c.r qua idem Joannes genuit
genita nomine Mathilda secunda Mabilia , terlia
, Edmundum, qui quidem Edmundus genuit Ilenricum
Agnes, quarta Hawisia. Mathilda prima despnnsnta Lncy comitem Lincolni.v el idem Edmunc/us, obiit
fuit corniti Dnvidi, et habuit filium Joannem cogno- ante matrem suam. Dictus autem Henricm ex filia
minatum de Scotia, qui fuit comes Cestrix, et habuil comitis Sarum genuit Edmundum qvi obiit ante pa-
quatuor lilias. Maryarita prima nuptu Alano de Sul- trein suum, el filiam Alesciam nomine ; quse nupla
iiege, el habuit filiam Dervogillam qux erat uxor fuil domino Thoma: comiti Lancastria; et Leicestrix,
:
761 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. X. 762
XVI. Pax inter duos fratres, nenricuin scilicet et A miserunt. Seditiosi proditores magis bellum quam
"""
Robertum, componitur.
- '-
pacem optabant. Etquiaplus privatpe quam publicoe
Mellenticus consul versutias contribulium et commoditali insistebant, versipelles veredarii verba
defectionemprospiciens, fldemque suam amico regi pervertebant, et magis jurgia quara concordiam
inter lasta et tristia servare satagens, hinc et inde inter fratres serebant. Porro, sagax Henricus istud
multa tacito corde subtiliter revolvit, et ne slatus advertit, unde fratris coUoquium ore ad os petiit
regni vacillaret, anxius laboravit. Dixit itaque regi et convenientes fraterni amoris dulcedo ambos im-
Omnis probus ct sequitnte pollens, dum tidet amicum plevit. Nobilis corona ingentisesercituscircumstitit
pressuris impeti, si legalitate vult probabilis haberi ibique terribilis decor Normannorum el Anglorum
indigenli dikcto debet tolis nisibus suffragaii. In in armis etfulsit. Soli duo germani spectantis in
hiijusmodi studio non tantum fulurx mercedis emo- medio populi collocuti sunt, et ore quod corde
lumentum debet pensari, quantum de indigentis umict ruminabant sine dolo prolulerunt. Denique post
subreptione cogitari. yerum plures videmiis multwn pauca verba rautuo amplexati sunt, datisque dulci-
atiter agentes, fideique, quam domino pepigere suo, bus basiis, sine sequestro concordes effecti sunt.
decus turpi prxvaricatione polluentes. Exc profecto Verba quidem hujus colloquii nequeo hic inserere.
manifeste cernimus, et acutis punctionibus in nostris B quia non interfui , sed opus, quod de tantorum
lateribus sentimus. Nos ergo, quibus cominunis utili- consilio fratrura processit, auditu didici.
tatis protidentia commissa est divinitus, ad salutem In primis Rodbertus dus caluraniam, quam in
regni, Ecclesixque Dei undique speculari debemus. regnoAngliffiingesserat, fratri dimisit, ipsumque de
Maxima sit cura ut per gratiam Dei pacifke vinca- homagio, qnod sibi jamdudum fecerat, pro regali
mus, tit sine Chiistiani sanguiiiis effusione victorium dignitate absolvit. Henricus autem res tria millia
obtineamus et in pacis serenitate fidelis consistat po- hbrarum sterilensium sese duci redditurum per siu-
pulus. Nunc igitur, domine mi rex, consilium meum gulos aunos spopondit , totumque Constantinum
audi, monitisque meis ne dedignaris obsequi. Cunctos pagum et quidquid in Neustria possidebat, prreter
milites tuos leniter alloquere, omnibus ut pater filiis Danfrontem, reliquit. Solum Danfrontem castrum
blmdire, promissis universos demulce, quseque petie- sibi retinuit ,
quia Danfrontanis, quando illum in-
rint concede, et sic omnes ad favorem tui solerter tromiserunt, jurejurando pepigerat quod nunquam
attrahe. Si Lundoniam postulaverint vel Eboracham, eos de manu eorum vel
sua projicerel, nec leges
ne differas magna polliceri, ut regalem decet munifi- consuetudines mutaret. Remotis omnibus arbilris,
centiam. Melitis est eniin dare regni particulam, qunm p soli fratres scita sua sanserunt, et, cunctis
muUitudine inimicorum cum,vi(a perdere victoriam. cumitu eos cum admiratione spectantibus, decre-
Cumque ad finem hujus negotii, auxiliante Deo, pro- verunt quod sese, ut decel fratres, invicem adjuva-
spere pervenimus, de repetendis dominiis, quse teme- rent, et omnia patris sui dominia resumerent, sce-
rurii desertores tempore belli usurpaverint, utile con- lestosque litium satores pariter utrinque punirent.
silium suggeremus. Certum est quod quisquis domi- Pace itaque facla, confusio perfidos operuit, et
num suum in mortis periculo sponte deserit, alium- despicabiles illis etiam quibus inique adulali fue-
que pro aviditatelucriappetit, seu militare servitium, rant, effecit, et inglorios, meluque pallentes a facie
quod ultro pro defensione regni exhibere debet, regi regis latitare compulit. Sinceraevero plebeset justis
suo venale facit, cumque propriis spoliare dominiis laboribus insistentes essultaverunt, el armato-
contendit, judicio rationis et xquitatis ut proditoi rum cunei, licentia regis accepta, dissoluti sunt,
judicabitur, et hxreditariis rebus merito nudatus, gaudentesque ad sua tecta remeaverunt. Totius
extorris effugubitur. Universi optimates Henrico Albionisregnum,tranquillitatepacistripudians,siluit
regi assistentes verba consulis coUaudaverunt, et et Ecclesia Dei, diuturna quiete vigens, divina lege
regem ut monitis ejus obsecundaret cohortati sunt. splenduit, Deoque secura sine praeliorum tumultu
IUe vero, sapientia praecellens, benevolis auri- D militavit. Narrationi nostra; perhibent evidens
colariis gratias egil, eorumque salubribus horta- teslimoniumnovae basilicse, etmulta oratoria nuper
mentis libenter acquievit, pluresque, quos su- condita per vicos Angliaj, et operosa claustra
spectos habebat, promissis et muneribus sibi con- ccenobiorum, cum aliis officinis monachorum, quoe
cUiavit. Tandem cum ingenti exercitu obviam fra- constructa sunt Henrici regis lempore. Omnis enim
tri processit, et legatos direxit, per quos sollicite ordo Religiosorum, pace fruens et prosperitate, in
inquisivit cur Angliae fines cum armato esercitu omnibus qua; ad cullum Deitatis pertineut omni-
intrare prfcsumpserit. Rodbertus autem dux per poteutissimee, intus et exterius suani diligentiam
suos responsales ita locutus est : Uegnum patris satagit exhibere. Unde templa domosque fervens
mei cum proceribus meis ingressus sum , et illud fidelium devotio praesumit prosternere, eademque
reposco, debitum mihijiire primogenitorum. raelioranda renovando iterare. Prisca ergo aidilicia,
In quadam planitie,duo gcrmani per aliquot dies qu» sub Edgaro, vel Eduardo, aliisquc christianis
persliterunt, sibiquemuluonobiles nuntiosquotidie regibus construcla sunt, dejiciuntur, et amplitu-
et post ejus morlem domino Ehutoni le Strange. p. 303.

(ilunast. .inglic, 1. p. 308. Vide eliam tomi ejusdem, Dom BouQUBT, Ub. x, p. 683.
763 ORDERICI VITALIS
dine sou magniludine, vel operis elegantia, aJ . nizantes deseruerit. A raultis personis multoties
laudem Creatoris competenter emondentur. corripiebatur, et militiam Christitam terrore quam
Rodbcrtus dux, postquani duobus nicnsibus cum confusione repeterecogcbatur. Ad hoc etiam Adela,
germano rege desuit, regaiibus xeniis lionoratus, uxor ejus, frequenter eura coramonebat, el inter
appropinquante hieme, in NiMisUiam rediit, et Guil- amicabilis conjugii blandimonla dicebat : Absit a
lelmum de Guarenna, pluresque alios pro ipso tc, domine mi, ut tantorum diu dirjneris hominum
exhseredatos, secum addu.xit. opprobria perpeti! Famosam strenuitatem juvcntutis
Non multo post Gisleberlus senex, cognomento tiiBe recoli, ct urma laudnbilis militix ad multorum
Maminotus, Lexoviensis episcopus, menso Augusto salutem millium arripe, ut inde Christicolis ingens
mortuus est, atque Fulcherius, frater Flambardi, in toto orbe oriatur exsullatio, ethnicisque formido,
ejusdem sedis prKsul a Guillelrao archiepiscopo suxque scclerosse legis publica dejectio. Haec el multa
mense Junio consecratus est. Hic pene iliitteralus his similia mulier sagax et animosa viro suo pro-
ad episcopatum procuratione fratris sui de curia tulit. Sed ille, periculorum et difficultatum gnarus,
raptus est; quo, dapsilitate laudabilis, vii mensibus labores duros iterum subire formidavit. Tandem
potitus, mense Januario [1102] defunctus est. animos et vires resumpsit, et iter cum multis mil-
Deinde Rannulfus Flambardus, qui in Normannia B libus Francorum arripuit, et nsque ad Sepulcrum
exsulabat, et Dunelmi prassulatu carebat pro ini- Christi, quamvis pessima illi obslitissent impcdi-
micitia rogis cui restiterat, Lexoviensem pontiflca- menta, perrexit. Tunc Harpinus Bituricam urbem
tum filio sno ThomK puero snscepit, et per trien- Philippo, regi Francorum, vendidit, et cum Gosce-
nium, non ut praesul, sed ut praeses, gubernavit. lino de Cortenaia et Milone de Braio iter Jerusalem
Interea Guillelmus de Paceio, ingenti pretio comiti iniit. Stephauus autem dux et Stephanus, comes
dato, pr«3ulatum preoccupare sategit; sed, pro super-Saonensis, aliusque Stephanus , Richeldis
Simoniaca Itie, prius Rothomagi, postea Romaj filius, cum plurimis coetibus bellatorum de Burgun-
condemnatus, temeritatem suam misere luit. Sic dia, militiae Christi celeres adhaesorunt. Mediola-
fere quinque annis Lesoviura rectore caruit, et Do- nensis quoque archiepiscopus. et Albertus de
minicus grex, pastore digno carens, lupinis denti- Blandraia, potentissimus Italorum, cum catervis
bus patuit, donec illi gratia Dei Joannem ad plebis Sigurum , iter Jerosolymitanum aggressi sunt.
suse consolationem episcopum destiuavit. Omnes isti pro amore Dei peregre perrexerunt, et
XVH. Dux Pictaviemis, diix Burgundiaset plurimi alii in Macedoniara pervenientes, suosAIexio imperatori
mngnntes crucem suscipiunt. Eorum cum impera- legatos direxerunt, per quos pacificum conductuni
tore ConstantinopolUano contentioms.
^
^ et mercatum ab eo sibi postulaverunl.
Bonis rumoribus auditis de illustribus athletis qui Solers Augustus, nimiam virtutem Occideut.ilium «
peregre profecti sunt, et in Oriente contra Ethnicos adventare audiens, perterritus est, eisque quidquid I
in nomine Christi dimicantes gloriose triumpha- ab eo petierant indubitanter anuuens, prudenter
runt, Occidui proceres invictam probitatem et blanditus est. Audaciam et fortitudinem Cisalpino-
insperatos eventus eorum zelati sunt. Consobrini et rum sub Guiscardo et Buamundo multoties expertus
affines eorum strenuitatis exemplo ad simile opus fuerat, et idcirco illos contristarc ac ad bellum pro-
excitati sunt. MuUos nirairum aceendit fervor pere- vocare admodum praecavebat. Liberum ergo per
grinandi, sepulcrum Salvatoris et sancta loca terram suam illos habere transitum decrevit, ipso-
visendi, etvirtuteramilitiamque suam contraTurcos rumquepetitionibusomnimodisliberaliteracquievit.
exercendi. Plures etiam terror apostolicce male- Ingentia dona principibus erogavit, et omnes
dictionis peregrinari coegit; Paschalis
euim papa usque in Cappadociam, qua; ultra Constantinopolim
omnes palam anathemalizavit, et ab omni Christia- est, prospere conduci fecit. lllic omnes Occidu;e
nitate segregavit, qui Crucem Domini gratis acce- phalanges recensitae sunt, et plus quam quingenta
perant, et itinere non perfecto remeaverant, nisi n millia pugnatorum reperta sunt. Sagaces viri de
reciprocum callem iterarent, Deoque satisfacientes itinere peragendo consiliati sunt, sed de periculis
vota sua pie persolverent. nihilominus devitandis prascogitaverunt. lu conci-
Anno itaque Dominicffi Incarnationis 1101, Guil- liabulis itaque suis imminentia perscrutabantur, et
lelmus, Pictaviensium dux, ingentem exercitum de sic vicissim loquebantur : Uuc usque securi fuimus,
Aquitania et Guasconia contraxit, sanct^que pere- quia inter fratres commorati sumus, quorum mores
grinationis iter alacris iniit. llic audax fuit et probus, et loquelam novimus. Nam, ex cûo de laribus nostris
nimiumque jucundus, facetos etiam histriones egressi sumus, usque nunc, a Christianis pro amore
facetiis superans multiplicibus. Fertur trecenta su7nmi Patris benigniter suscepti sumus. Amodo nobis
armalorum milliavexillumcjussecuta fuisse,quando ulia conditio incumbit. Inler imperatorem et Bua-
egressus fuerit de linibus Aquitania;. Stephanus mundum, qui prsesidet Antiochix, immaniter sxviunt
quoque, Blesensis palatinus comes, pone ab om- bcllorum lempestates pcrmaximx. Rcgiones per quns
nibus derogabatur et indesinenter verecundabatur, iluri sumus, incultse sunt, et per illas usque ad mare
eo quod de obsidione Antiochena turpiter aufugcrit Turci frequenter discurrunt, qui, sicul lupi naturali-
et gloriosos sudulcs suos in raartyrio Christi ago- ter sangxdnem ovium sitiunt, sic omne Christianonm
;
76 a HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. X. 766

genus inierimere gestiunt. Omnipotentem I)eum, u< t lani et Guascones, aliique contumaces, qui juveniii
'nos protcgnt , supplicitcr deprecemur , qma variis providentia regi appetunt, protervi diicis juvenilem
discriminibus undiquc inchidimur. Ecce infidum im- inipudentiani counrmaverunt. Procaciter ergo re-
peratorem cum populis suis post tergum dimisimus, versi sunt, triduoque B^zantium [obsederunt. Im-
quos vehementer suspectos hahcmus. Ad dextram est eorum audivit, et urbem
perator auteni, ut conatus
mnre, in quo Cretn et Cyprus et clara Rhodus, alix- econtra populosam, muro septam conside-
triplici
que multx sunt insulse, qux omnes Imperatori sub- ravit, in primis hostilem adventum parvipendit.
jacent, et, pro malefactis nostratum qui prsecesserutit, Verum, postquam pertinaciam eorum persistentem
nos odio habent. Ad orientem vel ad aquilonem, bar- intellexit, tres ferocissimos leones et septem leo-
barw gentes orbem usque ad fines terrse possident, pardos inter medium murum et antemurale dimitti
qux Christianorum sunguinem effundere insatiabiliter praecepit. Custodes autem super tertium murum,
urdent. Per inculta loca usque in Antiochiam iter cui procerum palalia intrinsecus inhaerebant, con-
est plus qunm xsx dierum, tcbi nobis omne deest ge- stituil, portas vero reseratas esse jussit. Sic nimi-
nus alimenlorum, quia regiones almx dcsolatw sunt rum per feras opinatus est Gallos subsannando de-
per guerram, qux jamdiu duravit inter imperatorem terrere, urbomque regiam sine humana manu de-
et Buamundum. Quid in tot periculis faciemus? Un-Bfendere. Ast hominum nil valet versuta cogitatio,
dique desolati sumus. nisi quantum divina decernit dispensatio. Cumque
Denique divcrsorum sententiis multipliciter in- Franci in castris armali constitissent, et neminem
vestigalis, dux ait Pictaviensis : Ad imperalorem le- sibi obstare vidissenl, per primam portam, con-
gatos mittamus, et ab eo unanimiter poscamus ut flictum qua?rentes, intraverunt, et, hinc inde cu-
comitem Sancti Mgidii ctim luncea Salvatoris diri- riosis luminibus spectantes, defensores praestolati
gut, qui per incognitns nobis provindas usque ad se- sunt. Protinus primo ingressu Scevi leones occur-
pukrum Christi salubriter conducat. Ipse enim sa- rerunt, el dentibus atque unguibus saevientes quos-
piens et maynse auctoritatis est, et in prima profec- dam laeserunt, et incautos, bestiahsque conflictus
tione in omnibus inter prsecipuos habitus est. Diffi,- ignaros laceraverunt.
cultaium quoque ei viarum, quas ignornmus, longa Verum certamen belluarum humano diu nequi-
experieniia gnarus est, ct probnbili jam olim stre- vit ingenio resistere. Armati enim pugiles venabulis
nuitate Chrislianis ct paganis notissimus est. Htinc feras, stridulisque missilibus confoderunt, el leo-
crgo si Maronem nobis et consiliarium prxfccerimus, nibus exstinctis, leopardos fugaverunt, atque ad
securitatem ab Augusto et cauielam contra ethnicos medium murum fugientes insecuti sunt. Porro,
habebimus. Nuntii consensu omnium directi sunt, ^ leopardi, rependo velut murilegi, murum transi-
etlegationem suam Augusto facuude prompserunt. lierunt, et Gallorum cunei per portam secundi rauri
IUe vero, ut Ausoniorum mandata percepil, mox introierunt, tertiumque fortiter expugnare nisi
eadem Raimundo coniiti retulit. Quibus auditis, sunl. Fit ingens in urbe vociferatio civium, horri-
ille respondit: Gratia Dei, ad capiendum Jenisaletn bihsque turbatio et concursus omnium, quid in
multtim laboravi, senioque, mtdtisque lnhoribus frnc- tam repentino eventu agerent, ignorantium. Au-
ius, amodo quieie opio perfrui. Ad asylum Mnjes- diens imperator insoliti assultus tumultum, perti-
tatis vestne, domine Auguste, confugi. Pnrce, quxso, muit, et quod falsa spe deceptus fuerat, ingemuit.
mihi, ne me compellas ulterius pcregrinari. Impe- Tandem per legatos suos nobilibus peregrinis sup-
rator autem legatis ait: Comitem Sancti Mgidii, ut plicavit, multiplicibusque promissis iratos lenivit,
vobiscum comilareiur, admonui. Sed ille senium et ac ab expugnatione regiae urbis, quam ]iene jam
infirmiiaies suas prxtendit, quibus impeditur ne vo- '
irruperant, compescuit.
biscum exire possii. Ite securi pace mea, Egregium Francis sua tentoria repetentibus cum victoria,
comitem, ad pacis nosirx iutclam confugieniem, effu- lugubris Augustus Tolosanum comitem accersiit,
gare nolo, quin non debeo. Legati protinus remea- r» eique moestus ac valde dejeclus dixit : Confusus, o
verunt, et qua; audierant renuntiaverunt. gloriose consul, ad ie confugio, et quid agendum sit in
Hinc conturbatis omnibus et diversa invicem tam inspernio sirepiiu, consilium a ie deposco. Ecce
mussitantibus, Pictaviensis dixit Guillelmus: Velo- insolentin Francorum regiam urbem, qux caput
ciler arma sumiie , et redeimics Consinntinopolim Orieniis est, procaci manu cum nrmis impugnare
ohsidete; virililer expugnantes urbem, non recede- uusa est. Celsiiudinem sancti imperii violavit, el, tie
mus, donec aut perfidum imperatorem perimamus, pejora fierent, ad sui supplicationcm inclinavii, effu-
aut ub inviio quod pctitum esi, virihus extorqueamus. soque plelium sauguine clientum. omnipotentis So-
Iniiumera suis fidclium miUia fraudultniiis percmii phix iracundinm provocnvii. Augtisialis tnajestas,
ideoque grntum Deo, ni fallor, sacrificium exhihthit qucc leges olim adocnis ei inculis dure soliia est,
qui vitnm occupaniis ierram ad pernicietn multorum, hcu '.

modo a conlumacitjus peregrinis impositns con-
urte quavis, exemerit. Stephanus Blesensis, aliiquc diiioties subire coucta est. Raimundus comes res-
niodesti barones edicto hujusmodi non acquieve- pondil : Compatrioix mei sxpe solent ingcrere iin-
runt, sed, sincerse veritatis allogationibus rationa- petiis hujuscemodi, eorumque tumultuos'is infcsta-
bililer prolatis, pariler contradixeruut. 1'orro Aqui- iiones in tulibus erga coessenlcs suos hene tiovi- Sa-
!
ibique post multoslabores aliquandiu requies-

liicntix magnitudinis vestrx longis non indiget verbo- ^ sent,
rum (imlagibus. Opportuna pax fiat cum procacibus! cere decrevissent, occe multitudo paganorum, ut
Sic enim exigit puhtica necessitas, pro qua. ni fallor,

arena maris innumerabiiis, occurrit, et imparatos,
nmlti cructubunt ainmas. Improbi Guascones me co- nimiumque pluribus angustiis fessos provocavit.
mitan itineris sui poscunt, me inviium peregrinari Uxores quippe suas et armentorum greges secum
temere cogunt. ducebant, et vehiculis ingentes divitiarum copias
JVon impune ferent, ausis quod talibus hxrent. trahebant, ut opum raolem suarum prsesentia sui
Pro illata sancto imperio injuria valde contrislor. summopere servarent,et tam boslibus quam affini-
magne imperator; sed omnia modo non profernm, bus tbesauros suos ostentarent, ut, enormitate ga-
qux meditor. Tempus ultionis oppericmur, quo ne- zarum visa, cunctis terrori existereut ; ad extre-
faria temoritas improborum expiabitur. Ecce murus mum vero et ubique, tam domi quam militiie, om-
Constantinopoleos suorum cruore filiorum madescit, nigenis delectationibus abundarent. Chrisliani au-
polhiitur, sicut imprxsentiarum, proh pudor! tristes tem, fame et siti, aliisque injuriis fatigati, ut bello
contemplamur. perurgeri cffiperunt, praeteritarum iramemores poe-
Hjec et alia hujusmodi Auguslus et comes invi- narura, armati processerunt, animisque resumptis
cem contulerunt, ac de reddendo talione pro sui " ct viribus acics suas ordiaaverunt, et per v dies in
faligatiouc hostibus raacliinali sunt. Imperator il- nomine Domini viriliter pugnaverunt. Ibi, ut ve-
lustres nuntios elegit, per quos cum sacramento races peregrini ferunt, quingenta raillia Christia-
Gallis mandavit, humiliter obsecrans ut pacifice norum fuerunt, ipsosque, ni fallor, mille niillia pa-
abirent, et comitem cum xx millibus Turcopolorum ganorum terribiliter irapetierunt. Ex utraque parte
apud Cappadociam exspeclarent. Sponsione Augusti acerrime pugnatum est, etmullorum millium occi-
cum jurejurando percepta, recesserunt, seseque sio facta est. Cumque Turci quinto die phalanges
prseparantes, aliquandiu qiiieverunt. Post aliquot suas defecisse vidissent, et invictam vim Christia-
dies eos comes secutus est. Imperator autem plu- norura inopinabiliter timuissent, ex publico de-
rimas naves tartaronibus onustas misit, et de illis creto uxoribus suis, qua» in tentoriis erant, et eu-
distribui omnibus, prout congruum esset, secun- nuchis, aliisque clientibus, qui principum opcs
dum ordines eorum et dignitates, praecepit. Tarta- custodiebanl, mandaverunt ut cuncta cum gazis
rones quippe quadratos ex cupro nummos Thraces suis utensilia caute coaptarent, etsequenti noctead
vocitant. de quibus in Thracia seu Bj-thinia provin- fugiendum a facie hostium parati essent. Ignorantes
ciales mercimonia sua, sicut Philippis aut Byzan- n autem Christiani Turcorura defectionem, proh pu-
tiis, aclitant. Indigentes peregrini avide suscepe- dor ! ipsi defecerunl, et incipiente nocte Raimundus
runt xenia imperatoris, nescientes dolum versu- comes cum Turcopolis Augusti et provincialibus i
tasque malignitates pessimi traditoris. Vafer enim suis terga verterunt, et, nescientibus aliis principi-
explorator nuraerum eorum hoc tenore indagavit, bus, furtim fugere coeperunt. Quod videns arraiger
computansquantitatemsuscipientiumpermensuram coraitis Tolosani, Christiano pie compatiens exer-
pecunise quam singulis donaverit. Deinde descrip- cilui, sui dejecit papilionem domini, ut subitaraejus
tionem quantitatis eoruni Dalimannoet Solimanno, fugamcoramilitones cognoscerent decepti. Albertus
aliisque principibus Turcorura direxit, eisque, ut de Blandraio, strenuissimus heros, in belloperemp-
coadunatis viribus totius paganismi bello illos ex- tus est cuni multis millibus, quorum certus nu-
ciperent in Paphlagonia, mandavit. merus mihi cognitus non est. Piclaviensis dux et
Blesensis Stephanus , aliique proceres cum suis

XVIII. Alexis imperatoris perfidia. Crucesignatorum agniinLbus, postquara perQdorum fugam consoda-
exercitus a Turcis in Asia Minori destruitur.
lium coguoverunt, ipsi quoque mentis inopia teriiti
Nostrates, nescii fraudis, adveniente comite l£e- per diversa fugere moliti sunt.Turci vero, qui ni-
tati sunt, Turcopolisque, qui Geticaj locutionis etD mis fatigati, fuga; prsesidium inire volebant, com-
rilus patria;, viarumque gnari erant, prseeuntibus, perientes quod Franci fugiebant, animis exasperati,
iler inierunt, el tribus septimannis per nimias diffi- armis hostes insecuti sunt, et, ultiraa quseque C8e-
cultates usque ad magnam Barbarorura urbem, quse deutes, multa millia trucidaverunt. Quosdam vero,
Gandras vocalur, abeuntes erraverunt. Tramitem qui llore juventutis vernabant, in captivilatem ab-
namque, qui per Romaniam et Syriam in Jerusa- duxerunt. Pene quadringenta millia Christianorum
lem ducit, ad dexlerara omnino dereliquerunt, et per corporaliter interierunt; spiritualiter autem in
Pontum, Mithridalis quondam xxduorum regnorum aiterna requie vivant cum Christo, in quo mortui
regnum regis, ad Aquilonem usque in Paphlagoniam sunt
devia tenuerunt. Incertumhabeoutrumcomes Sancti Tolosanus comes cum suis et Turcopoh Constan-
JEgidii sic deviaret per ignorantiam, an causa vin- tinopohm fugientes redierunt, et trislieventuChris-
dictai socios suos ila seduxerit por malevolenliara. tianorum relato raagnura imperatori gaudium
,
Cumque Christiani per aspera loca et periculosa intulerunt. Porro, Dalimannus et Solimannus, alii-
flumina, deviasque silvas iiertransissent, et post que principes adversae gentis pompa victoria; trium-
tres hebdomadas vix ad urbera Gandras pervenis- pharunt, et quantitatem tartaronum, quam impera-
70!) IIISTORIA ECCLKSIASTICA. — 1'AflS III. Llb. X. 770
tor Cliristianis falso nominc charitatis dolose de- * XIX. Godefvidi Hierosolymitani regis principdtus
derat, ex integro illi restitucruiit, oinniunique rne- Balduinus cjus frater et successor. Ramlense prx-
dietatein spoliorum, qua; victis hostibus ceperant, lium.
miserunt. Sic enim perfidus traditor cnm Turcis Godefredus, rex Jerusalem, duobus annis regna-
pactum fecerat, talique tenore (ideles infidelibus vit (42), et in procinctu bellico pene assiduus contra
veudiderat, pretiumque proditionis, imraensum vi- Philistfeos consi;tit, ingentique probitate fretus,
delicet acervum tartaronum, pro cruore baptiza- regni Qnes dilatavit. Indlgense Gentiles in urbibus
torum nanclscens, stolide tripudiat. et vicis dolose quiescebant, nec contra Chiistianos
Eximii vero duces Aquitanise et Burgundiae, alii- palam mutire audebant. Moesli tamen malum eis
que strenui optimates fugerunt, et in speluncis, seu subdole niachinabantur, et tempus ad hoc peragen-
cavernarum latibulis, sive silvarum densitate, prout dum versipelles pnEstolabantur. Denique eives Joppe
opportunitas contulit, latuenmt. In illis enim re- Godofredum regem, dnra ibi maneret, veneno infe-
gionibus Syri et Arnienii, Barbaris misti, habita- cerunt, sicque gloriosum principem cum ingenti
Lant. In casalibus passim degentes, Turcis servie- Christianorum luctu peremerunt. Hic primus Chris-
bant, annuum vectigal pro pacis et securitatis tianorum, ex quo Salvator in Jernsalem pro nobis
emptione publice reddebant, et Christianam nihi- B pfssus est, ibi, ad laudem ejus qui spinea gestare
lominus legem, probati persecutionibus nt aurum serta pro saliile hominum dignatus est, diadema
in caniino, devote servabant. Dejectione ergo Chris- ferre, et rex Jerusalem pro terrore gentilium cogno-
tianorura vehementer contristati sunt, et erran- minari ecclesiastica eleclione conipulsus est. Quo
tibus per devia, fraterno more condoluerunt, ac defuncto, ut dictum est, mox de substituendo rege
prout possibilitas fuit, pro tiniore infidelium quibus consilium initum est. Nuntiis ergo confestim missis
subjacebant, cleraenter sulTragati sunt. In lalebris in Rages, regis occasus Balduino, fralri ejus, inti-
suis fugitivos absconderunt, latitantes alimentis matus est, et ipse ad regnum Jerosolymorum re-
paverunt, et, per nocturnas obscuritates, in viam gendum vice fratris accitus est. Qui provincise suae
quae ducit Antiochiam direxerunt, atque ad notos ducatum Balduino de Burg, consobrino suo, proti-
afOnes et compatriotas ducentes, illos tutaverunt. nns commisit, et ipse hostiles terras et barbaras
Plerique a barbaris in incognitas regiones captivi nationes velut fulgur penetravit. Sarepta;, quae Si-
ducti sunt, et inter eos, quorum loquelam non in- doniorum urbs est, fere xl millia paganorum olfen-
telligebant, in servitute seu vinculis aliquandiu dit; inter qiios cum paucis viriliter irruii, mira-
commorati sunt. Illic summoe Deitati rit.^ famulan- biliter tcrriiit, et virtute Dei omnes fugavit, viam-
tes gratiam ejus persenserunt, multisque modi:s, nt C que Iffilns in Judfeam tenuit. Turci quippe adven-
Israelila^ inter Assyrios seu Chalda;os, niirabiliter tum illius prwscicrant, ideoque in insidiis armati,
adjuti sunt. Unde quamplures fuga, sive permissu Iwtitiam sperantes exspectabant. Sed, frivola spe
principura Persarum , aliarunique gentium , de delusi, qui evadere poterant, ad sua trepidi cum
captivitate remeaverunt (41). damno et dedecore properanl.
Auxiliante itaque benigno Creatore, qiii prfesto Susceptus autem prKfatus heros a Jerosolymitis
est omnibus qui eum diligunt, fere centum millia gubernaculum Davidis solii accepit, et fere xii
Christianorura evaserunt; quoriira quidam retro annis fortiter tenuit. Erat enim corpore decorus,
per Illyricnra conversi sunt, alii vero iter incoeptum statura procerus, audacia et fortitudine pracipuus,
por ingentes nietus et difficullates peregeruiit. ad labores tolerandos magnanimus, eruditione lit-
Pictaviensis dux, qiii trecentis raillibus armatorum terarum instructus, lingua; facundia prteditus, et
stipatus, de Lemovicensiuin finibus exierat, ni- multis decenter ornatus honestatibus. Ipso reg-
miumque ferox Constantinopoli obsessa iraperato- nante, Stephanus Rlesensis et supradicti optiraates
rera terruerat, panper et mendicus vix Aiitiochiam per multa discrimina Jerusalcra venerunt, et a
pertingens cura sex sociis intrat. .Alii quoque nihi-T) praefato rege ac Ebremaro patriarcha honorifice
lominus duces, egregiique consules et tribuni copias suscepti sunt. Pictavensis vero dux, peractis in
suas amiserunt, perditisque clientibus dilectis, opi- Jerusalera orationibus, cum quibusdam aliis con-
busque suis, in barbarie saeva nimis desolati sunt. sortibus suis est ad sua reversus; et miserias capti-
Constantia tamen verae tidei et amore benigni Jesu vitatis suffi, nt erat jucundus et lepidus, postmo-
recreati, ad monumentum ejus cucurrerunt, et dum, prosperitate fultus, coram regibus et magnatis
quamvis, occulto Dei judicio, multiraodis difficul- atque Christianis ccetibus, multoties retulit rhyth-
tatibus essent retardati, spiritiiali tamen nectare micis versibus, cum facetis modulationibus. Stepha-
intrinsecus confortati, sancta loca visere oranimodis nus autera Biesensis tt pluros alii pro (;hristi aniore
sunt conati , ut sanctorum martyrum consortes in Judwa demorati sunt, railitiaeque su;e audaciam
fierent cruentati, qni, elTuso sanguine pro Christo, et probitatem oHerre Deo decrevcrunt, regeinque
feliciter in ccelis gaudent laureati. Babyloniaj, quem cum innumeris exercitibus adven-
tare compcrerant, pi^cstolati suiit.
(41) Ili eventus anno 1102 conligerunt, (42) Ab anno 1099 ad annum IIDU.
77i OKDEKir.i VITALIS 772
Aiidilis landeni ccrlis rumorilms qiiod Admirabi- runt, et, discoopertuni caput ejus videntes, agnove-
^
)is (43) Babyloniic Ascaloncin venissct, et in crasli- runt. Tunc a gaudentibus introraissus, illos con-
nuin irruere super Christianos cuiu niultis lcgioni- fortavit, et, relatis rumoribus, ad defensionem sui
bus decrevisset, Balduinus rex et Stephanus, aliique castellanos commonuit.
fideles sc inviccm iii Domino Jesu animaverunt, Iiide rex ciim suo commilitonc gazellain suam
ac ad triumphum in nomine ejus sua vel hostili asceiidit, et Joppen festinantor veuit. Agnilus a
morte promerenduni sese fidcliter armaverunt.
, civibus introivit, tristemque famam retulit : Innu-
Partem exeicitus Joppen miserunt; res et major merse, iiiquit, puganorum turma; Ramulam circum-
pars nobilitatis Ramulam adierunt; nam in Jeru- dant, ct usque nd internccionem eorum qui intus sunl,
salem iucludi nolebant, urbem et rursus (jiiam oppugnanl. Gloriosus heros pulatinus comcs Stepha-
Turci primilus aggrcderentur, ignorabant. Tandem tius Blesensis, Milo de Braio et Barpinus Bituri-
repentino irapetu Admirabilis et inaestiniabilis censis, Guillelm.us Sine-habere el Simon frater ejus,
exercitus Ramulam circumdLderunt, et missilibus aliique slrcnui optimutes Rumulx Christi martyres
macbinisque diversis murmn aggredi, et ligonibus fiunt, et inde me, ut vos aliosque fralres nostros ad
ac fossoriis suffodere moliti sunt. Egregii milites, similia confortarem, violenter emiserunt. Eostes vero
sed pauci, intus eranl, nec tantee moli lam mirseB procaciter nos persecuti sunt, et huc, ut opinor,
mnltitudinis resistere sufliciebant. Stephanus igitur venire malurabunt. Nunc, si placet, in Jerusuleni
et Ilarpinns ntque (uiillolmus Sine-habcre, aliique lcgalum destinemus, ct patriarchx cunctisquc fratri-
omncs regi persuaserc ut in Jernsaleiu abiret cuni bus nostris mandemus ul nobis in unxietale consti-
omni celerilate Fcstinanter, inquiunt, o strcime
: lutis suffragentur cekrius ordine congruo , sv:ul eis
vir, in sunclam urbem propera, ne sine protevtorc consliluirimus. C.umque omnes hoc laudarent con-
tot eam iniolvant agmina, ipsamque mutrem cum siliuin, rcx quemdam animosum sibi ascivit arini-
omnibus (iliis suis consujnant impugwttione rcpen- geruin : Chare, inquit, fruter, vade in Jerusulem, et
tina. Eccc pariter hic inclusi sumus, et in confcssione adiluc nobis fratrum nostrorum armatam mulliludi-
Chrisli finem 7wstrum certi exspeclamus, Creatorem nem, teque vita comile. cum convenerimus, faciam
nostrum toto corde poscentes ut ejus veri martyres miliicm. .Mox illo injunctam legationcm optime con-
simus, €t per effusionem in ejus nomine sanguinis suinmavit, proniissieque armalurain niilitia! haud
emundemur omnibus, ejusque desi-
nostri a peccatis segniter promeruit.
derabilem luUum nobis plncabilem cum suis contem- I^^xsecrabiiis paganorura exercitus Ramulam de-
plari valeamus. VkIc, bone rex, et exi continuo, striixil, ct omnes quos iutus repererat, occidit
quumvis inter tantas, tamque a-udcles hostium pha- vel in captivitatem duxit. Inde, victoria turgidus,
langes, difficilis sit egressio, 7iisi divina tibi comitetur eadem die Joppen accessit, el multitudine sui su-
miscratio. perliciem lerraj inslar locustarum cooperuit, el
Anxii baronos htec el alia his similia regi dixe- Stephanum comitem, aliosque qui nobiliores aesti-
ranl, ipsumque de periculo in majus periculuni mati sunt , Ascalonem destinavit. Biduo urbem
egredi coegerunt. IUe tantorum hortatibus heroura, obsidens siluit, dieque tertia cuin damno et dede-
licct invilus, acquievil, et celerem equam, fortissi- core recessit. Nam custodes arcis Japbiaj vcxilla
mainque, quam Faiisiam appellanl, cniu uno milite Jerosolymitanorum super montana viderunt, et cas-
ascendit, et egressus, hostiles calervas noclu, pro- tello Burguiidionum proxiina gratulantes regi retu-
tegente Deo, illa-sus penetravit; curaque noctu leriint. Rex autem tidelium tuimam convocavit, et
castra paganorum pertransisset , ut Heliam per virili exhortatione corroborans, ait : Ecce tempus
diversos aiifractus actutum lenderet, vigiles qui strenuis tironibus optabile, et illuslribus athletis ud
excubabant, ignutos milites pertransisse conipe- ultionem churorum probubile, timidisque «c inertibus,
rienles vociferati sunt, ct, excitatis cohortibus, viilpiumque dolis et segnitie similibus salis horribile.
per duo milliaria fugicnles cum ingenti strepitu et

jj
Ecce gcntem unte januiis videtis vestras exsecrabi-
ululatii inseculi sunt. Hex autem per diverlicula, lcm, Dominoque I)eo, cunclisque fideUbus ejus odi-
quo! noverat, aufugit, Deoqiic juvante, cum suniina bilem. Eiii, viri fortes, urma sumitc, et contra ini-
difticultate illffisus evasit. Porro ,
per montana micos omniwH bonorum insigniter insurgitc. Ad
viam, quam coeperat lenere in Jerusalem, tremu- far.iendum ultionem Dci viriliter armatnini, sociis
his deseruit, et per abrupla difficulter ad oppidum ajtpropinquantibtis urbem egredimini, fideque fortes,
quod Arsur dicitur, pervenit, ibique trepidus cus- in bei proleclione prxliamini. Injurius vestras et
todes vigilantes invenit. Protinus cum illis locutus damnu medullitus recensete, munusque vestrus haud
est, et, inlrare volens, repulsus est. Castellani segnes setitiant alienigense. Stephunum cotnilem et
enim, quamvis illis dixissct crebrius : Ego sum Harpinutn, aliosque tnagnos baroties peremerunt;
Balduinus; nolite timerex tobiscum me rccipile, tgregios militcs et ductores noslros nobis abstule-
multiformes hostium dolos formidanles, non ei runt. Barones, cutn lucrymis dico, quibus meliores
crediderunl, donec ignem super moenia succende- reperiri tiequeunt iti mutido. Recens dolor de morte
(43) Polius Admiralus, vulgo ^mir.

!
773 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIU. X. 774
amicorum inflammet vos, et exacerbet iid pemiciem \ que dirccla pro prxceptione , de carceralibus
inimiconm David, foiiissimi reyis, cl militum cjus : serummiscripiat.
Joab et Abisai, Banaix et Urise Ethxi; Jonalhx c( His auditis, imperator nobili Francigenae pie con-
Judx Machabxi, multorum etiam de gente vestru doluit, et mox Adrairabili mandavit ut sibi prolinus
prxdicabilium athletarum reminiscimini. Exeuntes Harpinum redderet ; alioquin omnes Babylonicos
hinc exordiemur pttgnare, ct Jerosolymitx, qui nobis institores et stipendiarios per totum imperium
suppelias veniunt, allophylos ferient ex alia parte. Constantinopolitanum comprchendi juberet. Admi-
Fortis Emmunucl adsit vobis, fiUus sanctx Virginis rabilis autem, jussu tantse indignationis territus,
Marix, Rex vester et prxvius, siixque invictus defen- mox Harpinum de vinculis absolvit, secumque per
sor Ecclesix aliquot dies retinens,inusitata quoedam illi monstra-
Interea Jerosolyniita; castello Ernaldi appropia- vil, atque ad postremum ornamentis ipsum pretio-
verunt, et vexilla eonim Turcis apparuerunt. Bal- sis, aliisque muneribus honoratum Augusto desti-
duinus autem rex et Joppenses sanctam Crucem navit. Liberatus itaque ad imperatorem Constanti-
Domini adoraverunt, ipsamque secum ferentes, nopolim venit, pro illius efficaci subventu gratias
armati protinus prosilierunt, et terribiliter inermes egit, ac postmodum ab eodem remuneratus, in Gal-
percutere coeperunt. Porro allophyli, ut hinc et B lias remeavit.

inde sibi bellum insurgere viderunt, imparati et Inlerea Paschalem papam adiit, laboriosos casus
expertes consilii, terrente Deo, fugam inierunt, ct, et agones suos ei retulit, et vitoe consilium ab illo
similes exercitus Holuferuis, aiquale infortunium sollicite qumsivit. Porro, solers pater, auditis athle-
perpessi sunt. Balduinus itaque rex et Christiani tae. duris laboribus, ait : Summopere cavendum est ne
cthnicos usque ad Ascalonem persecuti sunt, et quis balneis ablutus et mundus, niveisque vestibus vel
. ultima quseque debilitantes, magnam stragem sericis indutus, obscurx noctis tempore per lutosum
fecerunt, et captivos omnes, quos illi vinctos mina- iter inccdat, ne forte in coenum comiat, et iurpitei'
bant, eripuerunt. Sublimiores tamen, quos Ascalone miiculiitus, coram intuentibus erubescat. Per hoc
prEemiserant, perditi sunt, nec ullam certitudinem specimen, fili mi, temetipsum intuere, et ad correctio-
de illis, prjeter Harpinuni , rumigeruli nobis ncm tui hoc exemplum converte. Per peenitentiam et
intimaverunt. Sic nirairum Christiani, post multos confessioncm emundatus es jjer laboriosam ;
vero
angoros, in nomine Christi triumpharnnt, et cum peregrinationem et martyrii agones, virtutum insig-
multis genlilium manubiis in Jerusalera redierunt, niis redimitus es ; in carcerulibus xrumnis pro
Iwtique triumphatori Deo gratias egorunt. Deinde reatibus Deo satisfecisti patientiam e,t castitatem,
p ;
RamuJam in meliorem, quam fuerat, statum restau- aliasque virtutes in passione didicisti. Tetra nox est
raverunt, et episcopalem eathedrflm cum redditibus prxscns vita, qux tenebris ignorimtix penitus est
idoneis in nomine Domini devote renovarunt. Inter- obsita ; « Neseit homo utrum amore an odio dignus
fectorum certum numerum charta; nescio tradere, sit (Eccl., IX, 1), » nec quid ei pariat crastina dies,
quia non interfui. Illi vero, qui interfuerunt, non prxcidere poterit. Cainosum iter est vita sxcularis,
numerare, sed trucidare curaverunt, et repedantes, quiim totis nisibus eviture debes, ne polluaris, et
occisis spolia detraxerunt. amittas coronam passioyium quibus gloriaris. Cave
XX. Harpinus Bituricensis captus a Sarracenis. igitur, ne sis sicut << canis reversus ad vomitum suum,
Harpinus Bituricensis captivus in Babyloniam el sus lota in volutabro luti {II Pctr., u, 24). » iVun-
ductus est, ibique multis diebus in carcere Admira- quam ulterius arma feras in Christianos, sed, ut
bilis Martyrum itaque, qui pro Christi
detentus est. vertis Christi piiuper, fastus contemne mundanos.
nomine innumeros agones usque ad mortem pertu- Sic imitator vestigiorum. Christi, per opera justilix
lerunt, memor, ipsum sfepe invocavit, el ab ipso proprinm voluntutem spernens pi-o spe retributionis
confortatus, pristinaequc libertati restitutus, devo- xtcrnsc, feliciter obtinebis bravium supernx vocutionis
las illi grates reddidit. Modus autem \ibera.Uoms, Q cum fidelibus in sinu Abrahx. n
ejus fuit hujusmodi. Bizantei negotiatores cum Harpinus itaque a papa benedictionem accepit,
multimodis mercimoniis BabyloniaDi venerunt, ibi- et cum ejus licentia Gallias expetiit, ibique a suis
que, prout leges gentium exigunt, staluta vectigalia honorifice susceptus, non diu cum illis permansit.
reipublicfe ministris reddiderunl, et diutius demo- Nam, juxta consilium papfe, imo Cliristi, soeculum
rati sunt. Ipsi nimirum, quia Christicolaj erant, reliquit, et, Chmiacum expetens, monachus factus,
mullisque divitiis affluebant, basilieas Christi fre- in servitio Dei usque ad mortem perseveravit.
quentabant, pauperumque Christianorum domata
XXI. Buamundus a Sarracenis comprehenditur Quem .
perlustrabant, et Chrislianos in vinculis visitabant. Mclaz, filia Dalimnnni principis, subtili nrtificio,
Cum illis igitur Harpinus colloquium habuit, eis- e curcere liberat.
que legationem suam injunxit, et Alexio Augusto In Syria, circa ha;c tempora, Christianis alia res
talia mandavit Uarpinus Biluricensi.s, servus tuus,
: contigit gravissima. Marcus Buamundus, insignis
in carcere Babylonico jam nimis affliclus diu ijcmuit, dux, expoditionem in Turcos egit, super quem
et magnificentiam imperatorix majestatis suppliciler Dalimannus ex insperato cum ingcnti multiludinc
requirit ut sibi compaliatur et subveniat, Admirabili- irruit, multos occidit, et Buamundura, cum Richardo
;
773 OUOKRICl VITALIS
de Principalii, aliisqiic noiiniillis ncibilihus et pro- ^ nioriens idem pra?sul specialcm spoeial amicuin 1
bissimis viris, coniiirohendil, vinctosqiie catciiis in amico commciidaverat, dc pontificatu Maschenia;

carcerc longo teniporc tcniiit. Tancrediis aiiteni, assunii ad patiiarchalum Anliochia: imperat. Ducis
princeps militise, aiidito domini consanguineique igitur jussu, clerus et populus Bcrnardum olege-
sui infortunio, contrislalns est, sed non rauliehri nint, ct pontilicem iii calhedra Saueti Petri apostoli
more ad inanes lacrynias seu lamenta convcrsiis coiistitiicruiit. Krat cnini peritia lilterarum iiubu-
est. Ex omni iianique circumjacenti provincia om- tus; qui, postquam a subjcctis cst cognitus, faclus
nem militiani lidclium convocavit, Antiochiam et est odihilis, quia avarus, et ex naturali feritale gen-
omncs viculos ejus ac oppida in circumitu diligcnti tis fiothorum, undo processerat, nimis austerus.
custodia munivit, cl, quandiu dux in vinculis fuit, Hic multis dicbus Ecclesiai Dei pra>fiiit, ct usque ad
contra omnes hostium impetus irrcprehensihiliter dccrepitam tetatcm regiminis locuin occupavit
defensavit, imo iines ejus nobiliter dilatavit. cujus tempore, ut dictum cst ct apertius adhuc
Alexius imperalor, ut Buamundum in manus dicctur, imiltaruni procella trihulatiouum into-
Turcorum incidisse compcriit, gaudens legatos nuit.
cum pluribus .xeniis Dalimanno direxit, adniodum Pcr loluni niundum auditum
est quod Buamun-
obsccrans ut maximam pro Buamundo redemptio- B dus pagauorum irretitus est. Omues cum
viiiculis
nem reciperet, ipsumque acceptis centum millibus plangunl Christiani, ipsumque in carcerc honorant
Philippeornm sihi reddcret. Hoc nimirum egit, non etiam [lagani. Tota Ecclesia orabat pro illo Deuiii,
ut vinctum duceni liberaret, ac ad tutandam Chris- ut dc nianibus inimicoriim dignanter salvaret euiii.
tianitatem pristino? libertati restauraret , sed ut Benignus autem Deus, qui omnia creavit, sicut
suis oum vinculis perpetuo illaqueatum coarctaret. servos suos pro peccatis tribulalionihus castigarc
Vehementer enim dolebat quod Antiochiam sibi novil, sic supplicibus et humiliter invocantibus eum
Certum cst quod ipsa metropolis de
abstulerat. mirabiliter succurrit, et per ipsos etiam inimicos
imperio Constantinopolitano est ; sed violentia Tur- illis spo melius subvenit. Hoc experti sunt sub
corum, XIV annis antequam Cisalpini, capta urbe, Pharaone Abraham et Joseph, inter /Eg3'ptios; hoc
Cassianum occidi?sent, Augiisto subtractaest. Idem Tuhias ct Raguel sub Salmanassar et Sennachcrib
princeiis jus suum scmper calumniatus est scd, ; et Asor Addon, inter Assyrios ; hoc Danicl et tres
probitale Normannorum acriter obslante, libitus pucri, aliiquc transmigrationis filii, sub Nahucho-
suosexplere prohihitus est. Multifariam, multisque donosor et Evilmerodach , inter Chaldseos ; hoc
modis tenlavit; prece pretioque erga paganos et p Esdras et Neemias el Mardocheeus, cum neple sua
Christianos fruslra laboravit, quia, conatihus illius Esthcr, sub Cyro, Dario et Artaxerce, intcr Persas
cassatis, civitas victorihiis cessit, illis equidera qui et Medos ; hoc eliam apostoli, aliique sancti praedi-
nimia virtute dcvictis Agarenis eamdem nacti fue- catores feliciter senserunt, cjui multoties, quando
rant, et ohtentam in virtute Dei mirabiliter defen- in extranea Barbarorum loca subito venerunt, prinio
saverant. Dalirnannus vero petitionem Augusti dospicabilcs ut advena'. et mendici habiti sunt; paulo
repudiavit, et Buamiindura, quem Turci Parvuin post, clarescentibus signis et tonantihus linguis,
Deum Cbristianorum nunciipabant, omni tempore mirabiles apparuorunt, ot incolas antea indomitos
in vinculis habere decrevit ;
quod maximum decus ad orane bonum sub jugo sacraj legis edomuerunt.
legi suas pro nihilo a;stimavit. Sic nimirum illo, qui dixit : Paler mctis usque modo
Quidam Graicus, (empore Turcoruin, patriarcha- opcratur, et ego operor [Joan., v, 17), athlelas .suos,
tum Anliochise possidcbat, qui victoribus Normannis de quibus futurorum notitiie, pro divinorum admi-
intractabilis erat. Nam ipsi, poslqiiam principatum ralione operum, scribciido loquor, nuper in erga-
adepti suul, secundum ritus Latios clcrum et popii- stulo visitavit, et mcllilluo nectarc heuiguitatis sua;
hmi disponere decrcverunt quod Pelasgi, priscos
; ubertim la>tiUcavit. Flagellis quippe oppressionum
mores secuti satis,iucongruum esse lemere D terrigona; pro sceleribus humanffi fragilitatis verbo-
censuevunt. Capto autem Buamundo murmur , rantur, et clementiam Conditoris, coelesli verhere
ortum est in popnlo, quod ipse pr;csul pararet afflicti, lacrymabiliter exorare cogunlur. Deus au-
urbcm Antiochenam prodcre Augusto; cumque idem tcm, Bex noster, qui salvos facit spcrantes in se,
comperisset de se tale murmur esse, iratus est valde, putenter siia; sponsae preces esaudivit EcclesiiP, et
et, nescio an puritato simplicis conscientiffi indig- auxiliatus cst vincto duci et ejus collegis, per inge-
natus, an nefarii rcatus accusatione et melu sti- nium et opem ininiici sui tilia?, qui quoudam in
niulatus, rclicto cpiscopatu, in ercmum secessit, nec Bcthulia, desccto superbi Holufernis gulture, si-
ultra rcdire ad eos, quorum mores abhorrehat, lienti populo suhvenit per virtutcm Judilh, audacis
diffinivit. Normanni aulcm dominatores urbis, viduae.
discedente Pelasgo, gavisi siint, ct Buamundo, qui Melaz, filia Dalimanni principis, pulchra erat et
vinctus orat, totius seriom rei notihcaverunt, ct multuui sapiens et iii omni domo patris sui magn:mi
consilium ejusde substitui-iido patriarcha pctierunt. polestatein habens, multasque divitias et pluros ad
Ille vero Bernardum Provincialcm, qui Haimari, sui famulatum sorvos possidens. Haec, auditis stre-
Podiensis episcopi, capellanus fuerat, et quem sibi nuitatibus Francorum, illos ardenter amavit, et
;
IIISTORIA ECCLESIASTICA. - PAHS 111. — LIU. .X. / /0
familiaril.item corum in tanfuin qna^sivil ut, largi- 4 tis idoncnm. Portx subltmcs sniit in arce, per quas
tcr crogata custodibus niercede, freqnenter in car- iii aulam potcritis per Inpidcos grndus dcscendere,
cerem descenderet, et de Christiana tide, veraquo ct omiics yazas atquc mansiones pntris mei obtincre.
religione colloquium cnm vinctis subtiliter actita- Porro, si gcnitor mcus pro reatibus istis irntus me
ret, et solerti confabulationc cum profundis inler- volucrit punirc, oro vos, amici, quos sicul cor mcuin
dum suspiriis inde invostigaret. Atfectuosam dul- diligo, mihi citius sidivcnite.
cedinem eorum onini parentum snorum dilectioni XXII. Sequentin.
omnia quoe ad victum seu veslitum
pra?posuit, et Ha?c ita locuta, milites armavit et protinus emi-
competebant, illis abunde suppeditavit. Pater vero sit. Arcis enim custodes antea dclusos corruperat,
ejus, aliis multiplicibus negotiis intentus, hfec aut et de hac re instructis inter cajtera di.terat : Ingcns
ignorabat, aut fortassis pro dilectfc sobolis appro- timor pro patrc mco mc sollicilnt, cui dc multis na-
bata frugalitate, non curabat. tionibus multitudo pugnatura obstat. Scd quia illc
Post duos annos, plns quam civile bellum inter mngnanimus bellator cst, nuxilium a vinctis poslu-
fratres ortum est. Solimannus enim nimia feritate lare dcdiguatus est. Mex lamen hanc ab ipso injunc-
tumens, in Dalimannuni surre.xit, et, aggregata in- tnm curx potcstaiem scitote, ut possim Christinnos
genli armatorum multitudine, limites fraterni prin-B nrmis inslrncre, et pro nostrorum astipulntionc agmi-
cipatus inlravit, et fratrem ad prrelium procaciter nuin nd 'iiugiiam dirigere. Si viccrint hoslium cater-
provocavit. Dalimannns autem, infestatione hnjus- vas, noster erit honor et utilitas. Si vcro cccidc-
cemodi cxcilus, adminicula sibi undecunquc procu- rint et fcrro interierint inimicorum, iiullus nobis erit
ravit, et ipse nihilominus, multis hactenus tropaus dolor pro Inpsu alienigenarum , quorum mores et
elatus, cerlaminibus cruentis inhiavit, ac, adve- cseremonias exsecrntur omnc genus Agnrcnorum.
niente conHictus hora, pavatus cura suis legionibus Audientes haec, gratulantor annuerunt, el perspica-
in campo constitit. Interea Melaz cum Christianis cem virginis providentiam admodum laudaverunt.
privatim locuta est, et sic eos atlata est : Militiim Protinus illa captivos absulvit, de domo carceris
Francorum laudari a inultis jamdudum audivi, qunm abstra.^cit, et armatos ad praelium destinavit. Illi
nunc in genitoris mci inslanti nccessitate vellem ex- vero jam acriter pugnantes invenerunt, et signum
periri, ut rjuod probat auditus, probct expcrientia Normannorum : Dcus, ndjura! fiducialiter vocife-
visus. Buamundus respondit : Fclix hera et honora- rati sunt. Quibus clamantibus et terribiliter per-
bilis, si placct bealHudini vestrse sublimitatis ut in cutientibus, phalanges Solimanni vacillaverunt. In
belli campum nobis liceat progrcdi cum militaribus c.iiercituojus nonnulli erant Christiani. Qui cum
armis, sine dubio GnUicos ictiis gladio et lancea pa- ^ famosum ducem Buamundum cognovissent, gavisi
lam cxercmus, ct super inimicos vestros coiispcctibus sunt, et Solimannum relinquentcs, Calholicis con-
vcst7-is ostendemus. Puella dixit : Spondete mihi, per glutinati suut.
fidem qua Christiani cstis, ut in hoc negoiio unde Marciban, lurgidus adolescens, Solimanni lilius
lontractamus, omnia secundum consilium meum aga- ut ibi esse Buamundum audivit, illum in bello ex
tis, nec nliquid contra meum prseceptum faccre prx- nomine vociferando qua\-ivit, et cum eodem singu-
sumatis. Eoc itaque mihi fidc vestra pollicentes con- lariter dimicare concupivit. Tandera in Dalimanni
firmate, et ego postmodum non cunctabor cordis mei conspectu sibi obviaverunt, seseque ferociler per-
urcanum vobis reserare. cusserunt. Sed belliger Nornnnnus Turcum pro-
Primus ergo Buamundus per lidem suam promi- stravit, et abstracto ense caput ei amputavit.
sit quKsila ;
quem oranes alii secuti sunt, spondendo Vociferante Daliraanno : Pnrce, parce, tiepos meus
qua? jusserat puella. Tunc illa tripudians ait : Nunc cst. Cliristianus pugil, ut rem agnovit, moestitia
secura sum de vobis, quia vos, ut reor, legitimi es- vultus kctitiam cordis operuit, et subsannando ila
tis, fidemque vestram nullo modo contnminabitis respondit : Ignosce mihi, domine, quod ignorans
Putri meo, qui jnm in campo dimicaturus cst, sub- t\ feci. Non enim nepotem tuunt, sed hostem putavi,
vehite, eique probilatem vestram ad subsidium ejus cujus, ut tibi placerem, vitum exstinxi.
alncriter exhibele. Et, si victoria cesseiit vobis quod Post multam stragcm utriusque partis, e.^sercitus
utinnm fiat ! fugicntes inimicos persequi desistite Solimanni contritus est, quera fugientem hostilis
sed velocitcr huc armnti redite. et arma donec jus- cnneus tota die persecutus est. Christiani vero, ut
sero, deponcre nolite. Interen faciam omnes custodes pactura fuerat, protinus redierunt, heramque suam,
de sublimi tcrris solio ad inferiores portas descendei-e, cum archariis praBstolanlem, ante turrira invene-
et in utrio, qwisi vos prsestolantcs, mecum astare. runt. Mox illa custodibus ait : Franci sine dubio le-
Cum aulcm remeaverilis, et jusscro custodibus ut gitimi sunt, fidemque promissam optiine cuslodiunt.
solitis conncctant vos vinculis, vos validas manus in Obviam illis ite ; ab illis arma recipite, et eosdem
illos viriliter injicite, impigre cunctos comprehendite, ad pristinum locum reducite, donec pater meus vc-
et vicarios pro vobis in ergnstulo retruditc. IIxc vi- niens digna illis suse reddat prxmia militisc. Turci
dens. a vobis sicut a feralibus lupis fuginm. Vos vero abeuntes, puellae jussis obsecimdare volue-
vero nnnciscimini arcem firmissimam, et servate runt sed eos interse Franci concluserunt valvas
; ;
diligenter illnm, donec paccm cum patre meo facia- caute repagulis oppilaverunt, ct universa turris pe-
Patrol. CLXXXYIII, 23
,,
uUhKUlCI VliAl.l.s
nelralia sinc piiLlico lnniulta consoiniti siint, ct siiie ^ iHxil: Chdrc pntcr, iiijiistc irasceris contra me, nimiis-
sanguinis elVusiouc voli compotes efifcti sunt. C.i- quc minis me teires et probris detestaris, pro saluhri
vitas enim cral vacua piignacibus viri?, quoniam snlivcntione qiiam, tibi consulens, ciilliilc providi ex
ad pra'lium cxierant ;
quoruni soliu miilicres cum inngna Ijenicinitalc. Sain, Francis in ccrtumine fe-
infantibus trepide domos servabant.. Carcer erat in rientihiis, tui confortali sunt, et hostes ocius tituba-
arce munilissima, ibique divitis Ihesauri, varitEqne vcrunt. Considera quantx fidei sint Christiani. Ipsi
supelleclilis, opumque niultarum servabalur copia, fidcliter in pugna tibi inmliali sunt, ipsisque prw-
ct cidem turri conjuncta erat principalis regia. liantHms hostcs terga vcrleriint. Facultatem discc-
Sequenti nocte, Melaz Cliristianos de arce in au- dendi, ut lippis ctiam patcl, satis hnbucrunl ; sed in-
lani introduxit, et omnes eis cameras atque secrela saliilalos vos rclinquere nolentes, ultro redierunt
penetralia denionstravit, et quid agere deberent rniUtixquc sux donativa fidiiciaUler a liberaHtate
advenieutc Daliniaiinu , insinuavit. In crastiuuui lua cxigunt. Jam mantts ad capulos tcnent, jam
victor cum satrapis et tribunis et optimatibus suis omnes nos, si volunt, juguhire valent. Jam turrim
remcavit. Cui lilia ejus cum coiEvis consorlibus tri- et regiam et cunctas opes twis, qux in illii sunt,
pudians occurrit : Avc, inquit, triumphittor gloriose! possident, et vincti nnmicipes tui conlra eos mutire
lllc vero furibundus rcspondit : Tace , pessiinaD non audcnt. Intcr hsec, pater, quid agendum sit co-
mcretrix. Fictas salutationcs tuas non curo, fraudii- gila, et a consiliuriis tuis, qui prxslo sunt, saluhi-itcr
lcntas adulationcs tuas floccipendo. Per divinum investiga.
stemma Machometis, qui mihi dedit victoriam, cum His diclis, hera parti Christianoe prsesidebat. Da-
amutorihtis cras interirc faciam. Tu cnim ad confa- limannus autem, seorsum segreg.ilus, cuni suis con-
sionem mei meis arma dedisti adversariis, cum sultum indagabal. Dcinde residens, ait ; In pritnis,
quibus ut ncquissima proditrix edacibus flaminis fdia, tiium voluinus uudire consilium. At illa rcs-
concremaberis. Adhuc nesciebat quod archarii ejus pondil Quod : utile credo, proferrc non tarduho.
in obscuritate carceris arctarenlur, Franci vero, Pdccm fac cum Christianis, et iiiviolahilo fixdus sit
in editiori solio eminentes, liberi gloriarenlur, et inter vos, quandiu vixeritis. Relaxa omnes captivos
in illum rebellare, Christo juvante, meditarenlur. corum, qui in regionibus tux ditionis sunt, et ipsi
Puella tremens et exsanguis a facie fnrenlis aufu- nihilominus reddant omnes qui de gente vestrn suh
git, suique conclavis latebras lugubris et pavida eoram potestate sunt. Buamtmdo autem et ejus com-
petiit. Cumque post aliquol horas furibundus prin- militonibus,quorum ope felici potitus es victoria,
ceps pro Iribunali sederet, nec secum nisi pr;eci- condigna gloriosx sei'vilutis exhibe prxmiu. Uoc
jiuos proceres haberet (reliquum enim vnlgus cl prxtcrea scias, quod ego Christiana sum, et regene-
armigeri, i'esiduique satellites per ho.^pitia dispersi rari volo sectindum Christianx legis sacramcntum
erant, et equos ctarma et caHera illi» competcntia nec ulterius hic commorahor vobiscttm. Lex eniin
coaptabant), jussit quibusdam ut in conclavim Christianorim sancta cst et Iwncsta ; lcx autcm
ircnt, et temerariam proditricem sibi adduccrenl. vcstra vmitatibus cst plcnu, et nmnihvs spttrcitiis
Cumque illa coranl» fremente tyranno accersila pollutii.
slelisset, el lerribiles minas cum opprobriis sola Ha.'C audicutes, Turci valde slomacliati sunt, tor-
sine auxilio consistens audisset, Buaraundus de visque himinibus ac severis gcstibns trnces inno-
turre pev fenestram intus aspexit, et liberatriccm tuerunt; sed, impediente Deo, profani cordis ma-
suam ad judicium desolatam astare conlemplatns, levolentiam aclibus explere nequiverunt. Tractaii-
doluil. En, inquit, adjutrix nostra in angustiis po- libns illis de robus agendis, Mel.-iz seorsum vocatis
sita cst. Nunc opus est ut hinc egrediamur, eique ait Christiauis : Eia, prohi milites , in multis ne-
totis viribtts suffragemur. Protinus pedelentim de ccssitatibus probati et angustiis, qui de longinqriis
arce per gradus in aulam ingressi snnt. Daliman- regionihus huc sponte venistis, et multos lahores ac
num et omnos tribunos ejiis el collegas armati cir-
J)
discrimina viriliter pcrfcrcntcs cvasistis, viriliter agite
cumsteterunt, ostia domus obturaverunt, et omnia in nomine Dei vestri, qiiem omnipotentem (isseiitis.
in circumitu munimentapossederunt.Pariteromnes Nunc opus est animis et armis, ut quod fortiter cob-
facti sunl aiixii, et quid agere debercnt dubii. Ttirci pistis. laudahililer peiliciatis. Putcr mcua iratus est
enim, obseralis foribus, nusquam divertcre vale- admodum, el lijlis nisihus cum suis muchinatur nobis
bant; incrmes et pauci contra valenlioresse nnmero exitium. IIuc tisqite propositam mihi conditionem
ct telis bellando resistere nequibant. Christiani optiine servustis. Amodo a pollicitatione per fidcm
vcro ethnicos omncs obtruncare lunc poterant ,
vestriim firmata, vos ithsolvo. Arcem et regiam et
sed, pro sacramenlo quod puella; fccerant, sine murum in giro, zetasqtie minores alqiie majorcs jam
praecepto illius neniinem ferire, vel quolibet modo munile, sollicitcque perscrittutnini, adilitsque servate,
Iffidere audebant. Omnes igitur ad illam respicie- ne quis exeat vel ingrediatur sine vesti-a considera-
bant, et qiiid juberet exspeetabant, quia ridcm suani tione. Si enim pater meus hinc exierit, omnes in cir-
violare praicavebant. cuitu nalioncs coacervabit, et vos crudcli obsidione

Denique Melaz securior facta riderc caqiit, et in- ad tttrpem deditionem vcl pcrniciem coarctahit. Ipisuin
ter Francos quasi domina priesidens, Dalimanno crgo cum omnibus suis in ttno simul cithiculo inclu-
. ,
781 IIISTOKIA KCCLKSIASTICA. — PAKS III. — LIK. X. 782

dUc, ct ciiin Jicccssaiio rigore omncs illic ad paccm jêl Clu-isti caroiit, nec Judteis nec Cliristianis adlu-e-
coercete; sed. quaiUum polueritig, ah effusione san- reut.
guinis manus vestras cohihetc. Providentiam et rcgi-
X.XIII. Melaz fit Chrisliana et cum Rogero fllio Ri-
mcii horiuii quse divo, tibi. domiiie Buamundc, qui in
chardi de Principata Boamundi consanguineo, mn-
pluribus expcrtus es, commendo, cujus tnaturitatis irimonio conjuiigitur
et sensus laus cst in orbe uniccrso. Amodo iiisepara-
Interea Kuamundus frequenter cum Dalimauno
bilis veslra soror ero, et Iseta seu tristia vobiscum in
ioquebaliir, et allabiliter, ut erat sapiens et modes-
fide Tlomini Jesu Christi sustinclio.
lus, ei famulabalur, ol pro refrigerio multoruni,
Gaiidens igitiir Kuainundus Dalimaununi cuni
quos idein tyrannus nimis opprimere poteral, con-
snisomnibus in qiiadam camera violenter intrusit,
venientor adiilabatur. Obsequiis ot diilcibus verbis
ipsumque cubile armatis custodibiis assignavit.
tani ipsum quam omnes qui ciim ipso erant, deli-
Deindc alios militcs pcr diversa locavit, et unicui-
nivit, et modestaj conversationis sedulilato ad sui
que qiiid agere deberet insinuavit, atque sic prin-
amorem illexit. Paulatim provinciales tribuni et
cipale palatium, cum omnibus iutrinsecus constitu-
optimalos cognitionom novi recloris cdiscebant, ot
lis, fere xv diebus gubernavit. Uxores cornin cl
pedissequas et inermes cunuchos permisit intrare,
g externuni principem, genuini principis siii domi-
niim, speculari summopere qu.Tritabant, ejiisquc
eisqiie ciborum sufficiontem apparatiini, et aliorum
permissii cuui domino suo confaliulanlos, ipsiim sa-
qua' necessaria erant, administrarc. Dalimannus
tis collaiidabant. Qiiem, veluti naturalem herum
ingemuit graviter, qiiod domus siia sibi facta est
suum, ad commoditatem reipublica>. provocabant,
carcer, ot filia sua censor, eum constringens acri-
et amicitiam tanti ducis omnimodis expetere com-
ter. Unde Mahometem , Deum suum maledice-
,
monebant, atquc sfepius illud comici diclum com-
bat fortiter, etomnes amicos, hominesque suos
memorabant :
atque comrailitaneos condemnabat exsecrabiliter,

qiii eum in medio regni sui sinebant a paucis cap- . .Quoniam iion polesl id ficri quod vis,
Id relis quod possit...
tivis, adveuisque tractari niiserabilitcr. luclusi ba-
(Terent., Andr., II, 1.)
rones persuaserunt ei cum pacem fa-
Christianis
cere, ut sibi saltem liceret paruni adhuc vivere. lla?c cliam addebant : In victoria nuper adepta
Taudeni duritia ejus emollita est pavore. Locutus miile dclusi siimus, quia legis nostrx adversarios ad
cum Ruamundo, pacem pelivit, ipsumqno cum om- occisionem nostratum efflcaces auxiliarios habuimus
nibus suis liberum abire annnit, et onines captivos, r et de communi delrimeiilo nequiter
~
et stulle Ixtati
qui sub ditione illius gemebant, a captivitate absol- fuimus. En exsecrabilis Mahomes, Deus noster, nos
vit; liliam quoque suam eidoni spopondit. prorsus deseruit, et ante Deum Christianorum, omni
Callida Melaz , ut heec audivit, referonti Bua- virtute umissa, corruit! Ecce miro modo, quos stricte
mundo respondit : Omnia verba facile dicuntur, sed compeditos in carcere putabas, et indissolubiUter
non omnia semper credibiiia videntur. Blanda quiomni tempore arcere disponebas, crucifixus Christus,
dem, ambigua patris mei promissa
sed gratanter quem omnipotentem usserunt, et merilo ul omnes ini-
suscipe; ea tamen quw tencs, vigilanter retine, do- mici eorum expcriuntiir et sibi maU sentiuul, per fi,-
nec stabilitus tnvmphes cerlm sccuritatis soliditate. liam tuam inopinabiliter absolvit. armatos in bello
Notissimi ex utraque parte nuntii Anliochiam mit- insignibus tropseis glorificavit, cruore vidclicet fra-
tantnr, ct armata tuorum cohors militum adducatvr, trum et nepotum nostrorum i'homphxas eorum cruen-
a quihus honorifice stipatus, sinc dolo pcrducaiis in tavit. Insuper et principale municipium, ubi omnes
tuam regionem, et oninium devites mulevolorum do- gazx lux sunt, eis triididit, ct te et prxnipuos regni
losam deceptionem. Hoc omnibus consilinm placuit. tui optimates sub manihus eoruin inelusit , et sine
Richirdus igitnr de Principatu, et Sarcis de Meso bello, velut imbelles ancillas, in aula propria curceri
mimcipavit. Deforis ad te sine conscnsu alie-
potamia Antiochiam missi sunt, ^^^„1^?,^ gemcntes
et rcriim
Antiochenis exsultantibus enodaverunt. Tunc Tan-

nigenarum non accedimus, nec ullum tibi subsidium
inferrc valemus. Contra illos non audemus conglobati
credus, princeps militiae, milites et gentiles capti-
consurgere, quia statim furores suos ulciscerentiir in
vos, protinus missis exactoribus, collegit, et con-
te. Si enim magnus rex Persarum soldanus cum
gregatos supradictis baronibus, ut eos couduce-
omni virtuie sua adventaret, et hanc muniiionem ex-
rent, deputavit. Tunc Cassiani filia adrairalii Anthio-
pugnare sntagcrel, taiila prohitas cst in Francis, et
chia> reddita est, qiiae cum multo ploratii de carcere
tam grandis fortitudo munitionis, ut ibidem illi re-
Christianorum extracta ost. Qute, cum interroga- sistere auderenl et antequam caperentur , ingentia
retur quare ita fleret, respondit quod ideo sic plo-
nostratibus detrimenta ingererent. Melius est igitur
raret, quia optimam porci camem, qua Christiani amore inimicum pacificare, quam temeritalc ad lelhi-
utuntiir, manducatura non esset. Turci enim et ferain rabiem incitare.
Tilnres alia? Sarracenorum gentes suillam carnem Consiliis itaqiie hujusmodi Daliin.innus acqiiievit.
abhoirent, quamvis canum et luporum carnes avide Accepta ergo strenui ducis familiaritale, in domo
devorent. Et sic probanttir quod omni lege Moysis sua jam de commiini profectu libore iniperabat, et
,
783 OllDKRlCl VITALIS 784
de thesauris suis jam larga Christianis ultro dona jêst : Nohilis virgo, qiix nohia ndhuc pag^ma ex in-
erogabat. Caplivos quoquc per totam regionem speruto mire suhvcnisti, qux Duminum Jcsum omni
suam omnesliberari pnvcipiebat. Obnixe vero qucB- parenlela; tux prudenter prxposuisti, et ipsum in
rimlur, inventi addiicuntur, a Dalimanno bene ves- nohis ,
qui memhra ct famuli ejus sumus hcnigni-
tiuiilur, et Buamundo traduntur. Ab illo protinus tcr fovisti, ct indc putris iram pcne uaquc in pericu-
compatriotis associanlur ac per diversa oflicia de- lum morlis incurristi, elige de nohis sponsum quem
putantur , ad augmentum ct lulelam sociorum volueris in nomine Christi. Non etiim rectum esl ut
ne quolibet maligno deludantur sopbismalc paga- justis petitionihus tuis aliquatenus resistamus , cui
iioriim. vchemcnter, merilis tuis prxcedvnlihus, dehitores su-

Richardus et Sarcis, consummala legatione, post mus. In primis meum nunc audi consilium, quod
XV dios reversi sunt, et copiosam Christianorura tihi, dulcis amica, spero pro^cuum. Mihi quidem, fa-
mililiam adduxerunl. Quos Dalimannus cum ingcnti tcor, a tuo data cs genitore ; sed opio tibi utilius pro-
jussit omnes honore rocipi, et uberrima illis, secun- videre, et suhtiliter audi pro qun ratione. A6 udoles-
dum riltis patrios, obsonia pra>parari, et qua?que cenlia mea irreqnictus homo sum, et in luboribus vi-
illis necessaria essent affluenler tribui. Tunc Bua- vens, multa gravia perpessus sum, graviora quoque
mundus et nalimannus perpetuam inler se pacem D adhuc limco passurum. Nam mihi certumen est cum
rirmavorunt, tribusquc diebus competentein illis in cum paganis undique. Prxlerea votum
iinpcratorc ct
omnibus apparatum pra>paraverunt. Dcinde Bua- vovi nomino, cum csscm in carcerc, quod si liherurer
mundus et Richardus ct concaptivi eorum de capti- ah ethnicorum ligumine, irem ad Sanclum Lconar-
vitate iKti exierunt, et, sicuL Zorobabel et Nehemias, dum, qui est in partihus Aquitanix. Has excusationes
Dominum Deuin Isracl benedixeriinl. Quos Daliman- clicio tihi exsinccra dilectiune, quia nolo leplus quam
nus et optinialos ejus, exsultantes, quia et ipsi de filiam vel sororem mcum quolibct modo dcsolalam
claustro relaxanlur, aliquandiu conduxerunt, frau- videre, nec conjugii copulam inire, unde paulo post
duleuler tamen, quia obiter quolibet modo Chris- pa;nileat te. Qux Ixtiiia, seu delectutio tihi esset in
tianos Itedere machinati sunt. Sed, Deo suos pro- nostra copulatione, dum statim post nuplias oporteat
tcgenle, non potuerunl. Nam iidelcs hos idcm me- rnc pcr pclagus ct arva immensum ilcr inire, et in
tucbant, ideoqiie armali et quasi ad bellum parati longinquam percgrc proticisci regioncm, prope fines
procedebant; obsides quoque securitatis, donec ad terrx ? Ilis perspectis, domina, elige tibi de plurihus
tula quse decreveranl loca pervenirent, obnixe ser- meliora. Ecce Rogerius, Tiichardi prindpis soboles,
vabant. Tandcm Dalimannus a confcederatis re- . consohrinus meus, est me jutiior xtate, excellens ve-
raeandi licentiam ut amicus requisivit; qua accepta, nustate, par nohilitate, divitiis et polcslate, Hunc
mcestus quod eis nullo sophismate in via noeere laudo ut maritum haheas, et opto ut cum eodem longo
potuisset, rcdiit. temporc vivas.
Provida Melaz cum pediseqiiis et eunuchis, nobi- Omnes qui adfuerunt, providi ducis consultum
iique familia sua, de domo patris sui egressa est, et atteslati sunt. Prudens virgo tantorum consensui
[cum] omni progenie (44) sua, sponle Christicolis facile acquievit heronm. Rogerius igilur puellara
devole conjuncta est, siculi Bithia, Pharaonis lilia, honoritice cura gaudio desponsavit, et nuptias cum
pereuntibus .'Egyptiis, Moysi et IlebrKis salubriler ingenti plausn et tripudio totius Antiochia! celebra-
comitata est. Antiocheni gaudentes obviam diu de- vit; quibus dapifer Buaniundus cum pra;cipiiis pa-
sideratis processernnt, et clerus, oranisqne populus tria; primoribns ministravit. Iste siquidem Rogerins
regem Adonai, qui salvat oranes sperautes in se, post sex annos, Buamundo et Tancredo defunctis,
fideliter benedixerunt. Deinde Buamundiis Richar- principalu Antiocbiai putitnsesl, ctpost duos annos
duni, captivitatis snse socium, in Gallias destinavit, in campo Sarmatan cum vii millibus Christianorum
et argenteas per enm corapedes sancto confessori ab Amirgazis Persa occisus est.
Leonardo direxit, ct pro liberatione sua devote gra- D De temporaliuin mulatione rerum et casibus ho-
tias egit. rainura jani dixi plurima, et multa, si vita comes
Postquam generosa Melaz in Ecclesia catholica fuerit, in sequenlibus adhuc restant dicenda. Ric
sacro baptismale regenerata est, opportuno tenipore liber Ecclesiastica; historiai terminalur, eln)ihi jam
in conventu optimatum Buaraundus eam sic aflalus fesso requies aliquantula deturl
(41) Progenies, id est familia, domus.

; !
78S HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XI. 78C
SUMMARIUM LIBRI UNDECIMI.

I. Prologus. Philosophicip sententise.
II. Emitus varii in .inglia et Normannia sub Henrico reije et Roberto duce.
III. Contenliones el beUa inter Hcnricum regem et nobertum de Belisnio. Hic comes sese victori subdere
cogitur.
IV. Roliertus de Belismo in liormanniam transit, ibique mala plurima perpetrut. .idvcrsus Rohertum ducem
Bc quorumdam virorum morte.
insurgit.
V. Yvo Carnotensis episcopus. Adelx comitissie Carnotensis soboles. Eventus varii in Anglia et in Nor-
mannia.
VI. Magnus Nortwigenarum rex in e.rpeditione occidit.
VU. Ludovicus de Francia filius Philippi regis iii- Angliam transfretat. Bertrada ejus noverca in cum machi-
natur. Henricus rex in Normanniam transit et Robertum ducem fratrem sutm visilat.
VIII. Ecclesiie tribulationes. Serlo Sagiensis episcopus Henricum regem et ejus proceres ad barbam et capillos
tondcndos incitat.
IX. Buamundus Antiocliix dux in Franciam cenit. Eventus carii. Henricus rex et Robertus frater de pace
ineunda frustra taborant.
X. Discordia intcr duos fratres a quibus malignis concitatur. Henricus rex cum Roherto ducc manus con-
scrit et cum apud Tcnchebraium dcbcllut atque comprehendit.
XI. Robcrtus Belesmcnsis Xormannos contra Henricum rcgcm rursus excitare conatur.
XII. Buamundus ndjuvantibus Roljerto de Montforti et plurimis aliis haronibus e.Tpeditionem in imperatorem
Constantinopolitanum suscipit. Mors Marci Buamundi. Antiochia a Balduino contra Sarracenos
dcfcnditur.
XIII. Balduinus rex a Sarracenis comprehcnditur.
XIV. Singulares Balduini et quorumdam atiorum mititum casus.
XV. Ve rebus in principatu .Antiochiie gestis.
XVI. Res in Normannia et alibi gestx. GtMlelmus de Ros Fiscannensis abbas. Rogerus Bajocensis ei succedit.
Joannes Sagiensis archidiaconus. De quorumdam obitu.
XVII. Ecentus varii. Abbates et priores pietate insignes.
XVUI. Philippus I Francorum. rcx moritur. Ludovicus lilius ejus, in regno succedit. Bellimontis comes ct
Montismorentiaci dominus terras Suncti Uionysii incadunt. Ludovicus rex in seditiosos barones viri-
liter sievit.
XI.X. Hcnricus rex Robertum fratrcm suum captivum dctinet. Eventus varii. Pestis et aliic calamitatcs iu
quibusdam Galliie partibus steviunt.
XX. Anselmus Cantuariensis, Hugo Cluniacensis, Guillelmm Rothomagensis archiepiscopus et nonnulli alii
illustres pnelati et doctores moriuntur.
.XXl. Henricus rex Uticense monasterium visitat. Bella inter gentes regum Francix et Anglite. Duo reges inter
se colloquium liabcnt et fwdus ineunt.
LIBER UNDEGIMUS.
I. Prologus. Philosophicx sententix. k Qui pofis t-st, cunctis leniter nos deniere morbis.
Alme Deus Sabnotli, rex fortis cuncta gubernans, Cogimur atra loqiii, quae. cernimus aut toleramus,
Plasma tuum sorva, numen perssecula regnans, Instabiles actus miitabilium memoramus
Contere vim Satana;, qui srevit jugiter in te, Nam mundanus amor hominum trahit agmen ad
Dum famulos ve.^jare tuos molitur ubique. [ima;
Ad mea vota, precor, miindi pie, respice, factor. Justitiae nec eo.'? polil a rubigine lima.
Te colo, te qu;ero, tibi jure placere laboro. Ad mala proclivi, quai terrea sunt medilantur.
Poutihcum, regumque senex nunc scriplito gesta Cffilica contemnunt, ea curvi non speculantur.
Se.xageniis ego pueris ea do manifesta. Eu pcccatores lethalia pondera gestant
NuUum ab eis pretium pro tali posco labore, Lucida sanctorum juste magn.ilia cessant.
Sed refero gratis, fratrum contentus amore. Prevaricatores, qui legem Iransgrediuntur,
Si liereut istis liijuido nova signa diebus, Irse ccelestis pronas, non signa merentur.
Niterer illa nieis veraciler indere rebus. Ue placitis, bellisque queunt perplura referri,
Credo quiui arcta magis pr;esentibus atque futuris Qua> male skvus eis nimis ingcrit ardor habendi.
Grala forent, mihi pruticerent, aliisque placerent, Crcdes, ince.itus et crimina milie notari
Quam dc terrenis excursibns. atque caducis B Possunt, si docli dign.antur turpia fari.
Stemmatibus frustra rimari, vel dare lata; Insipiens frustra vexatur et otia perdit,
Inclyta diim spiro, mirandaque scribere vellem, At sapions nullus sua tempora perdere gestit.
1'iodigiis im[)lcns iii Christi nomine [iflleni. Tenipus cnirn iêrdit, qui carmen inutile [landil,
Ejus amo laudcs, cui totus subjacet orbis, Et labor iiise peril, qni commoda nulla re|ic!idit.
Ad bona fervenles elecli sediilo cnrrnnl, \ Rodherlum, Neustria;ducem,moestus adiit,ctingens

Ad studiuui vigiles avide laudabilo lendunt. daniniim sibi per illum evenisse recensuit, quia
Cogendi non sunt, qui sponle ferenda capessunt, Suthregiaj comitatura, mille libras argenli singulis
Qui segeluni caplant fasces, et in horrea portaiit. aiiiiis sibi reddentem, perdiderit, ideoque dignum
Ultro salis gradieiis soiiipes non csl sliiniilaiidus, esse asseruit ut se fratii suo ntgi pacilicaret,
Sed, ne labatur, moderato jure regeudus. et pristiuuin honorem ejus obteulu recuperaret.
Ouruui sessor equum calcaribus urget aculis, Porro dux dictis hujusmodi facile acquievit, et in
Percutit et crebris, ut cogat currere flagris; Angliam transfrelavit. Quodaudiens rex,iratus est,
Ecclesioe similis lcx cst doclorihus almis, et sic ad suos asseclas et consecretalcs locutiis est :
Nam lentos stiinnlant raonitis celeresque refrenant. Quid de inimicis meis debeo fncere, qui sine meo
Cornua dcna gerens mala bestia jam doniinatur, commeatu super me nusi simt irruere, et regni mei
Effcra plehs passim scelerum lepra maculatur. fines irrumpere ?Qni diversi diversa regi responde-
Joh Dominus typice Behcmolh monstravit amico; runt. llle aiilem privatos satellites obviara germano
DaMUOii in hoc niundo furil iiisidiosus iuiquo. destinavit, per quosei velle suumevidenter oslendit.
Terrigenas furibunda super giassatur Erinnys, Tiinc infrunitus dux clandestinis legationibus
Quotidieque suos Erehi contriidit in iniis. B comperiit quod .\ngli;e metas iuconsulto introierit,
Ludit et illudit morlalibus .\mphisilena. et, nisi providum prudenter consilium acciperet, in
Decipiendo quibus paradisi tollit amoena. septis insiilanis clausus, pro suo libilu ad sua non
Heu! male virus eis infundit lethifer angiiis, remearel. Jussu tamen callidi regis, cum suis com-
Quos facit amentes et mutuo se perimentes. militoiiibus honorifice adductus est, et callens
Morbos et pestes stulli suheunt, etiniqui eorum cousilium, ne ab externis aliqiiid raiicoris
Insuper adjiciuut sihi pessima nequiter ipsi. inter germanos depiehenderetur, occultatum cst.
Cernimus humanos casus, miserasque ruinas Territus itaque dux ficta nietum hilaritale operuit, et
Unde sagax pelles implere qiiit auctor ovinas. rex nihilominus alacri vultu intimum furorem
Si vult diversis de rebus inania verha dissimulavit. Intercietera rexduoem de violatoftedere
Fiindere,thema frequens satis invenit, inler acerha. redarguit quod de publicis proditorihus nullam
Noraiuibus multis in scriptis coelitus aclis adhuc ultionem exegerit, nec iilljm super discolas
Humani generis vocitatur lividus hostis : principali rigore disciplinara cxercuerit, et quod
Nam leo, neene lupus, draco,perdix et basiliscus, eodeni anno Rodbertum de Delismo amicabililer in
Milvus, aper, vulpes, caiiis, ursus, hirudo, cerastes Normannia receperit, eique patris sui dominia dona-
Et coluberfit atrox, dum nohis insidiatur, verit, id est Argentomum castrura, Sagiense episco-
Exiliuraque dolo seii vi stolidis nieditatur. pium,et Golfernum saUum.Tiinc niinirum pra?fatus
C;elera millc patent lectoribus ingeniosis lanio in Neustriara transfretaverat , et Pontivi
Nomina, pro variis quibus utitur artibus hostis, comitatum ad opus Guillelmi Talavacii obtinucrat,
Inuumerosfoedat vitiis, et saepe trucidat. quia Guido, comes Abbatisvillae, socer ejus, obierat.
Prohdolor! ingentes pereunt plerumque phalanges. Denique dux, increpationihus hujiisceraodi meti-
Rex sacer, erue nos, bone Jesu, summe sacerdos, culosu?,emendationemomniumluimiliterspopondit.
Nec cum damnandisnos inliciat vetusanguis, Constitutum quoque sibi veclig.il triura raillium
Sed vitiis mundos Irahe numdi de pelago nos, lihraruni supplicanti ex industria reginfe indiilsit.
Et socia sanctissupera clementer inaula. Amen. Placatus itaque rcx ciim illo aniicitiam connrmavil,
II. Eventus vani iii Anfjlia yormnnniit suillenrico

et pristinum foidus renuvavit, et Guillelmo de Gua-
regc et Rodberto duce. ronna Suthregife comitatum reslituit. Guillclmus
Aniio ab Incarnatione Doiuini i 102, indictione auteni, postqnam paternum jus, qiiod insipientcr
IX, Henricus, rcx .\ngloruin, pace cum Rodberlo ainiserat, recuperavit, per xxxm annos, qiiihus
fratrc siio facla, in regno confirmatus est, et supcr D -'"1"' vixeruiit, utiliter casligatus, regi fideliter
proditores, qiii tempore nccessilatis suee nequiter adluTsit, et inter pra>cipiios ac familiares amicos
ab illo desciverant, paulatira ulcisci conatus est. habitns efUoruil.
Nam Rodbcrtum, cognomento Maletum et Ivoncm Deinde Rodhertus dux in .Normanniam regressiis
de Greiitemaisnilio. Rodbcrtum de Pontcfiacto, est, et despicahilior quam anlea fuerit suis effectus
filiiim IlherlideLaceio,et potcntiorem omiiihus illis, est. In bac enim profeclione nihil, nisi raelum ct
Rodbertum de Belismo, aliosqiie qiiamiilurcs ad laborem atque dedccus, sibi lucratus est. Rex autem,
jiidicium suhmonuit, nec simul, sed separalira, in omnibus prosperitate vigens, admodum sublima-
variisqne teiiiporihus de inultimodis violalee fidei lusest, et longe lateque de fama volitante, pcr
illo
realibus implacitavit. Quosdam eorum, qui se de IV climata mundi intcr maximos reges nominatus
objecto crimine purgare non polerant, ingenti esl. Nulliis eo fuH rex in Alhionis regno potcntior,
pccunia condemnavit, alios vero, quos magis nec amplitudine tcrrariim infra insulam locuplotior,
ftispocl,ps liabebal, irreciipcrnhililcr exhfpredalos ncc abundantia omniiim reriim qiia' miirlalibus
exsiilare compulit. siippctunt, feliiîiir. Iloc in siibscqiicntibus, si
Scqucnti unno 1 103 , Guillclmus dc Guarcnna vita coracs fuerit, auxiliantc Dco, narratjo nostra
780 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LII5. XI. 700
manifeste comprobavit. Omnes inimicos suos sa- A quassivit, et coactus plurimis anxielatibus, tutelae
pipntia vfl forliludine sibi subjugavit, sibique ser- illius secommisit. Imprimis erubescebatimproperia
vientes divitiis ethonoribus reinuneravil. L'ndeple- qua; sibi fiebant derisoria, quod funambulus per
rosque illustres pro temeritate sua de sublimi murum exieral de Antiochia deinde meticulosus ;
potestatis culniine prxcipitavit, et b;ereditario jure cum muUo cogitatu secum volvebat quod vix aut
irrecuperabililer spoliatos coudemnavit. Alios econ- nunquam recuperaret amicitiaui regis, quam perdi-
Ira, favorabiliter illi obsequentes, de ignobili stirpe derat. Quapropter ilerare peregriuationciu decrevit,
illustravit, de pulvere, ul ita dicam, extulit, data- Pactum igitur initum est ut cousul eumdem cum
que mulliplici facultate, super consules et iliustres rege pacificaret, eique quingeulos argenti marcos
oppidanos e.xallavit. Inde Goisfredus de Clinlona, ad ineundum iter erogaret, totamque terram ejus
Radulfus Basset et llugo de Rocalanda. Cuillegrip usque ad xv annos in vadimoiiio possiderel; quibus
et Rainerius de Rada, Guillelmus Trossebot et exaclis, Ivoiii, puero, filiam Henrici, comitis de
Haiuon de Falesia, Guigan Algazo et Rodbertus de Guarevico, fratris sui, conjugem daret, et paternam
Boslare aliique plures mibi tcstes sunt, opibus hajreditatem restituerel. Hoc pactum ciim sacra-
aggregatis, et ;edibus coustructis, super omnia qu;e mento coufirmalum est, et regali concessione prm-
patres eorum habuerunt; ipsi quoque, qui ab eis- B munitum cst. Ivo cum uxore sua peregre profectus
dem Sffpe falsis vel injustis occasionibus, oppressi est, et in ipso ilinere defunctus cst, et ha-reditas
sunt. IIIos niniirum, aliusque plures, quos sigillalim ojus alienis subdita est.
nominaro t;edio est, rex, cura de intinio genere Lrbs Legrecestria quatuor dominos habuerat re- ;
essent, nobilitavit, regali auctoritalc de imo erexit, gem et episcopumLincoli», Simonemque comitem,
in fastlgio potestatum constituit, ipsis etiam et Ivonem Hugonis filiuin. Praifatus autem consul
spectabilibus regni principibus formidabiles elfecit. de Mellento per partem Ivonis, qui municeps erat
At, sicut fidelibus retributor erat magnificus, sic et vicecomes et firiuarius regis, callide intravit, et
iufidiseratimplacabilis inimicus, et vixsine vindicta auxilio regis, suaque ealliditate totam sibicivitalem
in corpore, vel honore, velpecunia, indulgebat cer- mancipavit, et iude consul iu Anglia factus, omnes
tos reatus. Hoc miserabiliter rei senserunt, qui regni proceres divitiis et potostate pra>cessit, et
ejus in viuculis moitui sunt, nec pro consanguini- peuc omnus parentes suos transcendit. Pulchram
tate, seu uobilitale geueris, sive recompensalioue quoque Iâbel, regis neptera Franciaj, uxorem ha-
pecuuiarum, redimi poluerunt. Rodbertum de Pon- buit, quae geminam ei prolem, Gualerannum et
tefracto, etRodbertum Malelum [dacitis impelivit, Rodbertum (4o), peperit, ac Hugonem, cognomento
p
et honoribus exspoliatos extorres expulit. Ivonem Paupercm, et filiasquinqiie. luter tot divitias mente
quoque, quia guerram in Anglia cwperat, et vici- ca?calus, tilio jusjurandum non servavit,
Ivonis
norum rura suorum incendio combusserat, quodiu quia idem adolescens statuto tempore juratam
illa regione crimen cst inusitatum nec sine gravi ferainam, haereditariamque tellurem non habuit.
liltionc lit expiatum, regidus censor accusalum,uec 111. Contentiones et bella inler Henricum regem et
purgatum, iugeutis pecunia^ redditione oneravit, el Roberlum de Belismo. Hic comes sese viclori sub-
plurimo angore tribulatum moestiDcavit. Unde pra;- dcre cogitur.
fatus eques a Uodberto, comite de Mellento, qui Anno ab Incarnatione Domiai 1 102, indictiono xv,
prtecipuus erat inter consiliarios regis, auxilium HenricusrexRodberluin de Belismo, polentissimum
(Ib) Orlse ex Roberlo I ijropaginis parlem quse se- sionibus ipsius Hiigonis quas hubuit in Anglia, et ex-
dem in Anglia fixit, receusel genealogia sequens : tuiic primo honor de Hynkelce est cinjunclus comi-
Memorandum (juod Roberlits comes MeUenli, vcniens liitiii Lei-eslrisc. Et e.r dicln Pelronilla gcnuit Ires
in Anijlidtn cum Wiltelmo duce Xormannix adeplns filios et duas jilins, scilicet Roberlum qui rocabalur
constiliilum Leiceslrix e.c dono dicti ducis et con- j.liliits PetronilLv ad dilferenliam pnediclorum , ct qui
qucsloris .inijlix, destrucla priiis cicitale Leiceslrix ^ succcssit piitri suo in inercilitntein, sed nullum hitbuit
cnrr, castello et ccclesia iiifra castellum, tempore pne- hxredem de se genitum: el Williclmum Lcprosiim sc-
dicti conqiiesloris reMliliracit ipsnm ecclesinm S. cuniliim pliiim,Galfridum episcopum S. Andre.-e
et
Marise infrn castellum, slaliiens ibidem xn canonicos in Scotia ; et Amiciam primogeuitam

tertium liHum
sseculares et unum decanum : ...Ipso quoque liobcrlo filiitm ct Margarelam juniorcm.
defunclo, succe.ssil Rohertus le Coczen (le Bossu)
ei Illo quoqiie Robcrlo (as blanches meyns) in rede-
filius el hseres ejiisdem, ct de consilio D. Alexandri undo de tcrra saticla defuncto, et apud Duraz in
liinc episcopi Lincolnise el aliorum discretorum fun- ,
purlihiis Iritnsmnrinis sepullo, successit ei pr.vdictus
davit ahljaliam istam tle Pralis Leiccslrix... Qui Roilherlus filius siius et Itseres cocatus filius PetronilUe
quidem Hobertus de fOii.»?n.S(j Amicix uxoris siise, in lixrcdiliitem. Ipso quo'iue sine hieredc defuuclo,
sumpsit in nfibatia isla hahilum uostrse rcUgionis, divisn esl h.-ereditas inler prxdiclas snrores ..Imiciam et
rircns juste et .sancle quindecim onnis el ampliui. Mitrgarelani, eo qiiod dicli dito fralres sui fuerant jant
Ipfa quoqiie Amicia uior suit sanctimo/tialis npud defiincli ; ct Amicia desponsata fuit D. Simoni de Mon-
Elon est cffecta. lcforti, patri illius Sinionis qui moriebotur apud Ecc.<:-
Islo Roherto fundnlore noslro defunclo (an llfiT) hani ; Margarclii dcsponsitlu fuil Sniiero de Qitinnj,
el
siirressit ei in hserrdilntem Robertits filiiis ejus et , el fitcli sunt duo comilalus, scilicel de Leicester cl Win-
voeahatitr Robcrlits (,i.s l)hinclies nieyns\ Qiti Rohcr- ce.stcr de comilalu Leiceslrix prius exislente. (Monrini.
liis accepil in uxorem 1'elronillam filiam Iluijonis de Anglic, 1, p. 312.)
Grantmenyl cum honorc dc Hijnkelde el aliis posses- Dom BOUQUET, lib. XL, p. GS7.
791 OUDEUICI VllALlS 792
coraitem, ad curiam suam ascivit, et xlv realus in ^ fierel impetus, reddere munilionem parali erant.
factis seu diclis conlra se vel fratrem suum, Nor- Non onim sese sine violenlia dedere dignabantur,
mannix ducem, commissos objecit, et de singulis ne maleUdi desertoros merito judicarentur.Sed quia
eum palam respondere pracepit. Diligenter enim dux deses et mollis erat, ac. priucipali severitate
cmn fecerat per uiuini annum explorari, el vitupe- carobal, Hodberlus de Monteforli, aliique scditionis
rabiles actus per privatos e\ploratores caute inves- coinplices, qui vicissim dissidebant, mappalia sua,
tigari, summopereque litteris adnotari. Cunique sponte immisso igne, incenderunt, totum exercitum
Rodbertus licentiam, ut moris est, eundi ad consi- tuibaveruut, et ipsi ex induslria , neniine perse-
llum cum suis postulasset, eademque accepta, queiite, fugerunt,aliosque, qui odibilem Rodbertnm
egressus, purgari se de objectis criminibus non gravarc affectabant, turpiter fugere compulerunt.
posse cognovisset, eqnis celeriler ascensis, ad cas- Castrenses vero, ut tantum dedecus Norraannici
tella sua pavidus et anbelus confugit, et, rege cum exercitus viderunt, cum ululatu magno post eos
baronibus suis responsum exspectanle, regius deridentes vociferati sunt, minusque postmodum
satellesHodberlumextemplo recessisse Tunc timentes, crudelemguerram per Oximenscm pagum
retulit.
delusum se rex doluit; sed non coeperunt. Rodbertus autem de Grentemaisnilio, et

tempus ultionis
dubius exspeclavit. Rodbertum itaque publicis qaes-B Ilugo de Monte Pincionis, atque Hodbertus de Cur
tibus impetitum, nec legaliter expiatum, palain ceio, et honiines eorum, qnanlum poterant, sa>vis
blaspbemavit, et, nisi ad judicium, rectitudinem proedonibus resistebant, patriamque suamdefendere

facturus, remearet, publicum hostem judicavit. satagebant. Verum publici hostes, prasdis illecti,
Iterum rebellem ad concionem invitavit, sed ille atrociores insurrexerunt, |el Castellum Gunterii at-
venire prorsus refiitavit; irao, castella sua vallis cl atque Furcas, Argentomumque turgide possidentes,
muris undique munivit, et a cognatis Normannis, nimis irati sunt, quod aliqui vicinorum sine duce
extraneisque Guallis, et a cunclis aftinibus suis contra eos vel latrare ausi fuerunt. Per totam ergo
adrainicula pelivit. provinciam pagensium praedas rapiebant, et, direp-
Rex autemexercitum.^ngliaeconvocavit, et Arnn- tis omnibus, doraos llanirais tradebant.
dellum castellum, quod prope litlus maris situm Porro rcx .\nglorum non otio, ut frater ejus, tor-
est, obsedit, ibique caslris constructis, stratores puit; sed totius Angliae legiones inautumno aduna-
cum familiis suis tribus mensibus dimisit. Interea vil, et in regionem Merciorum minavit, ibique Bru-
inducias bumiliter a rege petierunt custodes niuni- giain tribus seplimanis obsedit. Rodbcrtus autem
tionis, ut a domino suo exigerent vel auxilium Sorobesburiam secesserat, el praefalum oppidum
p
defensionis, vel permissnm reconciliationis. An- Rogerios,"Corbati filio, et Rodberto de Novavilla,
nuente regc, veredarii Rodbertumin regione Mercio- UlgerioqueVenatoricommiserat, quibusLxxx stipen-
rum quKsierunt, eique reperto inlolerabilem regis diarios milites conjunxerat. Pacem quoque cum
oppressionem imminere sibi anxie denudaveruut. Guallis tunc ipse feceral, et reges eorum Caducau
Ibi nempe Brugiam, munitissimum casfrum, super el Gervatum, fllios Resi, sibi asciverat, quos cum
Sabrinamfluviuraconslriiebat, ettotisadresistendum suis copiis exercitum regis exturbare frequenter
viribus auxiliarios frustra quajrebat. .\udieas itaque dirigebat. Cuillelmum vero Pantolium, militarem
defeclionem suorum, ingemuit, eosque a promissa probumque virura exhsereditaverat, et niulta sibi
tide, quia imposerat adjutorii, absolvit, raultumque poUicentem servitia in instanti necessitate penitus
nioerens licentiam concordandi cum rege concessit. a se propulsaverat. Ille autem, a Rodbertocontemp-
Redeuntibus legatis, keli muniones castrum regi tus. ad regem convorsus est. Quem rex, quia viva-
reddideruut, et benigniter ab eo suscepti, mullis cera animum ejus jaradudnm cxpertus fuerat, gra-
muneribus honorati sunt. Unde rex ad Blidam tanter amplexatus est. Protinus illi ducentos mili-
castrura, quod Rogeriide Buthleio quoudam fuerat, tes commendavit, el custodiam Stephordi castri.
exercitum promovit. Cui mox gaudentes oppidaiii J) quod in vicino erat, de|)utavit. Hic super omnes
obviam processerunt, ipsumque naluralem doniinura Hodberto nocuit, et usque ad dejectionem consiliis
fatentes, cum gaudio susceperunt. His ita peractis, el armis pertinaciter obstitit.
rex populos parumper (luiescere permisit, ejusque Consules autem et primores regni una convene-
prudeiitiam el aniinusitatem congeries magnalo- runt, et de pacilicando discorde cum douiino suo
ruin peitimuit. admodura tractaverunt. Dicebant enim Se rcx ma-
:
Interea rex lcgatos in .Neuslriam direxit, ducique y/ii/icum comitem violenter subcfjerit nimiumque perti-
veridicis apicibus insinuavit, qualiter Rodbertus nacia, ut conatur, cum exhxreditaverit, omnes nos
utrisque forisfecerit, et de curia sua furlim aufu- tit imbelks ancillas amodo concukabil. Pacem iyitur
gcrit. Deiude coinmuuult ul, sicut pepigerant in intcr eos obnixe sentmus, ut hero, comparique nostro
Anglia, ulrique traditorem suum plecterent gene- legilimc proficidmiis, et sic utrumque, perturbationes
ralivindicta. Dux ilaque excrcitum Norniannia> con- scdiindo, dcbitorem nobis faciamus Quadam ergo
gregavit, et Vinacium caslrum, quod Girardus do die, regem omues simul adierunt, et in medio cam-
Sancto Hilario couservabal, obsedit. Opiiidani au po culloquium de pacc mcdullitns fecerunt, ac ]ilu-
tem miiilarcs assultus optabaut, quia, si validus ribus argumcutis rcgiam austerilatcm emollire co-
793 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIR. XI. 794
nali suul. Tuiic in quodara proximo colle tria mil- A cum, nuncupare possunt. Via enim per mille passus
lia pageusium militum stabanl, et optimatum moli- erat cava, grandibus saxis aspera, stricta quoque,
uiina satis intelligentes, ad regeni vociferando cla- quae vix duos pariter equitantes capere valebat ; cui
mabant : Doinine rex Henrice, noli proditorihus istis opacura nemus ex utraque parte oburabrahat, in
credei-e. Siimmopere moliuntur decipere te, et regalis quo sagittarii delilescebant, et stridulis missilibus
justitim rigorem tibi tollere. Ciir avdis illos, qui sua- vel sagittis pra?tereuntes subito mulctabant. Tunc
dent tibi traditori parcere, tuxque mortis conjiiratio- plus quani lx millia peditura erant in expeditione,
nem impune dimittere ? Ecce nos omnes tibi fideliler quibus rex jussit silvara securibus prsecidere, et
assistimus , tibique in omnibiis obsecundare parnti amplissimam stratam sibi et cunctis transeuntibus
sumus. Oppidum acriter expugna, traditorem ex usque in Kternum pra?parare. Regia jussio velociter
omni parte coarcta, nec pacem cum illo facias, donec complela est, saltuque complanato latissimus trames
ipsum, aut vivum aut mortuum, in mnnibus tuis a multitudine adajquatus esl.
teneas. His auditis, Rodbertus admodum territus est, et
His auditis, rex animatus est, eoque mox rece- undique infortunio circumventum se videns, humi-
dente, conatus factiosorum annihilatus est. Deinde liatus est, invictique regis clemenliam supplicare
prêfatosGuallorum reges perGuillelmumPantolium B coactusest. Severus econtra rex, memor injuriarum,

rex aecersit, eosque datis muneribus et promissis cum pugnaci multitudine decrevit illum impetere,
demulcens, hosti caute subripuit, sufeque parti cum nec ei uUatenus, nisi victum se redderet, parcere.
viribus suis associavit. Tres quoque prsecipuos mu- IUe taudem tristis casns sui angore contabuit, et
nicipes mandavit, et coram cunctis juravit quod consultu amicorum, regi jam prope urbem venienti,
nisi oppidum in triduo sibi redderent, onines quos- obviam processit, et criraen proditionis confessus,
cunque de illis capere posset, suspendio perireut. claves urbis victori exhibuit. Rex itaque tutum
Territi vero tanta obstinatione regis, salutis suae honorem Rodberti et hominum ejus, qui cum illo
consilium indagare coeperunt, et Guillelmum Pan- in rebellione perstiterant ,

possedit , ipsumque
tolium, qui afflnis eorum erat, persuasionem ejus cum equis et armis incolumem abire permisit, sal-
audituri, accersierunt. llle autem inter eos et regem vumque per Angliam usque ad mare conductum
mediator accessit, et facete composita c-ratione ad porrexit.Omnis .\nglia, exsulante crudeli tyranno,
reddendam legitimo regi munitionem commonuit, multorumque congratulatio regi Henrico
exsultavit,
cujus ex parte terra centum librarum fundos eorum tunc adulando dixit Gaude, rex Henrice, Domino-
:
augendos jurejurando promisit. Oppidani, conside- que I)eo gratias age, qiiia lu libere ccepisti regnare,
p
rata communi commoditate, acquievernnt, et regiae ex quo Rodbertum de Belismo viciMi, et de finibus
majestatis voluntati, ne resistendo periclitarentur, regyii tui expulisti.
obedierunt. Denique permissu regis domino suo IV. Rohertus de Belismo in yormanni'iin (ransit,
legatum Rodberto destinaverunt, per quem se non ibique pluriina mala perpetrat. Adversus Robertum
posse ulterius tolerare violentiam invicti principis ducem insurgit. De quommdam viiorum morte.
mandaverunt. autem milites pacem

