Havayolu 101 - 2010

Sektrn V2 Noktas
0 2
Havayolu 101
2010
Cehalet, saaddettir...
Contents
Japonlardan Yeni Hamle THY Bymeye Devam Ediyor Kehanette Bulunmann Dayanlmaz Hafiflii KLM, Hollanda, THY ve Trkiye Anadolujet, Eki Szlk'te Turkish Airlines Ecosystem ttifak Haritalar ttifak Haritalar - Avrupa Japon Havayollar'na Taze Kan AB Vizesini Kaldranlarda Durum Ne? Japon Havayollar flas Etti Japon Havayollar Mttefiklerine Sadk Kalyor British Airways - nc eyrek Sonucu Slot Trampasna Takoz Kondu Air France nc eyrek Sonucunu Aklad Havayolu Reklamlar Singapur Changi Havaliman Silk Air: Baarl Bir Blgesel Havayolu Denemesi EasyJet Snrlar Zorlamaya Devam Ediyor Lufthansa Pilotlar Greve Gidiyor airBaltic: Baltklar'dan kan Blgesel Havayolu Air Berlin, Niki'deki Hisse Orann Artrd Lufthansa Pilot Grevi Ertelendi ngilizler de Bo Durmuyor 15 15 16 17 18 19 19 20 20 20 21 22 22 23 23 24 25 26 27 28 28 29 30 30
Olympic-Aegean Airlines Birlemesi Malev Yeniden Devletletirildi With Pegasus, the first budget carrier of Turkey Republic Airways, Bombardier CS300 Siparii Verdi British Airways Ynetimi Kararl Dk Maliyetli Havayolu irketleri Bymeye Devam Ediyor In the Long-run, We Are All Dead Aeroplan: irketleen Sadakat Program Birlemek in Slotlarndan Feragat Edecekler Havayolu Sektrnde Demografik Pazarlama IATA - 2010 Zarar Tahmini British Airways'te Grev Rzgarlar Sert Esiyor Brezilya Hazrlk Yapyor British Airways Grevinde Son Durum Lufthansa Pilotlar Yeniden Greve Gidecek Belgrad Nicola Tesla Havaliman Kulula Kulula - FIFA 2010 Dnya Kupas Reklam Grevci Personel Pass Bilet Hakkn Kaybediyor Jet Yakt Fiyatlar (2008-2010) Avrupa Birlii ile Yatay Anlama mzaland ABD-Avrupa Birlii Ak Semalar Anlamas-kinci Aama Destination Disaster: Kitap Notlar Malezya Havayollar Airbus A330 Siparii Verdi Sra SAS'a m Geldi? Jet Blue-American Airlines Anlamas Kafalar Kartrd
31 32 32 33 34 35 35 36 37 38 39 40 40 41 42 43 43 44 44 45 45 46 47 51 52 52
Virgin Blue'dan Byk Sipari Naked Airport (Kitap zeti) Trk Hava Yollar (THY) - First ve Business Class Reklamlar Boeing ile Airbus Arasnda Tanker Uak ekimesi Havayolu Sektr ve Y Nesli Pazarlamas Yolcu Bana Den Ortalama Gelir (THY) British Airways + Iberia = International Airlines Group Gnn Sz - ki Sarho km Meydane :) Fiziki Mecrada Sosyal Medya Uygulamas - Lufthansa MemberScout Genel Datm Sistemleri - Amadeus'ta Halka Arz zlanda'daki Yanarda Hava Ulamn Fel Etti 11 Eyll'den Beter Oldu! Eyjafjallajkull Etkisi Twitter'da Eyjafjallajkull, Tayyareleri Mecburi zne kard Yanarda Klnn Zarar Hesab IATA Hesab Nasl Yaptn Aklasn British Airways'ten lgin Aklama Aeroplan, Club Premier'e Ortak Oluyor Lufthansa'nn Berlin Uular Balad - Nostalji Japon Havayollar (JAL) Hat Kapatmaya Devam Ediyor Belgrad Nicola Tesla Havaliman - Trafik Mukayesesi United Airlines ile Continental Birleiyor iPhoneun Havaclkla lgili Uygulamalar Olympic Air - Filo Bilgisi Lufthansa ampiyonlua Kouyor
53 54 54 55 55 59 60 60 61 62 63 64 64 65 65 66 67 67 68 68 69 69 70 71 72
Son Dnemlerin Uu Temal Filmleri Eyjafjallajkull Yeniden Sahnede Bu Gidile British Airways Batacak Aer Arann veya Aer Lingus Regional Yanarda Etkisi Nisan Sonularna Yansd British Airways'in Grev Gnleri Belli Oldu Uak retiminde Dengeler Deiecek mi? Nuri Demira ve Trkiye'de Uak retimi Great Circle Mapper - Mesafe lm Trk Hava Yollar - Globally Yours Genel Datm Sistemleri ve Havayolu irketleri Mahkeme British Airways Grevini Erteledi Singapur Toparlanmaya Devam Ediyor British Airways'te Papatya Fal Skytrax 2010 Dnya Havayolu dlleri Sahiplerini Buldu British Airways'te Grev Balad Havaclk Hastalklar Embraer, Trkiye in Bir rnek Olabilir mi? Uak retiminde Dengeler Deiecek mi? - II Uak retiminde Dengeler Deiecek mi? - III Uu Fobisi THY Frankfurt Seferleri Balyor Swiss Air, San Franciscoya lk Seferini Twitterdan Yapt Swiss - San Francisco Seferi Jet Blue Kabin inde kram Satna Balyor Zoraki Nikh - American + US Airways
73 74 74 75 76 77 77 78 80 80 81 82 83 83 84 84 85 87 88 89 90 94 95 95 96 97
British Airways Grevi Kanlmaz Sona Doru lerliyor Fark Gremiyorum, Ya Sen? Emirates Sektr Sallad Emirates'in A380 Siparii Kimleri Vuracak? Bilet Fiyat - Akaryakt Fiyat likisi Lufthansa ve Airbus A380 Yeilky Havaliman - 1970 JAL, IBM ile Yollarn Ayryor Bu Gandi, Baka Gandi Boyut nemlidir (Size does matter) Ak Semalar Anlamasnda kinci Evre Almanya Tarifeli Seferleri Yeni Pistin Ad Deiti 05-23 Google Seyahat Sektrne de El Att Bora Jet Baarl Olacak m? Pegasus ile Tatile kan Arabalar Journeys of Inspiration: KLM Skyteam - oneworld Finali Ryanair'in Klasik Taktikleri Emtialaan Piyasada rn Ynetimi-1 THY, Klp Baznda ddial Emtialaan Piyasada rn Ynetimi-2 Emtialaan Piyasada rn Ynetimi-3 British Airways+American Airlines ttifak Onayland BA+AA ttifak 1996'da Neden Reddedilmiti? Yeil Pasaport'un Stats
98 98 99 101 102 102 103 104 104 105 106 106 107 108 110 111 112 112 113 114 115 115 115 116 117 117
Malezya Havayollar iPhone Uygulamalar Zamannda Kalk Kavgas Boeing 747-8, Airbus A380'in Rakibi Olabilir mi? THY, Emtialamaya Dur Demek stiyor ICAO Heceleme Alfabesi Sipariler Gelmeye Balad - Farnborough Havaclk Fuar Airlinetrends.com - Takip Edilmesi Gereken Bir Blog Ramazan Kampanyalar Balad Priestmangoode - Kabin i Tasarmda Parlak Fikirler Qantas Next Generation Check-in Qantas Next Generation Check-in - Detaylar Emirates Nereye Gidiyor? Bolivya Havayollar Pazar Sulandrd m? Havayolu ttifaklarnda Bir lk Air Berlin - Hissedarlar IATA ov Yapmaya Devam Ediyor Koltua Yapk Deilmi KLM - Economy Comfort Seat Vizesiz Avrupa Hayal mi? A380 Kullanan Havayolu irketleri Sabah Namaz Evde, le Namaz Kbe'de Duty-free Maazalardan Ne Kadar rn Alabiliriz? THY'nin Yeni 330'u Gn Sayyor Uak Dergileri de Elektronik Olacak Lufthansa talya Zorlanyor Easy Markas Ne Olacak?
121 122 122 124 124 130 130 131 132 133 133 134 136 136 137 137 138 138 139 140 141 141 142 143 144 144
iPhone in Yeni Uygulamalar THY de Ramazan'a Merhaba Dedi THY'nin Ramazan Reklam Havayolu 101'de Bir Uuun Hikyesi Gazipaa, Antalyann Sabiha Gkeni Olmal Portatif Kabin i Elence Sistemi Havayolu Gelir Haritas - 2009 Atatrk Havaliman'na Yeni Bir Paralel Pist mi Geliyor? Ak Semalar Rzgr Latin Amerika'dan Esiyor Sosyal Alardan Ayr Kalamayanlara zel LAN + TAM = LATAM Airlines Delta Air Lines - Soy Aac THY Uuyor, Trkler Uuyor jetBlue'dan Yeni Bir Mavi Kart Uygulamas Daha International Airlines Group (British + Iberia) Virgin America Kabin i Elence Sistemi Delta Air Lines Web Sitesi Business Yolcu Saysnda Art Hard Landing - Kitap Notlar THY artt Safi Airways - Afganistan Kiralk Tayyare - Sahibinden htiyatan Schiphol Hollanda Bulvar Gazipaa'da Yeni Bir Fiyasko Daha! Hi Bir eyden ekmedi Dnyada, 787'den ektii Kadar Yolcu Trafik Raporlar
146 147 147 148 148 149 150 151 152 152 153 154 154 155 156 156 157 157 158 161 161 162 163 164 165 165
Uak Biletinin Fiyat Nasl Belirleniyor? Bursa Hava Yollar Yeni Bir Hizmet Daha Sunuyor Emirates'in Gney Dou Asya Hakimiyeti JetBlue'da Yolcularn Dedii Oluyor lk 25 Havayolu irketi - 2009 lk 10 Dk Maliyetli Havayolu irketi - 2009 Uakta nternet Keyfi SunExpress'ten Kritik Hamle Wizz Air, Belgrad'a Yerleiyor Duty-free Alveri Limitlerinde Yeni Dzenleme Turkuaz Havayollar Tarifeli Seferlere Balyor Yolcunun Sahibi Kim? The Evolution of the Airline Industry - Kitap Notlar Ak Ua Havada Rekabet Kokusu Var Mexicana flas Ederken En yi Kresel Havayolu Markas Blgesel Havayolu irketi Olma Kriterleri THY'nin smi Avrupa'nn Her Yerinde Tli Gelirlerde Ne Durumdayz? ABD - 2.eyrek Sonular (Nisan-Haziran) Havayolu Sektrnde lek Ekonomisi THY Japon Turistlere Tren Seeneini Sunuyor Uu Esnas Elence Kavram Deiirken Havayolu Sektrnde Formller Maarada Jet Ua
166 167 168 169 169 170 171 172 173 174 175 176 177 179 180 181 181 182 183 184 185 185 186 186 187 188
10
Grev Yapmak Bu Kadar Kolay m? Satn Alma Furyasna Southwest de Katld Singapore Airlines 4-3-3 Oynuyor THY'nin Yeni Airbus A330'u Geldi Airex 2010'da Airbus A380 Fark Balkanlardaki Havalimanlarnda Durum Ne? Dar Gvdeler ift Koridorlu mu Oluyor? ViaSat Ataa Kalkt 30 Yl Aradan Sonra Tahran - Kahire Seferleri Balyor Mill Havayollar, Mill Mutfaklar Pasifik Hatlarnda Rekabet Azalabilir Yaz Tatili Hazrlklar Balasn! THY, Fly Turkish ile Apple Storedaki Yerini Ald Gitti Gidiyor, Uak Bileti Satmaya Balad Virgin Galactic lk Test Uuunu Tamamlad Singapore Airlines, nternet Balants in OnAiri Tercih Etti Havayolu Sektr Ortalama Kr Marj Stelios ve Easyjet, Marka Kullanm Konusunda Anlat Yeni Boeing 777 Artk THY Filosunda Serbest Rekabet Havayolu irketlerini Hassaslatrd Turbulent Skies - Kitap Notlar Havayolu Sektr Genel Grnm - 15 Yl Kent Merkezindeki Havalimannn Dayanlmaz Hafiflii Easyjet'ten Sonra Sra Pegasus'ta Trk Hava Yollar - Manchester United Reklam Lufthansa ve British Airways'in Yeni Rakibi Deutsche Bahn!
190 191 191 193 193 194 194 195 196 196 197 197 198 199 200 201 202 202 203 203 204 205 206 207 208 208
11
Aeroflot Gerekten zelleir mi? THY Milano Tramvay Reklam Sir Bobby Charlton Mevlana m Okuyor? ttifaklar Aras Sava kacak! Emirates ttifaklara Mesafeli Duruunu Deitirmedi THY, Bini Kartlarnn Tasarmn Yeniledi Latin Amerika'da Neler Oluyor? K Tarifesi Haneda'da Scak Balad Hakszlk m Ettik Acaba? Arka Arkaya Kr Aklamalar Geliyor Airbus A380 Her Bnyeye yi Gelmiyor THY Milano Tramvay Reklam Caddelerdeki Yerini Ald Uu Mili ile Biftek Satn Almak ster misiniz? Havayolu Sektrn Deregle Ederken Dikkat Edilmesi Gerekenler Havayolu Seyahat Sreci Crowdsourcing Nedir; Nasl Yaplr? Boeing 787 Dreamliner Sadece Ryamzda m Uacak? THY'nin 3.eyrek Performans Akland THY - Atatrk Havaliman Reklam THY, Afrika'y Uuracak Balantszlar Hareketi Star Alliance, LATAM' Kazanmak in Savaa Hazrlanyor 1982 Ylnda SABENA ve Afrika Baz eyler Neden Byle Kolay Olmuyor? Comfort Class'la ki Uu
210 210 211 211 212 213 214 215 216 216 217 218 218 220 221 221 223 223 224 225 226 227 227 228 229
12
THY Business Class Reklam - Kasm 2010 Yunanistan, Airbus A340'larn Satyor New York'ta Tek Minare - Airbus A380 New York'tan Washington'a Uakla m Gidelim? Britanya Krall'nn Koltuklar da Farkl Kervan Yolda Dzlmyor Kargo Karteli Cezas nternet Balantsna Kimse Hayr Diyemiyor Airline Business Dergisi'nin 25.Yl Lufthansa, Biyolojik Akaryakt Kullanacak Brezilyal TAM, 3 Aralk'a Kadar Bilet Satamayacak irket Baznda Ortalama Hat Uzunluklar Lufthansadan Atlantik zerinde Geni Bant Keyfi Southwest Pilotlar, Boeing 737-800'e Evet Dedi Qantas, Rolls-Royce'u Dava Edecek Ortalama Petrol Fiyat - 20 Yl Neo-Airbus veya Motorlarn Sava IATAya Yeni CEO Geliyor Umann Altn a Geri mi Dnecek? Havayolu Seyahat Sreci - gncellendi ABD'ye Uularda Yine Bir Yeni Dnem Bir Yolcu, Havayolu irketinden Ne ster? Sun Express Bymeye Devam Ediyor Shashank Nigam stanbuldayd Kobe Bryant, Artk THY Kadrosunda Air France Strikes Back
230 231 231 232 233 234 234 235 235 236 236 237 238 238 239 240 241 242 243 244 244 245 245 246 247 248
13
An Introduction to Airline Economics - Kitap Notlar Hub Tipleri IATA, 2010 Yl Tahminini Bir Kez Daha Gncelledi Pervaneli Uaklar Yllar Sonra Yeniden THY Filosunda Air New Zealand'n Yeni Koltuklar Avrupa, Hava Trafik Kontrol Sisteminde Birlik Olmaya alyor THY Ekosistemi Basit ve Kullanl: Bulucak.com Sosyal Medya Kullanmak art m? American, Yolcusunu Geri stiyor Havalimanlar Neden ehir Dnda? Auckland Havaliman - Yeni Zelanda Lufthansa - 10 Yllk letme Kr 2010'da Neler Oldu Sosyal Medya Uak Kaldryor
249 256 257 257 259 260 261 261 263 264 265 266 267 267 268
14
Japonlardan Yeni Hamle

Monday, January 04, 2010
Japon Havayollarnn sonunun ne olaca adeta bir Brezilya dizisindeki ak hikyesine benzedi. Rzgr her gn farkl bir ynden esiyor; i bir trl nihayete eremiyor. Japonyadan az nce gelen bir haber, devlete ait yatrm bankasnn, JALa at kredi hattn 100 milyar Yenden 200 milyar Yene karttn duyurdu. Yani yaklak 2,2 milyar USD. Bu gelimeyle birlikte JALin iflas edeceine ynelik beklentiler de bir anda tersine dnm oldu. irketin hisse senetleri de son yedi ylda grlmemi bir hzla artarak, borsa seansnn ilk yarsnda %39 orannda deer kazand. te yandan JALin ynetim kurulu bakannn dn gazetelerde yer alan bir mlakat, irketin American Airlines ile olan i birliini sona erdirecei ynndeki haberleri teyid etti. Bakan Haruka Nishimatsu, kendileri iin uygun olan i birlii ortamnn Sky Teamde mevcut olduunu ve bu yzden de, maliyeti yksek olmasna ramen yesi olduklar oneworldden ayrlarak Deltann yannda saf tutacaklarn belirtiyor. JALin Sky Teame geii, getiimiz yl Continentalin ittifak deitirmesinin ardndan yaanacak en byk taraf deitirme olacak. ttifak demiken; dk maliyetli tayclarn bir ittifaka ye olmama yolundaki genel eilimlerinde bir deiiklik olacak m acaba? Veya mevcut ittifaklarn liderleri dk maliyetli tayclarn kapsn daha sert bir ekilde alacak m? nmzdeki dnemin en kritik sorular bunlar olacak. Network tayc i modeli ile dk maliyetli i modeli bir yerde bulumal artk. Yakn gemite Jet Bluenun yaptklar, bu yolda atlm ilk adm olarak kabul edilebilir. (Eski zamanlarn Laker Airways tecrbesini hi saymyoruz bile)
THY Bymeye Devam Ediyor

zellikle son be-alt yllk sre ierisinde hzla byyen THY, uzun zamandr beklenen dar gvde sipariini az nce aklad.
Havayolu 101
15
THYden yaplan aklamaya gre irket, 2011-2012 yllarnda teslim alnmak zere 14 adet Airbus A321-200 ve 6 adet Airbus A319-100 siparii verdi. Bunun yan sra, 2013 ylnda teslim alnmak zere A319/321 tipleri iin toplam 10 adetlik opsiyonel sipari verildi.
Kehanette Bulunmann Dayanlmaz Hafiflii

Wednesday, January 06, 2010
The World is Curved adl kitap, isim bakmndan Thomas Friedmann The World is Flat adl kitabna nazire yapsa da, aslnda kresellemenin kt bir ey olduundan bahsediyor deil. Tek yapt, kanlmaz bir biimde tm dnyay sarmalam olan kreselleme olgusu hakknda gereki baz tespitlerde bulunmak. Kitabn en ilgin blmlerinden bir tanesi, hzla bymekte olan in ekonomisi ile ilgili olan ksm. Yazar bu blme girii yaparken, 19.yzyl sonunda yaplan bir uzgrden bahsediyor. O yllarda Avrupay saran hararetli bir tartma varm: Acaba 20.yzyln sper devleti kim olacak? ngilizler, biraz da akrabalk balarndan olsa gerek, bu konudaki en byk adayn ABD olduunu sylerlermi. Ya kta Avrupasndakiler? Onlara gre 20.yzyln sper devleti ise Arjantin olacakm. Hayr, yanl duymadnz. Arjantin, sahip olduu geni tabii kaynaklar, sorunsuz bir etnik yap ve Avrupa kkenli nfusuyla bu konuda en byk aday olarak gsteriliyormu. Ama 20.yzyla dnk bu uzgrde kimin hakl kt ortada. Benzer ekilde bugnlerde yaplan uzgrlerin de uzun vadede yanl kma ihtimali bir hayli yksek. Srekli byyecei ngrlen in ekonomisinde yaanmas muhtemel bir 16
Havayolu 101
kn tm dnyay da etkilemesi kanlmaz olacaktr. Havayolu sektr asndan baktmzda da durum ok farkl deil. 21.yzyla girerken kurduu gl yapyla adeta parlayan bir yldz durumunda olan KLM, kendi asndan zirveye ulamasndan en fazla 2-3 yl sonra Air France tarafndan satn alnd. Kim derdi ki, 1990l yllarda kurduu imparatorlukvr yapsyla bir svire aks kadar mukavim grnen Swiss Air gn gelecek akaryakt satn alacak para bulamadndan uaklarn uuramayp iflas edecek. Ya ABDnin PanAm, TWA, Braniff gibi kkl irketleri? Nerelerde acaba bunlar? Avrupa Birliinin geliimi srecinde ticar havayolu sektrndeki kstlamalarn kademeli olarak kaldrlaca yllar ncesinden belliydi. Ama ksk sesle telaffuz edilmesi dnda hi kimse EasyJet ve Ryanair gibi irketlerin bylesine baarl olabileceini tahmin edememiti. Daha bir iki sene evvel oneworlde katlm olan JALn u sralar Sky Teame gemeye niyetlenmesine armamak mmkn m? Hlasa; bugnden gelecee dnk olarak ticar havayolu irketleri arasnda u ne geer, u tm pazarlarda baa greir gibi szler biraz havada kalyor. Kimin ne geecei veya kimin sektrde kalaca, irketlerin dnya ve sektr genelindeki deiimlere ne oranda uyum salayabilecekleri ile belli olacak. Kenichi Ohmaenin de sk sk vurgulad gibi, eski ktada ikamet etmek , deiime direnmek yerine, yeniliklere uyum salayarak yeni ktaya g etmek art. Grafik: The Airline Business in the Twenty-first Century, Sayfa 68, Doganis
KLM, Hollanda, THY ve Trkiye

Thursday, January 07, 2010
Dnk yazmzn sonlarna doru KLMden bahsetmi ve zirveye km olan KLMin ksa srede nasl olup da Air France tarafndan satn alndn vurgulamtk.
Yiidi ldr, hakkn yeme! demi atalarmz. Hollanda gibi ufack tefecik bir lkenin uzun yllar bayrak taycln yapm olan KLMin ne kadar byk iler baarm olduuna ksaca deinmek gerekiyor.
nce bir ka istatistik rakamla balayalm: in: nfus 1.325 milyon & GSMH 4.325 milyar USD
Havayolu 101
17
Trkiye: nfus 74 milyon & GSMH 800 milyar USD Hollanda: nfus 16,5 milyon & GSMH 860 milyar USD Aka grld zere Hollanda, nispeten az olan nfusuna ramen bir hayli yksek bir ekonomik gce erimi durumda. KLM de buna ayak uydurarak 1919 ylndan bugne, kk ama gl bir lkenin bayrak taycs olmann hakkn vermi dorusu. 2008 yl sonularna gre IATA yesi havayolu irketleri arasnda KLM, tanan uluslararas yolcu says bakmndan dnyada 4. srada. Malum, Hollandann i hatlar bulunmuyor. Bu da KLMin toplam yolcu saysna gre yaplan sralamada 18. sraya gerilemesine sebep oluyor. Gerekten byk bir baar. Bu noktada THYnin son yllardaki yolcu trafik artna da deinmek gerekiyor. -drt yl ncesinde dnya genelinde 40l sralarda bulunan THY, son yllarda yapt atakla 2008 yln 22. srada kapatmt. 2009 ylnda ise muhtemelen ilk 20 irket arasna girmi olacak. Trend ayn ekilde devam ederse 2010 ylnda THY, dnya genelinde en fazla yolcu tayan ilk 15 irket arasnda bile olabilir. Salanan bu baarda Trkiye i hatlarnn yeri ve nemi byk. lke genilii ve nfusun okluu, Trkiye ii hatlarn byk katk yapmasn salyor. nmzdeki yllarda zellikle Trkiyenin dousundaki havaalanlarnn modernize edilerek bytlmesi, Trkiye ii havayolu trafiinin daha artmasn salayabilir. Ayrca srekli savuna geldiimiz ey olur ve 80-90 kiilik blgesel jetlerle faaliyet gsterecek kk havayolu irketleri kurulursa, Trkiyenin ehresi gerekten deiecektir.
Anadolujet, Eki Szlk'te

Friday, January 08, 2010
THYden bu ynde bir hamle gelir mi diye beklerken, dk maliyetli i modelini takip ediyor olmann getirdii cesaretle Anadolujet, Eki Szlke reklam verdi. Bugn Eki Szlke girenleri Anadolujetin anadolujetle 59 tlye herkes havalara uuyor balkl reklam karlyor. Eki Szlk takip edenlerin daha ziyade gen nfus olduu aikr. Anadolujet, bu reklamyla zellikle ehirleraras yolculuklarn otobs veya trenle yapan niversite rencilerini hedeflemi olabilir. Daha nceki bir ka yazmzda da belirttiimiz gibi Eki Szlke reklam vermek biraz 18
Havayolu 101
cesaret ii; iki kenar keskin bak. Reklam girildikten sonra Eki Szlk yazarlarnn reklam balnn altna neler yazacan kestirmek ok kolay olmayabiliyor. Bu yzden attklar bu cesur ve bence hedefi tam 12den vuran adm iin Anadolujet yneticilerini tebrik ediyoruz.
Turkish Airlines Ecosystem

Friday, January 08, 2010
T u r k i s h A i r l i n e s Ecosystemhttp://static.slidesharecdn.com/swf/ssplayer2.swf?doc=turkishairlinesecosyste m-100112013833-phpapp01&stripped_title= turkish-airlines-ecosystem2892680&userName= Havayolu101 View more presentations from Havayolu 101
ttifak Haritalar
Havayolu 101
19
ttifak Haritalar - Avrupa

Japon Havayollar'na Taze Kan

Thursday, January 14, 2010
Ne olaca tam bir ylan hikyesine dnen Japon Havayollar'nda sona gelindi ve grnen o ki, irket gelecek hafta iflasn isteyecek. Hisse deeri bir gnde %81 azalan JAL'n u anki piyasa deeri sadece 200 milyon USD seviyelerinde. Yani geni gvdeli bir ka uak parasna. te bylesine zor bir durumda olan JAL'n bir taze kana ihtiyac vard ve aranan bu kan, lkemizde zellikle yazclaryla tannan elektronik firmas Kyocera'nn kurucusu Kazuo Inamori'nin greve getirilmesiyle bulunmu oldu. Inamori liderliinde gerekletirilmesi planlanan yeniden yaplanma kapsamnda 13.000 personelin iine son verilmesi bekleniyor. Ayrca zarar etmekte olan 20 kadar hattn kapatlmas gndemde. JAL'n adeta boazna kadar batt borlarn da azaltlmasna allacak. Zira toplam bor 16 milyar USD gibi inanlmas g bir seviyeye ykselmi durumda. Bu arada, Inamori 77 yanda :)
AB Vizesini Kaldranlarda Durum Ne?

Havayolu 101de 2009 yl sonuna doru kan bir yaz, ucuyorum.com adl forumda bir hayli tartlmt. Bu yazda; AB vizesi kalkarsa, Trkiye ile AB arasndaki havayolu trafiinin artacan n grlyordu. Pek iyi, getiimiz gnlerde AB vizesi kalkan lkelerde durum nedir? Bildiiniz zere 19
20
Havayolu 101
Aralk 2009 tarihinden itibaren Srbistan, Karada ve Makedonya vatandalar, AB lkelerine vize almadan seyahat etme hakkna kavutular. Bu noktada, muhtemel bir vize muafiyetinin Trkiye-AB arasndaki trafii etkileme oran ne olacan, belki de, Belgrad havalimannn trafiindeki arta bakarak tahmin etmek mmkn olacaktr. Fikrimiz, Trkiye ile AB arasndaki yolcu trafik artnn Srbistan'dakinden ok daha fazla olaca ynnde. AB ile Srbistan arasnda vizenin kalkmasna paralel olarak Aralk aynda Malev ve Tarom, Belgrad seferlerine, talyan dk maliyetli tayclardan Wind Jet ise, Bologna ile Ni arasnda umaya balad. Srp sivil havaclk otoritelerinin aklamasna gre aralarnda Ryanair ve Wizz Air'in de bulunduu be dk maliyetli tayc ile Belgrad uularna ynelik grmeler halen devam ediyor. Formula 1'in eski-nl pilotlarndan Niki Lauda'nn yeni irketi "Niki" ise ubat aynda Belgrad uularna balyor. Bunlarn yan sra, vizesiz dnemin balamasn takiben Belgrad Havaliman'nda gerekleen yolcu trafii artnn %20 seviyelerinde olduu iddia ediliyor. Belgrad Havaliman'nn resm sitesinde aylk bazda trafik rakamlar yer alyor. Ocak aynn iinde olduumuzdan henz bir mukayese yapma imknmz yok. Ama limann bu adresinden istatistikleri takip edeceiz. Bakalm AB vizesinin kalkmas, Belgrad'a fayda salayacak m?
Japon Havayollar flas Etti

Tuesday, January 19, 2010
Japon Havayollar (JAL) en nihayetinde resmen iflas etti. Az nce yaplan iflas bavurusu ile, gerek Japonya ve gerekse Asya-Pasifik blgesi havayolu sektrnde yeni bir dnem balam oldu. 16 milyar Dolar' bulan devasa bor ykyle iflas etmesi kanlmaz hale gelen JAL, uu operasyonuna devam edecek. Ylda 45 milyon gibi yksek saylabilecek miktarda yolcu tayan irkette yeniden yaplanma sreci kapsamnda baz radikal kararlar alnmas bekleniyor. Kr etmeyen hatlarn kapatlmas, yaklak 50.000 kiilik personel ordusunun te biriyle yollarn ayrlmas, oneworld'den Skyteam'e gei, uluslararas hatlarn tamamen ANA'ya braklmas bu muhtemel kararlardan sadece bir ka tanesi. Aslna baklrsa, Japonya gibi iktisad konularda son derece muhafazakr bir lkede byle bir iflasn yaanmas belki de hayrl bir gelime olarak kabul edilmeli. Bu iflas kararnn, havayolu sektrnn "legacy" tayclarnn teden beri maruz olduu verimsizlik meselesinin zm iin atlan ilk adm olmasn temenni ediyoruz.
Havayolu 101
21
Japon Havayollar Mttefiklerine Sadk Kalyor

Monday, February 08, 2010
Bugn iin belirtilmesi gereken en nemli haber, Japon Havayollar'nn (JAL) beklentilerin aksine mttefiklerine sadk kalmas herhalde. flas sreci boyunca zikredilen ve JAL'n Delta ve Air France'n ban ektii Sky Team'e geecei ynndeki beklenti ve haberler bylece boa km oluyor. JAL yoluna American Airlines'n yakn markaj altnda oneworld'de devam edecek. Bu kararn alnmasnda etkin olan sebeplerin banda, ittifak deiiminde meydana gelecek uyum maliyetleri ile bylesi bir deiiklik iin yaplacak anti-tekel kanunu korumas ynndeki talebin reddedilmesi riski geliyor. Her iki konunun da JAL'n yeniden yaplandrlmas almalarna byk bir sekte vurmas kanlmaz olurdu. Anlalan irketin yeni ynetimi byle bir riske girmeyi en azndan imdilik gereksiz grd. Her ne kadar JAL'n ittifak deiiklii gereklemese de, bylesi komplike bir konunun ciddi seviyede ele alnm olmas, nmzdeki yllarda benzer ittifak deiikliklerinin yaanabileceinin bir gstergesi olarak kabul edilmelidir.
British Airways - nc eyrek Sonucu

Tuesday, February 09, 2010
Bundan ay kadar nce British Airways (BA) ilk yar sonularn akladnda tm sektr buz kesmiti. zelletirilme sonras dnemin en yksek zararn aklayan irketin istikbali ile ilgili soru iaretleri fazlalamt. Geen hafta aklanan nc eyrek sonular ise British Airways'in zerinde kmelenmi olan kara bulutlarn bir nebze de olsa seyrelmesini salad. BA'in nc eyrek olarak kabul ettii Ekim-Aralk dneminde irket 39 milyon ABD Dolar tutarnda iletme kr elde etti. Getiimiz yl ierisinde devreye konulan tasarruf tedbirleri ve kapasite azaltmnn ie yarad belli oluyor. BA'in 9 aylk iletme neticesi ise 125 milyon ABD Dolar civarnda zarar olarak gerekleti. Ayn dnemde gelirler nceki yla gre %8,8 orannda azalrken, uzun menzilli hatlardaki premium yolcu saysnda toparlanma olduu grlyor. 2010 yl iin BA'in nnde iki ok nemli nokta var gibi grnyor. Birincisi, personel ile irket ynetimi arasndaki ilikiler. kincisi ise Iberia ile yaplmas planlanan birleme. zellikle kabin memurlaryla srekli bir srtme yaamakta olan BA ynetiminin bu konuyu bir ekilde tatlya balamas art. Aksi takdirde yolcu says ve gelir dzeyinde toparlanma yaansa dahi muhtemel bir grevle bu gidi tam tersine dnebilir. Zaten bu riskle beraber 2010 ylnn havayolu sektr iin yava bir toparlanma dnemi olacan n gren kredi deerlendirme kuruluu S&P, BA'in kredi notunu BB'den BB(-) seviyesine indirdi. Borca ihtiya duyacak bir firma iin kt haber. 22
Havayolu 101
2010 ylnda BA ynetiminin alaca kararlar ve irketin durumu, ilerleyen yllarda iletme derslerinde vak'a almas olarak ele alnabilir.
Slot Trampasna Takoz Kondu

Wednesday, February 10, 2010
Aylar nce, 14 Austos 2009 tarihinde yazdmz bir yazda deindiimiz slot takas konusu hakkndaki geici karar ancak dn verilebilmi. O da ilgili havayolu irketlerini pek tatmin ve memnun etmemi. Konuyu ksaca hatrlatmak gerekirse; Delta Air Lines ile US Airways arasnda yaplmas planlanan slot takasyd bahis mevzuu olan. US Airways, New York LaGuardia havalimanndaki 125 ift slotunu Deltaya devrederken karlnda, Washington Reagan havalimanndaki 42 ift Delta slotunu ve Sao Paulo ve Tokyo hatlarna uu izinlerini alacakt. Ancak ABD Ulatrma Bakanl'nn "muvakkat" kararna gre, La Guardia'daki slotlarn 20, Reagan'daki slotlarn ise 14 tanesinin anlamaya taraf olan havayollar tarafndan elden karlmas gerekiyor. Delta ve US Airways yetkilileri, Bakanln kesin kararnn bu ynde olmas durumunda n grlen faydann salanamayaca gerekesiyle slot takasndan vaz gemelerinin neredeyse kesin olduunu belirtiyor. Acaba, gn gelecek ve Trkiye'deki havayolu irketleri arasnda da bylesi slot takaslar gndeme tanacak m? stanbul'a nc bir havaliman daha yapldn ve orasnn dahi zaman ierisinde yetersiz kaldn dnn. ehirdeki havalimannn slotlar irketler arasnda alnr satlr hale gelsin. Gerekten de enteresan bir ticaret tr. Zira bildiimiz kadaryla havayolu irketleri bu slotlar satn alrken her hangi bir cret demiyor.
Air France nc eyrek Sonucunu Aklad

Thursday, February 11, 2010
ay nce British Airways'in ciddi bir zarar aklamas, tm gzlerin bu irkete odaklanmasna sebep olmutu. Oysa yakn komusu Air France KLM'de de iler pek farkl deil. Hatta Air France tarafndan dn aklanan nc eyrek (Ekim-Aralk) sonularna gre iler hi de arzu edildii gibi gitmiyor. Yolcu saysndaki toparlanma snrl oranda kalrken, irketin iletme zarar nceki yla yakn seviyelerde gerekleti: 245 milyon Euro. Yllk bazdaki toplam zarar ise 508 milyondan, 295 milyon Euro'ya inmi durumda. 2009 ylnn Nisan-Aralk dneminde Air France KLM'in gelirlerinde nceki yla nispeten %18,6 orannda bir gerileme yaanm. Toplam iletme zarar ise 788 milyon Euro gibi bir hayli yksek bir seviyeye trmanm durumda. Tabii Havayolu 101de pek ok kez dile getirdiimiz zere, "hedging" uygulamasnn iki yan keskin bak olduu bir kez daha ortaya km durumda. Zira Air France KLM'in yksek iletme zararnn tam 464 milyon
Havayolu 101
23
Euro'luk blm, "evdeki hesap, arya uymaz" deyimini hakl kartrcasna, hedging anlamalarndan geliyor. Bununla birlikte, belli bykle erimi havayolu irketleri iler ne kadar kt giderse gitsin, yolcularna verdikleri hizmet seviyesinden ve verimli iletmecilik kurallarndan taviz vermemeye zen gsteriyorlar. Air France KLM'in nc eyrekteki doluluk oran %80,2. Zamannda kalk oran da Avrupa'da zellikle Aralk aynn sonunda yaanan hava muhalefetine ramen %85 civarnda. Air France KLM'in, Ocak-Mart dneminde gsterecei performans, 2010 ylnn irket iin nasl geeceinin br gstergesi olacaktr. Merakla takip ediyoruz.
Havayolu Reklamlar
Monday, February 15, 2010
Getiimiz hafta Trkiye ticar havayolu sektrnde en fazla konuulan konularn banda Trk Hava Yollar'nn (THY) bir alveri merkezinde bulunan reklam geldi. Umman'n bakenti Maskat'taki bir alveri merkezindeki yryen merdivenlerin yan tarafna konumlandrlm olan reklamn yn, bir THY uann hzla aaya doru umakta olduu izlenimini veriyordu. Reklamn bu haliyle, tm dnya genelinden yaplan katklarla enteresan fotograflar yaymlamakla mehur Failblog sitesinde yer almas ve hemen ardndan da Eki Szlk'te linkinin verilmesi, belki de kimselerin dikkatini ekmeyecek olan reklamn tm internet gazetelerinin (ve hatta basl medyann) n sayfalarna tanmasna yol at. Failblog'da i rndan kt ve bu reklamla ilgili olarak yaplan yorumlar etnik kavgaya vard. Trkiye'deki internet gazetelerinin altndaki yorumlar ise daha ziyade siyas balamda cereyan etti. THY Reklam Mdr Serdar Ekrem irin ise, Failblog'taki tartmaya mdahil olmak ve konuyla ilgili gayrresm bir aklama yapmak zorunda kald. Yanl olan eylerin dile getirilmesi ve dzeltilmesi ynnde admlar atlmas gzel eyler. Maskat reklam ile ilgili gelimeler, sosyal medya alarnn gndem belirlemedeki gcn bir kez daha ispatlam oldu. Ama daha gzel olan, doru bir eyler yapldnda da bunu gndeme tamak. Mesela THY'nin Bangkok ofisinin yapt byk reklam almas. Byk derken, gerekten bir hayli byk bir alma. Zira Bangkok'un en nl gkdelenlerinden bir tanesi olan Baiyoke'ye verilen THY reklam ok uzun mesafelerden dahi grlebilecek ebada sahip.
24
Havayolu 101
Baiyoke binasnn ykseklii 304 metre. THY'nin kulland alan tam 2200 metrekare. Binann bir tarafn THY kullanrken, dier bir taraf bo tutulmakta. Geri kalan iki cephesi ise dier bir dnya markas durumundaki otomobil devi BMW tarafndan kullanlyor. Hem de bir seneyi akn bir sredir. THY'nin son yllarda zerine basa basa vurgulad kresel havayolu irketi olma azminin bir yansmas olan "Globally Yours" slogannn hkim olduu reklam, bir Trk irketinin yurtdnda gerekletirdii en gze arpan almalardan biri olsa gerek.
Singapur Changi Havaliman

Monaco'yu hari tuttuumuzda dnyann nfusu en youn lkesi olan Singapur, gidip grenlerin bizzat ahit olduu ekilde, son derece dzenli bir yapya sahiptir. O kadar ki, bizim gibi kuralszln kural haline geldii bir lkenin vatandalar iin Singapur'daki nizam-intizam, rahatszlk bile verebilir. Ama ite bu kurall ve disiplinli yaps sayesinde bu kck lke, Gney Dou Asya blgesinin en nde gelen aktarma noktalarndan biri haline gelebilmi. Gerek deniz liman gerekse hava liman, Singapur'un stlendii bu role uygun bir biimde ekillendirilmi durumda. Havayolu 101 ekibi olarak getiimiz haftalarda drdnc kez ziyaret etme frsatn bulduumuz Singapur Changi Havaliman dnya zerinde grebileceiniz havaalanlarnn nadir rneklerinden biri. nsann iini ferahlatan, aydnlk bir mimar yaps var. Dzenli, temiz, aradnz kolay bulabileceiniz limann terminalleri arasnda, tamamen otomatik olarak alan, yani bir makinisti olmayan trenler alyor. zellikle emziren annelerin kullanmna sunulan odalara hayran kaldk. Odalar gerekten son derece rahat ve hijyenik artlara sahipti. Bylesini her yerde bulmak zor.
Havayolu 101
25
Drt milyon civarnda nfusa sahip Singapur'un dnyaya alan kaps resm olarak 29 Aralk 1981 tarihinde iletmeye alnm. u anda ana ve dk maliyetli havayolu irketlerinin kulland bir olmak zere toplam drt terminale sahip limann yllk yolcu kapasitesi tam 70 milyon. 80 civarnda havayolu firmas, 60 lkeden 200 ehre buradan balant veriyor. Toplam 1300 hektarlk bir alan zerinde bulunan Changi Havaliman arazisinin yaklak yars deniz doldurularak elde edilmi. ki paralel piste sahip liman deniz seviyesinin sadece 7 metre zerinde bulunuyor. ana terminaldeki toplam krk says tam tamna 92. Changi bir hayli uzun vadeli bir dnceyle ina edilmi. Zira 70 milyonluk toplam yolcu kapasitesinin u anda yaklak yars kullanlyor. 2009 ylnda Changi'yi kullanan yolcu says 37,2 milyon. Ayn yl havalimanndan geen miktar kargo ise 1,63 milyon ton olarak gereklemi. Bu rakamlara 240.000 uan ziyareti ile ulalm. 15 milyonluk stanbul'un havalimannda (Atatrk) 2009 ylnda neler olmu diye baktmzda, 29,7 milyon yolcu ve 824.000 ton rakamlar karmza kyor. D hatlarda 23, i hatlarda 9 olmak zere toplamda 32 krk bulunuyor. Halen 3-4 tane daha krn balanmas iin almalar sryor. Evet, Trkiye'de ticar havayolu sektr geliiyor. Evet, tanan yolcu says, kargo miktar hzla artyor. Ama u bir gerek ki, Trkiye olmas gereken noktann ok ok uzanda. Atatrk Havaliman sadece 15 milyon kiinin yaad stanbul'un deil, ayn zamanda 70 milyonluk Trkiye'nin de da alan kaps. Gnl isterdi ki, bu havalimanmz en azndan Changi kadar yolcu ve yk trafiine sahip olabilseydi. Bakalm o gnler grlebilecek mi? Changi'de geirdiimiz bir ka saatin fotoraflarna Havayolu 101'in Flickr'daki grup sayfasndan ulamanz mmkn.
Silk Air: Baarl Bir Blgesel Havayolu Denemesi

Singapur'dan, Uzakdou tatilimizi asl geirdiimiz yer olan Malezya'nn Lankavi (Langkawi) adasna yaptmz seyahatte tercih ettiimiz Silk Air, Singapur Havayollar'nn bir itiraki durumunda. irket bu ortakl vurgulamak iin "Singapur Havayollar'nn Blgesel Kanad" slogann kullanyor. Makro hedefini, tam hizmet (full service) veren blgesel havayollar arasnda dnya lideri olmak eklinde tespit eden Silk Air 1989 ylndan bu yana faaliyet gsteriyor. 11 tanesi Airbus A320 ve 6 tanesi Airbus A319 olmak 26
Havayolu 101
zere toplam 17 uaklk bir filoya sahip olan Silk Air'in uu anda Hindistan'dan in'e, Tayland'dan Filipinler'e, Malezya'ya kadar bir ok farkl lkede 25 civarnda uu noktas bulunuyor. Silk Air'in i modeli aslnda tam hizmet sunan network tayclarla, dk maliyetli tayclarn bir bileimi denilebilir. Bir taraftan maliyetler sk bir ekilde kontrol altnda tutulmakta, dier taraftan da yolculara sunulan bir takm kolaylklardan taviz verilmemekte. Mesela Silk Air ile business class yolculuu yapmak mmkn. Ayrca ok zengin bir mnye sahip olmasalar da, kabin iinde sunulan standart bir ikram da mevcut. Uaklar bir Singapur firmasndan beklenecei zere temiz ve bakml. Hostesler de ayn ekilde kendilerine zen gsteriyor. Koltuk aralklar economy class'ta 32 in mertebesinde; yani rahat. Ayrca yolculuk boyunca bebeimizin yatt bebek pusetinin THY'nin A340'ndakilerden daha geni olduunu da eklememiz gerekiyor. Bebekle seyahat eden yolcular iin son derece nemli bir ayrnt. Bundan daha mhimi hem yer, hem de kabin personelinin yolculara kar gsterdii gleryz ve yardmseverlik konforlu bir uu deneyimi yaamanz salyor. irketin web sitesi ise daha iyi olabilirdi diye dnyoruz. Gerek tasarm asndan, gerekse online bilet motorunun hz bakmndan gelitirilmeye msait bir hayli fazla nokta bulunuyor. Ama yine de unu belirtmek gerekir ki, bebeimiz iin yaptmz rezervasyonun hemen ardndan gnderilen email mesajnda; bebek puseti, bebek mamas ve en n sradaki yerimizin bizim iin ayarland bilgisi geldi. zetle; Singapur aktarmal olarak Gney Dou Asya blgesinde bir noktaya ulamak istiyorsanz, Silk Air'i tercih edebilirsiniz.
EasyJet Snrlar Zorlamaya Devam Ediyor

Avrupa'nn Ryanair ile birlikte en nde gelen dk maliyetli taycs olan EasyJet snrlar zorlamaya devam ediyor. Getiimiz Kasm aynda Londra-Tel Aviv seferlerini balatan irket, nmzdeki Eyll ayndan itibaren de Cenevre-Tel Aviv seferlerini balatacak. Haftada drt gn yaplacak seferlerin kaa mal olabileceini EasyJet'in web sitesinden yle bir aratrdk. Biletinizi imdiden alma imknnz varsa, gidi dn 100 Euro'dan daha ucuza bilet bulmanz mmkn. Sylenecek fazla bir sz olmasa gerek J Tabii EasyJet'in Cenevre ile Tel Aviv arasnda dorudan sefer balatmas, bu hatlar arasnda dorudan veya balantl sefer yapan firmalar iin pek de ho olmasa gerek. Her ne kadar EasyJet'in bu pazara girmesi pastay bytecek olsa da, ortalama bilet fiyatlarnda bir miktar d yaanmas kanlmaz grnyor. Bu rekabet sayesinde kazanan her zamanki gibi yolcular olacak. EasyJet'in bu almlarnda dikkatimizi en fazla eken nokta, alan yeni hatlardaki uu srelerinin uzunluu. Zamannda Londra-Atina hattn, "uzun uu sresi sebebiyle yeterli utilizasyonun salanamamas" sebebiyle bir sreliine kapatan bir firmann Londra-Tel
Havayolu 101
27
Aviv ve Cenevre-Tel Aviv gibi hatlar ynelmi olmas, dk maliyetli tayc i modelinin belki de snrlarna ulaldnn bir gstergesi. Avrupa genelinde saate kadar olan uu pazarn fazlasyla smrm olan EasyJet, yeni pazarlar peinde kouyor olabilir. Bu da ancak ve ancak orta menzilli saylabilecek seferlerin icras ile mmkn grnyor.
Lufthansa Pilotlar Greve Gidiyor

Alman havayolu devi Lufthansa'da grev rzgrlar esiyor. Maa zamm ve alma artlarnda irket ynetimiyle anlaamayan pilotlar, yaplan grev oylamasnda %90'n zerinde bir oranla "evet" dediler. Son anda bir deiiklik olmazsa Lufthansa pilotlar, 22 ubat Pazartesi gnnden itibaren drt gn boyunca i brakma eyleminde bulunacaklar. Bu grev sadece Lufthansa'y deil, Germanwings gibi Almanya'daki dier itirak irketlerini de kapsyor. Bu yzden, nmzdeki hafta Lufthansa ile seyahat etme plan yapanlarn veya halihazrda bilet satn alm olanlarn, bu planlarn bir kez daha gzden geirmelerinde fayda var. Tabii bylesi bir grev en ok Lufthansa'nn rakiplerine yarayacak. Zira Lufthansa'nn gnde ortalama 150.000 civarnda yolcu tadn dnrsek, drt gnde yaklak 600.000 yolcunun dier havayolu irketlerine yneleceini var sayabiliriz. Geri Lufthansa'nn portfyndeki Swiss, Austrian, bmi, Brussels gibi irketlerin bu yolcularn bir ksmna sahip kaca aikr. Ama yine de Lufthansa yolcular iin zor bir hafta olaca kesin gibi. Lufthansa ynetimi tarafndan "temelsiz" olarak tanmlanan bu drt gnlk i brakma eyleminin maliyeti bir hayli yksek olacaa benziyor.
airBaltic: Baltklar'dan kan Blgesel Havayolu

airBaltic ilk olarak bundan bir ka ay nce dikkatimizi ekmiti. ok byk bir havayolu irketi olmamasna karn utuu nokta saysnn fazlal biraz sra d gelmiti dorusu. %52,6's Letonya devletine ait olan irket kendisine s olarak Letonya'nn bakenti Riga ile komu lke Litvanya'nn bakenti Vilnius'u semi durumda. Riga kl olarak 66, Vilnius kl olarak da 13 noktaya sefer dzenliyorlar. Riga kl seferlerin arasnda stanbul da var ve u anki tarifeye gre Cumartesi hari haftann her gn airBaltic ile stanbul'a ulamak mmkn. airBaltic 2009 ylnda 2,7 milyon yolcu tam. Doluluk oran ise %68. Filosunda ikisi 28
Havayolu 101
Boeing 757, on tanesi Boeing 737-500, sekizi Boeing 737-300 ve onbir tanesi de Fokker 50 olmak zere toplam otuzbir uak bulunuyor. Filo yapsnn dank olmas, irketin byme esnasnda mliyet asndan en uygun uaklara ynelmek zorunda kalndnn bir gstergesi olsa gerek. Ama Baltk blgesinin potansiyelini yanstmas asndan irketin performans dikkat ekici. Zira irketin ana merkezi konumundaki Letonya'nn nfusu 2 milyonun biraz zerinde. Yani irket, lke nfusundan daha fazla yolcu tayor. nmzdeki yllarda filosunu biraz daha standart hale getirip, doluluk orann da yukar tayabilirse, airBaltic'in blgedeki kuvvetli havayolu irketlerinden biri olmasnn nnde hi bir engel bulunmuyor.
Air Berlin, Niki'deki Hisse Orann Artrd

Friday, February 19, 2010
Getiimiz sene ierisinde Pegasus'un %15 orannda hissesini satn alarak orta olduu Air Berlin, kurduu ittifaklarla yapsn glendirmeye devam ediyor. Lufthansa'dan sonra Almanya'nn ikinci byk havayolu irketi durumundaki Air Berlin, belki de Lufthansa'nn at yoldan ilerliyor. irketin son hamlesi, Avusturya'l blgesel low cost tayc Niki'deki %24'lk payn %49,9'a karmak oldu. Bylece Pegasus ortakl ile Trkiye pazarna adm atan Air Berlin, Niki'deki hissesini artrarak Dou Avrupa'daki etkinliini artrmak istiyor. Niki de hangi firmaym diyeceksiniz belki de. Formula 1 tutkunlarnn gayet yakndan tand eski bir F1 pilotu vardr; Avusturyal Niki Lauda. 1970'lerin ikinci yarsnda Ferrari adna yaran ve ampiyonluklar kazanan, 1990'l yllarda da yine Ferrari'de danmanlk yapan Lauda'nn asl n, bir yar esnasnda geirdii kaza sonucunda yanmasna dayanr. Yznde ve kafasnn dier baz blmlerinde ciddi yanklar oluan pilot kazadan sadece 30 gn sonra direksiyon bana geerek herkesi artmt. Belki de hz tutkusundan olsa gerek, Niki Lauda zamannda Lauda Air'i kurmu, 2000'li yllara girerken de Avusturya Havayollar'na satmt. Havayolu sektrnden vazgeemeyen Lauda daha sonra Niki adn verdii havayolu irketini kurdu. Filosunda iki adet Airbus A321, alt adet Airbus A320, iki adet Airbus A319 ve iki adet de Embraer E190 bulunan irket dar koltuk aralklaryla donatt uaklaryla dk maliyetli tayc (low cost carrier) i modelini uyguluyor. Niki'nin web sitesinde, Air Berlin ile 2004 ylnda yaplan ortaklk, "Avrupa'nn lk Dk Maliyetli Havayolu ttifak" olarak tanmlanm. Gerekten de bu i modelini benimseyen havayolu irketleri genelde birbirleriyle veya byk network tayclarla pek i birlii yapmyorlar. Bundan bir buuk sene nceki Lufthansa Jet Blue ortakl da bu anlamda enterasan ve incelenmesi gereken bir ittifak. Neticede baktmzda; Lufthansa, network tayc firmalar ile ittifaklar kurarak ve irket
Havayolu 101
29
satn almalar yaparak byrken, Air Berlin de benzer bir yolu daha ksa admlarla ve dk maliyetli tayclarla yapyor. Bu Almanlar'dan korkulur :)
Lufthansa Pilot Grevi Ertelendi

Lufthansa, Lufthansa Cargo ve Germanwings'ten yaklak 4000 pilotun katlmyla dn balayan drt gnlk grev, sendika ile irket ynetiminin grmelere yeniden balama kararyla birlikte askya alnd. Gnde yaklak 1800 sefer dzenleyen Lufthansa, pilotlarn bu i brakma eylemi sebebiyle dn ancak 960 civarnda uuu gerekletirebildi. Gerek Lufthansa ynetimi ve gerekse Alman iktidar partisinin ilgili yneticileri tarafndan "temelsiz" olarak nitelenen bu grevin sebebi neydi pek iyi? Aslnda sebep ok basit. Maa zamm ve alma artlarnn iyiletirilmesi gibi bilindik ve grnen bahanelerin arkasnda yatan asl anlamazlk, son bir ka yldr hzla byyen ve arka arkaya bir ok irketi bnyesine katan Lufthansa'nn yeni yaps ierisindeki pilotlarn maa farkllklar. Avusturya Havayollar, Brussels Airlines, Swiss, bmi, Lufthansa Italia gibi farkl bir ok irketi bnyesinde barndran Lufthansa grubunda pilotlarn en yksek maa aldklar irketin, amiral gemisi Lufthansa olduu dnlyor. Yerlerini dier irketlerin dk maal pilotlarn almas ihtimalinden tedirgin olan Lufthansa pilotlar da ite bu tehlikeye kar seslerini ykseltmi oldular. Bu grevin Lufthansa'ya gnlk maliyetinin 25 milyon Euro seviyesine kabilecei tahmin ediliyor.
ngilizler de Bo Durmuyor
Lufthansa pilotlar i brakr da, ngilizler bir ey yapmaz m? British Airways'in pilotlar deil ama kabin memurlar, byk ses getirecek ve irket zerinde ciddi etki yapabilecek bir grevin peinden kouyor. Hatrlayacaksnz, grevin beklenen etkiyi gsterebilmesi iin getiimiz noel dneminde yaplmas kararlatrlmt. Ama bir ngiliz mahkemesinin bu grevi kanuna aykr bulmas sebebiyle ertelenmiti. Getiimiz gnlerde sendika tarafndan personel arasnda yeniden yaplan bir grev oylamas ile sre yeniden balatld. Geen ylki oylamada %92,4 olan "greve evet" oran bu kez %80,7'ye dm. Ama bu oran bir grev iin yeter de artar bile. British Airways ynetimi ise "sendikann bu irketi mahvetmesine izin vermeyeceiz" diyerek iddetli bir arpmann sinyallerini veriyor. Gerekten de iki eyrek nce ok byk bir zarar aklayan BA, getiimiz eyrekte ise bu zararn byk oranda azaltmay 30
Havayolu 101
baarmt. Tasarruf tedbirlerinin youn bir ekilde yrtld BA, kabin memurlarnn maalarn da iki yllna dondurmutu. Sendika baarl olur ve kabin memurlar greve giderse, BA'yi gerekten de bir hayli zor bir dnemin beklediini tahmin etmek iin mneccim olmaya gerek yok.
Olympic-Aegean Airlines Birlemesi

Nasl ki Japonya'da batmaya doyamayan bir Japan Airlines var, Yunanistan'da da Olympic var. ok uzun yllardr zarar iinde yzen Olympic getiimiz yl ierisinde bir kez daha yeniden yaplandrlmt. Ancak Olympic'in uzun yllardr devam eden kt gidii, Yunanistan'da ikinci bir havayolu irketinin, Aegean (Ege) Airlines'n nn amt. ok gemedi, son bir iki aydr Avrupa Birlii yeleri arasnda iine dt kt ml durum sebebiyle youn bir biimde eletirilen Yunanistan, bu kk lkeye hizmet veren bu iki havayolu irketinin birlemesi ynnde karar ald. Hayrl olsun diyoruz. Ama gemi yllarda Olympic'in defalarca yaam olduu ini klardan sonra bu birlemenin ne kadar etkili olaca konusu biraz pheli. Zira birleme esnasnda alnan karar gerei yeni irket Olympic adn kullanacak. Umarz sonu eskileri gibi olmaz. Yeri gelmiken Yunanistan'n iine dt ml krizin Avrupa'daki yanklarna da deinmek lazm. Zaten iki havayolu irketinin birleme kararnn hzlca uygulanmasnn bir sebebi de bu olsa gerek. Yunanistan'n devlet kademelerin yaplan hesap sahtekrlklar, lkenin bor yknn Avrupa Birlii nezdinde tam anlamyla fark edilmesini engellemiti. Bu durum ortaya ktktan sonra Avrupa iinden gelen tepkiler ise ok sert. En sert tepkilerden bir tanesi, Alman Focus dergisinin bu haftaki kapanda yer ald. Dergi att manette Yunanistan', "Avrupa Ailesindeki Sahtekr" olarak tanmlad. Olympic + Aegean birlemesi mspet bir ynde ilerlerse, her alanda Avrupallarn tepkisini ekmeye balayan Yunanistan, en azndan ticar havayolu sektr asndan rahat bir nefes alabilir.
Havayolu 101
31
Malev Yeniden Devletletirildi

Monday, March 01, 2010
Macaristan'n bayrak tayc havayolu irketi konumundaki Malev'de 2007 ylnn ilk yarsnda iki nemli gelime birden yaanmt. Bir yandan Macaristan hkmeti Malev'deki devlet hisselerinin tamamn bir Rus iadamna satarken, dier yandan da Malev, oneworld adl havayolu ittifakna ye oluyordu. Yllardr zarar eden bir irket durumunda olan Malev'in bylece mspet ynde admlar atacana ve krl bir irket haline dneceine kesin gzyle baklyordu. Ama evdeki hesap arya uymad ve kra gemek bir yana, zellikle geen seneden bu yana devam etmekte olan kresel ml krizin de etkisiyle Malev neredeyse iflasn eiine geldi. 2007 ylnda irketi satn alan Rus iadam Boris Abramovich'in irketlerinin iflas etmesi Malev'deki hisselerini bir Rus bankasna devretmek zorunda kalmasna yol at. Bu gelimeler zerine ok da fazla tercihi kalmayan Macar hkmeti, kendi iinde bulunduu zor duruma da ramen Malev'i yeniden devletletirmek zere harekete geti. Ve evvelsi gn yaplan bir aklamayla, Malev'in yeniden devletletirildii kamuoyuna resmen akland. Malev'de yaananlar, "zelletirme" uygulamasnn her zaman iin baarl olamayacann bir gstergesi. Tabii Malev rneindeki en byk sorun, Macaristan byklndeki bir lkenin bir bayrak tayc irkete sahip olmas gerekip gerekmedii noktasnda bulunuyor. hat uular ol(a)mayan bylesine kk bir lkenin havayolu irketi, tabii olarak dk bir kapasiteye sahip oluyor. Ve havayolu sektrnn en nemli karakteristik zelliklerinden bir tanesi, "lek ekonomisi" (economies of scale) prensibinin geerli olmasdr. Yani havayolu irketi bymedike, ayakta kalmas bir hayli gleiyor. Malev'in yaad da bundan ibaret. Bu yzden neticede devletletirmenin de Malev'in derdine derman olmas pek mmkn grnmyor. zm; milliyeti hislerden feragat ederek, bir devletin ill ki bir bayrak tayc havayolu irketine sahip olmasnn art olmadna inanmak olmal. Malev olaynda gzden karlmamas gereken bir baka nokta da, mevcut halleriyle havayolu ittifaklarnn pek de bir ie yaramaddr. Gerekten bir ittifak sz konusu olsa, birilerinin Malev'e kol kanat germesi gerekmez miydi? Malev, filosundaki dar gvdeli ve dk kapasiteli 22 uakla 50 civarnda noktaya sefer yapyor ve ylda yaklak 3 milyon civarnda yolcu tayor.
With Pegasus, the first budget carrier of Turkey

Wednesday, March 03, 2010
Translating the poster : With Pegasus, the first budget to Turkey, originally uploaded by AlainDurand. Mart aynn 12sinde stanbul Paris seferlerini balatacak olan Pegasusun Paristeki bir outdoor reklam almas. irketin Paris hattyla ilgili Trkiye'de yaymlanan reklamlarnda 49.99 Euro'luk bir fiyatn tantm yaplyordu. Ya k noktasna gre farkl bir fiyat uyguluyorlar, ya da yeterli talebin gelmesiyle birlikte dk snfl cretler 32
Havayolu 101
kapanverdi. Reklamda iki nokta dikkati ekiyor. Bunlardan ilki, Pegasus'un kendisini Trkiye'nin ilk "dk maliyetli havayolu" irketi olarak tantmas. kincisi ise, Trkiye iinde 12 noktaya yaplan uular. Yani sadece stanbul'a gelmek isteyenlerin deil, Trkiye'nin farkl bir ok noktasna gitmek isteyenler de Pegasus'la uabilecei vurgulanyor. Bakalm Pegasus bu yeni hattnda ne kadar baarl olabilecek. Halen stanbul-Paris arasnda THY ve Air France'n gnde toplam yedi seferi bulunuyor. Bu manada Pegasus'un bu hatta giri yaparak salayaca ilave kapasitenin, mevcut irketleri "ksa vadede" ok fazla etkilememesi gerekiyor. Ama uzun vadede ne olur, bunu zaman gsterecek.
Republic Airways, Bombardier CS300 Siparii Verdi

Arada srada bizim medyada kan "heyecan" dolu haberlere ok aldr etmeyin. Tayyare retmek o kadar kolay bir i deildir. 20.yzyla baktmzda ABD, AB ve SSCB dnda ciddi bir tayyare reticisi lkeye rastlamak zor. Zaten SSCB de tarih sahnesine veda ediiyle birlikte tayyare retimine uzunca bir sre ara vermek zorunda kalmtr. Bir yandan bu iin ok yksek maliyetli olmas, dier yandan da retilecek tayyareler iin yeterli talebin olmamas tayyare retimi yapmak isteyen lkelerin nndeki en nemli engel. Ama bu durum deiecee benziyor. zellikle son 15-20 sene ierisinde anormal bir biimde hzl gelien biliim teknolojilerinin sayesinde tayyare retmek artk eskisi kadar zor deil. Bunun yan sra hzla byyen ve filosundaki tayyareleri yenilemek isteyen havayolu irketlerinin sayesinde pazar da eskisine nispeten daha byk bir hacme sahip. Bu durumdan faydalanmak isteyen baz lkeler kendi tayyarelerini kendileri retme yolunda hzl admlar atyor. Zaten uzun zamandr bu piyasann iinde olan Brezilya, Embraer firmas ile, Kanada ise Bombardier ile retim yapmaya devam ediyor. Bu lkelerin yan sra in ve Rusya da kendi uaklarn retmek konusunda byk yol kat ettiler. Ama dediimiz gibi gerek maliyet ve gerekse talep konusu, Rusya ve in gibi dev lkelerin bile ilk aamada ancak blgesel jet retimine ynelmesine sebep oluyor. te bu noktada, getiimiz Perembe gn verilen bir tayyare sipariine deinmeden gemek olmaz. ABD'nin nemli blgesel ve besleyici havayolu irketlerinden olan Republic Airways, Bombardier'in yeni nesil CS300 tipi uaklarndan 40 adet kesin ve 40 adet de opsiyonlu olmak zere tam 80 adet sipari etti. Bombardier firmas iin son derece nemli bir gelime; zira bylece Bombardier firmas CS serisi yeni nesil tayyareleri iin ABD'den ilk kez sipari alm oldu. Bu sipariin teslimat 2015 ylnn ikinci yarsnda balayacak.
Havayolu 101
33
CS300'n zelliklerine baktmzda, kt zerindeki verilerinin son derece pozitif olduunu grdk. Business Class'l konfigurasyonda 120 yolcu alan bu tayyare, tamamen economy class olarak dzenlendiinde ise koltuk aralna gre 130-145 yolcu tayabiliyor. Hem network ve hem de dk maliyetli tayclar iin cazip olabilecek seenekler bunlar. CS300'n standart versiyonu 4000, uzun menzilli olan ise yaklak 5500 kilometreye uabiliyor. Yani stanbul'u merkez olarak aldnzda Avrupa'da uamayacanz yer yok. Ortadou'da Abu Dabi, Dubai gibi noktalara da rahata ulaabiliyorsunuz. Ve hatta Orta Asya'daki Trk cumhuriyetlerine de sefer dzenlemek mmkn. Bir havayolu irketi iin filoya yeni bir uak tipi eklemenin getirdii zorluklar tabiiki CS300 iin de geerli. Teknik bakm, kabin ve kokpit ekibinin eitimi gibi konular ilk anda akla gelenler. Yolcularn verecei tepki de cabas. Zira Trkiye artlarnda ok verimli olabilecek pervaneli turboprop uaklar, insanlarn bilin altndaki n yarglar sebebiyle (pervaneli uak tehlikelidir) havayolu irketleri tarafndan kesinlikle tercih edilmiyor. Hlasa; rekabet gzeldir. Nasl ki havayolu irketleri arasndaki rekabet yolculara fayda salyor, tayyare reticileri arasndaki rekabet de havayolu irketlerine yarar getirecek. Bu yzden, nmzdeki gnlerde blgesel jet tipi retim yapan firmalarn ald sipari saysnn artacan tahmin ediyoruz.
British Airways Ynetimi Kararl

Thursday, March 04, 2010
Ticar havayolu sektrnde sular bir trl durulmuyor. Lufthansa, pilotlarnn yapt grevi en azndan imdilik ucuz atlatma benziyor. Ama British Airways'te (BA) durum biraz daha farkl gibi. Bir yanda grev karar alm olan kabin ekibi, dier tarafta tasarruf tedbirlerinden geri adm atmayacaklarn srarla belirten irket ynetimi. BA ynetimi son olarak masaya iki koz srd: Birincisi, mevcut irket personelinden bazlarn muhtemel bir grev esnasnda kabin memuru olarak grevlendirmek. Bu amala 1000 kadar personelin gnll olduu ve gerekli eitimleri ald gelen haberler arasnda. kincisi; BA, grev esnasnda mecburen iptal edilecek seferleri telafi etmek amacyla bir arter firmasndan tam 23 ua "wet-lease" eklinde kiralayacak; yani tm uu ekibiyle birlikte. BA CEO'su Willie Walsh'un alnan tasarruf tedbirlerine sk skya bal kalacaklarn da hesaba katarsak, nmzdeki gnlerde Britanya semalarnn bir hayli gerileceini syleyebiliriz.
34
Havayolu 101
Dk Maliyetli Havayolu irketleri Bymeye Devam Ediyor

Friday, March 05, 2010
Avrupa Dk Fiyatl Havayollar Birlii (ELFAA) tarafndan getiimiz Sal gn yaplan aklamaya gre, "dk maliyetli tayc" (DMT) olarak tanmlanan irketler krize ramen bymeye devam ediyor. ELFAA'nn u anda 11 yesi bulunuyor: Blue Air, bmibaby, easyJet, Flybe, Jet2.com, Norwegian, Ryanair, SverigeFlyg, transaviation.com, Vueling ve Wizz Air. Her ne kadar Air Berlin ve Germanwings bu birlie ye olmasa da, easyjet ve Ryanair'in yeler arasnda yer almas, aklanan sonular ciddiye almamz gerektiriyor. Buna gre 2009 ylnda 11 irketin tam olduu toplam yolcu says bir nceki yla kyasla %8,7 orannda byyerek 162,5 milyona ulat. Yani Avrupa Birlii ierisindeki trafiin %35'i. akas olmaz! Network tayc olarak tanmlanan irketlerin ciddi skntlar yaad, srekli kapasite kst ve zarardan zarara kotuklar bir dnemde dk maliyetli havayolu irketlerinin bymeye devam etmesi gerekten dikkat ekici. ELFAA Genel Sekreteri John Hanlon da bu noktaya dikkat ekiyor ve "zarar eden havayolu irketlerinin devlet kapsna giderek nakit para dilenmesinin" ne kadar yanl olduunu belirtiyor. Hanlon'a gre doru yol, dk maliyetli havayolu i modeli. Gerisi yalan :) ELFAA yelerinin gncel istatistik bilgilerine ulamak iin bu adresten faydalanabilirsiniz.
In the Long-run, We Are All Dead

Sunday, March 07, 2010
In the long run, we are all dead.
Keynes bu laf biz Trkler iin mi sylemiti acaba? Hayr. Keynes bu sz, Adam Smithin ekolnden gelen Klasik ktisat teorisyenlerinin uzun vadede piyasalarn kendi kendine dengeye gelecei ynndeki iddialarna kar sylemiti. Ve bu sz sylemekteki maksad farklyd. Ama sanki uzun vadeli hi bir plan yapmamak, sadece bugn ve ok yakn gelecei dnp ona gre hareket etmek, tabir-i cizse gn kurtarmak bizlerin adeta hayat tarz haline gelmi durumda. Milliyet Gazetesinin arivinde bir hayli dramatik bir habere rastladk. Haber 6 Aralk 1972 tarihine ait. 13 yl sonra, yani 1985 tarihinde Yeilky Havalimannn
Havayolu 101
35
nasl olacana dair bilgiler ve bir kroki bulunuyor. Habere gre havalimannn yeniden yaplandrlmas projesi 1968 ylnda, u anki 18-36 pistinin yapmyla balam. Sz konusu pist 1972 ylnda tamamlanm. Nasl bir projeyse, tam 17 yllk bir inaat sresi var. Bu kadar zaman zarfnda aya bir Alfa ss bile ina edilebilir. Her neyse...projenin sresini bir kenara brakalm da, bu kapsamda nelerin hedeflendiine bir bakalm. 1985 ylnda alacak drt terminalle birlikte havalimannn yllk yolcu kapasitesi sadece 20 milyon olarak planlanm. Hem de plann 20 yllk bir genilemeyi kapsad iddia edilirken. Yeilkyn durumuyla ilgili arivde ok ey var. Trkiyenin zellikle 1970lerin sonuna doru olan durumuna da paralel olarak, lkenin en byk havaalan tam bir rezillik ierisindeymi. Onlara burada deinmeye gerek yok. Neticede 20 yllk bir byme plan dahilinde deerlendirilerek yaplan yeni terminal binas, ksa bir sre sonra yetmez oluyor, 1990larda bir kez daha yeni bir terminalin inasna balanyor ve 2000 ylnn Ocak aynda hizmete alyor. Ama onun da yakn zamanda yetersiz hale gelecei aikr. Ayn anda kullanlamayacak kadar bir birine yakn ekilde ina edilen 18-36 pistlerinden, havaalannn evresindeki kaak yaplamadan hi sz etmiyoruz bile. Oysa 4,5 milyon nfuslu Singapurun havaliman Changiye bir bakalm. Adamlarn mevcut yolcu trafii 37 milyon, toplam kapasite ise 70 milyon. Yani byk bir ihtimalle nmzdeki 25-30 yl boyunca kafalar rahat olacak. Dars bamza. Bu noktadaki temennimiz odur ki, kervan yolda dzlr mant bir kenara braklsn ve planl, programl, istikbale ynelik drt ba mamur iler hayata geirilsin.
Aeroplan: irketleen Sadakat Program

Tuesday, March 09, 2010
16 Kasm 2007 tarihinde, yani neredeyse iki buuk sene nce yazdmz bir yazda, havayolu irketlerinin holdingleme abas ierisinde iyice blndklerini ve ksa sre ncesine kadar hi akla gelmeyen birimlerin dahi irketletirilerek ayr bir organizasyon yapsna doru gidildiini belirtmitik. O yaznn ana konusu, havayolu irketlerinin sahip olduklar sk uan yolcu programlaryd. Bu programlarn sahip olduu ye veritaban ve i ortaklklar, sz konusu sk uan yolcu programlarnn, bir paras olduklar havayolu irketleriyle ayn deere ve hatta daha fazlasna ulamasn salyor. Bu durumu paraya tevil eden ilk havayolu irketi, bildiimiz kadaryla, Air Canada olmutu. 2005 ylnda sattklar Aeroplan adl sk uan yolcu programnn zaman ierisinde Air Canada ile ayn piyasa deerine sahip olduu syleniyordu. Centre For Aviationdaki bir haber, bu konuya yeniden deinmemize vesile oldu. Aeroplan adl irket, Ekim-Aralk 2009 dneminde 19,7 milyon USD kr etmi. Geen 36
Havayolu 101
senenin ayn dneminde ise 1 milyar USD zarar varm. Bunun yan sra, iletme kr yllk bazda %38 orannda azalarak 62,7 milyon USD'ye dm. Yllk kr ise 85,9 milyon USD. Geen sene ise 928 milyon USD zarar varm. Her ne kadar zarardan kra doru gemi olsa da, iletme krndaki d yatrmclar pek memnun etmemi. Tabii bu noktada akla u soru geliyor. Bir havayolu irketinin, kendisine ait olan yolcu sadakat programn satmas ne kadar doru? Ve bu iten kr ne? lk anda bylesi bir sat sayesinde havayolu irketinin kasasna nakit girii olaca muhakkak. Pek iyi, ya sonras? Daimi mteri tabanna tam manasyla hkim olamayan bir irketin uzun vadede baarl olmas mmkn mdr? te bu sorunun cevabn bulamadk.
Birlemek in Slotlarndan Feragat Edecekler

Delta ile US Airwaysin yapmak istedikleri slot takasn hepimiz hatlyoruz. ABD sivil havaclk otoritesi, bu takasa izin vermek iin ilgili irketlerin mevcut slotlarndan yklce bir ksmn boa karmalar artn komutu. Bu da Delta ile US Airways'te yzlerin burumasna yol am, sreci tkamt. American Airlines, British Airways ve Iberia arasnda yaplmas amalanan ve ticar havayolu sektr iin belki de tm zamanlarn en byk irket ortakl olacak i birlii ncesinde ise slot devri, zellikle Virgin Atlantic'in bakan Richard Branson tarafndan ykseltilen itirazlara kar bir nlem olarak, bu irket tarafndan gnll olarak teklif edildi. Bu kapsamda, Heathrow ve Gatwick'ten Boston, New York, Dallas ve Miami'ye olan uularn bir ka slotundan feragat edilmi olunacak. Bu kararn sektrdeki yansmas, BA+AA+Iberia birlemesinin nnn ald eklinde oldu. Oysa Richard Branson, teklif edilen slot saysnn ok az olduu ve yolcu gzyle bakldnda, gereklemesi muhtemel bu i birliinin rekabet asndan son derece zararl olaca kansnda. Boa kacak slotlar u ekilde: Heathrow veya Gatwick'ten Boston'a iki slot, Heathrow veya Gatwick'ten Dallas FW'a ve Miami'ye birer slot. lk bakldnda gerekten az gibi grnyor. Ama belki de bu pazarln ilk admdr. Ve bylesi bir birlemeye izin vermek iin ABD ve AB yetkilileri ekstra slot talebinde bulunur. Havayolu 101in tahmini, bu iin bir iki ay ierisinde sonulanaca ynnde.
Havayolu 101
37
Havayolu Sektrnde Demografik Pazarlama

Havayolu 101 olarak, Amerikal yazar Kenneth Gronbach'n "The Age Curve: How to Profit from the Coming Demographic Storm" adl kitabn mercek altna aldk. Bu kitabn konusuyla ticar havayolu sektrnn bir birleriyle ne denli ilintili olduunu fark etmemek mmkn deil. Zira sylendiine gre, Almanya'ya g etmi olan ilk nesil Trkler artk emeklilik dnemlerini yayorlar ve genelde NisanMays aylarnda Trkiye'ye gelip, EkimKasm civarnda da Almanya'ya geri dnyorlar. Bu etnik trafie havayolu sektr asndan baktmzda tamamen demografik bir yolcu hareketi sz konusu olduu rahatlkla grlyor. te bu noktada Gronbach'n kitabnn nemi daha iyi anlalyor. Zira kitap, lkemizde maalesef pek nem verilmeyen bir konu hakknda: Demografik pazarlama. Trkiye'de bu ynde yaplm neler var diye baktmda pek de ciddi bir kaynaa rastlayamadk. Aslnda konu reklam olduunda ilgili kiiler ballandra ballandra ya, gelir seviyesi, sosyal snf, hayat tarz gibi konularda yaptklar "derinlemesine" analizlerden bahsederler. Ama bunlar sistematik bir alma haline getiren veya bu konular hakknda kafa yorup ortaya bir eser koyan pek de yok gibi. ABD'de durum farkl. Adamlar demografi konusuna ciddi kafa yoruyorlar. Aramzdaki fark anlamak iin Barnes&Noble ve Idefix'te demografi konulu kitaplar arattrmak ve kan sonu miktarn mukayese etmek yeterli. Neysegelelim asl konuya. Gronbach kitabnda, ABD'deki nesillerin pazarlama ve sat sektrleri zerindeki etkilerini inceliyor. Yazar son yzyl ierisindeki Amerikan nfusunu u ekilde tasnif etmi: 1- G.I Generation: 1906-1925 aras doanlar 2- Silent Generation: 1926-1944 aras doanlar 3- Babyboomers: 1945-1964 aras doanlar (kinci Dnya Sava sonras yaanan byk nfus art) 4- Generation X: 1965-1984 aras doanlar 5- Generation Y: 1985-2010 aras doanlar En kalabalk nfusa sahip olan iki nesil, Babyboomers ve Generation Y.
38
Havayolu 101
Babyboomers neslinin en nemli zellii, kendilerinden nce gelen neslin nispeten sayca az olmas sebebiyle, rol model olarak rnek alabilecekleri aabey ve ablalarn kstl miktarda kalmas. Bu durum, babyboomers neslinin bir ok eyi kendi bana ve zgn bir biimde yapmasna yol am. Zamanla isyan, deiim, direni gibi kavramlar bu neslin anahtar kelimeleri olmu. Hatrlarsnz, bu neslin iinden kan ilk ABD Bakan, Bill Clinton olmutu. Obama da ayn nesilden. Babyboomers neslinin zamanla i g sahibi olup belli bir gelir seviyesine ulamasyla birlikte reklam, pazarlama, sat gibi konular ABD'de altn an yaam. Zira bu nesil, ncesindekilere oranla ok daha fazla ve farkl rn satn alma eilimine sahip. Bir sonraki nesil, X Nesli ise hem sayca az hem de Babyboomers nesline gre daha muhafazakr olmas sebebiyle pazarlamaclar iin ok da cazip bir grup olamamt. Bu nesli, "Kayp Nesil" olarak adlandranlar bile var. Bizim asl odaklanmamz gereken grup ise, X Nesli'ni takip eden Y Nesli. Y Nesli, tpk Babyboomers gibi kalabalk ve kendine has zellikleri olan bir grup. 1985 yl ve sonrasnda doduklar iin, bu ocuklara bir bakma teknoloji veya internet nesli demek de mmkn. Bilgisayar, cep telefonu, internet gibi eyler onlar iin son derece tabii, son derece aina. Y Nesli tm zamanlarn en fazla tketim yapan nesli. Elektronik eyaya baylyorlar. Deiim demek, Y Nesli demek. nmzdeki on yl ierisinde bu neslin yava yava i hayatna atlp, kendi paralarn kendilerinin kazanacan dndmzde, irketlerin faaliyetlerine krl biinde devam edebilmeleri iin organizasyon yaplarn bu nesle hitap edecek ekilde yeniden ekillendirmeleri art. Tabii ki pazarlama, sat ve reklam etkinliklerini de yine Y Nesli'nin huyuna-suyuna gre yeniden biimlendirmeleri gerekecek. Ama nasl?
IATA - 2010 Zarar Tahmini

