Rozmowy Z Corka Fragment

Dla mojej crki, Paige
Przez osiemnacie lat bya skazana na wysuchiwanie moich niekoczcych si kaza, nauk i tyrad na temat negatywnego wpywu wspczesnej kultury. Teraz musz mniej mwi, a wicej si modli; musz pozwoli ci wylecie z gniazda i prosi Boga, by si tob zaopiekowa. Nie ma adnych wtpliwoci, e wzbijesz si na wyyny... Kocham ci, anioku! Pragn rwnie podzikowa najbliszym przyjacikom Paige, ktre si rzeczy musiay znosi moje kazania jedno, dwa, trzy... setki! Jesi, Lauren, Jessica, Kelti, Taralah, Kaitlin i Jennifer (JNiece). Uwielbiam was i traktuj jak wasne dzieci!
Tytu oryginau: 5 Conversations You Must Have With Your Daughter Przekad: Kamil Maksymiuk Redakcja techniczna: Pawe Pietrzyk Redakcja: Beata Kaczmarczyk Projekt okadki: Radosaw Krawczyk Korekta: Elbieta Augustyniak Originally published in English as 5 Conversations You Must Have with Your Daughter by B&H Publishing Group, Nashville, Tennessee, USA Copyright 2008 by Vicki Courtney Translated and used by permission of B&H Publishing Group. All rights reserved. Copyright 2010 by Oficyna Wydawnicza Vocatio. All rights to the Polish edition reserved. Wszelkie prawa do wydania zastrzeone. Ksika ani adna jej cz nie moe by przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. W sprawie zezwole naley zwraca si do: Oficyna Wydawnicza Vocatio 02-798 Warszawa, ul. Polnej Ry 1 e-mail: vocatio@vocatio.com.pl Redakcja: fax (22) 648 63 82, tel. (22) 648 54 50 Dzia handlowy: fax (22) 648 03 79, tel. (22) 648 03 78 e-mail: handlowy@vocatio.com.pl Ksigarnia Wysykowa Vocatio 02-798 Warszawa 78, skr. poczt. 54 tel. (603) 861 952 e-mail: ksiegarnia@vocatio.com.pl www.vocatio.com.pl
ISBN 978-83-7492-153-4
Podzikowania
la mojego ma, Keitha dzikuj ci za twoje niesabnce wsparcie oraz ch czytania i poprawiania niektrych rozdziaw niniejszej ksiki, mimo e miae na gowie mnstwo wasnej pracy. Za trzy lata zostaniemy sami w pustym gniedzie. Dasz wiar? Zestarzejemy si i bdziemy siedzie w bujanych fotelach na ganku. Ju nie mog si tego doczeka! Dla moich dzieci: Ryana, Paige i Haydena wiem, e to nieatwe mie matk, ktra pisze na temat nastolatkw... szczeglnie kiedy samemu si nim jest. Zasugujecie na medal! Wasz tata i ja z przyjemnoci patrzymy, jak umacniacie si w wierze. Niech wiat ma si na bacznoci! Dla przyjaci w moim wydawnictwie B&H wsppraca z wami przy tym projekcie bya prawdziw przyjemnoci. Dzikuj, e uwierzylicie w moje przesanie. Dla mojego agenta, Lee Hough mam ogromne szczcie by pod twoimi skrzydami. Jeste najlepszy! Dla Lindy Attaway dzikuj, e uyczya swojego talentu przy czytaniu i redagowaniu mojego rkopisu, zanim trafi do wydawcy. Jestem dozgonnie wdziczna za twoj uprzejmo... i przyja.
5
Podzikowania
Dla Barbary Andrews dzikuj, droga przyjaciko, za to, e kochaa moj crk i bya dla niej przewodniczk w ostatniej klasie liceum. Twoje relacje z Lauren byy rdem inspiracji dla nas wszystkich. Ona jest z ciebie dumna. Dla Janet Watson hurra, udao si! Przeprowadziymy nasze dziewczynki przez liceum. A kiedy bdziesz czyta te sowa, one bd ju hen daleko, w swoich akademikach. Bywao ciko, ale mamy tyle wspaniaych wspomnie. Ciesz si, e mogymy przej przez to razem. Dla czytelnikw mojego bloga VirtueAlert.com dzikuj za wypenianie ankiet, bardzo pomocnych przy pisaniu tej ksiki. Mam nadziej, e nasze cieki zbiegn si kiedy i bd moga osobicie wam podzikowa i mocno uciska. Dla mojego Pana i Zbawiciela, Jezusa Chrystusa dzikuj Ci za to, e mogam wskazywa blinim drog ku Tobie i Twojej chwale. Moje serce naley do Ciebie na wieki wiekw.
Przedmowa
rzedmowy s dla mnie bardzo wane. Dlatego rzadko kiedy oddaj wydawcy ksik z ju napisanym sowem wstpnym. Zazwyczaj czekam a do kocowego etapu redakcji, gdy mj tekst wraca do mnie po raz ostatni (na kilka tygodni przed oddaniem do druku). Aby znowu wczu si w ton i klimat ksiki, czytam j jednym tchem, od deski do deski. Wiem, e przedmowa bdzie pierwsz rzecz, jak przeczyta czytelnik, dlatego pisz j na kocu. W tym przypadku pisanie przedmowy zbiego si z bardzo wanym wydarzeniem w moim yciu. Prosz spojrze na moj list rzeczy do zrobienia w tym tygodniu: Napisa wstp do ksiki Rozmowy z crk. Sporzdzi razem z Paige list rzeczy, ktre ma zabra ze sob do akademika. Znale kogo, kto zajmie si naszymi pieskami, gdy bdziemy odwozi Paige do collegeu. Co za osobliwy zbieg okolicznoci. Wszystko si bardzo dziwnie zoyo. Moja ksika na temat wychowania crek ukae si w momencie, gdy moja crka wanie mnie
7
Przedmowa
opuszcza. Pisaam t ksik, kiedy Paige bya w ostatniej klasie liceum. Pisaam j, gdy jako cheerleaderka zagrzewaa do walki swoj szkoln druyn i gdy dostaa list z informacj, e przyjto j do collegeu, o ktrym marzya. Pisaam j, gdy we wrzeniu kupowaymy kreacj na bal z okazji homecoming1 i gdy w maju szukaymy sukienki na rozdanie dyplomw. Pisaam j, kiedy moja crka chodzia na pierwsze randki i kiedy planowaam przyjcie urodzinowe z okazji jej osiemnastki. A teraz siedz w moim ukochanym fotelu do pisania i komponuj t przedmow, podczas gdy Paige przeglda swoje rzeczy i ukada w stosy te, ktre zabierze ze sob do akademika. Chce mi si paka... poprosz o chusteczk! Kiedy ta ksika si ukae, mj m i ja bdziemy mieli ju za sob liczc 1300 kilometrw podr przez cztery stany, by zawie crk do akademika, wraz z rzeczami, ktre teraz wybiera. Musz wam zdradzi, e Paige nigdy dotd nie opuszczaa domu na duej ni tydzie. Wiem, e bdzie czasami wpadaa z wizyt, przyjedaa na wita, e przecie s wakacje i wiadomo tego jest jak kompres na moje zbolae serce. Prawda jest jednak taka, e moja dziewczynka ju nigdy nie wrci do domu na stae. Nie wprowadzi si na powrt do swojego pokoju. Nie bdzie mieszka tu obok, oddzielona ode mnie tylko cian. Nie bd miaa pewnoci, e jest bezpieczna. Ju raz przez to przechodziam, odwoc do collegeu jej brata, wic wiem, z czym to si wie. Z jej czteroletni nieobecnoci w domu i nie tylko. Czy wspominaam ju, e Paige nigdy nie wyjedaa na duej ni tydzie?