Stipendiarii Fugato itaque Rodberto, regnum Albionis in pace
nescierunt, quam oppidani omnes et burgenses, siluit, et rex Henricus xxxui annis prospere regna-
perire nolentes, illis inconsultis fecerunt. vit, quibus in Anglia nullus postea rehellare contra
Cumque insperatam rem comperissent, indignati eiira ausus fuit, nec munitiunera aliquam contra
sunl, et armis assumptis inchoatum opus impedire eum tenuit. Rodbertus autem, ira el dolore plenus,
nisi sunt. Oppidanorum ergo violentia in quadam in Neustriam trausfretavit, et compatriotas suos,
parte munitionis inclusi sunt, et regii satelliles cum qui mollera dominum adjuvare suum nisi fuerant,
regali vexillo, multis gaudentibiis, suscepti sunt. crudeliter invasit, caedibus et incendiis vehemenler
Deinde rex, quia stipendiarii fidem principi suo aggravavit. .Nam, sicut draco ille, de quo Symmista
servabant, ut decuit, eis liberum cum equis et armis D Joannes in Apocalypsi scribit, de ccelo projectus,
cxitum annuit. Qui egredientes, inter catervas ob- in terrigenas rabiem suam feraliter exercuit, sic
sidentium plorabant, seseque fraudulentia castren- sJBvus lanista, de Britannia fugatus, in Normannos
sium magistrorum male supplantatos palam
et furibundus irruit. Rura eorum, prsediis direptis,
plangebant, et coram omni exercitu, ne talis eorum ignibus conflagravit, et milites, vel alios, quos ca-
casus aliis opprobrio esset stipendiariis, complicnm pere valebat, usque ad mortem seu debilitationem
dolos detegcbant. Rodberlus, ul munitissimum membrorum cruciatibus afllixit. Tanta enim in illo
Brugia' castrura, in quo maxime contidebat, regl erat sffivitia, ut mallet captis inferre tornicnta,
subactum audivit, anxius ingemuit , et pene in quam pro redemptione illorum multa ditari pecu-
amentiam versus, quid ageret ignoravit. Rex autem nia.
phalanges suas jussit Iluvel Hegen pertransire, et Rogerius Pictavinus et Armilfu.s. fratres Rod-
Scrobesburiam urbem, in monte sitam, obsidcre, berti, in Anglia comites opulenti erant, coniitisque
qiitp in lernis lateribus ciicumUiitur Sabrina (lumiMC. Rogerii de Montegomerici, patris sui, procuralionc
Angli qnippe quemdam trausitnm per silvam Hnvel magnis honoribus locupletes |iolIcbant. Aiiuilliis
Ueijcn dicunt; qucm Lalini malom callcm, vel vi- enim liliam regis lliberuiie, nomiiie Lafracoth, uxo-
795 ORDERICI YITAUS 7!i6
rem habuit, pcr quam sociri sui legnuin oblinere A odibili tyranno plurcs iTl.iti sunt, ac ut super il-
concupivit. Iniiiiodcrata cupiditas plus quam dcbcl lum irruercnt avide conveneruiit. Cuillelmiis comes
quffirit ; indo plerisque quod juste adipiscuntur, Ebroicensis, et Rotro comes Moritonia', et Gisle-
siibilo lollit. Fortis rex Anglorum, pro mnlignitale berliis de Aquila, Oximcnscs cuncti simul in
ct
Rodborli. tolam progcniein ct parciilclain ejus odio illiiin conspiravcrant, sed congiuentem malis, qua:
liabtiit, suoque de rcguo radicitus uinnes exstirpare idem illis inultoties intulerat, lalioncm exsolvere ad
dccrcvit. Occasiones ergo contra prsefatos fratres libituni non potorant. Verum Hodberlus de Sanclo
e.xquisivit, qualcscunque invenit perlinaciter venti- Serenico, et Burcardus dapifer ejus, et Hugo de
lavil, et exha>redatos de finibus Bril.nnnia^ propulsa- Nouanlo diulius illi restiterunt, et plus omnibus
vit. Terrain quoqiie, qiiam Rogerius senior conics aliis Normanniseumdcm daninis et injuriis contris-
dederat sanctiinonialibus Alnianiscarum, quoniam laverunt.
Emma abbatissa erat prsedictoruin soror comiluni, Adveniente cum cxercitu duce, Rodbertus acies
inipatiens vindex, ecclesia> virginiini inimisericor- suas prajstriixit, desidemque dominum pluribus nio-
diter abslulit, et Savarico, Cbanup filio, pro niiiitari dis tenlavit, et super calcetam audacter aggressus,
scrvitio concessit. tandem fugavit, atque Guillelmum de Conversana
Ilis itaqne fngatis de Anglia, veliemens aceibitas B fratrem Sibjila' comilissa', aliosque plures compre-
nequitiae crevit in Neustria, et per tricnnium innu- bendit. Animosiores Normaniii vehcmenter erubue-
mcra perpclravit facinora. VilL-e siquidera plures runt, quod illi, qui exterarum victores gentium in
depopulala; sunt, ct basilica; cuin hominibns, qui barbaris regionibus floruerunt, nunc iu sute telliiris
ad illas, nt filii ad mairis sinum, confugeranl, sinu ab uno filiorum victi el fugati sunl. Rodbertus
concremata' sunl. Tola pene .\ormannia in Rod- itaque , secundis eventibus admodum inflatus ,
bertum surrexerat, pariquc conjuralione illi resi- ferocior surrcxit, et ducein exiude tloccipcndens,
stere couspiraverat ; sed friislra, quoniam capite totam undique Normanuiam sibi subdere salegit.
sano contra tantum prsedonem carebat. Nam i[ise Provinciates autem, rectore carenfes, nec bellicosi
viribus et ingenio jioUebat, elcongeriem divitiarum, comilis asperam tyrannidem ferre valcntes, sub jugo
quas jamdudum congesserat, in xxiv fortissimis ejus siia colla, licet iiiviti, flexerunt, eique, no:i tani
munitionibus ad rebellioncm oliin conslructis habc- amore quam timore, penitus adhaiserunt, ejusque
bat. Solus paternam hsereditatem penitus posside- patrociniis fulli, contra ffimulos cohabitantes atro-
bat, nullam pra>fatis fratribus, pro illo exb.-credatis, cem giierram exercuerunt. Sic nimirum viribus
parlem iiermiltebat. Rogeniis ilaqne ad Carrofense ducis delicientibus, Rodbertus infestior ascendit, el
p
Castrum, quod de patrimonio suae conjiigis erat, collimitaneis Quiritibus ad eum deficieutibus, Oxi-
secessit, ibique usque ad senectutem perinansit, et morum munitioneni obliiiuit. Caslellum quoiiiie
vitae iiuem sortilus, filios sibi probos successorcs Gunterii, et alia quamplurima in gjro sibi munici-
reliquit. Arnulfus autem, post mulLos labores, qiios pia niancipavit.
pro fratre suo incassiim toleiavit, indignatus ad Concremato apud Alinaniscas sanctimouialiuni
diicem sese contulit, et castrum Almaniscanim monasterio, ut dictum est, tener virginum conven-
subreptione capiens, illi tradidil, et plures de tus misere dispersiis est. Unaquaeque, prout facul-
auxiliatoribus fratris sui secum contraxit. Tnnc in tas sibi fortiiitu collata est, ad lares parentum vel
Sagieusi territorio nimia turbalio facta est. Multi amicorum regressa est. Emma vero abbalissa cum
provincialium cum Arnulfo Rodbertum reliquerunt, ternis sanctimnnialibus Uticum confugit, ibique in
et municipia sua fautoribus ducis reddideriint. capella ubi sanctus Pater Ebriilfus coelesti theorio?
Rodbcrtus autem, qui deserlus a proprio gcrmano intentus solitarie degebat, sex mensibus habitavit.
erat, ubique meticiilosus vix in aliquo confidebat, Porro, sequenti anno, ad ecclcsiam suam revcrsa
et, quia pcne ciinclis terribilis erat, de illis etiam, est, auxilioque Dei eliidelium ejus, diruta restau-
qui sibi adliuc adhaerebant, ambigebat. D rare conata est. lla-c postmodum fece x annis vixit,
.Mense Junio [1103], satelliles ducis in abbatiain quibus basilicam Virginis et Matris cum regulari-
sanclimonialium aggressi sunt, et ad deprwdandam bus officinis diligenter erexit, et dispersas ad septa
regionem ardentes, in sacris wdibus slabula equo- monaslica monachas summopere revocavit. Qua
riim constituerunt. Quo cognito, Rodbertus illuc defuncta, Mathildis, filia Philippi fratris ejus suc-
advolavit, et injecto igne co^^noliium combussit. Oli- cessit, iternmque repentino igne incensum cum
varium aulcin de Kraxineiu, aliosque plures com- Bedibus monastcrium laboriose rcparavit.
prehendit, quorum quosdam longo gravique erga- Eodem tempore [H 02-1 103], praecipui proceres
stulo miscrabiliter afUixit, reliquos vero morle, Normannioe, Giialterius GilTardus, Guillclmus Bri-
seu membrorum privatione condemnavit. Rodber- toliensis et Radulfiis de Conchis defuucti sunt,
tus dux cum exercitu Normannia' Oxiinis venit, eisque juvcnes successerunt. Gualterius quippe
fautoribusque suis suffragari debuil. Tiinc Rogc- GilTardus, comes Rucchingeham, in Anglia morluus
rias de Laceio magisler militum eral, ciijus prae- est, et inde in Norraanniam, ut ipse jusserat, trans-
cepto Malgcrins cognomonto Milalicrlia jira-dictam latus est. In inlruitu vern basilica? Beata; Virginis
munitioncin scrvabat. Ob inforluiiiiim iiumiiicns Maria" apud l.ongamvilium sepultus cst. Snper
: ! ,,
797 IIISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. — LIB. XI. 798
quem hujusmodi epitaphiura iu macei'ia, picturis [1103] apud Beccum mortuo, sed Liraj in cojDobio
^
decorata, scriptum est : quod pater suus iu proprio fundo construxerat, se-
Stemnia Gifardorum Gualterius ingenuorum, pulto, uepotes ejus, Guillelmus de Guader, et Rai-
Qu!e mcruit cirens. fntsla sepullus habet. naldus de Graceio succedere illi eontenderunt. Sed
Templi fundator prxsentis et xdilicalor, Normanni Eustachium, de concubina filium ejus,
Hoc velut in proprio conditus esl lumulo.
susceperunt, quia compatriolam nolhum, quam Bri-
Qui se magnijicum, patrixque probavil amicum.
Dux virtute potens, et pictate nitens, tonem, seu Burgundiouein, liberum, prajesse sibi
Religinsorum sed pnecipue monachorum maluerunt. Igitur inter partes inimicas gravis guerra
Cultor, multimode profuit Ecclesise.
exorta est, et desolatio patrire nimis augmentata est.
Strenuum itaque baronem Cluniacenses monachi Guillelino de Guader celeriler obeunte, Rainaldus
honorifice venerati sunt, el assiduis precibus ani- invaluit, eique GuiUelmus coraes Ebroicensis ad
mam Deo comraendaverunt, memores
ejus Doraino subsidiandum cum multis aliis adhaesit. Nam Ra-
beneliciorum quse apud Longamvillam in ejus elee- dulphus de Conchis, tiliiis Isabel, et Asceliuus
mosyna ubertini adepti sunt. Agnes vcro, uxor Goel, atque Amalricus de Monteforti cum viribus
ejus, Anselmi de Ribothmonle soror fuit, Galte- suis conglomerati sunt, et Rainaldo faventes, ingen-
riumque pueruni posl sv annos desponsionis sucp J} tia vicinis detrimcnta nequitcr intulerunl, patriam-
marito peperit, quem post mortem palris usque ad que suam hosliliter depopulati sunt, et illi quein
virile robur diligenter educavit, et paternum ei ho- juvare conabantur parum prolecerunt. Eustachius
norem per multos annos prudenter gubernavit. enim Guillelranm Alis et Radulfum Rufum ac Ted-
Hfec, feminea cnpiditate nimis accensa, Rodbertuni baldniu, aliosque barones snos secura habens, for-
ducem adamavit, ipsuraque iusidiosis retibus amo- titer restitit, quorum consilio contra tot adversa-
ris illicite sibimet illexit. Multa ei, per se et per po- rios auxiliura regis Anglorum quoesivit. Rex aulem
tentes cognatos suos conlra omues inimicos adju- Julianam, liliam suani, ei cunjugem dedit, et insu-
menta promisit, quibus cito socordem ad conscn- perabile contra Goellum et omnos alios hostes ad-
sum pertrasit, ut dum sua conjux obiret, proefatara miniculum spopondit. Tuuc etiam Rotroni, Mauri-
mulierem sibi copnlaret, totamque Normanniam ad taniee comili, aliaui subolem conjunxil, quse marito
regendura ei committeret. suo tiliam, noinine Philippam, peperit.
Non multo post Sibylla comitissa, veneno infi'cia,
V. Yvo Carnotensis episcopus. —
Adelse comilissse
in leclum decidit, et Quadragesimali tempure, nuil- Carnotensis sobulcs. Evcntus varii in Anglia et in
tis eam plangentibus, obiit. Guillelmus autcm Ro- Nonnannin.
thomagensis arehiprKsul, ejus exsequias celebravit, ^ Aimo ab Incarnatione Doinini[ll03]Paschalispapa
et in metropolitana Sanctte Dei genitricis Mariffi
in Gallias veuit, et a Gallis hunurilice susceptns, divi-
basilica cum clero et popnlo decenter tumulavit. In nam servitutem tideliler exercuit. Tunc venerabilis
navi ecclesi;n polila de albo lapide lamina tumnlum Ivo, Carnotena; urbis episcopus, inter pr;ccipuos
operit, in qiia sculptum hoc modo epilaphium so- Franciai doctores erudiliune litterarum tam divina-
lerter intueutibus patescit rum quara saecularium floruit; a quo invitalus papa
Nobililns, species, laus, gloria, magna poteslas, solemnitatem Paschaj apnd Carnotuni celebravil.
Vivere perpetuo non faciunt hominem
Adela qnoijue comitissa laigas ad ministerium papcB
yam generosa, potens, dives comitissa Sibylla
Hoc jacet in tumuto condita, facta cinis. impensas contulit, et benediclionem sibi, domuique
Cujus larga manus. mens provida, vita pudica, sua; in 03ternum a sede apostolica promeruit. Lau-
Prodessct palria;, si diulurna foret. consu-
dabilis hera, post peregrinatioiiem mariti,
Normanni dominam, gens Apula deflet alumnum,
latum honoririce gubernavit, lenerosque pue-
Cujus m
occasa ghiria tnngna ruit. illiiis
cum Titan sidas inibat,

Velleris aurati ros ad tutamen Ecclesiaj sancta? solertor educavit.
Morlem passa ruit. Sit lil-i vita Deus Guillelmus enim, qui major iiatn eiat, filiam Gilo-
Post hoec, tumultus belloruni, qna> jaradudum iu-D nis de Soleio usorem duxit, et soceri sui htpredita-
cffipta sunt, subilo causis quibusdam orientibus tein possideus, diu pacitice vixH, laudabilemque
pene per totam iNeustri.im admodum creverunt. sobolem, Odonein et Raherium, genuit. Tcdbaldus
Quibus feraliter furentibus, dux prohibitus est uxo- autem, palatinus cumes, militia claruit ,
pacis
rem ducere, et Agnes, vidua permanens, frustra amatur justitia viguit, et inter prsecipuos Franciai
concupivit principalem torum ascendere. principos diviliis et virtute niaximus enituit. Ma-
Tuuc iuler Britolienses et Ebroicenses, aliosque thildcm veru, Ingelberti ducis liliam, uxureni diixit,
vicinos eorum, ingens guerra exorlci esi. Guillelnnis atque pust murlem Henrici regis, avunculi sui
quijipe de Brilolio Adelinam, Hugonis de Montefuiti ducatum Normanniai suscepit, furentes dyscolas
uxorem duxerat, sed prolem de legali cun-
liliam, ueccssaria} virga disciplin;e feriens cocrcuit (-iC).
nubio non habuerat. Ipso itaque ii Idus Januaiii Porro Stephanns, Slephaiii Blcsensis lcrtia proles,
Audita morle regis Henrici inquit Robertus oblinuerunt videlicet

, Damfrontem Argentonium ,
(46) ,
de Higeh. ad aii. 113j, comes

Monte Append. ad O.rimiirn.Ambreras, Gorrum, Colinix montem, i-lc.
Andegavensis et vjcor ejus .Mathildis filin ejusdcm Opiimatcs Normanniu; confcsliin mi.serunt propler
regis absquo ulla difficultalc castella Normannix comilem Ttbaldum , ul vctvens reciperct Norman-
ab avunculo rege arnia niililiae accepit, et caplo ^coepit; sed juslo Dei jadicio, iuler tumullus quos
apud Tenerchebraicum Guillelmo, comite Morilolii machinabatur, in manus fralris incidit, et in
comitatum ejus dono regis obliuuit. Eustachii quo- ejus carcere dobitas pro nefariis actibus poenas
que Boloniensis consulis niiam. de malre Mariu, luit.
Matliildew, uxorera duxit, et totum honorem ejus Tunc etiam Goellus Joannem, filium Stephani,
ha;reditario jure possedit. Oenique Heurico rege in de Mellento, exploravit, et venientem de colloquio
castro Leonis iv Nonas Decembris defuncto, Stepha- comilis domini sui, qui apud Bellummontem in
nus niare transfretavit, et incipiente anno Dominic-e .Normannia oonsistebat, coniprehendit, et fere qua-
Incarnatiouis 1136 Anglin; scoptra suscepit. Deinde tuor mensibus avarum feneratorem in carcerera
Henricus, ajtate miniraus, a pueritia Cluniaeensis Unde praefatus coraes obnixe laboravit ut
coercuit.
nionachus, in adolescentia vero Glastoniensis abbas burgensem suum, qui ditissimus erat, erueret, nec
in .^nglia sublimatus est (47), el inde, post Guillel- eum de ore lupi liberare potuit, nisi plures placa-
mum Gifardura, ad Guentoniensem prajsulatum pro- ret. Ingeniosus ergo comes Rodbertus cum Guil-
motus cst. lelmo, Ebroicensi comite, pacem fecit, et Amalrico,
Denique genitri.v tantse prolis, ut pallida tene- nepoti ejus, Cliam suam, qaip unius anni erat, pe-
brosa- mortis tempora medullilus meditari coepit, D pigit, et in illa concordia Radulfum de Conchis, el
post multas divitias atque delicias, in quibus pec- Eustachium, atque Goellum, aliosque belligerantes
catorum copia fcedat animas et perimit, lubrica marchisos collegit. Hac itaque pace facta, Joannes
saeculi blandimenta, turgidosque fastus fponte de- rcdditus est. aliis pluribus securilas et serenilas
seruit, ac sanctimonialis apud Marcilleium effecta, pacis exbibita est. Sequenti anuo (48), geminam
sub Cluniacensium rigido regimine, regi Sabaolh prolera, Gualerannum et Rodbertum, Isabel, uxor
militavit. H»c per anticipationem de generosa ma- Mellentici comitis, enixa est, et, causis quibusdam
tre et forlunata sobole dicta sunt. Nunc autem ad intervenientibus Amalricus prumissam sibi puel-
,
narrationis seriem, unde paulisper digressus sura, lam desponsare prohibitus est.
libel reducere calam\mi. Soranolentusdux, utnimiam desolationem patria;
Rex .\Dglorum Rodbertum, comitem de Mellento, vidit, nec contra Rodbertum de Belismo diicalus
ad sedandas lites intestinas iu Normanniam desti- sui regionem defendere potuit, transgressor pacti
navit, et Rodberto duci, aliisque proceribus man- quod cum rege fecerat, sine consilio ejus concor-
davit ut genero suo parcerent , et contra bosles diam cum pra?dicto Rodberto fecit, eique dominia
illius dimicarent; alioquin regiae virtulis inimici- patris sui, episcopatum scilicel Sagiensem et cae-
p
tiam sentirent. Benevolenliam ilaqne regis erga tera, quae superius memorata sunt, annuit. Vene-
Eustachium adverteutes, mulli silueninl, et qui randns igitur Serlo, Sagiensis episcopus, tyrauni-
antea nocebant summopere suffragari studue-
illi, (leni Rodberli ferre indignum duxit, iJeoque potius
runt. Rainaldus tamen et Goellus, aliique lemera- ab episcopatu recedere, quam sub co degere ma-
rii pertinaciter nequitiis institerunt, nec pro rega- luit. Propria sede relicta, per extera vagatus est,
lis reverentiffi precatu ab iufestatione generi ejns el Rodberlura cura adjutoribus suis anathemate fe-
cessaverunt, sed nefaria temeritate ca?des et in- riens exsecratus est.

cendia perpetrarunt. Nara inler csetera, quae prse- Sa>pedictus quoque vir Radulfura , Sagiensium
fatus Rainaldus crudeliler peregit, quoddam muni- abbatera, jucundum et facetum, amabilemque vi-
cipium hostile perlinaciter invasit, et omnes qui rum, pluribus modis contristavit, hominesque
intus erant, dum exirent, cepit, et proprio ense in sancli praesulis .Martiai indebitis exactionibus op-
visceribus inlixo veluti bruta aninialia imniiseri- pressit, ipsuraque per immeritam subjectorum af-
corditer peremit. Omnibus hac maxime pro cîusa lliclionibus fugavit. Sic praesul et abbas, tyranni
odibilis factus est, et Eustacbio insisaiter inva- jugo fatigati, in Angliam fugerunt, et a rege Hen-
lescente, totumque patris honorem nanciscente, de D rico refrigerandi benigniter suscepti sunt. His lcm-
Neuslria expulsus est. Reversus autem ad natale poribus venerabilis Gundulfus, Rofensis episcopus,
solum, Guillelmo fratri suo, majori se, insidiari defunctus est, cujus in loco Radulfus abbas eccle-
niam. Venit ilaque Rolhomagum, el postea Lexovias ret.

in Satbalo jejunii decimi mpnsis. In crastino, dum Dom BouQUKT, lib. xi, p. 692.
coUoqueretur ipse el comes Glocestrise Robertus , venit (17) Hoc administrando Glastoniensi ecciesia
in
nunlius de Anglia, dicens Stephnnum fralrem suum meruit elogium Hcnricus, quod legitur in Monast.
jiim esse regem. His auditis, comes Glocestrix Roberlus Anglic, t. I, p. 18 Henricus fraler Theobaldi comi-
:
{frater Mathddis) reddidit castrum Falesise quod hahe- tis Blesensis, nepos Henrici rcgi; monachus Ctunia-
bat. Eadem narrat ad an. IIU6 Matlhaeus Parisiensis, censis, anno Domini 1126. (Glastonienai priefuit eccle-
additque ad annum sequentem Theohaldo fratri suo :
six) vir quem abundans litleraturae peritia illustra-
comiti Blesensi cnnquerenti quod itijuste Angliam invn- rit, morumque hon/!stas apprime decoravit. Hujus
serat, cum esset setate minor, duo miUin marcarum industria tantn Gla.<iloniensi ecclesise prsestilit emolu-
[Stephanus) pepigil annuatim : et sic fratres parilicali menta, quod ejus ibidem memoria merilo rigebit in
ah invicem recesserunt. Annum enjo ferme inlegrum siecula, etc.
fiormannia sive Snrmnnuix piirle potiliis cst Theo-
, Dom BouQUET, lib. xi, p. 692.
baldus, anlequam fralri suo enm ex compacto redde- (48) Id est 1 lOi.
801 lilSTORIA ECCLESIASTICA. — l'AUS III. - Lll!. .\l. 802
siaslicaclectione siibrogatus esl. A reverendo A affinitatis remuneratione (lccrevit. Sed illo, liarbaroa
Canluariorum archiprmsule, Anselmo, priesnl lio- jcutis exsecrandas fraudes compericns, ad suos
fensis consecratus est; cujus etiani, post aliiiuot aufugit, et fei'e xx annis sine certa sede postmo-
anuos, in sede Doroberneusi successor factus cst. dum Tandem jam senex,
vixit. specietenus regi
recouciliatus, nxorem duxit, et nuptiis factis, in
VI. ^fagnus Norhoigcnarum, rex in expeditione
crastinum post comestionem obdormivit, extre-
occidit.
niumque dicm sortitus, paranymphis pro fescenni-
Ea tompestale, Magnus, Nortwigenarum potcn- nis lugubres threnos dercliquit. Ilostibus undiquc
tissimus rex, insulas Britannise circumivit, et de- variabili fortuna illudenle pessundatis, Henricus
serlas cum ingenti classe insnlas usque in Hiber- rex invaluit, et maxirae Magni regis occasu
niam introivit, ibique culonis callide constitutis, tutior exstitit , ingcntique censu ditalus intu-
oppida et villas aliarum niore gentium conslrui muit.

pra^cepit. Irenses igitur ei nimis inviderunl, et VII. Ludovicus de Franciu filius Philippi regis in
totis nisibus infestare conati snnt, doloque seu vi Angliarn transfretat. Bcrtrada ejus noverca in eum
pessundare liostes machinati sunt. Magnaniraus au- machinatur. —
Henricus rcx in Normanniam trans-
tem rex contra Irenses surrexit, et cum sua classe '' «"* Robertum ducem fratrem suum visitat.
fi
littoribus Hibernite applicuit. Illi vero, tanti regis Eodem tempore (49), Ludovicus juvenis, permissu
terrore pcrterriti, iNormannos accersierunt; quibus patris sui, cum paucis, sed sapientibus viris, in
Arnulfus ct auxiliarii ejus suppetias laturi advola- Angliam transfretavit, et regi Henrico spcctabilis
runt. Porro congregali omiies formidabilem Mag- tiro serviturus, ad curiam ejiis accessit; a quo, ut
nuni veriti siint, nec pra-Iiari cominus cum illo iilius regis, honorilice snsceptus est, et in omnibus
praesumpseiunt; sed de proditione nefaiia in ipsum apud illum benigniter habitus est. Porro, nuntius
macbinari studuerunt. Bertrada?., novercffi illius, pedetentim illum secutus
Denique quidam faceti et eloquenles ad eum in est, et apices sigillo Philippi, regis Francorum sig-
dolo venerunt, et frivolis sponsionibus eumdem natos, Henrico regi largitus est. Litteralus vero
deceperunl, et de navibus egredi, ut proviuciam rox epistolam legit; qua perlecta, suos consiliarios
viseret atque ad subjectionem sui reciperet cum advocavit, et cum eis diutius satis alacriter trac-
paucis, persuaserunt. Ille vero, perlidis male cre- tare ccepit. In epistola quippe legerat quod Phi-
dulus, ferratos in littore cuneos reliquit, et usque mandabat, ut Ludovicum,
lippus, rex Francio!, sibi
ad duo milliaria seductores secnlus ,
perniciem filiumsuum, qui ad curiam ejus accesserat, com-
suam quaisivit. Ibi enim ingentes inimicorum ca- G prehenderet, et in carcere omnibus diebusvitae suse
lervas latitantes invenit, quibus do lalebris prosi- cocrceret. Sapiens sceptriger, quam absiirdum et
lientibus, audax Nordwigena, fugere dedignatus, inconveniens pra;ceptum per femineam procacita-
prseliari fortiter coepit. Pauci contra innumeros tem, Gallorum rex sibi mandaverit, cum iegitimis
resistere nequiverunt. Magnus rex dorsum ad ar- baronibus solerter discussit, et tam scolestam, re-
borem stans convertit, et clypeo protectus, mis- giqucomuiraodisincongruam factionera a se et suis
silibus pliires sauciavit; sed, multitudine oppres- omnibus repulit. Guillelmus autem de Buscheleio,
sus, proh dolor! interiit. sapiens miles, qui cum Ludovico erat, rem adhuc
Quidam locuples Lincolice civis thesaurum Mag- latentem animadvertit; unde, quasi jocaturus,
ni regis servabat, eique ornamenta ct vasa, vel ad concionem magnatorura non vocatus accessit.
arma, vel utensilia, vel alia regalibus ministeriis Prolinus per illum rex Ludovico, ut pacifice rece-
necessaria suppeditabat. Qui mortein regis compe- deret, benigniter raandavit, et tam ipsiim quam so-
riens, ad domura suam festinavit, et, de regali cios ejus, multis honoratos muneribus, in Gallias
thesauro negociatus diviliis admodum exuberavit remisit.
Anglorura autem rex, ut sspefati regis occasiim t\ Ludovicus itaque, noverca; suaj coraperta fraude,
audivit, quasi onere ingenti alleviatus exsultavit, patrem iralus adiit, et quod tam dira per apices
et, post aliquod tempus, a Lincoliensi cive prsedicti suos in extera regione sibi procurasset, convenit.
principis ffirarium exquisivit. Denique civis verita- Ignarus nefariae proditionis, rex omnia denegavit,
tem commissi primo celavit; unde illum repente juvenisque in ira fervens, iiovercam interimere op-
convictum rex comprehendit, et plus quam xx mil- tavit. Porro, illa niortc ipsura prajoccupare pluribus
lia, ut fertur, libras argenti abstulit. modis sategit, et, accersitis tribus de numero cle-
Irenses, sanguine Magni regis sociorumque ejus ricorum nialeiicis, pro perniciei ejus procuratione
gustato, truculentiores effecti sunt, et ex impro- ingens pretium pepigit. Malelici quaidain nefaria
viso ad inlerimendos Norraannos conversi sunt. secreta per aliquot dies agere co3perunt, et iisque
Rex siquidem eorum filiara suam Arnulfo abstulit; ad IX dies, si coepta peragerent, Ludovici lethum
ipsamque petulantem cuidam consobrino suo illi- crudeli adulterre spoponderunt. Interea unus ex
prEEStigia sociorum delexit, et, duobus captis,
cite conjunxit. Arnulfuni vero ipsum inteiTicere pro illis
(19) Id est anno 1100.

803 ()IU)KUIC1 VlTAl.lS 804
machiiiatio imperffcla, voloulo Pco, deperiil. * sonli.i prnvinpiani, iiiisp rcctnro carehat, Isetifica-
DiMiuh' procax iiovorca voiieficos aiiliilmit. inagiio- rct, atqno ad (lcfoiisandiiin contra profanos priodo-
rumqiie pollicitalionihiis prfemioiuin sullicitavit, ct nes virg.iin justiliic rccipcict.
regiam sobolem veneno infecit. Praeclarus itaqiie Anno ab Incarnalione Doniini H04, Henricus,
jnvenis in leclum decidil, ct per aliquot dies ncc Anglorum rex, cuin magna classe iii Normanniam
manducarc, nec dormire potuit. Penc oninos Galli transfretavil, el Danfrontcm, aliaqiie ojipida, qiKT.
contrislabantur, qiioil rogis gcniiiniis ha-ros pcri- ditiiini ejiis suhdita craiit, cum iiijronti apparatu
clitaretur. Tandeni, cunctis Francorum arcliiatris visitavit. A proccribiis suis honorilice snsceptus
fati»cenlihus, quidam hirsutus de Barharie venit, est, et copiosis muneribus regio ritu honoratus nst.
el apodi.xen medicinalis pcritin- siipor dosperatum RoiIIierliis eiiim comes de Mellcnto et Hicliardus
juveiiem exerccre cccpit, Deoque volente, indigenis Cestrensis, Stephanus conios Albeiiiailae et Ilenri-
medicis invidentibiis, profecit. Haec nimirum inter cus Aucensis, Rotro Mauritoniensis et Eiistachius
elhnicos diu conversatus fnerat, et profunda phy- Britolieusis, Hndiilfiis de Conchis t'l Rodbertus fi-
sicffi secrela subliliter a didascalis indagaverat, liii< Haimonis, Rodbcrtiis de Monle Forti et Hadul-
quos diuturna investigatio philosophioe siipcr om- fiis de Morluomari, aliique pluros magnos in An-
nes baibaros sophistas notitia reriim sublimaverat. g gliadc illo fundos tenebant, etiu Neustria jam cum
Denique regia soboles convaluit, sed omni postmo- suis optimalibns ad illum conversi fuerant, et cum
dum vila sua pallidus exstitit. codom contra omncs terrigenas dimicaro par.iti fer-
Convalcscente privigno, noverca ingemiiit. Metus vebant. Deinde rex, post aliqiiol dies, fralrem siiuiii
enim, pro malis qua; olim illi prociiraverat, odium ad colloquium accersiit, pra?sentem cum coessciiti-
pariebat, et quotidie mnltipliciter augebat. Qua- bus parasitis convenit, rodarguens quod pactiim
propter exitium illi magnopere peroplavcrat, et inter eos in Anglia fcedus irritum fecerit, dum pa-
multis conatibus pcr plurimos iniquitatis complices cem cnm Rudbcrto de Belismo, utriiisque prodiloro,
procuraverat, ut et ipsa, de timore cjus, qiiem ni- siiie regis consilio conipaginaverit, eique dominia
mis offenderat, liherata, in principatu gloriaretur, palris sui contra jus et stalutum dedcrit; quod la-
et filios suos, Philippum el Florum, si ille morerc- trunculis et raplorihus aliisque malefacloribus, seg-
tur, in regni solio sccurior intronizare raoliretnr. nitie lorpoiis, desorvierit (50); quod, impudicis
Supplcx tandem pro venefica pater accessil, a filio nebulonibus parens, totam illis Normanniam im-
novercffi loatuum remissionem popnscit,
culpabili pune dimiseril; qiiod pastoris seu principis locum
cmendationem promisil, el Punlisariam, lolumquo fnislra occupaverit, dum recloris officium ad coin-
Vilcassinum pagum pro reconcilialionc concessit, '-'
moditalem Ecclesia" Dei ct inerinis populi non
Ludoviciis, consultu proesulum el baronum, quos exercuerit, quos indisciplinale persoquentibus, vel-
sihi faventes s.itis agnovit, et pro reverentia pater- ut oves lupinis in denlihus, ultro reliqueril. Ratio-
n.T suhlimitalis, facinus indiilsit. Illa vero ad nu- nahiiiter cl mullum sapieuler concio regis causam
tum ojus pro deteclo scclere contremuil, et, ru- suam depronipsit, et miiltis, gravihusque realihus
bore perfusa, ejus ancilla facta, indiilgeiitiam obli- diicem fraleinum foedus violasse asseruit, quos ille,
niiit, atque ab illiusinfestalione, quem lot molestiis por vituperabiles collegas siios sesc purgando, de-
tenlavorat, iiivita cessavit. negarc non poluil. Sensu quippe et amicis desti-
Ludoviciis aulem ,
post qiiinqiie aniios, patre tutus erat, quia bonorum consortia et sapienluni
defuncto, regnum GallicC oblinuit, el xxvii annis cousilia parvipendebal, sed quaj conlraria erant,
regnavit. Henricum vero, regem Angloiuni, in quo ad sui, multorumque detrimenta, miserahiliter ap-
magnnm fidein, ut diclum esl, invenerat, semper pelebat. Variis ilaque dux perplexilatibus causarum
dilexil, nec unqiiam, nisi invitus, et per maledicos irretitus, cum suis consiluim iniit, ac, ut debiliorem
proditores, conlia eiimdom litigavit. decebal, aiiiiciliam potentioris petiit, eiqiic r.uillcl-
Radulphus de Conchis post obiliim patris mare r\ nuim, consulem Ehroarum, cum comitalu suo et
transfretavit, et a rege benigniter siisceptus, pa- omnibus sibi subjectis, concessit. Meluebant enim,
ternos fundos recepil, atqiie Adelizaui, Ciiallevi lam ipse qiiam faiitores sui, ne manifcsto examine
eomitis et Judith, consobrina; rogis, liliam, conju- depreheiideretur, atqiie ducatu, queni nuniine, iion
gem accepit, quse Rogerium et Hugonein et plures actione, gcstabat, merito spoliaretur, aul formida-
filias poperit. Sic alii procercs cordali socordem bilem guerram per arma sceptrigeri fralris ud irre-
doroinum deieliquerunl, ot sensalnm regem iitililer paiabilem usiiue dojeclioncm paleretur,

expelierunt, ac ul languenli EcoIesia> Dei, misera;- Pra?clarus comes, ul se quasi equum vel bovem
quce ivgioni suflragaretur, laciymabililer poslula- dandum audivit, friigalitatem suam, vel lidem ser-
verunt. Multorum ilaque Normannorum petitione vare volens, palam omnihus dixil: Omni vila mea
benigniter pulsalus est, et a pliiribiis, tam clerica- jiatrivestiofideliterservivi, nec unijuam ei promissam
lis quam laicalis ordinis, honoiabilibus personis ^(^7« in aliipio coniaininavi ; quum nihHominua hx-
obnixe rogalus est, ut paternam haireditatera, que redi ejus usque hodie senavi, et semper omni conatu
miserabililer devastabalur, visilarel, suaque pra;- servare dccrevi. Sed, quia impossibite est, ul ipse
(bO) Le Prev. Cbesnius : dtseruerit.

SOo IIISTOUIA ECCLKSIASilliA. — l'AltS III. — Llll. XI. 806
Deus in Ecdngetio dicit, prout sxpe a SGphistis rtii- \ ciiim ofliiiiini j.im inchoaie vellct, sed conventum
ilivi, duobus dominis a sc discrcpdntibus placide fa- plebis et familia; regis palienter exspeclarel, hasili-
mutari, unius ditioni peropto mamipari, ne, geminis cam archis pagensium cum variis utensilihus et
occtipntus obsequiis, neutro possim grutus haberi. Re- mullimoda supoUectili occupatam perspe.\it, et
gcm el ducem diligo. Ambo enim sunt fdii regis do- lougo trahens cum moirore suspiria. regi, qui satis
mini mei, et umbos appelo vcnerari; sed uni homi- humililer iuter cistas rusticorura in inio loeo sede-
nium faciam, dmino, legaliter serriam.
cique, ul bat cnm quibusdam magnatis, dixit :
Hoc dictiini liberalis viri omnihus placnit. Tunc Omnium corda fidclium merito lugere debent, qui
Rodbertus liax ipsum regi per uiannm porrexit, et, sanctse matris Ecclesix conculcationcm , mastseque
facta pace inter fratres, ante hiemem rex in An- plebis dejcctioncm vidcnt. Ecce satis appnret in huc
gliam remeavit. iMox vesani prtedones guerram ite- domo quod miserabiliter dcpopulatur Constantini re-
rarunt, et quidquid rex ac patricii pro regionis gio! Imo tola Normannia, profanis subdita prsedoni-
communi salute constituerant, temere prrevaricati bus, rectore caret idoneo. Domus orationis olim dicta
sunt. Rodhertus euim de Belismo, rcgis, quem est basilica Dei, quam nimc potestis cernere turpiler
hostiliter oderal, profectui nimis inTiden.", contris- impktam immunda siipellectili; et xdes, in qita solum-
latus est, et cum GuiUelmo, nepotc suo, Morito- B modo divina sacramenta debent pcragi, pro penuria
liensi comite, et omnibus aliis, quos seducere po- jusli defensoris, facta est apothcca populi. Comenien-
terat, regios fautores bello urgere conalus est. tes nequeunt ante aram gemia reverenter flectere, nec
Tunc peslilentes indigenae plus quam dici potesl, delectabiliter et devote, ut decet, ante diiinam majes-
efTerati sunt. Mox caedibus et rapinis provinciam tatem astnre, pro multimodis speciebus, quas inerme
maculaverunt, raptisque prfedis et hominibns oc- vulgus huc in domum Domini contulit, pro scelerato-
cisis, domos passim concremavernnt. Coloni vero rum timore. Prxsidium itugue lulgi factu est eccle-
cum uxoribus et liberis in Gallias fngerunt, et in- sia, quamvis nec in ipsa sit ei securitas perfecta. Eoc
gentes a;rumuas in exsilio perpcssi sunt. Sic nimi- euim in anno, Rodbertus de Belismo ecclesiam de
rura Normanni, qui se Anglos et Apulos vicisse in Tornaco, in mea scilicet divecesi, concremavit, et in
suis sedibus gloriabantur, nunc luguhres et miseri eadem xlv promiscui sexus homines exstinxit. Hsec
Galliei? in arvis lahorabant et lamentabantur. In gemens in coti^pectu Dei rccolo. Hsec ctium, domine
hortis vero suis, qui, cultore carentes, in solitudine rex, ideo in auribus tuis enarro, ut animus tuus zelo
redigebantur, cardui et urticie, cum aliis inutilibus Dei accendatur, et Phinees iNum., xxv, 7) atque Ma-
herbis, omnia replebant, nimiumque ninltiplica- , thntiam (I Mach., ii, 24), ejusque filios imitari co-
bantur. '
netur. Haud scgnis in nomine Domini exsurge, pa-
YIII. Ecclesix tribulntiones. Serlo Sagiensis cpiscopus

ternam hsci-editatem justitise gladio tibi nanciscere,
Henrinim regem et ejus proceres ad barbnm et ca- et de manu pessimonim avitam possessionern, popu-
pillos tondendos incitat. lumque Dei erue. Frater quippe tuus Normannium
Inler htec sancta Ecclesia vehementer opprime- 710)! possidet, ncc ut dux principatur populo suo,
batur, et, dum funera innocua-, prolis, irreparabi- quem per rectitudinis callem ducm-e deberel ; sed
lesque ruinasanimarum frequenter contemplaretur, segnitie torpet, atque Giiillelmo de Conversana et
levatis cum corde puris manibus, Sponsum suum, Huguni de Nonnnto, qui Rothomago prsesidet, et Gun-
qui coelis prfrsidet, ac anxilium suiniet deprecaba- herio, 7icpoti cjus. aliisque indignis subjacet. Proh
tur. Lacrymabilis planctus lugubris iNormannicC dolorl quia magni ducatus divitias in nugis et vani-
trans fretum diffusus est, et querimoniis desola- tatibus dissipat, ipse pro penuria panis ad nonam
torum rex Anglorum accitus esti Gunherius de Al- usque multoties jejunat. Plerumque de lecto surgere
neio, qui Baiocas servabat, et Rainaldus de Gua- non uudet, nec pro nuditate sui ad ecclesiam proce-
renna, qiii partibus ducis favebat, aliique satellites dere valel, quia femoralibus, caligisque et subtolari-
ducis foedera pacis ruperunt, et Rodbertum, Hai-J) 6us caret. Sciirrse nimirum et meretrices, quse illum
monis filium, aliosque nonnullos de familia regis frequenter comitantur, vestes ejus, dum ebrietate mn-
ceperunt, et in carcere diutius, tam pro cupiditale dens stertit, noclu furantur, ct cum cachiiinis sese
redemplionis, quam pro contemplu ct odio domini ducem spoliasse glorinntur. Sic languente cnpite, to-
eorum, coarctaveruut. Unde impiger rex. ut htec tum corpus infinnatur, ct principe desipiente, tota
audivit, classem parari pra^cepit. In .Neustriam vere regio periclitatur, et misern ^lebs omnimodis deso-
transfretavit, et in ullima Quadregesinife scpli- latur. A temporibus Rollonis, qui Normnnnorum pri-
mana portum qui Barbatlot dicitur applicuit,
[I lO.i], mus Neustrix prafuit, ct de quo vestrn propago pro-
et Sabbato Paschai supervada Virae, in vico qui Ca- diit, usque ad hunc defeclivum, stiênuis ducibiis Nor-
rentomus vocatnr, hospitatus quievit. mannia subjacuit. Pro tanlo nalalis soli serumna,
Tiinc vtnerabilis Serlo, Sagiensis episcopus, illuc probe rex, utiliter irascere, et, sicut David prophela
advenit. Primus Norniannoriini suum regi servitinm et rex commnnet, nnli peccare (Psal. iv, H), arma
exhibens, occuirit, ibique Regi regum iniliata Pas- sumens pro defcnsionc patrix, non pro terrenx potes-
cbse solemnia celcbravit. Cumqiie, sacris indutus tatis augendse cupiditale.
vestibus, in eeclesia cum rege consisteret, et sa- His episcopi dictis lex animatus est, et audib
,
807 OKDKUICI VITAMS 808
upUmaluiii, iiui idei-.uil, siMilcntia, sic loculiis esl : ^gcrunt, iiuihiifi sc pcr molliticm fcmincos, ct pcr acii,-
/)i iwminc Uumini, pro pace ad laiorcin cxsurijam, leos netnpe serpc.ntiiios ostcndunt. IIoc c/cnus homi-
ct qiiiclein Ecclcsix, xohis adjuvantibus, summoperc nnin in specie locustarum Si/mmistn Joanncs imte
pcrquiram. Ad lioc consilium corroborandum Mel- inille aiinos prospcxit, et in Apocalypsi sua, (juam in
lenlicus conies adfuit, nec inde aliorum, qui ade Palhmos insula edidil, evidentcr nobis enucleavit.
r.mt, noliiliuni cousensus abhorrnit; quinimo com- Multi niinirum tantx pravitatis usmn sequiinliir, nc-
munera palriciuiu pro geuerali tntcla Neustriw iii scientes luntuni esse nefas in capillalura qua gloriaii-
devoralorcs populi bellum inire vivaciter hortatus tur. Unde, gloriose rex, obsecro te ut excmplum
incitavit. subjectis prxbeas laudabile, ct in primis vidcant in
Kursus eloqucns pr»sul pra'dicationi sacrce iu- tc qualitcr dcbcant prxparare se.
stilit, et sui salubritcr incmor oflicii, adjunxil : His itaquc dictis, rcx cuin optimatibus cunctis
Indesinenter quotidie dcbemus vitx viam investigare, exsultans acquievit, et alaeer episcopus continuo
ct in omnibus divinx lcgi, qux irreprehensihilis est, dc manlica forcipes exlraxit, et prius rugcm ac
obsccundare; et, cjuamtis omnia, qux culpahilitcr in postinodum comiteni, proceresque plurimos propriis
occullo (iijuntur, non possimus ad puruin cmcndare. niauibus totoudit. Oninis f.imilia rcgis et convc-
ea saltem, qux in propatulo conlra Deum /iu«(, B nii.-ntes undecuuqne certatim attonsi sunt, et, edic-
gladio spiritus decet rcsecare, et a nobis, secundum tum principale formidantes, preliosos olim capillos
mandata Bei el sanctorum instituta Pairum, omni- prKsecucrunl, et amicam duduiu caisariem, iit viles
modis amputare. Omncs fcmineo more criniti cstis, quisquilias, pedibus conculcavernnt.
quod non decet vos, qui ad simililudinem Dei facti Celebrata Paschali festivitate, rex Anglorum le-
eslis, et virili robore perfrui debctis. Viros quippe gatos Philippo, rcgi Francoriim, destinavit, ct
irritos esse, qiiam inconyruum cl detcstabile sit, Goisfiedum Martellum, comitem Andcgavorum, ac-
Paulus apostolus, vas clcclionis el doclor gentium, corsiit, ultioncmque suiicr inimicos Kcclesia> Uci
Corinthiis sic ait : « Yir quidein non debet velare viriliter exercuit.
caput suum, quoniam iinago et gloria est Dei; mu- IX. Buamundus Antiochix dux iii Fraiiciam venit.
lier aulem gloria esl viii [l Cor., xi, 7). » El puulo Evcnlus varii. —
Ilenricus rex cl Robcrtus fratcr
post : II Vir quidem sicomam nutriat, ignominia cjus de pace ineunda frustra lahorant.
est illi; mulier vero si eomam nutrial, gloria esl illi, Anno ab Incarnatione Domini IIOC, mutationos
quoniam capillipro velamine ei datisunl{ibid., lo). » principum in orbo factae sunt, et plures passim
Pcenitcntihiis non pro decore seu dclcctaminc injuii- meraoranda! res contigeriinl. Nam in nltinia Fo-
gitur ut non radantur, ncc tondcanlur; ut, sicut cri- bruarii liebdomada niirabilis comctcs in Hesperi.-c
minibus hirsuti et intcrius incompli ante Deum appa- partibus apparuit, longissimosque crines in Eoas
rent, sic exterius hispidi et intonsi coram hominilms parles emittens, multorum corda lcrriiit, et per
ambulent , ct deformitatcm inlerioris hominis per tres scptimanas sero rutilans, multa do secrotis
exteriorem ignoininiam dcmonstrcnt. In harbu pro- hominum verba elicuit.
lixa hircis assimilantur, quorum petulantix sordibus Mense Martio, Duamundus dux, sicut in carcere
fornicarii et catamilx turpiter macidanliir, et impu- Dalimanni Domino voverat, in Gallias venit, ot in
dicitix dctestabili fetore honestis abominabiles jure pago Lemoviconsi votum ad Sancti Leonardi con-
judicantur. In nutrimcnlo autem comarum mulierum fessoris tiimulum celebre complevit. Qui, antequain
sequaccs xstimantur, quarum motlitie a virili forlitu- Fallias attingeret, legatos suos in Angliam diroxe-
dine ad nefas pertrahuiitur, et plerumque in dete.sta- rat, et de adventiis sui causa in Ausoniam regi
hilem apostasiam miscre devolvuntur. Proh dolorl mandaverat, et qiiod ad curiam ejus transfretarc
Ecce fclix mcdicamcntum quod doctorcs Ecclesix vellet insinuavcral. At contra providus rex, metuons
qui spiritualcs archiatri sunt, pro salute animarum. ne sibi olectos miiites de ditione sua subtrahcret.
instinctu diviiio jaindudum provide constitucrunt , t\ mandavit ei ne discrimen hibernce navigationis
filii perditionis, ad cumulum sux damnationis, in- subirel; prajsertim cum ipse rex in Neustriam
Stigantc Satana, usurpaverunt, jamquc longo usu ante azymorum celebria traiisfretaret , ibique
violcnter in consuctudinem perinutavcrunt. Romani satis secuni colloqui valeret. Quod et ita factuiu
pontifices, aliique antistites, temerariam usurpatio- est.
nem prohibucrunt, cl in synodis suis cx auctoritate P)Uamundus itaque, postquam Nobiliacum, ubi
divina condcmnaverunt ; sed transgressores indurati confessoris almi mausoleuin cst, jieractis uratioui-
pravitatibus male dcsipinnt, et scutum malitix sti- bus, descruit. Quadragcsimali tompore Galliariiiu
mulo sanctx prxdicationis obnixc ohjiciunt. Rarhas urbes et oppida peragravit, el ubique tam a clero
suas radcre devitant, ne pili suas in osculis amicas quam a plebe vonerabiliter susceplus , roferobat
prxcisi pungant, et setosi Sarraccnos magis se quam varios evontus qiiibus ipse interfuit. Reliquias
Christianos simulunt. Ecce squalorcm pcenitenlix vero el pallas olosericas et alia conciipiscibilia
converterunt in exercitium luxurix! Pervicaces nempe sanctis altaribus reverenter exhibuit, et ipse, in
filii Belial capita sua comis mulierum comunt, et monastcriis ac episcopatibus favorabiliter exceptus,
in summitate pedum suorum caudus scorpionum tripudiavil, ac pro beuignitate Occidentalium Uco
; ,
809 HlSTORrA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XI. 810

gratias retulit. Filiiim Diogenis Augusti, aliosque A idem Marronse, in vicinio Rothomagi, occisus est.
de Graecis seu Thracibus illustres secum habebat IIoc idem capellanus, uomine Rodbcrtus, mihi re-
quorum querela de Ale.xio imperatore, qui per protulit, qnod iu viviBcis, ut diclum est, mysteriis sibi
ditionem ilhs antecessorum stemmala suorum abs- et infortunato militi contigit.

tulerat, magis ad irara contra eum feroces Fran- Tunc Fulco, Divensium abbas, iii Nonas Apri-
cos incitabat. Multi nobiles ad eum veniebant ,
lis [llOoJ apud Giientam in Anglia defunctus est,
eique suos infantes otlerebant, quos ipse de sacro et Rodbertus, quidam miserabilis homuncio, datis
fonte Hbenter suscipiebat, quibus etiam cognomen dnci i:xL marcis argenti, ejus in loco intrusus est.
suura imponebat. Marcus quippe in baptismale Hic autem, professione monachus Sancti martyris
nominatus est ; sed a patre suo, audita in convivio Dionysii, non paslor, sed dispersor factus est gre-
joculari fabula de Buamundo gigante, puero jucunde gis Dominici, et multis no.^jius, utpote sectator
imposilum est. Quod nimirum postea per totum Simonis Magi. Coenobita; siquidem a facie lupi de-
niundum personuit, et innuraeris in tripartito cli- voratoris fugerunt, et in aliis monastoriis, animas
mate orbis alacriter innotuit. Hoc exinde nomen suas salvare cupientes, dispersi sunt. Ipse vero su-
celebre divnlgatum est in Galliis, quod antea inusi- pra Divam in ccenobio castellum construxit, fami-
talum erat pene omnibus Occiduis. B liamque militum aggregavit, et sic Dei templum
Soepefatus heros cum Philippo rege coUoquium speluncam latronum effecit. Ecclesiastica quoque
habuit, et Constantiam, ejus filiam, sibi conjugem ornaraenta ,
quse fideles sollicite procuraverant
requisivit. Tandem post Pascha Carnoti eam de- vendidit, et simonialis munio ad subsidium satelli-
sponsavit ;
quibus Adela comitissa convivium abun- tum suorum dislraxit.
Ibi rex Francorum cum

dans omnibus prajparavit. Mense Maio, phlegmatica pestis per totum Occi-
magna multitudine suorum adfuit, et filiam suam, dentem discurrit, et, calarrho graviter molestante,
quam Hugoni, Trecassino comili, nescio quam ob omnis oculus ploravit, et per omnem Galliam, ubi
rem, abstulerat, Buamundo porrexit. Tunc idem tunc eram, omniuni maxilla lacrymis maduit.
dux, inter illustres spectabilis, ad ecclesiam proces- Êstas, calore asperrima, messes ad maturitatem
sil, ibique ante aram Virginis et Matris in orcistram perduxil, cui similis auluranus pedetentim successit.
conscendit, et ingenti catervae, quffi convenerat, Causon ct febres, aliffiqiie infirmitates terrigenas
casus suos et res gestas enarravit, omnes armatos valde afQixerunt, et mullos languentes in lectum
secum in imperatorem ascendere commonuit, ac prostraverunt.
approbatis optionibus urbes et oppida ditissima
^ Eodem niense, Goisfredus Martellus, Andegavo-
promisit.Unde multi vehementer accensi sunt, et, rum comes, Condatura oppidura siiper Norraannum
accepta cruce Domini, omnia sua reliquenmt, et de Monte Revelli obsedit, et viriliter expugnavit.
quasi ad epulas festinantes, iter in Jerusalem arri- Erat enim idem strenuus et fortis justitiarius, et
puerunt. Radulfus enim de Ponte Erchenfredi, qui eum virga disciplinae acriter imminebat furum
cognominatus est Rufus, et Guascelinus, frater ejus, atque piffidonum cervicibus, quibus pater ejus par-
Simon de Aneto et Rodhertus de Manlia cum , cere jamdudum erat solitus, quia in pra?dis eorum
Hugone Sine.-habere, consobrino suo, et multi alii et latrociniis cum eisdem laetabatur crebrius, ac-
profecti sunt, quorum nomina nequeo sigillalim ceptis inde sibi portionibus. Deinde, postquam ado-
htteris assignare. lescens crevit, et ingentem nequitiam per patris
Eodem anno [1103] res in Normannia contigit sui detestabilem incuriam in Andegavensi provin-
hujusmodi. Rodbertus de Stotevilla, vir fortis et cia ebuUire prospexit, zelo Dei compunctus, mi-
potens, duci admodum favebat, et familias ejus ac serae regioni, quse omnibus bonis abundaret, si
munitiones in Caletensi regione providebat. In die pace potiretur, condoluit. Tandem ipsc, jussu Goi-
siquidem Paschee, dum capellanus ipsum et fami- sfredi, patrui sui, qui legitimus hoeres erat (sed
liam ejus communicaret, et quidam miles Eucha- T) perjurus ei Fnlco dignitatem consulatus abstulerat,
ristiam percepturus ad aram rite accederet, presby- ipsumque apud Chinonem castrum fere xxx annis
terpanem ccelestem accepit, in os hominis aper- in carcere reclusum tenuerat, unde, venerabili Ur-
tum mittere voluit, sed nullatenus manum desuper bano papa proesente et impcrante, vix absolutus
ara raovere potuit. In hujusmodi difficultate vehe- exierat), annuente nihilomiuus patre, Andegaven-
menter uterque perterritus est. Tandem sacer- sein comitatum accepit, suramoque conatu rectitu-
dos dixit ei : Si potes, accipe. Ego enim nullatenus dinem simplicibus et egenis exercuit, Ecclesiaique
vitleo manum movere, nec Duminicum corpw> tihi Dei sincerani pacem laudabiliter servavit. .\uxiliante
porrigere- At ille super aram collum extendit, ob- Deo, totam in brevi provinciam pacavit, et pene
nLse ad calicem appropinquavit, et hianti ore obla- omnes antecessores suos virtute cl juslilia gloriose
tam de manu presbyteri assumpsit. Pro insolito prfficcssit sed consummatus
; in brevi tempora
evenlu eques erubuit : futurorum nescius, infor- multa cxplevit. Post triennium principatus sui Con-
tunia pertimuit; unde plura de vestibus, aliisque datum, ut supra dixi, obscdit, et rebelles inclusos
rebus suis, clericis el pauperibus distribuit. Deinde militari probilate insigniter coercuil. Cumque pri-
in prima congressione, qua; post Pascha facta est, mores castelli ad eum egressi fuisscnt, et de pace
.
811 (mi>i:r,ici vitaus si;)
cnm 00 tncicncla ct dc craslina oppiili dcLlitione j^ non sit. Doimle res Falcsiani pcrrcxil, scd oani iioii
Iractarent, subito balislariiis, iiisliiiclu diaboli, dc cxpncrnavit, qiiia comos Ilclias, a Normannis roga-
ninnitionc pilnindircxit,ct slrcuuissiiiuiin jiivcncni, tiis, rcccssit. IUic tanien cxcrcitium inilitarc perac-
ad colloqiiinm inler inagnales disccrncntcni, per- tiim est, in qno IJogerius dc Gloucestra, strenuus
cussit, bonumqne jusLiliariuni in brachio lethalitcr miles, occisus est.
sanciavit. la crastinuni vero, patria> lcgilimiis Gcrmani principes, rex et dux, in septimana
defcnsor defunclus est, et cuni Iiulii niiilliiriiin in Pcntecostcs Sanetellis convenerunt, et biduo de
cainobiali basilica Bcati Nicolai pivcsulis, scpullus paco facienda locnli sunt. Scd, qiiia scditiosi dissi-
est. dcntes pcrturbabant, cunctis foederibus ruplis dis-
Quo defuncto, Philippus, rex Francoriiin, riil- cesserunt . Totis postniodum viribus ca;perunt
coni, privigno suo, Andcgavornm coniitatnm con- giierram passim agere, et proceres, probiquc tirones,
ccssit, ipsiimque iinbcrbeni (niillclmo, Piclaven- quibiis inha?rcrent parlcs eligcre , ct inccndiis
,
siiim duci, qui tuuc forlc ad curiam crat, commisit. atque rapinis a Pentecoste usque ad feslivitatcin
ut eum in itinere tularet, salvumque ad patrcm Sancti Michaelis insislere.
suum perducerel. At dle commendatura sibi usque Tunc Henricus , impcrator Alemannornm , vir
ad tcrrm su;h limiteni deduxit, ibique, legalitatis et B Idus Angusti [1107] exspiravit ; sed, quia pro mnl-
fiitiirrc derogatioiiis imincmor, comprehendit, tt tis rcatibus siiis Kcclesicp, teste Dco, non satisfecc-
plns quam unins anni spatio in carcere tenuit. Cor- rat, terra caruit, ncc per niultos annos linmano
pnlentns aulem rex FrancicC, hoc andito, valdc rilu scpeliri meruit. Carolus Ilcnricus V , filins
coiitristatus est, pnerumquc de crgastulo precilnis ejiis, post cum imperavil, qui post Ircs annos Ma-
ct miniscripere conatiis est. Bertrada qiiippe, mater thildem, filiam llenrici I regis Anglornm, uxorem
pradati adolescentis, uxor regis orat, qiia? ipsum duxit ; sed legitimnm sibi de ea sncccssorcm nnn
jugiter stimnlabat, et plurimos ad subventionem haliuit.
viiicti frustra inqiiietnbat. Porro rex, crebris acu-
.\. biscordia intcr diios fnUres a qidhus maliijnis
lcatus piinetiotiibus, taiiLum ncfas tcrrorc miiia- concilatur. Ilenricus rex cum Roberto duce m<mus
rum punire voluit. Sed turgidus dux, ponderosiim conseril el eum apud Tenchcbraiiim debcllat atquc
regem parvipcndcns, adolescentem diulins retinuit, comprehendit.
donec ojipida, quae in confinio utriiisqne comitatus [Anno tl06.) Rodbcrtus, invasor Divensis abba-
crant, a patre pro ereplinne filii oblinnit. Deinde tiaj, inter rcliqiia niala qure gessit, Simonis iicqiii-
iion miillo post senex genitor obiit, juvenisque p ti;e ncfa rinm Juda? facinus adjunxit. Cum Rodberlo
comes Ercmbnrgem, filiam lleliffi Genomanorum duee et optimatibns ejus placitum fecit Falesire,
pomitis, uxorem duxit, qnae generosam ei utriiisque quod eis rcgcm cum paucis adducerel repente, et
scxiis soliolem pcperil. i[)si parali essent enmdem suscipere. Uispusila ita-
Eodem anno [1103-1106], Hcnricus rcx, ut siipra quo proditione, Rodbertus Cadomum perrexit, et in-
dictum est, vcre in NeusLriam navigavit, cL paLer- vcnto rcgifamiliarilerdixit : Municipium, quodsupra
nam ha>redilaLcm, qiiam perjuri et raptores ac Divam huheo, si mecum venire placet, tihi reddo.
ncbnloncs conculcalianL, vindicarc saLegit. Hcliani Cumquc rcgi hoc piacnisset : Magnum, inqiiit ille,
Ccnomancnsem cum viribus suis conduxit, urbem- exercitum ducere modo ncctsse non est, ne strcpitus
que Bajocassinam, quam Gunherius de Alneio con- multiludinis audialur, et conatus noster impcdiatur.
servabat, oliscdit. Gnnhcrius vero ad rcgem exivit, Inlus pauci clieniuli simt, et mihi penitus ohediunt.
eiquc Rodliertum Hainionis tiliuni, qui capLus olim Rcx igilur noclu surrcxit, et LoLa nocte cnm dcc
ab eodem fuerat, pro gratia ejus liberum reddidit, niilitibus equitavit, ct apparente aurora loco proxi-
sed nrbem im]ieriose poscenti reddere contempsit. nius constitit. Intcrea Rainaldus de Guarenna, et,
Protinus igitur rex uibem expugnavit, et injecto Rodberlns juvenis de Stotevilla, cum aliis cxl mi-
iKiic pciiitus coinbussil, cL prffifaLuin nuinicipcm J)
lililnis, Divense ninnicipium praioccupaveruiil, ct,
cuin pcdisseqnis ae conimilitouibus suis ccpit. aiiiora surgcnte, ciim cachiunis et exprobrationi-
Audita itaque tanta; civitatis destructione, reliqui biis, dum rcx ajipropinquarct, vociferali sunt. MiilLi
muiiicipes valde conlrcmucrnnl, et propcranlcm quoqne alii militcs sccuti sunl de Falesia ct de
ciim tanla obstinalionc regem proterve prfcstoiari aliis iii gjro municipiis, ut cominiis dimicarcnt
liniuerunt. Cadomenses ergo, comperta cladeBajo- cum rege et ejus asseclis. Ille autem, nt dolos ad-
censiuni, ineluentes simile perpeti excidium, ad vcrtit, iratus assullum iii castrenses suis niox fa-
regom, qui jam ad illos cum magna fcritaLe festi- cere pra>cepit. Ferocem igitur assultum regii mili-
nabnt, miscrnnt, et pacem cuni illo ad voluntatem tes protiuus fccerniit, ct injccLo igiic castriim et
ejus feceruiit. Mox enim Engerrannm municipem, coenobium combusserunt. Tunc Rainaldus et Rod-
Ilberti filium, cuin siiis cxpuIcruuL, et munitionem ))citus, probi tirones, aliique plures capti sunt.
regi reddideriiiiL. Rex autem qujitiior primoribus Multi quoque, qui in turrim ecclcsiffi confugerant,
Cadomi Dalintonani in Anglia dcdit, qmc lxxx li- concrcmati suut. Porro scqnaccs, qni subvenire
bras per singulos annos reddit, et Villa Traditorum illis festinabant, ul ingcntem pyram prospexerunt,
iisque hodie nominatur, licet illis nunc subjecla confestim fugienles Falesiam remeaveriiuL. Victor
! D ;
813 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIR. XI. 814
autem rex pedeteiitim eos persecatiis est; sed niil- A de Guarenna; aliosquc prrecipuos barones, Ranul-
lus contra eum egredi ausus est. Merito illis ninle fum scilicet Bajocensem, et liadulfum dc Conchis,
contigil, juxta illud quod Aposlolus dicit: Si qitis Rodbertum de Mouteforli et Rodberlum de Greute-
temphmi Dci violaverii, dispcrdet illum Deiis (I Cor., maisnilio, aliosque plurcs cum suis clientibus.
m, 17). Ecce isti domum Dei speluncam latronum Econtra Rodbertns dux secum habebat Rodbertum
teiliere fecerunt, et turpibus immunditiis hominum Belesmensem, et nepotem ejus Guillelmum Morito-
etequorum irreverenterpolluerunt,meritoque ferro liensem, Rodbertum de Stotevilla et Guillelmum
vel edacibus flamniis interierunt de Ferrariis, aliosque plures cum suis viribus. Mi-
Tunc Rodberlus traditor captns est, el transversus litesquidem non tantos ut frater ejus, habuit ; sed
super equum, sicut sacuus, corara rege adduclus peditum numerosioremcatervam prOduxit. In armis
est. Cui ait: Perfide, de tcrra meu fuge. Nisi ei utraque parte fratrcs et cognati consistebant, et
pro revermitia sacri ordinis, cujus hubitum exterius nonnulli eorum mutua sibimet vuluera parabant.
fers, misemme facerem te condnuo memhratim dis- Fraudulenti quoque desertores spicula gestabant
cerpere. Dimissus itaque apostata protinus ad sed non firmo corde suo principi adhoerebant, fu-
Francos, uude erat, cum dedecore aufugit, et prae- gseque magis quam contlictui pro malevolentia in-
posiluram Argentolii, quia monachatus quietem " hiabant.
cum paupertate in claustro ferre negligebat, obti- Plures equidem religiosi viri lantura nefas impe-
nuit. Cumque in eodem anno quemdam Joannem dire conati sunt, fraternique sangninis effusionem
placilis constringeret, et uescio quas consuetudiues videre nimis timuerHnt. Vitali.s autem eremita, (pii
ab eo violenter exigerel, ira furente, a prrofato pa- tunc inler venerabiles personas erat praecipuus,
gense percussus est, et ita, exigentibus culpis, sine ceeteris ferventior, sequester inter germanos dissi-
posnitentia misertrucidatus est. dentes factus, audacter interdixit ne certarent co-
Autumnus tunc in Normannia tonitruis et imbri- minus, ne viderentur imitari detestabile omnibus
bus atque bellis tempestuosus iuit, et prailiorum sseculis DEdipodarum facinus, meritoque subirent
fomes, multiplicibus causis fotus, palam prornpit. Ethioclis et Poliuicis nefarios et horribiles eventus.
Rodberto siquidem duci Rodbertus de Rclismo et Denique rex multiplices casus solerter inspexit,
Guillelmus, comes Moritolii, aliique plures obnixe verbisque sophistarum aoimo perceptis, diversos
adhffirebant, quia regem formidantes, illius jugo consultus subtiliter revolvit. Unde hujuscemodi
subjici omnino recusabant, eique totis nisibus re- legationem fratri siio mandavit : Ego, inquit, frater
sistebant. Unde rex, congregata suorum multitu- mi, non pro cupiditate terreni honoris hue
p itcccssi.
dine, castnim contra Tenerchebraicum construxil, nec iibi jitra ducatiis tui adimere decrevi; sed lacry-
ibique Thomam de Sancto Joanne, cuni mullis mosis quesiibus piitipenim invitatus, Ecclesix Dei opto
equitibns el peditibus, ad arcendos castrenses con- suffra^nri, quse, vehtt navis sine gubernatore, pericli-
stituit. Porro Guillelmus, Moritolii comes, cujus tntur inter procellas pehigi. Tu enim terram ut arbor
oppidum obsidebatur, ut hoc audivit, militum no- infmctuosa oncupas , millumque justitix fructum
bilem coetum aggregavil, et ingentem cibonira, Crealori noslvo siicrificiis. Dux quidem nomine tenus
aliarumque rerum, quibus obscssos indigere nove- vocaris ; sed a clientibus tuis palam subsannaris, nec
rat, apparalum conduxit, regiisque satellitibus id tui contemptus injurias ukisceris. Crudeles ergo ini-
cum mcerore contemplantibus, introduxit. Virides quitatis filii sub vmbra tui nequiter opprimmit plebes
eliam per agros messes secari fecit, et oppidanis Christianas, jamque plures pene hominibus vacuas in
suis ad pabulum equoruni subministravit. Tantae Normannin fecerunl parochdas. Ilsec vidcns, zelo
nimirum strenuitatis praefalus juvenis erat, et Dei, qiii nos regit, inardesco, animamque menm pro
militarem tam magnse virtutis copiam habebat, ut sahite fnilnim et ddeclx gentis, puiriseque ponere ef-
regii excubitores de munitione nullatenus progredi, jlagito. His itaque perspectis, quxso, meis consiliis
seu calumniando introitum cum illis auderent con- utere, et me ista moliri noji pro cupiditate, sed pro
gredi. Hoc audito, rex nimis iratus est, et acrins in bona volunlate, piilum poteris comprolare. Omnes
hostes insurgere conatus est. Congregato enim munitiones, totamque jusMiam et procurutionem to-
exercitu, Tenerchebraicum venit, et aliquandiu ob- tius yortnannipc et medietutcm ducatiis inih.i dimitte,
sidionc coercuit. aliamque medielalem sine labore et cura libi posside,
Interea Guillelmus comes ducem et Rodbertum el sequipollentiam altcrius medictatis de meo singulis
de Relismo et alios amicos snos reqnisivit, auxi- iinnis in Anglix xrario recipe. Dnpihns et ludis ct
liumque contra regem summopere procuravit. Dux cunctis poslca secunis oblectanunlis frui poleris.
ergo exercitum adunavit, fratrique suo in terra Ego aulem imminenles pro pace labores lolcrabo, li-
sua obsidioiiem dissolvere prtecepit; alioquin prae- bique promissa quiescenti sinc defeclione procuraho,
lium indixit. At ille obstinato corde in obsidione rubiemque malignantium, ne populum Dci suggillcnl,
perduravit, et bellum plus quam civile fiitura pro iiuxilio ejus juste conrctabo.
paec suscepit. Qiiatiior siijuidem romites habuit Hsec audiens, dux consiliarios suos accersiit, eis-
sccum, Heliam Cenomanoriim, Guillelmiim Ebroi- que mandata regis rctiilil. Prolinus illi mandala
censiiim, Rodbertum de Mellpnlo, cl Giiillelmum regis ahhorrueruiil, et contuniaciliiis dicti? diiccm,
,
813 ORDKRICI VITALIS 816
ne sermonibus pacis obsequeretur, avertcrunt. Re- ^ sicnses conjuravi, dum <ib cis recessissem, nc ulli
nuntiantibiis lcgalis quod tlux, siiique fautores non redderent Fnlesisc munitionon, ttisi mihi, sirc Guil-
paconi, scd bellum oninimodis optarenl, rex, Deo lelmo dc Ferrariis, quem in omnibus comprobavi fi.de-
scse commendans, ait: Novit omnipotens Deus, in lem. Nunc igitur, frater mi, festina, et Guillelmum
Huem crcdo, quod pro desolntx plebis subvenfione hoc ad recipicndam fii-mitatcm dcslina, ne Rodbertus de
certamcn ineo. Ipsum faeiorem nostrum intimo eorde Belismo te subreptione prxvenial aliqua, et firmissi-
deposco ut illi dct victoriam in conflictu hodierno, m(i7n munitionem prxoccupans, per nonnulln tibi re-
per quein suo tutelnm ct quietem decrecit dare po- sistat temporii. Rex autem amicabiliter et caute
jiulo. fratrem secum adduxit, et pra;fatum mililem ad
His diclis, magistralus faniili,x sua? convocavit, nauciscendum oppidum celcriter transniisit. Quem
ad pra^lium omnes instruxit, breviterque commonuit, ipse protinus secutus, Falesiam properavit, jussu-
prout opporlunitas loci el temporis exegil. Raiiial- (jue ducis munitionem et fidclitatem burgensium
dum vero de Guarenna, et onines alios qui in Di- recepit. Tunc regi Guillclmus puer, qui nulricba-
vensi basilica capti fuerant, absolvit, et ecclesiam tur ibidem, allatus est. Quem, prai timore tremon-
quffi combusta fuerat sese restauraturum Deo devo lem, rex contemplatus est, variisque in tenera setate
vit. Deinde ferrataj acies ordinata; sunl, et disci- B infortuniis impetitum dulcibus promissis consolatus
plinabiliter stipalpe processerunt. Primam aciem est. Deinde, ne aliqua sibi occasio derogationis
rexit Rannulfus Bajocensis; secundam Rodbertus oriretur, si puer in niauu ejus quolibet infesto casu
comes Mellentensis ; tertiam vero Guillelmus de Isederetiir, peculiari sub tutela eum retinere noluit,
Guarenna. Hic nimirura pro absoluLione fratris sui sed Heliae de Sanclo Sidonio ad educandum com-
valde lcetatus est, cunctosque sodales, ut invincibi- mendavit. Eidem quippe militi jampridem dux filiam
liter dimicarent, audacter exbortatus est. Rex aude pellice sibi natam, dederat, et Arcacensem comi-
tem Anglos et Normannos secum pediles detinuit; tatum concedens, inter praecipuos Normannioe
Ccnomanos autem et Britones k)nge in campo barones ilkim promoveraf.
ciim Ilelia consule constituit. Ex adversa vero Auditis rumoribus de victoria regis, religiosi
partc Guillelmus comes Moritoliensis aciem duxit quique tetati sunl. Exleges autem eL malignilalis
primam , ct Rodbertus Belesmensis extremara. amatorescontristati luxerunl, quiajugum indomit»

Cuinque simul exercitus convenissent, et turma! cervici suffi divinitus impositum pro cerlo uoverunt.
Guillelmi comitis ecetus Ranulfi ferire satagerent, Nam sediliosi prcedones, ex quo sceptrigerura,
tauta deusitate constipali erant, et in armis indis-
p quem fortem justitiarium olim comprobaverunt,
solubiliter stabant, iit nihil eis obesse possent, sed adminiculante Deo, superiorem hostibus in bello
altcrni conatus impenetrabiles obstare sluderent. comperierunf, agnita viri virtute pro diversa statim
I.lulantibus uti'inque el vociferantibus, Helias cum loca diffugerunt, et solo timore illius a solitis infes-
siiis subito irruit, el e latere inermes ducis pedites tationibus cessavcrunt. Nefariis ergo collegiis hac
percussit, et ccxxv mox interfecit. Quod videns, et illac dispersis, schemata mntaverunt, quia reperiri,
Rodbertns Belesmensis fugam iniit, et dissolutum seu cognosci ab his quos protriverant, admodum
diicis agmen victoribuscessit. timuerunt.
Timc Gualdriciis ducem comprehendit, et regali Rex siquidem cum duce Rothomagura adiit, et a
custodiaj mancipavit. Is nimirum capellanus regis, civLbus favorabiliter exceptus, paternas leges re:.o-
qui militibus sociatus in certamine conslitit, non vavit, pristinasque urbis dignitates reslituit. Hugo
multo post Laudunensis (51) ponlifex facLus, paro- autem deônanto, ducejubente. regiarcem Rolho-
chianos nimis aggravavit; unde a civibus suis in uiagi reddidit, propriuraqiie honorem, quem Beles-
quodam viridiario, feria vi Parasceve, cum septem meusis herus ei abstulerat, regia vi recuperavit, et
majoribus ecclesise ministris, percussus occubuil. omni vita sua postraodum in pace possedit. Alii
Brilones aulein Guillelmum comitera ceperunl , J) quoque muuicipes per totam .Normanniam a duce
quibus rex et amici ejus vix absluleruut. Rodbertus absoluti sunt, eoque annuente, orania rcddentes
de Stotevilla et Guillelmus de Ferrariis, aliique municipia, triumphatori reconciliati suut.
pliircs capti sunt; quorum quidara, gratia regis ab- In medio Octobri [1106] rex Lexoviiim venit,
sohili, pro impetrata libertate tripiidiavcrunt, alii cunctosoplimalesNeustriBe convocavit, et utillimum
vero, promcrentibus culpis, usquc ad mortera vin- Ecclesiae Dei consilium tenuit. Ibi statuit regali
clis irreliti sunt. sanctione ut iirma pax per omnos Leneatur fines
Rex itaquc, victoria gaudens, eoetus suos convo- Normannia;: ut, laLroeiniis oinnino compressis cuin
cavit, res suas prudenter disposuit, et captos hosles rapaciLate, omnes ecclesire possessiones, sicut eas
solertcr custodiri praicepil. Cui dux ait: Prodito- die qua pater ejus defunctus est tenebant, aliique
res Normanni fravdulentiis suis me scduxcrunt, et a nihilominus legitimi hreredes possideanL. Orania
consiliis tuis, frater mi, qux vere mihi salubria fitis- quoque dominia patris sui suse proprietati manci-
sent, si seclatus ea fuissem, me subtrua-enmt. Fale- paviL, judicioque sapienlura irrila esse censuil quai
(bl; Chesnius Landavensis, quod vir eruditus Le Pr6vost ex cod. emendavil,

Sf7 niSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. LIB. XI. SI8
frater suus ingratis per imprudeutiam permiserat. ^ clcsia. Hinc turbx pauperum puhx suiit in cxsiliu
Hostes autem, quos in bello ceperat, in Angliam regnu per extera ; et rebus ac prsediis, qux pii baro-
destinavit, et pereuni ergastulo Guillelmum Mori- nes antea dederant, spoliala sunt monachorum CiE-
toliensem ac Rodbertum de Stotevilla, aliosque nobia. Nulli parcebat iniquorum violentia. Timor et
nonnullos eondemnavit. Inflexibilis erga eos perdu- luctus implebant omtiia. Quotidie multipliciter cre-
ravit, et quamvis multorum precibus ac promissis, scente malorum nequitiu, pene omnis dcpcribnt divini
muneribusque pulsalus fuisset, nunquam emolliri cultus reverentia. Longas nxindc ambages protclare
potuit. supctfluum est. Ecce videmus basilicas in pluribus
XI. Robcrtus Belesmensis Normannos conlra Henricum Normiinnix locis concrematas, diceccscs parochianis
regem rursus excitare conaiur. evacuatas, et urbcs, villasque maliliis et sorumnis
Rodbertus autem Belesmensis, frustrata spe ali- ubique repletas. Nobilem itaque provinciitm tu, com-
terquam putaverat, nimis ingemuit, et contra re- pUcesque lui coinquinnstis , el iram Dei contra vosmet-
gem Henricum adbuc bellare nitens, Heliam comi- ipsos irritastis. Justo judicio Dei actitm est quod
tcm expeliit. Domine, inquit, comes, succurre mihi, amatori pacis et justitix victoria coelitus collata est,
quwso, quia tuus homo sum, et ingentem in ie fidu- utque contraria pars penitus obruta est. Conlra illum
ciam habeo. Ecce nunc ope tua indigeo, quiaininundoii nullatcnus assurgere nitar, ne Deum,qui protcctor
nimia rcrum prxvalet confusio. Ecce junior frnter ejus esi, offcndens, in me provocare videar. Verum,
in majorem surrexit ; servus in bello dominum suim si malignitatis conatus et malevolos astus deposueris,
stiperavit, et vinclis injecit ; avitnm quoque illi hsere- ct dc amicitia potentis sceptrigeri cxpctenda tractave-
ditatem abstulit, sicque perjurus domini sui jura si- ris, in hoc me lui prompium adjutorem erga illum
himet suhjecit. Torro, nalurnli domino meo fidem habere poieris.
servavi, et sicut patri fidelitcr parui, sic omni vita Cumque Rodbertus Heliam infloxibilem ad iu-
mea (jus obsequar soboli. Quandiu vixero, nunquam congruas facliones inveuisset, et consilium cjus
sustinebo tit in pace dominetur Normanniie, qui do- utilitatis, legitimique sensus plenum comprobasset,
minum meum, iino sttum, iicxuit in carccre. Adhuc sagaci consiliario versipellis, quasi ex toto inmiu-
xxxiv firmissimas munitiones hnbeo, unde molestissi- tatus, gratias egit, concordiamque per eumdeni a
inns infestationes invasori profecto inferre polero. rege requisivil. Et quia inter regem et comitem
Auxiliuin dunlaxat tuum imploro, ut per te possim maxima familiaritas eral, oblinuit Argeutomum,
vincto suffritgnri domino, ipsumque vcl hseredem illius et qua>quc dc doniinio principali prteoccupaverat,
ducatui restituere Normunnico. • reddidit. Falesiae vero vicecomitalum, et reliqua,
Ilis ita dictis, Helias respondit : Prudens quisque
'
qu» patris ejus fuerant, impetravit. Henricus si-

ab initio debet providere ne incipinl quod nonpossit. quidem rex omnes inimicos suos, opitulante Deo,
vet non dehent explere. Rursus debet sntagere ne ve- bumiliavit, ac adulterina castella, quai Rodbertus,
lit indignum quemqunm plus quam decet erigere, vel vel seditiosi condiderant, prostravit. Fratrem vero
aliis in faseibus prseferre, qui se ipsum nesciat re- suum, ne inquieti sub auxilii ejus velamine sim-
gere. Nam, sicut proverbium asserii vuhjare : Qui plices et quietos inquietarent, in Angliam misit,
Stultum coniendit in suhlimi stistentare, conlra Deum et ^\s\i annis in carcere servavit, et omnibus de-
prxsuinit litigare. Henrico rcgi confirderatus sum, liciis abundanter pavit.
nec ullam in eo divorlii cnusnm reperire possum. Ipse interea ducatura Normannise cum regno
Tnnluin principem insipicnter offendere nolo, nec te, Anglia! fortiter gubernavit, et usque ad vitee suee
nec alium quemlibet iii tali negotio auscultare debeo. Unem semper paci studuit, atque, jugi felicitate
Nam sensu ei potentia, divitiisque prxditus est ; nec potitus ut voluit, nunquam a pristino robore, justi-
aliquis, ut reor, in Occidenle specialibus ei prssro- tiffique severitate decidit. Egregios comites et oppi-
gtttivis sequiparari potest. Si contra fratrem suum. danos et audaces tyrannos, ne rebellarent, callide
ui asseris, mnjorem et doiriinum, pugnavit, ad ftoc D op[)ressit ;
idacidos vero et religiosos, bumilemque
ipsum maxiinn nccessitas coinpidil, ei supplieatio re- populum omni tempore clementer fovit atque pro-
ligiosorum, qui miserahiliier a biothanatis conctil- texit. Confirmatus in fastigio citra mare et ultra
cabantur, inviiavit. Porro, sictit vulgus in quoiidiann VMi anno ex quo regnare coepit, pacem subjectis
locuiione perhibei, mnlum debet fieri, ut pcjus cesset. plebibus semper quaesivit, et austeris legibus legum
Uoc nimifum vulgari more dico, divina tamcn auclo- transgressores rigide mulctavit. Divitiis drliciisque
ritate noii asscvero. A<1 hoc seinel a duobus pugnalum affluens, libidini nimis dcditus fuit, et a pueritia
esi fratribus, ut amodo cessent annui confliclus, qtti usque ad senectutem huic vitio culpabiliter sub-
quotidie iellurem inebriabnnt filiorum sanguiiiihus. jacuit, et filios ac fllias ex pellicibus plures genuit.
ducaium Vebcmenti industria sa;culares qu»stiis

Nam, ex quo dux dc Jerusnlem rediil et iiollens ,
Normunnix reccpit, iorpori et ijnavise nimis subja- multipliciler auxit, el ingcntes thcsauros conru-
euil. Cujus scgnilie provocati prxvarieatores letjis ad piscibilium sibi rerum coacervavit. Omncm fera-
cuncia nefarin, clam et palam, intolerabiliter hacte- rum venatiouem totius Angliai sibi peculiarem viu-
silva-
mis furuerunl in Normannia, eorumque incendiis ei dicavit ;
pedes eliara caaum, qui in viciuio
Ec- rum morabautur, ex partc pra;cidi fecit; et vix
rapinis per scJi (inuos st^Kta mukr vtiiKata est
819 ORDEUICI VITALIS 820
paucis uobiliorikus ac faiiiiliaribus privilegium in jj^tervis suis diu delusus esl, el, deficiente alimento,
propriis saltibus vonandi permisit. Curiosus per- in cxterna regiono Christi exercitus exinanitus est.
scrulator , oninia investigabat , et audita tenaci Denique, gravem incdiam non ferentes, paulatini
memoria; commeudabat. Omnia rainistrorum et dig- se subtraxerunt, et per Macedouiam sparsi, pacem
nitatum negotia scire volebat , el eveulus varios imperaloris amplexali sunt, a quo recepli, liberam
Albiouis, seu .\eustri;e, solers arbiter, discutiebat. facultatem remauendi sub illo, vel eundi quo vel-
Abdila quiequc, ot qua; laleuter agebautur, per- lent acceperunt. Quin etiani plerique multa ab
eorum auctoribus, quoniodo rex
noscebat, attouitis eodem donaria sumpserunt, ejusque largitate po-
indaginem arcanorum noverat. Diligenter revolutis titi, et post iugenlem penuriam rccreati, gratias
antiquorum bistoriis, audacler assero quod nullus cgerunti
regum in reguo Anglico, quantuni pertinet ad Videns Buamundus quod iiimios ausus perpetrare
saicularem fastuni, fuit ditior, seu potentior Hen- nou posset, duluit, quotidieque a sociis slimulatus
rico. ut gratiam Augusti procuraret , diutius restitit.
Dicebant enim : Nosirx temeritatis pcenas luimus,

XII. Buamundus, adjuvantibus Boberto de Monteforli
etpturimis aliis baronibus expeditionem in irr^pe qui ultra natnles nostros ct vires superbos imus
atorem ConstuntiHopolitanumsuscipit. Mors Harci B suscepimus, et contra satictum imperium manus levare
Buamundi. Antiochia a Bakluino contra Sarracenos prxsumpsimus. Ad tantos ausus nec hsrreditarium jus
defendilur. nos illexit, nec prophetarum aliquis, a Deo destina-
Anno ab Incaraatioue Domini 1107, Henricus tus, calesti nos oraculd excivit ; sed cupidilas in
rex proceres suos convocavit, et Rodbertum de (dterius ditioyie dominandi ardua te incipere persua-
Monteforti placitis de violata fide propulsavit. Unde sit, et nos nihilominus appetitus lucrandi ad intolc-
idem, quia reum se sensit, licentiam eundi Jerusa- rabilem sarcinam laboruin el discriminum sustincn-
lcni accepit, totamque tcrram suam regi reliquit. dam pertraxil. Verum, quia « Deu^ non irridctur
Deiude cum qnibusdam commilitonibus suis pro- (Gal., VI, 7), » nec supplantat judicium, nec subver-
fectus est. Porro, Buamundum in Apulia invenit, tit quod justum est, preces justorum, qui contra nos
ibique compatriotas suos gaudens recognovit. Hugo ad cum in Grxcia clamant, benigniter exaudiiit, et
enim de Pusacio et Simou de Aneto, Rodulfus agmina nostra, non bello, sed fame attenuata di)<per-
quoque de Ponte Erchenfredi et Guasceliuus, frater sit, viresque nostras sine sanguinis effusionc abolivit.
cjus, aliique plures de Cisalpinis erant cum Bua- Fac igitur, qusesumus, pucem cum imperatorc, an-
mundo. Plerique de aliis nationibus transitum . , tequam comprehendaris, seu morte condemneris, et
maris exspectabant, qui onmes cum prfffalo duce '

omncs tui, te cadcntc, protinus deputentur inextrica-
contra impcratorem dimicare oplabanl, et illius hilibus xrumnis.
liberalitate, tam sibi quam pabulum in

equis suis, His auditis, probus dux manifestam suorum
illa preestolatione sumebant. Ille nimirum lot pba- defectionem intellexit, et poslremo, ne insauabile
langes per biennium pavit, a^rariumque suum pene dedecus cum damno incurreret, invitus cessit, pa-
lolum exhausit, et naves omnibus sine naulo hila- cem cum .\ugusto pepigit [H08J, indeque mcestus
riter exhibuit. Rodbertum autem de .Monteforti bo- in Apuliam romeavit. Erga Gallos, quibus maxima
noritice suscepit, et, nesciens qua de causa natale regna pollicitut; fuerat, erubuit, eisque licenliam
solum dimiserit, quia strator Normannici exercitus peragendi peregrinationem suam cum rubore per-
ha;reditario jure fuerat, inter prjEcipuos sublima- misit [U09]. Tunc Hugu de Pusacio, et Radulfus
vit. Per portus maris naves et peregrinos jamdu- de Ponte Erchenfredi, cum Guascelino fratre suo,
dura detinuerat, et victum omnibus abundanteni aliique plures Conslautiuopolim abierunt, et ab
de redditibus suis constituerat, acerrimamque viris Alexio imperatore multis muneribus honorati sunt,
classem in Augustuni sumraopere instruxerat. Tau- et inde Jerusalem profecti suut. In urbe regia uxor
dem exercitus Chrisli prospero flatu in ThessahamD Radulfi, filia Goisleui de Leugis, mortua est, et ibi-
navigavit, Duracium longo tempore obsedit.

et dem honorifice tumulata est. Quidam ,
peractis
Magnanimus dux multis modis conabatur oppidum orationibus, natale solum repetierunt, vita?que suk
eipugnare, sed impediebant qui maxime debuis- linem diversis casibus sortiti sunt. Guido non multo
sent illura adjuvare. Guido enim, frater ejus, et post aegrotavit, et proditionem quam fecerat palam
Rodbertus de Monteforti, in quibus confidehat pra; cognovit; sed absolutionem a fratre nunquam iui-
ca;teris, fraudulenter conversi erant ad partes impetrare potuit. Tunc etiam Rodbertus, ejusdem
peraloris, et excfficali ab eo, missis iugentis pe- prodilionis particeps, mortuus esl, nee uUius ore
cunia», exeniis, callide frustrabantur raolimina sui pro meritis laudatus est.
principis. Nam, dum ille machinas praârasset, Anuo ab Incarnatione Domini 1111, indictione iv,
dieque statuto a.ssullum facere dccrcvisset, illi ni- Marcus Buamuntlus post multos agones et trium-
mirum aiiquas occasiones subdolc prajtendentes, phos in nomine Jesu obiil. Cui laudabilis miles ad
inducias petebanl, vel hostibus, qua tergiversatione confutandos Ethnicos Tancredus per aliquot annos
lêriculum. instaus pra'cavcreut, clanculo intima- siiccessit, Quu defuucto, Rogeriu», Richardi lilius,
bant. Sic Buamundus pruditione suorum cum ca- pra;fatorum principum cuusobriuus , Antiochia;
"
821 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. \\. 822
principatutn suscepit; sed, infortunio proepeditus, j^ struxit. Gentiles autem, tauta strage Christianorum
parvo tempore tenuit. elati, conglobatim ad urbem couvolarunt, Antio-

Invictoruni siquidem principura raors per totum chiara ex insperato, defensoribus occisis, ingredi
niundum audita est. Unde luctus Christianis et machinati sunl; sed, praiveniente Deo, per manus
L-ctitia paganis ingens exorta esl. Igitur amir paucorum fidelium a repagulis Antiochenis penitus
Gazis, nepos soldani Persia; principis, bellum in repulsi sunt.
Christianos suscepit, et Sardauas, castrum Chris- Posl XV dies, rex Jerusalem, et Ponlius, Tripoli-
tianorum, quod ab Antiochia .\ leucis distat, cum tanus comes, cum copiis suis ad castrum Harcnc
ingenti mullitudine obsedit. Rogerius autem, Ri- conveuerunt , iuitaque in nomine benigni Jesu
chardi filius ,
princeps Antiochise , Berriardo pa- pugna, viucentes, coriiua paganurum confrcgerunt.
Iriarcha prohibente, ad bellum processit fanno 1119], Ibi Gervasius tiro amir Gazis inlerfecit (b2), et
nec exspeclare Balduinum, regem Jerusalem, quem Christiana virtus Elhnicas vires confudit. Christiani
asciverant, voluit. Miles quidem erat audax et itaque spoliis gentium ditati sunt, Deoque gratias
promptus, sed impar prioribus, quia nequam et ob- alacriter egerunt.
stinatus ac temerarius. Tuuc Balduiuus rex, pro defectu Tuncrediu<E
Pontifex, paterno more pro populo sollicitus, stirpis, Antiocbiani possedit, et per ahquot annos
duci nimis properanti dixit : Probitatem tuain, coutra Ethnicos tenuit. Denique Buamundus juvenis
strenue dux, prudentcr moderare, ac Bnhluinum re- dc Apulia in Syriara venit, et cum iugcnti tripudio
gem et Joscclinum, aliosque (idclcs patricios, jam ud ab ouraibus susceplus, filiam regis dcsponsavit,
noslri subsidium summopere manicantes, prxstolare. totamque patris possessionein recupcravit. Qui fere
Temeraria festinalio plerisque iiimis iwcuit, sum- IV anuis, vestigia patris secutus, insiguiter floruit,
misque principibus vitnm et vicloriam abstulit. His- scd, veluti pulcherrimus tlos, cito emarcuit (33).
torius anliquas et modernas rimare, et mirificorum