1978 ylnda ABDde ve 1990larda Avrupa Birliinde yaanan deregulasyonlar sonrasnda kuruluundaki asl grevi olan bilet fiyatlar ve uu tarifelerini dzenleme grev yetkisini kaybeden IATA, bildiiniz zere, son yllarda daha ziyade bir ticar havayolu sektr zarar mneccimi rolne brnmt. yle bir aratrma yapp, acaba IATA hangi konularla basnda ne kyor diye bakldnda grlen tek ey, sektr hakknda yaplan kr-zarar tahminleri. Ve getiimiz hafta IATA yine bu ynde yapt bir aklama ile basnda haber olabildi. rgt yapt aklamaya gre, 2010 ylndaki toplam zararn 2,8 milyar USD seviyesinde gerekleeceini tahmin ediyor. Getiimiz Aralk aynda ise bu rakamn 5,6 milyar USD civarnda olacan n gryordu. Bu deiikliin en nemli sebebi, ticar havayolu sektrnde beklenmeyen bir ekilde yaanan hzl toparlanma. Hzl toparlanma derken, bu durum tm blgeler iin geerli deil. Asya-Pasifik ve Gney
Havayolu 101
39
Amerika bu toparlanmada ba ekerken, Avrupa-ABD blgeleri geriden takip ediyor. Genel birim gelir dk seviyelerde bulunurken, doluluk oranlar ve akaryakt fiyatlar yksek seyrediyor. Premium seyahat miktarndaki toparlanma da henz arzu edilen oranda deil. irketler asndan bakldnda da durum farkl deil. Asya-Pasifik ve Gney Amerika dnda yer alan irketlerin toplamda 2010 yln zararla kapatmas bekleniyor. Ama en bata da sylediimiz gibi, IATA ii byk oranda kr-zarar mneccimliine dkm durumda. Aradan ay daha geer, bir de bakarsnz, yeni bir aklama daha yapar ve 2010 yl bilanosunun siyah mrekkeple yazlacan syler.
British Airways'te Grev Rzgarlar Sert Esiyor

Getiimiz gnlerde Lufthansa, pilotlarnn gerekletirdii grevi ucuz atlatmt. Daha grevin ilk gnnde anlamaya varlmas sayesinde, ok fazla sefer etkilenmeden i brakma eylemi sona ermiti. Ama British Airwayste gidiat pek o ynde deil. Sendika ile irket ynetiminin restlemesi, nmzdeki gnlerde bir grev yaplmasn adeta kanlmaz klyor. Kabin ekibinin yapaca grev iki para halinde olacak ve her birinin 3-4 gn kadar srmesi bekleniyor. Buna kar bir tedbir olarak BA ynetiminin dier blmlerden gnll personeli kabin memuru olarak eittiini daha nce belirtmitik. Bylece grev esnasnda uluslararas uularn %60 ve yurt ii uularn da %30u icra edilebilecek. BA bunun yan sra wetlease yaparak uak kiralamay da dnyor. Her ne olursa olsun, bu iten en fazla zarar BAin grecei kesin. Ama kabin memurlarnn da pek fayda salamasn bekliyor deilim dorusu. Ksa vadede baz avantajlar elde etseler bile, uzun vadede durum deimeyecek ve BA ynetiminin kabin memurlar konusunda alm olduu karar uygulanacaktr.
Brezilya Hazrlk Yapyor

2014 ylnda Dnya Kupas, 2016 ylnda da Olimpiyat Oyunlarna ev sahiplii yapacak Brezilya, artmas kuvvetle muhtemel hava trafii iin imdiden hazrlk yapyor.
40
Havayolu 101
Bunun iin havayolu irketlerindeki yabanc hissedar st limiti deitirilecek. u anda bu oran %20. Yeni kanun tasarsna gre bu orann %49a karlmas hedefleniyor. Gney Amerika ktasndaki havayolu trafii art kresel krize ramen tm hzla devam ediyor. Brezilya hkmeti, yabanclarn sahip olabilecei hisse orann ykselterek mevcut havayolu irketlerinin ml adan daha kuvvetli bir hale gelmelerini amalyor. Tabii bu gelimelerin nispeten sosyalist bir bakan olan Luiz Inacio Lula da Silvann devrinde yaplyor olmas da ayr bir ilginlik.
British Airways Grevinde Son Durum

Ktle byk olunca, arptnda yapt etki de byk oluyor. Ylda 35-40 milyon yolcu tayan bir iketin kabin ekibi greve gidince, binlerce yolcunun seyahat plannn etkilenmemesi mmkn deil. Akas, son anda bir anlama olur ve British Airwaysteki grev ertelenir diye dnmtk. Ama yle olmad. Cumartesi gn balayan grev bugn nc ve son gnnde. Ama nmzdeki cumartesi gnnden itibaren bir gnlk grev daha var. ki taraf da geri adm atmyor. irket ynetimi uularn %60 orannda yapldn sylerken, sendika tarafndan gelen bilgiler bunun tam tersi. BBCnin web sitesinde bu grevle ilgili haberler arasndaki bir yorum dikkat ekici:
retim sektrn, demir-elik sektrn, otomotiv sektrn bitirdiler. Bu grevle birlikte sra havayolu sektrne geldi. imdi de British Airwaysi bitirecekler. diyordu bir kii.
British Airwaysi bitirmek her ne kadar bu kadar kolay olmasa da, irketin bu iten byk
Havayolu 101
41
zarar grecei muhakkak. Ama asl byk zarar bizzat personelin kendisi grecek. Sendika dmanl, ii dmanl, sermaye yandal filan yapyor deiliz; bizimkisi sadece bir durum tespiti. Gerek yakn zamandaki Olympic ve Alitalia rnekleri, gerekse 1980li yllarda ABDde yaanan Continental gibi rnekler, bu gibi zarar verici grevlerin ardndan kaban her zaman ve byk oranda personelin bana patladn gsteriyor. Hak aramak iin klan yol bir anda kmaz bir sokaa dnyor. Umarz British Airwayste durum byle olmaz ve iki taraf bir an nce bir uzlamaya varr.
Lufthansa Pilotlar Yeniden Greve Gidecek

British Airwaysteki (BA) kabin memurlar grevi imdilik sona erdi. Eer ksa zaman ierisinde bir anlama salanamazsa, nmzdeki Cumartesi gnnden itibaren bir gnlk grev daha British Airways yolcularn zor durumda brakacak. BAin zellikle Heathrowdaki uularnda byk skntlar yaand. Toplam 443 uuun 201 tanesi iptal edildi. irketten yaplan aklamaya gre, BA gnde 7 milyon Pound civarnda bir gelir kaybna urad. Allahtan havayolu sektrndeki kr marj dar. Bu sayede BAin kr kayb pek olmamtr. Hatta son bir sene ierisinde irketin srekli zarar akladn dnrsek, uu operasyonunun yar yarya azald bu gnlerde zarardan kr etmi bile olabilir. J BA grevi bu kadar scakken, getiimiz gnlerde sadece bir gnlk i brakma eylemi yapp sonrasnda ilerinin bana dnen Lufthansa pilotlar yeniden harekete geiyor. Daha nce balayp yarm braktklar eylemi bu kez tamamna erdirmeye niyetliler. Zira ynetim ile pilot sendikas arasndaki grmeler bir kez daha anlamazlkla sonulanm durumda. 13 Nisan Sal gnnden itibaren drt gn boyunca Lufthansa tayyareleri uamayacak. Tabii sz konusu pilotlar olunca Lufthansann grevi, BAin grevinden biraz daha farkl oluyor; daha fazla uu iptal ediliyor. 23 ubattaki bir gnlk i brakma sonucunda Lufthansann gelir kaybnn 25 milyon USD civarnda olduu tahmin edilmekteydi. British Airways ve Lufthansada arka arkaya gelen bu grevlerin bir de dier havayolu firmalarna yansmalar oluyor tabiiki. Bylesi byk irketlerin uularn iptal etmesi, binlerce yolcunun dier havayolu firmalarna ynelmesi anlamna geliyor. Ve tabii ki dolu uaklar, yksek bilet fiyatlar demek oluyor. Yani bu grevler sebebiyle birileri zarar ederken, birileri de ellerini ovuturuyor; dzen devam ediyor :)
Life finds a way der, Jurassic Parkn birinci filmindeki matematiki kaos teorisyeni Ian Malcolm...
42
Havayolu 101
Belgrad Nicola Tesla Havaliman

Srbistan ile Avrupa Birlii arasndaki vize uygulamasnn kaldrlmas zerine yazdmz bir yazda Belgrad Nicola Tesla Havalimanndan bahsetmitik. Aradan ok sre gemeden bu havalimann bizzat grme frsat bulduk. Uzun yllar sren i sava ve ambargo, Belgrad etkiledii gibi havalimannn da biraz tarihin derinliklerinde kalmasna yol am. Oysa 1980li yllarn sonuna doru ylda 5 milyon yolcu tayan JAT Airwaysin ana ssyd buras. Aslnda ok kk bir havaliman da saylmaz dorusu. Ylda yaklak 2,5 milyon yolcunun gei yapt meydanda 40 - 45.000 civarnda ini-kalk gerekletiriliyor. Ama o eski, parlak gnlerinin ok uzanda tabii ki. Vize uygulamasnn kaldrlmasyla ilgili olarak havalimannn web sitesinde yer alan habere gre, bir nceki senenin ayn dnemiyle kyaslandnda %20ye varan artlar gereklemi. Ama geen sene bu zamanlarn kresel krizin en youn biimde hissedildii ve havayolu trafiinin ciddi manada dt bir dnem olduunu aklmzdan karmamamz gerekiyor. 2010 ylnn ilk iki ayna ait trafik rakamlarn renmek istediimizde, bunlarn henz hazr olmad eklinde bir cevap aldk. nmzdeki gnlerde yeniden kontrol etmek gerekecek. Canlanmas iin Belgrada bir elektrik lazm. Belki de o elektrik, Nicola Tesla Havalimanndan tm kente yaylr.
Kulula
Afrika ktasnn belki de en renkli havayolu irketi olan Kulula ile ilgili bir haberi okurken, irketin uaklarn adeta bir elence merkezi gibi boyadn fark ettik. Jetsetter, Camo, Yaz Saati Uygulamas, nek ve Europcar gibi temalarn yannda bence en matrak ve elenceli olan, "Flying 101" adn verdikleri tasarm. Bizim sitenin de adn artryor bir bakma. Ama Kulula, havaclk ve tayyare hakknda bilgi verirken insanlar glmsetmeyi amalam besbelli.
Havayolu 101
43
Uan fotoraf ne demek istediimizi anlatmaya yeterli sanrm :)
Kulula - FIFA 2010 Dnya Kupas Reklam

Dnk yazmzda Kululann Flying 101 temal uandan bahsederken, irketle ilgili bir haberden yola ktmz belirtmitik. te o haber, nmzdeki Haziran aynda Gney Afrika Cumhuriyetinde yaplacak FIFA 2010 Dnya Kupas ile ilgili. FIFA, en nemli rn olan Dnya Kupasnn marka kullanm konusunda o kadar hassas ki, sponsor olmayan firmalarn bu organizasyonu artran reklam yapmasna bile mdahale ediyor. Kululann bana gelen de tam olarak bu. Hazrladklar reklam grselinde futbolcu, stadyum, vuvuzela, bayrak, futbol topu, hakem dd gibi imgelere yer veren ama dnya kupas organizasyonundan hi bahsetmeyen irket buna ramen FIFAdan yakasn kurtaramad. Hem de slogan olarak Unofficial National Carrier of the you-know-what cmlesini kullanmasna ramen. FIFA, reklam grselinde kullanlan imgelerin bir btn olarak bakldnda ambush marketing almas olduunu belirtmi. Ambush marketing de nedir? diyeceksiniz belki de. Biz de yeni duyduk. Trkeye pusu pazarlama olarak evrilebilir. Bu tarz pazarlama almas kapsamnda, bir etkinlie sponsor olmayan firma yapt reklam almasyla asl sponsor olan firmann nne geiyor. Tarihte bunun yaanm bir ok rnei bulunuyor. Siz siz olun, dnya kupasyla ilgili bir reklam almas yapmadan evvel iki kere dnn.
Grevci Personel Pass Bilet Hakkn Kaybediyor

Geen hafta Cumartesiden Pazartesiye gn yaplan ve nmzdeki Cumartesi gnnden itibaren bu kez drt gn olarak tekrar edilecek British Airways grevini hepimiz biliyoruz. Kabin memurlar, zellikle maalaryla ilgili artlarda gerileme yaanmas ihtimaline kar direnie gemi durumdalar. Ama bir ataszmz der ki, Dimyata prince giderken, evdeki bulgurdan olmak her zaman ihtimal dahilindedir. BA ynetimi ald bir kararla, hafta sonu yaplan greve katlan kabin personelinin pass bilet haklarn iptal ettiini aklad. Sz konusu hak toplu szleme dahilinde verilen bir 44
Havayolu 101
ey olmadndan, uygulamann nasl olaca tamamen irket ynetiminin uhdesinde bulunuyor. Sendika ise bu gelimeye kar olarak, pass bilet hakknn geleneksel ve rutin bir uygulama olduunu belirterek bu hakkn geri alnamayacan savunmu. Sendika biraz iddial konumu gibime geliyor. Ama yine de belli olmaz. Oras Byk Biritanya. Hkimin bir tanesi kar ve personel lehine karar verir. Kimse de buna kar kamaz. Ne olursa olsun, daha nce de belirttiimiz gibi bu grevden en fazla zarar grecek olan personelin kendisi. pass biletlerle balad. Bakalm arkasndan ne gelecek?
Jet Yakt Fiyatlar (2008-2010)

2008 ylnn Temmuz aynda yapt zirve sonras, kresel ml buhrana paralel olarak de geen petrol fiyatlar, ticar havayolu sektrn en azndann bu nemli gider kalemi asndan rahatlatmt. Havayolu 101, petroln son aylardaki trendini inceledi. ABD Enerji Bakanlnn web sitesindeki bilgilere gre yukardaki grafii hazrladk. Grlecei zere, krizin kendisini en fazla hissettirdii 2009 Ocak-Mart dneminde dip yapan akaryakt fiyatlar, dnya genelindeki toparlanmayla birlikte yeniden ykselmeye balam. Ve bu yln ilk ay ile geen seneyi kyasladmzda, fiyatlarda %80-85 civarnda bir art olduunu gryoruz. Yani personel giderleriyle birlikte bir havayolu irketinin, zellikle de dk maliyetli tayclarn, en nemli gider kalemi olan akaryaktn yk yeniden arlamaya balam. Havayolu irketleri yolcu talebi artyor, gelirler yukar gidiyor diye sevinirken, bir yandan akaryakt fiyatlar dier taraftan da personelin mevcut haklarndan tabii olarak feragat etmemesi sonucunda krl bilanolara uzaktan el sallyorlar :)
Avrupa Birlii ile Yatay Anlama mzaland

Friday, March 26, 2010
Uzun zamandr gndemde olan Avrupa Birlii ile sivil havaclk konusundaki yatay anlama dn Trkiye ile AB Komisyonu arasnda parafe edildi. nmzdeki aylarda TBMM tarafndan onaylanmasnn ardndan resmen imzalanarak yrrle girmesi beklenen anlama ile Trkiye ile AB arasndaki havayolu trafii asndan enteresan bir dnem balam olacak. AB yesi herhangi bir havayolu irketi, birlie ye herhangi bir lkeden Trkiyeye serbeste uu yapma hakkna sahip olurken, Trk tayclar AB ierisinde benzer bir serbestlie sahip olamayacaklar.
Havayolu 101
45
Yani mesela Trk Hava Yollar, Atina-Mnih arasnda sefer yapamayacak. Ama Lufthansa rahatlkla Londra-Antalya seferi yapabilecek. SHGMnin web sitesinde yaymlanan aklamada ilgin bir noktann alt izilmi. Aklamada bu anlamann, Trkiye ile ABnin 26 yesi arasnda geerli olaca belirtiliyor. Bunun anlam nedir? Bizim tabirimizle Kbrs Rum Kesimi, ABnin tabiri ile Kbrs Devleti bu anlamann dnda m tutulmu oluyor? Bunu tam zemedik dorusu. nk AB Komisyonunun web sitesindeki basn aklamasnda, SHGMnin aksine bu anlamann ka yeyi kapsadna dair hi bir vurgu bulunmuyor. Aslnda rekabetin yaygnlamas iin byle bir admn atlmas uygun olacakt ama bu haliyle bu i biraz defolu olmu gibi. Detaylara vakf olabilmek iin biraz daha beklememiz gerekecek sanrm. Ama yine de hepimize hayrl olsun :)
ABD-Avrupa Birlii Ak Semalar Anlamaskinci Aama

Getiimiz hafta Trkiye ile Avrupa Birlii (AB) arasnda imzalanan yatay havaclk anlamasnn ne kadar nemli olduunu vurgulamtk. Yine geen hafta, gzden karmamamz gereken bir baka gelime daha oldu. ABD ile Avrupa Birlii arasnda 30 Mart 2008 tarihinde devreye giren Ak Semalar anlamasnn ikinci aamasna gelindi. kinci aamadaki en nemli husus, havayolu irketlerindeki mlkiyet snrlamasnn kaldrlmas. u an iin yabanclar bir Amerikan havayolu irketinde en fazla %25 orannda pay sahibi olabiliyor. Avrupa Birliinde ise bu oran %49,9. Ak Semalarn bu ikinci aamasyla birlikte, ABD ve AB vatandalar karlkl olarak bu snrlamalardan kurtulmu olacak. Bylece Havayolu 101 olarak yllardr srarla vurgulam olduumuz milliyet temelli mlkiyet sorunsal en azndan bu iki byk devletler topluluu arasnda ortadan kalkm olacak. Yani mesela Lufthansa, u anda sadece %20 civarnda hissesine sahip olduu Jet Bluenun tamamn (veya en azndan yardan fazlasn) satn alabilecek. Tabii ak semalar anlamasnn bu ikinci aamasnn devreye girebilmesi iin ciddi bir engel bulunuyor: ABD Kongresi. Avrupa Birlii tarafnda 27 ye lkenin bu anlamay onaylamasna kesin gzyle baklyor. Ama Amerikan Kongresinin ne ynde karar verecei biraz pheli. Gemi yllarda ayn konu gndeme geldiinde, ABDnin gvenlii sz konusu edilerek bu giriim engellenmiti. Benzer bir durumun nmzdeki dnemde de yaanmas muhtemel. Ama Kongre bu anlamay onaylarsa, ticar havayolu sektr belki de tarihinin en nemli
46
Havayolu 101
aamasn kaydetmi olacak; serbest rekabetin n alacak.
Destination Disaster: Kitap Notlar

Bundan yaklak 36 yl nce Paris semalarnda meydana gelen kaza, sadece Trk Hava Yollarnn (THY) deil, ticar havayolu sektrnn en trajedik kilometre talarndan bir tanesidir.Bu kaza hakknda ulalabilecek baz resm kaynaklar olduu gibi, tamamen bu kazay ele alan iki de kitap bulunuyor. lk kitap, Moira Johnston tarafndan yazlm olan The Last Nine Minutes: the Story of Flight 981. Dieri ise Paul Eddy, Elaine Potter ve Bruce Page adl gazeteci tarafndan kaleme alnm olan Destination Disaster: From The Tri-Motor to The DC-10, The Risk of Flying adl kitap. Getiimiz gnlerde Havayolu 101 olarak bunlardan ikincisini inceledik. Aada bu kitaba dair ksa notlar bulabilirsiniz. Yaznn en sonunda ise DC-10larla ilgili ilave bir ka bilgi bulunuyor. Bu kazann arka plannda yaananlar renince dehete kaplmamak mmkn deil. 1. THYnin DC-10 kazas, tam dolu bir jumbo jetin ilk kazas. 2. Kabin basnl ilk uak: Boeing 307 Stratoliner, 1940ta hizmete girmi; PanAm ve TWAde. 3. KC-135 tanker ua, bir bakma Boeing 707nin protipi olmu. Ekim 1958de ilk 707 hizmete girmi. 4. Ekim 1966da Douglasn kredi hatlar bankalar tarafndan kesilmi. O yl irketin 70 milyon USD zarar etmesi bekleniyormu. 5. McDonnell, sivil uak retimi iine 1967 ylnda Douglas satn alarak girmitir. 6. 1965-67 aras Douglas firmas bir hayli mkl durumda kalm, iflas etme noktasna gelmi. 7. McDonnell, resm olarak Douglas, 28 Nisan 1967de devralm. 8. Lockheed firmas Tristar (L-1011) modeli ile DC-10a kar byk rekabete giriyor. Ama havayolu sektrnn bykl bu iki ua ve ilave olarak Boeing 747yi tayacak kadar fazla deil. 9. DC-10 ekibi yeni uan tasarm aamasnda rakiplerine kar bir hayli geride kalm durumda. Bu a kapatmak iin ok acele ediyorlar. 10. DC-10un tasarm ii, MDD tarafndan bir alt yklenici olan General Dynamicse verilmi. General Dynamicsin Convair adl blm bu ii stlenmi. 1. 12 Haziran 1972de American Airlinesa (AA) ait bir DC-10, Detroit-BuffaloNew York seferini yapmaktadr. 2. Uakta 56 yolcu + 8 kabin memuru + 2 pilot + 1 uu mhendisi = 67 kii bulunuyordu. 3. 11.500 feet ykseklikte uan kargo kaps patlyor. 4. Ani basn kayb sebebiyle, yolcu kabininin taban kargo blmne doru kyor. 5. DC-10un tasarm gerei hidrolik kumanda kablolarnn tamam yolcu
Havayolu 101
47
kabininin tabanndan gemektedir. 6. Bu yzden pilotlar motor gcn ayarlayan kumandalar hari uan tm kontroln kaybediyorlar. Hatta kuyrukta bulunan iki numaral motorun kontrol de gitmi durumda. 7. Uan ok tecrbeli pilotu kumanday alyor ve sadece kanatlardaki iki motoru kullanarak Detroit havalimanna ini yapmay baaryor. Ancak ini esnasnda uan hzn yeterince azaltmak mmkn olmadndan uak pistten kyor fakat kimse hayatn kaybetmiyor. 8. in enteresan taraf, sz konusu pilotun, DC-10lar AA filosuna ilk katldnda kumanda kablolarnn yolcu kabininin tabanndan gemesini sakncal bulduu ve byle bir durumda, yani uan kontrolnn tamamen kaybedildii bir durumda ua nasl indirebilecei konusunda simulatrde bir ka kez zel olarak alma yapt ortaya kyor. 11. Bu kazann hemen ardndan bir soruturma balatlyor. FAAin youn srar sonucunda McDonnell Douglas firmas, DC-10un 10 aylk hizmet sresi ierisinde kullanc havayolu irketlerinden, kargo kapsnn kapanmamasyla ilgili 100 civarnda rapor geldiini itiraf etmek zorunda kalyor. 12. O an itibaryla DC-10 kullanan havayolu irketleri: United Airlines, American Airlines, National Airways ve Continental. 1. Convair rn Mhendislik Direktr Dan Applegatein 27 Haziran 1972 tarihinde yazd memorandum: 2. Kargo kapsnn bir felakete yol amasnn kanlmaz olduu vurgulanm. 3. DC-10un tasarm aamasnda kargo kapsnn kilidiyle ilgili olarak ortaya kan sorunlarn grmezden gelindii aka ortada. 4. 29 Mays 1970 tarihinde, DC-10 henz retim aamasndayken yerde yaplan testlerde uak ii basnlandrldnda kargo kapsnn patlad ve AA kazasnda meydana gelen hasarn aynsnn yaand belirtiliyor. 5. Ama MDD firmas bu duruma kar ok etkin bir tedbir almyor. 6. Applegatein yapt en nemli tespit, kargo kaps yznden 20 yl ierisinde byk bir kazann yaanmasnn kanlmaz olduudur. 7. Zaten bu tespitin zerinden iki yl gemeden THYnin Paris kazas meydana geliyor. Siyas bask sebebiyle FAA, DC-10un kargo kaps hakknda bir Airworthiness Directive (AD) yaymlayamam. Bunun yerine sadece DC-10 kargo kapsnn zerine bagaj ykleme personelinin kapy kapatrken 50 poundtan (22,7 Kg) fazla kuvvet kullanmamalar ynnde bir plaka aslmasna karar veriliyor. Bunun yan sra kargo kapsnn kilidine ilave bir sistem yerletirilerek, kilit yerine oturmadnda, kapnn dnda bulunan ve bagaj ykleme personeli tarafndan indirilmesi gereken kolun kolay kolay yerinden kprdatlamaz hale gelmesi salanm. Ayrca kargo kaps zerine kk bir pencere alarak, bagaj ykleme personelinin buradan ieri bakarak kilidin tam kapanp kapanmadn kontrol etmesi istenmi. THY ile yaplan sat grmelerinde, kargo kaplarnn yukarda belirtilen modifikasyonlardan geirilecei sz verilmi. Ve uan teknik bakm kaytlarnda bu ilemlerin yapld bilgisi yer alyor. lkemizde getiimiz gnlerde Cem Ylmazn Borusan Filarmoni Orkestrasna eflik yapmasyla yeniden hatrlanan Danny Kaye adl mteveffa komedyen, MDD firmas tarafndan dzenlenen DC-10 sat turnesi kapsamnda tm dnyay dolayor. Ve bu kapsamda 1972 ylnn Austos aynda Trkiyeye de geliyor.
13.
14.
15.
16.
17.
48
Havayolu 101
18. THYnin ilk DC-10u 10 Aralk 1972de stanbula geliyor. 33 retim numaral bu uak basn mensuplarna ve VIP konuklara yaplan gsteri uularnn ardndan ilk ticar seferini 16 Aralk 1972de Frankfurta yapyor. 33 numaral bu uak, Austos aynda tantm amacyla Trkiyeyi ziyaret etmi olan tayyare. 19. THY, ABD dnda bu ua filosuna katan ilk irket oluyor. 1. Bu uaklarn THYye satnn hikyesi ise yle: 2. Japonyann dev Sogo oo firmalarndan biri olan Mitsui Bussan, DC-10 uaklarndan satn alp bunlar All Nippon Airwayse (ANA) kiralamak amacyla alt adet DC-10 siparii veriyor. 3. Ama Lockheed firmas son anda devreye girerek, arac firmay aradan kartp ANAya dorudan Tristar satyor. 4. Bu yzden retim aamasndaki alt adet DC-10 sahipsiz kalyor. 5. MDD firmas THYye, ite bu alt adetlik sipariin tanesini satmay baaryor. Bu amala fiyatta ciddi indirimler yaplyor, uygun finansman artlar salanyor. 6. stanbula gelen ilk uak yukarda da belirttiim gibi 33 numaral olan. Bundan gn sonra 29 numaral uak (Pariste den uak bu) geliyor. 78 retim numaral nc tayyare ise 1973 yl ubat aynda filoya katlyor. 7. Dier DC-10 ise Laker Airwayse satlyor. 20. Lufthansa ve KLM, sipari ettikleri DC-10larn filolarna uyum sresini iki yl olarak tespit ederken, THYde bu sre sadece ay iinde tamamlanmak zorunda kalnm. 1. Tayyare 29: 2. retimi 5 Nisan 1972de tamamlanm. 3. Ayn yln Aralk aynda THYye teslim edilene kadar haftada bir ka saat test uuu yapm. 4. AA kazasndan sonra kargo kapsnda yaplmas gereken deiiklik bulunuyordu. Tayyare 29a bunlardan sadece bir tanesi uygulanm. Asl yaplmas gereken kritik deiiklik yaplmam. 5. Ama teknik bakm kaytlarna bu deiikliklerin hepsinin yapld ynnde giri yaplm. 6. Paris kazas sonras alan dava (CV 74-1526-PH) kapsamnda bakm kaytlaryla ilgili olarak bu dokumanlarda mhrleri bulunan kalite kontrol sorumlusu sorgulanmtr. 7. Ama bu kiiler bu mhrleri kendilerinin basmadn iddia etmiler ve bakm kaytlarndaki bu usulszln nasl yapld tam olarak aydnlanmamtr. 8. 346 kiinin hayatn kaybettii Paris kazasna giden yolda, bakm kaytlarnda yaplan bu usulszln ne kadar kritik olduu ak bir biimde grlmektedir. 1. 3 Mart 1974 Paris: 2. 2 Mart 1974 tarihinde Fransa-ngiltere rugby ma yaplyor. 3. Ma iin 30.000 kadar ngilizin Parise gittii tahmin ediliyor. 4. BEAnn (British Airwaysin atas iki irketten biri) Heathrowdaki mhendisleri greve gitmi; zira bir ay sonra BOAC ile birleme var ve bu noktada maa iyiletirmesi istiyorlar. 5. Bu grev sebebiyle, Londraya dnmek isteyen ngilizler dier havayolu irketlerine hcum ediyor. 6. THYnin 981 sayl seferinin gzegh stanbul-Paris-Londra eklinde.
Havayolu 101
49
21.
22. 23.
24.
7. stanbul-Paris seferinde 167 yolcu var. Bunlarn 50 tanesi Pariste iniyor. 8. Paristen 217 yeni yolcu biniyor. Toplam yolcu says 334 oluyor. Bu yolcularn tanesi, eitim amacyla Londraya gitmekte olan THY personeli. 9. THY mrettebat: 2 pilot + 1 uu mhendisi + 1 teknisyen + 8 kabin memuru = 12 kii 10. Uaktaki toplam kii says 346. 11. Tayyare 12.30da teker kesiyor. On dakika sonra son kargo kaps patlyor ve yolcu kabini aa kyor. Kanat motorlar hari tayyarenin tm kumanda sistemi devre d kalyor. 12. lk anda en arkada bulunan alt koltuk yolcularla birlikte uaktan dar frlyor. 13. Uak byk bir sratle Paris yaknlarndaki Ermenonville ormanna dyor. Enkaz ok geni bir alana yaylyor. MDD firmas ncelikle kazann sebebinin bir insan hatas olduunu iddia ederek, Orly Havalimanndaki bagaj ykleme personelini, Cezayir asll Fransz vatanda Muhammed Mahmudiyi suluyor. MDD daha sonraki aamada da, bagaj kaps zerinde hatal modifikasyon yapt gerekesiyle THYyi suluyor. Ancak FAAin yapt aratrma sonucunda ortaya kanlar bir hayli arpc: Ekim 1973 ile Mart 1974 arasnda DC-10un kargo kapsyla ilgili olarak be farkl kategoride tam 1.000 (bin) arza olutuu tespit ediliyor. ABDde tazminat davas alyor. nce lenlerin yaknlar MDD, General Dynamics (GD) ve THY hakknda dava ayor. Sonra da THY, MDD ve GD hakknda dava ayor. 1. Davann (CV 74-1526-PH) hkimi, uak kazalar konusunda son derece tecrbeli olan Pierson Mitchell HALL (1894-1979). Ancak dava tamamen sonulanmadan hayatn kaybediyor.
2. Kitap dndaki kaynaklardan edindiimiz kesin olmayan bilgilere gre, Nisan 1977de mrettebatn bir ksm belli bir tazminat karlnda MDD ve GD ile sulh yoluna gidiyor. 3. Ekim 1976da 224 yolcu ile sulh yoluna gidiliyor. Toplam 42.030.273 USD deniyor. Bunun %20lik blm THYnin sigortaclar tarafndan karlanyor. 4. Davann kesin sonucunu ABD Adalet Bakanlna sorduk. Cevap gelirse bu satr gncelleyeceiz. 25. Kaza hakknda MDD, GD ve FAA tm dokumanlar ksa srede mahkemeye sunarken, THYnin evrak teslimat aylar bulmu. Ve baz dokumanlar Trk Devletinin gvenlii sebebiyle sansrlenmi. Bu uaklarn muhtemel bir Kbrs harektnda asker tamak iin satn alnd iddias var. Sansrn sebebi bu olabilir. 26. 2 Ocak 1976 tarihinde, bu kez stanbulda bir DC-10 kazas meydana geliyor. Suudi Arabistan Havayollar tarafndan hac seferlerinde kullanlmak zere Amerikan Overseas National Airways (ONA) irketinden kiralanm olan tayyare, Cidde-Ankara seferini yapmaktadr. Sis sebebiyle Ankaraya inemeyen uak stanbula ynelir. 06-24 pistine inmek zere son yaklama esnasnda Topkap zerinde 1 numaral motoru patlar ve yanmaya balar. Uak acil ini yapar, pistten kar ve tamir edilemeyecek derecede hasar grr. Ama uakta bulunan 361 yolcu ve 12 mrettebat yara almadan kurtulur. 27. Destination Disaster adl kitabn sonunda ayrca, MDD Uu Eitim Mdr J.M.McCabe (6 Nisan 1973) ve Teslim Pilotu L.F.Hazell (9 ubat 1973) tarafndan 50
Havayolu 101
hazrlanan grev sonu raporlar yer alyor. Bu raporlarda, THYnin DC-10lar filosuna katma aamasnda yaanan skntlar detayl bir biimde bulmak mmkn. Bu kitap yaymland dnemde tabii olarak THY ynetiminin de dikkatini ekiyor. Ve Milliyet Gazetesinde Zeynep Oral tarafndan 1976 ylnn Aralk aynda bu kitaba dayanlarak hazrlanan dizi haberin yaymlanmasnn ardndan, THY ynetimi buradaki iddialara cevap niteliinde uzunca bir aklama yapmak zorunda kalyor. Pek iyi; THYnin geriye kalan iki DC-10unun akbeti ne oldu dersiniz? DC-10larn ba bir trl dertten kurtulmad. Dnyann drt bir yanndan gelen DC-10 kazas haberleri, ister istemez THYyi de menf bir biimde etkiledi. 25 Mays 1979 tarihinde yine bir American Airlines DC-10u kazaya urad. Bu uan yolcular 1972 ylndakiler kadar ansl deillerdi. Bir numaral motor kalk esnasnda koparak kanattan ayrld. Uak nce ykselmeye devam etti, sonra stalla girerek dt. 13 mrettebat + 258 yolcu + yerdeki iki kii hayatn kaybetti. FAA gerekli emniyet artlar yerine getirilinceye kadar DC-10 uularn yasaklad. THY uzun zaman boyunca bu uaklar filodan karmak iin abalad. En nihayetinde, 33 (TC-JAU) ve 78 numaral (TC-JAY) uaklar Fedex firmasna satld. Uzun yllar boyu kargo ua olarak hizmet veren bu tayyarelerden 33 numaral olan Mart 2009da emekliye ayrld. Belki inanmayacaksnz ama 78 numaral tayyare, bir ihtiyar delikanl misali, Fedex filosunda halen umaya devam ediyor. Kazann resm sonu raporuna buradan ulaabilirsiniz.
Malezya Havayollar Airbus A330 Siparii Verdi

Thursday, April 01, 2010
Son dnemde daha ziyade Trk Hava Yollarnn verdii yeni uak siparilerine almtk. Ama bu kez uzaklardan, Malezyadan bir sipari haberi geldi. Malezya Havayollar, yeniden yaplanma plan erevesinde yenilemeye alt filosu iin 15 adet Airbus A330-300 ve iki adet A330-200F kargo ua siparii verdi. Liste fiyatlarna gre sipariin toplam tutar 3,6 milyar USD mertebesinde. irket bu uaklarn filoya katlmasna paralel olarak, Gneydou Asya ve Orta Dou blgesindeki varln kuvvetlendirmeyi amalyor.
Havayolu 101
51
Sra SAS'a m Geldi?

Bir birlerine komu olan lkelerin aras genelde bozuk olur. Anlamazlk konusu olabilecek bir eyler mutlaka bulunur. skandinav lkeleri arasnda ise tarihten gelen bir yaknlk vardr. zellikle kinci Dnya Sava sonras artlarnda her devlet kendi havayolu irketini kurmaya alrken; sve, Danimarka ve Norve ortak bir almaya imza atarak 1946 ylnda SAS kurmuladr. Ve halen de SASn yars bu devlete aittir. Ama deien artlar kanlmaz olarak SAS da zorlamakta. irketin ynetim kurulu bakan Fritz Schur tarafndan yaplan aklamaya gre nmzdeki 3-4 yl ierisinde SAStaki devlet hisselerinin satlmas ciddi olarak gndemde. Muhtemel alclar olarak ise her zamanki gibi Lufthansa ve Air France n plana kyor. Bu yln ilk eyreinde 100-150 milyon USD civarnda zarar edecei n grlen irketin yoluna devam edebilmesi iin hissedarlarndan yaklak 700 milyon USD seviyesinde bir talebi bulununyor. ok uzun zamandr dile getirilen, ticar havayolu sektrndeki konsolidasyon akm sanrz gerekten balad. zellikle ABD ile AB arasndaki ak semalar anlamas gerektii ekilde onaylanrsa (geri bu kk bir ihtimal ama), bu akmn hzlanmas kanlmaz olacaktr.
Jet Blue-American Airlines Anlamas Kafalar Kartrd

Dn yaplan bir basn toplants ile New York merkezli JetBlue ile American Airlines arasnda yaplaca aklanan ticar ibirlii anlamas, dorusu, kafalar kartrd. Hep sylyoruz. Havayolu sektrndeki ibirliklerini bir trl anlayabilmi deiliz. Kimin kiminle ne zaman ne ekilde anlama yapaca pek belli olmuyor nk :) Aktrler: Lufthansa: Star Alliancen lider irketi. American Airlines: oneworldde British Airways ile birlikte ba ekiyor. JetBlue: imdilik balantsz.
52
Havayolu 101
2007 ylnn sonuna doru Lufthansann %19 orannda hisse satn alarak JetBluenun en byk hissedar konumuna geldii halen hatrmzda. Bu oran geen sene %15 civarndayd ama Lufthansa yine en byk hissedar konumundayd. American Airlines ise British Airways ve Iberia ile birleebilmek iin gn sayyor. imdi de dnk basn toplantsna dnelim. Varlan anlamaya gre JetBlue, New York JFK ve Boston Logan Havalimanlarndan, AAnn d hat yolcularna ABD ii uular iin balant salamaya balayacak. Her iki havalimannda da bir hayli kuvvetli olan JetBlue bylece AAnn ok fazla uuunun olmad onsekiz i hat noktasna AA yolcularn tam olacak. Benzer ekilde, JetBluenun yolcular da AA ile Barcelona, Tokyo, Sao Paulo gibi oniki farkl yurt d noktasna uma imknna kavuacak. Bu anlama kapsamnda bir de slot takas yaplmas gndemde. AA, Washington Ronald Reagan National Havalimanndaki sekiz ift ve New York White Plainsteki bir ift slotunu JetBlueya aktarrken, bunun karlnda JetBluedan tam oniki ift JFK slotunu alacak. Toplantda gndeme gelen bir baka konu da, JetBluenun bir oneworld yesi olup olmayaca idi. Her ne kadar JetBluedaki byk hissedar Lufthansa olsa da, JetBlue CEOsu David Barger bu konuda ak kap brakmaktan geri durmad. Yani bir bakmsnz, Lufthansal JetBlue, bir anda oneworld yesi olmu! te bu yzden havayolu sektrndeki i birliklerini anlamakta glk ekiyoruz.
Virgin Blue'dan Byk Sipari

Friday, April 02, 2010
Dnya genelindeki ml krizin etkisini yava yava kaybetmesine paralel olarak havayolu irketlerinden gelen yeni uak siparilerine bir yenisi daha eklendi. Dn Malezya Havayollarndan bahsetmitim. Bugn ise Virgin Blueya deinmemiz gerekiyor. Zira Richard Bransonn 19-20 yandayken temellerini att Virgin markasnn Avustralyadaki havayolu temsilcisi diyebileceimiz bu irket, tam 105 uaklk Boeing 737-800 siparii verdi. Haziran 2011 ile 2017 yllar arasnda teslim edilecek bu uaklarla bir yandan eskiyen filo tazelenirken, dier taraftan da yeni hat amak iin gereken ilave uaklar salanm olacak. 50si kesin sipari olan uaklarn toplamda ne kadara mal olduu ise aklanmad. Ama gerek uak reticilerinin kesat giden ileri ve gerekse sipariin bykl gz nnde tutulduunda, Virgin Bluenun bir hayli iyi bir fiyat aldn tahmin etmek g deil. Virgin Bluenun u anki 53 uaklk filosunda Boeing 737-700, Boeing 737-800, Embraer
Havayolu 101
53
170 ve Embraer 190 modeli tayyareler bulunuyor.
Naked Airport (Kitap zeti)

Zaman zaman bahsettiimiz Aerlines adl e-zinede havayolu sektryle ilgili bir ok makalenin yan sra, eitli kitaplarn da gzden geirmeleri, eletirileri yaymlanyor. Bundan bir sre nce incelemi olduumuz Naked Airport adl kitabn kk bir gzden geirmesini ilgili kiiye gndermitik. Aradan iki- ay getikten sonra nihayet bu hafta kitapla ilgili olarak hazrladmz metni web sitelerinde yaymlamlar. Bu linkten ilgili sayfaya dorudan eriebilirsiniz. Ayrca buradan dokumann pdf formatndaki haline ulamanz da mmkn. Naked Airport, havalimanlarnn tarihsel geliimini yakndan incelemek isteyenlere rahatlkla tavsiye edebileceimiz bir kitap.
Trk Hava Yollar (THY) - First ve Business Class Reklamlar

Saturday, April 03, 2010
Nostalji kemizin bu ayki konuu, Trk Hava Yollarnn (THY) 1988 ylnda devreye soktuu First ve Business Class markalatrma almalar. THYnin filosunda o zaman iin en yeni ve ileri teknolojili uak konumundaki Airbus A310lar iin dnlen bu alma ile Business Classn yan sra First Class da hizmete alnmt. Trk kltrnde nemli ve sembolik deere sahip olan iki iek; gl ve lale, THYnin kabin ii snflarn markalatrma almalarnda n plana kmt. Business Classn marka ad Gl olurken, Lale, First Class tanmlamak iin kullanlmt.
54
Havayolu 101
Boeing ile Airbus Arasnda Tanker Uak ekimesi

Monday, April 05, 2010
Tahmin bedeli 40 milyar USD olan ihale artk son dzle girmi durumda. Amerikan ordusunun tanker uak ihtiyacn karlamak zere alan ihalede Airbus ile kafa kafaya arpan Boeing artk yalnz kalm gibi. Boeingin 767 modeli ile katld yarta Airbusn aday ise A330 idi. Aslnda bu ihale ilk olarak sonulandnda kazanan taraf Airbus olmutu. Ama lke iindeki gl lobileri devreye sokan Boeing, ihalenin yeniden yaplmasn salam; hatta salamakla kalmam, Airbusn iddiasna gre ihale artnamesini kendi lehine deitirtmeyi de baarmt. Bu yzden Airbus, ikinci ihaleye teklif vermekten vazgemiti. Airbusn da teklif vermesini isteyen ABD ynetimi, irkete ek sre teklif etti. Ama Airbusn buna ne cevap verecei henz belli deil. Zaten ihalenin sonucu da aa be yukar belli olmu gibi.
Havayolu Sektr ve Y Nesli Pazarlamas

Wednesday, April 07, 2010
Yaklak bir ay nce havayolu sektrnde demografik pazarlama nasl yaplr konusuna giri yapm ve 2010lu yllarda dier tm irketler gibi havayolu irketlerinin de pazarlama, sat ve reklam faaliyetlerini Y Neslinin huyuna-suyuna gre yeniden ekillendirmeleri gerektiini belirtmitik. Y Nesli, Generation (Nesil) 2.0 olarak da isimlendiriliyor. 1985 yl ve sonrasnda doan ocuklarn ait olduu bu toplulua bir bakma teknoloji veya internet nesli demek de mmkn. Bilgisayar, cep telefonu, internet gibi eyler onlar iin son derece tabii, son derece aina. Y Nesli tm zamanlarn en fazla tketim yapan nesli. Elektronik eyaya baylyorlar. Deiim demek, Y Nesli demek. nmzdeki on yl ierisinde bu nesil yava yava i hayatna atlp, kendi parasn kazanmaya balaynca, dnyann gerek hkimi olacak J Sanlann aksine, Y nesli siyasetle bir hayli ilgili. Mesela ABD Bakan Barack Hseyin Obamann bakanlk kampanyasnda web 2.0 ve mobil uygulamalarn byk yer tuttuunu biliyoruz. Ve hatta bu uygulamalar gerektii gibi kullanamayan Hillary
Havayolu 101
55
Clintonn, Obamayla yapt parti ii yar kaybettiini de. zellikle internetin yaygnlamasyla birlikte dnya zerinde kefedilmeyi bekleyen eylerin says hzla azalrken, belki de havayolu sektrnn bir ans, uak ve hava yolculuuna dair eyler hl gizemini koruyor ve byk ilgi ekiyor. te bunun gzel bir rnei; Hava Trafik Kontrol Kulesi ile Kokpit arasndaki konumalar geen hafta Eki Szlkte byk ilgi ekti. Bu konuda bilgi sahibi olanlar iin son derece sradan olan bu konumalar, Y Nesli iin zaman ayrlabilecek cazip bir elence arac olabiliyor. Hazr sektrn bylesi bir mndemi (ikin, inherent) bir cazibesi varken, havayolu irketleri Y Neslini kendi sadk yolcular haline dntrebilmek iin neler yapabilir acaba? 1. Mobil Uygulamalar: Her trl mobil uygulama Y Nesli pazarlamasnda nemli rol oynayacaktr. Cep telefonlar bu noktada bir hayli nem kazanm durumda. Her ne kadar kk ekranlar sebebiyle internet ortamndaki tm uygulamalar etkin bir biimde alamasa da, zellikle SMS ve MMS zerinden yaplacak pazarlama faaliyetlerinin fayda getirecei aikr. Bilgisayar kullanmayan bir ok kiinin elinde mutlaka en az bir tane cep telefonu olduu gereini unutmayalm. Ayrca dnyann geri kalm bir ok blgesinde, kablolu iletiim altyapsnn pahal olmas sebebiyle, bunlarn yerine dorudan kablosuz balant yapsna geildiini aklmzdan karmayalm. Mesela zellikle son bir ka senedir Afrika ktasnda art arda yeni uu noktalarn uu ana katan THYnin bunu gz nnde bulundurmas gerekiyor. Tabii mobil uygulamalar konu olunca getiimiz hafta sonu Applen piyasaya kard iPADi dikkatle takip etmek gerekiyor. Bir cep telefonundan byk ekrana sahip, son iki yldr piyasaya hzla yaylan netbooklara nispeten daha pratik ve ucuz olan bu cihazla ilgili gelitirilecek uygulamalara bir yerinden dahil olmak, Y Nesline ulamada mspet bir etki getirebilir. Aslnda sadece iPAD deil, Applen son yllarda piyasaya srm olduu tm rnler bir havayolu irketinin en iyi dostu olmal. Zira bu ve benzeri cihazlarda Applen tartlmaz bir liderlii sz konusu. 2. Video ve Fotoraf Paylam: Getiimiz gnlerde British Airways kabin personeli tarafndan yaplan grev srasnda, irket CEOsu Willi Walshun konuyla ilgili aklamalarnn bata Youtube olmak zere bir ok online video paylam sitesinde yaymlandn unutmayalm. Bylesi paylamlarda irketlerin kendi web siteleri yerine artk birer platform haline gelmi mecralar tercih etmeleri, sz konusu paylamn istenen etkiyi salamas bakmndan artk kanlmaz bir hale geldi. Bu yzden Youtube, Flickr, LinkedIn gibi mecralarda irketlerin kendi gruplarn kurup ynetmeleri en dorusu. Tabii bu ii tamamen ayr bir web sitesi (micro-site) zerinden yrtenler de yok deil. airTran tarafndan hazrlanm olan Inside airTran adl web sitesi, irketin ileyiini 56
Havayolu 101
birinci elden tm dnyann gzleri nne sermesi bakmndan kayda deer. Inside airTrande bir uan 30 dakikada nasl evrildiini de (turn-around) grebilirsiniz, airTran hakknda kan dedikodulara verilen cevaplar da. Ama dediim gibi, dnya geneline yaylm bir platform zerinde olmadndan, bu siteye erien says snrl kalmaya mahkm. Aslnda paylam ii o denli kontrolden km durumda ki, irketlere ak ve effaf olmaktan baka yapacak bir ey kalmyor. nk hi bir ey eskisi gibi deil; gizli kalaca sanlan bir olay milyarlarca insann izlemesi mmkn. Mesela Jetblueda 2008 ylnda yaanan kar frtnas ve uaklarda mahsur kalan yolcular dnelim. Yolculardan bir tanesi kendi kamerasyla uak iinde rportajlar yapm ve daha sonra bunlar web ortamnda yaymlamt. O kar frtnasnn sonular Jetblue iin hi iyi olmamt. 3. Blog: Gnmzde artk herkes kendi apnda bir yazar olma imknna sahip. Her gn yzbinlerle ifade edilen saylarda yeni yaz internet ortamna kaydediliyor. Bloglarn okunurluk oranna gre etkisi de yksek olabiliyor. irketler asndan ele aldmzda, blog ortamlarnda eitli duyurular yaplabilecei gibi, yine blog ortamlarnda havayolu irketine ynelik herhangi haksz bir haber yayldnda cevap verilebilecek en iyi mecra buras olacaktr. Getiimiz gnlerde THYnin Maskattaki reklamyla ilgili olarak Failblog adresinde yaymlanan yaznn bir anda geni kitlelere ulatn ve THY Reklam Mdr Serdar Ekrem irinin buraya bir aklama notu yazdn unutmayalm. Bu noktada mikroblogging arac olan Twitter da unutmamak lazm. Tabii ilerleyen zamanda Twittera alternatif olarak treyebilecek yeni mecralar da takip etmek gerekir. 4. Sosyal A: Y Neslinin olmazsa olmaz zelliklerinden bir dieri de sanal sosyal alar zerinden sosyallemesidir. Facebook, My Space, LinkedIn gibi sosyal alarn yan sra, bir bakma online sosyallemenin destek kuvvetleri konumundaki Reddit, Delicious, Digg, Stumbleupon gibi unsurlar da dikkate almak gerekiyor. Ama bu hususta irketlerin en fazla dikkat etmesi gereken konu, esnek olabilmek. Zira internet dnyasnda eilimler bir hayli hzl deimekte. Bundan 10-12 sene kadar nce frtna gibi esen ICQyu bugn iin kullanan ve hatta hatrlayan yok gibi. Platformlarn yan sra kendi sosyal alarn kuran irketler de var. Havayolu sektrnde hemen aklma gelen bir rnek, KLMin kurduu Club Africa adl online i a oluyor. Hedef kitleye nokta at yapmas bakmndan takdire ayan. Ama ne denli baarl olduklarn kestirmek g. Ayrca kurumsal imaj deiikliklerinde yolcu grlerini almak iyi bir fikir olabilir. Zira devir paylam devri. Ve hatta arada srada Y Nesli yolcular iin fizik mekanlarda zirve dzenlenmesi fayda getirecektir. Bylesi davetlere sadece online mecralarda etkin olan kiiler deil, bizzat havayolu irketi yolcular da katlabilmeli. irketin yolcularn etkin bir
Havayolu 101
57
grup olarak rgtlemesi asndan bu tarz zirvelerin getirisi yksek olacaktr. 5. Kabin i mknlar: a. Internet: Y Nesli kabinde de uslu durmayacaktr. Delta Air Linesn filosundaki tm uaklar internet balantsyla donatma projesi bu kapsamda deerlendirilebilir. Yurtii filosunda 540 civarnda tayyare bulunan Delta, projenin balad gnden bu yana bu konudaki bilgi gncellemesini kendi blog sayfasndan yapyor. 6 Nisan itibaryla ulalan rakam 437. Yani Delta, gnde 1400 yurtii uuunu kablosuz internet balantsna sahip uaklarla yapyor. Teorik olarak bu imkn kullanabilecek yolcu says ise 180.000. b. Balant: Y Neslinin kabin iinde rahat etmesi ancak ve ancak sahip olduu onlarca eit elektronik aygt serbeste kullanabilmesine bal olacak. iPod, iPad, iPhone, Tablet PC, Laptop, Dijital Fotoraf Makinas, Video Kamera, PSP ve trevlerinin kabin iinde serbeste kullanlabilmesi ve bir birleriyle bir a ortamnda buluabilmesi muhteem olmaz myd sizce de? Ya stanbul Boaznn havadan ektiiniz fotograf annda uak ii internet sistemi zerinden Flickra veya Facebooka yklemek? Kabin iinde sunulacak balant, gerek manada bir yolcu sadakatini getirecektir. Wi-Fi = Kablosuz Sadakat :) c. Cep Telefonu: Her ne kadar tasvip etmesem de, hayatn bir gerei olarak cep telefonu kullanm da kabin iindeki imknlara eklenebilir. Belki belli baz artlara balanarak (Mesela sk uan yolcu programnda en st segmentte bulunmak) cep telefonu kullanm serbest braklabilir. d. Fast Food: Yine pek uygun bulmadm ama sz konusu Y Nesli olunca kanlmaz olarak akla gelen bir baka unsur, kabin ii ikramna fast food ieren mnlerin eklenmesi oluyor. McDonalds, Burger King, Pizza Hut gibi dnya devleriyle yaplacak bir i birlii, sala zararl ama pazarlamaya faydal sonular dourabilir J e. Tabiat: Y Nesli, yeme-ime konusundaki zensizliinin tersine, evre ve tabiat konularnda artc derecede hassas bir yapya sahip. zellikle internetin haber yayma becerisinin ykseklii sayesinde dnyann gzden rak kalm kelerinde yaanan bir evre sorunu, bir anda gen neslin gndemine girip onlar ok uzun bir sre megul edebiliyor. Karbon emisyonu meselesinde havayolu irketlerinin nasl sktrldn unutmayalm. lerleyen yllarda ekolojik denge meselesinin gndeme daha fazla gelecei ve havayolu irketlerinden daha fazla fedakrlk beklenecei muhakkak. Bu yzden irketlerin daha imdiden ve kendi inisiyatifleriyle bu konuda bir eyler yapmas, Y Nesli ile aralarn iyi tutmalar asndan mutlaka fayda getirecektir. Y Neslinin para kazanp, uak biletlerini kendi balarna satn almalarna az kald. Dnyann tm havayolu irketleri, uyann! Ve Y Nesline nasl hitap edebileceiniz konusunda hazrlann. Twitterdan promosyon duyurusu yapp, arada srada e-mail gndermek yeterli olmayacak nk. zellikle kabin ii sistemlerin gelitirilmesi konusunda ilk adm atan irketler, havayolu sektrndeki kanlmaz emtilama (commoditization) trendini de, en azndan bir sreliine, kendi lehlerine tersine evirmi olacak.
58
Havayolu 101
Yolcu Bana Den Ortalama Gelir (THY)

Trk Hava Yollar (THY) getiimiz pazartesi gn 2009 yl ml sonularn aklad. UFRSye gre yaplan hesaplamada THYnin kr %50 civarnda derken, yasal mevzuata gre yaplan hesaplamada kr az da olsa artt. Zaten kr pay datmnda yasal mevzuat sonular gz nne alnyor. irketin iletme krnda da %12 civarnda art var. Ama bu duruma ramen 2009 ylnn son eyreinde elde edilen kr miktarnn dk kalmas, piyasay memnun etmemie benziyor. Konuyla ilgili analistlerin yorumlar, son eyrekte ortaya konan performansn THYden gerekten de beklenmediinin bir belirtisi. Havayolu 101 bu vesileyle basit bir aratrma yapt. THYnin Yatrmc likileri sayfasnda bulunan faaliyet raporlarndan THYnin yllk gelirlerini ve tanan yolcu saysn karttk. Tarifeli seferlerden elde edilen gelirleri, tanan yolcu saysna bldk. lkemizdeki enflasyon gereini de hesaba katmak iin TCMBnin anasayfasnda yer alan Enflasyon Hesaplaycs ile 2002 ylndan gnmze, elde ettiimiz verileri bugnk yaklak deerine evirdik. Ve aadaki grafiklerde grnen sonular elde ettik. Tm dnya genelindeki havayolu irketlerinde olduu gibi, THYnin de yolcu bana den ortalama geliri genel bir d trendi ierisinde. Bunda dk maliyetli havayolu irketlerinin piyasaya girmesinin etkisi olduu gibi, 11 Eyll olay sonrasnda gelen toparlanma srecinde tm sektrde youn bir kapasite art olmasnn da pay var. Srekli byyen irketler, yeni yolcu kapmak iin fiyatlarn drmekten imtina etmiyorlar. Trkiye zelinde bakldnda, zellikle i hatlarn serbestletirildii 2004 yl itibaryla ortalama yolcu gelirinde sert bir d yaand grlyor. 2002-2009 dneminde gerek i ve gerekse d hat ortalama yolcu gelirinde %33e varan kayp sz konusu. 1978 deregulasyonu sonras ABD ve 1997 deregulasyonu sonrasnda AB genelinde yaanan tablonun bir benzeri aslnda bu. Buna ramen THYnin 2006 ylndan itibaren yakalad hzl byme temposu, economies of scale kavramnn devreye girmesini ve den birim maliyetle birlikte THYnin krllk rakamlarnn yukar kmasn salyor. 2009 son eyreindeki performansn analistleri memnun etmeyen noktas da bu. THY, 2009 son eyreinde, nceki dnemlerin aksine, maliyetlerini azaltmay baaramad. Tabii bunda yeniden ykselmeye balayan petrol fiyatlarnn etkisi de byk. Neticede i, bir nceki yazmzda belirttiimiz konuya geliyor dayanyor. Hizmet sektrnn kanlmaz bir zellii olan emtialama olgusu karsnda irketlerin
Havayolu 101
59
yaptklar ve yapacaklar ok kritik bir hale geliyor. Verilen hizmeti mteri karsnda farkllatrabilmek, ortalama birim gelirin dmesini en azndan bir sreliine engelleyebilir veya d hzn yavalatabilir. Mterinin rn teslim ald yerde, yani kabin iinde sunulan hizmette nmzdeki dnemde yaplacak radikal deiiklikler kazanann kim olacan belirleyecek. Aksi takdirde, low-cost carriers rule!
British Airways + Iberia = International Airlines Group

Uzun yllardr gereklemesi beklenen konsolidasyon artk iyiden iyiye kendisini hissettirir durumda. Getiimiz iki- yl iinde Lufthansann yapt irket satn almalarndan sonra nihayet British Airways (BA) ve Iberia arasndaki ortaklk anlamas da imzaland. ki dev irketin birlemesiyle ortaya kan yeni yapnn ad, International Airlines Group olarak belirlendi. Merkezi Londrada olacak yeni irketin %55i BA, %45i de Iberia hissedarlarna ait olacak. Bu anlama 400n zerinde uak, 200n zerinde uu noktas, 60 ksur milyon yolcu anlamna geliyor. te yandan BAin American Airlines (AA) ile de bir ortaklk almas yrttn aklmzn bir kesinde tutmaya devam edelim. O i de olursa, bildiimiz kadaryla her bakmdan dnyann en byk havayolu irketi kurulmu olacak. Tabii irket kurulacak da, bir birinden farkl iki kurum kltr ne ekilde, ne oranda ve ne kadar srede entegre olacak? Buradaki asl mesele bu. Air France ve KLM arasnda yaplan irket birlemesinin getirdii skntlar bir vesileyle grmtk. BA ile Iberia ve ilerleyen zamanda AA arasnda yaplacak yakn i birlii erevesinde en fazla yk insan kaynaklar blmlerine decek gibi grnyor. Sonularn merakla bekliyoruz.
Gnn Sz - ki Sarho km Meydane :)

Its a bit like two drunks staggering home from the pub, holding, propping each other up so they dont fall down.
60
Havayolu 101
Pubtan kp eve gitmeye alan iki sarhoun dmemek iin bir birlerini tutmalar gibi bir ey
Michael OLeary (British Airways Iberia birlemesi hakknda)
Fiziki Mecrada Sosyal Medya Uygulamas Lufthansa MemberScout

Online ortamda bir biri ardna patlayan sosyal medya baarlarnn ardndan, irketler benzer uygulamalar fizik ortamlarda uygulamann yollarn aryor. Lufthansa, Miles&More adl sk uan yolcu program zerinden bu ynde ilk admn att. Miles&Moreun Member Scout ad verilen bu uygulamas, eer daha nce bakas yapmadysa, Y Nesli demografik pazarlamas asndan devrim nitelii tayan bir ilk olabilir. Zira getiimiz Kasm aynda Beta versiyonu ile fizik ortama merhaba diyen bu Miles&More uygulamas ile artk yeler bir birleriyle anlk olarak haberleip, gerektiinde bilgi al veriinde bulunabilecekler. Yani yeler bir birlerini kefedecek. Mesela stanbuldan Los Angelesa Frankfurt aktarmal olarak gideceksiniz. Frankfurt Havalimannda beklerken, yaknlarnzdaki Miles&More yelerinin kimler olduunu grebilir, ve mmkn olursa bir araya gelip iki laf bile evirebilirsiniz. Hatta Los Angelesa vardnzda ii abartp, ehir merkezine gitmek iin kim ortaklaa taksi tutmak ister diye kk bir aratrma yapp, isteklisi varsa taksi masrafndan tasarruf dahi edebilirsiniz. Tam manasyla Alman usul yani J Lufthansa bylece, online mecrada moda olan sosyal medya uygulamasn fizik ortama tam oluyor. Ama ilk aamada bu uygulamay kullanan says az olabilir. Ama zerinde
Havayolu 101
61
srarc olunursa, nmzdeki yllarda bu tarz bir almann dier tm havayolu irketleri tarafndan yapldna ahit olacamza eminim. MemberScouta ait Twitter adresi ise burada. Yaasn Y Nesli!
Genel Datm Sistemleri - Amadeus'ta Halka Arz

yl nceki mlkiyet yaps deiiklii srasnda borsadan ekilen Amadeusun yeniden borsaya dnme ihtimali belirdi. Dnyann nde gelen genel datm sistemlerinden olan irketin %53 BC Partners and Cinven adl ortakla ait olmakla birlikte Air France %23, Lufthansa ve Iberia ise %11,6arlk payla irketin dier sahipleri. Amadeusun 2009 ylndaki geliri yaklak 2,5 milyar Euro seviyesinde. irketin piyasa deerinin de 7-8 milyar Euro aralnda olduu tahmin ediliyor. Bu rakamlara baknca, IATA Bakan Giovanni Bisignaninin bundan bir ka yl nce sarf ettii bir sz geldi aklmza. Uak reticileri, havaalan iletmecileri, ikram firmalar, genel datm sistemleriHavayolu sektrnde herkes para kazanyor. Bir grup mstesna. Havayolu irketleri. mealinde bir eyler sylemiti Bisignani. Gerekten de havayolu irketleri dnda bir hayli krl bir sektrdr ticar havayolu iletmecilii. Genel datm sistemleri (General Distribution Systems GDS) olarak adlandrlan ve en basit anlatmyla rezervasyon sistem hizmeti veren firmalar da bilanolar siyah mrekkeple yazlan, krl tarafta yer alyorlar. 1959 ylnda American Airlines (AA) ve IBM ibirlii ile ortaya kan SABRE, ilk bilgisayarl rezervasyon sistemi olarak tarihe gemi ve 1962 ylnda hizmete girmiti. Dnyann bir ok yerinde bilgisayarn henz kullanlmad bir tarihte yapt bu hamleyle American Airlines, sektrde bir adm ne gemiti. AAnn ezeli rakibi United ise bu hamleye ancak 10 yl kadar sonra kendi rezervasyon sistemi olan Apolloyu devreye sokarak cevap vermiti. 1978 ylnda ABD i hatlarnda gerekletirilen deregulasyon sonrasnda GDSlerin nemi hzla artt. Serbestleen bilet fiyatlaryla birlikte havayolu irketlerinin envanter ynetimi kritik bir hal alrken, irketler GDSi olanlar ve GDSi olmayanlar olarak ikiye ayrld. Mesela, 1980lerin nl irketi People Expressin batnda, bir GDS kullanmyor olmasnn etkisi bir hayli fazlayd. Avrupal havayolu irketleri ABDde yaanan bu gelimelere ancak 1980li yllarn ikinci yarsnda cevap verebildi. nde gelen irketler iki ayr grup halinde Amadeus ve Galileo ad verilen GDS irketlerini kurdu. Zaman ierisinde GDSlerin irketler arasndaki rekabete olan etkisinin ne denli yksek olduunun anlalmasyla birlikte, GDSlerin 62
Havayolu 101
havayolu irketlerinin mutlak ynetimi dna karlmas karar alnd. Gerek ABDde ve ok daha sonra olmakla birlikte gerekse Avrupada GDSler, havayolu irketlerinin denetiminden en azndan kt zerinde ktlar. Son bir not; Amadeusun yeniden halka arz edilmesi aamasnda Air Francen kendi hisselerini satp 250 milyon Euro civarnda bir gelir elde etmeyi planlad syleniyor. Yani yllar gese de, GDSler ilk kurucularna para kazandrmaya devam ediyor.
zlanda'daki Yanarda Hava Ulamn Fel Etti

Bir yl kadar nce seyrettiimiz bir belgeselde zlandann nasl olutuu anlatlyordu. Okyanus tabannda yaanan bir mama patlamas ile fkran lavlar okyanus yzeyine kadar ulap, zlanda ve evresindeki adalar meydana getirmiti. Yani aslnda zlanda, bir bacann zerinde kurulmu gibiydi ve bu baca her an yeniden duman tttrmeye balayabilirdi. Bu bacann 200 yl aradan sonra getiimiz gnlerde yeniden hareketlenmesi bu kez farkl bir sonucu beraberinde getirdi. rlandadan Finlandiyaya kadar olan blgedeki Kuzey Avrupa lkelerinin hava sahalar tamamen kapanm durumda. rlanda, ngiltere, Belika, Hollanda, Norve, Danimarka, sve ve Finlandiyada dnden bugne uak seferleri yaplamyor. lk anda sadece bu lkelerin etkilendii dnlebilir. Ama i yle deil. zellikle ngiltere ve Ryanair sebebiyle rlandann toplam dnya havayolu trafiindeki pay bir hayli fazla. ngilteredeki havalimanlarnn kapanmas, Kuzey Amerika, Uzak Dou, Orta Dou, Afrika gibi blgelerden yaplmas gereken yzlerce uuun iptali, onbinlerce yolcunun sefil olmas anlamna geliyor. Yanarda patlamas nasl olur da hava trafiini bylesine derin bir ekilde etkiler diye dnyorsanz, British Airwaysin 24 Haziran 1982 tarihindeki 9 sefer sayl uann bana gelenlere bir bakmanz tavsiye ederiz. Gece karanlnda yaplan seyahat esnasnda, bir yanarda patlamas sonucu oluan kl bulutuna giren Boeing 747nin drt motoru birden durmu, uak yere doru szlmekte iken kl bulutundan klmasnn ardndan motorlar son anda altrlarak yzlerce yolcu lmden dnmt. inde su zerresi bulunmayan kl bulutlarnn radarda tespit edilemedii ve yine bu kllerin uak motorlarna ve gvdesine byk zararlar verebilecei ancak o tarihteki bu olay sonucunda kefedilmiti. te bu yzdendir ki, zlandada patlayan yanardan evreye sat kller, tm dnya havayolu trafiini derinden etkileyen bir kriz haline dnmekte. Bu deil de, bizim asl canmz skan, tayyarelerin umamas sebebiyle baz monarklarn, Danimarka Kraliesi Margrethen 70. ya gn partisine itirak edememi olmas :)
Havayolu 101
63
11 Eyll'den Beter Oldu!

zlandada yaanan yanarda aktivitesinin havayolu sektr zerindeki etkisi artarak devam ediyor. Biraz abartl bir hesaba gre havayolu irketleri gnde 200 milyon USD civarnda gelir kaybna uruyor. Bu hesab geniletip, uamayan tayyareler sebebiyle sekteye urayan tm sektrlerin gelir kaybn dnrsek, gnlk zararn ok daha yksek boyutta olduunu tahmin etmek pek de g deil. Zira almayan havayolu irketleri ayn zamanda almayan havaalanlar ve almayan ikram irketleri manasna geliyor. Havayolu sektr dnda ise oteller kayba uruyor, ticar grmeler yaplamadndan sat anlamalar balanamyor, Kenyadan Hollandaya lale ihracat yaplamyor. Avrupa Kupas malar bile tehlikede. Dnyann Messiden mahrum kalmas sz konusu :) 200 yl nceki patlamann 18 ay boyunca srd zlandadaki yanardan bu kez de uzun sreli bir aktivite ierisinde bulunmas ihtimali herkesi dehete drmeli. 18 ay bir yana, 18 gnlk bir aktivite ve ardndan gelecek kl bulutlar, dnya ekonomisini yeni yeni kurtulmaya balad kresel ml krize bir kez daha merhaba demek zorunda brakabilir. Zira yukarda da belirtmeye altmz gibi u anda Avrupada yaanan kaos sadece bu blgeyi deil, tm dnyay etkiliyor. Singapurda, Hindistanda, Gney Afrikada, Arjantinde mahsur kalan kiilerin haberlerini okumak mmkn. nmzdeki gnlerde ne olacak pek iyi? Bu noktada iki ihtimal bulunuyor. Ya kl bulutlar tez zamanda havayolu irketlerine yol verecek ve her ey normale dnecek. Veya havayolu sektr 11 Eyll 2001 olayndan sonra yaad krizden ok daha byne maruz kalacak. Ve bu kez beraberinde tm dnyay da kaos ve kriz ortamna srkleyecek. Her zaman sylyoruz. Kreselleme olgusunun iki ok nemli motoru bulunuyor. Bunlardan bir tanesi ticar havayolu sektr, dieri de internet. Hava ulamnn durmas, internetin kesilmesi gibi bir ey. Kresel motorlardan bir tanesi stop etmek zere. Allah beterinden korusun!
Eyjafjallajkull Etkisi Twitter'da

zlandadaki yanarda patlamas sebebiyle zor gnler geiren havayolu irketleri yolcularyla olan iletiimde Twitter youn bir biimde kullanyor. te onlardan kk bir demet. lerinde en enteresan olan, SASn Paris Kopenhag aras otobs kaldryoruz. Kopenhag yolcusu kalmasn! temal mesaj. Gerekten de, Paristen Kopenhaga gitmek isteyenler bu otobsleri karmasn :)
64
Havayolu 101
Tabii KLMin havadaki durumu kolaan etmek iin bir test uuu yaptn da gzden karmayalm.
Eyjafjallajkull, Tayyareleri Mecburi zne kard

zlandadaki yanarda patlamas sonras Avrupay esir alan kl bulutunun etkisini ok gzel bir ekilde anlatan bir fotoraf. Yer, Almanyann ve dnyann en youn hava trafiine sahip havalimanlarndan bir tanesi olan Frankfurt. Lufthansann kalbi de diyebiliriz. ptal edilen seferler yznden limana park edilmi onlarca uak, ylece bekliyor. Uularn ne zaman balayaca belli deil. Motorlar zel rtlerle kapatlm. Biraz klie olacak ama, teknolojinin tabiata teslim oluunun bir resmi bu aslnda.
Yanarda Klnn Zarar Hesab

Tuesday, April 20, 2010
zlandadaki yanarda patlamas sonucunda meydana gelen kaotik ortamn muhtemel zararlarnn yksek oranda mbalaa edildii kanaatindeyiz.
Havayolu 101
65
Neticede ticar havayolu sektr yksek kr marjyla alan bir yapya sahip deil. Bu yzden, yaplamayan seferlerde irketlerin urad zarar o kadar da fazla olmamal. Getiimiz haftadan bu yana yaanan kaos ortamnda en fazla alamas gerekenler, Easyjet ve Ryanair gibi nispeten yksek kr marjyla alan az saydaki havayolu irketi. Dierlerinin kaybnn yle medyada bahsedildii kadar yksek olduuna inanmyoruz. Hatta doru bir politika ile bu iten faydalanan irketler bile olabilir. te aada kk bir hesap haritas bulunuyor. Seferlerin normale dnmesiyle birlikte izlenecek etkin bir gelir ynetimi politikas, uranan zararlarn byk bir ksmn telafi edebilir. Yani havayolu irketlerinin o kadar da ikayet etmesine gerek yok. Tabii unu bir kez daha vurgulamak gerekir ki, bu iten en fazla zarar dk maliyetli havayolu irketleri grd. Havayolu 101 olarak aadaki haritaya katklarnz bekliyoruz.
IATA Hesab Nasl Yaptn Aklasn

Ticar havayolu sektrnn dur durak bilmeyen toplant organizatr ve zarar hesaplaycs IATA, yapt aklamada, yanarda patlamas sonucu oluan kaosun havayolu irketlerine 1,7 milyar Dolara mal olduunu sylemi. Sylemi sylemesine de, bu hesab nasl yapt konusunda en ufak bir aklama yok. IATA bu hesabn yan sra, sivil havaclk otoritelerini de ok sert bir dille eletirerek teorilere dayanlarak hava sahasnn kapatldn belirtmekten geri kalmam. Zaten IATAnn, seferlerin normale dnmesine paralel olarak meydana gelen (yksek doluluk oran X yksek bilet fiyat) formuln de hesaba 66
Havayolu 101
katmad anlalyor. Veya IATA kadrosunda alan mneccimler var ve bu rakamlar gnler ncesinden tahmin ederek hesaba kattlar. IATA bylesine cellallendiine gre, kendilerini hl 1978 ncesinde sanyor herhalde :)
British Airways'ten lgin Aklama

Kl krizinin etkileri henz tamamen gemi deil. Bulunduklar ehirlerde adeta mahsur kalm olan yolcularn geri dn ilesi bir trl bitmek bilmiyor. British Airways, bu konuda youn ikayet alan firmalardan bir tanesi. Kl yznden seferleri iptal edilmi olan yolcular; British Airwaysin kendilerine deil, yksek fiyattan bilet satn alan yolculara ncelik verdiini belirtiyor. irket ynetimi ise yapt aklamada, byle bir durumun sz konusu olmadn, aksine yerde kalan yolculara yer ayrabilmek iin baz koltuklarn yksek fiyatl olarak sata sunulduunu; bylece amalan eyin, bu koltuklarn bo kalmas ve buralara kl maduru yolcularn yerletirilmesi olduunu iddia etmi. Gelir Ynetimi sistemlerinin ne olduunu bilmesek, inanacaz J Bir kez daha vurgulamak istiyoruz. Kl krizi sonrasnda zellikle Avrupa seferlerindeki doluluk oran & ortalama bilet fiyat ikilisine ok dikkat etmek gerekiyor. Havayolu irketleri zararlarn gelir ynetimi sistemleriyle azaltma yolunu seecekler.
Aeroplan, Club Premier'e Ortak Oluyor

Air Canadann sk uan yolcu programn ynetmekte olan Aeroplan, yeni bir hamle yaparak AeroMexiconun Club Premier adl sk uan yolcu programna hissedar olmaya karar verdi. lk aamada 22 milyon USD mertebesinde olacak yatrm miktar, hedeflenen performansn yakalanmas durumunda 40 milyon USDye kadar ykseltilecek. Gerekten de Aeroplanin bu stratejik hamleleri ve ortaklklar kafalar kartrmaya balad. Sk uan yolcu programnn ana irketten ayrlmas rneine sektrde dorusu pek rastlanmyor. Aeroplan, Air Canada ve AeroMexico haricinde halen ABD, ngiltere, BAE, Katar, Bahreyn, talya gibi lkelerde havayolu sektr dnda sadakat programlar yrtmekte. Bu noktada akllara Lufthansann grup irketlerinin sayca ne kadar ok olduu geliyor. Bilindii zere Lufthansa bu irketlerin bir ounda sadakat program olarak Miles&Moreu konumlandrm durumda. Almanlar byle eylere ne kadar scak bakar bilmiyoruz ama Miles&More u haliyle bile dev bir irket olmaya aday. Miles&Moreun yesi olan irketlerin listesine bakldnda, sadece Lufthansa
Havayolu 101
67
bnyesindeki irketler deil, Croatia Airlines, LOT gibi bamsz irketlerin de bu programa ye durumda olduu grlyor. Tabii bu ibirliklerinde Star Alliance faktrn gzden karmamak gerekiyor.
Lufthansa'nn Berlin Uular Balad - Nostalji

Bu ayki nostalji kemizin konuu Lufthansa ve Berlin seferleri. kinci Dnya Sava sonras ikiye ayrlan Almanyann Batsnn bayrak taycs olan Lufthansa, Berlin seferlerini yapabilmek iin 1990 ylna kadar beklemek zorunda kalmt. 1989 ylnda Berlin Duvarnn ykl ve ardndan balayan Wiedervereinigung (Yeniden Birleme) sreci neticesinde Lufthansa, 1990-91 k tarifesinden itibaren Berline uabilir hale gelmiti. Trkiyede de verdii gazete reklamlaryla bu gelimeyi duyuran Lufthansa, 28 Ekim 1990 tarihinden itibaren stanbul ile Berlin arasnda aktarmal seferlerle hizmet vermeye balamt. Bunun akabinde, 4 Mays 1991 tarihinden itibaren ise stanbul ile Berlin arasnda Lufthansann dorudan seferleri devreye girmiti. Bundan nce yaplan en son stanbulBerlin uuunun tarihi 4 Austos 1944 idi. Yani tam 47 yl nce. Lufthansann Almanyada hkimiyetini ilan etmesine paralel olarak, bir bakma igalci kuvvet durumundaki Panam irketi ise 40 yldan beri srdrd Bat Almanya i hat seferlerine son noktay koymutur. Frankfurt ile Berlin arasnda son Panam seferi yaplrken takvimler 30 Nisan 1991 tarihini gstermektedir.
Japon Havayollar (JAL) Hat Kapatmaya Devam Ediyor

19 Ocakta resmen iflas etmesinin ardndan yeniden yaplanma srecine giren Japon Havayollar (JAL), krsz hatlar kapatmaya devam ediyor. Son alnan kararla birlikte kapatlan uluslararas hat says 28e ykselirken, i hatlarda bu say 50yi buldu. Tokyo ile Amsterdam, Roma, Milano ve Sao Paulo arasndaki seferler iptal edilenlerden en fazla dikkat ekenleri. Hat kapatmann yan sra personel kartmaya da devam ediliyor. Bylece yllk bir plan dahilinde yeniden kra gemesi planlanm olan irketin, bu aamaya bir sene iinde getirilmesi amalanyor. 68
Havayolu 101
Belgrad Nicola Tesla Havaliman - Trafik Mukayesesi

Ocak ayndaki yazmzda, AB ile Srbistan arasnda vize uygulamasnn kaldrldn belirtmi; bu durumun hava trafiine olumlu ekilde yansyacan iddia etmitik. Nihayet Nicola Tesla Havalimannn 2010 verileri de web sitesine aktarld. te kk bir mukayese tablosu: Grlecei zere, 2010 ylnn ilk aynda bir nceki seneye nispeten bir toparlanma olmakla birlikte, 2008 yl rakamlar henz geilebilmi deil. Bu yzden 2009dan 2010a olan gelimeyi, AB ile Srbistan arasndaki vize uygulamasnn kaldrlmasna balamak ok doru olamaz. lk aydaki bu art, kresel ml krizin etkisini azaltmasn paralel, tabii bir art olabilir. Bu noktada ay nceki iddiamzn ok da geerli olmad grlyor. Belki de biraz daha bekleyip, yaz aylarn mukayese etmek gerekecek. zellikle turistik amal ziyaretlerde ciddi bir sknt olan vizenin etkisi o aylarda daha belirgin olabilir. Bekleyelim, grelim...
United Airlines ile Continental Birleiyor

Tuesday, May 04, 2010
Bildiimiz zere ABD i hat pazarnn ok byk olmas, sadece i hat uuu yapan ok byk firmalarn domasna yol amtr. Southwest bu noktada genelde akla gelen ilk rnektir. Ama iin detayna bakldnda, bugn uluslararas uu yapmakta olan ABDli bir ok havayolu irketinin de aslnda uzunca bir sre arlkl olarak i hat uuu yapt grlmektedir. ABD i hat pazarnn bu bykl sayesinde, yine dnyann hemen hemen baka hi bir lkesinde grlmeyen irket birlemeleri yaanmakta. Bunun son rnei, dn resmen aklanan United Airlines Continental birlemesi. Havayolu sektrnde zellikle 2008 kresel ml krizi sonrasnda yeni bir birleme furyas yaanmakta. United ile Continental firmalar da bu furyaya ayak uyduranlardan. ki firmann birlemesiyle oluacak yeni irketin ad United Airlines eklinde kalacak. Filodaki uaklarn ise d tasarm Unitedn renkleri + Continentalin logosu eklinde melez bir
Havayolu 101
69
hale gelecek. ki irket u anda toplam 370 noktaya uu yaparak ylda 144 milyon yolcu tayor. Toplamda 86.000 personeli bulunan bu dev yapnn ne ekilde maliyet tasarrufuna gidecei merak konusu. Yine iin kolayna kalp personel azaltlmasna gidilmesi alanlar iin bir endie kayna durumunda.
iPhoneun Havaclkla lgili Uygulamalar