1 Homecoming tradycyjne imprezy zwizane z poegnaniem absolwentw lub powitaniem nowych uczniw organizowane w USA pod koniec wrzenia lub w padzierniku. Czsto poczone take z parad lub zawodami sportowymi. W niektrych szkoach podczas tego typu uroczystoci wybiera si rwnie krlow i krla imprezy (przyp. tum.).
Przedmowa
Moja crka stoi w tej chwili na progu nowego ycia, a ja po raz ostatni czytam t ksik i zastanawiam si, czy sama wystarczajco duo czasu spdziam na rozmowach z ni? Czy wystarczajco duo j nauczyam? Czy dostatecznie uwiadomiam w kwestiach chodzenia na randki, by unikna nieodpowiednich chopcw, ktrzy na pewno wczeniej czy pniej pojawi si na jej drodze? Czy odpowiednio czsto przypominaam jej, e Bg ma inne wzorce pikna ni wspczesny wiat? Czy wystarczajco mocno j kochaam? Umacniaam w wierze? Czy dostatecznie wyranie wskazywaam jej drog do Chrystusa? To chyba ju taka matczyna przypado zadrczanie si wtpliwociami, czy zrobio si wystarczajco duo dla swoich dzieci. Na szczcie wiem, e wszelkie moje niedocignicia naprawi Pan Bg i to ponad miar! Jeli chodzi o moj crk, wiksza cz pracy ju za mn. Hm moe teraz powinnam wystawi jej czek za ca t harwk? Odrobi zadanie domowe powierzone mi przez Boga pt. Wychowaj swoj crk. Trudno jest w dzisiejszym wiecie wychowywa crk. Nie jestem osob, ktra owija w bawen; to, co napisaam w tej ksice, dla niektrych kobiet moe by bolesne, niekiedy nawet szokujce. Tytuowe rozmowy przeprowadziam z wasn crk a pniej powtarzaam je bez koca. Cech charakterystyczn takich konwersacji jest to, e tak naprawd nigdy si nie kocz. Zaczynamy, gdy crka jest jeszcze maa, a potem toczymy je bezustannie przez wiele lat. Nie mona przesta mwi, nawet wtedy, gdy latorol zatyka uszy, wzdycha i przewraca oczami. Przeciwnie jeszcze bardziej trzeba si wwczas stara! I modli si! Modli si na okrgo. Prosi Boga o si, mdro i zrozumienie. Same moemy nie da rady; potrzebna jest Boa pomoc. A trudno uwierzy, jak prdko przyjdzie pora wyjazdu naszych dziewczynek na
9
Przedmowa
studia lub do pracy. Mam nadziej, e kiedy nadejdzie ten czas, kada z mam poczuje satysfakcj, e dobrze wykonaa powierzone jej zadanie przygotowania crki do dorosoci. I nie martwmy si, Bg wcale nie szuka idealnych matek, ktre wychowuj idealne crki. On wie, e jestemy niedoskonaymi matkami, ktre wychowuj niedoskonae crki w niedoskonaym wiecie... ale, e czynimy to dla Jego chway, powierzajc Mu nasze dzieci i ywic nadziej, e On dalej wszystkim dobrze pokieruje. Vicki Courtney
ROZMOWA I
Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa *
Parafraza sw Arystotelesa (z jego Metafizyki) cao to wicej ni suma czci (przyp. tum.).
Rozdzia 1
adne opakowanie
zy kiedykolwiek ktra z was, daa si skusi adnemu opakowaniu? Producenci, nastawieni na zysk, zdaj sobie spraw z tego, jak bardzo jest ono istotne. Co wicej, znaj wyniki bada: ponad 70% konsumentw podejmuje decyzje dotyczce zakupu dopiero w sklepie. A tam o ich uwag walczy ponad 100 tysicy produktw1. Niezalenie od tego, czy jest to paczka gumy do ucia, tubka pasty do zbw czy paczka chipsw w kady produkt zainwestowano wiele cennego czasu i ogromne pienidze. Przeanalizowano wszelkie aspekty danej rzeczy, poczynajc od tzw. targetu, czyli grupy potencjalnych klientw, poprzez kolorystyk opakowania, a koczc na umiejscowieniu towaru na sklepowych pkach. Rzecz jasna, przywieca temu jeden cel: produkt musi si wyrnia w gszczu innych, a klient musi po niego sign, wrzuci do koszyka i zapaci przy kasie.
1
Satkar Gidda, Attracting Consumers through Package and Product Innovation, www.brandchannel.com/brand_speak.asp?bs_id=111, stan z 23.05.2005.
12
adne opakowanie
Najgorsze jest jednak to, e dla wielkich korporacji wasza crka te jest dla nich produktem! Spece od marketingu haruj dzie i noc, by mie pewno, e bdzie dokadnie wiedziaa, w jaki sposb moe si wyrni w tumie. Jeli ma zwrci na siebie uwag swojej grupy targetowej, opakowanie musi by idealne. Idealne oznacza bez skazy. Do ukoczenia dwunastego roku ycia wasza crka obejrzy 77 546 reklam telewizyjnych2. Dorzumy do tego reklamy w czasopismach, na billboardach oraz w internecie. W efekcie w wieku 16 lat bdzie miaa ju pen wiadomo roli, jak powinna odgrywa w spoeczestwie. Wspczesny wiat bdzie jej cay czas wbija do gowy, e musi si odchudza, prowokacyjnie ubiera i demonstrowa walory swojego ciaa. Innymi sowy, ma cieszy mskie oko, pokonujc przy tym niezliczone zastpy rywalek. Problem w tym, e wspczesny mczyzna jest wybredny. Od zawsze wtaczano mu do gowy obrazy idealnych kobiet. Dlatego nie toleruje Ponad paskich piersi, grubych ud, cel75% dziewczt lulitu, przebarwie skry, rozi modych kobiet przydwojonych kocwek wosw znaje, e niezadowolenie ani zmarszczek. Mczyzn z wygldu wasnego ciaa interesuje idea kobiety wyodreagowuje kreowany w komputerze za w niezdrowy pomoc programu Photoshop sposb. uwierzy, e wyretuszowane zdjcia wypacykowanych celebrytek to obowizujcy standard pikna. Wasze crki s wprowadzane w bd, a waszym najwaniejszym zadaniem jako matek jest wytumaczenie im, e padaj ofiar kamstwa. Jeli wasza crka uzna za prawdziwy wzorzec
2
Anastasia Goodstein, What Can Industry Do to Stop the Onslaught?, The Huffington Post [online], 2.10.2007, www.huffingtonpost.com/anastasia-goodstein/what-can-industry-do-to-s_b_66798.html.