XIII. Balduinus rex a Sarracenis comprehcnditur.
eventus reguni subtiliter inluere. Snulem et Josiam,
Judumque Machabieum recole, Romnnos quoque apiid Interea [anno 1123] Balad sahanas, id cst vice-
Cannus devictos ab Annibale, et nc parili ruimi cum conies , BalJac ,

qui filiam Roduani regis Aleph
tibi subjeclis prxcipiteris , diliyenti cura prsecave. uxoreni habuit, et cum ea reguuni ejus obtinuit,
Venerabiles socios qui fide, multimodaque virtute multo terapore contra Christianos acriter certavit.
,
prwcellunt, exspecta, et cum ipsis in virlute omnipo- Hic nirairum antiquus bellator, dum Monbec urbem
tentis Dei cotitra paganos dimica, et, juvante Deo, n obiideret, et nihilominus damnis Christianorum
frucris oplata victoria. Hcec et mulla his similia •
iuhiaret, cumperit quod Balduinus rex et Josceli-

providus praesul locutus est. Sed princeps supernus, aliique quamplures adire Rages vellent, ibi-
bus, omnia spernens, profectus est, et in planitie que solemnia Paschae celebrare decrevissent. lu
Sarmatam cum vii millibus castrametatus est. Tunc ultima igitur hebdomada Quadragesiniffi, clam de
amir Gazis et ingentes cunei Elhnicorum obsidio- obsidione cum xl miUibus discessit, et Joscelinum
nem repeijte deseruerunt, subitoque de proximis de Torvessel, ac Gualerannum de Pusacio, qui pra;-
montanis iii campestria descenderunt, et superfi- cesserant, feria quinta Cajna; Domini comprehen-
ciem terrse sua multiludine, veluti locusta?, coope- dit. Deinde in condensa olivarum silva, veluti lu-
ruerunt. Deinde ad tentoria Chrislianorum convo- pus, cum suis deliluit, ac ad pontem Toreis super
lantes, atrociter in imparatos irruerunf, et Roge- Euphratem Balduinum regem, Sabbato Paschae, in
rium principem cum vii millibus in campo Sarma- insidiis exspectavit , ignorantem quid sodalibus
tam interemerunt. Rodbertus aulem de Veteri quos prtemiserat contigerit. Capellanos siquidem et
Ponte, aliique milites, vel arniigeri, qui mane pa- inerme vulgus verfipellis explorator vidit, sed, piu-
bulatum perrexerant, sive aucupatum, vel alias ob guiorera prwdam avide captans, impune prater-
causas de tentoriis exierant, repentinam impugna- D gredi permisit. Denique regem, ci;m xxxv militibus
tioncm videntes, per vn leucas ad urbem confuge- secure suos sequentem, corapiehendit, ac demum
runt, dirisque rumoribus excitos cives ad defeii- omnes turmas suas, ceu rabidas tigrides post ,
sioncm patrise concitaverunt. Fere cxl extra tento- iuermes destinavit, et omnes prolinus occidi prae-
ria evaserunt, qui, salvante Deo, ad protectionem cepit. Quod ila factum est. Onines enim capellani
fidelium reservati sunt. regis et iuermes qui prcccesserant , Sabbato Pas-
Ilis ita comperlis, Bi;rnardus palriarcha, cum cha;, ut bidentcs, necati sunt.
omnibus clericis et laicis quos invenire potuit, ad Porro Balad, lanta prosperitate elatus, e.xsuUavit,
tutandara urbem virililer insurrexit. Cicilia quo- regcm, militesque vinctos in Cbarran duxit, el inde
que, Philippi Francorum regis filia, quie Tancredi Carpelram, ubi diutius eos cuslodivit. Esl ibi turris
uxor fuit, Gervasiuiu Briloncm, Baimonis Dolensis niaxima, opulciila ct munitisssiina, ct dc pr.Tciptiis,
vicccomitis filiurn, uiilitom fecit, aliosquc plures qiKP in orbc lyraunos cxlolluut, una. Ibi Ualduinus
quo-
arniigeros mililaribus arniis contra paganos in- rex et Joscelinus alque Gualerannus, Ponliu?
Amir Gazis nepolem soldani Mortuus esl Buamundus juvenis anuo 1130.
[iii; Chesnius : inlerfecil (53)
Gazis.
;
823 ORDERICI ViTALlS 824
de Armeniis orta erat, ceutum

quc de Gavarred, vicecomes, et Gervasius tiro, atque
^ regina, quce lidissi-
Guiumar Brito, lilius Alanni comitis, et xxxu mili- mos Armenios, Turcorum arma habilum gestan-
et
les simul uno anno vincti sunl, cum xi Christianis tes, ad viri sui subveutionem direxit. Qui Carpetram
de Armeniis et Surianis, quos jamdudum captivatos venientes, turrim intraverunt, et Turcana; locu-
illic invenerunt. Balad auteni turrim el vinctos r.cc/, tionis, versutiaeque periti, Francis insigniter auxi-
militibus ad servandum commendavit, regemque liati sunt.
pro reddendis munitionibus, quas prsecipue cupie- Joscelinus et Goisfredus, dum ignotum iter carpe-
bat, jejuniis coerceri jussit; reliquos vcro diversis rcnt, et in barbara regione omnes pariter ul hostes
ofticiis el quotidianis operibus sub cuslodia manci- metuerent, cuidam rustico, qui de Mesopotamia,
pavit. Dcinde ingentem exercitum aggregavit, et cura uxore asello insidente, in Syriam ibat, asso-
contra Christianitatera, quam sine rectore putabat, ciali sunt. Illis una euntibus et confabulantibus, a
festinavit, Sardanasque castrum, quod prope Antio- rustico statim agnitus est Joscelinus; forlissimus
chiara est, diutina obsidione coarctavit; sed, fortis- hcros ad vocem barbari contremuit, et Joscelinum
simo rege Sabaoth suos castrenses corroborante, se esse denegavit. At ille : Noli, inquit, negare quod
obtinere nequivit. es, strenue miles. Optime te ut dominum cognosco,
Interea captivi saleliitibus Ethnicis serviebant " Josccline. In domo tiia tibi multoties scrvivi, et Iscla-
uuum pedeni cippo constricti, imperantibus obse- iiis sum, dum licuit mihi vilioribus clientutis tuis fa-
cundabanl. Aquam de Euphrate per unum millia- mulari. Aqunm dctuli, igncm accendi, et inter tuos
riura quotidic defcrebant, et alia opera, qu£E illis vcrnulas de laryitate tua victum et vestitum promc-
injungebantur, hilariter faciebant. Gentiles ergo rui. Post aliquoi annos parentes meos repetii Turcos,
eos, veluti bona jumenta, diligebant et aflabiliter quos iterum relinquo ut profanos, ct reposco Chris-
tractabant, ac ut bonos ofticiales et operarios, ne tianos, inter quos sat beatius degui, quam inler cog-
dellcerent, ubertim pascebant. Solus autem rex natos et compatriotas mcos. Infortunia tua, prubc
Balduinus et Joscelinus otiabantur , sed sollicite vir, (ludivi, ei pro dejectione tua, tuorumque satis
servabantur. Rex quoque, jussu Balad, dominico olim dolui. Nunc autem linculis absoluto, proprios-
et feria quinta tantummodo in hebdomada mandu- que penaies repetenti, fidam tibi comitatem servabo, et
cabat; et tunc trecenlos quinquaginta milites, cus- itineris vestri dux usque in Antiochiam ero. Htec et
todientes se, pascebat. Cunclis etiam consodali- mulla his similia paganus locutus est, et Joscelinus
bus suis et captivis sl quos incarceratos invenerat, cum socio suo valde Iuetatus est. Protinus paunos
abunde victum, tam pro regali munificentia, quani commutaverunt. Barbarus prrecedebat ut dominus,
p
pro favore custodum comparando, erogabat. Dap- et confabulabatur cum obviantibus. Christiani vero
silitas hujusmodi multum illis contulit. Ethnici proceres, ut vilia mancipia, subsequebantur, et re-
enim milites eos bonoriiicc servabant, et contra gem Sabaoth pro communi salute taciti depreca-
prffceptum Balad occulte regem copiosis dapibus bantur. Sarraceni quoque sexennem liliam alterna-
frequenter satiabant. Admiralius de Caloiambar, tis vicibus in ulnis suis gaudentes bajulabant, et
patruus uxoris ejus, euni juvabat, qui singulis per oppida vel urbes incogniti pertransibant.
septimanis centura bizanteos ei mittebat. Nunc, quid illis qui Carpetra; agonizabanl conti-
Gentilium versutia multoties Christianis favora- gerit, audite. In arce tres uxores Balad latebant,
bililer applaudebat, sed canina fides eorum in aeter- quas Christiani per xv dies ibidem esse non agno-
num pereat ! Nam bis in suorum solemniis sacro- verant. Fatumia, regis Medorura Halis filia, pul-
ruui dc Christianis militibus sorte rapuerunl, ad chritndine prKcellebat ac potentia, alia vero Ro-
stipitem ligatum sagittaverunt, et cum ingenti lu- duani de Aleph lilia, et tertia erat admiralii de
dibrio peremerunt. Hoc itaque viso, vincti vehe- Caloiambar filia. Porro filia Roduani litteras scrip-
menter contristati sunt, et magis nobililer mori, sit, et columbam, ferentem epistolam collo alli-
quam miserabiliter vivcre, peroptarunt. Unde postD gatam, marito, cum centum millibus Sardanas ob-
uuum annum Christiani viriliter animati sunt, et sidenti, de turre direxit, ubi omnia de captione
quodam Domiuico die custodes suos, regiis dapibus arcis et occisione custodum et depopulatione re-
copiosc refectos, inebriaverunt. Stertentibus autem gionis, liquido enarravil.Mox Balad territus obsi-
paganis, Franci arma eorura sumpsemnt, et xl dionem dissolvit, eljCarpetram repetere festinavit,
Christianis de Armeniis et Surianis, qui jamdudum quam, collectis undique viribus, octo mensibus ob-
captivati fuerant, sibi adjunctis, omnes Turcos oc- sedit.
ciderunt, et janitoribus necatis, totam munitionem Tunc Joscelinus cum sociis suis per medias acies
adepti sunt. In crastinum in urbem virililer irrue- Balad incognitus pertransiit, atque ad proprios lares
runt, etmulta millia paganorum ceciderunt, et sub- perveniens, ducem suum optinie remuneravit. Om-
lala secum pra^da, fere mensibus vm raunitissi- nes enim sacro fonte regenerari fecit, el maritum
mam arcem tcnucrunt. Tunc Joscelinum et Goisfre- cum conjuge magnis possessionibus ditavit. Puel-
dum Gracilem foras miserunt, et per eos auxiliura lulani quoque, quam ignotus bajulans Elhnicas tri-
ab onini Christianitate poposcerunt. bus deluserat, Christiano niiliti in conjugeni cum

Circa| ha;c tempora [ H 23-1 124]' Jerosolymorum magno honore donavit. Balad Carpetraui cuiii in-
82S HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XI,
genli multitudine diu circumvallavit, et Baldumus ^nos occideritis, nunquam iiUcrius vacabit a bcllis.
cum suis insigniter repugnavit. Inarce quamplures Omnis nimirum parcntela nostra , quse maximam
erant aulse spatiosse ac specios», et prrecipuis ca- partem Orientis possidet, contra eum usque ad mor-
mera3 muris interclusfe, ubi erant ingentes thesauri, tem insurget. Auxiliuyn ergo dc cxlis ct u fideiibus
copia scilicet auri et argenti, lapides pretiosi, pur- amicis fiducialitcr exspectate, et lcthiferas tergiver-
pura et sericum, et omnium copia divitiarum. Ri- safi07ies versipellis inimici prudenter prsecavete. Su-
vus etiam abundans de Euplirate illic oriebatur, periores estis, et insurgentes juculis et lapidibus re-
qui subterraneo canali mirabili arte conducebatur, pellere potestis. Quid dccst vobis, si magnanimitutem
et omnibus inclusis ad usus necessarios ubertim hubetii? Abundant vobis arma cum victu copioso.
faniulabatur. Subsidium vero panis et vini, car- Hubetis panem el uquam et vinum et carnem in inex-
niumque recentium, seu rancidarum, mille mili- pugnabili munimento. Decennem Trojse obsidioncm
tibus usque ad decem annos sufliciebat. Unde ani- recolite , et miros heroum eventus, quos histriones
mositas Francorum reditum Joscelini cum auxilio vestri quotidie concrepant, recensete, et inde vires re-
Christianorum priTstolari fiducialiter poterat. sumite, animosque corroborate. More Gallorum for-
Anxius igitur Balad Balduinum regem per excel titer certate,' et usque ad victoriam pcrseverate, ne
° " ' p »
lentes legatos sa?pe rogavit, mulla spopondit, non- " turpis cantilena de vobis cantetur in orbe. llactenus
nunquani vero cum exprobratione severa redarguit. per totum orbem Occidentulium personuit probitatis
Turpe, inquit, facinus, o rex.perpetras, unde nunc et laus gloriosa, famaque Prancorum penetravit Per-
in futuris gcnerationibus tua despicabitior erit pro- sica regna. Vohiscum cluudi non piget nobis, quod
bitus. Proh pudor ! nobites matronus crudclitcr afjli- rex Bulad ad improperium reputat vobis. Libentius
gis, et indecenter opprimis; quod nec regim mugnifi- hanc patimur clausuram, quum dsemonicam cum
cenlise, nec Christianx religioni congruit. Uxores idololatris abservare culturam. Benignos enim mores
meas inermes, nec te unquam in aliquo Ixdentes, vestros umplectimur, fideique vestrse et religioni con-
quare vcluti captivas in carcere vinclas retines ? Re- gratulamur, optantes, si, Divinitate favente, hinu
ginas dc regio smujuine ortas cur quasi fures seu sospites vobiscum evadere poterimus, profecto sacra-
prodilores vinculis coarctus ? Maximum dedecus est mentis Christianorum imbui ccelestibus.
genti tuse quod perpetras, et religioni tuse per cuncta XVI. Singidaris Balduini et quorumdam aliorum
sxcula exsecrabile nefas. Obsecro, fcrreiim pectus militum casus.
tuum emolli, mexque computere sencctuti , femi- AliK niniirum regiuce dicta Fatumia; alacriter
neseque parce fragilitati. Conjuges meas mihi rcdde. /-i contestatffi sunt, et Christianis alienigenarum hu-
quseso, et securitatem sub jurejurando tibi, tuisque juscemodi hortamenta mulierum valde placuerunt,
dabo, ut nullas usque ad iinum annum molestias in- quibus animati turrim multis diebus tenentes resti-
feram vobis, donec Goscelinus redeut legatus vesier, terant. Tandem Balduinus rex poscenti Balad et
quem emisistis, et auxilium adducat quo indigetis. multa pollicenti fatiscens acquievit , tres uxores
Interea, si 'dulce mihi, quod opto, conjugium resti- suas, licetipsse aliud vellent, reddidit, et per quin-
tueritis, hinc digressurus exercebo mese negotia re- que strenuos milites remisit. Qui ut Balad conjuges
pacem meam ad statutum usque tcrmi-
gionis, et vos suas decenter adornatas exhibuerunt sociosque ,
num habebitis. Liberum per totam provinciam meam adire in turrim voluerunt, mox a tyranno, non sine
mercatum habetote, et de ingenti thesauro meo, quem magno moerore multorum, retenti sunl. Sic Guiu-
furte nacti estis, qnidquid vultis. libere passim cmi- mar Brito el Gervasius Dolcnsis, Rodbertus de Ca-
tote. Ilaec Gazis ct Bursethinus, aliique illustrcs domo et Muschedus Cenoraanensis atque Rivallo
mandata delulerunt, et facundis persuasionibns de Dinani a mendace Balad capti sunt, el HaH,
Medorum regi, dono dati sunt. IUe autem potentis-
regem regi acquiescere cohortati sunt.
tenebantur. simus exstilit, et Francos, postquam ix mensibus
Balduinus rex omnes, qui in arce
mandata Balad enuclcavit, consi- D honorifice servavit, caliphaj dc Baldac dono dedit.
convocavit, et
liumque commune investigavit. Curaque diversi di- In craslinum soldanus eosdcm a calipha reccpit, el
mox libertate, multisque diviliis donavit. Ibi quatuor
versa sentirent et in re dubia diffinitam seatentiam
Hxsitantes, athletai Guiumarum, Alanni comitis filium, sibi do-
proferre dubitarent, Fatumia regina :
inquit, vos video, strenuissimi viri, quid respondeatis minum pr;efecerunt, et sub soldano tribus semis
ullegationibus domini mei. Nunc, quseso, ne dedi- annis cum ingenti honore perraanserunt; quarto
gnemini audire me. Omnia mundula domini mei autem anno Antiochiam redierunt.
jloccipendite, quiu nthil veri hubent. Fidsa sunt omnia lu exsilio benignus Deus suuni suis auxilium non
scducere sutagit. Quandiu subtraxit. Nam prafali quinque militcs, qui tam
qux promittif, et ita uos
longe in cuptivitatem abducti sunl, magnam intcr
arccm istum, qux inexpugnabilis est, tenueriiis, et
me, comparesque meas vobiscum servaveritis, procul
barbaros gratiam habucrunt. Rex quippc Medorum
prsefecto urbiseos commoadavit, ct (Jallico more
dubio vos ipse timebit, nec ussuUum vobis inferre ali-
Sericis et
quatenus audcbit. Callide enim sccum considcrut, et indulos quotidie sibi assislere praccepit.
aurutis vcslibus ornali cnmt, cquos ot arma, va-
in synagogi* suis cum familiuribus asscclis s:vpc rc-
quidquid a rege
traclat quod, si per occusionem mokstix vobis iUutm riamque supellccUlcm habcbanl, et
velapm-fecto postulabaul. SpcclaLiles coram Per- (^ liaiii jani per lotani Sjriam et PalffistiDam quasi
sis proccdebaut, et Medi cultum Francorum adnii- neglecto rege viriliter restiterunl, veredarios per
rantes collaudabant. Filia> regum decoreni eoruni orbeni gentium ad reges ac adniiralios destinavit.
aircctabaut, facetiisque arridcbant. Ipsiquo^jue reges Quibus convocatis, cum legionibus suis rursus ur-
atque duces de semine Francorum nepoles haberc beni .Monbec obsedit. Joscelinus autem et omnes
concupiscebant. Nemo tamen a cultu Chrisli eos Chrislicote audientes hoc gavisi sunt, et alacriter
aliquateuus recedere, vel a suo ritu compuht ad prffliandum contra illos convenerunt. Tunc
deviaro. eliam, volente pio Salvatore uoslro, quiuque pra:-
De divitiis soldani mira referunt, et de incognitis clari milites adfuerunt, qui eadem septimana, ut
speciebus quas in Oriente viderunt. Soldanus dici- jam diximus, de barbarica captivitate remeaverunt.
tur qiiabi solus dominus, quia cunctis pra-est Orien- Inter Monbec et castellum Trehaled in ingenti pla-
tis principibus. Quarto anno, remeandi licentiam uitie prffilium ingens factum est. Cum Balad, Musci
illis concessit, aureamque sagittam, qua; principalis et Herou, frater ejus, aliique plures admiralii pug-
speciraen prcemonstrabat absolutiouis , contulit. nare, tolisque viribus conati sunt Christianos pes-
Potentissimorum tilias optimatum illis, si remanere sundare. Ibi tunc Balad Goisfredo monacho, eomili
voluissent, et ingentes gazas, ac possessiones ob- 1> de Mareis, mandavit \it duos asinos auro onustos
tulit. Abire tandem volentibus ingentes thesauros reciperet, et de bello solus ipse recederet, ne in
vaiiasque divitias suas ostendit. Denique, pluribus bello uterque eodem die periret. Soror cnim ejus,
xeniis remunerati, notos et benefactores salulave- qua; sortilega peritissima crat, in constellationibus,
runt, et per conductum David, Georgiensis regis, quod Goisfredus et Balad muluis ictibus occum-
et Turoldi de Monlanis Antiochiam redierunt, ]x- bereut ipso die, inspexerat, fratiiiiue suo, ut sibi
tique amicis retulerunt qualiter in Ninive et Baldac praecaveret, plorans indicaverat. ReUgiosus vero
et Babylonia commorati fuissent, et inulta nobis comes munera tyranni ut stercus contemiisil,
ignota, qua? in Eois partibus vidissent. seseque iu confessione Dei ad sacrilicium la;tus
Tunc ibi audieruntquod Balad Monbec obsideret, obtulit. Multorum sanguinem sanctorum ulciscens,
et Balduinum regem, occisis sodalibus, adhuc in Balad interfecit, et ipse pro Christo devote dimi-
arcto carcere constrictum retineret. Joscelinus enini, cans gloriose occubuit. Vexillum ejus in corpore
qui de Carpetra egressus fuerat, et legatos fideles Balad repertum est; quo cadente, dirum et grave
Augusto Joanni et Graecis et Armeniis direxerat, onus de cervicibus Christianorum abjectum est.
post octo menses cum ingenti exercitu ad subsi- --, Ibi tunc nongenti milites Christiani contra trecenta
diura obsessi regis properat, quem in lurri Car- milia paganorum pugnaverunt, forti.^-simoque Deo
petrae, ut dictura est, reliquerat laterea Balad arcem Israel suos polenler juvaule, viceruut. De Christia-
obsedit, et Gazin nepotem suura, et Bursechinum nis VI milites et xi pedites ceciderunt; de paganis
juvenem, magistrum militum, regi frequenter di- autem xiu millia csesa sunt, quorum nomina in ma-
rexit, et cum jurejurando mandavit ut, si sibi tricula Balad scripta et inventa sunl. Omnipotens
pacifice arcem redderet, libertalem abeuudi quo- Emmanuel, intactae Virginis filius, feliciter suos
cunque vellet, cum omnibus suis et cuncta quaj Israelitas confortavit, superatis hostibus, per quos,
peteret, ab eo reciperet. Rex autem, longa inclu- veluti malleo seu virga furoris sui, reos conquassa-
sione fatigatus, et fallaci pagano praepropere creverat, exhilaravit, et post tribulalionum tempeslates
dulus, arcem reddidit, ad scandalum Christianorura prosperitatis tranquillitalem suppedilavit. Jam
et tripudium paganoruni. Egresso itaque regi jussit cornua gentium, intonante Deo, confracta sunt, in-
Balad quatuor dentes extrahi, et Gualeranuo de victumque regem Sabaoth collaudantes, Christiani
Pusacio siuistrum oculum erui, et venas dextri caput erexerunt.
brachii, ne lanceam ulterius ferret, pra?cidi, om- Gazis admiralius, nepos et hares Balad regis
nesque socios eorum decollari. Quod et ita factum J)
Aleph, ei successit; sed novitate permutationum et
est. Gualerannus post debilitationem membrorum dirainutione gazarum ardiia teulare et difDcilia
mortuus e.st, iterumquc re.ic in carcere reclusus, iv sustinere nequivit, qua; antecessor ejus longo usu
annis pejora prioribus perpessus est. Porro xxiv exercitatus inivit, ingenioque multiplici callens
milites et cxLSyri,vel Armenii, capitibusamputatis, Unde Gazis Balduinum
fortia ferre et agere potuit.
perempti sunt. Sed cum Christo vivant, quem con- regem pro redemptione centum quinquaginta millia
fessi sunt, et cui viventes servierunt ! Joscelinus bizanteorum de carcere dimisit, et xl obsides elec-
autem, ut regis defectionem suorum cladem obi-
et tos de praecipuis Jerosolymorum et circunijacentis
ter audivit, nimis ejulans cum omni esercitu Chris- provinciae pueris accepit, securitatenique reddendi
tiano substitit, ventilatoque ibidem consilio, sua omnes paganos, quos in carcere fideles habebant,
negotia quisque repntit. Infortunium hujusmodi pcr requisivil. Ilis itaque concessis, regem dimisit, ct
totum mundum auditum est, et Cbristicolis lamen- apud Gis caslrum in regioneCa-sareae Philippi con-
tantibus, Elhnicis ingens la?titia orta est. stituto tempore exspectavit. Tunc Christiani cuni
Balad igitur, postquam sibi ad volum omuia in auro, quod pro redemptione regis pactum erat,
his, quee jam praelaxavimus, provenerunt, et Chris- perrexeruut, et assultu iu uomip.c Cbristi fortiter
»»q(8W>^
829 HISTORU ECCLESLVSTICA. — PARS 111. — LIB. XI. 830
facto,admiralium et caslrum etobsides suos cepe- A lute interisse et Balduinum regem regnum Jerusa-
ruut, alacresque Deo gratias canentes, Jerusalem lem etpriucipatum Antiochiaeadeptum fuisse,ipsum
regressi sunt. (iazis autem ceiitura millibus quoque es parte imperaloris adiit, et ab eo filiam
bizanteis aureis sese redemit, flrmamque paceni suam in conjugium Joannis requisivit. Balduinus
Christianis pepigit , sed in principatu parum rex, inde gavisus, legatiouem suscepit, petilionem
duravit. annuit, procum iu Jerusalem, et UUam suam vide-
Interea [1124], dum Balduinus rex, ut dictum ret, direxit, et per eum secreta reginae soh nota
est, in carcere teneretur, et egressionis ejus omnis mandavit. Ravendinos itaque Jerusaleravenit, quem
spes Christianis pene
omnino negaretur, Jerosol.v- regina cum prole sua satis alacriter recepit, et ma-
morum episcopus clerum et populum conimouuit rili raandatis obtemperavit. Elegans puella, proce-
ne in tribulationibus deficerent, sed iu Christo con- dens in publicum, iutuentibus multum placuit, et
fideutes, fortiter Elhnicis resisterent et belHcis optabiles ipsa rumores audiens, fruslra exsultavit.
armis fines suos ad laudem Conditoris dilatarent. Nihil enim stabile fit, aisi quod omnium fac-
solus
Missis itaque legatis in Italiam, ducem Veneliarum lor disponit. Legatus Augusli cum satellitibus
cum ingenti classe accersieruul, et Tyrum, tam suis, sociisque peregrinis, in Cyprum insulam navi-
divinis quam stecularibus in libris famosam urbem, B gavit, el dux Cypri cum illo post xv dies Constan-
obsederunt, et per mare ac per terram usque ad tinopolim ire decrevit, et omnes usque ad Pente-
dcditiunem coarctaverunt. Denique, subacta urbe, costeu ibi houorifice hospitari praecepit. Igiturlonge
quemdara clericum, natione .\nglicum, praesulera a palalio ejus in aula satis honorabili hospitali
ordinaverunt, et ecclesiam in honore Sancti sunt, et statutum tempus aegre praestolantes, copio-
Salvatoris estra urbem a?dilicaverunt, in loco ubi sum a duce victum susceperunt.
Dorainus Jesus populis verbura telernae salutis prse- Interea dux coramuui factione a suis in domo
dicavit, etaltare fecerunt de ingenti saxo supra quod sua occisus est, et una de singulis navibus, quae
ipse docenssedit; inurbemquippe Incircumcisorum fixis in maritirao liltore auchoris cousistebant, ta-
noluit ingredi, ne videretur Judaiis dare occa- bulla subtracla est. Mors eliam legatis et peregrinis
sionem scandali, si ipse, cum Hebrsus essel, in a feralibus homicidis palam prcefinita est; sed per
civitalem Gentium introisset, et comrauuilalera quemdam sapieutem, qui consiliis eorura intererat,
cum iUis habuisset. De fragmentis vero,qu8e latomi callide praepedita e raultoties induciata est. Dicebat
de informi lapide marculis evulserant, fideles enim : 06secro vos, o fraires et amici, ul his homi-
coUegerunt, et per orbis cUmata pro Dominicee nibus, pro salute vestra parcatis, et ab eorum, qui
sessiouis reverentiadetulerunt, quae in sacratis inter '-' nihil aliquando nocuerunt vobii sunguinis effusione
sacra pignora locis collocata sunt. manus vestras condneatis. Actus vestros freno mode-
XV. De rebus in principatu Antiochix gestis.
ramini discretionis, et statera rectitudinis, ne scele-
Ravendinos, qnidam poteus Graecus, Autiochiam rum enormitate vestrorum Deum et homines in vos
venit, et legationem imperatoris Alexii Rogerio furorem maximorum principum utrinque
irritctis, et
principi, de quo supra dictum est, intimavit : filiam incurratis. Ecce ubominabilem o/fensam in Augus-
scilicet ipsius Joauni, filio Augusti, coujugem peti-

tumjam perpetrastis, qui ejus consanguineum et du-
vil. Diuturnus enim rancor ejus paulatira conquie- cem impeni Constantinopoleos nocluma csede necas-
verat, quia idera, sapientia poUeus, mauifeste tis. Adhuc tamen contra cjus animadversionem ad
videral quod mortalis conditio Buamuudum et Jerosolymitas refugere potestis, quibus nondam no-
Tancredum, aliosque rebelles absorbuerat, eamdem- cuistis. Yerum, si magnanimum Francigenam offen-
que in proximo immineresibi admodum metuebat. deritis regem Jerosolymorum, et ex utraque parte
Quapropter decrevit progeniemsuam seraiui con- vobis incubuerit prxlium, quid facietis ? Quo fugie-
jungere bellicosaegeutis, ut sic saltem Antiochenum tis? His aliisque sapiens heros diclis ferales homi-
principatum baeres ejus adipisceretur affinitate ge- J)cidas compescuit, cruentasque manus a jugulis in-
neris,quod nullateous armis obtenturum se confi- nocentum vix retinuit, et circa festum Sancti Joan-
debat bellicis. Pj-aefatum ergo Pelasgum Normannis nis licentiam abeundi vix illis obtinuit.
destinavit, qui in pr£estoIatione communis responsi Dcnique vix in duas ingredi vetustas naves per-
grave infortunium incurrit. Nam, dura praefatus missi sunl, et cum ingenti difficultate, post pluri-
beros Antiochiae raaneret, et ex generali cousultu mos dies, in lllyricum applicuerunt, et securiores
houorabile responsum exspectaret, et amir Gazis inde per urbes poetarum carrainibus celebres Bi-
Perses, ut supra retuli, fines Chrislianorura irape- zautiura petierunt, pcr Athenas scilicet, eloquenlia;
tuose irrumperet, Ravendinos, cum Rogerio iu matrem, artiuraque liberalium inventricem, et per
hostem pergens, captus est, etsv raiUibus bizanleis Thebas, tyrannorum civilibus bellis inhiantium nu-
redemplus est. Ipsum nempe, quia Gra?cus crat, tricera. Ravendinos vero duros ruraores de sua;
Turci non laeserunt, eique tam pro notitia vicinae legationis eventibus dominis suis, a quibus desti-
gentis quam pro favore Augusti, pepercerunt, et natus fuerat, rctulit, et niultas econtra in sua rc-
accepta redemptionc, ut dictum est, sospitem di- gione Hiutationes coutigisse edidicit. In his eniin
miserunt, Ille vero videus Rogerium cum tota vir- percunctationibus Balduinus rex, ut supcrius affa-
831 ORDERICI MTALIS 832
tim retuli, a Balad captus est. Irapcratore autem 4 Feslimnter ad tiias cohorles vade agminibusque or-
Alexio post brevo lempus defuncto, Joannes ini- diiidtis hostes aggredere, patriainquf tivim insigniter
peralor factus est. Uude iu tot permutationiljus defeiide ; ille non acquievit, sed mori magis quam
prwfatiD copulationis pra'paratio penitus frustrala fugere commilitonibus amissis, elegit. Sic imber-
esl. liis adolesccns contra innumeros manus levavit, et
Generosa Pliilippi Francorum regis soboles, Con- innomine Cliristi dimicans, extrcmam sorlem sus-
stanlia Buamnndo niinm peperit,qiiem apud Taren- cepit. Pauci vero, qui evadere poterant, transva-
tum in Ilalia diligenter educavit, el usque ad dato Euphrate, coUegas repetierunt, diros rumores
pubertatis ajvum materno more competenter custode interfecto duce mcesti retulerunt, el protinus
divit. Buamundiis autem, puer bonteindolis feliciter omnes ad oppida conglobali secesserunt, lotamque
crevit, et, ut annos adoiescentias attigit, militaria provinciam contra Ethnicos strenue munierunt.
multis gaudentibus arma sumpsit. Patris vero Balduinus autem, rex Jerosolymorum, ut raortem
sui audaciam et mores ffimulatus imitari studuit, et generi sui audivit, in Syriam cum copiis suis con-
mnltimoda! probitalis ac honestatis specimine subli- tra Paganos festinavit. Porro a fidelibus ibidem
mia de se inluentes spcrare permisit. Ilfec nt An- susceptus, regionem totam iu hostes defensavit, et
liocheni, dum Balduinus res apud Carpetram fere B principatum AntiochiK diu possedit, donec Fulconi
VI annis in carcere Balad detineretur, audierunt, Andegavino, successori suo, quem hseredem fece-
nuutiis sEepe niissis, genuinum hoeredem accersierat, dimisit.
riint, ut securns in Syriam transfretaret, et jus pa- IIkc de casibus Christianorum, qui pro Christo
terni principatus cum favore subjectorum reciperet. Jesu in Oriente exsulanl, edidici, et simpliciter, ut
Porro sollicila mater eum retinuit, donec re.^, ul ab his qui interfuerunt audivi, ad notitiam poste-
supradictum est, de vinculis prodiit. Tandem ipse rorum veraci stylo litteris assignavi.
voluntate.il Antiochenorum ut sensit, populis qno- Nunc autem ad nostra regrediar referenda, quae
que, progenitoris ejus auctoritate, illud commodum contigerunt in Italia, Gallia, Hispania, vel Anglia,
fore ffislimavit, optimatum consullu suorum Bua- seu Flandria
mundo adolescenti filiam suam obtulit, ac ut pa- XVI. yormnnnia
lies in ct idibi gcstse. Guillclmiis de
terni ducatus fastigium prospere subiret mandavit. Ros Fisciinnensis abbas. liogerus Dajocciisis ei
Amabilis igitur adolescens, votis omnium pro illo succedit. Joannes Sagiensis archidiaconus. De quo-
Deum postulantibus, navem intravit, Antiochiam rumdam obitu.
transfretavit, principatum patris cum tripudio mul- , Anno ab Incarnatione Domiiii 1107, indictione
torum recepit, filiamque regis uxorem dusit, qua '
XV, Henricus rex Anglorum, 'poslquam bello Nor-
femineam prolem ei peperit. Princeps constitutus nianniam subegit, saepe ad curiam suam magistra-
mitisomnibus subjectis exstitit ; sed contra Elhni- tus populi accersiit, eosque, quia jamdiu lumulti-
cos bella iniit, brevique temporis intercapedine, bus et guerris assiieti fuerant, prudenter mitigavit,
prohdolor! duravit. Fere tribus annis dominatus et omnes, ut recte graderenlur, precibus minisque
est, et repenlina sorte cum lamentis pluribus ac commonuit.
damnis prolapsus est. Mense Januario, Falesiae consessio procerum
Orlis enim quibusdamsimultatibus inter Christia- coram regefuit, ibiqneRodbertus.Cadomensis abbas
nos principes, Buamundum et Leonem Armenicum, subita ffigritudine pcrcussus, hominem exivit; cujus
damnabilis temeritas de strage fidelium peperit vices Eudo, ejusdem monasterii monachus, per
gentilibus victoriae gaudium. Leo Turoldi
Pi-Befatus plura postmodum lustra supplevit.
de Montanis eral lilius, et uxoris Buamundi avun- Mense Martio, itemres concilium apud Lexovium
cnlus, contra quem idem juvenis exercitum aggre- tenuit, et necessaria subjectis plebibus edicta ex
gavit, et in hoslilem terram ducere coepit. Qui cum consultu magnatorum provide sanxit, et regali
ad lluvium Euphratom pervenisset, ibique castra-
J) potestale, sedatisbellorumtempestatibus, Neustriam
melatus fuisset, a quodam Armenio audivit quod utiliter edomuil. Inde remeans, Guillelmus de Ros,
amir Sanguin cum ingenti phalange Turcorum ap- Fiscannensis tertius abbas, a;grotavit, el ante finem
propinquaverit, et fincs Christianorum irrumpere ejusdem mcnsis fcliciter migravit. llic venerabilis
disposueril. Ille autem, in initio incredulus, certi- vir, bonis moribus polleus, laudabiliter vixit, et
tiidinem rei perquisivit, aliisque relatoribns non multarum neclare virtutum imbutus a puerilia
credens, coetus suos reliquit, et cum ccjuvenibus viguit, etin clericatu ac monachatu speculum bono-
ut cxploraret, super excelsum montem ascendit. rum operum mimdo resplenduit. Praefatum vero
Unde pabulatorum, qui pracedebant, lurmas
vii coenobium adhuc in monachico schemate neophy-
prospexit. Quos parvipendens invasit, acerrime con- tus suscepit, fere sxvii annis gubernavit, et in
flixil, pene onines occidit, omnesquc siios, nisi xx multis intus et extra emendavit. Nani cancellum
milites, pcrdidit. Inlerca innunierabilis exercitus veteiis ecclesia:", qiiani Hichardus dux construxe-
appropiavit. Cumque residui enormes turmas adesse rat, dejecit, et eximiae pulchriludinis opere in me-
vidissent, et immoderatum tironem, stupore men- lius renovavit, alque iu longitudine ac latiludine
tis pra; dolore atlunitum, obsccr»renl, dicentes : decenter auguientavit. Naveui quoquc basilicie, ubi
:
833 HISTORIA FXCLESIASTICA. — PAHS III. — LIB. \I. 834
oratorium Sancli Frodmundi habetur, eleganter ^^ a quo in monaclaili schematc susceptns successor,
auxjt; opusque tandem consummatum a Guillelmo quod docturus erat didicit. Tunc in festivitato
archiepiscopo, aliisque quatuor prffisulibus, xvu Sancti Thoma; apostoli silicernius prwsul prajfatum
Kalendas Julii [H06], consecrari fecit. Defunctus Rogerium aliosque cxx sacerdotes ordinavit, el in
autem, in novo opere, quod ab ipso constructuui crastinum benedictionem abbatis super illum Ro-
est, ante aram gloriosa; Virginis Mariae competen- thomagi peregit. Novus itaque presbyter et abbas
ter sepultus est. Fiscannum ad Natale Doniini celebrandum rediit,
Multi sapientes et illustres viri, mitis archiman- jamque receptura regimen fere xxxn annis tenuit.
dritce illecti amore, Fiscannum confluxerunt, et in De hac siquidem ordinatione indubitanter locutus
schola divini cultus sub eodem sumniEe et indivi- sura, quia iuterfui, et sacerdotale pondus, jubente
duiE Trinitati reverenter faraulati sunt. Fidelcs domno Rogerio, abbale meo, indignus suscepi. Tunc
ergo et amici discipuli mulla super illo, prosa seu magna cleri multitudo Rothomagum convenerat, et
melro, conscripserunt. Speciale tamcn epitaphium familia Christi, fere septingentis ibi clericis illa die
quod Hildebertus, Cenomanensis episcopus, edidit, per diversos gradus ordinatis, prospere creverat.
clegerunt, aureisque lilteris caraxatum sic super Tunc ego juvenili ardore fervens, intendebam
illum imposuerunt. B dactylico carmini, in quo numerum presbyterorum
Pauperibus locuples, et sacri nominis abbas, et diaconorum paucis versibus ita comprehendi :
Willelmus, solocorpore tullor hutni. Cenlum viginti socios ad suscipiendum

Liber abÊgijpto rediens deserla reliquit, Slemma sacerdotii Dominus me fecit habere,
Jamque Jerosolymam victor, ovansque tenet. Ornavitque stolis Leriticiis ordo ducentos,
Cum vitiis odium, cum moriljus ilie perennem Et quater undenos ad Chrisli sacra ministfos.
Pactus amicitiam, firmus utroque fuit,
Luce graci nimium qux sexta prseibat Aprilem, luter procellas tribulationum quas iNormannia,
Hedditus esl patrix spirilus, ossa solo.
idoneo rectore carens, pertulit, Lexoviensis episco-
Adelelmus, Flaviacensis monachus qui multo , patus post mortem Gisleberti Maminoli antistitis in
tempore Fiscanni venerabiliter conversatus est, ge- desolatione diu permansit, magisque lupis quam
minaque scientia, tam in divinis quam humanis pastoribus patuit, misereque pra;donibus, non
dogmatibus affatim imbulus est, ardenti amore, nt defensoribus, lugubrissubjacuit. Henrico autemrege
subtilibus scriptis ab eo editis approbari potest, apud Tenerchebraicum triumphante, Rannulfus
prtefuto patri usque ad exitum vilffi conglulinatus Flarabardus, regis inimicus, qui Lexoviensi reside-
est. Hic in rotulo ejus memoriale sat eloquenter dic bat ut princeps in urbe, secundum opporlunitatem
tavit, et venerabili vitffi iUius luculenlos flores ex ^ temporis perspocfa qua evaderet calliditate, celeres
divina pagina coaptavit ;

quibus visis, mellifluse nuutios, ad regem recenti tropaeo laitum direxit,
pietatis aftectus ex oculis legontium plures lacry- pacem ab co humiliter quajsivit, et civitatem quam
mas elicuit. Ibi non humanum, ut reor, iugenium tenebat, si pacificaretur, obtulit. Porro sapiens res,
lanlummodo tam beate personuit, sed ccelestis gra- qui pacem bello, quod detrimenta gignere solet,
tia beuevolis lectoribus sua charismata demonstra- pra;[iosuil, prajsuli, concordiam poscenti, transactos
vit, quibus fidelem sponsa; sua; tutorera pi-o utili- reatus indulsit, Lexovium fostinanter recepit, et
tatemultorum gloriose decoravit, et super cande- antistiti reconciliato Dunelmensem episcopatnm re-
labrum fulgentem lucernaminhocmundocoruscare stituit. Lesoviense vero episcopium Joanni, archi-

donavit. Multi legentes rotuli titulum pie fleverunt, diacono Sagiensi, commisit, et, Normannia pru-
tet superni roris donum admirantes, pro Hdeli aniraa denter ordinata, in Angliam ad regni negotia trac-
lacrymosas preces Ueo fuderunt. Pra-fafus editor tanda transfretavit. Supradictus autem archidia-
tres elegiacos versus composuit, quos hic, ob me- conus Normanni decani lilius fuit ; iu ecclesia Sala-
nioriam servi Omnipotentis, inserere nou me pige- riensi a pueritia educatus crevit; cum pra»sulibus
bit : n ejusdcm sedis, Rodberfo et Girardo ac Serlone,
Utilitas et honor Guillelmus in ordine cleri conversatus floruit, multiplicique doctrina, tam in
Bajocas,lriplici clarus honore fuit. sajcularibus quam in ecclesiasticis institutus viguit.

Prsemissis opibus Cadomum subit, inde retraclum magistris, quia ralione et
Fiscanni ceiebrat hunc locus ipse locum.
A prtEfatis itaque
Prmcipio dum sexta dies superesset Aprilis, eloquontia satis enituit, ad archidiaconatus ofnoiura
Lis habuil fnem, prtemia principium. proraotus,adexamen rectitudiuis jure proferendum
Denique post obitum siepedicti Patris Rogerius inter primos resedit, et ecclesiastica negotia ratio-
Bajocensis electus est, et a Guillelmo, grandtevo nabihterdiu disseruit. Tandem furia Rodberti Be-
melropolita, Kalendas Januarii consecratus est,

xii
lesmensis confra Serlouera cpiscopum eflorbuit, et
sicque regimen Fiscannensis ecclesise quartus abbas pra-fatum archidiaconuni, quia suum Pontifieem
pra-.eipue adjuvabat, exosum habuit, et feralilms
adeptus est. Primus enim Guillelmus Divionensis
et minis ac iiifestationibus persequi coepit. Quem,
idem coenobium, sub Ricbardo duce, solerter
annos quia ille fomporo potenlissiinus erat, ct
in ipso
religiose inslruxit ; cui Joannes italicus per
ferre pota-
Tertio autem in loco Guillelmus Ba- vix ullus in Normanuia ejus gucrram
Ll successit.
uirais metuens, iuormis clcricus in Angliam
raf,
jocensis pro decore cognominalus Puella, prasfuit
83S ()lU)i:U!CI VITAhlS m
confugit, et a repfc, cui jamdudnm notus fueral
^ gationibus, diversis turbinibus agitantur, nec parili
siisceplus hoiiorifice satis exsulavil. Nam inter prosiicritatc commuiiiter beatillcanlur, nec .'îiiiili
riirsus infortiinio coiiquassantur.

pra;cipuos regis capollanos computatus est, atque
ad regalia inter familiares concilia saepe accitus XVII. Evcnlus varii. Abbntes ct Priores pietate
insignes.
est. Denique. ut prsedictum est, pro insertis yirtu-
tibus illuiii rcx dilexit, et pradictaj urbis sedem ei Anno ab Incarnatione Domini 1108, indictione i,
concessit. Mense Septembri , Serlo, S.nlariensis praifattis consul cum conjuge sua insentem hasili-
ponlifex, Joannem Icvitani presbyterura ordinavit; cain in honore sancta^ Dei genitricis Maria; coepit,
quem paulo post Gnillelmus archiepiscopus episco- et de sua pecunia magnam quantitatem ad explen-
pum consecravit. Ille vero susceptum regimen fere dum opiis erogavit, sed mundanis infestationibus
XXXIV annis potentcr rexit, nniltisque modis eccle- graviler impedientibiis, perficere nequivit. Nam
siam et clerum, Deiquc populum emendavit. idem natura, senioque aliquanlum hebescebat, et
Eodem tempore, Mauricius, Lundoniensis epi- uxor ejus totura consulatum regebat, qiioe in sua
scopus, vir bonus ct rcligiosus, mortuus est; cujus sagacitate, plus quam oporteret, confidebat. Pul-
tempore basilica Sancti Pauli apostoli, cum magna chra quidem et facunda erat, et magnitiidine cor-
parte urbis concremata est. Richardus autem de t» poris pene omnes feminas in comitatu Ehroarum
Belmesio, vicecoraes Scrobesbnrio:, in episcopatu consistentes excellebat, et eximia nobilitate, utpote
illi successit, et in constructione priefatae basilica?, ilhistris Guillelmi Nivernensis coraitis filia, satis
quam antecessor ejus inchoaverat, summopere la- pollebat. lUec nimirum consilio baronum mariti
boravit, et inceptum opus magna ex parte con- sui relicto cestimationem suam priPferebat, et
suramavit. ardiia nimis sa^cnlaribus in rebus plerumque arn-

Tunc optimates Angliie, Richardus de Hadvariis piebat, atque immoderata tentare properabat. Unde
et Rogerius cognomento Bigotus, mortui sunt, et pro feminea procacitate Rodberto coiniti de .Mel-
in monasteriis monachorum sepulti sunt, quK in leiito aliisque iNorniannis invidiosa erat, quorum
proprii^ possessionibus ipsi condiderunt, Rogeriiis nialevolenlia in prsesentia regis ei detrahebat,
ipsumqiie corrosoriis derogationibus in odiiim ejus
enim apud Tetfordum in Aiiglia, Richardus vero
concilabat. Tandem, qiiia prasdictus comes et Hel-
tumulatus est apud Montisburgum in Normannia.
visa comitissa dangioncm regis apud Ehroas fun-
Super Rogerium Cluniacenses alonaxdi tale scrip-
ditus dejeceriint, et in aliis quibusdam causis, in
serunl epitaphium :
quibusherilis fldelitas non bene servata litubaverat,

Ctaiideris e.viyuo, Rogere Bigote, sepulcro, Q
El rerum cedU porlio parva tibi. regem offenderunt, exhreredati de Normannia bis
facundin, gratia regum
Divitise. sanguis, iii Andegavorum regionem exsulaverunt. Qure per-
l/itereunt, morlem fallere nemo potest.
turbationes construendo coenobio ingens delrimen-
Divitiw menles subvertunt ; erigat ergo
Te pielas, virlus consiliumque Dei! tum contulerunt et non multo post exitus amborum
Soli nuhebat Virgo ter noctiius octo, ad desolntionem niultorum, secuti sunt. Comitissa
Cum solvis morli debila morte tua.
nempe, defuncta prius, apud Nogionem quiescit.
Guiilelmus, Ebroicensium comes, jam senio ma- Conies vero,postmodum apoplexia percussus, sine
turus,j ure metuens inevitabilis exitii casus, instinctu viatico decessit, et cadaver ejus cum patre suo
Helvia;, conjngis sua", Dco dccrevit in pioprio Fontinella? computrescit.
fundo domum wdificare, in qua electi alonazontes Porro, quia prsefatus heros sine liberis obiit, et
cum vera religione Regi regum congrue possent Amalriciis, nepos ejus, pro 'temeritate sua gratiam
militare. Unde ambo, maritus videlicet et uxor, regis non habuit, Ebroicensem comitatura rex pro-
ejus consilium et auxilium super hac re a Rogerio prietati sua; mancipavit. Unde maxiraa, ut in se-
abbate Sancli EbriiHi, pelierunt et duodecim mo- qucntibus manifeste referam, malitia crevit, et ci-
nachos ad construenduni apud iNogionem coenobium n vitas cura tota circumjacenti regione depopulatio-
nominatim postulaverunt. IIIuc itaque totidem fra- nibiis et incendiis patuit. Monasterium aulem qnod
tres cum pro^fafo abhalc iii Idus Octobiis [1107] pra?diclus conies, nt dictura est, apud Nogionem
couvonenint, ibique in deserto loco, quem Busche- coppit, suli prioribus Hodberto et Rogerio atquc
roneni incola; nuncupaverunt, ad Sancti capellam Uanulfo, usque hodie imperfectura consistit. Quo-
Marlini archipraesulis regulariter vivere coeperunt. rum primus, Rodbertus Pruneriensis, Ilaimonis de
Plures autcm divcrsa- iPtatis, ad conversionem Pruiicreto, logilirai equitis, filius fiiit, ot magna
venientes, ihidem benigniter suscepenint, cisque eruditione lilterarum inler dicaces philo.sophos in
viam vitffiseciindum Sancli Regulam Benedicti gra- scholis grammaticoriim et dialecticorum enituit.
tanler ostcnderunt. Cffiterum,sicutsegelesa satione Hic, a rege de prioratu accitus, in Angliam trans-
nsque ad messionem plures injurias perfrrunt, nec fretavit, et, post Gunterium abbatem, Torniensis
omnia grana pari fortuna [iroficiunl, sive consimili cwnobii regimen suscepit, et annis xx strenue gu-
infortunio pereunt, sed variis per hibernos imbres bernavit. Torneia quippe Spinanim insula nuncu-
et seslivos ardores injuriis afllicta, difficulter cre- patur Anglice, quia diversarum saltiis arborum
scunt, sic hominesin singulis ordinibus seii congre- copiosis aquarura gurgitibus circumluitur undiquc
; ;
837 IIISTORIA ECCLKSIASTICA. - PARS III. — LIIJ. XI. S38
Ibi monachile habetut' monasterium in honore \ Pene qunter denis monachus laudahilis annis
Ardenter superi gessit onus Domini.
sancta! Dei genilricis Maiîse, quod summaj
in cultii
Commodus ipse fuit prior aunis bisduodenis,
Dcilatis grata poUet religionc, et ab omni scmotum Fralribus exemplu profuit usque bono.
est saiculafium cohabitatione. Illud venerabilis Pacis amator erat. mullis prodesse studebat
Ut prodesset eis, omnibus aplus erat.
Adelwoldus, Guentonieusis pr<esul, Edelredi regis
yîrginis eximise lemplum speciale Marix
tempore construxit, et illuc corpus sancti Dotulfi, Summopere studuit sedificare Dco.
abbatis Icanoensis , cum aliis sauctorum multis Summe Deus. precor, ipsius dimitle realus ;
pignoribus, tr.instulit post Danicam cladem, iu qua Confer ei vitam, rex pie, perpeluam. Amen.
l)eatus Est-Anglorum rex Edmundus in confessionc His itaqiie dictis de amicis et notis sodalibus, re-
Christi mart\'r occubuit. Soli monachi cum famulis grediar ad annalis historite seriem, unde suni ali-
suis in opaco Torneia? gremio habitant, Deoque tuti quantulum digressus.

fideliter militant. Nulla muher insulam, nisi causa
XVIll. P/ii7Jpj3us / Francorum rex moritur. Ludovicus,
orationis, ingreditur, nec aliquaibidem commorari fllius regno succedit. Bellimontis comes
ejus, €1 in
jiro qualibet occasione permittitur ; sed muliebris ct Montismorentiaci dominus terras S. Dionysii in-
habitatio prorsus usque ad novem milliaria religio- xaihint. Ludovicus rcx inseditiosos baronesviriliter
sorum studio Postquam Normannica

elongatur. B ssevit.
virtns Angliam edomuit, eamque Guillelmus rex Anno ab Incarnatione Domini 1108, indictione i,
suis legibus commodc siibegit. Fulcarduni, Sancti Philippus, res Francorum, in lectum decidit, et
Rertini Sithiensis monachum mnlta eruditione , post diutinas infirmitates, nt sibi mortem imminere
validum, Torncire pra;posuit, qui fere xvi annis vidit, data fideliter confessione, proceres Franco-
absquc bcnedictione abbatis vices supplevit. Ilic rum suosque amicos convocavit. Francontm, in-
alTabilis el jucundus fuit, atque chaiitativus, gram- quit, rcgum sepulturam apud Sanctum Dionysium
maticai artis ac musicce peritissimus. Unde pretiosa esse scio ; scd quia me nimium esse peccatorem sentio,
pcritiae suae monumenta reliquit in Anglia futuris secus tanti martyris corpus sepeliri non audeo. Ad-
generationilnis. Nam plures dictatusmemoria dignos modum vereor ne, peccatis meis exigentibus, tradar
cdidit, et sancti Oswoldi, Giiigornensis episcnpi, dialjolo, ct niihi contingut sicuti Scriptura refert olim
aliorumque sanctorum, quorum propago de Albione conliijissc MartcUo Carolo . Sanctum Benedictum
processit, deleetabiles ad canendum bistorias sua- diligo, pium Patrem monachorum suppliciter exposco,
viter composnit. Ortis postniodum quibusdam simul- ct in ecclcsia cjus super Ligerim iumulari desidero.
t.Ttibns intcr ipsum ot Lincoliensem episcopum, Ipse enim clemens est et benigmis, omnesque suscipit
rccessit, et Cenomanensis Gunterius, dc ndlo nio- peccalorcs projntius, qui cmcndatiorem vitam appe-
nachus, qni Salesburiensis fuerat archidiaconus, tunt, et secundum disciplinnm Regulx ipsius Deo
successit. conciWiri satagunt. His aliisqne pluribus ratiouabi-
Hic monachilem Torneioe C07iventum ordine Ma- liter finitis, Philippus rex, anno regni sui xlvii, iv
joris Monasterii regulariter instituit, et pulcherri- Kalendas Augusti [1108] mortuus cst, et in cceno-
mam afundamentis basilicam cum ofticinis niona- bio Sancti Benedicti apud Floriacum, sicul ipse
chorum diligenter construxit, in qua idem post optaverat , inter chorum et altare sepultiis esl.
obitum, a fidelibus discipulis tumulatus, quiescit. Sequenli autem Dominico, Ludovicus Tedbaldus,
Epilaphium vero, jiaucis versibns super illo editum, filins pjus, Aurelianis intronizatus est, sccptroque
ejus esse breviter intimat sic notitia? legcntium : Galloruni xxviii annis inter prospera et adversa
Ecclesiie clartis Tornensis conditor hujiis, potitus est. Hic Adelaidem, filiam Humbeiti prin-
Hac jacet in tumba Gunlerius inclytus abba. cipis Infermontium, duxit uxorem, quffi peperit ei
fuH annis reclor, et isti
Sejc el riyiiili
quatuor filios Ludovicum Florum,
, 1'hilippum et
Carnohio muilis profuit usque modis.
Omnes quos potuit rirlulifius ipse subeqit, llenricum et Hugonem. Varios autem casus, ut se
Per quas slelligevum sperabat scandere regnum. rv ros humanae habent, plerumque expertus est, et in
Tandem quindenis Augusti rile Kalendis bellicis contlictibns a fortuna, quae instar vergibilis
Uccidit. In requie, Christe, benigne foce .'
rotaj agitatur, SKpe delusus est. Saepius in illum

Kodbertus auteni, successor ejus, illo eruditione
optimates regni rebellaverunl, ipsumqueet fautores
litlerarum sublimior exstitit, et ingenti constantia
ejus damniset frequentibus injuriis infestaverunt
necDe fucundia inter pr;ecipuos totius Angli;e pra;-
vivento etiam patre, qui mililia, justitiaque diu fri-
latos emicuit. Porro Rogerius, qui in prioratu No-
gidus fuerat, in utrosque turgidi sKvieriint , ct
gionis ei successit, fere sxiv annis in constructione contempscrunt.
pra-cepta genitoris filiiqiie
novi operis el proveclu subditorum laboiavil. Deni- rox Philippus a
Igitur, quia senio et infirmitate
que in lectura decidit, etbene munilus xn Kalendas regali fastigio deciderat, et priucipaliserga lyrannos
Jauuarii obiit. De quo quidam amicus illius breve
justili» rigor nimis elaiiguerat, Ludoviciis in pri-
carmen ceciuit :
mis, ad CDmpriinendam tyiannidem pr.Tdiiinim et
Rogeriiis, quartus Sogioncnsis p> ior ulinus, sediliosoriim, auxilium tolain pertJalliain ib^posrere
Xuper vicenu lucc Deccmbris obil.
coactns cst episcoporuin. Tiinc ergo comniunitasin
Grammnlicam ilidicit puer, et bona duiimata legit:
popularis statuta est a pra;sulibus, ut
Imberbis mundum deseruit fluidum. Francia
presbyleri comitarontur rcgi ad obsidiouem vel

^ et regem cnm suis bellica manu recedere cocgit.
pugnara cum vexillis el parocliianis omnibus. Denique, rccuperalo exercitu, rex Pusacium rediit,
In juventule sua, Ludovicus filiam Guidonis Rubei, el rebelles supereminentium virtule copiarum ad
comitis de Rupeforti, desponsavit, et hcereditario deditionem compulit. Tandem, auxiliatorum preci-
jure competcntem comitatum snbjugare sibi sategit. bus, obsessis pepercit. Vita; quidem indiguis impu-
Capreosam et Montem-Leherici et Betholcortem, nitatem dedit, sed munitionem omnino destruxit.

aliaque oppida obsedit, sed multis nobilibus illi for- Unde vicinis pagensibus et viatoribus ingens exsul-
titer obstanlibus, non obtinuit, prsesertim quia Lu- tatio fuit. Gornacum etiam super Maternara obsedit,
cianam virginem, quam desponsaverat, Guiscardo el obsessos penuria panis valde coarctavit. lllud
de Bcllo-Loco donavorat. quippe Hugo de Creceio filius Guidonis Rubri, teue-

Tunc Matthreus, comes de Bellomonte, et Bur- bat, nec pro jussione regisGuarlandinis hairedibus,
chardus de Montc Morencii lerras Sancti Dionysii qui cnlumniabantur illud, reddere volcbat.
martyris devastabant, nec pro regali prohibitione ab Quadani die, [1118] Tedbaldus coraes cura mili-
incendiis et rapinis, seu csedibus abstinebant. Lu- tibus multis ad rivum Torccii venit, et contra regios
dovicus igitur, cui pater regni tuitionem commise- coelus conlligere coepit. Sed praevalentibus illis, con-
rat, auditis queslibus quos Adam abbas ei flebiliter B sul et commanipulares ejus terga vertere coacti
effuderat, Montem Morencii obsedit, et tres porlas sunt, et usque ad introitum Laliniaci fugati suut,
ejus acriter simul impugnavit. Simon juvenis de multique in vineis et sepibus latitantes capti sunt.
Monteforli, qui Richardo fratri suo in honore suc- Municipes igitur nimis territi sunt, et mox, pace
cesserat, exercitum Francorum probitate sua et facla, sese dediderunt.
alacritate corroborabat. Iladala vero eomitissa cen- Pr»fatus consul, regum et comitum sanguine
tum milites optime instructos regi miserat, quia propagatus, inter prwcipuos Galliarum oplimates
Stephanus coraes, maritus ejus, peregre pcrrexerat, Uorebat, divitiis ac jiolentia et spectabili nobilitale
et Dlios ejus primogenitos, Guillelmum ac Tedbal- pollebat , hominesque multos potentes et stevos
dum, puerilis adhuc teneritudo detinebat, nec oos admo-

habcliat, qui contribulibus suis atqne vicinis
militaribus lurmis dominari permittebat. Tandom dum adversabantur. Quorumquidam, prout operum
fraudulenti commilitones, qui rebellibus favebant suorum specimine publicabatur, nec Deum, nec
et impunitatem 7'apacifatis caediumque affectabant, homines competenter reverebantur. Quapropter
mililarem disciplinam subsannantes fugerunt, so- rex, de malilia eorum crebris rumoribus auditis,
ciosque non hostili timore, sed dolosa tergiversa- irascebatur, eosque regia virtute ab inferiorum in-
tione terruerunt, ac ad inimicorum cachinnos exci- ^ sectatione refrenare moliebalur. IUi autem meluen-
tandos fugere compulernnt. Ibi tunc Raimboldus tes a rege opprimi, et a pravarum expletionibus
Creton, qui primus in expugnatione Jerusalem in- voluntatuni cohiberi, refugiebant ad pra'sidium sui
gressus est, strenuissimus miles, subito, proh dolor! potentis patroni , in quo confidentes, plerumquo
occisus est. Richardus etiam Centurio de Laquis prffisumebant res nefarias in Deum et Ecclesiam
Jcrosolymita concidit. moliri. Hac de causa inter regem et comitem crebra
Iterum, sequenti anno, Ludovicus cuneos Fran- simultas exorta est, et perduranle malignilatc,
corum aggregavit, et Cambleium super coniitem mullorum hominum ca:'des ex utraque parte facta
Bellimontis obsedit. Sed simili dolo delusus, de suis est.
pluribus amissis, cum dedecore aufugit. Plenam Quondam in pagum Meldensem rex super Tedbal-
pro tot nequitiis ultionem exercere nequibat, quia dum irruit, et Rodbertum, Flandrensem salrapam,
pater ejus adhuc, dum lalia gererentur, vivebat, et cum aliis nobilibus secum habuit. Tunc ibidem a
noverca ejus occultis macliinationibusmulta ei mala consulari familia forte impelitus est, et majori vi-
proestruebat, et plurimos hostes in illum nequitcr rorum copia pra?valente, in fugam versus est. Rege
armabat. t\ nimirum cum suis fugiente, Flandrensis marchisus
Defuncto rege Philippo, Ludovicus regnavit, et in arcto tramite cecidit, et ferralis equorum ungulis
securior jam regni virgam bajulans caput extulit, et conculcatus, rcsurgerc nequivit, sed mombris male
dexteram in seditiosos levavit. In primis itaque confractis difficulter sublatus. post paucos dies
Pusacium obsedit, et Hugonem bellum, sed ini- e.xspiravit. Pro cujus obitu reges et principes et multi
quum, militari robore coercuit. Ilii latrones el ex- homines ploraverunt, et usque in Arabiam Chris-
leges -specialem speluncam habebanl, inaudita sce- tiani atque Gentiles casum bellicosi Jerosolymitte
lera faciebant, nec ob irati regis iram el minas vel planxerunt. In Atrebatensem vero urbem, quani
anathema pontiUcis, a facinoribus se continebant. ipse paulo ante contra Henricum imperatorem mu-
Quadam die, dumregalis HianusIIugonem pcr arc- niverat, et insigni ex albo lapide muro undique
lum tramilem persequeretur, et ipse fugiens mu- cinxerat, corpus ejus a Morinis cum magno luctu
nitionem ingredi niterelur, Ansello de Gnarlanda, delatum est, el in ecclesia Sancti Vedasti prajsulis,
principi militiie Francorum, forte obviavit, queni (juam Theodericus rex, pro injusta interfeclione
lancea mox percutiens subito peremit. Tcdbaldus sancti Leodegarii, Eduorum pontificis, poenitens
auteni, Blesensium comes, obsessis suppetias venit, fundaverat, sepullum est.
,
sn HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. - LIB. XI. 842

Balduinus autem pucr, lilins ejus, ei successit Tandem Fulco Andcgavcnsis Sibyllam rilinui
1
et cuui Clementia, niatro sna, per aliqiiot annos

suam oi pepiglt, comitatumquc Cennmanoruni ron-
palernum pruicipatuni gubernavit. indiciisque vir- cessit, et por aliqiiot lcnipus sajpefatum tironciii
tutura praecedentibus, magnam fulura.' probitatis adniodum adjuvit. Verura, nimia Henrici regis iii-
spem amicis praestitit ; sed qiiasi flos gratissimus dustria prrevalente, pra>scripta copulatio penitus
levi laisura lactus, in momenlo emarcuit. iiiterrupta est minis, precibusque, et auri, argenti-
XIX. Henricus rex Eobertum fnttrem suum captivum que, aliarumque specierum ponderosa enormitate.
detinet. —
Eventus varii. —
feslis et alix calami- Missis etiam argutis dissertoribus,disputatum cst
tntes in quibusdam Galliae partibus sseviunt.
de consanguiuitate, pro qua difllnitum est cos se-
Henricus [autemj rex, postquam victor in An- cundum Christianam legem conjungi non debere.
gliam remeavit, et Rodbertum ducem et quosdam Nam Richardus Gnnnorides, dux Normannia», ge-
alios, qui cum ipso capti fueraut, perenni ergastulo
nuit Rodbertum, ctRodbertus Guillelmum Nothum,
mancipavit, Guillelmum infanlem, quem Heliaj de qui genuit Rodbertum, patrem Guillelmi Clitonis.
Sancto Sidonio ad educandum commendaverat, Rodbertus autcm arcliiepiscopus et comes, frater
consultu familiarium suoriim, comprehcndi pra?co Richardi ducis, genuit Richardum comitem Ebroi-
pit, et ad hoc perageudum Rodbertum de
BelloB censium, et Richardus Agnetem Simonis uxorem,
Campo, vicecomitem Archarum, ad .Sancti Sidonii qua; peperit Bertradam Fulconis gcnitricom, ct
castrum repente dcstinavit. Praifatus proconsul Fulco genuit Sibyllam. Sic nimirum Guillelmi ct
doniinico mane cum illuc advenissel, ipsumque Sibylla2 parentela iuvestigata est, diuquc cupita
populus in ecclesia subito videns obstupuisset clara; juventutis connexio frustrata est. Pra>clarus
quamvis Helias pajdagogus infantis absens fuisset, iterum juvenis ab Andegavensibus cxpulsus est, ct
per necessarios tamen amicos puer dormiens de ab extraneis cum nietu et labore suffragium poscerc
lecto repente sublatus est, etmanibus qurerentiuni, coactusest. Denique post multos circumitus ad
ne cum patre suo vineulis innecteretur, subtractus Balduinum Flandrensem cognatum suuni divertit,
est. Helias autem, hsec audiens, amabilem albeolum illiusque fidem et audaciam ac adminiculum tenta-
festinanter qusesivit, inventumque diligenter in Quem
vit. ille acriter suscepit, et omne subsidium
exsilio inter exteros cnutrivit. Vicecoraes igitur ei spopondit, et certamen pro illo, ut in sequenti-
castrum Heliaj dominio regis subegit, quod post- bus memorabo, usque ad mortem pertinaciter per-
modum rex Guillelmo de Guarenna, consobrino tulit.
ejus, donavit, ut sibi fideliter cohaireiet, et inimi- Anno ab Incarnatione Domini 1109, indictione ii,
cis pertinaciter resisteret. Helias vero, perdiversaC ultio divina hominum scelera pluribus flagcllis pu-
fugitans,puerum servavit, et usque ad puhertatis niit, et mortales solito terrore cum pietate terruit,
annos ut propriam sobolem educavit. Per plurimas ut peccatores ad poenitentiam invitaret, et poeniten-
illum regiones circumduxit, optimatibus multis et tibus veniam et salutem clementer exhiberet. In
nobilibus oppidanis elegantiam ejus ostendit. Ad Gallia, maxime in Aurelianensi et Carnotensi pro-
aniorem juvenis quoscunque potuit precibus et vincia, clades ignifera multos invasit, debilitavit et
promissis vivaciter attraxit, et querimoniam deso- quosdam occidit. Nimietas pluviarum fructus terra;
lationis ejus manifeste promulgavit, sicque corda suffocavit, terraeque sterilitas inhorruit, et vindemia
multoriim ad compassionem dejectionis illius incli- pene tola deperiit. Deficientibus itaque Cerere et
navit. Normannorum plures ei nimis favebant, et Baccho, valida fames terrigenas passim maceravit
eumdem sibi pra^ferre vehementer optabant. Unde in mundo. Hic tam gravis annus fuit tertius regni
nonnuUi potentem sceptrigerum, qui tunc domina- Ludovici, Philippi, regis Francorura, et
filii nonus
balur eis, offendebant, seseque suspectos pluribus Henrici, filii Guillelmi Nothi, ducis Normannorum
modis faciebant. Prtecipue Rodbertus Belesmensis, et regis Anglorum.
recolensamicitiam et familiaritatem quam ergaT\ Eodem anno, Henricus rex Mathildem filiam
ducem habuerat et ingentem potentiam qua super suam dedit in conjugium Carolo Henrici filio, im-
maximos ôrmannorum sub eo floruerat, inclytum peratori Alemannorum, quam suscepit a patre et
exsulem ducis filium adjuvare totis nisibus satage- conduxit marito Buchardus, prassul Camaracen-
bat. Inter eos yeredarii frequenter discurrebant, et
sium. Rogerius quoque filius Richardi, aliiquo
impigri cursores utrumque arcana sibi vicissim re- plures ex Norraannis comitati sunt, et pcr hanc
serabant. Sic alternis cohortationibus mutuo sese copulam Romanum apicem conscendere putave-
Rodbertus et Helias confortabant, el do provehenda runt, atque dignitates oplimalum audacia scu feri-
sobole ducis obnixe tractantes laborabant. Ludovi- sua
tate sibi aliquando adipisci cupierunt. Sic ni-
cum regem Francorum, et Guillelmum ducem Pic- mirum antecessores eorum in Anglia per Emmam,
tavorum, Hcnricum qiioque ducem Burgundionum, Richardi ducis filiam, dominati sunt, ct in Apulia
et Aiannum principem Britonum, aliosquc potentes
per Sichclgaudam, Guaimalchi ducis Psalernitani
regionum rectores frequentabant, legatis et epistolis filiam super genuinos ha;redcs funicrunl. Wkc
,
crcbro pulsabant, et omnimodis ad auxilium Guil- siquidem vafer imperator, qui |)lura perscrutatus
lelmi Clitonis invitabant. est, agnovit et alienigenas indebiti faslus cervici
, :
843 OUDERICI VITAI.IS 844
suse imponcre prsecavit. Unde consullu Germano-ût iri sequeiitibus enarrabitur, roliquit. Jerusaleni
rum omnes, dalis nmnerLbns, ad propria remi- percgre perrexit, et indc i'eversiis, Romo^ in car'-
sit. ccrc Calixti papce obiit; ad cujus sepulcrum sancti-
XX. Ansclmus Canitiaviensis, Hugo Chtniacensis, tas ejus miraculis evidentibus honorifice splen-
Guitlelmiis Rothomagensis avcfiiepiscopus, non-
et descit.
nutli alii illustres prxlati et doctores moriun- Anno ab Incarnatione Domini 1 1 10, indictioue iri,
tur.
Guillelmus archiepiscopus, postquam Rothomagen-
In illo tempore migraverunt plures sanctitate ct scm metr-opolim xxxri annis laudabiliter rexit, in
sapientia prsecipui doctores ecclesiarum : Anselmus bona senectute v Idus Februarii [1110] obiit. In
scilicet archiepiscopus Cantiiariorum, et Guillelmus capitulo autem canonicorum, quod ipsc constrnxe-
archiepiscopus Rothoniagensium, venerabilesque rat, tumulalus est, et epitaphium ejus ad ipsuni,
coenobioruni rectorcs, llugo abbas Cluniacensis, qualis fuerit, in orientali maceria sic exaralum
Gervasius Redonensis, et Guillelmus Cormeliensis, est
aliique plures de hac luce suhtracti sunt. Quorum Relligio lua, larga manus, meditalio sancta,
felices animoe, ut sine dubio credimus, in manu Dei Nos, Guilletme, tuum jlere monent obitum.
Quod pius antistes fueris, clerogue henignus,
sunt. Pro tantoruni ilaque transitu baronum vide- B Interiora docenl. exteriora probant.
lur ipse mundus lugere, agrorum et vinearum ne- Ecclesise lumin, decus et defensio cleri,
gata ubertate. Impii etiam, qui pro tantorum dis-
Circumspcctus eras, promptus ad omne l/onum.
FralriOus lianc ledem cum claustro composuisli,
cessu patrum non doluerunt ex pietate, saltem
Nee tua pauperihusjanua clausa fuit.
mullimoda coacti sunt gemere calamitate, quam, Contulit ad cictum tua munilicentia fralrum
cogente Dei justitia, subierunt pro sua impie- Ecclesias, decimas, rura, tributa, domos.
Exemploque tuo subjectos dedocuisti
tate.
\'erba pudenda logai, turpia facta sequi.
Anselmus Cantuariensem ecclesiam xvr annis Fine bono felix biduo ter solceris ante
canonice rexit, et Ilos bonorum temporibus nostris Quam Pisces Solis consequerentur iler.
specialiter emicuit. De cujus vita utilem et elegan- In ipso anno cometes a iv Idus Junii usque pri-
tem libellum domnus Edmarus edidit, qui beati viri die Kalendas Junii iu supremo coeli climale visa
raonachus et in peregrinatione socius exstitit. Deni- est. Paulo post Helias, Cenomanorum comes,
que sacer heros, a Domino mercedem laborum obiit.
suorum perccpturus, xi Kalendas Maii [1109] de- Tribus conlinuis annis, ab indictione videlicet ii
functus est , et in basilica Sanctae et individuae _, usque ad iv, asperriraa fames in Gallia facta est,
Trinitalis aute Crucilisum sepnltus est. qua hominum multitudo nirais attenuata est.
Tunc venerandus Hugo , Cluniacensis abbas Anno ab Incarnatione Domini 1111, indiclione iv,
postquam Passionem Christi et Resuirectionem ce- Goisfredus Drito, Cenomanorum decanus, a rege
lebravit, feria n eegriludine tactus in lectum deci- Henrico in Angliam accitus est, et Rothomagensi-
dit, et per tres dies iter ad Dominum confessione bus ponlifex constitutus est. Hic , eloquentia et
et oratione pr8epai'avit. Ipse conventui ut successo- eruditione pollens, clerum et populum eatholicc
rem eligeront imperavit, electumque juvcnem, docuit, Ecclesioeque Dei xvn annis ulililer pra;-
nomine Poncium, testimonio auctoritatis suce cor- fuit.
roboravit. Deinde in domum infirmonim inter nia- Eodem anno, Carolus imperator Paschalem pa-
nus fratrum poitari se fecit, ibique feria iv gran- pam cepit, et Ecclesiam Dei, sicul jam alias dictum
daivus heros ad Christum, cui a pueritia mUitave- est, vehementer lurbavit.
ral, migravit. Hic, ut ferunt, lxfv annis Clunia- Anno ab Incarnatione Domini 1112, Gisiebertus
cense coenohium gubernavit, et plus quam x millia senex, Ebroicensis episcopus, poslquam in episco-
monachorum ad militiain Domini Sabaoth suscepil. palu XXXIV annis vixit, in senectute bona iv Kalcn-
et post obituin in basilrca sepullus est, quam
ipse J) das Septembris obiit, ot in basilica Sanctae Dei Ge-
a fundamentis inchoavit. Sic duae simul ecclesia- nitricis Marise sepultus est, quam ipse perfecit, de-
rum columnte dc terrestri Jerusalem, quse adhuc dicari fecit, possessionibus et ornainentis ditavit,
inter allophylos peregrinatur, translatse snnt, ac ut cleruni ampliavit, et ecclesiastico cullui nocte die-
credimus, pro diuturna sanctitate in superna Sion que mancipavit. Sequenli autem anno, Audinus
iramobiliter i^lantatw sunt. Gloriosus archiprajsul Bajocensis, capellanus regis, successit, qui erudi-
Doroberniae Anselmus ante Pascha obiit, et cnriam tione litterarum imbulus, sibi commissis viam Dei
omnipotenlis Adonai feria iv infulatus adivit ; et in regulariter monstravit.
ipsis Pascha' solemniis charus amicus ejus Hugo XXI. Henricus re.v Vticcnsc monasleriuni visitat. —
abbas feria iv similiter e mundo transivit. Steraraa Bella inter gentes regum Francix et Anglix. —
Dorobemensis cathedrse Radulfus, Rofensis episco- Duo rcgcs inter secolloquium habent etfa-dus incint.
pns, suscepit, et novem annis, gravi aegritudine Anno ab Incarnatione Domini 1113 indictione vi,
aliquandiu detentus, tenuit. Cluniacense vero regi- Henricus, rex Anglerum, procerum multitudine
men Poncius, Aierguliensis comitis flhus, suscepit, suorum stipalus, Uticum venit, ibique Purificatio-
et post aliquod tempus pro diversis occasionibus, nem sancta; Dei Genitricis Mariae cura raagna hila-
,
84S HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XI. 846
ritate celebravil. Iii claustro monachorum diu » eiquepliiradetrimenta acerrime iiilulit. Quin eliam
sedit, esse eorum diligenter consideravit, et per ipsum regem, dum Pusacium castrum obsideret,
specta religionis moderatione, illos laudavit. Se- armorum viribus fugere compulit. Ilis itaquc stu-
quenti vero die in capitulum venit, societatem eo- juventutem suam e.tercens, occupabat regem
diis
rum bumiliter requisivit et recepit. Ibi fuerunt ne- Francorum, ne posset Normanniam impugnando
potes ejus, Tedbaldus et Stephanus, Conanus Brito, inquietarc avuncnlura suum regem Angloruiu.
et Guillelmus Exoniensis episcopus, el alii plures Tunc Rodbertus Belesmensis ingenlem malitiam,
consules et optimates cum suis proceribus. Tunc, quam diutina curiositate foverat, e.vtulit, et contra
consilio Rodberti comitis de Mellento, res jussit regem, cui hactenus venenosis siinulationibus blau-
cbartam lieri. ibique omnia qufficunque Uticensis diebatur, cervicem palam erexit. Erat idem potens
abbatia ipso die possidebat, bveviter colligi. Quod et et versiitus, nimia;que avaritia; et crudclitatis,
factum est. Deinde Ernaldus prior, et Gislebertus Ecclesiae Dei pauperumque oppressor implacabilis,
Sartensis Rothomagum regi chartam detulerunt. et, si dici fas est, temporibus Christianis in omni
Ipse vero libenter eam cruce facta lirmavit, et op- malitia incoraparabilis. Ilic siquidem, rupto fldeli-
tiniatibus suis qui aderant crucis signo similiter tatis vinculo, perjiiriuni palara incurrit, dum natu-
corroborandam tradidit. Subscripserunt itaqiie Rod-B ralem dominumsuura Henricum, qui tunc a multis
bertus comes de Mellento, et Richardus comcs de undique infestabatur, dereliquit, et Fulconcm An-
Cestra, Nigellus de Albinneio, et Goellus de Ibreio, degavensem, aliosque doinini sui publicos hostes
Guillelraus Pevcrellus, ct Rogerius de Tedboldi Villa, consilio et viribus adjuvit.
Guillelraus de la Lunda, et Rodberlus regis filius, Unde a prsefato rege pridie Nonas Novembris
et alii plures. [1112] apud Bonamvillam, cur inique in dominum
Haec nimirum charta consilio sapientum facta est suum operatus fuerit, curad curiam ejus ter accer-
contra cupidos hreredes, qui singulis annis elee- situs non venerit, cur de regiis redditibus ad vice-
mosynas parcntura suorum diripiebant, et, cum comitatum Argentomii et Occimorum, ^Falesiaique
magno rerum ecclesiasticarum detrimento, mona- pertinentibus, ul regis vicecomes et ofQcialis,
chos crebro placitare cogebant. Unde rex prfescrip- ralionera non reddiderit, et de aliis reatibus ratio-
tura testamentum sigillo suo signavit, et ne quis nabiliter iinpetitus est, justoqiie judicio regalis cu-
ad placilum monachos de his rebus, quas edicto riffi pro immensis, innumerisque facinoribus, qiise
principali sanxit, nisi in curia regali provocaret, negare nequivit, tam in Deum quam in regem com-
generali auctorilate prohibuit. Tunc etiam lx ba missis, arctissimis vinculis traditus est. Capto ita-
cones,etxmodios tritici Uticensibusmonachisdedit, ^ que tyranno, qui terram turbabat,

.t,c et nuiltiplicibus
etjoanni, Lexoviensiepiscopo, ut triticum inonachis rapinis ac incendiis adhuc addere pejora parabat,
Ai'gentoraum erogaret, prsecepit. Quod ille libenter erepta de jugo praedonis plebs Dei gaudebat, Deo-
et sine mora adimplevit. Celebrata vero, ut dictura que, liberatori suo, gratias agebat, et Henrico regi
est, apud Uticum festivilate, tines regionis su;c rex longam bonamque vitam oplabat. Deinde rex Alen-
perrexit visere, ct inflrmiora terrs contra hostes et cionem obsedit, et post aliquot dies munitionem
latrunculos munire. recepit, et Godefredo, Adaeque Soro, aliisque mili-
His temporibus [1 1 12-iI 1.3], dum fllii lucis gau- tibus, qui custodiebant arcem, exeundi Iiberam fa-
derent pace et tranquillitate, et filii nihilominus cultatem concessit, et Hugonera de Mes-David, alios-
tenebrarum stimularentur nequitia et iuquietate, que duos milites, qui cum Rodberto capti fuerant,
orta est dissensio magna in regno Francorum, per a vinculis absolvit.

quam crudeliter effusus est sanguis multorum. Nam Galli autem et eorumque confines
Normanni,
Fulco junior, comes Andegavensis, qui gener et paulatim ab armis quieverunt, et non multo post
hseres erat Helia; Cenomaiioruin comitis, instinctu paciflcis intercurrentibus nuntiis integram pacem
Amalrici avunculi sui, Hcnrico regi damna inferre rv mutuo conflrraaverunt. Fulco siquidem Andegaven-
satagebat, et Ludovicuni regem ad sui adjutorium prima septimana Quadragesimse Alencionen-
sis in
totis nisibus implorabat. Verum Hcnricus, sensu sem pagum adiit, ibique ad Petrara Peculatam cura
divitiisque praaditus, el bellico apparatu copiose rege Henrico locutus, ei fldelitatem juravit, ejus-
fretus, hostium suorum moliraina, velut aranea; que homo factus, Cenomanensem coraitatum ab eo
telas, juvante Deo, frustrabatur, ipsisque sine suo- recepit, filiamque suam Guillelmo Adelino, regis
rnm sanguine proculcatis gratulabatur. Contra filio, dedit. Tunc rex Henricus Guillelmo comiti,
Gervasium de Novo Castello, qui pertinaciter ei requi apud Andegavenses xiv mensibus exsulaverat,
sistere nitebatur, duo firraavit municipia ; unura Ebroicensem coniitatura reddidit. Anialrico quoque
quod Nonencort, aliud quod lllias dicitur, et ter- de Monteforti et Guillelrao Crispino, qua; in ipsum
tium super illum obtinuit, quod Sorellum vocatur. commiserant, benigniter indulsil. Exsules etiani,
Cenomanensium quoqiie procerum plurinii Henrico quos impius Rodbertus expulerat, revocavit, et pa-
regi sese contulerunt, factaque fldelitute, niunitio- terna rura cleraenter eis restituit. Ecclesias vero
ncs suas illi reddiderunt. Eodem anno, Tedbaldus, Dei, Uticensem videlicet ac Sagiensein ct Troarnen-
comes Blesensis , regi Ludovico viriliter restitit sem, qua; sub gravi oppressiouc ferocis heri diu
B
ORDEUICI VITALIS 848

847
ct cccle- tius Normannia^ congregavit, Bellismum Kalendis
gcmuerant, sorona relovalionc oxhilaravit, f^
cum aliis posscssionibus, quas in- Maii obscdil, eique tunc spc melius accidit. Ted-
siis, decimisquc,
aniiseraul, rcsaisivil. Sancto enim Ebrulfo baldus vero comcs Rlcscnsis, ct Eulco Andegavcn-
jubte
Cenomancnsium dc redditibus sisatque Rotro Moriloniensis, aliique prseclari op-
reddidit xxx solidos
Alencionis ad Inminaria ecclesire, quos Rogerius timates Normannis suppelias venerunt, et cum suis
agmiuibus oppidum circumdedcrunt, ac tertia die
comcs, conecdcnte Rodberto filio suo, singulis an-
Quadragesimai, et crelera om- viclores ingressi sunt. Invcntio quippc Sanctaj Cru-
nis dederat in capite
in charta firmaverat, sed ini- cis crat, et rex omuem exercitum ab assultu op-
nia quc-c idem comes
pidi, ct cxercitio belli quiescere jusserat. Sed mi-
(juus lia-rcs nequiter abstuleral.
Uenique rex Ludovicus, multis modis expertus litcs comitum Tedbaldi ct Rotronis, qui regis
Henrici regis subUmitatcm cl ingentcm industriam
edictum non audierant, arma sumpscrunt. Oppi-
daui (|uoque milites, singulari ccrlamine dimica-
ac probilatem, spretis proditoribus, qui seditiones
turi, de castro egressi sunt. Porro, dum obsidentes
|)aci praqwnebant, colloqui cum co
expetiit, stabi-
pacem in illos forliter irruerent, el ipsi regiratis equis ad

lcmque ad sauclie profectum Ecclesia; lir-
porlam orieutalem velociler fugerent, in ipso in-

niare decrevit. Ambo itaque reges, indictione vi, in
portic ab insequentibus percussi et dejecti
ultima Martii [1114] hebdomada, Gisortis convene-
troitu
sunt, et valva; hostium multitudine lancearum, ne

runl, et ex utraque parle jurata pace cum magno
claudercntur, sustentatni ct penitus reserala; sunt.
multorum gaudio amoris vinculo complexati sunt.
Protinus regalis exercitus nimia cum vociferatiorre
Tunc Ludovicus Henrico Belismum et Cenomanen-
ingressus est, et magnam partem munitionis virili-
sium comitalum, totamque concessit Britanniam.
Oeinde, persistoutibus bisqui arcem
Fergannus ctenim, Britonum princeps, homo regis lernactus est.
ignis injectus est, el uobile oppidum,

Anglorum jam factus fuerat. Rex autcm Conano, servabant,
filio ejus, filiam suam spoponderal. Porro Haimeri-

quod Robdertusjam dudum summopei-e muniverat
de Vilereio, aliique Belesmensium proceres, et ditaverat, fuuditus concrematum est.
cus
Victor itaque Henricus, firmata pace cum omni-
qnibus Guillelmus Talavacius, Rodberti filius, op-
bus vicinis suis, in Angliam remeavit, et quinque
pidum commiserat, dum ipse ad tutandum Ponli-
annisin magna Irauquillilate regnuni ultra mare et
viim comitatum suum abierat, confidentes in in-
ducatum citra gubernavit, amicis lidolibus devotc
genli munitionis fortitudine et armatoram multitu-
acritcr laudantibus Doininum Deum Sabaoth, qui omnia
diue, ad resistendum impugnanti cuilibet
fortiter suaviterque disponit [Sap., viii,l). Amen.
paraverunt se. Rex autem llenricus exercitum to-
SIJMMARIUM LIBRl DUODECIML
Bella inler
Gelasius papa Bimlinns nntipapa. Contentioncs inter sedem apostolicnm et imperatorem.
U et
Amjlornm. 1'rodiijia varia.
Ludomcum Francorum regem et Henricim reijem
II. De variis helli eventibus contimiatur.

Alenconensium contra llenrinim reijem insiir-
111. Rothomayense concilium. Belli eventus. Bimjensimn
TBCtio
Eustachius de Britolio in Henricum regem in.tnrgit. O.rivicnsiim rebellio.
IV. Calixtus papa II.
V. De bello inter reges Francix et Angliie gesto continuatur.

VI. Cnlamitates et prodigia. Belli eventus.
Vll. Brenmulensc pnelium. Ludovicus rex cladem accipit.
VIII. Ludovicus rex beltuni renovat.

qiio de ivnlenlionihus inler imperalorem et sedem
Bemeii.îe concilium a Cali.Tto papa celebratum. In
apostoUcam versatis agitur.
.\. Remense concilium continuatur.
XI. Henricus rex nonnullos rebeltes Normannos ad ohsequium reducit. De veteri Rolhomnyo.
Aiiglix conipo-
Henricus rex cum Calixto papa colloquium habct. Pax inter reges Francin
et
.\11.
nitur.
Xlll. Rothomagense concilitm. Clerici in archiepiscopnm tnsimjunt.
XIV. Henricus rex in Angliam transfretat. Horrendnm Candida: nacis naufragium.
Di.fscnsiones tn ahhatia
XV. Calixtus papa in Italiam revertitur. Hcnrici regis matrinioniim. Eventus varii.
Cluniacensi exortw.
quibusdam Ue urchiepiscopatu Ciinluarieiisi. Summus
XVI. De monnsteriis Crulandix, Uticensi et aliis.
Anglormn erga monachos favor.

XVII. Novw in Hcnricum regem rebelliones.
XVIll . Mors Serlonis Sagicnsis.
XIX. Henricus, rcbcllibus el proditorihus flagellatis, Normanniam pacificat.
mors. Lothnrius
XX. Rainaldus archiepiscopus Bemensis. Honorius luipa 11. Caroli Henrici impernloris
imperator eligitur.
Normanniic, rursus suscipit et jnra ejiis adversus
XXI. Ludovicus rex protectionem Henrici Clitonis, filii diicis
,
849 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — Llli. XII. 8a0
regem Anglix defendere conatur. Flandrix dux a Burchardo de Insula et aliis conjuratis interlicilur.
Henrirus Clito ducatum Flandrix accipil. In prxlio vulneratus moritur.
XXII. Henricus rex fautorihus Henrici Clitonis nepotis sui ignoscit. Normannia ad pacem reducitur. Merlini
caticinia.
XXIII. Germandus Hierosolymitanus patriarcha. Ecclcsiaslica negotia. De concilio Rothomagensi. De rebus in
Francia et in regno Hierosolymitano gestis.
LIBER DUODECIMUS.
\. Gelasius papa Burdinus antipapa.

II et —
Con- * derala superfluitatc Quirituni opprimere ccepit;
tcntiones intersedem apostolicam et imperatorem. sed cito instar gelu matutini, tlante Deo, per-
— Bella inter Ludovicum Francorum regem ct
transiit.
Ilenricum regem Anglorum. Prodigia varia.— Tunc in Britannia cuidam raulieri, post partum
I.Anno ab Incarnatione Domini 1118, indictione decubanli, diabolus apparuit, et in specie viri sui,
XI (54), vigilia Nalalis Domini, vehemens ventus a quo petierat escas , delulit. Illa vero specie
sedilicia et neraora in partibus Occiduis plurima mariti sui visa decepta est, et comedit, et ille post
prostravit. prandiura evanuit. Paulo post vir ejus venit, quod
Defuncto Paschali papa , Joannes Cajetanus contigerat audivit, nimis expavit, ac presbytero
Romanorum pontificum antiquus caiicellarius et relulit. Presbyter autem, invocato nomine Domini,
magister, in Gelasium papam [oo) electus est et, ; femiuam teligit, aqua benedicta aspersit, et, si
contradicenle imperatore, a Romano clero canonice rursus delusor accedcret, docuit quid diceret. Ite-
consecratus est. Tunc etiam Burdinus, Bragarum rum Satan venit, et illa quod edocta fuerat inqui-
archiepiscopus ,
qui suis a fantoribus Gregorius sivit : « Nimius, inquit, ventus, qui nuper ante
VIII vocitatus est, imperatore connivente, in Eccle- Natale Domini terribiliter personuit, et nos gra-
siam Dei iutrusus esl. Tunc gravis inde dissensioB viter perterruit, quid portendit? Templa domosque
inolevit, sneva persecutio inhorruit, et catholicam detexit, et fastigia lurrium dejecit, ct inuumera
plebem vehementer perturbavit. silvarum robora prostravit. » At ille ait : « Decre-

Tunc inter Ludovicum, regem Francorum, et tum Domino, ut magna periret hominum
fuit a
llenricum , regem .\nglorum ,
gravis inimicitia portio. Sed efficax superorum obtinuit supplicatio
erat, et tantorum principum bostilitas frequentibus ut parceretur homiuibus, et lapsus ingens immi-
daranis sua mutuo rura destruebat. Ludovicus rex neret arboribus. Formidanda tamen ante tres erit
Guillelmum exsulem ad uanciscendam hcereditatem annos in terra tribulalio, et quamplurimw subiimes
suam juvabat, eique magna pars Normannorum persoua; succumbent escidio. » His dictis, mulier
adminiculari toto nisu satagebat. Henricus autem aquam benedictam sparsit, et mox da-mon evanuit.
castrum Sancti Clari subripuit , diuque contra Eodem tempore, monslrum in Anglia visum est.
Odmundum, ajiosque collimitaneos praidones te- Apud Ileli a quodam rustico empta est pra?gnans
nuit, et Gallos multum gravavit. Porro, Ludovicus vacca, et jussu Hervei Bi'itonis, ejusdem dicecesis
. Vadum .Nigasii, quod Vani vulgo vocatu:', fraudu- episcopi, mactata est et aperta. Sed, mirum dictu !
lenter adiit, ac veluti monachus, cum sociis mili- p tres porcelli pro vitulo reperti sunt in ea Hoc
_..: „:_..:.
,:!..._ :_ :-i: » .__ : »-'-'_:_.:
tibus qui nigris cappis amicti erant, ex insperato nimiruni
:j.„ Jerosolymitanus
quidam I :. 1 „.,: f„.
qui forle de
,
iutravit, ibique in cella monachorum Sancti .\u- mercato animal deducenti obviarat, intimavit, et
doeni castrum munivit, ct in domo Domini, ubi episcopo , aliisque astautibus addidit quod tres
solummodo preces otferri Deo debent, speluncam eodem anno sublimes personje de potestate Henrici
lalronum turpiter effecit. Hoc vero rex Anglorum rtgis morerentur, plurimffique postmodum tribula-
ut audivit, illuc cum exercitu veloeiter accessit, tiones acerbfe sequerentur. Ha?c eo tempore quce
ibique duo castra flrmavit, quae hostilis derisio peregrinus vates praidixit, rerum exitus compro-
turpibus vocabulis iufamavit ; unum enini Malassis, bavit.
«t aliud nuncupatur TruUa Leporis. Bellica igitur Guillelmus enim, Ebroicensis comes, xiv Kalen-
rabies fere quatuor annis male furuit, incendiis et das Maii [1118] mortuus est, et Fontinella: in coe-
rapinis, sasvisque caidibus utramque regioncm nobio Sancti Guandregisili cum Richardo ,
patre
afUixit. suo, sepultus est. Deiude .Mathildis regina, quaj in
Gelasius papa eruditione litterarum apprime baplismate Edit dicta fuil, Kalendis Maii obiit, et
instruclus fuit, et longa exercitatione, utpote qui in basilica Sancti Petri Westmonasterio tumulata
pra-sulum apocrisiarius fcre xl annis enituerat, quiescit. Rodbertus autem, conies Mellenti, Nonis
calluit. Sed non plene duobus annis Romanaj Junii obiit, et Pratellis in capitulo monachoruni,
Ecclesifc pra>fuit. Ilic, avaritia nimis oestuans, cum patre sno et fratri» , requiepcit. His ilaque
Gallias vcnit, et ecclesias illis in partiijus imino- decedentibus, ingens tribulalio .Normannis orla est.
(ol) Anno 1117 et indictione x, tesle I.e Prevost.

(S5) Gelasius papa II die 13 Jauuarii 1118 clectus fuit,
,
851 ORDIlUICI VITALIS 852
Amalricus cnim dc Montefoiti, Sinionis et Agnc- ^pcnsavit. Proditoribus cnini conjunctus rst, ct
tis filius, ex sorore nepos Guillelmi comitis, Ebroi- in dominuni nutritiumquc suum rebellare ausus
ccnscm comitalum expetiit, quera prorsus ci rex est.
Henricus, consilio Audini, ejusdem urbis episcopi, Mense .lunio [IM8], de sorore sua, nomiue Gun-
denegavit. llle igitur totis nisibus insurrexit, et drea, cum rege tractavil, ipsanique, consilio regis,
pene tolam Galliam in regem Henricum excivit. Nigello de Albinneio, potenti viro, nuptum tradidit.
Mililaris cnim el potcns erat, utpote qui castella mu- Desponsatione vero facta , sponsus cum sponsa
nilissima et potentes oppidanos babebat ;
parontibus nuplias suas celobravit ; sed liugo cum suis oom-
quoque divitiis et potentia vigentibus, inter summos plicibus festinanter indc recessit, ipsoqiie die contra
Francorum proceres sublimis florebat. Eodem anno, regem arma sustulit. Municipium naraque Plessicii
Guillelmus Punctellus in Octobri arcem ei Ebroi- ex inspcrato intravit, hominemque probum, ISer-
censem tradidit, et toLa civitas prffidonibus patuit. trannum, cognomento Rumicen, qui regi, sibiquc
Episcopium quoque totum deprsedatum est, et lidus tutor erat, repente occidit, et nepoli cjus,
Audinus prajsul cum clericis et clientibus suis Hugoni Talabot, munitionem coramisit. Verum rex
fugere compulsus est. Tunc etiam Hugo de Gor non multo posl idem castrum recuperavit, fortiter
naco, et Stophanus coraes de Albamarla, Eusta- " numivit, ibique Rodbertum ct Guillelmum, filios
chius de Brilolio, et Richerius de Aquila, Rodber- Amalrici, cum insigni mililum calerva pro luitionc
tus quoque de Novoburgo, aliique plures contra regionis constituit.
Henricum regem rebellaverunt, et Guillelmum oxsu- Porro inceptam rebellionem Hugo contumaciter
lem, Rodberti ducis filium, in paternum bonorem tonuit, et castella sua, Gornacum et Firmitatem,
restituere conati sunt. atque Goisleni Fontem, militibus et armis munivit,
Balduinus, acer juvenis, Flandrensis satrapa, et incendiis ac rapinis inter Sequanam ct pelagum
tolis viribus insurrexit in regera Henricum, ut totam regionem oppido devastavit. Rodbertus enim
cognatum suura in paternam heereditatem revocaret cognoraento Hachet, et Girardus de Fiscanno, En-
Guillelmum. Henricus, Aucensis comes, in primis gerranus de Guascolio, Antelmus ac Gislobertus
consensu rebelles adjuvit. Sed providus rex, hoc de Cresseio, aliique cupidi pra>dones illi adbffire-
comperiens, ipsum cum Hugone de Gornaco Ro- bant, qui crudelissimam in Talou et Caletensi pago
thomagi comprehendit, ac ad reddendasniunitiones guerram faciebant. Hiemalibusquippenoctibuslonge
suas vinculis coarctavit . Tunc Balduinus cum discurrebant, et milites alque pagenses cum uxori-
bus et infantibus etiam in cunabulis rapiebant, ct

multitudine Morinorum in Normanniara usque ad ^
Archas venit, et villas in Talogio, rege cum Nor^ ab eis ingentem in carceribus redemptionem imma-
mannis tlamraas spectante, combussit. Moderatus niter exigebant. Consontientes ibidem plurimos
igitur rex Buras niunivit, ibique, quia plerosque habebant, quorum hospitio refoti, et diutius, si
Normannorum suspectos habuit, stipendiarios Bri- necessc fuit, occultati, ad nefas subito proruebant,
lones et .\ngIos cum apparatu copioso constituit, et damnis ingentibus undique colonos proterebant.
IIluc, nimia fcritate frendens, Balduinus sa^pe ve-
Sic Braiherii Rodomensem provinciara Iffidebant,
niebat, et Britones ad exercitium militare lacesse- etminitando pejora, nimis inquietabant, multiplici-
bat. Tandcm a quodam Hugone Boterello vulneratus busque auxiliis adjuli Francorum et Normannorum,
est, et inde Albamarlam, quia Stephanus comes affraes suos vexabant.
et Hadvisa coraitissa ei summopore favebant, re- Solus Guillehnus de Rolmara, Novi Mercatus
gressus est. Ibi, ut dictum, sequenti nocte teneras municeps, et comnianipulares ejus illis obstabant.
carnes manducavit, mulsum bibit, ac cum muliere Pleruraque pra-das, quas illi de longinquo adduxe-
concubuit. Inde letbifera «gritudo incontinentem rant, isti de pratis quce secus Eptam virent, ad
saucium corripuit, eta Septembri usque in Junium penates suos perducebant. Tunc decem et octo ca-
miserabiliter languentem ad ultiraa coegit. OmnesD stdlani proceres Neustria-, quorura fama et potestas
itaque qui sperabant in illo, experiri potuere con- ca?teris praêminebat pra?cipue, perfidiffigelu torpe-
tinuo quod non in homine sperandum sit, sed in bant, exsulis Guillelmi partibus favebant, et super
Domino. regia» partis debilitatione gaudebant.
.MorLuo Balduino, Carolus dc Anchora, ex filia II. De variis helli cventibus continwitur.
Rodherti Frisionis cognatus ejus, successit, el de Ea tempesLate Fulco, Andegavensis comes, a

suis sollicitus, cum rege Anglorum aliisque affini- Rodberto Geroio qui castrum Sancti Sercnici
,
bus suis paceni habuit. contra rcgeni dcfcnsabat, iiivilatus venit, et cum
Ilugo, filius Girardi de Gornaco, quem rex ut quingentis militibus Molara Guallerii, quam rcx
filium nutrierat , adultum militaribus armis in- munierat, obsedit, ingentiquc instantia crescentes
struxerat, patrio bonore reddito quem Drogo
,
cxercitus pcr octo dies in fine Julii expugnavit. lloc
vitricus ejus, aliquandiu gubernarat, inter magna- audiens Ilonricus rcx Aloncionom venit, raissisque
les sublimarat, rcgia credulitate munitiones fidei veredariis, phalanges totius Normanniffi ad pugnam
suas conimissas ul amicus recepit. Sed beneficiis congrcgavit.
mugnilici altoris condiguas grates uon recoui- Interea crebris assultibus Audegaviui Normannos
8o3 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. - LIB. XII. 8o4
faligaverunt, validisquesasorum ictibas niuninien- ji^tiit, et rex pedetentim cum omni virtute sua ad
tum contriverunt. Sic nimirum cxl milites sine portas Aquilfe aceessit. Oppidauis autem sese de-
danino membrorum et armorum ad deditionem fendere volentibus rex institit, nimiusque ventus
coacti sunt, quorum principes Rogerius de Sancto ignem, nescio a quo immissum, admodum aluit;
Joanne et Joannes, frater ejus, a rege electi fue- quo flante flamma vorax totum oppidum concre-
runt. Andegavenses autem Kalendis Augusti [1118] mavit. Richerius itaque, tali coactus infortunio,
munitionem solo tenus diruerunt, et victores in ad regem accessit, et fcedere contirmato, ni Nonas
patriam suam ieeti redierunt. Castrenses vero, Septembris [1118] munimentum Francis reddidit.
pro infortunio suo moesli, Alencionem venerunt, Porro, rex Francise cum suis ibi tribus diebus in
sed, irato rege pro deditione , satis erubuerunt. magna egestate permansit et quarto recedens,
Defectum tamen suuni rationabiliter excusaverunt, Amalricuni comitem et Guillelmum Crispinum et
dum crebro per nuntios quaesitus, diuque exspec- Hugonem de Novo Castello ad tutandum castrum
tatus cum necessariis viribus auxiliator nimis dimisit. Tunc Guillelmus de Rete et Sencio, Guil-
lelmus de Fontenillis et Isnellardus de Scublaio,
tardasset, et ingens violentia jugiter insilientium
inclusis incubuissut. Tunc rex Henricus Sagium pro tidelitate Henrici regis , ad Ponteni Erchen-
et Alencionem et totam in illa regione lerram
D fredi abierunt, et omnibus quM sub pra;-
relictis
varicatore pacis habuerunt, Radujfo Rufo contra

Rodberti Belesmeusis Tedbaldo comiti dedit. Ipse
hostes regis adhaeserunt. Galli, combustionem to-
vero eumdem honorem, permittente rege, Stephano,
lius villm cernentes, non pavidi ut fugaces lepores,
fratri suo, pro portione paternse hffireditatis, quse
sed fortitudine securi ut leones, vacuas domibus
in Galiia est, donavit. Stephanus itaque juvenis
Sagium et .'\lencionem, Merulamque super Sartani,
plateas servaverunt, ibique, victum armis queesi-
turi, tentoria fixerunt.
et Ahnaniscas, cum Rupe de Jalgeio possedit ; mu-
tatisque armis, propriisque satellitibus munivit,
His itaque gestis divulgatis, Henricus rex cum
ingenti exercitu sequenti die convolavit,etAquilam,
angariis et exactionibus indigenas oppressit, mu-
tatisque consuetudinibus, quas hactenus sub rege
qua; niu)is desolata erat, omnibus' qui iutus
erant conlremiscentibus, obsidere festiuavit. Ve-
habuerant, sese odibilem, ipsosque infidos etfecil.
In diebus ilhs filu mahtite iu cathedra pestilentia;

rum conatus ejus tristis nuntius impedivit, Guil-
lelmus de Tancardi Villa, cui rex nimis credulus
sedebant, et multa nefaria per eos in terra fiebant.
acquievit. Is enim regem in villa quaj Lived dicitur
Tunc Richerius de Aquila patris sui terram de An
*''''™^"'' Q"° '^"'^'^' '^°™''^^ '"^^- ^'""'
gha requisivit; sed ei rex omnino deuegavit, dicens C ^'.'
=
"
quia Goisfredus et Engenulfus, fratres ejus, in re-

Caletenses mittunt me ad te, ut feslines ad illos
gis famiha serviebant, et eumdem honorem hfere- cum copiis tuis remeare. Hugo euim de Gornaco et
ditario jure hducialiter exspectabant. Cumque ju- Stephanus de Albamarla, cum complicibus suis,
venis jus suum ssepius requireret, et procaciter

in monte Rothomagi consistunt, et in coenobio
multis occu- Sancta? Trinitatis castellum construere satagunt,

frequentans regi molestus esset, ille,
patus, ei quae petebat omnino denegavit, insuper ibique nepotem tuum, cum multitudine Francorum
veuientem, prffistolanlur, ut a civibus ei civitas
eum infamibus verbis deturpavit. Turgidus ergo
Normannorum, prodatur. » Protinus, his auditis, rex inde reversus
adolescens iratus de curia recessit
et mox pactura fecit cum rege Francorum, quod est, et cuneus castrensium in diversa divertentes
nisi patrium jus sibiregem desererst

redderetur, insecutus est. Tunc de Molinensibus fere xl com-
prehenderunt, et pra;dis undique collectis corro-
Anglorum. Spopondit Ludovicus rex Richerio quod
ipse lx et Almaricus l militcs borati, castrum Aquite munierunt, et per annum
si suoe parti faveret ,
integrum fortiter tenuerunt.

in Aquilce castro assidue teneret.
Securus itaque Richerius curiam regem Rex

adiit, Ilenricus Rothomagum celeriter venit ; sed
AngliK de ha?reditate sua iterum requisivit; sedDhostes ut audierat ibi nou invenit, deceptus a
camerario suo, qui de Aquila illum reduxerat.
nihil obtinuit, mcestasque recessit. Sequenti vero
die, Rotro comes, avunculus ejus, regem de prtB- Magnam utique illis qui sub dlro frigore ettremore
contremiscebaut sutfragium contuht, dura, alia
dicta re repetiit, consiliumque, ne seditio aug-
menlaretur, ei beniguiter dedit. Cujus monitis rex occasione falso prutensa, regem frustra cum turmis
acquievit, et per eumdem Richerio se omuia quaj suis abegerit.