Havacla merakl olup, ayn zamanda bir de iPhone sahibiyseniz yaadnz. Sizin iin hazrlanm birok program var. Bunlara bildiiniz gibi iTunes zerinden ulaabiliyorsunuz. Bir sredir bu programlar inceliyoruz. cretli olanlar da dahil olmak zere iPhone kullanclarnn beenisini kazanmlarn bir ksmn aada listeliyoruz (liste sk sk gncellenmektedir): - FlightTrack: Normal ve Pro versiyon eklinde sata sunulan bu uygulamada 5000 civarnda havaalanna ait tm uu bilgilerini, detayl harita ve uydu grntlerini real-time olarak elde edebiliyorsunuz. - LiveATC Air Radio: Bu uygulamada da 250nin zerinde havaalanna ait kule-pilot konumalarn canl olarak dinleyebiliyorsunuz. Uygulama www.liveatc.net sitesindeki altyapy kullanyor. -TripTracker Pro: FlightTrack gibi bir uygulama, ancak sanrm en nemli fark varlacak destinasyona ait konaklama imkanlarn da sunmas ve kiisel asistanlk hizmeti vermesi. - Uu Rehberi: Trkiye iin hazrlanm bu uygulama cretsiz ve olduka baarl, son gncelleme ile Sabiha Gken (SAW) Havaalann da kapsamna ald, bir benzeri de Havaalan adl uygulama. - Flight Control: Son derece basit prensiplerle uaklar ve helikopterleri dzen iinde piste indirmeye altnz bir oyun, ancak ne yazk ki hava trafik kontrolr olmaya zenenleri tatmin edecek bir yaps yok. Byle bir oyun istiyorsanz size ATC Pro yu neririm, son versiyonuyla baya beeni toplam bir simlatr. - Airport Mania: izgi film grafikleri ile hazrlanm ve byk beeni kazanm bu oyunda 8 farkl havaalanndan dilediinizi seip onu ynetiyorsunuz. Oyunun grnd kadar kolay olmad syleniyor. - Xplane: Birok farkl versiyonu bulunan bu simulatr iin ok fazla sayda olumlu yorum yaplm. 10 USD fiyat deyip kullanmaya deer gibi gzkyor. - Atlasjet: Uu planlamasna ve bilet satn almaya imkan veren bu uygulamay ncelikle THYden bekliyorduk ancak THY u an itibariyle yalnzca mobil cihaz uyumlu web sitesi ile yetiniyor. Yabanc havayollarndan Lufthansann iPhone uygulamasnn da ok beenildiini belirtelim.
70
Havayolu 101
- Airline Seat Guide: Uakta nereye oturaca ile fazla ilgilenenler iin dnlm bu uygulamada da THYnin de aralarnda olduu 100 civarnda havayolunun uak tiplerine gre hangi koltuunun, daha konforlu bir yolculuk adna seilmesi gerektii kategoriletirilmi. Yzde yz gvenilir bilgiler iermediinin bilinmesinde fayda var. - Uak Bileti: Olduka baarl bulduumuz bir dier uygulama da bu oldu. www.bulucak.com adl sitenin altyapsn kullanarak neredeyse tm i hat uularn listeliyor. u an iin yeni havayollarmzdan Borajet bilgilerini iermiyor. Havaalan inikalk bilgileri ile d hat uular da entegre edilirse, baka bir uygulamaya gerek kalmayabilir. - FlightPlan Pilots Toolbox: Adndan da anlalaca zere uula ilgili karmak hesaplamalarda amatr ve profesyonel pilotlara yardmc olmay vaadediyor. Kullanclarn yorumlar genelde olumlu.
Olympic Air - Filo Bilgisi

Wednesday, May 05, 2010
Mlm; kresel ml krizin etkisi denildiinde, son gnlerde akla hemen Yunanistann iine dt berbat durum geliyor. Yunan halk kzgn. ktisad kaderlerinin adeta Almanyadaki bir ka kiinin keyfine bal olmasndan utan duyuyorlar. Ama sanrm biraz da bizlere benziyorlar. ler iyi gidince ben yaptm, durum ktletiinde d glerin bir oyunu :) Yunanistandaki i hayatnn nasl yrdn biraz yakndan inceleyince, bu duruma dmelerinin pek de srpriz olmadn grmek mmkn. Tabii bir lkede ilerin genel olarak iyi gitmemesinin yansmalar hemen her alanda ortaya kyor. Yunan ticar havayolu sektr de bundan uzun yllardr nasibini almakta. Ka kez battn sayamadmz Olympic Havayollar, son olarak geen sene sonuna doru bir kez daha kurtarlm ve zel havayolu irketi Aegean ile birletirilerek Olympic Air kurulmutu. Bu ann ne kadar tutacan nmzdeki yllar gsterecek. Gsterecek gstermesine de irket genelindeki zensizliin devam ettiine ahit olmak, bu konuda menf dnmemize yol ayor. Gnmzde artk bir irketin en nemli iletiim arac haline gelmi olan internet sitesindeki zensizlikten bahsediyoruz. Olympic Airin filo bilgilerini renmek iin ilgili sayfaya girdiimizde karlatmz cmleler gerekten kafa kartrc. Gelecek zaman kipi kullanlarak filodaki uak saysnn 1 Ekimde 24 ve 1 Kasm 2009da da 25 olaca belirtilmi. Hemen bir sonraki cmlede ise u anki uak saysnn 30 olduu ve bu yln sonbaharnda filonun kesin ekline ulap 32 uaktan mteekkil hale gelecei syleniyor.
Havayolu 101
71
u an olarak vurgulanan cmlede toplam 15 Airbus tipi tayyareden bahsedilirken, sayfann daha alt tarafnda verilen bilgiye gre irkette u anda 16 Airbus bulunuyor.
Belki de fazla abartyorsun. Bylesi ufak tefek hatalar her yerde olur diyeceksiniz ama bu gibi teferruatlarn, herhangi bir ie verilen nemi, gsterilen zeni simgeledii kanaatindeyiz.
Lufthansa ampiyonlua Kouyor

Thursday, May 06, 2010
Getiimiz aylarda Trk Hava Yollarnn (THY) arka arkaya dnya devi iki futbol klubyle yapt sponsorluk anlamalar, gzlerin birden bire havayolu irketlerinin futbol takmlaryla olan ibirliklerine evrilmesine yol at. Bilindii zere THY nce Barcelona ve hemen ardndan da Manchester United ile sponsorluk anlamalar imzalamt. Ancak beklenmedik bir ansszlk gereklemi, hem Barcelona hem de Manchester United ampiyonlar Liginde finale ulaamadan elenmilerdi. Mill liglerindeki duruma baktmzda ise Barcelonann ampiyonlua yakn, M.Unitedn ise Chelseanin bir adm gerisinde olduunu gryoruz. Pek iyi, sponsorluk balamnda deerlendirdiimizde, bu sene hangi havayolu irketi ampiyon olacak? farkl kulvarda birden ampiyonlua komakta olan Bayern Mnchenin sponsoru durumundaki Lufthansa, bu senenin ampiyonu olacak gibi duruyor. Kendi mill liginden bir takma sponsor olmay tercih eden Lufthansa, sponsorluklaryla ilgili olarak web sitesinde zel bir blm ayrm. Bayern Mnchen ile ilgili olan sayfada basit ama yeterli saylabilecek bilgiler yer alyor. Ufak tefek bir ka online oyunla sayfa renklendirilmeye allm. Lufthansann bu sponsorluu 2004 ylnda balam. irketin bu ie ne kadar para harcad bilgisine ulaamadk. Sponsorluk anlamasnn 2013 ylna kadar devam edecei syleniyor. 10 yllk bu sre iinde irketin Bayern sponsorluundan ne kazanacan hesaplamak gerekten mmkn deil. Tamamen afk rakamlar telaffuz edilmesi dnda yaplabilecek bir ey yok. Ama her eye ramen bu sene ampiyonluun en nemli aday Lufthansa. Zira Bayern Mnchen, Bundesligada ampiyonluu ok byk oranda garantilemi durumda. Bunun yan sra Almanya Kupasnda finalist. Tabii asl nemlisi, ampiyonlar Ligi finali. Finalde 72
Havayolu 101
talyann nter takmyla karlaacak olan Bayern Mnchen bu kupay da kaldrrsa, Lufthansa tartmasz bu yln sponsorluk ampiyonu olacak. Yani Bayern yenince, Lufthansa da yenmi saylacak :) Interin toplam 13 sponsorundan bir tanesinin Alitalia olduu bilgisini vermeden de gemeyelim. Tabii u gerei itiraf etmek gerekiyor. Bu yazy yazana kadar ne Bayern Mnchenin, ne de Alitaliann sponsorlarnn kim olduunu biliyorduk. Ne de bylesi sponsorluklar, umay tercih edeceimiz havayolu irketinin seiminde etkili oluyor.
Son Dnemlerin Uu Temal Filmleri

www.imdb.com sitesinde 2000 yl sonras vizyona girmi uu ana temal filmleri aratrrken, aslnda havaclk tutkunlarn tatmin edecek kadar nitelikte ve sayda filmin olmadn grdk. Meraklsna yardmc olabilmek iin aada bunlardan izlenmeye deer bulduklarmz listeliyoruz: - United 93 (2006): Aslnda kimsenin gerekte neler olup bittiini tam olarak bilemeyecei, 11 Eyll 2001 gn kontrol terristlerce ele geirilen United Airlinesn 93 sefer sayl uann iinde geenler anlatlyor. - Red Eye (2005): Kendisine yardm etmemesi halinde babasnn ldrleceini syleyen bir suikastnn yalnz bir kadnn yanna oturmas ve uak yolculuunun tam bir kabusa dnmesi anlatlyor. - View from the Top (2003): Kk bir kasabada yaayan kzn uluslararas uu grevlisi olma ideali yolunda yaadklar canlandrlm. - Flightplan (2005): Uakta beraberinde cenaze gtren bir kadnn yeni nesil, dev bir tayyarenin iinde ocuunu kaybetmesi ve kendisine yardmc olunmamas anlatlyor. - Snakes on a Plane (2006): Bir FBI ajannn nemli bir grg tann Los Angelesa gtrrken uaktaki zehirli ylanlarla mcadelesi canlandrlm. - The Aviator (2004): Efsane ynetmen ve havac Howard Hughes un 1920-45 dnemi biyografisi. - Up in the Air (2009): Neredeyse tm i yaam uakla ehirden ehre gidip alanlar iten atmaktan ibaret olan Ryan Binghamn aniden iyerinin bte kstlamasyla kar karya kalmas sonrasnda yaadklar.
Havayolu 101
73
- Catch Me If You Can (2002): Son derece zeki ve gen bir dolandrc olan Frank Abagnale Jr.n pilotluu da ieren yaam yks. - The Terminal (2004): lkesinde darbe olan bir adamn geici ikametgah artk New York JFK havaalandr. - Ma vie en lair (2005): Umaktan korkan uu simlatr test grevlisinin bu fobisiyle ba etmeye almas anlatlyor. - Sky Captain and the World of Tomorrow (2004): Kahraman pilot Sky Captainn New Yorku igal eden uan robotlarla sava canlandrlyor. - Flight of the Phoenix (2004): Mool lne den uaktan kurtulanlarn yeni bir hava arac yapmaya abalamalar anlatlyor.
Eyjafjallajkull Yeniden Sahnede

Sunday, May 09, 2010
Getiimiz haftalarda dnya ticar havayolu sektrn Mike Tysondan yumruk yemi boksre eviren zlandal yanarda Eyjafjallajkull yeniden sahneye kt. nce hafta banda skoya ve rlandadaki baz havalimanlarnn kapanmasna yol aan yanarda klleri bu kez daha gneye inerek spanyann kuzeyini etkisi altna ald. Barcelona ile birlikte toplam 16 havaalan uulara kapatlrken, spanyaya yaplan ve spanya zerinden geen seferlerde de byk aksaklklar yaanyor. Bilimadamlarnn yapt aklamaya gre Eyjafjallajkullde nmzdeki gnlerde byk patlamalar yaanmas kuvvetle muhtemel. Havayolu 101in ald bilgilere gre Pazartesi gn len saatlerinden itibaren Fransa hava sahasnn kapanmas riski bulunuyor. Ayrca kl bulutu bu kez kuzeyden gneye doru indiinden transatlantik uularnda da sknt yaanyor. Bulutun durumuna gre rotalarn yeniden belirlenmesi sebebiyle Avrupa ile ABD arasndaki uu saatleri uzuyor. Bu hatlarda tayyareler ortalama 1 saat fazla yol almak zorunda kalyor. Yolu buralara deceklerin imdiden dikkat etmesinde fayda var.
Bu Gidile British Airways Batacak

British Airways (BA) ynetimiyle kabin ekibi sendikas arasnda bir trl uzlamaya varlamamas irketin geleceini tehdit eder boyuta geldi.
74
Havayolu 101
Kresel ml kriz sebebiyle 2009 yln tarihi rekorla kapatan, bu duruma kar tedbir alnyor derken ynetimiyle personelinin ciddi manada kavga eder duruma geldii dev irket BA dalgal denizlerdeki korku dolu seyrine devam ediyor. Getiimiz aylarda ksa sreyle iki kez greve giden BA kabin ekibi, ynetimden gelen son teklifi de geri evirdi. %71 orannda katlmn olduu oylamada, ynetimin sunduu teklif %81 gibi yksek bir oranla reddedildi. natlama devam ederse BAin ne olaca gerekten belli deil. Belki bu sre devam ederken ynetim her ihtimale kar yedek kabin ekibi yetitirip kriz annda devreye sokmak iin hazrlk yapyor olabilir. Ama byle bir ey mevcut soruna ne kadar are olabilir, gerekten byk bir soru iareti. Zaten bir yandan zlandal yanarda, dier taraftan da mflis Yunanistan Avrupa Birlii ekonomisini yeterince zorlar durumda. Bunun zerine bir de kabin ekibi greve giderse, tam da yaz sezonuna girildii u gnlerde BAin ml durumunda telafisi mmkn olmayan gedikler alabilir. Personel ve ynetim bu gidile BAi el ele verip batracak :(
Aer Arann veya Aer Lingus Regional

Ticar havayolu sektrnde rekabet denildiinde ilk akla gelmesi gereken yer Britanya ve rlanda olmal herhalde. Bir zamanlar sadece British Airways ve Aer Lingusun kanatlarn gerdii bu blge, 1990larda Avrupada yaanan dk maliyetli havayolu devriminin k noktas oldu. Tadklar yolcu says bakmndan gerek Avrupa gerekse dnya genelinde zirveye oynayan EasyJet ve Ryanair gibi iki low-cost devinin topraklarnda kk irketlere de yer var hl. te bunlardan bir tanesi, Aer Arann adl kk 1970 ylna dayanan blgesel havayolu irketi. u anda Britanyada Dublin ve Cork kl olarak 20-25 civarnda noktaya sefer yapan irket, tarihi boyunca kendi apnda bir ok baarya imza atm. 2009 ylnda 1,3 milyon civarnda yolcu tam. irket ok uzun zamandr Avrupal turbo-prop retici ATR ile i birlii ierisinde. Mevcut
Havayolu 101
75
ATR 42 ve 72-200ler kademeli olarak elden kartlarak filo yeni nesil ATR 72-500lerle donatlyor. Web sitesinde verilen bilgiye gre, bir ATR 72nin 370 kmlik uu boyunca sarf ettii akaryakt miktar, bir Boeing 747nin 10 dakikalk taksi boyunca harcadna eit! Aer Arann iin son dnemdeki en nemli gelime, bu yln Ocak aynda balayan Aer Lingus i birlii. Bu tarihten itibaren Aer Arann, Aer Lingus Regional markas altnda Aer Lingusa blgesel apta hizmet vermeye balam. ATR 72-500 tipi uaklarn tahsis edildii bu franchise anlamas ile Aer Lingusun ana hatlarnn beslenmesi amalanyor. Getiimiz gnlerde lkemizde Bora Jet adl yeni bir havayolu irketi gklere merhaba dedi. Trkiyedeki blgesel havayolu tamacln gelitirmeyi misyon edinen irketin filosunda, tasadf mdr, drt adet ATR 72-500 bulunuyor. Web sitesi u an iin pek verimli almayan irketin hangi noktalara uu yaptn tam olarak tespit edemedik ama ilk aamada stanbul Sabiha Gken kl olarak 5-6 noktaya umay planladklarn sanyoruz. Ve acaba diyoruz, gerekten de blgesel havayolu iinde baarl olmu bir Bora Jet, tpk Aer Arann gibi byk irketlere franchise eklinde hizmet veren bir havayolu irketi haline dnebilir mi? 70 ksur milyon insann yaad lkemiz iin blgesel havayolu irketleri gerekten elzem. Umarz bu deneme baarya ular.
Yanarda Etkisi Nisan Sonularna Yansd

Monday, May 10, 2010
zlandal yanardan pskrtt kller sebebiyle Nisan aynda yaanan krizin etkileri irketlerin sonularna yansd. Nisan ayna ynelik olarak yaplan aklamalarda, tanan yolcu saysndaki byk dler dikkat ekiyor. te onlardan bazlar: Aer Lingus, 689.000 yolcu, %27,1 d Easyjet, 3,5 milyon yolcu, %7,6 d SAS, %24,3 d British Airways, 2,1 milyon yolcu, %22,4 d Ryanair, 5 milyon yolcu, %5,6 d Air Berlin, %16,5 d
76
Havayolu 101
Yanarda krizi olmasayd Easyjet ve Ryanairin Nisan ay yolcu tama hedefleri geen seneye nispeten srasyla %14 ve %17 orannda art ynndeydi. Nisan aynda kl krizi patladnda da vurgulamtk; bu kriz sebebiyle en byk darbeyi yiyenler, Easyjet ve Ryanair gibi ok byk oranda Avrupa iinde faaliyet gsteren dk maliyetli tayclar oldu.
British Airways'in Grev Gnleri Belli Oldu

Bu sene artk rutin hale gelen British Airways grevlerinin nmzdeki gnlerdeki program belli oldu. Sendikadan yaplan aklamaya gre BA kabin ekipleri drt ayr zamanda beer gnlk, yani toplam 20 gnlk i brakma eylemi yapacak. 18 Mays, 24 Mays, 30 Mays ve 5 Haziran tarihleri, bu beer gnlk grevlerin balang gnleri olacak. Grlecei zere aslnda toplamda 20 gnlk bir grev var nmzde. Beer gnlk dilimlerin arasnda sadece birer gnlk aralar bulunuyor. Kesin olarak bilmiyoruz ama bu durum tamamen kanun bir mecburiyetten kaynaklanyor olabilir. Yoksa sendikann acma duygusundan deil :)
Uak retiminde Dengeler Deiecek mi?

Wright Kardelerin ilk uann ge ykseliinin 100 ksur sene ardndan, retici firma eitlilii asndan semalar yeniden renklenmeye balyor. Havacln ilk yllarnda retilen uaklarn nispeten basit bir yapda, fazlaca ykselmeden ve dk hzla uuyor olmas, uak retiminin dnyann drt bir yannda yaplabiliyor olmasn salamt. Trkiyede fabrikasyon anlamnda Nuri Demira ve bireysel anlamda Vecihi Hrku, uak retiminde aktif rol almlardr. Devlet seviyesinde ise Almanlarla ortaklaa yaplan, ancak baarszla urayan bir Kayseri Uak Fabrikas (TOMTA) tecrbesi bulunmaktadr. Uak retimindeki dnm noktas, kinci Dnya Savadr. Uan son derece etkin bir insan ldrme arac olabileceinin anlalmas, bu alana yaplan teknolojik yatrmn ok byk miktarlara ulamasnn nn amtr. Jet motorunun icadyla birlikte uaklarn hzlar insann tahayyl snrlarn zorlayan seviyelere ularken, gerek yksek hz gerekse seyir irtifasnn 10.000li metrelere kmas uaklarn gvde mukavemetinde de radikal yenilikler yaplmasn zorunlu klmt. Asker alandaki tm bu gelimeler sava sonrasnda ticar uaklara da aktarld. Bu durum iki nemli sonucu dourdu:
Havayolu 101
77
1- Artan retim maliyetleri ve yksek teknoloji ihtiyac 2- Koltuk kapasitesinin ve dolaysyla havayolu ile seyahat edenlerin artmas Savan ardndan gelen altn ada uak retiminde neler mi oldu? Sonraki yazlarda.
Nuri Demira ve Trkiye'de Uak retimi

Trk sivil havaclna damgasn vuran, ancak Vecihi Hrku rneinde olduu gibi deeri pek de anlalamayan bir kiiliktir, Nuri Demira. 1886 ylnda Sivasn Divrii ilesinde dnyaya gelen Nuri Bey, gen yanda sivrilerek Ziraat Bankasnda memur olarak almaya balamtr. Maliye Bakanlnn at bir snav kazanarak bankaclktan maliyeye geen Nuri Bey, 1918 1919 yllarnda Maliye Mfettii olur. Bunu takip eden, stanbulun igal altnda olduu Mtareke Yllarnda, memurluktan ayrlp kk bir sermaye ile sigara kd retimine giriir. Trk Zaferi ad ile giri yapt bu sektrdeki tek Trk retici olduundan ksa zamanda iini bytme imkn bulur, sermaye gcn artrr. 1925te sigara retimi ve ilgili ticaret ilerinin Tekel daresi bnyesine alnmasnn ardndan bu sektrden ekilen Nuri Bey, mhendis olan kardei Abdurrahman ile birlikte mteahhit olarak faaliyet gstermeye balar. Cumhuriyetin ilk yllarnda yrtlen millletirme politikalar kapsamnda hz verilen demiryolu projeleri, Nuri Beyin ilgi alanna girer. ncelikle Samsun-Sivas hattnn ihalesini alan ve ksa zamanda tamamlayarak byk baar gsteren Nuri Bey, hattn Erzuruma kadar uzatlma iini de stlenir. Ard arkas kesilmeyen demiryolu yapm almalar sonucunda Nuri Bey yaklak 1.250 kilometrelik hattn inasn tamamlar. Halen Trkiyedeki mevcut demiryolu uzunluunun yaklak 11.000 km olduu gz nnde bulundurulduunda, Nuri Beyin olduka ciddi bir baarya imza att daha net grlmektedir. Zaten 21 Haziran 1934 tarihinde yrrle giren Soyad Kanunu ile birlikte Atatrk tarafndan verilen Demira soyad, Nuri Beyin baarsnn bir baka biimde tescili gibidir. Bir yandan 1929 Byk ktisad Buhran, dier taraftan silahlanma yar, 1930lu yllar iktisad adan bir hayli zor hale getirmitir. yle ki; bu buhrann Trkiye zerindeki etkisi sebebiyle, ordunun ihtiyac olan uaklar ancak lkenin drt bir kesinde vatandalarn gnll olarak yapt bireysel balarla satn alnr olmutu. 1932 ylnda yine byle bir kampanya baladnda Nuri Bey; Madem ki bir millet tayyaresiz yaayamaz, yleyse bu yaama vastasn bakalarnn lutfundan beklememeliyiz. Ben bu uaklarn fabrikasn yapmaya talibim diyerek, Trk Sivil Havaclk Tarihinin en byk teebbsne soyunmutur. Nuri Bey, beraberindeki mhendis ve teknisyenlerle Almanya, ekoslovakya ve ngilteredeki uak fabrikalarn ziyaret etmitir. 78
Havayolu 101
lk etapta on senelik bir plan yapan Nuri Demira, bir ekoslovak firmas ile anlaarak Beiktataki Barbaros Hayrettin skelesi yaknnda, bugn Deniz Mzesi olarak kullanlan binay yaptrarak 17 Eyll 1936da almalara balam ve 10 ubat 1937de retim faaliyetine gemitir. Planlara gre bir ett merkezi olarak alacak bu binada tayyareler projelendirilecek, asl fabrika ise Demiran memleketi Divriide ina edilecekti. Trk Hava Kurumu, Nuri Demiraa 10 eitim ua ve 65 adet de planr siparii vermiti. Nuri Demira ve ekibi bu siparilerin yan sra, Nu.D.38 adl alt kiilik, ift motorlu, gvdesi alminyum kapl bir yolcu ua zerinde alyorlard. Yurtdnda da geni yank bulan bu almalar zerine, Amerikan Uak malatlar Birlii Bakan Mr.Todd, tetkiklerde bulunmak zere Trkiyeye gelir. te yandan, uaklarn test edilmesi iin gereken alan, Yeilkyde bugn zerinde havaalan bulunan arazideki Elmas Paa iftlii satn alnarak temin edilir. Araziye yaplan 1.000 x 1.300 metrekarelik uu sahas zerine Nuri Demira Gk Okulu (150 yatakl renci yurdu ile), uak tamir atlyesi ve hangarlar ina edilir. Zamann cumhurbakan smet nnnn oullar mer ve Erdal da, Nuri Demiran Yeilkydeki Gk Okuluna kaydolurlar. Ama bir hafta kadar renim grdkten sonra okulu brakrlar. Gk Okulu, kurulduundan ksa bir sre dokuz kiiyi mezun eder: Galip Demira, Mehmet Kum, Osman Doan, brahim Uras, Mustafa Turman, Sabri Maara, hsan Anl, Mustafa Engl, Hseyin Danac. Bu nc isimleri yzlerce gen pilot izlemi ve Nuri Demira Gk Okulu, tam anlamyla bir pilot okulu niteliini kazanmtr. Nuri Demiran en byk yardmcs, Fransada eitim grerek Trkiyenin ilk uak mhendisleri arasna girmi bulunan Selahattin Alan idi. Demira ile almaya balamasndan nce, Trk Hava Kuvvetlerinin Eskiehirdeki uak bakm ve tamir tesislerinde grevli olan Alan, MMV 1 (Mill Mdafaa Vekaleti 1) ad verilen ve Trk Sanayiiasndan bir ilk olarak kabul edilen uan plann izmi ve retilmesini salamtr. Havaclk konusunda son derece heyecanl olan Alan, Demira ile birlikte tamamladklar ilk uan testini de, ok kstl uu tecrbesine ramen, kendisi yapmtr. Trk Hava Kurumu, uan bir de Eskiehirdeki nn Kampnda denenmesini ister. Pek yerinde olmad belli olan bir karar neticesinde, bu deneme uuunu da Alan yapar. 13 Temmuz 1938 tarihinde gerekleen uuun sonunda erken ini yapan Selahattin Alan, piste ulaamadan bir hendee taklarak der ve hayatn kaybeder. Bu olay ayn zamanda Nuri Demira iin de bir dnm noktas olur. Trk Hava Kurumu (THK) siparileri iptal eder, Demiran kurum aleyhine at dava yllar srer; davay THK kazanr. Bunun zerine Demira fabrikay kapatmak zorunda kalr. THK, Demirankiler yerine Fransz Henrio uaklarn tercih eder. Ancak zaten demode olmu bu uaklar ksa sreli kullanldktan sonra skartaya karlr. Yaad bu moral bozucu gelimeye ramen Nuri Demira yoluna devam eder. Nu.D.38 olarak adlandrlan, Trkiyenin ilk yolcu uan reterek 11 ubat 1944te ilk deneme uuunu yapan Demira, 26 Mays 1944te stanbuldan Ankaraya uar. Siyas evrelerden gelen eitli engellemeler sonucunda bu uaklar Trkiye iinde satmay baaramaz. Bunun zerine yurtdna ynelen Demira; seri retimini yapt bu uaklar spanya, ran, Irak ve Suriyeye satmay baarr. Ne yazk ki lk sahibi insanlarn gsterdii baarlarn sindirilemeyip engellenmek istenmesi olgusu Nuri Demiran da karsna kar ve Demiran Yeilkydeki arazisi
Havayolu 101
79
istimlak edilir. Ardndan da Gk Okulu kapatlr. Nuri Demira elinde kalan son uaklar kilo hesab ile bir hurdacya satar ve mcadelesini bir baka mecraya tar. Davasn savunabilmek iin siyasete soyunan Demira, Mill Kalknma Partisini kurarak muhalif tavrn parlamentoya tamay dener. MKP ile yakalayamad rgtl siyasi baary, 1954 seimlerinde DP listesinden meclise girmesi ile kiisel olarak salayan Demira, bundan bir ka yl sonra, 1957 ylnn 13 Kasmnda hayata veda eder. Nuri Demira, Trkiye Cumhuriyetinin genlik yllarnda yokluunu fazlasyla hissettii hr ve sivil mteebbis ihtiyacn, elinden geldiince karlamaya almtr. Kazandklarn tl biimde biriktirmek yerine, yeni yatrmlara yneltmi; devam getirilmi olsayd belki de u anda Trkiyenin dnyann sayl lkelerinden biri durumunda olmasn salayacak uak retimi iine girimitir. Tm hayat boyunca, Gk Okulunun rencilerine seslendii gibi; retten, Oyundan (Kumar), ffetsizlikten, Erilikten, Tenbellikten ve Zulmkrlktan uzak biimde yaam, kendisinden sonra gelen nesillerin ihtiyac olan bir model karakter olagelmitir.
Great Circle Mapper - Mesafe lm

Havalanlar arasndaki mesafeyi lmek ve bu havaalanlar hakknda detayl bilgi almak asndan bir hayli faydal bir site: Great Circle Mapper Bilgi sorgusunu hzlca yapabilmek iin havaalanlarnn l kodunu bilmek gerekebilir. zellikle amirinizin istedii bir alma esnasnda gerek mesafe lm ve gerekse iki havaalann bir harita zerinde gstermesi kurtarcnz olabilir.
Trk Hava Yollar - Globally Yours

Friday, May 14, 2010
Kim ne derse desin. Trkiye Cumhuriyetinin kresel kapsamda faaliyet gsteren tek bir irketi bulunuyor. O da Trk Hava Yollar (THY). Gerisi hikye. Yurt dnda bir iki irket alarak global firma olunmuyor. Oysa THYnin faaliyetlerine bakldnda, yurt dnda irket almann tesinde, bilfiil bulunduu lkenin art ve kaytlar altnda i yapt grlyor. Gnl daha fazla Trk irketinin kresel aktr olmasn istiyor. Ama u an iin THY dnda ikinci bir irketimizi rnek vermek pek kolay deil. THY, ite bu kresel faaliyetlerini bir adm teye gtrerek ayn zamanda bir kresel marka olma iddiasna girimi durumda. Serdar Erenerin yapmclnda, Sertap Erenerin sesi eliinde ekilen Barcelona temal reklam filmi bu ynde atlm ilk iletiim 80
Havayolu 101
adm oldu. Globally Yours slogannn kullanld bu kampanya ile THYnin kresel kimlii n plana karlyor. Ayn anda dnyann drt bir yannda balayan reklam kampanyas erevesinde Globally Yours slogann THYnin uu yapt bir ok dnya ehrinde grmek mmkn oluyor. Hemen yan tarafta THYnin haftada tam 21 tarifeli sefer yaparak lkemize adeta sk skya balad Milanodan bir rnek bulunuyor. Milanonun ilek metro istasyonlarnda THYnin 150den fazla noktaya sefer yaptn belirten reklamlar duvarlar ssler vaziyette. Benzer ekilde Prag, Zagrep, Hong Kong, Singapur, Bangkok gibi dnya ehirlerinde de Globally Yours temal THY reklamlar drt bir yan sarm durumda. zellikle Bangkoktaki dev Baiyoke reklam hl akllarmzda. THY, bu reklam kampanyasna paralel olarak hizmet kalitesinde de belli bir standard istikrarl bir biimde srdrebilirse, Trkiyenin tek kresel irketi olmas sfatnn yanna, Trkiyenin tek kresel markas sfatn da mutlaka ekleyecektir.
Genel Datm Sistemleri ve Havayolu irketleri

American Airlinesn SABRE adn verdii rezervasyon sistemini devreye soktuu 1960lardan bu yana havayolu irketleriyle rezervasyon sistemleri yapk ikizler gibidir. lk yllarda bizzat havayolu irketlerinin mlkiyetinde olan rezervasyon sistemleri, zellikle birinci ekranda grnme meselesi yznden anti-rekabet ikyetlerinin ba rol oynamaya balamasyla birlikte kanun olarak havayolu irketlerinin bnyesinde ayrlarak ayr bir irket olmaya zorlanmlardr. Birinci ekran da nedir? diyen yeni nesillere bu ii aklamann en kolay yolu, Googleda bir arama yapldnda ilk sayfadaki sonularn arasnda kp kmama meselesi demek olacaktr herhalde. Eski zamanlarda baz havayolu irketlerinin, kendilerine ait rezervasyon sistemlerine mdahale ederek, rakip irketlere ait uularn ilk sayfann altlarnda ve hatta sonraki sayfalarda kmalarna yol atklar bilinen bir gerek. Gnmze gelindiinde ise, yukarda da belirttiim zere, genel datm sistemlerinin (GDS) havayolu irketlerinden nispeten bamsz bir yapya sahip olduklarn gryoruz. Dnya genelinde bakldnda ok yksek rakamlara ulam olan yllk rezervasyon saylar, GDS irketleri ile havayolu irketlerinin imzaladklar anlamalar son derece nemli bir hale getirdi.
Havayolu 101
81
Yllk GDS maliyetleri ykseldike, havayollarnn zm arama inisiyatifleri de glendi. ABDdeki byk havayolu irketlerinin 2006 ylnda imzaladklar be yllk GDS anlamalar nmzdeki sene yenilenmek durumunda. Ve hazrlklar daha imdiden yaplmaya baland. ATWnun Nisan saysnda bu konuda faydal bir makale mevcut. In-house rezervasyon sistemi kullanan irketlerin bu noktada nispeten avantajl olduklarn syleyebiliriz. yi bir temele dayandrlyorsa, bu irketlerin internet zerinden sattklar her bilet, yaplan her rezervasyon, GDSlere para demeden yaplan ilem anlamna geliyor. Byk irketler bir yandan internet satlarna arlk vererek bu avantaj kullanmaya alrken, dier taraftan da acente kanalna dorudan ulamann yolunu aryor. Rezervasyon verilerini XML format zerinden acentelere ulatrmak bunlardan bir tanesi. Hatta American Airlinesn GDSlere tavsiyesi de yine XML ile balant kurulmas ynnde. Havayolu GDS ilikisinde u nokta Easyjet olsa gerek. Kurulduu gnden bu yana acente kanal ve GDS irketleriyle almaktan uzak duran irketin ulam olduu baar, legacy carrier olarak tanmlanan eski, byk, network tayc irketler tarafndan imrenilerek seyrediliyor. Ama daha uzunca bir sre klasik irketler, GDS boyunduruundan kurtulamayacak gibi grnyor.
Mahkeme British Airways Grevini Erteledi

Bu gece yars balamas planlanan British Airways kabin memurlar grevi, mahkeme kararyla ertelendi. Sendikann grev karar alma srecinde kurallara uyup uymad tartma konusu. Sendika yetkilileri ise bu karara itiraz edeceklerini ve mahkemenin kendi lehlerine karar vermesi durumunda grevin yaplaca konusunda srarclar. Eer planlanan bu grevler gerekten hayata geirilirse, en azndan nmzdeki bir ka yl iin BAin belini dorultmas o kadar da kolay olmayabilir. Veya silah ters teper ve bu iten en fazla zarar grecekler, kabin memurlarnn bizzat kendileri olabilir. Ac ama gerek; isizlik orannn ykseldii dnemlerde grev yapmak ii snf iin o kadar da kolay olmayabiliyor. Zira dardaki bir yn isiz insan, frsatlar deerlendirmek iin a kurtlar gibi beklemekteler. 1980lerin nl Continental grevini bir hatrlayalm. irket alanlar greve gidince nl ve keskin i adam Frank Lorenzo, Chapter 11 kapsamnda iflas korumas istemiti. Chapter 11in o zamanki kurallarna gre hemen yeni bir operasyon balatlm ve Continentalin grevdeki personelininin byk bir blm daha dk maala yeni Continentalde almay kabul etmilerdi. Olan, grev yapmakta srarc olan emeki kardelerimize olmutu.
82
Havayolu 101
Singapur Toparlanmaya Devam Ediyor

2008-2009 yllarnda dnyay kasp kavuran, gnmzde de etkilerinin devam ettii son haftalarda Avrupa Birlii bnyesinde yaanan skntlardan anlalan kresel ml krizden en fazla zarar gren lkelerin banda Singapur geliyordu. 2009 ylnn zellikle ilk yarsnda hzla klen Singapur ekonomisindeki toparlanma devam ediyor. te bu toparlanmann en nemli gstergelerinden bir tanesi, Singapurun nl Changi Havalimanndaki trafik rakamlar. Nisan aynda geen seneye nispeten %12,6 orannda artan yolcu says, 3,28 milyon mertebesine ulat. Hem de zlandal yanarda sebebiyle Singapur-Avrupa arasnda yaanan %8lik de ramen. Nisan aynda tanan kargo miktarnda ise %16,3 orannda art salanm. Zaten Singapuru Singapur yapan, kargo tamas asnda blgede bir aktarma merkezi durumunda olmas. Bu adan bakldnda kargo miktarnda gerekleen yksek oranl art nemli. Yolcu trafiinin detaylarna baktmzda dikkati en fazla eken nokta, dk maliyetli tayclarn (low cost carrier) yakalad art oran. Network tayclarn Changide tad yolcu says miktarndaki art %7 orannda kalrken, dk maliyetli tayclarda bu oran %39u bulmu. Havayolu sektrndeki genel eilimin Singapura bir yansmas olsa gerek. Bir de Atatrk Havalimannn DHM web sitesinden edindiimiz Nisan 2010 sonularna bakalm: Yolcu trafii geen yla nispeten %2,5 orannda artarak 2,5 milyon seviyesine ykselmi. Kargo trafii geen yla nispeten %14 orannda artarak 64 ton seviyesine ykselmi. Kargo miktarndaki bu dramatik art, son aylarda yeniden ykselie geen d ticaret hacmi sebebiyle gereklemi olabilir. Yolcu saysndaki artn dk kalmasnda ise yanarda krizinin etkili olduu dnlebilir.
British Airways'te Papatya Fal

Friday, May 21, 2010
Dn ajanslara den habere gre THY personelinin ye olduu Hava- Sendikas, bugn len saatlerinde grev kararn genel mdrlk binasna asacakm. 1991 ylndan bu gne THYde grev yaplmyor. te yandan, British Airwaysteki (BA) grev konusu tam bir papatya falna dnm durumda. Grev oluyor, olmuyor, oluyor, olmuyor...
Havayolu 101
83
Son gelimeye gre, BA ynetiminin mahkeme yoluyla durdurduu grevin n, bir st mahkeme tarafndan yeniden alm durumda. Mahkeme kararn akladnda, bina nne toplanm sendika yelerinin we are the champions arksn syledikleri dikkat ekti :) Hafta sonu herhangi bir deiiklik olmazsa, Pazartesi gnnden itibaren be gnlk BA grevine hazrlkl olun; her ne kadar irket ynetimi uularn %70inin planland ekilde yaplacan aklam olsa da.
Skytrax 2010 Dnya Havayolu dlleri Sahiplerini Buldu

Saturday, May 22, 2010
Skytrax 2010 Dnya Havayolu dlleri sahiplerini buldu. 20 Mays gn Almanyann Hamburg kentinde yaplan dl treninde aklanan sonulara gre dnya genelinde en beenilen ilk 10 havayolu sralamas u ekilde olutu:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Asiana Airlines Singapore Airlines Qatar Airways Cathay Pacific Air New Zealand Etihad Airways Qantas Airways Emirates Thai Airways
10. Malaysia Airlines Genelde son yllarda olduu gibi bu yl da ilk 10 sra Gneydou Asyal tayclar tarafndan domine edilmi durumda. Avrupa ve Amerikadan hi bir taycnn ilk sralarda olmay kayda deer bir durum. Farkl bir ok kategoride datlan dllerin tam listesine Skytraxin web sitesinden ulamak mmkn. Not olarak unu belirtmekte fayda var. THY, ekonomi snfnda sunulan ikram kalitesinde tm rakiplerini geride brakarak dnya birincisi oldu. Hem tebrik hem de yakn zamanda en iyi ilk 10 havayolu irketi arasna girmesini temenni ediyoruz.
British Airways'te Grev Balad

Olacak, olmayacak derken en nihayetinde British Airways kabin memurlar tarafndan yaplmas planlanan grev bugn balad.
84
Havayolu 101
Sre esnasnda irket ynetimi ile sendika arasnda bir anlama olmazsa, kabin memurlar grevi drt hafta st ste, beer gnlk sreyle tekrar edilecek. Son bir senedir zaten ciddi miktarda zarar etmekte olan British Airways iin bu durum adeta lm demek. British Airways ile seyahat edecek yolcularn, irketin ilgili web sitesinden gerekli kontrol yapmadan yola kmamas daha doru olacak gibi grnyor.
Havaclk Hastalklar
nceki yazmzla ilgili aratrma yaparken gezindiimiz TASSAnn (Hava Yollar Kabin Memurlar Dernei) web sitesinde, hem yolcular hem de uucular etkileyen ve Havaclk ile ilgili balca 8 rahatszln sralandn grdk. Yalnzca yolcular ilgilendiren ve temelde psikolojik bir rahatszlk olan Uu Fobisini baka bir yazmzda deerlendirmek zere kenara brakrsak bahis konusu bu hastalklara ve etkilerini azaltma yollarna deinmek istiyoruz. - Jetlag Sendromu: Hava yoluyla yaplan hzl seyahatler esnasnda yaanan ve vcut zerinde etkileri olan deiimler konusunda ortaya kan sorunlara bu ad veriliyor. Aratrmalar, bu duruma beten (75 boylam) fazla zaman dilimi geilen ve batdan douya doru yaplan uularda daha sk rastlandn gstermektedir. nsan vcudu geceleri uyumaya, gndzleri ise uyank yani aktif durumda bulunmaya altndan, ksa zamanda uzun mesafeler alnan uak seyahatleri esnasnda biyolojik saat (Circadian rhythm) bozulmakta ve ar yorgunluk, uykusuzluk, mide ve ba arlar, oryantasyon bozukluu, itahszlk, alnganlk gibi genel belirtilerin yan sra, baz kiilerde dzensiz kalp atlar ve koordinasyon bozukluklar da grlebilmektedir. Seyahat ncesinde iyi bir dinlenme seyahat esnasnda gerekletirilecek uykular (uyku hap destekli uykular, kan dolamn yavalattndan uzmanlarca nerilmemektedir) ve geilen zaman diliminin 8 kat saat istirahat etmek, bu hastaln hafif atlatlmas iin yaplan balca tavsiyeler. - Ekonomik Snf Sendromu (Derin Ven Trombozu) : Uzun sreli uak ya da araba yolculuklarnda da srekli hareketsiz oturmaktan tr gelien bu rahatszlk, kan 85
Havayolu 101
akmnda yavalama ile phtnn olumas ve phtnn hayati damarlarda tkanklk meydana getirerek lmlere sebep olacak kadar ciddi sonulara yol amaktadr. Yol at en ciddi komplikasyon Pulmoner Emboli denen ve iddetli gs ars, zorlu nefes, hipotansiyon ve ok ile karakterize olan akcier damarlarn tkanmas halidir. Beyin damarlarnn tkanmas sonucu fel, kalp damarlarnn tkanmas sonucu kalp krizinin de gerekleebilecei belirtilmektedir. Bu hastalk ciddi bir belirti vermeyecei gibi, en yaygn ikayet bacakta ar, hassasiyet, ilik ve bacan renginin zellikle ayakta iken mor ya da mavimsi olmasdr. Bu belirtiler birden veya yavaa birka gn iinde ortaya kabilmektedir. Uzmanlar, uzun yolculuklarda aralkl yaplan bacak egzersizleri ve bol su tketiminin DVT riskini azaltabileceini sylyorlar. - Uak Tutmas: Kara ve deniz seyahatlerinde de sk grlen ve Hareket hastal (motion sickness) da denilen bu rahatszlk kendini sklkla, mide rahatszl, solukluk, baygnlk hissi, souk terleme, ar tkrk ifrazat, bulant, kusma ve bitkinlik eklinde gstermektedir. Endokrin sistemle (i salg bezleri) alakal olarak, kadnlarda erkeklere gre daha ok grld bilinmektedir. Bu gibi hassasiyeti olanlarn, uan orta yerini tercih etmeleri daha iyi olduu syleniyor. - Hipoksi: Vcudun kan, hcre ve dokularnda oluan oksijen eksiklii sebebi ile vcut fonksiyonlarnda meydana gelen bozulma hali olup, eitli sebeplerden meydana gelebilir. Uuta en ok karlalan sebep, akcierin hava keseciklerindeki oksijen parsiyel basncnn azalmasdr. Bunun da sebebi, bulunulan ortamdaki oksijen basncnn azalm olmasdr. Oksijenin azalmas, zellikle pilotlar iin bir kayg kayna oluturur; daha alak yksekliklerde oksijenin azalmasnn yol at etkilere, genel olarak da tutmas ya da da arpmas ad verilir. - Hiperventilasyon: Tpta hiperventilasyon, gerekenden daha hzl ve/veya daha derin nefes alma durumudur. Genellikle panik atakla birlikte gelen baylma hissi ve dier istenmeyen semptomlara yola aar. Bir ok belirtileri hipoksi gibidir fakat meydana geli sebebi ve mekanizmalar farkldr. Ani korku, an heyecan, beklenmeyen srpriz, iddetli ar, stres durumlar gibi hallerde oluabilir. Uuta tedavi iin oksijen verilir ve irtifa kaybedilir. - Barometrik Basn Deiiklikleri: 1-) Hzl ykselme esnasnda atmosfer basncnn azalmas, mide ve barsaklardaki gazlarn genilemesine sebep olmaktadr. 2-) Uu esnasnda sk sk orta kulak havasnn hacminde deiiklikler meydana gelmektedir. Trmanta (ykselirken) orta kulaklarda bir problem olmamasna ramen, en byk problem alal esnasnda meydana gelir. 3-) Sins kanalnn iltihap gibi bir nedenle tkal olmas halinde, ykseli esnasnda genileyen hava dar atlamad iin ieride ykselen hava basnc nedeni ile ar olmaktadr, fakat ar daha ok, orta kulakta olduu gibi alal esnasnda olur. 4-) Barometrik bas deiikliklerine bal olarak meydana gelen di arlarna, normalde vcut svlarnda eriyik halinde olan Azot gaznn, sratli ykseli annda dokular iinde gaz kabarc haline gemesi ve yapt basn etkisi neden olmaktadr. 5-) Uakta hzl bir ekilde basn dmesi (ykselme) esnasnda solunum yollarnda hapis kalan hava genilemesi durumunda nefes tutulur veya solunum yollarnda tmr, 86
Havayolu 101
spazm gibi bir tkanma varsa genileyen hava akcierleri iirir ve hava keseciklerinde (alveollerde) yrtlmalara sebep olur, sonuta buradan kaan havann gittii yere gre gelien rahatszlklar olabilmektedir. - Spatial Disoriyentasyon (vertigo): Baarl Havaclk sitelerinden www.tayyareci.comda yer alan bilgilere gre; Vertigo, vcudun denge sistemlerinden yanl uyaranlar gelmesi veya doru uyaranlarn yanl alglanmasyla ortaya kan dengesizlik halidir. Spatial Disoriyentasyon,uucunun dnya yzeyine gre pozisyonunu, hareketini ve davranlarn tam ve bilinli olarak tayin edememesi durumudur. Uucu Vertigosu ise uu esnasnda meydana gelen dnme hissi olarak tanmlanabilen bir illzyondur. Uucular dnme hissi olsun olmasn Spatial Disoriyentasyonun tm formlarn uucu vertigosu olarak adlandrmaktadrlar. Bu durumlarda; - Alet uuuna geilir. - Aletlere itimat edilmesi gerekir. - Ba sabit tutulur. - Dz ve ufki uua geilir. - Kontrol otomatik pilota veya varsa dier pilota devredilir. - Dekompresyon Hastalklar : Bunlar, deniz seviyesinde iken dokularda ve vcut svlarnda eriyik halinde olan gazlarn, sratli ykselite hava kabarc haline geerek bulunduklar blgeye yaptklar basncn etkisiyle oluan eitli hastalklardr.
Embraer, Trkiye in Bir rnek Olabilir mi?

11 Mays tarihli yazmzda uak retimi konusuna ksa bir giri yapm ve Trkiyedeki Nuri Demira, Vecihi Hrku, Kayseri Uak Fabrikas gibi akamete uram retim giriimlerine ksaca deinmitik. Trkiye Babakan Recep Tayyip Erdoan u sralarda bir Gney Amerika turuna km durumda. Bugn gelen haberlerde Brezilya iin bir gurur kayna olan Embraer fabrikasna yaplan geziden fotoraflar bulunuyordu. Hatta ikinci fotorafta grlecei zere, Embraerin mterilerinden bir tanesi, Airbusn nemli ortaklarndan Fransann bayrak tayc havayolu irketi Air France. Boeing ve Airbustan sonra dnyann nc byk yolcu ua reticisi konumundaki Embraer, acaba Trkiyenin bu konuda gelecekte atmas muhtemel hamleler iin bir rnek olabilir mi? Brezilya denildiinde akla Rio Karnaval, Amazon, futbol ve fakirlik dnda pek bir ey gelmez akas. Ama Embraerin yakalam olduu baar gerekten
Havayolu 101
87
de kayda deer. u anki aamada daha ziyade 100 koltuk civarnda kapasiteye sahip blgesel uaklar reten Embraer, nmzdeki yllarda ml adan bir sknt yaamazsa, orta ve uzun menzilli ve hatta geni gvdeli uak retiminde dahi sz sahibi olabilir. Gelelim sorumuzun cevabna. Her ne kadar tek bana bakldnda Brezilyann gerekletirmi olduu bu baar Trkiye iin bir rnek tekil etse de, son yllarda blgesel jet retimine girien lkeler dnldnde, Trkiyenin iinin pek de kolay olmadn sylemeliyiz. Zira bu segmentte halihazrda retim yapan Embraer ve Bombardierin yan sra; Rusya, in ve Japonya gibi hatr saylr lkeler bir hayli yol alm durumda. Bunlarn yan sra Airbus ve Boeingin blgesel jet segmentinde yer alan modellerinin zaten var olduunu sylemeye gerek yok. Netice olarak; daha henz nkleer enerji santrali iini hayata geirmekten ok uzakta olan Trkiyenin bir baka byk maliyetli ie girieceini pek tahmin etmiyoruz. Ama Erdoann bu ziyareti sonrasnda Trkiyedeki havayolu irketlerinden Embraer siparii gelmesi srpriz olmaz. Mesela Bora Jet, filosunu ATR yerine blgesel jetlerle donatm olsa, baar ihtimali ok daha yksek olabilirdi.
Uak retiminde Dengeler Deiecek mi? - II

Maysn balarnda yazdmz bir yazda, nmzdeki dnemde uak retiminde neler olabileceinin cevaplarn aramaya balamtk. O yazda da deindiimiz zere, uaklarn insan ldrme iinde bir hayli etkin olduklarnn anlalmas, bu ie verilen nemin son derece ykselmesini salamt. Asker alanda elde edilen teknolojik gelimelerin sivil uak retimine de aktarlmasyla birlikte, 20.yzyln balarndaki o romantik uak reticileri birer birer sahneye veda etmek zorunda kald. nk aa uygun uak retimi bir hayli pahal bir hale gelmiti. Jet motoru, basnlandrlm kabin, radar, elektronik seyrsefer sistemleri gibi bir ok yenilik, beraberinde byk retim maliyetlerini getirdi. Bat dnyasnda ABDli Boeing, McDonnell ve Douglas firmalar n plana karken, Dou Bloku ise SSCB tarafndan retilen Tupolev uaklaryla yara katlmt. ABDnin glgesinden kurtulmak isteyen Avrupal devletlerin mnferit biimde yaptklar giriimler baarszla urad. ngilizlerin Cometi, Franszlarn Caravellei ve bir ngiliz88
Havayolu 101
Fransz ortakl olan Concorde, uak retimi tarihinde yerlerini alan Avrupal modeller oldular. u anda hi birinin gklerde olmadn dnrsek baarl olduklarn sylemek pek mmkn deil. Vurguladmz zere, uak retimi pahal bir i haline gelmiti. Bunun sonucunda yara tek balarna devam edemeyecek duruma gelen McDonnell ve Douglas firmalar 1960larn sonuna birleti. Ayn tarihlerde Avrupada da bir hava otobs projesi gelitirilmeye balanmt. Ve bylece bugnk Airbus firmas kurulmu oldu. 1991 ylnda SSCB dnya tarihine veda ederken, dnya sivil uak retimi pazarnda iki byk firma n plana kyordu: Boeing ve Airbus. McDonnell Douglas, 1997 ylnda tamamen kepenk kapatmak zorunda kalm, irket Boeing tarafndan satn alnmt. Pek iyi, gnmzdeki durum nedir? Bunu da yarn inceleyelim.
Uak retiminde Dengeler Deiecek mi? - III

Yolcu ua retimindeki gncel rakamlara bakldnda, genel fotoraf daha net grlebilmekte. 2009 yl rakamlarna gre Airbusn yllk uak retimi 498 adet olarak gereklemi. Bu rakam Boeingte 481, Embraerde 244 ve Bombardierde 302. retilen toplam koltuk kapasite miktarnda Airbus ve Boeingin dier iki reticiye gre ok daha farkl bir biimde ileride olacan sylemek yanl olmayacaktr. Zira Embraer ve Bombardierin rettii uaklar daha ziyade 100 civarnda koltua sahip blgesel tipte oluyor. Airbus ve Boeingin portfynde ise 330/340, 380, 777, 747 gibi yksek kapasiteli uaklar da bulunuyor. Arlkl olarak sattklar ise A320 ve B737 gibi dar gvde-orta menzilli tayyareler; 150-160 koltuk kapasitesi mertebesinde. Her eye ramen Embraer ve Bombardieri geldikleri bu nokta iin tebrik etmek gerekiyor. stikrarl bymelerini devam ettirebilirlerse, nmzdeki yllarda A320 ve B737 ailelerin yeni rakipleri olabilirler. Brezilyal Embraer 1969da kuruldu. Ancak kendi ayaklar zerinde durabilir hale gelii ancak 1994 ylnda gerekletirilen zelletirmeden sonra oldu. Piyasaya srdkleri yeni modellerle gelecee uzanmaya alyorlar. Kanadal Bombardierin havaclk retimi blm 1986 ylnda kuruldu. Brezilyal rakibi onlar da son yllarda yapt atakla yeni modeller reterek piyasadaki yerini salamlatrmaya gayret ediyor. Bu drt marka dndaki yeni giriimlere de gz atmamz gerekiyor:
Havayolu 101
89
Comac ARJ21 : Belki de nmzdeki yllarda piyasada var olmas en muhtemel olan yeni uak. nk retici firma in. inin sadece i hatlarnda kullanlmas bile bu uaa belli bir pazar pay salayabilir. 2010 ylnda ilk teslimatn yaplmas hedefleniyor. ARJ21 ile ilgili olarak altn izmemiz gereken nokta var: 1- Bu tayyarenin retim program 19 farkl ABD ve AB firmas tarafndan destekleniyor. rnein motorlar General Electric salyor. 2- 2015 ylna gelindiinde senelik retim ancak 30 adete ulam olacak. 3- Maksimum koltuk says 105; yani blgesel uak kategorinde. Mitsubishi Regional Jet : Japonlarn iki dev firmas Mitsubishi ve Toyota tarafndan retilecek. Ad zerinde bu da bir blgesel jet. Koltuk kapasitesi 100n altnda ve 2015 ylndan evvel hazr olmas beklenmiyor. Japon havayolu firmalarnn ve belli baz ABDli blgesel besleyici havayolu irketleri bu tayyare iin pazar oluturabilir ama finansal adan bu proje kendisini kurtarabilir mi; oras byk bir soru iareti. Sukhoi Superjet 100 : Rusyann, SSCB dnemindeki gcne duyduu zlemin bir rn. Yine 100 kiinin altnda bir kapasiteye sahip blgesel bir tayyare. retim aamasnda rol alan firmalarn arasnda bir ok yabanc kurum yer alyor. retim programnn danman Boeing desek, yeterli olacaktr sanrz. 2010 ylnda ilk teslimatlarn yaplmas planlanyordu ama motor retiminde yaanan gecikme bunu engelledi. Alnan sipari says bu ua ileri gtrmenin ok uzanda. Muhtemelen Rusyann bir devlet politikas olarak uzun yllar sbvanse edilecektir. Grlecei zere, tayyare piyasasn domine etmi olan Airbus ve Boeing dndaki reticiler daha ziyade 100 koltuklu blgesel uak pazar iin rekabet etmekteler. retim miktarlar, en azndan yakn gelecekte, bir hayli snrl. Ayrca uak retimi gibi emniyet kavramnn ok n planda yer ald bir sektrde yeni bir rn retim piyasada yer kapmak bir hayli g. Ancak zellikle i hat pazar byk potansiyele sahip inin bu ite belli bir seviyeye gelebileceini n grebiliriz. Dierlerinin ii ok zor grnyor.
Uu Fobisi
Tuesday, June 01, 2010
nceki yazmda temelde psikolojik bir rahatszlk olan uu fobisini daha sonra incelemeye alacamz sylemitim. Bakalm uu fobisi neymi ve nasl tedavi ediliyormu? Konuyla ilgili internette aratrma yaparken, ou sitenin ayn yazy birbirlerinden kopyaladn fark ettim. Bu yazda uaklarn ne kadar gvenli olduklar irdelenmi ve dier ulam seeneklerine gre kaza yapma olaslklarnn ne kadar az olduu 90
Havayolu 101
istatistiksel olarak belirtilmi. Ulam biimine gre kaza olaslklar; Uu: 1/4.500.000 Tren yolu: 1/80.000 Otoyol: 1/14.000 Yry: 1/2.500.000 imi. Kendi adma, buralarda yer alan istatistikleri pek gvenli grmediim iin (doruya yakn istatistikleri http://en.wikipedia.org/wiki/Air_safety#cite_note-37 adresindeki dipnotlardan edinebilirsiniz) aratrmaya devam ettim. http://www.fearofflying.com adl sitede yer alan ve esasen American Scientist dergisinin Ocak-ubat/2003 saysnda yer alan bir makaleye gre; uak kazalarnn % 95inin ini ve kalklarda meydana gelmesi nedeniyle, bir kere uuun ksa veya uzun olmasnn neredeyse hibir nemi olmadna dikkat ekilmi. Bununla birlikte, karayolunda ise seyahat sresinin kaza yapma olasl ile dorudan orantl olduu belirtiliyor. Aratrmada, ABDde en gvenli olduu bilinen bir otoyolda (bunu zellikle belirtmiler) 11 dakika 47 saniye kara aracyla gitmenin, yaklak 14 saat sren bir uula ayn riske sahip olduu iddia edilmi. Bunun yan sra, ayn yazda; 694 mil ve 1,5 saat sren ortalama bir uuun, ayn mesafedeki karayolu ulamndan 65 kat daha gvenli olduu da iddia ediliyor.Buna gre, aralarnda 2821 mil mesafe bulunan New York-Los Angeles hattnn havayolu kullanldnda karayoluna gre 261 kat gvenli olduu saptanm. Merak edenler makale m e t n i n e b u a d r e s t e n u l a a b i l i r l e r : http://www.americanscientist.org/issues/pub/2003/1/flying-and-driving-after-theseptember-11-attacks/1 http://www.fearofflying.com adl sitede ayrca Boeing firmasnn 1980de yaymlanan bir Raporuna da yer verilmi. Buna gre, her yetikin Amerikaldan biri bu korkuya sahipmi. Son yllarda yaymlanan iki farkl aratrmaya gre, uu fobisinin kadnlarda erkeklere gre 2 kat yaygn olduu anlalm. Gelimi lkelerdekine paralel olarak lkemizde de uu fobisi ile baa kma eitimleri (psikolojik/psikiyatrik seanslar ve danmanlk adlar altnda) oktan balam durumda. Bunlarn yaygnl, lkemizde de uak seferlerinin ve yolcu saysnn artmas ile fobisini fark etmeye balayanlarn okluunu gsteriyor. THYnin de Havaclk Akademisinde 2008 ylnda uu fobisi ile baa kma eitimi balattn biliyoruz. Ancak halen devam edip etmedikleri konusunda sitesinde herhangi bir bilgiye rastlayamadm. aamal olduu belirtilen bu eitimde teorik ve teknik bilgiler, nce simlatrde ve sonrasnda gerek uula giderilmeye allmaktaym. Bu eitime katlanlardan biri o kadar memnun kalm ki, gazeteye teekkr ilan vermi http://www.airnewstimes.com/gundem/405-Ucus-fobisini-egitimle-yendi..html . Sabah Gazetesinin Gnaydn ekinin Salk kesinde (Esra Tzn) Mart/2009 ay ierisinde bu fobiyle ilgili bir yaz dizisi yaymlanm. Olduka ilgin tespitler ieren bu dizi arlkl olarak Psikiyatrist Dr. Nihat Kaya ile yaplm rportajdan oluuyor. Merakls iin bir linki vereyim, oradan dier gnlerdeki yazlara da ulaabilirsiniz: http://arsiv.sabah.com.tr/2009/03/05/gny/haber,E1824EDE545F421E94BA9CB3CC12C0 16.html
Havayolu 101
91
Bir baka havaclk sitesinde de Bugn Gazetesinden alnt yaplarak uu korkusu bulunan nller sralanm: http://www.airkule.com . Yazya gre, bu nller; Sezen Aksu, Mslm Grses, Bergzar Korel (dediine gre her naslsa kokpite giriyor ama orada da korkusu gemiyormu), Nefise Karatay, Trkan oray ve Emrah. Biraz aratrnca Hasan a ve Davut Glolunun da bu korkuya sahip olduunu gryoruz. Yabanc nller arasnda bir futbolcu Dennis Bergkamp (kalktan nce uakta bomba olduuna ynelik bir aka sonucu oluan fobisi lakabn non-Flying Dutchmana (umayan Hollandal) karm) biliyordum ama u listeye gre sandmdan okmu: http://en.wikipedia.org/wiki/Fear_of_flying#Famous_aviatophobics . Psikiyatristler ve bu konuda uzmanlaan dier bilim insanlar, uu korkusunu yenmenin temel artnn, havaclk hakknda bilgi sahibi olmaktan getii konusunda hemfikirler. Uu korkusunun, kiilerin gndelik yaamlarndaki davran biimleriyle bir ilgisinin olmad da gzlemlenmi. Swiss Internationaln Bat ve Gney Avrupa Blge Direktr Lalin Sabuncuolu Janssen (hala ayn grevde mi bilmiyorum), getiimiz yl Hrriyet Ke Yazar Aye Arman, bu konuda uzmanlam bir Psikolog olan Fabian Regard ile tantrm ve Arman kafasndaki soru iaretlerine byk lde cevap bulmu: http://www.haberkapisi.com/yazi/-bindigimiz-ucagin-kaza-yapma-ihtimali-11-milyonda-bir5984.htm . En houma giden sz u oldu: uak havada yzyor. Ua, karayolu tamacl ile karlatrp duramayan bir eye binmem arkada diye kestirip atanlara verilecek en doru cevap bu olsa gerek. Prof.Dr. Sedat zkan da, grdm kadaryla bu konuda lkemizde en doyurucu bilgiyi veren ve tedaviyi sunan uzmanlardan biri http://www.psikiyatriktip.com/index.asp?id=37 . Kiisel tavsiye olarak, uu korkusu olanlara, kendilerini uucu personelin yerine koymalarn, kimsenin bile bile kendini tehlikeye atmayacan dnerek rahatlamalarn neriyorum nceki yazmda temelde psikolojik bir rahatszlk olan uu fobisini daha sonra incelemeye alacamz sylemitim. Bakalm uu fobisi neymi ve nasl tedavi ediliyormu? Konuyla ilgili internette aratrma yaparken, ou sitenin ayn yazy birbirlerinden kopyaladn fark ettim. Bu yazda uaklarn ne kadar gvenli olduklar irdelenmi ve dier ulam seeneklerine gre kaza yapma olaslklarnn ne kadar az olduu istatistiksel olarak belirtilmi. Ulam biimine gre kaza olaslklar; Uu: 1/4.500.000 Tren yolu: 1/80.000 Otoyol: 1/14.000 Yry: 1/2.500.000 imi. Kendi adma, buralarda yer alan istatistikleri pek gvenli grmediim iin (doruya yakn istatistikleri http://en.wikipedia.org/wiki/Air_safety#cite_note-37 adresindeki dipnotlardan edinebilirsiniz) aratrmaya devam ettim. http://www.fearofflying.com adl sitede yer alan ve esasen American Scientist dergisinin Ocak-ubat/2003 saysnda yer alan bir 92
Havayolu 101
makaleye gre; uak kazalarnn % 95inin ini ve kalklarda meydana gelmesi nedeniyle, bir kere uuun ksa veya uzun olmasnn neredeyse hibir nemi olmadna dikkat ekilmi. Bununla birlikte, karayolunda ise seyahat sresinin kaza yapma olasl ile dorudan orantl olduu belirtiliyor. Aratrmada, ABDde en gvenli olduu bilinen bir otoyolda (bunu zellikle belirtmiler) 11 dakika 47 saniye kara aracyla gitmenin, yaklak 14 saat sren bir uula ayn riske sahip olduu iddia edilmi. Bunun yan sra, ayn yazda; 694 mil ve 1,5 saat sren ortalama bir uuun, ayn mesafedeki karayolu ulamndan 65 kat daha gvenli olduu da iddia ediliyor.Buna gre, aralarnda 2821 mil mesafe bulunan New York-Los Angeles hattnn havayolu kullanldnda karayoluna gre 261 kat gvenli olduu saptanm. Merak edenler makale m e t n i n e b u a d r e s t e n u l a a b i l i r l e r : http://www.americanscientist.org/issues/pub/2003/1/flying-and-driving-after-theseptember-11-attacks/1 http://www.fearofflying.com adl sitede ayrca Boeing firmasnn 1980de yaymlanan bir Raporuna da yer verilmi. Buna gre, her yetikin Amerikaldan biri bu korkuya sahipmi. Son yllarda yaymlanan iki farkl aratrmaya gre, uu fobisinin kadnlarda erkeklere gre 2 kat yaygn olduu anlalm. Gelimi lkelerdekine paralel olarak lkemizde de uu fobisi ile baa kma eitimleri (psikolojik/psikiyatrik seanslar ve danmanlk adlar altnda) oktan balam durumda. Bunlarn yaygnl, lkemizde de uak seferlerinin ve yolcu saysnn artmas ile fobisini fark etmeye balayanlarn okluunu gsteriyor. THYnin de Havaclk Akademisinde 2008 ylnda uu fobisi ile baa kma eitimi balattn biliyoruz. Ancak halen devam edip etmedikleri konusunda sitesinde herhangi bir bilgiye rastlayamadm. aamal olduu belirtilen bu eitimde teorik ve teknik bilgiler, nce simlatrde ve sonrasnda gerek uula giderilmeye allmaktaym. Bu eitime katlanlardan biri o kadar memnun kalm ki, gazeteye teekkr ilan vermi http://www.airnewstimes.com/gundem/405-Ucus-fobisini-egitimle-yendi..html . Sabah Gazetesinin Gnaydn ekinin Salk kesinde (Esra Tzn) Mart/2009 ay ierisinde bu fobiyle ilgili bir yaz dizisi yaymlanm. Olduka ilgin tespitler ieren bu dizi arlkl olarak Psikiyatrist Dr. Nihat Kaya ile yaplm rportajdan oluuyor. Merakls iin bir linki vereyim, oradan dier gnlerdeki yazlara da ulaabilirsiniz: http://arsiv.sabah.com.tr/2009/03/05/gny/haber,E1824EDE545F421E94BA9CB3CC12C0 16.html Bir baka havaclk sitesinde de Bugn Gazetesinden alnt yaplarak uu korkusu bulunan nller sralanm: http://www.airkule.com . Yazya gre, bu nller; Sezen Aksu, Mslm Grses, Bergzar Korel (dediine gre her naslsa kokpite giriyor ama orada da korkusu gemiyormu), Nefise Karatay, Trkan oray ve Emrah. Biraz aratrnca Hasan a ve Davut Glolunun da bu korkuya sahip olduunu gryoruz. Yabanc nller arasnda bir futbolcu Dennis Bergkamp (kalktan nce uakta bomba olduuna ynelik bir aka sonucu oluan fobisi lakabn non-Flying Dutchmana (umayan Hollandal) karm) biliyordum ama u listeye gre sandmdan okmu: http://en.wikipedia.org/wiki/Fear_of_flying#Famous_aviatophobics . Psikiyatristler ve bu konuda uzmanlaan dier bilim insanlar, uu korkusunu yenmenin temel artnn, havaclk hakknda bilgi sahibi olmaktan getii konusunda hemfikirler. Uu korkusunun, kiilerin gndelik yaamlarndaki davran biimleriyle bir ilgisinin
Havayolu 101
93
olmad da gzlemlenmi. Swiss Internationaln Bat ve Gney Avrupa Blge Direktr Lalin Sabuncuolu Janssen (hala ayn grevde mi bilmiyorum), getiimiz yl Hrriyet Ke Yazar Aye Arman, bu konuda uzmanlam bir Psikolog olan Fabian Regard ile tantrm ve Arman kafasndaki soru iaretlerine byk lde cevap bulmu: http://www.haberkapisi.com/yazi/-bindigimiz-ucagin-kaza-yapma-ihtimali-11-milyonda-bir5984.htm . En houma giden sz u oldu: uak havada yzyor. Ua, karayolu tamacl ile karlatrp duramayan bir eye binmem arkada diye kestirip atanlara verilecek en doru cevap bu olsa gerek. Prof.Dr. Sedat zkan da, grdm kadaryla bu konuda lkemizde en doyurucu bilgiyi veren ve tedaviyi sunan uzmanlardan biri http://www.psikiyatriktip.com/index.asp?id=37 . Kiisel tavsiye olarak, uu korkusu olanlara, kendilerini uucu personelin yerine koymalarn, kimsenin bile bile kendini tehlikeye atmayacan dnerek rahatlamalarn neriyoruz.
THY Frankfurt Seferleri Balyor

Thursday, June 03, 2010
Kbrs, Beyrut, Atina ve Romadan sonra THYnin beinci yurt d uu noktas Frankfurt olmutu. Evet, bu ayki nostalji kemizde tam 50 yl nceye gidiyoruz. Gnmzde THYnin en youn trafiinin olduu lkelerin banda gelen Almanyadaki ilk kap, Frankfurt uularyla almt. 10 Mays 1960 tarihinde balayan seferler haftada kez icra edilmekteydi. Reklamda kullanlan grsel, THY filosuna 1958 ylnda dahil edilen ngiliz retimi Vickers Viscount 794 tipi uaa ait. 75 koltua sahip bu uaklarla haftada kez yaplan seferlerde arz edilen koltuk says 225 mertebesindeymi. Gnmzde ise THYnin Frankfurta gnde drt, yani haftada 28 seferi bulunuyor. Arz edilen haftalk koltuk says ise yaklak olarak 4500. Nereden nereye... Reklam grselinde kullanlan THY harflerine de dikkat ekmek istiyoruz. Harflerde bulunan kntlar, havayolu seyahatinin hzn sembolize etmekteydiler.
94
Havayolu 101
Swiss Air, San Franciscoya lk Seferini Twitterdan Yapt

Swiss Air, San Franciscoya ilk seferini Twitterdan yapt. aka bir yana, online mecrann son dnemdeki en nde gelen trendi olan Twitter, Swiss Airin San Franciscoya yapt ilk seferde etkin bir biimde kullanld. Twitler, uaklarda bulunan ve yer ile haberleme amacyla ksa ve basit mesajlar iletme vazifesini gren ACARS (Aircraft Communications Addressing and Reporting System) sistemi ile gnderildi. Twittern da basit ve ksa mesajlar iin kullanldn dnrsek, Twitter ve ACARS mnasip bir ikili olmu diyebiliriz. Seferin balangcndan itibaren ACARS zerinden gnderilmeye balanan mesajlar, Swiss Airin Twitileri tarafndan online ortama aktarlmaya balanm. Uan hangi blge zerinde olduu, ykseklii, hz; kabin ekiplerinin vardiya deiimi, kalnacak otel, uan inii ncesindeki yaklama aamas gibi bir ok an, Swiss Airin takipileriyle paylalm. Geen sene yazdmz bir yazda buna yakn bir eylerden bahsetmitik. Ama bizim aklmzdan geen, uakta olacak internet balants zerinden yolcularn kendi Twitlerini kendilerinin girmeleriydi. Mesela uak trblansa girdi, gnder Twittera. Kabin ii ikram beenmedin, gnder Twittera. Yolculuk ok rahat ve huzurlu geiyor, gnder Twittera. Bu gnler de yakn gibi grnyor. Delta Air Linesn tm filosunu internet balantsyla donattn bir kez daha anmsatmakta fayda var. Y Nesline ynelik pazarlama almalarnda havayolu irketleri iin kabin ii internet balants yava yava bir mecburiyet haline gelecek.
Swiss - San Francisco Seferi

Swissin balatt Zrih San Francisco seferinden bahsetmiken, bir de bu hattn erefine yeni bir grnme brnen Airbus A340a, yani Flower Powera bakmadan olmaz. ABDde 68 genlik hareketinin ortaya kt ehir olan San Francisco denince akla iek ocuklar, uyuturucu, ecinseller, evsizler, yoku sokaklar ve tabii ki biliim geliyor.
Havayolu 101
95
Swissin A340nda bunlarn en azndan bazlarnn sembolize edildiini grmek mmkn. Jetin adnn Flower Power olarak seilmesi de tabii ki tesadf deil. Flower Power, Swissin filosuna ayr bir renk katm.
Jet Blue Kabin inde kram Satna Balyor

Friday, June 04, 2010
Yeni uaklar, deri koltuklar, geni i mekan, her koltuun arkasnda canl TV yaymlarn izlemeye yarayan ekranlarlaryla 2000 ylnda seferlerine balayan JetBlue, dk maliyetli tayc kategorisinin parlayan bir yldz olmaya devam ediyor. u ana kadar kabin iinde erez ve alkolsz iecek dnda bir ikram sunmayan havayolu irketi, 3 saat 45 dakikann zerindeki uularda souk yiyecek satna balayacak. Yolcular, en ucuzu 6 Dolar olmak zere be farkl seenekten bir tanesini tercih etme imknna kavuacak. Scak mn sunulmas ise sz konusu deil. nk JetBlue uaklarnda mutfak (galley) bulunmadndan yiyecekleri stmak mmkn olmuyor. Bilindii zere dk maliyetli havayolu i modeli denince akla gelen ilk ey, uu esnasnda cretsiz ikram verilmiyor olmas. Ryanair gibi irketler kabin iinde yaptklar ikram satlarn nemli bir gelir kalemi olarak gryor. Zaten bilet geliri dnda farkl bir ok unsurdan gelir elde etmeye alan bu gibi havayolu irketleri, bylesi ek gelirleri (ancillary revenue) gelitirmek adna zel almalar yapyorlar. Ancak Jet Blueda durum farkl. Kabin ii ikram satlarn yolcularndan gelen istek zerine balatma karar alan irket yneticileri, bu ii neredeyse maliyetine yapacaklarn belirtiyor. JetBlue iin ek gelir kategorisinin en nemli kalemi, ilave diz mesafesi olarak tanmlayabileceimiz nispeten geni koltuk aralklar. JetBlue filosundaki standart kabin dzeninde 34 in olan diz mesafesi, baz koltuklarda 38 ine kadar kabiliyor. Bu sayede uan ilk drt be sras ve acil k kaps nndeki koltuklarda oturmak isteyenler, uu bana ek 10 Dolar deyerek bu koltuklarda oturma frsatn yakalayabiliyor. u an ylda 75 milyon Dolar gelir salayan ilave diz mesafesi satlarnn nmzdeki dnemde 90 milyon Dolara kadar ykselmesi bekleniyor. JetBlueda diz mesafeleri bu seviyede. Bir de kendisini network tayc olarak konumlandranlara bir bakalm dedik. Bir de ne grelim! Koca koca geni gvdeli uaklarda 32-33 in mertebesinde diz mesafeleri. 96
Havayolu 101
JetBlueyu, dk maliyetli i modeli, yolcuya kt hizmet sunmak anlamna gelmez eklindeki irket politikas sebebiyle bir kez daha tebrik ediyoruz.
Zoraki Nikh - American + US Airways

Son gnlerin en enteresan ngrs Amerikadan geldi. Delta ile Northwestin birlemesinin ardndan, iki dev irket daha glerini bir araya getirme karar almt; United ile Continental. ABD ticar havayolu sektryle ilgili olarak yaplan ngr ise u: Yukarda bahsettiim birlemelerden sonra, ok istekli olmasalar da, American Airlines ile US Airwaysin birlemek zorunda kalaca konuuluyor. Bir bakma zoraki bir nikh sz konusu olan. Byle bir ortakln, mkemmel olmasa da, verimli olaca ileri srlyor. American Airlinesn nispeten kuvvetli olduu d hat uular ile, US Airwaysin kuvvetli olduu i hat noktalarnn bir birlerine balanabilecei bu yolla bir sinerji salanabilecei dnlyor. Tabii bylesi bir birleme sz konusu olursa, ayn Continentalin yapt gibi (Skyteamden Star Alliancea) US Airwaysin de yesi bulunduu kresel ittifak deitirmesi sz konusu olacak. Ama bu kez gei Star Alliancetan Oneworlde olacak. Bu vesileyle ABDli havayolu irketlerinin 2008 ylnda tadklar yolcu saylarna da bir bakalm: 1- Southwest: 102 milyon 2- American: 93 milyon 3- Delta: 72 milyon 4- United: 63 milyon 5- US Airways: 55 milyon 6- Northwest: 50 milyon 7- Continental: 47 milyon 8- AirTran: 24,5 milyon
Havayolu 101
97
9- Jetblue: 22 milyon
British Airways Grevi Kanlmaz Sona Doru lerliyor

Wednesday, June 09, 2010
Geen sene British Airways ynetiminin alm olduu maliyet azaltc tedbirlere en sert tepki kabin memurlarndan gelmiti. nce noel tatili dneminde grev yapmaya niyetlenen sendika, mahkeme kararyla bu iten vaz gemek zorunda kalmt. 2010 ylnda ise n alan kabin memurlar, arka arkaya yaptklar ksa sreli grevlerle BA ynetimini dize getirmeye almakta. Ancak gelinen nokta geen zamann kabin memurlarnn aleyhine ilediini gsteriyor. Bunca greve ramen BA ynetimi geri adm atmad. Hatta bir kez bile greve katlm olan kabin memurlarnn pass bilet haklarn tamamen iptal etti. Bununla da yetinmeyerek, grev yapan personelin yerine geecek yeni personelin istihdam ve eitim program devam ediyor. Gidiat unu gsteriyor ki, nmzdeki gnlerde bir anlamaya varlamazsa, bir ka ay iinde bir yanda kabin memurlarnn grevi devam ederken, dier tarafta da BA tm uularn normal bir biimde srdrebilir hale gelecek. Zarar gren tarafn kim olaca ak deil mi? Sendika bir kumar oynad ve kaybeden olma ynnde hzla ilerliyor. te yandan IATA Bakan Giovanni Bisignani, IATAnn bu kez Berlinde dzenlenen 66.yllk olaan genel kurulunda yapt al konumasnda grev konusuna da deinerek sendikalar ve personelin ayaklarnn yere basmas gerektiini belirtti. Bisignani, 2008-2009 yllarnda yaanan derin iktsad krizden yeni yeni kurtulmaya balayan irketlerin bylesi grevlerle ypratlmamas gerektii kansnda. Ayn kanaatte olmakla birlikte, irket ynetimlerinin de personeliyle cephelemek yerine bir ortak akl erevesinde bir araya gelmesinin art olduunu dnyoruz.
Fark Gremiyorum, Ya Sen?

