DERS NOTLARI

TESSAT TEKNOLOJS

Hazrlayan
r.Gr. Erdoan MEK Adana MYO

Aralk 2007 1

NSZ

Bu ders notunu hazrlarken makine mhendisler odas ve eitli shhi tesisat yaynlarndan faydalandm. Ders notunu kullanacak arkadalara makine mhendisleri yaynlarn almalarn tavsiye ederim. Erdoan MEK

NDEKLER BLM1 Shhi Tesisat5 Genel Shhi Tesisat Sembolleri...7 BLM 2 Temiz Su Tesisat10 Aygt Ve Donanmlarn Yerletirilmesi..12 Aygtlarn Ykseklik Deerleri...12 Donanmlara Ait Ykseklik.12 Temiz Su Tesisatnda Boru ap Hesab.13 Temiz Su Tesisatnda Boru ap Hesab (MB Birimine gre)13 Baz Cihazlarn MB Esasna Gre Temiz Su tketimi...13 Konutlara ehir ebekesinden Giren Temiz Su Ana Borularnn aplar.14 Temiz Su Tesisatnn Blmleri..14 Scak Su Tesisat..15 Bamsz Scak Su Tesisat..16 Merkezi Scak Su Tesisat16 Scak Su htiyac..17 Boyler Hesab...18 Scak Su Tesisatnda Boru ap Hesab...19 Souk Su Tesisat.20 Temiz Suyun Depolanmas Ve Basnlandrlmas..21 Hidrofor Seimi22 Pompa Seimi...26 Su Deposu Kapasite Hesab..26 Su Deposu Hesab.27 Pompa Debisi Hesab27 Pompa Basnc Hesab..27 Hidrofor Tank Basnlar..27 st Basn Hesab.27 Hidrofor n Basnc.27 Hidrofor Tank Hesab..28 n Basnl Durum Hesab...28 Kompresr Hesab28 Kumanda Sistemi..28 Emniyet Cihazlar.29

NDEKLER BLM 3 Pis Su Tesisat...31 Bina D Pis Su Tesisat...32 Bina i Pis Su Tesisat.33 Ana Boru , Kolon , Kat Borusu , Havalk.....33 Pis Su Tesisatnn Tasarm Kurallar....34 Pis Su Borularnn ap Tayinleri..35 Yamur Suyu Tesisat...36 Yamur Suyu Tesisatnn Hesab..36 BLM 4 Yangndan Korunma Tesisat39 Yap D Yangndan Korunma Tesisat39 Boru aplar ve Su Hzlar 39 Yap i Yangndan Korunma Tesisat...40 Sabit Boru Hortum Sistemi.....40 Boru ap Hesab, Yangn Dolaplar, Yangn Musluklar, Hortumlar42 Su Kaynaklar..43 BLM 5 Kalorifer Tesisat.45 Dikili Siyah elik Borular.45 Dikisiz Siyah elik Borular...45 Scak Sulu Kalorifer Tesisat...46 Alttan Datmal Alttan Toplamal Istma Sistemi.47 stten Datmal Alttan Toplamal Istma Sistemi.48 stten Datmal stten Toplamal Istma Sistemi49 BLM 6 Kat Kaloriferi Sistemleri.51 BLM 7 Suyun Yumuatlmas.55 Geici Sertlik, Kalc Sertlik...55 Sertlik Birimleri, .Yumuatma Yntemleri55 BLM 8 Gneli Su Istclar...59 Gneli Su Istclar Tesisat emalar....60 Scak Su Gereksiniminin belirlenmesi61 Gneli Su Istclarnn Tasarm...62

BLM

SIHH TESSAT

Ama: Shhi tesisat hakknda genel bilgilendirme.

1.1 Shhi Tesisat

Yap iin gerekli suyun temini, depolanmas, yumuatlmas, stlmas, basnlandrlmas ve datm, shhi tesisat aygt ve donanmlar, pis suyun atlmas, atk suyun artlmas, yamur suyu drenaj ve yamurdan koruma konularn kapsar. Ayrca mutfak ve amarhane tesisat, yzme havuzlar gne enerjisi tesisat gibi zel tesisatlar shhi tesisat kapsamndadr. Modern bir shhi tesisat sisteminin gerekletirilmesi iin gerekli temel amalar ve sistem performans kriterleri aadaki gibi sralanabilir; 1. Yapya temiz suyun salanmas ve herhangi bir pis suyun karmasnn nlenmesi 2. Aygtlarn says salanan suyun miktar ve basnc uygun bir sistem kurulmas. 3. Gerekli durumlarda su depolanmas. 4. Pis su drenaj sisteminin tkanma ve kat madde birikimlerinden uygun bir bakmla korunmasnn salanmas. 5. Tesisat mr iin uygun boru ve donatm malzemesinin seilmesi. 6. Temiz ve pis su tesisatlarnn uygun ayrma, yaltm ve havalandrlmasnn salanmas. Projelerde n hazrlk safhasnda mimari projeler zerinde boru gei yerleri cihaz yerletirme gibi konularda dikkat edilecek noktalar unlardr; 1. Islak hacimler dey dorultuda st ste, yatay planda da yan yana getirilmelidir. Shhi tesisat olan blmler st ste getirilmelidir. Banyo ve hellar yap zellikleri gz nne alnarak normal demeden 25 ila 40 cm dk deme yaplmaldr. Dey borular en az 50x50 llerinde tesisat galerilerinden geirilmelidir ( ok katl binalar iin ). 6

Duvarlardan geen borulara gerekli eim verilmelidir.

Bir konutta tavsiye edilen aygt saylar yledir. En az bir lavabo En az bir banyo En az bir hel ta En az bir evye bulunmaldr. Komple bir tesisat projesinde aadaki paftalar bulunmaldr; 1. 2. 3. 4. Hesap ve aklamalar ieren bir tesisat hesap raporu. Kat planlar. Kolon emas Gerekirse izometrik boru ak emalar. 5. Laboratuar ve mutfak gibi zel ilem aygtlarn bulunduklar yerler iin zel boru diyagramlar. 6. Rgar, ya ayrc ve cihaz balantlar gibi gerekli yerler iin detay izimleri.

1.2 Genel shhi tesisat sembolleri

BLM
TEMZ SU TESSATI

Ama: Temiz su tesisat hakknda bilgilendirme.

10

2.1 Temiz Su Tesisat

Temiz su tesisat sayatan veya bamsz sistemlerden suyun kaynandan balayarak kullanma yerlerine kadar olan temiz su boru donanmlar ve aygtlar ierir. Temiz su tesisat; Souk su tesisat Scak su tesisat

Olmak zere iki ana blmde incelenir. Bu blmde suyun depolanmasndan basnlandrlmasna, yumuatlmasna ve tesisattaki ses yaltm detayl olarak incelenecektir. Temiz su tesisatlar su sayacndan itibaren balar. Su sayacndan nceki ksm ou zaman belediyeler tarafndan yaplmaktadr.Temiz su tesisatnda uyulmas gereken kurallar unlardr ; 1- Temiz su tesisatlarnda kullanlan borular, ftings ve kolektrler galvanizli olmaldr. Ya da plastik borular kullanlmaldr 2- Borular di aarken; a- Dilerin bozulmamas iin pafta lokmalar sk sk yalanmaldr. Diler aras tala temizlenmeli ve kullanlan ftingsler temper dkm olmaldr. bAlan diler zerine teflon veya keten sarlp slyan boya ile boyanmaldr. cSzdrmazl salamak amacyla maon ve benzeri paralar anahtarla bir sefer tutularak sklmaldr. Aksi takdirde Galvaniz dklr. 3- Gerekirse temiz su tesisatlarnda saya ynnde su boaltlmas salamak amacyla yatay borulara %1 eim verilmelidir. 4- Aktan denen borular mutlaka kelepelenmelidir. Boru ekseninin duvardan akl 3 in e kadar 4cm, 3 in ve daha byk borularda 56 cm olmaldr. 11