13
Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa
pikna lansowany przez wspczesny wiat i bdzie prbowaa si do niego dostosowa, wpynie to na kad dziedzin jej ycia. A 93% dziewczt i modych kobiet wyznaje, e kiedy rano wstaj i szykuj si do wyjcia z domu, czuj si zestresowane i zaniepokojone jakim aspektem swojego wygldu. Ponad 75% z nich przyznaje, e niezadowolenie z wygldu wasnego ciaa odreagowuje w niezdrowy sposb, a 58% opisuje siebie tak negatywnymi okreleniami jak odraajca lub brzydka, zwaszcza gdy ogarnia je zy humor. Niemal 40% dziewczyn pada ofiar bulimii lub anoreksji3. Nie mona by naiwnym. Mode dziewczta s i bd naraone na kamstwa. Wikszo z nich przyjmie je za dobr monet. Z zachowania niektrych zorientujemy si, e co je drczy, inne bd cierpiay w milczeniu. Bd si umiecha i sprawia wraenie, e nie obchodzi je presja podporzdkowania si tej okrutnej definicji pikna, ktr stworzy wspczesny wiat. Zatrzymaj swj sekret dla siebie. Bd nienawidzi swojego ciaa w samotnoci. Kiedy wyjd spod prysznica i zobacz swoje odbicie w lustrze; kiedy zejd z wagi w gabinecie lekarskim; kiedy w sklepowej przebieralni bd usioway wcisn si w rozmiar, ktry chciayby nosi; kiedy na basenie przystojnemu ratownikowi wpadnie w oko ich koleanka, a nie one... Warto si nad tym zastanowi. Kiedy ostatni raz, natrafiycie w magazynie o modzie i urodzie na artyku, w ktrym wspomniano by o piknie wewntrznym? Niewane, czy chodzi o porady dotyczce ubioru, diety czy ycia seksualnego przekaz jest wyrany: najwaniejsze jest opakowanie. A jaka jest nagroda za posiadanie adnego opakowania? Zaczepki ze strony mczyzn. Komplementy typu super laska lub seksowny ksek. Nagrod gwn za jest to, e na ten adnie opakowany ksek poakomi si jaki mczyzna. Czy nie o to tak naprawd w tym wszystkim chodzi? Ponad cztery dekady temu miaa miejsce rewolucja
3
Tame.
14
adne opakowanie
seksualna i wyzwolenie kobiet. A co mamy dzisiaj? Kobiety uprzedmiotowione w takim stopniu jak nigdy wczeniej.
Smutny stan rzeczy

Najlepszym dowodem na to, e stan rzeczy nie napawa optymizmem, jest afera z Vaness Hudgens w roli gwnej. Dla niezorientowanych roznegliowane zdjcia gwiazdy High School Musical przecieky do internetu z nieznanego rda. Na portalach informacyjnych umieszczano linki do forw, gdzie mona byo si wypowiedzie na temat tego skandalu. Gdy czytaam komentarze mczyzn, starych i modych, ktrzy analizowali kady centymetr kwadratowy ciaa modej aktorki, robio mi si niedobrze. Jedni krytykowali rozmiar jej biustu, inni byli rozczarowani, e gwiazda nie depiluje sobie linii bikini. Podobno cz z tych zdj pochodzia z okresu, gdy Hudgens miaa zaledwie 16 lat. Na forach internetowych przedstawiciele brzydszej pci w kko powtarzali: Chtnie bym j..., przy czym niektrzy do szczegowo opisywali swoje fantazje erotyczne. Drogie mamy i tatusiowie, to nie byy strony pornograficzne! Wiele z nich naley do uznanych portali informacyjnych, ktre nie zadbay o to, by monitorowa i cenzurowa wpisy od czytelnikw. To tylko namiastka wiata, w ktrym przyszo nam y przesiknitego seksem i zatrutego pornografi. Nie ma si co udzi. Wasi synowie i wasze crki s albo ju zanurzeni w tym wiecie, albo niedugo bd. By moe oni te, razem z 7 milionami innych widzw, ogldali gal rozdania nagrd MTV Video Music Awards 2007, podczas ktrej mia miejsce synny comeback Britney Spears4.
Anne Becker, MTV VMAs Ratings, Web Traffic Up Video Music Awards Move to Las Vegas, Only Air Once, Broadcasting & Cable [online], 10.09.2007, www. broadcastingcable.com/article/CA6477262.html?rssid=193.
4
15
A jeli przegapili to w telewizji, mogli potem nadrobi zalegoci, ogldajc jej wystp w serwisie YouTube, gdzie filmik po kilku dniach obejrzao ju 1,5 miliona internautw. Nie musz chyba dodawa, e wystp piosenkarki nie by przyjemnym widowiskiem. Dla mnie wygldao to tak, jakby artystka po prostu wtoczya si na scen w samej bielinie, a potem zapomniaa sw wasnej piosenki. Ujrzaam w niej dziewczyn, ktrej kariera ju na samym starcie, gdy miaa 15 lat, zostaa zbudowana na uprzedmiotowieniu jej ciaa. Koniec kocw Britney Spears staa si ikon popkultury, a jej warto opiera si tylko i wycznie na sumie czci jej ciaa. Mona powiedzie, e stao si tak na jej wasne yczenie, ale czy wtedy, gdy bya modziutk dziewczyn, zdawaa sobie spraw z tego, e mscy wielbiciele wpatrujcy si tsknie w jej plakaty wiszce na cianie, zerw je w momencie, gdy synna Britnejka przytyje kilka kilogramw? Czy jestem jedyn, ktra uwaa, e rozchwianie psychiczne panny Spears ma jaki zwizek z tym, i na pocztku swojej kariery pozwolia potraktowa si jako sum czci swojego ciaa? A teraz, kiedy te czci s ju mniej atrakcyjne, zachodzi w gow, kim tak naprawd jest. Szokiem bya dla mnie take lektura komentarzy na temat wspomnianego wyej wystpu. Wszyscy internauci byli zgodni co do jednego: Britney jest gruba. W rzeczywistoci wikszo modych kobiet chciaaby mie jej figur (a pamitajmy, e piosenkarka zdya ju urodzi dwoje dzieci). To kolejny przykad tego, jak wspczesny wiat narzuca nowy, bezlitosny wzorzec pikna, ktry nie toleruje naturalnych skutkw ubocznych urodzenia dziecka ani oznak starzenia si. Od kobiet oczekuje si, e powrc do figury sprzed ciy. adnej litoci dla rozstpw czy nadmiaru skry na brzuchu. Jeli jeste matk i celebrytk, i sta ci na wasnego trenera oraz szefa kuchni, ktry bdzie przyrzdza dla ciebie niskotuszczowe posiki, masz szans wyldowa na stronie TMZ.com
16
adne opakowanie
(popularny amerykaski portal plotkarski) w rubryce Seksowne Mamuki. Wyjtkowo seksowna mamuka moe nawet zosta okrzyknita mianem MILF (czyli: MZDZ Mamuka Zdatna do Zaliczenia) przez redakcj portalu lub internautw, ktrzy podniecaj si analizowaniem cia sawnych kobiet. Chtnie bym j zaliczy, Ciao, ktre by si przeleciao to komentarze od zboczecw pojawiajce si w hurtowych ilociach5. Co za smutny, aosny stan rzeczy. Co gorsza, nasze crki (i synowie) patrz na to wszystko i nasikaj tym od najmodszych lat.