Eski zamanlarda byle bir reklam vard. Ucuz deterjan markas, kendi rn ile ykanm amarlar, pahal deterjanla ykanm olanlarla mukayese edip potansiyel mterilerine soruyordu:
98
Havayolu 101
Fark gremiyorum, ya sen? Reklam dnyasn mikroskop altna alan SpotAnatomy adl sitede, THYnin son dnemlerde vurgu yapt kresel irket olma iddiasyla ilgili olarak yaymlanan bir reklam ele alnm. Geri site editrleri bu benzerlie fark gremiyorum, ya sen? eklinde yaklamak yerine olaya gayet iyimser bir adan bakmay tercih etmi. SpotAnatomyye gre bu benzerlik bilinsiz bir intihal (un plagio inconsapevole) olarak deerlendirilmeli. Zira Francorossonun reklam 1987 ylna ait. Aradan o kadar uzun zaman gemi ki, kimsenin aklna zamannda byle bir reklam yapld gelmemi. Ne diyelimoluyor bazen byle kazalar :)
Emirates Sektr Sallad

2005 ylyd. Sektr dndan bir arkadala sohbet ediyorduk. Arkada sz o gnlerde ilk test uuunu henz yapm olan Airbus A380e getirdi.
Muhteem bir uak, acaba hangi havayollar alacak bunlardan? dedi. Sipari verdiini bildiimiz bir ka irketin adn saydk ve arkadaa Emiratesin ka adet sipari verdiini bilip bilmediini sorduk. Bilmiyordu. 58 tane dedik.
Arkada kulaklarna inanamad.
Havayolu 101
99
Dn o arkadaa e-mail mesaj gndererek yeni haberi verdik.
Emirates, 58 adetlik A380 sipariine bir yenisini ekledi; 32 yeni siparile toplam rakam 90 oldu dedik.
Gerekten de inanlmas g rakamlar bunlar. Ve daha da inanlmas g olan, bir ksm halihazrda teslim edilmi olan bu 90 adetlik dev filonun 2017 ylna kadar tamamen hizmete girecek olmas. Alman anslyesi Angela Merkelin de hazr bulunduu imza treni, Berlindeki havaclk fuarnda gerekletirildi. 2009 ylnda 27 milyon yolcu tayan Emiratesin byle giderse 2017 ylnda ka yolcu tayacan tahmin etmek ok da zor olmasa gerek. Emirates, Dubainin son derece planl bir biimde Dou ile Bat arasnda bir aktarma noktas, bir hub olarak konumlandrlmasnn meyvelerini toplamaya hazrlanyor. Ticar havayolu sektrn adeta sallayan bu sipari haberiyle birlikte Emiratesin mevcut A380lerinin kabin ii dzenine bir gz attk. Alt kat tamamen Economy Classa ayrlm. Toplamda 399 koltuk bulunuyor. st kat ise First ve Business Class yolcularna ev sahiplii yapyor. First Classta 14, Businessta ise 76 koltuk var. Yani toplam kapasite 489. 2017 ylna gelinirken, Dou-Bat arasnda transit yolcu tama iddiasnda olacak havayolu irketlerinin Emirates karsnda bir hayli zorlanacan tahmin etmek zor olmasa gerek. Zira Emiratesin gnde ortalama iki sefer yapan 90 uaklk A380 filosu, 88.020 koltuun arz edilmesi anlamna geliyor. Bunun ne demek olduunu anlamak isteyenleri, belli baz irketlerin filosunda ka koltuklu, ka uak olduunu aratrmaya davet ediyoruz. Emiratesin filosunda u anda A380 (10 adet), A330 (29 adet), A340 (18 adet), Boeing 747 (8 adet) ve Boeing 777 (86 adet) tipi uaklar bulunuyor. Emiratesin ayrca, A380 sipariinden baka 70 adetlik A350 ve 20 adetlik Boeing 777 siparileri de srada bekliyor :) Emirates bu kadar ua nereye koyacak diye merak edenlere, bu yl ierisinde hizmete girmesi planlanan Dubai El Maktum Havalimanna bir gz atmalar tavsiye edilebilir. Ayn anda drt uan ini yapabilecei ekilde tasarlanan havalimannn yllk kapasitesinin 120-150 milyon yolcu arasnda olaca syleniyor. Kargo kapasitesi ise 12 milyon ton. Ticar havayolu sektrnde yaanmas muhtemel bir serbestleme durumunda Emiratesin nnde durmak bir hayli zor olacaa benziyor.
100
Havayolu 101
Emirates'in A380 Siparii Kimleri Vuracak?

Monday, June 14, 2010
Emiratesin geen hafta aklanan A380 sipariiyle birlikte ticar havayolu sektrnde hi bir eyin eskisi gibi olmayacan sylemeye sanrm gerek bulunmuyor. Bir havayolu irketinde her biri 489 koltuklu 90 adet tayyarenin bulunmas demek, gnde ortalama iki uu zerinden hesaplandnda gnlk 88.020 koltuun piyasaya arz edilmesi anlamna geliyor. Filoda bulunan dier uaklarla birlikte toplam arz miktarnn gnlk 200.000 koltua ulamas artc olmasa gerek. Emiratesin bu iin altndan baaryla kalktn varsaydmzda ilk etkilenecek havayolu irketleri kim olacak diye baktmzda, akla gelen ilk iki irket, Qatar Airways ile Etihad oluyor. u anda Emiratesin bir hayli gerisinde olan ama stratejilerini mecburen Emirates gibi Dou ile Bat arasnda transit yolcu tama zerine kurmaya alan bu iki irketin, halihazrdaki byme stratejilerine ramen Emiratesi yakalamalar ok ama ok zor grnyor. Etihad ile Qatarn kendilerini byk birer blgesel havayolu irketi olarak yeniden konumlandrmalar dnda pek anslar grnmyor dorusu. Sz konusu havayolu irketlerinin durumuna ksaca gz atmakta fayda var. Bunlarn yan sra, son dnemde transit yolcu saysn hzla artran ve kresel bir havayolu irketi olma konusunda iddial olan THYyi de inceleyelim. Zira Emiratesin bu muazzam byme politikas karsnda THYnin de etkilenmesi sz konusu. Emirates, Dubai merkez olmak zere toplam 96 noktaya uu yapyor. 2009da 27 milyon yolcu tad. 148 mevcut ua ve 190 siparii var. Filosunda dar gvde uak bulunmuyor. Etihad, Abu Dabi merkez olmak zere toplam 73 noktaya uu yapyor. 2008de 6 milyon yolcu tad. 50 mevcut ua ve 106 siparii var. Filosunda dar gvde uaklar da bulunuyor. Qatar Airways, Doha merkez olmak zere toplam 92 noktaya uu yapyor. 2009da 10 milyon yolcu tad. 79 mevcut ua ve 144 siparii var. Filosunda dar gvde uaklar da bulunuyor. Trk Hava Yollar, stanbul ve Ankara merkezli olmak zere toplam 164 noktaya uu yapyor. 2009da 25 milyon yolcu tad. 127 mevcut ua ve 64 siparii var. Filosu youn olarak dar gvdeli uaklardan olumakta. Yukardaki firmadan en nemli fark, byk bir i hat ana sahip olmas.
Havayolu 101
101
Bilet Fiyat - Akaryakt Fiyat likisi

Ticar havayolu sektrnde akaryakt fiyatlar ile bilet fiyatlarnn yakn iliki ierisinde olduunu bilirdik. zellikle ABDli havayolu firmalar akaryakt fiyatlarnda yaanan dramatik deiiklikleri yolcularna yanstmaktan imtina etmezler. Akaryakt harcn ekleyiverirler bilet fiyatna. Ama bu iki unsur arasnda bu denli yakn bir iliki olduunu dorusu tahmin etmiyorduk. te 2006 ylndan gnmze, petroln varil fiyat ile tek yn ortalama uluslararas bilet fiyatnn geliimini gsteren bir grafik. Yorum sizin...
Lufthansa ve Airbus A380

Avrupa Birliinin son dnemde, gecikmeyle de olsa, hayata geirmeyi baard belki de en nemli teknoloji projesi, Airbus A380in retilmesi olmutur. Getiimiz gnlerde Emiratesin verdii yeni siparile gzler yeniden A380e evrilmiti. Her ne kadar Almanya, Fransa ile birlikte Airbus irketinin ban ekiyor olsa da, Alman bayrak tayc Lufthansa, A380 iin biraz beklemek zorunda kalmt. 19 Mays 2010 tarihi itibaryla Lufthansa; Singapore Airlines, Emirates, Qantas ve Air Francetan sonra A380i filosunda bulunduran beinci irket nvann kazand. Toplamda 15 A380 siparii olan Lufthansa imdilik sadece bir taneyle idare etmek durumunda. Halen Emiratesin filosunda 9, Qantasn 6, Singaporeun 10 ve Air Francenkinde 3 adet A380 bulunuyor. Tabii bu noktada Lufthansann izledii Prusya disiplininden bahsetmek gerekiyor. Dier havayollar da A380i hizmete vermeden nce mutlaka benzer srelerden gemitir. Ama Lufthansada bu durumu bariz bir biimde gzlemlemek mmkn. Lufthansa tarafndan A380 iin hazrlanan zel sayfada bu dev tayyarenin filoya katl aamalar detayl bir biimde gsteriliyor. retim aamas, kuyruk boyama, nakliyat, kabin ii grnm, simulatr gibi farkl bir ok konuda hazrlanan ksa videolara ve A380le ilgili teknik detaylara bu sayfadan ulamak mmkn.
102
Havayolu 101
Dikkati en fazla eken husus, uan teslim alnmasyla sefere verilmesi arasndaki sre oldu. 19 Mays gn teslim alnan A380, gerekli hazrlklardan sonra 11 Haziran gn Frankfurt Tokyo hattnda seferlere balad. Tarifesiz ilk sefer ise Alman Mill Takmnn Dnya Kupas iin Gney Afrikaya gtrlmesi iin yapld. haftay geen bu srede A380, Almanyadaki bir ok havalimanna gtrlerek ilgili personelin hazrlanmas saland. Uak tepeden trnaa bir kez daha gzden geirildi. Hi kimse, Uak gelmi, seferler iin ne diye bu kadar bekliyoruz. Hadi hemen balayalm demedi. nceden tespit edilmi prosedrlere harfiyen uyuldu. Kurallarn laf olsun diye deil, gerekten uygulanmas gerektii iin yazld konusunda kimsenin phesi yoktu. Lufthansann A380inde beni tek rahatsz eden, business class koltuklarnn tasarm oldu. Lufthansa, business classta 180 derece yatabilen koltuklar yerine Lie-Flat olarak adlandrlan ve yaklak 160 derece yatabilen koltuklar kullanm. Lufthansa rn mdrleri kusura bakmasn ama o kadar para dedikten sonra, 10 ksur saatlik yolu byle bir koltukta geirmeyi dorusu kimse istemez. Koltuk tasarmnda neden byle bir seim yapldn anlamak ok kolay deil. Business Class kapasitesini ykseltmek, bu yndeki tek motiv olmasa gerek. Acaba neden byle bir ey yapld?
Yeilky Havaliman - 1970

Monday, June 21, 2010
Mart ayndaki bir yazmzda, Yeilky (Atatrk) Havalimannn 1970li yllarda iinde bulunduu ackl duruma deinmitik. 06-24 pistinin yetersiz kalmas sebebiyle inaasna balanan 18-36 pistinde yaanan gecikmelerin ne boyutta olduunu grmtk. Geen hafta Bilim Teknik dergisinin nostalji blmnde yer alan bir haber, bizi yeniden Yeilkyn eski haline deinmeye sevk etti. Derginin 1970 yl Haziran ayndaki saysnda yer alan makalede, o yllarda yeni balam olan 18-36 pistinin ve yeni yolcu terminalinin inaatndan bahsedilerek, hava trafii ve havaliman genileme sreci inceleniyor. Yeni pist inaat sebebiyle evre yolunun 1,5 Km kadar kuzeye kaydrldn bu yazdan renmek mmkn. Yine o gnlerde ylda 40.000 uan ini-kalk yapt limandan geen yolcu saysnn 1,5 milyonun biraz altnda olduunu anlyoruz. Bugn bu rakamlarn srasyla yaklak 300.000 ve 30 milyon olduunu belirtmekte fayda var.
Havayolu 101
103
O yllarda yaplan bu inaat hakkndaki 2020 ylnn ihtiyalar gz nnde bulundurularak ina edilecek yeni terminal binasnda cmlesi belki de yaznn en glmseten blm. Havayolu 101de daha nce deindiimizi hatrlyorum; yine 1970lerde yaplan bir tahminde THYnin 1995 ylnda 50 milyon yolcu tayaca n grlyordu :)
JAL, IBM ile Yollarn Ayryor

Mflis havayolu irketi JAL, yeniden yaplanma sreci kapsamndaki uzun ve ince yolunda yrmeye devam ediyor. D kaynak kullanm, outsourcing, her zaman tartma konusu olmutur. Bir irketin herhangi bir birimini outsource etmesinin fayda ve zararlarnn ne olduu baz durumlarda ok net olmayabiliyor. Japon Havayollar da ite bylesi anlardan birini yayor anlalan. 21 Haziran 2001 tarihinde yaplan bir basn aklamas ile kamuoyuna resmen duyurulan JAL + IBM i birlii, artk yolun sonuna gelmi durumda. Zaten i birlii sreci ilk aamada 10 yllk bir zaman zarf iin dnlm. Ama iler istendii gibi gitseydi, JAL bylesine stratejik bir ortak ile yapt almay sanrm sona erdirmekten imtina ederdi. Zira sz konusu i birlii kapsamnda, JALn bilgi teknolojileri ilerinden sorumlu olan JAL Information Technology Co., Ltd. adl irketin %51i IBM Japonya tarafndan satn alnmt. JALn ald devam etmeme karar ile birlikte, %51lik bu hisseyi IBMden geri satn almas gndeme gelecektir. Ancak JAL yetkililerinin inancna gre, JALn bilgi ilem birimini yeniden kendi iine almasnn uzun vadede salayaca fayda, %51lik hisse iin IBMe denecek miktarn zerinde olacak. E, o zaman ne anladk bu outsource iinden!
Bu Gandi, Baka Gandi

lkemizdeki Gandi rzgr dindi mi, dinmedi mi tam bilemiyoruz ama Temmuz aynn banda orijinal memleketinden tm dnyaya bir Gandi rzgr esecek. Ama bu Gandi baka Gandi; bizim bildiimiz deil. Bu Gandi, ndira Gandi. Ve esecek rzgrn tam ad ise ndira Gandi Uluslararas Havaliman 3.Terminali. Hindistann en nemli havalimanlarndan olan Delhinin (ndira Gandi) nc terminalinin al ncesindeki son hazrlklar ve denemeler son hzla devam ediyor. n grlen al tarihi 14 Temmuz. 48 bini kapsna ve 78 kre sahip olacak yeni terminalin yllk yolcu kapasitesi yaklak 34 milyon. Bylece havalimannn yllk toplam yolcu kapasitesi 60 milyona 104
Havayolu 101
ykselecek. Yeni terminalde bunun yan sra toplam alt ada ierisinde 168 check-in bankosunun bulunduunu da ekleyelim. T3 ile birlikte Delhideki tm uluslararas trafik bu terminale ynlendirilecek. Havaliman ynetimi, 3.Terminalin faaliyete gemesiyle birlikte kendisine iddial bir hedef belirlemi. Uan teker koymasyla yolcunun terminali terketmesi arasnda sadece 45 dakikalk bir sre olacak. Havalimannn web sitesinde uzun vadeli bir genileme plan bulunuyor. Buna gre kapasite art nc terminal ile bitmek bir kenara, hzlanarak devam edecek. 2016da drdnc terminal, 2026da ise beinci terminal devreye girecek. Altnc terminal ise ilgin bir ekilde biraz daha erken bir tarihte, 2021de tamamlanacak. Belki de bu terminalin sadece dk maliyetli (low-cost) tacylara tahsis edilmesi sebebiyle bylesi bir sralama yaplmtr. Tabii bylesi bir terminal alnda insann aklna ister istemez 2008 ylnn Nisan aynda Heathrowun 5.Terminalinin alnda yaananlar geliyor. Bagaj tama sisteminde yaanan bir aksaklk, British Airwayse hem maddi hem de manevi adan byk skntlar yaatmt. Umarz Gandide bylesi aksaklklar yaanmaz ve przsz ve yumuak bir gei olur.
Boyut nemlidir (Size does matter)

ehir, Londra, Meydan, Heathrow. Boyutun nemli olup olmadnn bir fotoraf ekilmi adeta J Sol yanda Singapore Airlinesn dev A380i, sa yanda ise Trk Hava Yollarnn orta boydaki Boeing 737si. 737, 380in yannda blgesel jet gibi kalm. Umarmz ekonomik prensipler erevesinde iletilebilmek kaydyla, Trk Hava Yollar filosunda da bu dev kulardan olur. Gerekten muazzam bir grnts var. Fotoraf: http://www.flickr.com/photos/38016434@N05/4704509330
Havayolu 101
105
Ak Semalar Anlamasnda kinci Evre

lki 2007 ylnn sonuna doru imzalanan ve 2008 yl yaz tarifesi ile birlikte yrrle giren ABD AB ak semalar (open skies) anlamasnn ikinci evresi iin dn ok nemli bir adm atld. Lksemburgta yaplan toplant sonucunda, AB yesi lkelerin ulatrma bakanlar ABD ile AB arasndaki ikinci ak semalar anlamas iin gereken imzay attlar. Bylece ak semalarda ikinci evre balam olacak. Tabii bu anlamann devreye girebilmesi iin ABD tarafnda Kongre tarafndan onaylanmas gerekiyor. Ancak ak semalarn ikinci evresindeki en nemli husus, havayolu irketlerindeki yabanc mlkiyet oranlarnn ne seviyede olaca. Ve aklamaya gre bu oranlar henz tespit edilmemi. Mevcut durumda Amerikal bir havayolu irketi, Avrupal bir irketten %49,9a kadar hisse alabiliyor. Tam tersi durumda ise bu oran sadece %25. Yani Amerikallar yabanc mlkiyeti konusunda biraz hassas ve mteredditler. Amerikada yabanc mlkiyetine kar gelien bu ruh hali, 11 Eyll saldrlarnn bir sonucu. ounluk hissesi yabanclara ait bir havayolu irketinin, ABDnin mill menfaatlerine zarar verebilecei kaygs yaygn. Bu sebeple, sz konusu anlamasnn ikinci evresi resmen devreye girene kadar, buna temkinli yaklamakta fayda var. Zira ABD taraf, tamam, yabanc mlkiyet orann artryoruz diyerek bu oran en fazla %49 olarak belirleyebilirler. Ama byle bir eyin AB tarafnda kabul grmesi, dorusu srpriz olur. ABD ile AB arasndaki ak semalar anlamasna paralel olarak, American Airlines ile British Airways arasnda devam etmekte olan birleme grmelerini de dikkatle takip etmek gerekiyor. Bu iki irketin birlemesi, bir bakma, ABD ile AB arasnda gayrresm bir ak sema durumunu ortaya karabilir. Tabii bylesi bir birleme, ilgili resm kurumlarn onayna muhta. Son olarak unun altn izmek istiyoruz. Bu ak semalar anlamas ne zaman gndeme gelse, hemen birileri ortaya karak bu iin ne denli krl olduundan bahseder. Haberden de grlecei zere bu anlamann getirisinin 12 milyar Euro + 80.000 kiinin istihdam olduu sylenmi. Byle fantastik hesaplar nasl yapyorlar, dorusu ok merak ediyoruz.
Almanya Tarifeli Seferleri

Thursday, July 01, 2010
THYnin uluslararas hat al tarihlerini aratrrken, Almanya seferlerindeki durumun ne olduunu kesin bir biimde aa kavuturmak gerekiyor.
106
Havayolu 101
Zira 1970lerden bu yana uu yaplan hatlarn bir ou, uzunca bir sre charter statsnde yaplmaktayd. Bunlar hangileri mi? Dseldorf, Hamburg, Hanover, Kln, Nrnberg ve Stutgart. Evet, bu hatlara 1970lerin ortalarndan itibaren sefer yaplmaktayd ama acaba tarifeli seferler ne zaman balamt? te o tarihler: Dseldorf: 1 Kasm 1992 Hamburg: 27 Nisan 1984 Hanover: 1 Kasm 1992 Kln: 27 Nisan 1984 Stutgart: 1 Kasm 1992 Nrnbergde tarifeli seferlerin balad tarihe ise tam olarak ulaamadk. 1993-1994 k tarifesi dneminde veya 1994 yaz tarifesinde Nrnberg seferlerinin tarifeli hale gelmi olma ihtimali yksek grnyor.
Yeni Pistin Ad Deiti 05-23

Monday, July 05, 2010
Atatrk Havalimannn, getiimiz Mart ayndan bu yana tamirat almalar sebebiyle trafie kapal olan emektar pisti 30 Haziran gn yeni yz ve yeni boyu ile (+300 metre) hizmete alnd.
Havayolu 101
107
Pistin sadece boyu ve yz m deiti? Hayr, pistin ad bile deiti. Sylenenlere gre, dnyann manyetik ekseninde kuzeye doru meydana gelen kayma nedeniyle 06-24 olan pistimiz bundan byle 05-23 eklinde adlandrlacak. Yeni olarak tanmlayabileceimiz 18-36 pistleri de 17-35 olarak gncellendi. Bilenler bilir, bilmeyenler iin syleyelim; havaalanlarnn pistlerine verilen bu isimler tamamen pistlerin pusula ynlerine gre tayin ediliyor. Yani bakmdan yeni kan bu pistimizin bir ba pusula yn olarak 50 dereceyi gsterirken, dier ba da 230 dereceyi iaret ediyor. Pistlerin dz bir ekilde ina edildiini dndmzde kolaylkla tahmin edilecei zere, bu iki rakam arasnda daima 180 derecelik bir fark olmas gerekiyor. 240-60 = 180 veya yeni haliyle 230-50 = 180 gibi. Tabii bu noktada 05-23 pistinin yeniden devreye alnyla ilgili olarak kamuoyunda meydana kan yanlgy dzeltmek gerekiyor. Atatrk Havalimanndaki kapasite skntsnda ciddi bir deiiklik olmayacak. Zira pistin tamiri sresince yasaklanan tarifesiz kargo, grerek uu, teknik ini, divert, i uular gibi mnferit uulara yeniden izin verildi. Mnferit uular derken, bir de mnferit hz denemelerine deinmek gerekiyor. Bylesi bir olaya hangi lkelerde rastlanabileceini varn siz dnn!
Google Seyahat Sektrne de El Att

e web siteleri iin bir arama motoru olarak balayan Googlen geldii nokta hepimizin malumu. Harita, email, web analiz, tercme, fotoraf, video derken Googlen son bombas, seyahat sektrne att ITA adm oldu.
108
Havayolu 101
ITA firmasn Trkiyede bilen pek yoktur. irket zellikle Amerika ktasnda bir ok nde gelen havayolu irketiyle alr durumda. American Airlines, Air Canada, Continental, Southwest gibi bir ok firma ITAin rnlerini kullanyor. Havayolu irketlerinin yan sra; Aeroplan, Bing (Microsoftun arama motoru), Kayak, Orbitz gibi bir ok nl marka, ITAin mterileri arasnda yer alyor. ITAnn ana rn bulunuyor: 1- QPX: cret ve Sat Sistemi 2- RES: Rezervasyon Sistemi 3- IBE: Internet Rezervasyon Motoru 700 milyon USD deyerek ITAi satn alacak olan Google bunun iin Expedia, Kayak ve Travelport gibi online seyahat iinin en nde gelen firmalaryla yart. Tabii Googlen gcn ve bykln anlatmaya gerek yok. Bir de Googlen genelde hizmetlerini kullanclara bedavaya sunduu gerei nmzde. te bu durum, online seyahat iindeki firmalar daha imdiden endielendirmeye balad. Aslnda Google da durumun farknda ve online arama ile ITAin hizmetlerini birletirmeleri durumunda bunun hukuk sonular olabileceini itiraf ediyorlar. Bu yzden Googlen web sitesinde bu konuyla ilgili olarak yaplan aklamada srarla bir ka hususun alt izilmi durumda. Bu satn almann yolculara, havayolu irketlerine ve online seyahat acentelerine fayda salayaca belirtilirken, ITAnn mevcut ileyiinde herhangi bir deiiklie gidilmeyecei de vurgulanyor. Googlen uak bileti satmayacan aklamas da iin bir baka tebessm ettirici taraf. u noktada bize beklemek ve ITAdeki dostlarmza mesaj gnderip hayrls olsun demekten baka bir ey kalmyor.
Havayolu 101
109
Bora Jet Baarl Olacak m?

Tuesday, July 06, 2010
Yeni bir havayolu irketinin seferlere baladn her duyduumuzda aklmza, David Neelemann Jetblueyu kurma hikyesi gelir. Dk maliyetli havayolu irketi konsepti ile yksek hizmet kalitesini bir araya getiren Neeleman, bu konuda rnek alnmas gereken bir kii. Evet; Southwest, Ryanair, Easyjet gibi rnekler de var. Ama onlarn tamam, iinde bulunduklar artlar gerei, kurulu aamasn skntl bir ekilde geirmi olan irketler. Oysa Neeleman, Jetblueyu kurarken yaklak iki yllk bir hazrlk dneminden gemi ve insan kaynaklar politikasndan bilgi ileme kadar bir ok konuyu en kk ayrntlarna kadar planlamt. Ve bunun sonucunda da geni koltuk aralklar, deri kapl koltuklar ve o zaman iin son derece gelimi bir kabin ii elence sistemi ile gler yzl hizmet anlaynn bir bilekesi ortaya kmt. Neeleman sektrde edindii tecrbeyi u anda Brezilyada Azul ile yolcularna yanstmaya devam ediyor. Trkiyeye baktmzda ise durum farkl. Kervan yolda dzlr mantnn hkim olmas, i hayatndaki teebbslerin neredeyse tamamnn byk problemler ierisinde ve planlamadan uzak bir biimde yaplmasna neden oluyor. Bir ii alt ay boyunca planlayp, bir ay ierisinde hayata geirmek mi, yoksa bir ayda planlayp alt ay boyunca o ii balatmak iin almak m? Birinci seenek daha doru gibi geliyor. Zira ikinci seenek tercih edildiinde i bitirilse de problemleri bitmek bilmiyor. Bu anlay erevesinde deerlendirildiinde, lkemizin en gen havayolu irketi olan BoraJette ilerin birinci ekilde yrdne inanmak istiyoruz. Byle olursa, Trkiye belki de 35 senedir tartp bir trl hayata geiremedii blgesel havayolu irketine kavumu olacak. Zira bugn iin ne Pegasus, Onur blgesel havayolu irketi olarak adlandrlabilir, ne de Anadolujet ve SunExpress. Zira bu irketler genelde stanbul, Ankara gibi lkenin byk ehirlerini kendilerine merkez seerek faaliyet gsteriyor. Oysa blgesel havaclk anlamnda Trkiyenin ihtiyac olan ey baka. BoraJetin uu ana bakldnda bu ynde admlarn atld grlyor. Her ne kadar henz sefer yapldna dair bir ibare olmasa da, Bora Jetin tarife sayfasnda DiyarbakrVan, Mardin-Antalya, Trabzon-Zonguldak ve Alanya-Nevehir gibi dier irketlerce uulmayan hatlarn bilgileri yer alyor. Bylesi hatlar Trkiye iin son derece nemli. Zira havayolu ile birletirilecek bylesi noktalar hem iktisad hem de toplumsal entegrasyonun salanmas bakmndan bir hayli kritik. Bu zamana kadar lkemizde havayolu sektrnn bu ynne nem verilmemesi akl alr gibi deil. Oysa mesela ABDye baktmzda, tam da yukarda belirttiim iki 110
Havayolu 101
sebepten tr ticar havayolu sektr en bandan beri federal hkmetin yakn takibinde olmutur. Bu yzden BoraJetin baarl olmasn can- gnlden temenni ederken, hemen gze arpan bir ka noktaya deinmek gerekiyor. Web sitesi bylesi yeni irketleri halka tantan yegne ara durumunda. Online bilet blmnn bu ekilde olmamas gerekiyor. Sanki THYnin yakn zaman nce devreden kard i hat bilet arayzn anmsatyor. Ayrca tarife blmnn dinamik olmas daha doru. u anda uulmayan hatlar da orada yer alyor. Tabii bir de frekans derinlii hususu var. stanbuldan Bodruma Cuma akam giden bir kii, BoraJet ile geri dnmek istiyorsa ancak Pazartesi gecesini beklemek zorunda kalyor. Yolcu segmenti olarak zellikle genleri hedeflemesi gereken bir irketin sosyal medya iine de hi girmemi olmas enteresan olmu biraz. Ama her eye ramen yeni blgesel havayolu irketimiz lkemize hayrl olsun.
Pegasus ile Tatile kan Arabalar

Pegasus, yln son eyreinde yapmay planlad halka arz ncesinde marka bilinirliini ykseltmeye ynelik almalara imza atmaya devam ediyor. Ka kii byle bir eyi tercih eder bilmiyorum ama stanbuldan Bodruma giden yolcular, otomobillerini de yanlarnda gtrebiliyor. Ama nasl? Pegasustan biletinizi aldktan sonra, OMSAN Lojistik ile temasa geerek otomobilinizin belli bir tutar karlnda Bodruma nakledilmesini salayabilirsiniz. Otomobilinizi Bodrumun iindeki bir noktadan veya hemen havalimanndan teslim alma imknnz oluyor. Aslnda Pegasusun sunduu bu imkn tatile arabasz kmam diyenler iin enteresan bir frsat olabilir. Bylece o kadar uzun bir yolda direksiyon sallamak zorunda kalmazsnz. Veya Bodrumda otomobil kiralama niyetiniz varsa, iki seenein maliyetlerini mukayese edip, eer uygunsa, Pegasus-OMSAN ibirliinin bu hizmeti tercih edilebilir. AVISin web sitesinde 23-30 Temmuz tarihleri iin G snf bir otomobil setiimizde, karmza 1.000 TL civarnda bir tutar kt. Pegasusun Arabam Tatilde adn verdii
Havayolu 101
111
hizmetinde ise gidi-dn toplam fiyat 671 TL civarnda. Bodruma gidince ill altmda otomobil olsun diyenler iin cazip bir seenek gibi duruyor.
Journeys of Inspiration: KLM

Ticar havayolu sektrndeki emtialamaya kar, her geen gn mallaan havayolu seyahatini bir nebze de olsa farkllatrmaya ynelik bir teebbs. Kk Hollandann byk irketi KLMden lham Seyahatleri ad verilen bir web sayfas. Aslnda dier bir ok havayolu irketinin web sitesinde bulunan ve yolculara seyahat ncesi ve sonrasnda sunulan hizmetlerden bahsediliyor. KLM tm bu unsurlar gzelce paketleyip, yolcularna yeniden sunmu. Uu noktalar, zel yolcu salonlar, otel-otomobil rezervasyonu, kabin ii ikram gibi artk standart haline gelmi bilgilerin yan sra, Time flies when having fun adl balk altnda kabin ii elence sistemi hakknda detaylar verilmi. Burada en ilgi ekici blm, 23 fakl lisanda sunulan mini kurs ve sesli kitaplarn olduu sayfalar. Mesela, iletme gurusu Seth Godinin The Dip adl kitabn yaklak bir saat iinde dinleyerek, ne zaman tamam ne zaman devam demeniz gerektiini renebilirsiniz J Sesli kitaplar, kabin ii elence sistemlerinin sradan seeneklerinden sklanlar iin cazip bir alternatif olabilir. KLMin bu ilham verici web sitesi iinde dolatktan sonra, sayfann sa alt kesinde yer alan my journey so far dmesine tklamay da ihmal etmeyin. Sayfa iinde o ana hangi blmleri dolatnz gzel bir harita olarak karnza kacak. KLM, sunduu hizmeti bir ekilde farkllatrmas gerektiini bilen havayolu irketlerinden bir tanesi. Acaba dierleri ne yapyor. nmzdeki gnlerde bu konuya deinmeyi umuyoruz.
Skyteam - oneworld Finali

Friday, July 09, 2010
Almanya elenince biz de elenmi sayldk.
112
Havayolu 101
Nasl m? Gayet basit. Almanyann spanya karsnda pek de varlk gsteremeden elenmesi, Lufthansann dolaysyla Star Alliancen ve yine dolaysyla Trk Hava Yollarnn, 2010 Dnya Kupas finaline ykselememesi anlamna geliyor J Pek iyi, finalde kimler var? Skyteam ve oneworld. KLM, Skyteamin temsilcisi olarak kupa finalinde yer alrken, oneworld de Iberia ile temsil edilecek. Yani sahada Hollanda ile spanya mcadele ederken, havada da KLM ile Iberia, bu hafta sonu iin Gney Afrikaya daha fazla yolcu tayabilmek iin kyasya bir rekabet ierisine girecek. Cumartesi gideyim, Pazar gn ma seyreder, Pazartesi de dnerim diyorsanz, KLM (AMS-JNB) ve Iberiada (MAD-JNB) economy class iin ancak 2.500 Euroya bilet satn alabiliyorsunuz; tabii bulabilirseniz. Finalde kim kazanacak diyorsanz; Havayolu 101in favorisi oneworld (spanya).
Ryanair'in Klasik Taktikleri

cebinden kacak paraya gelince dnyada Ryanair CEOsu Michael OLearyden daha agresifi yok. Son dnemdeki aklamalarna baknca, yine o bilinen klasik Ryanair taktiklerini gryoruz. Alman hkmeti tarafndan havayolu irketlerine uygulanmas gndemde olan turist vergisi, Ryanairin sesini ykseltmesine yol at. Yapt aklamada OLeary, Almanyada bir merkez daha aacama, turist vergisinin olmad spanya veya Hollanday tercih
Havayolu 101
113
ederim diyor. Bunun yan sra nmzdeki dnemde Ryanairin Almanya yolcu trafiinde ciddi azalma meydana gelecei n grsnde bulunuyor.
Geen sene itibaryla yolcu bana 10 Euro vergi almaya balayan rlanda ve yine benzer bir vergiyi salan ngilterede de Ryanairin taktii Almanyadaki ile olduka benzer. Ryanair, nmzdeki k tarife dneminde Dubline konulandrd tayyare saysn 14ten 12ye ekerken, buradan yapt haftalk uu saysn da 1000den 850ye indirecek. Ryanairin ngilteredeki kapasitesi de yine nmzdeki k tarifesiyle birlikte %16ya varan bir daralma yaayacak. Bundan 6-7 ay nce yaanan bir gelimede de Ryan Air, Boeingi keye sktrmay denemi ve eer istedikleri fiyat alamazlarsa, filo genileme planlarn erteleyeceklerini duyurmulard. OLearyden korkulur vallahi :)
Emtialaan Piyasada rn Ynetimi-1

ngilizcede Commoditization, Trkede ise Emtialama olarak adlandrlan ve satlan bir rn veya hizmetin, mteri nezdindeki ayrtrc tek tercih sebebinin fiyat haline gelmesi eklinde tanmlanabilecek fenomeni biraz daha yakndan incelemeye alalm. Emtialam rn veya hizmetler, mteri gznde marka veya versiyon olarak hi bir farkllk arz etmezler. Mteri sadece fiyata bakar ve satn alma kararn verir. Feodal beyliklerden smrgecilie geite birinci dalgasn, 1870-1914 arasnda emperyalizm ile ikincisini, kinci Dnya Sava sonrasnda ise nc dalgasn yaadmz kreselleme olgusunun bugn drdnc dalgas ierisindeyiz. 1990larda souk savan bitmesi ve internetin yaygnlamasyla birlikte tm dnyay etki altna alan bu drdnc dalga, emtialama olgusu asndan belki de en nemli, en tesirli olan. Bu drdnc kreselleme dalgasnn, emtialama olgusu asndan en fazle etkiledii sektrlerin banda telekom, biliim ve havayolu sektrleri geliyor. Ayrca ie istihdam asndan baklrsa, beyaz yakal alanlarn da zellikle in ve Hindistan kaynakl igc arz sebebiyle, emtialama riskiyle kar karya kaldklar sylenebilir. Bir rn veya hizmetin emtialama yolunda ilerledii u emarelerden anlalabilir: 1- artan rekabet 2- benzer rn veya hizmetlerin yaygnlamas 114
Havayolu 101
3- tm tedarikilerin temelde ayn rn veya hizmeti satyor algs 4- mterinin rn veya hizmetle ilgili yeni seenek ve zelliklere olan ilgisinin azalmas 5- mterinin, gereksiz olduunu dnd baz zelliklere para demekte mtereddid hale gelmesi 6- kr marjlarnn byk bask altna giriyor olmas Sattnz rn veya hizmetle ilgili bu belirtileri gzlemlemeye baladysanz, panik yapmayn; artk siz de mal satar hale gelmisiniz demektir :)
THY, Klp Baznda ddial

2010 Futbol Dnya Kupas geldi, geti. spanya ampiyon oldu. Iberia sevindi; oneworld sevindi. Trk Mill Futbol Takmnn Dnya Kupasna katlamamas sebebiyle THY asndan snk bir turnuvayd. Kupada takmlar olmamasna karn, tm etkinliin ana sponsorlarndan biri olan Emirates, tm stadlar saran Fly Emirates reklam ile kupaya damgasn vurdu. THY ise nmzdeki malara bakalm dercesine, klp bazndaki iddiasn srdryor. te, Manchester United yaz kamp iin ABDye gtren THY ua. Bir hayli gsterili olmu...hele bir de Boeing 777 olunca.

W o r l d A i r l i n e s B u s i n e s s C l a s s C o m p a r i s o n http://static.slidesharecdn.com/swf/ssplayer2.swf?doc= businessclasscomparison100713082002-phpapp01&stripped_title= world-airlines-business-classcomparison&userName= anergiz View more presentations from Abdullah Nergiz

Wednesday, July 14, 2010
Dnk yazmzda, Havayolu 101in Slide Sharee ekledii bir sunum yer alyordu. Bu sunumda, Skytrax lmlerine gre dnyada 4 ve 5 yldzl olan havayolu irketlerinin Business Class fotoraflar bulunuyor. imdi de, o sunumda fotoraflar bulunan
Havayolu 101
115
business class koltuklar hakknda biraz daha detayl bilgi verelim. Aadaki tabloda koltuk diz mesafeleri ile geniliklerini in baznda bulabilirsiniz. (Bir in = 2,54 cm) Dikkat eken bir nokta, bu listedeki havayolu irketlerinin yardan fazlasnn, business class iin ayr bir markalandrmada bulunmad. Kaynak: SeatGuru.com Emtialaan piyasada rn ynetimi konusuna nmzdeki gnlerde de devam edeceiz.
British Airways+American Airlines ttifak Onayland

Ticar havayolu sektrnn ksa saylabilecek tarihinin en nemli kilometre talarndan bir tanesi bugn, Avrupa Birliinden gelen haberle dikilmi oldu. Avrupa Birlii Komisyonu bir yandan British Airways (BA) ile Iberiann birlemesini onaylarken, dier yandan da bu iki irketin birlemesi ile kurulacak olan International Airlines Group adl irketin American Airlines (AA) ile yapmak istedii ittifaka antitekel kanunu muafiyeti tand. AB tarafnda bu karar verenler, sz konusu dev ittifakn rekabet asndan bir sknt dourmayacan savunuyor. Ama bu karara itiraz edenlerin en banda gelen Virgin Atlantic ve Richard Branson biraz farkl dnyor. 1990l yllarn bandan bu yana gndemden dmeyen BA-AA birlemesine kar o zamanlardan beri mcadelesini srdren Virgin Atlanticin hazrlad web sayfasnda ise ok farkl rakamlar bulunuyor. te onlardan bir ka: - Heathrow-Dallas Fort Worth arasndaki uularn tamam BA-AA tarafndan yaplyor. - Heathrow ile New York JFK arasndaki kapasitenin %64 BA tarafndan arz ediliyor. - Heathrow ile tm ABD hatlar arasndaki kapasitenin %57si BA-AA ittifakna ait olacak. - Heathrowdaki slotlarn %46s BA-AA-Iberia ittifakna ait olacak. Her ne kadar bu rakamlar korkutucu olsa da, bu birleme sonucu oluacak ittifakn mevcut rekabet artlarn geriletmeyeceini dnyoruz. Sz konusu havayolu da yksek maliyetlerle operasyon yrtyor. Bu ibirlii sayesinde ancak ayaklar zerinde daha rahat durur hale gelebilecekler.
116
Havayolu 101
Ki zaten AB ile ABD arasndaki Ak Semalar anlamasnda da bir sonraki evreye geilmesi gndemde. Bu iki federatif yap arasnda faaliyet gstermek krl olduu mddete, bu pazar kimseye tek bana yar etmezler.
BA+AA ttifak 1996'da Neden Reddedilmiti?

Ticar havayolu sektrnde dnn en nemli konusu, British Airways-IberiaAmerican Airlines birlikteliinin onaylanmasyd. Her ne kadar Virgin Atlantic bu ibirliine iddetle kar ksa da, bu kez bu iin akamete uramas pek mmkn grnmyor. Bu kez diyoruz, nk British Airways ile American Airlinesn adeta uzatmal bir gnl ilikisi var. Bundan 14 sene ncesine, yani Haziran 1996 tarihine dndmzde, bu iki havayolu irketi arasndaki birlikteliin ilk admlarnn atldn gryoruz. Kamuoyuna BA ile AA arasndaki bir pazarlama ortakl olarak lanse edilen o almann nihayi hedefi, bu iki irketin birleerek ABD ile AB arasnda dev bir yap oluturmakt. Ancak 1996da balayan bu sevda, 1999 ylnda ABD tarafndaki yetkili mercilerin mdahalesiyle son bulmak durumunda kalmt. ABD taraf, iki irket tarafndan talep edilen anti-tekel yasas muafiyetini reddetmi ve sre sona ermiti. 1999dan 2010a ne deiti de bu ibirlii bu kez kabul grd? Bu sorunun cevab son derece basit. ABD ile AB arasndaki Ak Semalar grmeleri 1999 ylnda baarszlkla sonulanmken, 2010 ylna gelindiinde sz konusu anlamann ikinci evresine geilmek zere. Bylece arzu edilen rekabet ortamnn salandn dnen yetkililer, bu dev ibirliinin de nn am oldular.
Yeil Pasaport'un Stats

Bugnlerde, sosyal paylam sitelerinde bir dnem baya hararetli ekilde tartlm bir pasaport tr olan Hususi Damgal Pasaport ve bilinen adyla Yeil Pasaportun mant nedir, verilmesinin nedenleri nelerdir, hukukta eitlik ilkesine aykr mdr gibi sorulara cevap aramaya ve karma kan snrl bilgileri deerlendirmeye alyorum.
Havayolu 101
117
Ekiszlk ve itszlk gibi sitelerde ve baz forum sayfalarnda, katlmclarn ya ortalamasndan olsa gerek genellikle, hak sahibi ocuklarn cinsiyetine gre ayrmclk yaplmas zerinde durulmu ve tartma hep bu ynde younlam. Bu konuyu, yaznn ilerleyen ksmnda hakknda bir iki kelam edeceimden dolay, imdilik bir kenara brakyorum. ncelikle bu tip konulara uzak olanlarca yanl anlaldn dndm bir hususu akla kavuturmakta fayda var. Yeil pasaportlulara lkemizde ve yurtdnda normal pasaportlulara gre ayr bir itibar gsterildii iddias kesinlikle doru deildir. Hatta talep formunun altnz birimce onaylanmas ve yalnzca l Emniyet Mdrlklerine bavuru yaplabilmesi nedeniyle normal pasaporta gre temin etme sreci daha uzundur. Sk seyahat edenler bilhassa Avrupa kaplarnda Trk pasaportuna ve Trk vatandana bak asn benden iyi bileceklerdir. Yeil pasaportun, hukukilii tartma konusu yaplabilecek yalnzca iki avantaj vardr: 1-) Pasaport harc dememek. 2-) Baz lkelere nceden vize almakszn giri yapabilmek (bunlarn byk ksm ngiltere ve Bulgaristan hari AB lkeleridir Yunanistan, kaldrdn kamuoyuna ilan ettii halde halen vize istiyor, dn de Portekizin kaldracan rendik). Yeil pasaportu kimlerin alabilecei hakknda aadaki linkten bilgi sahibi olabilirsiniz, burada esas tartma konusu yaplanlar saylarnn okluundan dolay elbette 1., 2. ve 3. derecede bulunan Memurlar olmaktadr. Konu hakknda net bir bilgiye ulaamadm ancak lkemizde yeil pasaporta hak kazanm (ailesiyle birlikte) 3 milyon vatanda olduu ve bunlardan 1 milyona yaknnn hakkn kullanarak pasaportunu temin ettii tahmin ediliyor. http://www.iem.gov.tr/iem/index.php?menu_id=171 Dolaysyla, yeil pasaport alma hakk olanlarn kabaca nfusun % 4lk bir blmn kapsadn, bununla birlikte toplam nfusumuzun en iyimser tahminle % 20sinin pasaport aldn varsaydmzda; yeil pasaportlarn, toplam pasaport saysnn % 7sinden fazla hatta biraz zorlamayla % 10luk bir orana tekabl ettiini syleyebiliriz.
118
Havayolu 101
Yaptm aratrmalarda; yeil pasaporta vizesiz giri ayrcal salayan ve byk ounluu AB yesi olan lkelerin, yakn zamanda yeil pasaportlarn saysn sorun olarak grd, yeil pasaportlu TIR ofrleri ile diplomatik pasaportlu uyuturucu simsarlarnn kaaklk yaparken yakay ele vermi olmalarn gereke gstererek bunlara saladklar kolaylktan vazgeeceklerinin sinyallerini vermesinden sonra, 2004 ve 2005 yllarn kapsayan dnemde apar topar bir yasa tasars hazrlanarak, yalnzca 1. derece kadroda bulunan memurlar ve bu derecedeki unvanlarn da son haliyle daire bakan, albay, mfetti, savc, hakim, emniyet mdr, uzman, profesr ile doent eiti ve st eklinde snrlandrlmaya alldn grdm. Byle bir tasar kanunlam olsayd, yeil pasaportlu saysnn aileleri de dahil kabaca ancak 250 bin civarnda olacan tahmin edebiliriz. TBMMdeki ilgili komisyon, snrlandrmann gerekesi olarak; 1999-2003 tarihleri arasnda nc derece devlet memurlar dahil unvanlarna baklmakszn 665.000 kiiye pasaport verildii, bunun eitli lkelerce eletiri ve ikayet konusu yapld, bunun azaltlmamas durumunda anlan pasaportlara da vize uygulanmaya balanacann bildirildii, dier yandan bu tip pasaport sahibi baz kimselerin iltica taleplerinde bulunmakla devletin itibarn drdn belirtmektedir. http://www.mevzuatbankasi.com/portal/konuk_yazarlar/mevzuat.asp?kategori=75&id=377 Yeil pasaportun Dnyadaki uygulamasna gemeden nce bir hususa deinmeden duramayacam. Sosyal paylam sitelerinde, yeil pasaport uygulamasna kar olanlarn neredeyse tm eletiri oklar Trkiye Cumhuriyeti Devletine ynelmiken, birka kii haricinde kimse kalkp da Madem byle bir pasaportu Trkiye icat etmi, birok Avrupa lkesi nasl olup da bunu kabul etmi? diye sormam. Demek ki, vize politikalarnn yerletirilmesi aamasnda lkeler arasnda baz pazarlklar sz konusu olabiliyor ve ad hoc uygulamalar kabul grebiliyor. Meseleyi esas olarak, Avrupa nsan Haklar Szlemesi erevesinden ele almak gerekmez mi? Devletimizin, yeil pasaport verdii kiiler hakknda AB lkelerine kar ne gibi bir sorumluluk stlendiini, bu pasaporta sahip olanlarn o lkeye iltica etmeyecei, orada kaak ii olarak almayaca gibi vize uygulamasnn ana sebepleri konusunda garantrlk yapp yapmadn bilemem ama olduka zorlayc artlarda vize veren AB lkelerinin yeil pasaport hamillerine 90 gnlne ve turistik amalarla gelinmesi halinde buyur ge demesi, konunun ok da basite kestirilip atlamayacan gsteriyor. Bununla birlikte, eer bir garantrlk durumu sz konusu ise, Devletin ailesiyle seyahat etmeyen ve reit ocuklara mnferit yeil pasaport vererek tek balarna Avrupa lkelerine vizesiz gitmelerini salamasnn mantksz olduunu syleyebiliriz. Cebinde bu pasaportla rnein Fransada bir lokantada yaz aylarnda kaak garsonluk yapan ve Trkiye ile gerek i gerekse de ikametgah anlamnda ekonomik ba olmayan bir gen yznden (saylarnn ok olduunu tahmin ediyorum), zaten bizleri ieri almamak iin frsat kollayan lkelere koz vermi olmaz myz? Internette incelediim sayfalarda, yeil pasaport tayanlara ynelen olumsuz tepkilerin genellikle; byle bir pasaport ald iin kendilerini ayrcalkl gren, gittii her lkede zel muameleyle hibir zorluk karlmadan ayr bankolardan ieri alnacan sanan, n aratrma yapma zahmetine katlanmakszn vizesiz cannn istedii lkeye gideceini zanneden, stelik maalesef bir ksm akademisyen olan yurtd seyahat cahili baz vatandalarmzn havaalanlar ve dier deniz-kara hudut kaplarnda yaad kepazelikler, kardklar olaylar, dnlerinde de yaadklarn kiisel balantlar sayesinde medyaya tayp yaygara koparmalarndan kaynaklandn saptadm. Kendisine cevap hakk dourmamak iin linkini zellikle buraya almadm ama Dilerinin vize sayfasna bakma zahmetine katlanmadan bir Asya lkesine giden akademisyenimiz
Havayolu 101
119
yaadklarndan dolay, uaa binerken vize kontrol yapmayan THYyi sorumlu tutmu. Benim Pragdaki Ruzyn havalimannda bizzat yaadm bir olayda ise, davranlarndan hayatlarnda ilk defa yurtdna seyahat ettiklerini dndm orta yal hanmefendinin yabanc dil de bilmediklerinden olsa gerek, ellerindeki yeil pasaportlar ek polisine sallayarak AB vatandalarna tahsis edilmi bankodan gemeye almalar, benim de aralarnda olduum kuyrukta bekleyen dier Trk vatandalarnn ac ac glmsemelerine neden olmutu. Yeil pasaportun hibir lkede rnei olmadn iddia edenlere cevap verebilmek amacyla Wikipedia zerinde yaptmz aratrmada, pasaport trlerinin genel ayrmnda hususi (special) pasaport diye bir kavrama rastlamyoruz, ancak lkeler baznda derinletiimizde Kanada gibi gelimi bir lkenin bile kendi kamu grevlilerine byle bir pasaport verdiini ve renginin de Yeil olduunu gryoruz. Internette bulabildiim rnek bir fotorafn da yan tarafa aldm. Kapak tasarm ve yaps bizim yeni pasaportumuzla byk benzerlik tayor. Special balyla pasaport dzenleyen dier lkelerden tespit edebildiklerim unlar: Brezilya, Kuveyt, Katar ve Tunus (Katar ve Tunusun rengi yeil deil). En azndan yalnz olmadmz rendik:) Dileri Bakanlnn yukarya aldm bilgilendirme sayfasn incelerken, baz lkeler nezdinde yeil pasaportu resmi pasaport snfna sokmay baardn, baz lkelerin ise ayrm yapp bu pasaportu normal pasaportla bir tutarak vize uyguladn gryoruz. Bununla birlikte, yeil pasaportun esasen turistik amalarla mnferit seyahat eden e ve ocuklara verildii srece official (resmi) hibir hviyetinin bulunmadn rahatlkla syleyebiliriz. Burada, kanunda yaplan byk bir hataya da deinmeden geemeyeceim: 5682 sayl Pasaport Kanununun 14. maddesinin B bendinde; (gri) hizmet damgal pasaportlarn, Hkmet tarafndan grevli olarak yurtdna gnderilenlerden kendilerine diplomatik ya da hususi pasaport dzenlenmesi mmkn olmayan kimselere verilecei belirtilerek, sapla saman kartrlm. Bu maddeye gre; Hkmet grevlisi olarak Moldova veya Bulgaristana gidecek 1. derecedeki memur, yeil pasaportu var diye kendisi iin ayrca Gri (Hizmet) Pasaportu dzenlenmeyecei iin vize almak zorunda kalrken, ayn durumdaki mesela 8. derecedeki baka bir memur, gri pasaporta bu lkeler tarafndan vize istenmedii iin elini kolunu sallayarak giri yapabilecek. Gri ile yeil pasaportlara, dier lkeler nezdinde vize ayrm yaplmasnn muhakkak nne geilmeli veya birinden biri kaldrlmaldr. VIP salonlarna ilikin yazmzda deindiimiz zere, hak sahipleri arasna katlmak iin srarl biimde kulis yapanlara, bu mevzuda da rastlyoruz. TBMMnin internet sitesinde ufak bir sorgulama yaptmzda meslekte 5 yl ila 18 yln dolduran serbest avukatlara yeil pasaport verilmesi hakknda o kadar ok sayda kanun teklifi ile karlayoruz ki, armamak elde deil. Avukatlarn, Anayasaya aykrlk iddias yerine listeye girmek istemeleri, Yeil Pasaportun ne denli hukuka uygun olduunu ortaya koyuyor:) Aratrmaya devam ettiimizde; srekli basn kart sahipleri, futbolcular, sanatlar, il genel ve belediye meclisleri yelerine de bu pasaportun verilmesi talebinin olduunu gryoruz. Anlalan o ki hi kimse, kapsam geniledike lkelerin bu pasaporta da vize koyabileceini aklna getirmiyor. Son olarak, Yeil pasaport uygulamasnn Anayasaya aykr olduunu iddia edenlere; - mnferit seyahat eden e ve reit ocuklar, - emekliler,
120
Havayolu 101
- ou turistik amalarla alnd halde pasaport harc denmemesi, noktalarnda katldm rahatlkla syleyebilirim. Bu hususlarn, yeil pasaportun official bir pasaport tr olmasnn nndeki en nemli engel olduu aktr. Kamu grevlilerinin, turistik amalarla bu pasaportu kullanyor olmalar ise AB lkelerinin ad hoc vize politikasyla elimemektedir. Zira bu lkeler esasen giri vizesini, ilticay ve kaak almay engellemek amacyla uygulamaktadrlar. Bu durumda, bunlarn nne geebilmek ve tm Trk vatandalarna vizeyi kaldrabilmek iin gerekli tedbirleri alma devi ve sorumluluu Trkiye Cumhuriyeti Devletine ait olmaktadr.
Malezya Havayollar iPhone Uygulamalar

Apple mamullerinin tm dnyaya yayd lgnlk bulutu ierisinde yer kapmak, nmzdeki dnemde yetikin haline gelecek gen nesilleri fethebilmek iin bir hayli kritik hale geldi. Bir gn iPhone, baka bir gn iPad. Drdnc versiyonu getiimiz gnlerde piyasaya kan iPhone, Applen u an iin belki de en nemli rn konumunda. Farkl bir ok sektrde olduu gibi, havayolu sektrndeki firmalar da iPhone uygulamalarn bir biri ardna yolcularnn hizmetine sunuyor. te onlardan bir tanesi, Malezya Havayollar, gelitirdii sra d uygulama ile dikkatleri zerine ekti. Artrlm Gereklik (augmented reality) ad verilen konsept erevesinde gelitirilen ve iPhoneda bulunan kamera, GPS ve pusulann bileimiyle oluan bu uygulama ile seyahat edeceini yeri semek ok kolay. Nasl m? Tek yapmanz gereken, iPhoneunuz gitmek istediiniz yne doru evirmek. Mesela Kuala Lumpurdasnz ve telefonunuzu gneye doru evirdiniz. te o anda telefonun ekrannda o yndeki uu noktalar sralanyor. Singapur, Perth, Cakarta gibi. Bunlardan tercih ettiiniz bir tanesini seerek, yine iPhone zerinden bilet satn almak mmkn. Ne kadar ho deil mi? Uygulamann rnek gsterimine buradaki Youtube adresinden ulamak mmkn; ulaabilirseniz tabii ki: http://www.youtube.com/watch?v=LPhoizmFssM
Havayolu 101
121
Bylesi uygulamalar belki ksa vadede yeni mteri kazandrmaz ama; 1- Bu ileri hayata geirip mterilerine sunan irketin teknolojiye olan yatknln ve adanmln gsterir; bilgi birikimini artrr, 2- Uzun vadede, mterilerin bu irkete kar olan bak asn ve algsn ekillendirir.
Zamannda Kalk Kavgas

Avrupada dk maliyetli tayc denince akla gelen ilk iki isim olan Easyjet ve Ryanair, getiimiz aylarda zamannda kalk konusunda bir birlerine girmiti. Easyjet, zamannda kalkta ok iyi olduunu vurgulamasna karn, uzunca bir zamandr yolcuya verilen hizmet kalitesinin bu ok nemli kriteriyle ilgili istatistikleri web sitesinden yaymlamyordu. Her zamanki gibi olaylara mbalaal bir biimde yaklaan Ryanair yetkilileri, Ocak ve ubat aylarnda yaymladklar reklamlarda, Easyjet kurucusu Stelios Haji-Ioannouyu yalan sylemekten burnu uzayan bir pinokyo olarak resmetmiti. Bunun zerine alan davada dn mutlu sona varld! Michael OLeary, Steliostan zr dilerken, sulh yoluna gidilmesi artyla 50.000 Pound demeyi kabul etti. Her eye ramen OLeary, Ryanairin zamannda kalk orannda Avrupada bir numara olduunu ve Easyjetin gerekleri gizlemeye devam ettii noktasnda srarc. Ryanair, %85 civarnda doluluk oran ile ylda yaklak 70 milyon yolcu tayor ve zamannda kalk oran %90 civarnda seyrediyor. OLearynin sesi bouna bu kadar gr kmyor :)
Boeing 747-8, Airbus A380'in Rakibi Olabilir mi?

Bundan 5 sene kadar nce, Airbusn dev tayyaresi A380in yeni yeni test uulara yapmaya balad gnlerden bir gn, Boeing yetkilileri ballandra ballandra son teknoloji rn olan yeni 787 Dreamliner tantyordu. Tam bu srada dinleyicilerden bir tanesi bir soru sordu:
122
Havayolu 101
yi, gzel, 787 muhteem bir uak ama A380e denk seviyede Boeingin Airbusa cevab ne olacak? Sizin de ona benzer bir rnnz olacak m? Boeing yetkilisi kendinden gayet emin bir biimde cevap verdi: Boeing olarak o kapasitede bir uaa ihtiya olduunu dnmyoruz. Hem zaten A380, drt motorlu bir uak. Yakt sarfiyat fazla. O yzden biz 787nin varyasyonlar zerinden yolumuza devam edeceiz. Gn oldu, devran dnd. A380 siparileri arka arkaya gelmeye balad. O zamanlar A380e denk bir rakip uak retmemize gerek yok diyen Boeing, bugn 747nin gncellenmi bir versiyonu ile A380e kar rekabet etmeye alr hale geldi. 747-8 hakknda hazrlanan sayfaya baktmzda, A380in isim de zikredilerek rakip olarak konumlandrldn gryoruz. Hatta 747-8in, 555 koltuklu bir A380e nazaran %11 orannda daha tasarruflu olduuna dair iddialar da bu sayfada yerini alm. 747-8, 787 Dreamlinerda da bulunan yeni nesil motorlar kullanacak ve snfl konfigurasyonda ancak 467 yolcu tayabilecek. Bir de Airbusn A380 sayfasna bakalm. Burada Airbus, A380in standart versiyonunu 525 koltuklu olarak tanmlam. Ve bu say zerinden yaplan hesaba gre, standart 747 modeline nispeten koltuk ba akaryakt sarfiyatnn %12 daha az olduunu iddia etmi. Kafa kartrc rakamlar bunlar :) Boeing 747-8in Airbus A380e hi bir zaman rakip olamayacan dnyoruz. u ana kadar aldklar kesin sipari says da bunu teyid eder nitelikte. Tabii Boeing inanlmaz bir fiyat indirimi yaparak piyasay sallarsa, ona diyecek bir ey yok. Not: Geen sene 15 Aralk gn ilk test uuunu yapan Boeing 787 Dreamlinern teslimatnda bir kez daha gecikme yaanaca haberi geldi. Bylece planlanan ilk teslim tarihinin zerinden neredeyse 2,5 sene gemi oluyor. Ama her eye ramen bu tayyarenin grn ok fiyakal.
Havayolu 101
123
THY, Emtialamaya Dur Demek stiyor

Hizmet sektrn bekleyen en nemli risklerden bir tanesi emtialama; yani sattnz hizmetin fiyat dnda rakiplerinden farkl bir tarafnn kalmamas. zellikle dk maliyetli tayc (low-cost carrier) devriminden sonra ticar havayolu sektrnde de youn bir biimde kendisini hissettiren emtialama fenomeni, network tayc olarak tanmlanan irketleri daha aktif bir biimde pazarlama faaliyeti yapmaya sevk ediyor. Trk Hava Yollar da (THY) bu ynde adm atan firmalardan bir tanesi. THYnin yl sonuna doru teslim edilmeye balanacak Boeing 777 tipi uaklarnda, mevcut kiralk 777lerde olduu gibi kabin snf yer alacak. Ama bu kez Economy ve Businessn yannda First deil, daha nce THYde hi uygulanmam olan Premium snf yolcularn hizmetine sunulacak. Bylece Business snfnda seyahat edecek kadar btesi olmayan, ama Economy snfna nispeten biraz daha rahat bir biimde yolculuk etmek isteyenlere ek bir seim hakk verilmi olacak. THY, uygulamay dnd bu yeni snf iin Comfort adn uygun grm. Comfortun standart Economy snfndan en nemli fark, koltuklar arasndaki mesafenin uzunluu. Economyde 32 in olarak belirlenen aralklar, Comfort snfnda tam 46 in olacak. Ayrca koltuklarda kiiye zel 10,6 in byklnde ekranlar yer alrken, koltuklarda yer alacak USB girii sayesinde arzu eden yolcular kendi mzik ve grsel dosyalarna bu ekranlar zerinden ulaabilecekler. Hem Boeing 777 gibi uzun mesafeli hatlarda kullanlacak bu uaklarda bir ara snf oluturma, ve hem de koltuklarnda USB girii olmas kararn verenleri tebrik etmek gerekiyor. rn farkllatrma konusunda THYnin att kk ama ok nemli bir adm. Not: Benzer ekilde bir Premium snf uygulamas yapan Air Franceta, Economy koltuk aralklar 32 in iken, Premium Voyageur Class adn verdikleri snfta bu mesafe ancak 38 in mertebesinde.
ICAO Heceleme Alfabesi

Center, Alpha Romeo Tango request one four thousand.
124
Havayolu 101
Two niner five four. Alpha Romeo Tango. www.liveatc.net sitesinde buna benzer iletiim cmlelerini sk duyuyoruz. Benim gibi havaclk terminolojisine pek yakn durmayanlar iin ilk balarda pek anlalmayan hatta baka bir eyler konuuluyor zannedilen ksa cmlelerin aslnda harf ve rakamlarn kodlanmasndan ibaret olduunu biraz ge de olsa renmi bulunmaktaym. Doru bilgiyi ararken her zaman imdadma yetien Wikipedia sayesinde telsiz iletiiminde herhangi bir yanl anlalmaya meydan vermemek adna, alfabedeki harflerin ICAO tarafndan birer kelime ile kodlandn rendim. http://en.wikipedia.org/wiki/ICAO_spelling_alphabet Bu sayfada; ICAO spelling alphabet (heceleme alfabesi) olarak adlandrlan tablonun, gelitirildikten sonra bata NATO olmak zere eitli uluslararas kurulular tarafndan da kendi kullanmlarna adapte edildiini reniyoruz. Alfabenin gemii 1927 ylna dayanmaktaysa da gerek kullanm II.Dnya Sava sonrasna hatta tam olarak 1956 ylna rastlyor. Yine Wikipedia zerindeki bilgilerden; kodlamada ngilizce dilinin esas alndn, ancak mesela 9 rakamn okurken sylenmesi gereken nine kelimesinin Almancada nein (hayr) kelimesi ile karmamas iin niner olarak telaffuz edildiini, yine karkla yol aabilecek 4 rakamnn da fower olarak okunduunu anlyoruz. Elbette her lke kendi diline has tablolar da gelitirmi, Trkiyede kullanlan heceleme kodlarnn internette bulabildiim bir rneini ilgilenenlere yardmc olmas bakmndan aaya aldm.
Havayolu 101
125
126
Havayolu 101
Havayolu 101
127
128
Havayolu 101
SraHarfMilli (Kara Kuvvetleri)Milli (Deniz Kuvvetleri)NATOTDK 1 A Ahmet Aydn Alfa Adana 2 B Behet Burak Bravo Bolu 3 C Cemal Ceml Charlie Ceyhan 4 etin anakkale 5 D Davut Deniz Delta Denizli 6 E Ekrem Engin Echo Edirne 7 F Fatih Felenk Foxtrot Fatsa 8 G Galip Gabya Golf Giresun 9 yumuak ge yumuak ge 10 H Hasan Halat Hotel Hatay 11 I Irmak Isparta 12 rfan stif ndia zmir 13 J Jale Jle Juliet Jandarma 14 K Kadri Kalyon Kilo Kars 15 L Lokum Levent Lima Lleburgaz 16 M Mehmet Merih Mike Mu 17 N Nizam Neptn November Nide 18 O Osman Oru Oscar Ordu 19 mer demi 20 P Poyraz Poyraz Papa Polatl - Q Kmr Kmr(Q) Quebec 21 R Rasim Reis Romeo Rize 22 S Serhat Seydi Sierra Sinop 23 aban rnak 24 T Temel Turgut Tango Tokat 25 U Ufuk Umman Uniform Uak 26 mit nye 27 V Vehbi Vatan Victor Van - W kive ift ve(W) Whiskey - X kiz kiz(X) X-Ray 28 Y Yahya Ylmaz Yankee Yozgat 29 Z Zht Zuhl Zulu Zonguldak
Havayolu 101
129
Sipariler Gelmeye Balad - Farnborough Havaclk Fuar

Her yl dnyann bir ok yerinde farkl farkl bir ok havaclk fuar yaplr. Ama bu ite ba eken hangileri diye bakarsak, tanesinin n plana ktn grrz. ngilteredeki Farnborough, Fransadaki Paris (Le Bourget) ve Almanyadaki Berlin (ILA) fuarlar 100 yla ulaan tariheleriyle bu konuda havaclk sektrnde ba ekerler. Otomobil sektrnn aksine, tayyarecilik iinde yeni model retimi o kadar kolay olmadndan, bu byk fuarlar genelde iki senede bir yaplr. Farnborough ile Berlin ayn yla denk gelirken, Paris Fuar tek sayl yllarda dzenlenir. Havaclk fuarlar prestijli etkinlikler olduundan, uak reticileri firmalardan alm olduklar siparileri, mmknse, burada aklamay tercih ederler. Getiimiz Haziran ayndaki Berlin Fuarnda Emiratesin Airbustan verdii A380 siparii buna gzel bir rnek oluturur. Bu gelenek Farnboroughda da devam ediyor. te fuardan gelen sipari haberlerinden bazlar: Emirates: 30 adet Boeing 777 Air Lease Corporation: 51 adet Airbus A320 GE Capital Aviation Services: 40 adet Boeing 737-800 + 60 adet Airbus A320 Aeroflot: 11 adet A330-300
Airlinetrends.com - Takip Edilmesi Gereken Bir Blog

Airlinetrends.com, son dnemde rastladmz en faydal bloglardan birisi. Copy-paste habercilii yapmak yerine, ticar havayolu sektrnde n plana kmay baaramayan konular sayfalarna tayor. Havayolu 101 olarak, Airlinetrends.comun kurucusu Raymond Kollauu, hazrlad 130
Havayolu 101
blog sayfas iin bizzat tebrik ettik. Havayolu 101i takip edenler farkndadr, son bir ka haftadr havayolu sektrndeki emtialama konusuna deiniyoruz. Airlinetrends.com, belki de, havayolu irketlerinin bu fenomene kar dik durabilmek adna neler yaptn anlatan bir web sayfas. te onlardan bir tanesi: Japon havayolu firmas ANA, kabin iinde taze bira servisi yapan ilk irket olarak tarihe geti. Normalde uak iinde yksek basnl gaz bulundurmak yasak olduundan taze bira servisi yapmak mmkn olamyordu. ANA inovatif bir yaklamla bu engeli kuru buz kullanarak amay baarm. Ve bylece taze bira arzu eden yolcularna ilave bir seenek sunmu. Ama mlm, uak dediiniz dar bir mekn. Bu yzden ANA, dar gvdeli uaklarda en fazla 20 bardak bira sunabilirken, geni gvdeli uaklarda bu rakam 40 bardaa kadar kyor. Bundan ksa bir sre nce ANAnn Starbucks ile bir ibirlii yaptn da ekleyelim. Son sz: Havayolu sektrndeki emtialamaya kar, Airlinetrends.com takip edilmesi gereken bir web sitesi.
Ramazan Kampanyalar Balad

Her sene Ramazan ay geldiinde genel olarak Trkiyede hayat yavalar. Bunun da etkisiyle havayolu ile seyahat eden yolcu saysnda bir dme meydana gelir. Geri Ramazan ay git gide yaz tatilinin iine doru kayyor, bu yzden yolcu says eskisi kadar etkilenmeyebilir ama irketler yine de tedbiri elden brakmyor. Tedbiri elden brakmayan havayolu irketlerinin banda Pegasus geliyor. hat biletinizi 22-29 Temmuz tarihleri arasnda Pegasusun web sitesi zerinden alrsanz, 11 Austos3 Eyll tarihleri arasnda tm i hat uularnda vergi dahil 49,99 TLye seyahat etme frsatn buluyorsunuz. Koltuk says snrl; ama web sitesinde bu snrn mertebesinden bahsedilmemi olmas bir eksiklik. Bu kampanya dahilinde uak bana mesela sadece 1 koltuk ayrlacaksa, pek bir manas yok. Pegasusun web sitesinde Istanbul-Antalya aras iin kk bir deneme yaptk. Karmza, her ey dahil, 91,98 TL gibi bir tutar kt. ndirim, daha da indirimli olmu anlalan :)
Havayolu 101
131
Priestmangoode - Kabin i Tasarmda Parlak Fikirler

Trk Hava Yollar (THY) tarafndan getiimiz hafta duyurulan Comfort Class ile ilgili olarak aratrma yaparken, ayn adn yllar nce mflis ama efsanev havayolu irketi TWA tarafndan da bir sre kullanldn grdk. Yine TWA tarafndan kullanlan bir baka kabin ii snf markas ise Ambassador Class imi. TWA bu markay, business class hizmeti iin kullanm. ABD ile Avrupa arasnda sefer yapan Boeing 747'lerinde kullanlan bu marka iin bir de reklam hazrlanm. Reklamn en fazla ilgi eken noktas, business classta bulunan koltuk saysnn azaltldnn vurguland blm. ncesinde 3-4-3 eklinde 10 koltuun yan yana bulunduu businessta, Ambassador Class ile birlikte 2-2-2 eklindeki dzenlemeyle koltuk says altya drlm. Ve tabiidir ki bu durum TWA reklamnda n plana karlm. Tayyare ile seyahat edecek olanlar iin, kabin ii tasarm son derece nemli. nk, paras verilerek satn alnan uak yolculuu hizmeti yolcu tarafndan burada teslim alnyor. Bu yzden uak yolculuu hizmetinin ne ekilde sunulduu bir hayli kritik hale geliyor. Lokantada yenilen yemein kendisinin lezzetli olmas kadar, o yemein ikram edildii taban, atal-ban, masa rtsnn durumunun da nemli olmas gibi. Kabin ii tasarm bu kadar nemli olunca, havayolu irketleri de haliyle bu ii en st dzeyde ciddiye alyor. Bir ngiliz firmas olan ve Paul Priestman ile Nigel Goode tarafndan kurulan Priestmangoode adl irket, genel olarak tasarm piyasasnda olmakla birlikte, zellikle uak ii tasarmnda uzmanlam durumda. irketin mterilerinden bir kann adn zikretmem, fikir vermesi asndan yeterli olacaktr: Lufthansa, Swiss, Kingfisher, Jet Airways, Qatar Airways, Malaysia Airlines. Network tayclarn, dk maliyetli tayclarla iine girmi olduklar zorunlu rekabet ortam, havayolu seyahatinin son 10-15 yl ierisinde bir emtia haline gelmesine yol amt. Bu duruma bir are olarak yolcularna sunduklar hizmetin kalitesini ve eitliliini artrmak isteyen network tayclar, bir ka rneini yan tarafta grebileceiniz bu tarz yeniliklerin peinden gidiyorlar. THYyi youn olarak kullanan yolculara buradan bir mjde verebiliriz. THYnin bu yl sonundan itibaren teslim edilmeye balanacak uzun menzilli yeni Boeing 777 ve A330 tipi
132
Havayolu 101
uaklarnn kabin ii tasarmlarnda da Priestmangoode imzas yer alacak. Ama bylesi rahat ve konforlu kabin ii tasarmlarn 4-5 saatin altndaki uularda aramaynz. nk o segmentte artk; LOW-COST CARRIER RULEZ!
Qantas Next Generation Check-in

[youtube http://www.youtube.com/watch?v=O-YznwL_nQs&w=640&h=390]
Qantas Next Generation Check-in - Detaylar

Geen hafta Havayolu 101e, Qantasn yeni nesil check-in uygulamasnn tantld video grntsn eklemitik. imdi bu uygulamann detaylar hakknda bilgi verelim. 1 Austos tarihinde ile olarak Avustralyann Perth kentinde ve i hat uular kapsamnda balayacak uygulamann temeli, Qantasn sk uan yolcu programna dayanyor. Programn en st segmentinde yer alan yaklak 100.000 Premium yeye, Q Card ad verilen ve iine bir akll ip entegre edilmi olan yeni ye kartlar datlacak. Youtubedaki tantm filmini seyretmeyi baaranlarn hatrlayaca zere, bu Q Card ile havalimanna gelen yolcu, kartn bu uygulama iin ayrlm olan kioska yaklatrd anda check-in ilemi otomatik olarak yaplm oluyor. Ayrca check-inin detaylar, ye yolcunun cep telefonuna da bir ksa mesaj olarak iletiliyor. Bu ilem neticesinde Q Card bir elektronik boarding pass haline geliyor ve ye yolcu Q Card ile boarding ilemini de halledebiliyor. Qantasn youn teknoloji ieren bu uygulamas bununla da kalmyor. Yeni dnemde bagaj etiketleri de ortadan kalkacak. Bundan byle bagaj etiketleri, iine bir RFID ipi entegre edilmi plastik bir kart haline dnyor. Bu kart zerinde bulunacak RFID etiketinin mini hafzasnda hem yolcu bilgisi yer alacak, hem de o anki uuun detaylar. Qantas yolcular bu sayede ayn bagaj etiketini srekli bir biimde kullanabilecekler. Bu uygulamada aklma taklan bir ey oldu. Kiosk zerinden yaplan hzl check-in ileminde koltuk seiminin nasl yapld belirtilmiyor. Acaba yolcunun seim hakk bulunmuyor mu? Her eye ramen, Qantasn bu adm, zellikle sk uan yolcularna verdii nemi gstermesi asndan ok nemli. Tabii bylesi teknolojik uygulamalar teoride
Havayolu 101
133
uygulamaya almak ok da nemli deil. Asl nemli olan, bu ve benzeri uygulamalarn fiiliyatta ne kadar kullanlabilir olduu. Dars dier irketlerin bana diyoruz.
Emirates Nereye Gidiyor?

Getiimiz gnlerde Havayolu 101 tarafndan incelenen bir raporda yle bir karlatrma yaplm: Birleik Arap Emirliklerinin nfusu 4,6 milyon. Emiratesin arz ettii yllk koltuk kilometre (ASK) ise 160 Milyar Kilometre. Yani sfrl bir sadeletirme yaparak hesaplarsak, 1e 35lik bir oran var. Ayn oran Avrupadaki bayrak tayclarda 2,3 civarnda. Bir baka ehir-devlet olan Singapur ve bayrak taycs Singapore Airlinesta ulalan oran 1e 23. Trkiye nfusu ve THYnin ASKsini oranladmzda ise karmza 0,8 gibi bir rakam kyor ki, THYnin son 5-6 yldaki hzl bymesi olmasa, bu orana bile ulalamazd. Emirates herhangi bir havayolu ittifaknn yesi deil ve stratejik planlamasnda byle bir ibirlii hedefi bulunmuyor. Ulatmz kaynaklara gre Emiratesin sipari defterinde unlar yazl: Airbus A380: 80 adet Airbus A350: 70 adet Boeing 777: 48 adet 2020 ylna gelindiinde Emiratesin, 400 geni gvdeli uayla, uzun menzilli hatlarda tm rakiplerini geride brakaca tahmin ediliyor. O tarihlerde irketin tayaca yllk yolcu saysnn da 80 milyona yaklamas bekleniyor. Emirateste uak utilizasyonu gnlk ortalama 18 saate kadar kabiliyor. Tayyarecilii bilenler iin bu inanlmas g bir sre. Dubai ehir-devlet idarecileri, olduka liberal bir havaclk politikas takip ederek hem Dubaiye olan hava trafiinin hem de Emiratesin nn ayor. Bunun yan sra hzla arta hava trafiini salkl bir biimde idare edebilmek iin havaalan ve trafik kontrol altyaplarn Emiratesin bymesinden ok daha nce elden geirerek, kapasiteyi artryor, nmzdeki yllara hazr hale getiriyorlar. ehrin idarecileri, Dubainin Dou ile Bat arasnda bir aktarma noktas olarak ok iyi bir konuma sahip olduunu belirtirken, Emiratesin de, bu yeni pek Yolunun havayolu irketi olduunu ekliyorlar. Emiratesin baarsnda Dubainin mnasip coraf konumunun yan sra, havayolu 134
Havayolu 101
irketlerine uygulanan vergilerin dkl ve personel ynetimi asndan sendika ve grev sorunlarnn olmamas da pay sahibi. Zaten rakip havayolu irketlerinin Emirates hakkndaki en byk ikayeti, bu irkete devlet tarafndan gizli sbvansiyon uygulamas yapld ynnde. Mesela Emirates alanlar gelir vergisinden muaf. Net-brt cret fark gibi bir durum olmamas, Emiratesin personel giderlerinin rakiplerine kyasla dk seviyede kalmasn salyor. Personel giderleri, Emiratesin toplam giderleri ierisinde %15 orannda paya sahip. Benzer network tayclarda bu oran %25-30 arasnda gerekleiyor. Ancak alanlarn gelir vergisi demiyor olmas Emiratese zg bir durum deil; Dubaide alan herkes iin geerli. Tabii bu noktada unu vurgulamakta fayda var. Emirates, bilinen veya tahmin edilenin aksine, akaryaktn bedavaya almyor! Muhtemelen piyasann altnda bir fiyat dyorlardr ama o kadarakaryakt maliyeti Emirates iin de nemli gider kalemlerinden bir tanesi. Emiratesin bu bymesi Avrupa ve Kanadadan gelen baz engellemelerle frenlenmeye allyor. Kanadann slot verme konusunda cimri davranmas, bunun en gzel rnei. zellikle Avrupada karlat engellemeler, Emiratesin bu blgedeki bymesini snrlandryor. Aslnda Emiratesin bu hzl bymesi, sadece Avrupay etkilemiyor. Dubai, ABDnin dou kylarndan Hindistan, Gneydou Asya ve Avustralya gibi yerlere seyahat edecekler iin de uygun bir aktarma noktas olabilir. Zaten yle bir adm geri ekilerek resme yeniden baktmzda, Emiratesin zellikle Orta Dou, Afrika, Hindistan gibi uzun yllar boyunca havayolu seyahatinde yeterli atlm gerekletirememi blgelerde younlatn gryoruz. Getiimiz yl iinde, Hindistandaki yerli irketlerden ikayeti olan bir yazarn, Emiratesin, Hindistann bayrak taycs olmas ynnde bir arzusu vard. te Emiratesin Hindistanda utuu noktalar ve haftalk frekans saylar. Bu hatlarda haftalk arz edilen toplam koltuk saysnn 52-53.000 civarnda olduu tahmin ediliyor: ehirHavalimanFrekans Ahmedabad AMD 10 Bangalor BLR 20 Bombay BOM 42 Kozikod CCJ 11 Kolkata CCU 12 Kolombo (Sri Lanka) CMB 21 Koi COK 14 Delhi DEL 35 Hayderabad HYD 21 Mesela Manchesterda yaayan bir kiiyi dnelim. Hindistandaki bu ehirlere gitmek iin ha Heathrowda aktarma yapmm, ha Dubaide. Hatta belki de Dubaide aktarma yapmak daha sorunsuz bile olabilir. Emirates, Dubai ile Manchester arasnda haftada 14 frekans sunuyor. Neticede baktmzda, Dubai ehrinin ml ve idar adan ayakta durduunu var sayarsak, 2020 ylna gelindiinde Emiratesin belki de dnyann zirvesine yerlemi bir havayolu irketi olacan tahmin etmek, ok da abartl bir yaklam olmasa gerek.
Havayolu 101
135
Bolivya Havayollar Pazar Sulandrd m?

zellikle rekabetin artt piyasalarda, rekabet eden firmalardan bir tanesinin, satt rn veya hizmetin fiyatn ar oranda drmesi sonucunda yle bir tbirin dile getirildii duyulur: X firmas pazar sulandrd. BBCde Bolivya Havayollar hakknda okuduumuz bir makalede yine bu minvalde yaplan bir benzetme karsnda pes demek durumunda kaldk. Bolivya Havayollarnn rakibi konumundaki Aerosur adl firmann st dzey bir yetkilisi yle demi: What BoA is doing is to prostitute the market. And it is aimed at monopolising the market, personally by the president and its allies. This is a political battle because this government cannot stand private business. Bu vesileyse Bolivya Havayollarna ksaca deinelim. Gney Amerikann sosyalist olma iddiasndaki liderlerinden biri olan Evo Morales tarafndan idare edilmekta olan Bolivyada havayolu sektr son yllarda zor zamanlardan geti. Bu noktada devreye Bolivya Havayollar girdi. Devlet mlkiyetinde olan bir irketin de baarl olabileceini ispat etmek gibi bir amac olan irketin uaklarnda business class bulunmuyor. Zira yneticileri, bu uygulamann halk arasnda ayrmclk yapmak manasna geldiini dnyor. Bolivyada havayolu seyahati Bolivya Havayollar tarafndan demokratikletirildike, uaa binenlerin saysnn artaca dnlyor.
Havayolu ttifaklarnda Bir lk

1990larn bandan bu yana sre gelen havayolu ittifaklarnda bugn bir dnm noktas. Kendisine dk maliyetli tayc i modelini semi bir havayolu firmas bugn resmen bir havayolu ittifakna gireceini aklayacak. Bu karar sektrde bir ilk olma nitelii tayor. Evet, Almanyann dev low-cost firmas Air Berlin, ban American Airlines British Airways ikilisinin ektii oneworld ittifakna girme karar ald.
136
Havayolu 101
Bugn TS 14.30da yaplacak basn toplantsnda bu kararla ilgili daha ayrntl bilgi verilecek. Bylesi bir ibirliinin neler getireceini nmzdeki gnlerde tartrz ama hemen u anda altn izmemiz gereken bir ey var ki, lkemizi de yakndan ilgilendiriyor. Pagasus Havayollar, Air Berlinde %20ye yakn bir oranda hisse sahibi. Bekleyelim, grelim...
Air Berlin - Hissedarlar

IATA ov Yapmaya Devam Ediyor

Ticar havayolu sektrnn en nde gelen mneccimi olan IATA, yaynlad tahminlerle adeta ov yapmaya devam ediyor. nce IATAnn resm sitesinde, 27 Ocak 2010 tarihinde yaplan aklamaya bakalm: Revenue improvements will be at a much slower pace than the demand growth that we are starting to see. Profitability will be even slower to recover and airlines will lose an expected US$5.6 billion in 2010. imdi de yine IATAnn web sitesinden 29 Haziran 2010 tarihli aklama: Strong traffic growth is contributing to a strengthening industry bottom line. Airlines are expected to post a $2.5 billion profit in 2010 in a dramatic turnaround from the $9.9 billion lost in 2009. Bir kez de Trke olarak ifade etmek gerekirse, Ocak aynda yaplan tahminde sektrn 5,6 milyar USD zarar edecei tahmin edilirken, Haziran ayna gelindiinde bu tahmin 2,5 milyar USD kr eklinde revize edilmi. Maaallah!
Havayolu 101
137
Koltua Yapk Deilmi

Gelimi dnyada meydana gelen baz olaylar, Trkiyedeki bizleri artabiliyor. te ylesi aknlk verici kararlardan bir tanesi. Piyasa deeri asndan dnyann ikinci byk havayolu irketi olan Singapore Airlinesn CEOsu Chew Choon Seng, istifa edeceini aklad. 2003 ylnda greve gelen Seng, zamann ilerlediini belirterek artk ayrlma zamannn geldiini sylemi. Sengin ya ka dersiniz? Sadece 64. Seng zamannda Singapore Airlines nereden nereye gelmi diye baktmzda unlar gryoruz: ki katna kan hisse fiyat, istisnasz her sene kr edilmesi, Airbus A380in filoya dahil edilmesi. Son olarak hafta banda aklanan Nisan-Haziran dnemi sonularna gre Singapore Airlines, 185 milyon USD net kr elde etti. Zirvedeyken brakmasn bilmek, bu olsa gerek.
KLM - Economy Comfort Seat

Hizmet sektrnde faaliyet gsterdiini ve kendisine ynelik en byk tehdidin emtialama olduunun farknda olan ve bu duruma kar sistematik bir biimde mcadele eden havayolu irketlerinin banda KLM geliyor. Getiimiz haftalarda, KLMin yolcularna sunduu kk farkllklardan bahsetmitik. Sunulan hizmeti bir ekilde farkl klabilmek gerekten de nemli. Grdm kadaryla KLM, bu ii bu kadar ileriye tayan tek havayolu firmas. irket, yolcularna sadece Economy Classta tam drt farkl seenek sunuyor: 1- Standart Koltuk
138
Havayolu 101
2- ki kii yan yana 3- Ekstra geni diz mesafesi 4- Economy Comfort KLM, bu seenekleri sunarken, ye yolcular arasnda pozitif ayrmclk yapmay da ihmal etmemi. Air France-KLMin sk uan yolcu program Flying Blue kapsamnda drt segment bulunuyor; Platinum, Gold, Silver ve Ivory. Economy Classtaki koltuk seeneklerine gelince, en st seviyedeki Platinum yeler herhangi bir ilave deme yapmadan istedikerini seebiliyor. Economy Comfort iin Gold yelere %50 indirim yaplrken, Silver yeler iin bu oran %25. Bakalm nmzdeki dnemde Comfort Class uygulamasna geecek olan THYde nasl bir uygulama yaplacak?
Vizesiz Avrupa Hayal mi?