Deinde rex cum niille mihtibus contra Hugonem
petierat redditurum mandavit. His auditis, Riche-
in Biaium expeditionem castehum Ilugo-
fecit, et
rius gavisus esl, et Ludovico regi cum niagno
cxcrcilu jam properanti obviam profectus est. nis, quod Firmitas vocatur, expugnare coipit. Scd
<i inquit, domine mi, nuper feci pactum,

Tecum, pluvite mira raox inundatio erupil. Denique, provin-
cia funditus devaslata, rccessit, ct iude contra
qnod lenere nequro. Dominus enira meus, rex An-
glorum, mihi totum rcstituit quod petebam. Lnde Rodbcrtura, qui rebellaverat, Novum Burgum ex-
juslum est ut in omnibus conservem ei fidem in- petiit, impugnavit, penilusiiue concreniavit. Prffi-
tegram." Ludovicus rex ait:c< Vade, ctfaciam quod fatus euim Rodbertus Ileurici comitis Margaritaj
repe- crat, ct contra Gualcrauuum, comilcm de
potero. » Confeslim Richerius proprios lares lilius
8oo ORDEIUCl VITALIS 836
Mcllonlo, filiiiin llodbci-li coniilis, paliui scilicet

^ suum mandavit quod pro lutola patriaj conlra
calumuias faciobat. Sed virtute regia cousobri-
siii, publicos hosles non intcrfuerit. Sed iiisi Dominus
uuni suuin protegeute, eoncionari ad voluntatera custodiorit civitatem, frustra vigilat qui custodit
suani non poterat. Illectus ergo a publicis hostibus eam ; eadem enim die turris Amalrico Ebroicensis
contra regeni insurrexit; scd niultis opibus ricpo- tradila est.
pulationo seu combustione anlissis, iiiliil rocupe- Guillelinus Punctellus, nepos Radulphi dc Guitot,
ravit. Facundia quidem est praeditus, sed de.xtra cui rex Ebroicse urbis arcem commendavcrat, me-
frigidus, ct plus liugua quam lancea lucratus. mor antiqua2 societatis quam de curia Guillelmi
Eo tempore, rex Henricus diulurnam obsidioneiu comitis cum Amalrico bahuerat, pro intcllectu suo
tenere nolebat, quia ipse, turbatis oinnibus, ul iu autumans quod tantus vir avoruin iKoreditale siio-
fraternis coullictibus fieri assolot, uon coii- iii suis rum iiijuste privatus fuerat, ex iuspcrato lidos
lidebat. Illi euim qui cum eo manducabant, nepoti sodales in turrim secura intromisit, et conimuuem
suo, aliisque iiiiuiicis ejus favebanl, ejusque totius populi iiacem tloccipondons, dimisso rege
secretis denudatis, admiiiiculuin illis summopere Amalrico se contulit. Cui mox Elinancius de Altoilo
procurabanl. Hoc nempe plus quam civile bellum cuni aliis pluribus adha^sit, et ingens seditio totam
erat, et necessitudo Iratres et amicos atque B regiouem undique turbavit. Invasores arcis episco-
pareutesinutraqueparteconcatenabat, unde neuter pium ot urbom invaserunt, et oranem episcopi
alteri nocere studebat. Tunc plurimi Achilopbcl et supelloctilem cum libris et ornamentis diripucrunt,
Semei, aliosque desertores in Neustria imitabaiitur, sibique bellica vi circumjaceutem provinciam sub-
et operibus illorum similia operabantur qui, egerunt. Audinus autera episcopus, ne occideretur,
relicto rege per Samuelem divinitus ordinato, oum domesticis suis aufugit, et per unum aununi
Absalou pari-icidffi j ungebantur. Sic nimirum plerique hac et illac pervagatus exsulavit. liarbam vero suam
faciebant, qui pacificum principem , . poutificali non rasit, habituquesuo luctum ecclesiasticiE deso-
electione et beiiedictioLe consecratum, deserebant, latiouis monstravit, Tribulatio hujusmodi Ebroas
et mentila lide quam illi utdomino spopouderant, afUixit, el fugatis inde clericis, per unura anuum
imberbi satrapa; ad nefas agendum uon ex dcbito, ibideni diviuum oflicium ccssavit.
sed sponte sua gratanter adheerebant. Secimda septimana Novembris [1H8J llenricus ,
111. Rothomagense concilium. — Bclli eventus. — rex cumvaUda manu militumpeditumque Aquilam
Burijensium Alenconensiurn contra Henricum adiit, et proviuciara in circuilu devastavit. Porro
regern insurrectio. castellani, qui prohitale iilurimum gloriabantur,
ludictioneNonas Octobris [1118], concilium
xi, egressi sunt, et cum regalibus militari more haud
Kothomagi congregatum est. Ibi rex Henricus do pace segniter semet exercucrunt. Ibi Tedbaldum
regni tractavit cum Radulpho, Cantuariffi archiepi- comitem, de cornipede dejectum, rapuerunt; sed
scopo, aliisque baronibus quos aggregaverat. Ibi, rex, Stephanusquo comos cum virtnte militum
Goisfredus, Rothomagensis archiepiscopus, de statu insecuti sunt, coiuitemque de manihus hostium
Ecclesiaj Dei loculus est cum quatuor suffragancis nobUiter eripueruut. Tuuc tain acris concertalio
pra?sulibus, Richardo Bajocensi et Joanne Leso- factaest, et lam validc, nt ipse rex de lapido percu-
viensi, Turgiso Abrincatensi et Rogerio Constau- toretur iu capite; sed ierea cassis ictum lapidis
ciensi, et abbalibus multis. Ibi euim adfuerunt respuit impuue.
Rogerius Fiscannensis et Ursus Gemmeticeusis, In illo terapure, burgenses Alencionis coulra
Guilielraus Beccensis etEudo Cadomensis,Ricbardus regem Henricum rebellaverunt, causamque notabo
Pratellensis et Andreas Troarnensis, Guilleliiius do ciir regora tanto faciuora offenderunt. Stephanus,
Cruce et Osbernus Uitriporlensis et aUi pluros, Morilolii coiucs, qui tunc eis doiniaabalur, adolos-
quosuominare necesse non est. Ibilunc Conracius, cens erat, et Burgenses uou ul decuissel diligebat,
Romanus ciericus, Gelasii papM legatus, eloquen- J) seu competenti jure honorabat. Adulautium favori,
tissimo sermone, utpote latiali fonte a puoritia nou senum consilio, raore Roboam, acquiescebat.
iuebriatU3,querimouiam facit deCarolo imperalore, et oppidanos inlidelos sibi et regi autumabat. Uiidc
Paschalis papai Lonorura opcrum et ajdificiorum injuriis eos et insolilis exacliouibus oppriracbat,
pravo destruclore, ct catholicorum diro persecu- niiuusque quam oporteret, quid inde sequeretur
lore. Addidit ctiam plauclum de Burdino pseudo- priovidebat. Denique omnes convenit, et ab eis ut
papa, apostolica; sedis invasore, et do iiiultiiiioda lilios suos sibi obsides dareut, exegit. Iiiviti et
in Tuscioe partibus Ecclesiaj tribulationc. Retulit coacti impcranti obsecuudaveruul ; sed malevolentia
etiara Gelasii pap», qui jara cis Alpes venerat pleni, ultionis teiupus desideravcruiit. Iracundiam
iusurgeulibus procellis, exsilium, et a Noriuannica quippe suam callide occultaruut; sed mauifestaiu
Ecclesia subsidium pctiit orationuin, magisque nou inulto post viudictani niachinali sunt. Coiues
pecuuiarum. Serlo autem, Sagiensis episcopus, huic autcm obsidos accepit, scd lioiiorilicc uon tractavit.
syiiodo uon interfuit, sed legatus ejus infiriuitatis U.vorem cujusdam probi hominis, hliaiu Pagaiii de
seniique causu eum defuisse asserit. Cacoio laraosi equitis, iii turri cuslodiendani posuit,
Audiiius vero, pi«»ul Ubruiccusis, per leyafum qutu leaouibus ibideiii comiuisba vcUcuiciiter inge_
8o7 IIISTORIA ECCLESIASTICA. P.UIS 111. — LIH. .\ll. 838
Aniiolus auleni, virejus, nimisiratuserubuit, \ XII, Gelasius secundus papa iv Kalendas Februarii
iiiuit.
multosque sibi similis querela? clam fide soeiavit. [IIIOJ apud Cluniacum morluus et scpultus est, et
Regem vero, justitije amatorem, imprudentes ti- Guido, Vieunensis archiepiscopus, in Galixtura pa-
mueruntinterpellare, ne clamoremeorumdenepole pam IV Nonas Februarii electus esl. Ibi Lambertus
suo dedignarelur audire. Unde Arnulfum de Monte Ostiensis et Boso Portuensis, Cono Prrenestinus et
Gomerici, fratrem Hodberti Rolesmensis, adierunl, Joannes Cremensis, aliique plures de Homano se-
et eum Fulconem, Andegavis comitem, re-

per natu cleiici adfuere, quibus specialis prserogativa
quisierunt ut Alencionem quam tradere parali ,
concessa esl papam eligere et consecrare. Inthroni-
erant, reciperent, comitisque custodibus de turri zalus est itaque Guido, ab adolescentia castus, reli-
expulsis, libertatem incolis impetrarent. Comes au- giosus, largus, in opere Dei fervidus, et multis pol-
tcm hsec gaudenter accepit, militesque suos et sa- lens virtutibus. Hic tilius fuit Guillelmi Testardiaj,
gittarios peditesque aggregavit, Alencionem venit, ducis Burgundionum, quem Rainaldo duci peperit
cum suis nocte intravit, eosque qui in turri erant Adeliza, filia Richardi II, ducis Normannorum. Iste
acriter aggrediens obsedit. Quod fama, qua nil in quidem Guido nepos fuit feri Guidonis,qui ducatum
lerra velocius movetur, longe lateque divulgavit, et nisus est sibi vindicare Normannorum, ac apud
protinus ad aures sollicili regis de regni curis per- B Valesdunas pugnavit contra Guillelmum Nothum et
venit. Henricum, regem Francorum, et Vernonem atque
-Magnanimus res, ut certos rumores agnovit, Nor- Brionuam contra eosdem forliter tenuit per trien-
mannos et Anglos, aliosque multos regali jui'e asci- nium. Sic de regali progenie ortus, fraler ducum,
vit, Tedbaldum eliam, Carnotensiumcomitem, cum consanguineus regum et augustorum, laudabiUum
suis ad auxilium convocavit. Denique, mense De- imbulus neetare morum, provectus est ad summum
cembri, prope Alencionem innumeri convenerunt, poutilicium. Quo streuue quinque annis potilus est,
qui summopere inclusis sulTragariconati sunt. Pra;- et multa bona in domo Dei statuit atque operatus
clari quippe fcatres, Tedbaldus et Stephanus re- est.
gem praecesserunt, miiitumque vi pugnantium in In eodem anno [1119] Eustachius de Britolio, ge-
lurrim iuferre victualia voluerunt, sed non prteva- ncr regis, crebro commonitus fuit a contribulibus
luerunt. Comcs enim .\ndegavorum contra eos ex- el consanguineis ut a rege recederel, nisi ipse tur-
ivit, acies disposuit, et cum illis valide praeliari coe- rim Ibreii, quae anlecessorum ejus fuerat, ei redde-
pit. Ibi tunc quosdam occidit, plures captos vincu- ret. Rex autem ad prfesens in hoc ei acquiescere
lavit, aliisque fugatis, laHus ad oppidum cum spoliis blandis cum ver-
p distulit; sed in futuro promisit, et
multis remeavit. Deinde securius obsessos infesta- bis redimendo paciticavit. Et quia discordiam ejus
vit, eisque aquam per subterranea machinamenta habere nolebat, qui de potenlioribus Neustriae pro-
occultis abscisionibus abstulit. Indigenae siquidem ceribus erat, et amicis, hominibusque slipatus, fir-
raeatum noverant per quem conslructores arcis missimas munitiones habebat, ut securiorem sibi et
aquas ductum de Sarta illuc etfe.cerant. Illi vero hdeliorem faceret, filium Radulti llarenc, qui tur-
qui claudebantur in arce, videntes sibi cibaria de- rim custodiebat, ei obsidem tradidit, et ab eo duas
esse, nuUumque auxilium ex aliqua parte provenire, Ulias ipsius, neptes videlicet suas, versa vice obsi-
pacem fecerunt, turrimque reddentes cum omnibus des accepit. Porro Eustachius susceptum obsidem
salvi exierunt. Ha;c infortunia multos ad deprceda- inale tractavit. Nam consilio Amalrici de .Monteforli
tiones excitaverunt, nmltique observantiam adven- qui augmenta maliliae callide macbinabatur, qui
lus Domini violaverunt. Sic ubique mala creverunt, Eustachio multa sub Ude poUicitus est quee non im-
ct Neustriam caedibus et pra?dis, iucendiisque undi- plevit, pueri oculos eruit, et patri, qui probissimus
quc fcedaverunt, et, sicuti tilii nepa;, ante statutum railes erat, misit. Lnde patcr iratus ad regem venit,
nascendi tempus matrem suam erumpendo peri- et infortunium tUii sui nuntiavit. Rex vero vehe-
muut, sic Normanni ante legitimum principa- J) menter inde doluit pro qua re duas neptes suas ad ;
tus Guillelrai terminum tellurem suam contami- vindictam in praiseati faciendam ei contradidit. Ra-
naverunl, et enormibus ausis misere pessumdede- dulfus autem Harenc Eustachii filias permissu legis
runt. irali accepit, etearum oculos in ultionem filii sui
.\posloIi Thoma; solemnitatem dum plebs Chris- crudehter effodit, nariumque summitates truncavit.
tiana festive recolit, uiniius ventus maxima terri- Innocens itaque infantia parentum nefas, proh do-
genis damna fecit, et in tuluro tempore turbationes lorl niiserabilitcrluit, et utrubique geuitorum alfec-
hominum et mutationes potestatum portendit. Non tus deforinitatem sobulis cum detnraento luxit.
multo post thbulationes in muudo maxima; pru- Deuique Radulphus, a rege confortatus et nmneri-
secutse sunt, multique de sublimi ceciderunt, alii- bus houoratus, ad Ibreii turrim conservandam re-
que, disponente Deo, qui de sHrcoie etevat paupei'cm meavit, et talionom regia severitate repensuin lilia-
Rig., 8 honoritice subiimati sunt. bus ejus Eustachio uuntiari fecit. Comperta vero
J II, ,
IV. Culixlus 11.papa —

Eustachius dc Britolio in liliarum orbitate, pater cum matre nimis indoluit, et
Henricuin reijem insunjil. Oximensium rehellio. caslella sua, Lirara ct Gloz, Ponteinque Sancti Pe-
.\iiuo ab lucurnaliune Uoniiui 1110, indicliune tri et Paceium muuivil ; et ne re.t, scu lidelcs ejus
^
iii illa intrareiit, diligenter olitiiiavit. Julianam au- qui in vicinio orant, audicntes quod poue oranes
tera, iixorem suam qua> regis ex pellice lilia erat, Normanni, relicto regc, nepoti ejus faverent, ipsi
Rritolium raisit, eique ad sorvanduin oppidum nc- quoque decreverunt similia perpelrare. Unde pri-
cessarios milites associavil. inus Rainaldus de Bailol Kalesiam abiit, fidelitatem
Porro burgenses, quia rcsi fidelos erant, nee illuni regi reliquit, ei(pie posccnli ul donium suam de
aliqiiatenus otfeudere volcbant, ut Juliana; adveii- .Mansiono Renuardi reddcret, superbe denegavit.
tum pluribus noeiluiiiin iiilcllcxeruul ,
i^rotinus Tunc rex ail « Ad curiain meam venisti
: non ;
rcfji ut Britolium proporauter vcniret, mandaveruut. capiam te. Sed poenitebit te nefas cojpisse coutra
Providus rcx, illud recoleiis ab audaci curione Co'- me. » Mox illo recedente, rex militiara suam con-
sari dictum, in belli negotiis : vocavit, et pene cum illo ad munitionem ejus ve-
ToIIe moras : sempcr nocint differre paratis, spere venit. Porro Rainaldus, videns quod ad tan-
(Ll-ca.\, I, 281.) tum onus sustentandum impos esset, raane exivit,
audilis bnrgensium legationibus, Britoliuin concitus et clemcntiam regis postulaus, munimentum red-
venit, el portis ci gratanter apertis in villam intra- didit. Protinus rex lapideam domum, cum apparatu
vit. Deindo fidelibus incolis pro fidei devotione gra- ciborum el omnibus quae intus erant, incendio tra-
tias egit, et ne sui milites aliquid ibi rapercnt pro- " didit. His itaque coinpertis, Curceienses et de Gren-
hibuit, municipiuraque, in quo procax (ilia ejus temaisnilio ac de .Monte Pincionis, rebellare nisi,
occluserat, obsedit. Tiinc illa undique anxia fuit, et silueruut, el malevolos conatus, ne simiUa pateren-
quid ageret nescivit ;
pro certo cognoscens patrem tur, conlinuo compresserunt, nec ulterius in dorai-
suum sibi nimis iratum illuc advenisse, et obsidio- nura regein sustollere cornua prEesurapserunl.
nem circa castellum positam sine tropaeo nou di- V. De hello inter reges Francia; et Anglix gesto conti-
missurum fore, tandem, sicut Salomon ait : yon nuatur.
est malitiu super malitiam mulieris [Eccli., xxv, Goisfredus, arcbiepiscopus Rothomagensis, Asce-
26), raanum suam in christum Domini uiittere pra?- linum, Audrea; filium, pluribus placilis acriter im-
eogitavit. Llnde loqui cum palre fraudulenler pe- petivit, et injuste demptis, ul quibusdara visum est,
tivit. rebus suis, valde aggravavit. llle igilur rancore
Rex autera, tanlse fraudis ferainaj nescius, ad diro stomachatus, Pontesiam ad regera accessit, et
colloquium venit ,
quera infausta soboles interse Andeleium, si veniret rccepturus cura bellica vi,
ficere voluif. Nam balistam tetendit, et sagittam prodilurum sjiopondit. Franci ergo nimis gavisi
ad patrera traxit; sed, protegente Deo, non laesit. sunt, el regem pigritaretur exhortali sunt. Con-
p iie
Unde rex illico destrui pontem castelh fecit, ne in- firmato utrinque pacto, Ascelinus probissiraos sa-
grederetur aliquis vel egrederetur. Videns ilaqiie tellites secum adduxil, et in suariiiu apothecara se-
Juliana se undique circumvallari, neminemque sibi gotum noctu iutroraisit, ibiquc sub stramine laten-
adminiculari, regi castellum reddidit ; sed ab eo tor abscondit. Ludovicus autem rex cum phalange
liberum nullatenus exitum adipisci potuit. Regio bellatorum pedetentim eura insecutus est. Mane,
nempe jussu coacla, sine ponle etsustentamento de viso rege, vociferatio populi personuit, et nimia
sublinii ruit, et nudis natibus nsque in profiindum perturbatio pro tam inspcrata re repente incolas
fossati cuin ignominia descendit. Hoc nimirum in invasit. l.atilantes vero sub stramine subito proru-
capite Quadragesiinge, in terlia septimana Febriiarii perunt, el Regale, signum Anglorura, cum plebe
contigit, dura fossa caslelli bruraalibus aquis plena vociferantes ad munitionem cucurrerunt sed ; in-
redundavit, et unda nimio gelu constricta tenera; gressi, Meum yaudium. quod Francorum signum est,
carni lapsfe raulieris ingens frigus jure subrainistra- ver5aviceclamaverunl.Exclusisilaqueindigenis,GalIi
vit. Infausta bellatrix inde ut potuit cura dedecore
castrum interiusobtinuerunt, etturnuc regisperpor-
exivit, ac ad raaritum suum, qui Paceio degebat, tas violenter intraverunt, totamque villam naclaj
renieavil, eiqiie tristis eventus verax nuntium eno-D sunt. Richardus autem, filius rogis, aliique inunici-
davit. Rox burgenses convocavit, de fidelitate con- pes sic improvisoimpetu praeventisuntêtaraissain-
servala laudavit. promissis el beneliciis honoravit, tus et extra orani defensionis spe, ad aulam Sanctae
et eorum consilio castrum Britolii tutandum com- Virginis Maria; confugerunt. Denique Ludovicus
mendavit. rex, postquara praesidiura cum toto burgo possedit,
Non multo Radulfo de Cuader, audaci ath-
post, Richardum cum comrailitonibiis suis liberum abire
leta;, quia nepos ex sorore Guillelmi Britoliensis quo vellet praecepit, pro reverentia intemerataj ma-
erat, reddidit tolum honorem antecessorum ejus, tris, qua; Salvatorem mundi peperit, cujus opem et
praeter Paceium,quod Eustachius tenebal. Illo vero basilicam fideliter expetiit. Franci, recedente rege,
caslellum donoregisobtentum diligenter custodivit, oppidura quod in corde regionis ceperunt, diligenter
et in omnibus regi fidclis, uiultisque probitatibus servaverunt, totamque provinciam circumjacentem
laudabilis claruit, et hostes publicos undiqiic audac- super Scqnanam sibi subjiigavcrunt. Ibi enira Go-
ter impugnavit. defredus de Serrau/! el Engelrannus de Tria, Albe-
Eodem tcmpore [HlOl, Oximenscs de rebellione ricus de Burriz el Raldricus de Rraia, aliique pra;-
tractavcrunt. Nam Curceieiiscs, aliique oppidani clari milites Gallorum pcrui.-iiiscruiit. Ab archiepi-
86 i IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XIl. 862
scopo, propter ecclesiasticas res quas invascrant, ^ QuondaQi tres oppidani, Eustachius, et Richerius,
excomraunicati fuerunt ; sed ipsi, pro temporis et Guillelraus de Firrailate Porlicena, cum suis
opportunitate et causa belli pertinacitcr induTâti, copiis convenerunt, et usquo ad fontcm Ternanti
aliquando restiterunt. Henricus rex contra Francos prffidantes in Normanuiam irruerunt, domosque
apud iNogionera castrum firmissimum munivit, ibi- Vernuciarum in terra Sancti Ebrulfi, iramisso igne,
quc centum milites, qnibus princeps militiae Guil- corabusserunt. Radulfus autem, ad Pontem Ercen-
lelmus, Theodorici filius, praeerat, constituit. fredi consislens, fumum vidit, et moi militibus
Richardus Fraxinellus, octo filiis ampliatus, sed undecunque coUectis, in hostes pugnaturus perrexit.
Emma;, uxorissufe, futilistimulationeinfatuatus,con- Rex quippe xsx equites Sappi, totidemque Orhecci
tra communempopulisalutem tyrannidemcumliliis propter incursus prajdonum ad nefas undique con-
suis arripuil, jam morti contiguus. Nam in lerri- tluentium constituerat. Porro Radulfus, omnibus
torio Uncinis de censu regis tirmitatem constrnxit, illis in unum collectis, ad transitum Carentona;
dominumque suura Eustachium sectatus, vicino- ccc equites cum parva suorum manu aggressus est,
rum agros depopulari studuit, et inter publicos el, erepta grandi praeda quam illi ducebant, et
hostes, quamvissenex, denotari non erubuit. quibusdam militibus captis usque ad Firmitatem
Tunc a filiis hominura quadragesimalis obser- B Fraxinelli persecutus esl, et, nisi prffisidium hosti-
vantia daranabiliter conlarainata est. — Rodbertus, bus propinquum fuisset ,

plurimum illis damnum
Ascelini Goelli filius, inimicorum regis primus incubuisset.
resipuit, et inchoata; factionis poenitens, amicitiam Non multo post, idem animosus miles regem
sceptrigeri principis expetiit, et obtentara usque amicabiliter circumvenit, ac ut prfesentiam solum-
ad moitera, quEesibi proxima erat, fideliterel commodo suara contra Frasinellos, qui imbelles et in-
raode servavit. Plures ejus exeraplum salubriter juriosi exstiterant, exhiberet, huniiliter expetiit.
secuti sunt. Denique rexpost Pentecoslen multo Radulfi precalu

Amalrico qiioque rex mandavit ut secuni pacera adductus est ut municipiura videret, quo patria
faceret, et, arce sibi reddita, oranem coraitatura Uticensis profligata est. Adveniente vero rego, Fra-
Ebroicenseraquiete reciperet. Atille, quia irrequie- xinellii nimis territi sunt, et quid agerenl vicissim
tus homo erat, stolide respuit qnod ultro regali indagare trepidi coeperunt. Rufo aulcm de Ponter-
bonitate oblatum fuerat, et, quia majorem belli chenfredo bellicosum assultum viriliter ineunte,
causam pro ablata sibi patrum hfereditate habebat, claves portarum rcgi exhlbuerunt, et sententia pro
c\chelus saepe per oppida noctibus discurrebat, rebellionis incepto data et concessa, reconciliati
'-'
nimia soUicitudine omnes commovens, foederatos sunt.
sodales corroborans et comraonens ut munitiones Circa finem Junii, Richardus senex Illicum venit,
suas solerter servarent, ut pervigiles contra inge- et aeger raonachatum accepit, et paulo post in ini-
niososexploratores excubarent, prudenter et impi- tio Julii obiit, ac in capilulo monachorura turaula-
gre vicinia inquietarent, orania, exceptis ecclesiis, tus quiescit. Portionera ecclesiaj de Gunfredis et
nudarent, aut sibi viriliter subjugarent. Bellicum medietatera decimae sua; Sancto Ebrulfo donavit,
quippe laborera pervicaciter exercebat pro haeredi- ac a Guillelmo, primogenito suo, aliisque filiis suis,
tario consulatu, quem sibi rex non perraittebat. ut concederent quod donaverat, impctravit.
Radulfus autem Rufus grave illis ohstaculum se Inter tot et tara raagnas tempestates admodum
interdum pra?bebat, et conatus eorum vehcmenter sffivientes, sceptriger Henricusregio stemmate rigi-
impediebat. Animosus eniraerat,railitiaequegnarus, dns perstitit, et omnes proprias muniliones, fidis
probitate audaciaque insignis et faraosus. Is quon- custodibus illic callide locatis, optime servavit;
dam, dum, familia regis in regione Vilcassinae expe- in quas hostilis versutia nullatenus ad libitunisuura
ditionem ageret, et Francorum virtus, ut se habet introire potuit. Rothomagus enini metropolis et Ra-
superior hostes fugaret Richardi, jocas, Constantia et Abrincas, Sagius ct Arcas,

evenlus belli ,
jj
regis filii, subito sonipes sub eo peremptus est, el Nonencors etlllias, Cadomus et Falesia, Oximus ct
juvenis ab hostibus pene retentus est. Quod Radul- Fiscannus acJuliabona, Vernon elArgcntoraus, alia-
fus ut vidit, de caballo suo statira exsiliit, ct filio queoppidaquajregiae ditioni duntaxat subdebantur,
regis ait : « Confestim ascende, et, ne capiaris, ab ejus justo dominatu avcUi fraudulentis persua-
fuge. » Prolinus illo rccedente, Radulfus abductus sionibus non patiebantur. Legitinii quoque optima-
usque ad xv dies pro Gualone de Tria tes Richardus comes Cestrciisis ct Rannulfus de
est; sed
successor ejus, Radulfus
relaxatusest.ldemeniramilesEngelranni germauus Bricasard, cognatus el
crat, et paulo ante captus, in arclo carcere regis de Conchis et Guillelraus de Guarcnna, Guillelmus
anhelus gemcbat. Non multo post, vulneribus et de Rolmara et Guillelraus do Tancardivilla, Radul-
fl.Tgris quffi pertuleral, defunctus est, et Radulfus a fus de Sancto Victore et Gualterius Gillardus, Ni-
alii-
regc tidelis probatus et honoratus est. Exinde inler gellus de Albinneio ct Guillelmus fralcr cjiis,
regi
prtecipuos et familiares regis amicos habitus est, que praecipui heroes in adversis et prosperis
perjurii
et rex multos honores ei, si aliquandiu vixisset, connectebantur, etopiuolirii, prodilionisac
cssu dcdignabaulur. Imberbes quu-
puUicilus esl. ulogio uotabiles
8(13 ORDEKICI VITALIS 864
que niii Rodberli consulis de Mellcnto, Gualerati- i lipausquead Lipain iiuispiain peilransirc poluisse t,
nus cl Rudbertus, regi adhuM-ebaul, eique optinia- si altentare insolitum iter ausus fuisset. Iloc Pari-
te^ corun» cuui niunilissiniis castellis in oniuibus siusvidil, el mcrito cxpavit.

parebant, et incursantibus adversariis acriter resi- In .Vugusto, luna quasi sanguis rubicunda sero,
stcbant. Nani Pons Aldemari et BcUus mons ac iluMi ijruma esset, visa est, et circulis cjus quasi
Brionna el Guataevilla regi appluudebant, procercs- fiiudus dolii grandisboiniuibusin Gallia monstratus
que priefatorum cuni viribassuis lideliter militando ost. Deindc veluti sappbirino colorc secta est per
serviebant. mcdium, et tanlum inluentibus iuler aquas medie-
Mense Maio [1119], Guillelmus Adelinus, regis tates apparuit spatium, ut, si res similis in terra
lilius, de Anglia iu Normauiiiani Iransfretavit, cujus panderetur, semita humanogressuiapla censerelur.
udventu pater gavisus, inox quod corde prius occul- lêracto aulem uuiushoric inlervallo, iterum redin-
laveral, uianifestavit. Paciflcos concionatores ad tegrata apparuit, et paulatim deliciente ruborc,
rulconera, Audegavensium comitcm, dirc.xit, com- corniculus nascentis lunae solito more resplenduit.
modisque pacis fofderibus compactis, ipsum ad cu- Eodem tempore, rubor masimus a Pexeio per Me-
riaui suam benigniter iuvitavit. dantum visus est in .Neustriam discurrcre, et per
Mense Junio, Guillelmus .\deliuus filiam couutis g tres noctes hujusmodi signum multis Galloruni
apud Lexoviura desponsavit, multisque tranquilli- manifestalum est iu aere. Diversis vero modis vi-
latem oj)tantibus tam generosu copulatio compla- dentes boc inlerpretati sunt, et velle suum, prout
cuit, et, quamvis exlrema sorte juvenis mariti vitce ciiique libuit, auscultaniUûs asseruerunl Sujier-
lilum in imo pelagi celeriter ocanle parum durave- borum quippe insipieutia de futuris tanquam de
rit, uecessariam tamen ad instans tempus quietem transactis stolide gloriabatur, procaciter aftirmans
inter dissidentes populos compaginavit. Tuuc rex quod Ludovicus rex, qui tuuc apud Audelium cum
Guillelmuui Talavacium, Rodberti Belesmeusis li- Francis morabatur ceu llamraa Noriuanuos absu-
lium, precalu comitis in amicitia recepit, ct totam meret, totaraque sibi regionem Neustria?, rboiujiboea
in Normannia patris sui terram reddidit. Aleucio- secante, subigeret. Arrogautium itaque pelulantia
nem et Almaniscas atque Vinacium, aliaijue caslra pro appetitu suo valicinium procaciter sibi asseve-
ei concessit, praiter dangiones quos propriis excu- ravit; sed rerum exitus multum aliud ipsis eisdem,
bitoribus assignavit. Rodberto etiam de Sancto Se- siippeditavit. Ilis omissis, seriem prosequar uarra-
reuico, qui consobrinus regis erat, ipse, precibus tionis.
soceri prolis suai, indulsil quod nuper desertor llenricus rex, rebellibus uUra parcere noleus
juris ad hostes transierit, et .Monasteriolum et Ex- ^j pagum Ebroicensem adiit, et Ebroas cum valida
calfuruum reddidit. manu impugnare ccepit. Sed oppidanis, qui intrin-
.'Vpud Lexovium congregatio magna prwsulum secus erant cum civibus viriliterrepugnantibus, in-
procerumque convenit, et ibi tunc immatura luors troirenequivit. Erantcumillo Richardus filius ejus,
Balduiui, satrapai Moriuorum, cunclis innotuit, pro et Slephanuscomesneposejus.Radulpbus deGuader

cujus anim» absolulione et quiete res clero signa et maxima Normannorum. Quibus ante regem
vis
pulsare et orare prascepit. In Neustria quibusdam convocatis in unum, rex dixit ad Audinum episco-
gaudium, et nonuullis moeror prodiit, quod Flaa- pum « Videsne, domine praesul, quud repellimur
:
drensis, iiiimicorum rcgis acerrimus, corruit, et ab hostibus, nec eos nisi per ignem subjugare po-
Andegavensis amicus, trium urbium dominus, po- lerimns? Verum,si iguis immittitur, ecclesiae com-
tenti coronato adhEesit. burentur, et insontibus ingens damnum inferetur.
In ."Bstate, post diutinam exspectationem, post Niinc ergo, pastor Ecclesise, diligenterconsidera, et
multimodam ut perjuii resipiscerent persuasionem, quod utilius perspexeris, provide nobis insinua. Si
Henricus rex per Normanniam terribilem discur- victoria nobis per incendium divinitus conceditur,
sum fecit, et Pontein Saucli Pelri, aliaque cum vil- tv opitulante Deo, ecclesiaj detriuienta restaurabuntur.
lis hoslium castra iuceudit, et austeram ultioncm quia de thesauris nostris commodos suraptus gra-
super inimicos ct conscutaueos eorum exercuit. tauter largiemur, unde domus Dei, ut reor, in me-
VI. Cnlamitates etprodigia. — Bdlievcntus. lius, reBedificabuutur. » Iloesitat in tanto discrimine
Inter hiec, omuipotens Deus mirifica in orbe prffisul anxius; ignorat quid jubeat divinoe disposi-
magnalia nionstravit, quibus intuentium corda, ut lioni competentius ; nescit quid debeat magis velle
castigareuturancquitia, commouuil. Nam in hicme vel eligere salubrius. Tandeni. prudentum con-
prajcedcntiuimii imbres Uuxerunt, et inundationes sultu j)rajcepit ignem immitti, et civitatem con-
lluviorum habitacula hominum plus solito invase- cremari , ut ab anathematizatis proditoribus li-
runt. Hothomagenscs iude et Parisiaci,aliiquc cives beiaretur, el legitimis habitatoribus restituere-

seu rustici testes suut, ijui fureutes reduudanlis tur. Hadulfus igitur dc Iluader a parte Aquilo-
Sequana; gurgites iu damno di)muruin, sagctunivo nali |)rimus igneiii iiijecit, et ellreiiis llamma j)cr
suarum persenseruut. urbem statim volavit, et omnia, tcmpus enim au-
In sequenti Quadragesima 1 1 l;tj nimius iu Se- tumni siccum crat, corripuit. Tunc combusta est
quana vciitus cfllavit, ct aliquaudiu cxsiccavit. A basilica Saucti Salvatoris, qiiara sanctimouiales in-
863 HlSTOniA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. .\II. 860
colebant, et celebris aula gloriosje Virginis ct Matris ^ sa^vi ut leones, occnrrcbant, et iinceis el. mucro-
itfarise, cui pra?sul et clcrus serviebant, nbi iiontili- nibus insisnes ictus vicissira miscebant. .Neuter enmi
caleni ruiiani parochiani fi-equcntali.uit. Itcx ct ab altcro vinei volebat; sed quisque ]ir(ibissimus
cuncti optimates sui episcopo pro ecclesiarum coni- haberi ardebat, el ob id quotidiana concerlatio ide-
bnstione vadimonium suppliciterdcderunt, ctuberes rosque prosternebat. Ibi Guillelmus eques, iilius
inipensas de opibus snis ad restaurationem eaium Rogcrii dc Sancto Laurentio, pereniptus est, cujus
palam spoponderunt. cadaver in clanstro Sancti Victoris martyris sepul-
Providus re.\- cum Rodberto Goello, ut proedictum tum est. Hujus nobilitas de illustrissimis Caletensium
est, pncem fecerat, et arcem de Ibreio pro fide ser- baronibus propagata est, et famosa strenuitas inter
vanda illi commiserat, el fcatres ejus pro condigna pra^cipuos pugiles Talou multoties approbata est.
securitate obsides receperat. Radulfus autem Rufus Sio frequens excrcitium feri .Uartis mulLum cruorem
pacifici tenoris fuit utilis omasus, quia prsefati mi- elTundit, et vita, speciosis juvenibus crudeliter es-
lilis erat sororius, tantaque necessitudine confoedc- torta, lugubre damnum pluribus ingerit.
ratus. Huicnimirum rex, antequam Ebroas adiret, Ludovicus rex castellum Dangu obsedit, et Rod-
mandavit ut Amalricum et conipatriotas commili- bertum municipcm valida virtute Francorum acriter
tones ad niilitiam lacesseret, ac secus .\ucturam flu- D coercuit. Tandem oppidauus, amicorum consilio qui
vium prope Ibreium militares gyros agitaret. Diem extrinsecus obsidebant, castrum imraisso igne com-
qnoque, quo beec fierent, denuntiavit. Ille vcro in bussit, et egressus, nihil hostibus nisi favillas reli-
omnibus regi paruit, et casus, ut a rege peroptatus quit. Ipse in eadem septimana cum militia Gisor-
fuerat, contigit. Denique rex, ubi prorsus inllam- teiisi super Fraucos irruit, et ingentem prcedam de
matam urbem vidit, Rodberto legatum protinus di- Caivimonte Rex autem Fran-
et viculis ejus rapuit.
rexit, et rem gestam mandavit. Mox ille in conflictu concremento Dangu, elatus tripudiavit, et No-
cia>,
clamavil : « Domine Amalrice, nudi rumores quos vum Castrum, quod Guillelmus Rufus apud Fuscel-
libi dicam, in quibus nibil lucrabis nisi mcesliliam : limontem prope Eptam construxerat, obsedit; sed
Ebroicam civitatem rex bodie concremavit, et cus- ad votum non omnia obtinuit. Gualterius enim Hi-
todibus arcis formido proximEe necis incumbit. » blardus cum regiis satellitibus fortiter obstitit, et
Quod audiens, Amalricus commilitones suos convo- acerrima obsidentibus vulnera direclis missilibus
cavit, ac pro desolatione urbis suse mcestus ad sua inflixit. Post xv dies, Amalricus regi nuntium di-
remeavit. rexit, per quem Ebroarum concremationem, alia-
Philippus et Florus, Philippi regis Francorum p que infortunia illi mandavit, et festinum ejus auxi-
filii, et ex Bertrada sorore nepotes Amalrici, Guillel- lium obnixe postulavit. His auditis, confeslim rex
mus quoquc Punctelhis et RicUardus Ebroicensis abscessit, et, incensis mappalibus, gaudium iiiimi-
filius Fulconis prajpositi, aliique strenui milites arcis dimisit. Ibi Engerrannus de Tria, probissimus
ceni defensabant, et tota urbe succensa securiores miles, in supercilio vulneraLus esl, et post aliquot
et alacriores resistebaut ,
quia jam minus ad tu- dies in amentiam versus, miserabiliter mortuus est.
tandum, fugatis civibus, babebant. Cives enini de- Interea Ludovicus rex in Galliani discursum ocius
structa? urbis passim dispersi sunt, et, amissis om- peregit, iterumque de StampisNormanniam repente
nibus quoe habuerant, per extera misere vagari map- repetiit, et nonnullos secum bellicosos milites ad-
palia coacti sunt. Modestus rex turrensibus ut sibi duxit. In die xx mensis Augusti |m9], Henricus
lurrim redderent mandavit, el, indultis omnibus rex Nogione missam audivit, et cum summis opti-
qu» forisfecerant, niulta promisit; quibus acquie- matibus suis expeditionem facturus in hostes exivit,
scentibus, ad alia regni negotia festinavit. Caiterum, ignorans quod rex Franciae Andeleium tunc venerit.
post aliquot dies cum ingenti militia noctu rediit, et Albionis sceptriger cum insigni armatorum agmine
repente castrum ante auroram, ardentibuscandelis. processit, segetesque circa Strepinneium rapaci ar-
firmare coepit, conditumque bellicosis pugnatoribus D migerorum manu messuit, et maximos fasces corni-
commisit. Illic enim Radulfus Rufus et Simon de pedum dorsis ad castrum Leonis devehi praecepit.
Molinis constituti principes erant , cum Gisleberto Quatuor nempe miiites super Guarolivam a rege
de Oximis, aliisque quampluribus ,
qui probitate constitnti speculabanlur, ne quis aliunde impedi-
probatissimi pollebant. In illis nimirum rex fidu- mentum illis quolibet modo moliretur. Qui videntes
ciam habuit, et hostes per eos coercuit, patriamque galeatos cum vexillis Nogionem teudere, coiifestim
sibi subreptam recuperavit. regi suo mandavere.
Amalricus et Eustaebius, Odo de Gomerz et VII. Brenmiilense prselium. Ludovicus rex cladem
Guido Malus-Vicinus, aiiique strenuissimi milites accipit.
Paceii degebanl, et cum ingenti audacia et virtute Eodeui die Ludovicus rex cum Francorum cu-
suos visitabant, visitatione sua confortabant, re- neis Andeleium egressus est, et multotics cum suis,
giosque castrenses severis incursibus frequenter quod Anglorum regem in aperto reperire campo ne-
inquietabant. Illi iiihilominus, qui nunquam impa- quivissent, coiiquesLus est. Nesciens qiiippe i-cgcm
rati erant, quoniam assidue malcvolos hostcs meti- lam vicinum csse, Nogionem cum insiguc iiiilitia
culosi prsecavehant, loricati et galeati, adversariis, festinus adiit, quia casLruni illud eodeni die per pro-
,
st>: ORUF.RICl VITALIS 868
ditionem itiacliinalam adipisci speravit. Sed resj^mus Crispinus et lxxx equites super Normannos
multuni alitcrevcnit, dum turgentes, avidosqucbelli irruerunt, sed equis eoruni prolinus occisis, omnes
pares iii beilo victorla sequcstravil, et pompa trium- inclusi et retenti sunt. Deinde Godefrcdus de Ser-
phantes posl dejectos etfugacesexagitavit. Burcliar- ranz , aliique Vilcassinii fortiler percusserunt
dus de .Monte-Morencii, aliiquc prudenles I.udovico aciemque totam aliquantuhim retro vacillare cora-
in Neustria bellare dissuaserunl ; sed furibundi Cal- pulerunt. Cselerum, indurati bellatores animos et
vimontenses cerlamen inire coegerunl. Guillelraus vires rcsumpserunt, et Burchardum ac Olmundum
quoque Camerarius Henricum conatus est a con- et Albericum de Marolio, aliosque jdures Frauco-
fliclu retrahere; sed fiuillelraus de Guarenna ct Ro- rum dejectos ceperunt. Quod videnles Franci, di-
gerius de Benefacla viriliter animaverunt. Tunc pa- xerunt regi : « Octoginta milites nostri, qui prae-
lam auditum est, nuntiis intercurrentibus, et rumi- cesserunt, non comparent; hostes numero et viri-
gerulisfamam passim spargentibus, quod ambo rebus nobis pravalent; jara Burchardus el Otraundus,
ges egressi essent cum suis calibus, et si veilent aliiquc praicipui pugiles capli sunl, el cunei uoslri
jam cerlare, possent cominus. Franci jam Nogioni magna ex parte labantes diminuti sunt. Recede
appropiaverant, et apothecam monacborum Busche ergo, qusesumus, domine, ne conlingat nobis dara-
ronensium concrcmaverant, cujus fumum ascen- D num irreparabile. » His diclis Ludovicus acquievit,
dentem in excelsum .\ngli pro indice prospexerant. et cum Baldrico de Bosco velocitcr aufugit. Victo-
Prope montem qui Guarcliva nuncupatur, liber res autem cxr. milites comprehenderunt, cl reliquos
campus est et latissima planities, qua: ab incolis usque ad portas Andeleii persecuti sunt. Qni per
Br."nmula vocitatur. Illic Henricus, rex Anglorum, unam viara pompose venerunt, per plures anfrac-
cum quingentis mililibus descendit, arma bellica tus confusi fugerunt. Guillolmus autem Crispinus
bellicosus heros assumpsit, et ferratas pugnalorura cum suis, ut diclum est, circumvallatus, ut regem
acies prudenter ordinavit. Ibi fuerunt duo lilii ejus, prospexit, per medias acies ad eum, quem maxime
Rodbertus et Richardus, egregii mililes, el tres con- odibat, cucurril ,
gladioque super caput feralem
sules, Hcnricus Aucensis, Guillelmus de Guarenna iciura intulil; sed capitium lorica spccialis pa-
et Gualterius Gifardus. Rogerius quoque Richardi Iricii caput illsesum protexit. Mox lemerarium
fllius, et Gualterius de Alfagio, consanguineus ejus, percussorem Rogerius, Richardi filius, percussit,
Guillelmus de Tancardivilla, et Guillelmus de Rol- dfJL-cluni cepit, et super ipsum jacens, ne a cir-
mara, Nigellus de Albineio, aliique quamplurcs re- cumstaiilibus amicis pro ultione regis mox eneca-
gem stipabant, qui Scipionibus, seu Mariis, sive p retur, defendit. A multis nempe impetilus est, et
Catonibus, Romanis censoribus, sequiparandi erant vix a Rogerio salvatus est. Nefariara enim leraeri-
quia laicali sensu et equestri probilate, ul exitus tatem inchoaverat, qui dextram cum framea fe-
probavit, admodum pollebant. Eduardus de Sales- rientem super caput levaverat, quod per poutiti-
buria ibi portavit vexillum, fortis agonista, cujus cale minislerium sacro chrismate delinitum fuerat,
robur eral probatione notissimum, et constantia et regale diadema, populis gaudentibus, Domino-
perseverans usque ad exilium. Ludovicus rex, ut que Deo gratias et laudes concinentibus , bajula-
vidit qnod diu peroptaverat, quadringentos milites veral.
ascivit, quos in promptu tunc habere polerat, eos- In duoruni certamine rcgum, ubi fuerunt milites
que pro servanda aequitate et regni libertate in bello fernie nongenti, tres soluramodo inlerremptos fuisse
fortiter agere iraperat, ne illorum ignavia Franco- comperi. Ferro enim undique vestiti erant, et pro
rum gloria depereat. Ibi Guillolmus Clilo, Rodberli timore Dei, notitiaque contubernii vicissim sibi
ducisNormannorum lilius, armatus est, ut patrera parcebant, nec tantum occidere fugienles quam
suum de longo carcore liberaret, et avitam sibi hse- comprehendere satagebant. Christiani equidem
reditatem vindicaret. Illic .Mattha!us, comes de Bel- bellatores non effusionem fraterni sanguinis sitie-
lomonte, et Guido de Claromonte, atque Olmundus J) bant, sed legali triumpho ad utililatera sanctaj Ec-
de C.alvinionte, Guillelnuis de Guarlanda, Franco- clesiae et quietem tidelium, dante Deo, tripudia-
mm princeps militia,', Petrus de Manlia, et Philippus bant. Ibi slrcnuus Gnido et Otraundus, Burchardus
de Monle-Braii, ac Burchardus de Monte-Morencii el Guillelmus Crispinus, aliique plures, ut supra
ad pugnam parati fnerunl. De Norniannis quoque diclum cst, capli sunl, et a redeuntibus Nogionem
Baldncus de Braio, cl Guillelmus Crispinus, et plu- ipsa die ducti sunt. Nogion quippe tribus leucis
res alii Francis adjuncti sunt. Omnes hi turgenles dislat ab Andeleio, et eo tempore, guerris furenti-
Brenmulam convenerunt, et fortitcr preeliari contra bus, deserta eral tota regio. In raeditullio repentina
Normannos adorsi sunt. principura facta est congressio, et ingens pugna-
Primum utique in conflictn Galli acriter ferire torum personuit vociferatio, armorumque turbu-
co-perunt , sed inordinate properantcs superati lenta frenduit coUisio, et nobilium barouum horruit
sunt , citoque faliscentes terga verterunt. Richar- dejectio.
dus, regis tilins, et centum milites equis insidentes Francorum rex fugiens in silva solus erravit; sed
ad bcllum parati erant. Heliqui vero cum regi' pe- rusticus quidam, qui non cognoscebat euni, forle
dites in campo dimioabaul. In prima fronte Guillel- invenit. Quem rex summopere rogavit, insuper ju-
,
869 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIR. XII. 870
rejurando plurima promisit, ut compendiosius iter a consolationis eumvisitavit, et de suorum fugn, cap
ad Andeleium sibi oslenderet, aut pro raagna re- turaque plangenti, pluraque rcvolventi, ait: n Pro
muneratione secuna illuc pergcret. Ille vero, de contrario cventu non mffistificetur dorainus meus,
niercede certus optima, concessit, atque treniulum quia lales sunt bellorum casus, ct plerumque sum-
principem Andeleium deduxit, qui metuebat tam mis incubueruiit ac famosissimis imperaloribus.
praivium viatorem ne ab eodem proderetur, quam Forluna seu rota vergibilis est. Nam quem subito
adversarios insequentes ne ab illis retineretur. sustulit, in momento dejicit, et econtra prostratum
Denique mricola dum imperiale satellitium offi- et conculeatum spe mclius erigil. Nunc ergo consi-
ciose regis occijrrens Andeleii prospexit, parvi- deratis opibus Gallise, et immensis viribus collectis
pendens quidquid retributionis habuit hebetudi- undique, insurgens, ad reparanda laudis nostrse
nemque suam condemnans multum doluit, cognito damna et potenlise, salubre quod edam consilium
quanti per inscitiam emolumenti virum perdide- accipe. Episcopi et comites , aliasque potestates
rit. regni tui ad te conveniant, el presbyteri cum omni-

Henricus rex vesillum Ludovici regis ab athleta bus parochianis suis tecum, quo jusseris, eant, ut
qui obtinuerat illud, viginti niarcis argenti redeniit, communis exercitus communem vindictam super
et pro testimonio victoriaj cojlitus datffi sibi reli- g hostes publicos exerceant ! Ego autem, qui peractiE
nuit. Mannuni autera regis in crastinura ei remisit, nuper expeditioni non adfui, cum meis interero, et
cum sella et freno et orani apparatu, ceu regem consilium et auxilium cum salvo ducatu vobis prae-
decuit. Guillelmus quoque Adelingus Guillelmo bebo. Est equidem mihi firma domus Cinctraii, ubi
Cliloni, consobrino suo, palefridura, quera in bello me proestolantur Gualchelinus de Taneio, aliique
pridie perdiderat, remisit, et alia munera exsulanti sodalos fidissimi, et mihi circunijacentem patriara
necessaria, providi genitoris instinctu, destinavit. tuentur contra municipes Britolii. Illic securi con-
Porro vinctos per oppida rex divisit, et Bureardum gregabimur, et inde Britolium, quod in corde Nor-
ac llerveiiim de Gisortis, aliosque nonnullos, quia manniae est, aggrediemur. Quod si obtinere poteri-
homines utriusque regis erant, omnino absolvit, et mus, Eustachio, qui pro nobis exhaeredatus est,
liberos a viuculis abire permisit. Inclytus Guido de restaurabimus et Radulphus de Conchis, nepos
;
Claromonte Rothomagi iniirmatus est, et rege, qui meus, nobis adhserebit, cum cunctis hominibus
famosum pugilem in carcere servabat, mcerente, suis et munitionibus. Ipse fortia possidet castra,
defunctus esl. Otmundus vero nequam silicernius Conchas et Toeneiura, Portas et Archinneium, pro-
Archas relegatus est, ibique, ut meruerat, usque ad batique barones gestant ejus dorainium, qui per
concordiam regum ferreis compedibus et vinculis C ipsum solum multipliciter nostrum augebunt nu-
constrictus est. Hujus enim infamia usque in llly- merum. His nimirum Britolio nunc coarctatur, nec
ricum narrabatur, quia fures et prEedones ad exag- nobis, quia non audet, nunc adminiculatur, ne tota
gerandum nefas tuebatur. Peregnnos et pauperes statim terra ejus devastetur. »
ac viduas, et inermes monachos et clericos spolia- His itaque dictis exhilaratus rex omnia fieri
bat, multisque modis incessere non erubescebat. decrevit ut prsefatus heros iusinuavit. Celeres igitur
Petrus de Manlia, aliiquc nonnuUi fugienlum, cog- veredarios direxit, et edictum suum episcopis man-
nitiones suas , ne agnoscerentur, projecerunt, et davit. Illi vero gratanter ei paruerunt, et presbyte-
insectantibus callide misti signum triumphantium ros dicecesis sua? cum parochianis suis anathemate
vociferali sunt, atque magnanimitatem Heurici re- percusserunt, nisi regis in expeditionem statuto
gis, suorumque fictis laudibus pr£EConati suut. Rod- tempore feslinarent, et totis viribus rebelles Nor-
bertus de Curceio, junior, usque in burgum Gallos niannos prutererent.
persecutus est, ibique a conviantibus, quos com- Burgundiones ergo et Bituricenses, Alvernici et
militones suos opinabatur, retentus est. Hic solus Senonenses, Parisiaci et Aurelianenses, Veroniandi
de Normannis captus est, nec ut ignavus, qui in r, et Belvaceiiscs, Lauduneuses et Stampenses, aliique
bostiura oppido solus a mullis vallatus est, et in plures, ut lupi ad priedam, avide perrexerunt, el
carcere retrusus est. mox ut de domibus suis egressi sunt, in suis etiam
Infortunium quod Gallis in Normannia contige- regionibus rapere quidquid poterant coeperunt. In-
rat, longe lateque divulgatum esl, et per omnes domita gens rapinis insatiabiliter inhiabat, et irre-
provincias cis Alpes a lugentibus sive subsannan- verenler ecclesias per iter spoliabal, monachos et
tibus passim diffusum est. Arroganles erubesce- clericos sibi collimitaneos ut hostes aflligcbat.
bant, et pugnaces qui bello interfuerant, varias Principalis justitia inter facinorosos nulla crat
tergiversationes contra cavillantes quffircbant, et pontiUcalis rigor ibi tunc omnino torpescebat, et
diversa diversi ad excusationem sui dedecoris men- impune quisquam agitabat quod libitus cuique
dacia proferebant. fortuilu suggerebat. Noviomensis episcopus ,
et
VIII. Ludovicus rex bellum renovat. Lauduleusis, aliique plures in illa expeditione fuc-
Ludovicus rex, pro cxl mililibus captis, quos runt, et pro malevoieutia quam in Normannos ha-
alacres Nogionem adduxerat, tristis, Parisius abiit, bebant, suis omiie nefas permiscrunt. Sacra eliam
loca quasi ex divina aucloritate violari concesse-
ibique Amalricus, qui bello non interfuerat, gratia
871 OUDEIUCI VIT.UJS
lunl, iil iU legioncs suas phiribus modis lenicndo ^ exploiabat. Vcnientibus vero Francis subito prosi-
inultiplicarcnt fasque ncfasque illis anniicnles in
; livit,gcnerumqucregis,G«illclmuni,comprchendil,
adversarios aniniarcnt. Ludovicus itaquc rcx Brito- pro cujus rcdcmplione ix argeiiti marcos habuit.
liuni adduxit nunierosas acies de Parrona et Ni- Contuberiialium autem ejus quosdam cepit, reli-
gella, dc iNoviomo ct Insula, de Tornaco ct Atre- quos veio ciim dcdccore fugavit.
bate, de Gornaco el Claronionte, et de omnibus Contracta itaque cervicositate sobolis suee, Gallia
provinciis Gallia! et Flandriae, ut amissa Eustacbio satis ingcmuit, recensitis eventibus damnosis, suis-
restituerct, aliosque. qui pro Guillelmo exsule pa- que futuris generationibus exprobrandis, cjuos nu-
riter exsulabant, in pristinos honores revocaret. per in Neustria pertulerit. Henricus autem rex,
Radulphus autcm Brito cum turmis suis audacler quia pacis anialor erat, feliciter efDoruit ;
pro quo
illis obviam processit, et fortitcr pugnando illos siipplicaiitem Ecclesiam Deus clemcntcr cxaudivit,
excepit, et lancea, gladioque diros ictus dando luc- ct crebras ei dc inimicis victoiias pie contiilit.
tuosa illis damna iiilulil. Omnes quoquc castri Rcdiviva prospcritas, illi blandc favens, sanos
porlas aperiri priecepit sed patentibus januis nullus
; perfectialcs admodum terruit, et acerbam pceni-
inimicorum ingredi praesumpsit, quoniam mira vis tudinem infortunata? factionis reipublica; hostibus
obslanliuni efticaciter cos repulit. Ad trcs porlas B iucussil.
atrox conflictus agebalur, et pngnaces agonista». Richerius de Aquila xv Kalendas Oclohris [H 19]
frequenter utrinque dcjiciebantur. Odoncm, totamque pra?dam de Ciseio rapuit, ea die
Rex .«^nglorum, redivivum
Neustriam red-
iit in qua Ludovicus rex cum multis millibus Britolium
ilum Francoruni agnovit, Richardum, filium smini, adiit ; sed nihil nisi dedecus et vulncra vindicavit.
cum cc militibus Radulfo de Guader suppclias mi- Pra?fatus juvenis in cxpeditione illa rem fecit pe-
sit, quibus Radulfum Rufuni et Rualodum de renni dignam memoria. Dum pagenses de Vaceio
Abrincis audaces et industrios stratores constiluit. ct circumjacentibus vicis raptores sequerentur, et
Acerrime siquidem concertanlibus regalis familia arinenta sua quolibet modo eripere seu redimerc
supervcnit; qua vi.sa, Gallorum viiiusjam fatigata meditarentur, animosi milites, retro conversi, super
deQcere coepit. Insiguis Hadulphus de porla ad eos irruerunl, citoqnc terga dantes persecuti sunt.
portam discurrebat, et armasaepe, ne eognoscere- Cumque illi vires non haberent, quibus conlra fer-
tur, mulal)at. Plures prfficlaros athletas ea die ratam aciem sese defenderent, ncc proximum esset
dejecit, et, preecipitalis equitibus, equos eorum so- praesidiumad quod confugere potuissent, seciis
ciis indigentibus largiter donavit, sicque militari viam crucem ligneam aspexerunt, ante quam om-
probitale inter pra>cipuospugiIes perssecula laudari ^ nes pariter humo tenus prostrati sunt. Quod videns
promeruit. Richerius, tiraore Dei corapunctus cst, et pro diilci
Pulclier et probissimus Flandrita Radulfum Ru- amore Salvatoris crucem ejus pie reveritus est.
fum et Lucara de Rarra, .iliosque stienuos equites Jussit ergo suis ut omnes consternatos iucolumes
prostravit, et, abduclis eorum equis, arroganter sinerent, et ip.si, ne impedimentum aliquod pate-
intumiiit, nec viciuum sibi triste fatum callide rentur, inceptum iter peragereut. Sic nobilis vir
piKcavit. Iiivictum Brilonem, ut quempiam ple- pro Creatoris metu fere centum villanis pepercit,
beium, solito more occiirrit, et mos ab eo lethaliter a quibus si prendere eos teinere prsesumpsisset,
percussus cecidit, et corara multis captus, post xv grande pretium exigere potuisset. Eadem septi-
dies in carcere Britolii exspiravit. mana, per Rotronem, aviinculum suum, regi rc-
Rcx Anglorum tilium suum Richardum aliosque conciliatus est, et totam in Anglia seu Normannia
pra!Cursores suos secutus est cuni ingenti caterva, terram patris sui adeptus est.
denuo pugnaturus contra Fi-ancorum millia, si re- Deinde rex Uticensem pagum cum exercitu adiit,
perissct eos in terra sua. Verum ipsi, qui longa et inimicos suos, qui Glozet Liram tenehant, visita-
obsidione rati sunt oppidum obtincre, eadem die, vit. Tuiic nimirum Rogenus, Guillelmi filii Barno-
J)
frustrata, quasi turgidi veneraut, spe, cum ignominia nis filius, praitorium Gloz servabat, et Ernaldus de
el plagis in Galliam compulsi rediere. Sacerdotes Bosco Lirse miiniceps erat qui, cum vidissent ;
quoque justo judicio Deus inglorios reduxit, tre- quod regia virtus omnia conculcaret, et sibi omne
more, damnis, liictu et confusione perfudit, qtii ab Eustachio el Amalrico subsidium defecisset, cum
sacra loca quae sacerdotali censura dcbuissent
, Radulfo, qui viciniis sibi erat, locuti sunt, et per
prKmiinire, spiircis avidisque nebulonibus impii- eum idoneam pacem cum rege
sibi feceruut, eique
denter coutaminanda tradidere. diu servata tideliter castra reddideruut. Rcx autem
Tuuc Guillelmus de Calvimonte, gener regis, Radulfo de Guader eadem restituit, et paciticata
aliique superbi tirones, irati quod Hritohi nihil lu- jam regione Uticeiisi, Rothomagum reversus, Dco
crati fui.ssent, ad Tcgulense castrum fere ducenti gratias retulit.
diverterunt, ut sibi aliquid emolumenti seu laudis Interea, ideni hcros, quia Radulfum de Couchis
vindicarent. Porro Gislebertus, Tegulensis castel- suppectum habehat, nec ad rura sua quo^ ultra Se-
lanus, in abdito loco cum satcllitibus suis lalilabat, quanam sunt, nisi per terram ejus ire poterat, con-
et Iramiles, ne rura sua lalruuculi depopularentur, sUio regis Pontem Sancti Petri, totamque vallem
873 mSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XII. 874
de Pistris dedit, ut sibi fideli.s esset, et contni pu- A digito demonstrans, exclamat cum metu ac nientis
blicos hosles totis nisibiis rcrapiiblicam defendorct. alacritate : « Dominus ad judicium veuiet, cum
Radulfo quoque Rufo redditiis de Gloz annuit, queni senibus populi sui et principibus ejus (Isu., iii, 14).»
neccssarium sibi in multis comprobavit, et profu- In snlilimi consistorio apostoHca sedes erat, ante
turum adbuc lEstimavit. januas occlesice. Finita niissa, Calixtus papa resedit,
IX. Remensc concilium a Calixlo pupa celebratum. In et in prima fronte coram eo Romanus senatus con-
quo de contentiunihus inter Imperatorem et sedem Cono Pra?nestinus pr<esul, et Boso Portuensis,
stilit.
apostolicam versatis agitur. Lambertus Ostiensis, Joannes Cremensis et Hato

In Octobris medio [1119], Calixtus papa cum Ro- Vivariensis. Hi nimirumpraB omnibus aliis queestio-
mano senatu Remis venit, ibique xv diebus demo- ues subtiliter discutiebant, et mira eruditione im-
ratiis concilium tenuit, et de utilitatlbus Ecclesia; buti, rcsponsa ubertiin proferebant. Chrysogonus
cum [lastoribus Dominici gregis solerler traclavit. vero diaconus, dalmatica indntus, papa! astabat,
Ibi nimirum fiierunt xv arcbiepiscopi et phis quam manuquc canoiies gestabat, promptus propinare
cc episcopi, cum muhis abbatibus et aliis Ecclesiai authenlicas majoriim sententias, ut res exigebat.
dignitatibus. Apostolico enini jussu evocati de Italia Porro alii sex ministri, tiinicis seu dalmaticis ve-
et Germania, de Gallia et llispania, de Britaniiia etg stiti, circumstabant, et frequenter, insurgente dissi-
Anglia, de insulis Oceani, et cunctis occidentalibus dentium tumultu, silentiuni imporabant. In primis,
provinciis, eongregali sunt pro amore Salvatoris, post litaniam et authenticas orationes, papa co^.pit
ejus parati gratanter obedire mandatis. Magunti- simpliciter et sancte Latialibus verbis Evangelium
nus archiepiscopus, cum vii pr»sulibus, Hemis ad explanare, quod jiisserit Josus discipulos suos trans
synoduni properavit, quos quingentorum militum fretum pruecedere (Marc, vi, 43). Eloquenter etiam
cohors secure vallavit. Quorum adventu comperlo, retexuit quomodo, vespere facto, ventus oriturcon-
exsultavit, eisque Ilngonem, Trecassinum comitem, trarius, et navis sanctffi Ecclesiae periclitatur in hu-
cum turmis militum amicabiliter obviam misit. jiis raundi fluctibus, multimodisque jactatur tenta-
Rex Anglorum priclatis regni sui ad synodum tionum el tribiilationum procellis ; sed ssevientes
quidem ire permisil sed omniuo, ne alicujus modi
; impiorum Uatiis subilo conqiiiescunt visitatione
querimoniam alterutrum facerent, prohibuit. Dixit Salvatoris, et optata tranquillitas revertitur ad filios
enim « Omni plenariam rectitudinem conquerenti

: pacis. Deiude, ut papa sermonem finivit, Cono car-
faciam in terra mea ; reJditus ab anlerioribns meis dinalis pontifex surrexit, et eloquentissime sacros
constitutos Romanoe Ecclesiaj singulis annis erogo, archimandritas de cura pastorali admonuit. Ex libro
et privdegia nibilominus ab antiquis temporibus ^ quoque Geneseos (cap. xxix, xxx) verba Jacob me-
modo mihi concessa teneo. Ite, domimim pa-
pari moriter protulit, et preelatos Ecclesiae circa gregem
pam de parte mea salutate, et apostolica tantum Domini parem diligentiam habere spiritualiter de-
prteccpta bumiliter audite ; sed supertluas adinven- bere asseruit, quam Jacob erga oves Laban, avun-
tiones regno meo inferre nolite. » In ecclesia metro- culi sui, se habuisse manifestavit.
politana synodus celebrata est. Ibi papa xiv Kalendas Ludovicus rex, cura principibus Francorum, sy-
Novembris Dominico missam cantavil , et Bajo- nodum introivit. lu consistorium ubi papa residens
censem Turstinum Eboracensibus arcbiepiscopum omnibiis pr«eminebat, coiiscendil, querimoniamque
consecravit, privilegioque, ne Cantuariensi metro- suara rationabiliter deprompsit. Erat enim ore fa-
politee veluti magistro, sed quasi coepiscopo subji- cundus, statura procerus, pallidus et corpulentus.
ceretur, donavit. Sequenti autem Dominico, Frede- « Ad hanc, inquit, sanctam concionem pro investi-
ricuin, Hermanni Namuri comitis fratrem, Leodi- gando consilio cum baronibus meis venio domine
;
censibus episcopumbenedixit ;
qui infra triennium papa, et vos, o seniores, audite rae, obsecro. Rex
ab aemulis veneno iufectus obiit, et nunc rairaculis Anglorura, qui jamdudum mibi confoederatus exsti-
ad sepulcrum ejus coriiscantibus feliciter spIende-T\ tit, mihi raeisque subjectis plurimas infestationes
scit. In basilica Sancta? Virginis Mariffi, ante cruci- et injurias ingessit Normanniam, qua2 de regno
;
fixura XII Kaiendas Noverabris cathedrae proesuium meo est, violenter invasit, et Rodbertum, duceni
appositae sunt, et singuli metropolitae, prout eis an- Normannorura, contra omne jus et fas, detestabili-
tiquitus a Romano pontifice constituliim est, ordi- ter traclavit. Ilorainem qiiippe meum, sed fratrera
I nate consederunt. Radiilfus cognomento, Viridis, dominumque suuni, multis modis molestavit, et ad
archiepiscopus Remensis et Leotericus Bituriceiisis, ultiraum cepit, et buc usqiie in carcere longo deti-
Humbertus Lugdunensis etCoisfredus Rothoraagen- nuit. Ecce Guillelmum, ducis filium, qui mecum ad
sis, Turstiiius Eboraceusis et Daimbertus Senonen- vos huc accessit, funditus extorrera exhereditavit 1
sis, Gislebcrtus Turonensis et successor ejus Hil- Per episcopos et consules, aliasqiie personas, ipsum
debertus Cenomanensis, Baldricus Dolensis et alii ut captuni diicem mihi redderet, requisivi ;
sed de
orto archiepiscopi, cura sulTraganeis suis et absen- hac re ab eo impetrare potui. Rodbertum de
nihil
tium legatis, cuin multis abbatibus et monacborum Rclismo, legatum raeum, per quera raandaveram
inje-
ac clcricorum multiludine, futuruin examen prtefi- regi qua; volebam, in curia sua cepit, vinculis
guravere, quod in spiritu intuens Isaias et quasi cit, et in ergastulo truci huc usqiie coercuit. Ted
Patrol. CLXXXYIII.
:
8?S oiiDrnici viiAi.is 876
IkiUus comcs lionio meiis esl ; sed instinclii ivnii- . exliiir.iiilHvll, nl slroniiissimns niilc?, armis pollBns
culi s;ii cont;a nio iici]iiiler eiecliis e>l. Ejns cniin ct aniicis, Hfliitimi lioiiorLMii leL-iipcravit. Itex siciui-
diviliis pI potentia inflaliis, in nie rebellavit, ct in- dem cuni plnrihiis calervis siiorum urbem olisedit,
lidiis niilii atrocem friierram fecit,rcgniimqiio iiieiim imperioqne Ino igncni injecil, et basilicas omnes
ad delrimcnla niiilloriim conturhavit. I.egitiinum ciim Oidibus concreinavil. Tali tantoque daiiino
lioniiniiiiie viriim, tliiillclninm oomitem Nivcriien- pcracto recessit, uec adliuc aroem seu civilalem
scni, iiiieni heno noslis, remeanlcm de obsidionc oliliiiiiit. Vidoat ct judicet lucc saiicla synodus : qnis
caslelli cnjusdani cxcoiiiiniinicati fiiris, nbi vere magis pro comhustis ccclesiis condeninandus cst,
spcUincQ latronuni ol fossa diaboli erat, compreben- Audinns an Amalricns? n

dit, et nsquc in liodiernnm diem carceri niancipa- l'rancis ilaquc coiilra Normannos adminiculan-
vit. Ili.-iicioî pr.TsnlosTlioin.im deMarl.i seditiosiiiii tiliiis Ara.iliico, giandis ibi facta est verlionim
pia'doiieni lolius provinciic incrilo adversati siint, altcrcalio. Taiideni facto silcnlio, pa[ia locutus esl
ideoque mihi generaleiu ininiicum peregriiiornni ct « .Nolite, qua'so, cbarissinii mei, multiplicil;ite vcr-
oinnium siinplicinm obsidere prcDceperunt, ct ipsi boruin inuliiiler conteiidere, sed paceni, ul Jilii
mecnni, legitimiciue liaroncs fSalliiP ad coinprimen- Dei, totis nisibiis inquiritc. Filius eiiim Dei pro
dos exlcges convciieruiit, ct cnm communi collcc-g paoe dc ctelo dcscendit, cl liiimanum corpus cx
lione t.hrisliani exercitns pro zclo Dei cerlaverunt. iiitacla Virgiiie Maria olementer assumpsit, ut le-
Indc prtcfatus lieros ciiiii mca licentia iiacilicc re- tli.ileni gnerrani, per proloplasti rcaluni iirogrcs-
grodicns caplus cst, ct a Tedbaldo coniile usque sain, pie sedaret; ulpacem intor Deiim ct bominem,
hodie rotenlus csl, lioct ciini multitndo procernm ijise seque.-ter faclus niittcret ; iit angolicam ct
es' parlo mca saîic pro libcratione comitis .'ûppli- humanam nalurani reconciliaret. Ipsiim in omnibus
citcr requisicrit, et tota tcrra cjns ab episcopis sequi debemns, qiii ejus in populo suo vicarii qua-
aiialhcmatizala sit. » lc-ciuiqiie suniiis. F\icem et salulem mcmbris ejus
('.uinqiie rex lia;c et liis siniilia dixisset, ct Galli- oninimodis procniaiv sataganius, qiiia niinistii et
cana concio veracem ejus oralionem allegasset, dispensatoies niiiiisteriorum Dci suraus. Membra
Coisfredus , Rolbomagcnsis arcliiepiscopus , cum quip|ie Cbristi popiihim Cbristianum appello, queni
sullVaganeis episcopis el abbatibus, surrexit, et pro ipse sanguinis sui ivd';mit pretio. luter bellicos
rogc Aiigloriini rationabilitcr rcspondere ccepil. tiinnilliis iii porturbatioue po-iilus Sicculari, (|iiis
Verum , orlo tumnllii dissidcnliom interceptus ,

dignc polest spirilualia contemplari, vel in lege Dei
ciinticnil, qiiia illic luulli aiierant inimicornm, qiii- ciimpctenler niedilari ? Bellica scditio plebes com-
biis cxousalio pro vicloriuso piiiioi|)c dis|iliouit. '-' iiiovet ac dis.ôlvU, cl per abiupta vitioriim letha-
Intcrea llildcgardis, coniilissa l'iclavornni, cum liler evagari cogil. Ecclesias violat, sacrata cont.i-
siiis pedisequis processit, et alla claraqiie vocc iniuat, el pliira nefaria irrevoronler exaggerat.
qiierimoniainsuanieloquentercnodavil,qnainoinne Clernm vebemeiilcr inquielat, et a sludio religioiiis
concilium diligeiiler aiiscultavit. Se siquidem dixil pliiribus modis cvocal. lii culUi Dei consistentes
a niarilo snoessc derclictam, sibiqiic Malbcrgionciii, territat, niolcsliis nc.[uitcr infestat, ol quid agiiiit
vicccomitis do Caslello Aiialdi conjugein, in toro |ir;e tiiiiorc ncscicnlcs eiicrvat. Kcgulareni disoipli-
subrogalani. Ciimque pajia iiilerrogaret ulrum con- iiam confuiidit ac dissipat, el iiidiscipliualos in
sul Pictavonsis secniidiim suum edictum ad syiio- oinne nefas prircipitat. I'>;olcsiaslicu3 ilaqiie ritror
dum venissel, Guillelmns, cloqiientissimus juvenis dissolvitur, lothifora dissolulio passiiu dllfunditur,
episcopus Sanctonensis, el plures ipiscopi el abba- ct ciistiialis (ludor flcbiliter exponitur. Furia vero
tes di! Aquilaiiia siirrexcrunt, el eiimdeiu Aqiiila- maloiuin aboniinabililer grassatnr, et iniquoruni
norum ducem cxcusavcrunt, asseverantes qnod iter ])halaiix ad iiiferos iniserabilitHr qiiotidie ia|itatur.
adcoNcilium iuierit, sed icgritudine deleiitus obiter Paocrn igitur, quain bonoruin iiiitiicem lucide vi-
remanioiit. Doniqim pa[ia iiiliruiitatis caiisa excu- rv demiis, in omiiibiis iibiqnc ferveiitcr am[ilecti dcbC'
sationem suscepit, inducias dedit, cerluraqiie lcr- iiui-;, indesiiienter scrvarc, omnibiis im|ierarc, ver-
roinum conslituil, quo consiil ad placitum in curiam bis et excuqilis pricilicarc. Ilanc ipse Chrislns, ad
])a|)a> venirot, ac aut logitimani uxorein reci|icret, liassioneni pro|icrans, suis rcliquit, dicens : Pncem
aut pro illioilu rcpiidio scntentiam anatlicmatis reUnquo rotw, paccm mcam do vobis (Joan., xiv, 27|.
subirct. Ilanc eamdcm ijise resurgens ex morluis repriescn-
Deinde barbalus Audinus, Ehroicensis episcopiis, tavit, diceus : Pax vobis {Luc, xxiv, 36). Magna
clamorem dc Ainalrico focil, a qiio et se tiirpiter qiiies etsecuritas est ubi pax regnat ; dolor el tii-
expulsum, cl C()i-ic.)piiim abominabiliter incensum bulatio teiit omnes et cruciat qiios ira rodit ac
denuntiavit. Prolinus econtra capcllanui; Amalrici discordia stimulat. Pax esl blanda et sahibris con-
palam respondendo audacler occurrit, ct mendacera catenatio cohabitantium, omnique creatiira! ratio-
episcopiim liqiilo coriin omni coetu vocitavit : nali generale bunura, quo indissolubiliter nexi coe-
' .Non .Vmilricus, inqiiit, sed neqnitia tua te me- lestes gaiident, terrigeiiicquc simili nexu colligari
rltoexpulit, etopisco(iiuni combussit. I()se profecto, jugiter indigent ; sine qua peslilentes timenlur et
quem ffix per fraudiilentam malignitatem tiiam timent, ot, niinquam securi, turbantur et raoerent.
877 IIISTOUIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. XII.
Hiinc igiluv viiiiitcm, qiiam appoto, quam ex sanc- i cleare coepit : « .\'otum ost, inquit, sanctitati vestr.ie
tarum auclorilale Scripturiirum, el generali appro- quod Mozouem perrexiraus. Sed iufortuniis
batione publici; comraoditati?, summopere luudo, coufra nos insurgenlibus, nil comraodifatis perpe-
toto nisu inquirere, et in lota Dei Ecclesia, ipso fr.ivimus. IIIuc festinanter ivimus, scd inde festi-
juvante, ditfundere vivaciter elaborabo. Treviam nantiiis redivimus. Imperator enira cnm ingenti
Dei, sieut cam sancta; memoria' Urbanus papa in exercitu ad prEcdictum loeum advenit, cl quasipiig-
coucilio Clarimontis tenendam constituit, prsecipio, naturus armatorum ferrae xxx millia sccum ha-
et reliqua decreta, qu» ibi a sanctis Patribus san- buil. Iloc itaque ut animadvertimus, dominum
cita suat, ex auctoritale Dei, et sancti Petri apo- papam-in prfcfato castro, quod iu Remensis archi-
stoli,omniumque sanctorum Dei, confirmo. Impe- episcopi dominio est, incliisimus, et nos inde ad
rator Alemanaorum maudavit milii ut Mozonem constilutum colloquium egredientes, ipsura exire
castrum adeam, ibique pacem cum co, ad utilita- omninu prohiliuimus. Secretius fari cum impera-
tem sanctse nwtris EccIesi;B, faciam. Illuc utique tore multoties quicsivimus; sed mox ut a turba
pro pace laboraturus uunc ibo, et cocpiscopos meos segregati, cum illo seorsum migrareraus, innumeri
Hemensem et Rotliomagensem, etalios quosdam de satellites, voluntatis ejus el fiaudis conscii, nos
fratribus et coepiscopis nostris mecura minabo ,
g circnradabant, et lanceas gladiosque suos vibrantes,
quos prse ca;teris ad hoc placitum necessarios oesti- ingentem nobis metum inculiebant. Non enim ad
mo. Aliis oninihus episcopis et abbalibus jubeo ut bolium instructi veneraraus, sed ineriues pacem
hic pr.Tstolentur nos quantocius rediluros, auxi- univcrsali Ecclesia; procurabaraus. Imperator do-
liaateConditore nostro. Omneshic exspectarc com- losns per diversas ambages cavillabatur, frauda-
mendo , nec etiam abbatcm Suncti
Goisfrcdum, lentcr nobiscumloquebatur ; sed pra>sentiam papae,
Theodorici, abire permitto, quamvis ejus hospitium ut cumdem caperct, summopcre operiebalur. Sic
sit in pro.xirao. Orate pro nobis, ut Deus el Domi- totum diem inutiliter oxegimus ; sed Patrem pa-
nus uoster prosperum iter nobisconcedat, et omnes fruni ab oculis ejus sulerfer occultavimus, raemores
conatus nostros ad pacem et utilitatem totius Eccle- quam fraudulenter idem ipse Homam intraverit, et
sise benigniter dirigat. r.um autem revcrsus fuero, aute aram in basilica Sancti Petri aposfoli, Pas-
clamores vestros et ratiocinationes, ut rectius po- chalem papam ceperit. Denique nos tetra nox
tuero, diligenter discutiam, opitulante Domiiio, ut diremit, et unusquisquo sua raappalia repetiit. Nos
cum pace et exsullatione ad propria rcraittatur htec utique, formidanfes ne pejora incurreremus, iter
sacra concio. Deinde spiritualem filium meum, el repedandi, imo fugiendi, velociter iniviraus. Quin
oi'iginis propinquitite consobrinura, reg./m Anglo- 'j etiani, nc forinidnbilis tyrannus cum multis legio-
rum adibo; precibus el alloquiis ipsi.ini ct Tedbal- nibus, quas secum ducebat, persequerefur nos,
dum coraitem, nepotem
ejus aliosque
videlicet , valde timuiraus. » De his dixisse nunc sufflcit.
disîdentes adniouebo ul in omnibus rectitudinem Coloniensis archiepiscopus legatos et epistolas

faciant et ab omuibus eamdeni iii amore Dei reci- domino papa; direxif ef professa subjecfione,
, pacem
piant, etjuxta Dei legem paciiicali, ab orani bello- et amicitiam cum illo jiepigif. Filium quoque Pctri
rum slrepitu sileant, atque cum subjectis plebibus Leonis, qucm obsidem habebat ob amoris specimcn
securi quiesceules gaudeaut. Porro illos qui persua- gratis reddidit. Hsec dicens, quasi ob insigne tripu-
sionibus nostris obtemperare nuluerint, sed in sua dium la?litiauique mirabileni, digito monstravit
procacitate contrajus et publicara quietera contu- nigrum et pallidum adolescenfem, magis Judoeo vel
maciter perseveraveriut, lerribili anatheraatis seu- Agareno quam Christianosimilcra, vestibus quidem
tentia feriam, nisi a pravitate sua resipuerint et pro optimis iudufura. sed corpore deformem. Quem
transactis reatibus canonice satisfecerint. » His Kranci, aliique plures papje assistentem intuentes,
dictis, coetus fidelium solutus est. deriserunl, eique dcdecus pernicieraque citara im-
precati sunt, propter odiuni palris ipsius, quem
.X. Remense concilium continuatur. D nequissiraum fceneratorem noverunt.
In crastinum, feria quarta, cum insigni comitatu Deinde Lugdunensis archiepiscopns cum sulfra-
Mo/.oneui profectus esl, el Dorainico sequeuti, prte ganeis suis snrrexit, ct ita loqui ccepit: " Mafisco-
lahore et metu lassus et aeger, Reuiis regressus est. nensis hanc sanctara synodura cla-
episcopus ad
TnterearauUitudoraagistratuurapapa! reditura legre niorem quod Poncius Chiniacensis ipsum
facit,
priEstoIata cst. Naui qui de longinquis regiouibus ecclesiamque suam damnis mulfisque injuriis af-
illuc apostolici jussu couvencrant, ibi nihil agentes, fecit; ecclesias, decimasquc suas, debitasquc sub-
infructuose sua dislrahebant, suarumqiio curam jectiones sibi violcnter abstiilif, ef congruas digni-
dumorum cum moerore intermiltebant. Denique fates, suorumqne ordinaliones clericorum dene-
ri'vcrsns papa per quatuor dies .synodum tenuit, et gavif. » Questushnjusccmodiut LugduncnsisPrimas
dc diversis ecclesiarum negotiis fractavit. explevif, mulfi prajsules et iiionachi atq\ie clerici
Igitur, feria secunda, postquam p.npa consedil, prosccuti sunl, et de rebus sibi violenter ablatis
Jo innes Cremensis eruditus el eloquens prebvter, cum vocifcratione clamores feccruut, ac de injustis
surrexit, et peracti evenlus itineris seriatim enu- invasionibus quas a Cluniacensibus perpessi sunt.
: ,
OKDEKICI VITALIS 880

879
Pluresvalde lumulUiati sunt, diuque perstrepentes, j^ nwm pergens, Romaiio iiontitiii Llovolissirae com-
misit, nec id frustra lieri voluit nain ipse tunc xii
acerba quje ruminaveiant, evoniiierunt. ;
aureos pap;e obtulit, cxinde totidem singulis

Tandem facto silenlio, Cluniacensis abbas cura et
grandi conventu monaciiorum surrexit, brevique annis dari decrevit. Praefata ergo ecclesia nulli
responso et modesla voce ac tranqnilla locutione principum seu prasulum usquc nunc nisi papje
querulosos impetitores compressit. Erat quippe sulijacuil, Deoque largitcr opitiilanto, fundis et re-
niagnanimus de Valle Brutiorum monacjius, con- ligiosis babitatoribus fcliciter crevit ; unde bonus
sulis, Merguliensis lilius, et Pasclialis papa; iiliolus, odor laudabilis famae longe lateque per orbem fra-
iraperioque ejus inter Cluniacenses educatus. .'Etate gravit, exemplumque sanclitalis pie qua^.rentibus
quidera juveuis, et statura mediocris, sed a pueritia disciplinam salubriter exuberavit. Conventus mo-
docilis, in virtutibus stabilis, cl coessentibus ala- nachorum secundum regulam sancti Patris Bene-
crilate affabilis; candida vero facie decorus, nio- dicti abbatem eligit, electum papae cum litteris altes-
ribus el geuere, ut dictum est, conspicuus, regum tanlibus dirigit, quem ipse secundum ecclesiasti-
et imperatorumconsanguinitateproximus, religione cuni morem consecrat ac bencdicit.

ac peritia litterarum pra;ditus, ideoque, tot cbaris- (1 Omnis credentium multitudo creditac perhibet
matura pr£Erogalivis redimitus, fortis iu adver- B quod qui apostolica? sedi, jnbente Deo, prsesidet.
santes seraulos stabat ac rigidus. Multis, ut ca- ligandi atque solvendi polestatera babet. Principis
raxatum est, clamoribus in synodo pronulsatus, enim apostolorum Petri vicarius est, cui divinitus
respondit : « Cluniacensis ecclesia soli Romana; dictum est: r« es Petrui, et super hunc petram
Ecclesia» subdita esf, et papse propria, et ex quo xdi/icubo Ecclesiam meam, et portx inferi non prx-
fundata est, a Romano pontiQce obtinuit privilegia valebunt udversus eam ; et tibi dabo cluves regni cre-
quffi proclamatores isti sua nituntur abolere et lorum, et quodcunque ligaveris super terram, erit
frustrari violeutia. Nolum autem sit vobis, beati ligatum et in ccelis, et quodcunque solveris siipei'
Patres, qui adestis, omnibus, quod ego et fratrcs terram, eril solutum et in ca:lis (ilatth., \\i, )8).
nostri monaslicas res, quasjure servandas susce- Ergo apostolica sedes cardo et capul omnium ec-
pimus, sicut eas venerabilis Hugo, aliique sancti clesiarum a Domino, el non ab alio, constituta est.
praedecessores nostri babuerunt, servare contendi- Et sieut cardine oslium regitur, sic apostolicse se-
mus. NuUi damna vel injurias ingessimus, res dis auctoritate omnes ecclcsiae, Domino disponente,
alicnas non diripuimus, nec aliquatenus diripere reguntur. Ecce beato Petro concessum est a FiUo
sua cuibbet concupiscimus. Verum res pro amorcp Dei ut Cteteris pr«emineret apostolis ; unde Cepbas
Dei nobis datas a iidelibus quia pertinaciter defen- vocatur (Joan., i, 42), quia caput et primus est om-
dimus a raptoribus, invasores dicimus, el oppro- nium apostolorum; et quod in capite pra^cessit, in
bria multa injuste toleramus. Nimia de his ad me membris sequi convenit. Quis ei resistere potest,
soliicitudo non perlinet. Ecclesiam suam dominus cdi tanta poteslas a Domino concessa est"? Quis
papa, si vult, defendat, et ecclesias, deciinasque cum audel solvere quem Petrusligavit, sive ligare quem
aliis possessionibus, quas ipse mibi commisit, patro- ipse absolvit? Igitur, cum Cluniacensis abbatia soli
cinetur et custodial ! » papaj subjicialur, et ille, qui praecipiente Deo in

Papa igitur de omnibus qnae ab utrisque partibus terris super omnes est, ipsam palrocinetur, Romana
audierat, in crastinum perendinari judicium impc- auctoritas Cluniacensium privilegia corroboral, et
rat. Sequenti vero die, Joannes Cremensis surrexit, in virtute Dei omnibus Ecclesiae liliis imperat ne
et locutionis suae prooemium hujusmodi iuchoavit quis eos temere pristina libertale privet, nec posses-
« Sicut justum est ut dominus papa clamores ves- sionibus olim babitis spoliet, nec insolitis exactio-
tros solerter audiat, nibus prsegravet. Iii pace omnia possideant, ut
vobisque sicut pater filiis sine
fictioneomnimodis subveniat, talique vobis obse- quieti semper servire Deo valeant » !
qui famulalu non semel sed quotidie debeat: sicD Haec Joanne dicente, plures praesulum et aliorum
nimirum decel ac juslum est utipse idem in paro- qui confines illis erant, tumultuati sunt ; nec ea
chiis vestris aliquid proprielatis possideat, eccle- quae per cardinalem constanter edita sunt, quam-
siamque, seu doraum, vel aliquam possessionem, vis aperte contradicere jussionibus papse non aude
sua electione sive fidelium oblatione, liberam ha- rent, concessa sunt. In altercationibus multifluae
bcat. » Posquara ab omnibus hoc gratanler conces- jaculabantur seiitentiae, abundanter emanantes de
sum est, consequenter Joannes adjecit : « Ducenli profundo fonte divitis sapientis'. Sed omnia con-
et eo araplius anni sunt ex quo Cluniacensis cilii gesta nequeo sigillatim retexere. Arguti so-
erclesia fundata cst, et ab ipso primordio funda- phistce de multiplicibus Ecclesise negotiis subtiliter
tionis Romano papae donata est, a quo uliii-
suae traclaverunt, et roulta studiosis auditoribus docu-
bus privilegiis in Romana synodo coram multis armenla luculenter intimaverunt. Ibi Girardus Engo-
bitris diversa; dignilatis evidenter insignita est. lismensis, Hato Vivariensis, Goisfredus Carnoten-
Ratum est, et inchartis insertum legentibus liquido sis, et Guillelmus Calalaunensis, duces verbi prae
patescit quod Geraldus .\quitanicus Cluniacense cseleris inlonuerunt , et dicacibus scbolasticis
coenobiura in alodio suo construxit et illud, Ro- atque fervidis amatoribus Sophiae invidiosi enitue-
881 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XII. 882
runt.Nuntius de morte Tusculani cardinalis epi-
^ plione, et infirraorum visitatione vel unctione, nul-
scopi nuper in itinere defuncti, loeutus est, et epi- lum omnino pretium exigatur.
stola Clementiae, sororis papee, pro Balduioo co- « Presbyteris, diaconibus et subdiaconibus, con-
mite Flandrensium, fllio suo, recitata est. Pro qui- cubinarum et uxorum contubernia prorsus inter-
bus, et pro cunctis fidelibus defunctis lugubris dicimus. Si qui auteni hujusmodi reperti fuerint,
pastor cum venerabili ccetu Deuni deprecatus ecclesiasticis officiis priventur ct beneflciis. Sane,
esf. neque
si sic imraunditiam suam correxerint,
In novissimo concilii die, Barcinonensis episco- communioue careant Christiana. »
pus, corpore quidem mediocris et macilentus, sed llffic m Kalendas Novembris [1110] scita Calix-
eruditione cuni facundia et religione praecipuus, tus II papa cum omni concilio sanxit, et omnes
subtilem satisque profundum sermonem fecit de qui conveneraul illuc, in nomine Patris et Filii et
regali et sacerdotali dignitate, quem summa cuncli Spiritus sancti benedixit. Deinde sacnim illud
qui percipere poterant bauserunt aviditate. Tunc collegium solutum est , et unusquisquo laudans
papa Carolum Henricum imperatorem , Theoma- Deum ad propria regressus est.
chum, et Burdinum pseudopapam, et faulores XI. Benricus rex nonnullos rehelles Normannos
eorum moerens excommunicavit, aliosque scelero- B ad obseqitium reducit. De veteri Rothomago.
sos qui manifeste sajpins correpti, sed insmendabi- Interea Henricus rex Ebroas potenter obsedit,
les perdurabant, illis associavit, parique analbe- ipsiusque nepos Tedbaldus, comes palatinus, paci-
matis percussione usque ad emendationem mul- ficare discordantes sategit; unde solerti consilio
tavit. Denique decretalia synodi Remensis capitula fiduciaque Amalricum ad regeni addusit, qui
propalari imperavit. Joannes Cremensis ex consultu prolinus recouciliatus regi arcem ultro reddidit, et
Romani senatus dictavit. Joannes, Rotbomagensis ipsc totum avunculi sui coraitattmi gaudens recepit.
Sancti Audoeni monacbus, in cbarta notavit, et Porro Eustacbius et Juliana, uxor ejus, cura amicis
Crysogonus, sancta> Romanse Ecclesiaj diaconus, consiliati sunt, el ad obsidionem, amicorum
distincte et aperte recitavit. Textus autem concilii instinctu, properaverunt, nudisque pcdibus ingressi
hujusmodi est : tentoriuraregis ad pedescorruerunt. Quibus repente
« Qu£e sanctorum Patrum sanctionibus de pravi- rex ait : Cur super rae sine nieo conductu
tate Simoniaca stabilita sunt, Spiritus sancti ju- introire ausi estis, quem tot tantisque injuriis
dicio et auctoritate sedis apostolicae couQrmamus. exacerbastis? » Cui Eustacbius respondit : « Tu
Si quis ergo vendiderit aut emerit, vel per se vcl p meus es naturalis dominus. Ad te ergo, dominum
„ V,„.:.
per subraissam .,
personara ,:l ,. „
-^: ,.._..
quaralibet, episcopatum,
'-'
meum. vomo :, .-- -....:.:..„ i:i:nj-.:._-
securus, servitiiira uieum tibi fideliter
abbatiam, decanatum, arcbidiaconatura, presbyte- exhibiturus, et rectitudinem pro erratibus, se-
ratum, pr8eposituram,pr6ebendam,altaria, vel qua;- cundum examen pietatis tuae, per orania facturus.»
libet ecclesiastica beneficia, promotiones, ordina- Araici pro genero regis supplicantes adfuerunt.
tiones, consecrationes, ecclesiarura dedicationcs, Richardus quoque , filius regis ,
pro sorore sua
clericalem tonsuram, sedes in choro, aut qurelihet supples accessit. Clementia vero cor regis ad
ecclesiastica officia, et vendens, et emens, digni- generum et filiam emollivit, el benigniter reflexil.
tatis et officii sui et beneficii periculo subjaceat. Mitigatus itaque socergenero dixit: « Juliaua rever-
Quod nisi resipuerit, analhematis mucrone per- tatur Paceium, et tu mecum venies Rothomagum,
fossus, ah Ecclesia Dei, quam laesit, modis orani- ibique meum audies placitum. » Nec mora jussio
bus abscindatur. regis completa est, et rex Eustachio sie locutus
« Episcopatuura, abbaliarum investituram per est : « Propter honorem Britolii quera Radulfo
manum laicam tieri penilus probiberaus. Quicun- Britoni, cognato luo, dedi,quem fidolem el pro-
qne igitur laicorum deinceps investire prjesimipse- bissimum in necessitatibus meis contra hostes
ril, analbematis ultioni subjaceat. Porro, qui inves- J) comprobavi , in Anglia tibi per singulos annos
titus fuerit, honore quo investitus est, absque ulla recorapensabo ccc marcos argenti.*» Post haec prae-
recuperationisspe, omnimodo careat. fatus heros in pace zetis et muris Paceium munivit,
« ruiversarum ecclesiarum possessiones, quae li- multisque divitiis abundans, plus quaui xx annis
lieralitate regum, largitione principum, vel obla- vixit. Porro Julianai post aliqiiot annos lascivani
tione qualiumlibet fidelium, eis concessae sunt, quam duxerat vitam, habitunique mutavit, ct
inconcussas in perpetuum et inviolatas permanere sauctimonialis in Novo Foutis-Ebraldi coinobio

dcceriiiraus. Quod si quis eas abstulerit, invaseril, facta, Domino Deo servivit.
aut potestate tyrannica delinueril, juxta illud beali Hugo de Gornaco, ct Rodbertus de Novo Burgo,
Symmachi capitulum, anathemate perpetuo feria- Cffiterique rebelles, ut forliores se viderunt defe-
tur. .Nullus episcopus, nullus presbyler, nullus om- cisse, et forlitudine ac sensu super omnes regem
nino de clero ecclesiasticas dignitates vel bencficia incessisse. comiierta sociorum defectione, praUcri-
cuilibet, quasi jiire biereditario, derelinquat, torum actuura pcenitudiuem cgerc, et tam per se
« Hlud ctiam adjicientes, praecipimus ut pro bap- quim per amicos misericordiam regis postulavcro.
tismalis, chrismatis, ulei sacri, el scpulturte acce- Protinus ille, qui Deum timcbat, et pacis justi-
;
883 OKUKKICI VITALIS 884
titequc cultor erat, harouibus pro crrorc supplici- ^ res sequens, laborem lueum tctati futura; oflero.
bus pepercil, et indultis reatibus in amicitiam cos Omnes Normaniii qui conlra regem ut diclum
,
beuigniter rocepit. est, rebellaverant, ipsum iu omnibus fortiorem

In Stephanum, comitem de Albamarla, qui solus experti suut, meliusque quam olim consilium cap-
adbuc resisleljat, cxercilum rex aggregavit, et in tantes, tarapersequam peramicos veniam pelierunt,
loco qui Velus Kothomagus dicilur, custium con- el supplices a rcge indultis rcatibus recepti sunt.
dere capit, quod Mata-Putcnam, id est devincens Inviti siquidem Guillelmum Ciiloncm cum Uelia,
mereMcem, pro despeclu Uadvisse comitissiE nun- pidagogo suo, in exsilio reliquerunt, sed aliter
cupavit.li^Jus cnim instinclu prcefatus consul con- potcntissirai principis pacem habere nequiverunt.
tra domiuum cog-natumquc suum regem reljeliavit, XII. (1110) Henricus rex cum Citlixto fipn colloquium
et Guillelmum Clitoncm alquc Balduinum Flaudri- luibet. — Pax inter reges Frnncix et Anrjlix com-
tam in castris suis receptus diutius adjuvit. (Jui, ponitur.
postquam regem super se cura exercitu venire Mense .Novenibri , Calixtus papa in Neustriain
cognovit, prudcntum cousultu amicorum, rege venit, el Gisortis cum rege coUoquium de pace
bumililer satisfecit, et ille, condonatis oranibus, habuit. Magniticus rex illum honorilice suscepit, ct
cum pace triumphans i°ecessit. g ejus ad pedes pronus accessit, eumque reverenter
De Veteri Hothomago, unde hic nientio jam facta honoravit, queni universalis Ecclesiae pastorem,
est, tangam quod in priscis Quiritum historiis sibiqueconsauguinitate propiuquum agnovit. (Jueni
relatum est. Caius Julius Ctesar Caletum, unde papa humiliatum benigniler erexit, iu nuniine l)u-
Caletensis pagus adhuc vocabulum retinei, obsedit, mini benedixit, datoque pacis osculo, inter rautuos
diuque tolis nisibus ira[)Ugnavit. Et quia illuc de amplexus uterque exsullavit. Deuique ad collo-
omni Gallia implacabiles iuimici conlluserant, qui quium competenti hora venlum est, el sic papa
caedihus et incendus ac frequentibus injuriii regeni alloqui exoisus est :
olfenderant, etirreniissibiliter Ceesarem irritaveraut, u In consilio Remensi cum sanctis prajsulibus,

ipse urbem perliuaciter impugnavit, cum incolis aliisque proceribus el filiis Ecclesiae Dei, qui gra-
cepit fuuditusquc deslruxit. Cceterum ibi, ne pro- tautcr per nostnim iuvitationem illuc couveneiaut,
vincia pra?sidio nudaretur, munitionem construxit, de salute fldelium tractavi, et pro pace commuui
quam a Juha, iilia sua, Juliam Bonam nuncupavit; me laburaturum summopere promisi. Ad has igilur
sed barbara locutio lUebonam, corrupto nomine, partes, gloriose fili, festinus accessi, et oro cle-
vocitavit. Inde ix fluvios, Guitefledam et Talam, mentiam omnipotentis Dei, ut ipse conatusnostros-
quae Duii modo dicitur, Sedanam et Belnaium at- ^ benigniter videat, ac ad generalem totius Eccle
que Sedam, Guarennam et Deppam et Earam persia; commoditatem salubriler dirigat. Inprimis
sua;
transivit, Oceanique liltus usque ad Aucum flumen, raaguificentiam tuam obsecro ut pie nobis cousen-
quod vulgo dicitur Ou, perlustravit. Solers donique tias, etinimicis tuis pacem per nos poscenlibus,
princcps, postquam commoditatem palriaj perscru- ut veri Salomonis haeies, pacificus fias. » Cumque
tatus suis consulit, urhem ad subsidium Quiritum rex apostulicis jussionibas promisisset se libenter
ffidilicare decrevit, quod Kodomum, quasi Romano- obtemperaturum, papa sermonis sui tale sumil ex-
rum doraura, vocitavit. Accilis itaque artificibus, ordium : « Lex Dei, cunctis provide consulens, im-
spatium quantitatis ejiis mensus est, lalomisque perat ut unusquisque jus suura legitime possideat
cura raacionibus illic ad opus agendum dispositis, sed res alieuas non concupijcat, nec alii quod sibi
profeclus est. Interea Rutubus, potens seevusque fleri non vull faciat. Synodus ergo fideliura gene-
tyrannus, inexpugnabile, ut putabatur, muni- ralitcr deceruit, et a sublimitale tua, magne rex,
cipiiim super monteni juxla Sequanam servabat, humiliter deposcit ul Rudbertum, fratrem luiira,
pcr quod circurujaceutcm provinciara, uavesque queni tu vinculis janidiu teuuisli, absolvas, eiquc
per proximum Uuraen raeantes coercebat. Quod rv et fllio ejus ducatum Mormanniae, quem abstulisti,
audieus Ciesar, illuc cura cxercilu feslinavit, et restituas. »
castellum, qiiud Kulubi Porlus appellabatur, His auditis, respoudit i'ex : u Pra^ceplis vestris,
expugnavit. Cujus oppiJi speciuicn el ruinas solers reverende Pater, ratiouabililer obsecundabo, ut ah
indigena perspicuc uuguoscit. Caesar autera de initio spopondi. iNunc tamen rogo ut diligenter au-
lirajdiclo loco ciemenlarios et artifices alios revo- diatur qUcB vel quahteregi. Fralrem meuni ducatu
cavil, nobileraqiie nictropoliin supcr Sequanam Norinanniai non privavi; sed ha^redilarium jus
Rotbomagum coudidil, el priuri vico super Aucum patris nostri armis viudicavi, quod non frater meus
usque in huuc diem suluin uomeu reliquit. neque uepos sibi possidebaut, sed pessimi pra;-
timc quia de Veleri Ruthoraago, ubi Ilenricus rcx doucs et sacrilegi nebuiones miserabiliter devasta-
castelliim in hostcs inchoavit, sed illis protinus baul. Nullus houor saccrdotibus, aliisque servis
reconciliatis inceplum opus ialcrmisil, ad nulitiara Dei impendebatur, sed peue pagauisimis per .Nor-
poslcrilalis mentioiicm feci, de priscorum rclatio- manuiam passim diUundebalur. Ccenobia, qiiie an-
nibus adjeci. .Nunc autem ad res uuper gestas, ul teccisurcs nostri pro aiiimabus suis fiindaveraut,
ccepi, rcdibo; el pro posse njco auliquos scripto- deslrueLaulur, ct rcligiosi clausUalcs, dcUcieulc
88o lilSTOKI.V ECCLIiSIASTICA. — 1'AUS 111. — LIU. XII.
alimonia, dispergebaiittir. EcclesiiE vero spolialiaii- » collocavi, eique omiiem abiiiidanliam ciliornm ct
tur, et plera?que cremabantur, et inde lalitanles alianim delici.nrum, variamque supellectilcm af-
protrabebaiitur. Parocbiani truces mutuis ictlbus lliieiiter suppeditavi. Quiiiquennem vero lilium cjus
trucidabantur, 'et superstitcs, defensore carentcs, lleliip, genero duois, commeud.ivi, optans ipsum
in lot desolationibus laraeiitabantur. Talis il:iqiie scnsus, omnisqiie probitatis el potcnlia" provectii
ferme vii annis a-rumna .Neiistriam afllixit, noc ulli lilio meo in ommbns adceqiiari. Ilclias autcm, in-
liberam iutus vcl extra securitatrm liabcre per- stinclu complicum suornm, neputem meuin milii
misit. Frequens autem religiosoruin deprecatio ad suliripuit, tatoqno faiicti Sidunii lioaorc, quem pos-
me convolavil, meque ut pro araure Hci desolataj sidebat, rcliclo, ad exterus aiifiigit, et quantum po-
plebi suHVagarer incitavit, inultisque preoalibus iie Init multis inciirsibiis me molestavil ; sed, prolii-
pessimos latrones siiper inuocuos debaccbari diu- bcnte Deo, necduni pra;vakiit. I'"raiicos atqiie Bur-
tius paterer, obsecravit. Compulsus itaque iii iSor- gundioiies, aliasque gontes iii nie comniovit; scd
maiiiiiara transfretavi, et ab iiicl^^tis consnlibus, plurasibi, ni fallor, quuni milii dctrimcnta procu-
Guilleliuo Ebroicensi, atquc llodbcrlo McUenteiisi, ravil. Nepolcm meum multotics accersivi, et per
aliisqne legitimis uptimatibus susceptns, desobitio- plures legatos amicabiliter rogavi iit ad curiani
nem paternijuris videns dolui; sed indigeulibus B meam socuius veniret, et cnm lilio meo regalium
subvenire nisi per arma bellica uon potui. Kraler divitiarum parliccps lieret. Trcs eliain iu Aiiglia
enim raeus incentorcs totius neqiiitiie tucliatur, ct coinitatus ubtuli, ut illis principarctur, el, iiitcr
illorum cuiisilia, per. quus vilis el coiitciiiplibili.s aiilicus oratores cducalus, luciileiUer experiretur
erat, admudum aiiiiileclcbatiir. Cunbcrius iiiiuiriini ipiaiiti scnsiis cl piubitatis crga divilcs ct egeiios
de Alucio ct Kogeiius de Laceio, lludbertus quo- iii 1'iituro icslimareliir, ct quain riglde priucipalcm
que de Belisnio, aliique scelcsli iSormannis doiiii- justitiam et militarcm disciiiliiiaiu anii>lectcrelur.
uabautur, et sub iuiaginatioiie diicis prasulibus lllc vero quiE obtuleram respuil, el inter e.>:iraiicos
omnique clero cum iuernii pupulo principabuutur. fiires mcndicus exsulare, quam uicciim delioiis per-
Illos siquidem quos egu de trausmarina regioiie frui mabiit. Malunim uuiuium quic cunimiuiiuravi
pro uefariis extuibavcrain fuctiunibiis, iiitinius tcstes sunt agri iiiculti, domus couibustic, villie
sibi consiliarios, et coloiiis pra-sides priEfecil in- dcvastitiE, ecidesiic dirutaj, populiipie raa.n-ciitcs
nocentibus. Innumerai cisdes et incendiapassim ago- |iru amicurum iiiti;rfeclioiiibus, opuinquc suariim
banlur, et dira facinora, qua; inexperti pene in- direptiuuibus. Iluô, dumino papa, Sanctilas vestra
credibilia putant. Kratri meo inandavi sirpiiis ut ,

siipienter discutiut. et ulilo consilium liis qui priE- .
meis uteretur coniullibus, eique totis admiiiicuiu- '

suiit et qui sulijaceut sollioile confcrat !
n
rer nisibiis. Sed ille, mo coutomptu, mcis couUa Solcrtor auditis scrmouibus regis, papa obstu-
me lOiiluscst insidiatoribus. Ego aiitera, lauta vi- puit, cL fuct.i cjus, pruut nurraverut, oolluudavit.
deus scelcra priEvalere, scrvitium meura suiictic n iNuiic, iiiquit, dc duce et lilio cjiis sufficienter air-
matri Ecclesiaj nului subtrabcre, sed uflicium quud divimus; sed, de liis ad priescns sileiites, ad alia
raibi divinitus iiijunctuni est studui multis salu- tcndimus. Uex Fraiicoriim coiiqiicriliir fuidiN quud
brilcr exercere. Fortiter igitur armis et ignibus iiitcr vos erat, male rupt'iin essc, ct uuilta sibi rcg-
prajliando, Bajocas Gunbcrio abstali, ct C idoiiiim uuque suo dotriraenta iujuste [ler tuos salcllites
Eugerranno lilio Iberti, aliaque oppida, lyiaunis illala essc. » Rcspondil re.ii ; « Pucluin amicitia' qiiod
piiguaado compressis, conquisivi, qufc patcr meus inlor uos crat, ipsc prior violavit. Ilostos mcos plu-
in suo domiiiiu possiderat ; sed fraler meus per- ribiis modis conlra nie corroboruvit, bominosque
juris loo.itoribus ea tradiderat, et ipse lani [laupcr inoos, ul iu ine ccrvicos suas eiigcrent, prumi^sis ot
ut clientum suuruiu slipe iiiJigeivt reraansorat. pcrsuasionibiis animavit. Commissa tauicii si vult
Tandcm Tciiorcbebiaicum, spelancam dieraunum, emciidare, et amicitiic fuedus araudo iiiviolabilitcr
obsedi, quu Giiillelmus, .Muritolii comes, fratrom {) ubservare [larutus sum admuuitiuiiibiis vcstris iii
meum adduxit conlra mo cum exercilu graiidi; uinnibus obsccundari'. "

coiitru quos iii cainpo Famolicu iii noniiiie Duiiiiiii Gavisus paiui siipcr bis. adjecit : ;> Conqiieritiir
pro dofensiono patri.aj diinicavi. Ibi niiniruui, jii- ilom rox dc iiijuria Tcdbaldus comcs, ncpos
qu.iiii
vaiite Dco, qui benevulos coualus meos novil, ad- tiiiis, ci fccit, ciim Niveruensom comitem de obsi-
versarios siiperuvi, ambosque consulcs, fi-atrorn diuue romcaiilem comprchcndil, quam rc.x qisc cuni
meuin et coiisobriuuiu, cum [ilurimis desertoribus jira-siiliinis Galliuj siipcr Tliuin.im di; Murl i loiicb it,
nostiis cejii, el buo u-qiio, ne [icr eos uiilii vcl ut cucrccrct euiii a iicquiliis qiia.s iunoouis iiilli-
rjgiio ineo scauduluin orirctur, diligciilor ciist.idivi. gcbat. ..
Sic lia'rediliitcm [i;ilris luci, tuluiiiquc duiiiiuium " Niillas, iiiquit rcx, urcusiuuos rcijuiram, quin
cjus rcciqicr.ivi, jiiilernusque legcs ub-crv,ire sc- a I qiiiclcm et |)acciii |iutcriiis admonitionibiis vcs-
cuiidum vuluiitalcm Dci ad quictcra popiili cjus tiis obediam, ct Teubuldum, iiojiulcm iiiciim, qui
eliboruvi. Fratrcm vero meuiu ipiu, iit ca[itiviim ju.-<tiliaj vorus aiiiutHr ost, vubis ;ul umiie bi.iium
lio;>tcii), vinculis nicincipavi, sc I iit nubilcm [icio- subjioiam.' Guillclniuin otiam, aliiim uc[.olcm, ut
griuuiii uiulii.i aiig.iiilju: f;Uclum iu arce rcgia pucom liubcut commonco, ciq'ic ['cr vc.-irum Subli-
,
887 UUDLIUCI V1TALI.S 888
adhuc teraere penetralibus reiteraverunt. Quoscun-

mitalem illa quto per aliosjamsffipius obtuli, ^ sacris repereruut, justos
quia et vobis in omnibus satisfacore cupio,
offero,
que in ecclesia vel coemeterio
et communem populi quietem, et ncpolis ut prolis

vel injustos, percusserunt, vel impegerunt, vcl
prosperitalem desidero. » alio quolibet modo injuriati sunt. Tunc Hugo dc