5- Bina dnda toprak altna denecek borularda donmaya kar nlem almak iin blgesine gre 60 80 100 cm derinlikte gmlerek izolasyon yaplmaldr. Ayca ar vasta geecek yerlerde gerekli nlem alnmaldr. 6- Kolektr yapmnda kaynak kullanlmamaldr. Eer kullanlmas zorunlu ise yeniden galvanizlenme ilemi gerekletirilmelidir. 7- lkemizde genelde borular duvar ii tesisat olarak dendiinden yal boya ile boyanp yal ktlarla sarlp gerekirse ziftlenmelidir. 8- Scak ve souk su borular ayn zamanda dendii iin bak ynnde souk su borusu sa tarafa scak su borusu sol tarafa taklr. zellikle banyolarda bu konuya dikkat edilmelidir. 9- Tesisat ekildikten sonra mutlaka basn testi uygulanr. Tesisata test yaplmadan btn klar kor tapa kapatlr. Tesisata su baslarak kr tapadan havas alnr. Daha sonra en az iletme basncnn 1,5 kat basn uygulanarak basn sabitlenir. Test cihazndaki manometreden 30dk. Sonda basn deerine baklarak dme olup olmad kontrol edilir. Eer basnta dme varsa kaak yeri bulunur. Gerekli tamirattan sonra tekrar teste tabi tutulur. 10- Ana datm ve kolon borular mmkn olduunca aktan geirilmeli her kolon vanalaryla ayr ayr kapatlabilmeli ve suyu boaltabilmelidir. Ayrca ana datm borular ve kolonlar ayr renklere boyanabilir.(Scak su krmz, souk su mavi.) 11- Her katn bamsz olarak kapatlabilecek vanalar olmaldr. 12- Borular kesinlikle kiri, kolon gibi tayc elemanlar delinerek veya krlarak geirilmemelidir. 12

13- Vanalar kolay ulalabilecek noktalara yerletirilmelidir. 14- Birbiriyle yan yana geecek tesisatlarda terleme gz nnde bulundurulup souk su tesisat alttan geirilmelidir. 15- Tm kullanma suyu tesisat kullanm noktalarna doru ykselerek ekilmelidir. Sistemde hava yapmas nlenmelidir.

2.2 Aygt ve Donanmlarn Yerletirilmesi:

eitli aygtlara taklacak musluklarn ve eitli donanmlarn ykseklii bunlarn yapl ekillerine gre deisede normal olarak aadaki lde alnabilir. Bu ller deme yzeyinden itibaren verilmitir.

2.2.2 Aygtlarn Ykseklik Deerleri:

Banyo Bataryalar Du Bataryalar Evye Bataryalar Lavabo Bataryalar Alaturka Hel Alafranga Hel Ykanma Yala (Erkek) Ykanma Yala (Bayan) Pisuvara Pskrtme Su Tesisat 0,75m 1,10m 1,15m 1,05m 0,20m 0,25m 1,45m 1,30m 1,20m

2.2.3 Donanmlara Ait Ykseklikler:

Lavabo zerindeki Etajer Lavabo Aynas Alt Kenar Rezervuar Zincir Ykseklii Bas Tipi Rezervuar Ykseklii Hel Ktlk Alt Kenar Normal Lavabo st Kenar Bulak Tekneleri amar Tekneleri Sulama Yalaklar lkretim Ok. Lavabo st Kenar 1,35m 1,35m 1,10m 0,70m 0,80m 0,80m 0,75m 0,50m 0,70m 13

Tesisatta aygt denilince btn bataryalar iber ve ventiller gibi malzemeler anlalr. Bu armatrlerin suyun musluklardan yeterli bir basnta akmasn salamak iin su akmna kk bir diren gstermesi gerekir. Bu bakmdan iber ve adi musluklar daha uygundur.

2.2.4 Temiz Su Tesisatnda Boru ap Hesab:

Temiz su tesisatnda boru apnn hesap esas suyun izledii yol boyunca oluan basn kayplarnn belirli bir deerde tutulmasna dayanr. Basn kayplar boru malzemesine borudan akan suyun debisine yerel kayplar yaratan elemanlarn saysna su sayacna veya benzeri zel donanmlara baldr. Borudan akan suyun debisi ise borunun besledii kullanma yerlerinin says ve cinsiyle belirlenir.

2.2.5 Temiz Su Tesisat Boru ap Hesab (Musluk Birim) Esasna gre:

Lavabo, banyo, du bataryalar, evye, tuvaletler, amar makinesi musluklar, temiz su giri aplar in olmaldr. Banyo, tek tuvalet ve mutfaktan oluan bir dairede ana temiz su girii boru ap in olmaldr. Farkl tertipteki dairelerin boru ap musluk birimi esasna gre hesaplanacaktr. Musluk birimi esasna gre temiz su tketimi cihazlarn tipine gre hesaplanr.

2.2.6 Baz Cihazlarn MB Esasna Gre Temiz Su Tketimi:

Lavabo, rezervuar, pisuvar, evye , in musluk : MB amar makinesi, su alma yala : 1 MB Banyo, otomatik hel : 2 MB Temiz su tketimine gre boru aplar aadaki tablo gz nnde bulundurularak seim yaplacaktr. Musluk Birimi 03 Dahil 38 Dahil 820 Dahil 2035 Dahil 3550 Dahil 50 den Fazlas 14 Cinsinden Boru aplar in in 1 in 1 - in 1 - in 2 in

2.2.7 Konutlarda ehir ebekesinden Giren Temiz Su Ana Borularnn aplar:

Daire Says 12 Daireye kadar 36 Daireye kadar 713 Daireye kadar 1419 Daireye kadar 2030 Daireye kadar 30 dan Fazla Boru aplar 1 , in 1 in 1 - in 1- in 2 in htiya ve artlara gre

2.2.8 Temiz Su Tesisatnn Blmleri:

Su sayac

15

2.3 Temiz Su Tesisat ki Ana Blmde ncelenir;

12Scak su tesisat Souk su tesisat

2.3.1- Scak Su Tesisat:

Yaplardaki scak su tesisat, aranlan konforu, mevcut stma kaynaklarna, enerji durumuna, hacim ve yer durumuna gre seilir. Temel olarak iki ayr scak su sistemi mevcuttur.

16

2.3.1.1- Bamsz Scak Su Tesisat:

Bamsz scak su tesislerinde ebeke suyu ofben, termosifon, kombi gibi her daire iin bamsz olarak kurulan su stclarnda stlr.

2.3.1.2- Merkezi Scak Su Tesisat:

17

Merkezi scak su tesislerinde ise scak su bir merkezde boylerler vastasyla stlp ve borularla sisteme datlr. Sisteme doal veya zorlanm dolaml sirklasyon hatt ekilerek batarya scak su girilerinde scak su bulunmas salanr. Eer scak su sirklasyon hatt 30mden daha uzunsa scak su sirklasyon hattna biri asil dieri yedek olmak zere iki sirklasyon pompas konur.

2.3.1.3- Scak Su htiyac:

Konutlarda scak su scakl 30 60 C arasnda deiir. Eer endstriyel mutfak ve amarhane sisteme yk getiriyorsa bu scaklk arttrlabilir. Standart olarak kullanma suyu scakl 60 C olarak kabul edilir ve hesaplamalarda bu deer esas alnr. niversal bir hesap yntemini belirlemek amacyla verilen eitli standart tketim deerleri arasnda eitli kaynaklar arasnda farkllklar gsterilmektedir. Aadaki izelgede eitli kullanm yerleri iin farkl kaynaklarda rastlanan en dk ve en yksek 60C su scaklnda saatlik ani su ihtiya deerleri verilmitir.

18

Tablo: Baz cihazlarn meknlarda ani scaklk ihtiyalar iin L/h olarak deerleri;
Bamsz Apartman Otel Ev zel Lavabo Genel Lavabo 7,5 9 7,5 9 15 18 yeri Okul Fabrika 7,5 9 4054 Hastane 7,3 9 2027 76250 160680 7090 75126 250350 0,25 0,6

7,5 9 7,5 9 7,5 9 3036 2327 5068

90 250 76 250 76250 450 Banyo Bulak 166 40x68 40 68 75450 75450 Makinesi 760 35x45 35 45 70136 3890 3590 7090 Eviye amar 750 70x70 70 90 75126 Makinesi 1000 250 114 136x250 114 250 2501000 0,41 Du 340 136 Kullanma E 0+3 0+3 025 03 0,4 0,4 Faktr 1,25 08 2 1 0,6 Depolama 0 7

---------.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-

Souk Su Scak Su Scak su sirklsyonu

Sistemde kullanlan yerlerin hepsinin ayn anda alma olasl dk olduundan merkezi sistemlerde scak su ihtiyac toplam ani scak su ihtiyacnn kullanma e zaman faktr ile arplmas ile belirlenir.