Hkmetin ve Hariciyenin zellikle bu ylki youn almalar ile baz lkeler ile vizelerin kaldrlacana ilikin haberlerin doruluk payna geenlerde deinmitik. Bu konuda son gelimeler yle: - Yunanistan, yeil (hususi) pasaport hamillerine vizeyi resmen kaldrd. - Portekiz de yeil pasaporta vize uygulamasna son vereceini bildirdi. - Rusyann tm Trk vatandalarna turistik vizeyi kaldrma uygulamasna (elbette karlkl olarak), sonbahar aylar itibariyle geeceini gayriresmi kanallardan aldmz duyumla renmi bulunuyoruz. Yeil Pasaport ile ilgili yazmzda, vizesiz bir AB iin Trkiye Cumhuriyeti Devletinin sorumluluk yklenmesi gerektiini belirtmitik. te bu yazmzda ele alacamz konu; normal (umuma mahsus) pasaporta sahip Trk vatandalarna AB, bir dier deyile Schengen Alan kaplarnn ne zaman alaca, daha dorusu byle bir ihtimal olup olmad. Aslnda Ankara Antlamas ve Katma Protokol uyarnca, ABnin Trklere giri vizesi uygulama hakknn bulunmad hususu, yllardr baz platformlarda tartma konusu olmu. Olduka uzun ve emsal yarg kararlaryla dolu makaleler ve hukuki terimlerle skc olmamak adna, yalnzca beendiim iki ke yazsnn linklerini buraya tamakla yetinmek istiyorum. http://www.abhaber.com/haber.php?id=19840 http://www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp?yazi_id=2036&id=98 Vizesiz Avrupa ihtimalinin gerekleebilmesi iin, AB bildiimiz kadaryla medyaya ilk kez bu yl yansyan (resmi olarak 2000li yllarn banda) baz objektif kriterler ne srd. Bunlar; - Biyometrik pasaport uygulamas (iyi kt bu art yerine getirmi bulunuyoruz),
Havayolu 101
139
- Kaaklarn Geri adesi (Kabul) Antlamasnn imzalanmas (AB, vizeyi kaldrmaya hazrland baz Balkan lkeleri ile bu antlamay imzalam bulunmakta), - Snr gvenliinin artrlmas (50 bin kiilik zel bir birim olarak planlanan tekilatn, merkezi Varovada bulunan Frontex (Frontires extrieures, d snrlar) Avrupa Birlii Snr Gvenlii Birimi ile ortaklaa hareket edilerek kurulmas gerekiyor). Grld zere; saylan kriterler arasnda ekonomik ve sosyal boyutlaryla, Trkiyeye en ok yk getirecek olan Geri ade Antlamas (Readmission Agreement) olarak gze arpmakta. Bu konuda olduka itinal yazlm bir makale linkini aaya aldm, merakls okuyabilir. Uygulamaya bu aamada iddetle kar kan bir aratrma kuruluunun Raporlarna da www.usak.org.tr adresinden ulaabilirsiniz. http://tinyurl.com/3489vf4 Aada linki bulunan ve Referans Gazetesinde yer alan bir yazya gre ise; ABnin, brakn vize muafiyetini, Balkan lkelerine nerdii ve birouyla uygulamaya koyduu Vize Kolayl Antlamas (Visa Facilitation Agreement) iin bile Geri Kabul Antlamasn Trkiyeye imzalatmak istediini, Trkiyenin buna yanamadn, www.abhaber.com sitesine gre de getiimiz Haziran aynda, Grcistana geri iadeyi kabul etmesi karlnda vize kolayl saladn gryoruz. http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=116369&KTG_KOD=245 Yukardaki bilgileri birlikte deerlendirdiimizde, maddi/manevi lkemize byk yk getirecek olan baz ykmllklerin, ancak vizelerin kesinlikle telaffuz edilmedii bir serbest dolam antlamas veya tam yelik aamasnda srtlanlmas gerektiini rahatlkla syleyebiliriz.
A380 Kullanan Havayolu irketleri

Son gnlerde kabin ii konfordan ska bahsediyoruz. u an iin havalarda szlen en byk tayyare durumundaki Airbus A380i kullanan irketlerin kabin iini nasl dzenlediklerine ksaca bir bakalm: Air France: 9 First + 80 Business + 449 Economy = 538 Koltuk (Alt kat First + Economy, st kat Business + Economy) flat bed Emirates: 14 First + 76 Business + 399 Economy = 489 Koltuk (Alt kat Economy, st kat First + Business) lie-flat Lufthansa: 8 First + 98 Business + 420 Economy = 526 Koltuk (Alt kat Economy, st kat First + Business) lie-flat Qantas: 14 First + 72 Business + 32 Premium Economy + 332 Economy = 450 Koltuk (Alt kat First + Economy, st kat Business + Premium Economy) flat bed
140
Havayolu 101
Singapore: 12 First + 60 Business + 399 Economy = 471 Koltuk (Alt kat First + Economy, st kat Business + Economy) flat bed Grlecei zere, tahminlerin aksine, yolcularna en geni mekn Emirates sunmuyor. Qantas ve Singapore Airlinesn toplam koltuk says, Emiratesten daha az. Ayrca dikkat edilmesi gereken bir baka husus, sz konusu irketlerin Business Classta kullandklar koltuun ne kadar yatabilir olduu. Yine tahminlerin aksine, Emirates, Business Classta tamamen yatan koltuk kullanmyor. Emirates gibi Lufthansa da, Businessta ancak lie-flat olarak tabir edilen koltuklar kullanyor. Dier irket ise bu zellii business class yolcularndan esirgememi ve flat bed tipi koltuklar tercih etmi.
Sabah Namaz Evde, le Namaz Kbe'de

Monday, August 02, 2010
imdilerde bu kadar kolay oluyor mu bilmiyoruz ama 35 sene nceki THY-Saudia reklamnda byle diyor:
Sabah namaz evinizde, le namaz mukaddes topraklarda

26 Eyll 1975 tarihine ait bu reklamda gidi dn uak biletinin 5320 TL olduu belirtilmi. Bir hayli yksek bir rakam. Bu sene Hacca gideceklere imdiden Allah kabul etsin! diyoruz.
Duty-free Maazalardan Ne Kadar rn Alabiliriz?

Havaalanlarnn D Hatlar blmnde keyifle vakit geirdiimiz free shoplardan (gmrksz maazalar) bildiiniz zere hem k hem de giri terminallerinde alveri yapma hakkmz var. Burada dikkat edilmesi gereken husus, yurda giri yaparken lkemizdeki, yurtdna karken ise gideceimiz destinasyondaki gmrk mevzuatnn izin verdii limitlerin zerinde rn satn almamak. lkemize giri srasndaki duty-free alveri limitleri konusundaki en doru bilgiyi T.C. Babakanlk Gmrk Mstearlnn internet sitesinden renebileceimizi dndmden hemen www.gumruk.gov.tr sitesine gz attm. Mstearln sitesi, dutyfree alveri limitlerine hem Sk Sorulan Sorular blmnde ayrntl olarak deinmi hem de mevzuat blmnde yer alan 2009/109 sayl Genelgede bu konu aklanm.
Havayolu 101
141
Buna gre; deeri 430 Euroyu gemeyen hediyelik eyalar ile Genelgeye ekli listede kalem kalem saylan mallarn karsnda yazl miktar kadarn duty-free maazalardan temin edebiliyoruz. Bu maazalardan genelde parfm, alkoll iecek ve ttn rnleri satn alndndan bunlara ilikin limitleri aaya aldm (bu mallar asndan tutarn hibir nemi bulunmadna ve dorudan miktara baklacana zellikle dikkat ekilmi): YOLCU BERABER KSEL EYA LSTESTKETM MADDELER a) TTN VE TTN RNLER 1- Sigaralar 400 adet 2- Sigarillolar (her biri 3 gr.dan ar olmayan purolar) 100 adet 3- Puro 50 adet 4- Kylm ttn (200 yaprak sigara kad ile) 250 gr. 5- Pipo ttn 250 gr. b) ALKOLL RNLER 1- Alkol derecesi % 22yi geen alkol ve alkoll ikiler 1 lt. 2- Alkol derecesi % 22yi gemeyen alkol ve alkoll ikiler 2 lt. c) KOZMETK RNLEREn fazla 120 ml.'lik ieler iinde be adet kolonya, lavanta, parfm, esans veya losyon Genelgeye gre; yolcunun her bir gruptaki birden fazla rn eidinden satn almak istemesi halinde rnlerin satn alnan oranlar toplamnn %100 amamas gerektiinden, rnein hem sigara hem puroyu st limitlerinden alamyorsunuz. Hatta Genelge metninden, her gruptan yalnzca bir eit (rnein sigara) rn satn alnabilecei, dierinden (mesela puro) bir tane bile alnamayaca bile anlalabilir. Dorusu, uygulamada ne yaplyor, olduka merak ettim. Yurtii ve yurtd duty-free tecrbesi fazla olanlarn katklarn bekliyorum. Havaalanlarmzda yaygn olarak free shoplar bulunan firmalardan ATU ve Seturun web sitelerine gre (www.atu.com.tr ve www.setur.com.tr); yurtdna karken yukardaki miktarlarn katna ktn da hatrlatalm, ancak gittiiniz lkenin mevzuatn incelemeden bu kadar alveri yapmanz nermem, zira demek zorunda kalacanz gmrk vergileriyle astar yznden pahalya gelebilir.
THY'nin Yeni 330'u Gn Sayyor

Tuesday, August 03, 2010
Trk Hava Yollarnn (THY) son bir yl ierisinde verdii geni gvde uak siparilerinin bir blm Boeing 777-300ER (12 adet), dier bir blm ise Airbus A330-300 (10 adet) tipinden oluuyor. te Airbus tarafndan retilmekte olan bu gcr gcr tayyarelerin ilki, Toulousetaki fabrikada grntlenmi. Boyasnn da tamamlanm olduundan anladmz kadaryla nmzdeki haftalarda teslim edilmesi muhtemel bu tayyarenin MSNi 1150. THY filosunda ise TC-JNH tesciliyle hizmet verecek. Herkese hayrl olsun :) Fotograf: http://www.flickr.com/photos/digitalairliners/4841198705/
142
Havayolu 101
Uak Dergileri de Elektronik Olacak

Wednesday, August 04, 2010
Uygulamakta olduklar i modelini network tayc olarak tanmlayan havayolu irketleri u sralarda, sunduklar kabin ii hizmeti eitlendererek rakiplerine gre farkllamak iin her yolu, her frsat deniyor. Singapore Airlines, E-Ticaret denilince tm dnyada akla gelen dev irket Amazonun geen hafta yapt sattmz her 100 basl kitaba kar, 143 elektronik kitap satyoruz eklindeki aklamasna nazire yaparcasna, uak iinde yolcularna datt seyahat dergisi Silverkrisi nmzdeki dnemde tamamen elektronik formatta sunacan aklad. Tedricen yaygnlatrlacak bu uygulama yolculara, irketin KrisWorld adn verdii kabin ii elence sistemi (IFE) zerinden ulatrlacak. Uzun vadede amalanan, yolcu kabininin bu ve benzeri tm basl dokmandan arndrlmas. Zira bu uygulama kapsamnda Silverkrisin yan sra, gmrksz sat katalou KrisShop ve KrisWorld kullanm klavuzu da elektronik ortama aktarlacak. Daha sonraki aamalarda ikram mns, gazete, dergi, kitap gibi bir ok basl yaym yolculara elektronik formatta sunulacak. Singapore Airlines yneticilerinin yaptklar aklamada, bylece uaklarn daha hafif bir hale getirilerek daha az akaryakt tketilmesi ve daha az karbon emisyonu yaylmasnn amalandn belirtiyorlar. nce filodaki A380lerden iki tanesinde balayacak ktsz kabin uygulamas, hemen akabinde iki Boeing 777de devreye sokulacak. Zamanla tm filo bu hale getirilecek. Tabii evreye duyarl olmak iyi gzel de, yolcularn tamamna yakn halen Y Nesli ncesi nesillerden gelmekteyken, bylesi bir deneme ne kadar baarl olacak, dorusu merak ediyoruz. Geri ben yaptm, oldu denirse, mesele yok. Ama bu almann en azndan ilk aamada yolcularn ok fazla ilgisini ekeceini dnyoruz. Bir de tabii her ne kadar ilk zamanki versiyonlara gre iyiletirilmi olsa da, kabin ii elence sistemlerinin ekran kalitesi burada belirleyici olacak. Yaznn banda deindiimiz Amazon Kindleda ekran aydnlatmas bulunmuyor; elektronik mrekkep kullanlyor. Bu sayede ekran parlamyor, gzler yorulmuyor. Ayn eyi kabin ii elence sistemlerinin ekranlar iin sylemek maalesef mmkn deil. Son olarak Singapore Airlinesn bir ok hizmetinde kulland Kris kelimesinin ne manaya geldiini merak etmi olabilirsiniz. Kris, Gney Dou Asya kltrnde kutsallna inanlan bir tr haner. Fotoraf: http://ty.kurniawan.com.au/2008/05/on-board-the-singapore-airlines-a380/
Havayolu 101
143
Lufthansa talya Zorlanyor

Thursday, August 05, 2010
Avrupa Birlii genelinde uzun yllardr bir ak semalar uygulamas olsa da, dk maliyetli tayclar dnda, kklerinin ait olduu lke dnda bir noktaya hub ap operasyon yrten havayolu irketi says son derece azdr. te bunlardan bir tanesi, Milanoda oluturduu hubyla operasyon yapmaya alan Lufthansa. 2009 yl balarnda Milano merkezli olarak seferlere balayan irketin ad Lufthansa talya olarak tespit edilmiti. lk aamada yine Lufthansaya ait olan Air Dolomiti ile yaplmas planlanrken, irketin ad son anda deitirilmi; belki de gl bir mteri algsna sahip olan Lufthansa markasndan fayda salanmas amalanmt. Buna ek olarak Alitaliann iflas srecinde Milanodan ekilmesi ve Kuzey talyann zengin ve ayrlk dokusu, Lufthansann bu yatrmnn ksa srede baarya ulaaca gibi bir beklentiye yol amt. Ancak u anda 9 adet Airbus A319 ile 15 civarnda noktaya olan seferlerine devam eden Lufthansa talyada ilerin ok da parlak gittiini sylemek, biraz iyimserlik olur gibime geliyor. Getiimiz haftalarda aklanan Lufthansa ilk yar yl sonularna gre talya blm hedeflenen krlln bir hayli uzanda kalm durumda. Bu durum Lufthansa talya ile ilgili stratejinin yeniden gzden geirilmesine yol at. ncelikle, Milano ile Almanya arasnda Lufthansa talya seferlerinin yaplmyor olmas bir kez daha masaya yatrlacak. Ayrca irketin sefer yapt bir ok nemli noktann yolcu ve acente nezdinde pek de bilinir olmad gerei bulunuyor. Gerekten de, nmzdeki gnlerde yapmay planladmz bir Milano-Barcelona seyahati iin Kayakta bilet aratrrken, kan sonularn arasnda -aklmzn ucundan dahi gemezken- Lufthansa talya fiyatlarna da ratlaynca byle bir irketin olduunu anmsadk. 2011 ylnn sonuna doru, ak koyun-kara koyun belli olur diye dnyoruz. Not: Kayaktaki aramada, Lufthansa talya biletlerinin Swiss markas ile de satldn grdk ve bu codeshare ve ittifak iinin suyunun ktna bir kez daha gnlden iman ettik.
Easy Markas Ne Olacak?

Friday, August 06, 2010
Easyjet ile kurucusu Stelios Haji-Ioannou arasndaki ekime, younluktan dolay yazma frsatn bulamadmz bir konuydu. Ksmet bugneymi.
144
Havayolu 101
Easyjet ile Stelios arasndaki durum, Trkiyede yaayan bizler iin kavramas pek de kolay olmayan bir ey. Zira bizde kurumsallam olduunu iddia eden firmalar bile aslnda byk oranda, o irketin kurucusu olan aile tarafndan idare edilmektedir. Oysa Avrupa ve ABDde durum biraz farkl. Aklma hemen, zamannda kendi kurduklar irketten ayrlmak zorunda kalan Cisco ve Apple CEOlar geliyor. Easyjet-Stelios ilikisi de yava yava bu noktaya doru ilerlemekte. 10 Kasm 1995 tarihinde Easyjet, Luton Glasgow arasnda ilk seferini yaparken, Stelios henz 28 yandayd. Easyjet ile yakalad rzgrla birlikte, ayn markay (Easy) kullanarak farkl bir ok ie girien Stelios, bunlarn hi birinde Easyjetteki baarsn tekrarlayamad. Ama ne olursa olsun, Easy, bir marka olarak zellikle Avrupada insanlarn kafasnda bir yer edindi. Tabii olarak Stelios, Easy markasnn zerinde byk bir hassasiyetle duruyor ve ona bir zarar gelmesini istemiyor. Bu yzden de, her ne kadar Easyjetteki ounluk hissesini ok uzun zaman nce satm olsa da, Easy markasnn kullanm hakk, Steliosun sahibi olduu EasyGroup bnyesinde bulunuyor. zellikle son bir yl ierisinde Easyjetin zamannda kalk performansnn pek iyi olmamas ve Ryanairin bu konu zerinden Stelios ile alay etmesi, belli ki Steliosu bir hayli kzdrm. Zira Stelios, resm kanallar zerinden Easyjet ynetimine gnderdii bir ikaz mesaj ile, irketin zamannda kalk performansnn 90 gn ierisinde iyiletirilmesini; aksi halde, Easygroup tarafndan Easyjete tahsis edilmi olan Easy markas kullanm hakknn iptal edileceini bildirdi. Steliosa gre Easyjetin zamannda kalk ve uu iptal istatistikleri tam manasyla kabul edilemez bir noktaya gelmi durumda. irketin son derece kt ynetildiini vurgulayan Stelios, ar ve plansz byme ile insan kayna ynetimindeki baarszln, Easyjetin bugn iine dt zor durumun ana sebebi olduunun altn iziyor. EasyGroup tarafndan Easyjet ynetimine verilen sre 26 Ekim 2010da sonra erecek. Bakalm o tarih geldiinde, Stelios ikna olmu olacak m?
Havayolu 101
145
iPhone in Yeni Uygulamalar

iPhone'un Havaclk ile ilgili baz uygulamalarna getiimiz aylarda bir balang yazs ile deinmi ve Temmuz ayna kadar ara sra bu listeyi gncellemeye almtm. Ancak gncel halinin artk takip edilemeyebileceini dndmden taze iPhone uygulamalarna ilikin bir liste daha oluturmak daha doru olur kanaatindeyim. te yeni listemiz: - FlightView - Real-Time Flight Tracker and Airport Delay Status: Emsaline gre olduka rekabeti bir fiyatla sata sunulan bu uygulama ne yazk ki yalnzca K.Amerika ktasna yaplan veya balang noktas bu ktada olan uulara ilikin veriler ieriyor. Hava artlarndan terminal ve kap numarasna kadar uuunuza ilikin her trl bilgiyi bir iki tklamayla edinmeniz mmkn. Kullanclarn byk beenisini kazanm. - FlightRadar 24: Free ve Pro olmak zere iki versiyonu bulunan bu uygulama, bulunduunuz yerdeki uular bir harita zerinde izlemenize olanak salyor. zellikle Avrupa ktasna ilikin veriler sunan uygulamann cretsiz versiyonu, yalnzca bir harita zerinde uu numarasn grmenize izin verirken, uak ve rota hakknda da bilgi edinmek istiyorsanz cretli versiyonu satn almanz gerekiyor. Kullanc yorumlarndan, bu uygulamann henz gelimeye ihtiya duyduu anlalyor. Free versiyonun imdilik olduka yetersiz olduunu syleyebilirim. - Airport Remote Monitor - 100 Airports at your fingertips: smine bakmayn, u anda stanbul'un da aralarnda olduu yaklak 160 havaalanna ilikin gncel uu bilgilerini ieriyor ve benzerlerine gre dk fiyat ve performansyla gze arpyor. Kabin memurlarnn bile gvenle kullandklarn syledikleri bu uygulamay bazlar da rtar bilgisindeki hatalardan dolay beenmemi. Ancak unu syleyebilirim ki, kl bulutu vakasndan tr iptal olan uuumuza ilikin bilgi, kalk zamanndan iki saat sonra biz ks ks geri dnerken bile AHL'nin kendi monitrne yanstlmamt. - American Airlines: lgili havayoluna ait bu uygulama, kullanc ad ve ifrenizle login olduunuz takdirde uuunuza ilikin neredeyse tm ilemleri (park yeri hatrlatcsndan mobil bini kartna ve uaa alnmay beklerken sudoku oynamaya kadar) yapabileceinizi vaaediyor . - Southwest Airlines: Benzerlerinden imdiye kadar duymadm ve sonradan bir nevi "push notification" (annda bildirim) olduunu anladm DING! fonksiyonu ile ayrlan bu havayolu uygulamas, kullanclarna dorudan phone'lar araclyla indirimli bilet alabilme seenei sunuyor. ncelediim kadaryla havayollarna ait uygulamalar ierisinde en fazla rabet gren de Southwest'e ait olan. En yakn zamanda THY'nin iPhone uygulamas ile karnzda olmak dileiyle...
146
Havayolu 101
THY de Ramazan'a Merhaba Dedi

Sunday, August 08, 2010
zellikle Trkiye ii uulardaki yolcu saysnda her Ramazan ay yaanan azalma, havayolu irketlerini bu aya zel kampanya yapma mecburiyetinde brakyor. 22 Temmuzda Pegasusun yapt kampanyadan bahsetmitik. Bu kez sra Trk Hava Yollarnda. 6 Austos 2010 tarihinde THY tarafndan yaymlanan basn duyurusuna gre THYyi tercih edecek yolcular, 11 Austos 6 Eyll 2010 tarihleri arasnda, stanbul kl ve varl tm i hat seferlerinde tek yn herey dahil 94 TLye seyahat edebilecek. Bu fiyat THYnin web sitesi zerinden satn alnacak biletlerde geerli olacak. TVlerde grdmz kadaryla ok da gzel bir reklam var. Ancak sosyal medya ve video sitelerinde yaptm tm aramalara karn bu reklam bulamadk. Reklamda verilmek istenen mesaj, ebru sanat vastasyla iletiliyordu. imdilik bu reklamn kk bir grseli ile yetinelim.
THY'nin Ramazan Reklam Havayolu 101'de

THY'nin Ramazan kampanyas iin hazrlad reklam filmi Havayolu 101'de... Ebru ustalar Baak - Kubilay Diner ifti tarafndan hazrlanan almann reklam filmini Kaan Kaner ynetti. ekimler bir gnde tamamland. Normalde her bir tasarmn yapl ortalama be dakika kadar sryor. Reklam filmi iin iin bu aamas yaklak 400 kere hzlandrld. Yani; bilgisayar animasyonu filan deil, halis mulis el emei, gz nuru... Reklam filminin mzii ise "We are globally yours" arksnn Ramazan zel versiyonu :) Tebrikler THY... not: nmzdeki gnlerde Ramazan temas dnda da "ebrulu" THY reklamlarna hazrlkl olun.
Havayolu 101
147
Bir Uuun Hikyesi

B i r U u u n Hikyesihttp://static.slidesharecdn.com/swf/ssplayer2.swf?doc= biruuunhikyesi100809074309-phpapp01&stripped_title= bir-uuun-hikyesi&userName= Havayolu101 View more presentations from Havayolu 101
Gazipaa, Antalyann Sabiha Gkeni Olmal

Getiimiz yln Temmuz aynda tamamlanp hizmete ald duyurulan, buna karn ilk tarifeli seferini ancak bir yl sonra yine Temmuz aynda Borajetin BRJ600 sayl uuuyla karlayan Gazipaa Havaalan hakkndaki elikili iddialar bitmek bilmiyor. Bu yazmzda, Gazipaa ekseninde blgenin geleceine yn verecek baz haber ve iddialar irdelemek istiyorum. 1991de alp 2007ye kadar atl durumda kalmas nedeniyle, iler hale getirmek amacyla TAV Havalimanlar Holdinge iletme hakk 2034 ylna kadar devredilen Gazipaa Havaalannn, havacla biraz ilgisi olan herkesin bildii zere, ksa pist sorunu bulunmakta ve bu haliyle, ancak 150 yolcu kapasiteli yolcu uaklarnn iniine olanak tanmaktadr. Havaalannn pisti bu haliyle normalde 124, ekonomik baz havayollarnn ellerindeki modeller (Easyjet) ile de 156 kiiye kadar yolcu tayan A319larn inmesine elverili durumda. DHMnin, ihaleyi TAVa verdii dnemde Gazipaaya STOL (short take-off and landing) tipi havaalan yaplabilecei ve byk uaklarn inmesine elverili olmad ynndeki aklamasna zellikle Alanyal turizmciler byk tepki gstermiti. Acaba, pistin uzatlmas gerekten imkansz m yoksa bazlarnn iddia ettii gibi Antalya Havalimanndan evine ekmek gtrenler mi engelliyor Gazipaann iler hale gelmesini? Biraz aratrma yaptmzda; Gazipaa Havaalannn, THYnin sefer yapt tm havaalanlarnnkinden anlaml lde daha ksa bir piste sahip olduunu SHGMnin web sitesinden reniyoruz. PST BLGLER TERMNAL BLGLER Pist Yn Boyutlar (m) Kaplama Cinsi Mukavemeti Tr Alan (m) Kapasitesi (yolcu/yl) letmecisi 08/26 1825x30 Beton PCN 77 R/C/X/T Hat 2144 -- TAV Gazipaa Yatrm Yapm letme A.. Gazipaann bu haliyle, 2990x45 metrelik bir ve 3400x45 metrelik iki piste sahip olan ve ICF tarafndan iletilen Antalya Havaliman ile rekabet edebilmesi ve ona alternatif olabilmesi olduka zor gzkyor. Buna karn aadaki linkteki haberden, TBMM Bakan Sayn M.Ali AHNin, yakn zamanda pistin uzatlacana ve alr (!) bir VOR cihaz kurulacana ilikin mjde verdiini okuyoruz. http://www.airporthaber.com/-pistin-uzamasi-icin-soz-aldim--25239h.html Konuyu, hem havaclk prensipleri hem de turizm potansiyeli asndan ele alan ve gereki temellere dayanan bir yaznn linkini de ilgilenenler iin buraya ekledim. Yaznn ieriinden, Gazipaann bu haliyle kalabileceini, ancak bu durumda bile kendisinden 148
Havayolu 101
maksimum dzeyde faydalanlabileceini renmek mmkn. http://www.aksam.com.tr/2010/05/28/yazar/11225/aksam/yazi.html Gazipaa-Alanya blgesinde yaymlanan yerel gazetelerin internet sitelerini incelediimizde; pistin deniz tarafna doru uzatlmas iin ou Mahkemeye intikal etmi kamulatrma srecinin tamamlanmas gerektiini reniyoruz (Gazipaallar, 2009 itibariyle arsalarnn metrekaresine 40 TL istiyorlarm). Ancak, pistin 3000 metre veya zerine kp kamayacana ilikin bir bilgi edinemedim. Bu yln Haziran aynda, Gazipaann 3C kategorisine alnmak suretiyle Avrupa kalkl charter uularnn yaplmasna olanak salanmaya alldn da ekleyelim. http://www.haber7.com/haber/20100602/Gazipasa-Havaalani-3C-kategorisine-alindi.php Gazipaa ile ilgin bir iddiaya daha sonra deinmek istiyorum ama kanaatim udur ki; boydan boya 640 kilometrelik mesafeye sahip, demiryolu bulunmayan ve 2016da EXPOya ev sahiplii yapacak Antalya gibi bir ehrin tek havaliman ile hibir potansiyelini tam olarak ortaya koyamayaca apak belliyken, blge corafyas asndan ok iyi bir konumda bulunan Gazipaa ilesinin yllardr varolan havaalan, varsa ufak hesaplarn peinde olanlarn engellemelerine taklmadan iler hale getirilmelidir.
Portatif Kabin i Elence Sistemi

Bylesine de ilk kez rastlyoruz; portatif kabin ii elence sistemi ngilizcede In-Flight Entertainment (IFE) eklinde ifade edilen uu esnas elendirici rnler konsepti gerekten de ok geni. Bu sabah son gnlerde sektrde neler olmu diye bakarken u ana kadar hi bilmediimiz bir rnle karlatk. Ama rn o kadar zamandr varm ki, retici firma bu iten zarar ettiinden, yeni model gelitirme ilemlerini askya aldn aklam. Biz ancak iin sonuna yetiebilmiiz J e.Digital firmasnn, eVU adl rnnden bahsediyoruz. 7 ve 8 in boyutunda iki versiyonu olan rn, isteyen yolculara, kabin ekibi tarafndan uu esnasnda teslim ediliyor. zerinde bir adet USB girii olan cihazda tabii ki kulaklk klar da bulunuyor. MP3 ses formatnn yan sra, MPEG 1, 2 ve 4 grnt formatlar da destekleniyor. 8 in olan versiyonun ekran znrl 800480. Muhteem deil ama fena da saylmaz. eVU adl bu rne istee bal olarak dokunmatik ekran, kablosuz balant ve kredi kart okuyucu gibi kolaylklar da entegre edilebiliyor. Satlar pek iyi gitmediinden e.Digital firmas bu ie ayrmakta olduu yeni model
Havayolu 101
149
gelitirme btesini iptal etmek durumunda kalm. Mevcut modeller zerinden hizmet verilmeye ise devam edilecek. Network tayc i modelini benimsemi havayolu irketleri iin bylesi bir cihaz ok cazip grnmeyebilir. Ancak nmzdeki dnemde, dk maliyetli tayclarn nispeten uzun hatlarda faaliyet gstermeye balamalar halinde, Ryanair gibi sinein kanadndan dahi ya karmaya alan irketler, bu ve benzeri portatif elence sistemlerini yolcularna sunma yoluna gidebilirler.
Havayolu Gelir Haritas - 2009

Airline Business dergisinin Austos saysnda, havayolu irketlerinin 2009 yl gelirlerini gsteren bir grafik yaymland. Bubble chart tipinde hazrlanan grafik, genel resmi gstermesi asndan bir hayli baarl. Grafikten anladklarmz zetle yle: - ABDli havayolu irketlerinin kriz konusunda adeta erbetlenmi olmas, 2008 ylnn sonunda merhaba diyen kresel ml krize kar en hzl bir biimde tedbir almalarn salad. Hzla kslan koltuk kapasiteleri, ABDli irketlerin 2009 ylnda toplam 2 milyar USD iletme kr elde etmelerinin de yolunu at. - te yandan, Amerikal kardeleri kadar esnek olamayan Avrupal tayclar ise 2009u neredeyse 5 milyar USD zararla kapatt. - Gneydou Asya blgesinde faaliyet gsteren havayolu irketleri byme hzlarn korayabilirse, nmzdeki 4-5 yl ierisinde toplam ciro asndan Avrupal rakiplerine yetiebilir gibi grnyor. - Afrika ve Gney Amerika ktalarnn geri kalml, havayolu irketlerinin toplam gelirlerine de yansm. - Son yllarda yapt atlmla gelirlerini hzla artran Trk Hava Yollarnn (THY) bu sayede, az sayda havayolu irketinin adnn yazld bu grafikte kendisine yer bulabilmi olmas dikkate yn. - Bu noktada sektrn kargo ynne de bakmak gerekiyor. FedEx firmasnn nasl bir dev olduu zaten bubble chart ierisindeki byklnden hemen fark ediliyor. FedEx, 21,6 milyar USD seviyesindeki yllk geliriyle, bir ok yolcu irketini geride brakyor. lk 6 aylk ml sonular dndmzde, 2010 ylnda toplam gelirlerde ok dramatik artlar olmasa da, sektrn genel krllnda byk bir iyileme olacan n grmek mmkn.
150
Havayolu 101
Atatrk Havaliman'na Yeni Bir Paralel Pist mi Geliyor?

stanbul Atatrk Havalimannn kapasitesinin, Trk Hava Yollarnn son 3-4 sene ierisinde yakalam olduu yksek oranl byme trendine paralel hareket edememesi, yeni bir paralel pistin ina projesinin yeniden yksek sesle telaffuz edilir hale gelmesine yol ayor. Getiimiz gnlerde arac kurumlarn ilgili departmanlarnn mterilerine verdii bilgiye gre, TAV Havalimanlar Holding nmzdeki yllara ynelik hazrlklarn yapm durumda. Anlalan, maliyeti ok yksek olduundan (15-20 milyar USD) stanbula nc bir havaliman ina edilmesinden imdilik vazgeilirken, Atatrk Havalimanna yaplacak yeni bir paralel pist ve terminal ile, stanbulun ihtiyac en azndan 10-15 yllk bir sre iin karlanm olacak. Yeni pist yine 18-36 pistine paralel olacak ancak bu kez 1990l yllarn ikinci yarsndan gnmze miras kalan o garip ve vahim durum olmayacak. Zira ayn anda kalk yaplabilmesi iin iki paralel pist arasnda olmas gereken minimum mesafe 760 metre iken, Atatrk Havalimannn mevcut 18-36 L ve R pistleri arasndaki mesafe sadece 150 metre. TAVn yaplmasn ngrd yeni pist, terminalin dou ynne ina edilecek; yani havaliman ile Ataky arasna. Bylece 18-36 pistlerinde sadece ayn anda kalk deil, ayn anda ini de yaplabilecek. Bunun iin gereken minimum mesafe 1.035 metre. Bu sayede havalimannn kapasitesinde %50 civarnda bir art olmas ngrlyor. Yeni pistin ina edilecei blgede youn bir kamulatrma yaplmas gerekecek. Ykm ve ina ilerinin ne kadar bir sre ierisinde bitirilebileceini dorusu bilemiyoruz ama 3-4 seneden az olmayaca kesin gibi. Geri buras Trkiye; bir anda bir karar verilebilir ve bir bakmsnz, ncs bir yana drdnc havaliman bile ina ediliyor :)
Havayolu 101
151
Ak Semalar Rzgr Latin Amerika'dan Esiyor

Ticar havayolu sektrnn kendisine has kurallar, sektrn yabancs olanlar iin bir hayli artc olabiliyor. Kreselleme olgusunun bu denli yaygnlam olduu gnmzde dahi iki lke arasndaki havayolu seferlerinin devletleraras anlamalar yoluyla tespit edildii, farkl iki lkenin havayolu irketlerinin birleerek bir araya gelemedii bir sektrden bahsediyoruz. Hem de bu sektr, kreselleme ve toplumlararas entegresyon konularnda bir numaral ara olduu halde. Ancak zellikle son 5-6 sene ierisinde yaananlar, havayolu sektrnn serbestleme akmnn karsnda daha fazla dayanamayacan gsteriyor. Air France ile KLMin birlemesi, oneworld kapsamnda American Airlines, British Airways ve Iberiann bir araya gelmesi, Lufthansann dev bir irketler topluluuna dnmesi, sektrn gidiat konusunda yeterince ipucu veriyor. Ak Semalar ad verilen konsept erevesinde zgrleen havayolu sektr, buna paralel olarak yaanan irket birlemeleri ve ittifaklarla git gide konsolide oluyor. te Gney Amerika ktasnn iki byk ve kkl firmas, iliden LAN ve Brezilyadan TAM, alm olduklar birleme kararn getiimiz Cuma gn akladlar. Birleme sonucunda ortaya kacak irketin ad bile hazr; LATAM Airlines. Yeni irketin yllk cirosunun 10 Milyar USD seviyesinde olmas bekleniyor. Arlkl olarak Airbustan oluacak filoda ise yaklak 250 uak yer alacak. Bu byklyle LATAM Airlines, Gney Amerika ktasnnda ak arayla en byk havayolu firmas haline gelecek. Yeni irketin milliyeti ve dolaysyla devletleraras hava trafik anlamalar yoluyla elde edilen slot haklarnn akbeti ne olacak diye soracak olursanz, aklma tek bir ey geliyor. Yeni firmann Air France-KLM rneindeki gibi hibrit bir yapyla yoluna devam etmesi. Sektr fel eden milliyet temelli mlkiyet sorunsal halledilmedii srece irket birlemeleri ancak bu gibi ara zmlerle gerekleebiliyor. Bu birlemede tek bir sorun grnyor: LAN, oneworld yesi iken TAM daha getiimiz Mays aynda Star Alliancea katld :)
Sosyal Alardan Ayr Kalamayanlara zel

Getiimiz Nisan aynda Lufthansann kendi sk uak yolcular iin hazrlam olduu Member Scout uygulamasndan bahsetmitik.
152
Havayolu 101
Aslnda Lufthansann sosyal a konsepti erevesinde yapt atlmlar bundan ibaret deil. 2009 yl sonunda devreye alnan ve Lufthansa yolcusu olsun ya da olmasn herkes tarafndan kullanlmas mmkn olan My Sky Status uygulamas Lufthansann havayolu sektryle, sosyal alar bir araya getirdii son derece basit ama baarl bir alma. Uygulama u ekilde alyor. Seyahatiniz balamadan nce, My Sky Statusun web sitesine giriyor ve havayolu irketinizi, seyahat tarihinizi ve uu numaranz seiyorsunuz. kinci aamada ise uygulama tarafndan gnderilecek mesajlarn hangi sosyal a zerinden gnderilecei tercihini yapyorsunuz. Facebook, Twitter ve LinkedIn seenekler arasnda. Bunun yan sra, mesajnzn email olarak gnderilmesini de isteyebilirsiniz. Bundan sonra i tamamen My Sky Statusun sistemine emanet. Birazdan stanbuldan New Yorka gitmek iin havalanacam, u anda Almanya zerindeyim, Halifax zerinde, New Yorka ini iin alalmaya baladm, 10 dakika iinde New Yorka inmi olacam gibi mesajlar zaman geldike, semi olduunuz sosyal a zerinden otomatik olarak iletiliyor olacak. Basit ama bir hayli sevimli ve baarl bir uygulama. Haziran aynda Swiss, ilk San Francisco seferinin heyacann online ortamda canl bir biimde yaatmak iin uaklarda bulunan ACARS sistemi zerinden operasyon merkezine mesajlar gndermi, bunlar da Twitterdan yaymlanmt. Ama asl yaplmas gereken, havayolu irketlerinin yolcularna internet eriimini sunuyor ve yolcularn kendi mesajlarn kendilerinin iletebiliyor olmas. Bir ka sene ierisinde, nde gelen network tayclarn uzun menzilli tm hatlarnda internet eriiminin standart bir hizmet olarak sunulacan n gryoruz. Delta Air Linesn bu konudaki abalar takdire deer; takip etmek lazm.
LAN + TAM = LATAM Airlines

LAN + TAM = LATAM Airlineshttp://static.slidesharecdn.com/swf/ssplayer2.swf?doc=lantampresentation-100816002954-phpapp01&stripped_title= lan-tampresentation&userName= Havayolu101 View more presentations from Havayolu 101
Havayolu 101
153
Delta Air Lines - Soy Aac

Belki de soyad kavramnn lkemize ok ge bir tarihte girmi olmas, aile kklerini aratrmak isteyenler iin byk bir engel tekil etmekte. Bat dnyasnda ise ok erken tarihlerden itibaren soyad kullanlyor olmas, hem gemie dnk soy aratrmalarnda byk kolaylk salyor, hem de Soy Aac olgusunun toplum ierisinde yerlemesinin nn ayor. Twitterda, 2009 ylnda 80. doum gnn kutlam olan Delta Air Linesn hazrlad bir soy aacna rastladk. Delta Air Linesn kurulduu tarihten bugne olan tm irket satn almalar ve birlemelerinin yer ald soy aacnn sol tarafnda Deltann geliimi yer alrken, sa tarafta ise Deltann en son birletii irket olan Northwest Airlinesn aile yeleri yer alyor. Soy aacnda farkl bir ok irket bulunuyor. ABDdeki havayolu sektrnn ne denli canl ve hareketli olduunu bu tablodan anlamak mmkn. Aslnda Northwestin nispeten sakin bir kurum tarihi olduu sylenebilir. 1986 ylnda Republic Airlines satn alana kadar Northwestin herhangi bir satn alma veya birleme hareketi grnmyor. Republic Airlinesn soy aac ise bir hayli zengin; veya kalabalk. Delta Air Lines tarafndan yaymlanm olan bu soy aacnn sa ve sol eksenlerinden irket amblemlerinin geliimini de grmek mmkn oluyor. Trkiyedeki havayollar iin byle bir ey yapmaya kalksak, bu kadar zengin olmasa da gzel bir eyler hazrlanabilir gibi grnyor. nmzdeki gnlerde THYnin soy aacn karmay bir deneyelim bakalm...
THY Uuyor, Trkler Uuyor

154
Havayolu 101
jetBlue'dan Yeni Bir Mavi Kart Uygulamas Daha

Havayolu 101i srekli takip edenler mutlaka hatrlayacaktr. Geen sene bu zamanlarda jetBlue tarafndan yaplan bir kampanya vard ve bu kampanyay ierik itibaryla IETTnin eski zamanlardaki Mavi Kart sistemine benzetmitik. Geen seneki kampanyadan memnun kalan jetBlue, ayn uygulamay bu kez biraz daha eitlendirerek yolcularnn beenisine sundu. Kampanyann artlar basit. jetBluedan, bir ay geerli olmak zere bir All You Can Jet (AYCJ) Pass alyorsunuz ve bu sre ierisinde herhangi bir kstlama olmakszn istediiniz kadar seyahat ediyorsunuz. AYCJ Passn geen seneki fiyat 599 Dolard. Bu sene iki farkl AYCJ Pass var. Birincisi geen senekiyle ayn artlarda seyahat etmenizi salyor. Ama fiyata zam gelmi; 699 USD. kinci AYCJ Pass ise daha uygun bir fiyata, 499 Dolara mteri bekliyor. Ama bir artla. Cuma ve Pazar gnleri umamak kaydyla. Kampanya bu sene 7 Eyll Sal gnnden, 6 Ekim aramba gnne kadar geerli olacak. Her ne kadar 7 gnlk Passa zam gelmi olsa da, sk uan kiiler iin yine ok hesapl bir kampanya olduu ak. nsan ister istemez, Ramazan aynda lkemizde yaplan standart indirimler yerine, bylesi bir kampanya olsa keke diyor. nmzdeki senelerde bizde de byle kampanyalar greceimizi tahmin ve temenni ediyoruz.
Havayolu 101
155
International Airlines Group (British + Iberia)

Havayolu 101, getiimiz gnlerde resmen aklanarak organizasyon yaps hakknda bilgi verilen International Airlines Group hakknda hazrlanm bir raporu inceledi. ncelikle yeni irketin ynetiminin nasl ekillendiine bakldnda, ticar havayolu sektrn kstlamakta olan milliyet temelli mlkiyet sorunsal burada da grlmekte. Devletleraras anlamalardan gelen hava trafik haklarnn kaybedilmemesi iin, Iberia ve British Airways, biraz da kt zerinde, iki ayr devletin havayolu irketleriymi gibi grnmeye devam edecekler. Tpk Air France-KLM gibi. ki irketin blgelere gre gelir dalmlarna ait grafikleri de aada bulunuyor. British Airways nispeten daha farkl blgelerden gelir elde ederken, Iberiann byk oranda spanya ve Amerika ktasna odakland aka grlmekte. En alttaki grafiklerde ise, yeni kurulacak IAGnin gelir ve gider kalemleri gsterilmi. Bakalm IAG, hedeflenen baary gsterebilecek mi?
Virgin America Kabin i Elence Sistemi

Techcrunchta yaynlanan bir rportajda, Virgin Americann IFE mhendisi, sistem hakknda bilgi veriyor. Uydu TVde yaplan iyiletirmelerin yan sra, uan internet balantsnn nasl salandn da aklyor. Bir ok kiinin bildii veya tahmin ettiinin aksine, uakta internet balants uydu yoluyla yaplmyor. Yerde kurulu zel istasyonlarn yapt internet yayn, uakta bulunan anten vastasyla yakalanyor. Bunun yan sra, Virgin Americann daha nce burada bahsettiimiz Skymall uygulamasna da ksaca deinilmi. Bu uygulama sayesinde uakta seyahat ederken al-veri yapmanz mmkn olabiliyor. Geri internet balants olduktan sonra, Skymalla gerek yok; bize her yer dkkan :)
156
Havayolu 101
Delta Air Lines Web Sitesi

Internet dnyasnda trendlerin ne kadar hzl deitiini sylememe herhalde gerek yok. Daha -drt sene ncesinde ok popler olan baz uygulamalarn veya hizmetlerin esamisi dahi okunmaz oldu. 30lu yalarda olanlarn hafzasnda ok taze olan ICQyu, 20li yalarda olanlar bilmiyor bile. te bu yzden, bir sat ve iletiim kanal olmalar sebebiyle web siteleri, havayolu irketleri iin son derece stratejik neme sahip. Delta Air Lines bu durumun farknda olan irketlerin banda geliyor. Yolcularna kolay ve anlalr bir arayz sunmay hedefleyen Delta, yakn zamanda web sitesinin ana sayfasn deitirdi. Arka sayfalarla ilgili almalar da devam ediyor. tiraf etmek gerekirse, Deltann web sitesinin yeni hali, son dnemde grdmz en iyi almalardan bir tanesi. Yeni tasarm sade, kolay anlalr ve olduka gz doldurucu. Deltann, Facebook zerinden bilet sat yapmaya balayan ilk havayolu irketi olarak tarihe getiini de bu vesileyle belirtmi olalm. Delta, internet uygulamalar konusunda gsterdii hassasiyetle, gelecee ok nemli bir yatrm yapmakta. Ne de olsa gelecek, Y Neslinin olacak.
Business Yolcu Saysnda Art

Sektrmzn ylmaz raportr IATAnn geen hafta aklam olduu Premium Yolcu raporundan nemli grdmz grafii aaya aktaryoruz. 2008-2009 dneminde yaanan kresel ml krizin premium yolcu trafiini nasl derinden etkilediini ilk grafikten grmek mmkn. Business yolcu saysndaki d, economy yolcu saysnn ok zerinde gereklemi. Neyse ki, son alt aydr trend tersine dnm; ama bu art oranlarnda bir nceki yln ok kt olduu (baz etkisi) gereini gz nnde tutmakta fayda var. kinci grafikte ise, gelimi lkelerin ticaret hacmi ile premium yolcu says ilikilendirilmi.
Havayolu 101
157
Bu iki faktr arasnda bulunan trend benzerlii, pes dedirtecek kadar byk. nc ve son grafikte ise Haziran aynda blgeler arasndaki premium yolcu trafiinin art oranlar verilmi. Tabii geen senenin ayn dnemine ait rakamlar gstermiyor oluu, grafiin faydasn azaltyor. Mesela, Orta Dou ile Uzak Dou arasndaki trafik artnn genel ortalamann altnda oluu, bu yndeki trafiin zayfln deil, tam tersine gl oluunu gsteriyor olabilir. Zira geen sene ayn dnemde bu blgeler arasndaki trafik, nispeten daha az dtnden, bu seneye ynelik baz etkisi de dk kalyor. Her eye ramen premium yani business yolcu saysndaki art, havayolu irketlerinin nmzdeki dneme umutla bakmasn salyor.
Hard Landing - Kitap Notlar

Tam ad Hard Landing: The Epic Contest for Power and Profits That Plunged the Airlines into Chaos olan ve 1995 ylnda baslm olan bu kitaba ilikin notlar aada bulabilirsiniz:
1. Airlines are managed as information systems and operated as networks - Doru sze ne denir! 2. ABDde hava postas hatlarnn ihale edilii, sonraki yllarn bir ok byk havayolu firmasnn temelini atmtr. Sene 1927. 3. 1930da grlen lzum zerine hava postalar hkmet eliyle oligopol hale getiriliyor. Tm ABD sadece drt firmaya taksim ediliyor. 4. Ama 1933te iktidar Demokratlara geiyor. Ve tm posta hatlar bir anda devletletiriliyor. 158
Havayolu 101
1. Ama byle bir operasyon iin ok tecrbesiz olan ordu pilotlar art arda ok fazla kaza yapmaya balaynca, hava postas yeniden zelletiriliyor. Hem de hemen hemen ayn firmalara; sadece son iki firma yeni ekleniyor. 2. American Airlines 3. TWA 4. United Airlines 5. Eastern Airlines 6. Braniff (Dallas-Chicago) 7. Delta Airlines (Atlanta-Chicago) DC-3, AA Bakan C.R.Smithin, 14 kiilik DC-2leri 21 kiilik yapma talebi sonucunda domu. Enteresan! 1938de sektr CAB ile regle edildi (Civil Aeronautics Act) 1970lerde i rndan kyor. Yeni 747, DC-10 gibi byk uaklar ve dier jetlerle birlikte sektrde youn bir over capacity yaanyor. 1974 ylndaki petrol ambargosu + dnya genelindeki resesyon, havayolu firmalarn zarara itiyor. CAB srekli bilet fiyatlarn ykseltiyor; yolcular daha da kayor; 1978de deregulasyona gidiliyor. AA, 1962de SABRE gelitirdi. Ama daha sonra ihmal etti. United 1970lerin banda daha modern olan APOLLOyu gelitirdi. 1975 yl civarnda ABDdeki acenteler kendi rezervasyon sistemlerini kurmak istedi. Buna hemen tepki veren AA ve United, kendi mevcut sistemlerini acentelere at. Bylece 1976 ylnda CRS savalar balad. Robert Crandalln nderliinde AA, sistemi eski olmasna ramen bir adm ne geti. 1. 1970lerin ikinci yarsnda charter firmalar palazland. Bunlar bitirmek isteyen Crandall, kendi projesini gelitirdi. Ve Mart 1977de CABden onay ald. Bir ka ay iinde tm charter firmalar AAin bulunduu hatlardan ekilmek zorunda kald. Bu projeye gre:
5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
12.
2. Uaklarda belli artlara gre farkl fiyat uygulamas balad (bilet cretleri snflar) 3. Advance Purchase artlar ile yolcularn ucuz bilet almas saland. 4. AA, bunun adn Super Saver koydu. Bu isim uzun zaman devam etti. 5. Bylece uularn bo kalan blmleri satlabilir hale getirildi. Fiyat, full farein neredeyse yars kadard. 13. Deregulasyon konusunu 1976 seimlerinde bakan aday olmak isteyen Kennedy, senato alt komitesine getiriyor. ubat 1975te konuyla ilgili yetkililer tek tek gidip bilgilerini sunuyorlar. 14. Carter hkmetinin ele ald ilk konulardan biri, havayolu sektrnn deregule edilmesi. 15. Byk havayolu irketlerinden sadece United deregulasyonu destekliyor. 1. Keneddy-Cannon Deregulation Bill (Airline Deregulation Act) 2. Senato: 19 Nisan 1978 (83e kar 9 oyla) 3. Temsilciler Meclisi: Bundan 6 hafta sonra (363e kar 8 oyla) 16. Deregulasyon balarken Braniff lgnlar gibi yeni hat bavurusunda bulunmu. O tarihlerde, ayn gn iinde 16 yeni hat aln birden yapmlar. 17. Deregulasyon > Loyalty > Robert Crandall (AA) > 1981de FF Program 18. 1982 yl: Howard Putnam (Braniff) ve Robert Crandall (AA) sk bir fiyat rekabetine giriyor. Crandall telefonda fiyatlar ykseltmeyi teklif ediyor. Putnam bu
Havayolu 101
159
19. 20. 21.
22. 23.
24.
25. 26.
konumay teybe kaydediyor. Braniff rekabete dayanamyor ve deregulasyonun ilk kurban oluyor. Ayn zamanda, ABDde batan ilk byk havayolu firmas Braniff oluyor. 12 Mays 1982 NY, Washington, Boston, Florida blgelerinde faaliyet gsteren Eastern, ayn zamanda ABDnin en fazla yolcu tayan irketiymi. Frank Lorenzo, Continentali ele geiriyor. Byk huzursuzluk kyor. Eyll 1983te irket Chapter 11 kapsamna giriyor. Grev yapanlar ve grev krclar arasnda olaylar kyor. Baz pilotlar, grev krc pilotlara bombal saldr yapmak zereyken yakalanyorlar. Pilot Life = Sex + Seniority + Salary Unitedn ilk uluslararas hatt: 1982 ylndaki Seattle Tokyo. 1985te ise o an iin ok zor mal artlar iinde olan Panamdan 750 milyon dolara Pasifik hatlarn satn alyorlar. 1980lere girilirken, kendi CRSi olan irketler, olmayanlara kyasla byk avantaj elde ediyorlar. rnein People Express, CRS zerinden almadndan deli gibi rezervasyon karyor. Ve %100e varan oranlarda overbook yapmak zorunda kalyorlar. Bu da byk bir mteri memnuniyetsizliine sebep oluyor. Yield Management kelimesi, AA bakan Robert Crandalla ait. AA, 1980lerin ilk yarsnda gelir ynetimi sistemlerini bir hayli ciddi bir boyuta tayor. 17 Ocak 1985te AA, ultra dk fiyatlar aklyor ve tm sektr sallyor. Gelir ynetimi sayesinde koltuklarn kk bir ksmn dk fiyatlara satp, kalanlar yksekten verebiliyor. Ama People Express gibi CRS kullanmayanlar tm koltuklar ayn dk fiyata satmak zorunda kalyor. 1. Baz nemli kiilikler: 2. Texas Air: Frank Lorenzo 3. People Express: Donald Burr 4. AA: Robert Crandall 5. United: Dick Ferris 6. Eastern: Frank Borman 7. Southwest: Herb Kelleher 8. Virgin Atlantic: Richard Branson 9. Ryan Air: Michael OLeary 10. Easy Jet: Stelios Haji-ioannou 11. British Airways: 1980ler Collin Marshall People Expressin bulunduu zor durumdan byyerek kabileceine inanan Donald Burr, nce Frontieri daha sonra da iki blgesel havayolu irketini satn alyor. 1985 civar. Ancak problem byklk deil, PEin bir CRSi bulunmamasyd. ok gemeden iler iyice sarpa sard. 1986da PE ve yavru irketleri, Texas Aira satld. Burr da eski arkada Lorenzo ile bart. United, 1980lerin ortasnda Hertz ve Hiltonu satn alyor. Nisan 1987de Untiedn pilotlar, irketi satn almak iin 4,5 milyar dolarlk teklif verdi. THYde Cem Kozlunun ilk dneminde uygulanan putting people first seminerlerini orijinal olarak British Airways uygulam. BAin zelletirilme srecinde personel 150er kiilik gruplarda bu eitimi alm. 1985-86 civar olmal. BAin o dnemdeki CEOsu Colin Marshall, uaklarda ilk kez coach, business ve first class uygulamasn balatyor. Ve ok da baarl oluyor. Business class tanm onun icad. BA, ubat 1987de 1,4 milyar dolara halka arz ediliyor.
27.
28.
29. 30. 31.
32.
33. 160
Havayolu 101
34. Cem Kozlunun THYdeki ilk dneminde yaptklar, BAin yaptklarna ok benziyor. Yeni uaklar + yeni d boya tasarm + yeni ofis dekorasyonu + uniformalar + yeni network ynetimi vs 35. BA, Avrupaya uuu bulunmayan United ile code sharing yapyor. zellikle AAa kar yapyorlar bunu.
THY artt
Son 5-6 yldr esas faaliyet kr aklamasna altmzdan olacak, THYnin bu ylki ikinci eyrek sonucu dorusu bizi artt. irketin dn aklanan ikinci eyrek ml sonularna gre ikinci eyrekte, 35 milyon TL dzeyinde esas faaliyet zarar gerekleti. Akaryakt giderlerindeki artn bu sonularda en nemli etken olduu belirtiliyor. THYnin ikinci eyrekteki net grup performans ise 158 milyon TL net kr dzeyinde gerekleti.
Safi Airways - Afganistan

Tarihin hi bir dneminde rahat yz grmemi bir corafya var mdr deseniz; bu soruya verilebilecek en kolay cevap, Afganistan olacaktr. Bir trl rahat yz grmeyen, dnyadan adeta tecrit edilmi Afganistan dnyaya yeniden balamaya alan bir havayolu irketi bulunuyor: Safi Airways. Web sitesinde yer alan bilgiye gre irketin filosunda birer adet Airbus A340, Boeing 767, Airbus A320 ve iki adet Boeing 737 olmak zere toplam be tayyare yer alyor. Kbil kl yaplan seferlerle u anda noktaya ulamak mmkn: Dubai, Kuveyt ve Frankfurt. Lufthansa, United Airlines, Qatar Airways ve Emirates ile olan ikili anlamalar sayesinde Safi Airways yolcular dnyann dier noktalarna da aktarmal olarak ulaabiliyor. Safi Airwaysin kendine has web sitesi, irketin kime ait olduu konusunda pek bilgi vermiyor. Ama sitenin bir ok yerinde karmza kan Almanca ibareler, bu ite bir Alman parma bulunduuna iaret ediyor.
Havayolu 101
161
Safi Airwaysin bir de kabin ii (uu esnas) dergisi bulunuyor; ad Safi Inflight Magazine. Dergiyi okumaya baladnzda, Afganistana ait bir havayolu firmasnda seyahat ettiinizi unutabilirsiniz. O kadar renkli... Hele 13.sayfada bulunan biftek yok mu; u Ramazan gn daha bir cezbedici. Allahtan dergide Kbil ve Herat tantan makaleler de var da, Afganistana gitme niyetinde olanlar nelere dikkat etmeleri gerektiini renebiliyor. Ayrca zrhl otomobil ve uydu telefonu reklamlar ile kpek dvleri de cabas :)
Kiralk Tayyare - Sahibinden htiyatan

Havayolu 101 yayn hayatna ilk baladnda, ele ald ilk konulardan bir tanesi, ABD llerine park edilmi vaziyette gklere geri dnecekleri gn bekleyen uaklard. 17 Mays 2006 tarihli o yazda, ABD llerine park edilmi uaklardan bahsedilirken, toplam saynn iki bin adetin zerinde olduu belirtilmiti. Flight Globalda kan bir haber, bu saynn giderek arttn gsteriyor. Habere gre, Rusya hari dier lkeler tarafndan retilen jet uaklarnn tam 3.116 adeti atl vaziyette park edilmi durumda. Bu uaklar ya yeniden uacak, ya da hurdaya ayrlarak para para satlacaklar. Park edilen uak says artmasna karn sektr genelinde kullanlan toplam uak says ise aa be yukar ayn. 2008 yl Temmuz ayna kadar roket gibi frlayan akaryakt fiyatlar ve hemen akabinde patlak veren ve 2008 yl ile 2009u havayolu irketlerine adeta zehir eden kresel ml kriz beraberinde, irketlerin kapasitelerini ok sk bir biimde denetlemelerini getirmiti. Bunun sonucunda da nispeten eski uaklar skartaya karlrken, daha az akaryakt sarf eden yeni nesil tayyarelerin sipariine hz verildi. zellikle ABDli irketler bu konuda ok hassas davranarak, kresel krizin etkilerini en aza indirmeyi baard. Bu irketlerin yolcu doluluk oranlar, kapasite ynetiminde ne denli baarl olduklarnn bir ispatdr. Flight Global tarafndan hazrlanan dosyay buraya ekliyoruz. Uak tipine gre hangi irkette ka tayyare var; buradan bulmak mmkn.
162
Havayolu 101
Schiphol Hollanda Bulvar

Havayolu sektryle ilgili sradan, klie haberler yerine, kenarda kede kalm ama bir hayli nemli ayrntlar Airlinetrends sayfalarnda bulmak mmkn. te onlardan bir tanesi. Hollandann dev havaliman Schipholde hazrlanan Hollanda Bulvar. Airlinetrendsin haberine gre, bu blm zellikle ktalararas seyahat eden transit yolcular iin dnlm. Bu yolculara, Hollandada geirecekleri ksa sre ierisinde, Hollanda kltrne ait bilgi verilmesi amalanyor. iek, kahve, mutfak gibi Hollanday temsil edebileceine inanlan geleri Hollanda Bulvarnda bulmak mmkn. Ama asl ilgimizi eken, dier iki farkl blm oldu. Ktphane ve uzun yolculuk yapan bebekli yolcularn manasn daha iyi kavrayabilecei Bebek Bakm Odas. Dnyada ilk olma iddiasndaki 90 metrekarelik ktphanede kitap okumann yan sra ksa filmler seyredip mzik de dinlemek mmkn. Ktphanenin en vurucu noktas, masa stlerine yerletirilmi olan iPadler. Yolcular kitaplarn iPad zerinden de okuyabiliyor. Apple ve iPad gerekten de bir fenomen haline gelmi durumda. Piyasaya yeni kan yepyeni bir elektronik cihaz bu kadar ksa bir sre ierisinde, nasl oluyor da bu kadar farkl alanda (mesela kabin ii elence sistemleri) uygulanabilir hale geliyor; gerekten armamak elde deil. Gelelim bebekli yolcular bir hayli rahatlatacak yeni bebek bakm odasna. Bizzat tecrbe ettiklerimiz arasnda u ana kadar en iyisi Singapur Changi Havalimanndaki bebek bakm odalaryd. Ama grdmz kadaryla Schiphol bebek bakm odas kavramna yeni bir konsept getirmi. Oturma yerlerinin genilii ve rahatl kadar, bebekler iin ayrlm olan yatak blm de bir hayli ilevsel. Burada tek aklmza taklan, bebeinin altnn nerede deitii; su ve
Havayolu 101
163
dier shh malzemenin nerede olduu. Sanrz bu iler iin gerekli tertibat fotoraflarda grnmeyen dier ksmlarda bulunuyor. Schipholn bebek bakm blmnde tam yedi ayr kabin bulunuyor. Gerekten byk rahatlk.
Gazipaa'da Yeni Bir Fiyasko Daha!

Bir nceki yazmzda, Antalya'nn dousundaki turizm potansiyelini arttrmak iin muhakkak iler hale getirilmesi gereken ve nihayet tarifeli seferlerin bu yln Temmuz aynda balad Gazipaa Havaalan'ndan gelen yeni haberler hi de i ac deil. Bugnk Hrriyet'te Ankara uularnn iptal edildii, stanbul ynl son seferin ise 20 Eyll'de yaplacan okuyunca, yine nceki yazmda deindiim gemi tarihli bir iddiann doruluk paynn arttna kanaat getirmeye baladm. Hrriyet'in haberine gre, Bora Jet yetkilisi iptal kararna; ou kez 3-5 yolcuyla uulduunu ve toplamda % 30'luk bir doluluk orannn bile yakalanamadn gereke olarak gstermi. Ayrca, aletsiz ini yaplamayan bir havaalanna k aylarnda sefer dzenlenemeyeceini de eklemi. Daha geen ay atafatl merasimlerle alan, Bakanlarn ve Meclis Bakannn vaatlerde bulunduu, yerel yetkililere gre ise civarnda yana yakla arazi arayanlarn oald bir havaalan iin bu ne yaman eliki... Yakn zamana kadar says 20'ye yaklaan ve ILS bulunmayan havaalanlarna youn seferler dzenlendiini biliyorken, yapmna 19 yl nce balanan bir havaalannda maliyeti insan hayat ile karlatrlamayacak derecede dk bir hibir aletli ini sisteminin olmay da ayr bir tartma konusu olsa gerek... Bu gerekelerin karsnda duran grleri ieren bir yazy yorumsuz olarak dikkatinize sunmakla yetiniyorum. Yerel gazetelerdeki grlerde ise; 66 kiilik Borajet uaklarnn, karlkl seferlerinde sadece bir kez tam yolcu saysna ulat, dier seferlerin ortalama 15-20 yolcuyla yapld, buna karn, Alanya ve Gazipaa'nn Ankara ve stanbul yolcu potansiyelinin, bu uaklarn her seferini bo koltuksuz yapmasna yetecek dzeyde olduu, ancak yolcularn, Borajet uaklarnn Sabiha Gken Havaalan'na inmesi, uu saatlerinin uygunsuz oluu gibi bahanelerle Antalya Havaliman'n tercih ettii, tm bunlarn da Gazipaa'ya tarifeli seferlerin durmasna neden olduu iddia edilerek siyasi karar makamlarna byk tepki gsterilmi. u mehur iddiaya gelince; aada linkini verdiim 2008 ylna ait bir haberde; Alman Aktuelle Trkei Rundschau (ATR) gazetesi ef editr Jrgen P. Fuss'un bir makalesinde, Gazipaa havaalannda uluslararas uulara uygun pist ina etmenin neredeyse imknsz olduu, teknik ve mali artlarn zorlandndaysa, o limann onlarca yl boyunca kra geemeyeceini ortaya koyduu, "gvenilir Trk ve yabanc kaynaklara dayandrd iddialara gre, TAV'n, Gazipaa havaalannda bulunan binalar, zengin ve dnya jet-set sosyetesine hitap edecek, uluslararas sper-lks bir Medical-WellnessCenter olarak kullanaca, denize yakn olmas, temiz havas, doas, kitle turizminden emin mesafesi ve gzlerden nispeten uzak olmas nedeniyle, byle bir projenin TAV asndan tam bir baar olaca, hazr kk havaalan pistlerinin de, kk ama lks uaklarla yaplacak uaklara uygun olduu belirtildiinden, aslnda hibir zaman Gazipaa'nn tarifeli sefer dzenlenecek bir havaalan olarak dnlmedii iddia 164
Havayolu 101
edilmekte. yle gzkyor ki, ksa srede fiyaskoya dnen Gazipaa maceras ile ilgili umutlar yine bir baka bahara kalacak.
Hi Bir eyden ekmedi Dnyada, 787'den ektii Kadar

Hi bir eyden ekmedi dnyada, nasrndan ektii kadar diye balar Orhan Velinin, Sleyman Efendinin ksa hayat hikyesini anlatt Kitabe-i Seng-i Mezar adl muhteem iiri. Boeingin, 787 Dreamliner modelinin retiminde yaadklar ve bu konuda bir ka ayda bir okuduumuz yeni bir tehir haberi, bizlere bu iiri hatrlatr oldu :) Son gelen haber, tayyarenin testlerinde ihtiya duyulan Rolls Royce Trent 1000 tipi motorlardan yeterli sayda bulunmamas sebebiyle sz konusu test srecinin bir miktar daha uzayaca ynnde. Ksaca hatrlatmak gerekirse, Boeing 787 Dreamliner teslim alacak olan Japon havayolu irketi ANA normalde bu ua filosuna 2008 ylnn Mays aynda dahil edecekti. Ancak bu son aklanan teslimat tehiri haberiyle birlikte ANAnn 787sine, ancak 2011 ylnn ilk eyreinde kavuabilecei anlalyor. Tabii yeni bir erteleme daha olmazsa.
Yolcu Trafik Raporlar

Havayolu sektryle ilgili iki grafii aaya aktaryoruz. Grnen o ki, 2009 ylnn zellikle ilk yarsnn ok kt gemi olmasndan kaynaklanan baz etkisi yava yava etkisini kaybetmeye balyor. Bu yln son eyreinde bu durumu daha net grr hale geleceiz. te yandan, BRIC olarak adlandrlan Brezilya, Rusya, Hindistan ve in drtlsnn havayolu trafik sonular da bize farkl farkl eyler sylyor. 2008-2009 dneminde yaanan kresel ml krizden en az etkilenen Hindistan olurken, Rusya ve in bu krizden en byk darbeyi yiyen iki devlet olarak gze arpyor. Ancak 2010 ylnda yaanan toparlanmada da in ve Rusya ba ekiyor.
Havayolu 101
165
Getiimiz aylarda yolcu saysnda zellikle inde %50yi bulan artlar yaanm durumda. Brezilya da benzer ekilde ticar havayolu sektr asndan gelecee umutla bakanlarda. 2009 ylna gre Temmuz ayndaki yolcu art, %20yi bulmu. Temmuz aynda Trkiyedeki havalimanlarndan geen uluslararas yolcu says ise 2009un ayn ayna gre yaklak %15 orannda artarak, 6.700.000 seviyesinde gerekleti.
Uak Biletinin Fiyat Nasl Belirleniyor?