Deniquo papa legatos suos regi Fracorum el Lungavilla, et Anschetillus de Cropus, aliique non-
optimatibus suis destinavit, et responsa regis An- nulli senes maturi el rcligiosi in ajde sancta prie-
glorura, paci competenlia, renuntiavit. Omnes igi- stolabantur, et de confessione vel aliis ntilibus
tur gavisi sunt. Superlhium mibi videtur oratio- causis vicissim loquebantur, seu diurnales horas
nera protelare, ut mulla enodem loquacitate quanta ad laudcm Dei ex dehito moduUibantur. Vecordes
fuerit la^titia plebi, guerris conquassata», dum, se- autem famuli stolide in eos impelum fccerunt,
dala belli lempeslate, blanda redicrit serenitas pa- contumeliis affecerunt, et vix a caede retractis ma-
cis, diu desiderat;u. Conlirmata itaque concordia nibus illis pepercerunt, quia flexis genibus miseri-
vi seu dolo capta fiierant, cordiam flobiliter ipsi postulaveruul ipsi protinus
principum, caslella, qu;u ;
dominis suis restituta sunt, et omues capli tempore dimissi, cum sociis qui pr»cesserant, quantocius
belli ex utraque parte railites liberati sunt, et de de urbe fugerunt, nec licentiam, nec benedictionem
carcere proprios penates repetere cum gaudio per- B episcopi praestolati sunt ; sed diros rumores paro-
missi sunt.
chianis et pellicibus suis retulerunt, atque ad com-
Clerici in archiepi- prohandam fidem vulnera et liveiites kesuras in
.Mll. Roihomugense concilium.
scopitm insurgiint. corporibus suis ostenderunt. Archidiacones vero
Verum invidus et iaquietus Satauas, qui primum et canonici, civesque modesti, de infanda caede con-
bomiuem per serpentem decepit(GeH., in), postquam tristati sunt, et divinis compatiebantur cultoribus,
regcs et armipotentes athletas gratia Dei paciticatos qui dedecus inauditum perpessi sunt. Sic in sinu
videns doluit, zizauia letbalis discordiae inter sacer- sanctaj matris Ecclesiaj sacerdotum cruor elfiisus
dotos in templo Dci sparsit. Goisfredus enira archi- est, et sancta synodus in debacchationem et ludi-
episcopus, postquam de concilio Remensi Rotho- hriura conversa est. Nimis conturbatus archipra-sul
magnm rediit, tertia Novembris hebdomada sj^no- in tricliiiio receplus delituit; sed paulo post, ubi
dum tenuit, et, institutionibus aposlolicis exacu- fugatis, ut dictum est, clericis, sedatus furor quie-
niinatus, in presbyteros suee dioecesis acriter exar- vit, progressus, aquam accepta stola benedixil, et
sit. Nam inter ca;tera concilii capitula qua; protulit, ecclesiam quara contarainaverat, cum tristibua ca-
omne consortium feminarum penitus eis interdisit, nonicis reconciliavit. Clamor seditionis exsecrabi-
p sed
et in transgressores terribilem anathematis senlis ad aures principis pervenit, ille, aliis
Cumque presbyteri tam grave intcntus negotiis, rectitudinem Isesis facere dis-
lentiam vihravit.
tulit.
pondus nimium ahborrerent, et inter se pro cor-
porum cl animarum discriraiue couquerentes mus- XIV. Ilciiricus rex iii Angliam transfretat. Eorren-
sitarent, arcbiepiscopus Albertum quemdam elo- dum Candidx navis naufragium.

quentem, quia nescio quid fari coepcrat, jussit Henricus rex, [1120] in Xormannia rebus post
comprehendi, et mox in ergastulo carceris retrudi. multos labores optime dispositis, decrevit trans-
Pr;Bfatus enim pra!sul crat Brilo, in multis indis- fretare, et tironibus ac proecipuis railitibus, qui
crelus, tenax et iracundus, vultu gesluque severus, laboriose iideliterque railitaverant, larga stipendia
in increpatione austerus, procas et verbositate erogare, et quosdam, amplis honoribus datis in
plenus. Cum autem reliqui sacerdotes, insolita rc Anglia, sublimare. Unde classem continuo jussit
visa, nimis obstupuissent, et prcsbylerum sine pi-cCparari, et copiosam omnis dignitatis railitiam
realus accusatione et legitima examinatione velut secum coraitari.
furem de templo trahi ad carcerem vidissent, ni- Interea Radulfus de Guader, metuens pcrDdiam
miumque perterriti, quid agendura esset iguora-J) Normannorum, super quos, ipsis pro Eustachii fa-
reut, dubitanles utrum sese defendere seu fugere vorc prioris heri nolentibus, agitabat dominatum,
deberent, furibundus priesul de cathedra surrexit, et peusans quod Guader et Monterafortera et alia
dc syuodo coucitus cxivit, satellitesque suos quos oppida et ingentes haberet ex patrimonio suo pos-
ad boc prius inslruxerat, advucavit. Protinus illi scssiones in regione Britonum, consilio et volun-
cum fuslibus ct armis in ecclesiam irruerunt, ct tale regis, Hichardo, ejus fllio, flliam suam pcpi-
in conventiculum clericorum mutuo colloquonlium git, et Britolium atque Gloz et Liram, totumque
irrevcrenter ferire coeperunt. Porru, quidam illo- honorem in Neustria sibi debitum cumilla donavit.
rum, podcribus suis induli, per cocnosos urbis vicos Verum istud consilium imbecille et frivolum fuit,
ad hospilia sua cucurrcrunt ; alii vero, podiis vel quia Deus, qui cunctabene gubernat, aliter ordiua-
lapidibus, quos ibi forle invenerant, arreptis, re- vit. Nam puella, de qua mentio tit, Rodberto, co-
pugnarc conati sunl. Clienlesautem quod ab inermi mili Lcgrecestra», postmodum nupsit, et plurimis
coronatorum choro convicli fugissenl erubueruut, cum illo annis vixit.
el indignaulcs coquos ac pistores et vicinos asse- Ingeuli clusse iu portu qui Barballot dicilur, pr;u-
clas uctutum abcivcruul, cl rccidivum ccrtamcu in paraU et uobili legione in comitatu rcgis austro
889 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XII. 890
llaute aggregata, vii Kaloiidas Decembris [U20], * intenderet cursui dirigendo per pelagus, ingenti
priraa statione noctis, rex et comites ejus naves saxo quod quotidie fluctu recedente detegitur et
intravcrunt, et carbasa sursum levata ventis in pe- rursus accessu maris coopeiitur, sinistrum latus
lago comraiserunt, et mane Angliam, quibus a Deo Candidae-Navis vehementer illisum est, confraclis-
concessum fuit, araplesati sunl. lu illa navigatione que duabus tabulis, ex insperato, navis, proh do-
triste infortunium contigit, quod multos luctus et lor I subversa est. Oiunes igitur in tanto discri-
innumerabiles lacrymas elicuit. Thoraas, fllius Sle- mine simul exclamaverunt; sed aqua mox implente
phani, regem adiit, eique marcum auri offerens, ora, pariter perierunt. Duo soli virgae qua velum
ait : « Stephanus, Airardi filius, geuilor mous fuit, pendebat mauus injeccrunt, et magna noctis parte
et ipse iii omni vita sua palri luo in mari servivit. pendentes, auxilium quodlibet praestolati sunt,
Nain ilium, puppe vectum, in .\ngliam con-
in sua Unus erat Rothomagensis carnifex, nomine Berol-
duxit, quando contra Haraldum pugnaturus in , dus, et alter generosus puer, nomine Goisfredus,
Angliam perrexit. Uujusmodi aulem officio usque Gisleberli de .4quila filius.
ad mortem famulando ei placuit, et ab eo multis Tunc luna in siguo Tauri nona decima fuit, et
\ honoralus exeniis, inter contribules suos magnifice fere ix horis radiis suis mundum illustravit, et na-
floruit. Hoc feudum, domine rex, a te requiro, etg viganlibus mare lucidum reddidit. Thomas naucle-
vas quod Candida-Navis appellatur, merito ad re- rus primam submersionera vires resumpsit,
post
galem famulatum optime instructiim habeo. » Cui suique memor, super undas caput extulit, et videns
rex ait « Gratum habeo quod petis. Mihi quidem
: capita eorum qui liguo utcunque inhêrebant, in-
aptam navim elegi, quam non mutabo sed filios ; terrogavit « Filius regis quid devenit? » Cumque
:
meos, Guillelmum et Richardum, quos sicut me naufragi respondisseut illuiu cum omnibus collegis
diligo, cum multa regni mei uobilitate, uunc tibi suis deperisse « Miserum,: inquil, esl amodo
coniinendo. » meum vivere. » Hoc dicto, male desperans, raaluit
His auditis, nautae gavisi sunt, filioque rcgis illic occumbere, quam fiirore irati regis pro perni-
adulantes, vinum ab eo ad bibendum postulaverunt. cie prolis oppetere, seu longas in vinculis poenas
At ille tres vini modios ipsis dari prwcepit. (Juibus luere. In aquis penduli Deum invucabant, el mutua
acceptis, biberunt, sociisque abuudanter propina- sese cohortatione animabant, et finem sibi a Deo
verunt, nimiumque potantes inebriati sunt. Jussu dispositura trerauli exspectabant. Frigida gelu nox
regis mulli baroues cum flliis suis puppim ascende- unde tener albeolus post longam toleran-
illa fuit,
runt, et fere trecenli, ut opiuor, in iufausta nave tiam frigore vires amisil, sociumquc suum Deo
*- commendans, relapsus in pontum obiit, nec ulle-
fueruut.Duo siquidein monachi Tirouis, et Stepha-
nus comes cum duobus militibus, Guillelmus quo- rius usquam comparuit. Beroldus aulem, qui pau-
que de Rolmara, et Rabellus Camerarius, Eduar- perior erat omnibus, renone amictus ex arietinis
dus de Salesburia, el alii plures inde exieriiut, quia pellibus, de tanto solus consortio diem vidit, et
niiuiam multitudinera lascivEe et porapaticce juvcn- mane a ternis piscatoribus faselo receplus, terram
tutis inesse conspioali sunt. Periti enim remiges solus attigit. Deinde aliquantulum refocillatus, se
quinquaginta ibi erant, et feroces epibata^, qui jam ricin trislis eventus curiose sciscitautibus enuclea-
iu navi sedes iiacti turgebant, et suimet pr» ebrie- vit, et postea fere xs annis cum alacritate vixit.
tale immemores, vix aliqiiem reverenter aguosce- Rogerius, Couslanciensis episcopus, Guillelmum,
I
'
bant. Heu! quamplures illorum mentes pia devo- lilium suum, quem rex unum ex qualuor principa-
tione erga Deum habebant vacuas, libus capellanis jam suis elTecerat, fratrem quoque
Qui maris immodicas moderatur el xris iras. suum, et tres egregios nepotes ad damnatam judi-
Uudo sacerdotes, qui ad benedicendos illos illuc ac- cio Dei navem conduxerat, ipsosque et consortes
cesserant, aliosque miuistros qui aquam benedictam eorum, licet floccipenderent, pontificali more bene-
»deferebant, cura dedecore et cachinnis subsannan- r\ dixerat. Ipse, aliique multi qui adhuc simul in lit-
tes abigcrunt; sed paulo post derisionis su;e ultio- tore stabant, et rex, sociique ejus, qui jam in freto
nem receperunt. Soli horaines, cum thesauro regis eloiigati fuerant, terribilem vociferalioncm pericli-
et vasis merum ferentibus, Thoinae carinam imple- tantium aiidierunt; scd causam iisquc in crasliuum
bant, ipsumque utregiam classem, quae jam aeqiiora ignorantes, mirati suut, et iude mutuo indagantcs
siilcabat, suramopere prosequeretur, commouebant. Iractaveruut.
Ipse vero, quia ebrietate desipiebat, in virtute sua, Lugubris rumor, per ora vulgi cito volilans, in
salellitumque suorum confidebat, el audacter, qi.ia inaritimis littoribus perstrepit, ac ad notitiam
omnes qui jam praecesserant pra;iret, spondebat. Tedbaldi comitis, aliorumqiie procerum aulicoruiu
Taiidem navigandi signum dedit. Porro schippae re- pervenit. Sed in illa die sollicito regi, multumque
mos haud segniter arripuerunt, et alia laeli, quia percunctanti nuutiaro nemo priosumpsit. Optimatcs
quid eis ante oculos penderet ncsciebaut, arina- vero seorsuni ubertim plorabaut, cbaros iKucntes
menla coaptaverunt, navemque cum impetu niagno ct amicos inconsolabilitcr lugebant; sed ante re-
)ier punlum currere fecerunt. Cumque remiges ebrii gein, ne doluris causa prodcrclur, vix lacrymas
totis navigarcal cunatibu», et iufelix yubcruiu uiale cuhibebaut. Tandcm scqueuti die, solcrlia Tcdbaldi
B9I oni)i:iuci viTALis 892
comitis, piier fK'iis ad pudos rrgis corniil; a <Jii(i ^ Qiiis inuitaliuin potcst siiflRirntci- icfcrrc quul
rex naufragium Candidffi-Navis causam esse iuetus pro tani iiitiusto casu ploraverinl lerrigena', seu
edidicil. Qui, niinia inux animi anguslia coiTcplus, qnol possessiones ad mullorura damna genninis
ad lerraiu cociviit; sed ab aiiiicis siiblevatus ol in lueredibns fuerint destitutic? Guillclmus eniiu cl
conclavim dncliis , aniaros plaiiclus cdidit. .Nou Hicbardiis, ut dictiim est, pcriclitîti suiit lilii rcgis,
Jauob de auiiisioae Joscpli Iristior exjtitit, iiec i'X soror eorum Malliililis, uxor Rutronis .Moritonioe
David pro intcrffclione Aniniun vcl Absalun acor- consiilis; Kichardus quoqiic, Ccstia; comcs juvenis,
biores questus deproiiipsit. Tanlo itaque patrono iuulta prohitatc et bciiignitate laud ibilis, cuni uxore
]doraute, omnibus rcgni liliis palam Ucrc licuit, cl sua .Malliildc, qua; sorur erat TcJbaldi, palatini cu-
hiijusmodi luctiis innllis dicbus perduruvit. Cuil- mitis; Otbveriis etiam, fraterejus, llugonis Cestraj
lelmum Adelingum, qucm Anglici regni legilimum comitis (ilius, tutor regia; prolis et pa;dagogiis, ut
Laeredem arbitrati sunl, tum subilo lapsnm cuiu fertur, cliiin repeutina fierel ratis subversio, nobi-
Jlore specialis nobililalis omncs gcncraliter plaii- liuinquc irreparabilis deniersio, adulcsccntulum il-
gunt. Jam adolesccns fere xvii annoruni pubescc- lico amplcxalus est, el cum ipso in prufuiiduin ir-
bat. Jam generosam .yalhildcm sibi pene coKvam rcmcabiliter prolapsus est. Theodericus pucr, Hcn-
coujugem duxcrat. Jain jussu patris bomiiiium to- l> rvi nepos imperaloris Alemannorum, et duo clc-
lius regui optim.itnui kelus acceperat. In illo pa- gantes tilii Yvouis de Grcntcinaisnil, ac Guillelmus
teruus amor, iiopulique spes sccura quicscebal. Ve- de Rudelcnto, cousobriiuis coruin, qui jussu rcgis
rum, qu;u siiperiia majestas do suo plasmate incul- Iransfrctabaul pro rccipieudis iu Auglia fundis pa-
pabilitcr disponit, rea pcccatorum lippiluJo invcs- trumsuorum; Guillelmus coguomenlo Bigod, cuiu
ligai'e vel inlucri nei]iiil, duncc scelerusa bumiiiiim (iuillclmu Jc 1'iron, Japifcro regis; Goisfredus Hi-
caplivitas, sicut piscis hanio, vel avis laqueo, irrc- dcl cl Uugu Je Mulinis, RoJbcrtus Malcuuductus ct
tita sil, et miseriis undiqne irremediabiliter involuta nequara Gisulfus, scriba regis, ahique plures multa;
sit. Dum enim pra;stolatur longffivitaleni, beatitu- ingenuitalis. tluctibus absorpti suul; qnorum mise-
diuem ct subliinitalcm, subito iucurrit citam [icr- rabileiu casum parentes, necessariique, consortes ct
uicieni, miseriaiu et dcjectionem, ul iu quotiJiaiiis amici planxeruut, ((ui dcsolalioucs ct damiia, pcr
eventibus ab iiiitio muiiJi usqiie in huJicrnum Jivcr.sas rcgiones, eoruni iu murte perscnscrniil.
diem, tam mudernis quain autiquis approbationibus Ibi, ut fcrtur, decem et oclo mulicrcs pericrunt,
manifcstam liquido ajvcrterc pu^sumus ostensio- qua; lilia', vcl sorores, aul iieples, seu coujugcs
iiem. ^ regum vel cumitum tlorucrunt.
c
Moestus rex tilius et elcctus tirunes, pr;cci|jnos- .Sola piclas me compulit ista narrare, diligentia-
que baroncs plaiig(Jiat, maxiraccpic RaJulfuin Hii- (|ue slimulor lia;c sefjuenti aevo cerlis apicibus alle-
fum, et (ilslcbcrtuui dc Oxiinis higebat, et eoruin garc, quouiani tetra vorago neniincm absorbuil de
strenuitates saepius iterando cuin lletibus recilabat. mea consauguinitate, cui lacrymas alfectu saiiguiuis
Oplimates snbjectajque plebes plorabant dominos, etfundam, nisi ex sola pielate.
pignora et cognatos, nolos ct amicos, sponsae sjion- IncolcB inarilimi, ut certitiidinem iufuitunii cuui-
sos, Jilcctaeque cuujuges dulces maritos. Inuliles pcrcrunt, fractara navem cniu loto regis thesauro
threnos non curo mulliiilicare. Unius tanlum egic- aJ litliis pertraxerunt, et omnia qiia; ibiJem eraut,
gii vcrsilicatoris brevem caraoenaiu uitor hic aJ- liitPlcr homiucs, salva prorsus reperta sunt. Deinde
notarc : ))eriiiccs viri vii Kalendas Decerabris 1120 Juiu
Christiana plebs solciunia sanctcc celebral Catha-
Accidit hora grnvis. Thoou-eque mi.terrima iiavis,
Quam male recla tciil. riipe soliiia peril. rinse, virginis el martyris, qiiserenles sumata perdi-
Ftebilis evenlus, dam Hubilis illa jucentus torura, avide discurrunt per litlora raaris; sed non
Est immersii mari perdilinne p iri.
Jactalur pelajo rer/um rj^nerosn propago. invenientes, rauneribns fraudabanlur peroptatis.
Quosqne itucrs ploranl, monstra marina viirant. U Opulenti magnates nandi gnaros et famosos merso-
dulor immcnsas Xec nijbililas, neque census
'.
res obnixe qua^rebant, et magnos census eis s|ion-

Ad vitam rcvncat, quon inaris anda necat.
Purpura cum Ai/sso Uquida putrescit aîi/sco ; debant, si charorum suorum cadavera sibi redde-
flex quoqite quem
qenuil, pisribus esca fuil; rent, ul ea digna; sepnltiirH; Iraderent.
Sic sibi liilentrs ludit Forluna potenles.
Municipes Moritolii pra> caeteris suos obnixe
!ûnc dat, nuiic deinil; nunc Irvat, inile premil.
Quid numerus prncrrum, quid nprs. quid iihria lerum, ipi.Tsicriint, qiiia pcne omnes illius cnniilatus ba-
Quid, Guillelmc, lihi fiirma valehal ibi ?
roncs el clccti opliones pericrnnl. Solns conies, ut
Marcuit ille decor reijalis et ab.ilulit aniunr
Qund faclas fucras, quadque fulurus eras. dictuin est, qiiia diarria molesl.ibatur, ct diio raili-
Inter aquas istis instat damnalio lrist'S, tcs, Rodbcrlus dc Salcavilla ct Guallerius, egressi
Ni pietas qralis cn'lira parcat eis.
sunt, Dciqne nutu, aliis i[ui rcmanseranl perciinti-
Corponbus mercis nniinx si duna salulis
Nactse ijauderenl, mnsta procul lieicnt bns, in pnppc rcgis prospcrc transfrctaveruiil. lU-
Certa xalus anim.v verum dat tripndinre chardus autcm conies ct pauci alii po.^t pliiiimos
Hls bene qui charos commemnrant pmprins.
Hinc dolor esl inqcns huinana quud in.sciu fil meils, dies lunge a loco perdilionis inventi suiit, siculi
,ln ieq'iie.i s't c,s qiiod qualit uda Thlis, flacliis quotidic sa;viciilc5 cus arporlavcruut , cl
.
893 HISTUIUA ECCLESIASTICA. — l'AKS III. — Llli. XII. 894

por varia indiimeuta, quibus vestiti fueraiit, a notis^tributarius illis ultro factus cst, auuisqiie singiilis
recogniti suut. XXX libras Andeg.ivensium illis largitus est. Sic ve-
XV. Calutus papa in Il-diam reiertitur. Henrici nerandis militibus, quorum vita corpore et mente
rcgis malrimonium. Eventas varii. Dissensiones in Deo militat, et, couteniptisomuibus mundauis, sese
abbalia Clunincensi exortce. martyrio quotiJie prffipai'at, nobilis hcros annuuni
.\nno ab Incarnatione Domiui 1120, indictione vectigal divino iusliuclu erogavit, et plurcs alios
sui, Calixlus papa, ecclesiasticis rebus in Gallia Gallorum proceres hujusmodi exeu)plo ad simile
bene dispositis, Italiam adiit, et insens nobilium opus laudabiliter incitavit.
utriusque ordinis agraen secum duxit, et a Romanis Post concilium Reraeuse, de quu jani plura litte-
favorabiliter susceptus, apostolicam sedem quiuque ris caraxata suut, Lugduuensis primas, et Masco-
annis rexit. Hic multa bona opera, juvanle Deo, nensis, aliique plures episcopi Cluniacensibus mo-
peregit, et specialis Ecclesise tcmporibus nostris, lestissirai facti sunt. .Nam plura quse alii dederant
lui et virtutum exemplar emicuit. Burdinum, eis abstuleruut, et clericis, qui semper invident
pseudopapara, Sutriaj tyrannidem contra Ecclesiara monachis, farragiuem rebelliouis prsstiterunt. Per
exercentera, comprehendit, et in coenobio quod dioeceses suas illis conlumelias irrogarnnt, et tam
Cavea dicitur, ne contra catholicorura pacem aliquo B per se quam per suffectos perfecliales acriler op-
niodo ganniret, intrusit. Ibi religiosorum habitatio presserunt. Unde fratres, daraaa et injurias ferre
est monachorum, qnibus est secundum regularem impotes, conlristati suut, et quasi oves de faucibus
ritum abundantia ciborum, et oraniura quibus iu- hiporuiu ad caulas niouasterii confiigeruut. Inter
digel huuiana necessitas, affluenlia reruui. lile vero eos etiam iugens dissensio in pcnetralibus clauslri
locus extrinsecus inaccessibilis est, et nemo illuc exortaest. Quidam contra Ponciura archimandritam
nisi per unum aditum ingredi potest, ideoque rao- zelo commoti suut, ipsumque apud Cahxtura papam
uasterium istud Cavea prfesagialiter appellatum est. Homa; accusaverunt quod iu actihus suis vehemens
Sicut enim leones vel ursi, aliwque iudoraitfe ferae esset ac prodigus, et monasticos sumptus immode-
in cavea coarctantur, ne, pro libitu suo libere dis- rate dislraheret in causis inutilibus. Quod ille au-
currentes, in homines seu pecudes crudeliter gras- diens, nimis iralus est, et, abbatis officio ir.consulte
seutur, sic agrestes et iudisciplinati, qui, sicut coram pajia relicto, peregre profectns est. Hieroso-
onagri solitudinis, per diversa lascivientes noxie lymis autem et in monte Thabor, aliisque sacris
vagantur, iu hac scholari cavea sub jugo Dei regu- locis aliquaudiu comraoratus esl iu Palastina, ubi
lariler vivere coguntur. . ,
Dominus Jesus cum pauperihusNazaraeis corjiorali-
Heuricus rex, amissa coujuge et libero, uxorem '

ter conversatus est. Papa, Poncio sine licentia et
ducere cousultu sapieutum decrevil, egregiaraque benedictione sua imprudenter abeunte, ira incaluit,
pnellam, Adehdem, filiam Godefredi Lovenensium el Cluniacensibus ul idoueum sibi rectorem elige-
ducis, despousavit. Regalibus iusigniis celebre re- reut prcBcepit. Porro illi Ilugoncm, probatissiraaj
dimitus, eam sibi Chrisliand ritu copulavit, et re- vita? seuem, sibi abbatem pra^fecerunt, quem, post
gina niinisterio sacerdotum consecrata, xv annis tres raenses defunctura, in aquilouali climate peri-
in regno lloruit ; sed aliis rebus abundans, optata boli sepelieruut,et in arcu Lipideo, super eum con-
sobole huc usque caruit. Honores dcfunctorura pru- slructo, epitaphium hujnsmodi adnotaverunt:
densrex provide vivis distribuit. Uxores enim eorum, Hic Cluniacensis jncet abbas Ihujo secundus,
aut filias, siveueptes, tironibussuis cum patriniouiis Patre Bi-sontinus, Lugdunensis {lenilrice,
conjunsit, elsic plures consolatus, ultra spem libe- Reltigione nitens, grandêvns, amore, pioque
ralitor subliraavit. Semjier ncans cultu, tibi, summe Creator, inhsisit.
Hannulfus Bajocensis obtinuit coraitatum Cestrae, In requie tecum modo felix vivat in sevum!
cum toto patrimonio Richardi comitis, quia ipsc Deiude Cluniacenses Petrura, religiosura mona-
contiguus hffires erat, utpote nepos ex Mathilda, D chum, nobilem et eruditum, sibi elegerunt magis-
sorore Hugonis comitis. Hic Luciam, Rogerii lilii triim, cujus jani plurimo teuipore gessere magisle-
Geroldi coujugem habuit, de qua
relictam, Guillel- riuin
muiu Rannulfum genuil, cui comitatum Cestra?, Poucius vero abbas iu Judcca raaguic opiuioiiis
totumqiie cilra raare vel ultra patrimoniura suuiu babitus est, ac fama religionis ejus et sublimitatis
nioriens diraisil. iuter exteras etiara geutes divulgata est. Deiude, ut
1'ulco Andegavorura coraes, postquain pacem se habet huinana instabilitas, spoute relictis pro-
cum rege Anglorura pepigit, el conjunctiune prolis phetarura et apostolorum sedibus, repedavit in Gal-
utiiusque, ul jara dictuin est, amicitiam lirmavit, de lias, ubi adventus ejus causa luultorum mentcs ef-
salute sua sollicitus, Deo nihilumiuus recouciliari focil turbidas. Nam ipse, postquam de jiartibus
peroptavit. Scelerum ergo quic fecerat, poenitentiim Eois rcmeavit, Cluniacum, ul fratres et aniicos vi-
agere studuit, terraque sua coiijugi tenerisque pue- seret, adivit. Tunc iustinctu S itaiue foida dissensio
ris, Joffredo et llelicP, conunissa, Jerusalem per- iuter fratres exorla csl. Rcriiardus Grosius eo tcin-
rexit, ibique, militibus Tempii assooiatus, alii[uaii- jiorc prior crat, qiii, ut fertur, fomcs et iuceiilor
4iu i'cnudusil. lude cum liceuliu eoruni regrcssus, scdiliouis erul. Quidam cuim Poncium houorificii
; ;
S95 ORDERICl VHALIS m

ut abbatera suum suscipcrc decreveruiil ; alii vero aXVI. De Cruhmdix, Uticensi et qtii
monasteiiis
contradicentcs obuixe resliteriint. Mililes aiitem et busdam Ue itrchiepiscnpdtu Cantmiriensi.
(diis.
comprovinciales, tam ruslici quani biirgenses, illo

Summus Angtonim crga monachos favor.
veniente gavisi sunl, quem pro allabililatc sua ct Indictione xiii, die Dominica, circa tertiam, diim
dapsilitate oppido dilcxcrunt. llli nimiriun, scbis- missa; caiierentur, iv Kalendas Octobris |IH9]
niate monacborum coniperto, iii monasterium ir- terrse motus in Auglia raagnus factus est, el niiiri,
riierunt, etPoncium, licet ipse hoc noluissct, suos- maceriajque basilicarum periv comilalus fisste sunt.
quc violentcr introduxcrunl. Prub dolor! furibundi Hoc nempe Cestra et Scrobesburia, lleiforda et Glou-
monastica septa irruperunt, el, velut urbe armis cestra, eisque adjacenles piovincia; viderunt et seu-
capta hoslium viribus, ad prffidam cucnrreriint, ac scrunt, uimioque terrore exsangues iucoIiB contre-
supellectilem et utcnsilia servorum Dei nequitcr muerunt. Sequenti lempore, plures ecclesiarum
diripuerunt. Dormitoriura et crontochiura et reli- hierarchae in Anglia vel Neuslria migraverunt, et
qiia coenobilarum abdila, qua^ hactcnus laicos la- aliis onus pra-laiionis, quod avide gestaverant, dis-
tuerunt, nunc viris et mulicribus, iion soluni bo- ponente Deo, dimiserunt.
nestis, sed etiam scurrisac raeretricibus, patuerunt. Goisfredus Aurelianensis, Crulandiae abbas, vir
Ipsa die terribile prodigium illic contigit. Ingcns B pius etjucundus, NonisJuniimigravit; cui Guallevus
basilicae navis, qu.f. nuper edita fiierat, corruit frater Gaii patricii, dc nobili Anglorum prosapia,
sed, protcgentc Deo, neminem la^sit. Sic pius Do- successit. Albodus etiam Hierosolymitanus, Bec-
miaus omnes pro temeraria invasione insperata censis monachus, Sancti Edraundi, regis et niar-
ruina terruit, sua taraen omnes immensa benigiii- tyris, de Bedrici-Rure abbas, subito mortuus est.
tate salvavit. Populus itaque diffusus ubiquc discur- Post quem Anselmus, .\nselmi archiepiseopi nepos,
rebat, et irapudenter illicita cxercebat. Porro regimen plurimo tenipore sortitus est. Defuncto
divina nianu ab immanis casus contritione illsesus Rodberto de Limesia, Mcrciorum cpiscopo, Rodber-
evasit, miroque modo reservatus, poenitere post- tus cognomcnto Peccatura, successit. Quo mortuo,
luodum potuit. Petrus vcro abbas absens erat, et in Rogerius, nepos Goisiredi de Clintona, regimeu
longinquas regionesabierat, promultorum utilitate suscepil. Post obitum Turoldi, Burgensis abbas,
fratrum, quorum curam susceperat. Ad qucra suaj egregius Mathias de raonte Sancti Micbaelis praj-
parlis nionachi festinaverunt, et damna cum inju- fuit. Cui Joannes, Sagieusis raonachus, litleris ad-
riis Dei servis turpitcr illata, seriatim iiitimavo- modum instructus, successit. Quo defuncto, rex
runt. llle autera non Cluniacum, sed Romam impi- „ Henrico, cognato suo Burgura commendat, qui
gre perrexit, et papa; [Honorio II] rem gestam, Sancti Joannis
Jc Baptistae Angeliaci ahbas exstilcrat
attestantibus monacbis quae perpessi fuerant, eluci- sed a monachis et a Guillelmo, Pictavensi duce,
davit.Quod audicns papa, nimis contristatus est, expulsus fuerat. Post Fulcheredum, qui primus
tam pro dedecore monacborum, quara pro reatu abbas Scrobesburiense coenobium in Dei cultu or-
populi, qui legem Dei proevaricatus est. Deinde dinavit, Godefredus, Sagiensis monachus, pastoralem
Poncium protinus accersiit, ad examen apostolicse curam suscepit. Quo paulo post raorte subita prae-
sedis astare praecepit, ralionem redditurus unde vento, Herbertus guberiiacuhim rudis abbatia? usur-
impetitus fuerit. M ille Romam veniens, papam pavit. Guntardo autem,Torneiensis ecclesia; strenuo
adire distulit dieque denominato ad placitum sub- rectore, defuncto, Rodbertus Pruneriensis subro-
monitus venire renuit. gatus est, qui de Uticensi ccenobio, quia bcne litte-
Romanus igitur pontifex Petrura cum apicibus ralus et eloquensac honestus erat, ad ecclesiae regi-
apostolicis et dignitatibus Cluniacum destinavit, men assumptus est.
monacbisque ut iu omnibus ei secundum regulam Tempore Paschalis papae, Radulfus, Dorobernias
sancti Patris Benedicli obsequerentur, mandavit. archiepiscopus, ad regem in Neustriam venit, et
At illi, jussa complentes,
abbatem victoria elalum inde Romam, licet jam tumore pedum infirmaretur.
J)
suscoperunt, cujus imperiijugum, divinaj legi lau- prcjficisci coepit. Caeteruni, obiter audilis de occasu
dabilitermilitanles, huc usque perferunt. Contemp- papae ruraoribiis, legatos Romam destinavit. Ipse
torem vero Poncium post aliquol dies, missis satel- vero Rothomagum remeavit, et fere tribus annis in
litibus suis, comprehendit, et in carcere retrusit;
Normannia deguit. Ibi quondam dum moraretur,
qui non multo post, enornii niffiiore affectus, Kgro- iii translatione Sancti Benedicli, quoe a monachis
tavit, ibiquc, multis illum higenlibus, vitara finivit. festive agitur, finita missa, dum vestimentis exuere-
Igilur, tit quidam dicit: tur, acuta passione subito percussus obmutuit, et
Princiijium fini solet impar ssepe videri, post aUquot dics, arte medicorum ei multipliciler
quisque debet precibus et votis Deo, qiii siimmum impensa, loqui ca-pit ; sed lingua; officium nunquam
bonum est,medullitus commendari, ut qui capit plene postea recuperavit. Deinde duubus annis pa-
in nobis bonum, perficiat, confirmet, ac intcr ad-
ralysi aegrolavit, et vehiculo satis opportune aptato
versa seu prospera prolcgat, quatenus fidelis ago- delatus , ad sedem suam inter suorum mauus
nithela bravium superna; ba^redilatis feliciler per- decubuit.
ciplat.
Tandcm, anno ab Incanialionc Domiui 1123,
!
897 ItlSTURIA ECCLESIASTICA. — PAHS III. — I.U!. XII. 898
indictione i, Radulfus aroliiepiscopus, xni Kalendas * fnttribus (ibbiiUs vice ministravi, quiqne magis mihi
Novcmbris, Caiitnarice oliiit. Cui Guillelmus Cur- oiieri quain honori, vestru ope suffûUus, jam pcr
buliensis, canonicus regularis, posl aliquot annos loiifja tempora adversa et prospera iticubui, modo
successit. Ecce antiquus mos, pro invidia qua senio fcssus, corpore debilitatus, metuens ecclesix
clerici contra monachos urebantur, depravatus fuit. magis obesse qwtm prodesse, dum et mores himani
Augustinus enini monachus, qui primus in Anglia cum temporum vicissitudine variantur consilio ,
Christum prcedicavit, ac Edelbertum regem et Patrum spiritualium, archiepiscopi Rothomagensis,

Sabertum, nepotem ejus, cum popuiis Cantise et episcopi Lexoviensis, plurimorum insuper abbutum,
Lundoniie ad fidem Chrisli convertit, jussu Gre- et diversorum ecclesiastici ordinis virorum, vestram
gorii papoe primas metropolitanus tolius Britanniae supplex deposco clcmentiam quatenus, mei mise-
lloruit. Omnes esinde usque ad Radulfum, Doro- renilo qucm hactenus, quanlulumcunque licet, vos
bernia} archiepiscopum,Frigeardum et praeter dih'xissc probastis , me amodo inutitem et minus
Odam alque Sligandum, fuerunt monachi. Frigear- idoncum a tanto onere liberum reddatis, et juxta
dus quippe, capellanus Lotherce regis, ad prfesu- vobis a Deodonatam sapientiam congruum et ido-
latum fuit electus, et Romam ut ab Agathone pajia neum pastorem domui Dei provideatis. Verum, ne
consecraretur destinatus ; deinde, datis a papa B P'"*'*^'!'" talium videar quasi indomilorum rabiem
induciis decem dierum, exspectans benedictionem, proprix requiei providendo subterfugcre, eorum cha-
interea decidit in lectum, et sine praesulatus ritati et obedientix et simplicitati testimonium co-
unctione exhalavit spirilum. Oda vero, pro nobili- ram Deo perhibco ;
quippe qui, et lacte et solido
tate et nioriim benignitate, de cfero assumptus, et cibo nbundanter uberibus matris Ecclesix educati,
archiprffisui est consecratusqui, postquam omnes ;
ad omnia Dei, patrisque spiritualis mandata tracta-
antecessores suos monachos fuisse comperit, liben- biles inveniuntur, et obedientei' pacifici. Solnm, prse-
ter ac devote habitum mutavit, et religiosus mona- celkntissime rex, imbecillitatis et senectutis mex
chus ac archipraesul usque ad mortem Deo milita- miseriam et impossibilitateyn opponens, supplico ne
vit. Stigandus autem, Eramae regin£e capellanus, id efficere differutis , oruns obnixe , quantumlibet
admodum saecularis et ambitiosus exstitit : qui pri- peccutor, Regetn regum quatenus ad hoc ipsum vobis
ninm Lundonise, postmodum Cantuarife cathedram cooperuri digtietur. Valete.

invasit. Verum a Roniano papa nunquam pallium Renevolus utique res, debilitate simplicis et re-
habuit, irao ab Alexandro papa interdictus, Haral- ligiosi senis audita, condoluit, et directis apicibus,
dum profanavit, duni in regom benedicere debuit. ut bonum, sibique competentem eligerent abba-
Quapropter idem, sicut a se esaltatus intuniLiit, '

tem, ctetui monachoriim imperavit. Legatis itaque
sic a Deo humiliatus et confusus ingemuil; nam, reversis, i.xvi monachi in Dci nomine congregati
Guillelmo primo in regno conflrmato, clarescenti- sunt, et lectionem sancti Patris Benedicti de ordi-
bus culpis judicio sjnodi depositus est, unde nec nando abbate diligenter audierunt. Denique vene-
in catalogo pontilicum computandus est. raliilis abbas Rogerius et spirituales filii ejus de
Angli monachos, quia per eos ad neum conversi salnte animariim tractaverunt, et unum ex semet-
sunt, indesinenter diligentes honoraverunt, ipsique ipsis in noraine Doraini ad supplendas vices abba-
clerici reverenter et benigne monachos
sibi pree- tis Guarinum namque de Sartis,
assumpserunt.
ferri gavisi sunt. Nunc autem morcs et leges cognomento Parvum, sibi abbatem prffiposuerunt,
mutata? sunt, et clerici, ut rnonachos confutent et et in hoc apostolos imitati sunt, qui Mathiam
conculcent, clericos extollunt. Parvum Dei ad complendum duodenarium nume-

Circa hiEC terapora, Rogerius, Ulicensis abbas, rum, qui sacratus est, divino nutu sortiti siint.
aevo et Eegritudine fractus, a pristino robore deci- Supradicti autem duo senes electum fralrem Joanni,
dit, et pastoralis curce sarcina exonerari sumrao- episcopo Lexoviensi, jussu conventus exhibuerunt,
pere desideravit. Unde duos honorabiles monachos, [) et cum ejus licentia mare inter hiemis frigora
Ernaldum de Telliolo et Gislebertum de Sartis, in et tempestates Iransfretaverunt, regemqne, qui
Angliam misit, et per eos hujuscemodi litteras, Nordanhymbriam tunc perlustrabat, per longa
quas Radnlfo Laurenlio edere jusserat, regi desti- lutosaque itinera qnsesierunt, eumque in festivitate
navit : Sancti Nicolai, Myrrheoruni pi\Tsulis, Eborachae

repererunt. Porro illustris rex, auditis quce feceranl
Glorioso suo domino, regi Atiylorum Henrico, monachi, electionem concessit, et electo fratri per
humilis RoGERics, XJticensium itidignus minister, cousilium Turstini, Eboracensis archiepiscopi, abba-
ttb eo sulvari qui dut salutem regibus tiam donavit alttstante Stephano Carnotensi ,
,
Quonium,ut uit Apostolus (Rom., xiii, 1), « non est abbate, qui postmodum patriarcha fuit. Deinde rex
potestas tiisi a Deo ; qux autem sunt, a Deo ordinatx omnes monasticas res et dignitates ac privilegia,
sunt, iti utilitati dottius Dciab omni potestate ordinute qua; prwdecessores sui haclenus habuerant, ei con-
proridendum est. Ego iijitur, mi dotnine, qui huc cessit, et chartani hujusmodi, sigillo regali signa-
usque, licet iitdigtuis, Deo dispotientc, sub vestrx tam, contra a?muIo3 erogavit :
moderationis nobili regimine , Vticensis Ecclesix Henbicus, rex Anglorum, Joanm, episcopo Lexo-
sn<) onnEnici vixALts i)f'0
ricnsi, ct Stkpiiano c miVi Moritolii, ct RonBERTO de K Uiule lcv nndcnis Ulici ftl pnstor nvilis.
Hir miinrichns noriex deiios in disripulnhi
Iliiij'!, et iiwmliiis biironihiis cl fidclibns suis Nor-
i>(iscci)il, riijidoqne reiji docuil munachalii.
inunniw, salutein. S/Hip/pj; et diilcis, studiisque niteus bonilalis,
Sciatis mc dedissc Giinrino abbati et concessissc Qiius miinuil rerAis, exeinplis prufuit ulmis.
prxcipio firmilcr Denique sua membra

coufcctiis senio, lerris
abbnliain Sancti Ebrulfi. FA volo et
Depiisuil, Jani duudena luce pcracUi.
iil bene et in pnce et qiiietc ct honorifi,ce tenent, cum Alistersis cuipis, bune He.v, da (jaiidia lucis.
eccksiis et decimis et teiris et nemorc ct plano ct Pacii iimiilor crul ; roqo, nunc in paccquiesciH! A>nen.
omnibus rcbus siiis, siciit unquam aliqiiis antecesso-
XVII. Novse in Henricuin regein rebcllioncs.
rum suorum melius et quietius et honorificentius
tenuit. Tcstibus Tiirslino, archiepiscopo Eboraccnsi, Anno al) Incarnatione Domini H22, indiclione x,
el Guillclino de Tancardivilla, ct Guillelmo de Albin- iteriim malignilatis spiritu redivivus IjcUoium turbo
neio. exoritur, et vesanisc.Tdihus bestialitcrexagitalisliii-
Apiid Ehoracum. inaiius (•riior flebiliter eirunditur. Pessima Erynnis,

Guariaus iUiqiie, sublimi aucloritate poteiilis invenl.i sibi sede in cordibus pcstilentum, debacclia-
sceptrigeri corroboratus, in Normaniiiam remeavit, tur, ct riirsus honiiues in sui suorumquo perniciein
Quadragesimalem observantiam cum fratribus per- B insurgere intendit el hortatur. Inquieti enim |)ace
egit, et in die Dominica; Ascensionis a Joanne, popullquo quiete contristantur, et ipsi, dum aliorum
episcopo I.exovii, benedictionem recepit, et exinde iaslus pessundare conantur, justo Dei judicio, suis
laborcs et dolores pastoralis cura; perpeti edidicit. plcrumque missilibus enecantur. Vere caeci el ve-
iii ]irimis pie laudandus est quod venerabili Hoge- cordes sunt qui bella in pace cupiuiit, qiii miseriam
rio seni beuigniter scrvivit, eique per tres annos, in bealitudine ut sitiens pofum pcrquirunf, ct bo-
qnibus poslmodnm supervixil, in cunctis, iit palri niiiu, ipiandiu liabueriiU, quid sit nesciunl ;
quod
lilius elmagisfro discipiilus, obsecuiidavit. Mansue- (•uin ainiserit, sumiuopere requiriinl; sed, a-rumnis
tus enim senex in camera sua, ut piidem solebat, affticti, expitcantrts reperire nequeunt. Unde pro
psalmis ct orationibus, |)iisqufi colloquiis vacabaf. irrecupcrabili damno lugubres fiuiif, cl inconsnla-
Idoneum saccrdolem sibi capellanum et confabula- liililcr flebuiit.
torem habebat, a quo niissam, officiumque canoni- Pliires itaqiie, cerncntes quod legilimus ha.-res
cum in oraforio Sancli .Martini audiebat, i'l cuiii lleiirici rcgis occubueril, et ipsc rex, in seiiium
quo de my^ticis Scripturarum senigmatlbus, vel vergens, legitima prole caruerit, Guillelmum, neiio-
syntagmatum floribus, interrogando vcl respon- . tem ejus, toto amore complectuntur, et ad ipsiim
dendo, tractabat. Et quia pondus exterioruni cura- '
sublimandum totis nisibus convertunlur. Ipse rex

rum semper sibi noxium et imporlabile judicaverat, lilios Rodberti, comitis .Mellenti ,
queiii nuiltum
nunc salubriler et bonorifice liber Deo gralias dilexerat el a quo ipse in primordio regni sui ad-
agebat, et quaiito liberior, tanto seciirior, suprenioe niodum adjulus et consolatus fuerat, posl mortem
diei metam gaudens exspectabat. p.itris iiL propriam sobolem dulciter educavit, ge-
Tandem anno Dominica" Incarnationis llifi, in- niiiiisque pubesccntibiis, Gualeranno et Rodbciio,
dictionc iv, pra-fatiis seiiior gravius solito a^grola- ariua mililaria dedit. Gualerannus qiiippe totum
vit, oleoque sacro peruiictus, aliisquc rebus qiKC cifra iiiarc possedit patris sui patrimouiura; in Gal-
servo Dei competunt, plenitcr expletis, Idus Januarii lia scilicet Mcllenli consulatum, in Neustria vero
raigravit. Discipulus et successor didascali aniiiiam liclliim-Montem , eique subjacens patrimonium.
Deo cum suis consodalibus commendavil, et so- Porro fiater ejus Rodbertus, in Anglia comitatum
lemnes exsequias rile celebravit. Sequeuti vero die Legrecesfraa liabuit ; ciii rex Amiciam, Radnlfi de
corpus ejus in capitulum delatum csl, ibique secus Guader filiam, quaj Richardo, fllio ejus, pacta fue-
Osbernum abbalem revercntcr tumulatum est. Ver- rat, donavit, et Dritoliiiin cum subjacentibus fundis
sibiis bcxametris e|iilogum brevein super illo edidi, £) adjecif.
in qiio plus veritati quam concinna; souoritati in- Idcin rcx Mathildem, nurum suam, cum summa
tendere malui. Renigno qiioque Salvatori pro illo dulcedine coluil, el iu Aiiglia, quandiu ipsa voluit,
sic orando, el bona divinitus illi iiiserta recolendo, ciim bonore maximo detinuit. Veium, post aliqiiot
effiidi. aiinus, ipsa parcntes suos videro desiderans, Ande-
Mitem, sincerumque Patrcm. rex Christe, Hogerum g.ivem adiit, ibique, natalis soli amore innexa, ali-
Salva, nnm pru le tuleravil niulla benigne.
quantiiluin dogiiit. Tandcm, iiistiiiclu Goisfrcdi,
Riira, domos cl velle sniim diniisit cqeniis,
Teque sequi sluduil per iler virlulis iinhelus (!arnotensis cpiscopi, post decem annos despoiisa-
Gervnsiusqiic pnler illi fuil. hvimaquc miiler, tionis sua; sa^culiim reliquit, et sanctimoiiialis in
In qiiihus emicuil morum juhiir, rl dcciis nnifdum.
cumobio Fonlis-Lbraldi eoelesti sponso libera inlia;-
Presbyler inslruclus dnrumenlis ullro Ungerus,
Sumpsil ocans almi monnclulc Jugum Itenedicli. ret ac deservit. Ilaic, ul dictum est, duodenis, iit
MuUd diu morcs ejus possedil lioncslas, reor, adolescentulo in oestate nupsit, et nondum
Qua meruil sociis prxponi reclor et ahhas.
sex inensibus expletis, imberbis maritus naufragio
Pr.-esule nnm faclo Serlone S ilarihiis, iste
Coenobii snnrti regimen siiscepil Ehruifi. ])eriil. Benevoliis vero rex illam quasi filiani suam
Quinquies undenis monachas bene floruit unnis. eniitrivit, eainque diutius penes se custodivit, ut
!lO| nr.StORl.\ Ef.CF-ESIASTICA. - PAIiS III. — I.II!. \ll. 902
snblimi polentique TTiarito copuhipet, ac supor om- i Rûinulfus B.ijocensis, vilricus suus, pro comit;itu
nem parentel.nii sii.Tm dlTitiis et honoribus subli- Cestrfe regi reddiJerat, repetiil, alianiqu.^ po^ses-
maret. Vernm melionconsilio US.1 esl, qua^ coelesti sionem, Corviam nuncupatam, in Anglia requisivil.
sponô, Hti Virginisque Filio, connesa est. Erat Sed postulanti re.'c non acquievit ; inio injuriusa illi
enim prudeus et pulchra, eloqiiens et beue morige- respondit. Iratus itaque juvenis protinus in Neus-
rala, multisque decenter honestatibus redimita. triim trausfretavit, et opporliino tenipore reperto,
Cnjus in bonis utinam consumm.itio sit hominibus a rege recessit, multorumque adminiculo fretus, de
oplabilis, el Deo placita ! Novo-.Mercato guerram in Norm.innos acerrime
Eodem tempore, Anialricus, Ebroicensis comes exercuit. Biennio utique praedis et incendiis, horai-
animi nimiani amaritudinem gerebat qnod prrepo- numque cipturis irce suae satisfecit, noc ab hujus-
sitos atque gravaringos in lerra sua niniium furere modi nioliinine cessavit, donec ei rex corapetenter
videbat. Insolitasenim esactiones imponebaut, ac satisfecit, cl raagnam partem juris qnod poposcerat
pro libitu suo judicia pervertebant; summis et nie- restituit.
diocribus mullas gravedines iuferebanl; sed haic Mense Septembri, Amalricus et Gualerannns,
non sua virliite, imo timore regis et poteslafe, agi- aliique quos su[ira raemoravi ad Crucem Sancti
tabant. Nam Anglia demo-
ipse, talium nescius, iu B Leudfredi convenertmt, ibique generalem conjura-
rabatur; ejus tamen melu militaris audacia com- tionem pariter fecerunt.
primebatur, dolens quod tauta rabies gastaldorum Clandestinte fraudes regein non latuerunt. Meiise
super incol.is grassaretur. Ofiiciales mali priedoui- igilur Octobri rex ingentem militiam Rothomagi
biis pejoros sunt : pageuses nempe latrunciilos, fii- ascivit, et de urbe progressus Dominico, postqiiam
giendoseudivertendo, devitare possunt ; versipelles comedit, ignorantibus cunctis quo ire vellet, vel
vero bedellos nullateaus sine d.imno declinare quid meditaretiir, Hngonem de .Monle-Forti vocavit,
queunt. sibicjue mox assistenti, ut munitionem castri .Mon-
Animosus igitur Amalricus Fulconera, AnJega- tis-Fortis sibi redderet, imperavit. At ille, quia doli
voriim comilem, sunm scilicet nepotem, e.\pctiit, erat conscius, detecta fraude subito lit auxius, et,
ipsunique persuasibilibus verbiscommonuit utGiiil- quid in tam brevi ageret articulo temporis nescius,
lelmo, Rodberti ducis filio, Sibyllam, liliam siiam, annuil tandein jussis regalibus. Timebat enim
conjungeret, cujus probitas et pulchritudo ac quod, si renuisset, prolinus vinculis subjacuisset.
summa ingenuitas impcrio digna existeret. At iile Rex autem amicos cuin illo roiuisit tideles, qui
avunculo suo facile acquievi!, et accersito jnvene reciperent munitionum claves. Ille vero ut a con-
p
cum paedagogis et pedisoquis suis, nalam ci sunm spt-ctu regis elongaUis evanuit, celeri dextrario
pepigit, el ciim e.idein, donec ha>relitarium jns currente vectus, iii introitu silva-. socios reliquit.
nancisceretur, Cenomannicura cocsulatum couces- Deinde per compeudiura quod melius uoverat, illos
sit. Deinde Araaliicus oinnes quoscunque potuit, privenit, nec de equo descendit, sed fratri suo et
ad consortium sua; parlis contraxit, niultosque ad uxori, aliisque clientibns castruni diligenter servare
hoc, ut se levitas habet Normannorum, faciles et prwcepit. « Rcx, inquit, huc venit cum sua virtute;
pronos invenit, conlra qnem munitionera hanc fortiter tenete. »
Gualerannus ilaque, comes MHllenli, et Guillel- Inde feslimis Brionnara convolavit et relatis casibus
mus de Rolmara, liugo de Monte-Forti et Hugo de Gualerannum comiteni adaperlum certamen arma-
Novo-Castello, Guillelmus Lupellns et Baldricus de vit. Redeuntibus autem amicis, qui se dolebant
Braio, Paganus de Gisortis, et plures alii fraudulen- fraudibus Hugonis delusos, animosus rex cito jus-
ter mussitantes, clara prins consiliati siint; sed sit armari railites suo?; et aggredi castronses impa-
paulo post in manifestam rebellionem, addetrimen- ratos. In duobus primis diebus tola villa comhusta
tum sni, proruperunt. Gualerannus comes speci- est, et niunitio usque ad arcem capta est, Rodber-
mem tirocinii sui ardenter ostcnlare optavit; scd D tus tilius regis et Nigellus de Albinneio magnum
hac sine diibio insi[)ienter inchoavit, dum contra agmen de Constantino, aliisqiie provinciis adduxe-
dominuin nulritinraque suum rebellavit, et, ininii- runt, el Radulfns de Ganda, aliique obsessi crebris
cornm ejus adjulor, arma priraum contra illum fe- assiillibus acriter intus molestati sunt. Dcnique, ut
rali dextra levavit. Tres quip|ie sorores suas, ut se omni conjnratorura auxilio destitutos viderunt,
ill« legaliter consolarentur, et ipse nihilominus in inlra mensurnam obsidionem, saniori consilio po-
omnes undique contribules suos corroborareutur, tili, pacem fecernnt, et in amicitia rogis recepti,
tribus prffcipuis dederat oppidanis, quibus honiines terrim ei reddiderunt. Inde rex Pontein-Aldemari
et municipia, multajque divitioe suppeditantur. Una adiit, et sex sepliinanis castrnm viriliter obsedit.
scilicet daU est Hugoni de Monte-Forti, et alia Iln- .\delinse vero, qiiia Rodberti. de Mellento comilis,
goni de Novo-Castcllo, filio Gervasii, tcrtia vero filia fnit, et lilio ejus Gualeranno plaiiam tellurem
Giiillelmo Ltipello, Ascelini lilio, qiii posl morteni tali tenoie rex concessit :si Hugo pacilice ad ipsum
Rodberli Goelli, fralris siii, adeplus est cum toto repedaret, sibique amodoliJelis et familiaris amicus
patrimonio artem de Ibreio. exisleret. Quod aiidiens, liugo sprevit temere, et
Giiillelmus de Rolmara lerram malris suie, quam exhieredatus m.ihiil omnibus suis carere, quam
903 ORDEniCI VIT.U.IS 001
reconciliatus regi, .1(7110 ntilriUis et fubliniatus ^^ •''da mea neqiiount ab illomortem removere. Fati-
fucral fclicitcr inh.i^rerc. galus ad alia teiuio, inco^ptiquc libri ad calcoui
.WIII. Mors Serlonis Sagiensis. duccre glisco.
Eodem meiise [lli.t], vcnerandus Serlo, post- Surgcre de niensa post icfoctiouem paratis nun-
quam Saiariensem episcopatum xxxii annis rexit, lius adfuit, qui cardinalcs Homauos, Pctrum et
\ii Kalendas Novembris in ecclesia Sancti Gervasii, Gregorium, adesse retulit. Vigilia quippe Sancto-
marlyris, missam cantavit. Qua finita, clericis nt runi Apostolorum Simonis et Juda' tunc agebatur.
ministris ecclesiiu vocatis dixit : u yEtate et debili- Mox pr;psul clericis et dispensatoribus suis dixit :
tale frangor, linemquo meum niihi jam immineie « Velociter ite, etdiligenter Romanisservite, abun-
intueor. Domino Deo, qui me vobis sui vicarium danter eis oniuia dantes qua; necessaria sunt, quia
praeposuit, vos commendo, ac ut pro me dignanter legationem dominipapaj, qiiipost Deum universalis
ei clemeutiam exorctis obsecro. Locus amodo patcr est, deferunt, ipsiqne, qualcsc.unque sint,
sepultura" mihi praiparetur, quia tempus habitatio- magistii nostri sunt. » Solcrs itaquc sencx iii
nis mete jam inter vos abbreviatur. » Deiiide cum occursum eorumclientessuos destinavil, ct i|)se siue
cleroad arain Sancta; Dei Genitricis Marise perrexit. dolore seu manifesta a>gritudine, ut solebat, in
ibique ante aram pastorali cambuta spatium loculi B catlicdra sedens soliis remaiisit. Ca-teri omnes, ul
designavit, et, oratiouibus ad Dominum fiisis, cum jusserat, cardinalibus occurreruiit, hospitio eos
aspcrginc aqua; benedictai sepulcrum sanctificavit. honorilice susceperunt, et omnimodis, iit dccuit,
Protinus operarii foveam ligonibus fodernnt, hu- juxta pontificis mandatum bonoraverunt. Interea,
mumque palis, egessernnt. Camentarii vcro, lato- dum iUis coinpetens obsequium eshibitum est, epi-
mique sarcofagum marlulis cavarunt, el oranem scopus in cathedra sedens, quasi obdorinisset, de-
apparatiim ambulanti ot loquenti episcopo quasi fuuctus cst. Deinde ministri completis omnibus, ad
examinis jam jaceret, in feretro coaptarunt. seniorem suum redierunt ; sed ipsum jam in sede
In crastinum, feria iv, in basilicam venit. Mis- sua defunctumlacrymabiliter planxerunt. In crasti-
sani quam frequentaverat, cclebrare voluit; plus num corpus in sepulcro, jam tertia die, ut dixi,
animi quam corporisviribus vigens, amictum super pneparato, turaulatum est a Joanne, Lexoviensi
capul suum posuit, sed trementibus membris tam episcopo, qui de obsidione Pontis-AIdemari a rege
celebre servitium inchoare timuit. Capellano igitur ad hoc agendum missus est.
id ofticium e.\plcre Guillelmo pr£ccepit, missaque Defuncto Serlone, Joannes juvenis, llarduiiii
celebrata oranes canonicos accersivit Ante me, nepos praefati Joannis, episcopatum adeptus
: c<
p filins,
inquit, post prandium convenite, quia thesaurum, est, qui sicut setate junior, sic eruditionelitterarum
quem ad usus humauos congessi de redditibus Ec- longe inferior prsedecessore suo wstimandus est.
clesiffi, ad ejusdem iiiliilomimis utilitatem volo llic anno Dorainica; lucarnationis tl2i-, post
iegaliter distrahere. Siimmopere cupio, adjuvantc pascha, consecratus est, ofticiumque pontiUcale in
gralia Dei, devitare nc pars iniqna inveniat aliquid episcopatu Luxoviensiprimumexercere jussu avun-
super Bie, inde in conspectu Domini mei jure pos- culi sui orsus est. Nam apud Cisoiuni, iv Nonas
sit accusare me. Nam sicut nudus iu huuc mun- Maii, ecclesiam Sancti Albini dedicavit, et inde
dum intravi, sic me decet nudum egredi, ut me- Uticum eadein die venit. Deinde m Nonas Maii,
rear Agni vestigia liber sectari, pro cujus amore feriaii,novum crucifixum benedixit, et ;edem atque
omnia jam dudum gaudens mundana reliqui. « aram Sancta; Mariaj Magdalena; dedicavit, quam
Ad mensam hora nona praesul resedit sed, : su- Ernaldiis, nobilis et antiquus canobita, ex procu-
pernisjain anbelaus, de pra-sentibus nil comedit. ratioue sua, Udeliumque largitionibus ajdilicavit.
Aliosautem non avidemanducanles.quos nimirum Regii satellites, ut subitam mortem prsefati, ut
tristitia repleverit, pabulo doctrina; pascens uber- dictum est, flaminis audierunt, de munitione quain
tim instruxit, et semen verbi Dei, utpote afUuensD servabant, ceu corvi ad cadaver, statim accurre-
seminiverbius, largiter dispersit. Nullam, nt reor, runt. Thesaurum vero et quseque in episcopio re-
elegauliorcm Serlone, seu facuudiorem Normannia perta sunt, occlesiis seu pauperibns nihil crogantes,
proiem protulit. Statura enim erat mediocris, et in liscum regis omnia transtulerunt.
omni decore spcctabilis, iirout humana spccies Porro ipse castriim hostile tuuc obsidebat, ct
exigit, terrigena^que qui inultis rcpletur miseriis plures coruni qui sibi ut familiares assecla'. blau-
corapetit. In .adolescentia vero riifus fuit, in juven- diebantur, suspectos habebat, et cognitis illorum
tute cito canuit, et ante obitum suum fero i, anuis fraudibus occultis, infidos revera censebal. Ludovi-
niveus effulsil. Erat idem tam secularium quam cus Silvanectensis et Ilarchcrius, regis Francia;
divinarum eruditione litterarum doctissimus ac ad coquus et miles insignis. Simon Trenel de Pexeio,
uuiversa quoj propoiicbantur respoudere promptis- et Lucas de Darra, aliique sffivi pugnatores intus
simus. In malis perlinaci admodum erat austerus, eraiit, multisque modis obsidentibus resistebant.
sed cum lletu scelus suum roiililenti clementi.ssi- Rex auteiii totam villam, quaj maxima et ditissima
mus, et more pii patris erga langueutem liliuin mi- crat, eoncremavit, et castrum acriter impugnavit.
tissimus. MuUa de illo bona jiossem dicere; sed Ipsc profecto solerter omnia providebat, ut juvenis
;
903 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. LIB. XII. 906

tiro iibiqiic discurrebat, et vivaciter agendis rehus A certo qui ad hoc facinus innotuerunl, publici
insiston? cunctos aniniabat. Carpentarios berfre- hostes et perjnrio rei contra regem adjudicati
dum facientes docebat, in operibus defectivos im- sunt. Rodbertus autem ut eos
villa, quse muni- de
properiis subsannando redarguebat, et strenue non posse conside-
tissima erat, viribus suis ejici
agenles laudando ad majora ciebat. Tandem ma- ravit, immisso igne proximas domos incendit, et
chinas erexit, crebris assiiUibus castrenses Issit, tlamma vorax, flante vento, totum burgum corri-
et usque ad deditionem coereuit. Ludovicus autem puit. Hosles itaque de seplis villse projecit, et ab
et Radulfus Durandi filius, et compliees eorum cum assultu munitionis fugavit. In lantarerum confu-
victore pacem fecerunt, redditaque munitione, om- sione liberales et honesti burgenses Gisortis mul-
nes cum rebus suis salvi abire permissi sunt, et tum perdiderunt et, consumptis domibus cura
,
qnidam eorum Bellnm-Montera, ubi comes erat, gazis, egestate atteuuati sunt. Ecclesia quoque
cum Francis abierunt. Sancti Gervasii, quam anle paucos annos Goisfredus
Simon de Parrona et Simon de Nealpha,
Illic archiepiscopus dedicaverat, combusta est.
Guido cognomento Malus-Vicinus et Petrus de Rex autem. ut rumores hujusceraodi audivit, dc
Manlia nepos ejus, Guillelm\is quoque .\culeus, Ponte Aldemari cum exercitu suo Gisortis festina-
aliiqne fere cc pugiles de Francia, comili milita- B vit, ibique contra proditores suos, si reperiret eos,
bant, ad imperium ejus per collimitanea rura dis- audacter prceliari optavit. Verum illi, ut triumpha-
currebant, et ingentia damna rapinis et incendiis torem, qnera adhuc obsidione occupatum putabant,
fautoribus regis ioferebant. properare compererunt, cum timore et labore,
qua praefatum castrum redditum est, triste
Ipsa die multoque dedecore fugerunt. Deinde justitiarii re-
nefasalibiactumregi relatum est. I?ellicis enim dum gis Ebroicensera consulatum et omnes fundos pro-
idera, ut dictum est, occupationibus eirca Rizelam ditorum invaserunt, et dominio regis mancipave-
detineretur, perjurorum fraus circa Eplam hujus- runt. Hugo, Pagani filius, cum Stephano, Moritolii
cemodi factionem machinabatur. consule, tunc erat, patrisque sui facinorum nescius,
XIX. Henricus, rebeUibus et proditoribus flagellatis, regi serviebat. Rex ergo illi patemum honorem
Normanni'(m pacificat. concessit, perjurumque senem penitus cum Her-
Placilum, feria secunda [1123], quando merca- veio, filio suo, exhoeredavit. Exinde foedus, quod
tus agitur, statutum fuit in donio Pagani de Gisor- papa nudius terlius inter reges pepigerat, ruptum
tis, ad qnod invilatus fuit Rodbertus de Candos, est, et i'ediviva guerra feraliter inardescens utrobi-
munio regii dangionis, ut a siccariis ibidem frau- que exorta est.
dulenter armatis repente inermis obfruncaretur, Tunc hiems pluvialis erat. Rex autem plebium
oppidumque protinus a latentibus cuneis fotumun- labores et anxietates discretus consideravit, eis-
dique invaderetnr. Ipsa vero die, milites, turbis que, ne nimis faligati more jumentorum prae nimio
rusticorum et feminarum de circurajacenlibus vi- labore fatiseentium deficerent, pepercit. Ergo, post-
culis ad forum properantium misti, burgum libere quam duo munitissima cum subjacentibus fundis
intraverunt, et a burgensibus, quibus plurimi olim oppida, Pontem Aldemari et Moutem Fortem obti-
noti erant, in eorum domibus simpliciter hospilio nuit, in Adventu Domini populos in pace quiescere
soscepti sunt, suique multitudine villam magna ex jussit. Familias vero suas cum praecipuis ducibus
parte impleverunt. Tandem, hora proditionis, cre- per castella disposnit, eisque contra praedones tu-
bri nuntii Rodbertum commonebant ut festinaret telam provinciarum commisit. Nam Rannulfum
sed religiosa Isabel, uxor ejus, diu detinuit, ut de Bajocensem constituit in Ebroarum turri, Henri-
domesticis rebus tractaret. Hoc nimirum nutu Dei cum vero, Goisleni de Pomereto
ad Pontem- filium,
factum est. Rodberto itaque demorante, Baldricus Altouci, et Odonem, cognomento Borleugum, ad
ad placitum ultinius venit, aliisque adhuc tacite praesidium Bernaici, aliosque prohos athletas in
praestolantibus in armis, primus amictum projecit, tv aliis locis adtutandam regionem contra incursiones
et lorica indiitus praepropere exclaraaTit : «Eia, mi- inimici. Guillelmus quoque, filius Rodberti de Ha-
lites, quod agendum est inite, et fortiter agite! » rulfi-Corte, regi adhaerens serviebat.
Protinus oppidanis proditio detecta est, et clamoso In subsequenti Quadragesima, Gualerannus co-
tumultu exorto, sibi propior ab hominibns 1'agani mes confcederatos suos accersiit, ac nocte Domi-
porta violenler oblenta est. Cumque Rodbertus nicae Annuntiationis ad munieudam turrim de Gua-
equura ascendisset, et proditionis ignarus ad forum taevilla perrexit. Tres quippe sororios suos secum
venisset, armalos prcedones villam deprsedantes habuit, Hugonem de Novo-Castello filium Gervasii,
prospexit, terribilemque helli strepitum undique et Hugonem de Monte-Forti, atque Guillelmum Lu-
audivit, et perterritus ad asylum, unde nondum pelluni, filium Ascelini Goelli. His omnibus comes
elongatus fuerat, quantocius confugit. Ibi tunc Amalricus erainebat. Bellicacohors his ducibus vic-
Amalricus comes, et nepos ejus Guillelmus Crispi- tualia obsessis conduxit, munitionem quoque regis,
nus, cum suis coelibus, in montem contra muni- quae arcem coarctabat, ex insperato mane irapug-
meutum armati ascenderunt, et minis plus quam navit. Guallerium autem, filiura Guillelmi de Gua-
factis terrere castrenses ausi sunt. Omnes pro licheri Villa, quem rex principem custodum consti-
y07 ORDERICI VITAI.IS 908
luerat, t|iii rastriini siiper appjerem loricatus adîuiiii iniiiriciuus. Ft.cc Odo Horloiigus cum
sepeiu slans acritor dolendebat, iiigeniosa nianus desceiulit; scitotc quia su[iorare pcrliuaciter coii-
uneisferreis iniplicuit, irremissiliiliter extraxit, cap- toiidit. liellicosus equos, jniii cuin suis pedes faclus,
tumque secum adduxit. Gualerannus coraes duobus iion fugiot, sed inoiictiir aiil vincet. » Cseteri vero
fralribus, in quibus confidebat, Hcrberlo scilicel dixorunl : « Noiinc jain diidum in ]ilanitie Anglis
de Lexovio et Hogerio, cum viii clienlibus arcem obviare desideravimus ? En adsunt. Pugnemus, nc
conimiscrat. Tunc rura in circiimitii devastavil, et turpis fuga nobis improperelur et noslris haBredi-
qnidquid ad cibum pertinebat, de doraibus et ec- bus. Ecce militaris Uos totiiis Gallia; et Norraannia!
clesiis rapuit, el in turrim pro subsidio cusloduni liic consislit. Et quis obstare nobis polerit? Absit
Eadeiu ctiam die, comes furibiindus, ut
introdu.vit. ul lios pagensos et gregarios adeo iiietuamus, ut
spumans aper, Hrotonam silvam intravit, et rusli- pro illis callcni divertamus, aul cum ipsis pradiari
cos qui ligna in sallu priEcidebanl invenit, plurimos dubitomus! » Acies ergo suas ordinaverunt. In pri-
comprehendil, captos aniputatis pedibus loripedes mis Gualerannus comes cum xl militibus ad cos
eftecit, et sic alm;B feslivitalis stcmma lemere, sed properarc voluit, sed a sagittariis equus illius sub
non impuiie, violavil. eo sauciatus cecidit. In prima enim fronle xl archi-
Interea Uannulfus liajocensis, qui Ebroicae turris " tenentes caballos occiderunt, et antequam ferire
munio erat, el copiosas hostium acies Guatevillam possent, dejecti sunt. Comitum itaque pars cito con-
noctu isse per cxploratores didicerat , continuo Irita et in fiigam conversa, arma et quaecunque
compares suos, llenricum el Odonem atqueGuillel- onerabant reliquit, et quisque, prout poluit, fugoe
mum, impiger adiil, lioslilem transitum eis notifi- prfesidio salutem suam tutavit. Ibi tunc Gualeran-
cavit, ac ut in reditu inimicis domini sui regium nus consul, et duo Hugones, sororii ejus, et alii
tramitem ferro caliimniarenlur, suminopere perfere lxxx milites capli sunt, et in earcere regis,
suasit. Illiautem cum subjcctis centuriis gralanter tenaci nexu constricti, temeritatis suaj poenas diu
acquieverunt, et prope Burgum Thuroldi speciose laciwmabiliter luerunt.
armati cum ccc mililibus convenerunt, et in campo Guillelmus de Grandi-Corte, filius Guillelmi Au-
exeuutes do Brotona, et Bellum-Montem ropetentes, censis comitis, de familia regis probus equps, in
VII Kalendas Aprilis prsstolali sunt. Quoscum regii hac pugna fuit, et Ainalricum fugientem corapre-
milites vidissent, et virtute, poteutiaque sese su- hendit. Sed viro tantae strenuitatis humana misera-
blimiores censuissenl, tanlas strenuitatis viros for- tione condoluit, verissime sciens quod si retinere-
midare cosperunt. Nonnulli tamen forniidolosos p tiir, denexibus regis vix aut nunquara egrederetur.
corroborare ausi sunt; Odo siquidem Porieugus Elogit ergo, rege cum terra sua rolicto, exsulare,
dixit Ecce adversarii regis per terram ejus de-
: « quara egregium consulem inextricabilibusnodis nec-
bacchantur, etsecuri sunt, et iinum de optimatibus tere. Illum itaque usque ad Bellum-Montem con-
ejus, cuidefensionem regni sui commisit, caplum duxit, et cxtorris cum illo, ut ereptorejus, in Fran-
abducunt. (Juid faciemus? Niinquid illos inipune cia honorabiliter permansit.
depopulari lotam regionem sinemus? Oportel ut Guillelmiis vero Lupellus, a quodara ruslico cap-
pars nostrum ad pugnam descendat, et pedes dimitus, arraa sua illi pro redemptione sui dedit, ct
care contendat, et altera pars prseliatura equis in- ab eo lonsus instar armigeri, manu palum gestans,
sideat. Agraen quoque sagittariorum in prima fronte ad Sequanam confugit, et incognitus ad transitum
consistat, el hostilem cuneum, cornipedes vulne- fluminis pro naulo caligas suas nauclero impertivit,
rando, retardare compellat. In hoc bodie campo nudisque pcdibus proprios lares revisit, gaudens
cujusqnc pugilis audacia, vigorquc palam appare- quod de manu hostili utcunque prolapsus eva-
bit. Si enim ignavia lorpeutcs baronem regis ab serit.
hostibus duci vinctum sine ictu diniiseiimus, quo- Rex aulem, post Pascha [H2i], judicium de reis.
modo ante vultum regis aslare audebimus? Stipen-D T"' capti fiierant, Rothomagi tenuit, ibique Gois-
dia cum laade nostra merito perdemus, nec pane fredum de Torvilla et Odardum de Pino pro per-
regio vesci ullerius, me judico, debemus. » Igitur juiii reatu oculis privavit. Lucam quoque de Barra
omnes roliqui pra^clari pugilis hortalu aniraati pro derisoriis cantionibus et temerariis nisibus or-
sunl, eique commilitones sui descendero cum suis bari luminibus imperavit. Tunc Carolus, marchio
annuerunt. Quod ille non rccusavit, sed cura suis, Flandriio, qui Balduino juveni in ducatu successit,
a qiiibus valdediligebatur, pedes in armis conflic- cum multis nobilibus curioe regis interfuit. Infaus-
tum hilariter exspectavit. Gualorannus, adolescens lorum quoque condemnationi pie condoluit, atque,
militia; cupidiis, ubi adversarios vidit, quasi jam castcris audacior, ait : « Rem nostiis ritibus inusi-
superasset eos, pueriliter tripudiavit. Sed Amalri- tatara, domine rex, facis, qui milites bello captos
cus, a>vo sensuque maturior, tam ipsi quam aliis in servitio domini sui debilitationc membrorum
minus providis bidlum ita dissnasil : « Por omnes punis. » Cui rcspondit rex : « Rem justani, doinine
gentes! (sic enim jurabat Amalricus) laudo ut bel- consul, facio, et hoc manifesta ratione probabo.
lum devitemus. Nani si pauci cura pluribus dimi- Goisfrcdus enim et Odardus consensu dominorum
care prjesumpserimus, limeo quod dedecus et dam- suorum legitimi homines mei fuerunl, perjuriique
nefas ultro commitlentes, mihi fidem suam mentili * potuit. Pffidagogus enim adolescentis a rege ordi-
sunt, ct idcirco nece seu privatione membrorum natus fuerat, eique rebellionis nequam consiliura
puniri meruerunt. Pro servanda, quam mihi jura- ultro suggesserat. Amisit opes quibus in Normannia
verant, Qdelitale, omnia potius quaj in mundo ha- nimis intumuerat, et elatus supra se, ambiens plus
bebanl, debuissent deserere, qiiara hominuni ulli quam decebat , lurbationem, raultis insontibus
contra jus aliquatenus inhserere, fidemque suam nocitui-am, insolenter invexerat. Regali ergo cen-
nequiter prodendo, legalis heri foedus disrumpere. sura de paterno cespite projectus, ad mortem us-
Lucas antem homagium mihi nunquam fecit; sed que in exteris exsulavit regionibus. Rox itaque to-
in castro Pontis Aldemari contra me nuper dimica- tam possessionem ditissimi consulis obtinuit in
vil. .\d postremum, pace facta, quidquid foris fece- Neustria, ipsumque cuni duobus sororiis suis arcta
rat indulsi, et cum equis rebusque suis liberum servavit custodia. Deinde post aliquod tempus ipsi
abire permisi. At ille hostibus meis protinus adhse- tres in Angliam missi sunt, et comes atque Hugo
sit, redivivas, illis junctus, inimicitias in me agita- lilius Gervasii quinque annis in carcere coerciti
vit, et pejora prioribus addidit. Quiu etiam inde- sunt. Hugo autem de Monte-Forti jam sui annis
centes de me cantilenas facetus coraula composuit, vinculatus gemuit, nec pro eo, quia sine occasione
ad injuriam mei palam cantavit, malevolosque mihi B gravius offendit, aliquis amicorum ejus regem in-
hostes ad cachinnos ita ssepe provocavil. iNunc id- terpellare prsesumit.
circo Deus illum mihi tradidit ut castigetur, ut a Benediclus Deus, qui cuncta bene disponit, qui
nefariis operibus cessare cogatur, aliique, dum te- salubrius quam ipsi optant mortalium cursus diri-
merarii ausus illius correptionem audierint, com- git, et sequitatis examen in territorio Rubri-Mo-
mode corrigantur. » His auditis, Flandriae dux con- nasterii pie conteraplantibus demonstravit Anno
ticuit, quia quid contra hfec rationabiiiter objiceret quippe Dominicffi lucarnationis 1124 victoriam pa-
non habuit. Carnifices itaque jussa compleverunt. cis amatoribus contulit, et temerarios proturbato-
Porro Lucas ut jeternis in hac vita tenebris con- res totius provincise confundit, et complicura scele-
demnatum se cognovit, miser, mori quani fuscatus rosos conatus ipsorum impedimento celeri dissipa-
vivere maluit, et lanistis perurgentibus, in quan- vit. In illa enim septimana decreverant oppidani
tum potuit, ad detrimentum sui obstitit. Tandem vii castellorum quee consita sunt in Lexovino vel
inter manus eorum parietibus et saiis, ut amens, Uticensi pago, in confinio scilicet ipsorum, ut se
caput suum illisit, ct sic multis mcerentibus, qui illis conjungerent ad detrimentum multorura. Hugo
probitates ejus atque facelias noverant, miserabi- „ quippe de Plessicio jam Pontera-Erchenfredi dolose
liter animam extorsit. invaserat, et auxiliura a confoederatis rebellibus
Interea Morinus de Pino, dapifer comitis, castella fiducialiter esspectabat. Sic municipes Sappi, Be-
ejus munivit, etipse animosus omnes quos polerat, nefactae et Orbecci, aliique plures prai timore pla-
pertinaciter ad resistendum regi animavit.Rex au- citum cum eis quoniam contra ingens
fecerunt,
tem fortis, magno congregato exercitu, mense robur eorum magnanimitatem defen-
vires seu
Aprili, Brionnam obsedit, ibique duo castella con- dendi se non habuerunt. Sed capitibus nequitise, ut
tinuo construxit, quibus hostes paulo post ad dedi- dictum esl, conquassatis, conjurati sodales eorum
tionem coegit. Illam nimirum pacem temeritas sUuerunt, et de consensu duntaxat perfidia; detegi
deraentium fieri sine ingenli damno innocentum coram justitiariis et jurisperitis admodum timue-
non perlulit, quia tota cum ecclesiis villa prius runt. Tunc bissextilis erat annus, ac, sieut vulgo
combusta fuit. Porro illi qui erant in arce de Gua- dici audivimus , super proditores revera corruit
tffivilla, reconciliati sunt regi, munitione reddita, bissextus. Paulatira viribus effetis , Amalricus et
qiiam rex principali disciplina humotenus dirui Lupellus, aliique bostes pacem regis procuraverunt,
paulo post prsecepit. et Guillelmura exsulem quem nullatenus juvare
,
Denique rex, postquam orania comitis municipia, t\ valebant, inviti deseruerunt. Tandem ipsi humiliter
praeter Bellum-Montem, sibi subjugavit, tunc con- regi salisfecerunt, et amicitiam ejus, cum praeter-
suli, qui vinctus erat, operum eventus suorum no- itorum indulgentia reatuum, recuperaverunt, atque
tificavit, atque per eosdem rumigerulos, ut sibi pristinos honores adepti snnt.
Bellum-iMontem in pace reddi juberet, mandavit. His rebus ita peractis, pactum Guillelmi Ande-
llle vero videns se puerilis levitatis frivola spe gavensibns disruptum est, et ipse cum Helia, pte-
deceptura, et a fastigio pristinae potestatis merito dagogo suo, et Tirello de Maineriis, externa map-
pervcrsitatis dejectum, metuensque, si magnanimus palia in magno metu et egestate pervagatus est.
censor per quamlibet pervicaciam offenderetur, ite- Longa et valida patrui sui brachia sibi formidanda
rum sibi periculosius incumberet scandalum, raissis erant, cujus potestas , seu divitiae, potentiseque
fidelibus legatis, obnixe jussil Morino, procuratori fama passim ab Occideute usque iu Orientem per-
rerum suarum, ut sine mora ssepe memoratum cas- tingebant.Ad laborem puer illo natus est, a quo,
tellum trinmphatori subigeret sceptrigero Anglige- dum advixit, nunquam bene liberatus est. Idem
narum. Tunc Morinus, licel sero, jussa quidem audax erat et superbus, pulcher ac ad militare fa-
complevil, scd graliam regis nuUatenus impetrare cinus damnabiliter promptus, et deceploria plus
;tll ORDERICI VITAIJS 912
commondabat ciim pi>|iims s|ii;>, quam sua virUis. ^ dieque anxius cogito Multis sermonibus bic modo
lii caMiobil? iiioiiailioiuin seu clericoruni, ubi sole- iion opus csl. Bene nostis : imi)eralor nostcr siiic
bat bospitari, supertluitate sua, licet exlorris, plus prole defunctus cst, cui Deo lidclis et devotus, Ec-
erat oueri quam bonori, innuinerisque cobaireuli- clesia^que tiliis utillimus successor sapienter inqui-
bus illi, miseria: magis quam Multorum in

saluti. rendus cst. Quadragiuta igitur ex vobis sapienles
illo errabat opiuio, ut evidenter postinodum cuilesli et legitiiiii niililcs eligantur, el seorsurn eant, ip-
patuit, ut in calce biijus libelli vcraciier decla- sique secundum fidein suum et consciontiam opli-
rabo. muni imperatorem eligant, qui merilo virtutum
X.X. Rainaldus archicpUcojws Remoisis. Ilonoriiis imperio prreferatur, omnique populo sibi subjecto
papa II. Caroli-Henrici impcraiori.'^ mors. Lotha- summopere palrocinetur! » Sic ab omnibus con-
rius imperator eligitur. cessum est. Ibi nempe plus quam i.x niillia pugna-
In diebus mullorum priacipuni mutationes
illis, torum aderanl, el, in diversa nileutes, exilum rci
factffi sunt, quibus in locis eorum moderni subro- considerabant.

gatisunt. Radulfus, cognomento Viridis, Remorum Deuique spectabiles sopbistw, qui de lot militi-
archiopiscopus, erudilione el facundia inler patres bus segregati fuorunt, post diulinam collocutioncm
pracipuus, sludiisquc bonis nostro tempore lauda- g reversi, dixoiunt « Fi'edericum duccm Alemanno-
:
biliter deditus, paler et inslitutor monachorum el rum Henricum ducem Lotharingorum, el Lolha-
clericorum, patronus el defensor pauperum et om- riiiiu ducem Saxonum laudamus, et bonorabiles
niuin sibi subjeclorum, post multa laudabilia opera viros, imperioque dignos prfedicamus. Hoc pro
in seneclute boua dcfunctus est. Post quem Rai- certo, non peculiari favorc illecti, dicimus, sed
naldus, Andegavorum episcopus, in pluribus priori universali salute perspecta, prout nobis visum est,
dispar, sedem adeptus est. Andegavensis vero ec- asscrimus. De his Iribus quemcunque volueritis in
clesiaj regimcn Ulgerius suscepit, cujus vita, reli- nomine Dorniiii sumite, quia omnes, ul jam duduni
gione et scientia clueus, populis lumen veritatis probatum est, laudabiles sunt persona>, et inerito
suggerit. strenuilatis loti mundo, ut arbitramur, praepo-
Anno ab Incarnatioue Domini i\'2'6, indictione nendae. »
111, Calixtus papa defunctus est, el Lambertus, His auditis, arcbiepiscopus dixit : « Vos gloriosi
Oslieusis episcopus, in papam Honorium assumptus priucipos qui nominati estis, alacriter ite, et de
esl. Hic senex erudilissimus, et in observatione sa- vobis tribus unum eligite. Illi aulem quemcunque
craj legis fervidus fuit, Ecclesiamque Romanam sex elegeritis subjicicmur, nomine Dei omnipotentis.
annis rexit. Eadem etiam septimana qua (âlixtus '-'
Porro, si quis ve.-.trum a communi discrepaverit
papa bominem excessit, Gislebertus, Turonensis ar- edicto, decolletur conlinuo, ne per unius proter-
cbiepiscopus, qui pro ecclesiasticis negotiis Romain viain Chrislianorum perturbelur sancta concio. »
perrexerat, Quod audientes Turonici,
illic obiit. Animosi prsesulis rigida conditio cunctis formida-
Ildeberlum, Ceuomanensem probatiim pi-fesulem, bilis exstilit, nec iu tanta raulliludine quisquam
sibi asciveruul, el, Honorii papai permissu, gauden- contra pr£elatum mutire pra;sumpsit.
les in TuronicsE metropolis cathedram transtule- Igitur prsetitulati duces seorsum abierunt, et,
runt. Ibi fere vii annis honoritice vixit, et subjtctis circumstaiite legiouum corona, iii medio constite-
prolecit. Cenomanis vero Guimarum Britoneiu epi- runt, seseque invicem contuentes aliquandiii silue-
scopum consecravit. ruut. Tandem binis silentibus, Henricus rupit si-
Eodem anno, in hebdomada Pentecostes, Carolus lentiuin primus : « Quid hic, seniores, agimus?
Heuricus quinlus, imperalor, mortuus est, et Spira;, Nunquid huc directi sumus ul taciturnitati vace-
melropoii GermaniK, scpullus est. Iinperii vero iii- mus? Ingens negotiuni nobis injunctum est. Non
signia moriens Ca-sar imperatrici Matbildi dimisit. ut taceremus, sed ut de maximo bono loqueremur.
quibus poslmodum, quia niilla sobolesillisuperfuit, rv huc convenimus. Jam vestrara satis loquelam ex-
I.olbarius, dux Saxonum, generali plebis edicto spectavi. totum diem trausigemus
Nunquid lotum irausigeE muti?
iiitronizalus successil. Magunlinus enim archiepi- De tractu nobis injuncto cogitate, et quid vobis
scopus, qiii potcDtia el strenuitato pollebal, provi- placuerit edicite. » Sociis annuentibus ut proferret
dentiaque sua ne schisma vel inordinata subreptio qiiid sibi, qui senior erat, placeret : « Optimuiu,
imperii lieret prsecavebat, episcopos et proceres inquit, nunc docet nostrum esse consilium, quia
totius regni, cum exercitibus suis, convocavit; cum mudo ad nostrum lota Latiuitas suspirat arbilrium.
quibus una colleclis, de iniperatore constituendo Orciuus ergo Dominum Deuiu, qui Moysen Hebr;cis
trattavil. Insiguia siquidem ab imporatrice procu- praefecil, eique vietoriosum successorem Josue re-
laverat OFuaiuentaimperii, antequaiu de lanto praj- velavit, ut ipse clemens cooperator nobiscuni sit,
sumpsisset negolio fari : « Excellenlissimi, inquit, sicut fuit cum Samuele ad ungendum in regem Da-
barones, qui assistitis iu hac planitie, me, queeso, vid. » His ita dictis, generum suuni elegit Lotha-
.siilerter audite, et, prudeiitor intendentes, bis qua; rium. Porro tertius contradicere formidal, veritus
dicam obedite. Pro commoditate omnium veslrum sententiara qiiam archipraesul sanxerat. Deinde ad
etplurimorum qui non adsunt, laboro, et nocte, convcntum reversi sunt. Henricus vero, diligenter
" —
intenlus omnibusjdixit : « Lotharium duceni Saxo- ^ XXI. Ludovicus rcx profcctiancm Henrici Clitonis
adornatum, mililia filiiducis Norrnannix rursus suscipit el jura cjus
num, multis virtutibiis justitia-
que in sublimitate principali janidiu probatum eli-

udvcrsus rcgem Anglise defendere conatur. —
Flandrix dux a Burchardo de Insula ct aliis con-
gimus in regem Alemannorum, Lotbaringorum, juratis inlerlicitur. —
Henricus Clito ducatum
Teutonum et Bajoariorum, Langobardorum et om- Flandrise accipit. — /)( prxlio vulneratiis, mori-
nium Italiee populorum, et in imperatorem Roma- tur.
norum. » Ab omnibus auditum est, et a pluribus Anno ab Incarnationc Oomini 1157, indiclione
libenter concessum est. IV,Ludovicus rex Francorum in Natale Domiui ad
Tunc primas et ordinator hujus collectffl fuit, ut curiam suam oplimates regui allocutus est, eosque
dixi, arcbiepiscopus Maguntia;. Qui mox jussit u'' ut Guillelmo Normannocompaterentur, etsubveni-
omnes summi proccres, antequam de illo campo rent,summopere precatus est. Eratenim adolescens
migrarent, in conspectu omnium I.otbaiio mox bo- prae.clarus, pulcher, audax et probus, sed multis
magium facerent. Prolinus gaudens (lenricus, et iufortuniis ab infantia prapeditus. iXam dum adhuc
mcerens Fredericns, et omnes post illius prfficipui materejus Apuliensis Sibylla ve-
infantulus esset,
magnates coram Lothario genua llexerunt, boma- nenoperempta -0--, Rodberlus dux
Pater vero ejus,
,-.-•, est.
i>
" . .
giumilli fecerunt, eumque regem ct augustum sibi in bello apud Tenercbebraicum ca-
Normannorum,
prsefecerunt. ptus est, et Henricus, fraler ejus, rex Anglorum,
Dissoluto conventu, exercitus Frederici super Normanniae ducatura adeptus est. Ipse quidem pue-
Lotharium irruit, ipsumque et plurimos de parte rulus IleliEe de Sancto Sidonio, suo videlicet soro-
illius vulneravit, et terga vertentes fugavit. Frede- rio, ad nntriendum regis jussu commendatus est,
ricus enini armatorum fcre xxx millia secum ad- a quo pro timore prcEfatiregis et fautorum ejus in
duxerat, quia timore vel favore sese regem fore Galliam adductus est, ibiqtie inter extraneos, in
autumabat. Sed, quia probi pontificis ingenio prai- magna egestate, nec sine nuiltaformidine educatus
ventus, ut dictum est, velle suum perpetrare re- est. A multis hostibus multnm, mullisque modis
quivit, per Conradum, fratrem suum, maximam quajsitus estut perimeretur ; a multis contra re-
postmodum guerram fecit. Lotharius tamen, anxi- qnisitus est ut honori pateruo restitueretur. Frus-
liante Deo, prrovaluit, meritoque strenuitatis et tra conatur id agere buniana intentio quod aliter
religionis laudabilis jam x annis regnavit. disposuit divina ordinatio. Ludovieus rcx et prajci-
Ab anno ab Incarnatione Domini 1126, indictionc pui optimatcs regni Francorura, Balduinus acerri-
IV, pontiticalis basilica Sancli Gervasii, Mediola- „ mus juveuis el Carolus, satrapas, cnm proceiubus
•
nensis martyris, apud

!„...•_ j c
Sagium xii : — i7„i«„j.... A^..:i:..^n,
Kalendas Aprilis i.. i i..: j^ Monte-Forti,
ni
Flandrorum,
1^ v^^t: ...^™....
comesAmalricus de
dedicata est a domino Goisfredo, Rothomagensi Ebroiccnsium, Stephanus comes de Albamarla et
arcbiepiscopo, et aliis quinqiie pra!siilibus. Ibi tunc Ilenriciis comes Auccnsium, Gualerannns comes de
Henricus rex Angloruin cura proceribus suis ad- Mollento et Hugo de Novo-Castello, Hugo de Monte-
fuit, et eidem ecclesia! redditus x librarum pro dote Forti et Hugo de Gornaco, Guillelmus de Raumara
per singulos annos donavit. Ibi tnnc interfuerunt et Baldricus de Bosco, Ricberius de Aquila et Eu.<i-
Girardus Engolismensis episcopus, RomaucB Eccle- tachius de Britolio, et mulli alii Normannorum et
siae legatus, Joannes Lexoviensis, Joannes Sala- Britonum, Rodbertus etiam de Belismo cum copiis
riensis, Goisfredus Carnoteusis, et Ulgerius Ande- Andegavensium etCenomanorum, Guillelmum ex-
gavensis. sulem adjuvare moliti sunl sed, Deo adversante, ;
Mense Octobri, basilica Sancti Petri apostoli in qui profunditate sensus et virtute bellica, copiisque
suburbio Rothomagi dedicala est, ubi corpus sancti facultatum et amicorum, prwfatis omnibus Henri-
cum regem preetulerat, nihil profecerunt. Multi eo-
Audoeni, archiepiscopi et confessoris, honestecon-
rum pro facinoroso incceptu capti suiit, aut exhae-
ditum est.
aut occisi sunl. Rebelliones ctiam hac de
morluiis D
„ , 11 redati,
Eodem anno r-
Guillelmus 1 r, ,
Pictaveusis . '
... . i i
causa multw, in regem Henricum exorta; siint, ct
est. Guillelmus etiam dux Apuli», filius Rogerii
castclla, ruraque concremata sunt. Hoc attestantur
Bursa;, siiie filiis obiit, cujus ducatum Houoriiis
Ebroica urbs et episcopalis ecclesia Sanctaj Marise,
papa dominio apostolica; sedis mauci|)are sategit.
sanctimonialiumque abbatia Brionna, Mons-Fortis
Verum Rogerius juvenis, Siciliae comes, econtra
et Aquila, Pons-Aldemari et Bellismia, ct inulta
sarrexit, et multa in. exercitum pap;u certaniina
alia qua! per edacia perierunt inceudia.
commisit, consobrinique sui principatum violentia Tandem cum Guillelraus exsul xxvi essct anuo-
militari vindicavit, homagio papae facto, iisqiie
et,
rum, et nemo potuisset ei de paterna hasreditate
in hodiernum diem possedit. Hic nimirum Rogerii recuperanda sulTragari contra palruum suiim, Ade-
senis, lilii Tancredi de Alla-Villa, filius fuit, ac les regina iiterinamsororem suamdeilit illi in con-
strenuae Adelaidis, quae Bonifacii Marchisi potentis jugem, Raiuerii .scilicet marchionis sobolem. Lu-
Italiae fuit, et post prioris mariti, fratris scilicct dovicus autem rex dedil ei Pontcsiam et Calviuion-
Guiscardi, obitum, piiori Balduino regi Jcrusalem lciu alque Mcdantum, totuiiique Vilcassinum.
Hoc
nup.sit. mense Jaimario factum cst, et paulo posl aute qua-
;
dragesiniani Gisorlis veiiit, cum mililari maiui, ^ cis et rauiiitionibus etfavore contribulium formida-
Normanuiam calumniari; scd eum Normanni vclul bile?.
dominum naluralem reveriti sunt. Meuse Julio, dux, aggregato exercilu, castrum
Kalendas Martii, Carolus dux Flandrise, Cunuti Alost obsedit, et cum Godefredo, Lovennensium
regis Dauornm lilius, cum Tesnardo Brotbburjî duce, per dies aliquot coarclavit. Mulli ad eum dc
oppidano et sx mililibus, ad ecclesiam Brugi^, ut Neustria veuerunt. Ipsuni enim plurcs iu lantum
niissam audiret, venit, ibique, dum pronus in lerra diligebant, el falsa spe decepti, tantum in eo Udu-
Deum oraret, a Burchardo de lusula, aliisque xxxu ciam babebant, ut natale solum cum uaturalibus
niililibus poreniptus est, el pene omnes qui cum beris ac parentibus et amicis ultro relinquerent
illo cranl ibidera crudeliter occisi sunt. Guillelmus quidani vero, perjuriis vel homicidiis polluti, exsu-
autem de Ipro, tam gravi facinore audito, mox les illi adhajrereul.
caslrum de Burgis obseditet ferales bomicidas un- Guillelmus de Ipro, RodberLi Morinorum mar-
dique inclusit, doncc Ludovicus rex Francia? cum chionis filius, in primis ei obslitit; sedfortuna pro-
Guillelmo Normanno venit, et obsidione raenstrua dente, in manus ejus apud Triam, Vilcassini cas-
diros carnifices coarctavit, coepit et de altissima trum, incidit, quemServandum Amalrico de Monte-
turre Brugis prsecipitavit. Deinde Guillelmo Nor- 13 Forli protinus destinavit. Denique non multo post
mannoducatum Flandria>dedit, etVilcassinum cum duxeumdemper amicorum procuralionem in ami-
oppidis quK dederat recepit. Vcrum Guillelmus, citiam recepit, et a vinculis liberavit.
ut ducatura Flandrire dono regis et hcereditario Apud Iprum ti'cs munitiones erant, quaruni una
jure obtinuit, solummodo xvi mensibus laboriose ducis erat, altera Guillelmi, ettertia Danielis et Eu-
rexit. veni. Ibi hostes ducis in mortem ejus conspirave-
In primis enim contra proditores Caroli ducis in- runt, in arcem ejus noctu irruere decreverunt, et
surrexit, totisque nisibus eos indagavit, nullique quatuor turmas, ut nullatenus exitium evaderet,
pro qualibet causa nobilitatis, seu potentise, vcl or- dus, qui tam fe-
extrinsecus constituerunt. Porro
dinis, aut poenitentise pepercit, fere c et xi con- ralem machinationem paratam nesciebat, ad
sibi
demnavit, et praecipitio vel aliis mortiura generibus quamdamvenitjuvenculam quam amabat. Illa vero
crudeliter puniil. Interfectorum ergo cousanguiuei capat ejus, ut solebat, lavit, et, coguita hostili con-
vehementer contristati sunt, et detrimentum illi, juratione, lavando flevit. Adolescens laciymarum
pernicieraque machinati sunt. Ipse paedagogo suo, causam ab amica inquisivit, precibus et minis so-
Helice de Sancto Sidonio, qui dintius pro illo exsu-