2.3.1.4- Boyler Hesab:

Boyler stclarnda kaznda elde edilen scak su kzgn su veya buhar kullanlarak eitli ortamlarda kullanlacak olan su stlr. Genelde Boylerler; 1- Tek cidarl 2- ift cidarl olarak snflandrlrlar.

19

ift cidarl boylerde stc akkan 2 cidar arasnda kalan d gmlekte dolanr. Istc akkan basncnn dk olduu uygulamalarda kullanlr. Tek cidarl boylerlerde ise eer stc aktan basnc yksek olan buhar veya kzgn su kullanlyorsa kullanm suyunu stmak iin boyler ierisine serpantin denir ve kullanm suyu byle snr. Gerekli boyler hacmi scak su ihtiyac ile belirlenir scak su ihtiyac bir depolama faktr ile arplarak boyler hacmi bulunur. Boyler imalatlar standart olduundan bulunan hacme en yakn standart boyler seilir. Istma devresi hesabnda belirlenen depo hacmi suyu kadar iki saatte 10C - 60 C scakla kadar stlaca esas alnmaldr. Buna gre ev ve apartmanlarda stc kapasitesi; Q= Mss x C x (ta tg) formlyle bulunur. 2 Q= Istc kapasitesi Mss= Boyler hacmi C= Suyun zgl ss (t tg ) = Su giri (60C) ve k (10C) scakl

2.3.1.5- Scak Su Tesisatnda Boru ap Hesab;

Bamsz scak su tesisatnda scak su borular iin hesaba gerek yoktur. Kullanacaklar batarya aplarna gre tesisat ekilir. Merkezi scak su sistemlerinde scak su borular YB veya MB yardm ile hesaplanabilir. Boylerli binalarda scak su boru ebekesine paralel olarak sirklasyon borular denir. Scak su tesisat borularna paralel olarak denecek sirklasyon boru aplar aadaki tabloda verilmitir. Tablo: Scak Su Boru apna Bal Olarak Sirklasyon Boru aplar

Scak Su Tesisat Boru ap

2 11/2 20

Sirklasyon Boru ap

11/2 11/24

11/4 1

2.3.2- Souk Su Tesisat:

Yaplardaki souk su tesisat, aranlan konforu, mevcut hacim ve yer durumuna gre seilir.

21

2.3.2.1 Temiz Suyun Depolanmas ve Basnlandrlmas:

ebeke suyu kesilmelerine kar temiz su tesisatlarnda en az 24 saatlik suyun depolanmas istenir. Ayrca yangn suyu rezerve olarak ta bir miktar suyun depolanmas gerekir. Depolanacak su miktarn belirleyebilmek iin nce temiz su tketiminin belirlenmesi gerekir. Aadaki izelgede su tketimi deerleri verilmitir. izelge: Gnlk Ortalama Su Tketimi
Cinsi Ortalama Tketim Lt/kii Lavabolu 6080 Dulu Konutlar Oteller Hastaneler Okullar ocuk Yuvalar Kreler Klalar Lokantalar Bahe sulama ilerde Binek otosu(temizlik) Kvetli Dulu Kvetli 80115 120200 100 150200 200500 5 80100 100150 6080 20100 1,5 lt/m2 100 lt(gnlk)

Seilecek su deposunun hacmi yukardaki izelge yardmyla belirlenerek yangn rezervinde dikkate alnacaktr. Depolar bakm kolay yaplacak ve temizlenebilecek yerlere yerletirilmelidir. ksmlar korozyona kar korunmu olmal szdrmaz bir kapakla kapatlmal ve havalandrma borusu balanmaldr. Tama borusunun ap standart olarak su giri borusu apnn iki katndan az olmamaldr. Ayrca depo suyunun gerektiinde boaltlabilmesi iin boaltma borusu balanmaldr. 22

Aadaki izelgede su deposunun boaltma ve tama boru aplar verilmitir.

Depo (lt) 02900 3003900 600012000 12001900 2000028000 2900038000 hacmi Tama Borusu ap 1" 11/2" 2" 21/2" 3" 4" Boaltma borusu ap 21/2" 21/2" 21/2" 21/2" 3" 4" 4"

39000-Fazlas 4"

2.3.2.2 Hidrofor Seimi:

Suyun basnlandrlmas amacyla kullanlan hidrofor ehir ebeke basncnn yeterli ok yksek katl binalarda kullanlr. Gnmzde ok deiik tipte hidrofor retilmekte olup hidrofor tank olan sistemlerde sistemin basnlandrlmas suyun zerinde bulunan sktrlm hava yast ile salanr. Hidrofor tanklar standart hale getirilmi ve tablolarda verilmitir. Toplam depo hacminin hesab aadaki admlardan oluur; 23

a. Gnlk ortalama su tketimi belirlenir. Gnlk ortalama su tketimi izelgesinden kii bana su tketimi deerleri ile yapda yaayan kii says x gnlk ortalama deerler bulunur. b. Saatlik maksimum su tketimi belirlenir. Aadaki izelgede verilen deerlerle gnlk ortalama su tketimi arplr maksimum su tketimi deeri (saatlik Qm) bulunur. izelge: Saatlik en fazla su gereksinimini bulmak zere kullanlacak katsay.
Binann Cinsi Konutlar 110 daireli Apt 1020 daireli Apt Daha fazla daireli Apt Kk ve Sayfiye Evleri Oteller 20 Yatakl 2050 Yatakl 20'den Fazla Yatakl Hastaneler 50500 Yatakl 5001000 Yatakl 10002000 Yatakl Okullar Klalar hanlar 0,20,3 0,150,20 0,10,15 0,3 0,30,4 0,3 0,4 0,30,4 0,20,3 0,4 0,30,4 0,25 0,6 Katsays

c. Pompa debisi belirlenir. Pompa debisi (Qp) saatlik maksimum su debisinin bir emniyet katsays ile arplmasyla bulunur. Emniyet katsays 1,42,5 arasnda deiir. d. Pompann devrede kalma sresi belirlenir. 24

Z= Q pxi Z Qm Qp : : : : Pompann Devrede Kalma Sresi Saatlik Maksimum Su Tketimi Pompa Debisi Pompann Devreye girme Says (i deeri 615 arasnda deiir)

Q m

e. Pompann faydal hacmi belirlenir. Pompann su bast depo aralndaki hacmidir. Vf=(Qp-Qm)Xz Vf=Deponun faydal hacmi Qp=Pompa debisi Qm=Saatlik maksimum su tketimi Z=Pompann devrede kalma sresi f. letme alt basnc belirlenir. Bu basn kritik devre dediimiz tesisatn en elverisiz kullanma yerindeki akma basncn salayacak olan basntr. Pa=H+ha+hb Pa=letme basnc H=Kritik kullanma yeri ykseklii Ha=Kritik kullanma yeri akma basnc Hb=Kritik hattaki toplam msaade edilen basn kayb g. letme basnc belirlenir. st limit normal tesisatta alt iletme basncnn 11,5 At, zorunlu hallerde 23 At daha fazla alnr. h. Etkin hacim belirlenir.
Vf x P Ve = P - Pa

Ve: Etkin hacim P: letme st basnc i.

Vf: Deponun faydal hacmi Pa: letme alt basnc

Hidrofor depo hacmi hesaplanr. Toplam hacim(Vlt) yle hesaplanr; 25

Vf=1,25 x (Ve) Vt=Toplam Hacim Ve=Etkin Hacim V=l Hacim (Toplam Hacim) %20si orannda alnr, bu hacme en yakn standart hidrofor hacmi izelgeden seilir.