Okrutna definicja pikna

Drogie mamy, czy wy te czujecie presj, ktrej poddawane s wasze crki? Zao si, e tak. Nie jestecie w tym osamotnione. W sondau zleconym przez Dove Foundation, 57% ankietowanych kobiet zgodzio si z twierdzeniem, e definicja kobiecego pikna w dzisiejszym wiecie bardzo si zawzia, a 68% stwierdzio, e media i reklamy ustanowiy nierealistyczny wzorzec pikna, ktry jest poza zasigiem wikszoci kobiet6. Czy nie irytuje was cige bombardowanie naszego spoeczestwa t wypaczon definicj pikna? Mnie irytuje i to bardzo. Waciwie doprowadza mnie do szau! I owa zo, ktra mnie przepenia, jest jedn z gwnych si napdowych niniejszej ksiki. Jeli ten rozdzia wywoa take u was uczucie gniewu, bd si tylko cieszy. Czsto gniew bywa bodcem do dziaania. Bg ju dawno temu ostrzega ludzi przed ocenianiem innych na podstawie ich wygldu. Kiedy Pan wezwa
Nicole Richie Transitions to MILF, www.tmz.com/2008/02/11/nicolerichie-transitions-to-milf. 6 Joan Jacobs Brumberg, The Body Project: An Intimate History of American Girls, 1998, s. XXI.
5
17
proroka Samuela, by namaci nastpc krla Saula, zgani go za to, i zaoy, e na tronie powinien zasi starszy brat Dawida, Eliab, tylko z powodu jego przystojnej powierzchownoci. Samuel spojrza na Eliaba Nasze crki i pomyla: Z pewnoci musz wiedzie, przed Panem jest jego poe wzorce pikna, ktre mazaniec (1 Sm 16,6). wyznaje Bg, Kolejny werset ukazuje s jedynymi, jednak waciwe stanowiktre si licz. sko Boga wobec pikna. Bg bowiem powiada do Samuela: Nie zwaaj ani na jego wygld, ani na wysoki wzrost, gdy nie wybraem go, nie tak bowiem czowiek widzi, jak widzi Bg, bo czowiek patrzy na to, co widoczne dla oczu, Pan natomiast patrzy na serce (1 Sm 16,7). Pomog wam, matkom, rozszyfrowa kamstwa, ktrymi karmi nas wspczesny wiat, abycie mogy zainicjowa bardzo wane rozmowy z waszymi crkami i nauczyy ich boskiej prawdy na temat pikna. Niezalenie od tego, czy wasze crki ju uwierzyy w te kamstwa, czy s dopiero na wstpnym etapie prania mzgu, uwierzcie mi, bitwa nie jest jeszcze przegrana! Tam, gdzie jest Bg, tam jest i nadzieja. Trzeba powsta i gono pitnowa kamstwa. Tylko w ten sposb moemy pomc naszym crkom. Milczenie oznacza zgod na bzdury goszone przez wspczesny wiat. Nasze crki nie mog uwierzy, e s warte tylko tyle, ile suma czci ich ciaa. Musz wiedzie, e standardy pikna ustanowione przez Boga s jedynymi, ktre si licz. Nie musz chyba nikomu przypomina, e dawniej Boa definicja pikna bya powszechnie akceptowana przez kultur i spoeczestwo. Dzi jestemy wiadkami zjawiska polegajcego na odrzuceniu Boga jako wzorca pikna, dobra i moralnoci.
18
adne opakowanie
Jak by pikn? Rady sprzed 100 lat

Prosz sobie wyobrazi, e otwieracie pamitnik waszej crki, w ktrym czytacie takie oto zdanie: Drogi Pamitniczku, pragn pracowa nad sob, by moje wntrze byo pikniejsze. Pod koniec XIX wieku taki wpis byby czym bardzo prawdopodobnym. Joan Jacobs Brumberg, autorka ksiki The Body Project (Projekt: ciao), przestudiowaa pamitniki dziewczt z przeomu XIX i XX wieku, chcc znale moment, w ktrym zasza zmiana w postrzeganiu wygldu. Odkrya, e przed I wojn wiatow dziewczta rzadko wspominay o swoich ciaach jako narzdziach do samodoskonalenia lub poszukiwania wasnej tosamoci. Brumberg dodaje: Kiedy dziewczta w XIX wieku chciay sta si kim lepszym, skupiay si zazwyczaj na swoim charakterze oraz jego zewntrznych przejawach. W 1882 roku filozofia yciowa nastoletniej panienki prowadzcej pamitnik brzmiaa: Przyrzekam, e nie bd mwi o sobie i swoich uczuciach. Pomyl dwa razy, zanim co powiem. Bd ciko pracowa. Bd wstrzemiliwa w rozmowach i czynach. Nie bd marzy o niebieskich migdaach. Bd si nosi i prowadzi z godnoci. Bd si bardziej interesowa innymi ludmi7. Jestem pewna, e pamitnik mojej crki drastycznie rniby si od dziennikw dziewczt yjcych sto lat temu. Nie ulega wtpliwoci, e wewntrzne pikno to ju przeytek. Wikszo nastolatek nie ma nawet pojcia, e dawniej moda dama skupiaa si na swoich walorach wewntrznych. Co ciekawe, Brumberg zauwaya, e dziewczynki z XIX wieku zniechcano do przesadnego dbania o swj wygld. Prno po prostu nie bya w dobrym tonie. Badaczka pisze e charakter budowao si
7
Tame, s. XX.
19
w oparciu o samokontrol, suenie innym ludziom oraz wiar w BoSowo cnota ga8. Mona si zastanawia, ju dawno odeszo czy wczesne dziewczta znay do lamusa, mdro przekazan w Pimie zniko ze sownika witym: Kamliwy wdzik przecitnej nastolatki. i marne jest pikno: chwali naley niewiast, co boi si Pana (Prz 31,30), jednak bez wtpienia celem wikszoci z nich byo przeistoczenie si w tak wanie kobiet, ktra boi si Pana. Innymi sowy, bardziej ceniy one cnot (virtue), ni prno. W dzisiejszych czasach wszystko stano na gowie. We wspomnianym wczeniej sondau Dove Foundation 60% kobiet zgodzio si ze stwierdzeniem, e spoeczestwo oczekuje od kobiet tego, by podnosiy poziom swojej atrakcyjnoci, natomiast 59% dodao, e kobiety atrakcyjniejsze fizycznie s bardziej cenione przez mczyzn. Warto jednak zwrci uwag, e a 75% kobiet uczestniczcych w sondau yczyoby sobie, by kobiece pikno przedstawiane byo w mediach jako co wicej ni tylko atrakcyjny wygld9. Najwyraniej wspczesne kobiety rwnie chciayby, aby pikno miao wicej wsplnego z cnot ni z prnoci. Samo sowo cnota (rozumiane nie tylko jako dziewictwo, ale bardziej oglnie jako prawo, szlachetno, zacno) ju dawno odeszo do lamusa i tym samym zniko ze sownika przecitnej nastolatki. Kiedy i dlaczego nastpi ten przeskok od cnoty do prnoci? Okazuje si, e wini za to, przynajmniej czciowo, naley... lustra. Zwaszcza te wieszane w azienkach. Brumberg
The Dove Foundation, www.campaignforrealbeauty.com/press. asp?section=news&id=110. 9 Joan Jacobs Brumberg, The Body Project..., dz. cyt., s. 66.