^
1 lerter extorsit, quibus coacea seriatira detexit quid
lavit et cumTirello de Maineriis exhaeredari pertu- quidabinimicis ejus de morte compererit. Protinus
lit, Monsteriolumcastrumdonavit. Mense Augusto, ille cum suis arma, capillis adhuc impexis, arripuit,
contra Slephanum, Bolouiae comitem, exercitum ipsamque secum, ne aliquomodo periclitaretur sns-
duxit eumque sibi subjicere volens, terram ejus tulit, et Guillelmo duci Pictavensium, coaevo com-
ferro et flamma ferociler devastare coepit. Deni- militoni suo, per quemdam abbatem destinavit,
que fidi caduceatores missi sunt , et quia conso- ipsumque ut liberatricem suam honorabili connubio,
brini erant, sibi dextras dederunt, treviisque Iricn- sicut sororem suam, donaret obseeravit. Quod ita
nalibus datis, pacificati sunt. Interea, dum Guillel- factum est.
mus dux in hac expeditione occupatus esset, eique Tunc Guillelmus oranes insidias incolumis per-
aliquando laeta et plerumque tristis fortuna variabi- transivit, et iratus publicos hostes condemnavit.
liter insisteret, Envenus de Ganda et Daniel de Bellicosus deinde juvenis undique vires collegit,
Tenero-Monle, nepotes Balduiui de Ganda, ultio- castrum Alost obsedit, acriter debellavit, et totis
nem amicorum callide quaesierunt, et excogitatum nisibus oppidanos ad dediliouem cogere sategit.
facinus, ad multoruin lamenta, perflcere conati Ipse ducis etmilitis ofUcio plerumque fungebatur.
sunt. Nam Theodericura,
coraitem Auxentiura, adi- J) male a charis tutoribus, pro illo forraidanlibus, cre-
erunt, ipsuniquecur ha-redilarium jus negligenter bro redarguebatur. Sajpe centurias advocabat, ul
el sine calumnia perderet increpaverunt, cique sese, acer dux iraperabat, sed crebrius ut tiro fervidus
aliosque plures, si suum jus calumuiaretur, auxilia- pugnabat.
tores fore spoponderunt. Theodericus itaqueAuxen- Quadam die [1128], ad transitum cujusdam aqum
sis et Lanibertus, Ardennensis comes, Flandriam hostilis phalanx venit, obsessis suffragari studuit,
expelierunt, et opinatissiuium castrum quod Insula contra quod du[x repent]e (56) ccc milites direxit.
dicitur, et Fornas, atque Ganda, aliaque plura, Mo- Sod, conUictu [nimis] durante et hostium virtutc
rinis asscntientibus, recepernnt. GuiUelmus autera, admodum crescente, milites ducis coeperunt ali-
his auditis, Stephano Boloniensi trevias dedil, et quantulum relabi et vacillare. Quod videns dux in-
contra intestinos hostes usque ad mortom dimica- fremuit suppelias advolavit, audacter dimicavit,
vit. F.rant enim viri potentes et nobiles, audacia- SU03 ita corroboravit, hostesque fugavit. Imle re-
que el muUa probitatc laudabiles, diviliis et ami- versus ad portas castri repeule irrult, eoquc ve-
(Ji6j Sic eruditus vir Le Pr6vost hunc locum restituit iu codice deUcientem.
;
917 HISTORIA ECCLKSIASTICA. — PARS III. — LIB. XII. 918
niente turmasatellitumquiegressi fuorant,dispersa y^ aliosque Normannos qui terras habebant in Flan-

confugit, quorura pars super aggorcm exsilivit. Quos dria, rex Henricus ei subjugavit regali justitia. De-
ibidem dux dum vidisset, et lauceara cujusdara pe- nique pulcberrima uxor ejus, quam tunc habebat,
ditis sibi obstantis apprehendisset, forte ferro quod post aliquot annos occubuit, et ipse consilio regis
capere dextera nisus est, in pinguedine manus qua^ Angliee Sibyllam Andegavensem, Guillelmi pra>de-
iuler pollicem et palmum est, usque in pulsum bra- cessoris sui sponsam, in conjugem accepit.
cbii subito perniciose punctus est. Graviter itaque

.X.XII. Henricus rex fautoribus Ucnrici Clitoriis nepo-
sauciatus inde recessit, familiaribus suis vulnus tis —
sui ignoscit. Normannid ad piicem reducitur.
ostendit, cordetenusque dolens plangere coepit, nec — Merlini vnticinia.
multo post in lectura decubuit. Ignis enim, quem Auxilio superni dispensatoris fretus, res Henri-
sacrum vocant, plagte imraisLus est, totumque bra- cus iuter lot adversa rigidus in fastigio porstitit, et
chium usque ad cubitum instar carbonis denigra- rebelles a temerario ausu deficientes, eumque sup-
tum est. Quinque diebus a^grolavit, scelerunique pliciter repetentes suscepit, et solerli benignitate
pcenitens monacbatum petiit, et, Dominici corporis secura reconciliari consensit. Primus itaque, ul su-
perceptione cum confessione munitus, obiit. pra dictum est, Guillelmus de Rolmara regi hono-
T> 1
Helias et Tirellus, aliique domestici ducis, qui " rifice reconciliatus est, et exindc familiaris ejus
semper ei fideles fuerunt, lethale vulnus juvenis conviva et amicus factus est. Generosam quoque
heri Flandrensibus etomnibus extraneis celaverunt, MaUiildem, iiliani Richardi de Radveriis, illi rex
et oppidanos ad deditionem expugnando coegerunt. Conjugem dedil, quoe iilium ei speciosum, nomine
Euvenus vero princeps castri reconciliatus est, et, Guillelmura Heliam, peperit. Prajfatus miles in ado-
datis obsidibus ac pace flrraata, familiaris amicus lescentia lubricus, niniisque libidini deditus fuil
factus est. Tunc Normanni ducis in tentorium eum- sed divino verbere plectendus, in gravissimam
dem duxerunt, doniinumque suum in feretro mor- ajgritudincm incidit. Unde cum Goisfredo archi-
tuum lugubres ostenderunt « En, : inquiunt, potes episcopo fatus, emendatiorem vitam Deo devovit.
videre quid fecisti dominum tuum
; occidisti, et in- Deinde Novum-Mercatum reversus, postquam con-
uumeris sic militibus luctum invexisti. » Quod ille valuil, in occlesia Sancti Pelri, apostoli, ubi qua-
vidcns, contrerauit, et veberaenti mcerore in lacry- tuor canouici steculares servierant, vii monachos
mas erupit. Cui Helias ail : " Desine, quaeso, fnunc constituit, eisque, praeter illa qure Hugo de Grente-
flere, quia] amodo tuae inutiles sunt lacrymae [nec raaisnil ibi monachis Sancti-Ebrulfi dederat, plura
duci suntj auxilio. Vade, arma tua[sumenstuos fac] r libenter adjecit. Chartam confirmationis rerum
milites arraari, et defuncti eorpus ducis ad Sanctura quas dedorat dictavit, et cancellum ecclesise cum
Rertinum fac bonorifice deduci (o7). » Quod ita mox domibus monasticis renovavit.
completum est. Conventus autem monacborum Anno itaque xxviii Henrici regis [1 128], Guillel-
obviam processit, et cadaver in basilica suscepit. mus adolescens Flandriae comes obiit, cum quo ro-
Ibi secus Rodbertum duccm sepultum est, et in la- bur et audacia omnium qui sutfragabantur ei con-
pidesuperposito epitaphium hujiTseeraodi exaratum tra patruum suum, corruit. Arrogantuni temeritas
est : cui adhcereret non habuit, postquam juvenile caput,
pro quo Normauniae rura ignibus et armis contur-
Miles famosus, Guilldmus, vlr qenerosus,
baverat, perdidit. Tunc Rodbertus dux, qui ad Di-
Marchio Flandrensis, jncel hic, mnnachus Sithiensis.
liodbertus pater huic. mateniue Sitjyila fuere, visas in carcere servabatur, in soninio viderat quod
El Normnnnorum qenlis (renum tenuere. in bracbio dextro lancea percutiebatur, eoque raox
Luxque Kalendarum sextilis quinta redivit, privabatur.Mane autein exspergefactus, dixitastan-
Cum pugnax apud Alst ferro plaqatus obivil.
tibus : filius meus mortuus est. » Nondum
i< Heu!
Joannes, filius Odonis Bajocensis episcopi, pri- rumor illuc ore nuntiorum perlatus fuerat, dum
nius Henricum regem adivil, eique casum nepoiis D pater ejus in somuiis istud edoctus coessentibus
sui nuntiavit, et sigillatos apices de parte ejus sup- intimabat. Qui et ipse post vi annosCarduilidefunc-
])lex obtulit, in quibus moriens adolescentulus a tus est , et, de carcere tunc ejectus, Gloucestrse
patruo suo malorum qiia^ contra illum focerat in- sopultus est.
dulgentiam postulabat, euuique ut omnes qui ad se Ecce Ambrosii Merlini propbetia, quaui teinpore
confugeraut, si ad illum remearent, benigne susci- Guorligerni rogis Britanuiaj vaticinatus est, per dc
iierot, obsecrabat. His itaque rex perce|itis annuit, aniios iii pluribus inanifestc completa est. Unde li-
et plures herili nece conturbati, crucem Dominisus- bet niihi quffidam huic opusculo inserere, qua: tera-
tuleiunt, et exsules pro Christo sepulcrum ejus in poribus a;tatis nostrte videutur competere. Contem-
Jerusalem expelieruut. Tbeodericus autem Auxensis poraneus quippe beato Germano, Antissiodorensi
Moriuorum dux factus est, et Ludovico regi Fran- rpiscopo, fuit, qui tempore Valeiitiniani iniperatoris
corum, et llenrico regi Anglorum a secretis, con- in Rritanuiaui bis transfretavit, ot coiitra Peiagium,
fa'doratus est. Steplunum coniitem Boloniensiuni, ejusque sequaces, in gratiam Dei gariieutes, dispu-
(o7) lluiic locum, in codioe S. Ebrulfl mancum, sic reslituit ssepe laudalus vir Le Provost ex oodioe Pulo-
ano Bibl. Imperialis Parisieusis n° S'i'j.
:
\)i'J UllDEKlCl VITALIS 920
lavit, el pluribus siu;uis iu nomino Domini peractis,

^ pisces trausformabuiilur, ct aquila ejus supermon-
h»relicos confulavil. Deinde, postquaui 1'aschalia tes Araunium nidificabit. Vcnedocia rubebit uia-
festa devote celebravil, contra Saxoncs-Anglos, (lui terno sanguine, et domus Corrinnei vi fratres in-
tunc papaui Christicolas liritoues oppugiuibant, pug- lcrlicict. Nocturnis lacryinis niadcbit insula, unde
uavit, et, plus precibus quani armis robuslus, cum onuies ad oninia provocabuutur. iNitentur posteri
exercitu nuper baptizalorum, Alleluia vociferans, transvolare superna, sed favor novorum sublinia-
elbuicurii aguieu fugavit. Si quis hiec et alia de ca- bitur. Nocebit pussidcnti ex impiis pietas, donec
sibus Britonum plcnius nosse desiderat, Gildai Dri- seso gcnitorcm induerit. Apri igitur dentibus
lonis historiographi, el Hedte Anglici libros legat, acciuctus, acumina montium et umbram galeati
iu quibus de Guortemiro et fratribus ejus, et de transcendel. Indignabitur Albania, ct convocatis
forli Arturo, qui .\n bella contra Anglos fecit, lucu- translateralibus sanguinem effundere vacabit. Da-
leuta narratio legeutibus cniicat. bitur maxillis ejus frenum, quod in Armorico sinu
Fertur quod Mcrlinus Guortigerno monstraverit fubricabitur. Deaurabit illud aquila rupti fcederis,
stagnum in medio pavimento, et in stagno duo vasa, el tcrtia nidilicatione gaudebit. Evigilabuntregentis
et in vasis tenlorium complicatuni, et in tenlorio caluli, et postpo.sitis neuioribus infra niceuia civila-
duos vermes, quoruni unus crat albus et aller ru- U tuiii venabuntur. Stragem non mininiam ex obstan-
fus. Qui moxadmodumcreverunt, et, dracones f ictibus facicnt, et linguas taurorum abscident. Colla
ti, mutuo crudeliter pugnaverunt. Tandem rubeus rugientium onerabunt catenis, et avita tempora
vicit, et album usque ad marginem stagni fugavit. reuovabunt. Exinde de primo in quartum, de quarto
Ha?c nimiruin regc spcctante, cum Briloiubus tristis in terliuni, dc tertio in secunduni, rorabilur pollex
ploravit. Merlinus, inguisitus vales abattonitisspec- in oleo. Sextus Hiberuite moenia subvcrtel, et ne-
tatoribus, prajsago spiritu disseruit quod stagno in luora in planitiem mulabit. Diversas portiones in
medio pavimento figurareturmundus; duobus vasis, unumreducet,capite leonis coronabitur, principium
insuke Oceani ; tcntorio, urbes Britanniaj et vici in ejus vago allectui succumbet ; sed finis ipsius ad
quibus humana esl habiiatio ; duobus vero vermi- superos convolabit. Renovabit namque beatorum
bus duo populi Britonnm et Anglorum designautur, sedes per patrias, et pastores in congruis locis lo-
qui diris conflictibus vicissim vexabuutur, donec cabit. Duas urbes palliis induet, et virginea munera
sanguiuolenti Saxones, qui per rubeum draconeni virginibus donabit. Promcrcbitur iude favorem To-
portenduntur, usque in Cornubiam et supia lillus nantis, el inler beatos coronabitur. Egredietur ex
Oceani Britoues fugabunt, qui per album vermem eo lues penetrans omnia, qua ruiua propriae genlis
figurati sunt, quia fonte baptismatis a diebus Lucii ^ imminebit. Per illam enim utramque insulam
regis et Elculbcrii papai dealbati suiit. Jain dictus amitlet Neustria, et pristina dignitate spoliabitur.
vates seriatim qua; futura erant insulis Septentriouis Deiude revertentur cives in insulam. »
praedixit, typicisque locutionibus memoriai littera- Hanc lectiuuculam de Meiiiui libello excerpsi, et
rum tradidil. Deiiide postquam de Germanico verme studiosis, quibus propalatus non est, quamlulam-
et dccimalione Neustriai locutus est, quae in Al- cunque stillam propinavi, cujus aliquani partem
fredo fratre Eduardi tilii Egelredi regis, et sodali- iu rebus gestis iutellexi. Plura vero, ni fallor, cuiu
bus ejus Gueleford facla est, sic de praesentis asvi moerore seu gaudio experientiir adhuc nascituri.
volubilitate, et rerum turbida variatione vaticinatus Historiarum gnari ejus dicta facile poterunt intcl-
est ligere, qui noverint ea quai contigerunt Hengist et
« Populus in ligiio et ferreis luuicis superveuiel, Catigirno, Pascent et Arturo, ^Cdclbcrto ac Ed-
qui viudictam de nequitia ipsius sumet. Restaurabit wino, Oswaldo et Osvio, Cedwal el Eifredo, aliis-
pristinis incolis mansiones, et ruina alienigenaruiu que principibus Anglorum et Britonum usque ad
patebit. Gernien ipsius cx hortulis nostris abrade- teinpora Heurici et Gritfridi, qui dubia sub sorte
imminentia prffstolantur, qu<e
D adhuc
tur, el reliquia; generatiouis ejus decimabuntur. -rv sibi divinitus
Jugum perpetua; servilulis fcreut, matremque suam ineilabili dispositione ordinanlur. Nam luce clarius
ligonibus et aratris vulnerabuut. Succedent duo patet callenti quod de duobus filiis Guillelmi dici-
dracones, quoruin altcr iuvidia; spiculo sulfoca- tur : « Succcdent, inquit, duo dracones, doiuiiii
bilur, alter vero sub umbra uoiuiuis redibit. Suc- scilicet libidiuosi ct feroces, qnoruni alter iiivi-
cedet leo justitiw, ud cujus rugitum Gallicanai dia spiculo, id est Guillelmus Rufus, iu venatione
turres et iusulani dracones tremebunt. In diebus sagilta suffocabitur ; alter, id est Rodbcrlus dux,
ejus aurum ex lilio et urtica exlorqiicbilur, et ar- sub umbra carceris, stemiua pristini nominis, id
gentuin ex unguhs mugientum inanabit. Calami- est ducis, gerens, peribit. Succedct leo justitia;
strati varia vellera vestibunt, et exterior habitus (quod refertur ad Henricum), ad cujus rugitum
interiora signabit. Pedes latrantium truncabuntur. Callicanaj turres et insulani dracones coutrcmi-
Pacera habebunt ferae, humanitas supjilicium do- scunt, quia ipse divitiis et potestate trauscendil
lcbil. Findelur forma coinmcrcii, dimidium rotun- omnes qui aiite illum iu Aiiglia regnaverunt. " Sic
dum erit. Pcribit milvoriiiii rapacilas, et dentes ca;tera popbista; liquido discutiaul. Multa possem
luporum hcbetabuulur. Catuli leoiiis iu a;quoreo5 explauando dicere, si cuiiiinenlariuiu uitcrer iit
: ,
921 HISTORIA ECCLESLVSTICA. PARS 111. — LIB. XII. 922
scirem super Merlinura ederc. Sed his omissis, ad \ aliique plures, quorum fautor rex Ilenricus adfuit,
narratiouis ordiuem revertar, et uostrorum casus qui nuUum eis gravedineni ab episcopis imponi
veracitcr prosequar. permisit.

Anno ab Incarnalione Domini 1 129, indictione vii,
XXXUI. Germundus Hierosolymitanus palriarcha. Ec- Philippus piier a Ludovico patrc suo eleclus est, et
clesiastica negotia. De concHio Rothomagensi. De
in dic Pascbae Remis a Rainaldo II Hemorum archi-
rebits in Francia et in regno Uierosolymitano gestis.
episcopo rex coronatus est; sed post biennium de
Anno ab lucarnatione Domini 1 128, indictione vi, equo lapsus et miserabililer conquassalus apud
Germundus patriarcha Jerusalem obiit. Stephanus Parisius mortuus est.
auteni Carnotensis post illum sanclani Siou n annis Eodem anno, Henricus rex Josfredo Andegavo-
rcxit. Quo migrante, Guillehnus Flaudrensis succes- rum comiti Mathildem liliam suam dedit, quos
sil. Indictione vii, Goisfredus Rothomogensis archi- Turgisus senex Abrincarum prsesul pontihcali bene-
episcopus Kgrotavitet post diuturnani aegritudinem dictione conjunxit. Horum nuptiis legitime cele-
VI Kalendas Decembris hominem esivit. Interea dum bratis, Fulcocomes iterum Jerusalem perrexit, et
preefatus archipruesul asgrotaret, et, de salute animce tiham Balduiui regis II in conjugcm accepit, reg-
suae sollicitus, omnia qucB habebat prudenter eroga- B numque Jerusalem, et principatum Autiochiee,
ret, Matlhseus, Cluniacensis monachus, Albanensis quae famosissimi bellalores vix oblinuerant, facile
episcopus,Romanae Ecclesiae legatus, Rothomagum possedit. Diadema quoque maturus socer illi obtu-
ad regein Henricum venit, et cum eo de utilitatibus lil, sed, illo vivente, junior ferre recusavit. Potesta-
ecclesiasticis tractavit. Jussu igitur regis episcopi tem tamen per unum annum, quo postea senior
et abbates Normannite asciti sunt, et in Rothoma- supervixit, ut gener et haeres in toto imperio tutus
gensi capitulo scita, prsesente rege , audierunt agitavit. In primis minus callide quam decuisset
qua; per legatum Honorii papae sic propalata futura nimisque festinus prreposituras,
pra!vidit,
suut aliasque dignitates irratiouabiliter mutavil. Primores

Vt nullus presbyter uxorem habeat. Qui vero a pel- enim qui ab initio contra Turcos obnixc certave-
licc abstinere noluerit, ecclesiam non tmeal, nec por- runt, et cum Godefredo ac duohus Balduinis urbes
tionem in beneficiis ecclesiasticis obtineat, uec aliquis ac municipia sibi lahoriose subegerunt, novus
fidelium missam ejus audiat. priuceps a sua familiaritate rcmovit, et, sulFectis
Ut iinus presbyter duabus ecclesiis non dcseniat, Andegaveubibus adveuis, aliisque rudibus qui nu-
nec clericus quislibet in duabus ecclesiis prxbendas per accesseraut, obaudivit. coiisiliisque regni et
p
possideat ; sed in illa ecclesia cujus beneficiis fruitur custodiis muoitionum moderuos adulalores, vete-
Deo militet, ciquepro benefactoribus suis quotidie siip- ribus patronis repulsis, prwfecit. Raucor inde nimius
plicrt. exorlus est, et in rndein ofticiorum immutatorem
Vt monachi vel abbates eccksias seu decimas de cervicositas magnatorum damnabiliter elata est.
manu laicorum non recipiant, sed laici qux usur- Studiuin bellandi, quod unanimes debuisseut in
paieraiit episcopo reddant, et ab episcopo monuchipro ethnicos exercere, spiritu nequiticP intlati, diutius
voto possessorum oblata recipiant. Ea tamen qux atitea in sua viscera moliti sunl agitare. Secum etiam
quoquomodo obtinuerant, quiete per indulgentiam gentiles utrinque contra se conglomeraverunt. Unde
papse possideant ; sed ulterius aliquid hujusmodi, multa millia hominum et oppida nonnulla perdi-
sine prxsulis in cujus dioecesi est licentia, usurpare deruut.

Anno ab Incarnatione Doiuini 1130, indictioue
non prsesumant.
Balduinus rex Jerusalem, xviii Kaleudas
Tunc Romanus legatus de transactis trangres- VIII, II,
sionibus omues absolvit, et sequenti mense, ut Seplembris defunctus est, et Fulco Audegavensis
jam dictuni est, archiepiscopus migravit. Ibi cum regno jam anuis vi potitus est.
legalo fuerunt Goisfredus Carnotensis episcopus , Y) Eodem anuo, Ilugo Ambianensis, monachus Clu-
et Goislenus Hufus, Suessionis episcopus, et omnes niacensis, abbas Radingiensis, factus est archiepi-
episcopi Neustriae : Richardus Bajocensis, Turgisus scopus Rothomagensis.
Abrincateusis , Joannes Lexoviensis , Richardns Anno ab lucarnatione Domini 1131, Ruma! Ho-
Constantiensis, et Joannes Salaiiensis. Abbates norius papa mortuus est, et mox in Ecclesia Dei
eliam adfuerunt plures, Rogerius Fiscannensis, nimium schisma exortum est. iNam a quibusdam
Guillelmiis Gemmeticensis, Ragenfredus Sancti Gregorius diaconus in papam electus est, et Inno-
Audoeni, Guariuus Santi EbrulU, Philippus Sancti centius nominatus esl: ab iliis vero Petrus Aiia-
Taurim, et Alanuus electus Sancti Guaiidiegisili, cletus consecratus est.

)
923 ORDEUICI VITAF.IS 924
SUMMARIUM LIBRI DECIMI TERTII.
I. Ece»lii.'< Franci ad succurrendiim Ilildefonso regi contra Saracenos, llispaniam petunt. MuUi
rarii.
eorum Plurima' res liarum regiontim.
in llispania sese stabiliunt.
II. Piifin.r lliUlefonsi reijis, adjurantibus Francis, rontra Saracenos Ili.^paniie et Marocci. Seditiones in
Hispania. IliUlefonsi regis mors.
III. Eciiesia; Dei tribiilationes. Episcopatus et monasteria turbantur. ScMsma antipapx Anacleti. Adventus
Innorentii II papie in Galliam.
IV. Coetus prwUitorum Cluniaci adunatus. Kcentus carii in Italia et \ormnnnia.
V. Turbationes et eventus carii in Apulia et Sicilia.
VI. Prodigia et flagella ceelestia. Ruina multarum ecclesiarum et urhium. Mors ]iliirimortim kominum et
principiim.
VII. Concilium Picentinum. Iliigo Rotliomagensis archiepi^copus. Henricus rex plurimos dominos atit reprimit
aut rastigat. Morbus Ijiidorici Francortim regis.
\'III. .Mors et fiinera Henrici Anglorum regis. Turbationes in Anglia.
IX. StepliantisAnglortim rex novtis. Turbaliones in \ormannia. Deprirdatio Vticensis biirgi.
X. Eventus varii in Anglia et Xormannia.
XI. luvasio et deprxdationes Andegavensinm in Xormanniam.
XII. Piie meditationes. Mors variorum dominorum et pnelatorum. Siccitas.
XIII. Stephantis .\nglorum re.v Normanniam in feudo reripit a Ludocico Francorum rege. Stephanus rebelles
castigat. Andegavemium aggressiones in yormanniam.
XIV. Mors Guarini Cticensis abhatis. Mors Ltidovici Francorum regis. Turhationes et bella in Normannia.
llritonum invasio in Xormaniiiam. Stephanus rex in Anglidm transfretat.
XV. Ecentiis varii in Hierosolymitano regno.
XVI. Constantinopolitaniis imperator Jonnnes Antiochite urhe putiri molitur. Raymundus, .intiochia' princeps,
sponte ra.tsallus imperatoris Joannis fit.
XVII. Ecentiis varii in Francia, Anglia, Aptilia et Normannia. Andegacensis comes belluin renovat in rcgetn
Angliie.
XVlIi. Stephantix rex rebelliones domat et castigat.
XIX. Pax inter Angliee Scotix reges. BelUi in Normaniiia. Deprmdationes Andegavensium.
et
XX. Concilium Romanum. Andiniis Ebroicensis episcopus. Gesta epi.^coportim Satesburiensis et Heliensis.
Malhildis Andegacensis comitissa transfretat in .Angliam. Eventus carii.
XXI. Turbationcs et rebelliones in Anglia. Stephantts rex captus esl in Anglia ab Andegavensibus.
XXn. Eventtis varii post captionem Stephani regis. Finis hujtisce operis. PiiC meditationcs.
LIBER DECIMUS TERTIUS.

Evcntus varii. Franci ad succurrendum lUldefon-
I.
^ heros, omnibus rite peractis, Chiniacer.sis mona-
stim regcm contru Sarracenos, Ilispaniam peluut. dms factus est, etapud .No-entem castrum suum iu
Multi ill(n-um in Ilispania sese stabiliunt.
I.V c.i, Eventus
jvii, i^ .j r. u • j- j r » . n . n
.„... ' Octobns mediodefunctus etsepultus
.
est. Ibi qiiippe
i i r
varii harumrcQionmn. t-
pater ejus in honore S. Dionysii Areopagitie eceno-

Dum Occidenlales peregrini coutra paganos in bium ccpperat, et ipse multnm terris et opibus sul)-
Pala?stina sa>pe ccrtarenl, el Hierusalem aliasque limaverat. In eodem mense, Guilleimus de MoHnis,
urbes crebris contlictibus et diutinis obsidiouibus audacissimus marchio mortuus est, et in capilulo B.
Chrislo manciparent, Goisfredus, comes Moritoniaj, Ebrulli tumulatus est.
filius Hotrouis comitis, vir in multis probitatibus Anno ab Incarnatione Domini HOO, peractis re-
pr^dicabiiis, usque ad raortem a>grotavit ; et vocatis bus pro quibus Hierusalem ierant, optimates redi-
proceribus Perlici et Corbonia;, qui suo comitatui eruut, et sua repetierunt. Tunc Rodbertus, Nor-
subjacebant, res suas solerter ordiuavit. Beatricem mannorum dux, et Rodbertus Fiandrensis, atque
nempe conjugem suara, qua; consulis de Hiipeforti Rotro .Moritoniensis, aliique plures prospere reversi
lilia etopliraatessuosprudenter instruens,
fuit(o8j, suut, et affinibus merito coagratulantibus, sua
rogavit ut pacis quietem et securilatem sine fraude quippe possederunt. iNon multo post, Hildefonsus
lcnerenl, saamque terram municipiis suis Rotroui n (59), Aragonum rex, graviter a paganis impetitus
filio suo uuigenilo, qui iu Hierusalem pcregre per- est, et crebris certaminibus mullisque detrimentis
rexeral, fideliter conservareut. Denique strenuus nimium vexatus est. Llude Rotroni, consanguineo
Beatricem hanc Hilduino de Ruciaco coniite

(58) milisque Moritoniensis sive Perticensis, quocum re-
natam fuisse rectius affirmal jEgidius Bry, auctori- vera fuit coujuncta.
tate fretus Herimanni Laudunensls quem tamen . ;Dom BouyuKT.
merito castigat quod Bealriccm Kolroci dicat uxo- (59) Hildefonsus sive Alphonsus Petro in Aragoniae
rem, nou vero Gaufredi palris cjusdcm Kotroci, co- rcgno uun uisi auuo UOi succcssil (Ld.j
023 HTSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XUI. 926
suo, legatos destinavit ; eique liumiliter mandavit A rum. Porro erubescenles Aragonii, viribus hostium
ut sibi contra ethnicos dimicanti subveniret, et au- oppressi, Francos iterum accersierunt, eisque pro
silia Francorum, quae multis in necessitatibus lau- perpetrata olim contumelia satisfecerunt, etjureju-
dabiliter experti sunt, secum adduceret. Promisit rando terras et honores dandos denominaverunt.
etiam se daturum sufiVagantilius Gallis larga sti- Comes ergo, pra>teritffi litis et injuria? immemor,
pendia, et secum remorari volentibus opima prsedia. amici et consobrini legationom suscepit, et secum
Protinus comes probissimus commilitones ascivit, ingenlem exercitum undccunque collectum adduxit,
cognato regi suppetias adduxit, sine dolo etflctione et contra paganos puguaturus in terram eorum au-
adjuvit ; sed integram Hiberorum tidem non inve- dacter intravit. Porro Hispani de tanto auxilio gau-
iiit. Nam. dum in multis strenue com- cum sociis et dentes, Francos alacriter susceperunt, transactosque
provincialibus suis egisset, et eorum adminiculum reatus emendare volentes, in urhibus suis Tuleto
Saracenos admodum terruisset, Hispani dolum in et Tudela, necnon Pampelona oppidisque suis
illos machinati sunt, et de morte suorum auxiliato- hospitati sunt, et aniplos honores ac possessiones
rum, consensu regis, ut opinantur, tractaverunt. eis tradiderunt. Illi nimirum otia vitantes, in initio
Quod eorum complicihus detectum

facinus ut ab aestatis in unura congregati sunt, ethnicosque de
Gallis patuit, Rotro cum consodalibus suis regem " suis finibus cruentis ictibus expulerunt, et talionem
cum proditoribus Hiberis reliquit, et in nuDo digne eis reddituri, terminos illorum pertransierunt. Pro
pro tantis laboribus remuneratus, in Gallias re- illatis autem daranis ct conturaeliis, Deo favente,
nieavit. multiraodam ultionem esercuerunt, et in regionibus
Eodem tempore, inter Rotronem et Rodbertum eorum magnam ubertatem invenientes victus om-
Belesmensem magna seditio exorta est, pro quibus- niumque rerum, biemem prsestolati sunt.
dam calumniis quas iidem marchisi agilabant pro Tunc Rotro, coraes Moritoniae, cum Francis ct
suorum Imiitibusfundorum. Unde atrocem guerram episcopusCcBsaraugustanuscum fratribus dePalmis,
vicissim fecerunt, in terris suis praedas et inccndia
et Guarzo de Biara cum Gasconibus, Penecadel, ubi
lierpetraverunt.etscelerasceleribusaccumulaverunf; sunt duae turres inexpugnabiles, munierunt, et sex
inernie vularus spoliavenint, damnis damnorumque septimanis tenuerunt. Tandem pugnantes contra
melu sa-pe afflixerunt, multisque calamitatibus sibi
Amorgan, regera Valentife, per Sativam urbem
subjectos milites et pagenses contristaverunt. Ve-
convenerunt. Sed pagani antequam ferirentur, fu-
rumtaraen Rotro superior exstitit et Rodbertum de
gerunt. Relictis autem in raunitione Penecadel lx
Belesmo victum fugavit, et piurimos de hominibus r' satellitibus, redierunt.
ipsius comprebendit, et in carcere coarctavit. Con-
Sed Amoravii et Andeluciani de Africa missi a
sobrini enim erant, et ideo de fundis antecessorum
rege .\Iis, filio Insted, eis obviaverunt, triduoque in
suorum altercabant.
castro Serraliis obsiderunt. Christiani vero his tribus
Guarinus de Damfronte, quem dtTmones suffoca-
diebus peccatorum suorum poenitentiam egerunt,
vei-unt, Rotronis atavus fuit, et Rodberlus de Bel-
jejunaverunt, et Deum invocantes, xvm Kalendas
lismo, quem filii Gualterii Sori securibus apud
Septembris pugnaverunt, et adminiculante ccelesti
Balaum in carcere ut porcummactaverunt, Mabilia?
virtute, post diuturnum certaraen, cum sol occum-
matris Rodberti patruus exslitit. Hodbertus itaque
beret, vicerunt ; sed fugientes paganos, nocturna
Damfrontem et Bellismura, et orane jus parentum
formidantes pericula per incognita itinera diu
suorum solus possidebat, participemque divitiarum
,
persequi non ausi fuerunt.

seu consortem poteslatis habere refutabat ; imo
|ilura dolo seu vi coacervare inexplebiliter ambie- Pridie, ante generalem puguam, Guarinus San-
bat. cio, vir in multis laudandus, cum fratribus de Pal-
Collimitanei ergo comites Goiffredus et Rotrocus mis in monlana ascendit ; ibique Christianis, cum
hcereditatis suse porlionem multolies acriter calum-D virtute Dei, prEeliantibus, Alaminus re,x cura cliv
niati fuerant ; sed pr;efato tyranno, cui xxxiv op- millibus peditum victus aufugit. lunumeri de tantis
pida erant, violenter suum jus, licet innumera paganorum legionibus perierunt, aut armis perse-
damna fecerint, ei auferre nequiverant. Henricus quentiura, aut prceci[iitiis,aut :.imia lassitudine, vel
autem rex Anglorum, probitate Rotronis comperta, sili, vel aliis generibus mortium. Sic Afri, qui sup-
Mathildem filiam suam (notham) uxorem illi de- petias idololatris Hiberis venerant, interierunt, et
dit, et iu Anglia terras et opes ei plurimas ara- Christicolarum telis in Orcura deraissi, cum regibus
pliavit. suis gehennse poenas luunt.
II. Pufjiix nUdefonsi rcyis, ailjinantibus Francis, Deinde Normannorura quidam etFrancoruni loca
contra Saracenos Hispunise ct Marocci. Seditiones sibi opportuna perquisieiunt, et ibidein ad habitan-
in Hispania. Hildefonsi regis mors.
dum sedes elegerunt. Silvester autein de Sancto
-Saraceni, comperto recessu Francorura, animo- Karilcfo, et Rainaldus de BaiHol, alii(iuc pliires ad
siores cffccti, rursus aggressi regiones Christiano- nalale solum repedarunt, qiii patrimonia siiacxtr.i-
ruin, vires suas ostcndciuut sievis ciedibus raullu- nearuia acqiiisitiouibus reriiin iiraq>osiieniiil. Tiiiu'.
,
ORDERICI VITALIS 928

927
Normanmis eques, Rodberliis de Culcio (60), co- ^ diripiebal, et depopiilalionc gravi i.rovinoia? affli-
gnomeiilo Hurdel, in llispaiiia commorari decrevit, gebat.
alque ad quamdam urbeiii, qua», Terragona in aiili- Tunc, Muceranii fere deccm niillia coiigregati
quis codicibus nuncupatur, secessit. sunt, ac regem Hildefonsum humililer adierunt.

Ibi passi legunUir, temporc Galieni iniperatoris, Kos, inqiiiunt, et patres noslri hactcnm inter gentHes
sancti Martyres Cliristi Fructuosus episco)>us, et cducati sumiis, el baptizati Christianam lerjcm liben-
Angulus et Eulogius diaconi, qui primo in carce- ter tencmus ; sed pcrfectum divx rcUgionis dotjma
rem Irusi, deinde tlamniis injecti, exuslis vinculis, nunquam ediscere potuimus. JVun» neque nos pro sub-
manibus in modum crucis expansis, oranles uture- jectione infidelium, a quibus jamdiu oppressi sumus,
rentur, oblinuerunt. Aurelius Clpmens Prudenlius Bomanos xeu Gallos expelcrc doctores ausi fuimus,
de ipsis in Lil)v dc Maitijribiix mefriciim carmcu ncque ad nos vcnerunt proptcr barbnriem paga-
ipsi
composuit, ipsorumquecertamenluculentis versibus norum, qwbus olim pamitnus. Nunc autem udventu
enodavit. Terracona^ metropolitana sedes erat, et vcs^ro admodum guudemus, el, nalali solo rclicto,
Oldericus , eruditissimus senex , archiepiscopus vobiscum migrare cum uxoribus et rebtts nostris opta-
florebat, et in vicis buigisque diuecesis sua^ ufficiiim miis. Muceranus ilaiiiie rex quod pelebant anniiit.
sibi injunctum exercebal. In episcopali quippe B Magna igitur eoruiu multitudo de finibiis suisexivit,
basilica quercus et fagi aliseque proceres arbores et pro sacra; legis amore, ingcnti penuria et labore
jaiu creverant, spatiumque inlerius inlia muros afflicta exsulavit.
urbis a priscis temporibus occnpaverant, babilalo- Aragones enim ut remeaverunt, lotam regionem
ribus per immanitatem Saracenorum peremptis, bonis omnibus spoliatam invenerunt, nimiaque pe-
seu fiigatis, qui eamdem dudum incoluerant. nuria et fame antequam proprios lares contigissent,
Denique Rodbertus instinctu prssulis (61),Hono- vehementer aporiati sunt.
riuni papam adiit, velle suum ci denudavit, Terra- Porro Cordubenses, aliique Saracenorum populi
eonensem coniitatum ab oinni exactione sa>culari cnm familiis et rebus
valde irati sunt, ut Muceranios
liberura dono papa; recepit et reversus, validis suis discessisse viderunt. Quapropter, communi
sodalibus qusesitis sibique adjunctis, usqiie hodio decreto contra residuos insurrexeruut, rebus oin-
ciislodit, ethnicisque resislit. uibus eos crudeliter exspoliaverunt, veiberibus et
Interim dum pergeret Romani, itemque pro col- vinculismiiltisque iujuriis graviter vexaverunt.
ligendis contuberuallbus rediisset in iNormanniam, Multos eorum horrendis suppliciis interemeruut, et
Sibylla uxor ejus, filia Guillelmi Caprai, servavit p omnes alios in Africam ultra fretum Atlauticum
Terraconam. Ha-c non ininus probitate quani pul- relegavenmt exsilioquc truci pro Chrislianoriim
chritudine vigebat. Nam, absente marito, pervigil odio, quibus magna pars eorum comilata fiierat,
excubabat, singulis uoctibus loricam iil niilcs iii- condemnaverunt.

duebat, virgam manu geslans, muriim ascendebat; Hildefonsus autem rex, ut in regnum suuni re-
urbem cireumibat,vigiles excitabat, cunctos ul hos- gressus est, magnis et multis tam publicis qiiam
tium insidias caute pra?caverent prudenter admo- domeslicis seditionibus perturbalus est. Uraca
nebat. Laudabilis est juvenis hera, quae marito sic enim uxor ejus, qua; filia Hildefonsi senioris Galli-
famiilabalur fide, et dilectione sedula, populunique cia? regis fuerat, consilio et instinclu Galiciensium
Dei pie regebat pervigili solertia. contra maritumsuum rebellaverat, eiqueperniciem
Anno ab Incarnatione Domini 1123, postquam tam veneno quam armis raachinata, multis causa
Rolro comes cum suis satellitibus et auxiliariis in perditionis fuerat. Denique Gallicii grave dissidium
Galliam remeavit, Aragonensis rex, visis insignibus inter virum el conjugem ejus ut viderunt, nec pa-
gestis quae Franci sine illo super paganos in Hispa- cem idoncam adhibere suadendo poluerunt, Pe-
eis
nia feceranl, invidit ; laudisque cupidus ingentem trum-Ilildefonsum, Raimundi Francigense comitis
sua? geutis exercitum arroganter adunavit. Reraotas
J) fillum, ex Ulia Hildefonsi Magni, regem sibi statu-
quoque regiones usque ad Cordubam peragravit, el erunt, et hiicusque parvum regemvocitantes, liber-
in illis sex hebdoniadibus cum exercilu deguit, in- tatem regni sub eo viriliter defendunt.
gcntique lerrore indigenas, qui Francos cum Hibc- In prwfatos reges acris guerra diu duravit , et
ris adesse putabant, perculit. Saraceni aulem iii niulta subjectis plebibus damna intulit. Pi.-efata
munitionibus suis delitescebant, sed per agros ar- vero niulier in maritum omnimodis saviit, el nepoti
mentorum pecorumque gregespassim dimittebant. qui paternam ha-reditatem regebal, favit. Tandem,
Nullus de castellis in Christianos exierat, sed Chris- divino nutu, sicut Egla uxor David, post diutinam
tiana cohors ad libitum omnia extra munimenla Cfedem difficultate partus periil. Qua defuucta, bel-
Sive Aculeus, dÂqilon, ut observat Balusius,

(60) coWgittir, pergil BaUisius, Rodberlum de Ciileio orlmn
in Marca Hisp., col 389 Anno. inquit, Hi7 iriter
:
csse ex nobilissiina genle de Tria in Norniannia seii
viros primarios qui regem Ludovicum Vll, seculi Vilcassino.
sunl in Orientem, noniinatnr (i« ejusdem Vitu et ges- (Dom BouQUET.)
tis) Guilletmiis AiiHotis de Trin, qni in .ippendice Ai-
(61) Tcrraconensis prsesulis, OUlcfarii.
monii vocalur Willelmtis Anyuillon... Ex quo cerlo
929 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. - LIB. XIII. 930
licosos reges serena pax in aiuiciliuin coijula- ^ tiiio iiupiHu lassalos gentiles percusserunt, proslia-
vit, et iinanimes fervor pr.Tliandi contra ellniii',os verunt, victosque fugavcrunt. MuIIos quippe cepe-
armavit. runt, plures vero necaverunt, ct, vicloria peracta,
Anno ab Incarnatione Domini H33, indictione spoliis inimicorum admodum ditati sunt, victorique
XI, Hildefonsus Aragonum rex exercitum contra pa- Ueo liBti gratias egerunt.
ganos aggrcgavit, et munitissimum ditissiniumque Verum, quia in Iioc labenti saiculo nulla morta-
castellum, Jleschinaz obsedit ot cepit. Et oppidanis lium polentia longa est, adversitas prosperitatem,
turgentibus, qui divitiis ct ciborum abundantia, disponeute justo rectore Deo, velociter prosecuta
inaccessibilique, ut rebautur, firmitate gloriabantur, est. Cives enim Fragae urbis, quam rex obsidebat,
praecepit ut sose indemues dedercnt, et in pacc ad quani omnium pessimorum ex ethnicis seu fal-
omnibus secum rebus suis sublatis recederent. At sis Christianis n^fugiuni erat, metuentes tam mag-
illi acriter lestiterunt, et minas ejus ac promissa nanimi principis iras, insuperabilesque conatus,
parvipeuderunt. Strenuus autem rex per tres septi- et Cliristianorum Christi crucesignatos, et invicta
manas fortiter illos coarctavit, et exteriorem muui- virtute corroboratos exercitus, pacem ab eo petie-
lionis partem violonter oblinuit. Castellani ergo ]ier- ruiit, et subjectionem ei secundum consideralas
territi interius munimentum regi obtulerunt, ac B conditiones spoponderunt. llle vero concordiam
ut liberos cum suis omnibus eos exire permitteret, eorum obstinata mente refutavit, et annuum vecti-
rogaverunt. Quibus iratus rex respondit : Hoc quod gal ab eis recipere sprevit, seseque illos ohsidione
nuiic poscitis a priniordio sponte ohlali vobis. Scd obtenlurum fore minitatus, jurejurando confirma-
vos Chiisti virtutem et C^tristidnorum fidcm, probita- vit. Quod audientes Saraceni, dira desperatione
teinque floccipendentes respuistis. Nunc igitur, per acriores exstiterunt, ad Halin regem Africse denuo
caput meum, vobis assero, quod hinc non egrediemini, legatos miserunt, et ab aliis regibus principibusque
nisi cum vitx vcstrx detrimento. Deinde suis jussit gentium in tanto discrimine sibi subsidium suramo-
ut prcBparatas macbinas erigerent, et validos aspere procuraverunt.
sultus in oppidum darent. Quo facto, castellum Anno ab Incarnatione Domini H3i, indictione
ceperuut, et cunctis gentilibus capita detruucave- XII, Rodbertus II, dux Norniannorum xxvui anno
runt, magnumque terrorem vicinis sic intule- ex quo apud Tenerchebraicum caplus est, et in
runl. carcere fratiis sui detentus est, mense Februario
Victor itaque rex in civitatem Fragani excrcitum Carduili Britannise obiit, et in ccenobio monacho-
duxit, et annua ipsam obsidione circumvallavit. p rum Sancti Petri apostoli Gloucestraj tumulatus
Civcs ergo legatos in Africam statim miserujit, ct quiescit.
Alis, regi Africse, ut illis succiirreret raandaverunt. Tunc Bucbar-Halis, filius regis Maroch, plures
At ille Amoraviorum decem millia transfretum eis undique bellatorum copias collegit, et in Hispanias
destinavit. Qui in Hispauiam venientes per iv pro- contra Christianos pugnare venit. Alamnion aulem
ceres regi mandavere ul festinaret de obsidione Cordubensis et Alcharias de Dalmaria, aliique opti-
urbis recedere. Protinus rex sanctas sibi de capella mates Lihyse et HiberifE cum multis inillibus ei
sua rehquias deferri prfecepit, quibus allatis coram adjuncti siint, ccetusque suos ad pugnara insidiose
oranibus juravit, quod obsidionem non dimitteret, instruxerunt. lli simul conglomerati Fragae auxi-
nisi civitas sibi redderetur, aut ipsi letho prrepedi- liati sunt, et quinque pertitas acies illuc perduxe-
retur, aut fugaretur. Hoc etiain xx optiinatibus suis runt. Rima nimirum acies ducebal ducentos ca-
jurare prajcepit. melos victualibus et multis speciebus necessariis
Legati autcm redeuutes hoc Amoraviis renuntia- onustos quibus relevare nitebantur obsessos, et
verunt, et illi mox aggregatis omnibus contuber- mendicos Christicolas ad irruptionem illicere con-
nalibus suis ad belluni convenerunt. Deinde fortiter ti'a priinas cohorles proedfe cupidos. Aliee vero
instrucla gentilium acies exercitui regis occurrit, J) phalanges prociil divis;e in insidiis latebant, ac ut
acriterque prseliari crepit. Denique rex, ut perva- fugientum persecutores exciperenl caute niane-
lidum sibi certamen imminere prospexit, vereda- bant.
rios suos celeriter direxit, et omnes amicos atque Ad Fragam duo llumina currunt, ah llerde Segra,
confines, ut sibi suffragarentur, exoravit. Ipse vero et Ebora a Cajsaraugusta in Campo Dolenti. luter
cum suis agminibus pedera ad vicinum montera htec tlumina pugnatum cst in mense Julio, ubi mul-
callide retraxit. Ibique Iribus continuis diebus ac tura sanguinis elfusum est. Hildefonsus rex ut ui-
noctibus in obstantes Amoravios dimicavit. Rod- miam multitudinem elhuicorum contra se venire
bertus autem cognomento Burded, comes Terra- audivit, principes Christiani exercitus convocavit,
conae, aliique fideles, auditis rumorilius de regis im- ac ad belluin magnilice concitavit. Bortrandus enim
pugnatioiie, velociter armati laxatis habenis advo- Laudunensis (62), comes Quadriona;, et Rodeiicus
larunt, in nomine Jesu alte vociferati sunt, repen- Asturia?, Hainiarus de Narboua, et Centulphus Gas-
(62) Bertrandus liic natus erat Theobaldo Risne-

leusi comile et Heliarde filia Hilduini comitis Rul- (Dom BouQUET.
tonis filiiis dc Riara, Garsio Adramis aliique plu- ^ vias itaque Christianorum phalanges per devios
res beliicosi proceres in Canipo-Uolenti ccrlavc- anfraclus ad maritima iierdiixit, ibiciuc multitudi-
runt. nem Saraconoruni opinuun caj)tivis ct spoliis Chris-

Hildefonsus rex ut priniam aciem, qua; camelos tianorum ouerantcm naves invenit, subitoque super
victualibus onustos ducebat, perspexit, Bertranno eos, qui uil hujusmodi tunc suspicabaalur, irruit, et
comiti, ut cum eis primo dimicaret praicepit. Cui de illis nimia caide pcracta, iriE furenti aliquanlu-
Bertrannus dixit : Domiite rex, primos tnmsire dilum satisfocit. Ibi navis capitibus Ghristianorum
miltamus, ut illis ad urbem appropiantibus nos optiine onusta erat, quaj rex Buchar patri suo regi Africa;
parali simus, et illos si onusti prxdis remeavcrint fe- pro testimonio victoria; suai miltebat. Caplivos
rire, et caute contra insidias inimicorum agmina quoqne circiter septingentos, ct insigncs manubias
noslra tuture. Interea sequentes socios eorum exspec- vanai laudis amator destinabat.
temus, et prompti bello excipinmus. Tunc iratus rex Ilildefonsus aulem rcx, ul supra dictnm est, Dei
cum exclamatione dixit : Ubi est >n<i(jna7umitas tua, nutu ropente supervenil, factaque hoslili strage,
strenue comes? Huc usque timiditatem nunquum in te caesorum capita sociorum rapuit, et Ecclesia Dei
reperi. His dictis, Consul animosus erubuit, et in honurilicc sepelienda reddidit. Captivi vero, qui
ethnicos cum suis catibus acriler irruit. Illi proti-Bjani in uavibus vincti jacebant, strepitum audicnle!
nus terga verterunt, ac ad innumerabiles quse oculos levaverunt, el videntes quod oplare non au-
sequebanlur catervas refugere nioliti sunt. Tunc debant, vehementer exhilarati sunt, viribus quoque
innuraerse phalanges in Christianos surrexerunt, resumptis alacriter animati sunt, et Cbristianis in
et Berlrannum ac Haimarum et Centulfum cum littore cum Saracenis pugnantibus vincula vicissim
multis millibus occiderunt. absolvcrunl, ac ad subsidium suorum de puppibus
Res autem cum residuis in quodam colle diutius prosilierunt, sumptisque jugulatorum armis, ethni-
dimicavit, nimiaque hostium multitudine conclusus, cos adliuc siiperstites mortificare nioliti sunt. Sic
suos pcne omnes amisit, ibique ad mortem usque tripudio paganorum versa vice luctus successit,
pro Christo confligere proposuit. Pontifex autem ct Christiana cohors in cunctis operibus suis Deum
Urgelensis regi ut recederet jussit. Sed ille pro benedixit.
ruina suorum nimis moestus noluit. Cui episcopus : Ilildefonsus fortis rex laboribus et a>rumnis frac-
Ex auctoritnte, inquit, hei onmipotentis, tibi prxci- tus paulo post segrotavit, et in lcctodccumbens
pio, ut confestim recedas de hoc campo, ne, te cn- post octo dies animam exhalavit. Quo defuncto.
dente, totu paganis subdatur Christianorum regio, et
p quia lilium non habuit, turbatio de successore sub
cunctis in hac provinciu consistentiius Christianis jectos inter bellicos strepitus aliqnandiu detinuit.
incumbat publicn interfcctio. Denique ponlificali Denique .\ragones Remigiura sacerdotem et mona-
jussione constrictus, obcdire voluit, sed innnmeris chum, quia frater regis erat elegerunl, et regem
millibus paganorura ambilus difticilem exitum un- sibi conslituerunt (63). Navares autem Garsionem
dique circumspexit. Attamen ense feroci cum lx satrapam sibi regem pr;eposuerunt.
militibus, qui residui cum illo laborabant, per te- III. Ecclesix hei tribulntiones. Episcopatas et mo-
nuiorem hoslium cratem sibi callem aperuil, el cum nasteria Schisma antipnpx Anacleti.
turbnntur.
summa difficultate cum x commiUtonibus evasil, Adventus Innocentii II papse in Galliam.
prajsulemqne prsdictum cum quinquaginta pugna- Romaua Ecclesia, sub duobns principibus qui de
toriljus percmptuni reliquit. papatu contendebant, a transitu lionorii papa; tur-
Tali eventu gentiles elati sunt, et Christiani vehe- bata. ingens tribulationum el dissensionuni per
raeuter contristati sunt. Rex cum magno moerore orbem exuberavit copia. N'am in plerisque coenobiis
ad amicos iit remeavit, Ceesaraugustanis et Francis duo abbates surrexerunt, et in episcopiis duo prae-
occurrit, aliisquc fidelibus, qui ad bellum propera sules de pontillcalu certaverunt, quorum unus ad-
banl, sed inforlunio tristi audito vehementer fracti D h;erebat Petro Anacleto, aller vero favebat Gregorio
lugeliant. Videntes vero regem, confortare se co- Innocentio. In hujuscemodi schismate anathema
liati siint, seseque ad imperium ejiis sponte obtule- formidandum est, quod difllculter a quibusdam prae-
nint. cavcri potest, dum unus alium summopere impug-
Ille autem ira fervens, et dolorc pollens, unam net, contrariumque sibi cum fautoribus suis ferali-
saltem a Domino, antequam moreretur, de paganis ter anathematizet. Sic nimirum quisque ad id quod
ultionem cuin ingenti desiderio prsestolabatur. Ob- agere appetil, sed impossibilitate prsepeditus ad
(63) Quia Ramirus scu Ranimirus, inquil Roderi- verum duo mngnntes certi fidclilatcm naturnli domino
CU3 (I. VI. c. I), m
monaslerio S. Petri de Thomaris, plurimorum nnimos a primo propoîto re-
cuslodirc
id esl Thomericnsi cirnobio in pago Sarbonensi, futl vocurunt , el ut Itanimirum monnchum a monasterio
monachus et sncerdos, imo qnnilraginla el amplius cducerent, vigilanti studio prucurnrunl... Et eiluctum
annos in illo monasterio tnonachus vixerat , reqnum de monaslcrio apud Oscam in rcgni solio colloi arunt.
posl Al/ihonsi mnrtem non potail tumultibus non tur- Quihus postremis verbis recentiorum evertitur com-
hari. Arngonenses, ut liabet ibifleni Rodericus (c. 2) mcntum, ipsum Rodx el BaWastri episcopium fuisse
quemdam noliilem qui dicebatur Pttrus Tarasix (le- asserenlium.
geodum Atherasiee) volebant regi morluo subrogare; (Dom BouQUET.)
933 HISTORIA ECCLE SIASTICA. - PARS III. - LIB. XIII. 934
efroctum perducere nequit, sua saltem impreeatione
^ patre et matre ui Idus Octobris, mortuus est, et cum
Deum contra semulum suum expetit. magno luctu inter reges Francorum tumulatus est.
Petrus, potentatu fratrum parentumrjue suorum Sequenti Dominica, papa Suessionis basilicam
urbem obtinuit, et Rogeriuni, ducem ApLiliw, regem .Medardi episcopi dedicavit, et
S. iode Remis ad
Sicilia; consecravit, cujus ope pene totam Italiam conciliumproperavit ; ibique sublimium mulliplices
sibi associavit. Gregorius autem cum Quirinali clero causas personarum discntiens, fere xv diebus per-
Gallias expetiit ;
primoque ab Arelatensibus suscep- mansit. Illic adfuerunt xiii arcbiepiscopi et cclxiii
tiis,legatos inde Francis direxit. Porro Cluniacenses, episcopi, et abbatum et monachorum et clericorum
adventum cognoverunt, lx equos seu mulos
ut ejus magna multitudo. Illuc rex et regina, et tota nobi-
cum omni apparatu congruo papae et cardinalibus Francise confluserunt, et per Rainaldum, Re-
litas
clericis destinaverunt, et usqne ad suam Basilicam morura arcliiepiscopum, ad totam synodum suam
favorabiliterconduxerunt. Tuncibidem xi diebiis pa- petaionem fecerunt, puerum scilicet Luduvicum
pam cum suis detinuerunt, ecclesiamque novam in lio- pio Pbilippo fratre suo regem consecrari postulave-
uore S. Petri apostolorum principis ab eodem, cum runt. Innocentius igitur papa, vin Kal. Novembris,
iiigenti tripudio populique fiequentia, dedicari fece- filium regis regem consecravit. Qua? consecratio
runt. lude magnam auctoritatem apud Occiduos B quibusdam Francis utriusque ordinis displicuit.
promeruit, quod a Cluniacensibus Petro pi«positus Quidam enim laicorum mortem pi incipis spem post
fuerit ab eisdem quippe Petrus in pueritia enutri-
;
augendi honoris habebant; quidam vero clericorum
tus coaluit, et eorum habitu mona-
ac professione jus eligendi et constituendi principem regni capta-
chus exstitit. Gregorius itaque a Cluniacis, quornm bant. His itaqiie pro causis nonnulli de ordinatione
auctoritas inter nostrates monachos maxime proe- pueri mussitabant ;
quam procul diibio impedire,
cellit, amicabiliter ut Pater Patrum susceptus, pon- si potuissent, summopere flagitabant. Ludovicus
lificali stemmate in Galliis enituit ; et deinceps ab autem rex, ut novi ritus insolitos conatus in regno
Occiduis principibus et episcopis susceptus, in brevi suo scaturire comperiit, iratus in quosdam, qui
magnas vires impetravit. Aam apud Carnotum Hen- progeniem ejus a regni fastigio alienare moliti
ricus rex Anglorum ad pedes ejns humiliter corruit, sunt, lethiferam ultionem exercere concupivit. Unde
illique reverentiam papae debitum, Idus Januarii, malevola quorumdam temeritas securior ad nefas
sponle exhibuit, et multa donaria Romanis clericis cucurrit, et quibusdam horribili exitio, proh dolor!
regali munificentia contulit. Ibique in domo Heli- exstitit ; aliisque amore Dei proximiqueferventibus
seudis vicedominae hospilatus, Fraucis et Romanis i mceroreni invexit.
gaudenlibus, triduo permansit. Deinde praefatus Nam, postqnam Joannes, senex Aurelianensis
papa anno Franciam peragravit, et immen-
toto illo
episcopus, episcopatum deseruit, Hugo decanusqui
sam gravedinem Ecclesiis Galliarum ingessit, utpote ad pontiticatum electus fuerat, de curia regis re-
qui Romanos ofliciales ciim multis clieutibus secum diit, et a temerariis hominibus in via percussus
habuit, et de redditibus apostolicae sedis in Ilalia
obiit ; et episcopatus sine praesule, sicut navis sine
nihil adipisci potuit. Cum Lothario imperatore lo- gubernatore in mari, diu fluctiiavit. Tuuc etiam
cutus est, el ab eo cum suis ut magister venerabilis Thomas, S. Victoris canonicus, vir magnae aucto-
habitus est. Concilium Remis mense Octobri haben- interemptus est
ritatis, ; cujus interfectionem Ste-
dum couslituit, ad quod omnes episcopos et abbates phanus Parisiensis episcopus astans cum ingenti
totius Occideutis accersiit.
moerore contemplatus est(64 .Roburenim insanien-
Interea Philippus puer, quem ante biennium Lu- tium pra?valuit lictorum, qui non reveriti sunt
dovicus rex in regem consecrari fecerat, quique Creatorem omnium, uec pro illo episcopum ut ejus
pro simplicium nectare moruraomnibus qui cogno- fidelem famulum.
verant eum placuerat, dum quemdam armigerum Anno ab Incarnatione Domini )I32, indictionex,
pervicosLutetiorum ludenspersequeretur, deequoDlnnocentius papa postquam
a Galliis, in quibus
corruit, el membris horribiliter fractis, in crasli- obedienliam el ingentem amicitiam repererat, re-
num obiit. Sic, sine confessione et viatico, coram cessit, Italiam expêtiit; sed a Roraanis repudiatus,
(04) Thomas, prior S. Victoris Parisiensis, hle-

insidiis, Thomam Kala cum episcopo revertentem
phanique episcopi in administranda dioecesi adjulor, prope Goruacnm adorti trucidaverunt die .\upustl
Theobaldo Noterio archidiacono dudum erat invisus XX, ut habetur in Necroloqiis S. Victoris et S. Gui-
ob avaritiaB notam quam ipsi inusserat. Maximum naili Corboliensis, et quidem Dominica die, ipsomet
vero illius odium eo quod inlerdicti, cui
incurrit, Stephauo teslante in epistola quam in ejus persona
suum archidiaconatum, ob res cuidam canonico S. Bernardus ad Innocentium II papam scripsit :
per illum transeunti ablatas, supposuerat, relaxandi Vir religiosus, inquil, prior S. Hcloris, magister Tho-
auclor Stephano fuisse crederetur, ad vindicandam mas... Dominico die. intcr manus meas crudeliter ab
.
scilicet episcopalem auctoritatem, quam violaverat

iniquis pro jusliiia excerebratus esl. (S. Bern. episl.
Theobaldus, lato hoc fulmine clam episcopo, quam- 159). Hinc sequilur non ad annum il3l, quo dies
vis ipse tum in ejus archidiaconatu versaretur. Eo
Augusti XX in feriam quinlam incidil, sed ad an-
demum processit ira Theobaldi, ut Thomam desti- num 1133, quo dies idem cum Oominica concurrit,
naril ad necem cujus perpelrandi facinoris munus
;
Thomae necem referendum esse.
in se receperunt dao ejus nepotes. Structis itaque
(Dom Bouquet).
,
M.H ORDERICI VITALtS 936
Picennm opulcnlam provinciam seccssit. Illic perêst. invalidisque compatiens subvenit ; perplura de
pluros annos apostolicam dignilatem exercuil, cl gravibns inslitiilis qua> proposuorat, inlerniisit.
inde per orbcm dpcretalia scita destinavit. Aniio ab Incarnatione Domini H33, Lotharius
Tunc rigor sanctae conversationis in ecclesiasticis impcrator ab episcopis, aliisque fidelibus, ob amo-
viris admodum crevit, el canonicalis ordo in Francia rcm Dei, qui post Gregorium seu Pelrum dissi-
et .Anglia nnillipliciler adamalus invaluit. Fervor dentes errabanl, sategit. Mandavil euim Petro ut
quoque abbatum metas antecessorum suorum alii cederet, ant judiciuin de ordinationo sua sub-
transcendere praesumpsit, et priscis institutionibus iret. At ille gratanter niandalum suscepit, et ad
graviora superadjecit, salisque dura imbecillibus examen justornni se venlurum coram ipso Caesare
humeris onera imposuil. acquicvit. Dciude Augustus Innocentio simiiia
mandavit, sed ille, nisi omnia, qua; ad proesulatura
IV. Catits prxlalorum Cluniaci adunatus. Eventus
varii in Ilalia et Sormannia. pertinenl, ei libcre redderentur. ad placitum venire
Petrus Cluniacensis abbas veredarios et epistolas recusavit. Imperator autem ul ha?c audivit, contra-
per omnes cellas suas func direxit, el omnes cel- Gregorium indignatus, Petroquaeque possidebatdi
regnisque misil, et negolio imperfecto post hebdomadas vii
larum priores de Ani;lia et Italia, aliis
accersiit, jubens ut Dominica Quadragesima- terlia o recessit.

Clnniaci adessent, ut prscepta monasticae conver- Eodem anno, Richardus, Bajocasinaj urbis epi-
sationis auslcriora quam bactenus tenuerant, audi- scopus, inhebdomada Pascha> obiit, cui post duos
rent. nimirum archimandritse suis jussis obse-
Illi
annos Richardus, Rodberti comitis de Gloucestria
cundaverunt, ac ad statutum terminum cc priores lilii regis filius, successit. Quem, jubente Innocentio
Cluniacum convenerunt. In illa die, ucc el xii fra- papa, Hugo, Rolhomagensis archiepiscopiis, conse-
tres ibi adfuerunt, ecclesiastico ritu canentes pro-

cravit. Tunc etiam Richardus de Bellofago, regis
cesserunt, el cum jiicunditate cordis oculos levan- honorabilis L-apeDanus Abrincatensem pr»sulatiim
les ad Deum, devote ipsum collaudaverunt. Hac id- suscepit, qiiem supradictus metropolitanus conse-
circo securus edo, quia gaudens interfui, et tam cravit.
gloriosum agmon in Christi Jesu nomine congrega- V. Turbationes et eventus varii in Apulia
tum vidi ; atque cura eis de basilica Sancli Petri et Sicilia.
apostolorum principis Dominico processi, et per Circa bsec tempora turbatio ingens facta est in
claustrum in aedem Virginis malris ingressus Apulia, ad cujus originem elucidandam repetilio
oravi. i ,
prisca?. propaginis et eventus hominum est necessa-
Tuiic Radulfus, .Antissiodorensis episcopus, et ria.
abbates, Alhericus Vizeliensis, ac Adelardus Meluu- Postquam Rogerius senex Siciliae comes, Tau-
densis, ejusdem coenobii monachi, ccetum auie- credi de .^lta-villa filius, obiit, uxor ejus Adeles
runt, el conatus Petri abbatis preesentia et exbor- cum parvulo Ulio regere se non posse magnas pos-
talione sua contirmaverunl. Ille vero subjeclis ansit sessiones perspexit, et anxia qui agendum foret,
jcjunia, abstulit coUoquia, el infirmi corporis qua>- tani sccum quam cum familiaribus suis solerter
dara subsidia, qua; illis moderata Palnim hactenus iudagavit. Ingentes enim provincias pra>fatus con-
perraiserat reverendorum clementia. Fratres autem sul et XI fratres ejus bellica virlute obtinuerant, et
sempcr obedire, contra religiosum

assueti magistro barbaros sub polenti manu excelsi Dei forliter in
morem nolenles ei resistere, aspera quidem imperia Apulia cl Sicilia subegerant. Tandem prsefata mu-
suscepenml rationabiliter tamen ostenderunt
, lier Rodbertum, Rodberti ducis Burgundiae Ulium,
quod venerabilis Hugo, et illius anlecessores Maio- in amicitiam copulavit, eique tiliam suam (03) con-
lus et Odilo arclara vita> viam tenuerunl, et per jugera cum toto Sicaniae principatu tradidit.
eamdem Cliiniacenses discipulos ad Christum per- Rodbertus quippe hujus pater Rodbeiti Franco-
duecre moliti sunt. Idem quoque cum reverentia etDf'™ ''egis et Constantiae regiuae filius fuit, cujus
hurailitate probabililcr asseruerunt, sufficere de- nobilitas de sanguine regum et augustorum pro-
bere per vestigia eorum in via mandalorum Dei cessit, et in mullis regionibus claris operibus et
dilatato corde currcre, quorum sanclitas palam de- mirandis virtulibus admodun effulsit. Ipse nimiium
clarata est miraculorum claro specimine. Austerus est quem polentissima mater post obitum genitoris
autem prseceptor Salorannis ohlitus praecepti : Ne toti Galliae praeficere voluil, el Henrico qui primo-
transgredinris terminos antiquos quos posuerunt pa- genitus erat, ut in superioribus paruraper letigi,
tres tui {Prov., xx, 28). Cistercienses, aliosque no- praeferre omniraodis studuit. Denique justititia
Torum sectatores aeinulalus, rudibus ausis inslitit, Henricum jure in soliiim regni subiimanle, Rod-
el ab inceplis desistere ad prssens erubuil. Post- berlus ducatum Burgundiae diu tenuit, et tres filios,
modum tamen emollitus siibditorum arbitrio con- Henricum et Rodbertum atque Simonem (6ti), ge-
sensit; memorque discretionis qua; virtulum maler nuit. Porro Henricus primogenitus ejiis, ipso ju-
(6S) Dom Bouquet corrigit : Keplim sive fratris vel Bouquet, quartus adjungendus Hugo, de quo breve
sororis filiatn. Chronicon Anfissiodorense ad ann. 1037 Hugo, in- :
(C6) Tribus hisce Roberli ducis filiis, inquit Dom quit, /i/ius Hoberti ducis incendio subdidit vitlam S.
937 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XIII. 938
bente, iixorcm duxit, ex qua filio5 tres, Hiigonem ct î^ iit reor, tormentis meniit. Callida mater ejus, qiire
Odonem atqueRodbertum^Lingonensem episcopum, tilia Ronifaci Liguris fuerat, a niurte raariti sui
genuit (67) et snperstite patre bominem decessit.
; pecuniis undecunque coUectis, ingenleni tliesaurum
Quo defuuclo, pater longo postmodum tempore sibi congesserat.
vixit, et tibos suos nepotibus suis grandaevus praj- Quod audiens, Ralduinus prior Ilierosolymffi rex,
posuit, suumque ducatum illis annuit, et proceribus opes concupivit, ipsamque, ul conjugaii ritu sibi
cunctis, ut soboli suEe penitus adlioererent, prse- copularet, per illustres procos requisivit. Illa vcro
cepit. Quod audiens Hugo puer siluit, et opportu- fastus et bonoris insatiabililer avida, nobilibus
num tcrapus patienter e.Kspectavit. Spera lamen in paranympbis acqnievit, et multitudine stipata clien-
Domino fi.xam habebat, et privatini coessenlibus tum, cum ingenti serario llierusalem properavit.
sibi dicebat : Justus Dominus, qui puirem mmm Re.\ autem Balduiuusopimas quidem opesgratantes
mundo subiipiiit, prolem ejns hwreditate debita non ri'cepit, cl slipendiariis, qui pro noniine Cbristi
privabit. Porro, adveniente ducis occasu, ofliciales contra paganos labnriose dimicabanl, dispersit:
cunctos atque barones accersiit, et mansionariis mulierem vero vetustato rugnsam, el pluribus cri-
auloe principalis, ut regiam sibi et optimalibus suis minum na^vis infamem repudiavil. Anus itaque
festine ornarent, imperiose mandavit. Ille vero, B culpis promerentibus confusa, Sicanios repetiit, et
uude tironi lanta; jussionis audacia inesset, mirati inter eos cunctis deinde contemptibilis consenuit.
sunt, et continuo perterrili jussis olitemperaverunt,
Rogerius Sicilia; princeps admodum confortatus
et splondidum apud Divionera novo duci apparatum est, el super onmes antecessores parentelaj ipsius
acceleraverunt. Animosus itaque jnvenis sine bello divitiis et bonoribus locupletatus est. Post obitum
et effusione sanguinis avitum honorem obtinuit; Guillelmi ducis, ut su|)ra dictum cst, ducatum
et exsulantibus patruis Rodberto et Simone, pa- Apulicc nolentibus colonis adeptus est. Deinde om-
ternam htereditatem tribus annis insigniler tenuil; nes qui suut, impngnavit, et
ei resistere nisi magnis
justilia insignis mitibus et justis placuit ; irroli-
virihus crudeliter oppressit, nec ulli pepercit, sed
giosis autem et exlegibus terribilis, ut fulgur, in-
cognatos ot exl.''aneos pariter prostravit, et spoliatos
cubuit. Completis tribus annis, Odoni fratri suo opibus cum dedecore conculcavit.
sponte ducatum dimisit; et ipse pro coelesli amore Tancredus de Convcrsana Matellee a Rogerio
soeculumreliquit, nionachusque Cluniaci factus (G8),
Siculo fortiter obsessus esl, et inde fugiens in op-
XV annis Deo gloriose militavit. Odo autem frater pidum, quod Mons Petrosus dictum est, a protervo
ejus ducatum Burgundise diu possedit; et ex Ma- persecutorc captus
p ibi est. Goifi-edns etiam de
thilde filia Guillelmi Testardie, comitis Burgundise, Andra cum uxore ab eodem in rupe captus est, iu
Ilugonem ducem genuit et Helam, quiu prius Bcr- caslello, quod secus Potentiam urbem situm est.
tranno Tolosano comiti Poncium Tripolitauum co- Rogerius autem oppidum subjugavit, ibique the-
milem peperit, ac postea Gnillelmo Talavacio Gui- saurum, in quo erant xv minaa auri vel argenti,
donemPontivicomitem,aliaraque sobolem copiosam cepit. Grimaldum quoque de Baro Langobardum,
utriusque sexus edidit. liberalem et slrenuum virum, comprehendit , et
Rodbertus autem Burgundio, 'ut praedictum est,
ablalis rebus ac munitionibus vebemenler hurailia-
filiam Rogerii Normanni conjngem habuit, et prin- vit. Richardum etiam principem Capua? consobri-
cipatum contra cunctos per x annos strenuo defen- nura suura exhteredavil, et injusla vi exsulare
savit. Interea socrus Hogerium puerura edu-
ejus coegit. Sic vehementi violentia proximos et longin-
cavit, atque ubi eumdeni ad arma gerenda et jus
quos pessumdedit, et multum cruoris etfuudens,
patris regendum tironem idoneum agnovit, egre- muUasque lacrymas crudeliter eliciens admodum
gium Francigenam probumque militem generum primus de Tancredina progenie regalem crevit, ac
suum venenosa potione infecil. Exstincto itaque thronum conscendit, et sceptrum ac diadema alia-
femineafraudenobilimarchiso, Rogeriussuccessit,j)qug regni insignia gessit. Filiam Petri
Leonis, so-
et pluribus annis in magna prosperitale viguit.
j.oj.e.m uxorem duxit
Anacleti pontificis, (68*), et ab
Multis tamen facinoribus pollutus magnis expiari, godem coronatus, regium stemraa nunc gerit.
Bricii, el perierunl inlra ecctesiam iîri el mulieres cum ceps bonus invenilur.
infnniibus numero cx, et eodem anno ipse iuterfectus (Dom BouQUET.)
est. Hunc Roberti primogenitum fuisse arbilralur (GH*) primi regis uxores recenset
Rogerii Sicilise
Plancherius (Hist. Burgund., t. I, p. 2ij9). iu Cbronico Romualdus Salernitanus archiepisco-
(67) Quartum
itidem prcetermitlit Ordericus Hen- pus, historicus suppar, videlicet Alberiam, cujus
rici filium oognominem, qni profeclus in Hispaniam silet originem, Sibyllam sororem Hugonis II, Bur-
anno 1093 Portugalise comes evasil, ducta in matri- gundiae ducis, et Bealricem filiam Guntherii Rei-
monium Theresia, Alpbonsi VI Castellie et Legionis lestensis in Campania Gallica comitis. Ergo Alberia
filia nolha Portngalensiumque regum stirps exstitit. soror fuit Pelri-Leonis antipapiE, noniine Anacleti,
Qua de re vide Pagium ad an. 1108, n" C. filiaque proinde Petri-Leonis, civis Romani, non
(Dom BOUQUET.) vero Alphonsi Legionis et Castellfe regis, ul recen-
(68) Gregorius VII papa (episl. 17, lib. vi) ad Ilu- tiores affirmant, nullo fundamenlo nixi.
gonem Cluniacensom abbatem querilur quod Hugo- (Dom BouQUET.)
uem ducem receperil, quia, inquit, vix aliguis prin-
Patroi.. CLXXXVIII. 30
:
i>3i) OKDIiUICI VITALIS y4o
flagella cwhstia. Ruinu muUarum i In villa, qiitp Plancliis ilicitiu' in confinio Lexo-
VI.
—Prodigia
'-••
ccclcsiarum
el
<.. .»....
">
ct nrlitim.
Wm.c plurimorum
Mors r,;,,..i,>.n>-.,m liominum
;./ii.i.-.,>/m
yiensis cpiscopaliis et.Sagicnsls. C.uillelinns Blan-
et principum. chardus quidam juvenis de vicino agro rliedam du-
Anuo ab Incaruationc Doniini 11.34, indictione cebat, in qua soror ejiis cuni manipulis avcna; con-
XII, nnilta gravia in inundo conligerunl, quibus sistebat. Cumque adolescens imbrcsnimium perstre-
quidaui, exigentibus culpis, plexi sunl; alii vero penles formidaret, alque raatris ad tuguriuin,
torribilia et insolita videnles, terrore pallenles con- quod proxiinum crat, suiumopcrc festiuaret, fulmeii
Ircmuerunl. super clunes equa», qua>. plaustrura trabebat, pro-
Nani in natali [nnocenlum nix copiosa cecidit, linus cecidit, et ipsam equam cl vagantcm pullara
tolamque snperficiem terra; cooperuit, et doniorum ejus qu;e sequebalur, et juvenculaiu qua? in vchiculo
aditus mole sua sic oppilavit, ut sequcnti die vix erat, simul exanim.ivit. .luveuis aulcm, qiii in sella
egredi de lectis boniincs aut juinenta posscnl, vel sedebat, et jumenliim freno regebal, niniio quidcm
aliquo modo procurare quajsibi competereut. Multi pra; timore corruil, sed, miseraute Ueo, sospes
fideles ecclesiam ipsa celebrilate non introieruut, evasit. Inuudatio pluvi;e maxima erupit, verum-
nec ipsi sacerdotcs in plerisque locis, opposita sihi tanicn bigain et garbas incendium coiisunipsit
nivis congerie, limina basilicie nequaqiiam calcave- B quaruin fdvillas, et exstiuctoj cadaver in ferelro iii
runt. Posl VI dies, zephyro Uanle, nix eliquata est, crastinum vidi, qnia Merulae consistens illuc perrexi,
et immensa innndatio aquarum repente facta est. ut divinam posteris rclaturus percussionem indubi-
Klumina inde nimis creverunt, alveoruraque suo- tanter scirem rei certitudineni.
rum limiles transgressa sunt, et iugentia daiuna In villa, quoe (.uaspreia dicitur, niessores, duni
seuinconimodamorlalibus intulerunt. In vicis enira viderent nubes tetra ofluscari obscuritate, cuidain,
et urbibus conlignis tecta repleverunt, hominesque qua>, forte iu campo spicas colligebat, dixerunt
de suis babitaculis fugaveriint. Enorraes fani acer- puellaj: Currc, fdia, celeriier, et p(i//('( nostra seu
vos e pralis sustulerunt, et tonnas Falerni plenas iwiicas contrn imbrcs nobis defer. Qua; libentcr jussa
aliaque vasa repostoria, cnm multis speciebus et suscepit, et statim ire ccepit. Sed in prirao, ul opi-
preliosis opibus, de snis locis transtulerunt. Plures in mo-
uor, passu fulmcn cecidit, et ipsam feriens
igiturpro suo darano laraentati sunt, et aliiecontra mento exanimavit. Mnlta quoque sirailia eadeni
pro insperato eraolumento Ia?lati sunt. hora contigere, quBe poslmodnm edidici, vcraciiim
.\Iense Junio veheraens aestus per xv dies mun- relatione, sed nequeo singillatira omnia litteris
dum torruit, et terrigenas ad omnipotcntis Doraini assignare.
clcmentiam per jejiinium et orationes suppliciter '
In prima Septenibris scptimar.a Dominus Deus

confngere, ne velut Pentapolei llainmis combusti noster raulta per ignera peccata puniit, et peccato-
pcrirent, compulit. Fontes siqnidein et stagna Tita- rum peuates cum gazis injuste dio congregatis cora-
neus ardor, qui tunc per Gerainos discurrebat, bussit. Cenomanis euim et Carnotura, antiquK et
exsiccavit ; et importuna sitis greges animantum opulenloe urbes, consuinptae sunt. Alencion quoque
graviter cxacerbavit. Tunc qnodam Sabbato inulti etNogentum in Pertico, VernoIiumqLie ct alia op-
sestuantes aqua; refrigeriura petierunt, et multi di- pida, villffique pliires llamma ira; Dei disturrente
versis in locis una pene bora in undis siiffocati per orbem, perierunt. Tunc Cenomanis episcopalis
sunt. la nostro quippe vicinio, unde rumores ad basilic.i, qiiai pulcherriina erat, concremata est, et
nos facile pervolarnnt, xxxvii in stagnis seu tlumi- feretrnni snncti cumcorpore pontificiset confessoris
nibus homines lymphis intercepti sunt. Divinum Juliani difliculter in mouasteriura sancti raartyris
exaraen, quo cuncta liunt,discutere nescio, latenles Vinccntii translatum est. Ossa quoque sanctm .Scho-
rerum causas propalare nequeo sed rogatus a so- ; lasticae virginis, ciim multis aliis reliquiis inceusa
ciis annualem historiam simiiliciter recito. Inscru- sunt, et post incendiiim cincres in locis suis a reli-
tabilia quis perscrutari polest ? Rerum cveutus, utjigiosis perscrutatoribus inventi sunt. Carnoti vero.
vidi, vel posterisbenigniter denoto, et omnipoten monasterium Sancti Petri apostoli combustum est,
lem Deum in cunctis operibus suis, qua^ vcre justa et vcnerabilis monachoruin convcntns, claustro cum
snnt, glorilico. Cunsideret quisqiie prout sibi divini- rcliquis ofticinis deslructo, dispcrsus est.
tus inspiratum fucrit, et utile si quid cestimaverit, In his terapeslatibiis diversorum incoUe locorum
salubritnr decerpat prout voluerit. miros cventus et varios experli sunt; variasque in-
Mense Augusto, in vigilia S. Laureutii martyris, cendii cau.sas lugubres sensenint, et prolixas inde
postnunam turbo vehemensexorlus est, quem terri- narrationes pro admiratione seu l.imentatione con-
bilis louitnis cum nimia pliivia' iunudatione circa trihulibnsreferre poterunt. Ego autcni iliis non in-
vesperam secutus est. Tunc fulmina cum ingenti terfui, nccdubiarcfercndo librum protelaredecrevi.
mugitii ceciderunt, ot pliires feminas in diversis In codera mense justus judex per contrarium
locis iuteremerunt. .Nullnni vero inarem aniraadver- elementuiu in alio climatc lerribilia excrcuit, et
sione illa interiisse audivi ; scd fcmincus tantum scelestos pyratas a nequitiis, quibus terra sub Noe
sexus in hominibus et brutis animalibus pertulit polluta fucrat, compescuit.
pondus imminentis Uagelli. In Flandria mare noctu redundavit, et per se-
'
•"*' HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. - LIB. XIII. O40

ptom milliam rcpente di(lusum,basilicas cl turres
atque (,igiina
(nanna pariter
^ mniU.m t,.ctavit; scd i„ro,.|,„niis p,.,.pcaionlibns'
"""""''
nanter openiit,
01101'iiit. ct:in„,imp,-n
et jinn,imei-a liomi „.„„:
i,,,,^,-
pro ....
. ' '
orania volo complore iiequivit.
,
num millia utriusqiie se.xus ctordinis et

conditionis Hugo, Rothomagonsis arcliiepisiMpus ipsum ,
pari periculo absolvit. Ibi plane
(09) nec velocitas suminopere adjuvit, et ab eodem honoratus prima-
cursori prohiit, necfortitudo pugilem
prote.\it, iiec tum super multos pontilices suscopit. Curis itaque
copia diviliamm opulento3salvavit,sed
omnes feque apostolica; servitutis occupatus, curas
proprii praj-
pulchros et deformes viros et feminas
dihivium sulatus aliquandiu intermisit,et diutiusin Ausonia;
involvit et obturatis aqum oribus absquo niora partibns demoratus, aliornm negotia solerter
morli liMdidit. Sicniminim mare miserorum
pnni- e.\podivit; quod regi vehementer displicuit.
tionom in puncto percgit, et confestim
ad locum Prajteroa, posl mortem Richardi, Bajocensis epi-
suum jussuDei rerae.avit. QtTomdainpanpercula nu-
scopi, rex nepoti suo Riclwrdo procfataj
per infantem eni.xa, nt slrepitnm rugientis urbis pon-
aqna; lificatum dedit, quein archiepiscopus
audivit, torrita, sed
consecrare,
montc sana, de leclo mox pro- quia nothus eral, satis dctractavit, diuqiic donec
siluit, infantem etgallinani cuinpuUis suisarripuit,
apostolica sanctione pro regis timore ooncessum
et monticulum foeni, cpiod e,xtra tug,iiiu,n e,at, esset, distulit Tandem rcmeantibus legatis cum
velnciter a.scendit. Impetus autcm iiTuentis ot ora-B dec,-e'ti.s pnpa;, B.ijocensi.s Ecclosia data
nia involventis e.st Ri-
aq,i,To foenum sublovavit, el de loco chardo, Rodberti coniitis de Gloucestna filio,
mulonem hac et illac lluctuantem longe transtulit. eademquc die Abriucatonsis episcnpatus commis.sus
Miseratione vero misericordis Dei muliersalvataest,
cst Richardo de Belfago.
et in tanta vicinitate mortis cum
paivulis ,-ebus, Eodem anno, Henricus
quas secu,n habebat, moi-ti ccelitus cepta
re.x, diris nimoribus dc
est. I>uor Guallorum factionibus auditis, valde indignalus est,
duodennis rctulit mihi tnnc super culmen don,alis
et prudonter ordinata Normannia, cum electis sa-
se protinus ascendisse, ibique perniciei
discrimen gittariis ct bellicosainanu transfretare ter cona-
evasisse, patrem vero snum et matrom
in inferio- tus est. Verum, contrariis insurgentibus causis,
ribus intcriisse.
iter ejus impeditum est, iioc vivus Angliam videre
Eodem anno pra?clari piincipes obierunt. Nani, a Deo, qui omnia mire continef, permissus est.
tit supra dictum est, Rodbertus II, dux Normanno- Gener cnimejus, Joffredus .Vndeg.ivensis, magnas
rum, in Februario, Carduili, migi-avit. Ilildefonsus polontis soccri gazas affeclabal, castella Norraan-
autem An-agonnm rc.\ in introitu anlumni obiit, niiB poscebat, a--serens quod sibi sic ab eodem rege
post bellum Sagense, in quo nobilium
baronum tier- pactuni fuerat, quando filiam ejus in conjugcm
tranni et Roderici, aliorumque procciMim
occasus '
accoperaf.Animosusanterasceptrigerneminemsibi,
contigit.
dum vit,alos caperet aiiras, voluit pra>ficere, vel
Tunc Gualli Briloncs a cunclis gentibus, qiu-e etiam in domo sua seu regno sibi coasquare, dili-
sub regis Henrici ditiono consistunt,vehemenler genter revolvens divinae dictnm Sophiae, quod
afflicti
Nc-
sunt, et plurimcB regiones eorum Flandcen- mo potest duobus dominis servire {Luc., xvi,
l.S).
sibus dalaj sunt. A quibus et ipsiin silvis et late- Inde turgidus adolescens iratus, rainis et snperbis
bris ubicunque inventi sunt, absque omni humani-
actibus rege,n offendit, monita ejns et consilia
tatis respectu quasi
canes interfecti sunt. Hoc ani- tcmere sprevit, et ia tantum furorem procaciter
mosiorcs eorum intuentes, valde indignali snnt,
excitavit, ut filiani ei suam auferre volui^sc, et in
animosquo resumentes arma sustulerunt: ot mnlta Angiiam secura ducere, si divinitas hoc decrevis-
pi-o ultiono sui damna faciontes, in rogem Henri- sot, Satis enim rex segre tulit,
quod ille genenim
cum fei\,litor surrexerunt. Castrum pagani filii suum Rozcelinum vicecomilem obsedit, et Bellum-
Joannis, quod Cans dicitur, combusserunt, omnes
el montem penifus concremavit, nec pro roverentia
utriusque sc.xus homines, quos intns invencrunt. tam sublimis
-"»^"""'^ -^^jLci generou uejus
soeerii ^ciiu,
' us aaliquando
innaiKlo Denoroir
pepercit.
'"'^ P'-P'''cu.
imraisencorditer obtruncaverunt. ". Omnes
i^nints, noc
hoc laci
faci- rw au, j-
, j) Uiigo
n>-,o-n igitiir niaximarum dissensionum i
inter
_.,.„f^. .
norefacfo, incola5cu,n extranci.- condensos nt

lupi Normannia'. proeeres pullulabat; nam eorum qui-
saltus appetierunt, iiublicamque caidibus
et rapinis dam Andegavensi favebant, sed manifestara rebel-
afque inccndiis inimicifiam oxercuerunf.
lionem propalare noii audebant, quia regom mulfa
MI. ComHium Picentinum. Uugo Rutkomagensi.î expertum metuebant. Ipsum quippe ad arma con-
ar-
chiepisropus. Hetiricus rex plwimos dominos
uut tra se (excitare) merito formidabant,
quem pro
reprimit aut castigat. Morhus Ludovici
Francormn casfigafione perennifer vincere reos safis noverant.
reijis.
Guillelmus Talavacius, et Rogerius Ta?nifos pra'-
Anno ab incarnatione Ilomini 11.3o, indictione
cipue suspecfi erant, unde ad curiam regis venire
xni, Innocenfius papa maximam
synodum apiid Pi- formidabant. Hac de causa rex in Angliam navigare
cenum(70)tenuit(71),ct deutihtatibusecclesiasticis
distulif, propriosque militcs ad custodiendam
inu-
(69) Sic in Cliesniana editione. Forte plitna vel (71) Coucilii hujus uuUa fif alibi menlio, nisi forte
planx.
idem sitac Pisanuni anno praicedenti habiluni.
(70) Vulgo A?icona, sed non Pisie, ut in V. C (Dom RouQUET.)
Guizot versione galiica legilur.
!lij ORUiaUCl VITAMS 044
iiitiunctn Comlias liii-exil. Uiiilnis intromissis, op- ^ Inlcrea priiis capellanis siiis re.itus siios confes-
piduin iu ciieuitu bcne muralum servavit, juve- sus est. Deinde, llugone archiepiscopo Rothoma-
neuique Roiierium, ne rebcllaret, coercuit. Talava- gensium accersito , de spirituali consilio lociilus
ciuin vero sa-piiis ad se accersiit, et venire non est; adraonilus onines forifacturas reis indulsil,
audciitem, quia niordax illum conscientia terrebat, exsulibus rcditum et cxha'redalis avilashaereriilates
dititius cxspectavil; ad ultimiim post plurimassub- aiiiiuit.Rodbertoautcm tiho sno (notho)de Ihesauro
monilioiies fuiidis omnibus dissaisivit. Mensc Sep- qiieiii idem servabat Falesiae, sexagintamillia libras
tembri privatus omui honore suo, Talavacius, ad jussit accipere, fainulisque stiisatque stipendiariis
consiilcm Andcgavensem divertit, et ab eo suscep- mililihus mcrcedes et doiiativa erogare. Corpus
tus, in oppidis qua de feudo ejus erant, Pircto ct vero suuni Raddingas deferri pra!cei)it, ubi coeuo-
Mainerz habitavit. Rox autem ab initio Augusti biiimr.c inonachoriimin honore sancta;et individua;
usque ad festivitatem Oinnium Saiiclorum, Sagien- Triuitaliscondideral. Denique catholicus rex deser-
sem pagum perhistravil, et Alencionem el Aliua- vaiida pace el tiitela pauperum omnes obsecravit,
niscas, aliaque Talavacii caslella sibi raancipavit. et post confessiouem, absolutionem el poeuitentiain
Aggregata vero multiludine operariorum, fossas a sacerdotibus accepit, oleique sacri unctione deli-
Argeiitonii augmcntavit, etoppidum ilhid futuro- B nitus et sancta Eucharistia refectiis, Deo se com-
ruin nescius suinmopere munivil, quod paulo post mendavit. Sicque Kalendas Decenihris, Dominico,
vicinis habitaloribus niinis obfuit. incipienle nocte, hominem excessit.
Quinto Kalendas Noverabris, duni feslivitas Adfiierunt ibiquinque comitesRodbertusdeGlou-
SS. apostolorum Simonis et .lud» celebraretur, et cestra, Guillelmus de Guarenna, Rotro de Maurita-
matulina synaxis diviua; raajeslati a devotis vigi- nia, Gualeranniis de Mellento, et Rodbertus de Le-
lanler ageretur, vehemens ventus circa quartam grecestra, aliique proceres ettribuni, nobilesque op-
vigiliam noctissurrexit, ettota die usque ad nonam pidani, quosomues conjuravit Hugo archiepiscopus
perdurans valde perstrepuit, terribiliterque magno cura Audino Ebroicensi episcopo, ne corpus domiui
cum fragore iiisonuit,innumerasque domos et basi- sui relinquerenl, nisi ex communi conîlio; sed
licasatqueturres excelsas discooperuit, arborumque omnes illud usquc ad mare conducerent houorabili
mnltitudine prostrata, lucos illustravit. Uis itaque cuneo. Igitur,feria ii,de castroLeoiiis Rothomagnm
prospcctis, corda mortalium territa sunt, et diver- regis soma detulcrunt, et viginti inillia hominum,
sasiiidesenteiitias proinpscrunt. Quidam perspicaces ne in fiinereis ei felicitas exsequiis decsset, couii-
sophista; arcana renira subliliter rimati sunl; el ex „ talisunt. In raetropolilaaaSaiicta? Dei genitricisMa-
prseteritis fulura caute conjicientes, dixerunt ria; basilica cumingenti trip udio susceptum est, eta
quod ira Dei raundo, culpis exigentibos, immineret, cunctis ordinibus ulriusqiie sexus multarum copia
et principes terra; cum subjectis plebibus, taiiquam lacr3'marum elTusa est. Ibi noctu a perito carnihce
arbores silvarum, in brevi prosterneret. iu archiprfesulis conclavi pingue cadaver apertuni
Tunc Ludovicus, rex Francorum, xxviii legni est, et balsamo suaveoleiiti conditiim est. Intestina
sui uiiniini age.bat, et exinanitione diarrice attenuatus veroejus Ermentrudisad villam in vase delata sunt,
ff-grolabat. Meluigitur mortis domura suam et qua;- et in ecclesia S. Maria; de Prato, quam mater ejtis
queliabebatdisposuit; et prajcipuos Gallorum op!i- inchoavcrat, sed ipse pcrfecerat, reposita sunt.
malcs, Tedbaldum Blesensem atqneRadulfiim Par- Deindc provido consultu sapientiim Guillelmo de
roncnsera accersiit; eosque quia discordes eranl, Guarenna Rothoinagiis et Caletensis regio comraissa
pacificavit. Filio quoque siio Ludovico-FIoro regnuin est qiiaeutiliteraliqnandiuab eoprotectaest. Guillel-
Galliie coramisit, quem ante trienniumregemRemis miisdeRoImaraelHugodcGornaco, aliiquemarchisi
constiluerat, el ab Innocentio papa cum s^modo xiii ad tutandos patria; Qnes directi sunt. Rogerins vero
archiepiscoporumetccLxiii episcoporum x Kalendas de Sigillo cum aliis quibusdam clericis, et Rodber-
iSovemhris coronari fecerat, cum tripiidio muItitu-D '^"^ ^^ ^*^'"' ^*^ Joannes Algaso, aliiqiie milites de
diiiis qua; aderat. Desperaotibus siquidem de rege Anglia et salellitesac ministriregis cunglobati suut,
archiatris, omni|)otensIAdonai, qui terquinosannos et per Pontem-\Idemari atque Bonamvillam fere-
Ezcchiie rcgi ad vitam donavit, a;grotanti Ludovico trum regis Cadomum perdtixerunt, ibique diu fere
spalium vita; prolongavit, et mclioratiouem trans- qualuor hebdomadas prospertim llamenad navigan-
acli stalus pro correclione vita; ex insperalo con- dtim priestolati stiiit. Interea cadaver regis in choro
tulit. S. protoiiiartyris Slephani servatuni est, donec
\'\\l. Mors et funera Henrici Anglorum regis. Turba- posl Natale Domiui missis illuc monachis, imposi-
tiones in Angtia. tum navi el transvectum est, atque a successore
Interca, Henricus rex Angloriim, vii Kalendas regni et episcopis et principihus tcrra; iu Radin-
Decembris, in Castrum Leonis vcnit, ibique venalo- gensi basilica honorifice sepultum est.
res ut in silvam sequenti die venatuin irent con- Ecce veraciter descripto qualiter obierit gloriosus
slituit. Sed, intervenieute nocte, prolinus segritudi- pater patria;, nunc dactylicis versibus brevitcr pan-
nem incurrit, ct a feria iii usque ad Dorainicam le- gam contiimacis ;eruinnasN"ormannia;, quas inisera
thuli morbo laboravit. mater miserabiliter passa est a viperea sobole. Qua;
; ;
945 HISTORIA ECCLESIASTICA.— PARS III. — LIB. XIII. 946
niminira, moxut rigidi principiscognovit occasum,.» In prima Decembris septimana, Joffredus Ande-
in Advenlus Domini prima helidomade, in ipsa die gavensis, ut mortem Henrici regis comperit, Ma-
ut rapaces lupi ad preedas et nefandas depopulatio- thildem uxorera suam mos in Normanniam prse-
nes cucurrit avidissime. misit, quam Guiganalgaso, vir infimi quidem ge-
neris, sed magnte polestatis, ut naturalem dominam
Sceptriger inrictus, sapiens dtix, inchjlus heros,
suscepil, eique Argentomum et Oximos et Dam-
Qui fovit populos ji.sto moderamine multos,
Proh dolor! occubuit. Dolor hinc oritur <jeneralis frontem, aliaque quibus ut vicecomes, jubente rege,
Publica Normannis cladcs simul instnt et Anglis pra>erat, oppida subegit. Deinde, comes cum Guil-
Divitiis et justitia, sensu. probitnte,
Slrenuitas ejus manifesta refulsit ubique.
lelmo Talavacio, Pontivi comite, et Andegavensi-
NuUus eo melior princeps dominatur orbe,m bus catervis atque Cenomannicis secntus esl, et a
Tempore quo nimium scelus in toto furit orbe. Sagiensibus aliisque castellanis, qui de feudo Tala-
Ut reor, e cunclis fuit hic meliorihus unus.
vacii erant, susceptus est. Eiercitus autem ejus
Boc atlestantur speciales iUius actus.
Ecclesix tutor, pacisque serenus amalor, per circumjacentem provinciam diffusus, ci'udelia
Vivit in xternum cum Chrislo rege polorum. Amen. peregit, ecclesias et coemeteria violavit, hospites
Occidit Henricus rex prima luce Decembris. injuriis contrislavit, et eosdem a quibus be-
suos
Luguhris iticumbit patria; conlritio membris.
D nigniter tractati fuerant, pluribus damnis et Itesuris
ToUere quisque cupitjam passim res alienas.
Rebus in injustis cn quisque relaxat habenas. afllixit.
Eccc gcliennales furi.-e mortalibus initant. Porro Normanni, quibus genuina ferocitas et au-
Armaparant, od bella vocunl, et spicula donant.
dacia insuiit, ut nequitiam hostium in se grassari
Normanni furlis insislunt atque rapinis;
Mutuo jam sose perimunt, capiuntque, liganlque; male sensernnt, arma furoris et ipsi nihilominus
Incendunl xdes, el in iUis quidquid hahetur exercuerunt, etpervicos atque saltus fugientcs per-
Non parcunt monachis. mulieres jjon reverentur. fama viilgi rcfcrl, plus quam dcc
secuti sunt, ac, ut
Femina clara gemit rabie spoliala latronum
Tegmina, jus non servat ei generale Quirilum. igne seu ferro trucidaveriinl. Residui vero, crucntis
Cseditur imberbis, puero fur nonmiserelur. Normannorum nisibus territi, cum dcdecoro fu-
H,vc Romana phalanx licet et/micn non operatur,
giiuites sua repetierunt; et acutis eorum mucro-
Luce paret clara, quod eis pax exstat amara.
Quam mox spreverunt, ut regem fala tulerunl. nibus aspere castigati, eosdem ultra exlunc expe-
Pro nece palritii fures lactanlnr iniqui, riii non apposuerunt. Rodbertus etiam de Sablolio,
Pr.v.donei nvidi discurrunl ad mala prompti.
filiiis I.isiardi, aliique proceres contra Joffrodiim
Jamqiie pulant, quod nullus eos herus amodo Jure
Arceat. e contra rcfero, faUuntur in acrc. consulem rebellaverunt; et intestinis eum guerris
.€ternum regis Jus permanel omnipolenlis, detinentes, in Neustriani remeare non pormise-
Eiclesispque bonum dabil ipse repenle patronnm. Q runt.
Principe sub/ato monachorum supplicat ordo,
Fletibus ad veniam sceleruiii flectendo sophiam. Ast Normannia, licet ab exteris non inqiiietare-
Summe Deus cohihe ne possinl sxva patrare, tur, pacis tamen securitate nequaquam fruebatur,
Cen cnpiunt rabidi famulnntes perniciei.
quoniam a filiis suis nequiter vexabatur, et indesi-
Ecce furit rabies, vocat et trahil ad scelus omnes.
Cornprime ne vnleant aclu complere quod optant. nentem angustiam ventris quasi parturiens patie-
Christe ducem pr.vbe. qui pacem jusliliamque balur. Normannica gens, si secundum legem Dei
Diligat, ac teneat, popuhimque ttium tibi ducat.
viveret et sub bono principe unanimis esset, Chal-
Justitix virga turgenlum percule dorsa.
da>is sub Nabuchodonosor, et Persis ac Medis sub
Ut secura libi tua plebs possil famulari, semper.
Amen. Cyro et Dario, et Macedonibus sub Alexandro par,
invincibilis esset, ut in Anglia et Apulia Syriaque
Stephanus Boloniensis comes, audita morle avuu-
frequens victoria testimonium illi perhibet. Ca^te-»
culi sui, protinus transfretavit, et a Guillelnio Can-
rum, quia discordia ipsos ab invicem segrcgat el in
tuariensi archiepiscopo, aliisque prapsulibus et prin-
regale fastigium ascendit, siia viscera lethaliter armat, exterorum victores a
cipibus terree susceptus,
Kalendas Januarii, coronatus rex, quartus sese superantur, et, viciuis hostibus cum ludibrio
et xvui
spectaiitibus, mutuis ictibus immisericorditer jugu-
de stirpe Normannorum regnavit. J)
apud lantiir uiide sua; matris oculi crebro lacrymantur.
Nurmanni autem Thedbaldum fratrem cjus
Novum Burgum convenientcs sibi prwferre volue- I.\. Stephamis Anglonim rex novus. Turbationcs in
runt; sed in ipso conveulu a quodam monacho, qui Normannin. Dejjrxdatio Uticensis hurcji.
Slephani legatus erat, audierunt quod oranes Aiigli Anno ab Incarnalione Domini I I3ti, indictionc xiv,
Stephaiuim suscepissent, eique omiies obedire, Slcphanus rex Anglurum, dum reinoraretur in
eiimque sibi regem praeficere vellent. Mo.^f omnes, Neustriam transfrctare, ct iîsa provincia patrono
annucnte Thcdbaldo, decreverunt uni domiiio mi- careret ac juincipe, orta; sunt simultates inter in-
litare, propter bunores quos in utiaque barones quictos optimates Normannite, uiiniaique per fdios
possidebant regione. Thedbaldus igitur, cum major iniquitatis creverunt maliti».
natu esset, indignatus quod regnum non habucrit, In initio Uuadragesima, Eustachius de Britulio
ad m.Tgna ncgotiu quae iii Galliis eum urgebant les- apud Paceium morluus cst, et Guillelmus filius ejus
liuavil, et Nurniaiiniam diulius conculcari ncglificn- post 1'ascha, Britolii honorein ferro et llamnia ca-
ter permisit. Rcge vero nihilominus in Anglia (jccu- est. Tunc Steplianus rex liliam suam
liiinniatiis
pato, rcclurc .Normaimia caruit. bicimein Guulcrauuo cumili dc Mellcnlo lu cuna-