2.3.1.3- Pompa Seimi:

Pompa debisi yukarda belirtilmitir. 26

Pompann basma ykseklii ise; Hp= P + He + Hbe + Hbb Hp: P: He: Hbe: Hbb: Pompann basma ykseklii letme st basncn Pompann emme ykseklii Emme tarafndaki boru kayplar Basma tarafndaki boru kayplar

rnek: 16 daireli ve her dairesinde ortalama 4 kii yaayan bir konutun hidrofor hesabn yapnz? rnek: Kuvvetli boylerli tesisat yaplmas istenen 16 daireli apartmanda hidrofor tesisatnn hesabn yapnz?

2.3.1.4 Su Deposu Kapasite Hesab:

Konutta ortalama su tketimi tespit edilir. Qt=Daire adedi x Kii Adedi x Kii iin su ihtiyac (lt/gn) (Apartmanlarda kii adedini 46 kii alrsak)
Konutlarda Gnlk Su htiyac Du Tekneli veya Kvetli Konutlar ift Banyolu Konutlar 125 lt Kii-gn 200 litre Kii-gn

Qt=16 Daire x 4 kii daire x 125 litre (kii-gn) =8000 litre/gn

2.3.1.5- Su Deposu Hesab:

Apartmanda hesap edilen gnlk ortalama su ihtiyac depo edilmektedir. Depo ehir ebekesinden beslenecek, falatrl, seviye 27

gstergesi, su alma ve boaltma vanalaryla donatlm olacaktr. Depo betonarme veya sacdan yaplacaktr. Qmax = Qt x k (litre/saat) k=0,40 = 8000 x 0,40 = 3200 lt/h = 3,2 m2/h

2.3.1.6 Pompa Debisi Hesab:

Qpompa= (0,4 veya 0,7) Lt / h = 0,7 = 4570 Lt/h Z deeri 0,40,7 arasnda alnr.
Qm ax

3200

2.3.1.7 Pompa Basnc Hesab:

Hman: Pompann manometrik basma ykseklii. Hman=(Pst+Hemme+Hkayp) x 1,1 (Pa) Emme tarafndaki basnc sfr alrsak; Hman= (4,73 x 105 + 0 + 0,49 x 105) x 1,1 = 5,74x105 Pa

2.3.1.8- Hidrofor Tank Basnlar:

Palt= ( H + Hakma + Hkayp ) x 1,1 ( Pa )

2.3.1.9- st Basn Hesab:

Pst = Palt + D

2.3.1.10- Hidrofor n Basnc:

Pn = hxpatt
h a

( Pa )

2.3.1.11 Hidrofor tank Hesab:

Vfad=(Qpompa-Qmax) x Z 28

1at=1 bar=105 Pa 1ata=(1 At veya atm)+1,033 Teknik atmosfer 1atm=%8070 Pa Mutlak atmosfer 1ata=1,9807x105 Pa Vfay = (Qpompa-Qmax)Xz = 45703200 x 0,07 = 95,9 =100 alnd.

2.3.1.12 n Basnl Durum Hesab:

Vtank =
V fay x Pst x Palt Pn x ( Pst Palt )

2.3.1.13 Kompresr Hesab:

Hidrofora P n basncn temin etmek ve hava kaaklarn karlamak iin kompresr kullanlr. Kompresr hidrofor n basncnda alaca gz nne alnarak k basnc 8 At olan kompresr seilir. Ve kompresr kapasitesi hidrofor depo hacmini 2 saatte tamamlayacak deerde seilmelidir.

2.3.1.14 Kumanda Sistemi:

Pompann devreye girip kmasn salayacak sistemler aada belirtilmitir. Alt ve st tahliye cihazlar Bujili seviye kontrol cihazlar Elektrikli alt ve st seviye flatrleri Su alt seviyeye gelince pompa alr. st seviyeye gelince pompa devreden kar. Sistem st alt basnc prosestat vastasyla ayarlanr. Prosestat basncnn P altn altna dmesi halinde kompresr altrarak tankn Palt basncna getirttirir ve kompresr durdurur.

2.3.1.15 Emniyet Cihazlar:

Hidrofor tank zerine monte edilmi ve kendinden hava ikmali yapabilen pistonlu hidroforlarn seimi iin yukardaki 29

hesaplamalarn tamam yaplacak pompa ve hidrofor tank seimi iin hesap edilen deerlere gre saptanacaktr. Musluk Lavabo Banyo ve du Rezervuar Pisuvar Yangn Dolab Su Atma Basnc 49035 Pa 49035 Pa 4903598070 Pa 117687 Pa 49035 Pa 292210 Pa 5 5 510 12 5 30 mss mss mss mss mss mss

30

BLM
Pis Su Tesisat

Ama: Pis su tesisat hakknda bilgilendirme.

3.1 Pis Su Tesisat:

31

Yaplarda su aktma yerlerinden gelen kullanlm sular ehir kanalizasyonuna ileten boru blmne bina pis su tesisat denir.

3.1.1 yi Yaplm Bir Pis Su Tesisat u Nitelikleri Tamaldr:

32

1. Tm pis ve kirli sular abuk olarak, sala zarar vermeden ve insanlar rahatsz etmeyecek ekilde bina dna tamaldr. 2. Koku ve gazlarn pis su borularndan bina iinden szmas nlenmelidir. 3. Borular hava, gaz ve su szdrmaz olmaldr. 4. Borular dayankl abuk krlmamal, yapnn oturmasndan zarar grmemelidir.

Bina pis su tesisat 3 ana blme ayrlr;

Bina d pis su tesisat Bina ii pis su tesisat Yamur suyu tesisat

3.2 Bina D Pis Su Tesisat:

33

Binann 11,5 m dndan balayp ehir kanalizasyon ebekesinde son bulan tesisat ksmdr. Bina d pis su tesisatnda pvc boru, dz, dkme demir veya asbestli boru kullanlr.

Bina d pis su tesisat ehir ebekesine mmkn olduu kadar doal akla balanr. Bu nedenle rgarlar arasndaki ve konut dndaki borularda srekli bir eim sayesinde pis sular iin uygun bir serbest ak karakteristii yaratlmaldr. Borularn oturtulduklar zemin yumuak olmamaldr. nk yumuak zemin tesisatta atlamalara ve bel vermelere neden olur. Bina d pis su tesisat aalardan 44,5 m uzaktan geecek ekilde ekilmelidir. Eer ehir kanalizasyonunun seviyesi bina seviyesinden yksekse kurtard kadar ehir kanalizasyonuna balanmal akn kurtarmad katlar bir pis su ukuru alarak pis su borularda toplanmal ve bir pis su pompas vastasyla ehir kanalizasyonuna balant salanmaldr. Eer yerleim yerlerinde ehir kanalizasyon sistemi yoksa o zaman bir fosseptik (pis su rtme) ukuru alarak pis sular bu ukura balanmaldr. 34

ehir suyu ebekeleri ayrk sistem ve birleik sistem pis su ebekeleri olmak zere iki ekilde yaplr. Btn pis su ve yamur sular ayn kanala atlyorsa birleik sistem, yamur suyu ve pis sular ayr borularla ayrk sistem olarak adlandrlr.

3.3. Bina i Pis Su Tesisat:

Tanm: Su aktma yerlerinden gelen tm pis ve kirli sular 11,5 m bina dna tayan tesisata bina ii pis su tesisat denilir. Bina ii pis su tesisat u blmlerden oluur; a. Ana Boru b. Kolon c- Kat Borusu d- Balant borusu ve havalk

a- Ana Boru:
Kolonlarn getirdii pis sular toplayarak bina dna ileten boru blmdr. Bodrum kat tavanna asl olarak denebilecei gibi tavan iine gizlenerekte denebilir.

b- Kolon:
st katlardaki kullanma yerlerinden gelen pis sular bodrum kata ileten ve genellikle dey denen borudur. Kolona hel balants varsa boru ap en az 100 mm (Q100) olmaldr. Kolonun boruya ana boruya balanan ksmlarnda temizleme kapa bulunmaldr. Borunun atdaki devam havalkla son bulur.

c. Kat Borusu:
Balant borusu ile kolon borusu arasndaki boru blmdr. Mmkn olduunca ksa olmaldr.

d. Havalk:
Pis su borularndaki hava basncnn deimesi sistemde pis su kokularnn binaya yaylmasna neden olur. Pis suyun rahat aktlmas 35

ve pis su kolonlarndan dar atlmas iin havalk ekilir. Pis su kolonlarndan dar atlmas iin havalk ekilir.