8
20
adne opakowanie
pisze: Kiedy pod koniec XIX wieku lustro stao si nieodzownym elementem wyposaenia kadego domu amerykaskiej klasy redniej, nagle wiksz uwag zaczto zwraca na trdzik, a jednoczenie wzrosa sprzeda kosmetykw do twarzy. Przedtem krostki byy czym, co mona byo poczu, ale czego si nie widziao! Wszystko zmienio si pod koniec XIX wieku, kiedy w azience pojawiy si umywalka, bieca woda oraz lustro. Autorka pisze, e lustra odgrywaj kluczow rol w tym, jak amerykaskie dziewczta oceniaj swoj twarz i figur10. Wraz z upowszechnieniem luster kobiety dostay moliwo porwnywania swojego wygldu z piknociami goszczcymi na amach czasopism i gwiazdami kina, nie mwic ju o innych kobietach mijanych na ulicy. W latach dwudziestych XX wieku Amerykanki zaczy si interesowa kosmetykami. Puder, r, pomadki, zalotki pikniejsza cz spoeczestwa masowo zaopatrywaa si w te akcesoria do poprawiania urody. Ruch flapper11 jeszcze bardziej wzmg popyt na kosmetyki, szczeglnie wrd nastolatek. Brumberg zauwaa e sprzeda puderniczek poszybowaa w gr, poniewa umoliwiay one kobietom byskawiczne sprawdzenie swojego wygldu i skorygowanie go prawie wszdzie12. Wkrtce potem upowszechniy si domowe wagi. I od tamtej pory kontrolowanie przybywajcych lub ubywajcych kilogramw stao si obsesj modych kobiet. We wczeniejszych latach dziewczta mogy sprawdzi swoj
Tame, s. 70. Fala wyemancypowanych modych kobiet w latach dwudziestych XX wieku, gwnie w Ameryce. Typowa flapper nosia krtkie spdniczki, krtkie wosy, suchaa jazzu i ostentacyjnie demonstrowaa swj bunt przeciwko wczesnym konwenansom. Inne cechy charakterystyczne to: krzykliwy makija, publiczne picie alkoholu i palenie tytoniu, swobodne podejcie do seksu, prowadzenie auta itd. W tamtych czasach ruch flapper by zjawiskiem powszechnie szokujcym spoeczestwo (przyp. tum.). 12 Tame, s. 107, il. 25.
10 11
21
wag jedynie w aptece lub na jarmarku. Nikt wtedy jeszcze nie sysza o dietach czy wiczeniach fizycznych. Takie rzeczy potpiono by jako przejawy prnoci. Byam w szoku, kiedy dziki lekturze Brumberg dowiedziaam si, e gdy pod koniec XIX wieku mode dziewczta opuszczay rodzinne gniazdo, czsto potem w listach do matek informoway je o zdrowym przybieraniu na wadze oraz duym apetycie. W tamtych czasach szczupa figura bya niemale przeklestwem! Szczupe dziewczta postrzegano jako chore, czsto podejrzewano je o niepodno a zdolno do wydawania na wiat zdrowego potomstwa bya wczenie rzecz o wiele bardziej istotn ni zgrabna sylwetka prezentowana w kostiumie kpielowym. Rosnca popularno luster oraz apogeum ruchu flapper w latach dwudziestych sprawiy, e kobiety zaczy przejmowa si kadym dodatkowym kilogramem. Zaczto si rozpisywa o odchudzaniu i dietach. Przeskok od cnoty do prnoci sta si faktem, a pniej cakowicie wymkn si spod kontroli.
Prawdziwe odbicie
Zatrzymajmy si na chwil. Prosz wyobrazi sobie wiat, w ktrym lustra i wagi s dobrem rzadko spotykanym i trudno dostpnym. Osobicie przestaam si way kilka lat temu na znak buntu przeciwko wspczesnej kulturze, ktra wmawia nam, e szczcie zaley od cyferek, ktre pokazuje waga. W okresie szkolnym walczyam z zaburzeniem odywiania. Wpdziam si w mani codziennego kontrolowania swojej wagi, a niekiedy wayam si nawet kilka razy dziennie. Jeli okazywao si, e choby o kilogram przekraczam wyznaczon przez siebie norm, to przez reszt dnia miaam zepsuty humor. Teraz, po latach, skupiam si na tym, by wyglda zdrowo i nie pozwalam na to, by waga wpywaa na mj nastrj.
22
adne opakowanie
Wcale nie namawiam do tego, abymy wszyscy wyrzucili nasze lustra i wagi na mietnik. Po prostu zwracam uwag na to, jak owe wynalazki wpyny na postrzeganie ciaa przez kobiety. Wiele lat temu rozmawiaam z grup dziewczt nalecych do stowarzyszenia studentek (tzw. sorority) na znanym uniwersytecie. Pani z kierownictwa, przez ktr zostaam zaproszona, usyszaa kiedy o moich problemach z samoocen w czasach studenckich i poprosia mnie, abym opowiedziaa o wasnych dowiadczeniach dotyczcych zaburze odywiania, poniewa wiele z dziewczt zamieszkujcych akademik cierpiao na takie wanie przypadoci (m.in. godzenie si oraz bulimi). Problem sta si tak powany, e wadze uczelni walczyy z przedwczesnym rdzewieniem rur odpywowych oraz nagminnym zapychaniem toalet. Wszystko to byo skutkiem masowo zwracanego jedzenia. Kiedy pojawiam si w akademiku w dniu mojego wystpienia, moja przewodniczka oprowadzia mnie po budynku. Rzucio mi si w oczy, e wszdzie wisz lustra. W sali zgromadze oraz w wietlicy cae wielkie poacie cian zamieniono w ogromne zwierciada, a wysokie lustra, w ktrych mona si byo przejrze od stp do gw, znajdoway si rwnie na korytarzach oraz przy gwnych schodach. Kiedy wyraziam swoje zdumienie t zwierciadlan krain, moja przewodniczka szybko odpowiedziaa: A myli pani, e dlaczego tyle naszych studentek godzi si i wywouje u siebie wymioty? Lustra non stop przypominaj dziewcztom o tym, ile im brakuje do ideau. W tamtym momencie zatskniam nagle za epok przedlustrzan. Za epok, kiedy cnota bya piknem, a prno grzechem. Bez luster y si nie da, ale musimy wykorzeni chore ambicje, ktre zeraj nasze crki, kiedy spogldaj na swoje odbicie.
23
Rozdzia 2
Im ciaa mniej, tym lepiej?
iedawno, bdc na zakupach z crk, czekaam na ni przed przymierzalni. W kabinie obok moda dama zawoaa do swojej przyjaciki: O rany! Jestem taka gruba! Nie mog si wcisn w rozmiar zero!1 Przyniesiesz mi wikszy? Autentycznie korcio mnie, eby wczoga si do jej kabiny i wepchn jej w buzi cheeseburgera. Miaam te nadziej, e moja crka nie usyszaa tego rozpaczliwego krzyku. Wikszo dziewczt, do uszu ktrych dotaryby te sowa, nie podyaby drog logiki i nie uznaa ich za wytwr wypaczonej definicji pikna, ktr narzuca nam wspczesny wiat. Zamiast tego spojrzayby wtedy na swoje odbicie w lustrze i poczuy wstyd i obrzydzenie do siebie. To kolejny przejaw walki o wizerunek kobiecego ciaa, ktra toczy si w duszach wikszoci kobiet, zarwno tych modych, jak i starszych. Wyniki jednej z ankiet wykazay, e 53% amerykaskich trzynastolatek jest niezadowolonych ze swojego ciaa, a wrd
1
Nieludzki rozmiar zero to w polskiej rozmiarwce 32 (przyp. tum.).
24
siedemnastolatek odsetek ten wzrasta Niea do 78%2. Jeli mamy przeciwzadowolonych stawi si kamstwom wspze swojego ciaa jest czesnego wiata dotyczcym 53% amerykaskich kobiecej sylwetki, musimy najtrzynastolatek, a wrd pierw odnale rdo problesiedemnastolatek odsemu i zaj si kwesti ksztatw tek ten wzrasta ciaa. Mam na myli taki ksztat a do 78%. ciaa, jakim obdarowa nas, kobiety, Bg, a nie klepsydr, ktrej wymagaj od nas media.