Uak ile seyahat eden yolculardan sk sk yle serzeniler duyulur: Yahu amma da acayip fiyatlarnz var! stanbuldan Antalyaya 99 TL; ayn mesafedeki skpe ise 199 Euro. Bu ne biim i! Yolcular kendi asndan hakldr. Mesafe ayn, dolaysyla sarf edilen akaryakt dapilot, hostes ve dier personel giderleri de deimediine gre, ortada bir hesap hatas olmal. Gerekten byle mi acaba? inde bulunduumuz havayolu sektr, ortalama rekabet seviyesine sahip ve normal piyasa artlarna gre iliyor olsayd, uak bileti fiyatlar ok byk oranda iletme maliyetleri + kr oran formulyle belirlenecekti. Ama maalesef kazn aya yle deil. Herhangi iki nokta arasndaki bilet fiyat o hatta ait maliyetlerden ziyade, sz konusu iki nokta arasnda sefer yapan rakip havayolu irketlerinin saysna ve yolcu talebinin niteliine (i, tatil vs) gre tespit ediliyor.
166
Havayolu 101
Bu yzden; daha ksa mesafeye sahip bir hattn biletleri, ok daha uzun olan bir hatta gre pahal olabiliyor. Yazdan alntladmz fiyat-metre bu durumu gayet iyi bir biimde gsteriyor. 326 millik Hartford Washington DC bileti, 2.475 millik New York Los Angeles biletinden daha pahal olabiliyor. Akllara ziyan bir durum gerekten. Tabii bilenler bilir; bu iin kk, American Airlinesn efsanev CEOsu Robert Crandalln 1977 ylnda balatt uygulamaya dayanr. American Airlines, kendisine ait CRS Sabre zerinden balatt alma ile, farkl kurallara sahip biletler iin farkl fiyatlar (cret snflar) ve advance purchase (Super Saver) uygulamalarna gei yapmt. Bu iin tadn alan Crandall, 1980lerde bu ii iyice gelitirdi ve adna Yield Management (Gelir Ynetimi) dedi. Artk ayn uakta onlarca farkl bilet fiyat ayn anda satlr hale gelmiti. Talebin younluuna gre fiyatlar bir ka tuluk ilemle kolayca deitirilebiliyordu. Hlasa; gelir ynetimi iini havayolu irketleri ok sevdi. Yolcular iin ise ayn eyi sylemek her zaman mmkn olmayabiliyor. zellikle rekabet seviyesinin dk olduu hatlarda...
Bursa Hava Yollar Yeni Bir Hizmet Daha Sunuyor

Wednesday, September 01, 2010
Eyll ayna, 30 yl ncesinden nostaljik bir reklamla girelim istedik. 22 ubat 1980 tarihinde Milliyet Gazetesinde yaymlanan reklamda, Bursa Hava Yollarnn (BHY) yeni balatm olduu stanbul-Ankara-Ercan tarifeli seferi ile stanbul-zmir arasndaki charter seferi tantlyor. Aslna bakarsanz, BHY, Trkiyenin en eski zel havayolu irketlerinden bir tanesi saylabilir. irket, mstaf Hava Kurmay Albay Mustafa Kemal Tunusluolu ve THY Ynetim Kurulu eski Bakan Aas en tarafndan 6 Nisan 1977de kurulmutu. irketin ynetim kurulu bakan ise, Bursann efsanev iadamlarndan Ali Osman Snmezdi. BHY, spanya imalt olan iki adet CASA 212-CB Aviocar (TC-AOC, TC-AOS) tipi uakla 1977 ylnn Austos aynda stanbul-Bursa arasnda seferlere balamt.
Havayolu 101
167
1980 ylndaki THY grevinden faydalanmak isteyen irket, Adet DC-8 tipi uak (TCJBV, TC-JBY, TC-JBZ) kiralayarak kapasitesini ve sefer saysn artrmt. Yukarda da zellikle belirttiimiz gibi bu reklam 22 ubat 1980 tarihine ait. Yani THYnin o nl (infamous) 1980 grevi balayal henz 4-5 gn olmu ve BHY, bu durumu kra evirmeye alyor. Fakat iler istendii gibi gitmeyince mr ksa sren Bursa Hava Yollar, Haziran 1981de faaliyetlerine son vermek zorunda kalmt. Son olarak, Ali Osman Snmezin, 21 Eyll 1995 tarihinde Snmez Havayollar Ayi kurarak, ticar havayolu sektrnde ansn bir kez daha denediini belirtelim.
Emirates'in Gney Dou Asya Hakimiyeti

Thursday, September 02, 2010
Havayolu 101e gelen bilgiye gre, Emiratesin Gneydou Asya blgesine olan uularnda yakn zamanda art olacak ve bunda ba rol Airbus A380 oynayacak. Gney Dou Asya geni bir blge. Oralardan hemen akla gelen noktay yle bir gzden geirdik. nmzdeki Kasm aynda Emirates ve Trk Hava Yollarnn (THY); Hong Kong, Bangkok ve Singapur hatlarnda arz ettikleri kapasite ne kadardr diye her iki irketin web sitesinde kk bir aratrma yaptk. te Kasm ayna ait arpc sonular: Emirates: Bangkok : 120 sefer & 50.000 koltuk & A380 + B777 Hong Kong : 60 sefer & 25.000 koltuk & A380 + B777 Singapur : 90 sefer & 33.000 koltuk & B777 THY: Bangkok : 30 sefer & 9.000 koltuk & A340 + B777 Hong Kong : 17 sefer & 6.000 koltuk & B777 Singapur : 22 sefer & 5.500 koltuk & A330
168
Havayolu 101
JetBlue'da Yolcularn Dedii Oluyor

Saturday, September 04, 2010
JetBluenun, Youtubeda bulunan kanalna 15 Temmuz 2010 tarihinde eklenen bir reklam videosunda alt farkl kii, tutkularyla ilgili gerek hikyeler anlatyor. Aslnda yaplmak istenen belli. nsanlar, JetBluenun sk uan yolcu program olan Trueblueya ynlendirmek. Biz de yle yaptk ve Truebluenun sayfasna ynlendik J Youtubedaki alt kii burada da vard. Ama asl nemlisi, sayfada bulunan iddial cmlede, Siz ne istediinizi sylediniz, biz de yaptk (dinledik) yazyordu. Buna gre JetBlue yolcularnn taleplerine gre Trueblue programnda yaplan deiiklikler u ekilde: 1. Kstlamal gn, dnem uygulamas yok (Bayram, ylba gibi youn dnemlerde mille seyahat etmek artk serbest) 2. Puan silinmesi yok (Ylda sadece bir uu yapm olmak, birikmi puanlarn belli bir sre sonunda silinmesini engelliyor) 3. dl bilete ulamak artk daha kolay (Yaplacak drt gidi-dn uu sonunda dl bilet kazanmak mmkn) 4. Extra dller (Sk sk ve uzun mesafeli uan yolculara ilave mil kazanma imkn sunuluyor) Bunlar basit gibi grnen ama sk uan yolcu program yeleri iin yeni avantajlar sunan deiiklikler. Dars dier havayolu irketlerinin bana. not: Hikye anlatan adamlardan en esmer olan sizce de fena halde Ali Sabancya benzemiyor mu?
lk 25 Havayolu irketi - 2009

Havayolu irketlerinin yneticilerinden sk sk dnyada kanc srada veya dnyann kanc byk havayolu firmas olduklar ynnde aklamalar duymaya almzdr.
Havayolu 101
169
Ama havayolu sektrnde bir birinden farkl o kadar ok kriter var ki, sralamann hangisine gre yaplmasnn daha doru olduu tartmal bir hale geliyor. Bu yzden irketler arasndaki sralamay bu farkl kriterlere gre ayr ayr yapmak belki de en dorusu. te sektrmzn nde gelen dergilerinden ATWnin Temmuz 2010 saysnda yaynlanan bir tablo. Toplam gelir, iletme kr, net kr, RPK, tanan yolcu says, FTK ve filoda bulunan uak says bakmndan 2009 ylnn ilk 25 havayolu irketi bu tabloda yer alyor.
lk 10 Dk Maliyetli Havayolu irketi - 2009

Bir nceki yazmzda, 2009 ylna ait havayolu irketleri sralamasn vermitik. Bu kez sektrmzn yaramaz ocuklar olan dk maliyetli tayclarn (low-cost carrier) listesini veriyoruz. irketler yine yedi farkl kategoride deerlendirilmi. Aradaki tek fark, kargo tamasnda bir etkinlikleri bulunmadndan, dk maliyetli tayclarn deerlendirme kriterleri arasnda FTK yerine LFnin (Doluluk Oran) yer almas. Kaynak: ATW Temmuz 2010.
170
Havayolu 101
Uakta nternet Keyfi

Sunday, September 05, 2010
zellikle i modeli olarak network tayc olmay seen havayolu irketleri, nmzdeki yllarda yolcularna uu esnasnda kesintisiz internet balantsn sunmak zorunda kalacaklar. nce parayla, sonra tamamen cretsiz. Uak yolcularna internet imkn sunmak aslnda yeni bir ey deil. Bu konuda Boeing tarafndan yaplan ve Connexion by Boeing adyla pazarlanan sistem hl aklmzda. 2005 ylyd. Uydu balants zerinden alan bu sistem iin yolculardan saat bana 30 USD civarnda bir cret talep ediliyordu. Ancak hem bu cretin ykseklii hem o tarihlerde balanrlk (connectivity) akmnn henz bu denli salgn haline gelmemi olmas, hem de bu sistemin uaklara kurulumunun yksek maliyetli olmas, Boeingin sunduu bu hizmete olan talebin bir hayli dk seviyelerde kalmasna yol amt. Bu yzden de Boeing maalesef 2006 ylnn sonunda, tam alt yldr yatrm yapmakta olduu Connexion by Boeing projesini rafa kaldrmak zorunda kalmt. Gn oldu, devran dnd. Talep deiti, sistemler deiti, anlay deiti. Daha o yllarda Boeingin mteri olan Lufthansa, bu kez Panasonic Avionics ile ibirlii yaparak, tm filosunu internet balants ile donatmann yollarn aryor. Geri dar gvdeli uaklar iin hangi irket ile alaca henz kesinlemediini de eklemekte fayda var. Tabii Panasonic tarafndan sunulan kabin ii elence sistemlerine de bir gz atmanz iyi olur. Uakta internet deyince, artk kesinlikle bu iin piri diyebileceimiz firmaya bir dnp bakmamz gerekiyor; evet, Delta Air Linestan bahsediyoruz. Northwest ile birlemesinin ardndan dnyann en byk havayolu irketi haline gelen Deltann filosunda u anda yaklak 750 uak bulunuyor. 1 Eyll gn Deltann blog sayfasnda verilen habere gre, filoda bulunan uaklardan tam tamna 524.sne internet balants kurulumu yaplm. Bylece Deltann ABD i hat filosunda grev yapan uaklarn ok byk bir ounluu internet balants ile donatlm oluyor. Deltann 524.uana internet kurulumu yaplrken, bu uak bu ii yapan firma iin ise 1000. i anlamna geliyordu. Deltann internet balants konusunda alt firma, Aircell, uaklarda internet balants denince ilk akla gelenlerden bir tanesi. Aircell, sunduu hizmeti Gogo Inflight Internet ad altnda markalatrm durumda.
Havayolu 101
171
Gogonun Panasonic ve Connexiondan en nemli fark, internet balantsnn salanma ekli. Panasonic ve Connexionda, internet balants uydu zerinden salanrken, Gogoda bu i, yerde kurulmu olan zel antenler vastasyla hallediliyor. ABDnin bykl, Avrupaya nispeten nfus younluunun dk oluu ve neticede tek bir devlet olmas, uaklarda kullanlacak internet balants iin bir ok yere anten kurulmasna imkn salyor. Ancak Avrupada i tahmin edeceiniz zere bunun tam tersi. Youn nfus, farkl bir ok otorite ve sivil toplum kurulularnn etkinlii, bylesi internet antenlerinin kurulmasna msade etmiyor. Uakta internetten bu kadar bahsetmiken, sanmayn ki bu balant yolculara bilbedel sunuluyor. Gogonun internet balant cretlerine buradan ulaabilirsiniz. Gogo, bir birinden farkl zelliklere sahip 8 balant paketi sunuyor. Tek uuluk paket olduu gibi, bir ay boyunca snrsz bir biimde kullanabileceiniz paketler de bulunuyor. Tek uuluk paketlerin kendi ierisinde uu sresinin uzunluuna gre e ayrldn da ekleyelim. Sk uan yneticiler iin uakta internet balantsnn ne denli hayat kurtarc olabilecei gayet ak. Mesela bir ka gn iinde stanbul-Londra arasnda gidi-geli uuu yapan bir iadamn dnelim. Toplamda sekiz saat srecek uular boyunca sadece e-mail mesajlarn kontrol edip gerekli cevaplar verebilmek bile byk rahatlk salamaz myd? u aamada yolculara cretli olarak sunulan internet balantsnn nmzdeki yllarda kademeli olarak cretsiz hale geleceine inanyoruz. nce, havayolu irketinin sk uan yolcu programnn en st segmentinde bulunanlara cretsiz olarak sunulacak internet balants, zamanla tm yelere bedava hale getirilebilir.
SunExpress'ten Kritik Hamle

Monday, September 06, 2010
1990 ylnda THY ile Lufthansann eit payl ortaklyla, Trkiye ile Almanya arasnda charter seferleri yapmas amacyla kurulan SunExpress, Almanya topraklarnda grmesi mmkn olmayan misafirperverlii Trkiyede tecrbe ediyor. Bundan drt-be yl kadar nce, kurulu amacnn dna karak hedef byten SunExpress, Trkiye i hatlarnda balatt uularla dikkat ekmiti. zmir, Antalya, Sabiha Gken Havaliman gibi noktalar, SunExpressin aktif olarak faaliyet gsterdii yerler arasna girmiti. irket tarafndan bugn yaplan aklama ise tm bunlarn zerine tuz-biber ekti adeta. SunExpress, k tarifesi ile birlikte Anadolunun bir ok kentinden Almanyann Frankfurt, Mnih, Stuttgart ve Dsseldorf ehirlerine aktarmasz uular gerekletirmeye balayacak. lk aamada hat bana haftada 1 veya 2 uu gerekletirilecek. Anlalan o ki, verimli grlen hatlarda gelecek sene yaz sezonuna girilirken frekans artna gidilecek. Rekabet iyi eydir; halka faydas vardr. Ama THYnin alt marka olarak konumlandrmaya 172
Havayolu 101
alt Anadolujetin Ankara kl olarak Avrupada Frankfurt, Dsseldorf, Brksel, Amsterdam, Viyana ve Stokholme sefer yaptn unutmayalm. %50si THYye ait olan bir firma, %100 THYye ait olan bir alt marka ile Ankara bazl olarak rekabet ediyor olacak. Hatta ie bir de transit yolcu tarafndan bakarsak, %50si THYye ait bir firmann, bizzatihi ana firma ile rekabete giritiini ne srebiliriz. Trkiye ticar havayolu sektr, tarihinde byle rekabet grmedi!
Wizz Air, Belgrad'a Yerleiyor

Tuesday, September 07, 2010
Geen sene Austos aynda yazdmz bir yazda, Orta ve Dou Avrupaya odaklanm bir havayolu irketinden, Wizz Airden bahsetmitik. irket zellikle, Airbusa vermi olduu 50 adetlik siparile dikkatleri ekiyordu. Wizz Airi bu kez, Srbistann bakenti Belgrad kendisine yeni bir merkez (hub) olarak semesi sebebiyle gndeme alyoruz. Belgrad, Wizz Airin 13. merkezi olacak. lk aamada sadece bir tane Airbus A320 tipi uan konulandrlaca Belgrad bu sayede be yeni uu noktas ile tanm olacak. Wizz Air halen Londra ve Dortmunddan Belgrada uuyor. Bu yeni hamle ile birlikte Roma, Malm, Stokholm-Skvasta, Eindhoven ve Mnih-Memmingen havalimanlar da Belgrad ile balantl hale gelecek. Roma ve Malm uular 15 Aralk 2010da, dierleri ise yaz tarifesinin balamasyla birlikte Nisan 2011de devreye girecek. Wizz Airin Budapeteden, 17 Aralk 2010 tarihinden itibaren stanbul Sabiha Gken (4 sefer/hafta) ve 18 Haziran 2011den itibaren de Antalyaya (2 sefer/hafta) sefer balatacan ilave edelim. Tamam Airbus A320den oluan filosundaki uak saysn getiimiz yldan bu gne 26dan 34e karan irketin hedefi, 2017 ylnda 132 uaklk bir filoya sahip olmak. Wizz Airin u anki merkezleri yle: Bulgaristan: Sofya ekya: Prag Macaristan: Budapete Polonya: Gdansk, Katowice, Poznan, Varova, Wroclaw
Havayolu 101
173
Romanya: Bkre, Cluj, Temevar Yukarda da belirttiimiz gibi, Wizz Airin 13. merkezi Srbistann bakenti Belgrad olacak. Rekabetin iyi bir ey olduunu her zaman vurguluyoruz. Srp halk Wizz Airin geliinden her trl fayda grecek. Yeni uu noktalar, dk fiyatlar, nispeten yksek hizmet kalitesi gibi. Pek iyi, ya JAT? Yugoslavyann efsanev havayolu irketi JAT ne yapacak? Zaten zor durumda olan irketin Wizz Airden gelecek bir rekabete kar koymas mmkn olacak m? Srbistann, Avrupa Birlii ile Single European Sky anlamas dahiline girmek zere olduu bir dnemde, cevaplanmas zor sorular bunlar.
Duty-free Alveri Limitlerinde Yeni Dzenleme

Dn ntvmsnbc ve baz gazetelerin internet sitelerinde free-shop alverii srasnda aranan st limitlerin artrldna ilikin bir ka haber grdm. Bu haberlere gre; konuya ilikin olarak nceki yazmzda deindiimiz rn grubu limitlerinin bazlarnn neredeyse iki kata varan oranlarda artrldn reniyoruz. Haberlerde, artrm uygulamasna bir ka gn iinde geileceine deinildii ve kesin rakamlar verilmedii iin, Bayramda bu maazalar kullanacak okuyucularmz dnerek, Gmrk Mstearlnn sitesine yeniden bir gz atmakta yarar var diye dndm. Gmrk Mstearlnn 06.09.2010 tarihli 2010/46 sayl Genelgesine gre, bu tarihten itibaren yrrle girmek zere; sigara limitinin 200 adet artrldn (takribi bir karton) reniyoruz. Yukardaki haberde, kozmetik rnlerdeki limitin 600 mlden 1000 mlye karld yazyorsa da, Genelge metninde bu rn grubuna, cilt bakm ve makyaj malzemesinin de dahil edilmesi dnda bir avantaj salandn gremiyoruz. Bununla birlikte, ayr ayr 1er kg. olan ikolata ve ekerleme toplam limitlerinin 2 kg.a karlm olduunu rahatlkla syleyebiliriz. Dikkatimi eken en nemli avantaj ise, eskiden toplam dikkate alnan rn alt gruplarnn (rnein puro-sigara-sigarillo) her birinden ayr ayr alm yaplabileceine dair dzenleme yaplmas oldu. Artk, her bir ttn maddesi veya alkoll rnn karsnda yazl st limitlerden alm yaplabilecek. Yolcu beraberinde Trkiye Gmrk Blgesine sokulabilecek dier eyalar ve kargo-posta yoluyla yurt dndan edinilen mallara ilikin dzenlemelere yine bu Genelgeden ulaabilirsiniz. 174
Havayolu 101
Herkese mutlu bir Ramazan Bayram diliyorum
Turkuaz Havayollar Tarifeli Seferlere Balyor

Bundan iki sene kadar nce faaliyetlerine, bir mezbahada deve kurban ederek balayan ve bu sayede kendisine magazin basnnda yer bulan Turkuaz Havayollar, artk daha ciddi iler yapmann peinde. Turkuaz Havayollar, iki senedir srdrmekte olduu charter operasyonunun ardndan tarifeli seferlere balyor. Personel kadrosunu Trk Hava Yollarndan aatay Frat, Semra Erener, Hasan skender gibi isimleri transfer ederek glendirmeye alan irket, kendisine hub olarak Ankaray seti. Yani Turkuaz Havayollar, Trk Hava Yollarnn (THY) alt markas durumundaki Anadolujetin ilk rakibi olarak Ankaraya yerlemi olacak. Filo, be tanesi Airbus A320 ve Airbus A321 olmak zere toplam sekiz uaktan oluuyor. Eyll sonunda seferlere balayacak olan Turkuaz, havayolu sektrnde allm olan uygulamann aksine seferlerini k tarifesine girmek zereyken start vererek, farkl admlar atacann ilk sinyallerini vermi oldu. Web sitesinde bulunan uu haritasna gre, Ankara kl olarak sefer yaplacak noktalar yle: zmir, Antalya, Gaziantep, Diyarbakr, Batman, Van, Erzurum ve Trabzon. Ankara ile bu ehirler arasndaki sefer sklna baktmzda, Turkuazn bir hayli cesur ve iddial olduunu sylemek mmkn. Mesela Antalya ve zmire gnde 4 sefer dzenlenirken, Trabzona 3, Vana da 2 sefer dzenlenecek. Anadolujetin halihazrda ayn hatlarda gnde srasyla 5, 5, 3 ve 3 sefer yaptn dnrsek, Turkuazn bu tarife yaps iin neden cesur ve iddial dediimiz daha iyi anlalacaktr. Turkuazn yeni talep reterek daha nce uaa binmemi olan kiileri havayolu ile seyahat eder hale getirmesinin yan sra, bire bir rakibi konumundaki Anadolujetin yolcularndan bir blmnn de akln elecei kukusuz. in enteresan taraf, low-cost carrier (dk maliyetli tayc) kategorisinde deerlendirilebilecek irketin, yolcularna, full service havayolu irketlerine benzer seviyede bir hizmet sunma vaadinde bulunmas. Web sitesinde ok detayl bilgi bulunmasa da, Turkuaz Havayollarnn Fly More adnda bir sk uan yolcu program olaca ve kabin iinde yolcularna business class seenei sunaca aka grlyor. Bu durum aklmza, maliyetler asndan low cost, sunduu hizmet seviyesi asndan ise full service kategorisine giren ve hatta bu konuda dnyada nc kabul edilen JetBlue irketini getirdi. Turkuazn ayn baary yakalayp yakalayamayaca u an iin byk bir soru iareti. Ancak bildiimiz tek bir ey var; o da Anadolunun farkl kentlerinden Ankaraya ulamak isteyen kiilerin adeta bayram edecei.
Havayolu 101
175
Zira Trkiye ticar havayolu sektrnn tarihinde ilk kez, birden fazla havayolu irketi Ankaray merkez seerek rekabet eder hale gelmi oluyor. Son olarak unu eklememiz gerekir ki; Turkuaz Havayollar tarifeli seferlerini balatrken, 22 Eyll-11 Ekim tarihleri arasnda arpc bir kampanyaya imza atyor. Bu tarihler arasndaki tm uularda, tm koltuklar tek yn her ey dahil sadece 55 TL.
Yolcunun Sahibi Kim?

Online mecrada blog yazdn iddia eden ok kii var. Var ama bireysel olarak gerekten bir eyler reten kii says ok az. te o kiilerden bir tanesi, sayfasn hemen her gn ziyaret ettiimiz Uur zmen. zmenin eski yazlar zerinde gz gezdirirken, Mterinin Sahibi Kimdir? balkl makalesine rast geldik. Havayolu seyahati gibi, satlan hizmetin emtialamas riskinin son derece yksek olduu bir sektrde mterinin, yani yolcunun sahibinin kim olduu sorusunun cevab bir hayli kritik hale gelmi durumda. Bundan belki de 10-15 yl ncesinde ok da nemli olmayan bu konu, zellikle internetin yaygnlamas ve dk maliyetli tayclarn bir biri ardnda piyasaya girmesinin ardndan, ok daha farkl bir noktaya geldi. ok uzun yllardr yolcularna acente kanal ile ulamaya alm olan legacy havayolu irketlerinin ezberinin bozulmasna yol aan bu i modeli ve kanal kaymas ile birlikte yolcunun gerek sahibi olma hususu irketlerin ncelikli konusu halini ald. Bir yandan sk uan yolcu programlarnn ierii ve sunduu imknlar eitlendirilip zenginletirilirken, dier taraftan da sat kanallar daha etkin bir biimde ele alnmaya baland. Gnmzde havayolu irketlerinin sat kanallarn drde ayrmak mmkn: 1- Sat Ofisi 2- ar Merkezi 3- Web Sitesi (B2B + B2C) 4- Acente (Fizik + Online) Yukarda da belirttiimiz gibi yakn zamana kadar havayolu irketlerinin en nemli sat kanal acentelerdi. Ancak dk maliyetli tayclarn acente kanalyla neredeyse hi almyor olmas, legacy havayolu irketlerini sat kanallarn kkten bir biimde gzden geirmeye mecbur brakt. Bunun sonucunda web sitesi kanalyla yaplan satlar n plana karken, havayolu irketi-yolcu ilikisi yeniden tanmlanmaya baland. Eskiden bir uakta seyahat eden yolcu byk oranda bir acentenin mterisi iken, yolcular artk herhangi bir aracya gerek duymadan bir havayolu irketinin mterisi haline gelmeye balad.
176
Havayolu 101
Ancak bu deiim bir ok havayolu yneticisi tarafndan yanl veya daha doru tabirle eksik bir biimde yorumland. Web sitesi zerinden yaplan satlarda acente komisyonu, tevik gibi demelerin yaplmyor oluu, irket yneticilerini web satlarn sadece maliyet azaltc bir ara olarak grmeye sevk etti. Oysa web satlarnn maliyet azaltc etkisinden ok daha nemli bir yan, havayolu irketi ile yolcu arasndaki araclar ortadan kaldrarak yolcunun gerek sahibinin bileti satan havayolu irketi haline getirmesi. Zira bir yolcunun bir havayolu irketinin deil de, bir acentenin mterisi olmas demek, aynen zmenin yazsnda belirttii gibi, arac firma yani acente, mterisine ne tavsiye ederse, mterinin byk ihtimalle onu satn almas anlamna geliyor. Seyahatlerinin %90n THY ile yapm olan bir yolcuya acentesi tarafndan Abi brak THYyi, Pegasusta ok daha iyi bir fiyat var denmesi, iki firmann fiyatlar arasnda aslnda ok byk fark olmad durumda bile yolcuyu Pegasusa ynlendirebilir. Legacy olarak tabir edilen bir ok irket ilk zamanlarda bu gerein farkna varmaktan bir hayli uzakt. Ancak zamanla bu iin stratejik boyutunun kavranmasyla birlikte zellikle ABDdeki havayolu irketlerinin ban ektii online sat akm tm sektr etkisi altna ald. Fakat deiime diren her zaman ve her yerde olduu gibi burada da kendisini gsterdi. zellikle lkemizde acente kanal, havayolu irketlerinin web sitelerinden yapt satlara muhalefetini iddetli bir biimde devam ettiriyor. Bunun sonucunda kendisini dk maliyetli tayc olarak tanmlayan irketler bile bilet satlarn yksek oranda acenteler araclyla yapyor. Ancak tm bu muhalefete ramen nmzdeki bir ka yl ierisinde, web satlarnn maliyetten ziyade stratejik boyutunun kavranmasyla birlikte bu direncin tamamen krlacan ve havayolu sektrnde mterinin gerek sahibinin, hizmeti satan ve salayan havayolu irketleri olacana inanyoruz. Sat kanallarnn oranlar gelecek yllarda u ekilde dalabilir: 1- Sat Ofisi %10 2- ar Merkezi %10 3- Web Sitesi %60 4- Acente %20
The Evolution of the Airline Industry - Kitap Notlar

Kitap notlar blmmzn bu ayki misafiri, Steven Morrison ve Clifford Winston tarafndan 1995 ylnda hazrlanm olan The Evolution of the Airline Industry adl alma. 1980lerde ABDde ok tartlan deregulasyon konusunu inceleyen kitab okurken alm olduumuz notlar aada bulunuyor.
Havayolu 101
177
1. 1926 ylnda ABDde havayolu postas balyor. eitli hatlar eitli firmalara veriliyor. 1927de tm hava postas hizmeti zel firmalara verilmi durumdadr. Bu da devlet dzenlemesinin balamas olarak kabul edilir. 2. 1938: Civil Aeronautics Act: 40 yl boyunca ABD havayolu sektrn ar bir ekilde dzenlemitir. 3. Deregulasyon sonras rekabet ABDde 1980lerin ortasna doru ykselmi ancak Haziran 85 Ekim 87 arasnda gerekleen 14 irket birlemesi sonras ABD genelindeki rekabet dzeyi, deregulasyon ncesinin de altna gerilemitir. 4. Ancak route baznda analiz yapldnda, rekabetin deregulasyon ncesine gre 1985-86 civarna kadar artt; ondan sonra da bir miktar derek sabit kald grlyor. Deregulasyon ncesine gre rekabet artmtr denilebilir. 5. Fiyatlar deregulasyon ncesinde de d eilimindeydi. Deregulasyondan sonra da bu devam etti. Ortalama mil-gelir, 1993te 1976nn te ikisi kadard. 6. SIFL: Standart Industry Fare Level CABnin regulasyon yllarn bilet fiyatlarn tespit etmek iin kulland formul. 7. Regulasyon devam etseydi eklinde yaplan bir projeksiyonda muhtemel SIFL forml kullanlm ve buna gre deregulasyon altnda fiyatlarn daha dk olduu tespit edilmitir. 8. Regulasyon zamannda ekonomide resesyon olduunda bilet fiyatlar ykseltiliyor. 9. Deregulasyon zamannda ise resesyon olduunda yolcu kapmak iin bilet fiyatlar drlyor. 10. Deregulasyon sonrasnda bilet fiyatlarnda eitlilik artmtr. 11. Deregulasyon sonras ksa menzil cretler artm, uzun menzil dmtr. Zira deregulasyon ncesi CAB, ksa menzil biletleri dk fiyattan verip, ksa menzil ulam uzun menzilde uygulad yksek bilet fiyat politikasyla sbvanse ediyordu. 12. Hizmet Kalitesi: 1. Hub&Spoke yaps geliti. Yolcular daha az havayolu firmas ile aktarma yapar oldular. Sefer says artt. 2. Ama dorudan sefer says azald. Havaalanlarnda aktarma srasnda harcanan zaman artt. 3. Saturday night stay uygulamas gibi kurallar icat edildi. 4. Load factor artt. %50lerde olan oran %65 civarna kt. 1. Hizmet kalitesini etkileyen baz faktrler:
178
Havayolu 101
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Kabin ii ikram Kabin ekibinin tavrlar Check-in ve bilet satn alma kolayl Bagaj Uu skl ve direkt sefer olup olmamas Zamannda kalk performans Koltuk genilii Uu emniyeti
13. Amerikal irketlerin deregulasyon ncesinde de pek krl olmadklar grlyor. Sektr ortalamas %3-6 arasnda deiiyor. Ama dnya genelindeki ekonomik krizlerde sektr %3e kadar zarar ediyor. 14. Uu emniyeti ise, korkulann aksine daha iyiye gitmitir. 1 milyon uu bana lm says deregulasyon sonrasnda da dmeye devam etmitir. 15. Dereg sonrasnda rekabeti snrlayan faktr: 1. Fortress Hub 2. FFP 3. CRS 16. Fortress hub konumundaki noktalarda bilet fiyatlar daha yksek gibi. Ama bu hesaplamay yaparken, fortress hub olan ve olmayan havaalanlarn kyaslamak iin u faktrleri de dahil etmek lazm: 1. FF tickets 2. Traffic mix (business vs leisure) 3. Mesafe 4. Yolculuk boyunca deitirilen uak says 5. Havayolu irketi i modeli (low-cost vs network) 17. Bu faktrler hesaba katlnca 1993 ylndaki hub premium sadece %5te kalrken, bu faktrler katlmadnda bu oran %35e ykseliyor. 18. Havayolu sektrnn istikrarl bir biimde kr etmemesinin sebebi, business cyclelara hemen adapte olamamasdr. Overcapacity, bylesi dnemlerde en byk sorun kayna. Southwest gibiler iyi tahmin ve kontroll byme ile bu sorunu amtr.
Ak Ua
Bizim kamuoyunun byle bir etkinlie hazr olduunu, yakn zamanda da hazr olacan pek sanmyoruz ama skandinavyann bayrak tayc irketi SAStan fazlasyla cesur bir adm gelmi bile.
Havayolu 101
179
SAS nmzdeki Aralk aynda, kadnl erkekli, yolcularnn tamam ecinsellerden oluacak zel bir sefer yapmay planlyor. Stokholm- New York arasndaki uu esnasnda gerekletirilecek bir nikh treniyle, bir ansl ift ok zel armaanlar kazanacak. Bu ansl iftten bir tanesi olmak isteyenlerin http://love.flysas.net/ adresine girerek bir profil oluturmas yeterli. :)
Havada Rekabet Kokusu Var

lkemiz havayolu sektrnde bundan 6-7 sene ncesine kadar dnlmesi neredeyse hayal olan gelimeler bir biri ardna gelmeye devam ediyor. Turkuaz Airlinesn Ankara merkezli i hat uularn balatacan aklamasnn ardndan, bu kez rekabetin youn olarak yaand Sabiha Gken civarndan bir kampanya haberi geldi. Pegasus, artk neredeyse geleneksellemeye balayan sonbahar kampanyalarndan bir tanesini aklad. Yan tarafta ayrntlar grlecei zere, biletinizi Pegasusun web sitesinden bugn ve takip eden iki gn ierisinde satn alma imkn bulabilirseniz, bir ok Avrupa ve Trkiye noktasnda inanlmaz fiyatlar yakalamak mmkn. Her zaman sylyoruz. Rekabet, kurallar ve denetim mekanizmalar iyi bir ekilde iletildiinde kamu yarar son derece yksek bir kavramdr. Nihayet Trk halk da havadaki bu rekabetin getirdii fayday iyiden iyiye hissetmeye
180
Havayolu 101
balad.
Mexicana flas Ederken

Mexicana, uu operasyonunu durdurduu 28 Austos 2010 tarihine kadar, dnya zerinde halen faaliyette olan havayolu irketleri arasnda, 7 Ekim 1919da kurulan KLM ve 16 Kasm 1920de kurulan Qantasn ardndan, 12 Temmuz 1921 tarihli doum gn ile nc en yal en eski irket durumundayd. 110 milyonluk nfusu ile dnyann en kalabalk 11.lkesi konumunda olan Meksikada, havayolu sektr bir hayli hareketli durumda. Meksikada, Mexicanann yan sra Aeromexico, Interjet, Volaris ve Vivaaerobus gibi irketler faaliyet gsteriyor. ve d hatlarda yerli ve yabanc havayollar toplam olarak ylda 70 milyon koltuk arz ediyor. Trkiyede bu rakam 60 milyon seviyesinde. Yukarda belirttiimiz havayolu irketlerine, Mexicana ats altnda faaliyet gsteren blgesel havayolu Click ve besleyici havayolu grevini stlenen Link irketlerini de ekleyebiliriz. (Mexicana faaliyetlerini durdurmu olmasna karn, Click ve Link uularna devam ediyor.) Mexicanann neden iflas ettii sorusuna, amiyane tabirle yanl ata oynamlar eklinde cevap verebiliriz. 2009 ylnda bata gelen rakibi Aeromexico kapasite ve istihdam kstlamasna giderken, Mexicana byme kararn uygulamakla meguld. Bir biri ardnda patlayan kresel ml kriz ve domuz gribi salgn, Mexicanann sonunu hazrlad. 800 milyon USDlik bor ve maliyet azaltc tedbirlerin uygulamaya sokulamamas, 89 yllk irketin iflas kararn aklamas ile noktalanm oldu.
En yi Kresel Havayolu Markas

Interbrand tarafndan her yl aklanan En yi Kresel Marka sralamasnda ilk 100e giren markalardan ka tanesi havayolu sektrne ait dersiniz? Cevap: Hi bir tanesi.
Havayolu 101
181
ok da armamak gerekiyor belki de. Zira sralamaya giren markalara baknca, bu irketlerin dnyann herhangi bir kesinde (byk oranda) serbeste faaliyette bulunup, rekabet edebildiklerini gryoruz. Ama benzer bir durum ticar havayolu sektr iin geerli mi? Maalesef hayr. Kreselleme olgusunun en nemli motorlarndan bir tanesi olan havayolu sektr, ironik bir biimde halen kresel hale gelebilmi deil. Milliyet temelli mlkiyet sorunsal aynen devam ediyor. Bunun sonucunda, dnyann ilk 100 kresel markas arasnda bir havayolu irketini ara da, bulasn!
Blgesel Havayolu irketi Olma Kriterleri

niversitedeki hocalarmzn arasnda en renkli kiilie sahip olanlarn banda gelen Hurit Gne, iktisattaki teorilerden birinden bahsederken, inceleme kolayl asndan oluturulan biri byk dieri kk, iki lkeden mteekkil dnya simulasyonunu rnek vermi ve yle demiti: Byk lke ABD, kk lke dnyann geri kalan. :) En azndan ticar havayolu sektr asndan durum byle; imdilik. ABD byk bir lke ve bu geni topraklar zerinde her adan birlik ve beraberliin salanmasnda hava ulamnn rol son derece byk ve hassas. ABDde Regional Airline Association adl birlik altnda rgtlenen blgesel havayolu irketleri, ABDnin birlik ve beraberliinin salanmasnda nemli bir rol oynuyor. Bu irketler byk havayolu firmalarnn sefer dzenlemedii noktalara uu yaparak; Delta, United, Continental gibi byk network tayclarna besleyici havayolu olarak hizmet veriyor. ABDdeki blgesel havayolu irketleri byk irketlere kendi markalar altnda yolcu tayabildikleri gibi, uaklarn tamamen byk havayolu irketinin talebi dorultusunda boyayarak, o marka altnda da hizmet verebiliyorlar. Blgesel irketler, network tayclara verdikleri hizmetten iki farkl ekilde para kazanabiliyor: 1- Prorate Anlama: Elde edilen gelirin belli bir formule gre oranlanarak irketler arasnda paylatrlmas esas. 2- Kapasite sat: Blocked Space olarak da adlandrlan bu uygulama ana irketin, besleyici irketten belli miktarda koltuu belli bir fiyat zerinden kiralamas esasna 182
Havayolu 101
dayanyor. ABDde blgesel havayolu irketi olabilmenin baz kriterleri var. Mesela, ABD byk lke, alrm Boeing 737leri, olurum blgesel tayc demeniz mmkn deil. En basit anlatmyla kriterler yle: 1- Blgesel Besleyici Havayolu irketi: Kendisine ait bir ICAO veya IATA kodu vardr, filosunda 9-99 koltuklu uaklar bulunabilir, kendisine ait bir marka ile faaliyet gsteremez. 2- Blgesel Havayolu irketi: Kendisine ait bir ICAO veya IATA kodu vardr, filosunda 999 koltuklu uaklar bulunabilir, kendisine ait bir marka ile faaliyet gsterebilir. kinci kritere uyan irketlerden iki tanesi getiimiz gnlerde birleme karar ald: Expressjet ve SkyWest. ABDde blgesel tayc olmak, blgesel kelimesinin artrdnn aksine, olduka byk bir organizasyonu gerektiriyor. rnek vermek gerekirse; Expressjet gnde 1.400 kalk yaparken, SkyWestte bu rakam 2.800 buluyor. Mukayese edebilmek asndan THYnin gnlk sefer saysnn 750 civarnda olduunu bilmek yeterli olacaktr. SkyWest Airlinesn filosunda CRJ900 (76 Koltuk), CRJ700 (66 Koltuk), EMB 120 (30 Koltuk) ve CRJ200 (50 Koltuk) tipi uaklardan toplam 294 adet bulunuyor. Expressjette ise 250ye yakn sayda 50 koltuklu Embraer ERJ-145 ve ERJ-145XR var. Hurit Hoca haklym. ABD gerekten de byk lke!
THY'nin smi Avrupa'nn Her Yerinde

Friday, September 17, 2010
Bayram mnasebetiyle ktm be gnlk Orta Avrupa turunda ulammz THYnin tarifeli seferleriyle gerekletirdik. ncelikle unu sylemek gerekir ki, THYnin ikram kalitesi ve eitlilii, ayrca alanlarnn profesyonellikleri bu blgedeki herhangi bir havayolu ile kyas bile edilemeyecek kadar st dzeyde. Bununla birlikte koltuk aralklarnn ekonomi snfnda rahatszlk verecek kadar dar, business snfnda ise grdm kadaryla vasat dzeyde olduunu sylemeden de geemeyeceim. Belki ksa mesafe uuu olmas belki de bayram younluu nedeniyle buna denk gelmemiz ihtimaliyle, sk uan bir yolcu da olmadmdan daha fazla birey sylemek istemiyorum. Ama koltuk aralarnn geniletilmesi gerekiyor, bunu rahatlkla ifade edebilirim. Benim gibi ortalama bir boyda ve kiloda insann bile rahat hareket etmesi mmkn deil.
Havayolu 101
183
Budapetede kaldm otelin odasna braklan program incelerken en arka sayfada THY reklamn grnce hem ardm hem sevindim. Benim gibiler birka gnlne bile lkesinden ayrlsa, tandk bireyler grnce kendini ferahlam hissediyor. Viyanada da hemen her seyahat acentesinin kapsnda Austrian ile THYnin ismini bir arada grmek mmkn, zaten dnerken uuumuzun bu iki firmann ortak program kapsamnda yapldn dahili anonstan reniyoruz. Zira uan iinde Austriana ait neredeyse hibir emare bulunmuyordu. Son olarak, Atatrk Hava Limannn pist problemi nedeniyle yaklak 1 saat ge kalktmz ve buna ramen inebilmek iin yaklak 20 dk. tur attmz sylemem gerekiyor. Artk yeni pist mi yaparsnz, Sabiha Gkeni bytr msnz, yoksa nc havaliman m ina edersiniz bilemem ama bu sorun gittike can skc olmaya balad.
Tli Gelirlerde Ne Durumdayz?

Dk maliyetli tayclarn farkl bir i modeliyle gelerek, havayolu seyahatini bir paket olarak deil de para para satmaya balamasnn sektrmzdeki tm dengeleri alt st ettii, artk gnmzde yadsnamayan bir gerek. 21 Temmuz 2010 tarihli bir makale (Airlines Worldwide Fly High on Ancillary Services), dk maliyetli irketlerin sektr genelindeki etkisinin ne boyuta vardn gstermesi asndan arpc sonular ieriyor. Makaledeki bilgilere gre, havayolu sektrnn elde ettii tli gelirler 13,5 Milyar USD mertebesine ykselmi durumda. Bu rakam geen yla nispeten %43 orannda art demek oluyor. Bilindii zere tli gelirler denince aklmza; uu esnasnda sunulan yeme-ime, internet balants, ar merkezi zerinden yaplan rezervasyonlar, otel-otomobil kiralamas, ek bagaj, koltuk seimi, ncelikli boarding gibi hususlarda yolculardan tahsil edilen ilave cretler geliyor. Dk maliyetli tayclar en bandan beri, bir yolcunun sadece havayolu seyahati iin para demesi gerektiini belirterek, bunun dndaki ilave hizmetlerin ilave cret denerek satn alnabileceini savunuyor. 4-5 saate kadar olan uularda dk maliyetli tayclarla rekabet etmekte zorlanan network tayclar da zellikle ABD ve Avrupada benzer yolu tutmua benziyor. En azndan aadaki tablodan bizim anladmz bu. Bu tabloyla ilgili dikkat edilmesi gereken bir nokta da, Skytrax endeksinde baa green hemen hemen hi bir irketin bu tabloda yer almay. 2008 ylnda Emiratesin ilk 10a girerken, otel ve otomobil kiralamas zerinden elde ettii gelirlerle bu noktaya ulatn dnyoruz. Qantas da ayrca incelenmeli.
184
Havayolu 101
Bunun yan sra; orta-uzun mesafeli uular bir rn kategorisi olarak dnrsek, bu rnn dk maliyetli tayc i modeline halen daha direndiini syleyebiliriz. Bakalm bu mcadele nereye kadar srecek?
ABD - 2.eyrek Sonular (Nisan-Haziran)

Havayolu Sektrnde lek Ekonomisi

Trkesi lek Ekonomisi, ngilizcesi Economies of Scale olan mikro iktisat kavramnn en basit ve sade tanm, ticar bir iletmenin girdiler ve tesis bakmndan byyerek, retimden kaynaklanan birim maliyetini uzun vadede drmesi eklinde yaplabilir. Pazarlama, satn alma, finans, teknolojik yatrm gibi balklarda yaplan byme, beraberinde verimlilik art getirerek, uzun vadede ortalama maliyetlerin dmesini salayacaktr. Bunun tam tersi durumda ise Diseconomies of Scale devreye girer ve irketin bykl sebebiyle meydana kmaya balayan bir takm arzalar, maliyetlerin artmasna yol aar. 1978 sonras ABDde, 1990larda Avrupa Birliinde ve nihayet 2003 sonrasnda Trkiyede havayolu sektrnn eskiye nazaran daha rekabeti bir karaktere brnmesi, irketleri lek ekonomisine daha fazla kafa yorar hale getirmitir. nceleri lek ekonomisi avantaj i byme ve birlemelerle elde edilirken, rekabeti ortamda bunlara ibirlikleri ve ittifaklar sayesinde elde edilen byme faktrleri de eklenmitir. Grafikte grlecei zere, her ne kadar teorik de olsa, lek ekonomisinin bir sonu bulunuyor. Bymenin getirmi olduu ortalama maliyet d bir yerde son buluyor ve o noktadan sonra yaplacak byme hamleleri ortalama maliyetin artmasna yol ayor. Acaba, Amerikal ve Avrupal havayolu irketleri ok uzun zamandr smrdkleri bu mikro iktisat kuralnda minimum noktasna m ulat? Acaba, lek ekonomisini smrme sras Asyal (hem Dou, hem Bat Asya) irketlere
Havayolu 101
185
mi geldi? THY, Emirates, Etihad, Jet Airways, Shanghai Airlines, China Southern Airlines gibi irketlerin son yllarda hzl bir biimde bymesi bunun bir gstergesi olabilir mi? Pek iyi; uzun vadeli ortalama maliyet erisinde minimum noktasna gelen firmalar ne yapacak? Hemen pes edip, havlu mu atacaklar?
THY Japon Turistlere Tren Seeneini Sunuyor

Bir birlerine zt iki kavramn bir arada kullanlmas anlamna gelen oksimoron kelimesini aklamak iin verilen mizah rneklerden bir tanesi, Fotoraf ekmeyen Japon eklindedir :) Japonlarn dnyay gezme ve fotoraflama tutkusu herkes tarafndan bilinir. Trk Hava Yollarnn (THY) Japonya ofisi de bunu unutmam ve Japon yolcularna yeni bir imkn sunmu; hem de ok enteresan bir biimde. Uak yolculuunu tren yolculuuyla birletiren bir paket hazrlanarak, THY ile Japonyadan Avrupaya seyahat edecek yolculara farkl bir tecrbe seenei verilmi. stanbul aktarmal olarak Avrupaya gidecek Japonya yolcular, OOSHUJYUKU ad verilen bu yeni hizmeti satn alp, Avrupal RailEurope firmasnn trenlerine aktarma yaparak yolculuunu bir btn halinde tamamlama frsatna kavuuyor. Bir bakma intermodal olarak tabir edilebilecek bu seyahat eklinin Fransa, Almanya gibi hzl tren sistemlerinin ok etkili olduu yerlerde zellikle business yolcular cezbetmek amacyla havayolu ve demiryolu irketlerinin ibirlii erevesinde kullanldn biliyoruz. (rnek: Air France, Lufthansa) Ancak bu kadar uzak mesafedeki lke ve irketlerin turistik yolculara ynelik olarak gerekletirdii bir ortak almaya ilk kez rastlyoruz: Japonya + Trkiye + Avrupa Birlii Umarz istenen baar elde edilir.
Uu Esnas Elence Kavram Deiirken

Trkede Kabin ii elence olarak zikredilen ancak ngilizcesi In-flight Entertainment (IFE) olduundan, Uu Esnas Elence olarak sylenmesi belki de daha doru olan konseptteki son deiim bir hayli belirgin hale geldi.
186
Havayolu 101
Havayolu 101de de linki bulunan Runway Girl adl blog, zellikle bu konu zerinde; uu esnas elence sistemlerine younlamakta. Ve takip edenlerin dikkatini ekecei zere bu i artk IFE olarak deil, IFEC olarak adlandrlyor: In-flight Entertainment & Connectivity; yani elencenin yannda artk balanrlk da ok nemli hale gelmi durumda. Balanrlktan kast edilenin internet olduunu sylemeye tabii ki gerek yok. ABDde bu ie ne kadar nem verildiini daha nce anlatmtk. Deltann kara balantl internet sistemine karn, JetBlue uydu balantl sistemi tercih etmi. Filodaki 160 civarndaki uan tamam, ViaSat adl firma tarafndan salanacak uydu internet balants ile donatlacak. Ka-band frekans aralnn kullanlaca sistemle, Jetblue yolcularnn da her daim internete bal olmalar amalanyor. Deltann tm i hat filosunu internetle donatt dnldnde, JetBluenun biraz ge kalm olduu sylenebilir. Zira yeni bir sistem olduundan test edilmesi gereken ViaSat uydu balantsnn uaklara en erken 2012 ortalarnda kurulmas planlanyor. Ge olsun, g olmasn :)
Havayolu Sektrnde Formller

Havayolu 101in adndaki 101 rakamna uygun, sektre ilk adm atarken renilmesi gereken tanmlar hakknda bir yazmz var bugn: Havayolu sektrnde formller. Ticar havayolu sektrnde faaliyet gsteren firmalarn performans lmleri en temel biimde, aadaki formller yoluyla yaplyor.
Havayolu 101
187
Mukayese ederken dikkat edilmesi gereken en nemli unsur, sz konusu irketlerin uyguladklar i modelleri ve network yaplar. Yani Ryanairin RASK deerini THY (i modeli) ile veya beriann ASK miktarn Emiratesinkiyle (ortalama hat uzunluu) kyaslamamak gerekiyor. Available Seat Kilometer (ASK) Arz edilen Koltuk Kilometre (AKK) = Arz edilen Koltuk Says x Uulan Kilometre Revenue Passenger Kilometer (RPK) cretli Yolcu Kilometre (YK) = cretli Yolcu Says x Uulan Kilometre Load Factor (LF) Doluluk Oran = cretli Yolcu Kilometre / Arz edilen Koltuk Kilometre Revenue per Revenue Passenger Kilometer (RY) cretli Yolcu Kilometre ba Haslat (RY) = Toplam Gelir / cretli Yolcu Kilometre Revenue per Available Seat Kilometer (RASK) Arz edilen Koltuk Kilometre ba Haslat (AKKH) = Toplam Gelir / Arz edilen Koltuk Kilometre = RY x LF Unit Revenue Birim Gelir = Toplam Gelir / Yolcu Says Cost per Available Seat Kilometer (CASK) Arz edilen Koltuk Kilometre ba Maliyet (AKKM) = Toplam Maliyet / Arz edilen Koltuk Kilometre
Maarada Jet Ua
Viyanaya herhangi bir tur firmasyla gidenlerin iyi bilecei zere Hinterbrhl ve Mayerling taraflarna yarm gnlk ekstra gezi dzenleniyor. Benim de katldm bu gezide Hinterbrhl kasabasnda Seegrotte diye tannan bir yeralt maara glnde elektrikli bir tekneyle tur attk. Eskiden maden olan bu maaray 20. yy.n bandaki byk bir patlamada su basnca Avrupann en byk yeralt gl olumu.
188
Havayolu 101
Durumu asl ilgin klan nokta ise, II. Dnya Sava srasnda Nazilerin, 1943 ylnn ikinci yarsnda, Viyanann hemen dndaki bu maaray, jet ua paralar retme amal ve ana merkezi yine Avusturyann kuzeyindeki Mauthausen kasabas olan bir uydu alma kampna evirmeleri. Buras, Mauthausen-Gusen adyla toplamda 200.000 civarnda insann ld bilinen merkez toplama kamplarnn 60 civarndaki alt blmlerinden (subcamp) biriymi. Bize orada, 3-4 bin civarnda Yahudi esirin bu maarada altrld sylense de www.jewishvirtuallibrary.org sitesine gre burada altrlan yahudilerin says 1.800 civarnda. Bu esirlerin, Heinkel He 162Volksjger (Halkn Savas) olarak bilinen ve II. Dnya Savanda Luftwaffe tarafndan aktif olarak kullanlan, byk ksm tahtadan yaplm ve ok hafif (2 tonu gemiyormu) birinci nesil jet motorlu avc uana ait baz paralarn retiminde altrld biliniyor. Uak hakknda biraz bilgi vermek gerekirse; 500 metrelik bir pistte bile take-off yapabildiini, 750 km. srate ulaabildiini ve iki bombardman silah tayabildiini syleyebiliriz. Dizaynnn belirlenmesi ile ilk uuun arasnda geen sre 90 gn bile deilmi. Demek ki sava artlarnda inanlmaz iler baarlabiliyor. Maaraya yerletirilen esirler, bata BMW-003 turbojet motoru olmak zere bu uaa ait baz paralarn imalatnda almlar. Hinterbrhl gibi onlarca fabrikada (alma kampnda) retilen paralar daha sonra bir hava ssne veya uu test merkezine gnderilmek zere birletiriliyormu. Wikipediada yer alan bilgilere gre; uaa, retim programnn ad olarak Salamander (Semender), Heinkel tarafndan ise Spatz (Sere) ismi verilmi. Uan eitli tiplerini ABD, Paris ve Londradaki baz mzelerde grmek mmkn. retimde kullanlan ekipmann gnmze kadar gelebilen ve ou rutubetli ortamn etkisiyle iyice rm baz rneklerini aadaki fotorafta grebilirsiniz.
Havayolu 101
189
Grev Yapmak Bu Kadar Kolay m?

Sunday, September 26, 2010
BBCnin web sitesine girip arama blmne strike air traffic controllers yazdnzda karnza gelen sonular, Avrupada hava trafik kontrol memurlarnn ne kadar sklkla grev yaptna dair bir fikir edinmenizi salyor. Bu grevlerden en yenisi getiimiz Cuma gn Fransada yapld. Emeklilik artlaryla ilgili olarak yaplmas planlanan deiikliklere kar kan Fransz kontrol memurlar, bir gnlk i brakma eylemi yapt. Bu da, Fransa merkezli olarak faaliyet gsteren havayolu irketlerinin uu saylarnda %50lere varan iptaller yaanmasna yol at. Fransz kontrol memurlar, ok deil daha iki ay nce de yine bir gnlk eylemde bulunmulard. Havayolu irketlerinin yneticilerinden bu duruma tepki gsteren sadece Michael OLeary oldu. OLeary yapt aklamada, ABDnin nl bakanlarndan Ronald Reagan dneminde yaplan bir uygulamaya atfta bulunarak benzer bir eyin Avrupada da yaplmas gerektiini savundu. OLeary, Avrupa genelindeki hava trafik kontrol merkezlerinin deregle edilerek rekabete almasn; bylelikle de Avrupal yolcularn hava trafik kontrol memurlar tarafndan rehin alnmasnn nne geilmesini istedi. 1981 ylnda ABDde ne yapldn ksaca hatrlamakta fayda var: alma artlarndan ve maalarndan memnun olmayan hava tarfik kontrolrleri greve gider. Ama iei burnunda bakan Reagan, genliinde oyanad kovboy filmleriyle mehur birisi; yani akaya gelmez. Greve kan memurlara iki gn iinde ie dnmeleri ynnde ar yaplr. Toplam personelin ancak %10 kadar ie dner. Geri kalan 11.345 memur greve devam eder. Sonu? 11.345 kii iten karlr. Hem de bir daha asla eski ilerine dnmemek zere. ABDnin merkez havalimanlarnda trafik yar yarya azaltlr. Ama byle bir duruma kar azar azar hazrlk yapm olan Federal Havaclk Dairesi (FAA), ksa zamanda durumu toparlar ve asker personelin yan sra istihdam edilen yeni personel ile yola devam edilir. lkemizde de zaman zaman gndeme gelen hava trafik kontrol sistemiyle ilgili olarak geen sene Temmuz aynda Erman Yerdelen (Dou Holding Medya Grubu Ynetim Kurulu Bakan) tarafndan da benzer bir teklifin yapldn, yani Trkiyedeki kontrol kulelerinin zelletirilmesi gerektii fikrinin ortaya atldn hatrlatmakta fayda var. 190
Havayolu 101
Satn Alma Furyasna Southwest de Katld

ABD gibi, irket birleme ve satn almalarnn bir hayli youn yaand bir lkede faaliyet gstermesine karn, 40 yl bulan tarihi boyunca bir ka istisna hari bu yola bavurmayan Southwest, son bir ka yldr ABD havayolu sektrn etkisi altna alan satn alma furyasna daha fazla dayanamad. Dn resmen aklanan karara gre Southwest, ABDnin zellikle Kuzey Dou blgesinde etkin olan AirTrani bnyesine katacak. Bu satn alma ilemiyle ilgili olarak hazrlanan web sitesinden daha detayl bilgiye ulamak mmkn. Southweste 1,4 milyar USDye mal olacak bu satn almann belki de en nemli sonucu, AirTranin elinde bulunan ve Southwest iin son derece kymetli olan slotlarn el deitirecek olmas. Southwest normalde belki de para vererek dahi satn almakta zorlanaca New York LaGuardia ve Washington Reagan Havalimanlarndaki slotlar AirTrani satn alarak elde etmi oluyor. Southwestin Boeing 737 hassasiyetini bilenlerin bu satn alma iinde ilk bakt nokta, AirTranin filo yaps oldu. Grnd kadaryla AirTranin filosunun yardan fazlas Boeing 717 tipi uaklardan oluuyor. Southwestin bu konuda ne yapacan gerekten merak ediyoruz. Bu gelimeyle ilgili daha detayl bir analizi Bill Swellbarn blogunda bulabilirsiniz.
Singapore Airlines 4-3-3 Oynuyor

Dnyaca nl Harvard Business Reviewn Temmuz-Austos saysnda Singapore Airlines hakknda bir aratrma yaymland. Havayolu 101 tarafndan incelenen aratrmann zeti yle: Singapore Airlines, dnyada pek az irketin uygulayabildii bir stratejiyi baaryla takip ediyor. Bir yandan yolcularna st seviyede hizmet sunarken, dier taraftan birim maliyetlerin minimumda kalmasn salyor. letme gurusu Michael Portern, irketlerin uzun vadeli bir biimde bu tarz bir strateji izlemesinin imknsz olduunu iddia ettiini unutmayalm. 2001-2009 yllar arasndaki ortalama CASK 4,58 US Cent olarak gereklemi. ABD ve Avrupal rakiplerinde bu rakam 7-8 US Cent civarnda. Ama bu noktada makalede belirtilmeyen bir hususa dikkat etmek lazm. Singapore Airlinesn ortalama hat uzunluu sz konusu rakiplerinden ok daha fazla. Yani CASK deerinin nispeten dk kmas
Havayolu 101
191
tabii bir durum. irket, kurulduu 1972 ylndan bugne hi yllk zarar aklamam, neredeyse hi borcu yok ve hissedarlarna dzenli olarak her sene temett datmay baarm. irketin adeta DNAsna ilemi olan ikili strateji, drt paradoks zerinden idare ediliyor: 1- Mkemmel hizmet, dk maliyet 2- Hem merkez, hem de adem-i merkez biimde inovasyon yapmak 3- Teknoloji kullanmnda hem lider hem de takipi olmak 4- Srelerde hem stadardizasyon, hem de kiiselletirme imdi ksaca bu balklar inceleyelim: 1- Filonun srekli yenilenerek gen kalmas salanyor. Bylece bakm ve akaryakt giderleri minimumda tutulurken, arza orannn dk kalmas sebebiyle de rtar, iptal gibi imaj kayplar engelleniyor. Personel ok youn bir biimde eitiliyor. Personelin irketin yl sonu performansndan pay almas salanarak motivasyon yksek tutuluyor. Toplam giderler ierisinde personel giderlerinin payn %17 gibi bir hayli dk bir seviyede olmas ise dikkat ekici. Singapore Airlines, harcamalarnda 4-3-3 kuraln uyguluyor. Toplam harcamalarn %40 eitim, %30u sre ve prosedrlerin gzden geirilmesi ve %30u yeni rn ve hizmet gelitirilmesi iin yaplyor. 2- novasyona ok nem veriyorlar. Product Innovation Department adl birim, yolculara sunulacak rn ve hizmetlerle ilgili srekli ve detayl almalar yapyor. Bu konuda geri besleme kanal olarak yolcular, rakipler, mteri temas noktasndaki personel ve medya kullanlyor. Bir yandan PID blm, dier taraftan da kiisel bazda personel, yeni bir inovasyonda ba rol oynayabiliyor. 3- Yatakl koltuk, telefon-faks, web zmlerinde liderlik yaparken, yolcularn sevmedii teknolojik yenilikleri kaldrmaktan imtina etmiyorlar. Ayrca yolcu memnuniyetine dorudan etki etmeyecek birimlerde nispeten geri kalm teknolojiyi kullanmaya devam ediyorlar. 4- Srelerin standardize edilmesi dk maliyet, tahmin edilebilirlik, emniyet gibi noktalarda faydal olurken, yolculara Vay be! dedirtecek sra d projelerden uzak kalnmasna yol ayor. Kiiselletirme yoluyla da bu sorun alyor ve eitimli Singapore personeli, yolcu memnnuniyetini artracak unsurlarda inisiyatifi ele alarak hizmet kalitesinin st dzeyde gereklemesini salyor. Singapore Airlines, ikili stratejiyi uygularken u drt eye dikkat ediyor: a- Personel ile kurum kltrnn gcnden faydalanmak b- Tekonolojiyi en verimli ekilde kullanmak
192
Havayolu 101
c- ekosisteminin (business ecosystem) gcnden faydalanmak d- Yatrm kararlarn stratejik nceliklere gre almak
THY'nin Yeni Airbus A330'u Geldi

THYnin nmzdeki dneme ynelik olarak Boeing ve Airbus firmalarndan vermi olduu geni gvde sipariinin ilk iki temsilcisi bugn aramzda. Fabrikadan yeni km, test uularn henz tamamlam olan iki adet Airbus A330 tipi tayyare ksa sre nce stanbula geldi. Bu uaklardan bir tanesi yolcu, dieri ise kargo tipinde. kinci yolcu ua da bilahare gelecek. Topkap (TC-JNH) ve Konak (TC-JNI) olarak isimlendirilen yolcu uaklarnn i ve d grntlerini aadaki sunumda bulmak mmkn. Meri (TC-JDO) olarak adlandrlan kargo uann grntlerini de daha sonra bu sayfalarda yaynlayacaz. Not: 1967 ylnda THY jet ana geerken filosuna katt ilk uak bir McDonnell Douglas DC-9-10 olmu ve bu uaa da Topkap ad verilmiti. Nereden, nereye... Trk Hava Yollar Turkish Airlines Yeni Airbus A330 http://static.slidesharecdn.com/swf/ssplayer2.swf?doc= trkhavayollarairbusa330100928072553-phpapp01&stripped_title= trk-hava-yollar-turkish-airlines-yeni-airbusa330&userName= anergiz View more presentations from Abdullah Nergiz
Airex 2010'da Airbus A380 Fark

Saturday, October 02, 2010
2006 ylnda dzenlenen Airex fuarn hatrlaynca, drt sene gibi ksa bir srede kat edilen mesafeyi daha iyi deerlendirebiliyoruz. O zamanki fuarda business jet olarak adlandrlan uaklar dnda kayda deer bir katlmc bulunmazken, bu yl yaplan Airex fuar hem THYnin hem de Airbusn katlmyla bir hayli hareketli geiyor. Airbusn dev tayyaresi A380 dn be saatliine fuara katld. Bu kadar ksa bir sre ierisinde toplad ilgi ise grlmeye deerdi. Anadolu Ajans tarafndan havadan ekilen fotorafta da aka grld zere, fuara katlan dier tm uaklar bir yana, 380 dier yana. Tbir-i caizse, havaclk tutkunlar A380i adeta tavaf eder gibiler. A380den sonra fuarn dier iki yldz ise hi kukusuz THYnin yeni yolcu ve kargo A330lar. zellikle yolcu uann yeni business tasarmn grmek gerekiyor; herkese tavsiye ediyoruz. :) Fotograf: Anadolu Ajans
Havayolu 101
193
Balkanlardaki Havalimanlarnda Durum Ne?

Sunday, October 03, 2010
Jeopolitik konusuna merakl bir arkadamz, son dnemde okuduu baz makalelerden yle bir sonu kardn sylemiti: stanbulun hinterland Anadolu deil; stanbulun hinterland Balkanlar. Hem de Viyanaya kadar Bu iddiadan esinlenerek Balkanlardaki nemli havalimanlarnn 2008-2009 yolcu trafiine bir gz atmak istedik. 2010 ylnda yolcu trafiinin genel olarak 2009a gre az da olsa daha iyi olduu da aklmzn bir kenarnda dursun. te sonular: Yugoslavyann blnmesinin ne derece manasz olduu bu sonularda aka kendisini gsteriyor. Toplam alt devletiin ana meydanlar ylda sadece 7,5 milyon yolcu trafii retebiliyor. Gerekten yazk. stanbul ve Viyana ise iki uta ba ekiyorlar. Belki de yukardaki hinterland yorumunu Balkanlarn dier ucuna doru geniletmek gerekiyor. Nasl ki stanbulun hinterland Balkanlar ise, Viyanann hinterland da Balkanlar.
Dar Gvdeler ift Koridorlu mu Oluyor?

Monday, October 04, 2010
Flightglobaln zengin eitlilie sahip blog sayfalar arasnda dolarken, Jon Ostrower tarafndan hazrlanan FlightBlogger adl blmde bir hayli ilgin bir yazya denk geldik. Yazda, Boeing tarafndan geen sene alnm olan bir patentten bahsediliyor. Bu patente gre Boeing, gereklemesi halinde son yllarn en devrimci projesi olmas muhtemel bir ie girimi durumda: Dar gvde uaklarda ift koridor. Hayr, yanl okumuyorsunuz; Boeing, alm olduu patentte Boeing 737nin halefi olmas muhtemel bir dar gvde ua ift koridorlu olacak ekilde tasarlam. 2-3-2 eklinde koltuk dzenine sahip olan uan gvdesinin komposit madde, kanatlarnn ise alminyumdan retilmesi planlanyor.
194
Havayolu 101
Southwest Airlines yakndan takip edenler, Boeing 737nin -700 versiyonunun ok byk oranda Southwestin talebi dorultusunda tasarlanarak retildiini hatrlayacaktr. ift koridorlu 737nin arkasnda da yine Southwestin olduu iddia ediliyor. Turn around sresi 20-25 dakika civarnda olan Southwestin, ift koridorlu bir uakla bu sreyi daha da aaya ekebilecei belirtiliyor. ift koridorlu bir uakta yolcu ini-binileri ok daha hzl olabilir. Boeingin patentinde dikkatimi en fazla eken nokta ise, kabin konfigurasyonu oldu. Yeni uakta business snf da ihmal edilmemi. Economyde koltuklar 2-3-2 eklindeyken, businessta 1-2-1 eklinde konumlandrlm. Uaktaki toplam koltuk says 8 business ve 82 economy olmak zere 90 adet. Uak reticileri arasndaki rekabet kyasya devam ediyor. A380 ile Airbus bir adm ne geti. Boeing, 787 ile cevap vermeye alyor. Boeing, ift koridorlu bir 737yi yakn gelecekte sipari alr hale getirebilirse, Airbusn rekabet etmekte ok glk yaayabilecei bir hamle yapm olacak. Tabii iki irket arasndaki hesaba, tanker uak ihalesini de katmak lazm.
ViaSat Ataa Kalkt

Tuesday, October 05, 2010
23 Eylldeki Uu Esnas Elence Kavram Deiirken balkl yazmzda, Delta Airlinesn kara balantl internet sistemine karn, Jetbluenun uydu balantl sistemi tercih ettiini ve filosunda bulunan 160 civarndaki uan tamamnn internet servisinin, ViaSat adl firma tarafndan salanacan belirtmitik. ViaSat ii hzlandrma benziyor. Yine Mary Kirby tarafndan hazrlanan habere gre ViaSat gzn, uak ii internet balants konusunda ok geri kalm olan Avrupa ve Orta Douya evirdi. Jetblue iin hazrlanan zm paketinde olduu gibi burada da Ka-Band zerinden uydu balants kurulabilecei syleniyor. Delta Air Linesn ABD i hat filosunda uygulamakta olduu ve yer balantl uak ii internet hizmetinin dnyann dier ktalarnda uygulanmasnn zorluundan bahsetmitik. Bu durum dnldnde, ViaSat veya benzer mantkla alacak baka bir sistemin, mesela Panasonicinki, ABD dnda ansnn nispeten daha fazla olduu sylenebilir.
Havayolu 101
195
30 Yl Aradan Sonra Tahran - Kahire Seferleri Balyor

Wednesday, October 06, 2010
Uluslararas siyaset ok tuhaf bir olgu. Srf devletleraras ekimeler sebebiyle son derece mantksz kararlarn alnp, bunlarn ayn mantkszlk erevesinde uzun yllar boyunca uygulandn grmek mmkn. te onlardan bir tanesi. 1979 ylnda randa meydana gelen Humeyni Devrimi, 1980 ylnda Msrn srail devletini resmen tanmas ve 1981 ylnda Msr devlet bakan Enver Sedata suikast dzenleyen Halid slambolinin ran devleti tarafndan onore edilmesi gibi sebeplerin ardndan Msr ve ran arasndaki ilikilerin kopma noktasna gelmesi, iki lke arasndaki hava trafiinin de durmasna yol amt. Getiimiz gn iki lke yetkililerinin imzalad anlama ile 30 yllk bu mantkszla bir son verilmi olunacak. Haftada 28 frekans zerinden varlan mutabakatn sonucunda uularn nmzdeki aylarda balamas planlanyor. Zararn neresinden dnlrse krdr.
Mill Havayollar, Mill Mutfaklar

Thursday, October 07, 2010
nternetle birlikte kreselleme olgusunun en gl iki motorundan biri olan ticar havayolu sektr, kk 1944 ikago Konferansna dayanan mill olma zelliinden ise bir trl vazgeemiyor. Son dnemde network tayc olarak tanmlanan ve genelde lkelerinin bayrak taycs konumundaki havayolu irketlerinde yeni bir trend hakim. Airlinetrends.com bu konuda detayl bir yaz yaymlam. Buna gre nde gelen bir ok havayolu irketi bayrak taycs olduklar lkelerin mill mutfaklarndan setikleri ok zel yemekleri yolcularna sunuyor. Swiss, Taste of Switzerland adn verdii uygulama kapsamnda her ayda bir lkedeki bir kantonun zel bir yemeini mnye dahil ediyor. Lufthansa, Discover Flavour ve KLM, From Holland adn verdikleri zel programlar altnda yolcularna yresel lezzetlerinden rnekle sunuyor. 196
Havayolu 101
Airlinetrendsteki yazya Trk Hava Yollarn (THY) da eklemek gerekir. Getiimiz yllarda Do&Co ile yaplan ibirliinin ardndan deitirilen uu esnas ikram mnsnde Trk mutfann seme rneklerini bulmak mmkn. Kuzu pirzola, ipura fileto, haydari gibi. Sektrdeki dk maliyetli tayc etkisi sebebiyle, kabin ii hizmetin kalite seviyesini daha yukarya tamay amalayan bu gibi giriim ve yenilikleri maalesef daha ziyade orta-uzun mesafeli uularda grebiliyoruz. Yakn mesafelerde ekmek aras peynir yemeye devam. :)
Pasifik Hatlarnda Rekabet Azalabilir

Rekabetin hem ok fazla hem de ok az olduu ticar havayolu sektrmzn zellikle Pasifik Okyanusu zerinden seyahat eden yolcularn yakndan ilgilendiren bir karar alnd. ABD Ulatrma Bakanl tarafndan yaplan aklamaya gre American Airlines + JAL ve United + Continental + ANA irketlerine, Pasifik hatlarnda ibirlii yapmalar ynnde bir anti-rekabet yasas muafiyeti verildi. Bu karar sonucunda, sz konusu irketler bir hayli krl olan bu hatlarda yakn ibirlii yaparak tarife ve kapasite arz gbi konularda koordinasyon ierisinde hareket etme ans bulacak. Bu ve benzeri muafiyet kararlarnda en fazla korkulan ey, pazardaki rekabet orannn derek yolculara daha pahal bilet olarak yansmas oluyor. ABDnin rekabet konusunda ne kadar hassas olduu herkesin malumu. Bu yzden bize, vardr bir bildikleri demekten baka bir ey kalmyor.
Yaz Tatili Hazrlklar Balasn!

Friday, October 08, 2010
Yaz tatilini geride braktmz u gnlerde yeni yaz tatilinin hazrlklar balasn!
Havayolu 101
197
Nasl m? Dk maliyetli havayolu i modelinin olmazsa olmaz bir unsuru olan erken al, az de uygulamas sayesinde. Easyjetin web sitesine girdiinizde sizi, 2011 yaz dnemine ait fiyatlar karlyor. aka gibi ama gerek. Ve fiyatlar ylesine ucuz ki, insan alaym bir ka bilet, bir kenarda dursun, kullanamasam bile fazla zarar olmaz diyor. Aralarnda Malta, Rodos, Malaga gibi tatil yrelerinin olduu noktalara 25 Pound gibi fiyatlardan bilet bulmak mmkn. Tabii imdilik bu kampanya bizim gibi Trkiyede yaayanlar ok etkilemiyor. ansl kesim, Britanya Adasnda yaayanlar :)
THY, Fly Turkish ile Apple Storedaki Yerini Ald

THY, getiimiz yl 16 Kasmda lansman yaplan ve Mobil THY ad verilen hizmet paketi ile, yolcularna online ortamda sunduu imknlarn byk bir blmn mobil cihazlarla uyumlu hale getirmi; yolcularn bilet sat, check-in, boarding pass, tarife bilgisi ve Miles&Smiles ilemleri gibi bir ok hizmete mobil cihazlar zerinden erime imknn sunmutu. Bu tarihten bir yl kadar sonra, bugn, THYden yaplan aklamaya gre irket bu kez daha kapsaml bir mobil uygulama ile 198
Havayolu 101
yolcularnn karsna kyor ve sunmu olduu mobil uygulamalara Applen arpc rn ailesini de dahil ediyor. Grdmz kadaryla THYnin mobil uygulamalarnn markas da bu vesileyle deitirilmi. Mobil THY yerine bundan byle Fly Turkish diyeceiz. Bundan byle Apple Storedan indirilebilecek paket ile THYnin online uygulamalarnn bir ou iPhone, iPAD, iPOD gibi cihazlarla uyumlu hale getirilmi oldu. Bunun yan sra artk Blackberry ile de THYnin online uygulamalarna ulamak daha kolay olacak. RIMin Applea rakip olarak konumlandrd Blackberry App World zerinden Fly Turkish uygulamasn indirmek mmkn. Ayrca son zamanlarda iyice yaygnlaan Google Android ile uyum almalarnn devam ettii de gelen bilgiler arasnda. Teknoloji ve havayolu sektr ayrlmaz bir ikili. nmzdeki dnemde de THYden benzer atlm ve almlar gelmesini beklersek, ok da fazla bir ey istemi olmayz sanrm. Fly Turkish ile ilgili olarak Apple Storeda yaplan tanmlama ise u ekilde:
Bana bir dakikada bilet alacak birini aryorum diyenlere; Fly Turkish hizmetinizde Biletiniz, bini kartnz, koltuunuz, kargonuz, bagajnz, milleriniz, dllerinizhepsi bir arada cebinizde
Gitti Gidiyor, Uak Bileti Satmaya Balad

2006 ylnn Austos ayyd. Alman dk maliyetli tayc Air Berlin, ngilterenin dk maliyetli marketler zinciri Lidl ile bir ibirliine gitmiti. Anlamaya gre, Air Berlin biletleri Lidl marketlerinde satlacakt. Havayolu 101 bu haberi, Kanallar Kart! yorumuyla vermiti. Uak biletinin markette satlmas belki yeni bir sat kanal araynn sonucuydu ama biraz tuhaft. Sat kanallarnn eitlendirilmesi, genelde tm i dnyas iin yksek neme sahip. Online ortamda, yani internette farkl sat kanal oluturma abas da dur durak bilmiyor. Singapore Airlinesn ilk Airbus A380i filoya katlrken yaplan zel bilet sat kampanyas, eBayde dzenlenmi ve byk talep grmt.
Havayolu 101
199
Bir ka sene nce eBay tarafndan satn alnan Trk giriimi Gitti Gidiyor, getiimiz hafta uak bileti satmaya balayarak dikkatleri zerine toplad. Genel Mdr Cenk Angn imzasyla, Trkiyenin en kapsaml online yurt ii ve yurt d uak bileti platformu olanGittiGidiyor Seyahatkategorisini yayna alyoruz eklinde duyurulan uygulama, bir ok adan byk nem tayor. Aslnda Gitti Gidiyorun yapt ey yeni deil; u ana kadar dnyadaki rneklerini (Kayak, Expedia gibi) yakndan bildiimiz bilet arama motoru uygulamasnn bir benzeri. Bu iin nemli yan, bu tarz bir almann Trkiyede ilk oluu. Geri bir ka gen giriimci kstl imknlaryla buna benzer eyler yapmaya almt; Bulucak.com akla ilk geleni. Gitti Gidiyoru farkl klan, bu almann arkasnda eBayin olmas. Yani hem inovasyon hem de sermaye destei asndan daha kuvvetli bir alma ile kar karya olabiliriz. Bu aamada sistemin eksikliklerinden bahsetmek istemiyorum. Ancak genel mdrnn en kapsaml eklinde lanse ettii rnde Pegasus, Onur Air, Turkuaz Airlines, Bora Jet gibi irketlerin biletlerini satn almann, en azndan imdilik, mmkn olmadn sylemeden geemeyeceiz.
Virgin Galactic lk Test Uuunu Tamamlad

Hr ve lgn mteebbis Richard Bransonn, muhtemelen tarihe geecek olan giriimi Virgin Galactic, emin admlarla hedefe doru ilerliyor. VSS Enterprise ad verilen iki numaral uzay tayyaresi, dn ilk test uuunu baaryla tamamlad. Ana tayyare tarafndan 45.000 ayak (feet), yani 13.700 metreye kadar karlan VSS Enterprise, bu seviyede serbest uu pozisyonuna brakld. Kaliforniyadaki Mojave Hava ve Uzay Limanna baaryla ini yapan Enterprisen bu aama iin gerekli tm sistemleri hi bir sorun yaanmadan alt. Virgin Galacticin asl faaliyet merkezi, bu ayn 22sinde yeni uzay pisti al yaplacak olan Spaceport America ss. Virgin Galactic ile birlikte bu s de ismiyle msemma hale gelecek. Havayolu 101in Virgin Galactic ile ilgili ilk yazs bundan tam sene nce yaynlanmt. O gn iin proje aamasnda olan bu sra d giriim bugn artk ilk tarifeli seferini yapmak iin gn sayyor. Dnyann ilk ticar uzayyolu irketi olacak Virgin Galacticin tarifeli seferleri iin o gnden bugne kadar, 370 mteri tarafndan 50 milyon USD tutarnda depozito dendiini belirtmekte fayda var. 200
Havayolu 101
Bu vesileyle, Richard Bransonn hayatnn 1998 ylna kadar olan blmn anlatt Losing my Virginity adl otobiyografisini bir kez daha tavsiye ediyoruz.
Singapore Airlines, nternet Balants in OnAiri Tercih Etti

Son bir ka aydr sk sk deindiimiz zere, yolculara uakta internet balants sunmak artk kanlmaz bir noktaya gelmi durumda. Delta, Lufthansa, JetBlue gibi irketlerin ViaSat, GoGo, Panasonic gibi irketlerle yaptklar ibirliklerinden bahsetmitik. Dorusunu sylemek gerekirse bu konuda hizmet veren bu kadar ok sayda irket olduunu bilmiyorduk. te onlardan bir dieri; OnAir, bir Airbus & SITA ortakl olan bu irket, Singapore Airlinesn uaklarn internet balants ile donatacak. OnAir, tpk ViaSat ve Panasonic gibi, internet balantsn uydular zerinden GSM ve GPRS sistemlerini kullanarak salyor. Bu alma kapsamnda yolculara kablosuz internet balantsnn yan sra, cep telefonu ile iletiim kurma imkn da sunulacak. 2011 ylnn ilk yarsnda devreye girecek sistem, nce A380 filosunda, daha sonra da A340-500 ve Boeing 777-300ER uaklarnda yolcularla buluacak. 2005 ylnda Boeingin Connexion sistemini kullanm olan Singapore Airlines, bu kez OnAir ile tm yolculuu kapsayacak bir internet balantsna kavumu oluyor. Daha getiimiz gnlerde Singapore Airlines ile ilgili bir makalenin zetini yaymlam ve irketin yolcularna sunduu hizmet kalitesini ykseltmek amacyla gerekli grd noktalarda masraftan kanmadn vurgulamtk. Bu alma ile Singapore Airlines, yolcularna tm yolculuk boyunca internet balants sunan Asyal ilk havayolu irketi oluyor. Projenin cep telefonu tarafnda sesli konumaya izin verilip verilmeyecei son aamada kararlatrlacak. Cep telefonu kullanmnn dorudan aylk faturaya yanstlaca, internet balants iin ise uu esnasnda IFEC sisteminden bir paket satn alnmas gerektii belirtiliyor.
Havayolu 101
201
Havayolu Sektr Ortalama Kr Marj

Sene 2005. IATA Bakan Giovanni Bisignaninin bir aklamas dikkat ekiciydi. Bisignani mealen yle diyordu: Uak reticileri, rezervasyon irketleri, havaalan iletmecileri...Havayolu sektrnde herkes kr eder; havayolu irketleri mstesna. Havayolu irketleri uu hizmetini verir ama istikrarl biimde kr etmede kronik problem yaarlar. te havayolu sektrnn 10 yllk ortalama esas faaliyet kr marj yukardaki grafikte. Bisignani hakl; sektr yrten havayolu irketleri, paray kazanan bakalar. :) Bu noktada aklmza Bisignaninin, Haziran 2008de stanbulda dzenlenen IATA Genel Kurulunda yapt konuma geldi. Bisignani konumasnda havayolu sektrn, Zeusun verdii ceza zerine her gn Olimposun tepesine bir kaya kartan Sisifosa benzetmiti. Bildiiniz zere, Sisifosun tepeye kadar kan ter iinde kard kaya, her defasnda gerisin geriye dan eteklerine yuvarlanmakta ve sre (Sisifos -> kaya -> tepe) yeniden balamaktadr. Ve iktisat biliminde buna business cycle ad verilmektedir. :)
Stelios ve Easyjet, Marka Kullanm Konusunda Anlat

6 Austos gn yazdmz yazda Easyjet ynetimi ile irketin kurucusu ve byk hissedar Stelios Haji-Ioannou arasndaki anlamazlktan bahsetmi ve Easy markasnn kullanm hakkna deinmitik. Steliosun, Easyjetin profesyonel yneticilerinden baz talepleri vard ve bunlarn yerine getirilmesi iin 26 Ekime kadar sre vermiti. Mddet dolmadan taraflarn anlat ynnde haber geldi. Anlamann detaylarna gre Stelios, istedii zaman ynetim kurulu bakan olarak greve gelebilme hakkndan feragat ederken, karlnda Easyjetin yllk gelirinin %0,25i ve buna ilaveten 300.000 Pound hakkn kazand. (ilk iki yl sabit olarak 3,9 ve 4,95 milyon Pound) Anlamann bir baka maddesine gre Easyjet, kendi web sitesinden yapt Easy markal otel ve otomobil kiralama iinden daha fazla komisyon alacak. 202
Havayolu 101
Taraflarn uzlamas gzel olmasna gzel de, taraflar aralarndaki asl meseleyi farkl sanyorduk. Steliosun kzd nokta, Easyjet ynetiminin stratejik hatalar yapmas ve kronik hale gelen rtarlar deil miydi? Mesele sanki biraz duygusal konulardaym gibi geldi bize. :)
Yeni Boeing 777 Artk THY Filosunda

Boeing 777lerle ilk kez, 2008 ylnn Aralk aynda Jet Airwaysten kiralad uakla tanan THY filosu, kendisine ait ilk 777yi dn Boeingin retim merkezi Seattleda teslim ald. Yeni 777, THYnin kabin ii tasarmnda da baz ilklere imza atyor. THY bu uaklarla birlikte ilk kez, first classn olmad, snfl bir kabin dzenine geiyor. Business ve Economy snflar arasna, Comfort Class ad verilen ve Business Class bilet cretini demek istemeyen ama Economy Classa gre de daha rahat bir biimde seyahat etmek isteyenlerin tercih edecei bir snf ilave edilmi olacak. Dolmabahe ad verilen uak, TC-JJE olarak tescil edildi. THYnin dier 777leri de nmzdeki aylarda birer birer filoya dahil olacak. THYnin Boeing ile olan ilikisine tarihi bir perspektiften baktmzda, ilk Boeinglerin 1971 ylnda filoya katldn gryoruz. Efsanev irket Pan Amn adet Boeing 707-321 tipi ua, kiralk olarak THY filosunda grev yapmt. THYnin Boeingteki mteri kodu olan F2 ile teslim alnan, yani THYnin kendi ua olan ilk Boeingler ise, 1974 sonundan itibaren filoya katlan 727-2F2 tipi tayyarelerdir. Kasm 1974te gelen ilk uak, TC-JBF olarak tescil edilmiti.
Serbest Rekabet Havayolu irketlerini Hassaslatrd

Havayolu iktisad ile ilgili olarak incelediimiz bir kitapta ok ho bir sebep-sonu analizine rastladk:
Havayolu 101
203
Dereglasyon: Rekabetin artmas Bilet fiyatlarnda d Yolcu saysnda art Toplam ierisindeki leisure (tatil, gezi, ziyaret vs) tipi yolcu saysnn oran olarak bymesi Havayolu seyahatine olan talebin gelir esnekliinin artmas Yolcu bana den ortalama gelirin azalmas Havayolu irketlerinin iktisad krizlere eskisine nazaran ok daha hassas hale gelmesi Hlasa; serbest rekabet yolculara byk fayda salarken, havayolu irketlerinin en ufak bir ekonomik kriz durumunda dahi havlu atabilir hale gelmesine yol at. Her eye ramen serbest rekabetten geri dn olmamas gerektiine inanyoruz.
Turbulent Skies - Kitap Notlar

Ekim ayndaki kitap notlarmz, 1995 basm Turbulent Skies adl almadan. Havayolu sektrnn tarihini Amerikan bak asyla aktaran kitap zellikle akc slubuyla dikkat ekiyor.
1. Boeingin kurucusu olan William Boeing, ayn zamanda United Airlinesn da kurucusu. Ama daha o tarihlerde federal hkmet bir karar alyor ve hem uak retip hem de havayolu irketi iletilemez diyerek, William Boeingin United satmasn salyor. 2. American Airlines bakan C.R.Smith, Douglas ile grerek daha fazla yolcu tayabilen bir DC-2 istiyor. Bylece DC-3 douyor. 1936 ylnn Haziran aynda ilk seferini yapyor. Ayrca DC-3, yatakl hale getirilip gece yolculuu yapma imkn veriliyor. 204
Havayolu 101
3. Jet motorlarnn gelitirilmesinde ikinci dnya savann byk etkisi var. 4. Sava srasnda 10.000 civarnda DC-3 hizmete alnm ve sava sonunda bu kadar ok atl durumdaki uak problem olmu. THY gibi irketlere ucuza satlm. 5. ILS sistemi 1947 ylnda Braniffin tm uaklarnda bu sistemi kullanmaya balamasyla yaygnlayor. Dk gr altnda da ini yapmak mmkn hale geliyor. 6. De Havilland Comet, jet motorlu ilk ticari uak olarak 1949da test uularna balad. 1952de hizmete girdi. 7. Ama 1954te metal yorgunluu sebebiyle arka arkaya yaanan kazalar, Cometin sonu oldu. 8. Panam (Juan Trippe), Ekim 1955te 20 adet B-707 ve 25 adet DC-8 siparii verdiini duyurdu. Bu sipari, jet ana geite ok nemli bir dnm noktasdr. 9. 1950lerin sonunda jete geile birlikte yolcu says patlyor. Ama havaalanlar yetersiz kalyor. Bu yzden bir ok yeni havaalan yaplyor. 10. Ayn ekilde yetersiz kalan hava trafik kontrol de VOR, ILS, radar gibi yeni sistemlerle iyiletiriliyor. 11. 1960larn sonunda Boeing 747, DC-10 ve Lockheed L-1011 arasnda byk rekabet yaanyor. Bu yzden uak fiyatlar ar derecede dyor ve bu durum bu firmay iflasn eiine getiriyor. 12. Concordea kar ABDnin SST (Super Sonic Transportation) program var. Ama artan maliyet ile evreci rgtlerden gelen basklar (ses ve hava kirlilii) karsnda program Aralk 1970te iptal ediliyor. Bu da Boeingi bir hayli zora sokuyor. 13. L-1011 yznden hem Lockheed hem de motorlarn reten Rolles Royce iflasn eiinden dnyor. Her ikisini de kendi devletleri kurtaryor. Zaten L-1011, Lockheedin son ticari uak modeli oluyor. 14. Concorde: 7 British Airways + 7 Air France + 6 test ua retimi yapyor. Toplam sadece 20 adet. 15. Eyll 1970te FK ayn anda 4 ua karp ortal ayaa kaldryor. Bundan sonra yolculara kar daha sk emniyet tedbirleri uygulanmasna balanyor. 16. 1981 ylnda trafik kontrol memurlar greve gidiyor. Bunun zerine bakan Reagan, 11.345 kiiyi iten atyor. Yani toplam personel saysnn %90. 17. Byk havaalanlarnda seferlerde %50ye varan azalma yaanyor. Ama bir ka hafta iinde iler normale dnm. 18. A-300, Airbusn rettii ilk model. ABDde ilk kez Eastern 1978 ylnda bunlardan satn alyor. Bylece Airbusn n alm oluyor. 19. A-310, 300den daha kk bir model. 20. 1984te A320 ve 1986da da A330/340 program balatlm. A320 1987, A340 da 1993ten itibaren seferlere balad. THY, A340n ilk mterilerinden. 21. Airbusn ald devlet yardmlar, ABD tarafndan (Boeing) srekli eletirilmitir.
Havayolu Sektr Genel Grnm - 15 Yl

Havayolu sektrndeki kr marjlaryla ilgili yazmzdaki sonular baz okuyucularmzn kafasnda soru iareti oluturmu.
Havayolu 101
205
Havayolu sektrndeki aktrlerin 10 yllk ortalama iletme krlarnn bulunduu grafikte, havayolu irketleri %0,5 gibi bir hayli dk bir oranla ak ara en sonda yer alyordu. Acaba bir hesaplama hatas yaplm olabilir miydi? Aratrdk grdk ki, 2001-2009 aras havayolu irketlerinin tarihindeki en kt dnemlerden bir tanesi. 2006 ve 2007 yllar dnda sektrde kr yok. Byle olunca, 10 yllk kr ortalamasnn %0,5 dzeyinde kalmas da pek artc olmuyor. Not: 1995-2000 yllar arasndaki aralksz kr durumu da gzlerden kamyor. zellikle Avrupada dk maliyetli havayolu etkisinin henz hissedilmedii, bilet fiyatlarnn nispeten yksek, petrol fiyatnn dk olduu yllar...
Kent Merkezindeki Havalimannn Dayanlmaz Hafiflii

Basnda zaman zaman stanbula yaplmas planlanan nc havaliman hakknda haberler kar. Bu haberlerde yeni limann muhtemel yeri hakknda Silivri, orlu gibi tahminler yer alr. Ve bizim aklmz da bu gibi, stanbula ok uzak olan yerlerde yeni bir havaliman yapmann mantn bir trl almaz. te getiimiz hafta Bloombergde okuduumuz bir haberin maneti: Amerika Uularnn Tokyo Kent Merkezine Dn Bir Kbusu Bitiriyor Bakalm, kbus neymi; onu ne bitirmi? Bir yanda Tokyonun merkezinden trenle 13 dakikada ulalan Haneda Havaliman, dier yanda kent merkezinden ulam zaman zaman 1,5 saati bulan, 70 kilometre tedeki Narita Havaliman. 206
Havayolu 101
Yeni bitirilen uluslararas terminal ile birlikte, k tarifesinden itibaren, yani 31 Ekimden sonra artk Hanedadan da Amerika ve Avrupa uular yaplabilir hale gelecek. Hem de ok uzun yllar sonra. zellikle i adamlar tarafndan adeta mjdeli bir haber olarak alglanan bu gelime, halihazrda yllk 62 milyon yolcu says ile Japonyann en kalabalk havaliman olan Hanedann deerini bir kat daha artracak. JAL, ANA, American Airlines, British Airways, Delta Air Lines gibi irketler Asya, ABD ve Avrupada zellikle nemli grdkleri noktalar Hanedaya balayacaklar. Zira Hanedada slotlar altn kymetinde! Havayolu irketlerinin Naritadan kan engellemek isteyen resm otoriteler, Hanedadaki slot datmnda bir hayli cimri davranyor. in en ilgin yan, yolcular asndan Narita Haneda mukayesesinde Hanedann bir hayli cazip olmas, havayolu irketlerinin buraya olan uularndaki fiyatlama politikasn da etkileyecek. Haneda varl uulardan bilet satn alacaklar, 100 USDye kadar daha fazla para demek zorunda kalabilir. stanbulun durumuna dnersek, nc bir havaliman peinde komak yerine, Atatrk Havaliman ve evresinin geniletilmesi ve gelitirilmesinin kamu yarar asndan en aklc yol olduu aka grnmektedir.
Easyjet'ten Sonra Sra Pegasus'ta

8 Ekimdeki yazmzda Easyjetin 2011 Yaz mevsimine ynelik olarak aklad kampanyadan bahsetmitik.
Havayolu 101
207
Bu defaki kampanya haberi bizim buralardan. lkemizde dk maliyetli havayolu i modelinin en sk takipisi olarak kabul edebileceimiz Pegasus, 2011 Yaz dnemine ynelik olarak hazrlad kampanyay duyurdu. Easyjetinkine nispeten ok daha geni bir uu an kapsayan kampanya, 27 Mart 29 Ekim 2011 tarihleri arasndaki dnemi, yani tm yaz tarifesini kapsyor. Trkiye ii uularda 39,99 TL ve d hatlarda ise 59,99 Eurodan balayan fiyatlardan bilet bulmak mmkn olabilecek. Umarz bu gzel kampanya bir pazarlama tatktiinden ibaret olmaz da, bu fiyatlardan drt koltuk satldktan sonra yolcular, maalesef yerimiz kalmad, cmlesiyle karlamaz.
Trk Hava Yollar - Manchester United Reklam

[flickr video=5096222372 secret=e87c20be69 w=400 h=267]
Lufthansa ve British Airways'in Yeni Rakibi Deutsche Bahn!