947 ORDERICI VITAL.IS 948
bulis dedit. Coines autem posl Pascha mox in Nor- ^sequeiiti feria secunda sinitil suspendio pcrierunt.
manniam rediil. Nimia vero guerra iuter Rogerium Quod Aquilenses ut ipso die audierunt, pro ul-
de Toenio el Hodberlum, comitera de Legreceslra, tione sociorum cum nimio furore conglobati sunt,
graviler agilabalur, et ingens lotius patria; desola- subitoque Uticum convolarunt , ac ex improviso
tio miserabiliter oriebatur. burgum S. Ebrulti succenderunt, ibique Lxxxiv do-
mus iu puncto lemporis in ciiieres conversoe sunt.
Inter Rogaliones et Pentecoslen, Rogerius niuni-
iMouachi ilentes campanas pulsabant, psalmos et li-
tionem regis in Vaile-Rodolii furtim introivit. Sed
tanias in basilica Ciiutabaut, quia monasterii exci-
post tres dies Gualerannus comes, cuni communi
Rothomagensi, ilhic irruit, et niunicipium
dium mox inslare formidabant, Alii obviam militi-
virtute
bus egressi, supplicabaut, cum lacrjmis sese de
domino regi restiluit. Deinde feria secunda post
punitione reorura excusabant, et humllibus verbis
Pentccoslen, .Vchinneiuni cum valida nisnu invasit,
obsecrabant; reclitudinem quoque et satisfactionem
totumque municipium combnssit. In crnstinum ni-
pro reatu legitimam otferebaul, At illi ut ameutcs
hilominus super eum Rogerius irruit, et tres villas
furebaut, exca;cati furore in mouachos fremebaut,
ejus subito concremavit. llsec el multa his similia
Normanni agcbant, seseque propriis dentibus com-

et uihii sanae rationis intendebant, Imo quidam
raanducabant.
B eorum religiosos Dei servos de caballis dcjectos la;-
dere volebant. Tandem, absque Dei rovereulia, in
A Natali Domini usque ad octavas Pentecostes,
villam assultura feceruut, et violenter ingressi spo-
pro abscntia regis qui trans pontum multimodis
lia rapuerunt, et habitacula, ut diclum est, peuitus
regni cnris occupatas erat, Thedbaldus comes a co-
iutra portas concremaveruBt, Hujuscemodi militia
mite .Vnriegavorum trevias acceperat, et interini re-
vindicibus latrouum merito ia opprobrium conversa
gis adventum Normannica phalanx avide attendebat.
est, qua; coulia iuuocentes monachos el eorum
Finito autem termino treviarum, omnis plebs atto-
homines armata est, et pessimos plagiarios, qui
nita erat, et, rectore viduata, quid ageret ignora-
omne nefas perpetrare satagebant, ulta est.
bat. Nam malevoli fures desiderabant illum diem
Ricberius monachorum talem famulatum
liliolus
videre, quo res alienas libere possent furari seu
anima Boeti famosi
patrinis suis exhibuit, ct sic pro
rapere. Inermes vero et benigni ac simplices admo-
furis et homicidffi aliorumque impostorum oravit,
dum metuebant, quod rapaces filii Belial absque
et hujusmodi oblatiouem ecclesioe, iu qua idem
Dei timore oplabant.
baplizatus fuerat, oblulit. Baldricus quoque Aqui-
Rodbertus cognomento Boetus, quidam famosus
p leusis presbyter ad fauinus parochianos exsecrabile
sagiltarius, Richerio Aquilensi adbaerebat, et mul- pra?ivit, in hospitium alterius sacerdotis primus
tos nebulones indomitosque garciones, ad strages ignem imraisit, et sic prajvius per pra!ceps in bara-
hominum et latrocinia quotidie peragenda , sibi thrum suos secum pertraxit. Nimietas tlammarum
asciscebat. Qui quanto sagittandi peritia major, ad basilicam usque perveuit, sed, miseralioue Dci,
tanto in nequiliis erat detestabilior. Hic scptima- contrarius ventus surrexit, globosque Uammarum
nam Pentecostes, quam septiformi gratia discipulis mullis aspectantibus et gaudentibus alias expulit.
Christi data sanctus illustravit Spirilus, temere vio- Basilica ilaque et monachiles ofticinee, cura hbris el
lavit nefariis actibus, et futuri nescius inhiabat pe- ulensilibus ecclesiaslicis salvatoe [fuerunt] ; ad quas
joribus. Nam sicut boni flamma Spirilus Paracleti desolati contribules cum suis familiolis confuge-
ad amorem D<?i et proximi salubriter acceudebantur, runt, et meliora secundum Dei providentiam tem-
sic mali djemonico spiritu debacchantes, ad omne pora prsestolati sunt.
ncfas rapiebantur. Aquilenses vero spoliis Llicensium diviles el lur-
Igilur XV Kalendas Junii pra»dones ut lupi ad gidi facti sunt, sed non lougum exsultaverunl.
iu
pra;dam cucurrernnt, et non bellicosorum rura mi- Nara, eodem raense, superSagium et Guaceium
litum invaseruut, sed armenta per agros cuculla- D irruerunt, et contra Rogerium de Toenio Sisepius
torum quiete pascentia protinus abducere conati certaverunt; seddepopulatiouem villa; S.
post
sunt. Verura, sicut ipsi veloces ad efluudendum san- Ebrulfi prosperura eventum non asseculi sunt, imo
guinem fuerunt, sic justo Dcijudicio contritionem pernicie seu captione suorum, imminutionem, ju-
ct infclicitatera in viis suis repente invenerunt. dicaute Deo, plerumque incurrerunt. .Merilo, qui
Apud Ulicum xxx latrunculi pra^dam simplicis po- contra nudos et simplices diniicaveruut nec eis ,
puli diripuerunt; sed, orto ckiraore pastorum, bur- pro divino mctu pepercerunt, postea fortissimos
genses irruerunl et xii ceperunt, ex quibus vu ad et pugnaces athletas non quarentes inveuerunt; a
unam quercum suspenderuut. Ibi Rodbertus Boetus quibus cuni opprobrio et derisioue a militibus sibi
cum sex complicibus suis impclu fureutis populi obviis frcqucnter audieruut : Huc venite, mililes.
sublimatus est ; lalique triumpho pro facinoribus Non enim cuculltUi, seu coronati siimiis, sed milites
suis illico polilus cst. Ecce qui septem sacrat' s dies in armis vos ad bcUa provocamus. Socii vestri su-
Penlecoslcs contauiinare non revcriti sunt, sa;vaque mus, experiri debclis rjuid ugerc jmsumus. Impro-
temcrilale rapinis et homicidiis iuermes proxiraos periis hiijusmodi crebro erubiieruut , et plures
coueulcure uimis cxaiseruut, sic eodcm uumcro corura duros iclus perpessi corrueruut. Uudc uou-
;
940 illSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XIII. 950

nulli ad |iffinitoiitiam aliorum dejectione lacessili ^ tuiic ultimus in ordine concurrentium bissexlus
sunt. eucurrit, ac, ut vulgo dicitur, bissextus super re-
X. Eventus varii in Anglia et Normannia. gem et populum ejus in Normanuia et Anglia ce-
Post Penteeosten, Stephanus rex ad transfretan- cidit.
"dum classem suam prfeparavit ; eoque prosperum Tertia septimana Septembrisrepeutino Rothoma-
flamen prope portum exspectante nuntius venit, in gus igne combusta est, et ingens damnum fidelibus
quo Rogerium Salesburise praesulem , cui totius populis dlvino judicio illatum est. Nobile ccenobium
Albionif tutela jamdudum ab avunculo suo, et S. Audocni flammis odacibus, proh dolor! absump-
postmodum ab ipso commissa fuerat, mortuum tum est, quod vix ad perfectum per lxxx annos
esse audivit. Unde intermissa navigatione Salesbii- multorum labore perductum est. Pari quoque in-
riam reversus est, et episcopo sospile reperto, ab foriunio monasterium sanctimonialium desolatum
itinere suo usque in Quadragesimam frustra retar- est, quod in honore S. Amandi episcopi et confes-
datus est. Interea Gissebcrtus de Clara in Oximos soris constructum est.
expedilionera fecit, et Novnmburgura quem rex XI. hivasio et dcprssdationes Andegavensium in

Henricus iiuper auxerat, cum ecclesia S. Dei Geni- Norinanniam.
tricis combussit. Veteii quoque burgo, ut concre- t* Deinde sequenti Dorainico, si Kalendas Octobris,
maret, acriter institit ; sed Talavacio comite cum JolTredus, Andegavensis comes, Sartam fluviuin
aliis militibus subito irruente, victns cura difficul- cum ingenti multitudino armato-
pertransivit, et
tate aufiigit. Ibi Henricus de Ferrariis captus est, rum Normanniam intravil. Habebat enim secuin
et ingens horaimira, qui regi favebant, captura sive Guillelmum Pictaviensem ducem et Joffredum Vin-
csedes facta est. docinensem, Guillelmura quoquc juvonemCuillelmi
Ea tempestate, Gualerannus et Rodbertus comites iNivernensis consulis Ulium, et Guillclmum ['onlivi
auxilium a Thedbaldo coniite (Blesensi) petierunt, comitera, cognomeuto Talavacium. Hi nirairum,
ipsumque datis centum marcis argenti contra
, , aliique plures tribuni et centuriones cum viribus
Rogerium de Toenio conduxerunt. In terram vero suis Andegavensibus associati sunt, et in Norman-
ejus in natali S. Barnabcp apostoli cum enormi miil- nos per omne nefas, seu pro favore principis, sive
titudine irruerunt, et multorum tuguria pauperum pro cupiditate pra^dae irrueruut. Uude omnes ab
in tribus villis combusserunt. Tandem super Bul- eisdera quibus irapudenter nocuerunt, hostili odio
geium quemdara grandem vicura irruerunt, et Hili-Becci despective cognoininati sunt.
instinctu comitis Legrecestrte vicinis in penatibus p primis comes Quadrugias oppidum obsodit.
lu
ignem iraraiserunt, et pulcherriraain sedem S. etarcem quam Gualtcrius miles tenebat, in Iriduo
Maria3 Magdalen£e cum viris et mulipribus incende- expugnavit; sed earadem paulo post idera oppida-
runt. Ipso die, Richerius Aquilensis et Alveredus nus, adversariis abeuntibus, recuperavit. Scoceium
Vernoliensis, dum ante novas Ferrarias cum suis incolae concremaverunt, et relinquentes aufugerunt,
transirent, a Rodbertu de Belismo (72) et Malis- et hostibus pedetentim properantibus, fumura et
vicinis aliisque mililibus Gallis, qui Rogeriura adju- favillas diraiserunt. Miinicipes de Asnebec foidus in
vabant, fortiter imperiti et fugati suut, et mullis ex annum pepigerunt. Rodbertus enim de Novoburgo
eorum sodalibus captis vel interfectis, vix evaserunt. prffifati castri dominus Joffredo comitinotusfuerat,
Tertia septimana Junii, Thedbaldus comes Pontem et per Araalricum comitem jamdudum amicitia et
S. Petri obsedit, et per iritegrum mensera irapug- farailiarilate inhKserat. Andegavenses arcein de
nando multum laboravit. Guillelmus enim de Mosterolo adierunt, et bis in illara assultum fece-
Fontibus cum aliis probatissimis militibus et clien- runt ; sed fortiter his qui intus erant repugnanti-
tibus qui Rogerio adhierebant , acriter hostibus bus, nihil nisi vulnera lucrati sunt, plurimisquo
obstantes oppidum servabant. suorura interfectis, recesserunt. Richardus enim
Inlerea, venerabilis Boso Beccensium abbas, posl- D cognoraento Bassetus , cujus in Anglia , vivento
quamidemccenobiumferexannis laudabilitcr rexit, Henrico rege, potentia, ntpote capitalis justitiarii,
in die festivitatis S. Joannis Baptista;, post diutinum magna fuerat, in parvo feudo quod parentum suc-
languorem, quem vir eruditi.ssimus patienLer tule- cessivo jure in Normannia oblinuerat, Aiiglica lu-
rat, obiit ; eique Tedbaldus prior ecclesiastica ino- mens opulentia, super pares compatriotas sese
nachalis conventus eiectione successit. magnitudine operum extollere affectaverat. Firmis-
In craslinum solemnitatis S. Joannis Radulfus, simam ergo ex quadris lapidibus turrim apud Mo-
Ebroicensis ecclesirc archidiaconus, diim de Paceio sterolum construxit. Sed, defiincto rege, Guillelmus
remearet, a tiliis Simonis Harengi inipetitus, vix de Montepincionis in illain mox introivit, armis
evasit. Ipse quidem ad quamdam basilicam fugiens eam hominibus munivit, furentesque Guiribec-
et
salvatus est, sed famulus el comes itineris ejus, qui cos,ut dictum est, viriliter repulit. Inde illi castrum
suo pro doniino repugnabat, occisiis est. (piod Monasteriuin lluberti dicitur, expetieruiit
Hie tumultuosus annus vere bissextilis fuit, et victoque Paganello inunicipe, qui multa iii illo
(72)Roberlus isle Bellesmensis, quem alibi Poar- mile Bellcsmcnsi Guillclmi Talavarii patrc.
dui?i coguomiuat Ordericus, alius est, a Roberlo co- (Dom BouguiiT.)
neqiitter anno perpetraverat, inunicipium obtinue- A rebant, nou repereruul. Sparsim tamen rapacitati
runl, et piiedicluni cum xxx raililibus oppidanum et incendiis iiisisteutes, a pageusibus coiifusi sunt;
per ingenteni pecuui» redemptionem graviter sociisque varia sorte per diversa prostralis dimi-
coercucrunt. nuti, tandem fugerunt ; innumera mala inedicibili-
Deinde, dimi festum S. Michaelis archanpreli cc- ter operati sunt, meritoque uihiloniinussimilia per-
lehraretur, hoslilis exercitus Lexovium obsidere pessi sunt. Nullam sacris reverentiam exhibueruiit,
niolitur. Verumîllistuncfestinantibus, Guaierannus imo sanctuarium Domini nequiter conculcaverunt,
comes de Mellenlo, aliique Normannorum proceres, et sacerdotes aliosquc Dei ministros ethnicorum
qui ibidem erant cum multis militibus, Alanum niore injuriati sunt : quosdam enim anle sanctum
de Dinam cum audacissimis defensoribus ad tu- altare irreverenter despoliaverunt, nonuullos ctiaiu
tandani urbem cunstituerunt ; et ipsi, ut liberius signa pulsautes et Deum invocanles trucidaverunt.
obsessis subsidium deforis conferrent , egressi Novem presbyteri pariter ad
comitem accurrerunt,
sunt ; et exitum rei meticulose de longe exspecta- et lacrymosam de violatione suarum ecclesiarum et
verunt. Britones autem aliique qui munitionem direptione sacrorum querimoniam feceruut quod :
lueri debuerunt, visa procul hoslium mulliludine audientes honesti viri Deumque timentes valde con-
timuerunt, el obviam illis procedere seu cominus " doluerunt.
praeliari difflsisunt. Ignemergoinjecerunt, et com- Principes igitur apud Sappum omni exercitui,
missam urbem incenderunt, et sic hostes e.xcidio ue sacra contaminarent, per praeconem prohibue-
sui, ne pejora contiugerent, anticipaverunt. Hostes runt; sed tenierarii pra?dones iu tanta mullitudine
autem, ut appropiaverunt et ardentem cum multis decreta procerum floccipenderunt. Gregarii nam-
divitiis urbem viderunt,vehementerirali doluerunt; que milites et indomili piratre, ad devorandos de-
quia praedarum spa penitus frustrati sunt, et pro voratores aliorum, ut lupi convenerant, vagique et
amissiono manubiarum quae flammis deperibant, indisciplinali de diversis et louginquis regiouibus
luserunt. Animo.sitatem itaque Normannorum ge- ut milvi convolaverant, qui nihil aliud nisi praj-
mentes compererunt ; acerbitatem quoque impla- dari, obviosque ferire vcl vincere cupiebanl. Opti-
cabilis eorum malevolentise admirati suut, quos mates aulem qui separes ccetus iu expeditione
videbant malle suas opes conflagratione deperire, legali ductu ductitare debebant, in militia Roniana;
quam extern» dominationis jugo sua coUa, salvis rigorem disciplinê, nisi fallor, ignorabaut, nec
opibus, mancipare. ipsasheroum more mihtares inimicitias modeste
Porro propter vehemenlissimum ignem ad muni- n disponebaut. Unde probrosis facinoribus absque
tionem accedere, vel assultum ahquo modo ingerere boni respectu pene cuncti, ut opinor, sordebant,
non potuerunt. Unde regiratis
equis statim ad et per omne nefas in duplex detrimentum, corpo-
Sappum reversi sunt, et oppidum illud medullitus ris videlicet et animae, proruebant, Deoque et ho-
expugnare nisi sunt. Arbor procera, qua2 abics di- minibus abominabiles apparebant.
citur, prope ecclesiam S. Petri apostoli autiquitus Plurimos greges armentorum et pecudum macta-
stabat, pro qua vulgaris locutio villam Sappum verunt, et crudas vel semicoctas carnes sine sale
nuncupare solebat. Quod vocabulum usque hodie et pane comederunt coria vero pluribus vehiculis
:
burgo seu castello perseverat. IIluc Andegavenses in propriam regionem deferre conati sunt. Quamvis
Lexovio remeantes ex insperato accesserunt, et in- euim autumnale tempus ahmentorum copiis abun-
colas contra se audacter egressos ferociterque sae- daret, et ubcrtas provinciai post longam pacein sub
vientes persenseruut. Quibus acriter certantibus, bouo patricio incolis arrideret, et omnem frugum
flammaj ab utrisque, ab indigenis videlicet ac es- seu carnium affluentiam suppeditaret, tantae taraen
Iraneis, in a;dibus immissa; sunt ; unde vires oppi- raultitudiui coquorum et pistorum servitus dcerat,
danorum protinus exinanitai sunt. Tunc ibi eccle- et in bellico tumultu plurimoruni, quibus huinaua
sia S. Petri apostoli cum tota villa concremata est, D uecessitas maxinie indiget, administratio non sup-
et raultis ibidem qui lesislere conabantur vulnera- petebat. Guiribecci ergo, quia iuconditis post con-
tis, conquassaU turris capta esl. Ipsam nimirum tarainationem sacrorum eduliis intemperanter usi
Guallerius de Clara et Itadulphus de Coldum sororius suut, justo Dei judicio pene omnes ventris lluxu
ejus lenueruiit, et in adversarios cum ixx a>grotaveruul, fluentique diarria satis anxii foeda
militibus
aliquaudiu repugiiaveruut ; sed uimia vi conlrariffi vestigia obiter reliquerunt, suosque reposcere lares
phalangis oppressi defecerunt, el exhaustis viribus, plerique vix potueruut. Tandem Kalendis Octobris
in arce capli sunt. Nam fere tria millia sagittario- dura in arcem Sappi impetum facerent, ct munio-
rura sagittis infcstabaut, multique fundibularii nes ilhus acerrime resisterent, Joffredus comes
saiorum grandiuem oppidanos jaciebant, et in-
iu pilo in pede dextro fortiler percussus est, gravique
genti eos turbine feraliter opprimebant. Ifpsura pedis cura suorum ruiuaNormannorum ani-
Andegavenses in Normannia demo-
xiii diebus mositatem aliquaululum experlus est.
lali suiit, odiuinque perenne, nou dominatum Nor- Uxor aufein ejus ipso die circa vesperam ad enm
uianuorum imraauitate sua merueruut. Generale venit, et multa millia pugnatorum frustra sccum
siquidem bellum, quia luuc Normauni principe ca- adduxit ; nara primo mane, trepidautibus uudique
953 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. XIII. 954
incolis, Andegavenses subito recesserunt, eosque a \ ad bellum parati constiterunt. Rogerius auteni qui
quibus uimis timebantur timentes, pertinaciter fu multum audax et probuserat, cum paucis militibus
gerunt, tolamque regioneui tam sociorum quam quos secura habebat (Guilleiraum enim de Paceio
hostium depopulati sunt. Fugam vero illorum Nor- el Rogerium Balbum cum suis copiis et prseda et
manni larde compererunt. Unde nimis conlristati caplivis, Achinueium priemiserat) frustra fortiter in
sunt quod eos persequcndo de regione sua non con- hostes pugnavit ; sed multitudine pressus et victus
duxerunt. Solus Engerrannus de Corte-Odmari succubuit, et cum Ferrico comite ac Rodberto de
cum Rodberto de Mesdavit aliisque paucis militibus Belismo, qui Poardus cognominabatur, captus inge-
Irausitus Oldonis proeoccupavit, ibique multos ho- muit, infortuuioquc suo magnum inimicis gaudium
mines et equos et rhedas panibus et vino multaque et viciuis pagensibus securitatem peperit.
supeliectili onustas retinuit, et Andegavenses prse luterea, dum Ferricus de Stampis in carcere ge-
timore mortis ausos flumen sine vado introire, in meret, uxor ejus, pro cujus stemmate comes ipse
Oldonis profundo compulit morlem subire. Comes appellabatur, Ludovicum regem Parisius adiit.
autem, qui spumanti equo vectus cum pluribus Unde dum ipsa prfegnans remcaret, equitando Iffisa
minis Norraanniam intraverat, pallidus et gemens, est, et paulo post difiicultate partus mortua est.
atque badivola (73) jacens sua revectus visitat ; sed t)

XII. PicB ineditationes. Mors variorim dominorum et
in ipso reditu a suis graviora quam ab hostibus l)rseiutorum. Siccilas.
damna tolerat. Nam in silva quam Malasiam vo-
Vicissitudines praesentis vitte quara mutabiles sunt,
cant, cubicularius comitis occisus est, el manlica
swcularia gaudia cito transeunt, eosque, a quibus
pjus cum consularibus indumentis et vasis pretiosis
summopere alTectantur, in puncto dcserunt. Mun-
subrepta est.
danus honor instar bulte subito crepat ac deiicit,
Interea, dum AndegavensesLexoviensem pagum,
sibique inbiantibus insultat atque dccipit. Amalores
ut jam dictum est, devastarent, et paganorum more
mundi corruptibilia sequuntur, sic per abrupla
debacchantes, absque Dei melu exseerabilia perpe-
vitiorum gradientes corrumpuntur, subitoque se-
trarent, Rogerius de Conchis in Ebroicensi episco-
dentes in iraa labuntur. Et dum sublimes fastus
patu circumjacentem proviuciam devastabal , et
laboriose vix adipiscuntur, inde nec quidquam tu-
omnia caidibus atque flamniis edacibus tradebat.
raentes in momento prcccipitantur, el concinn* so-
Guillelmum quippe de Paceio, Eustachii iilium, et
Rogcrium Balbum, comitemque Ferricum secum
lummodu narrationes inter residuos, qui vitalibus
auris pcrfruuntur, ab eloquentibiis de illis passim
habebat et coniitem Gualerannum et onines Uti-
;
p fparguntur. Omnipotens itaque Creator terrigenas
censis provincise mililes, ne obviam Andegavensi-
inslruit, et plurilius modis salubriter erudit, ne in
bus in armis procederent, occupabat. Castrum
hoo fragilis sa^culi pelago ancboramsu;e spei figanf,
quod Mellenticus comes apud Crucem pro defen-
nrque transitoriis delectationibus sive lucris letha-
sione patriae construxerat, RoRurius acriter irapug-
hter inhsereant. JVo?i habemus hic manentem civita-
navit , sed non oblinuit. Abbatiam vero quam
tem, ut dicit Apostolus, scil futuram iuquirimus
S. Audoenus jamdudum construxit, sanctfeque
(Hehr.. xiii, 14).
crucis quam in ccelo viderat honori dicavit et
Ecce iu hoc anno bissextili, post mortem llenrici
B. Leufredo ad regendum commisit, Rogerius cum
suis commilitonibus violavit, quod non diu imiiune regis multa; mutationes in orbe facta' sunt, et per-
pertulit. Burgum monachorum concremavit, eccle- sona; plures clericalis el laicalis ordinis cum me-
siamque impugnavil, de monasticis penelralibus diocribus et inlimis lapsae sunt.
fugitivos inibi latitantes rapuit ; spolia vero mona- Tunc Girardus, Engolismensis episcopus, vir
chorum ac ad eos coufugieutium diripuit ; sed, Deo eruditissimus, migravit, qui raagni nomiuis et po-
ajquissimo judice vindicante, paulo post omnia t"statis in Roniano senatu, tenipore Paschalis papoe
perdidit. Nam, sequenti die post fugam Andegaven- D et Gelasii, Calixti et Hunorii fuit.
sium, id est lei'tio die Octobris, Rogerius inopina- Guido autem de Stampis, Cenoniaiiurum juvtsuI,
biliter debacchatus est. hominem exivit, cui Paganus archidiaconus de
In valle siquidem Hodolii uberem provinciam de- Sancto Karilefo successit. Porro, pro Gisleberto
vastavit, caedibus et rapinis incendiisque irreveren- cognomento universali Lundoniensi episaopo, quo
tcr insudavit, et ita multus cuni suis complicibus, nuper defunctus est, Anselmus Anselmi arcbiepi-
ablatis rebus, miseros eftecit. Ecclesiam vero S. scopi nopos, abbas Saucti Edmundi regis subroga-
Stephani concremavit, cujus reatus talionem ipsa tus est. Guillelnius vero Cautuariensis archiepisco-
die recepit. Nam Sabbato circa vesperam, dum re- pus defunctus est, atque Henricus frater Stephani
direut etingentem prsedam j)Iuresque captivos regis ad regendam metropolimelectus est. Sedquia
pompose secuin ducerent, Gualerannus conies et episcopus secundum decrela canonum de propria
Ilenricus d(j Pumereio cum quiugentis militibus de sede ad alum ecclesiam uisi auctoritate Ruuiani
viciiia silva egressi sunt, el coutra hostile agmen ponliiicis prouioveri nequit, iirasfatus pra-sul Gueu-
(73) Ms. Ulic. codex habet badinola, id est lectica, seu lectus qui in itiuere bujulalur
(Dom BOUQUET.)
toniensis in Advenlii Domiiii niarc ti-ansfretavit, el^fectus esl. Deinde feriavi Parasceve, v Idns Aprilis,
legalis Picenum ad Innocentiuin papani missis, iii sacra communione munitiis est, el ante aram B.
Neiistria ipse hiemavit. Apostoli venerabiliter defuncttis est. Filiain vero
Nelaria peiTidorum scelera iii aniio bissextili suam Ludovico juveni Fraucorum regi in conjugem
facta, ipriininis lacrymisque plena a plangentihus dari praHôpit, ipsumque regcin totiiis juris sui hai-
edidicit, trisles querelas de miscris eventilius Nor- redem consliluit : quod ita pustea factum est.
inannite lugubris audivit, et certa suis aspectibus Oiiidam Norraannornni |n'oceres in Steplianum
indicia intueri potuit : fedes videlicet concreaiatas, regem tiirbali sunt : coutra quos ab ipso Fiauci et
ecclesias discoopertHS et desolatas, villas depopula- Flandrenses acciti sunt. In Maio, Stephanus rex
las, propriisque colonis vidiialas, et plebes iii gre- cum Ludovico rege culioquiuiu habuit ; Normannice
niio matris admodum contrislatas, utpole omnibus ducatum ab ipso jnre recepit, et foedus amicilia;,
necessariis insolenler privatas, et tam a suis quam sicut anlecessor ejus tenuei-at, pepigit. Securior
ali externis absque metu tutoris spoliatas, nec adhuc itaquc rcmeavit, rebellanlem Rabellum bcllico ro-
idonei recloris pra'sentia sine sulfragiis cxhilaralas. bore impetiit, et oppida ejus Juliaiii-Bonam, vile-
Phiribus itaque modis asrumnarum Norniannifp riasque et mansionem Odonis obsedit, et per se
gravior adhuc perciissio imminet. i» aut per anxiliarios cum familiis suis ferro et flanima
lu episcopatu Sagiensi anathema lotam terrani expugnavit.
fiiiillelmi Talavacii perculit , et dulcis cantilena Tunc Jotfredus Andegavensis cuui quadringcutis
divini cnltus, qu» fidelium corda mitigat ac leetiti- militibus in Normanniam venit, et stipeudiarius
cat, conlicuit. Introitus ecclesiarum ad Dei servi- eonjugi suae factus, ingentera maliliam esercuit.
tium laicis prohibiti sunt, et valvre obserata' sunt. Nam ab initio Maii ciudelom guerram exercuit,
j€ra signorum conticucruiit, corpora mortiiorum incendioque et rapiua boniiiiumque ca;dibus depopu-
inbuinata compulruerunt, et metum et horrorera lariOximensem paguni sumraopere studuit. Basol-
intnenlibus incusscrunt. Gaudiura nuptiarum illiid cas, oppidum Rogerii de Molbraio, cum ecclcsja
atfectantibus denegaliim est, et ecclesiasticarum combussit, ibique sex homines ignis exstinxit. Di-
la>titia solcmnitatum humiliata est. Iii Ebroicensi venses monachi pro tuitione sui c et x marcos ar-
quoque dia^cesi parilis disciplina infremuit el per geiiti Andegavorum consuli pacti siinl ; et sic pa-
totam terram Rogerii Toenitii discolas compescere triara suam, ne penitus deleretur, liitaverunt. Simi-
terrendo sategit. Ipse nimirum vinctiis in carcere liter Fiscanneuses pro Argentiis centum marcos
coarctatur, su» volunlatis imjios llet atque laraen- erogaveruut
f
latur, et ab Ecclesia etiam pro sacrorura violatione, Tunc Rodbertus comes de Gloucestra aliiqae non-
quam ipse sui compos ex insolentia fecerat, male- quod ad hostes converterenlur, suspectisuut;
nulli,
diciliir, et tota terra ejus terribili anathemate plec- sed Cadomenses oppidaui regis iidelit;ili lirmiter
titur. Sic contumaces et nimium rebelles duplici inhai^seruut, quibus muiiitiunein tulantibus, Juliie-
affectione proteruntiir, sed diira cffiterorum ha'C dus et sui de Vadu-Berenguriinihil adepti redicruiil.
intuentium corda, proh dolur! non corrigunlur, Il)i Guillelmus de Ipro cum suis piKliari cum An-
nec ad emendationera a perversa intentione reflec- degavensibus concupivit, sed .Norinaunis pra; invi-
tuntur. dia tideliter illos juvare nolentibus, idein cum suis

Anno ab Incarnatione Domiui H37, indiclioue recessit, atque infidos consortes derelinquens, ad
XV, ingeus in toto orbe siccitas fuit, quantam nemo regera trans Sequanara accessit. Res autem, paco
nostris temporibus vidit. In plerisque locis fontes factacum Rabello, Ebroicensem pagiim adiit, et
aruerunt, lacus el cisterua; essiccatffi suut, et qiii- Rogerium de Concbis, sexto mense postquam cap-
dam fluvii Homines et juraenta
tluere desierunl. tus est, de carcere ejecit, gravique conditione, ut
sitis anxietate laboraverunt, et in
quibusdam regio- temeraria improbitas ejus castigaretur, oneravit.
nibns aquam usque ad septem lencas qua^sieruut D Rotronem Moritonim coniitem et Richerium de
;
el nonnulli eorum qui sibi snisque lympham hnme- Aquila ncpoteiu ejus sibi annexuit, datis eisdem
ris deferebant, niniii caiimatis angustia defece- quw ciipiditas illorum avide poposcit. Nam comiti
runt. oppidum de Molinis, el Richerio Bonmolinum con-
XIII. Stephanus Anglorum rex Normmniam in fntdo cessit, eosque sibi sic colligatos hosiibus in Nor-
recipitit Lndovico Francorum rcge. Stephanus re- mauniee fiuibus opposuit iratus ulilius essc dare
belks ciisli'jat. Andegtivcnsium aggressiones in minora ut servarentur majora, quam inhianler ain-
Normanniam. plecti omnia, meritoque amicos perdere et eorum
Tertia septimana Martis, Stepbamis rex in Nor- sulfragia, Guillelmum de Ipro aliosque Flandrenses
manuiam Ogas cum magno comitatu applicuit.
venit, admodum aniplexatus est, et in illis pra-cipue tisus
Cujus, adventu audilo, pauperuni plebs per integrum est. IJnde proceres Norniannorum nimis indignati
annum oppressa et desulata exsultavit. sunl, siiumquc regi famulatumcalltde subtraxcrunt;
Eodem tempore, Gnillelmus Pictavensiiini dnx, eisque invidentes pluribus raodis insidiati sunt.
memor malorum quiE nuptr in .Xormannia operatus Tunc plurimis cladibus pagcnsium caterva passim
esl, pcenitcntia inutus, ud S. JacoLum peicgie \no- depupuliibatur ; Lustilis eniui gladius muitus devo-
937 HiSTORlA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. XIII. 938
rabat, et alia e.K parte mors inopina pluribus * bus exsoquias celebravit. Imbribus itaquc tribula-
incuinbebat. tiouum toti provinciw ingruentibus, Guarinus abbas
Mense Juuio, Stepbanus res Le.xovium venit, Rodberti et Gislae filius ereptus est, el in capitulo
et copiosum e.xercitum congregavit, ut Argento- secus Osberni abbatis tumulum sepultus est.
mum vel aliud oppidum obsideret, ubi Joffredum Quo defuncto, Uticenses monacbi pariter conve-
Andegavensem, cum quo continuo confligere op- nerunt, et communo colloquium, ne status ecclesice
tabat, ooraperisset. Optimates autem ejus certa- suoe laberetur, habueruut. Deinde, dum celebrita-
men bujusmodi detrectabant, et i'egi prcelium sum- tem Sancti Joannis Baptistae solemnizarent, ipso-
raopere dissuadebaut. Tunc iu illa expeditione que die in capitulo una considerent, considerantes
gravissima seditio inter Normannos el Morinos orta sancti Patris Benedicti iustitutionem, cbarlffique
est, atque csedes bominum utriusque parlis feralis sua;, quam Guillelmus dux postea rex cum episco-
facta est (74). Hinc totus exercitus turbatus est, et pis et optiraatibus Normanniaj, sanxit auctoritatem,
plurima pars principum, insalutato rege, profecta et ecclesiae privilegium atque veterem cousuetu-
est. Ductorem quoque suum unaquEequc turma diuem, concorditer elegerunt Ilicbardum de Legre-
clientum prosecuta est. cestra, monacbum litteratum, religiosum, facun-
Rex autem cum agmina sua sine bello fugere B dum, et pluribus bouis alque claris charismatilius
vidisset, nimis iratus est, et desertores usque ad instructum. Ille quidem abseus erat, nec in illa
Pontem Aldemari festinanter persecutus est. Ibi concione aliquem sibi cousanguinitate conjunctum
Hugonem de Goraaco et Guillelmum juvenem dc habebat. Mhil bujusmodi suspicabatur, imo rusti-
Guarenna, aliosque turgidos adulescentes detinuit, canis laboribus in Anglia pro servitio fratrum
el terroribusac blandimentis pro posse suo sedavit; angebatur. Nam illuc a suo abbate jam pridem
sed livida vafrorum corda sufficienter pacibcare directus fuerat, et ecclesiasticas res ibidem jam sex.
ncquivit. Unde suspectos pro quibusdam occasioni- mensibus diligenter tractaverat. Notitiam quippe
bus eos babens, ad bellum reducere noa pra;- Anglicffi gentis et loqueUe babebat, ulpote qui fere
sumpsit: sed sauiori consilio, ut quibusdam visum XVI annis cauouicus Legrecestr;E fuerat, el iu curia
est, inito, bienniales trevias ab bostibus accepit. Rodberti cousulis de Mellento ante conversionem
Mense igitur Julio, tranquillitcis pacis, opitulaute diu commoratus fuerat, causarumque ceusor, et
Deo, Nornianniam refovit, inermis plebs qute arcauorum couscius, ac iu agendis rebus familiaris
dispersa fuerat sua tuguria repetiit, et aliquan- consiliarius pollebat. Htec et alia probilatis indicia
diu post nimias lumultuum tempestates in eges- „ rectorique congrua monacbi considerautes, eum-
tate magna siluit, et aliquantulum securior dem ad ecclesice regimen elegerunt et electo :
quievit. Stephanus rex ejusque proceres sutfragati sunt.

XIV. Mors Guarini Vliccnsis abbatis. Mors Ludovici Ulicenses cosnobitte didascalis et rectoribus suis
Francorum regis. Turbationes et bella in Normnn- seniper hdi, album lapidem posueruut super tu-
nia.Britonum invasio in Normunniam. Stcphanus nuilum veneraudi abbatis Guariui; super quem
rex in Angtiam Iramfretat. sculpcudum ob amorem dilecti quondam sodalis
Interea Guarinus abbas Uticensis ecclesia;. post- niei, postea Patris, hoc epitapbium edidi :
quara in nionacbatu xLni annis Deo milltavil, jam Hac tegitiir pelra Guarini corpus et ossa,
i,x et ni annos setatis babens, feliciter occubuit. Qui quater undenis Ulicus monachus fuit amiis
Cerlalor forlis conlra tentaii,ina carnis,
Nam xvn Kalendas Julii missam niane revereuter
Dante Deo, celebris micuit virtutibus almis.
canlavit, quemdam defunctum railitem sepelivit. De qrecje pro meritis a fratribus admoderamen
Ipsoque die in lectum decidit et quinque diebus Sumitur, ul sociis fevrel speciule juvaiiien.
Amiis bis seplem veneranter floruit aibas,
graviter ajgrotavit, quotidieque missam, quara per
luter priesentes sitiens seterna ruinas,
xxxannos creberrime sacerdos ipse celebraverat,
Viginti soles Junio complente, recessit
iEgrotus audivit. Videns ilaque viam universaj car- J) Uic Pater a vita, suhjectis llentibus, ista.
nis sese ingrcssurum, tanti itineris viaticumdevotus Cuncta reyens Numen dct ei supcr xtliera lumen.
expetiit, ac ad summi Regis Sabaoth iturus cu- Mense Julio et Augusto nimius calor ajstatis ter-
riam sese praeparavit lacrymosa videlicet confcs- rigenas torruit, et usipie ad Idus Septembris perdu-
sionc, assiduaque intenta oralione, oleique sacri ravit, multimodaque pestis morlales morbidos fecit.
unctione, et Dominici corporis salvilica pcrccp- Tunc Ludovicus rex Ludovicum-Florum lilium
tione. Uenique talibus ac tanlis instructus muni- suum accersiit, eumque Tbedbaldi palatini comilis
meutis, xi Kalendas Julii migravit; et completis in et Radulti de Parroua cousobrini sui tutelffi com-
eo, ut dictum est, qua^que bdeli atbletffi Cbrisli niisit, et cum exercitu Gallia! in Aquitaniam di-
competunt, recessit, et xv regiraiuis sui auno spi- rexit, ut liliam Pictavensis ducis uxurcm duceret,
rituales iilios Doraino Deo coramendans, et sesc, totumque ducatum, sicut Guillelmus dux consti-
obdormivit. Gislcberlus aulem Sagiensis cocnobii tucrat, sibi subjugaret. lutcrea Ludovicus rex ni-
abbas adfuit, et cum sociis in luctus Patris llebili- mietate aistivi caloris in Aquiliua silva Kgrotavit,
(74) Ob unam hosam vini (ocream vini iilenani) cuiduin llugouis Gornaccusis arniigero. H. de Monle.
quaui abstulerat quidam Moriuus seu Flaudrensis ^Dom liougufr.)
)
9o9 ORDKRICI VITALIS 960
et crescenle languore, ii Noiias Augusti {Ivi) liomi- ^ca-pit; sed resliiaiis inaiu! ad litliis omiies dotinuil.
iiem ejcivit; aliiue iu occlesia S. Dionysii Areopa- Interca orto claraore pauperis viilgi, xx militos
gita" iiiter reges regiara tumulationem accepit. Se- Normannorum proedoncs insccuti sunt. Galduiuus
qiionti autem Domiuico, l.udovicus puer Pictavis autem, iit vociferationem post tergum audivit, cum
coronalus est; ef sic rcgiium rraiicoruni c;t Aipiita- X militibus, clypeis tantum operlis, contra iuse-
ni(c ducalum, qiiein nullus patium siioniin lial)iiil, quentcs rcdiit. Porro Normaiini lortiter in cos ir-
uactus est. nioiiiiit, atque Britones lerga vertentes persecuti

In Normannia Rogerius Balbus pacem turliuleii- siint, et Galdiiinura, priusquam suis commilitonibus
lus turbavil, contra qucm Stephanus ro.x exorcitum adjungerctiir, occiderunt. IM-a-.doiies itaqne confusi
du.xit, et municipiiim cjiis, quod iii Ebroiceiisi pago pra'dam perdiderunt, et fugientcs suis diros rumo-
Grandis-Silva nuncupatur, obliiiuit. Undo coercitus res rennntiaveriint.
rebellis prffido pacem cum rege fecil, ot aliquantu- Variis itaque tempestatibus infelix Normannia
luni illa regio post uuignas oppressionos quicvit. turbabatur, ac mutuis ensibus pignoriini suorum
Tunc in Vilcassiiio rnx miiiiitioneni Chitrei, ubi viilncrabatur, atque pro innumeris canlibus niulti
spelunca latronum erat, dejecit. Unde Guillelmus ubique luctibus rcplebatur ; infortunia plerumque
de Calviinonte cum Odmundo filio suo in regein B dirissima perferebat, et asperrima qiiotidie inetue-
surrexit, et pro domus suro prarcipitio giierrain fa- bat, quia totam efficaci gubernatore provinciam ca-
cere derrevit. In .\brincatcnsi pago Ricbardus, cog- rere moesla videbat.
nomento Silvanus, apud S. Paterniim fortissimam Intcr hsec ;Stephanus rex de intestiiiis motibiis
munitionein firmavit; et aggregatis undecunque Anglorum rumores audivit. Unde in iVdventu Do-
latronibiis, post morteni llenrici regis saevissimam mini festinantcr Angliam transfretavit, et Giiale-
in
stragem in poimlo Dei perpetravit. Hunc etiam posl rannum atque Hodbertum comites, aliosque procc-
diutinam debacehationem, quando voluit, justissima res pene omnes secum duxit; Neustriai vero justi-
Dei ultrix maniis sine mora praecipitavit. tiarios, Guilielmum de Rolmara et Rogerium vice-
enim raptor quadam

PrcTfatiis die prredatum comitem, aliosque nonnullos constitiierat : illis
perrexit, et cohors militum de vicinis oppidis pracipiens facere qnod ipse prtesens agere non po-
vicum S. Paterni flammis interim tradidit. Porro terat, justitiam vldelicet incolis inferre ot pacera
Silvanus, ut villa; suae fumum perspexit, por reci- inermi populo procurare. Reversus autera iii An-
prociim callem cura suis equum festinanter regyra- gliam, turbatura regnum invenit, et fomentum ni-
vit;sed sociis ocior hostes priraus offendit, et in ^ mi<E crudelitatis et criieiita? proditionis persensit,
occursn eoruni a quodam railite lancea perforatiis Nain quidam pestiferi conspirationem fecerunt, et
interiii. Deinde regii railites ad arcem accesserunt, clandestinis machinationibus sese ad nefas invicem
et ab oppidanis ut regi tiirrim redderent exegerunt. animaverunt, ut constilulo die Normannos omnes
Qnod duin illi facere nollent, isti cadaver pereinpti occiderent, et regni principafum Scotis tradereiit.
domini sui ante portain tiirpifer projicientes eis Taiita perversitas, et Richardo Nigello Eliensi epi-
exhibent. Custodes utique, infortunio gravi viso, scopo primitus nola per conjuratos nequitiae socios
perferriti sunt, et regis niilitibus sese ciim miini- facta est, et per eum reliquis prajsulibus regiii el
tione dedentes moesti sihierunt, afque corpus Rio- optimatibus atque tribunis regiisque satellitibus
thanati secus viam extra coemeterium tumulave- pervulgata esf. Plures itaque de perversis conspi-
runt. ratoribus detecti sunt, et convicti poenas tanti sce-
Eodem tempore, Britones, quorum capiit ad nc- leris luerunt, meritoque patibulis aliisque generi-
fas perpetrandum Galdiiinus Dolensis eraf, sur- bus morlis interierunt. Porro, nonnulli raalilise
rexerunt, el in lerram S. Michaelis archangeli de conscii ante accusalionora fugerunt, ef accusanto
Periculo Maris, et in finitimas possessiones irrue- propria conscientia convicti relictis oranibus ,
runt. PiKdis multolies direptis, ingentia innocuisj) divitiis et honoribus suis exsulaverimt. Poten-
damna intulerunt; sed postquam innumera dis- tiores siquidem ,
qui rebellionis conscii fuerunt,
pendia pagensibus illata sunt, ulfione divina ncfa- ad resistendura temere animati sunt, et fu?dus cum
rio capife contrito, defecerunt. Quadam enim die, Scotis et Guallis, aliisque seditionis et iulidis ad
atrox Galduinus cxi. mililes ciim multis peditibus perniciem populi pepigerunt.
in expcditionem duxit, et ingentein pra^dam hnmi- .\V. Eventus varii iii Hierosohjmitano regno.
nesque mulfos rapuit, atque pomposus remeare In illo tempore, peregrini de partibus Eois adve-
Venlris profluvio ipsis Kalendis Aupusli de-
(73) dine defunctus est : Ludovicus adliuc juvenis pinipic-
functum fuisse Ludovicuui Grossum Iradunt Suge- dine tamen jam mortuus est. Quirl nutem de felicitate
rius aliique bisforici coiEvi. Ejus porro ac patris sui eorum? Noiine Pliilippus a suis sxpe victiis est. et
Philippi carpil edacitolem Ilenricus liuiUindonensis n personis vilissimis sxpe fiir/atiis est? Nonne Ludo-
in episl. De contcmplu munrli. ad Walferum, cap. 5, vicus per rerfem Uenricum n Miirticampo e.rpulsus est,
his verbis Quiil dc Plvhppn m/e Frn)i'-orum, et
: et a suis, ut patct, saipa numero fiirjulus est? Aii^lo
Lodoveo jiiio ejus ijui teiiiporibus nostris refjnarit (di- sic rogibus Gallis convicianti nimiani ne fidem
cam), quoium Oeus venlcr fuit, imo fiincsliis hoslis habeto.
fnity Adeo rnrn'erunt, nt se ipsns pinrpicdine nmille-
(Dom BOUQUET
rent, nec sustmere se possent. fliilippus olim ipmijue-
961 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XIII. 96^
nerunt, dirosqrie rnmores in Occiduo climate spnr- * igitnr eos ad porliim npplicantes exspectavit, et de
seriiDt, uudc corda fidelium, quoe amore Dei proxi navibus egredicntes reverenlcr salutavit. Productos
mique flagrant, nimis contristat-i sunt. .Narraiit aulem in libcrara plauitiem sic aftari coepit :
enim quod Poncius, Tripolilanus comes, eodem Vere beali et amici Dei estis, quos ut suse bea-
auno contra ethnicos pugnaverit, et ipse cum multitudinis participes prxstolatur curia cwlestis. Eccc
tis aliis ferro gentilium occubuerit. Hinc animatus jam si fliMjrat in vobis fides integra, eadem sine dubio
Amir-Saniiuim rex Aleph bellicas vires collegit, vobis propiniitur martyrii causa, pro qua sancti
et in autumno cum ingenli esercitu Turcorum fines alhletx Christi, Georgius et Theodorus, Demetrius et
Cbristianorum introivit, atque ad bellum paratus Sebaslianus, eontra Satanam ejusque satellites lubo-
Quod audiens Pulco Hiero-
Christianos provocavit. riose dimicaverunt, acriter certantes gloriose supera-
solymorum rex per totum suum regnum legatos verunt, et perennem coronam triumphantes a rege
direxit, el omnes, qui ad arma idonei erant, ad Sabaoth ucceperu7it. Simitis, oro, fortuna robis comi-
pugnam convocavit, et fere vi millia secum ad tetur, nec dispar merces a Deo vobis donetur. Ecce
certamen duxit. Solas raulieres, et inermes clericos sxvus Sanguim et gentilis exercitus terras nostras
ad tutelam urbium dimisit, cseteros antem absque nupcr invasount, et perempto exercitu Christi Hie-
omni excusatione ad agonem ire prfficepit. B rosolymorum regem cum paucis in quodnm caslello
Tandera convenerunt pariter, et commisso con- pertinaciter obsederunt, et inclusos pluribus modts ad
flictu utrinque pugnatum est acriter. Innumera deditionem coarcture sutagtmt. Nostrales autem viri
quippe paganorum cecidcrunt millia. Sed, judicante in Deo speruntes viriliter obstare moliuntur, mira-
Deo, cujus judicia justa sunt et vera, pene tota biliumque Dei memores velox auxilium ejus operiun-
Christianorum acies est collapsa, et pra!ter;«x mi- tur ; eligentes in nomitie Domini miigis per mortem
lites penitus caesa. Solus enim rex, et decem de sodos sequi, quam cum dedecore profunis in vita sua
familia ejus comraililones, atque xviii de militibus subjugari. Jam satis eventum audistis. Et quia pru-
Templi evaserunt, ac ad quoddara castrum contra dmtes atque cordati homines estis, jam quid velim,
Damascura a Balduino primo constructum, quod et quid agi opjrteat in tnli negotio, bene perpen-
Mons-Regalis vocatur, confugerunt, ibique aliquan- ditis.
diu iiiclusi fortiter restileriint. Omnes itaqiie iu His auditis, omnes alacriter adversum paganos
confsjsione Christi corruerunt, pi-cPtev pancos, qui, sese obtulerunt, et obsessis fratribus sufTragari totis
ut dictum esl, cum rege vix evaserunt. Porro San- nisibus uptaveruut. Lajtus igitur patriarcha dixit :
guim, licet multa suorum amisisset mlllia ferro I

Deo gratias agimus Adonai fortissimo, qui semper
Christianorum, optata tamen elatus victoria e ves- '
suos celeri dignatur relevure solatio. Nunc ergo vos,
tigio subsecutus obsedit castellum, et residuos, qui de natali solo pro cuelesti amore progressi estis, et
qui de bello elapsi tutabant pra^îdium , nimis dilectas conjuges divitiasque diu quxsitas reliquistis,
coarctavit mullis modis impugnalionum. Obsessi et huc per plures in mari et in terra molestias per-
autem, quamvis pluribus molestarentur angustiis, venistis : exempla sanctomm, sumentes scutum fidei,
pra^cipue tamen attenuati sunt anxietate farais, et prsstendite; et sunctuario Dei, quod de longinquo
pro penuria panis compulsi sunt vcsci carnibus expetitis, constanter succurrile. Dominus vobiscum
equinis aliisque immundis et insolitis. Ipse rex praj est, qui obsesso in Belhulia cito per feminam con-
parcitate dapifer erat, atque frusta carnium asino- solatus est. Nam per Judith viduam superbi caput
rum seu canum singulis distribuebat. Holophemis amputavit, Assyriisque contritis sitien-
Interea Radulfus, Hierosolyinitanus praesul, autem pojulum pie refrigeravit , victoriaque simul
dito siiorum infortunio, contristalus cst, ct qualiter innumerisque spoliis ditavit, et super otnnes circum-
inclusis martyribus auxiliaretur multa secum re- sitas nationes magnificavit. Ezechix quoque regi in
volvens meditatus est. In primis fideles reclusos, Hierusakm incluso pe.r Isaiam prophetum securitatem
qni coelesti theorice in rauris Hierusalem intende- n mandavit. et sequenti nocte centum oclogintn quinque
bant, peragravit, et ipsos et omnos alios Hierosoly- millia Assyriorum per angelum combussit, tumiiium-
mitas ut Dominum Salvatorem oranium pro com- que regem Sennacherib post blasphemias trucesque
muni salute populi sui attentiiis exorarent, obsecra- minas cum dedecore fugavit.
vit. Deinde clericos et laicos eadem commonuit, et Hsec et alia multa his siynilia in divinis operibus
cunctis triduanum jejunium indixit; uec sulum ma- considerate, et in Dei virtute confidentes eertamen
Ironis, sed etiam infantibus, et jumentis affationem inite.
hujusmodi more Ninivitaruni imposuit. Expleto Salutaribus itaqiie monitis coetus Chrislianos
autem libenter et devote jejunio, ad portum maris pontifex instruxit, et armatos ad phalanges Turco-
patriarcha perrexit, eiquc quod valde concupiverat rum duxit. Speciilatores autem pag.iuoruin gran-
Deo volcnte occurrit. dem exercitiim a inari venientem perspexeruut, ct
Quatnor enira uaves hominibus onustas lillori principi suo iirolinus anniintiaverunt. Ille vero
appropinquantes de longe vidit, et per signum promptos et dicaces legatos obviam niisit, et per
saliilifene crucis, quod in habitu eorum visii de- eos qui essent, vel quo tcnderent, solerter iiiqui-
preheuderat, Chrisiianos esse cognovit. Gaudens sivit. .\t illi responderunt ; Christiani sumus. Porro
9G3 ORDERtCI VITAI.IS 964
fratribua nosMs. qitos u paganis obsessos auditimus, . Raimundus AnliochioD princcps, aliiquo virliiosi
-I- ._._ _.-.... *!,•-,.> ....s^.... ^,..- ** :»:!.,. :t..i_ ... •n^
(luxiliari lota virlutc
-•
eupimus. Alios quoque, quijam -: r....

milites, nece.ssitalc fratriim eoinperla, illis
i i
subve-
perempti suiit, bello ukisci peroptumus. Responsiini nire tostinavcrunt, Joannes iniperator Conslanli-
est illis, ul ad piwsens quielc silcrent, et in dic nopolilanus ingenlem exercitum de omni ditione
terlio ad pugnam parali essent. sua, quiE satis ampla est, contraxit, et Antiochiam
Interea callidus Sanguiin rulconeni regein ad melro|)oliin Syria; ,
quam de imperio suo essc
colloqniuni accersiit, eiqiie inter plnrimas versutas caliiinuiahatur, obsedil.
tergiversationes dixil : Nobilitati tuse multum con- Prajfatus autem Raimundus, qui tunc principa-
doleo, cl quia rex es, tibi si vis parcere desidero. lum habehat, Guillclmi Pictavensium ducis Rlins
Optime novi esse tuum, et defectionem virium tua- erat. Hic nimiriim post morlem llenrici regis Eoas
ruin. .\ngustia famis cum omnibus, qui tecum inclusi partes adiit, et filiaiii Rnamuiidi junioris dono Ful-
sunt. nimium opprinieris, nec aliquod adminiculum conis consobrini siii sibi datiiin conjugem diixit,
cx qualibet parte prxstolaris. Fac ergo pacem mecum. latumquc principalum in Syria, largiente Reo,
Castcllum mihi cum ominbus, qui intus sunt, redde. vindicavit, qiii diim ad auxiliiim regis Hierusaleni,
et cijo te permittuin liberum abire. Fulco respondit : ut jam dixi, conlra paganos properaret, el in illo
Absit a me, ut truditor fium frntrum meoruin. UocîWnare. advcntnm imperatoris ad obsidioncm uibis
nulliilenus facere diffinio, imo cum eis usque ad mor- audiisset, tam grandi tnrbiue commotiis cnm sociis
tem perscverabo, et agonis finem palienter exspec- lurmis confestim remeavit; suisquc, qui sino tutorc
tiibo. Sanguim dixit : Cuin tuis loquere, et utile tibi tremenles in civitale oppilabantur , succurrere
tuisqiie coiisilium accipe. Parcnm tihi quia rex cs, et properavil. Cum autcm urbi appropinquasset, et
honorari debes. Castellum, et omnes captivos, quos forraidine anxius csset ,
quod circumvallanlem
rctines de nostris, redde, omnesque quos habemus de exeicitum irrumpere et nrbem introire non posset,
vestris, recipe, et sic jurejurando firmatci pnce cuin de imminenli negolio cum suis tractare coepit,
omnibus tuis libenler recede. quonim unns, quein vere magnaninuim arbitror,
Ha>c aiidiens Fulco, suos repetiit, et illis omnia illi dixit : Salis iiotum est, qttod <jrseci pitidentia
qnje audierat a tyranno, relulit; et quid in tam pollent, et eloquentia cseteris nationibus eminent, sed
angiislis rebus agendnm esset interrogavit. Al illi in iirduis rcbus iiud'icia ct fortitudine caretil. Vnde,
vicinum sibi nescientes auxiliiim, anxii velox de- probi commililoncs, et probnti athletse, si mcis
derunt concilium. tlortati sunt, ut turris redde- dignamini consiliis acquiescere, arma vestra viriliter
retiir pro ereptione Chrislianorum, ul Damascenis sumite,' et arimiti tanquain
' de turmis imperialibus
panderelur .Monlis-regalis oppidiiin, ne ohsesA
p
^ usque ad ipsius Augusti tentorium silenter
'
ite, et
subirent morlis periciilura, et Hierusalem civitas lonias legiones penetrate. Tunc prope imperutoris
sancta sine defensoro pateret ludibrio genlilium. aures terribHiter exclamate, et qui sitis audacter
Tcrrilus itaque Fiilco rex consultui suorum acquie- demonstrate.
vit,et cum Ethnicis pacem, quam poposcerant, Uscc audientes alii ad arduiim opus animali
cnm sacramento pepigit. Sanguim praesidium, et siinl, moiiitisque inaguanimi militis iioctu iiisigni-
nepolcm suum, quem ceperant, recepit; el ipse ter obseciindaverunt. Franci siquidem ad tento-
nibilominus Christianis vinctos eorum, ut pactiim rinm auguslale pervenientes exclamaverunt , et
fucrat, reddidit. Deinde triumphans et ludens ty- obstanlcs hostiliter percutere cceperuul. Repeulinas
ranniis Fulconi dixit : Deceptus es, rex, et castra vociferationes ferorum Francorum securus .\ugusti
Christianonim, qui ad suffragium ejus venerunt, exercitus ex insperato audivit, nimiumque territus,
ostcndit. Sed quamvis fideles super hoc sophisraate pariterque turbatus et exspers consilii fugam iniit,
mopsti essent, mutari senlcntia neqnivit. Data pro- et relictis omnibus per tria milliaria, quasi gla-
fccto securilatc, rex et patriarcha, et iideles hinc dium cervicibus siiis imminere vidissct fiigit. ,
el inde conveneruut; el a tyranno ut occisos in t\ Raimundus aiitem dux, Pebsgis cnm suo impera-
bcllo fratres suos sepelire sibi perraitteret, petie torc fugientibus, perstitit, nec diutins cnm paucis
runt. Annuente illo, corpora peremptonim qiu-psie- innuineros persequi voluit; sed laetis modum po-
riiiit, invenUi diliKenlcr et honoritice tumulave- nens, in iirhem suam inlroivit, et ingens gaudium
rnnt, quibus dum aureos de digitis annulos cx- Antiochenis, donante Deo, suppeditavit. Orto siqui-
trahcre vellent, non potuerunt. Viventes igilnr dem sole, cives exierunl, ingentes in archivis ten-
omnipotentem Deum devotc laudaverunt, et Christi toriis divilias invenerunl, avide diripucrunl, lapli-
martyres cum oriiamentis suis venerauter liumave- que in urbem spolia devexerunt. Porro, imperator
runl. cum suis fugiendo fatigatus quievit, confusus et
XVI. Conslanlinofiolifartus imperator Joannes indignans a quo fiigdtns fuisset inquisivit, et Aqui-
An-
tiochise iirbe poliri inolilur. Rnymundus Antio- tanoriiin audaciam, prospcrumque evenlum agno-
chise princeps sponte vussallus imperatoris Joannis scens criibuit. Hiirsus exerciliim congrcgavit, et
fii- praifatum principein ad colloquium invitavit. .Mag-
Eadem terapestate, quando Hierosolymitse Oebi- nanimus heros, qui prius dederat dimicandi
liter, ut diclum est, ab Eihnicis aftlicti sunt, el consilium, denuo duci suasit ne respuerel paci
\m HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. — I.II!. XIIl. 066
eolloqiiiiini, ilieons niinc tr.nctare dc pace cssc lio- i .WII. Ecentus vnrii in Frnncia, Angliit, Apulia f.l
^ ~
'"^
~ Andegavcnsis
yormannia. """ rcnovat' '"
coihes bellum in
1101'abile ct valde comniodum. "
ad concionem abiit, ciqiie im|)e-

regem Amjlix.
Ilie acr|uievit,
ralor ait : Anliochenacivitas de impcrio Constantino- Anno ab Incarnalione Doniini II3S, indictio-
politano Buamundus
est. vero princeps homnijium ne I (76), Ludovicus Juvenis rex Francorum apud
patruo meo fecit, et cum reliquis proceribus Occi- Bituricam in Nalali Domini coronatus est : ibique
dentis paravit, qaod si omnia, qux Turci abstule- ingeus curia nobilium et mediocrium virorum de
rnnt, ct ipse rccuperare posset, sacro imperio resti- omui Gallia et Aquitania, aliisque circumsitis na-
tueret. Hoc itaque puctum a te, qui nunc principaris, tionibus aggregata est. Illue melropolitani priEsules,
exigo, et urbem imperii nostri, qwim usurpas, re- eorumque suflVaganci convenerunt. IIIuc consules,
posco. Haimundus respondit De avitis conditioni- : alia^que dignitales contluxerunt, suumquo faniula-
bus tecum placitarc noto. Urbem hnnc u rcge Hitru- tum novo regi e.\bibuerunt.
saiem cum (ilia principis recepi, eique ut domino fidem Petrus Anacletus, qui sedom apostolicam fere vii
promisi. Vestras igitur ratiocinutiones ostendam, cl annis nsurpaverat, in catbedra sedens, viii Kalen-
pcrsuasionibus ipsius in omnibus obediam. nec ali- das Februarii subita morte decessit ; atque, utfer-
quam dclibcrationem in hoc negotio sine illius consi- B tur, a fratribus suis, tiliis videlicet Pclri Leonis,
lio faciam. His ita dictis, iraperator approbans qiiorum in urbe Roma maxima potestas est, ita oc-
quod fidem domino servaret, inducias dedit ut cultatur, ut ubi cadaver ejussepultumsit, ignoretur.
praifatura regem expeteret, et quid agendum esset Sequcuti quoque mense, fama longe personuit
legaliter ab ipso iudagaret. Cuiuque legatio hiijus- quod Rogerius Apuliffi dux defunctns esset (77) quem
uiodi ad regem, qui tunc £egrotabat, deslinala pra^fatus scbismaticus in regem Sicilia; consecra-
fuissel, i[ise causa suis necessariis amicis maui- veral, dataque sorore sua sibi ad perturbandum,
festata, respondit: Omnes satis novimus, ul a majo- Ecclesiae jus asciverat. Porro Lotharius iraperator,
ribus jumdudum didicimus, Antiochiam de impcrio ut Rogerii occasum audivit, in Apuliam festinavit,
Constantinopolitano esse, et a Turcis siv duntaxnt earaque sibi, secunduni raorem antiquum statum-
unnis Augusto subtractnm, sibiquc subactam fuisse : que RoinanoruTn, snbjugare sategit.
et reliqua, quse imperator asserit de antecessorum Stephanus vcro rexcum in Angliam venisset et
prtctis nostrorum, vera esse. Non dcbemus vcritatem niacbinationem quorumdam contra publicam regni
abnegitre, et rectitudini resistcre. Nequaquam, prx- ulililatem coraperissel, iiidignatus contra rebelles.
sertim cum ego gravi detineor infirmitate. Unde non ~ importune arma sustulit, et prohibente fratre suo
possum consanguinco meo succurrerc. Nam propter '
Henrico Guentoniensi prsesule, Redafordam obse-
xstus, ct curas, atque labores, quos perpessus sum, dit, ibique Natale Domini, hibernis ingruentibus
et infirmas escas, quibiis infelicitcr indusus in Montc pUiviis, laboriose jieregit cl nihil profecit. Nam lilii
regali nuper usus sum, letkiferam xgritudinem cum Rodbertide Bellocampo niunitionem fortiter tenue-
so-lalibus meis incurri. Ideoque nunc prxpedior con- niut, neque regi, donec praefatus iiroesul fraterejus
soirino meo ad cerlamen adminicuhtri. Nostram igi- adesset, aliquomodo huniiliati sunt. Non enim de-
tur excusationem agnosccntes, ite, dominoque vestro bitam subjeclionemsive serviliumdomino denegare
ex mca parte dicite, ut pacem cum imperatore fa- suo decreverunt; sed quia regem Hugoni cogno-
ciat, meoquc jussu ab ipso cujus juris esturbem re- mento Pauperi iiliam Simonis de Bellocampo de-
cipiat, et legaliler teneat. Christianus enim est impe- disse cum patris bonore audierunt, totani haeredi-
rator, magnxque potentix, et a Francis honoratus. tatcm suam amittere verentes, consultu amicorum
Si vidt, udmodum. vulet illos adjuvare. Reversi vero porlinaciterrestiteruut. Tandem pontiUci post quin-
legati responsa congrue reddiderunt, duoque piiu- que septiuianas advenienti acquieverunt, etper ejus
cipos pacem peregrinis cl universis in Chrislo cre- coiisiliura quodsibi utile opinabantur ct opem,cum
dentibus, qui in Gra?cia Syria morabaiitnr, J) rege paciticati sunt, et oppidura reddiderunt.
sive
commoda inter se conlirinavernnt. Raimundus ita- In Normannia Rainaldus de Dunstani-villa, tilius
que horao faclus Augusti, .\ntiochiam ab illu acce- (iiotbus) Henrici regis, jirovinciam Constantini tur-
pit ; et imiierator illi amiciLiam et auxilium contra babat, et sorori sua>, favens Andegavinis adhserebat.
Daniascum omuesquo gentiles promisil. Ha'C itaque RaUluinum quuque de Radnariis et Stepbanum de
guerra, qu£P per annos ferme xl daranose perdiira- Magua-villa, aliosque Stcpbani regisinimicossecum
vit, et per Ruamundos eorumque successores con- habebat. Sed Rogerius vicecomes acriter ipsi ob-
tra .\lexium orta, agitata, iniuinieris millibus vin- stabat, patriamqiie protegcns hostium perversis co-
cnla, pernicicraque, et iiuilta dctrimenta coiitulit: natibus insigniter resistebat. Ilostibus admoduni
favente Deo, nuuc sub priucipibus .luanne Augusto lcrribilis in primis visus est; sed in luijus sa-ciili
ct Raiinundo Piclavensi, miiltis utriusque parlis salo nullapoteiilia longa esl. Inimici siqiiidcm ejus
gaudentibus, cessavit. prosperitati nimis invidentes, insidias illi parave-
(76) Nota Ordericum a Natali Doraini annum or- (77) Falsus rumor; Rogcrium quippe anno tantiim
diri. 1151, 26 Februarii obiisso coustat.
(Dom BouQUET.) (Dom BouyuET.)
yo7 ORDERICI VITALIS 9fi8
iiiiil olpernicicin cjus machinali sunt. Quadam die^ Eodem temporp, Theodoricus Flandrensis sa-
cursoros ad diripiendam prajdam deslinaverunt, el Irapa liliani suani lilio Stephani regis conjugcm dc-
quidani mililes iu lateliris abditi, sanguinem fun- dit,totumque ducatum Flaiidrite dimisit, deinde
dere avidi, praistoluti sunt. Orlo autem clamore, cruccm Oomini accepit (78).
Rogerius arma cum suis arripuit, et proedones cum Mense Maio, Gualerannus comes et Guillclnius de
pra?da persequens, in manus insidiantium incidit. Ipro in Norraanniam transfretaverunt, et nimis
Al ilii utfamelici leones de insidiis prosilienles, in- lurbitte regioni subvcuire conati sunt. Iu primis
cautos percusserunt, et Rogeriuni, pro vita sua vo- conlra Rogcrium de Conchis arma levavcrunt ; sed
ciferantem et multa pollicentem, absque miseri- fortuna variante, bellicosum militem ac ad resisten-
cordia jugulaverunt. Rectore itaque inlerfecto, to- dum sibi paratum repererunt. Unde furorem suum
tus pagus dcsolatus esl, ac prredonum rabies super super pagenses jaculati sunt et utrique ad praidam
;
pagenses immoderate sreviens admodura effrenata currentes, iucendiis et rapinis provinciam devasta-
est. verunt, dircptisque rebus necessariis, iuermeui po-

Mcnse Januario, Simon Rufus, Balduini filiu?, pulum desolalioni subdiderunt.
Rodberto Geroii filio permiltcnte, castrum Escalfoii Andegavensis Joffredus mense Junio in Norman-
inlroivil, et aggregata secum turma satellituni, B niam cum militari manu veuil, et Hodbertum couii-
terram Rodberti comitis de Legrecestra in Ebroi- tem Gloucestr;c precibus ct proraissis ad suam par-
censi procsulatu devastare cojpit; erat enim miles teni inclinavit, per quem Bajocas el Cadomum et
acerrimus, audax et manu promptus, largus com- pIuraNormannifP oppida sibi subjugavit. In Anglia
niilitonibus et in duris exercitiis obstinat\is, ideo- vero praesules et oppidaiii quamplures, ut prffifalura
que ad arduos et truces ausus temerarius. Denique comitem, cujus puteslas magua eral in utrisque
ulipse depopulationem patrise inchoavit, Riboldus regnis, Andegavensibus adminiculari audiernnt,
frater cjus ad nefas eidera adha^sit, ipsumque in nequitiam quam penes se occultabanl, protulerunt,
munitione, quce Pons-Erchenfredi dicitur, suscepit. et roiitra regem rebellaverunt.

Guillelnius auteni Fraxinellus et sex fiatres ejus, et iMeuse Julio, Gualerannus comes el Guillelmus de
Alanus doTaneto, etErualdus dapifer comitis elop- Ipro, dolentes quod per inlestinam proditionem
pidani GIottensesinsurrexerunt,ac Pontem-Erchen- hostes prsevaluerint, atqueiNorraannos, qui externos
fredi et monasteriolum atqne circumjaceiUes vicos hostes in exteris sedibus superaverunt, plerumque
combusserunl. Tam feralis furia utrosque invasit, et jara conculcaverint ; Radulfum de Parrona cum cc
in tantum nefas omnes praecipitavit, ut nnllam ^, militibus ad auxilium sui accersieruul, aliosque
sanctis locis reverentiam servareut, nec religiosis auxiliares undique convocantes, in Andegavinos
hominibus nec innocentibus villanis viduisque par- ire decreverunt. Hodbertusaulemde Curseio comiti
cerent, nec sanctis diebus Quadragesimaj manus Juffredo nuntium confestim direxit, et machinatiu-
studiiimque a scelere coercereut. nem suorum eidera inlimavit, ul ocius de Norman-
Biennales treviaj quse inter regem Andegaven-
el nia egrederetur, majoremque sibi opportunitatein
sem Joffredum pactffisunl, pluribus modis coiitami- prffi.stolaretur. Quo audito, protinus cum suis nie-
natae suiit. Satellites eniin comitissae in Quadrago- ticulosus recessit ; uiide adversariorura coiiglobalra
siinaRadulfum de Axonc virum potentem corapre- niultiludo admodum doluit quod hoslilis exercitus
henderuiit, domina>quB su;e vinculisarctandum tra repentina discessione evaserit. Verum ne mille mi-
diderunt; quem ipsa diu tenuit, nec abire, donec lites fruslra congregati viderentur, et sine aliqua
munitioues suas redderet, permisit. .'^l contra En- probitate ad suaregrederentur,Cadonmm adierunt,
gelrannus deSoria, aliique regiiclientes Rainaldum proviuciam undique depopulati sunt, et castreuses
et Bjlduiuum extra castrum de Ulrao perlinaciter exlrahere de rauuitioue conati sunt. Sed Rodbertus
repererunt, elcommissacominus ])ugna, Balduinum comes factiones utriusque partis valde metuit, ideo-
et ulios plures ceperuut. Ibi niinirum dum ma.\iineDque cum centuin raililibus callide intus delituit;
pugnaretur, et adhuc in dubio esset cui victoria equites solummodo xl egressi sunt, et in stricto
daretur, quidara de parentibus et amicis Rogcrii calle supor Olnam hostibus occurreruiit, et utriqiie
vicecomitis, ut locum et tempus ultionis nacli sunt, nimis atrociter contliserunt. Ibi Rodbertus Ber-
striclis ensibus in siios conversi, plures de inter- trannus et Joannes de Jorra nobiles et pulchri mi-
fectoribiis illius occidcrunt, et sic advors» parti lites occisi sunt, et plures ex utraque partc vulne-
victoriae pompara prociiraverunt. Ecce, sicut I)o- rali «unt; pro quorum infortunio tristi plures con-
minus ait: Qiii acceperil gludium, t/ladio pp.ribit tristati sunt,
(Halth., XXVI, 52), furialis societas, qua- Rogerium Pra?fatus comes Gloucestrffi, pcr quem magnee
Nigelli filiiim paulo ante crudeliter trucidavit, ab perturbalionis occasio surrexerat, dono Henrici
amicis illins ex iraproviso pcrcussa inter suos de- regis patris sui polcntiam in Anglia possidebat, di-
cidit.
viliis et opiiidis virisque ferocibus pullebat; nam
(78) Ms. Ulic. addit El Jcrusalem perrexit, indeque
:
fllise cum filio Stephani regis matrimonium.
regressus puerum, cui siiam spoponderat, bellis
filiani
(Dom BouQUBT.)
exercct. CjBterum fictilium videlur illud Theodorici
, )
9G9 IHSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XIII. 970
munitionem Gloucestree (79) et Cantuariffi servabat,

^ gliam crudeliter invaserunt, finitimosquc populos
oppida quoque niiinitissima BriglUon, etLudas atquo bello impetiernnt, etbelluino more barbariem suam
Doveram liabebat. Unde multi eidem faventes in eis exercuerunl. Nulli ei parcebant, sed juvenes
rebellando regem ofTenderunt, et provincias sibi et senes pariter interficiebant ; mulieres quoque
contiguas furiis agitati perturbaverunt, multisque prEegnantes saevo ense dissectis visceribus eneca-
modis dopopulati sunt. In primis enim Goiffredus, bant.
cognomentoTalabot, Herfordam urbem invasit, ibi- XVUI. Stephanus rex rebelliones domat et cnstigat.
que sceleratiscomplicibnsad nefas aggregatis in re- Stephanus autem rex contra tot insurgentes
gemrebellavit. Gualchelmnsautem cognomento Ma- acutum ensem exercuit, et donis seu prom'ssis aut
minot, tenuitDevoram, etRodbertus, Alveredi de Lin- robusta manu pugnatorum hostes sibi subegit. Rod-
colnia tilius, arcera Guarliam ct .Morguam, Gual- bertum siquidem de Stotesburia, probum militem
chelmus Ucham, et Guillelmus de Moun Devestor- legitimumque, coraitem Derbicise constituit, et Gis-
nam, Guillelmus vero juvenis cognomento Puerel- lebertumdeClara comitem de Pembroc sublimavit;
lus, quatuoroppida habebat, id est Brunam, Eles- per quos Gualchclnium Maminotum et Lupellum,
maram, Obretonam etGuitentonam, et his turgidus aliosque plurcs qui amici vel afflnes eorum erant,
augebat rebellantium turmam. Radulfus autem B sibicomplacavit. Rebellantibus itaque, ut jam dixi,
Lupellus munitionem, quam Gari nominant, tenuit plurimis, animosus rex ira commotus est, et triplici
Guillelmus vero fdius Joannis Harpetro munivit. exercituinimicorura propugnacula expugnare cona-
aUisque rebellibus associatus, natale solum inquie- tus est. Ipse in primis Herfordam urbem quse super
tare sategit. Porro David, Scotife rex, propter Guaiam fluvium inler Anglos et Gualos collimitanea
fraudulentam invitationem fictiosorum, a quibus erat, obsedit; et a civibus atque provincialibus ut
ad patrioe detrimentum lacessitus fuerat, seu prop- naturalis dorainus gratanter susceptus, oppidum
ter jusjnrandum quod, jubentc Henrico rege, jam cepit, et Goiffrodo Talabot fugato, aliis qui intus
nepti suce fecerat, pestiferos regni perturbatores erant misericorditer pepercit. Regina (80) vero Do-
pro favore Andegavensium adjuvabat. Carduilum veram cum valida manu per terram obsedit, et Bo-
quippe validissimum oppidum, quod Julius Ccesar, loniensibus, amicis ac parentibus suis atque alum-
ut dicunt, condidit, tenebat ; ibique Scottorum fe- nis ut per mare hostes coliiberent, mandavit.
rocissiraam manum collocaverat. llli iiimirum An- Porro Bolonienses dorainm sua; jussa libentcr am-
(79) Nomine uxoris suse quoe successerat Roberto /-, uxorem cum integro honore totius comitatus Glou-
Haimonis filio, comitatum Gloucestrise possidebal^ cestrise, quem quidem honorem Joannes idem tenuit
Robertus, ut ex sequenti constat genenlogia : Isle omni tenipore frnlris sui rcgis Richardi qui post
dominus Robertus copulavit sibi ut uxoresn Sibyllam, morteiH putris sui et fralris, in regem eleclus est. Sed
sororem Roberli de Betismo comitis Salopiie, el ge- tunc, quia non hnbebat liberos per Isabellam post ,
nuit ex ea qualuor filias, Mabiliam, Hawisiam, Ce- annum unum fnctum est divortium inter ipsos : sed
ciliam, Amisiam Iste venerabilis Roberlus, filius teniiit sibi honorem Gloucestrise , elc. Et marilavil
Haimonis, post fundationem tiujus famosi monasterii Isabellnm Galfrido de Mandeville comiti Essexiie cum
ide Craneburne) el alia strenue gesla, diebus Martii comitatu Gloucestrise. Quo Galfrido de medio sublato,
anno 1117, regis Henrici, primi scilicet, anno seplimo, Isabella prsenominala lempore ejusdem regis , cum
,
morli sohiens debilum ad ca'leslia migravit Rex Ludovicus rex Frnncise Angliam occupassel , regis
autem Henricus primus, post decessum Roberti ,
filii assensu, Huberto de Burgo justitiario Anglise marilnta
Haymonis, nnlens tantum ac tale dominium, scilicet est, sed infra breve de medio sublatn est. Obiit nobilis
honorem Gloucestrise, inter sorores dividi, Ceciliam et comes Willelmus Glouceslrise anno 1173 Robertus
Ilawisiam in abbatissas, Ceciliam Shaftisbury, Hu- {filius ejus] naliis fuil apud Cardif, el ihidem ohiit,
visiam Wintonix promoveri fecit tertiam Amiciam , nnno Domini 1176... Dunbus igitur filiabus Willelmi
comiti Britanniee in uxorem dedit, solam Mabiliam comitis sine literis decedentibus, devoluta est lisereditas
primogenitam reservando, quam filio suo notho {Ito- ad Amiciam Richardo de Clare nuplam et filinm Wil-
berto) una cum inteqro honore patris diclx Mabilix, qusc omnein hseredilatem suam dedit
lelini comitis ,
scilicet Roberti filii Haymiinis, in nxorem dedit, creans suo et dicli Richardi ; qui Richardus
Gilherto fiiio
eum consulem el Gloucestriai comitem post conques- \j obiit anno Dom. 1206 et apud Clare sepultus est, etc.
lum primum Decessit autem hic comes prxlustrts (Monast. Anglic. t. I. p. 153).
sub anno Domini 1147 pridie Kal. Novembris, et regis (Dom BouQUET.)
Stephani anno duodecimn Cui successit cotnes Wil- (80) llujus pii regis Stephani uxor fuit nob/lissima
tielmus filius et hxres ejusdem : qui, accepta conjuge domina Mathildis, filia strenui comitis Bolonii Eus-
Hadwisia, filia comitis Leicestrise, genuit ex ea Rober- tachii, genita ex iVaria. filia Christianse, sororis Mar-
tum ante patrem mnrle prieventum Genuit autem garetse reginse Scottorum. Ilse diwe, videiicet Margareta
tres filias; primogenilam videlicet Mahilium comiti de et Christiana, sorores erant Edgnri-Edling, consan-
Evercis {Ebroicensi) in Normannin nuptam, de qua guinei S. Edwardi regis et confessoris. Willelmus vern,
nascitur Amalricus, qui comiliitum Gloucestriae post comes Warennse el Bolonii filius fuit dictorum Stephani
mortem Isabellse tempore regis Joannis, paululum
, regis et Mathildis uxoris sux. Dicta vero Maryarete
possidens , sine liheris cito decessit. Alteram genuit regina peperit Malcomo regi Scottorum marito suo
filiam nomine Amiciam, quam domino liichardo de sex filios et duas filias , videiicet Mathildem qux
Clare, comite de Hertfort, nuptui tradidit. Tertiam nvpsit regi Henrico primo, de qua geniiit Mathildem
qiioque filiam Isabellam nomine hnbuil ; sed post mor- qu!e primo nupsit imperatori, dcindc Galfrido, comiti
tem pntris sui, Henricus rex secundus honorem Glou- Andegavix, de qun cnncepit regem Henricum secun-
ceslrise detinuit in manus suas per vi annos. Qui, dum; et Mariam de qua supra dictum est. (Monast.
regni sui anno nltimo, Isabellam, filiam dicti comitis Anglic. l. I, p. 701).
Willelmi, Joanni plio suo {dicto Sine-Terra) dedit in (Dom BOUQUET.)
plcclenles famulaluni siuini ei exliibent, navium- i assiduisijuc cnris ct laborihns jam fosM erant, dis-
currerunt, ipsosque ad concordiam rcvocaverunt.
que multitiidine operiuntilliidfrelumquodstfictum
i'5l, ne caslrenses sibi aliquatenus procurarenl. Henricus itaque, liliusDavid regisScotise, amicitiam
Interea Rodberlus de rcrrariis, quem rex, sicut

hujusceniodi approbavit, ac Adelinam Guiilflmi
dictum est, Derbicia- consulem ordinavil, Gual- Sutliregi;e comitis liliam adamavit et in conjugium
chelmum generum suum allocutus regi pacilicavit, rcquisivil. Necessitudine tali constrictus, amicitiaj
cl prajfatam munitionem ei subjugavit. Gissebertus Normannorum et Angloruni medullitus adhajsit;

vero do Clara Ksccdas castellum obsedit, et oppi- quia salubre et utillimuni hoc fore sibi suisque
danos usque ad dedilionem coarctavit. consultu sapientum prospexit.
Guillelmus Alani lilius, municeps et vicecoraes Intcrca Normanni in matris suffi gremio debac-
Scrobesburia;, qui habebat in conjugio neptem, chabanlur et plures nequitise passim peragebantur.
Bodberti comitis Gloucestri.-B, favere illi volens in Septimo die Scptembris Rogerius Toenites militum
regem urbem contra illuni
rebellavit, etprajdiclara insignein manum aggregavit, etplures injurias sibi
fere uno mense tenuil. Tandera mense Augusto olim factas vindicare satagens, Britolium expugna-
rcia virlute victus aufugit, et rex forti assultu mu- vit. Comitem quippe Hanaucensem (Balduinum IV)
nitionom subegit. Arnulfus de Hesdingo praefali 3 cum lxxx, et Petrum de Manlia cum xi, Siraonem
juvenis avunculus, bellicosus miles ac temerarius, quoque Riifum cum xx militibus secum habebat,
multolies a rege oblatam pacem superbe respuit, validamque turraamquam ijise de omni ditionc sua
insuper et injuriosaregi verba jaculari praisumpsit, contraxerat. Denique fervidus Rogerius insigni
et alios qui sese dedere volelianl in rebellionc per- turma stipatus, oppidum cx improviso expetiit, et
tinaciter perstarecoegit. Dcuique, capla munitione, injecto igne, ingens danuiuni imparatis oppidanis
cum multis aliis ipse compreheusus est, et principi ingessit. Trituratores enim per plateas messes ca;-
quem contempserat oblatus est. Rex autem, quia debant, et iugentes acervi straminis et palea;, ut
pro mansueludine sua contemptibvlis contumacibus Autumnus exigit, sparsiin ante domos jacebant,
videbatur, ideoque multi nobilium ad curiain ejus unde gratura sibi flaraniae fomentum facile rapie-
asciti venire dedignabantur, iratus.\rnulfum alios- baut. Sic nimirum opulcnta villa in puncto concre-
que fere xcui de his qui obstilerant,jussil patibulo mata esl. Ecclesia eliam B. Sulpitii episcopi et
suspendi, aliisque generibus mortis festinanter confessoris, cura multis opibus Burgeusium et ho-
puniri. Arnulfus quippe sero pcenitens, aliique plures minibus qui intus erant, prob dulor ! combusta est.
regi pro se supplicaverunt, multamque pecuniam Castellani autem railites ut se prseventos ab hos-
pro redemptione sui promiserunt Sed rege ultio- vj tibus viderunt, ad munitionem cum plurimis
nem multis auri ponderibus proponente, protinus fugientes iniraicorum gladio subrepti sunt. Eodem
Irucidati sunt. Turgidi autem complices corum, anno concordia iulcr Rogerium e( comrtes (82) fratres
tanta severitate regis audita , nirais territi sunt, facta est; a quibus etiam ad Stephanum regciu
tremulique in triduo ad regera accurrerunt, et in Angliam adductus, eique honorifice reconciliatus
varias excusationes quod tandiu tardaverint cora- est.
mentati sunt ;
quidara etiam munitionura suarum Kalendas Octobris, Joffredus Andegavensis Fale-
claves delulerunt, servitiumque suum regi supplices siam obsedit, ibique xviu diebus frustra multum
obtulerunt, et compressis aliquantulum seditiosis laboravit et nonodecimo die nihil lucratus inde
desertoribus, amatores pacis la;tati sunt. recessil. Richardus de Luceio princeps militum in
IX. P(ix inter Anglix et Seutise reges. Bella in Nor- oppido fuit, et cura oppidanis muuitionem viriliter
mannia. Deprsedalioncs Andegavensium. defensavit ; apcrtisque januis, audacia obsessorum

Eadem septimana, Stephano regi similis fortuna obsidentes quotidie subsannabat : et quia inclusi
in alia regni parte blandita est. Nam comes Albe- ciborura et arraonim abundantia tumebant, ad as-
marl» et Rogcrius deMolbraio contra regem ScotiBe Tx sultuiu cum ludibrio provocabanl. Hosles autem
pugiiaverunt, et interfecta multitudine Scotorura, in circumitu provinciara devastaverunt, ecclesias
regem fugaverunt (81) : cKdemque truculentam, irreverenter irruperunt, et sacratis vestibus atque
quam illi super Anglos absque omni reverentia vasis absque tiraore Dei ablatis, sacra loca conta-
Christiana» religionis jampridem exercuerant, ulti rainaverunt, nuUique parcentcs, vulgi spolia et
sunt. Scoti nempe minacem gladium metuentes ad quaeque potorant diripuerunt. Tandem , terrente
aquam fugerunl, et iagens tlumen nomine Zedam Dco, noctu fugeruut, et teutoria cum vestibus et
sine vado irruerunt, mortemque fugientcs a morte arrais, alque rbedas pane et vino aliisque neces-
prolinusabsorptisunt. Post diutinara duorura regum sariis rebus oiiustas fugientes reliqucrunt, quibus
giierram,et alrociter ab utrisque ad mullorura de- gaudentes oppidani admodum ditati sunl. Vcruiu
trimcnlura exercitatam, legati pacis divinitus exciti post deccm dies iterum Andegavorum comes ex
suat, el inler ambos reges, qui damnis et cxdibus insperato remeavit, et circa Falesiam cum multis
'81) Hoc est pra;lium Standardi apud scriptores (82) Gomellos, Gualeranuum scilicet comitem Mel-
Anglos nominatissimum. lentensem el Robertum comilem Legrecestraj el Bri-
(Dom BouQUBT.) tolii. (Dom BouQUET.)
973 HISTORIA ECCLESLVSTICA. PARS III. — LIB. XIII. 974
millibus discuiTens, prEedam redeuntium et secure

^ Innocentius papa II Romas in medio Quadragesimse
quiescentium diripuit, Cfedibus et rapinis ingeus ingens coucilium tenuit, et multitudini pn-latorum
damnum Nor/nannia? intulit, et per tres liebdoma- statuta sanctorum Patruni inviolabiliter teneripree-
das a feralibus exercitiis non cessavil. cepit. De multis regionibus exciti ad synodum con-
Tolcham in initio Novembris venit, ibique opu- venerant, et hac de causabrumali terapore pericu-
lentum burgum invenit, et vicinam munitionem losum iter inierunt, sicque cum multis suarum dis-
Bon£Bvill;e in crastinum expugnare peroptavil. Tunc pendiis rerum Romana moenia viderant. .Multa illis
hostes in prpefata villa domos amplas, sed vacuas papade priscis codicibus propalavit, insigneraque
invenerunt, in quibus triumphantes temere hospitati sacrorum decretorum textum congessit. Sed mmis
sunt, et splendida sibi convivia paraverunt. Interea abundans per universum orbem nequitia terrigena-
dum nox profunda esset, et bostile agmen in aliis rura corda contra ecclesiastica scita obduravit.
domibus secure quiescerel, subilo Guillelmus, Undo reraeantibus ad sua magistris, apostolica
cognomento Trossebot, Bonajvillse munio tcmeri- decreta passim per regna divulgata sunt. Sed nihilj
tatembostium callide praevenit, etoppidanos secum ut manifesle patet, oppressisetopemdesiderantibus
aggregatos bortatu necessario ad magnos ausus profuerunt; quoniam a principibus et optimatibus
aniraavit, puerosque despicabiles et meretriculas r» regnorum cura subjectis plcbibus parvipensa
Tolcham direxit, et quidagerentexquisito meditatu suiit.
solerler instruxit. Illi autem, ut edocti fuerant, Audinus Ebroicensis episcopus paschali septimana
per burgum latenter dispersi sunt, et iguem per in .\ngliam profectus est, ibique vi Nonas Julii
quatuor parles villaj in slv locis audacler immise- Melitonse in canonicali ccenobio defunclus et sepultus
runt. Andegavenses itaque villam jam invaserant, est. Hic in Bajocensi pago orluf, studia litterarum
et hospites suos in propriis laribns el cathedris inquisivit, peritiaquo liberalium arlium imbu-
sedentes jam ceperanl. Ingenti strepitu flammarum tus, inter doctissimos coaluit, et regi Henrico
et vociferatione vigilum exciti, admodum territi familiaris effectus inter prEecipuos scribas compla-
sunt; et arma et equos cum multis aliis rebus cuit.
necessariis relinquentes aufugerunt. Prwfatus vero Denique de capella regis provectus, xxiv annis
Guillelmus cum suis armatus obviam iiostibus Ebroicensem dicecesim tenuit, clerum subjectamque
venit; sed densitas furai omnes, ne se invicem plebem ad servandam Dei legem erudivit, ecclesiae-
viderent vel cognoscerent, obtenebravit. Tandem que cultum solerter exercuit, et hasilicam B. Dei
turbidus comes in coeraeterio quodam constitit, genitricisMariee, quaetemporeillo combiista fuerat,
ibique suos conglomeravit, et confusus trepidusque d a fundamentis reparavit, Rotrocus autem, filius
diem exspectavit. Mane autem facto, quantocius Henrici comitis de Guarevico, Rothomagensis archi-
aufugit, et Xormannorum proterviam aliquan- diaconus ad episcopatum Ebroicensem assnmptus
tulum experlus, non sine dedecore Argentomum est, et a D. Hugone archiepiscopo consecratus
venit. Invalida plebs Normannise mcesta trepi- est. Eodem, ut reor, anno Turstinus Eboracensis
dabat, et dpfensore carens Altissimi anxilium archiepiscopus, praefati Audini frater, defunctus
invocabat. Optimatespopuli dolis et malignis simul- est(S3).
tatibus insistebant, et fraudulenter quamplures Eodem tempore, turbatio magna in Anglia exorta
hostibus favebant, neque suos defendebant, sed est. Rogerius enim Salesburiensis praesul, divitiis
ablalis rebus opprimebant, et nequiter illis incum- ac potentibus amicis ac munitionibus admodum
bebant. fretus, utpote qui toti Angliae omni vita Henrici
Eo tempore, Tedbaldus Beccensis abbas, ad regis prfefuerat, prae cunctis regni optimatibus de-
regimen Dorobernensis metropolis in Anglia as- rogabatur quod regi dominoque suo esset infidus,
sumptus est, eique in loco ejus Lelaldus bonoe vita" et faveret Andegavorum partibus. Ipsi quoque adhae-
monachus ad gubernandam Beccensem Ecclesiam tx rebant necessariicomplices, fiiius videlicet cjus qui
subrogatus est. erat cancellarius regis et nepotes potentissimi,
XX. Concilium Romamim. Audinus Ebroicensis epi- quorum unus erat episcopus Lincolniensis et alter
scopus. Oest'1 episcoporumSalesburiensis et Helicn- Heliensis.

sis. Mathildis Andegavensis comitissa transfrctnt Porro ex abundantia multiplicium divitiarum tam
in Angliam . Eventus varii. sublimibus viris audacia inerat, temereque vicinos
Auno ab Incarnatioue Domini 1139, indictione ii, optimates variis infestationibus inquietare praesu-
(83) Turstinuscum instare sibi vitae finem animad- tus sui XXVI et mense vi, viii Idus Februarii, feria
veileret, abdicatis infulis, profectus in Pontefrac- V... reddidit spiritum. Quae notae chronicfe ab illis
tense Cluniacensis Ordinis in Anglia ccenobium, in scriptoribus Anglis usurpatae annum sequentein in-
die conversionis S Pauli, inquit Joannes Ilagustal- dicanl a Kalendis nimirum Januarii inchoatum,
densis prior, habitum et benedictionem nionachi quo revera octavus dies Idus Februarii in feriam
solemniter suscepit, et residuis diebus quibus su- V incidebat, necnon annus lxxv ingressus Norman-
pervixit, de salute animse remissus non fuit. Anno norum in Angliam, pontificatusque Turslini xxvil
ipitur, pergit idem, Incar. Dom. 1140, ab advenlu currebat.
Normannorum in Angliam lxxv, et archiepiscopa- (Dom BOUQUET.)
S17a tiRDERICI VITALIS !)7f>
baiit. Undofuriosis piinctionibus exerciti plures . minumpalri!cqiicdepopulationpniqua?robant,gla(1io

conlra cos confpiravorunt, ct occasionc concepta justitia? more patruni pra;seciiisset.
pariter iiisurrexcrunt, eisqne talionem agitationuni Mense Novenibri. Rotrocus comes Moritonia: pre-
illatarum repemlere conati sunt. Duo quippe fratres tio condiictiis Pontem-Kicbenfredi adiit ; sed octo
Gualerannus et Rodbertus coniites, el Alanus de gregariis mililibiis, qui intus inedia iiileribant, ma-
Diuau aliique plures apud Oxnafordam urbem sedi- num dantibus , munitionem recepit, miserosque
tionem contra familiani pi\Tsuluiii cwperunt et ; municipes abire pcrmittens, oppidiim Rogerio de
occisis ex utraqiic parte pluribus, episcopi Rogerius Platanis coinmisit. Tunc Riboliis el Simon Riifiis,
el Alexander capti sunt. Heliensis autem praBsul qui aliiqiio neiiotes RadulphiRuti velocitor expulsi sunt,
nonduni ad curiam regis venerat, scd extra urbeui et domiiiatura caslri, quod haclenus possederant,
in villa cuni parisitis suis hospilatus fuerat, diris repente perdidernnt. *
rumoribus auditis, quia nialo sibi conscius erat, ad Rodbertus de Cadomo sororem suam Malliildem
Divisas fortissimum oppidum repente confugit; et jam in Anglia receptam in suis niapaliis hospilatus
in circumitu congregata regione, munitionem praiest et Guaiis ad auxilium sui ascitis, nimia malitia
;
occupavit, et contra regem totis nisibus munire passirn multiplicata est. ISam plus quam decem
decrevit. Quod audiens rex, iralus exercitum pro- B 'nillia. "' fertiir, barbari per Angliam dilTusi suut.
movit, ct cum multis niinis Guillelmum de Ipro qui nec sanctis locis, nec reverentia? religionis par-
pra?misit, jurans quod Rogcrius praesul nil vesce- cebant : sed rapinis et incendiis atque csedibus ho-
relur, donec hostile oppidum sibi redderetur. Ro- minum instanter insistebant. Singillatim refeire
gerium quoqiio lilium [lontiflcis, cognonicnto Pau- nequeo, quantam afflictionera Ecclesia Dei passa est
perem coniprehendit, et ante porlani in conspectu in suis filiis, qiii veluti pecudes quotidie trucida-
rebellium suspendi prmcepit. Mater quippe ejus bantur Britonum gladiis.
nomiue Malhildis dc Ramesbiiria, pellex vidclicet Anno ab Incarnatione Domini 1140, Indictione
cpiscopi, priiicipalem munitioncm servabat. rn, Stephanus rex concilium congregavit, et de sta-
Tandem Salesburiensis pontifex, accepta regis tu reipubliciP, cum proceribus suis Iractare studuit.
licentia, cum nepote suo locutus est, ipsumque Tunc inter optimates de constitiitione Salesburiensis
multum redarguit, quod seditionemoriri vidensnon episcopi lis orta est. Henricus euim Guentoniensis
propriam diojcesim repetisset, sed alienas ad res prsesul Ilenricum de Solleio nepoteni siuim intro-
furibundus divertisset, incendioque fiirenti mnltis niittere voluit; el quia, inajori vi resistente, pr»-
niillibus inediam peperisset. Turgido nepote cum valere nequivit, iratus de Curia regis recessit. Gua-
suis asseclis in rebellione pertinaciter persistente, ^ leranniis namque Mellenlicus comes Philippum de
et irato rege ut prcefalus Rogerius patibulo mox Harullicurte archidiaconum Ebroicensem elegerat,
suspenderetur, jubontc, meticulosamater luctuosam eique rex pro pluribiis causis libenter acquieverat.
prolis conditionem audicns prosiluit, et pro iilio Pra;fato autem juveni ccenobium Eiscanense con-
soUicita dixit : Egopepm', nec uUutenus debeo ejus cessit, in quo tempore quatuor abbatum praeceden-
promereri interitum; sed si sic necesse est, iftsum tium magiia rcligio floruit.
debeo per meum salvare obitiim. Protinus regi niin- In eodem auno, Richardus Uticensis abbas, posl-
tium destinavit, et pro redemplione amicorum vali- quam de Romano concilio rediit, exigentibuscausis,
dam munitionem quam lenebat obtulit. Fractus post iNalale Domini mox in Angliam Iransiit, et plu-
itaque antistes Heliensis cum reliqiiis complicibus riniis laboribus fatigatus in Quadregesima febres
suis mcerens deditionom acquievit. Denique, pacifi- incurrit. Quibus per multos dies admodum vexatus
catis omnibus, oppidum regi redditum est, et epi- sese confessione 'et oratione bene praamunivit, et
scopi cum pace ad parochias suas reversi sunt. Non post Pascha potionein a Medicis accepit; sed
multo post Rogerius praisul mortuus est, et HeHcn- nimia vi potionis oppressus, vii die Maii defecit.
sis publicus hostis totius patrio? factus est. n Terlio itaque regiminis sui anno Idiis Maii (in
In autumno, Mathildis Andegavorum comitissa, Anglia) defunctus est. et Torveiam delatus ante
cum Rodberto de Cadonio fratrc suo et Guidone de crucifixuni in Ecclesia Sanctae Mariae a Domino
Sabloilo aliisquc pluribus in Angliam transfretavit, Rodberto ejusdem coenobii abbate sepultus est.
et Arundello suscepto permissu regis, ad oppida Quod Uticenses monacbi ut audierunt, in ununi
quae sute parti favobant cuin pace perrexit. In hac convenerunt, et Rannulfum Nogienis priorem, qui
nimirum permissione magna regis simplicitas sive jam in monachalu xl annis honeste vixerat, in ab-
socordia nolari potesl, et ipsc a prudentibus, quod batem clegerunt. Electus aiitem frater cum litteris
suaj salutis regnique sui sccuritatis immemorfuerit, Ilugonis arcbiepiscopi Rotbomagensis, et Joannis
lugendtis cst. Ingensenim nimiiP malitia; fomentum episcopi Lcxoviensis se concordi electione fratrum
facile tunc cxstinguere potuisset, si calliditatem in Angliarn transfrelavit : et a Stephano rege, visis
sapientum imilalus, lupiim ab introitu ovilis statim pontificalibus epistolis, concessionem abbatiae, ct
expulisset : si salvatis ovibus, mahgnantium nequi- ecclesiasticirum rerum recepit.

coniirmationem
tiam in ipso initio praôccupasset, et vires lethi- Regressus vero de Anglia, Joannem episcopum
feras, in capitibus eorum qui rapinas et ceedes ho- cum regalibus litteris adiit, et a venerabili proe-
977 mSTORIA ECCLESIASTICA. — PAKS III. — LIB. XIII. 978
sule benigniter susceptus paternam benedictionem A sivit. Quidam igitur persuaserunl ut ingentem fa-
vm Idus Novembris suscepit. miliam cum devotis civibus ad tutandam urbem

XXI. Turbationes et rebelliones in Amjlia. Stephanus constitueret, et ipse ad congregaudum exercitum,
rex captus est in Anglia ab Andegavensibus. de cunctis Anglise regionibus honeste disccderct,
Anno ab Incarnatione Domini H4I, Indiclione et rursus opporluno terapore, si hostes ibidem per-
IV,ingens turbatio iu regno Anglorum exorta est, mansissent, adexpugnandum illos regali severitate
et repentina mutatio cum mullorum detrimento remearet. Admonebant etiam alii ut debita sacrae
subsecuta est. Purificatioui S. Dei genitricis Marite reverentia ex-