3.3.1 Pis Su Tesisat Genel Tasarm Kurallar:

Tketim yerleri plan zerinde en az sayda dey boru inecek ekilde dzenlenmelidir. Pis su tesisatnda kullanlan semboller aada verilmitir

Gerektiinde yatay borularn birleme ve dn noktalarnda kontrol ve temizleme kapaklar konulacaktr. Dey pis su borularnn zeminine uygun lde tabi rgar yaplacaktr. Her dey pis su borusunun havalandrlmas iin at demesine kolan uzatlacak ve atdan 50 cm yukarda havalk borusu denecek ve apkas taklacaktr. Koku sorununu azaltmak iin tuvalet ve mutfak kolonlarnn ayr olmas faydaldr. Yatay borularda 90 dirsekten ve ift ataldan kanlmaldr. Banyo ve tek tuvalet gibi slak hacimlerde dk demeden mmkn olduunca kanlmaldr. Banyo ve tek tuvalet gibi slak hacimlerde dk demeden mmkn olduunca kanlmaldr. Islak hacimlerin bir alt katta grnen ksmlar asma tavan bir alt katta grnen ksmlar asma tavan ile kapatlmaldr. Pis su rgarlarnn temizliklerinin yaplabilmesi iin baca ileri 90 x 90 kapaklar 60 x 60 olmaldr. Kapak betondan ya da mozaikten yaplmaldr. Bina iinde yatay pis su borular %2 eimle denmelidir. Pis su tesisat olmayan bodrum katlarnda sular pis su ukurlarnda toplanacak pis su pompalaryla rgara aktarlacaktr. Pis su pompas elektrikli ve otomatik kumandal olacak kullanlacak boru galvanizli ve at en az 2 in olacaktr.

3.3.2- Pis Su Boru aplarnn Tayini:

36

Bina iindeki pis su borular sarfiyat birimi(SB) esasna gre aadaki cetvelden yararlanlarak boyutlandrlr. Tablo: Baz Cihazlarn Sarfiyat Birimi Cinsinden Pis Su Tketim Deerleri;

Sarfiyat Cinsi (Cihaz) Du teknesi Hel ta ve klozet Lavabo ve yer szgeci Evye ve amar Makinesi Pisuvar ve Bide

Sarfiyat Birimi 7 8 2 4 1

Tablo: Sarfiyat Birimine Gre Boru ap Hesab Cetveli;

Yatay Boru Birimi 04 425 25100 100270 270600 Sarfiyat Dey Birimi Boru -040 40150 150400 400700 Sarfiyat Boru ap 50 70 100 125 150

3.4. Yamur Suyu Tesisat:

37

Yamur suyu tesisat, konut ats zerine den yamur sularn at oluklar vastas ile baland yamur uyu kolonlarna ve oradan da gerekirse zemin alt tesisata balanr. Yamur suyunun zemin alt tesisata verilmesi mmkn olmad durumlarda konutun veya komu konutlarda rutubet yaratmayacak ekilde, her hangi bir ekilde iletilmeleri salanabilir. Balkon, teras ve benzeri yerlerin su aknt ksmlarnn yamur suyu kolonlarna olan mesafeler 1mden fazla deilse bu aknt ksmlar dorudan yamur suyu kolonlarna balanabilir. Balkon yamur suyu borularna evye, lavabo, tuvalet gibi cihazlarn pi su borularna balanmamaldr. Yamur sular kirli ve ya pis sularla beraber atlmamaldrlar. Kolonlar vastasyla toplanan yamur sular ehir kanalizasyon sistemine ayr bir rgar ile konut dna kanal sistemindeki rgara balanr. Ayrca yamur suyu borular mmknse yap iinden geirilmemelidir. Yamur suyu borular olarak inko sa, galvanizli elik sa, kolon borusu olaraktan genelde PVC kullanlr.

3.4.1 Yamur Suyu Tesisatnn Hesab:

Binann at yamur sularnn atnn her m2sine ADANA ili iin (zmir ili deeriyle eit kabulyle) 0,75cm2 dey yamur borusu hesaplanr. Eer binada bulunan balkonlar ak ise at alan hesabna dhil edilecek aksi halde hesaba katlmayacaktr. P: at Alan + Balkon Alan (m2) S:
P x 0,75 (cm2) 1

P:Toplam alan (m2) S:Gerekli yamur borusu alan (cm2)

F: Kullanlan yamur borusu adedi A: f (cm2)

S

A:Yamur Borusu Kesiti (m2)

D: 1,13 x

D: Boru ap (cm)

Yamur suyu borusu ap hesab, yamur borular says ve kesitleri gz nne alnarak farkl apta borularn kullanlmas ile en uygun borular seilir. 38

Silindirik borular iin aadaki tablo kullanlabilir. Yamur Borusu kesiti(cm2) 19,55 38,36 78,31 122,34 175,75 Boru ap (D)mm 50 70 100 125 150

Kurallar: Zemin zeri serbest olarak aktlacak yamur borularnn altlarna dirsek konulmaldr. Yamur sular zemin altndaki pis su ebekesine dorudan balanmamaldr. Yamur suyu zemin zerine aktlabilecei gibi her borunun altna bir yamur rgar yaplarak yamur kanalizasyonuna balanabilir Yamur suyu rgar, pis su ebekesine S sifonu ile balanr Yamur suyu rgarlar, projede YR1, YR2, YR3 eklinde gsterilir.

39

BLM

YANGINDAN KORUNMA TESSATI

Ama: Yangndan korunma tesisat hakknda bilgilendirme.

4.1 Yangndan Korunma Tesisat:

Yangndan korunma tesisat bina ii ve bina d olarak iki ksmda incelenir. 40

Bina ii yangndan korunma tesisat Boru - Hortum Sprinkler (yamurlama) Kimyasal Sndrme Olarak blmde incelenir. Sprinkler(yamurlama) sistemleri ve kimyasal sndrcler daha ok endstriyel ve ticari yaplarda kullanlr. Konut tipi yaplarda ise temel yangndan korunma sistemi boru-hortum tesisatdr. Yangn tesisat tasarmnda belediye ve itfaiyelerin hazrladklar artnameler ve ynetmelikler ulusal ve uluslar aras standartlarn yannda sigorta irketlerinin artnameleri de esas alnr.

4.2 Yap d yangndan korunma tesisat:

Merkezi su besleme sistemleri, yalnz ime ve kullanma suyu salamaya deil ayn zamandan yangndan korunmaya da hizmet ederler. Nfusu 20.000 kiiden fazla olan yerleim yerlerinde yangndan korunma, ana borularn, su depolarnn ve mekanik tesisatn tasarmnda nemli rol oynamaz. nk yangn sndrmede kullanlacak su debisi ime ve kullanma suyu debisinin ok altndadr. Bu sebeple ebekeye yalnzca yangn hidrantlar eklenir ve bu hidrantlarn zerinde bulunduu boru devresi iin uygun aplar seilir. Yangn hidrantlar yap d yangndan korunma tesisatnn en nemli elamanlardr. Yeralt ve yerst yangn hidrantlar olmak zere iki gruba ayrlr. Yeralt yangn hidrantlarnn ap 80mm ventil ap 70mmdir.Montajlar olduka kolay olup balandklar noktalar da geilere engel olmazlar. Yerst hidrantlar balant ve ventil ap 100mm deerindedir. Daha fazla kapasiteli ve hizmete her an hazrdr. Pahal ve geie engel olabilirler Yangn hidrant Aralklar 80-100m daha geni yerleimlerde ise120m aralkla denebilmektedir.100x100m bir alan iin dakikada 1800 litre su alabilme imkn salamaldr.