Lekcja geometrii, czyli wymiary kobiety

Dla wielu z was moe by sporym szokiem, e jak wykazay najnowsze badania sylwetka klepsydry jest najrzadziej wystpujc sylwetk kobiec. Miao j jedynie 8% Amerykanek z 6318 pa, ktrych ksztaty oceniono na potrzeby testu. Dodatkowo odkryto, e owa podana sylwetka klepsydry praktycznie nie pojawia si u kobiet noszcych rozmiar wikszy ni 363. A trzeba pamita, e przecitna kobieta mierzy 162 centymetry i way 73 kilogramy4. To samo badanie wykazao, e przemys odzieowy zakada, i figura klepsydry jest dominujc wrd Amerykanek i dlatego produkuje si ubrania wedug takiego wanie wzorca. Z powodu tego bdnego zaoenia wiele kobiet ma ogromne trudnoci ze znalezieniem ubra, ktre byyby korzystne dla ich sylwetki i dziki ktrym mogyby si pogodzi z takim ksztatem wasnego ciaa, jakim obdarowa je Bg. Badanie wykazao, e 46% kobiet
Joan Jacobs Brumberg, The Body Project..., dz. cyt., s. XXIV. Fashion Designers Still Blind to Reality, www.aphroditewomenshealth. com/news/20060123003254_health_news.shtml, stan z 23.02.2006. 4 Zob. www.pediatrics.about.com/cs/growthcharts2/f/avg_ht_female.htm.
2 3
25
ma figur bardziej prostoktn, 21% podobn do yki, za sylwetka 14% przypomina odwrcony trjkt5. To bya maa powtrka z geometrii. Idmy dalej. Prosz wyobrazi sobie wiat, w ktrym nie ma odgrnie ustalonych i narzuconych rozmiarw ubra. wiat, ktry istnia jeszcze sto lat temu, kiedy odzie szyto w domu. W przywoywanej ju wczeniej ksice The Body Project Brumberg pisze: Oglnie rzecz biorc, ubrania produkowane masowo zaszczepiy w dziewcztach poczucie autonomii, poniewa w kwestii stylu i gustu uwolniy je od dominacji matek, ktre szyy i nadzoroway garderob crek... Kiedy stroje szyto w domu, ich rozmiary mogy by dopasowywane do konkretnego ciaa. Jeli natomiast chodzi o ubrania ze sklepu, ciao musi si dostosowywa do narzuconych odgrnie, standardowych rozmiarw. Kiedy ubranie nie pasuje do ciaa, bo na przeszkodzie staj np. piersi, mode kobiety zaczynaj wmawia sobie, e z ich ciaami jest co nie w porzdku6. Przemys odzieowy nie jest jedynym winnym, jeli chodzi o negatywny wizerunek wasnego ciaa, ktry nosi w swoich gowach wikszo modych kobiet. Nie zapominajmy o jedzcych jedynie ciasteczka ryowe modelkach, ktre wa prawie jedn czwart mniej ni przecitna kobieta (redni wzrost modelki to 180 centymetrw, a waga 54 kilogramy). Powiedziaam, e modelki jedz ciasteczka ryowe? Bd. Oberaj si tylko listkami saaty. Tymczasem przecitna amerykaska nastolatka mierzy 162 centymetry i way 60 kilogramw7. De facto to zwykym nastolatkom bliej do idealnej, zdrowej wagi. Mimo to wikszo z nich i tak marzy o ciele modelki. Sonda przeprowadzony w 1995 roku wykaza, e biae dziewczta pochodzce
5 6 7
Fashion Designers Still Blind to Reality, dz. cyt. Joan Jacobs Brumberg, The Body Project, dz. cyt., s. 110. Zob. www.pediatrics.about.com/cs/growthcharts2/f/avg_wt_female.htm.
26
z klasy redniej za idealny uznaj wzrost 170 centymetrw i wag 50 kilogramw8. Standardy zmieniaj si wraz z upywem czasu. Staj si coraz bardziej nierealistyczne i niemoliwe do osignicia. Mary Pipher, autorka ksiki Ocali Ofeli, pisze, e w 1950 roku dziewczyna reklamujca wod White Rock Mineral mierzya 163 centymetry i waya 63 kilogramy. W dzisiejszych czasach mierzy ona 178 centymetrw i way zaledwie 50 kilogramw9. Niedawne badanie analizujce wpyw, jaki na nastolatki wywieraj przeznaczone dla nich programy telewizyjne, wykazao, e tak jak w innych programach, wystpuj w nich szczupe, atrakcyjne kobiety oraz, w mniejszym stopniu, przystojni i uminieni mczyni. Jeli chodzi o budow ciaa, w roli gwnej w tych programach nie wystpia ani jedna osoba, ktr mona by posdzi o nadwag10. W dalszej czci tego rozdziau bardziej szczegowo zajm si niebezpieczestwami, ktre nios ze sob magazyny mody, ale z pewnoci zgodzicie si, e odgrywaj one kluczow rol w zaszczepianiu modym dziewcztom negatywnego wizerunku wasnego ciaa. Doktor Susie Orbach, psychoterapeutka z London School of Economics, odkrya, e przegldanie magazynu o modzie przez trzy minuty obnia poczucie wasnej wartoci u 80% kobiet11. W lad za wspomnian wczeniej kampani Dove rwnie magazyn Seventeen rzekomo prbuje zapocztkowa wyom, lansujc wasny program Body Peace (W zgodzie z ciaem). Jego celem jest skoni nastolatki, by przestay obsesyjnie myle o szczupej figurze i krytykowa
Tame. Mary Pipher, Reviving Ophelia: Saving the Selves of Adolescent Girls, New York 1994. 10 Walt Mueller, Mirror Mirror, www.cpyu.org/Page.aspx?id=233021. 11 Nancy Etcoff, Susie Orbach, Jennifer Scott, Heidi DAgostino, The Real Truth about Beauty: A Global Report -Findings of the Global Study on Women, Beauty, and Well-Being, zlecone przez Dove, wrzesie 2004, www. campaignforrealbeauty.com/press.asp?section=news&id=110.
8 9
27
swoje ciao. Redaktorka magazynu Ann Shoket mwi: Nie chodzi o to, aby wyglda dobrze. Chodzi o to, aby czu si wietnie w swoim ciele niezalenie od jego ksztatu. Modym dziewcztom trudno jest taki stan osign. Tabloidy rozpisuj si o kadym kilogramie, ktry przyby jakiej znanej osobie. Dziewczta nie dysponuj barometrem tego, co zdrowe i normalne12. Doprawdy, robi to tylko tabloidy? Czy przypadkiem magazyn Seventeen nie ponosi cho czci winy? Caa ta inicjatywa trci mi hipokryzj. Dlaczego po prostu nie zabroni modelkom o wygldzie anorektyczek wystpowania w reklamach? Te dziewczyny wygldaj tak, jakby jeden podmuch wiatru mg je wywia na inny kontynent. Dlaczego nie zastpi ich dziewcztami o normalnych ksztatach, takimi jak nasze crki czy ich przyjaciki? Prosz wybaczy mj sceptycyzm, ale kampania Seventeen wydaje mi si po prostu prb poprawienia wizerunku czasopisma. Za problemy z cielesnoci nie moemy jednak wini wycznie przemysu odzieowego, kolorowych magazynw i modelek z wybiegw. Nie zapominajmy o lalce Barbie. Niedawno przeczytaam, e gdyby wymiary Barbie przenie w wiat rzeczywisty, wynosiyby one 71-46-86. Takich istot nie spotyka si w przyrodzie! Gdyby Barbie bya prawdziwym czowiekiem, z powodu swoich nienaturalnych proporcji musiaaby chodzi na czworaka. Z drugiej strony... czy kto pamita jeszcze lalki z serii Happy to Be Me wprowadzone na rynek w latach 90. XX wieku. Miay one wyksztaci w maych dziewczynkach bardziej realistyczne wyobraenie kobiecego ciaa. Niestety, lalki si nie spodobay, a ich producent splajtowa. Prawda jest taka, e wikszo dziewczynek woli si bawi zabawk, ktra ma nienaturalne, wyidealizowane ciao, a nie przypominajc kobiet z krwi i koci. Nie
Pam DeFiglio, Teen Girls Skeptical about Making Peace with Their Bodies, Daily Herald [online], 5.11. 2007, www.dailyherald.com/ story/?id=69540.