Rannulfus enim comes Cestrae et Guillelmus de hiberetur, et tempus prailii, nuutiis pacis inlercur-
Raumara, uterinus frater ejus, contra Stephauum rentibus, commode protelaretur; ut, procrastina-
regem rebellaverunt, et arcem quam Lincolniae ad tione interposita, neutra pars confunderetur, nec
tutandara urbem ipse possidebat, fraudulenter in- humauus sanguis ad multorum dolorem fuuderetur.
vaserunt. Nam tempus, quo turrenses famuli per Obstinatus aulem princeps persuasioni prudentum
diversa dispersi fuerant, callide exploraverant, et obaudire conterapsit, etprjelium pro aliqua ratione
tuuc conjuges suas quasi causa ludeudi ad arcem induciari indignum duxit, sed protinus suos ad
prcemiserant. Denique, dum ibidem duo coraitissae B bellum armari praecepit. Acies igitur pugnatorum
morarentur, et cura uxore railitis, qui turrim tueri prope urbem convenerunt, et, ordinatis utrinque
debebat, luderent et confabularentur, Coraes Cestrae turmis, bellum commiseruut. Tres nimirum colior-
esarmatus, et sine amictu quasi pro duceuda uxore tes sibi rex constituit, et tres nihilominus contraria
sua, et tres milites, nemine aliquod maluni suspi- pars ordinavit. In prima fronte regalis exercitus
cante, subsecuti sunt. Et sic ingressi, repenle vectes Flandri et Britones erant, quibus Guillelmus de Ipro
et arma quee aderant arripuerunt, et custodes regis et .\lanu3 de Dinan prajerant; econtra vesana Gua-
violenter ejecerunt. Deinde Guillelmus, et armati lorum caterva obstabat, quibus duo fratres Maria-
milites cum illo, utantea dispositum fuerat, introie- doth et Kaladrius pra;erant. Res ipse cum quibus-
runt. Et sic duo fratres turrim cum tota urbe sibi dani pedes descendit, et pro vita sua regnique sui
subjugaverunt. Porro Alexander episcopus et cives statu fortiter pugnavit. Rannulfus autem conics
eventum regi niandaverunt quod audieus rex
: econtra cum caeteris suis pedes descendit, et ani-
valde iratus est, et quod tantum facinus amicissimi mosam legionem Cestrensium peditum ad stragem
ejus, quibus raagnos honores et dignitates auxerat, faciendam admodum corroboravil. Rodbertus vero
fecissent, miratus est. Deinde post Nalale Doniiiii ,
consul Gioucestriffi, qui raaximus erat in illa expe-
exorcitum congregavit, Liucoluiam confestim per- '
ditione, Bassianis jussit aliisque exhajredatis, ut ipsi
rexil, auxihoque civium, fere xvii milites qui iu pro recuperatione suarum haereditatum quas calum-
urbe jacebant , noctu ex insperato comprehcudit. niabantur, haberent ictum certarainis.
Duo vero comites cum uxoribus et familiaribus lu primis utrinque acerrime pugnatum est, et
amicis in arce erant, subitoque circumvallati quid pluriraus horamum sanguis effusus est. In regis
agerent anxii nesciebant. Tandem Rannulfus qui acie praecipui milites fuerunt, sed hostes nimia
junior erat ac facilior et audacissimus, noctu cum multitudine peditura et Gualorum pr»valuerunt.
paucis egressus est, el in Cestrensem provinciam ad Sane Guillolmus de Ipro cuni Flandrensibus, et
suos profectus est. Rodbeito autem comiti de Glou- Alanus cura Britonibus prirai terga dederunt, et
cestra socero suo, aliisque amicis et parentibus ininiicos animosiores et socios formidolosiores red-
suis querelam suam deprompsit, Gualos et exhaere- diderunt. In illo conflictu perfidia nequiter debac-
dalos aliosque multos contra regem excivil, ac ut chata est; nam quidam magnatorum cum paucis
inclusis obsidione suffiagaretur vires undecunque suorum regi coraitati sunt, suorumque satellitum
collegil. In primis Mathildem Andegavorum comi- turmam adversariis, ut prsevalerent, praemiserunt.
tissam expetiit, auxilium ab ea summopere popo- J) Sic nimirum domino suo fidem suara mentiti sunt,
scit, eique fidelitatem spopondit, ejusque gratiara meritoque perjuri et proditores dijudicari possunt.
pro velle suo impetiavit. Conglobata itaque arraato- Gualerannus autem comes et Guillelmus de Gua-
rum multitudine, duo consules (Ceslriae ac Glouces- renna frater ejus, Gislebertus de Clara, et alii Nor-
triae) ad obsidionem appropiaverunt, atque ad pug- mannorum atque Anglorum preeclari equites, ut
uaudum conlra repuguantes sese prajparaveruut. primam cohortera fugisse vidcrirat, territi et ipsi
Porro quotidie de advenlu inimicoruni rumores terga dederunt. Porro Balduinus de Clara et Hi-
audiens rex parvipendebat, nec eos lales esse ul chardus Ursi Dlius, Engelrannus de Saia et Ilde-
tantos ausus praesumerent credebat; sed illos qui in bertus de Laceio pra;lianti regi ffdeliter adhaese-
arce clementiam ejus obsecrabant, aptatis expug- ruul, el usque ad defectionem viriliter cum illo
nari machinis cogebat. certaverunt. Slephanus autem rex forlium actuum

Denique Dominica sexagesimae, dum sacra solem- antecessorum suorum luemor fortiler dimicavit, et
nilas Ilypapanti Domiiii celebraretur,et ipse rex quandiu tres secura pugiles habuit, ense vel securi
hostium phalanges jam adesse intueretur, proceres Norica, qiiam quidam illi juvenis ibi administrave-
advocavit, consiliumque quid agerut ab eis iuqui- rat, pugnarc nuu cessavit. TanJciu fcssus el ab oni-
,
nibus derelictus, Rodberlo comiti consobrino suo (^ i]no pliircs reginaj adhscseruul, ct pro rege suisque
se comniisit, et captus est, et ab codeni paulo post li;predibus viriliter pugnaturos se spopouderunt. Sic
Matbildi comitissaj oblalus est. Sic , sic vergente admodum malilia binc et inde passim multiplicata
volubili rota fortun», de solio regni proecipitatus est, et rapinis et incendiis hominumque csedibus
est, et in ingcnti nninitione Briehton gemens el Anglia repleta est; et qu» olim ditissima affluens
miser, prob dolor! incarceratus cst. Balduinus vero fuerat, nunc miserabiliter dcsolala est.
de Clara, cfeterique pra;clari tirones quos cum rege autem Andegavensis comes, ut uxorem
Joffredas
dixi descendisse et insignitcr pugnasse, capti sunl. suam vicisse audivit, protinus in Normanniam venit,
Prffcedenti nocte, dum plebs Dei vigilias in ho- logatos ad proceres direxit, ac ut munitiones suas
nore Virginis uiatris cclebraret, et matutinoruni sibi deJerent et pacilici essent jiire requisivit. Pri-
generalem syuaxim ecclcsiastico ritu solcninizuu- mus in sequenti quadragesima Rotrocus Moritonia;
dam exspectaret, iu occiduis partibus, in Gallia consul pacem cum illo fecit; el rupto fcedere quod
scilicet ac Britannia, niniius imber grandinis et cum rege pepigerat, auxilium suum Andegavensi-
pluviie factus est, et cum ingenti coruscatione mu- bus exhibuit. Occasionem namque irjE contra regem
gilus terribilis tonitrui auditus est. Ipso die, dum nuper ceperat, quod ipsum pro ereptione Richerii
rex pugnaturus Missam audiret, et multiplici, ni B nepotis sui requisierat, sed nihil per ipsura irape-
fallor, cogitatu et cura iutrinsecus laboraret, cereus traverat. Richerius siquidem de .\qnila Dominico
consecratus in uianu ejus fractus est, et, multis in Septembri, dum B. Maria: Nativitas celchraretur,
spectanlibus, ter lapsus est. Hoc plane infelix prae- cum L militibus in Angliam pacitice pergebat. Cum-
sagium quibusdam sophistis visum est, et ipso die que ad burgum qui Lira dicitur, inermis perve-
in lapsu principis manifeste detectum est. nisset, a Rodberto de Belismo (84) qui insidiabatur
XXII. Evcntus vdrii poat ciiptionem regis Stcphani. itinori ejus, subito captus est, cum quo flrmam
Finis hujnsce Operis. Pix nieditationes. pacem habere sperabal. Denique Britolii sex men-
Infortunium regis luctum peperit clericis et mo- sibus in carcere fuit; et pra?fatus prtedo cum nimia
nachis populisque simplicibus, quia idem rex hu- tyrannide terram ejus rapinis et incendiis sine causa
mihs et mansuetus erat bonis ac mitibus, et, si devastavit. Rotrocus ergo comes avunculus ejus de
dolosi optimates paterentur , abolitis suis pravis tanta rabie multum doluit, et nepotem suum de
conatibus, liberalis tutor patrite fuisset ac bene- vinculis, et houorera ejus ab iniraicis eruere concu-
volus. Cives autem Lincolnia; qui regi, ut oportuit, pivit; ideoque cum armatis frequenter explorare
domino suo faverant, omnimodis ut victoriam ccs- p occursus ejus summopere curavit. Tandem in fme
sisse adyersariis audierunt, domos suas et uxores Oclobris, volente Deo, prcedonibus cum valida manu
cum omnibus rebus suis diffidentes dereliquerunt, occurrit; Rodbertum et Mauricium fratrem ejus
et ad vicinum flumen, ut exsilium petentes salva- aliosque plures comprehendit; quibus dire, ut jus-
rentur, confugerunt. Qui dum repente conglobati tum esl, incai'ceratis, magnam securitatem innocuis
ad scaphas venissent, nimiaque sui multitudine pagensibus contulit.
cymbas implessent, metuque mortis altoniti inordi- In raedio Quadragesima» principes regionura Mo-
nate se babuissent, et posteriores cum impetu su- ritonia; convenerunt, et colloqaium de negotiis rei-
per priores irruissent, statim navicula? vcrsatai Hugo Rothomagensis archi-

publica; habuerunt. Ibi
snnt, et pene omnes, qui intraverant, ut quidam episcopus atque Normanni Thedbaldum comitem
asserunt, fere quingenti nobiles cives interierunt. adierunt, eique regnum Angliaj et ducatum Nor-
In conUictu bellico non lanti corruerunt. Guillel- manniffi obtulerunt. Ule vero tantarum, ut prudens
mus quidam famosus optio ex parte regis occisus etreligiosus, prwgravari curarum pondere refutavit,
est, qui nepos fueral Goiffredi Rothomagensis ar- sedJolfredo, Henrici regis genero, interpositis qui-
chiepiscopi. De autumant qui inter-
aliis vero, ut busdam conditionibus, regiura jus concessit, ita
fuerunt, non phisquam centum mortui sunl. J) videlicet ut Turonicam urbem, quae de feudo ejus
Porro Rannulfus comcs aliique victores urbem inerat, sibi dimitteret, fratremque suum regem de
troierunt, totamque ut barbari depopulati sunt, et vinculis absolveret, et pristinum honorem quem
residuos civcs quos invcnirc vel capere potuerunt, viveute avunculo suo, babuerat, ipsi et ha;redi ejus
diversis mortium generibus, absque respectu pie- ex integro restitueret. Tunc Rodbertus, Legrecestree
tatis, ut pecudes raactavcrunt. comes, cum Rotroco fojdus iniit, et Richerium de
Peracta itaque pugna ct capto rege, dissensio Aquila,rogatu cousulum qui adorant, liberavit;
roagaa facta est in Anglorum regno. Ilenricus enira pacem quoque cum Andegavensibus, donec de An-
Guentonensis episcopus ad Andegavos se protinus glia remearet, sibi et Gualeranuo fratri suo procu-
convertit, el toraitissa iu urbe regali favorabililer ravit. Veruolienses autem oppidani, in quorum
recepta, fratrem suum rcgem et omnes qui de parte conventu xrii millia honiinum computabantur, qui
ejus erant omnino deseruit. Gualerannus autem olirn pro rege terribililer frcndebant et minitaban-
comes, et Guillelmus de Guarenna, et Simon alii- tur, considerantes qnod Andegavensibus jam plures
(84) Roberlus is est qui Poardus cognominatus esl a Roberto comiti Bellismensi proinde diversus.
(Dom BouQUET.)
;
98» HISTORIA ECCLESIASTICA. P.\RS 111. LIB. Xlll. 982

cederent qui diiduni obsliterant, emolliri a pristino A bem Scrobesburiam scholje traditus sum, ct prima
rigore cceperiint, et munitione reddita, dominatum tibi servitia clericatus obtuli in basilica sanctoruni
Joffredi eonsulis et Mathildis suseeperunt. Sic non Petri et Pauli apostolorura. Illic Signardus insignis
nuilto post municipes de iNoneneorte fecerunt. presbyter per quinque annos Carmentis Nicostratae
Joannes vero Lexoviensis episcupus jam gran- litteras docuit me, ac psalmis et hymnis, aliisque
dajvus et multa expertus diuturnitate, sine spe ali- necessariis instructionibus mancipavit me. Interea
cujus auxilii guerram Andegavorum nolens lam diu prajdictam basilicam super Molam fluraen sitam,
suflerre, maxime cum videret illos cis Sequanam quae patris mei erat, sublimasti, et per piam devo-
passim pra?emiuere, et plura vicinorum oppida pationem Rogerii comitis venerabile coenobium con-
cifice sibi subjicere, consultu amicorum in ultima struxisti. Non tibi placuit, ut illic diutius militarem,
septimana Quadragesimfe pacem fecit cum comile. ne inter parentes, qui servis tuis multoties oneri
Deinde ante Pentecosten Cadomo reversus Leso- suut et impedimento, paterer inquietudinem, vel
viuni, ex nimio restu et labore intirmatus est ; el aliquod detrimentum in observatione legis tute per
posl segrotationem unius hebdomadis, xxxiv episeo- parentum carnalem aflectum incurrerem.
patus sui anno, xn Kalendas Junii defunctus est. Idcirco, gloriose Deus, qui Abraham de terra
Tunc Rotrocus, Ebroicensis episcopus, et Rannul-B patrisque domo et eognalione egredi jussisti, Ode-
fus Uticensis abbas, aliique diacesis sufe abbates lerium patrem meum aspirasti, ut me sibi penitus
convenerunt, et in basilica S. Petri apostoli corpus abdicaret, et tibiomnimodis subjugaret, Rainaldo
ejus ante aram S. Michaelis ad aquilonalem plagam igiturmonacho plorans plorantem me tradidit, et
sepelierunt. proamoretuo in exsiliumdestinavit,nec me unquam
Tunc Ludovicus Juvenis, Francorum rex, ingen- postea vidit. Paternis nempe votis tenellus puer
tem exercitum congregavit, ac ad festivitatem obviare non praesumpsi, sed iu omnibus illi ultro
S. Joannis Baptistte Tolosam obsidere perrexit, et adquievi, quia ipse mihi spopondit ex parte tua, si
in consulem Andefonsum Raimundi filium pr;cliari monachus flerem, quod post mortem meam para-
contendit. disum cum innocentibus possiderem. Gratanter
Ecce senio et bunc
intirmitate fatigatus, librum facta iuter me ette, genitore meo proIoquente,con-
linire cupio, et hoc ut tiat pluribus ex causis mani- veutioue bujuscemodi, patriam et parentes, om-
festa exposcit ratio. Nam sexagesimum septimum nemque cognationem, et notos et amicos reliqui
Ktatis mea» annum in cultu Domini mei Jesu Christi qui lacrymantes et salutantes benignis precibus
perago, et dum optimates hujus saeculi gravibus
p commendaverunt me tibi, o summe Deus Adonai !
inforluuiis sibique valde contrariis comprimivideo, Orationes illorum, quaeso, suscipe, et quaj mihi
gratia Dei roboratus, securitate subjectionis el pau- optavernnt, pie rex Sabaoth, clementer annue.
pertalis tripudio, en Slephanus rex Anglorum in Decennis itaque Britannicum mare transfretavi,
carcere gemens detinetur, et Ludovicus, rex Fran- exsul inNormanniam veni, cunctis ignotus nemi-
corum, expeditiouem agens contra Gotbos et Gua- nem cognovi. Linguam, ut Joseph in .Egj-pto, quam
scones, pluribus curis crebro anxiatur ; en praesule non noveram, audivi. Suffragante tamen gratia tua,
J
defuncto, Lexoviensis catbedra caret episcopo, el inter exteros omnem mansuetudincm et familiari-
quando vel qualem habilura sit pontilicem nescio tatem reperi. A venerabili Maiuerio abbate in mo-
(85). Quid amplius dicam? nasterio Uticensi xi atatis mea; anno ad monacha-
Inler haic, omnipolens Deus, eloquium meum ad tum susceptus sum, undecimaque Kalendas Octo-
le converto, et clementiam tuam ut mei miserearis bris Dominico clericali ritu tonsoralus sum. Nomen
dupliciter exoro. Tibi gralias ago, summe rex, qui quoque Vitalis pro Anglico vocamiue, quod iSor-
me gratis fecisti, et annos meos secundum benepla- manuis absonum censebatur, mihi impositum est :
citam voluntatem tuam disposuisti. Tu es enim rex quod ab uuo sodalium sancti Mauricii martyris,
meus et Deus meus, et ego sum servus luus, et an- D cujus tunc martyrium celebrabatur, mutatum est.
cilla; tucB filius, qui pro posse meo a primis tibi In prffifato ccenobio lvi annis, te favente, con-
vitae mese servivi diebus. Nam Sabbato Pascba; apud versatus sum, et a cunctis fratribus multo plus
Attingesham baptizatus sum, qui vicus in Anglia quam merui, amatus et honoratus sum. .tstus et
situs est super Sabrinam (86) ingentem fluvium. Ibi frigora, pondusque diei perpessus in vinea Sorech
per ministerium Ordrici presbyteri ex aqua et Spi- inter tuos laboravi, et denarium, quem pollicitus
ritu sancto me regenerasti, et mihi ejusdem sacer- es, securus, quia fldelis es, esspectavi. Sex abbates
dotis, palrini scilicet mei, nomen indidisti. quia tui fuerunt vicarii, ut patres et magistros re-
Deinde, cum quinque essem annorum, apud ur- veritus sum, Mainerium et Serlonem, Hogerium et
(83) Electus est eodem anno a clero et populo Ar- nem admitteret. Petri venerabilis preces admisit pon-
et
nulfus Joannis nepos, Sagiensis archidiaconus, vir tifex, et Arnulfi meritissimi prajsulis eleclionem
tQorum integritate el doctrina illustris. Cujus elec- ordinationem confirmavit. S. Bernardus pro oodem
lioni cum obsisteret Gaufridus Andegavorum comes, Arnulfo eleclo ad Innocenlium ilidem coutra Gaufn-
pro electo cum insigni elogio scripsit Petrus Vene- dum comitem scripsit. Mabillon. Annal. Benedict. t.
rabilis ad Innocentium papam ul ejus eleclionem VI, p. 337.
(Dom BouQUKT.
contirmaret, et ne comitis Andegavensis oppositio- (86) Vulgo : Saverne.
983 GUERRICUS ABBAS IGNIACENSIS. — NOTITIA. 08 i
Guarinum, Kichardum el Raunulfum. Isti nerape benigne Pater,

1 libi gratias ago, toto corde laudo et
Lticeusi conventui legitijne pru.'1'uerunt, pro nie et benedico, et pro iniiumcris reatibus meis niiseri-
pro aliis tanquara rationem reddituri vigilaverunt, cordiam tuam flebiliter imploro. Parce mihi, Domine,
ijitus et exterius solertiam adhibucrunl, nobisque parce, el ne confuiidas mc. Ad infaligabilem boni-
uecessaria, te comitante et juvantc, procuravcrunt. tatem tuani pie plasma tuuni rospice et omnia pec-
Idus Martii, cum xvi essem annorum, jussu Serlonis cata mea dimitte, el absterge. Persevcrantem in tuo
electi, Gislebertus Lexoviensis prasul ordinavit me famulatu da mihi voluntatem, viresque indeticientes
subdiaconum. Deinde posl biennium, vii Kalendas contra versipellis Satana; maUgnitatem, donec adi-
Aprilis, Serio Sagiensis antistes niihi slolaiu im- piscar, te donante, perpetua; salutis hffireditatem.
posuil diacoui. Inquo gradu xv anuis tibi libeuter lit qua3 mihi, benigne Deus, hic et in futuro dari
ministravi. Denique xxxiii aetatis meae anno, Guil- deposco , liaec aniicisetbeuefactoribus meis peropto.
lcimus arcbiepiscopus Rothomagi xii Kalendas Ja- llaic etiam cunctis lidelibus tuis secundum provi-
uuarii oneravil me sacerdotio. Eodeni vero die deuliani luam concupisco ; ad obtinenda perennia
ccxuv diaconos, et cxs cousecravit sacerdotes, cum bona, quibus ardenter inhianl desideria perfecto-
quibus ad sanctura altare tuum in Spiritu sancto runi, quia nostrorum non sufficit efficacia merito-
dcvotus accessi, jamque XXXIV annis cum alacritate g rum. Domine Deus, omnipotens Pater, conditor
mentis tibi sacra ministeria fideliter persolvi. et rector angelorum, vera spes et aHerna beatitudo
Sic, sic, Domine Deus, plasmator ct vivilicator justorum, subveniat nobis apud te gloriosse intcr-
meus, per diversos gradus mihi dona tua gratuito cessio sanctee Virginis et matris Mariaj, et omnium
dedisli, et anuos meos ad servitutem tuam juste sanctorum, praestante Domino nostro Jesu Christo,
distinxisti. In omuibus locis, ad quaj jamdudum redemptore universorum, qui tecum vivit et regnat
me duxisti, a tuis amari, non merilis meis, sed in uuitate Spiritus sancti Deus per omnia soecula
munere luo me fecisU. Pro universis beneliciis tuis, sfficulorum. Amen.
AKSO DOMIM :\ICLIV-LV
GUERRICUS
ABBAS IGNIACENSIS
NOTITIA
(Fabric, Biblioth. med. ct inf. xtatis, t. III, p. 123.)
Guerricus, ex canonico Tornacensi, scbolEe magistro, monachus Cisterciensis et circa annum 1140 disci-
pnius S. Bernardi, atque inde Abbas Igniacensis in dicecesi Remensi, defunclus circa an. 1153, 19 Aug.
Auclor Sermonum, qui post primam Joan. Cagnaei editionem (1) Paris, 1539, 8°, repelitam ibid. 1347, 8°, et
a Joan Costero emendatam Anlwerp. 1346, deinde a Jacobo Merlono et ab Horstio et Mabillonio plus sim-
plici vice vulgati sunt cum S. Bernardi soriplis. Vere aurcos ac meUilos vocat Combefisius, qui eisdem locum
dedit in sua Bibliotheca concioimloria. Esstant quoqiie in BibliolUeza Patritm Coloniens., tom. Xlll, ex edi-
tione Joannis Costeri, et in Lugdunensi I. XXIII, et sepa»atim Lugd. 1030, edenle Mauro Raynaldo, Bene-
(liclino et Gallice Joan. Gagnseo inlerprele, Paris. 1347. Epislolat quoque hujus Guerrici memoral Trilhe-
:
mius, cap. 588, Sanderus p. i03 BiOlioth. Belgicse, Postillas super Psalterium MStas Tornaci i volum. in fol.
Longe plura Carolus Vischius in Bihlioth. Cisterciensi, p. 131, in Eranijeiium Malthxi, in Pauli et in Canonicas
Epislolas, nec non traclalum de languore animse amantie.
(I) Vide Riveti opera tom. III, p. 677 ; Labbeum, tom. I de S. E. p. 400; Maittaire, lom. III Annal. typo-
grap., p. 677.
\
98S ANASTASIUS IV PAPA. — NOTITIA.
B. GUERRICI SERMONES
Exlant inler Opera S. Bernardi edilionis Mabillonianae an. 1719. Vide Palrologise tom. CLXXXV
initio.
AiSNO DOMINI MCLIII
ATTO PISTORIENSIS EPISCOPUS
NOTITIA
(Fabric, Biblioth. med. el inf. Lat., I, 148.)
Alto, Abbas Vallumbrosanus, el deinde episcopus Pistoriensis ab A. 1133 ad 1133, scripsit Vitam S.
Joannis Guatberti. ordinis Vallumbrosani fundatoris, quse exstat in Aclis Sanctorum l"2 Julii, tom. III, p.
363. Sed Vita S. Verdianse, quam ad hunc Attonem quidam referunt, junioris est scriptoris, cum Ver-
diana diem obierit an. 1242. Vide Aeta Sanctor. calendis Februarii, et Raph. Badium ad Laurentii Jaco-
mini Hetruscam Vitse illius versionem, editam FlorentiBe 1692, in 8. Giornale de lilterali, in Modena Anno
1692, p. 313 seq.
VITA S. JOANNIS GUALBERTI

AUGTORE ATTONE.
(Vide Patrologix tom. CXLVI, col. 667, iu Actis S. Joannis Gualberti.)
ANNO DOMINI MCLIV
ANASTASIIIS IV
PO.NTIFEX ROMANUS
NOTITIA HISTORIGA
(Mansi, Concil., XXI, 773.)
Anastasius IV, civis Romanus, ex regione Suburra, filius Benedicti, anlea vocatus Conradus, homo vete-
ranus, et in consuetudi..^ .. „„„ ,j„..w,
etudine Romanse teste .Frisingensi
curise, .- o libro - —
ii de Vita Friderici,exercilatus,
.
ex abbate
Sancti Anastasii Veliternie dicEcesis, et cardinale episcopo Sabino, ad suprcmum ecclesia; Rradura l^rec-
tus est anno Domini 1133 vil Idus Julii, tcuiporc Friderici I imperatoris. Continuator Suiibcrtt —
trrat
urgo Dodechiuus in appendice Mariani Scoti, qui Eugenio Adriauuw successisse scribit. Eccleai» Late-
987 ANASTASII IV 1'AP/E 988
rauensi calicem niai-'"! pondeiis obtulil : anialor et uutrilius pauperum; non tantum apud Sanctas Mariae
Rolund» lemplum, eleiinnlissimas a;des, et mafrniticentissimum palatium exstruxit, verum etiam tempore
famis, quia lola feso Europa coiitllctabatur, eircnis, etiam oxtra urbis Komaj mcBiiia degentibus, victum
larjrissime suppeditavit. l'ostquam uno anno, mensibus quatuor, et diebus ili ponlitlcalia munera susti-
nuissel, oblit Koma; iv Nonas Uecembris, et in Laterano scpultus fuit anno Domini 1153. Ejus tempore
noruerunt KicUardus de Sancto Victore, Gratianus Oecreti compilator, Pelrus Lombardus, et l'elrus Comes-
lor, duo insignes theologi. Sanctus Beruardus abbas aunorum lxhi obiit xni Kalend. Seplembris anno
Christi 1153.
NOTITIA DIPLOMATICA
(Philippus Jakf£, Regesta Pontif. Rom., p. CS2.]
In Anastasii bullis babes Florentinos incarnationis annos, Coesaream indictionem ; senlentiam hanc
CUSTODI ME, DOMINE, UT PUPILLAM OCULI (l'Sal. XVl).
Subscripserunt :
Ep. Albanensis Nicolaus Nov. 1154 (bulletin 6816 .
» Osliensis Hugo a 8 Sept. 1153 ad Nov. 11.54

Ep. Portuensis et S. Rufinse Cencius a 16 Feb. 1154 ad Nov. 11.54
» Prajnestinus Guarinus . . . . a 2-2 Sept. 1153 ad 27 Mai. 11.54
diac. card. et Sabinensis electus . . . (iregorius . . . . a 20 Apr. 1154 ad 15 Apr. 1154
Ep. Sabinensis Gregorius .... Nov. 1154
» Tusculanus Imardus a 8 Sept. 1153 ad Nov. 11.54
Pr. card. tit. S. Anastasise Aribertus . . . . a 22 Nov. 1153 ad Nov. 1134
» » » S. Cffcilise Ootavianus .... a 8 Sept. 1153 ad 23 Jun. 1154
» » » S. Calixti Gregorius .... a 8 Sept. 1153 ad 25 Jun. 1134
» » » S. Chrysogoni Guido a 8 Sept. 1153 ad Nov. 1154
» » » S. Clementis Bernardus . . . . a 16Febr. 1154 ad 23 Jun. 1134
» » » S. Crucis in Jerusalem . . Ubaldus a 27 Nov. 1153 ad 13 Jan. 1134
» » » Equitii (v. infr. Silv. et
Marl.) Joannes d. 8 Sept. 1153
» » » SS. Joannis et Pauli tit.
Pamachii Joannes a 22 Sept. 1133 ad Nov. 1154
» » »S. Laurentii in Damaso . . Joannes Paparo . . d.24 Jan. 1154
» » »S. Laurentii in Lucina. . . Cencius a 22 Sept. 1153 ad 19 Marl. 1154
» » » S. Marcelli Julius a 22 Sept. 1153 ad 27 Mai. 11.54
» » » SS Nerei et Achillei . . . Henricus a 22 Sept. 1153 ad Nov. 1154
» » » S. Pasloris Guido a 26 Dec. 1153 ad 9 Jun. 1134
» » » S. Praxedis Hubaldus .... a 8 Sept. 11.'33 ad 9 Jun. 1134
» » » S. Prisca; Astaldus a 8 Sept. 1153 ad Nov. 11.54
» » » S. SabinsB Manfredus . . . . a 22 Nov. 1153 ad Nov. 1154
» » » S. Silvestri et Martini . . . Joannes a 31 Dec. 1153 ad 9 Jun. 1154
» » » S. Slephani in Celio monte. Gerardus a 13 Jan. 1154 ad 9 Jun. 1154
» » » SS. Susannse et Felicitalis. Jordanus a 8 Sept. 1153 ad 23 Apr. 1134
Diac. card. S. Angeli Gregorius . . . . a 29 Jan. H54 ad 19 Mart. 1154
» » » S. Georgii ad velum Au-
reum Oddo a 8 Sept. 1153 ad 21 Apr. 1154
» » » S. Luciae in Septisolio. . . Rodulfus a 16Febr. 1154 ad 21 Mai. 11.54
» » » S. Marise in Cosmedin. . . Jacinthus . . . a 22 Sept. 1153 ad 14 Febr. 1154
» » » S. MariEB in 1'orticu. . . . Guido a 13 Nov. 11.53ad Nov. 1154
» » » S. MariiB in Via Lata . . . Gerardus . . . . a 13 Nov. 1153 ad 14 Febr. 1154
» » » S. Nicolai in carcere Tul-
liauo Oddo a 8 Sept. 1 153 ad Nov. 11,54
» » » SS. Sergii et Bacchi Joannes . . . a 22 Sept. 1153 ad Nov. 1154
Dala; buUa; sunt p. m.
Rolandi S. K. E. presb. card. et canc. a 8 Sep. 1153 ad Nov. U51.
989 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. — .\N. 1153. 990
ANASTASII IV
ROMANI POMIFICIS
EPISTOL^ ET PRIVILEGIA
De libris adhibitis vide indicem bibliographicum tomo Patrologiee CLXXXIX praemissum
ANNO Ho3. ^ lata esse noscuntur. Quidquid habetis in curle, qum

dicitur Pappiana, et quidquid habetis in curte de
I. Populogna. Rubum Pisanee civitatis, centum solidos
Privilegitim pro ecdesia S. Marise Pisana. de ripa, qui dari propter cereum consueverunt,
(Lateraui, Sept. 8.) quidquid habetis in castello et curte Castelli novi,
[Ughelli, Italia Sacra, III, 393.] et Castelli veteris Camajano, terram apud Carra-
Anastasics episcopus, servus servorum Dei, di- jam Gunduli, quam vobis bonse memoriae Caje-
leclis filiis Leoni archipresbytero, ca^Lerisque Pi- tanus devoLionis intuitu contulit, in qua ecclesiam
sinx ecclesia; B. Mariae canonicis tam preesen- in honorem beati Joannis Evangelistae assensu ves-
tibus, quam futuris canonice intrantibus in per- tro Bediflcavit; terram, quam habetis iu Petriano
pctuum. [ad. Pescianoj cum ecclesia S. MargariLce, et ejus
Pia postulatio voluntalis effeclu deljct prosequente pertinentiis, censum, qui vobis persolvitur a son-
corapleri, quatenus et devotionis sinceritas, lauda- tiariis [al. Lonlriariis], qui in stagno piscant. la
bililer enitescat, et utilitas postulata vires indubi- Sardinia monasterium S. Michaelis de Plajano cum
lanter assumat. Eapropter, dilecti in Domino filii, ecclesiis, curlibus eL aliis perLinentiis suis officium
vestris justis postulationibus libenter annuimus, et D ecclesiasticum, eL beneliciuni populi Pisaui in porlu
praedecessorum nostrorum fel. mera. Callisti, et de turribus.
Engeaii, Romanorum ponlificum, vestigiis inhaeren- Prseterea vestram matricem ecclesiam plena? di-
tes ecclesiam Beatae Genitricis Dci Mariae, in qua leclionis brachiis amplectentes antiquas ejus, et
divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri, et rationabiles cousuetudines confirmamus, uucliones
nostra protectione sucipiraus, et prsesentis scripti sciticet infiriuorum, eL decimas Pis. parochiai bladas
privilegio communimus, staluentes, ul quascunque et jussionis [al. eladae, vini omnis], pecuniarum
possessiones, quaicunque bona eadera Ecclesia in vero omnium tres ex integro persolutiones tam de
praesentiarum fraternitatis vestrae suslentationera civitaLe ipsa, quam de villis, burgis e^ territoriis,
juste, ac legitirae possidet, aul in futurum conces- qua; a majori ecclesia baptisma suscipiuut, et obla-
sione pontificum, largitione regum, vel principum, tiones vivorum et morLuorum, qure ad majorem
oblatione fldelium, seu aliis justis modis, Deo pro- ecclesiam conferuntur, ut nullius unquam vobis,
pitio, poterit adipisci, firma vobis, vestrisque suc- vesLrisque successoribus calliditate, aul violentia
cessoribus, et per vos eidem Ecclesise illibata per- subtrahantur, sed in communem usum fructum
maneant, in quibus haec propriis duximus expri- /1 integree stabilesque permaneant; idipsum, et de
menda vocabulis. Ecclesiam S. Vivianse in Soarza oblationibus missae episcopalis, quse praesenLLbus
cum omni proprietate canonicae S. Mariae cum canonicis celebraLur, sLaLuimus excepto auro, vel
adjacentibus, ecclesiam S. Christinte in Chinsica, prelio pro auro. Nec in majori ecclesia ullus intro-
Ecclesiam S. Martini in Guasolongo, ecclesiam S. ducatur, vel ordinetur canonicus, nisi coramuni ca-
Mariaj in Mezzana, ecclesiam S. Marise in Villarada, nonicorum, vel majoris partis cousensu, ordinatum
ecclesiam baptisraalem S. Mariro in Arena cum vero nulli omnino episcopo liceat officio, seu bene-
suppositis capellis et decimationibus, ecclesiam de licio, sive canonico privare judicio. NuIIus etiam
Vaticaria, ecclesiam de Pusignano, ecclesiam de ecclesias, quae in proprietate canonicas majoris
Fasiano, ecclesiam S. Bartholoma;i de Zumulo, ecclesiae sunt, et earum clericos prteter commuuera
Roccam de Comilello cum pertinentiis suis. Quid- canonicorum, vel majoris partis voluntatcs ordi-
quid el habetis in castello Jupalli [al. Tripalli^, et nare vel inquicLare prasumaL. Olivas autem, et
ejus pertinentiis, castellum de Scannello cum pcr- cercos nuUa civilaLis, et burgorum ecclesiffi praeter
tiuentiis suis, el aliis castellis cum suis pertinen- niatricem ecclesiam, et pneLer monasleria, ct in
tiis, quemadraodum a recolendae memori.-e Bea- his pra:ter monachorum, eL familiarium usum bc-
Irice, el Mathilda comitissa Ecclesitc Pisana; col- uedicere prajsumat, et praeler ubi anLiquissime coii-
»91 ANASTASH IV PAP.€ 992
cessam esse dignoscitiir. Baptisma in majori tamen * Ego Ubaldus presbyter cardinalis tit. S. Praxedis,
celebretur Ecclesia sicut anliquitus observatura est, subscripsi.
exceplo timore mortis. In Sabbato saucto nullus Ego Jordanus presbyter card. tit. S. Susanna;,
missam cantare, et campanas sonare prffisumat, ss.
donec apud majorem pulsentur ecclesiam. Popula- Ego Octavianus presbj^ter card. tit. S. Ccci-
res quoque processiones nisi in majori fiant Ecele- lin^, ss.
sia. Praitcroa pra^sculis privilegii auctorilate san- Ego Artaldus presbyter card. til. S. Prisca;, ss.
cimus, ut defunctoruni canonicorum bona nunc, el Ego Joaiiiies presbyter cardinalis lit. Equitii
in futurum a nemine auferantur, sed in utilitatem ss.
fratrum communiter vivenlium quiete et integre Ego Olho diaconus card. tit. S. Georgii ad Velum
dimittantur. Porro, qui ad majorem solili suiit Aureum, subscripsi.
Ecclesiam sepeliri, sepulturas solitas non relin- Ego Hyacintbus diac. card. tit. SS. Sergii et
quanl. Sed qui ad aliarum ecclesiarura trauseunt Bacchi, subscripsi.
sepulturas, sive in civitate, sive in burgis judicio- Ego Otbo diac. card. til. S. .Nicolai in carcere
rum suorum partem quarlam ecclesise matrici de- Tulliano, subscripsi.
relinquant. In omnibus aulem ecclesiis, in quibus B Datum Lateraui per manum Rolandi S. Rom.
morluorum exsequiis interessetis, missarum vobis Ecclesiae presb. card. et cancellarii vi Id. Septem-
celebrationes cum oblationibus suis coucedinms. bris, indict. i. Dominicae Incarn. aiino H53, pontif.
Sane piorura canouicorum electiones, et coUatio- vero Anastasii papae iv anno I .
ues monasterialiura et capellanorum, qui videlicet II.
populo divina oflicia administraut, episcopi, et ca- Ecclesium Beneventitnam tuendum suscipit et Pelri
nonicorum consensu fiant. Praeterea sedis aposto- archiepiscopi jura confirmat.
licai auctoritate statuimus, ut divisio silvaj de tu- (Laterani, Sept. 22.)
mulo, sicut a venerab. fralre nostro Villano Pisano [Ughelli, Italia Sacra, VIII, 113.]
arcbiepiscopo ex mandato jam D. proidecessoris Anastasius episcopus, servus servorum Dei, ve-
nostri papoe Eugeuii facta, et nobis assignata esse nerabili fratri Petho Beneventano archiepiscopo
dignoscitur, futuris temporibus rata et inconcussa ejusque successoribus canonice substituendis in
permaneat, nec quisquam vobis, vel successoribus perpeluura.
Testris inventis divisiouem ipsam unquam prKSU- In eiuinenli uuiversalis Ecclesioe specula dispo-
mat infringere, sive ratione qualibet perturbare. _ uente Domino coustituti ex injuncto nobis a Deo
Decernimus ergo, ut nulli hominum liceat praefa- apostolatus officio fratres nostros episcopos debe-
tara ecclesiam temere perturbare, aut ejus posses- inus diligere, et ecclesias eorum gubernatioui com-
siones auferre, vel ablatas relinere, minuere aut missas protectioue sedis apostolic» communire;
aliquibus vexationibus fatigare, sed omnia integra capropter, venerabiUs in Christo frater, Petre Bene-
conserventur eorum, pro quorum guberuatione, et ventane arcbiepiscope, vestris postulationibus bc-
sustentatione coucessa sunt usibus omnimodis pro- nignum impartientes assensum , Beneventanam
futura, salva in omnibus apostolicae sedis auctorita- Ecclesiam cui auctore Doraino praeesse diguosceris
tate. Si quis igitur in futurum ecclesiastica, s£ecu- sub B. Petri, et nostra protectione suscipimus, et
larisve persona banc uostrae constitutionis paginam pra!senlis scripti patrocinio communimus; statuen-
sciens contra eam tenere venire tentaverit, secunda tes, ut quascuuque possessiones, quujcunque bona
animadversione commonita, si congrua satisfactione eadein Ecclesia impraesenliarum jusle et canonice
se non emendaverit, potestatis suae prioris dignitate possidet, aul iu futurum concessioue pontincum,
careat, et pra-.terea ream se divini judicii existere

largitione regum vel principum, oblatione fidelium,
seu aliis justis modis Deo propilio poterit adipisci,
de perpetrata iniquilate cognoscat, et a sanctissiuio
firma tuisque successoribus, el illibata perma-
corpore et sanguine Dei, et D. Redemptoris nostri D libi
neant, in quibus ha?c propriis duximus exprimenda

Jesu Christi aliena tiat, ac in extremo examine
vocabulis.
districta; ultioni subjaceat. Cunctis autem in eodem
Episcopatus videlicet Avellinum, Montem-Mara-
loco justa servantibus sit pas Doraini nostri Jesu
num, Frequonlinum, Ariauum, Moulem de Vico,
Christi, ut hic fructum bonae actionis percipiant, et
Biviuum, Asculum, Luceriam, Florentinum, Torli-
apud districtum judicem prEemium aeternfe pacis
bulum, Montera Corvinum, Vulturariam, Civitatem,
inveniant. Amen. Draconariam, Larinum, Termulam,Guardinam, Tri-
Ego Anastasius, Catholicse Ecclesiae episcopus, ss.
veutum, Bojanum, Alisiam, Thelesiam el Sanclaiu
Ego Imarus Insulanus episcopus, subscripsi. Agathara. lutra civitatem Beneveutanam ecclesiam
Ego Ugo Ostiensis episc. subscripsi. S. Petri Paccadosso, ecclesiam S. Theclas, eccle-
Ego Gregorius presb. cardinalis tit. S. Callisti, siam S. Marlini, ecclesiam Sanctae Marise ante
ss. horam, ecclesiam S. Pelri silara juxta ecclesiam
Ego Guidus presb. cardinalis lit. S. Cbrjso- S. Petri de .Medicibus, ecclesiam S. Mariae de An-
goni, ss. cona, occlcsiam S. Artheloi, ecclcsiam S. Januarii
993 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — AN. im. 994
de Graecis, ecclesiam S. Maiiri, ecclcsiam S. Pascha- a Incarnationis Dominicoe anno 1 1.H3 ,

Pontificatus
sii, ecclesiaui S. Angeli, qua; cst juxta ecclcsiam voro doniMi. Anaslasii papte IV anno prirao.
Sanctai Maria' Rolundffi. Extra vero ecclesiam 111.
S. Joannis de Plano, ecclesiam Sanctfe Maria; de Privilegium pro monasterio S. Anthimi.

Rocca, ccclesiam Sanctse Mai-ite de Venticano, ec- (Romffi, ap. S. Mariam Rotundara, Oct. 31.)
clesiant S. Petri de Cardito, ecclesiam S. Petri in [Ughelli, Italia sacni, I, 993.]
Planisio , ecclesiam Sancti Theodori , ecclesiam Anastasus episcopus, scrvus servorum Uei, di-
Sanct.-B Maria; in Gildone. Abbatiara Sanctte Mariae lecto filio GuiDONi, Abbati Monasterii S. Anthimi,
in Strata, abbatiam Sancte Mariee de Corate, ejusqiie successoribus regulariter substituendis in
ecclesiam Sanctte Marise iu Gradellibus, et quidquid perpetuum.
juris habes in castro Montis Sarculi, et in Vallc Cura omnibus ecclesiis et ecclesiasticis pcrsonis
Caudina. Praiterea concedimus tibi iiallii usum ex debitores ex injuncto nobis a Deo apostolatus offi-
niore ad sacra missarum solemnia peragenda, ut cio existamus, illis tamen propensiori studio nos
videlicet eo infra scriptis diebus infra ecclesiam convenit imminere, quje es antiqua institutione ad
lantummodo utaris : In natali Domini, Epiphania, jus et proprietatem B. Petri spectare noscuntur.
Purifieatione sanclaj et semper Virginis Maria;, et B Eapropter, dilecle in Domino lili, tuis justis postu-
in Annuntiatione ejusdera, Ccena Domini , et lationibus clementer annuimus, et praedecessoris

paschalibus festivitatibus, Ascensione Domini, Pen- nostri felicis memoriEB papai Innocentii vestigiis
tecoste, in festivitale S. Joannis Baptista?, in natali- inhaerentes monasterium B. Anthimi, cui, Deo auc-
tiis apostolorum Petri et Pauli, ct in Assumptione, tore praeesse dignosceris, apostolicae sedis privi-
et Nativitate beatos semperque Virginis Matris legio praesentis scripti pagina comrauuimus. Sta-
Marise. In dedicatione tui archiepiscopatus, et in tuentes, ul qurecunque bona, quascunque posses-
anniversario tuK consecrationis die, in congregatio- siones in praesentiarum idem monasterium juste
nibus episcoporum, ordinationibus clericorum et et canonice possidet, aut in futurum concessione
consecrationibus ecclesiarum ;
praiterea in transla- pontificum, largilione regum Ivel principum, obla-
tione corporis beati Bartholomsi, quod tua frater- tione lidelium, seu aliis justis modis, procurante
nitas in secretario debeat induere, et sic ad missa- Doraino poterit adipisci, firraa tibi tuisque succes-
rum solemnia proficisci. soribus et illibata serventur. Ut autem juxla nor-
Decernimus ergo ut niilli oranino hominum liceat raam vestrae professionis divinis obsequiis liberius
eamdem Ecclesiam teraere perturbare, aut ejus vacare possitis, siraili modo sancimus, ut cujus-
possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, libet eccIesisR sacerdoli nullam jurisdictionem,
vel temerariis exactionibus faligare, sed omnia iute- nullam potestatem, aut auctoritatem, excepto dun-
gra conservenlur eorum pro quorum gubernatioiie, taxat Romano pontifice, in vestro monasterio liceat
et sustentatione concessa sunt usibus omuimodis vindicare. Adeo quidem ut nisi ab abbate cjusdem
profutura , salva sedis apostolicffi auctoritate. Si monasterii fuerit invitatus, nec etiara raissarum
qua igitur in futurum ecclesiastica stecularisve per- solemnia ibidem audeat celebrare. Interdicimus
sona, etc. etiam, ut nulli episcopo licentia pateat sacerdotes
Ego Anastasius Lat. eccl. episc. ejusdem coenobii monachos, sive canonicos distrin-
Ego Hugo Ostien. episc. gere vel excommunicare, aut divinum eis ofUcium
Ego Guarinus Prajnestin. eccl. episc. prohibere. Quos etiam ab omni pontificali synodo
liberos et absolutos manere decernimus. Porro lo-
cuniipsum ab omni jugo quarumlibet potestatum,
Ego Jacobiis card. S. Callixti. tam episcoporum, quam raarchionum, comitum
Ego. . . presb. card. . quoque et vicecomitura, castaldionura, csetero-
Ego Hubaldus presb. card. .Sanctae Praxedis. T\ rumque Longobardoruni omnium volumus esse
Ego Jiilius presb. card. tit. Sancti Marcelli. quietum, nullusque eorum in possessionibus priE-
Ego Octavianus presb. cai'd. S. Ceciliae. fato cojuobio pertinentibus, judicium aliquod, pla-
Ego Astaldus presb. card. lit. Priscse. citumve tenere, aut districtionem facere, qualibet
Ego Joaniies presb. card. SS. Joannis et Pauli. occasione prai^sumat, sed potius tam haec quam
Ego Cenoius presb. card. S. Laurentii in Lu- alia, quae ad jus ejusdem monasterii spectare no-
ciaa. scuntur, in tua et successorum luorum libera po-
Ego Henricus presb. card. Sanctorum iNerei, et testate, et dispositione consistant. Concedimus in-
Achillei. super eidem venerahili loco decimationes, atque
Ego. . . . diac. card. Sancti Georgii. primitias de suis omnibus, sive de pra-ceptalibus,
Ego Jacinlhus diac. card. S. Mariffi in Cosmcd. sive de aliis, quae jara sunl ipsi monasterio acqui-
Ego Joannes diac. card. SS. Sergii et Bacchi. sita, seu in antea, Deo propitio, acquirenda. Obe-
unte vero te, nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum
Datum Latcrani per maiius Rolandi S. R. E. quolibet successorura, nullus ibi qualibet suhreptio-
presb) t. card. et caucellarii, Kal. Octob. indict. i, nis astulia , seu violentia prajponatur, nisi quem
,
9U5 ANASTASll IV PAP/E 91)
fralrcs coniuiuni consensu, aul fratrum par^ con- ^ et pereepta firmiler conservaret. Quorum nimirum
silii sauioris, secunduni Dei timorem, el B. Rene- et nos vestigia crga Beati Renedicti et ecclesiai sua;
dicti auxiliuni pra?viderinl eligendum . Electus reverentiam imitantes ccclesiani S. Juliani sitam
autem a Romano pontitice consecrelur Ciuisma ; in terrilorio Kresonensis cum pertinenliis suis,
sane, oleum sanctum, consecrationes altarium, vel quam venerabllis frater noster Lco Verulanns, et
basilicaruni, ordinationes etiam presbyterorum, ecclesiam Sancti CiBsarii silani in suburbio Ana-
diaconorum, aut aliorum, tam de monacbis quani gnino supra locnm Claranum <iu;im frater noster
de canonicis, qui ad sacros gradus fueriut promo- Eleulherius Anagnimis episcopi, vobis, nostris pre-
vendi sive a sede apostolica, sive ab aliquo catiio- cibus medianlibus, conccsserunt, monasleiio vestro
lico suscipietis episcopo, qui rerum fultus auctori- aucloritate apostolica confirmamus, tantum terr;n
tate, quod poslulatur, indulgeat. hl si aliquando iii Pulliaiio, quanlum duobus paribus bouni an-
quempiam de nostris cpiscopis, sive de aliis, proul nualiui dobeat suHicere ad aranduin. Nulli orgo
nobis congruentius visum fuerit ad sacruni mini- omnino bumiiium liceat hanc noslra; conlirmatio-
sterium celebrandum, vel consecrationem aliquam nis el concessionis paginam temerario ausu in-
exbibendani invitare ad vestrum monaslerium fringeie, vel ei prffsumptionc aliqua contraire.
volucrilis, absque alicnjus contradiclione id ipsuin B Si quis autem id altentare praesumpserit, sccundo
faciendi habcatis omnimodain facullatem. Ad ha^c tertiove commonitus, nisi reatum suum congrua
adjicientes statuimus, ut in plebe S. Salvatoris, in satisfactione correxerit, indignationem oinnipoten-
plebe S. Joannis, seu etiam in aliis ecclesiis vestro tis Dei el beatorum Petri et Pauli apostolorum
monasterio pertinentibus, si id necessitas e.xegerit, ejus incurrat, atque in exlremo examine districta;
baptismus debeat celebrari, quemadmodum prcede- ultioni subjacoat.
cessorum nostrorura Joannis xv, Joannis xin, Be- Datum Roram, apud S. Mariain Rotundam, ii Kal.
nedicti, Stephani vii, Sergii, Adriani et aliorum Novcmbris.
Romanorum pontificum sanctionibus noscitur insti- V.
tutum. Privilegium pro ecclesia S. Theclse Mediolanensi.
Decernimus ergo, ut nulii omnino bominuni fas (Laterani^Nov. 13.)
sit vestrum monaslerium temere perturbarc, aut fGiULiNi, Memorie di Milano, V, 602.]
ejus possessiones auferre , vel ablatas retiuere Anastasils episcopus, servus servorum Dei, di-
rainuere, seu qiiibuÎibet molestiis fatigare, sed lectis filiis Azomi, prceposito ecclesia; Sanctaj Thecke
omnia integra conserventur eorum, pro quorum Mediolanensis, ejusque fratribus tam praesenlibus
sustentatione et gubernatione concessa sunt, usi- ^ quam fuluris canonice substituendis in pcrpetuum
bus profutura. Etfectum justa postulanlibus indulgere, et rigor
Si qua igitur ecclesiastica saecnlarisve persona, aeqiiitatis, et ordo exigit rationis prresentis, quando
etc. petentium voluntalem et pietas adjuvat, et veritas
Dat. Romae, apud S. Mariam Rolundam per ma- non relinquit. Eapropter, dileeti in Domino filii,
nus Rolandi S. R. E. presb. card. et cancell. ii veslris justis poslulationibus clementer annuimus,
Kal. Novemb. Incarn. Doin. anno M.53, ponlif. vero et prcodecessoris nostri felicis memorise papa; Eu-
D. Anaslasii pajiaj iv, anno i. genii vestigiis inhserentes, prsefatam Ecelesiam, in
JV. qua divino mancipati estis obsequio, sub Beati Pe-
Monasterio Cassinensi ecclesiam Sancti Juliani in tri et nostra protectione suscipimus, et pra>sentis
torilorio Faresenonis et ecclesiam S. Cxsurii Ana- scripti patrocinio communimus. Statiientes ut quas-
gninam asserit.
cunque possessiones quKCunque bona eadein
,
(Romae, ap. S. Mariam Rotundam, Oct. 31.) ecclesia inprsesentiarum juste et canonice possidet,
[Gattli.a, llist. Casin., 337.1 aut in futurum concessioiie pontificum, largitione
ANASTASicsepiscopus,scrvusservorum Dei, dilecto
q regum vel principum, oblatione tidelium, seu aliis
filio Rainaldo sanctse Romanae EccIesiiE presbytero justis modis, prtestante Domino, poterit adipisci,
cardinali et Cassinensi abbati, ejusqne fratiibus, firma vobis vestrisque successoribus et illibata per-
saliitem et apostolicam benedictionem. maneant. In quibus baec propriis duximus expri-
Inter universas ecclesias orbis Cassinense cceno- menda vocabulis.
bium apostolicffi sedi tanquam speciale membrum Coemeterium ipsius ecclesise cuni domibus el aedi-
semper adhsesit, et sicut ei exstitit vicinitate loci ficiis, quae ad utilitatem et servitium ipsius eccle-
propinquum, ita eam devotis studuit servitiis frc- sise, et fralrum ibidem constructa sunt, aut in futu-
qiientare. Unde et hi qui anle iios muno-
ex divini rum a vobis, vel succossoribus vestris ratiouabiliter
ris largitate Beati Petri cathodram tcnuerunl, mo- ffidiDcabuntur, quemadmodum hactcnus in pace
naslerinm ipsum sincero dilexcrunt aflectu, et rationabiliter tenuistis et possedistis. Praterea ra-
temporalibus ac spiritualibus beneficiis ampliare lionabilem consuetudinem in eadera ecclesia can-
illud jugiter studueriint, ita quidem de ipsius aii- tandi, logcudi, pra^dicandi, pro fidelibus defnnctis
gmento se sollicitos exhibenles, iit studio eorum officium celebrandi, videlicet invigiliis, laudibus et
et opere, el nova semper incrementa percipcret, vesperis, auctoritate vobis apostolica confirmamus,
997 EPISTOL/t: ET PRIVILEGIA. — <VN. Ho3. 907
et lit luillus ibideni hoc inimutare, vel noviim ali- » Adjicimus qnoque, ut quascunque possessiones,
quid superinducere praisumat modis omnibus pro qua?cunque bona,jam dictum monasterium jusleet
hibemus. Sepulturam quoque iipsius loci, liberam legitime possidet, aut in futuriim concessione pon-
esse concedimus, ul eorum qui se iliic sepeliri de- titicuin, largitione principum oblatione lideliuin,
liberaverint devotioni et extrem<c voluntati, nisi seu aliis justis modis rationabiliter (prcestante Do-
foi-te excommunicati sint nullus obsistat. Decerni- raino) poterit adipisci, quieta vobis et integra con-
mus ergo, etc. serventur; in quibus haec propriis duximus e.xpri-
In monogrammate : Bene valete. menda vocabulis.
In cirmlo : Monasterium S. Salvii ; monasterium S. Trinitatis
CUSTODI ME, DOMIXE. IT PUPILLAM OCULI. de Florcntia; monasterium Strumense ; monaste-
Ego Anastasius cathoIica2 ecclesije episcopus, riuin de Usella, et S. Jacobi de Castello ; monastc-
Ego Otto diaconus cardinalis Sancti Gregorii ad rium de Passiniano, et S. Michaeis de Senis, et de
Velum Aureum ss. ,4lphiano; monasterium de Cultubono et de Monte-
Ego Guido diaconus Pisis nionaslerium de Monte-Scalario et de Ne-

;
cardinalis Sanctffi Marice in
Porlicu ss.
rano monasterium de Ficiclo, et de Capiano ; mo-
;
Ego Jacinthus diaconus cardinalis Sanclaj .Mariee

B nasteriumS. Pauli Pisani ;monasterium de Plaiano,
iu Cosmedin ss. et S. Venerii in Sardinia ; raonasterium S. Angeli

do Pistorio, de Pacciano, de S. MaricB de Prato,
Ego Gerardus diaconus cardinalis Sancta; Marife
iu Via Lata ss. monasterium de Vaiano, de Opleto, et de Monte-
Ego Odo diaconus Plano; monasterium de fonte Thaonis; monaste-
cardinalis Sancti Nicolai in
Carcere Tulliano rium de .Musceto, de Monte-Armato, et S. Ceciliae ;
si?.
Ego monasterium S. ReparalEe, de Trecento, de Crespi-

Gregorius presbyter cardinalis tit. S.
no, de Razolo, de Rivo Cfesaris, deCuneo, de Turri,
Calixti ss.
de Caprilia ; monasteriura Placentinum, Papiense,
EgoCencius presb. card. tit. Smcti Laurentii in
Liicina ss.
et Cremonense; monasterium de Capanna, et S.
Prosperi; monasteiium de Novaria, de Vercellis,
Ego Henricus presb. card. tit. Sanctorum Nerei
de Janua, de Terdona de Taurino monasterium
, ;
et Achillei ss.
Bri.xiense, Veronense, et S. Vigilii; monasterium
Datum Lalerani, per maaum Rolandi Sanctae Ro-
Bergomense, et Mediolanense, S. Carpophori, et
manae Ecclesice presbyteri cardinalis el cancellarii,
.\slense.
Idibus Novembris, indictione ii, Incarnationis Do- r
Sane nulli omnino hominum liceat conversos,
minicffi auno 1173. Pontificatus vero domini
aut nionachos jam dicti monasterii seu etiam
Anastasii papw, iv anno primo.
totius congregationis ausu temerario capere, vel
{Apparet cordula fllavi coloris, sigillo amisso.)
captosretinere, seualiquibns fatigalionibusinfesta-
VI. re.Porro fructuum vestrorum decimas, quas ubiiibet
Privilegium pro monasterio Valhimbrosano propriis sumptibus, laboribusque colligitis, absque
(Laterani, Nov. 22.) episcoporum contradictione, vel episcopalium mi-
(Lami, Eccl. Florent Monum., I, o44.) nistrorum, seu etiam plebanorum, xenodochio
Anastasics episcopus, servus servorum Dei, di- vestro reddendas possidendasque, sancimus. Liceat
lecto filio AMBROsio Vallumbrosano abbati, ejusque etiam vobis clericos e sseculo fugientes, seu laicos,
successoribus regulariter substitiiendis in perpe- ad conversionem, absque cujuslibet interdictione,
tuum. suscipere, et qui se devoverint in vestro cojmeterio
Justis religiosorum desideriis consentire, ac ratio-
sepelire, et tam ipsorum, quam cfeterorum Udelium
nabilibus postulationibus clementer annuere, sedis
oblationes sine aliorum ecclesiarum prsejudicio
apostolicae, cui largiente Doraino deservimus, t\
auctoritas, et fraternitatis unitas, nos hortatur.
Deceruimus ergo, ul nulli omnino hominum fas
Hoc nimirum charitatis intuiUi, dilecte in Domino
sil idem monasterium temere perturbare, aut ei
lili Ambrosi abbas, tuis, rationabilibus postulalioni-
subditas ecclesias, vel possessiones auferre, mi-
bus annuentes Vallumbrosanum monasterium, cui,
nuere, seu temerariis ve.xationibus fatigare ; sed
Domino auctore, prsesides, cum omnibus Monasle-
orania integra conservenlur eorum; pro quorum
riis sibi subjeclis, sub apostolica; sedis tutela et
sustcntatione concessa sunt, usibus omnimodis pro-
protectione suscipimus, et scripti nostri paginarobo-
futura. Si qua igitur in posterum ecclesiastica sse-
ramus:statuentes, utomnisimraunitas, omnis liber-
las, quaea praedecessoribus'nostrisfeI. mem.Victore, cularisve persona, etc.
Gregorio VII, Urbano, Paschalc, et Innocentio, Ro- Ego Anastasius, catholicseecclesise episcopus, sub-
manispontificibus,pra!fatomonasterio concessa est, scripsi.
futuris perpetuo lemporibus tirma tibi tuisque suc- Ego Imarus Tusculanus episcopiis ss.
cessoribus, ac Vallumbrosanne congregationi illi- Ego Manfredus presbyter cardinalis tiluli S. .Sa-
bataque permaneant. binje.

999 ANASTASir FV PAP^ 1000
Ego Ariberlus presbyter cardiuatis tituli S. Ana- ^ muiiionem, nec interdictos ad ofDcia sacra susci-
stasife. piant. Porro ecclesiam B. Marife Matriceni semper
Ego Joannes presbyter cardinalis SS. Joannis et haberi (sicut haetenus habita est) et ilUc episcopa-
Pauli titulo Paiuachii ss. lem decernimus sedem permancre, et tibi, luisque
EgoOtto diaconus card. S. Georgii ad Yelum Au- successoribus conlirmamus quascuaquc possessio-
reum. nes, qujecunque bona eadem ecclesia in prjesentia-
Ego Guido diaconus S. Maria; in Porlicu sub- rum juste et canonice) possedil, aut in futurum
scripsi. concessione pontificum, largitioue rcgura, vel priu-
Ego Hyaciuthus diaconus cardinalis S. Marite in cipum, oblatione tidelium, seu aliis justis modis,
Cosmedin. Dco propitio, poterit adipisci, iirma tibi, tuisque
Ego Gerardus diacoDUS cardinalis S. Maria-. in successoribus et illibata permaneant in quibus :
Via-I.ata. hcT.c propriis duximus exprimenda vocabulis. Ab-

Ego Oddo diaconus cardinalis S. Nicolai in Car- batiam S. Benedicti inCarrula, Abbatiara S. Ma-
cere ss. riae in Cataneto, Abbatiam S. Joannis in Pesula,
Datum Laterani, per manum Rolandi, S. R. E. Abbatiam S. Joannis in Scorcione, ecclesiam S.
presbyteri cardinalis et cancellarii, x Kalendas t> Flaviani, cuin Castro, Portus, et omnibus perli-
Decembiis, indictione ii, Incarnationis Dominicoe nentiis suis, canonicam S. Sylvestri in Salino,
1153, pontilicatus vero Domini Anastasii pap;p IV Plebes S. Mariae in vico, S. Mariae in Vellete, S.
anno primo. Petri in Romano, S. Petri in Abelio, S. Victorini

in Canali, S. Marias in Brazzano, S. Salvatoris in
VII.
Pagliarolo, S. Laurentii in Festiniano, S. Martini
Episcoputits Aprutini fines, Ecclesiaeque posscssiones, in Junipero, S. Mari» in Predi, S. Pauli iu Ablata,
petente Guidone episcopo, confirmat.
S.Laurenlii in Civitella, monasterium S. Sebastiani
(Laterani, nov. 27.) in Gomano, civitatem Interamnem, cum Vitica
(I,'ghelli, Italia sacra, 337.)
I,
Carticula, Suburbiuni S. Flaviani, cum insula,
An-\3t.\sus episcopus, servus servorum Dei, Montonem, ripam de Tortoreto, et Lauro, medieta-
ven. fratri gcidoni Aprutinae Ecclesiae episcopo, tem Pretuli Lavaroni, Neretum, Turanum, Partem
ejusque successoribus canonice substituendis. Cusberti in Oforiano, Terram filiorum Montacelli
Sicut injusta poscentibus nullus est tribuendus Gualterii, et Raynerii, Lucum, Collem vetulum.
effectus, sedlegitime desiderantium [non est diffe- r< Rapinum, Mianum, Terrarum tiliorum Albertionis,
renda petitio; tuis itaque, dilecte in Christo fraler Forcellara, CapraUcum. terram Canonis de Guiela-
episcope, precibus annuentes ad perpetuam S. riis, podium scilicet CantaUipum, medietalem Ger-
AprutinK ecelesiae pacem et nobilitatem praesentis maniani, partein Rizini, civitellam Coloniam, par-
decreti stabilitate sancimus, ut universfe parochiae tem de Gazino, et de tota terra S. Nicolai. Decer-
fines (sicut a tuis praedecessoribus usque hodie pos- nimusigitur, ut nulliomnino hominum liceatprae-
sessi sunt) ita omnino tam tibi quanijtuis succes- fatam Ecclesiam lemere perturbare, aut ejus pos-
soribus in perpetuura conserventur. Qui videlicet sessiones auferre, vel ablatas detinere, vel injuste
fines a capite Vomani per ipsam summitatem mon- datas, suis usibus vindicare, minuere, vel temera-
tis, usque in rivura qui decurrit inter Asculanum 1'iis vexationibus fatigare, sed omnia integra con-
comitatura, ct Aprutinum, et per Carrufum, usque serventurtam ejus quam clericorum, et pauperum
trans fluvium Tronti, ad confiuium quod ibi usibus profutura (salva in omnibus Apostolicae
decernitiir usque in mare, et per maris usque in sedis aucloritatel.Si quis igitur in posterum Archie-
fluviumVomani esse cernuntur, inter quos fines, piscopus, episcopus, imperator, aut rex, princeps,
qu»cunque oppida, qua>cunque villfe, quaecunque comes, V. comes, judex, Castaldio, aut
aut dux,
plebes, quajcunque Ecclesiae sitae sunt, aut inipos-D ecclesiastica sfficularisve persona, hanc nostrae con-
terum fuerint,sub tua et tuorum catholicorum suc- stitutionis paginam sciens, contra eam tomere ten-
cessorum episcopali provideutia et dispositione taverit, etc. Amen.

permaneant, et ex eis omnibus episcopalia vobis Ego Anastasius catholicae Ecclesiae episcopus.
jura solvantur, tam in clericorum ordinationibus, Ego Gregorius presbyter cardinalis tit. S. Ca-
et ecclesiarum consecrationibus, quam in redditu lixti.
decimarum et oblationum, sive in correctionibus, Ego Manfredus presb. card. tit. S. Sabinae.
dclinqiipntiuni. Sane illam monachorum pravam Ego.A.lbertuspresb. card. lit. S. Anastasire.
pra?suniptionem, qu!e ipartim episcoporum absen- Ego Octavianiispresb. rard. S. Ca-cilia;.
tia, partim eorum pervicacia) in Aprutinorum Uni- Ego Joannes presb. card. tit. SS. Jo. et Pauli
bus inolevit, modo inhibemus, [ul nec baptisnium Pamachii.
ulterius in monasteriis faciant, nec ad inlirmonim Ego Centius presb.| card. tit. S. Laurcntii in
unctiones de claustris suis proprodi audeant, nec Lucina.

ad poenitentiam injuugendam populares personas Ego Oddo diac. card. tit. S. Geor. ad velum
admittant, nec abepiscopoexcommunicatos ad com- Aureuni.
1001 EPISTOLJ; ET PRIVILEGIA. - AN. 1153. 1002
Ego Guido diac. cardin. tit. S. Matia? in Por- nis, antudinam majorera atque rainorem, curtem
ticu. A Sancti Pctri de Bolagaria, castrum de Cerquacupa
Ego Joannes diaconus card. tit. SS. Sergii et cura pertinentiis suis, ecclesiam Sancti Severi,
Bacchi.
Sancli Donati, cum curte dc Ortavia; curtem Mon-
Dat. Laterani,perraanus RollandiS.R. E. prcsb.
tisCalvi cum pertinentiis suis ; raonasterium Sancti
card. et cancellarii v Ral. Decerab. ind.
n Incarn. Laurentii situm in Urbitalia cum pertinentiis suis
Dom. anno Ho3, pontif. D. Anastasii papa; curtis et castris.
IV, auno I. Decernitur ergo, ut nulli oranino
VIII.
hominum liceat
eamdem ecclesiam temere perturbarc, aut etiam
Monasterio Sancti Laurentii in Campo, ejusque
ab- possessiones auferre, vel ablatasretinere, velinjusle
bati Alberto, jurn ac privilegia conpmat.
datas suis usibus venditare, minuere, vol temerariis
(Laterani. Nov. 27.)
vexationibus faligare. Quaj omnia integra conser-
[MuRATORi, Antiq. Ital., V, 487.]
ventur eorum, pro quorum sustentatione et guber-
AN.iSTAsius episcopus, servus servorum Dei,
natione concessasunt, usibus oranimodis profutura.
dilecto filio Alberto abbati moaasterii Sancti
LaurentiiinCampo, quodin Fanensi parochia situm Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve
^*^""'""'^"
est, ejusque successoribus regulariter substituendis B
in perpetuum ^"° nastasius
'^"'' catholicfe Ecclesia; episcopus
voluntatis afTectu debet prose-
quenter amplecfi, quatenus subscripsi.
et devotionis sinceritas
laudabiliter inuotescit,
Ego Gregorius presbyter cardinalis titulo Sancti
et utilitas postulat, vires
indnbitanter assumant. Quapropter, dilecte in Do- Calixti subscripsi.
raino fili Alberte abbas, petitiones tuas clementer Ego Aribertus presbyter cardinalis titulo Sanctte
admittimus, etiam prajdecessorum nostroruni Joan- Anastasise subscripsi.
nis,Alexandri, Paschalis et Innocentii Romanoruui Ego Julius presbyter cardinalis titulo Sancti
pontiflcum vestigiis insistentes, Beati Laurentii Marcelli subscripsi.
monasterium, quod in Campo Ego Ubaldus presbyter cardinalis titulo Sanctai

dicitur, cui adjutore
Domino Crucisin Hierusalera subscripsi.
permanere decernitur, statuentes,
S. R. E.
ut qufecunque bona, quascunque possessiones in- Datura Laterani, per manum Rolandi Sanctfe Ho-
prffisentiarum juste
mana? Ecclesiaj presbyteri cardinalis et cancellarii,
et canonice possidere digno-
v Kalendas Decembris, indictione n Incarnationis
scitur, universa, quae in futurum episcopali con-
Dorainicae anno 1153, pontiflcalus vero domini Ana-
cessione, regali aut principali largitione, aut obla- r '. • .,r
r.^^r. T 1- , vj stasii IV papae anno I
tione p.A
,• .
hdelium, seu ahis justis modis eidoju cceno-

bio, auxiliante Domino, offerri contigerit, firma
Ecclcsiam Tarvisinam, rogatu Blanconi cpiscopi,
tibi tuisque successoribus et illibata permaneant.
tuendam suscipit et ejus bona confirmat {Fragrnen-
In quibus haac propriis duximus exprimenda vocatum).
bulis. [Ughelli, Italia sacra, V, 523.]
Monasterium Sancti Angeli de Monte cum Eccle- Datum Laterani, per manum Rolandi S. R. E.
siis et omnibus ad eum pertinentibus,
monasterium presbyteri cardinalis et cancelIarii,;Kal. Dec, ind. ii,
Sancti Paterui de Mampullo cum suis pertinen- Incarnationis Dominicae an. 1133, pontificatus vero
tiis,monasterium Sancti Michaelis filiorum Alfedi, D. Anastasii papaj IV anno i.
ecclesiam Sancti Joannis de Montecalvo, ecclesiam
X.
Maurianaj m
Lucioli, cum curte de PaIe.ino, Sancta? Privilegium pro monasterio S. Dionysii.
Ceciliae cura curte de Ferbula, Sancti Stephani
(Laterani, Dec. 6.)
cura curtedeFenilio, monasterium Sancti Hippolyti [DouBLET, Eist. de Saint-Denys, 498.]
cum cellis suis, videlicet Sancto Savino cum curte Anastasius episcopus, servus servorum Dei, di-
sua de Pratalia, Saucto Mauritio, Sancto Michaele D lectis filiis monachis Sancti Michaelis, salutem et
el Saucto Damiano; cellani Saucti Stephani, apostolicam benedictionem.
Ecclesiam Sancti Gerontii, curte de Valelonga cum Dilectus filius noster Odo abbas Sancti Dionysii et
pertinentiis suis monasterium Sancti Adriani cum abbas vester pro causa census quinque raarcarum,
ipso castro de Gajo, etcum insula Arvosiccho usque quam adversusmonasteriuni Sancti Dionysii non tam
ad flumen Mecauri; cellam Sancti Martini in do ratione quam de vestra voluntate movistis,
Britholi, Sancti Joannis Majoris in Fano constituli, nostrose conspectui praesentarunt et audientia data
Sancti Gregorii, Sanctorum Philippi et Jacobi de utrique, uterque raliones suas in nostro auditorio
Cavallaria ; curte, qum vocatur Canna domestica ;
allegavit. Nos autem cum fratribus nostris rationi-
curtc, qucenominaturGurgofusco; ecclesiani Sancta; bus utriusque partis auditis et cognitis, censum
Mari» in Crutide, Sancti Paterniani , curtem ipsum antedicto abbati et coramisso sibi coenobio a
.Numero, curtem Urciano, Massa Barthi cum per- vobis decernimus debere persolvi, et quidquid a
linentiis suis, curtem de Sancto Petro iu Vette- vobis hactenus inde detentura est, abbali vestro
lago, curtem Roverate cum Ecclesia Sancti Joan- praecepimus integre restituere. Vobis itaquc piae-
Patrol. CLXXXVHI. 32
1003 ANASTASII IV PAP.E 1004
sentiluis scriplis injiiniiimiis qiiatonus una cuui eo ^ tibi a Ronnno pontificc injiinguntur, scmper debcas
quidquid usquo ad hnc tcmpus de censu ipso deti- sollicitior iaveniri. Scirc oniin delies quanto aniore
nuistis proediclo abbati rostilucre procuretis, etde et diligentia antecessures iiostri res B. Dioiiysii tu-
CiPtcro censumipsuni ei sicut olira inter nionasteria taverunt. scientes quod potens cst ille, inquani
vestra constitutuni csse dignoscitur, sine contiadic- B. nion,ysius, pro illis non solum multa confcrre,
tione aliqua persolvatis. Si vero infra quadraginla veruin eliam inulto ampliora illis conlribuere bene-
dies ex qiio abbas vestcr ad vos rcpedaverit, census ficia. Krgo quod devoto complevcruiit, tuproaniore
ipse sajpe fato abbati non luerit a vobis cum inte- Doi et tanti niarlyris, ac pro salutc auima' tna', ad-
gritate solutus, extunc et vosab ofliciis vestris auclo- iniplere ne tardes, quajque juris noslri sunt, nobis
ritate noslra suspensos et iu vestro monasterio di- reslituerenon desistas. Nulli ergo omnino honiinuni
vina oflicia noveritis interdicta. fas sit hanc nostram paginam temerc perlurbaie,
Hatum Laterani, viii Idiis Decembris. vcl oi aiisu tomerario contraire. Si quis vero hoc
atteutaverit, iram Dei et beatorum apostolorum ejus
XI.
Polii et Pauli se noverit incursurum.
Ad Petrwn Bituncensem archiepiscopum. — Vl abhati Datum I.atorani, vuldus Decembris.
Sancti IHonysii restititat ecclesiam de Casa Majori, i)
c/ bona defuncti archipresbyteri, proul ab Eugenio
XII
papa semel et secundo mo7iHus faerat.
Privilegium pro cwnohio S. bionysii.
(Laterani, Doc. 7.)
(Laterani,Dec. 8.)
|D. BouQOET, Recueil,X\, 653.] [DouBLET, Hist. de Saint-Dcnys, 497.]
Anastasius episcopus, servus servorum Dei, vene- Anastasius episcopus, sorvus servoruin Dei, di-
labili fratriPETRO Bituricensi archiepiscoposalutern lcclis iiliis Odoni abbati Sancti Dionysii ejusque fra-
ct apostolicani benedictioneni. tribus salutem et apostolicam benedictlonem.
Nos credimus quod suscopti pontiQcatus officium Qiioties illa confirinare alicui ecclesiaruin qu;e
ita le obedienti» apostolicm sedis astriuxit, ul turpe juste ac rationabiliter possidet postulamur, animo
tibi sit et inhonestum super eadcni re secundo vol iios convenil libcnti concedere ac petentium desi-
lertio mandatum Romani pontificis exspectare. deriiscongnium imperliri consensum, ne si forte
Voniens auteni ad nostrani pricsoiiliam diloctiis filius suarum reruni nostriim ei patrociiiium
iu tuitionc
noster Odo abbas venorabiUs mouaslerii S. Diony- negaverimus, ad diiipienda bona ecclesiastica lo-
sii, audientiee uostrse suggessit quatenus cum olira p cum dare pravorum audacia', cui potius nostri con
ad sedem apostolicam statuisset accedere, tu ei sideratiorosislondiim admonetvideamur. Eapropter,
ecclesiam de Casa Majori, poslquani iter veiiiendi dilecti in Doniino filii, quieti et utilitati vestrse pro-
arripuit, abstiilisti; ct cum archipresbyter ipsius vidore volentes auctoritate apostolica vobis confir-
ecclesiaj (qui quando curam ejus suscepit regendani, mamus personatum Villiaci, ecclesiam de Calvo-
universa quae processu temporis ibi conqiiireret, monte et Ecclesiam de Cergiaco ad jus vestri mo-
eidcm ecclesiae dicitur contulisse) viam universa; nasterii portinentes. Pra;terea ecclesiie vestra^ de
carnis fuisset ingressiis, omnia bona ejiis in tuos Corbolio decimam quamdam in Chamoila quam
usus applicuisti, et cum felicis memoria^ papa Eu- venerabilis frater noster Hugo Senonensis archiepi-
genius prredecessor noster, de hiijus facti correp- scopus ratiouabili ei dispositione concessit. EccIesicO
tioue secundo tibi, sicut dictum est, sna scripta aiitem vostra; de Vallo Cressonis decimam ipsius
transmiserit, nullam oxsecutionem mandatis ejiis vIIKt iiihilominus conflrmamus el inconcussa ei
curavisti hactenus comniodare. Super quo tanto omni tempore decernimus permanere. NuUi ergo
ampiius admiramur, quanto magis a somilajustitia; omnino hominum fas sit hanc nostrse confir-
te conspicis deviasse. Quare, omni commotione ces- mationis pagiiiam infriugere, vol ei ausu temerario
sante, de ipsius correctione deberes vigilantiuscogi- D contraire. Si quis autom hoc ostentaro prsesumpse-
tare. Sed quia duritiam istam ad ea quaj recla sunt rit, indignationem omnipotentis Dei et beatoruni
nos oportet saltem in virtute apostolica inclinare, Petri ot Pauli apostoloriim ojus se noverit incursu-
tibi pr^scntium auctoritate mandamus quatenns, rum.
si qiierela ejus veritatis ordine non discordat, Datum Laterani, vi Decembris.
el ecclosiam et quidquid de rebus antedicti presby-
Xlll.
teri in servitio ejusdem ecclesije acquisitis, ad to
Pacifico abbati Brixellensi Sancti Geiiesii privilegia
devenerit, sjepc dicto abbati digna cmendatione
anliqua confirmat.
et satisfactiono restituas, et qua>, ablala fucrunt,
eidem facias cutn integritate restitui; diligeiiter at- (Laterani, Dec. St.)
timdens ut nec ipse in auribus nostris super his [MUR.\TORI, Antiq. Ilul.,\, 1021. 1
querimoniam ulterius deponere compellalur, nec Anastasuis episcopus, servus servoriim Dei, di-
niis iterato tibi scripta nostra traiisniittere debea- lecto filio Pacifico abbati monasterii Brixellensis,
nius. Alioquin de [hac mollienda duritia taliter a ejusque fratribus tam prcesentibus quam futuris
noljis noveris cogitandura ut ad exseqiienda quee regularem vitam professis in perpetuum.
1005 EPFSTOL.E ET PRIVILEGIA. — AN. Ilu3. 1006
Ciim omnibus religiosis locis atque personis delii- A qui de ea exire solet : quidquid hubetis in Gouzaga,
tores ex aposlolica? sedis auctorilateacbenevolentia Plconiaca, Castello-Novo, in Butrioni, iu Herhera,
existamus, illis tanieualtentiusproviderenos conve- in Blelulo, in Sacca, iii capite lucia}, et iii Berupto;
nit,quos beatiPetrijuris esse non exstatambiguum. curlera, quae vocatur Mercorina, et dimidiam curtem
Ul autem pro monasterio Sancti Genesii Brixellen- Pellani, cum ecclesia Sancti Andreae ; stcdia, quae
sis, cui, dileetc in Doraino lili Pacitice abbas, auclore adjaceut castris Godi, cum ecclesia Sancta? Mariae
Deo, prfeesse dignosceris, paterna vigilemus solli- in Caldtme ; et Rivalle, cum porlu in Mincio fluvio,
citudine, tauto amplior est nobis injunctanecessitas, Oliveta quoque in comitatu Brixiensi, vel Vero-
quanto ipse locus ad jus el proprietatem sanctse nensi. Sane laborum vestrorum, quos propriis ma-
RoraantP Ecclesi». noscilur pcrtinere. Ad exemplum nibus, aut sumplibus colilis, sive de nutrimentis
itaque prEedecessorum nostrorum felicis niefiiorice veslrorum aniraalium, nullus oninino a vobis deci-
PasclialisetlnnocentiiRomanorumponlilicum, idem mas exigere praesumat. Si qua aulem libera et ab-
coenobium sub beati Petri tutela suscipiraus, et soluta persona in vita vel in morte, pro redemptione
tani ipsi quam ejus colouis libertalem prEeteritam animre suse, veslro monasterio se conferre voluerit,
conservantes, apostolicte sedis privilegio commu- salva justitia matricis Ecclesiae, eani suscipiendi
nimus. Statuimus euim,ut uullussacerdotumquam-B facultatem liberam habeatis. Nulli ergo omnino ho-
libet exerceat in eodem monasterio et adjacenli minum fas sit pra;fatum monasterium temere per-
villa potestatem, nec ulli eorum facullas sit, locum turbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas
ipsum vel monachos ejus, sive clericos inter- retinere, minuere, vel aliquibus vexationibus fati-
dictioni vel excommunicationi subjicere. Chrisma, gare ; sed orania integra conserventur, eorum, pro
oleum sanctum , consecrationes basilicarum sive quornm gubernatione et sustentatione concessa sunt,
aItarium,ordinationes monachorum seu clericorum, usibus omnimodis profutura salva in supradictis :
qui in eisdem locis ad sacros sunt ordines promo- ecclosiis dioecesani episcopi canonica justitia. Ad
vendi, a quo malueritis, catholico episcopo susci- indicium autem perceptaj a Romana ecclesia liber-
piatis. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, tatis, aureum Bizanlium quotannis nobis nostris-
vel tuorum quolibetsuccessorum, nullus ibi qualibel que successoribus persolvetis ,

quemadmodum a
subreptionis astutia seu violentia praeponatur, nisi supradicta Malhilde comitissa in oblationis est chi-
quem fratres communi consensu, vel fralrum pars rographo institutum, ut juxta ejus devotionem,
consiUi sanioris, de suo vcl de alieno, si oportu- Brixellensis monasterii fratres ab omni saecularis
eril, collegio, secundum Dei timorem et Beati Be- ^
servitii sint infestalione securi, omnique gravamine
nedicti Regulam, providerint eligendtim. Electus '
mundana; oppressionis remoti, nulli alii, nisi Ro-
autem ad Romanum pontificem cousecrandus acce- man» et apostolicfe sedi, cujus juris idem locus
dat. Ad haec praeseuti decreto sancimus, ut queecun- est, aliqua teneantur occasione subjecti. Si qua
que pra;dia, qusecunque possessiones seu bona a igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona,
nobilis memorise Attonecomile velmarc'/iione,ejus- etc.
dem Cffiuobii fundatore, sive a filio ejus Tedaldo, Ego Anastasius catholics Ecclesiae episcopus sub-
vel suo nepote Bonifacio, marchionibus, et Boni- scripsi.
facii filia Mathilda comitissa, singulari apostolicee Ego Imarus Tusculanus episcopus subscripsi.
sedis Ulia, vel ab aliis fidelibus, juris ejusdcm nio- Ego Gregorius presbyter cardinalis titulo (âlixti
naslerii de jure proprio collata sunt ;
qnsecunque subscripsi.
etiara iupra?sentiarum juste et legitime possidet, Egd Manfredus presbyter cardinalis tittilo Sanctae
aut inposterum concessione pontificum, oblatione Savinaa subscripsi.
fidehum, largitione regum vel principum, seu aliis Ego Aribertus presbyter cardinalis titulo Sanctae
justis modis, pra;stante Domiuo, poteris adipisci. Anastasiee subscripsi.

firma tibi tuisqiie successoribus et illibata perma- n Ego Julianus presbyter cardinalis titulo Sancti
neant. In quibus hsec propriis duximus exprimenda Marcelli subscripsi.

vocabulis. Ego Octavianus presbyter cardinalis titulo Sanclse
Ecclesiam beati Micbaelis de Ferraria, ecclesiam Ceciliffi subscripsi.

Sancti Christophori in Ponticslo, ecclesiam Sancti Ego AUaldus presbyter Cardinalis titulo Sanct»
Michaelis in Maximatico, ecclesiam Sancta^ Mariae Prisca; subsciipsi.
in Gurzanetico, ecclesiam Sancli Philippiin Bibiano, Ego Odo diaconus cardiualis sancti Georgii ad
ecclesiam Sanclaj .Marise in Caldone, ecclesiam Velum Aureum subscripsi.
Sancti Georgii cum curte, ecclesiam Sanctae Mariae Ego Jacyiitlius diaconus cardinalis Sancfee Marise
in Gurgo, ecclesiam Sancti Fabiani cum curte, rae- in Cosmedin subscripsi.
dietatem curtis de Gavaseto, cum capella Sancti Datura Lateraui, per raanum Rolandi sanctae
Petri iiifra Castro, ciirtem Sancti Martini cum ca- Romanae Ecclesia; presbyteri cardinalis cancellarii,
pella. hospitale Sancti Laurentii in Calerno jura v Idus Decembris, indictione ii, Incam.itionis
;
quoqiie veslra, qu;e in Rrixellensi portu hal)elis, Dominicae anno 113.3 pontificatus vero domui
atque stratam Teutoninani, et teloneum, et usum, Anastasii IV papae anno i.
;
,
mi .ViNASTASII IV PAI\E 1008

XIV. k Almis, Nantis vel aliis locis per provinciam consli-
Bulla pro ccclcsia AVagalonensi. tutis pacifice tenuisse probatur, quietas ei etiam
(Laleraui, Dec. 10.) inposterum dimittatis, etc.
[Gall. Christ., VI, Instrum., 3o7.]
.\VI.
Anastasiis episcopus, servus servorum Dei, vene- Ad Andreim archiepiscopum, P. comitcm, clerumque
rabili fralri Raimukdo Magalon. episcopo, ejusque iic popuhm Hagusiinum.
successoribus canonice subslituendis in perpetuum (Laterani, Dec. 2b.)
ssJutem et apostolicam benedictionem. [Farlati, lllyr. sncr., VI, p. 65.]
In eminenti apostolicie scdis specula, disponenle Anastasus episcopus, servus servorum Dei
Doraino, conslituti, ex injuncto nobis officio fralres venerabili fratri A. archiepiscopo, et dilectis filiis
nosti'os episcopos lam vicinos quam longe positos P. comiti et universo clero et populo Raguseorum,
debemus diligere, et ecclesiis sibi a Deo commissis salutem et apostolicam benedictionem.
suam justitiam observare. Eapropter, dilecte in « Eos hic commendat propter exhibitum Henrico
S. Romanae Ecclesiai subdiacono et legato pontificio
Christo frater episcope, tuis juslis petitionibus
bonorem atque prffistitam ejus mandatis prfficeptis-
gratum impertientes assensum, praefatam Magalon.
ecclesiam, cui Deo auctore prasesse dienosceris, ad m'"^ i'""'-
R
" subdit »
1 j 1
• , . ,. :
e.xemplar pr«decessons nostri bona? raemorise Lr-
Et quoniam longum est omnia qua; vobis dicenda
bani II, sub B. Petri et nostra protectione susci-
sunt, praesenti observationi oommiltere, deposi-
pimus communimus,
et preesentis scripti patrocinio
tionis ct interdicti sententiara ab eo in quosdam
sliUuentes ut quascunque possessioues et quKcun-
fratrum nostrorum episcoporum, pro eo qnod vo-
que bona eadem in praisenti juste et canouicc possi-
cati ad conciliumejusaccedere contempseriint, auc-
det,autin futurumconcessionepontificum, largitione
toritate prolatani, a vobis noveritis ratam haberi
regum vel principum, oblatioue fldelium, seu aliis
dcpositionis in Tristinen. (Drivastensemi et Duli-
justismodis, Deopropilio,poteritadipisci,tirmavobis
chinens., interdicti vero in Catharinensera; excom-
et per vos eidem Ecclesia; illibala permaneant, in
municationis quoque sententiam quam in Cathari-
quibus ha?c propriis duximus esprimenda vocabulis.
nensem comitem promulgavit ratam habemus, et
Ipsam eamdem Magalonensem ecclesiam canonice
donec episcopum suum Ecclesiae vestiffi, sicutdebet,
regendam,etdisponendam tibi tuisque successoribus
obedire permittat, ab universitate vestra prsecipi-
conflrmamus, alque ecclesiam S. Baudilii de Monte-
mus observari. Ad haec devotionis, etc.
sevo, et universa quae ad Magalon. episcopum, seu
Dat. Laterani, viii Kal. Januarii, etc.
adfralrumibidegentiumconimuniamjustepertinere ^
.WII.
noscuntur. Prseterea ejusdem praedecessoris nostri
vestigia sequentes, Melgorii comitatus curam vobis
Ad episcopos Gidlise. —
Adversus comitem Niver-
nensem et oppidanos Vizeliiicenses.
injungimus, et vos censum aunuum ab illis, qui (Laterani, Dec. 2o.)
per manum Romani pontificis tenentur, exigatis,
[Maxsi, Concil. .X.XI, 777.]
et si comitura, et ipsius comitatus haeredum suc-
Anastasius episcopus, episcopis Gallia?.
cessio desieril, nostra,
nostrorumque successorum Quando peccata, in quibus culpa est relaxare
vice-comitatum ipsum regendo disponatis. Decer-
vindiclam, ab aliquibus suggerente diabolo commit-
nimus ergo, etc.
tuntur, tanta esl eis imponenda correptio, ut ipsi,
Datum Laterani, per manum Rolandi sanctfe Ro- poena docente, cognoscant quam grave fuerit quod
mante ecclesiai presbyteri cardinalis et cancellarii, patrarunt, et cseteros a similibus praesumptionibus
IV Idus Decemb., indict. ii, anuo Incarnat. Domini
ecclesiasticae correptionis timor inhilieat. Inde si-
1133, pontificatus vero domni Anastasii papee IV quidem est, quod pra^decessor noster beatK memo-
anno primo.
riee Eugenius papa per apostolica scripta tibi, fra-
XV.
Privilegium pro Ecclesiu S. Victoris Massiliensis.
D ter episcope Lingonensis mandavit, quatenus .Niver-
nensem comitem, super immanitate tyrannidis,

(Laterani, Dec. 20.)
quam in Vizeliacensi monasterio, quod ulique
[VAntiqmtede 1'Eglisede Marseille, I, 471.] B. Petri juris existil, feritate barbarica exercuerat,
AsASTAsrus episcopus, servus servorum Dei, ve- a tanta
ut resipisceret districtius comraoneres, et si
nerabilibus fratribus R. [Raimundo] Arelatensi, nequitia nollet desistere, in eum et in Burgenses
P. [Po.NTio] Aquensi, etG. [Guillelmo] Ebredunensi Vizeliaci excommunicationis, et in terris ipsius
archiepiscopis et cjeteris episcopis per provinciani sententiam promulgares. Sed
comilis, interdicti
coiistitutis, etc.
sicut audivimus quibusdam occasionibus, manda-
{Lu dMsion du pape est concue en ces termes :) tum ipsius, unde non modicum admiramur, non-
Quamobrem fraternitatera vestram rogamus atque dum est ex toto completum. Et ideo nos, qui, divina
praecipimus, ut [lossessiones omnes quas idem mo- disponente clementia, in offlcio ei aposlolatus suc-
nasterium per quadraginta et eo amplius annos cessimus, quoniam prsefatum monasterium, tan-
quicte tenuisse cognoscitur, decimas etiam quas quara speciale patrimonium B. Petri, cogimur de-
postejusdemteraporisspatium in Ceresta cathedra. fensare, memorati prsedecessoris nostri vesligiia
J ,
1009 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — Ai\. 1153. 1010
inhaarentes , venerabili fratri nostro Petro Bituri- \ H. comiti, A. de Borbone, Guillelmo comiti Cabi-
censi archiepiscopo dedimus iii raandatis, ut nisi lonensi, Raymondo fratri ducis, R. comiti de Jovi-
prsefatus comes ab eo commonitus, damna, qu;p, niaco, G. de Donziaco, R. de Rubeomonte, D. de
ipsi monasterio intulit, in integrum emendaverit, Luziaco, A. de Monteregali, S. vicecomiti Seno-
ac locuni ipsum in pace ac libertate sua dimiserit, nensi et fliiis ejus G. et B. G. vicecomili Castri-
tam ipsum comitem, quam Burgenses Vizeliac. qui landonis, G. de Vergiaco, 0. de Tilio, Hug. de
tantffi nequitioe factores existunt, excommunicationi Monte Sancti Joannis, salutem et apostolicam bene-
auctoritate nostra subjiciat, et in tota terra ejus, dictionem.
praeter baptisma parvulorum et morientium poeni- Ad notitiam vestram jamdiu credimuspervenisse,
tentias, omnia divina prohibeat celebrari. Pra^sen- quod pro immanitate crudelitatis et barbarica ty-
lium itaque vobis auctoritate mandamus, quatenus rannide quam perjuri et proditores burgenses de
et sententiam ipsam, postquam vobis ab eodem Vizeliaco iii dominum suum dilectum iilium Pon-
fratre denuntiata fueril, firmiter observetis, et tiiimabbatem Vizeliacensem et in ipsum monaste-
per vestras paroehius observari inviolabiliter fa- rinm exercuerunt, et adhuc non desinunt exercere,
ciatis. a corpore Christi, quod est Ecclesia, quasi membia
Datum Laterani, viii Kal. Januarii. B putrido niandato sancta; recordationis Eugenii papaj
XVIII. sinlgladio divini verbi pra!cisi. Quod ipsi pro nihilo
Ad Pontium Vizeliacensem abbntem. — De eodem reputantes, ac si adversus Dominum se fallaci po-
argumento. lenlia existiment prsevalere, adhuc in sua nequitia
(Laterani, Dec. 23.) contumaciter, non iinpune tanien perdurant ;
pu-
[Mansi, Concil., XXI, 777. tantes forsitanquod apostolicfe. sedis patrocinium
Anastasids episcopus, Pontio abbati Vizeliacensi. aliquando eidem ecclesiee subtrahatur. Nos igitur
Super contritione, persecutione, atque angustia, eorum iniquitatem districte pensantes, in ira tamen
quam pro commissa tibi ecclesia el pro justitia nostra misericordiam continentes, manus nostras
pateris, devotioni tuffi paterno affectu compatimur : super eos ad prsesens non plus duximus aggravare.
et in quibus secundum Deum possumus, grata libi Nobilitati tamen vestrse per apostolica scripta man-
volumus subsidia ministrare. Inde est quod juxta damus quatenus praedictos burgenses tanquam per-
votum et petitionem tuani, litteras nostras tani ar- juros, proditores et excommunicatos in nundinis et
chiepiscopis quam episcopis regni Francorum, et niercatis terrarum vestrarum recipi oninino prohi-
regi, comitibus, atque baronibus, quemadmodnm p beatis, imo a quibuscunque vestrorum hominuni
tua devotio requirebat, studuinius destinare : qua- poterint inveniri, capi et rebus suis prMcipitatis
rum continentiam ex transcriptis poteris evidentcr penitus spoliari.
tu pro
XX.
agnoscere. Si ergo , dilecte in Christo lili ,
domo Israel tribulationibus subjaces, debes spc- Hugoni Senonensiarchiepiscopo, Godefrido Lingonensi,
Theobaldo Parisiensi, et Henrico Trecensi, episcopis,
rare quod dabit Doininus de tribulatione auxiiiuin,
de burgcnsibus Vixliacensibus eadem qux superiori
et in ipsius misericordia confidentes de omni pres-
epistola mandut.
sura eripiet, et ad portum quietis gratia sua perdu- (Laterani, Dec?)
cet. Age ergo, flli, et murum tutissimum te pro [Mansi, Concil., XXI, 774.]
ecclesia tua, sicuti hactenus, ita et deinceps, non Ad notitiam vestram, elc.
pigriteris opponere : imo contra eos qui fidem pe- X.XI.
nitus abnegarunt, quos etiain excommunicalionis Ad Petrum Bituricensem archiepiscopum. Ut comi- —
vinculo prfeoepimus innodari, viriliter studeas di- tem ISivernensem, nisi resipuerit excommunicet.
micare; et donec excommunicati fuerint , si te (Laterani, Dec?)
super aliquo in jus forsitan voluerint evocare, nobis [Mansi, Concil., X.\I, 775.]
inconsullis nullatenus eis respondeas. AdjicientesD Anastasius episcopns, P. Bituricensi archiepi-
etiam tibi raandamus, et auctoritate apostolica in- scopo.

hibemus, ut in ecclesia nostra de Vizeliaco, quaj Iniraaneni crudelitatem et barbaricam saBvitiam
proprium allodium B. Petri esse dignoscitur, iiiil- quam Nivernensis comes in Vizeliac monastorium,
lam concessionem, nisi ex mandato nostro, comiti ac si contra Dominum, adversus sponsam suam sa-
Nivern. facere audeas. crosanclam Ecclesiam, ejus potentia debcat prajva-

Datum Laterani, viu Kal. Januarii. lere, adhuc exercere non desinit, tua fraternitas, ut
XIX. credimus, pro sua saltem magnitudine recognoscit.

Ad Odonem Burgundise ducem , ut Vizeliacenses Contra quam cum praedecessor noster sancta; recor-
oppidanos excommunicatos habeant. dationis Eugenius papa apostolicffi sedis antidota
(Laterani, Dec?) pricparasset, et voluisset eum corripere, a taiito
[Du Chene, Hist. ginMog. des ducs de Bourgogne, morbo sanari non meruit, quoniam pertransiit in
Preuv., p. 40.] affectum cordis, et obscuratum est insipicns cor
Anastasils episcopus, servus servorum Dei, dilec- ejns, ut, juxta veibuin propheticuin, videns iion vi-
tis tiliis nobilibus viris Ouu.ni duci Burguuditc dcat, elintelligcns qutc Dei suul, ncquaiiuam intcl-
1011 AiNASTASIl IV PAP.E )ni2
ligat.Nos igilur qni divina dispeusante clenientia 4 vire adversns prffifalum monaslerium uon desistil,
meraorato pricdccessori nostro in sede apostoialus districle commoneas , ut memorato mouasteriu

successiuuis, quoniaui pra?fatum Vizeliacense uio- damna qua» intulisse dignoscitur, in integrum slu-
nasterium tauquam B. Pelri allodium cogimur de- deat emcndare, cl locum suum in pace ac libertalc
feusarc, el praedicli comitis ac omnium Cliristiano- sua dimiltat. Si vero aliquam justiti.im in eodem
rum salulem paterna cUaritale sitimus, atque de niouasterio se habere confidit, suam postmodum
lua? frateruilalis prudeutia et honestate fiduciam mandato nostro poteril obtinerc justitiam. Quod
uon modicam obtinemus : pcr prspseulia scripta si in sua pertinacia induratus, h»c eflcctui mau-
charitatis luae mandamus, quatenus remola dila- cipare contompserit, in personam ejus, et Burgen-
tione districte commoneas, ut damna qua; ipsi mo- sium Vizel. excommunicalionis scntenliam sine
nasterio iululit, cum iulegritale resarciat, et locum appellationis remedio praicipimus promulgan, et
ipsum in pace ac libertate sua dimillat. Kidom in tota terra ipsius, pra^ter baplisma parvuloruui
etiam comili ex parte nostra denuutia, ne, pro ex- et morientiuui pceuitentias, omnia diviua olTicia pe-
hibenda juslilia alicui suorum hominum, a])batem nilus prohiberi. Quocirca per prxsentium lalorem
Vizeliacensem ad suam pra;sentiam venire compel- tibi mandauius, quatenus extuuc ab eo tauquam
lat : nisi prius in ejusdem abl)atis curia cognosca- B excommuuicato abslineas, et Burgeuses ipsos ab
lur suorum homiuum justitiam denegasse.
alicui omnibus feriis regni tui sub bauno tuo penitus pro-
Quod si infra triginta dies post tuam commonitio- hibens, a quibuscunque inveniri polerunl, capi, et
nem, quaj supradixinms, neglexerit adimplere, ad rebus suis spoliari, sicut perjuros et ecclesia} tur-
hicum unde iu auribus ipsius de facili valeat reso- batore?, juslitiaj zelo prwcipias. Pra-terea nihilonii-
nare, cum roligiosis et prudentibus viris accedal : nus industria; tuas mandaraus, quatenus prwfatum
et populi coetu in ecclesia congregato, accensis monasterium Vizeliac. pro alicujus falsa suggestione
candelis, in personam ejus et perfidorum Burgen- nullatenus aggraves : imo pro B. Petri et noslri re-
sium de Vizeliaco solemniter auctorilate apostolica vereatia,ipsum tanquani ejusdem jjrincipis aposto-
escommunicatiouis sententiam absque omni appel- lorum patrimouium, ab orani hostc studcas defen-
lalionis remedio proferas, ul prajter baptisma par- sare. Ad bcec, devotionem luam nullatenus latere
vulorum et morientium poenitentiam, in omnibus vohimus quod nos dilecto fiho nostro Vizeliacensi
terris ejusdem comitis

Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 188.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 188.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

3-'i 1 i',\.

mm]\ SS. PATRIIH, DOCTOROI SCRIPTORll^IOUE ECCLESIASTICORIIH

ACGURANTE J.-P. MIGNE,

PATROLOGLE LATIN.E TOMUS CLXXXVIII

ANASTASII IV, ADRIANI IV

THEOBALDI C^NTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI ATTOMS PISTORIENSIS. B. A.MEDEI

LAUSANNENSIS, ANSELMI HAVELBERGENSIS; GISLEBERTI PORRETANI PICTA-

OPUSGUL4%, DIPLOMikTA, EPISTOLiE

Sn'E CCRSUm COMPLETORUM 1N SDiCULOS SCIEMLE ECCLESL^STIC^ R.\MOS EDITORE

AUCTORUW ET OPERUM OUI IN HOCTOMO CLXXXVIII CONTINENTUR

ORDERICUS VITALIS UTICENSIS MO.NACHUS

CCENOBII UTIGENSIS MONAGHI

IN PARTES TRES DIVISI.

Nunc de Orderico no^lro p.iulula diranuis.

Ordericus Vitalis, monachus, scfiptor apud ICtlingesbam, hodie

\itec Ordericiis scribebat anno 1128.

I. tua, intei' exteros omnern mansuetudinem A venerabili Mainerio abbatc in

solymitano anno 1097 et variis aliis illorum temporiim eventibus.

CCEXUBII UTICENSIS MONACH;

ritati litterariim notamine transraittantur.

'9) Le Prevost conibenle.

ClENOBll LTiCENSlS MUNACHl

SUMMAKRIM LIBUl PRIMl.

1 yntiile Domiiii iiOftri Jrx» C.liristi.

III. Miriirida et prodigia ejus.

XVII. Spiritus Sanrtus iii apustolos ilesreiulil.

nohiliter piopagare. Ipse niininim, ipii esloniiiiciin

vero nostrae carnis tolerans per assumplam

Eusebii Caesariensis et Hieronymi, ab Adam usque et blanda simplicitas prseflguratae sunl.

in qno mihi complnriii {Mntth., iu , 1-17; Marc, i, lus est.

tismo Salvatoris. titicis tilius, cl .Siinon Caiiufi lilius, atqiie Jose-

anno Christiis natus est. per quod coinmulationem carualis intellectus in

lii) Le Prevosl : Irkennntis.

veteri lege dosign.ivit, el per Spiritus saucli jrra-

gaudio perenni. Matth., IV, 13-16 ;Mwc., i, 21).

HISTORIA KCCI.KSIASTICA. - l'AUS 1 Lll!. I. -jr.

imbuat. Ingressus ergo in iiaviculaiu, iiiare turbari fecit,

oravit. Tnins frcliuii cuin venisset in regionem Gcrasc-

(japharnaum tidem (".enturioiiis iqiprobavif, el finibiis eoruni transiret, stulti rogaverunt.

iiiurtuis rrilnis esl pc'

2- OKHKI! Ii:l VIT.XLIS 28

potiiil. foiijidr, filin; fides lua te salvam fecit. Confestim

liir. spurci luniidiiiue idololdlra;, ot oiniics reprobi il-4S .

naiitur. di.^sil ; Recedite ; iwn est morlua piiclla, sed dormit.

cique, niurmuiantibus Scribis, ail : Surye. tulle ler-

18-26). idololalriaj , carnaliunique voliiptatum, graliosa

ucin, ciiravit omiiem languorem et intirmilatem ;

disseruit, quibus malos redarguit et bonos instni-

(|:J) Le Prevosl, pcnitens, roclios.

\i. 1-13). B .Teterna docuit in synagoga Capbarnaum, qua? Ju-

plelum. disciitientibus prolerve ciir eoriim clientes vinctum

diluculo in teinplum venit. Ibi Ooniino sedeiite et 24-30).

bem ipsum aut crudelem aul

In gazophylacio Jesus plurimalocutus estde vera

Discipuliautem populo dederunt, et comederunt

pmjriuji ^joan.. i. 21 . nisi «ignum Jona> prophette, denegavit, et relictis

lerrain, erit solulum et in calis iMatth., xvi, 13-19 ;

bes lucida obiimbravit eos. El ecce vox de nube, di- lecit.

ad conversionera perducuntur, el denario perennis viilneratn a latronibiis siibvenit, proximum mise-

lam ovis et drachmse ponil ;

HISTOIIIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. t. 4«

potestate. £3o et Pater nnum siimus; et alia sublimia protiilil.

Dominum. nuam lidt-m,