4.2.1 Boru aplar ve Su Hzlar:

ehirlerde zerinde yangn hatt bal borularda ap deeri en az 150mm dr.Hz deeri ise 0,5m/sn ila 1,2m/sn arasnda deiir.Alt hz 41

snr su iindeki paracklarn srklenmesi st hz snr ise su darbelerini azaltmak ve anmay nlemek iin konulmutur

4.3 Yap ii yangndan korunma tesisat:

Yap ii yangndan korunma tesisat: Sulu sistemler Sabit Boru sistemi Sprikler ( yamurlama sistemi ) Gazl sistemler ( Co2 ve Halon gaz sistemleri )

4.3.1- Sabit boru hortum sistemi

Sabit boru hortum sistemi aadaki gibi snflandrlr. a. Islak sabit boru sistemi: Bu sistemde su kayna ile sistem arasndaki vana srekli olarak ak olup devrede daima basnl su bulunmaktadr. ayet sistem Sprinkler olarak tasarlanm ise uyar. Scaklnda Sprinkler almas ile su pskrtmesi yaplr. Yangn sisteminin yaplmas besleme vanas ile yaplr. b. Otomatik olarak beslenen sabit boru sistemi: Bu sistemin tasarmnda normal halde donma tehlikesine kar borular hava ile doludur. Vana aldnda veya sprikler uyar scaklnda alrsa boru devresi otomatik olarak su ile dolar. c. El ile alan sabit boru sistemi: Bu sistemde her yangn dolabnda bulunan el ile kumandal bir artelin almas ile suyun devreyi beslemesi salanr. d. Kuru sabit boru sistemi: Bu sistemde devrede su yoktur. Islak boru sistemli yardml tesisattr. tfaiye tekilat tarafndan su balants ile su balanr. e. Kendiliinden kapanan tekrarlamal sndrme sistemi: Yanmaz kablolu ve detektrl alglama yoluyla alr yangn sndnde otomatik olacak kapanr bu sistemi mzeler arivler

42

eya dolaplar ve endstriyel tesisler iin kullanlr. Aadaki ekilde slak ve kuru sabit boru sistemidir. Aadaki ekilde slak sabit boru sistemi ve kuru sabit boru sistemi ematik olarak verilmitir.

4.3.1.1- Boru ap Hesab:

Kuru, sabit boru sistemi, ykseklii 22 metreye kadar olan 7 kat ve daha alak binalarda dey ve yatay borularda 2, ykseklii 22mden 43

daha yksek yaplarda kuru yangn tesisat borusu 2 branman 2apnda olacaktr. Kuru yangn tesisat borusu yap girii ver her kat merdiven sahanl tasarlanp itfaiye aralarnn balant yapabilmeleri iin azlar 110 mm (Alman rekoru) olacaktr. Yksek yaplarda boru aplarnn belirlenmesinde 2 den az olmamak zere boru ap hesab yaplacaktr.

4.3.1.2- Yangn Dolaplar:

Kat alan 150m2 den fazla ve birden fazla kat olan konurla harici umumi binalarda ve iskan edilsin veya edilmesin bodrum kat dhil 5ve daha fazla katl binalarda her katta yangn musluu ve donats olan bir yangn dolab yaplmas zorunludur. 3030 sayl yasa gerei kat alan 800m2nin altnda olan yaplarda 1adet stnde olan yaplarda 2 adet yangn dolab olmaldr.

4.3.1.3- Yangn Musluklar

Yangn musluklar itfaiye tekilatnca kullanlan standartlara uygun, aplar 2, su devresi basnc musluklarda dakikada 500litre debiyi veya en kritik noktadaki statik basnc 6bar olacak ekilde salamaldr.

4.3.1.4- Hortumlar:
Her yangn dolabnda 15m uzunluunda yasslam genilii 85mm ve anma ap 53mm olan hortum ve lans bulundurulmaldr.

4.3.1.5- Su Kaynaklar:
Yangn hattn besleyen kaynak veya kaynaklar su ak varken en kritik noktada statik basnc 6bar basnc salayacak ekilde ve dakikada 500 litre su debisini 30 dakika sre ile karlayacak 44

kapasitede olmaldr. Herhangi bir sebeple elektrik kesilmesi durumunda hidrofor sistemini altracak jeneratr bulundurulmaldr. Su depolar bina altlarna veya tasarlanrken yangn depolarn 1/3 kullanma 2/3 yangn rezervi olarak sirklesinin salanmas gerekir.

45

BLM

KALORFER TESSATI

Ama: Kalorifer tesisat hakknda bilgilendirme

5.1 Kalorifer Tesisat:

Merkezi snma tesislerinde genellikle siyah elik borular kullanlr. Eer elik borular retimden kt ekilde hibir zel ilem yaplmadan piyasaya srlrlerse, siyah elik boru adn alr. Tipik bir bir siyah elik boru bileiminde %0,15 karbon, %0,44 manganez, %0,013 fosfor, %0,030 kkrt bulunur. 46

5.2. elik borular retim yntemlerine gre yle snflandrlr.

1. Dikili Siyah elik Borular 2. Dikisiz Siyah elik Borular

5.2.1. Dikili Siyah elik Borular

Genellikle dikili boru rulo veya levha halindeki elik sacn boru halinde kvrlp kaynak edilmesi ile meydana getirilir. Borular iin iki nemli l mevcuttur. Bu ller borunu ap ve et kalnldr. ap, boru iinden geen akkan miktar ile et kalnl akkan basnc ile ilgilidir. Boru ap ve et kalnl standartlatrlmtr.(1/2-15mm), (3/4-20mm),(1-25mm),(1-32mm). Dikili borular kullanm alanlarna gre aadaki ekilde snflandrlrlar. Dikili siyah vidal borular (TS 301) Dikisiz siyah vidasz borular (TS 416)

5.2.1.1. Dikili Siyah Vidal Borular:

Bu borularn et kalnlklar fazladr. Dolaysyla bu borulara di almas, maon ve dier vidal rakorlarla birbirine balanmas mmkndr. Dk scaklk ve basnta alan stma sistemlerinde kullanlrlar.

5.2.1.2. Dikili Siyah Vidasz Borular:

Eer boru birletirmeleri kaynakla gerekletirilecekse tesislerinde bu borular kullanlr. Et kalnlklar azdr. stma

5.2.2. Dikisiz Siyah elik Borular(DIN 2448):

47

Patent elik ekme boru olarak ta bilinen bu borular scak plastik ekil verme suretiyle dikisiz olarak retilirler. Yksek scaklk ve basnlarda kllanlrlar. Kazanlarda ekim borular da dikisiz siya elik borudur.

5.3. Scak Sulu Kalorifer Tesisat Sistemleri:

Scak sulu tesislerde uygulanan balca sistemler unlardr. 1. Alttan datmal alttan toplamal stma sistemi. 2. stten datmal alttan toplamal stma sistemi. 3. stten datmal ve stten toplamal stma sistemi

5.3.1. Altan Datmal Altan Toplamal Istma Sistemi:

Bu sistem gnmzde en fazla kullanlan sistemdir. Bu sistemin teras atl binalarda uygulanmas zordur. Eer kazan dairesi zemin katn btn bina tabanna yaylmas, yani bodrumu tam olan binalarda rahatlka uygulanan bir sistemdir.

48

5.3.2. stten Datmal Alttan Toplamal Istma Sistemi:

Bu sistemler ats olmayan tam bodrumlu binalarda uygulanabilir. Btn katlar ayn derecede yani homojen biimde stmak mmkndr. Bu nedenle en iyi alan sistemdir.

49

5.3.3. sten Datmal stten Toplamal Istma Sistemi:

emsiye sistemi olarak ta adlandrlan bu sistem teras ats olmayan ve ksmi bodrumu olmayan yerlerde uygulanr. Bodrumu olmayan yerlerde alttan toplama iin yeralt tesisat kanallarna ihtiya vardr. Bu kanallarda herhangi bir sebeple kaak olduu takdirde kaa bulabilmek iin zemin demesinin sklmesi gerekir yani maddi zararlara yol aabilir. Kaak annda, evde bulunmama hallerinde ise evde bulunan eyalarn zarar grmesi de mmkndr.

50

Isnma bakmndan istenmeyen ve en kt olan bir sistemdir. Zorunlu hallerde uygulanr ve gnmzde ok az uygulanan bir sistemdir.

51

BLM

KAT KALORFER TESSATI

Ama: Kat kaloriferi tesisat hakknda bilgilendirme.

6.1 Kat Kaloriferi Sistemleri

Tek katl binalarda kat kaloriferi sistemi en uygun yoldur. Gnmzde ok katl binalarda da ortaya kan problemler sebebiyle kat kaloriferi uygulamalar yaygnlamtr. Kat kaloriferi sistemi: a.Tek borulu b. ift borulu 52

Yatay tek borulu sistemlerde stclar by-pass borusu ile balanmtr.