12
28
mam jednak zamiaru pali Barbie na stosie. Kiedy byam maa, spdzaam w jej towarzystwie wiele godzin i nigdy nie mylaam: Och, chciaabym mie jej idealne ciao!. Raczej mylaam: Och, chciaabym mie jej wystrzaowe auto!. Tak na marginesie nie udao mi si zdoby ani takiego ciaa, ani takiego auta.
Dojrzewanie i jego wpyw na wizerunek ciaa

Ginny Olson, autorka ksiki Teenage Girls: Exploring Issues Adolescent Girls Face and Strategies to Help Them (Nastoletnie dziewczta: ich problemy oraz metody pomocy), twierdzi, e dziewczynki, ktre dorastaj duo wczeniej ni ich rwieniczki, zazwyczaj kocz z niszym poczuciem wartoci ni te, ktre rozkwitaj pniej. Co wicej, te pierwsze zazwyczaj maj gorsz opini na temat swojego ciaa i s naraone na zaburzenia odywiania oraz uzalenienie od narkotykw. Autorka pisze, e powodem tego moe by m.in. fakt, e dziewczynka o powierzchownoci bardziej dojrzaej jest postrzegana przez dorosych oraz starsze koleanki przez pryzmat jej wygldu, a nie rzeczywistego wieku. Tak naprawd bowiem jest ma dziewczynk w ciele dorosej kobiety. Inn przyczyn jest to, e im wczeniej dojrzeje fizycznie, tym wczeniej zainteresuj si ni chopcy, czsto znacznie od niej starsi. Z powodu modego wieku taka dziewczynka nie jest emocjonalnie gotowa na skupienie na sobie tego rodzaju uwagi13. Jeli wasza crka wczeniej dojrzaa, zrbcie wszystko, co w waszej mocy, by uchroni j przed starszymi chopcami. Otwarcie rozmawiajcie z ni o zmianach zachodzcych w jej ciele. Niech wasze dziecko wie, e moe swobodnie zwrci si do was z jakimkolwiek problemem. Niewykluczone, e
Ginny Olson, Teenage Girls: Exploring Issues Adolescent Girls Face and Strategies to Help Them, Grand Rapids, MI: Zondervan, 2006.
13
29
bdziecie musiay zada crce kilka niedyskretnych pyta, jako Jeli wasza cre dziewczynki czsto wstydz ka wczeniej dojrzaa, si swoich uczu zwizanych zrbcie wszystko, co z rozwojem ciaa. Najwaniejw waszej mocy, by uchrosze jednak jest to, by wasza ni j przed starszymi crka ubieraa si odpowiednio chopcami. do swojego wieku. Dziewczta, ktre ubieraj si wyzywajco, wywouj niezdrowe emocje wrd chopcw. Maa dziewczynka w tego typu strojach to murowane kopoty. Z drugiej strony, wyej wspomniana ksika mwi o tym, e dziewczta, ktre dojrzewaj pniej, czsto niecierpliwi si powolnym rozwojem swojego ciaa. Mimo to, oglnie rzecz biorc, s bardziej zadowolone ze swojego wygldu ni dziewczynki przedwczenie dojrzae fizycznie. Kiedy wreszcie dojrzewaj, s zazwyczaj wysze i szczuplejsze, i bardziej przychylnie patrz na swoj powierzchowno. Uczennice z podstawwki s pewne swojego ciaa, nie katuj si myleniem o swojej figurze i porwnywaniem jej z sylwetkami koleanek. Wyjtek stanowi jedynie te dziewczta, ktre w porwnaniu z rwieniczkami s wyjtkowo wysokie, niskie, pulchne lub drobne14. Jeli wasza crka naley do tej grupy, bdcie dla niej oparciem i szczerze z ni rozmawiajcie. Moja crka dojrzaa pno. Cho bya sfrustrowana tym, e jeszcze w liceum wygldaa jak maa dziewczynka, teraz yje w zgodzie ze swoim ciaem. By moe jest to w duej czci zasuga tego, e udao jej si unikn niezdrowego zainteresowania ze strony pci przeciwnej. Jeli wasza crka rwnie rozkwita pno, cieszcie si z tego i przypominajcie jej o plusach takiej sytuacji. Miejcie wiadomo, e moe by niekiedy sfrustrowana czy wrcz obawia si, e jej ciao
14
Tame.
30
nigdy si nie rozwinie. Abstrahujc jednak od tego, czy wasza crka wczenie czy pno otrzyma dorose ciao, pamitajcie, e najwaniejsza jest szczera rozmowa oraz przypominanie, e Bg ma idealne wyczucie czasu.
Jeszcze jedna dieta, a bd idealna!