Deutsche Welle u anda Avrupa saati ile 21.00 haberlerini veriyor.
208
Havayolu 101
Gnn nemli notlarndan bir tanesi, gl Almanyann demir gibi markalarndan; bir devlet kuruluu olan Almanya Demiryollar Kumpanyasndan, yani Deutsche Bahndan geliyor. Almanyann hzl treni Intercity Express; bir baka deyile ICE, Man Tnelinde gerekletirdii acil durum tahliye testini baaryla geerek Londra Garna giri yapt. irketten yaplan aklamaya gre, iki yl bulacak test srlerinden sonra ICE, 2013 yl ierisinde Almanya ile ngiltereyi birletirir hale gelecek. u anda sadece Eurostar firmasnn trenlerine ak olan Man Tneli bylece Fransadan sonra Almanyann da ngiltereye daha yakn olmasn salayacak. in havayolu sektrn ilgilendiren boyutuna baktmzda, ICEnin tehdidi altna giren Lufthansa, British Airways, Ryanair, Easyjet gibi firmalar gryoruz. Mesela u anda Frankfurt ile Londra aras uakla 1,5 saat. Buna birer saatlik havaalan ehir merkezi aras seyahati de eklersek toplamda 3,5 saatlik bir sreye ulayoruz. ICE ayn mesafeyi 5 saatte kat edecek. ICEnin ayrca, Amsterdam ve Klnden toplayaca yolcuyu Londraya aktarma projesi de var. Bu gibi planlar ICEyi havayolu irketlerinin karsna ciddi bir rakip olarak kartyor. nmzdeki yllarda benzer bir risk lkemizde stanbul Ankara hatt iin geerli olacak. Bu iki ehir arasndaki hzl tren projesi tamamlandnda, bu hatta her gn yaplmakta olan onlarca uua yolcu bulmann eskisi kadar kolay olmayacan tahmin etmek g deil. 1980lerin banda Franszlarn hzl treni TGVnin devreye girmesinin ardndan Air Francen, Paris-Lyon hattn kapatmak zorunda kaldn unutmamak lazm.
Havayolu 101
209
Aeroflot Gerekten zelleir mi?

Sovyetler Birliinin dalmasnn ardndan 1990larda derin bir depresyona giren Rusya, Vladimir Putin ile birlikte 2000li yllarda yeniden eski, ihtiaml gnlerini anmsatan bir grntye sahip oldu. Tabii olarak, bir bakma yeniden kurulmakta olan bir ulus devlet durumundaki Rusya iin bayrak tayc havayolu irketinin nemi ok bykt. Bu yzden sk uan havayolu yolcularnn arasnda ok kt bir ne sahip olan mill havayolu irketi Aeroflot elden geirildi; yeniden yaplandrld. Filodaki eski Sovyet uaklar karld, yerlerini Avrupal Airbuslar ald. Hatta filoda 10 ksur Boeing 767 bile bulunuyor. (Yeni Airbus ve Boeing siparileri de yolda) Kurumsal imaj aa uygun hale getirildi. Sk uan yolcu program Aeroflot Bonus gelitirildi. Ve bugn okuduumuz bir habere gre de Rus Hkmeti, 2015 ylndan sonra Aeroflotu zelletirmeyi dnyor. Aslnda Ruslar, zel olarak Aeroflotu zelletirmek gibi bir niyet ierisinde deiller. Rusya Putin ynetiminde yeniden yaplanmaya alrken, ekonomisini ve sosyal yapsn gerektii ekilde dntremediinden byk oranda petrol ve doalgaz gelirlerine baml duruma dmt. 2008-2009 kresel ml kriz sebebiyle hzla gerileyen petrol ve doal gaz fiyatlar, Rus ekonomisinin ciddi biimde sarslmasna yol at. Bu durumdan kurtulmak isteyen Rusya, elde ne var ne yoksa satmay planlyor. 60 milyar ABD Dolar civarndaki pakette sadece Aeroflot yok. Petrol irketi Rosneft, Rusya Demiryollar, Sberbank gibi irketlerin hisselerinin bir blm satlarak son 10 yl ierisinde ilk kez geen sene ak veren ve nmzdeki 5 yl boyunca da ak verecei tahmin edilen devlet btesi dze karlmaya allyor. Aeroflot iin dnlen tarih 2015 sonras olduuna gre, Rusya o tarihe kadar iktisad artlarn dzeltirse, bu kararn kuvvetle muhtemel gzden geirecektir.
THY Milano Tramvay Reklam

T u r k i s h A i r l i n e s M i l a n o T r a m A d http://static.slidesharecdn.com/swf/ssplayer2.swf?doc= turkishairlinesmilanotramad101023151438-phpapp02&stripped_title= turkish-airlines-milano-tramad&userName= Havayolu101 View more presentations from Havayolu 101
210
Havayolu 101
Sir Bobby Charlton Mevlana m Okuyor?

THYnin Manchester Unitedl futbolcular oynatt son reklam, Barcelonal reklamn aksine byk oranda beenilmi durumda. Eki Szlk gibi, hi bir eyi beenmeyen yazarlaryla nl bir platformda bile bu reklamla ilgili yorumlar byk oranda mspet ynde. zellikle THYnin yeni business class konseptinin tantld reklamn final sahnesinde Rooney tarafndan ekilen ut, Manchester Unitedn efsane isimlerinden ve klubn ynetim kurulu yesi Sir nvanl Bobby Charltonn suratnda patlamak zereyken, araya kaleci Edwin van der Sar giriyor ve zaten takmdan ayrlmak istediini beyan etmi olan Rooneyyi uaktan acil ini yapmaktan kurtaryor. :) Final sahnesinde dikkati eken ey ise, Charltonn okuduu kitap oluyor. Acaba hangi kitab okuyor diye reklamn 50 55. saniyeleri arasn iyice bytlm biimde defalarca izledik. Charltonn elinde Coleman Barks tarafndan yazlm olan Rumi Bridge to the Soul adl kitap bulunuyor. Bu bir tesadf m, yoksa reklam ekenlerin bilinli bir tercihi mi bilemedik. Belki de Bobby Charlton gerekten de Mevlanaya ilgi duyuyor ve onunla ilgili kitaplar okuyordur. Kim bilir?
ttifaklar Aras Sava kacak!

Ticar havayolu sektrndeki milliyet temelli mlkiyet sorunsal sebebiyle, yani mecburiyetten ortaya km olan ve bildiimiz kadaryla dnya zerinde baka hi bir sektrde rnei bulunmayan ittifaklar arasnda yaknda yeni bir atma yaanmas kanlmaz. Skyteamin nispeten sessiz kald son dnemde Star Alliance ve oneworld arasndaki rekabet artarak devam ediyor. Hatrlayacanz zere getiimiz Austos aynda Latin Amerikal ile havayolu irketi, LAN ve TAM, birleme karar aldklarn aklamlard. Bu birlemede her ey mspet ynde grnr ve ilerlerken, kafalar kurcalayan ok nemli bir soru meydana kmt:
Birleme sonucunda kurulacak LATAM Airlines hangi havayolu ittifaknn yesi olacak?
nk LAN, 2000 ylndan beri oneworld yesiyken, TAM daha bundan be ay kadar
Havayolu 101
211
nce Star Alliance yesi olmutu. Bu iki irket tarafndan 20 Ekim gn Brezilya sivil havaclk otoritesine yaplan sunumda yeni irketin organizasyon yaps yer alrken, ittifak hususundaki sorunun cevab bulunmuyor. Zaten birleme konusunda yaplan ilk aklamada 2012 ylna kadar bu konunun netlemeyecei belirtilmiti. Ancak oneworldn st dzey yneticilerinden John McCulloch tarafndan dn yaplan aklama, LATAMn ittifak seiminde byk bir ekime yaanacan aka ortaya koyuyor. En son olarak China Eastern havayolu irketini Skyteame kaptran oneworld belli ki bu kez ii sk tutuyor. Aklamadan anladm kadaryla oneworld, yeni LATAMn yneticilerini sk markaja alm durumda ve ittifak kararnn bir an nce alnmas iin srarc davranyor. Belli olmaz; bir de bakarsnz LATAM farkl bir ittifakn yolunu tutuvermi. Bekleyelim, grelim.
Emirates ttifaklara Mesafeli Duruunu Deitirmedi

Dn LAN ve TAMn birlemesi sonucunda kurulacak olan LATAM Airlinesn hangi havayolu ittifakn seeceinden bahsetmitik. Pazartesi gn ajanslara den bir haberde ise Emirates CEOsu Tim Clarkn ittifaklarla ilgili syledikleri yer alyordu. Emiratesin teden beri bylesi ittifaklara kar olduu biliniyor. Clark, rekabet dzeyini drecei ve Emiratesin hizmet kalitesini menf ynde etkileyeceinden , bir havayolu ittifakna girmekten imtina ettiklerini vurguluyor. Tabii Clarkn bu aklamay yapabilmesindeki en nemli etken, Emiratesin hzl ve istikrarl byyor oluu. Etihadla birlikte verdikleri Airbus A380 siparileri hl dillerde. Abu Dabi ve Dubainin zellikle 2010lu yllarn ikinci yarsnda bylesi byk kapasite arz edilerek Dou-Bat arasnda hub olarak konumlandrlmalar bilhassa Avrupal havayolu irketlerini kara kara dndryor. Bu yzden de, Emiratesin devlet yardm alarak haksz rekabette bulunduu iddialar sk sk gndeme tanyor. Bu noktadaki en enteresan gelime, Birleik Arap Emirlikleri ile Kanada arasnda yaand. Kanada hatlarnda Emirates ve Etihada istedikleri kadar uu izni verilmemesi zerine, Kanada Silahl Kuvvetlerinin Dubai yaknlarndaki asker sse giri izni iptal edildi. Kanada bu ss, Afganistandaki operasyona lojistik destek amacyla kullanan lkelerden bir tanesi. Daha sonra yaplan grmelerde asker sse giri izninin yeniden verildii belirtiliyor.
212
Havayolu 101
-be slot iin yaplana bakn. :) Kanada asker sse giri iznini geri aldna gre, Emirates ve Etihad da Kanada hatlarnda ilave slot hakk elde eder mi?
THY, Bini Kartlarnn Tasarmn Yeniledi

Uaa sk binmeyen yolcular iin bini kartnn zerinde yazanlarn ne manaya geldiini anlamak ve bir ok ksaltma ve kodu ayrd etmek, gerekten bir hayli meakkatli oluyordu. THYnin ilgili birimleri de bundan yola karak hem yolcu memnuniyetini artrmak hem de muhtemel hatalarn azaltlmas amacyla bini kartlarnn tasarmn sadeletirerek yeniledi. zellikle bini kartnn zerinde kullanlan tek tip ve byklkteki yaz karakteri, okuma glne sebep olmaktayd. Yeni tasarmda, yolcularn ncelikli olarak dikkat etmesi gereken bini kaps, bini saati, koltuk numaras gibi ibareler daha byk yaz tipi ile yazlarak ereve ierisine alnd. Yolcularn ihtiya duymayaca baz bilgiler de bini kartndan tamamen kartld. Bylece kart zerindeki nemli bilgiler ok daha okunakl hale getirilmi oldu. Yeni tasarma sahip olan bini kartlarn ilk olarak stanbul, Ankara, zmir ve Antalya havalimanlarndan seyahat eden THY yolcular kullanacak. Yl sonuna kadar THYnin faaliyet gsterdii tm istasyonlarda yeni tasarmn devreye girmesi amalanyor. Bununla birlikte Havayolu 101 olarak tm yolculara, THYnin 2006 ylnn Austos aynda balatm olduu online bini kart uygulamasn kullanmalarn tavsiye ediyoruz. Her bakmdan ok daha rahat. Zaten bunun bir ileri adm olan mobil bini kart uygulamasnn iyice yaygnlamasna paralel olarak kt formatndaki bini kartlarna tamamen elveda diyeceiz. not: Yukarda ayrca 1964 ylna ait bir bini kartnn grnts var. Dorusunu sylemek gerekirse o zamanki kart, tasarm sadelii konusunda zirvedeymi. Kartn zerinde sadece uu numaras ve tarihi bulunuyor. :)
Havayolu 101
213
Latin Amerika'da Neler Oluyor?

Gzden rak olan, gnlden de rak olurmu. Galiba bizler iin Gney Amerika ktasnn durumu bu ekilde. Bu ktann bahsi getiinde futbol, Amazon ve Rio Karnaval dnda aklmza pek bir ey gelmiyor. Oysa bu ktay dierlerinden ayran baka bir zellii daha var: Byk oranda liberallemi olan ticar havayolu sektr. ilili LAN ve Brezilyal TAMn birleme almalarndan sk sk bahsediyoruz. Bunlara ilave olarak LANn mevcut yapsna da ayrca deinmek gerekiyor. nk irketten evvelsi gn yaplan aklamaya gre, Kolombiyann ikinci byk havayolu irketi AIRES de LAN ailesine katlyor. Filosunda 9 adet Boeing 737-700, 11 Bombardier Dash 8 Q200 ve 4 adet de Q400 tipi tayyare bulunan AIRES, 27si i ve 3 d olmak zere toplam 30 noktaya sefer yapyor. Kolombiya i hat pazarnn %22si AIRESte. Bylece LAN; ili, Peru, Ekvator ve Arjantinden sonraki beinci ssn Kolombiyada kurmu olacak. Byle bir organizasyon yaps, mesela; biliim, ila veya gda gibi sektrlerde olsa (ki var), kimsenin ilgisini ekmez. Ama i havayolu sektrne geldiinde durum deiiyor. LANn Gney Amerikada yapt, dnyann dier ktalarnda grlmesi pek mmkn olmayan bir ey. Zira LAN, yukarda belirttiim lkelerde kurmu olduu irketlerin tamamnda hkim ortak konumunda. Dnelim LANn birlemesi kuvvetle muhtemel Brezilyal TAMa. TAMn portfynde Brezilyann yan sra Paraguay da bulunuyor. imdi, LAN ile TAMn oluturaca LATAM Airlinesn faaliyette bulunaca lkeleri yle bir sralayalm: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. ili Peru Ekvator Arjantin Kolombiya Brezilya Paraguay
Geriye elle tutulur hangi lkeler kald? 214

Havayolu 101
Bir Venezuella, bir Uruguay, bir de Bolivya. LATAM buralara da girme frsatn yakalarsa, fikrimiz, bu gelimenin dnya ticar havayolu tarihine geecei ynnde. not: Daha imdiden baz arkadalarn Lufthansa dediini duyar gibiyiz. Evet Lufthansann portfynde de bir ok havayolu irketi bulunuyor ama bunlarn ou Avrupa Birlii bnyesindeki firmalar ve Lufthansa bu irketlerde ounluk hisseye sahip deil.
K Tarifesi Haneda'da Scak Balad

Bugn 31 Ekim 2010. Kuzey yarmkrede k, gney yarmkrede ise yaz tarifesinin balangc; her ne kadar gneydeki havayolu irketleri yaymladklar tarifelerde mevsim vurgusundan kansalar daki belki de kresel kapsamda faaliyet gsteren irketlerin yapmas gereken de bu. Kuzeyde havalar git gide sourken, Japonyann bakenti Tokyodan scak bir hava dalgas esmekte. ehrin merkezine ok yakn olan Haneda Havalimannn k tarifesiyle birlikte, ok uzun bir aradan sonra, yeniden uluslararas uulara ev sahiplii yapaca mjdesini vermitik. 1,3 milyar ABD Dolarna mal olan yeni uluslararas terminalinin aln 21 Ekim gn Fly to the World sloganyla yapan Haneda Havaliman, nmzdeki ubat ayna kadar hizmet verdii uluslararas nokta saysn 18e karmay planlyor: Londra, Paris, anghay, Hong Kong, Bangkok, Kuala Lumpur, Pekin, Seul, Busan, Taipei, Kota Kinabalu, Singapur, Honolulu, San Francisco, Los Angeles, Vancouver, Detroit ve New York. Airlinetrends.comda yaymlanan bir makalede ise Hanedann yeni terminalinin dokusu ele alnm. Yazya gre, yeni terminalde, Japonyann geleneksel kltr ile modern Japonya bir potada eritilmi. Zaten her ilerinde byle yapmaz m u Japonlar? J Terminalde, Tokugava ailesinden ogunlarn ynetimde olduu Edo Dneminin (16031868) izlerinin yan sra, Hello Kitty gibi gnmz manga akmnn temsilcilerine de rastlamak mmkn. Terminalle ilgili dier bir ka fotorafa ise uradan ulaabilirsiniz.
Havayolu 101
215
Hakszlk m Ettik Acaba?

Monday, November 01, 2010
Getiimiz haftann en fla konularndan bir tanesi, Yemenden ABDye gnderilen iki ayr pakette bomba bulunmasyd. ikagodaki iki sinagogun hedef alnd bildiriliyordu. Drt sene ncesi aklmza geldi. ngilterede ortaya karld iddia edilen bir planda, on uan birden drlmesinin hedeflendii belirtiliyordu. Biz de bu durumu biraz abartl bularak bu iin, kamuoyunu ynlendirme amacyla hkmet tarafndan idare edilen bir Emmanuel Goldstein olduunu sylemitik. Bu son olayla birlikte kendi kendimize soruyoruz: Acaba o tarihte hakszlk m etmiiz? Gerekten var mym byle planlar?
Arka Arkaya Kr Aklamalar Geliyor

Yln bu dnemi, irketlerin Temmuz-Eyll dnemine ait performanslarnn sonularn aklyor olmalar sebebiyle nemlidir. Tabii bu durum havayolu irketleri iin de geerli. Dnyann drt bir yanndan arka arkaya aklamalar geliyor. Sektrn tabiatna uygun olarak bu aylk dnem, yln en fazla kr edilen aylar. 2008-2009 kresel ml krizin nispeten etkisini kaybetmesiyle birlikte, gelen aklamalar genelde kr edildiine dair mspet sonular ihtiva ediyor. Air China, geen yln ayn dnemine gre net krn tam 6 kat artrarak 773 milyon USD seviyesine ulat. Iberia, geen seneki byk zararn ardndan bu yln dokuz aylk dnemi iin 74 milyon USD kr aklarken, Temmuz-Eyll dneminde 50 milyon USD iletme kr elde etti. Iberiann yakn bir gelecekte birleecei partneri British Airways (BA), iki yllk bir aradan ve byk zararlardan sonra bu yln ikinci ve nc eyreklerinde (Nisan-Eyll) toplam 252 milyon USD net kr aklayarak, beklentilerin zerinde performans sergiledi. Zira kabin ekibi grevi ve yanarda patlamasnn, British Airwaysi menf ynde etkiledii belirtiliyordu. (her ne kadar yanarda olaynn, BA gibi youn zarar etmekte olan irketler iin bir bakma soluklanma anlamna geldiini savunsak da) BAin bu kr byk oranda son bir ka aydaki performansna borlu. Sadece Eyll ayndaki vergi ncesi krn 500 milyon USD civarnda olduunu sylemek sanrm yeterli olacaktr. Ryanair, Nisan-Eyll arasnda, bir nceki yln ayn dnemine gre gelirini %23 artrarak 216
Havayolu 101
yaklak 3 milyar USD seviyesine, yolcu saysn %10 artrarak 40 milyona ve vergi ncesi krn da %15lik bir artla 674 milyon USD civarna kard. Air Berlin, nc eyrekteki net krn yaklak %43 orannda artrarak 190 milyon USD seviyesine ulat. Emiratesten yaplan aklamada ise Nisan-Eyll dneminde gelirin %35 artarken (7.2 milyar USD) , krn neredeyse drde katlanarak 925 milyon USDye trmandn gryoruz. Ayn dnemde yolcu says %17lik bir artla 15.5 milyona ularken, doluluk oran %81,2 gibi sektr ortalamalarnn bir hayli zerinde gereklemi. Kresel ml krizin havayolu irketleri zerindeki etkisinin git gide azald sylenebilir. Ancak yine de temkinli olmak ve nmzdeki alt aylk dnemin sonularn beklemekte fayda var.
Airbus A380 Her Bnyeye yi Gelmiyor

Wednesday, November 03, 2010
Yaklak 120 yeli filosunun tamam geni gvdeli uaklardan oluan Cathay Pacific, nmzdeki dnemde bunlardan 10-15 tane daha sipari vermeyi planlyor. Cathy Pacific, dnyann en byk Boeing 747 filolarndan bir tanesine sahip durumda. Cathay daha da ilgin klan, filosundaki 747lerin (44 adet) yarsnn kargo tipinde olmas. Bu durum, kargo iinin Cathay iin ne denli byk nemi haiz olduunun ok ak bir gstergesi. irketin faaliyet gelirinin neredeyse %30u kargo tamasndan elde ediliyor. 2004 ylndaki SARS salgn gibi kriz anlarnda, kargo gelirleri adeta cankurtaran simidi grevi yapyor. Dolaysyla, nmzdeki dneme ynelik olarak yaplacak yolcu ua seiminde, kargo blmnn hacmi son derece kritik bir rol oynayacak. Baz uak (yolcu) modellerinin kargo kapasiteleri u ekilde: Airbus A380: 176 m3 Airbus A330-300: 163 m3 Boeing 747-8: 162 m3 Boeing 777-300: 216 m3 Grld zere o koca cssesine ramen A380, Boeing 777nin bir hayli gerisinde kalyor. Bu durum Cathay yneticilerinin A380e kar biraz temkinli davranp mesafeli durmasna yol ayor. Hatta szan bilgilere gre Cathay, Airbusn uzatlm bir A380 reterek kargo kapasitesini ykseltmesini talep etmi. Byle bir eyin yakn zamanda gereklemesini dorusu pek muhtemel bulmuyoruz.
Havayolu 101
217
Cathayn bu talebi olsa olsa A380in fiyatn biraz daha aa ekmeye ynelik bir manevradr. Not: Halihazrda Cathay Pacificin 18 adet Boeing 777-300ER, 30 adet Airbus A350-900 ve 10 adet Boeing 747-8F siparii bulunuyor.
THY Milano Tramvay Reklam Caddelerdeki Yerini Ald

Thursday, November 04, 2010
23 Ekimdeki yazmzda, THYnin Milano ofisi tarafndan yaptrlmakta olan tramvay reklamlarnn hazrlk aamasn grmtk. imdi ise bu reklamlarn Milano sokaklarndaki grntleri geliyor. Grebildiimiz kadaryla tramvaylarn zerinde iki farkl mesaj verilmekte: Birincisi, THYnin kresel bir havayolu irketi oluu ve uu ann genilii (160tan fazla uu noktas). kincisi ise, stanbulun bir turistik destinasyon olarak n plana karl (Kz Kulesi, Yerebatan Sarnc, Ortaky Camii). Bu tramvaylar Milanonun nemli ve youn turist alan blgelerinde tam ay boyunca dolaacak. Milanoda yaplan bu alma, reklamclk diliyle giydirme olarak tanmlanan bu tr reklamlarn, en verimli rneklerinden bir tanesi olacaa benziyor. Siz ne dersiniz? T u r k i s h A i r l i n e s M i l a n o T r a m A d v e r t i s i n g http://static.slidesharecdn.com/swf/ssplayer2.swf?doc=turkishairlinesmilanotramadvertisi ng-101104021255-phpapp01&stripped_title= turkish-airlines-milano-tramadvertising&userName= Havayolu101 View more presentations from Havayolu 101
Uu Mili ile Biftek Satn Almak ster misiniz?

Havayolu sektrnn sadakat program kavramyla tanmas 1981 ylna kadar gider. 1978 dereglasyonu sonrasnda rakiplerine nispeten kendisini farkllatrmak iin elinden gelen her eyi yapan American Airlines, 1 Mays 1981 tarihinde devreye soktuu sadakat programyla sektrde bir ilke imza atar. Geri hemen bir hafta sonrasnda United Airlines da kendi programn balatmtr ama 218
Havayolu 101
ikincilikten kurtulamamtr. Bylece parayla satn alnan biletlerle yaplan seyahatlerden kazanlan mil puanlaryla cretsiz bilet satn alnabilen bir dnem balam olur. O gnden bu yana sadakat programlar ok geliti; etrefilleti. Uu milleriyle uak bileti satn almann yannda bir ok farkl unsur programlara eklenirken, yllar getike yolcularn hesaplarnda biriken mil puanlar, havayolu irketleri iin sknt vermeye balayan bir bor yn ekline dnt. Bu yzden havayolu irketleri, yolcularn, mil puanlarn eritmeleri amacyla, uak bileti yerine farkl rnleri satn alma ynnde tevik etmeye balad. Mesela American Airlines, yolcularn biriktirdikleri millerle otel konaklama veya otomobil kiralama hizmeti satn alabildii ve baz manuel aamalar ieren online sistemi tam otomatik hale getirdi. Delta Air Lines ise mille satn alnan rnlere ait katalogtaki eit zenginliini ok st seviyeye tad. Dier havayolu irketlerinin de benzer yollar izleyeceini tahmin etmek g deil. Zaten uulardaki doluluk oran ykseldike, dl bilet almak zorlayor. 2008-2009 kresel ml kriz sonrasnda zellikle ABD ve Avrupal havayolu irketlerinin kapasite ksarak yksek doluluk oranlarna ulamas, dl bilet ile seyahat etmeyi bir hayli zora sokmu durumda. Zira bu tip biletler iin ayrlan kontenjan son derece snrl. Buna bir de yln belli zamanlarndaki (bayram, ylba gibi) kstlamalar eklenince, dl bilet satn almak hem meakkatli hem de pahal bir hale geliyor. Bu yzden program yesi yolcular, birikmi millerini uak seyahatinde olmasa bile baka noktalarda kullanmak istiyor. te bu noktada, yani millerle uak bileti mi yoksa katalogtan bir rn m satn almak daha mantkl noktasnda, bir milin maliyetini hesaplamak gerekiyor ki, gelir ynetimi sistemlerinin hkim olduu ve bilet fiyatlarnn srekli deitii gnmz havayolu sektrnde ok da kolay bir i deil. Ama basit bir deneme yapalm: Mesela u an itibaryla 1.000 Liraya satn alabileceimiz bir biletin dl puan karlnn 25.000 mil olduunu var sayalm. Bu durumda bir milin parasal deeri 4 Kuru oluyor. imdi de, bilet satn almak yerine rn katalounda bulunan ve 50.000 mile satlan bir iPADi (64 GB, Wi-Fi+3G) tercih etmeye niyetlenelim. Bir milin deeri 4 kuru olduuna gre, 50.000 millik bir iPAD 2.000 Liraya geliyor. Yani yaklak 1.500 ABD Dolar. Oysa ayn rn Amazon.comda 908 Dolara mteri bekliyor. Netice:
Havayolu 101
219
iPADi mil puanlarnzla havayolu irketinin kataloundan satn almak, pek de akl kr grnmyor. J Zaten giyim, elektronik eya ve gda rnleri, mil kataloglarndaki seenekler arasnda yolcu asndan en dezavantajl olanlar. Otel ve otomobil kiralamas ise belki de sektrel yaknlktan tr en makul olanlar. Kk bir bilgi: Mil ile katalogtan sat yapma iinde uzmanlam yazlm firmalar bulunuyor. ezRez, portfynde bulunan Air Asia, American Airlines, Azul, JetBlue, LAN, TAM gibi havayolu irketleriyle bu alanda n plana kyor. Hlasa; u soruyu soralm ve noktalayalm:
Biriktirdiiniz uu milleri ile biftek satn almak ister misiniz?

Eer cevabnz olumluysa, buyurun Delta Air Linesn SkyMiles sofrasna; pardon programna. :)
Havayolu Sektrn Deregle Ederken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kural Koyucular: 1. Kademeli serbestletirme 2. Tekelci firmann dnm 3. Yeni firmalar iin yksek standart artlar 4. Piyasada firma (iki byk + bir kk) olmas yeterli Yeni Giri Yapan Firmalar: 1. Ancak pazar geniletebileceksen giri yap! 2. Altyap fazlal (over-understructure) olan pazarlara gir! 3. Mevcut tekelci firma ile bir arada yaamay ren! 4. Gl bir mali yapya sahip ol! 5. Piyasaya, ihtiya fazlas uak ve personel olduunda giri yap! r: ekonomik kriz zamanlar. 6. Dk bilet fiyat haricinde farkl pazarlama teknikleri kullan! 7. D kaynak kullanm (Outsourcing) uygulamasna youn biimde bavur! Mevcut Tekelci Firma: 1. Dereglasyon ncesindeki irket yapsn dntr! 2. Krsz hatlar krl hatlarla telfi etme! (do not cross-subsidize!) 3. Fiyat savana girmekten kan! 4. Tekelci fiyatlandrmaya girime! 5. Yksek krl, dk krl hat ayrmn iyi yap! 6. Hub&spoke yapsndan mmkn mertebe kan; oklu hub yapsna ge!
220
Havayolu 101
Havayolu Seyahat Sreci

Tuesday, November 09, 2010
Ticar havayolu sektrnde alanlar sk sk konuur ve tartr. Ama imdiye kadar, uakla seyahat edecek bir yolcunun hangi srelerden getiini yle etraflca gsteren bir grsel hazrlanml yoktu. te Havayolu 101 tarafndan buna ynelik hazrlanan ilk deneme. Mutlaka eklenmesi gereken ve unuttuumuz eyler vardr. Herkesin katksn bekliyoruz. Havayolu ile seyahat srecini balca be blme ayrdk: 1. 2. 3. 4. 5. Seyahate Hazrlk Havaliman Uu Esnas Uu Sonras Sonraki Seyahate Dair Karar Verme
Yandaki grafikte bu be ana blmn alt balklar yer alyor. imdilik bizim aklmza gelenler bunlar. Bakalm bu srece hangi alt balklar eklememiz gerekecek?
Crowdsourcing Nedir; Nasl Yaplr?

Amerika ktas her zaman oradayd ama Kristof Kolomb tarafndan kefedilip, Amerigo Vespuccinin adyla anlr olana kadar adeta yok saylmt. Hayatn her alannda oluyor byle eyler. Crowdsourcing de ite bunlardan bir tanesi. 2006 ylnn Haziran aynda Wired dergisi iin kaleme ald bir makalesinde bu kelimeyi ortaya atan Jeff Howe, adeta bu ii kefeden kii olmutur. Oysa crowdsourcing denilen ey bizim daha ilkokulda rendiimiz imece usulnn bir versiyonundan baka bir ey deil. Hem imeceyi, hem de crowdsourcingi, bir ok kimsenin el birlii ederek, bir kiinin veya bir topluluun iini yapmas diye tanmlayabiliriz.
Havayolu 101
221
zellikle Web 2.0 kavramnn yaygnlamasyla birlikte irketler bu uygulamaya daha fazla nem verir oldu. ok daha fazla i, mterilerin veya gnlllerin yardmyla yaplr hale geldi. Onbinlerce TL tutabilecek projeler, ok basit yarma veya kampanyalar yoluyla, son derece ucuza mal ediliyor artk. Hatta Innocentive gibi oluumlar bu ii daha da teye tam durumda. Sorunlar web ortamnda ilan ediliyor ve bunlar zecek olanlara ufak tefek dller veriliyor. Belki de ok daha yksek tutarlara kabilecek konular, 10-15 bin Dolar gibi rakamlarla hallediliyor. Web 2.0 anda crowdsourcing uygulamas sekiz admda zetlenebilir: 1. 2. 3. 4. 5. irketin zm bekleyen bir sorunu vardr Bu sorun online mecralarda yaymlanr Soruna ilikin zmlerin gnderilmesi istenir zmler kiiler tarafndan irkete online ortamda sunulur Ya bir profesyonel ekip tarafndan, ya da yine online ortamda kiiler tarafndan zmler deerlendirilir 6. zm kabul edilen kiiye kk bir dl verilir 7. zmn mlkiyeti irkete geer 8. irket kr eder Crowdsourcing uygulamas havayolu irketleri tarafndan da ska bavurulan bir uygulama haline geldi. Airlinetrendste verilen bir haberin iinde ilgimizi en fazla, Emiratesin dzenledii mini alma ekti. Emiratesin sk uan yolcu program Skywardsta ye segmenti bulunuyor; Blue, Silver ve Gold. Dolaysyla yelere verilen kartlarn farkl tasarm bulunuyor. nmzdeki dnemde kart tasarmlarn yenilemek isteyen Emirates, bir hayli baarl bir crowdsourcing almasna imza att. Future Artists gibi katlmclara ho gelebilecek bir isim altnda dzenlenen yarmann sonular 25 Eyllde akland. Buna gre, Gold yelere verilen kartlarn zerinde Nedim Kufi tarafndan hazrlanan grsel almann, Silver segmentinde de Amir Vafaeiin Trkmen kilim motiflerinden esinlenerek oluturduu tasarm bulunacak. Son segmentteki (Blue) tasarm ise Kambiz Sabriye ait. Bylece Emirates, profesyonel tasarmclara yzbinlerce Dolar deyerek hazrlatabilecei tasarmlar toplam 5000 Dolara kotarm oluyor. Zaten crowdsourcing kavramnn en fazla eletirilen yn de buras. Byk kapitalist firmalarn, bu yolla amatrleri ok ucuza altrarak profesyonellere zarar verdii iddia ediliyor. Pek iyi; crowdsourcingin Trkesi ne? Kalaba-kaynak veya kitle-kaynak filan m?
222
Havayolu 101
Boeing 787 Dreamliner Sadece Ryamzda m Uacak?

Haberi geen cuma gn okumutuk ama yazmaya frsat bulamamtk. Boeing 787 Dreamlinern teslimatnn, son anda yaplan tasarm deiiklii sebebiyle bir 10 ay daha ertelendii bilgisi gelmiti. 787nin retim srecini biraz olsun takip edenler, bu tayyarenin bana gelenlerin pimi tavuun bana gelmediini hemen hatrlayacaktr.
2008 ylnn Mays aynda ilk resm yolcu uuunu yapmas planlanan uak, bu son haberle birlikte ilk yolcularna kavuaca gn biraz daha beklemek zorunda kalacak diye dnrken dn ABDden gelen yeni bir haber, bu uan ismiyle msemma olduuna iyiden iyiye inanmamza sebep oldu.
Boeing 787 galiba sadece ryalarmzda uacak. :) ZA002 numaral test ua, uu esnasnda yaad sknt sebebiyle acil ini yapmak zorunda kalrken, uaktaki personel de acilen tahliye edildi. Yaanan sknt neydi derseniz; tayyarenin k blmndeki elektronik tehizat blmnde yangn ktn ve kokpitteki uu gstergelerinin ve otomatik gaz sisteminin tamamen devre d kaldn sylememiz yeterli olacaktr. Hadisenin ne denli ciddi olduunu, pilotlarn tayyareyi grerek indirmek zorunda kalmalarndan anlayabiliriz. Zaten geen hafta 10 aylk bir gecikme daha aklanmt. imdi de bu geldi. Toplam ka ay olmutur acaba?
THY'nin 3.eyrek Performans Akland

Friday, November 12, 2010
Trk Hava Yollarnn (THY) nc eyrek, yani Temmuz-Eyll dnemine ait mli performans dn akam saatlerinde akland. Sonularn aklanmasyla birlikte kafalar biraz kart. Gerek evremizde ve gerekse online mecralarda THYnin nasl bir performans gsterdii konusunda farkl
Havayolu 101
223
yorumlar var. Dokuz aylk toplam sonuca bakarak THY kr et ti diyenler de var, sadece nc eyrekteki performansa bakarak THY, 23 milyon TL zarar etti diyenler de. Aslnda herkes hakl. :) Bir irket iin, yabanclarn bottom line diye tbir ettii net sonular tabii ki nemlidir ama irketin esas faaliyetlerinin neticesinin ne olduuna, bizce, ok daha fazla nem verilmelidir. Bu bak asyla THYnin nc eyrek performansn deerlendirmek gerekirse, getiimiz yla nispeten bir miktar dse de, esas faaliyet krnn ykseklii yine dikkat ekiyor. Getiimiz yln ayn dneminde tarihi bir rekor krarak 542 milyon TL seviyesine ulaan esas faaliyet kr, bu yln ayn dneminde yaklak %10 derek 490 milyon TL mertebesinde gerekleti. Tabii ki bu noktada aklmza gelmesi gereken soru u:
Bu derece yksek miktarda faaliyet krnn olduu bir dnemde nasl oluyor da net zarar aklanyor?
Bunun srr, ABD Dolar ile TL arasndaki apraz kur deiiminde sakl. Dolarn TLye kar deer kaybetmesi, THYnin filosunda bulunan ve deerlemesi Dolar baznda yaplan tayyarelerin toplam mli bykln aaya ekiyor. Dolaysyla, apraz kur faktr, net zarar aklanmasna yol ayor. Mesela; yln son eyreinde Dolar/TL ilikisinde rzgrn tersten esmeye balamas, bilanonun da pozitif ynde etkilenmesini getirebilir. Hlasa; net sonu tabii ki nemli ama esas faaliyet kr asndan THYnin gl seyri devam ediyor.
THY - Atatrk Havaliman Reklam

zellikle son bir bir buuk senedir THYnin youn bir reklam kampanyas yapt hepimizin mlumu. Bu reklamlarn arasnda ak hava almalar nemli yer tutuyor. Bangkoktaki Baiyoke Kulesinin giydirilmesi, Milanoda arka arkaya gelen tramway reklamlar bunlardan ilk akla gelenler. THY bu kez kendi uu merkezinde, Atatrk Havalimannda bir ak hava reklam 224
Havayolu 101
almas yapt. D hatlar terminaline girerken yolun sol tarafnda kalan otopark binasnn kesi, iki taraftan THY reklamyla kapland. Reklamn bir yannda Globally Yours temas yer alrken, dier tarafta irketin Manchester United ile yapt sponsorluk anlamasn vurgulayan Flying United grseli bulunuyor.
THY, Afrika'y Uuracak

Saturday, November 13, 2010
Afrika pazar, bir ok blge d havayolu iin hl soru iareti. Bir ka lke dnda gvenlik zayf. Ekonomisinde, gelir dalmnda makas olabildiine ak. Yolcu saylar dzensiz. Bunlar arka arkaya yazdnzda batl bir ok havayolu Afrikada garantisi olmayan hatlarda umak istemiyor. En byk ekonomik risk ise uzun uulara gnderilmek zorunda kalnlan geni gvdeli uaklar. En k ortalama 250 koltuk kapasitesi bu uaklar her hangi bir dalgalanmada irketlerin zarar hanelerini kabartmaya balyor. Batl havayollar bu nedenle petrol-maden gibi alt yaps olan yani uluslararas irketlerin faaliyet gsterdikleri veya turizmi nispeten canl lkeler dnda Afrikaya pek sefer yapmak istemiyor. Trk Hava Yollar nmzdeki yl farkl bir strateji ile bu pazara giriyor. Boeinge sipari verilen 737 uaklarndan 10u 900ER modeli. Bu uaklara eklenen ilave yakt tanklar ile stanbuldan Afrikann farkl noktalarna 7-8 saatlik uular mmkn hale gelecek. Yeni teslim edilen Boeing 777-300ERlarda kullanlan Comfort Class koltuklar bu uaklarn business snfnda yer alacak. Yat as artrlan bu koltuklarda zel ekranlar da yer alacak. Economyde ise koltuk aralklar filodaki dier 737lere gre daha geni olacak. THY geni gvdeli A330larn yerine 737-900ERlarla Afrikadaki 17 ehir balantsn ikiye katlamay hedefliyor. Bu uaklarla yolcular stanbula getirilecek. Buradan da dnyaya dalacak. u an uu yaplamayan Afrika lkelerinin bakentlerine nmzdeki yldan itibaren seferler balayacak. Bu stratejinin ne kadar baarl olaca nmzdeki yldan itibaren belli olmaya balayacak. Tutarsa, THY transit yolcu saysn, Afrika pazarndaki arln artracak. Rakip havayollar bu hatlarda THYnin performansn yakndan takip edecek. Boeing de 737 ailesinde pek tutmayan 900 modelinin prestiji iin nemli bir avantaj yakalayacak.
Havayolu 101
225
Balantszlar Hareketi
Sunday, November 14, 2010
Souk sava dneminde Dou (Varova Pakt) ve Bat (NATO) bloklarnn yan sra nc bir grup daha vard: Balantszlar Hareketi Bu grupta yer alan lkeler, bir biriyle srekli didimekte olan Varova Pakt ve NATOdan mmkn mertebe uzak durmaya ve i ilerine karlmasn engellemeye alyordu. 1961 ylnda Belgradda kurulan bu organizasyonun eski etkisini kaybetmesinin yan sra, egdm brosunun New Yorkta bulunmas biraz ironik olsa da, 120ye yakn ye devletle halen varln srdrebilmesi takdire deer. Gelelim ticar havayolu sektrnn balantszlarna. 20. yzyl dnya siyasi haritasndan farkl olarak havayolu sektrnde byk blok bulunuyor: 1. Star Alliance (27) 2. oneworld (11) 3. Skyteam (13) Bu bloa ye olan havayolu irketlerinin toplam yolcu saysna bakldnda, dnya genelindeki trafiin byk bir orannn havayolu ittifaklar dahilinde tand grlmekte. Ama her eye ramen hi bir ittifaka girmeyen ve hatta ittifaklar verimsiz bulan irketler de var. te 2009 ylnda tadklar yolcu saysna gre belli bal balantsz havayolu irketleri unlar: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Southwest - 86.300.000 Ryanair - 66.500.000 Easyjet - 45.200.000 Skywest Airlines - 35.000.000 Gol - 28.000.000 Emirates - 27.500.000 Jetblue - 22.450.000 Virgin Blue - 18.000.000 Saudia - 18.000.000 Alaska Airlines - 16.000.000
Kim bilir; belki bu balantsz irketler de kendi aralarnda toplanrlar ve havayolu sektrnn balantszlar hareketini olutururlar.
226
Havayolu 101
Star Alliance, LATAM' Kazanmak in Savaa Hazrlanyor

Bu balk bize ait deil. Flightglobal gibi sektrn nde gelen haber gruplarndan bir tanesinin LAN-TAM birlemesi hakknda verdii haberin bal bu. Daha dn burada havayolu ittifaklarn Souk Sava dneminin siyas bloklarna benzetmiken, Flightglobalin verdii haberin balnn byle seilmesi ilgin bir tesadf oldu. Haberin ayrntlar, LAN-TAM birleme srecini yakndan takip eden bizler iin pek de srpriz olmad. Bir yanda uzun yllardr oneworld yesi olan LAN, dier tarafta ise Star Alliance grubuna daha bu sene ortalarnda dahil olan TAM. Kurulacak yeni irket Gney Amerika ticar havayolu sektrnde tam manasyla bir dev haline gelecek. 26 Ekimde yazdmz yazda oneworldn bu ie ok ciddi baktn ve LAN ile TAMn birlemesiyle ortaya kacak olan LATAM brakmaya hi niyetlerinin olmadnn altn izmitik. Anlalan 30a yakn yesi ile iyice kalabalklam olan Star Alliancen da geri adm atmaya hi niyeti yok. Star Alliance CEOsu Jaan Albrecht tarafndan yaplan aklamadan anladmz, Star Alliance neticede LATAM kaybedecek olsa bile, vuruarak ekilecek. Dorusunu sylemek gerekirse, Star Alliancen bu kadar ok ye havayolu irketiyle neyi amalandn bir trl kavrayamyoruz. :)
1982 Ylnda SABENA ve Afrika

Eski havayolu reklamlarn gzden geirirken, zellikle dikkatimizi eken bir ka reklam oldu. te onlardan bir tanesi: Kurulduu 1923 ylndan, 2001 ylndaki iflasna kadar Belikann bayrak tayc havayolu irketi olan SABENAnn (SocitAnonymeBelge dExploitation de laNavigationArienne), 11 milyonluk nfusa sahip bu kk lkenin bayran hangi tarihlerde nerelere tam olduunu bu reklam sayesinde daha iyi idrak etmek mmkn. 1982 ylna ait bu reklamda, SABENAnn Afrika ktasnda 22 noktaya sefer yapt yazl. Bunun yan sra toplam 32 Afrika ehrinde SABENA ofisi olduunu yine bu reklamdan anlamak mmkn.
Havayolu 101
227
Hem de o tarih itibaryla tam 50 seneden beri. Bayrak tayc havayolu irketleri iin ait olduklar lkenin bykl ok nemli olagelmitir. SABENA, KLM, Swiss Air gibi irketlerin yaptklar, bayran tadklar devletlerin boyunu am ama netice hsran olmutur. SABENA ve Swiss Air iflas etmi; selefleri olan irketler Alman Lufthansa tarafndan satn alnmtr. Hollandal KLM ise Air Francea teslim edilmitir. Ne oldum! deil; ne olacam? demekte her zaman fayda var.
Baz eyler Neden Byle Kolay Olmuyor?

Belki maliyeti ilk anda daha yksek oluyor ama ileri teknoloji kullanm hayatn her alannda iimizi kolaylatrmaya devam ediyor. Uu Esnas Elence ve Balanrlk (UEEB) alannda da durum ayn. Paraya kyan havayolu irketleri, yolcularna sunduklar elence imknlar asndan bir adm ne karken, bunu yapmayanlar geride kalmaya mecburen raz oluyor. UEEB sektrnde bir ok firma faaliyet gsteriyor. Lumexis de onlardan bir tanesi. Lumexisin iddias, havayolu irketlerine verdikleri hizmetin, tamamyla fiber optik kablo altyapsna sahip ilk sistem olduu ynnde. Yandaki grafikten de grlecei zere, Lumexisin kulland fiber optik kablolama sayesinde dijital switch ve dier elektronik kutulara olan ihtiya ortadan kalkyor. zellikle uzun mesafeli uularn economy classta yapm olanlar mutlaka bileceklerdir. UEEB sistemi iin her koltuun altna yerletirilmek zorunda kalnan bu elektronik kutular, ayaklarnz uzatmak istediinizde ciddi bir sknt kayna olabiliyor. UEEB sistemlerinde fiber optik kablo kullanlmas, mekan kullanmnda tasarruf salamasndan baka bir ok noktada avantaj salyor. Tahmin edilecei zere bu sistem, konvansiyonel olanlara gre yarya yakn daha hafif; dolaysyla bu sayede ciddi bir akaryakt tasarrufu gndeme geliyor. Ayrca sistem daha az ara balant birimi kullandndan, hem yazlm hem de donanm asndan bakm maliyeti nispeten daha dk bir seviyede kalyor. Bu sistemin bir dier avantaj ise veri aktarm geniliinin bir hayli yksek olmas. zellikle lkemizde Superonlinen vermi olduu fiber optik altyapl internet balantsn kullananlar bunun ne manaya geldiini daha rahat anlarlar. zellikle de Trk Telekomun bakr kablolu ADSL balantsndan sonra. Yaznn bal aslnda bir tecahl-i rif sanat ieriyor. Bu ilerinde neden bu kadar 228
Havayolu 101
kolay olmadn biz de biliyoruz. Ama hizmet sektrnn bylesi kritik mteri temas noktalarnda keke bu iler biraz daha hzl ve dk maliyetli olsa diye iimizden geirmiyor deiliz.
Comfort Class'la ki Uu
Trk Hava Yollar (THY), kabinde yeni bir rnle yolcularn karsna kt. Mucidinin ngiliz havayolu irketi British Airways olduu ara snf konsepti THY uaklarnda ilk defa deneniyor. Ara snfta ama, economy classtan daha fazla konfor talep eden ama business class creti kadar da para demek istemeyenlere farkl bir rn sunabilmek. Comfort Class olarak adlandrlan rn, u an sadece THYnin en son sipari verdii Boeing 777-300ER uaklarnda bulunuyor. lki getiimiz ay teslim edilen uakta yer alan sz konusu snfla iki uu gerekletirdim. Birincisi teslimat uuuydu. Dolmabahe ua ile Seattledan stanbula geldim. kinci uu ise Washington hattnn alyd. Boeing 777-300ERlarda Comfort Class uan orta blmnde yer alyor. Siyah-grikrmz renklerin hakim olduu business getikten sonra kahverengi renkleri ile yeni rn sizi karlyor. lk etapta karanlk gelse de koltuk ortasnda yer alan yeil izgiler tasarma hareket veriyor. Kuma kapl koltuklara oturduunuzda bel boluunu iyi alyor. Ergonomik yaps baarl. Koltuk aralklar tam yatta 116 santimetreye ulayor. Dier ara snflara gre ok daha makul bir aralk. Uyumak iin bence yeterli. lla deliksiz uyumak istiyorsanz biraz daha para demeye hazr olmanz lazm. Business Class koltuklarnn aralklar 198 santimetre. Bel kemerlerinde Y tipi tasarma gidilmi. ki ayr noktadan gelen kemerler acil durumlarda emniyet orann artryor. Ba koyma yeri deri. Temizlik asndan bir avantaj. Koltukta ayak koyma yerleri uzun uularda kan dolam iin faydal bir tasarm. Ekranlar dokunmatik. Ayn zamanda kumanda ile kontrol edilebiliyor. Elence sistemi bir ok kanaldan oluuyor. Yeni filmlerin arasna belki Trk sinemasndan bir eyler de eklenebilir. Bu sayede yabanc yolculara Trk sinemas tantlm olur. Mzik seenekleri de yeterli. ki uuumda da henz internet ve canl televizyon yaynlar devreye girmemiti. Bu nedenle bunlar test edemedim. Ama cretli olarak e-mail ve SMS gnderebiliyorsunuz. E-mailde baarl oldum. Yolladm SMSler ise gitmemi. Sanrm kodu yanl girdim. Bu konuda yolculara yardmc olacak bilgiler muhtemelen nmzdeki aylardaki kabin dergisi Skylifen iinde olacak. Her koltukta USB, iPhone, iPad iin giriler mevcut. Ho yeni nesil tanabilir elektronik aletlerin kullanm arttka kabin elence sistemlerinin ne kadar anlam kalyor, bilmiyorum.
Havayolu 101
229
Koltuklarda okuma klarnda LED teknolojisinden yararlanlm. Parlakln ayarlayabiliyorsunuz. Bkerek istediiniz pozisyona getirebiliyorsunuz. Aydnlatmas kuvvetli. Bu durumdan kabin memurlar ikayeti olabilir. Ay dzgn ayarlamadnzda servis yapan kabin memurlarnn gzn alabilirsiniz. Sonu olarak Comfort Class verdiiniz parann karln alabileceiniz bir rn. Umarm ksa srede hak ettii yeri yolcunun gznde bulur. Bu arada nemli bir notu da eklemekte fayda var. THYnin Afrika hatlarnda Boeing 737-900ER uaklarn kullanacan geen yazmda belirtmitim. Bu uaklarda koltuk aralklar daha da geniletilmi Comfort Class koltuklar business olarak hizmet verecek. Fotoraflar iin: http://www.turkishairlines.com/trTR/corporate/news/press_room/photo_archive/comfort_class.aspx
THY Business Class Reklam - Kasm 2010

Getiimiz gnlerde Babakan Recep Tayyip Erdoann da katld bir trenle THY filosuna katlan Boeing 777-300ER ve Airbus A330-300 tipi uaklarn en nemli zelliklerinden bir tanesi, THYnin yolcularna sunmu olduu business class rnnde getirmi olduu yenilik. 2009 ylnda verilmi olan siparilerin nmzdeki aylarda birer ikier teslim alnmasyla birlikte, THY filosunda bu yeni konsepte sahip business class olan tayyare says 20ye yaklaacak. Jet Airwaysten kiralanm olan 777leri bir kenara brakrsak, THY, tarihinde ilk kez 180 derece yatabilen koltuklara sahip business class rn sunmu oluyor. Bunun yan sra Uu Esnas Elence ve Balanrlk (UEEB) sistemi de gncel teknolojilere uygun hale getirildi. Internet balants, SMS gnderme, USB girii gibi imknlarn hepsi mevcut. lave olarak THYnin zaten herkes tarafndan bilinen ve uluslararas alanda dl alm olan uu esnas ikramndan da bahsetmek gerekir. Tm bunlar bir araya getirince, THYnin yeni Business Class konseptinin tantm iin hazrlam olduu reklam ortaya kyor: Yemek Odas (kram) + Oturma Odas (UEEB) + Yatak Odas (180 derece yatabilen koltuklar) THYnin business class yolcusunun bu yeni konseptten ok memnun kalacan tahmin etmek hi de zor deil.
230
Havayolu 101
Yunanistan, Airbus A340'larn Satyor

Yunanistann, distressed state airline syndrome rahatszlndan muzdarip havayolu irketi Olympic Airlinesn, yllarca sren kurtarma giriimlerinin ardndan en nihayetinde geen yl Aegean Airlines ile birletirilme karar alndn anmsyoruz. Ortaya kacak yeni irket yapsnda uzun menzilli geni gvdeli Airbus A340 uaklarnn yer almas dnlmyor. Bu yzden bu yl ierisinde balatlan uluslararas bir ihale ile Olympic Airlines zamanndan kalan drt adet Airbus A340 tipi uan sat ile ilgili ihale devam ediyor. Geni gvde uaklarn ikinci el piyasasnda arz genelde kstl olduundan, bu drt uan ciddi talep greceini sylemek mmkn. Tabii A340larla ilgili olarak srekli ne srlen drt motorlu; bu yzden bakm maliyeti ve akaryakt sarfiyat yksek aklmzn bir kesinde tutmamz gerekiyor. Sata karlan A340larn durumuna yle bir bakalm. ki tanesi (SX-DFA, SX-DFB) 1998, iki tanesi (SX-DFC, SX-DFD) 1999 kl. Aslnda ok eski saylmazlar. Ama bakmlarnn nasl yapld da nemli. Ve Yunan hkmetinin bu tayyareler iin ne kadar para talep ettii de.
New York'ta Tek Minare - Airbus A380

New Yorkun byk havalimanndan biri olan JFKde dn uan beklerken terminalde ani bir hareketlenme meydana geldi. Eline fotoraf makinasn alan, tek bir yne doru koturuyor; flalar art arda patlyordu. Merakla yaklatk. Bir de ne grelim! New Yorkta Tek Minare: Air France-KLMe ait Airbus A380-800 tipi tayyare kre yanamakta. Dayanamadk, biz de bu dev uan bir ka kare fotorafn aldk. Getiimiz haftalarda Qantasn A380iyle yaad probleme ramen Air France, A380 seferlerini aksatmadan srdryor. Aslnda niyetimiz dn Air France ile yapmakt ama ksmet baka zamanaym. Fotoraf: http://www.flickr.com/photos/nergiz/5202992904/
Havayolu 101
231
New York'tan Washington'a Uakla m Gidelim?

Hem Trkiyede bayram tatili dn, hem de ABDde kran Gn haftas olmas sebebiyle, New York-stanbul arasndaki uaklar bir hayli doluydu. Alternatifler arasnda Avrupal havayolu irketleriyle aktarmal biimde dnmek olduu gibi, THYnin 7 Kasmda balatt Washington DC (IAD) - stanbul seferini kullanmak da vard. Durum byle olunca New York-Washington arasn hangi yol zerinden kat etmemin daha mantkl olacan yle bir aratrdk. lk anda akla uakla gitmek gelse de, kazn aya hi de yle deil. Halep oradaysa, arn burada; ite hesap: Manhattanda ikmet etmekte olup, DCnin merkezine seyahat edecek bir kii olduumuzu dnelim. Uak: Manhattan JFK: 00:45 (Taksi: 50 USD) Uu ncesi sre: 01:00 (Check-in, boarding gibi) Uu: 01:00 (Tehir olmad varsayld, ortalama bilet fiyat 100 USD) IAD Washington DC: 01:00 (Taksi: 60 USD) Toplam Sre: 03:45 Toplam cret: 210 USD Tren: Manhattan Penn Station: 0:15 (Taksi: 20 USD) Tren Yolculuu: 03:30 (Acela Express ile 02:45, Ortalama bilet fiyat 100 USD) Union Station: Merkezde Toplam Sre: 03:45 Toplam cret: 120 USD Aradaki farkn gayet sarih bir biimde grldn dnyoruz. Uakla seyahat tek bana daha hzl gibi grnse de, gerek havalimanlarnn ehir dnda kalmas ve gerekse gvenlik, bagaj teslimi gibi prosedrlerin sreyi uzatmas, New York-Washington rneine benzer ksa mesafeli iki nokta arasndaki seyahat biimi tercihinin demir veya kara yolu lehine arlk kazanmasna yol ayor. Havaliman ile ehir merkezi arasnda taksi yerine toplu tamay kullanmak da belki mmkn. Byle bir tercih yapldnda seyahatin toplam maliyeti azalrken, sresinin uzamas kanlmaz olacaktr. Neyse ki, JFK-IST arasndaki THY seferinde yer bulduk da, DCye gitmek ve bir intermodal tecrbe yaamak zorunda kalmadk. :)
232
Havayolu 101
Britanya Krall'nn Koltuklar da Farkl

ngiliz Milletler Topluluu bnyesindeki lkelere gidenlerin dikkatini en fazla eken eylerin banda trafiin ak yn gelir. Aralarnda Kanada gibi istisnalar olmakla birlikte, bu lkelerin bir ounda trafik yolun solundan akmaktadr ve otomobillerin direksiyonlar sa tarafta yer alr. Zaten bu yzden ngilizlerin We are on the right side dedikleri rivayet edilir. :) Tesadf mdr bilmiyoruz ama havayolu irketlerinde de yine byle bir farkllk dikkat ekiyor: Business ve/veya First Class koltuklarnn yerleim ekli. yle bir baktmzda; Air Canada, Air New Zealand, British Airways, Cathay Pacific, Jet Airways, Qantas (sadece First Class) ve Virgin Atlanticin baz uak tiplerinde koltuklar kabin iinde apraz bir biimde yerletirdiklerini gryoruz. Hatta British Airwaysin, Business Classta tamamen farkl bir oturma dzeni uyguladn sylemek de mmkn. Koltuklarn bu ekilde yerletirilmesi, klasik yerleime gre hem lehte hem de aleyhte baz zellikleri beraberinde getiriyor. Akas, lehte olan zelliklerin toplam deeri daha ar basyor gibi. Aleyhte: 1. ki kii yan yana seyahat edemiyor; koltuklarn hi biri ayn hizada deil. 2. Pencereler arka apraz konumda kalyor; dar bakmak ok kolay deil. 3. Yolculuk boyunca kar taraftaki koltuklarda oturan 3-4 kiinin ayaklarn seyretmek zorunda kalabilirsiniz. J 4. Kalk ve ini esnasndaki ivmelenmelerdeki hareket yn ilk anda yadrganabilir. Lehte: 1. zellikle tek bana seyahat edenler iin ok konforlu; koltuk adeta mini bir suit halini alyor, zel bir mekna dnyor. 2. Uu boyunca verilen ikramn yolcuya sunumu ok kolaylayor. Kabin memuru yolcuyla bire bir iletiim halinde; kimsenin tepsisi ve iecekleri kimsenin zerinden gemiyor. 3. Yolcular yerlerine girip karken dierlerini rahatsz etmiyor. Mesela tuvalate gitmek isteyen bir yolcunun, uyuyan bir dier yolcunun zerinden atlamak zorunda kalmas gibi bir durum sz konusu deil. 4. Uu Esnas Elence ve Balanrlk (UEEB) Sistemi koltuklara monte edilmek zorunda kalnmyor. Aada Airliners.netten derlenen fotoraflarla oluturulmu mini sunumu bulabilirsiniz. Capraz Yerlesimli Ucak Koltuklari [slideshare id=5914045&w=510&h=426&sc=no] View more presentations from Havayolu 101
Havayolu 101
233
Kervan Yolda Dzlmyor

Baz ataszlerinin ne kadar doru olduu tartmaldr. Kervan yolda dzlr eklindeki sz de ite bunlardan bir tanesi. Bu sz, plansz-programsz i yapmay temize karyor gibi alglanyor. Bir iin hazrlk aamasnda baarsz olursanz, o ite baarsz olmaya hazrlann eklindeki szn de tam tersi. Eyll ay sonunda Ankara merkezli tarifeli uulara balayp, iki ay gibi ksa bir srede bu ii brakmak zorunda kalan Turkuaz Havayollarnda sanrm durum tam da kervanl ataszne benziyor. Anadolujetin karsna iddial bir biimde kan; sk uan yolcu program, business class gibi vaatlerde bulunan irket, ksa zaman ierisinde tarifeli i hat uularna son vermek zorunda kald. Gkyznn yeni rengi olma iddiasndaki Turkuaz Havayollar, iki aylk bir sre sonunda eski havayolu irketi durumuna dt. Demek ki, kervan yolda dzlmyormu.
Kargo Karteli Cezas

Kasm aynn nemli haberlerinden bir tanesi, nde gelen havayolu irketlerinden bazlarnn kart kargo kartel soruturmasnn sonucuydu. Avrupa Birlii (AB) Komisyonu kimsenin gznn yana bakmad ve adeta ceza yadrd. Havayolu irketlerinin 1999 ile 2006 yllar arasnda yapm olduu hava kargo fiyat sabitleme iinin sonucunda 11 irket toplam 800 milyon Euro civarnda ceza ald. Amiyne tbirle, kurulan tezgah yetkili makamlara bildiren Lufthansa ise bu iten ceza almadan kurtuldu. Air France-KLMin 340 milyon Euroluk ceza ile ba ektii listenin ikinci srasnda 104 milyon Euro ile British Airways yer alrken, nc srada 80 milyon Euro ile Cargolux adl firma bulunuyor. AB Komisyonunun verdii ceza iin bir taraf. Bir de olayn havayolu irketleriyle, bu irketlere kargo tatm olan firmalar arasndaki boyutu var ki, orada oyun daha yeni balyor. Mesela Ericsson, Philips gibi dnya devi firmalarn Air France-KLMe am olduu 400 234
Havayolu 101
milyon Euro tutarnda tazminat davalar var ve Komisyonun bu kararndan sonra bu davalarn ne ynde seyredeceini tahmin etmek de g olmasa gerek.
nternet Balantsna Kimse Hayr Diyemiyor

Dk Maliyetli Tayc i modelinin en nemli gelerinden bir tanesi, havayolu seyahatini yolculara, son derece yaln bir ekilde sunuyor oluudur. Yani uu esnasnda ikram ya hi yoktur, ya ok azdr veya parayla satlr. Kabin iindeki elence sistemleri bir hayli snrldr. Koltuklarn diz mesafesi azdr. Acil k kapsna denk gelen koltua oturabilmek iin ilave cret dersiniz. Ve bu i modeli deyince dnya genelinde akla gelen ilk irket, bu iin piri saylabilecek Southwest Airlinestr. Bu irketin uaklarnda galley (uak mutfa) bulunmaz, nk fstk dnda pek ikram sunmaz. Seyahat srasnda yolcular elendirecek eylerin kabin memurlar tarafndan yapldna ahit olursunuz. Kimi ark syler, kimi fkra anlatr. Ve yine Southwestin uaklarnda koltuk arkas ekranlar yoktur. Pek iyi, ne vardr? Kablosuz internet balants. Evet, dk maliyetli tayc i modelinin kadim uygulaycs Southwestin uaklarnda sadece 5 USD karlnda kablosuz internet balants bulunuyor; imdilik en azndan baz uaklarnda. Uaklarda internet balantsnn nmzdeki dnemde ne denli vaz geilemez olduunun son derece sarih bir rnei bu. cretli veya cretsiz...
Airline Business Dergisi'nin 25.Yl

Bilenler bilir; ATW gibi, Flight gibi yaynlarla birlikte Airline Business, ticar havayolu sektrnn en nde gelen, en tannan dergilerinin banda yer alr. 1985 ylnda sektre merhaba diyen dergi bu yl 25. kurulu yldnmn kutluyor. Derginin Eyll saysnda, editr Mark Pilling tarafndan yaplan bir ar Havayolu 101in ekmiti.
Havayolu 101
235
Pilling, derginin 25. kurulu yldnm mnasebetiyle; sektrle bir ekilde ilgisi bulunan kiileri, sektre ilikin fikirlerini, anlarn, tavsiyelerini paylamaya davet ediyordu. 1985 yl denince aklmza hemen Trk Hava Yollarnn filosuna o yl dahil olan Airbus A310 uaklar ve sonraki yllarda esen deiim rzgr geldi. Yazy yazdk ve gnderdik. Ve ite o yaz artk Airline Business sayfalarnda.
Lufthansa, Biyolojik Akaryakt Kullanacak

zellikle petrol fiyatlarnn artt dnemlerde alternatif enerji kaynaklar tekrar tekrar kamuoyunun gndemine gelir. Fiyatlar dnce de unutulur. Petrol fiyatlar 2008 ylndaki 150 Dolarlk zirvesinin ok uzanda (87 USD) olunca, 4-5 sene ncesinin ok konuulan biyolojik yakt konusu da ikinci planda kalyor. Ancak biyo-yakt almalarn sessiz bir biimde srdren Lufthansa, nmzdeki aylarda bir ilke imza atmaya hazrlanyor. Hatrlanaca zere bir ok havayolu irketi uaklarnda deneme (veya gndeme gelme) amal olarak biyo-yakt kullanm ama i onun tesine gememiti. Lufthansa, Nisan ayndan itibaren, Frankfurt-Hamburg hattnda ilettii Airbus A321 uaklarnda %50 orannda biyo-yakt kullanacan aklad. Bylece hidrojene nebat ya ile kerosen kullanlarak retilen akaryakt, tarifeli seferlerden ilk kez kullanlyor olacak. Alt ay srecek deneme sresi boyunca Lufthansann bu i iin yaklak 9 milyon USD tutarnda ek maliyeti olacak. Zira biyo-yaktn maliyeti, genel algnn aksine kerosene nispeten -drt kat daha fazla. Tabii iin ilk aamas maliyetli olsa da, karbon emisyonu konusunda Avrupa Birlii tarafndan alnm olan sert kararlar ve bunun havayolu irketlerine olan ilave maliyetlerini dndmzde, uzun vadede Lufthansann belki de kr edeceini bile syleyebiliriz. Ama bunun hesabn iyi yapmak lazm.
Brezilyal TAM, 3 Aralk'a Kadar Bilet Satamayacak

Wednesday, December 01, 2010
Gney Amerika ktasnn havayolu tamaclnda yaanan serbestleme rzgrndan ve yolcu patlamasndan getiimiz aylarda bir ka kez bahsetmitik. Ancak talep o denli artm durumda ki, havayolu irketleri ve havaliman altyaplar bu gelimeye yetiemiyor. Kt hava artlarnn tetikledii bir dizi aksaklk, grnen o ki son gnlerde TAM bir hayli zora sokmu durumda. Seferlerin yeniden dzenlenmesine paralel olarak kabin ve kokpit 236
Havayolu 101
ekiplerinin alma saat limitlerinin getirdii kstlarla birlikte kargaa daha da artt. Bunun zerine Brezilyann sivil havaclk otoritesi ANAC, son dnemde TAM seferlerinde meydana gelen tehir ve sefer iptallerinin sektr ortalamalarnn ok zerine kmas sebebiyle, bu havayolu irketinin 3 Aralk tarihine kadar yeni i hat bileti satmasn yasaklad. Bylece mevcut yolcu ylmasnn eritilmesi ve seferlerin normale dnmesinin salanmas amalanyor. Getiimiz pazartesi gn TAM uularnn %22sinde tehir yaanrken, iptal edilen seferlerin oran %11e ulam. Brezilya ortalamalarna gre bu rakamlar srasyla %12 ve %5,6 mertebesinde. not: Brezilya ok byk bir lke. TAMn i hat uu ana bir gz atmakta fayda var. Pazarn neden bylesine hzla bydn ve muhtemel sorunlar tahmin etmek g deil.
irket Baznda Ortalama Hat Uzunluklar

Havayolu sektrn ilgilendiren temel formllerden bahsederken, irketleri mukayese ederken dikkat edilmesi gereken en nemli unsur, sz konusu irketlerin uyguladklar i modelleri ve network yaplar. Yani Ryanairin RASK deerini THY (i modeli) ile veya beriann ASK miktarn Emiratesinkiyle (ortalama hat uzunluu) kyaslamamak gerekiyor. demitik. modelini tartmay daha sonraya brakp, ortalama hat uzunluu faktrne bir bakalm. Sz konusu formllerin bir ounda hesabn ierisinde kilometre unsuru yer aldndan, havayolu irketlerinin performansn kyaslarken ortalama hat uzunluklarna zellikle dikkat etmek gerekiyor. nk mesela uulan kilometre miktar arttka, hem RASK hem de CASK seviyesi dyor; matematiin tabii sonucu Tahmin edilecei zere yakn mesafelerde ortaya kan resim bunun tam tersi. zellikle i hat uuu olmayan ve/veya yakn mesafelere sefer dzenlemeyen irketlerin ortalama hat uzunluunun ok yksek olduu grlyor. Virgin Atlantic, Singapore, Emirates gibi. hatlar olan ve/veya uu a yakn mesafeli bir yapya sahip olan irketlerin hat uzunluklar ise bir hayli dk. THY, Lufthansa, Ryanair, Southwest gibi. not: Benzer durum hat krll hesab yaparken de geerli. Bir hattn RYsinin ok yksek olmas tek bana bir gsterge deil. Ayn hattn giderleri de muhtemelen benzer ekilde nispeten yksek olacaktr.
Havayolu 101
237
te 2008 yl iletme sonularna gre irket baznda ortalama hat uzunluklar. Havayolu Sektoru Ortalama Hat Uzunlugu [slideshare id= 5994141&w= 510&h= 426&sc= no] View more presentations from Havayolu 101
Lufthansadan Atlantik zerinde Geni Bant Keyfi

Christian Krfgen, Alman devi Lufthansann rn Ynetimi ve novasyondan sorumlu Genel Mdr Yardmcs (Vice President Product Management & Innovations). 30 Kasm aramba gn Lufthansann New Yorka uan tayyaresinde bir grup gazeteciyi misafir eden Krfgen, irketin gelitirerek, yeniden devreye soktuu internet balantsn tantt. FlyNet olarak adlandrlan bu hizmet ilk aamada irketin Airbus A330 tipi uaklarnda bulunacak. Ksa sre ierisinde Airbus A340 ve Boeing 747-400ler de ayn internet balantsyla donatlacak ve Lufthansann uzun menzilli 96 ua her an on-line olma imknna kavumu olacak. Panasonic Avionics tarafndan salanan sistem, uydu balants zerinden alacak. Sistemin download hz 5 Mbps olurken, upload hz 1 Mbps mertebesinde. Tabii 10.000 metre yksekteyken bu kavramlar download & upload olarak adlandrmak ne kadar doru oluyor, bilemiyoruz. :) Ocak ay sonuna kadar tm yolculara bedava verilecek bu hizmet daha sonraki dnemde 10,95/saat ve 19,95/24 saat eklinde cretlendirilecek. demeyi kredi kartnzla yapabileceiniz gibi, Miles&More hesabnzda biriken dl millerinizle de geni bant internet imknndan faydalanmak mmkn. Lufthansa, uu esnasnda salam olduu geni bant internet balantsyla bir ilke daha imza atma iddiasnda. Dars dier havayolu irketlerinin bana.
Southwest Pilotlar, Boeing 737-800'e Evet Dedi

Thursday, December 02, 2010
Sektr genelinde byle bir uygulama var mdr bilmiyoruz ama baz Amerikan irketlerinde, uak satn alnrken kabin ve kokpit ekibinin onaynn alndn duymutuk. ABDnin dev dk maliyetli taycs Southwest, filosuna kataca yeni uak tipini uu ekibinin onayna sunmutu. Kabin ekibinin getiimiz gnlerde olur vermesinin ardndan, pilotlar da dn mspet cevap verdi ve bylece yeni Boeing 737-800 sipariinin n ald. Southwestin en nemli zelliklerinden bir tanesi, filosunun tamamnn Boeing 737lerden olumas.
238
Havayolu 101
30 Haziran 2010 itibaryla irketin filosunda toplam 544 adet 737 bulunuyor. Bunlarn 173 tanesi -300, 25 tanesi -500 ve 346 tanesi de -700 tipinde. Filoya 2012 ylndan itibaren katlacak yeni tip uaklar da aslnda yine Boeing 737 ailesinden. Tek deiiklik Southwestin bu kez biraz daha fazla koltuk kapasitesine sahip olan -800 modelini tercih etmesi. Mevcut filonun byk blm 137 koltuklu uaklardan oluuyor. -800 modeli ile koltuk saysnn ok daha yukarya kmas mmkn. Zira -800ler tek tip kabin konfigurasyonu ile 189 koltua kadar ykseltilebilen bir kapasiteye sahip. Southwest u an %75-80 arasnda seyreden doluluk orann nmzdeki yllarda da koruyabilirse, -800lerle birlikte tad yolcu saysn ve toplam gelirini ciddi biimde artrma potansiyeline sahip. Gnmzde ABDnin 69 ehrine hizmet veren Southwest, gnde ortalama 3.100 adet sefer dzenlerken ylda yaklak 90 milyon yolcu tayor. irketin personel says 35.000 civarnda.
Qantas, Rolls-Royce'u Dava Edecek

Friday, December 03, 2010
4 Kasm 2010 tarihinde Qantasa ait bir Airbus A380 tipi uakta yaanan motor patlamas, sektrdeki tm gzlerin A380lere dnmesine yol amt. Qantas, bu olay sonras filosunda bulunan A380leri bir sreliine yere ekmek zorunda kalm, uaklar yeniden seferlere baladnda ise uzun mesafeli hatlarda bu uaklardan faydalanamaz olmutu. Qantas imdi, bu gelimeler sebebiyle urad zararn karlanmas amacyla RollsRoycea dava ayor. Eer tazminat hususunda anlama salanrsa, davadan vazgeecekler. Yaplan ilk tetkiklerden sonra problemin Qantasn 380lerinde kullanlan Rolls-Royce Trent 900 tipi motorlarda olduu sonucuna varlmt. Buna ek olarak Avustralyann ulatrma emniyeti konusunda yetkili kurumu tarafndan yaplan incelemelerin sonucunda aklanan rapor yaanan olayn ne denli vahim olduunu gsteriyor. Uaklarda motorlar, soldan saa doru numaralandrlyor. Yani Airbus A380in sol kanadnda d tarafta kalan motor, bir numaral olan. Bu olayda patlamann meydana geldii motor ise, sol tarafta gvdeye yakn konumdaki iki numaral motor. Aklanan rapora gre, iki numaral motorda meydana gelen patlama; bir numaral motorda, sol kanatta ve uan gvdesinde ciddi hasara yol at. zellikle gvdeye arpan paralar, uan elektrik sistemlerinde arzalara ve sol kanatta bulunan akaryakt deposunda szntlara sebep oldu. Elektrik sistemindeki arza; hidrolik sistemi, ini takmlar, uu kontrolleri, akaryakt sisteminin baz kontrol mekanizmalar ve uan slat sisteminde aksaklklara yol at. Uak Singapura acil ini yaptktan sonra tam iki saat yedi dakika boyunca bir numaral
Havayolu 101
239
motorun kapatlmas mmkn olamad. Motor ancak, itfaiye aralarnn kpkleri ile boularak durdurulabildi. Oysa bir yolcu tarafndan uak iinden ekilen video grntsn seyretmi olanlar, acil iniin ne kadar sakin bir biimde yapldn hatrlayacaklardr. Meerse durum grndnden ok daha ciddi bir seviyedeymi. Airbus A380 tipi uaklarda u anda iki farkl reticiye ait motorlar kullanyor. Qantas olaynda ba rol oynayan Rolls-Royce retimi motorlar Qantas (6 uak), Singapore Airlines (11) ve Lufthansa (3) filosundaki uaklarda bulunuyor. Engine Alliance adl firma tarafndan retilen motorlar ise Air France (4) ve Emirates (13) tarafndan kullanlyor. Biraz ans, biraz da A380in dev csseli oluu, bu kazann bu kadar hafif atlatlmasn salam gibi grnyor.
Ortalama Petrol Fiyat - 20 Yl

Havayolu irketlerinin en bata gelen iki maliyet kaleminden bir tanesi personel giderleri ise dieri de akaryakt harcamalardr. Akaryakt giderinin toplam maliyetler ierisindeki pay network tayclar iin %25-35, dk maliyetli tayclar iin ise %45-55 aralnda gerekleiyor. zellikle petrol fiyatnn artt dnemlerde, bu oranlarn daha da yukar gitmesi kanlmaz hale geliyor. 2008 ylnn yaz aylarnda tarihi zirvelerinden bir tanesini yapan ham petrol fiyatlar, ayn yl patlayan kresel ml krizin hemen ardndan ciddi oranda dmt. Ancak 2009-10 dneminde dnya ekonomilerinin toparlanmasna paralel olarak artan petrol talebiyle birlikte fiyatlar yine art trendi ierisine girdi. imdi havayolu irketleri iin son derece nazik olan petrol fiyatlarnn geliimine bir gz atalm. te son 20 yln ortalamalar: Grafikten de grlecei zere 1990 ylndan 2003e kadar olan 14 yllk srete petrol fiyat 30 USD seviyesinin altnda seyretmi. 2003 ylnda ABDnin Irak igali, petrol arz ve dolaysyla petrol fiyat iin bir krlma noktas gibi duruyor. O yldan sonra petrol fiyat adeta uua gemi durumda. Bu durum tartmasz biimde tm havayolu irketlerini etkiliyor. Ama iin ilgin taraf, toplam maliyetlerdeki akaryakt gider oran, dk maliyetli tayclarda daha yksek olmasna karn, fiyat artlarndan en fazla ikayet edenler, network tayclar.
240
Havayolu 101
Dikkat ekici bir dier nokta, petrol fiyatnn kopup gittii 2000li yllarda bir ok dk maliyetli taycnn hzla ve krl bir biimde bym olmas. Zarar edince petrol fiyatnn yksekliinden dem vurmak, ok da hakl bir mazeret gibi grnmyor. bilenin, kl kuanann. Kaynak: http://www.ioga.com/Special/crudeoil_Hist.htm Not: 2010 ortalamas, yln ilk sekiz ayn kapsamaktadr.
Neo-Airbus veya Motorlarn Sava

Monday, December 06, 2010
ki silahr gibi pazar elinde tutan Boeing ve Airbus uzun zamandr birbirlerine en nemli silahlar olan 737 ve A320yi evirmilerdi. Acaba hangisi nce modernizasyon veya yeni bir tasarm iin dmeye basacakt? Merakla beklenen bu sorunun cevab bir ka gn nce en azndan Airbus taraf iin netleti. Avrupal imalat, 2016dan itibaren A320nin yenilenmi modeli A320neonun hizmete gireceini aklad. imdi gzler Boeinge evrildi. Boeing uzun yllardr imalatta olan 737 uaklarn ne zaman yenileyecek? Gemite yapt gibi bir ka kk deiiklikle mi idare edecek? Veya yepyeni bir tasarma m imza atacak? Havaclk dnyas her ne kadar teknoloji konusunda nde gittiini sylese de mevcut teknolojileri yle kolay kolay deitiremiyor. Yenilikten nce ama sistemin havaclk otoritelerinden sorunsuz onay almas ve iletimin emniyetli ve baarl olmas. Tabii bir de olayn yatrm boyutu var. Yeni bir yolcu uan yapmann maliyeti neredeyse 10 milyar dolar geiyor. malatlar bu paray yllar iinde, ancak yzlerce uak satarak kartabilmekte. Buna ek olarak bir de grlmeyen maliyetler var. Geciken projeler imalatlarn ban fena halde artyor. rnekleri iin ok eskiye gitmeye gerek yok. Airbusn A380de ve halen Boeingin de 787de yaadklar ortada. Son bir ka yldr imalatlar zerinde en ok sattklar pazarda ciddi bir bask vard. Pratt&Whitney (PW) ve arkasndan CFMI irketinin gelitirdikleri yeni motorlar, bata winglet, kompozit olmak zere gelitirilen teknolojiler havayollar tarafndan yakndan takip ediliyor. Havayollar rekabet glerini artrmak yani birim maliyetlerini drmek iin imalatlardan daha ekonomik uaklar istiyor. Bugn 737 dendiinde 1965ten gelen bir gvde tasarmn zerinde tad grlyor. Tabi ki ilk imal edilen 737-100 ile bugn imalattaki 737NG arasnda dalar kadar fark var. Keza ayn durum A320 iin de geerli. Tasarm 1980lerin ortasna doru uzanyor. O yllarn ok ama ok yeniliki teknolojileri bugn havacln standartlar arasnda.
Havayolu 101
241
imdi Airbus nemli bir adm atyor. A320 ailesinin motorlar yenilecek. Kpekbal yzgecinden gelitirilen winglet yani sharklet taklacak. Uak biraz daha hafifletilecek. Airbus A320neo ile yakt maliyetlerini yzde 12 azaltmay hedefliyor. Motorda paralar ve bakmda salanacak %3lk tasarruf, uu maliyetlerini yzde 15 drecek. Yeni modelin fiyat standart A320lere gre 6 milyon dolar daha pahal olacak. Airbus bu farkn ksa srede iinde salanacak yakt maliyeti ile kartlabileceine inanyor. Dier tarafta ise Boeing gelimeleri biraz daha uzaktan izliyor. 737 iin tasarlanan CFM56 serisinin yeni modeli 2012de uakta kullanlmaya balanacak. Yaplacak kk deiikliklerle Boeing yeni uak tasarmna kadar biraz bekleyecek gibi duruyor. Bu arada yenileme iin gndemde 737den nce 777 var. Tm yaplacaklar sanki yeni bir tasarma sahip 737nin yerini alacak bir uak iin ayrlm gibi duruyor. Boeing bir ka yl iinde aklayaca yeni uak modeli ile rakibini vurmay amalyor. Savan br tarafnda ise motor imalatlar var. Uzun sredir sivil pazarda suskun olan P&W yepyeni bir motorla geliyor. Boeing ve Airbusn yan sra Kanadal Bombardier, Brezilyal Embraerin ve hatta in bile bu yeni motoru bekliyor. Farkl bir teknolojiye sahip motor herkesi dk yakt tasarrufu ile heyecanlandryor. Karsndaki rakip ise Fransz-Amerikan ortaklndaki CFMI. irket, benzer bir teknoloji ile CFM56nn yksek baarsn devam ettirmek istiyor. CFMI irketi, uak motorlarnn en byk maliyeti olan bakmda fark yollar izleyerek, para niteliklerini gelitirip hizmet mrn uzatarak bu yarta varm diyor. Bakalm bu sava nasl sonulanacak?
IATAya Yeni CEO Geliyor

Ticar havayolu sektrnde bir zamanlar frtna gibi esen, o dnemin muktedir ve kudretli kurumu IATAnn CEOsu deiiyor. 2002 ylndan beri kurumun banda bulunan Giovanni Bisignani nmzdeki yl ierisinde emekli olarak grevi devredecek. Bisignaninin yerine uygun bir aday arayan IATA Guvernrler Kurulu, Cathay Pacificin CEOsu Tony Tylerda karar kld. Tyler, 1 Temmuz 2011den itibaren IATAnn bana geecek. 55 yandaki Tyler, 30 yl akn bir sredir havayolu sektrnde yer alyor ve 2007 ylndan bu yana Cathay Pacificin banda grev yapmakta. Tyler, halen, aralarnda THY Genel Mdr Temel Kotilin de bulunduu IATA Guvernrler Kurulu yeliinde de bulunuyor. Tyler ayrca 2009-2010 dneminde IATA Bakanl da yapmt. Bisignaninin IATA ynetiminde olduu 2002-2011 dnemi, havayolu sektrnn en alkantl yllarn ieriyor. 11 Eylln hemen sonrasnda, Irakn ABD tarafndan igali, petrol fiyatlarnn ar derecede artmas, SARS, 2008-09 kresel ml krizi gibi bir ok olumsuzluk sektr derinden etkilemiti. 242
Havayolu 101
Bu zaman diliminde IATAnn liderliinde Simplifying the Business projesi kapsamnda tm havayolu irketlerinin e-bilet sistemine gemi olmas, belki de Bisignaninin ilerleyen tarihlerde en fazla hatrlanan icraat olacak. te yandan yeni CEO Tylern uzun yllar boyunca Dou Asya pazarnda edinmi olduu tecrbenin, IATAya faydal olaca tahmin ediliyor. Zira Dou Asya, ticar havayolu sektrnn hem mevcut en byk pazar hem de ilerleyen dnemde byme hznn en fazla olaca tahmin edilen blgesi. Havayolu 101, Bisignani ve Tylera yeni kariyerlerinde baarlar diler.
Umann Altn a Geri mi Dnecek?