53

ift borulu sistemlerde ise;

Alttan datlp alttan toplanan ift borulu kat kaloriferi stten datlp stten toplamal ift borulu kat kaloriferi stten datlp alttan toplamal ift borulu kat kaloriferi Uygulamalar kullanlmaktadr.

54

55

BLM

SUYUN YUMUATILMASI

Ama: Su yumuatma hakknda bilgilendirme.

7.1 Suyun Yumuatlmas:

Doada bulunan su eitli yer tabakalarndan geerken baz tuzlar eriterek ierisine alr. Buda suya sertlik veriri. Bu tr sulara sert su denir. Sularda sertlik 2 tr nitelendirilebir. 1. Geici Sertlik 2. Kalc Sertlik

7.1.1. Geici Sertlik:

56

Kaynatlarak keltme biiminde giderilebilen sertlie geici sertlik denir. Bu tr sularda erimi olarak karbonatlar bulunur. Kalsiyum bikarbonat ve magnezyum bikarbonat gibi.

7.1.2. Kalc Sertlik:

Kaynatlarak keltme biiminde giderilemeyen sertlie kalc sertlik denir. Bu tr sularn bnyesinde slfat tuzlar bulunur, magnezyum slfat, kalsiyum slfat gibi. Toplam sertlik sudaki kalsiyum karbonat (Caco3) miktar ile belirlenir

7.1.3 Sertlik Birimleri

lkemizde en ok alman ve Fransz sertlik birimleri kullanlmaktadr. Bir Alman sertlik birimi derecesi:1 ton suda bulunan 17,86gr CaCo3. Bir Fransz sertlik birimi:1 ton suda bulunan 10gr CaCO3

7.2 Su Yumuatma yntemleri:

keltme, filtreleme gibi n temizleme ilemlerinden sonra sularda kimyasal veya fiziksel yumuatma ilemlerinden geirilir. Su yumuatma ilemleri aadaki yntemlerden oluur. a) Kire-soda yntemi b) Fosfat yntemi c) Fiziksel yntem Buharlama ve youturma yntemi Elektro-osmoz yntemi Manyetik aygt yntemi d) yon deitirme yntemi Reine (Permolit) yntemi olarak ta bilinen bu yntem zellikle sanayide en fazla kullanlan yntemdir. yon tutma prensibine dayanr. Bu nedenle iki tr reine kullanlr. Anyotik Reineler (Anyon ykl metal tuzlarn tutar. Katot grevi grr) 57

 Katyotik Reineler (Katyon ykl metal tuzlarn tutar. Anot grevi grr) Bu reinelere zeoit ad verilir. Doal ve yapay zeolit mevcuttur. Piyasada yapay zeolit (reine) kullanlr. 1m3 yapay reine 14.000 15.000 gr CaCO3i sudan ayrr Suyun yumuatlmasnda kimyasal olay yledir. Ca(HCO3)2+Na2 - Pe Ca Pe + 2 NaHCO MgSO4 + Na2 Pe Mg Pe + Na2SO4 Denklemlerinde grld gibi. Suya sertlik veren kalsiyum ve magnezyum reine bnyesine alnr. Bir baka deyile sodyum (Na) ve kalsiyum (Ca), magnezyumla (Mg) yer deitirir. Reine doyana dek Ca ve Mglar tutulur. Reine doyduktan sonra suyu yumuatamaz hale gelir. Eer yumuatma ilemi durmusa kalorifer kazanlarnda kire ta oluumuna neden olur. Su yumuatma cihaz belli bir debi ve sre su geiinden sonra yumuatma yapamaz. Bret iesi yardmyla suyun yumuayp yumuamad kontrol edilir. Mrekkep iesi byklndeki Bret iesi yarsna kadar kontrol edilecek su ile doldurulur ve iine 1516 damla sabun eriyii damlatlr. Sonra ie az kapatlp alkalanr. Suyun zerinde 1 parmak kalnlnda kpk olmusa su yumuaktr. Eer hemen snyorsa veya olmuyorsa su ok serttir. Eer su sertse geri kazanma ilemi ( Rejenerasyon) ilemine tabi tutulur. Su yumuatma cihaz nce ters ykanarak reine zerindeki amur ve pislikler dar atlr. Sonra reine zerinden tuz eriyii geirilir. Bylece tuzun sodyumu ile sert su ile doymu olan reine deki magnezyum ve kalsiyum iler yer deitirir. Bylece reine suyu yeniden yumuatabilir duruma gelir. Ca Pe (veya Mg Pe ) + 2 NaCl Na2 Pe + CaCl2 (veya MgCl2) Her 100gr kalsiyum iin 500 600 gr tuz eriyii gerekir. Tuzlamadan sonra reine yeniden ykanr nk tuz metal rtr. Tatl su gelene dek yenden ykama devam eder. Tatl su geldikten sonra yumuatma cihaz iletmeye hazrdr.

58

59

BLM

GNEL SU ISITICILARI

Ama: Gneli su stclar hakknda bilgilendirme.

8.1 GNEL SU ISITICILARI

Trkiyenin ortalama gnelenme sresi 2640 n/yl, toplam gne nm ortalamas 3083 kcal/m2 deerindedir. Bu deerler yksek bir gne enerjisi potansiyelini ifade eder. te yandan gne enerjisinin en verimli ve en yaygn kullanm alan ise gneli su stclardr. Gneli su stclarnn ana eleman dz toplayclardr. Bu dz toplayclarn konumu ve gne n ile yapt alar ekil-7.1 de gsterilmitir. 60

Bu ekildeki Q gne geli asn (Gne nnn toplayc dzleminin dikeyi ile yapt a, S toplayc eim as (Toplayc dzlemin yatayla yapt a), Gne zenit as (Gne nnn, gne baucu ykseklii ekseni ile yapt a), A toplayc azimut as (Toplayc dzlemin tam gneyden, bat ve douya sapma asdr.)

8.2 Gneli Su Istclar Tesisat emalar

ekilde doal akml bir gneli su stcsnn toplu emas ve elemanlar grlmektedir. Doal akmn oluabilmesi iin toplayc st dzeyi ile scak su deposu alt dzeyi arasnda en az 35 cm ykseklik fark bulunmaldr. (Ak sistem)

61

ekilde ise pompal, kapal sistem ve s deitirgeli bir gneli su stc tesisatnn, var olan bir boyler tesisatna balants grlmektedir. Pompal sistemde devrede bir dolam pompas bulunduundan depo, gne toplaycsndan aada yerletirilebilir. Gneli su stcsnn devreye girip kmas scaklk farkna gre alan otomatik dzenleme aygt ile gerekleir. Toplayc ise su deposu arasndaki fark belirli bir deere ulanca pompa devreye girer ve depodaki su snmaya balar. Gnele stlan su deposu mevcut scak su tesisatna bir yollu vana ile balanr.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

Otomatik dzenleme aygt (Fark term.) Toplayc duyargas Gneli sistem deposu duyargas Su deiim pompas Gneli scak su deposu yollu vana Termostatl elektrikli stc Varolan boyler deposu Genleme deposu Geri tepme venteli (ekvalf) Gvenlik venteli Termometre Manometre Kazan

62

8.3 Scak Su Gereksiniminin Belirlenmesi

Scak su tesisat konusunda kullanma scak su gereksinimi verilmi ve su scakl 60C olarak esas alnmtr. Gneli su stcsnda sistem verimi su scaklna ok baldr. Konutlarda genelde banyolarda 40C ve mutfakta 60C scaklkta su kullanlr. Dolaysyla enerji tasarrufu asndan gnete su stmada kullanma suyu tasarm scakln 45C almak uygun olmaktadr. Kullanma suyu scakl 45C alndnda eitli uygulamalarda kii bana scak su gereksinimi izelge 7,1 de verilmitir. Gnele su stma tesisat tasarmnda bu izelgeden yararlanlabilir. izelge 7,1 Deiik Kullanma Yerlerinde 45C Scak Su Gereksinimi
Kullanma Yeri Konutlar Oteller Atlye Fabrika Aklama Dk gelirli Orta gelirli Yksek gelirli Ortalama deer Lks oteller Ortalama Lavabolarda Ak dularda htiya (lt/gn. kii) 40 60 60 100 100 150 100 200 50 30 50

8.4 Gneli Su Istclarnn Tasarm

Gneli su stclarnn tasarm u admlardan oluur. 1. Gneli su stcsnn planland yerin enlemi belirlenir. 2. Gneli su stcsnn planland mevsim belirlenir. 3. Toplayc AZMUT as (A) belirlenir. 63

4. En uygun toplayc eim as (S) planlanan yerin enlemine ve mevsimine gre ekil7,4 ten alnr. 5. Yatay yzeye gelen toplam gne nmnn ortalama deeri Qy planlanan yer ve mevsimine gre izelge 7,2 den alnr. 6. Eik toplayc yzeyi iin dnm faktr R, planlanan yerin enlemi, eim as ve mevsimine gre izelge 7,3 ten bulunur. 7. Toplayc azimut asnn dzeltme faktr, A planlanan yerin enlemi ve toplayc azimut asna gre ekil7,5 ten bulunur. 8. Eik toplayc yzeyine gelen toplam nm ortalamas
Q K = Q y x R x A 1 (kcal/m 2 .gn) Formlyle bulunur.

QK = Eik toplayc yzeyine gelen toplam nm ortalamas Qy = Planlanan yer ve mevsime gre yatay yzeye gelen toplam gne nm ortalama deeri R= Planlanan yerin enlemi, eim as ve mevsimine gre eik toplayc yzeyi iin dnm faktr A1 = Planlanan yerin enlemi ve toplayc Azimut asna gre, toplayc azimut as dzeltme faktr 9. En uygun toplayc verimi, nK toplayc tipi ve mevsimine gre izelge 7,4 ten alnr. 10. Toplayc dnda sistemin ortalama verimi nm=0,60 alnr.
Q N = Q K x n K x n m (kcal/m2.gn)

11. Yararl s QN aadaki formlle bulunur.

12. Scak su hazrlanmas iin gerekli s

Q d = M w x C x (T w TF ) (kcal/gn) formlyle bulunur. M w Scak su miktar (lt/gn)

Tw Eriilmesi istenen su scakl (C)

Suyun zgl ss (kcal/kgC)

TF Ortalama ebeke suyun scakl (C)

NOT: TF (Ortalama ebeke suyu scakl olup izelge 7,5 ten 1 m

derinlikteki toprak scakl olarak alnr.) 13. Gerekli toplayc alan 64

FK =

Qd (m2) QN

Qd = Scak su hazrlamak iin gerekli s Q N = Yararl s

Formlyle bulunur.

14. Scak su deposu hacmi

V= B1 FK (m3)

Formlyle bulunur.

B1 = 0,06 (sabit) FK= Gerekli toplayc alan 15. Su dolam pompas debisi
P = B2 x FK B2 = 1 ( sbt ) lt / dak

rnek: Alanyada 50 yatakl bir otelin Haziran-Austos dnemindeki

scak su ihtiyacn karlayacak gneli su stc tesisatnn tasarmn yapnz.

zm:
1. Yer ALANYA ENLEM 3633(K) 2. MEVSM

HAZRAN-AUSTOS 0 16
65

3. Toplayc AZMUT As (A)

4. En uygun toplayc eim as (S)

5. Yatay yzeye gelen toplam gne nmlarnn ortalama deeri (Qy)=4870 (kcal/m2.gn) 6. Eik toplayc yzeyi iin dnm faktr (R=1,056) 7. Toplayc azimut asnn dzeltme faktr (A1=1) 8. Eik toplayc yzeye gelen toplam nm ortalamas
Q K = Q y x R x A1 = 4870 x 1,056 x 1 = 5 / 43 kcal / m 2 gn

9. En uygun toplayc verimi nm

0,65 0,60

10. Toplayc dnda sistem ortalama verimi 11. Yararl s (QN) 12. Scak su hazrlamak iin gerekli s (Qd) 13. (FK) Gerekli toplayc alan

14. Scak su deposu hacmi (V) V = B1 x FK = 0,06 x 37 ,39 = 2,244 m 3 ( 2250 lt ) 15. Pompa debisi (P)
P = B2 x FK = 1 x 37 ,39 = 37 ,39 lt / dak

66

67

izelge 7.3 Toplayc Eim as (5) ve Enlem Derecelerine gre dnm faktr (R) deerleri

Aylar

S 15

30

45

60

36K Enlem in R Faktrleri R=Cos ( S)/Cos Arn, 1979 Nisan, Mays, 26,87 1,097 1,119 1,006 0,886 Eyll Haziran 19,12 1,056 1,039 0,952 0,800 Austos Nisan Eyll 22,99 1,076 1,078 1,007 0,867 Ekim Mart 51,43 1,293 1,496 1,597 1,589 Btn Yl 36,00 1,154 1,229 1,221 1,129 68

38K Enlem in R Faktrleri Nisan, Mays, Eyll Haziran Austos Nisan Eyll Ekim Mart Btn Yl Nisan, Mays, Eyll Haziran Austos Nisan Eyll Ekim Mart Btn Yl Nisan, Mays, Eyll Haziran Austos Nisan Eyll Ekim Mart Btn Yl 27,70 20,00 23,85 51,87 38,00 1,102 1,060 1,080 1,296 1,168 1,129 1,059 1,087 1,503 1,257 1,078 0,964 1,020 1,608 1,260 0,955 0,815 0,883 1,603 1,177

40K Enlem in R Faktrleri 29,84 22,84 26,34 53,44 40,00 1,114 1,075 1,094 1,315 1,183 1,153 1,077 1,114 1,540 1,286 1,113 1,005 1,057 1,661 1,301 0,997 0,865 0,929 1,668 1,227

42K Enlem in R Faktrleri 32,95 24,28 28,62 55,98 42,00 1,137 1,083 1,107 1,349 1,199 1,190 1,092 1,139 1,607 1,316 1,166 1,026 1,093 1,755 1,344 1,061 0,891 0,973 1,783 1,280

69

ekil7,4 Enlem derecesi ve aylara gre en ok gne enerjisi alacak toplayc eim asnn bulunmas

ekil7,5 Toplayc azimut asna ve enleme gre dzeltme faktrleri

izelge 7,4 Deiik toplayc tiplerine ve mevsimlere gre en uygun toplayc verimleri

Aylar

Tek tabaka cam rtl ve selektif absorber yzeyli toplayc

ift tabaka cam rtl ve selektit absorber yzeyli toplayc 0.64 0.45 0.35 0.45

Haziran, Temmuz, Austos Nisan, 0.65 Mays, Eyll 0.50 Ekim, Kasm, Aralk, Ocak, 0.25 0.40

ubat, Mart
Btn Yl

70

TOPLAYICI VERM

80
VAKUM ZOLASYON SELEKTF YZEY

60 40 20
TEK TAB CAM SELEKTF OLMAYAN YZEY FT TAB. CAM SELEKTF YZEY

ekil 7,6 Scaklk fark/snm iddetli parametresi ile dz toplayc veriminin bulunmas 20 40 80 60 100 120 140
SICAKLIK FARKI / IINIM DDET

FT TAB. CAM SELEKTF OLMAYAN YZEY

71

72

KAYNAKLAR Bu Ders Notunu Hazrlanrken

Cavit SIDAL, shhi tesisat 2007 Tesisat market derisi (ubat-Mart 2000 say:23 ve Austos-Eyll 2000 say :26) Makine mhendisleri odas (mmo) yayn no 122 1998

73

Issan shhi tesisat (ssan almalar 2001) Mimarn tesisat el kitab .(2003) IV. Ulusal Tesisat Mhendislii kongresi ve sergisi.

www.Vitra.com.tr internet sitesi mutfak tasarm. Cavit SIDAL,Etem Sait Z Yapda shhi tesisat (Birsen Yaynevi stanbul 1990) eitli web adreslerinden (grafik ve resimler) Tesisat i ve ilem yapraklar

Kalorifer Tesisat Proje Hazrlama Teknik Esaslar 13. Bask Yayn Erdoan imek, Shhi Tesisat Notlar dan faydalanlmtr.

74

75