Tuesday, December 07, 2010
Ecnebilerin Golden Age of Flying diye adlandrdklar bir dnem vardr; Umann Altn a. Tarih aral tam belli olmamakla birlikte, kinci Dnya Savann bitiinden, 1970lere kadar olan dneme gndermede bulunan bu tanmlamay aslnda tm ecnebilere temil etmek de ok doru deil. Bu tanmlama zellikle gelir seviyesi belli bir izginin zerinde olan kiiler iin geerliydi. Zira o yllarda uakla seyahat etmek, ancak zenginlerin karlayabilecei kadar yksek fiyatlara mal olmaktayd. O zamanlar havayolu irketlerinin gelir ynetimi sistemleri yoktu, bilet fiyatlar ve arz edilecek kapasite serbeste tespit edilemiyordu, rekabet dkt; dolaysyla uaklarn koltuk dzeni bugnk skklktan ok uzakt. Uak seyahatleri, zellikle de uzun uular adeta sosyetede verilen bir parti havasnda geiyordu. te o altn an son dnemine ait bir fotograf. Sene 1972. United Airlinesn Boeing 747sinden bir kare. Uaktan ziyade rahat bir kafeterya ortamn andryor. Buras economy class. Gnmzde business class blmlerinde dahi byle bir konfor bulunmuyor. Fotorafn arka plannda ise first class grnyor. Acaba diyorum, gnmzde de benzer sahneleri grmek mmkn olacak m? Umann altn a geri dnecek mi? Mevcut rekabet artlarnda bunun olmas pek mmkn grnmemekle birlikte, Boeingin talihsiz ua 787 Dreamlinern hizmete girmesiyle en azndan business class ortamnda altn an esintilerini hissetmek mmkn olacak. Daha byk pencereler, daha temiz hava, daha yksek kabin basnc, daha ferah kabin ii tasarm, trblans etkisini azaltc sistembu zellikler sayesinde 787 yolcular daha konforlu seyahat etme imkn bulacak. Boeing tarafndan zel olarak hazrlanan sayfada daha detayl bilgilere ulamak mmkn. Bu sayfada dikkati en fazla eken ey, lisan seenekleri oldu. Toplam 11 farkl dil seenei var ve bunlarn arasnda Trke de bulunuyor. Yakn zamana kadar byk yabanc firmalar web sitelerine Trke seenei eklemeye tenezzl etmezken, Trkiye ticar havayolu sektrnde son 5-6 yldr yaanan hzl byme
Havayolu 101
243
anlalan Boeingi byle bir ey yapmaya tevik etti. Ama keke tercmeye biraz daha dikkat etselerdi de, yolcular iin konfor artrc bir zellik olan kabin basncnn artrlm olmas, daha dk kabin basnc eklinde, yani tam tersi biimde evrilmi olmasayd. :) zetlemek gerekirse, 40-50 sene ncesinin kabin ii ferahl belki hi bir zaman geri gelmeyecek ama yeni tip, inovatif zellikler ieren uaklarla u ana nispeten daha rahat yolculuk edebileceiz.
Havayolu Seyahat Sreci - gncellendi

Kasm aynda oluturduumuz Havayolu Seyahat Sreci zihin haritas gncellendi. Srecin ana balklar u ekilde yenilendi:
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Seyahatin Amac Seyahate Hazrlk Havaliman Uu Esnas Uu Sonras Sonraki Seyahate Dair Karar Verme
Ana balklarn alt blmlerinde baz deiiklikler yapld. Zamannda kalk, uu esnas blmne alnrken, uu sonras blme pasaport kontrol adm eklendi. Asl nemli deiiklik, seyahat srecinin balangcn tetikleyen ilk admn deimesi oldu. lk adm Seyahatin Amac olarak deitirdik. Seyahatin i-ticaret amacya m, yoksa elence-turistik amala m yapld ok nemli bir kriter ve srecin geri kalan tm admlarn etkilemekte.
ABD'ye Uularda Yine Bir Yeni Dnem

Getiimiz ay THYnin web sitesinde yaynlanan bir duyuru dikkat ekiciydi. Duyuruda; Amerika Birleik Devletleri Ulatrma Gvenlik Ynetimi (TSA) biriminin, 1 Kasm 2010 tarihi itibariyle Amerikaya veya Amerikadan yaplacak uularda uu saatinden 72 saat nce, yolcuya ait kimlik bilgilerinin gnderilmesini talep ettii ve 1 Kasm 2010dan sonra Amerikaya/Amerikadan uuu olan yolcularn bu bilgilerinin eksik olmas halinde uularn gerekletiremeyebilecekleri belirtilmi.
244
Havayolu 101
ABDnin snr kaplarnn daha okyanus tesinden baladn bilmediimiz iin hayli ardk akas. Duyurunun gerekesi irdelendiinde; ABD Ulatrma Gvenlik Ynetiminin Secure Flight (Gvenli Uu) Program kapsamnda ve 9/11 Olayn Aratrma Komisyonunun tavsiyesi zerine byle bir uygulamay yrrle koymu olduu grlyor. TSA, bu uygulamann nedenini, daha gvenli bir uu salamak ve lkesine almak istemedii kiinin uuunu en bandan engellemek olarak aklam. Aklamaya gre, bylelikle; bilinen ve pheli terristlerin belirlenmesi, uu yasa bulunan kiilerin uaa binmesinin nlenmesi, askere arlan kiilerin gelimi taramadan geirilmesi salanacakm. 9/11 paranoyas iindeki ABD asndan bu hususlar anlamak mmkn de, uygulamann yararlar iin belirtilen dier iki maddeyi okuyunca glmsememek mmkn deil: Havayolu seyahatini kolaylatrmak ve kiilerin gizliliini korumak. Kimlik bilgilerinin 72 saat nceden salanmamas halinde uaa binilemeyebilecei hususuna gelince; TSA, bunu uu kart dzenlenmeyecei eklinde aklam. Herhalde, Amerikan mevzuatnda bu konuda dorudan havayolunu sorumluluk altna sokan bir ykmllk var. lgili sayfada bunun detayna deinilmemi. Peki, geerli vizemiz varsa ve son anda bilet almaya karar verirsek ne olacak. Havayolu, bu bilgileri en ge kalk saatine kadar olmak zere her an gnderebilecekmi. Ryalar lkesine iyi seyahatler. :)
Bir Yolcu, Havayolu irketinden Ne ster?

Havayolu seyahat srecine ilikin zihin haritasn gncelledikten sonra imdi de bir yolcunun, havayolu irketinden neler istediine bakalm. Yolcu tarafndan gelen bu isteklerin karlanma oran bir bakma havayolu irketinin hizmet kalitesinin seviyesini de belirleyecektir. lk anda tespit ettiimiz ve bir yolcu asndan, ncesiyle sonrasyla, uak yolculuunun kalitesine dorudan veya dolayl olarak etki edebilecek unsurlar yan taraftaki grafikte bulunuyor. lerleyen dnemde bunlar daha da gelitirip eitlendirmek istiyoruz.
Sun Express Bymeye Devam Ediyor

Trk Hava Yollar ve Lufthansann eit ortaklk pay ile 1989 ylnda kurulan ve 1990 ylnda seferlere balayan Sun Express bymeye devam ediyor. 20 sene nce Almanya ile Trkiye arasndaki turist trafiine, daha ziyade charter tipi iletme yapsyla hizmet vermesi amalanan irket, 2006 ylnn Mart aynda zmir
Havayolu 101
245
merkezli olarak balatt Trkiye i hat uularyla yeni bir dneme merhaba demiti. Sun Express imdi de Almanya merkezli olarak yeni bir atlma hazrlanyor: Sun Express Deutschland Almanyada kurulmas hedeflenen bu yeni irket ilk etapta, ana irketin Almanya ile Anadolunun sekiz farkl kentine yapmakta olduu operasyonu devralacak. Bunun yan sra Almanlarn en gzde turistik destinasyonlarndan bir tanesi olan, Msrn arm El-eyh kentine de seferler dzenlenecek. Bylece Trkiye ile Almanya arasnda k mevsiminde den turist trafiine bir alternatif salanm olacak. Ancak bu seferler iin 2011-12 dnemini beklemek gerekecek. Madem Almanya merkezli bir irket kuruluyor ve madem Sun Express dk maliyetli tayc i modelini takip ediyor, neden Almanya i hatlarnda da uu yaplmasn? Tpk Trkiyede olduu gibi. Ve hatta ii daha da bytp Avrupa Birlii geneline yaylan bir Sun Express olduunu dnsenize. Mnihten Ibizaya sefer dzenleyen bir Sun Express. Kulaa ok ho geliyor. Sun Express u anda 25 uaklk bir filoya sahip. 2010 ylnda yaklak 6,5 milyon yolcu tayacak olan irket, 500 milyon Euronun zerinde gelir elde edecek.
Shashank Nigam stanbuldayd

Ticar havayolu sektrnde sosyal medya uygulamalar konusundaki uzmanl ile nl olan ve blog sitesi, sektrn en fazla takip edilenler sralamasnda ilk te yer alan Shashank Nigam stanbuldayd. IATA tarafndan dzenlenen ticar strateji sempozyumunda bir sunum yapan Nigam, havayolu sektrndeki sosyal medya uygulamalarndan rnekler verdi. CRM ksaltmasnn almn Customer Relationship Management yerine, Cult Relationship Management olarak deitiren Nigam; Twitter, Facebook, Flickr gibi sosyal paylam ortamlarnda oluan online cemaatlerin ynetiminin ok nemli hale geldiini vurgulad. Nigam sunumunu, seyahat sektrndeki iki paradigma deiiklii ve bunlar paraya evirmenin yolu eklinde dzenlemiti. Sektrdeki CRM kavram ve mteri (yolcu) hayat dngsnn deitiini vurgulayan Nigam, irketlerin; online cemaatlerin hayal edip paylamasn tevik edip sosyal medyay etkin bir biimde kullanarak, kendilerini gelen taleplere gre deitirmesi durumunda paradigma kaymalarn paraya evirebileceklerine inanyor. Nigamn Paris Hilton hakknda verdii rnek gerekten ilgi ekiciydi. Emiratesin A380 ile ABD-Dubai arasnda First Classta uu yapan Hilton, buradaki tasarma ve sunulan hizmete adeta baylr; First Classta cep telefonuyla fotoraf ekmeye balar. Uu 246
Havayolu 101
sonrasnda bu fotoraflar Twitter hesabnda paylar. Ve olay bundan sonra kopar gider. Zira Paris Hiltonun Twitterdaki takipi says 3 milyonun zerindedir. Emiratesin A380de sunmu olduu First Class hizmeti bir anda milyonlarca kiiye ular. Normalde 100 binlerce Dolar verilerek dahi yaplamayacak bir reklam, Paris Hilton ve Twitter araclyla bedavaya yaplm olur. Shashank Nigamn bunun dnda verdii rnekler genelde Havayolu 101de de yer alan sosyal medya uygulamalaryd. Nigamn yapt sunumun formatyla da ilgili bir ey sylemek gerekiyor. Nigam, Chris Andersonn TEDte yapt konumadan etkilenerek hazrlad ve iinde slayt bulunmayan bir sunum yapt. Gerekten ok etkileyici ve akcyd. 10 zerinden 9; hatta 10 bile vermek mmkn. Son olarak yeniden Paris Hilton meselesine dnersek; tanyanlar tanr, Kim Kardashiann Twitterda 5,5 milyon takipisi bulunuyor. Twitter zerinden tm dnyaya yaylmak isteyen havayolu irketlerine duyurulur: Kim Kardashian uanzda misafir edebilirsiniz. :)
Kobe Bryant, Artk THY Kadrosunda

zellikle spor dallarnda yapm olduu sponsorluk anlamalaryla dikkat eken Trk Hava Yollar (THY), bir bomba daha patlatt. NBAin imdiden efsane olmu isimlerinden Kobe Bryant artk THY kadrosunda. :) ki yllna yaplan anlama ile Bryant, THYnin ABDdeki marka tantm elisi oldu. nl basketbolcu, hem halkla ilikiler almalarnda hem de oynayaca reklam filmlerinde THYnin marka bilinirliini ve saygnln bir adm teye tamaya alacak. zellikle THYnin son iki yl ierisinde am olduu Sao Paulo, Toronto, Washington ve nmzdeki aylarda aaca Los Angeles gibi Amerika hatlarnda bu sponsorluk anlamasnn mspet etkisini beklemek yanl olmayacaktr. Sertap Erener tarafndan seslendirilmi olan We are globally yours arksnn dillere persenk olmasnn ardndan gelen Kobe Bryant sponsorluu, THYnin kresel marka olma yolundaki iddiasn ciddi manada destekleyecek. Tebrikler...
Havayolu 101
247
Air France Strikes Back

Air France tarafndan aklanan yeni stratejiyi grnce, mehur Star Wars (Yldz Savalar) serisinin ekim srasna gre ikinci, hikye srasna gre ise beinci filmini hatrlamamak elde deil: The Empire Strikes Back 1980lerde ABDli network tayclarn yaad dk maliyetli tayc rekabeti zellikle 1990larn sonlarndan itibaren Avrupal havayolu irketlerini de vurmu; British Airways, Air France, KLM, Lufthansa gibi irketler ksa mesafeli i hat (hem lke, hem de Avrupa Birlii ii) uularnda ciddi bir krllk sorunu yaar hale gelmilerdi. Ryanair ve Easyjet, Avrupa Birlii ierisinde sivrilirken, network tayclar baz hatlardan kmak veya frekans azaltmak zorunda kalmt. Hemen kk bir rnek vermek gerekirse, 2002 ylnda Air Francen Fransa i hatlarnda %39 olan pazar pay, 2009a gelindiinde %32ye gerilemiti. Gidiatn gayet farknda olan ve belki de korkunun ecele faydas yok diye dnen Air France, dk maliyetli tayclarla kafa kafaya mcadele etme karar ald. Geen ay aklanan blgesel geliim planna gre Air France, nmzdeki 6-15 ay ierisinde Fransann drt kentinde toplam 40 uak konumlandrarak oklu merkez (multi-hub) uygulamasna geecek. Her noktada 10 uak bulunacak. Marsilya, Bordeaux, Nice ve Toulouse kentleri Air Francen yeni dnem stratejisinde ba rol oynayacak. Paris ve Lyon dnda ilk kez bu kadar ok noktadan operasyona balayacak olan Air France, dar gvdeli uaklaryla (A319 ve A320) yksek utilizasyona ulamay planlyor. Her merkezin personeli kendi yerinde ikmet ediyor olacak; personel maliyetleri decek. irketin bu yeni ve kritik strateji deiikliinde ilk kurun Marsilyadan atlacak. Ryanair, Ekim aynda yapt aklamada, Marsilyadaki filosundan drt ua ekeceini ve Marsilya kl 23 hat saysnn 10a deceini belirtmiti. Air Francen yeni stratejisinde ilk olarak Marsilyann seilmesi belki de bu sebeptendir. Ancak Marsilyada Ryanairin boaltt yerler iin sadece Air France deil, Easyjet de hevesli. Zira dk maliyetli tayclarn Fransadaki pazar pay, Avrupa Birlii ortalamasnn yars seviyesinde. Ancak bu durumun en nemli sebebi, Fransadaki gelimi hzl tren sistemi. Hzl trenlerin rekabeti, dk maliyetli tayclar iin belki de ok daha etin ve sert oluyor. En baa dnmek gerekirse; Air France, dk maliyetli tayclarla sert bir rekabete girimeye hazrlanyor. Hem de i modeline byk oranda sadk kalarak. not: Air France, Fransa ii uu an u an itibaryla farkl bir ok blgesel havayolu irketi ile yapm olduu codeshare anlamalar zerine kurmu durumda. Air Corsica, Airlinair, Baboo, Brit Air, Cityjet, Flybe, Regional gibi irketler Air Francen i birlii yapmakta olduu havayolu iletmeleri.
248
Havayolu 101
An Introduction to Airline Economics - Kitap Notlar

Bu ayki kitap notlar blmmzde, William E. OConnor tarafndan kaleme alnm olan An Introduction to Airline Economics adl alma yer alyor. Aada ksa ksa notlarn bulacanz kitap 2001 ylnda altnc kez baslm. lk basm tarihi 1980lerin sonlarna uzanyor. Bu yzden baz gncel konular kitapta olmas gerektii kadar yer bulamam. Bir ders kitab olarak hazrlanan kitap aslnda havayolu sektrnn temellerini anlamak asndan gayet faydal. Kitabn sonunda her chapter ile ilgili sorular ve tazeleme almalar yer alyor. Ancak yine de, eer bulunabiliyorsa, ayn sistematikle hazrlanm daha yeni bir kitab okumann daha doru olacan dnyoruz. 1. Havayolu sektrnde rn farkllatrmas yapmak ok zor. Ayn uak tipi, benzer koltuklar, benzer uu sreleri. Bu yzden ancak bilet fiyat ve tarife yaps ile farkllamak mmkn. Bu noktada tarife ok nemli bir ara haline geliyor. 2. Bo kalan bir uak koltuu highly perishable olarak kabul edilir. Satlamad m, boa gitti demektir. 3. Havayolu sektrnn tabiatnda tekelci veya oligopolc yapya doru bir temayl vardr. 1. ABD hava tamacl unsur zerine kurulmutur: 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 1. lke genelinde ticaretin gelimesi Posta hizmeti Mill savunma Bir havayolu irketi kurmann sebepleri: Mill gurur Ticaretin gelimesi Siyas balant kurmak Dviz geliri KLM: Merchant Airline Yksek teknolojiden faydalanma Asker adan acil durumlarda kullanma Economies of Scale: Bykln getirdii dk maliyet
2. Economies of scope: ayn sabit maliyetle daha fazla retim yapmak 3. Economies of density: Airbus A380 4. Hub&Spoke yapsnn yaygnlamasnn en nemli sebebi, havayolu irketlerinin bu sayede uzun hatlarn besleyerek ortalama yolcu saysn artrabilmeleridir. Ayrca fortress hub oluturarak yolcuyu kendilerine baml hale de getirebiliyorlar. 5. 1930larda ABDde 4 byk i hat (AA, Eastern, TWA ve United) ve bir de d hat (Panam) tayc bulunuyordu. 6. 1978 deregulasyonu ile serbestleen ABD i hatlar, firmalarn hubbing uygulamas sebebiyle bir bakma yine kstlanmtr. rnek: St.Louisye deregulasyondan nce 5 havayolu irketi uarken, deregulasyonun ilk yllarnad buna 9 yeni irket ilave olmu ve fakat 1987 ylna gelindiinde bu noktadaki
Havayolu 101
249
trafiin neredeyse tamam TWA tarafndan tanr hale gelinmitir. 10. ki havayolu irketinin rten hatlar varsa, bu iki irketin birlemesi rekabeti azaltan bir ey olabilir. 11. ABDde irket birlemelerinin onayn Adalet Bakanl veriyor. 12. Birlemelerdeki motivler: 1. 2. 3. 4. 5. Filonun genilemesi Eitimli personel Slot haklar Hazr mteri sadakati Bu sayede pazardaki bir rakibin ortadan kalkmas
13. 1985-1988 arasnda ABDde birleme furyas yaanyor: 1. American Airlines > Air California 2. Delta Air Lines > Western 3. Northwest > Republic 4. TWA > Ozark 5. Texas Air > People Express 6. Texas Air > Eastern 7. Texas Air > Continental (1981) 8. United Airlines > Panam pasifik hatlar 14. 1990larda bu rzgr diniyor. Bunun yerini zellikle codesharing anlamalar zerinden yryen ibirlikleri alyor. 15. Havayolu irket birlemelerinin ancak devletleraras anlamalar yoluyla yaplyor ve bylece kstlanyor olmas eletiri konusu. Zira mesela denizyolu tamacl yapan irketler arasndaki birlemelerde byle bir kst yok. 16. kili anlamalarla frekans ve kapasite belirlenebiliyor. ABD, open sky anlamalaryla bu durumu ortadan kaldrmak istiyor. 17. ABD ile ngiltere arasndaki Bermuda Anlamas (1946), havayolu sektrndeki ilk ikili anlama olarak kabul edilir. Bu anlama 1977 ylnca gncellenerek yeniden imzalanmtr. 18. Transnasyonel irket birlemeleri kabul grmediinden, iletme ve pazarlama ittifaklar ile codesharing anlamalar domu. 19. Northwest ile KLM arasndaki anlama (1993), bu konudaki ilk nemli ittifak olarak kabul ediliyor. 20. Atlantic Excellence: Delta + Austrian + Sabena + Swiss 21. BA-AA birlemesi 1999 ylnda ABD tarafndan reddedildi. Zira ABD ile ngiltere arasnda ak semalar anlamas bulunmuyordu. 22. Acil durumlarda, mesela bir grev esnasnda, ABD i hatlarnda yabanc havayolu irketlerine operasyon yapma hakk tannabiliyormu. Ama sanrm bunun tarihte hi bir 250
Havayolu 101
rnei bulunmuyor. 23. Havayolu sektrnde maliyetlerin tanmlanmas ve bunlarn hesaplanmas bir hayli karmak bir ilem. 24. Maliyetler: 1. Direct Operating Costs: akaryakt, maa gibi 2. Indirect Operating Costs: yer hizmetleri, landing fee 3. Overhead: sabit giderler 25. Ksa mesafelerde koltuk ba maliyet ok yksek oluyor. Bu durumun sebebi: 1. ndirect operating cost ayn 2. Overhead oran ayn 3. Personel maa ayn 4. Ancak uu boyunca sarf edilen akaryaktn byk ksm ini ve kalkta harcandndan ksa mesafelerdeki maliyet etkisi byk oluyor. 26. F(production) = (aircraft, flight crew, fuel, landing fee) 27. Personel maalar dndaki giderlerin hemen hemen ayn olmas gerekir. Ancak iyi bir utilizasyon sayesinde, yksek maal bir havayolu irketinin birim maliyeti, dk maal bir irketten daha az olabilir. 28. Yukardaki retim fonksiyonu aslnda sektrdeki tm firmalar homojen bir hale getiriyor. Bu yzden, iyi bir planlama ve yksek utilizasyon, bir irketi dierinden farkl klma noktasnda son derece kritik bir rol oynuyor. 29. Akaryakt ve personel giderleri, bir havayolu irketi iin en byk iki maliyet kalemidir. Her bir kalem, toplam maliyet ierisinde %20-30 arasnda yer tutuyor. 30. zellikle 1980li yllarda, ABDde yaanan youn rekabet, verimlilii artrmay zorunlu klmtr. Bu durum yolcu doluluk oranlarnn 1990l yllarda ortalama 10 puan ykselmesini beraberinde getirmitir. 31. 1980lerde personelin, irketin hissedar (ESOP) olmas trendi varm. Eastern, Panam, Republic, Western gibi irketler 32. 1990l yllarn ortasnda ise yksek hisseli personel sahiplii grlmtr. Northwest %33, TWA %30, United %55. 1. Zor durumdaki irkete ml adan destek olmak, 2. Hisse sahibi olan personelin iine daha fazla sahip kacana olan inan. 33. Havayolu seyahat talebi: 1. Havayolu seyahati bir ara mal olarak kabul ediliyor. 2. Havayolu seyahati baka bir amaca ulamak iin kullanlyor: i grmesi, tatil, akraba ziyareti, tanma gibi. 34. Dereglasyon dk bilet fiyatlar toplam yolcu says ierisindeki tatilci paynn artmas talebin gelir esnekliinin artmas bu yzden, havayolu irketlerinin ekonomik krizlere daha hassas hale gelmesine yol amtr.
Havayolu 101
251
35. Seyahat mesafesi uzadka, havayoluna olan talep artar. 36. Havayolu sektrnde haftann en youn gn olan Pazar gnnde, en zayf gn olan Salya nispeten %25 daha fazla trafik vardr. 37. Muhtemel yolcu talebini tahmin ederken ehirler 4 tipe ayrlabilir: 1. 2. 3. 4. Ticar (stanbul) Kurumsal (Ankara) Turistik (Antalya) retim (Gaziantep)
38. Genel kural: arz ettii kapasitesi daha yksek olan irket, oransal adan toplam pazardan daha fazla pay alr: 1. irket A Kapasite arz: %60 Pazar pay: %70 2. irket B Kapasite arz: %40 Pazar pay: %30 39. Bilet fiyatlar: 1. Bilet fiyatn belirleyen iki temel unsur vardr: i. Hizmetin maliyeti ii. Hizmetin deeri 1. Bilet fiyatnda bir indirim yaplyorsa, bu indirim sayesinde kazanlacak ilave yolcudan elde edilecek krn, halihazrda mevcut yolcunun daha dk fiyat demesi sebebiyle oluacak kayptan fazla olmas gerekir. 2. Cross Subsidization: i. Ksa menzilde havayolunun rakipleri var: Kara, demir, deniz. ii. Uzun menzilde rakip yok. iii. Uu mesafesi uzadka, kilometre bana den maliyet azalr. iv. Ama irketler, uzun menzil bilet fiyatlarn, maliyetin d hzyla ayn oranda azaltmyorlar. v. Bu durum, uzun menzil yolcusunun, ksa menzil yolcusunu sbvanse etmesi anlamna geliyor. 1. ABDde 1980 ylnda i hat yolcu-km asndan indirimli bilet oran %57 iken, 1987de bu oran %91e km ve o gnden sonra da %90 civarnda seyretmitir. 2. ki yolcu, A noktasndan B noktasna seyahat ediyor. dedikleri bilet fiyat ayn. Birinci yolcu Adan Bye dorudan uarken, ikincisi bir C noktas zerinden aktarmal gidiyor daha uzun mesafe. RY hesaplandnda ikinci yolcunun dedii birim gelir daha dk kacaktr. Oysa havayolu irketinin cebine giren para ayn. 3. irketlerin yapt fiyat deiiklikleri, Airline Tariff Publishing Companynin (ATPCO) bilgisayarlarna gidiyor ve oradan tm sektr genelindeki farkl rezervasyon sistemlerine dalyor. Yani aslnda herkes bir birinin fiyatn bir ekilde gryor. 40. Deregulasyonun bilet fiyatlarna etkisi: 252
Havayolu 101
1. Ksa hatlarda ve youn olmayan hatlarda baz fiyatlar artarken, indirimli bilet uygulamas o kadar dmtr ki, ortalama bilet fiyatlar eskiye gre azalmtr. 2. Ama bu dn, zaten uzun yllardan beri var olan aa ynl trendin bir sonucu olduunu savunanlar da var. 41. 1978de CAB bir tasar getirerek, IATAnn fiyat belirleme sistemini toptan reddeder. 1. Dier lkeler ABDye youn eletiriler yaparak bu tasarnn kanunlamasn engellerler. 2. Ancak bu sre esnasnda IATA, ABDyi teskin edebilmek amacyla yapsal deiiklie gider. Fiyat tespit blm ayrlr ve isteyen havayolu irketlerinin bu blme ye olmadan da dier IATA faaliyetlerine katlabilmesinin yolu alr. 42. Hava Kargo: 1. Ton ba maliyeti yksek rnler (giysi, iek, tkenmez kalem gibi) havayolu ile tanrken, ton ba maliyeti dk olanlar (kmr, buday, petrol gibi) gemi veya demiryolu ile tanyor. 2. Bu yzden, ton asndan bakldnda hava kargonun toplam kargo ierisindeki pay ok dkken (%1-2), tanan kargonun deeri olarak bakldnda bu oran %20lere kadar kabilmektedir. 43. Hava kargo kendi iinde e ayrlr: 1. Posta 2. Kk paketler, air express 3. Airfreight (hava nakliye) 44. Gnderim ekline gre de e ayrm yaplr: 1. Acil 2. Rutin bozulabilir 3. Rutin karayolu ile gnderilebilir en byk pay buradadr. Bu yzden de hava kargo ile karayolu arasnda ok byk rekabet yaanr. 45. Fedex ve UPS ie ilk olarak kk paket nakliye hizmeti vererek balam, zamanla dnyann en byk kargo irketleri haline dnmlerdir. 46. Acil teslimat gerektiren rnlerde talebin fiyat esneklii ok azdr. Bu yzden de hava kargo iinde, hava yolcu tamasnn aksine, ldrc fiyat savalar yaanmamaktadr. 47. Kargo Yolcu Mukayesesi: 1. 2. 3. 4. 5. Kargo one way, yolcu round triptir. Kargo geceleri, yolcu gndzleri seyahat etmek ister. Kargo kendisi hareket edemez, yolcu hareketlidir. Kargonun hacmi ve arl ok deikendir, yolcu aa-be yukar ayndr. Kargo iin uuun aktarmal olmas ok nemli deildir, yolcu ise dorudan uuu tercih eder. 6. Kargo iin uan tasarm, ya, konforu nemli deildir, yolcu iin ise bu unsurlar ok nemlidir. 48. Toplam kargonun yardan fazlar yolcu uaklar ile tanyor. 49. Kargo kapasitesinin kullanmnda, hacim-arlk elikisi yaanabiliyor. Toplam arlk kapasitesi dolmadan, maksimum hacim kst devreye girebiliyor.
Havayolu 101
253
50. Kargo tanan uak tipleri: 1. 2. 3. 4. Freighter: Kargo ua Convertible: Kargo ve yolcu ua olarak ksa srede deitirilebilen uak. Combi: yolcu blmnn de bir blm kargoya ayrlan, yolcu + kargo ua. Passenger: Standart yolcu ua; kargo + yolcu tar.
51. Yeni kargo ua m, yolcu uandan evrilmi eski uak m? 1. Yeni Uak: i. lk satn alma maliyeti yksek ii. letme gideri dk iii. Bakm gideri dk 1. Eski Uak: i. lk satn alma maliyeti dk ii. letme gideri yksek iii. Bakm gideri yksek 52. Kargo uaklarnn utilizasyonu, yolcu uaklarna nispeten dktr. 53. Battal boy kargo: ok ar olma art olmakszn, ok byk ve orantsz ebada sahip kargo tipi. Uydu, inaat makinas, trbin gibi. 1. Bu tip kargoyu tayabilmek iin zel tipte kargo uaklarna ihtiya var: i. Airbus A300-600 Beluga ii. Antonov AN-124 54. Kargo Terminali: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Kargo sevkiyat hzl olmal Kargo emniyeti (hasar&hrszlk) Maliyetler dk olmal Kargo teslim alp-veren kamyon trafii Emek youn bir iletme yapsna sahiptir Maliyetlerin kolayca kontrolden kma riski bulunur.
55. Sadece kargo uuu yaplan havalimanlar ina edilebilir. Ancak yolcu uaklar ile kargo uaklar arasnda interlining yaplmas ok zor olacandan, bu tip havalimanlar pek uygun grlmemektedir. 56. ABDde, Air Cargo Inc (ACI) adl bir konsorsiyum var. Bu firma kargo konusunda farkl bir ok hizmet vermekle birlikte, zellikle kamyoncularla havayolu irketleri arasnda araclk ederek kargo tama iini kolaylatryor.
254
Havayolu 101
57. Freight Forwarder: (Yk sevkiyats) 1. Kk kk kargolar toplayp, tek bir byk kargo sevkiyat olarak gnderen arac kii veya firma. 2. Bu arac sayesinde, kk kargo gnderenler daha dk fiyat deme imknna kavuuyor. 3. Toplam hava kargo iinin yardan fazlas bu forwarderlar araclyla yaplmakta. 58. Kargo cretleri belli arlk kademelerine gre tespit ediliyor. r: 100 Kg, 500 Kg, 1000 Kg. 59. Hava kargonun rakipleri: 1. Kamyon 2. Gemi 60. Demiryolu rakip deil zira demiryolu ile tanan mallar (buday, kmr gibi), genelde uakla tanamayacak tipte olmakta. 61. Kamyon: 1. 750-800 Km kadar olan mesafelerde hava kargonun rakibi. 2. LTL: Less-than-truck load gnderilen kargo bir kamyonu doldurmuyorsa, hem fiyat ykselir hem de nakliye sresi uzar. Byle, kk kargolarn havayolu kargoya kaymas muhtemeldir. 3. Yeni teknoloji ile retilmi kamyonlar, karayolunu nispeten avantajl konuma tayabiliyor. 62. Gemi: 1. En ucuz nakliye ekli ama nispeten ok yava. 2. Hava-deniz kargo rekabeti zellikle birim deeri yksek rnlerde oluyor. 3. Deniz kargo, hava kargoya nispeten 1/3 ile 1/10 arasnda daha ucuz. 4. Deniz ulam 10-20 gn srerken, hava kargoda bu sre 1-2 gn. Bu yzden de deniz kargonun maliyet avantaj bir bakma ortadan kalkyor. 5. Bu yzden giysi, elektronik eya, oyuncak gibi sektrler havayolunu tercih edebiliyor. 63. Baz durumlarda deniz + hava kargo ibirlii yaanyor. r: 1. Uzak Doudan Seattlea (deniz) Seattledan ABD ii noktalara (hava) 2. Uzak Doudan Dubaiye (deniz) Dubaiden AB ii noktalara (hava) 64. Konteynr ve Paletler: 1. Palet: Forkliftle tanr, genelde tahtadan imal edilir. 2. Konteynr: Kutu eklinde olur ve metal, fiberglas gibi maddelerden imal edilir. 65. ULD: Unit Load Device 66. Konteynr, standardizasyon ve operasyon abukluu asndan iyi, maliyetler asndan negatiftir. 67. Deniz ve kara kargosunda kullanlan konteynrlar mukavim yapda olurken, bunlar hava kargoda kullanlamyor hava kargo ile deniz&kara kargo arasnda geikenlik
Havayolu 101
255
olmasn engelleyici bir durum. Zaten konteynr ebad da deiik; uyumsuzluk var. 68. Kargo Fiyatlar: 1. Genel Kargo Fiyat: Arlk bazldr. (orta) 2. Snf Bazl Kargo Fiyat: Yine arlk bazldr. Ancak kargonun tipine zel olarak ayr bir fiyat vardr. r: Gazete zellikle karayolu ile rekabetin youn olduu kargo tiplerinde kullanlr. (dk) 3. zel Kargo Fiyat: zel tama artlarna ihtiya duyan kargolarda geerlidir. Canl hayvan, mcevher gibi. Veya arlk/hacim ilikisi ok farkl rnlerde; mesela bo plastik ie. 69. Kargo iinin genel problemleri: 1. Kargo trafiinin tek ynl olmas ve bu sebeple genelde kargo seferlerinin doluluunda dengesizlik yaanmas. 2. Yeni nesil bir kargo uann retilmemesi. 3. Havaalan grlt dzenlemeleri. 4. Bir ok pazarda yolcu uaklarna baml olunduundan, tarife yapsnn yolcu trafiinin talebine gre dzenlenmesi.
Hub Tipleri
Air Francen yeni oklu hub stratejisini incelerken, irketin web sitesinde gzel bir tasnife rastladk. Air Francen kurumsal bilgiler sayfasndaki uu a blmnde yer alan bu tasnif, bir birlerine baladklar uularn srelerine gre hublar e ayryor:
1. Amerikan Modeli: Ksa mesafeli uular yine ksa mesafeli uulara balyor. Bunun en byk sebebi ABD i hatlarnn kendine has yaps. Yolcular, yeri geliyor 6,5 saatlik i hat uuu yapabiliyor. 2. Avrupa Modeli: Ksa mesafeli uular, uzun menzillilerle birletiriliyor. 3. ran Krfezi ve Asya Modeli: Uzun mesafeli uular yine uzun mesafeli olanlara balant veriyor. Bu modeli ilk uygulayanlardan bir tanesi Singapore Airlines olmakla birlikte gnmzde, ran Krfezinde yer alan Emirates, Qatar Airways, Etihad gibi firmalar bu modelin ylmaz savunucusu ve takipisi durumundalar. Bu modellere bakarken stanbulun, dolaysyla da Trk Hava Yollarnn (THY) ne denli avantajl bir konumda olduunu bir kez daha idrak ettik. stanbulu hub olarak konumlandrdnzda yukarda belirtilen modelin melez bir halini uygulamak mmkn. Orta Avrupa ile Yakn Dou aras (buraya Trkiye i hatlar da eklenebilir), Orta Avrupa ve Afrika ile Uzak Dou aras, Bat Avrupa ile Yakn Dou ve Uzak Dou ve son olarak Amerika noktalar ile Trkiye ii ve Yakn Dou noktalar arasndaki uular rahatlkla 256
Havayolu 101
stanbul zerinden balanabiliyor. stanbul, dier bir ok adan olduu gibi, ticar havayolu sektr balamnda da son derece avantajl bir konuma sahip. Bu ehrin tarih boyunca neden byle talep grdn anlamak g deil. :)
IATA, 2010 Yl Tahminini Bir Kez Daha Gncelledi

Bu konuda daha nce bir ka kez yazdmzdan, ayn eyleri tekrar etmek istemiyoruz. Sadece IATAnn, 2010 yl sektr geneli kr-zarar tahmininin izledii yola bir kez daha bakalm ve IATAnn tahmin ilerini her kim yapyorsa, onu tebrik edelim, zira sene biterken bir tahmin daha geldi. J Ocak 2010: Sektr, 5.6 milyar USD zarar edecek! Haziran 2010: Sektr, 2.5 milyar USD kr edecek! Eyll 2010: Sektr, 8.9 milyar USD kr edecek! Aralk 2010: Sektr, 15.1 milyar USD kr edecek!
Pervaneli Uaklar Yllar Sonra Yeniden THY Filosunda

1980li yllar, Trkiye ticar havayolu sektr iin bir hayli hareketli gemiti. Bunda en nemli pay, zel giriimi bu sektre yatrm yapmaya hararetle tevik eden rahmetli Turgut zala aittir. Ancak zel giriimcilerin bu pahal ve dk kr marjl sektre yatrm yapmakta mtereddit kalmas, dnemin idarecilerini baka alternatiflere yneltmiti. Bu alternatifler arasnda, daha sonra zelletirmek zere devlet kurumlarnn ortak olarak kurduu iletmeler vard. Trk Hava Tamacl Anonim irketi (THT) de bunlardan bir tanesiydi. Ortaklar arasnda Trk Hava Kurumu (THK), Devlet Hava Meydanlar letmesi, USA, Anadolu niversitesi ve Mehmet Tiritolu (THK Genel Sekreteri) bulunuyordu. 1989 ylnn balarnda kurulan bu irketin amac, pervaneli uaklarla Trkiye iinde uulmadk ehir brakmamakt. yle ki, Edirneden Karsa, uulmadk yer kalmayacak mottosu benimsenmiti. Byk ortak konumundaki THK, %68 orannda paya sahipti. THT filosu ilk aamada iki adet Sovyet yapm pervaneli Antonov 24 (TC-FPA ve TC-FPB) uaktan oluuyordu. Buna 1991 ve 1992 yllarnda be adet ngiliz yapm pervaneli BAe ATP ua daha eklenmiti (TC-THP, TC-THT, TC-THU, TC-THV ve TC-THZ).
Havayolu 101
257
Fakat evdeki hesap arya uymam ve operasyon baarsz olunca Trk Hava Yollar adeta yardma arlmt. 1990 ylnda THTnin %64 hissesi THYye gemi, iki yl sonra bu oran %81e ykselirken, 1993 ylnda irketin faaliyetine son verilerek tm varl THYye devredilmiti. THT operasyonu devam ederken, pervaneli uaklardan hedeflenen verimin elde edilememesi sebebiyle tm pervaneli uaklar iade edilerek, BAeden yeni RJ-100 uaklar sipari edilmiti. Hatta 1993 ylnn Ekim aynda, Britanya Prensi Charlesn bizzat kulland bir RJ ua ile stanbula geldii ve ilk teslimatn bu ekilde yapld bilinmektedir. Ancak THT 1993 ylnda lavedilip THYye devredildiinden, yeni gelen RJler THY filosuna dahil edilmitir. Gelelim gnmze. THYden dn yaplan basn aklamasna gre, yaklak 20 yl aradan sonra THY filosunda pervaneli uaklar greceiz. Anadolujet markas altnda sefer yapacak olan iki adet ATR 72-212 ua, Bora Jetten kiraland. nmzdeki Pazartesi gn Ankara Siirt arasnda yaplacak sefer ile balayacak pervaneli uak seferlerinin tarifesi u ekilde olacak: Ankara anakkale Ankara Siirt stanbul Sabiha Gken anakkale stanbul Sabiha Gken Isparta stanbul Sabiha Gken Tokat stanbul Sabiha Gken Uak Bylelikle, dar gvdeli de olsa jet motorlu uaklarn iletilmesinin zor olduu meydanlara pervaneli ATR-72 ile ulalm olacak. Trkiye gibi dnya ortalamasnn ok zerinde bir yzlmne sahip lkelerde ekonomik kalknmann nispeten dengeli bir biimde gerekletirilebilmesi iin havayolu ulam byk neme sahip. Bu yzden THYnin pervaneli uak hamlesi beraberinde Trkiyenin tm blgelerinin bir biriyle balanmas asndan byk faydalar olabilecek bir sonucu getirebilir. Modern pervaneli uaklarla ilgili olarak Havayolu 101de, 2006 ve 2008 yllarnda yaynlanm olan iki yazya buradan ulaabilirsiniz.
258
Havayolu 101
Air New Zealand'n Yeni Koltuklar

Kuvvetle muhtemel, dnk haberler arasnda havayolu irketi yneticilerinin dikkatini en fazla eken, Lufthansa tarafndan kullanlmaya balanaca sylenen ok hafif koltuklard. Mevcutlarna nispeten %30 orannda daha hafif olacak bu yeni koltuklar sadece 11 Kg arlnda. Bylece bir Boeing 737de ortalama 300 Kglk avantaj salanacak. Tabii yeni koltuklarn tasarm sayesinde kabin iine bir sra daha koltuk sabilecei de gelen haberler arasnda. Bylece uak bana koltuk maliyetinin decei aikr. Ama yolculara ne faydas var ki bunun? Hangi yolcu oturduu koltuun hafif olup olmadyla ilgilenir? Koltuk konusunda yolcular asl ilgilendiren adm sene banda Air New Zealand atm ve yeni sipari ettii uaklarda kullanaca koltuklar tantmt. te o uaklar, Boeing 777-300ERlar, yl sonunda irketin filosuna katlmaya balayacak. Hizmet sektrnn genel belas olan emtialamaya kar Air New Zeland gerekten de inovatif denilebilecek iki ayr koltuu, yeni kabin ii rn olarak yolcularnn hizmetine sunmu olacak. Yeni gelen be -300ERn yan sra, filoda mevcut olan sekiz adet Boeing 777-200 de gelecek sene sonuna kadar ayn koltuklarla donatlacak. Pek iyi; nedir bu koltuklar farkl klan? Air New Zealand, Premium Economy snfndaki yeni koltuklarn Spaceseat ve standart Economy Classtaki yeni koltularn ise Skycouch olarak markalandrm. Spaceseat blmndeki oturma dzeni 2-2-2 olarak tespit edilmi. irketin eski versiyon uaklarnda buras halihazrda 3-3-3 eklinde. Yani Premium Economy olmasna karn bu blmn, koltuk dzeni asndan bir Business Classtan fark bulunmuyor. Cam kenarndaki koltuklar bir birlerinden farkl ynlere doru bakarken, orta blmdeki koltuklar yz yze konumlandrlm; birlikte seyahat edecek iftler iin ideal. Asl srpriz Economy Classta. Nispeten bo olan uaklarda bir ok yolcunun koltuklar birletirip yattn grmsnzdr. te bu gibi yolcular iin ideal bir rn sunuyor Air New Zealand. Oturma dzeni 3-4-3 eklinde olan Economy Classn cam kenarlarndaki ilk 10 sras, Sykcouch koltuklarna ayrlm. Arzu edenler buradaki koltuu birden satn alarak kk bir yatak haline getirebiliyor. Koltuklarda bulunan zel ayak dinlendirme blmleri 180 derece konumuna getirilerek bu blmn geniletilmesi salanyor. koltuun yan yana genilii yaklak 1,5 metre. Bu yzden tam bir yatak konforu beklemek yanl olur. Ama uzun uu yapanlar, bu kadarlk
Havayolu 101
259
bir geniliin dahi ne kadar ferahlk getirebileceini iyi bilecektir. Evvelsi gn okuduumuz bir haberde, 30dan fazla havayolu irketinin Air New Zealandn bu inovatif rnyle ilgilendii yer alyordu. irket bu rn ancak 1,5 sene kullandktan sonra dier havayolu firmalaryla paylaabileceini sylyor. Zaten haberde Skycouch koltuklarnn gelitirilmesi iin drt yl emek sarf edildii yazl. Ve Air New Zealand, yeni gelecek Boeing 777-300ERlar iin u tabiri uygun gryor:
Game-changing aircraft
Doru sze ne denir! Maliyet azaltc almalara evet; ama biraz da yolcu konforunu dnmek gerekiyor galiba. :)
Avrupa, Hava Trafik Kontrol Sisteminde Birlik Olmaya alyor

2008-2009 kresel ml krizinin en nemli etkilerinden bir tanesi, hi kukuuz, Avrupa Birlii para birimi Euro zerinde hissediliyor. Yunanistan, rlanda, Portekiz, spanya gibi lkeler para birliinin gereklerine tam anlamyla ayak uyduramadndan, zor gnler geiriyor. Tabii Euro blgesindeki bu kriz hali, Avrupa Birliinin gerekten bir birlik olup olmadnn da sk sk sorgulanmasn beraberinde getiriyor. te Avrupa Birliinin bunca yln ardndan hl birlik olamad bir baka konu: Avrupa Ortak Hava Sahas veya Single European Sky Yaklak 40 senelik bir hazrlk dnemi ve 20 senelik resm birlik haline ramen, Avrupa Birlii yesi olan devletler, hava trafik kontrol sistemlerini henz bir elden yrtr hale gelebilmi deiller. Hem maliyetlerin drlmesi hem de git gide younlaan hava trafiinin tek bir elden dzenli bir biimde idare edilebilmesi iin Single European Sky inisiyatifinin hayata geirilmesi bir hayli nem tamakta. 2-3 Aralk tarihlerinde AB Ulatrma Bakanlarnn katlmyla yaplan toplantda bu ynde bir adm daha atld ve Fransa, Almanya, svire, Belika, Lksemburg ve Hollanda, hava sahalar zerindeki trafik kontrol sisteminin tek elden yrtlmesi ynnde bir anlamaya imza att. Anlamann resm ad Functional Airspace Block Europe Central FABEC. Trkesi tam olarak nedir bilmiyorum ama Merkez Avrupa levsel Havasahas Birlii olabilir. Anlamada sadece alt lkenin bulunuyor olmas sizi yanltmasn. Bu alt lkenin trafik kontrol sistemleri, Avrupadaki toplam hava trafiinin %55ini idare ediyor. Mesela Cenevreye gitmek zere stanbulda uaa bindiinizde kaptan pilottan, Belikadaki Avrupa hava kontrol merkezinden henz kalk izni gelmediinden beklemekteyiz . eklinde bir anons duyarsanz sakn armayn; bu durum gerektir.
260
Havayolu 101
Ancak Eurocontroln web sitesinin ilgili blmlerine bakyoruz da, sayfalarn son gncelleme tarihleri bir hayli eski gnlere ait. Sanki zerlerine bir kasvetli hava km gibi. Zaten FABEC anlamasnn da en erken 2012de devreye girmesi hedefleniyormu. Son sz: Avrupa, tek bir pazar haline geldi gelmesine de, hl bir birlik olabilmi deil.
THY Ekosistemi
24 Ocak 1980 Kararlar sonras Trkiyede ok ey deimiti. zellikle Turgut zaln babakan oluuyla birlikte ekonomik alanda adeta devrim niteliinde deiimler gereklemiti. 1980 ncesindeki dneme kyasla en nemli farkllk, zel sektrn youn bir biimde tevik edilmesiydi. Genlik yllarnn bir blmn ABDde geirmi olan zal, havayolu sektrnn bir lke iin ne denli neme sahip olduunun gayet farkndayd. Bu amala bir yandan bu sektre zel teebssn yatrm yapmasn tevik etmeye alrken, dier taraftan da bayrak tayc konumundaki THYyi yeniden yaplandrmak iin uramaktayd. Kargo ve charter tamas iin Boazii Hava Tamacl (BHT), yer hizmetleri iin HAVA ve ikram ileri iin USAn, ayr irketler olarak THY ortaklnda kurulmas bunlardan sadece bir kayd. Bu yeni irket arasnda belki de sadece HAVA baarl sayabiliriz. Dierleri ayn derecede ansl olamad. THYnin bir irketler topluluu haline getirilmesi ynndeki ikinci adm 1990larn sonunda, Cem Kozlunun ynetim kurulu bakan olduu dneme denk geldi. Ancak o yllara hkim olan istikrarsz koalisyon hkmetleri, byle bir yeniden yaplanmay mmkn klamad. Aradan bir 10 yl daha getikten sonra, bu kez 2000li yllarn ilk 10 ylnn sonuna gelirken THYnin belli baz alardan yeniden yaplandrlmas mmkn olabildi; zaln THY ile ilgili hayalleri gerekleti. Teknik, ikram, yer iletme, akaryakt gibi konularda ayr irketler kuruldu, Bosna-Hersek Havayollarna ortak olundu. Resmen aklanm durumda sralarn bekleyen yeni irketler ve ortaklklar var. te 2010 yl sonu itibaryla Trk Hava Yollar Ekosistemi.
Basit ve Kullanl: Bulucak.com

Bundan 3-4 yl kadar nce ilk admlarn atarak Trkiyedeki bir boluu doldurmay hedefleyen Bulucak.com, havayolu irketlerinin bilet fiyatlarn sorgulama iini bir adm teye tad.
Havayolu 101
261
Artk Bulucak.com adresi zerinden yaptnz sorgunun hemen ardndan, tercih ettiiniz havayolu irketinin biletini satn alabiliyorsunuz. Bulucak.com, Trkiye i hat pazarn hedeflediinden, imdilik sadece bu kapsamdaki seferlere ulamak mmkn. Grnd kadaryla Trk Hava Yollar ve onun alt markas konumundaki Anadolujet uular Bulucak.com zerinden satn alnabilirken, Pegasus gibi dk maliyetli tayc i modelini semi olan irketlerin biletleri, ancak o irketlerin web sitelerine yaplan ynlendirme sonucunda temin ediliyor. Sitenin ara yz, basit gzeldir mant erevesinde hazrlanm. hat seferlerinin d hatlara nispeten ok daha sade bir yapya sahip olmas da bu konuda nemli bir etken. Vergiler dahil fiyatlar gsteriyor olmas ve baz filtreleme seenekleri, Bulucak.comun arama motorunu daha da faydal hale getiriyor. Biletinizi gidi-dn alacaksanz, nce gidi, sonra da dn seferini semeniz gerekiyor. Gidi ve dnte farkl havayolu irketini tercih edecekseniz, iki ayr bilet kesileceinden i biraz etrefilleiyor. Mesela stanbul-zmir arasnda gidii Anadolujet, dn Pegasus ile yapmak istediinizde, Anadolujet bileti Bulucak.com ortamnda hazrlanrken, Pegasusun biletini irketin kendi web sitesi zerinden almanz gerekiyor. Bulucak.com; Kayak, Expedia, Orbitz gibi dnyada bir ok rnei olan ve iin boyutunun ok daha genileyerek tm seyahat sektrn kapsar hale gelen online seyahat portallarnn belki de Trkiyedeki en baarl rneklerinden bir tanesi olacak. 2004 ylndan beri faaliyette olan Tatilsepeti, bir ka adm nde. Ancak ara yz ok da sevimli grnmyor. Trkiye online seyahat pazarndaki rekabetin artmasyla birlikte hizmet kalitesinin ykseleceinden hi kukumuz bulunmuyor. Trkiyedeki online seyahat pazaryla ilgili olarak yakn zamanda Devrim Dirik tarafndan yaplm bir almaya gz atmanz tavsiye ederiz. Trkiye seyahat sektrnn bu alannda gidilecek yol ve bulunacak frsat bir hayli fazla.
262
Havayolu 101
Sosyal Medya Kullanmak art m?

9 Aralkta stanbulda yapt sunumda havayolu sektrndeki sosyal medya uygulamalarna dikkat eken Shashank Nigamn bu konuyla ilgili olarak nemle vurgulad nokta, Twitter ve Facebook gibi ortamlarn interaktif bir yapya sahip olmas gerektiiydi. Twitter, Facebook ve benzeri uygulamalarla online mecrada yerini alan bir ok irketin yapt en byk hata, bu ortamlar tek ynl bir reklam arac olarak kullanmaya almalar. Sadece sattklar rn veya hizmetlerin reklam ve duyurularn yapan, mteri tarafndan gelen istek ve ikayetleri grmezden gelen irketlerin, sosyal medya mecrasnn ynetiminde baarl olduunu sylemek pek mmkn deil. Bu aamada u soruyu cesurca sormak gerekiyor:
Sosyal medya mecrasn kullanmak art m?

Singapore Airlinesn web sitesine girdiinizde veya Twitterda bu irketle ilgili arama yaptnzda, hi bir sosyal medya uygulamasna ulamak mmkn olmuyor. Singapore Airlinesn, en azndan imdilik, bu ortamlarda bulunmak istemedii gayet ak. Oysa Singapore Airlines dendiinde akla ilk gelen, ileri teknolojiyi ve yenilikleri yakndan takip ederek yolcularna yksek hizmet kalitesi sunan bir irket oluyor. Sosyal medya mecrasnda Singaporeun olmamasnn iki sebebi olabilir: 1. irketin mteri profilinin bu tr sosyal medya uygulamalaryla ok fazla ortak noktasnn olmamas. 2. Drt ba mamur bir sosyal medya ynetimi yaplabilmesi iin hazrlklarn devam ediyor oluu. Eer sebep birinci ksa, 4-5 yl ierisinde bu durumun tamamen ve temelden deimesi kanlmaz. Y Nesli ocuklarnn bymesine paralel olarak tm irketlerin mteri profili farkl bir temel zerine oturuyor olacak. Sosyal medya mecrasn srarla reddeden bir dier havayolu irketi ise Ryanair. Getiimiz Mart aynda irketten yaplan aklamada, sosyal medya aralarnn kullanlmasnn dnlmedii belirtilmiti. Ryanair, sosyal medya iine o kadar uzak ki, dn rastladmz bir Zaytungvari haberde, nmzdeki dnemde Ryanairin mteri ikayetlerini sadece Twitter zerinden kabul edecei yazlyd. Ryanaire gre 140 karakterden fazla olan bir ikayet temelsiz ve ar tepkiseldi. Ayrca bir ikayet ne kadar ksa olursa, grmezden gelmek ayn oranda kolay oluyordu. Bu esprili haberde ayrca Ryanairin Twitter ile grmelerinin devam ettii syleniyordu. Ne hakknda m? Gelen her Twitter mesajndan Ryanairin kk bir komisyon almas hakknda. :)
Havayolu 101
263
American, Yolcusunu Geri stiyor

nternet ncesi dnemde acenteler, kresel kapsamda faaliyet gsteren havayolu irketlerinin adeta elleri-kollar gibiydiler. Dnyann drt bir yanna dalm olan yolculara ulamak bir havayolu irketi iin son derece maliyetli olacakken, irket ile yolcu arasnda araclk yapan acenteler sayesinde bu maliyetleri minimize etmek mmkn hale geliyordu. Gn geldi, devran dnd, internet hzla geliti. Verimli bir ekilde ileyen bir web sitesine ve rezervasyon motoruna sahip bir havayolu irketi artk dnyann her noktasna, 24x7x365 ular duruma geldi. Gnmzde sradan gibi grnen bu imkn, aslnda byk bir stratejik deiimin; ticar havayolu sektrnde bir paradigma kaymasnn habercisiydi. Mesela sektre o tarihlerde yeni giren dk maliyetli tayclar iin acente kanal diye bir kavram hi olmad. Nispeten eski havayolu irketleri ise artk bu yeni dnemde yolcularn, yani mterilerini geri istiyordu. Acente kanalnn ekmeiydi sz konusu olan. Tabii olarak kavga kmas kanlmazd. kt da. Yllardr sren havayolu irketi acente kanal mcadelesinin yeni bir aamas u an ABDde yaanmakta. Mterisi ile kendisi arasndaki acente kanaln byk oranda ortadan kaldrmay hedefleyen American Airlines (AA), online seyahat acentelerinin en byklerinden olan Orbitz ile mukavelesini feshederek cretlerini bu acenteden ekti. Bir dier online acente olan Expedia da AAn fiyatlarn gizlemeye balad. Expediann byle bir hamle yapmasnn ardnda muhtemelen, aramzdaki szleme bitince AA muhtemelen aynsn bize de yapacak, o yzden imdiden tedbir alalm dncesi yatyor. Oysa AAnn yapt sadece ve sadece mterisine sahip kmak. Sektrn iindeki herkes biliyor ki, bir havayolu irketinin acente kanal zerinden satt biletle uurduu yolcu aslnda havayolu irketinin deil, bileti satan acentenin mterisi. Gnmz artlarnda ve zellikle ABD gibi havayolu sektrnn gerekten ciddi manada rekabet iinde olduu bir lkede hem maliyetleri drmek hem de yolcuyu balamak asndan, bilet satn dorudan mteriye yapabiliyor olmak ok nemli. AA da bunu yapyor ve sat kanal olarak kendi web sitesini n plana kartyor. Dier byk irketler neler yapyor diye bakldnda da benzer stratejileri grmek mmkn. Delta Air Lines; CheapOAir.com, OneTravel.com ve BookIt.com adl online seyahat acenteleriyle olan szlemelerini feshetti. United Continentalden gelen haber ise tam bir bomba. United, 1 Mart 2012 itibaryla 264
Havayolu 101
Travelport ile olan anlamasn iptal ederek HPnin Shares adl sistemine geiyor. Bu u manaya geliyor. United, 1971 ylnda kendi gelitirip rettii rezervasyon sistemine, yani Apolloya elveda diyor. Tam 40 yl sonra gelen bir ayrlk haberi. HPnin havayolu sektrnde bylesine nemli bir rol alyor olmas da ayrca dikkate deer. Havayolu irketlerinin bu hamlelerine kar online seyahat acentelerinden gelen genel iddia, havayolu irketlerinin bilet fiyat mukayesesini engelleyerek effafl ortadan kaldrmak istedikleri ynnde. Bu durumun yolcularn aleyhine olacan ilave etmekten geri durmuyorlar.
Havalimanlar Neden ehir Dnda?

Kuruluu eski tarihlere dayanan neredeyse tm ehirlerin ortak bir zellii vardr. ehir, bir meydann etrafnda gelimitir. Tm yollar bu meydana kar. Belli ki eski zamanlarda ehrin kalbi bu meydanda atmtr. ki hafta kadar nce Milanodaydk. ehrin eski blm, Duomo Meydan evresinde dairesel bir biimde planlanm. Milanonun hava meydanlarna baktmzda ise ehrin etrafnda aktif durumda havaliman bulunduunu gryoruz. Bir tanesi AB d uularn yapld Malpensa, bir tanesi daha ziyade i hat uular ve AB ii uularn yapld Linate, dieri ise dk maliyetli tayclarn rabet ettii Orio al Serio. Ryanairin blge hub buras. Pegasus ve Onur Air de Milano seferlerini buraya yapyor. Malpensa ve Linate SEA Group adl irket tarafndan iletiliyor. Orio al Serio, SACBO adl firmann idaresinde. Malpensann Milano merkeze uzakl 40 Km, Orio al Serionunki 45. Linate iin ise bu mesefe sadece 8 Km. Allahtan Milanoyu evresindeki havalimanlarna balayan ok konforlu bir toplu tama sistemi mevcut. Mesela ehrin merkezinden Malpensaya yarm saatlik bir tren yolculuuyla ulamak mmkn. Ama yine de 8 Km mesafedeki Linate ile mukayese edince, yol insann gznde byyor. Hele bir de zel otomobil ile gitmeye niyetiniz varsa, trafiin durumuna gre ulam sresi bir saati bulabiliyor. Grltyd, kirlilikti derken, tarihsel geliimi ierisinde havalimanlar neredeyse tm dnya genelinde ehirlerin dna itilmi durumda. Oysa daha 20. yzyln erken tarihlerinde ehirler ve havalimanlar i ie geecek ekilde, yani eski zamanlarn meydan+ehir forml ile tasarlanm olsayd, u anki tuhaf durum ortaya kmayabilirdi. Yolcular yapacaklar uak yolculuundan daha uzun bir sreyi havalimanlarna ulamak iin harcyor. Hele bir de hava artlar sertleince, i iyice iinden klamaz hale dnyor. Benzer durum bizim iin de geerli. Bu noktada Atatrk Havalimannn kymetinin bilinmediine inanyoruz. evresiyle olan toplu tama balants biraz daha iyiletirilse ve yeni bir pist ilave edilse, belki de nmzdeki 30-40 boyunca stanbulun, hatta daha tesinde Avrupann ykn rahatlkla kaldrabilecek bir havaliman sz konusu olan.
Havayolu 101
265
evresinde bir ok yerleim yeri var diyecek olanlar kabilir. Buna karlk olarak tek syleyebileceimiz, burada, yani Yeilkyde 1912 ylndan beri bir havaalan olduudur. Ataky, Yeilky, Florya, Yenibosna, Sefaky gibi semtlerin kuruluu, ok daha yakn tarihlere dayanyor. Ancak zamannda gerekli planlamann yaplmamas ve belki de bir havalimannn bir ehir ve hatta lke iin ne denli deerli olabileceinin idrak edilmemi olmas, bizi imdiki noktaya getirmi durumda. Umarz Atatrk Havaliman daha uzun sre varln devam ettirir de, stanbul dnyann bir ok yerinde olduu gibi hava meydansz bir ehir haline gelmez.
Auckland Havaliman - Yeni Zelanda

Auckland Havaliman, adndan da anlalaca gibi, Yeni Zelandann Auckland kentinde bulunuyor. lkenin en byk kenti durumundaki Auckland ile bakent Wellington arasnda, stanbulAnkara ilikisine benzer bir durum sz konusu; en azndan havayolu sektr asndan. Sydneyden sonra blgenin ikinci byk hub konumundaki Auckland Havaliman, Yeni Zelandaya giri-k yapan hava yolcularnn %70ten fazlasna ev sahiplii yapyor. Ylda 13 milyon yolcu trafiine sahip limann 2025 yl hedefi 24 milyon. Skytrax tarafndan dzenlenen yarmada 2009 ylnda dnyann en iyi 10. havaliman seilen Auckland, 2010 ylnda 9. sraya ykseldi. Auckland Havaliman ayn zamanda Air New Zealandn kalesi durumunda. Dolaysyla havaliman iletmesinin en nemli mterisi Air New Zealand. Bu durum terminal imknlarna da aka yansm durumda. te Air New Zealandn talebi dorultusunda tasarlanan check-in bankolar ve kiosklar. Kiosklar adeta hcuma geen yolcular karlayan ilk savunma hatt gibi konumlanm. :) Kiosk hattn aabilen yolcular bir sonraki aamaya, bankolara geiyor. aka bir yana, Auckland Havalimannda olmas gereken olmu ve en byk ve nemli mteri, dier havayolu irketlerine gre kendisini farkl bir biimde konumlandrmay baarm.
266
Havayolu 101
Lufthansa - 10 Yllk letme Kr

Gl Almanyann, gl bayrak taycs Lufthansann 10 yllk iletme krna bir gz atalm. Ticar havayolu sektrnn kresel bir i olma nitelii bu bu grafikte ok net bir ekilde kendisini gsteriyor. 2001 ylndaki 11 Eyll olay, 2003 ylndaki Irak igali ve SARS salgn, 2008in sonuna doru patlak verip 2009u etkileyen kresel ml kriz gibi bir ok kritik gelimenin izdm Lufthansann iletme kr grafiinde aka grlyor. Nispeten daha dar bir blgeye hitap eden, mteri profili daha farkl olan veya i modeli olarak dk maliyetli tayc olmay seen irketlerin ayn dneme ait kr grafiinin farkl olmas kanlmaz. Fakat Lufthansa gibi irketlerin performansndan dnyann genel gidiatn takip etmek mmkn oluyor sanki. :)
2010'da Neler Oldu

Yln sonuna geldiimiz bu gnlerde, her trl medyada grebileceimiz teamle Havayolu 101 olarak biz de ayak uyduralm dedik ve 2010 ierisinde sektrde meydana gelen nemli haberleri yle bir sraladk: Ocak: Japon Havayollar iflas etti ubat: THY Baiyoke (Bangkok) Reklam Mart: Trkiye ile AB arasnda yatay anlama imzaland Nisan: zlandada yanarda pskrd; Avrupa semalar fel oldu Mays: British Airways kabin ekibi greve gitti Haziran: Emirates, A380 sipariini 90 uaa kard Temmuz: Air Berlin, oneworlde girme karar ald Austos: LAN ve TAM birleiyor Eyll: THYnin yeni Airbus A330 ve Boeing 777 uaklar filoya dahil olmaya balad
Havayolu 101
267
Ekim: Virgin Galactic ilk test uuunu yapt Kasm: THYnin yeni kabin snf Comfort Class yolcularn hizmetinde Aralk: American Airlines acente kanalyla ipleri koparmaya balad Havayolu 101 olarak, 2011in tm ticar havayolu sektr iin kazasz-belasz ve bol krl gemesini temenni ediyoruz.
Sosyal Medya Uak Kaldryor

2010, sosyal medyann, hayatn her alannda etkisini artrd bir yl oldu. Yl biterken Hollandadan gelen bir haber, bu iin havayolu sektrndeki belki de en baarl temsilcisi olan KLM ve Twitter ile ilgili. Ama bu kez Twitterda aktif olan taraf KLM deil, potansiyel yolcular. nmzdeki Mart aynda Miamide yaplacak olan Ultra Music Festivaline katlmak isteyen bir grubun balatt Twitter giriimi, KLMin 21 Mart 2011 tarihi iin Amsterdam ile Miami arasna direkt sefer planlamasn salad. KLM aslnda, yeni yaz tarifesi ile birlikte, yani 27 Mart 2011den itibaren AmsterdamMiami arasnda tarifeli seferlere yeniden balayacakt. Ama Hollandal bir film yapmcsnn Mzik festivalinin olduu tarihlerde AmsterdamMiami arasnda direkt uu yok eklindeki Twitter mesajna hzl bir biimde karlk veren KLM Twitter ekibi ortaya bir bahis atarak, 6 Aralk tarihinden nce 351 rezervasyon yaplrsa Amsterdam-Miami arasna zel bir sefer dzenleneceini belirtince olay kopup gitmi. Bu konuda hemen bir web sitesi kuruluyor, rezervasyon yapanlarn isimleri yaynlanyor. Bir ka saat ierisinde gerekli rezervasyon rakamna ulalyor. Son durumda 462 kii rezervasyon yaptrm grnyor. Rezervasyon yapmak konusunda elini abuk tutanlar, bu sayede gidi tarihi 21 Mart 2011 olmak zere, her ey dahil 499 Euroya Amsterdam-Miami arasnda gidi-dn seyahat etme frsat yakalyor. KLMin eTicaretten sorumlu genel mdr yardmcs Martijn van der Zee yapt aklamada, Twitter kanal zerinden gelen talep zerine ilk kez ilave bir sefer dzenlediklerini belirterek, sosyal medyann KLM ile yolcular arasnda bilgi aktarm ve hizmet konusunda ok nemli bir noktaya geldiini syledi. Bakalm 2011de havayolu sektrnde sosyal medya kullanmnda neler greceiz?
268
Havayolu 101
269
0100894775
Non-customer created content SharedBook and its licensors. All rights reserved by their respective parties. Patents pending for the SharedBook technology. NOT FOR RESALE. For personal, noncommercial use only. LIABILITY LIMITED TO COST OF PRODUCT.

Havayolu 101 - 2010

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Havayolu 101 - 2010

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sektrn V2 Noktas

Japonlardan Yeni Hamle

THY Bymeye Devam Ediyor

Kehanette Bulunmann Dayanlmaz Hafiflii

KLM, Hollanda, THY ve Trkiye

Anadolujet, Eki Szlk'te

Turkish Airlines Ecosystem

ttifak Haritalar - Avrupa

Japon Havayollar'na Taze Kan

AB Vizesini Kaldranlarda Durum Ne?

Japon Havayollar flas Etti

Japon Havayollar Mttefiklerine Sadk Kalyor

British Airways - nc eyrek Sonucu

Slot Trampasna Takoz Kondu

Air France nc eyrek Sonucunu Aklad

Singapur Changi Havaliman

Silk Air: Baarl Bir Blgesel Havayolu Denemesi

EasyJet Snrlar Zorlamaya Devam Ediyor

Lufthansa Pilotlar Greve Gidiyor

airBaltic: Baltklar'dan kan Blgesel Havayolu

Air Berlin, Niki'deki Hisse Orann Artrd

Lufthansa Pilot Grevi Ertelendi

Olympic-Aegean Airlines Birlemesi

Malev Yeniden Devletletirildi

With Pegasus, the first budget carrier of Turkey

Republic Airways, Bombardier CS300 Siparii Verdi

British Airways Ynetimi Kararl

Dk Maliyetli Havayolu irketleri Bymeye Devam Ediyor

In the Long-run, We Are All Dead

Aeroplan: irketleen Sadakat Program

Birlemek in Slotlarndan Feragat Edecekler

Havayolu Sektrnde Demografik Pazarlama

IATA - 2010 Zarar Tahmini

British Airways'te Grev Rzgarlar Sert Esiyor

Brezilya Hazrlk Yapyor

British Airways Grevinde Son Durum

Lufthansa Pilotlar Yeniden Greve Gidecek

Belgrad Nicola Tesla Havaliman

Uan fotoraf ne demek istediimizi anlatmaya yeterli sanrm :)

Kulula - FIFA 2010 Dnya Kupas Reklam

Grevci Personel Pass Bilet Hakkn Kaybediyor

Jet Yakt Fiyatlar (2008-2010)

Avrupa Birlii ile Yatay Anlama mzaland

ABD-Avrupa Birlii Ak Semalar Anlamaskinci Aama

aamasn kaydetmi olacak; serbest rekabetin n alacak.

Destination Disaster: Kitap Notlar

Malezya Havayollar Airbus A330 Siparii Verdi

Sra SAS'a m Geldi?

Jet Blue-American Airlines Anlamas Kafalar Kartrd

Virgin Blue'dan Byk Sipari

170 ve Embraer 190 modeli tayyareler bulunuyor.

Naked Airport (Kitap zeti)

Trk Hava Yollar (THY) - First ve Business Class Reklamlar

Boeing ile Airbus Arasnda Tanker Uak ekimesi

Havayolu Sektr ve Y Nesli Pazarlamas

Yolcu Bana Den Ortalama Gelir (THY)

British Airways + Iberia = International Airlines Group

Gnn Sz - ki Sarho km Meydane :)

Fiziki Mecrada Sosyal Medya Uygulamas Lufthansa MemberScout

Genel Datm Sistemleri - Amadeus'ta Halka Arz

zlanda'daki Yanarda Hava Ulamn Fel Etti

11 Eyll'den Beter Oldu!

Eyjafjallajkull Etkisi Twitter'da