Ostatnio otrzymaam list od matki, ktra chciaa zasign porady na temat problemu wychowawczego, jaki ma z crk gimnazjalistk. Kilka wrednych uczennic (notabene uczennic prywatnej szkoy chrzecijaskiej) umiecio zdjcie jej crki na jednym z portali spoecznociowych z prob o to, by internauci gosowali, czy dziewczyna na zdjciu jest gruba, czy nie. Gimnazjum, wredne uczennice, internet to zawsze jest mieszanka wybuchowa... W licie matka pisaa, e jej crka mieci si w swoim przedziale wagowym, tyle e oscyluje bliej grnej granicy. Wszystkie kobiety w jej rodzinie s grubokociste. Dziewczynka uprawia sport i do momentu tej internetowej afery bya zadowolona ze swojego ciaa. A co w tym wszystkim najwaniejsze, lekarz stwierdzi, e jej waga jest normalna dziewczynka nie cierpi na otyo. Mimo to matka zapytaa mnie: Czy powinnam zmusi moj crk do odchudzania, aby pomc jej zrzuci kilka kilogramw i uchroni od zaczepek ze strony koleanek?. Przez chwil wahaam si, czy nie odpisa jej: Absolutnie tak! Przy okazji prosz te zrobi jej operacj powikszenia piersi i odsysania tuszczu. Wtedy bdzie w porzdku. Czy nie tak? Pytanie mojej korespondentki to idealny przykad tego, jak rodzice zachcaj swoje dzieci, by dostosowyway si do wskiej definicji pikna, ktr propaguje wspczesny wiat, mimo e ta definicja jest totalnie chybiona. Moim zdaniem matka powinna raczej usi z crk i przypomnie jej sowa w. Pawa: Nie
31
bierzcie wic wzoru z tego wiata, lecz przemieniajcie si przez odnawianie umysu, abycie umieli rozpozna, jaka jest wola Boa: co jest dobre, co Bogu przyjemne i co doskonae (Rz 12,2). Przy okazji mogaby te przytoczy ten oto fragment z Pisma witego: A zatem teraz: czy zabiegam o wzgldy ludzi, czy raczej Boga? Czy ludziom staram si przypodoba? Gdybym teraz jeszcze ludziom chcia si przypodoba, nie bybym sug Chrystusa (Gal 1,10). Czasy si zmieni, tak samo jak zmienia si podejcie do tego, co jest pikne, nie moemy jednak poddawa si bezkrytycznie dyktatowi niezdrowych wzorcw. Nasze crki dorastaj w kulturze, ktra ma obsesj na punkcie wagi. Czsto syszymy o modych kobietach cierpicych z powodu zaburze odywiania. Nie wolno tego problemu trywializowa! Joan Jacobs Brumberg w ksice Fasting Girls: The Emergence of Anorexia Nervosa as a Modern Disease (Godzce si dziewczta: anorexia nervosa jadowstrt psychiczny jako wspczesna plaga) twierdzi, e w Ameryce na anoreksj cierpi 510% dziewczt i kobiet15. Doktor Charles A. Murkovsky ze szpitala Gracie Square w Nowym Jorku, specjalizujcy si w leczeniu zaburze odywiania, uwaa, e co pita uczennica collegeu w Ameryce jest bulimiczk. Kim Chernin w ksice The Hungry Self (Godna ja) sugeruje, e co najmniej poowa studentek w Stanach Zjednoczonych pada ofiar (choby tylko przejciowo) bulimii lub anoreksji16. Z drugiej strony, ponad 43% dziewczt w wieku 1215 lat, zdaniem ich lekarzy, cierpi na nadwag. Od roku 1980, liczba nastolatkw z nadwag w Stanach Zjednoczonych potroia si. Zapewne niema rol odgrywa w tym fakt, e
15 Joan Jacobs Brumberg, Fasting Girls: The Emergence of Anorexia Nervosa as a Modern Disease, Harvard University Press 1988. 16 Kim Chernin, The Hungry Self: Women, Eating, and Identity, New York 1985.
32
przecitne dziecko w cigu roku oglda ponad 40 tysicy reklam telewizyjnych, a wikszo z nich Ponad 43% dziewto reklamy produktw spoywczt w wieku 1215 lat, czych, adresowane do modych zdaniem ich lekarzy, ludzi. Dodajmy do tego spacierpi na nadwag. dek aktywnoci fizycznej wrd dzieci. I tak oto mamy nie lada problem17. Rzecz jasna, rozrastajcy si byskawicznie przemys dietetyczny chtnie przychodzi nam w sukurs. Liczba produktw dietetycznych wzrosa w 1984 roku w porwnaniu z rokiem 1968 a o 70%18. Amerykanie wydaj rocznie ponad 30 miliardw dolarw na produkty odchudzajce19. Badania wykazay, e 40% dziewczt w klasach 1-5 prbowao zrzuci wag20. Mode dziewczta wyznaj, e bardziej boj si nadwagi ni raka, wojny nuklearnej lub mierci rodzicw21. Niedawno przeprowadziam ankiet wrd uczennic pitej i szstej klasy, pytajc: Czego si boicie w zwizku z przejciem do gimnazjum?. Usyszaam wiele odpowiedzi typu nadmiaru pracy domowej lub tego, e nie dam sobie rady w szkole, ale najczciej pojawiao si stwierdzenie boj si, e przytyj na co zupenie nie byam przygotowana.
17 U.S. Department for Heath and Human Services, Children and Teens Told by Doctors that They Were Overweight United States, 19992002, Morbidity & Mortality Weekly Report, 2005 nr 34, s. 84849. 18 Tame, s. 236. 19 Zob. www.blogcritics.org/archives/2007/02/02/202514.php 20 The National Center on Addiction and Substance Abuse (CASA) at Columbia University, Food for Thought: Substance Abuse and Eating Disorder, New York: CASA, December 2003, www.casacolumbia.org/pdshopprov/ files/food_for_thought_12_03.pdf. 21 Lisa Berzins, Dying to be thin: the prevention of eating disorders and the role of federal policy. Raport wspfinansowany przez APA USA, November 1997.
33
Jak powinnimy zacz rozmow z crk o odywianiu si i odchudzaniu? Z jednej strony, pragniemy uchroni nasze dzieci przed zaburzeniami ywieniowymi, a z drugiej, nie chcemy, by przechodziy katusze zwizane z nadwag. To trudna sytuacja. Naszym celem powinno by uwiadomienie im obu zagroe. Nie naley ka nacisku na utrzymywanie idealnej wagi, tylko na zdrowe odywianie si i regularne wiczenia. Tu pojawia si pytanie: czy zdrowe odywianie to te dieta? Nie! Kiedy zdrowa ywno, jedzona w odpowiednich, mniejszych ilociach, przestanie by traktowania jak tortura, a zacznie jak styl ycia, wtedy osigniemy sukces i nasze crki rwnie. Widz to tak: albo moemy rozmawia z crk na temat zagroe zwizanych Skoncentrujcie si z zaburzeniami odywiania i/ na propagowaniu lub nadwagi, albo zarwno zdrowego odywiania, rozmawia, jak i dziaa, aby a nie stosowaniu diet. wyeliminowa oba zagroenia i zwikszy prawdopodobiestwo, e nasze dziecko bdzie w dorosym yciu nadal stosowa zasady zdrowej kuchni. Nie chc upraszcza tego zagadnienia ani udawa eksperta dietetyka. Przeciwnie moje dzieci jady zbyt wiele mieciowego jedzenia i gdyby nie fakt, e nasza rodzina jest drobno kocista i cieszymy si dobrym metabolizmem, ju dawno mielibymy kopoty. Tak jak pewnie kady, ja te jestem przywizana do ulubionych smakw: waniliowej latte w duych kubkach, ciasteczek i lodw. Ale nadal pracuj nad sob i staram si poprawi jako swojego odywiania i kondycji fizycznej. Tymczasem pozwlcie, e podam kilka praktycznych porad, jak pomc waszym crkom spojrze z odpowiedniej perspektywy na odchudzanie si i odywianie.
34
Jak zaszczepi crce pozytywny obraz wasnego ciaa porady

1. Drogie mamy, powtarzajcie swoim crkom, e s pikne i atrakcyjne. Ginny Olson pisze w swojej ksice, e matki maj wielki wpyw na to, jak crki postrzegaj swoje ciao. Dziewczta, ktre maj zdrowe i bliskie relacje z matkami, czciej s pewne siebie i rzadziej cierpi na zaburzenia odywiania22. 2. Pilnujcie si, kiedy mwicie o wasnym ciele! Darlene Atkins, dyrektorka klinki zaburze ywieniowych w szpitalu pediatrycznym Childrens National Medical Center w Waszyngtonie, zauwaa, e niestety, matki czsto s bardzo krytyczne wobec wasnej wagi i sylwetki, a ich crki si rzeczy nasikaj tak postaw23. 3. Skoncentrujcie si na propagowaniu zdrowego odywiania, a nie stosowaniu diet. W artykule Dla nastolatkw nadwaga to nie temat do artw Atkins proponuje zamieni nasz dom w bezpieczn stref, gwnie poprzez propagowanie zdrowego odywiania si, ktre powinno suy zdrowemu ciau, a nie skupia si na restrykcyjnych dietach. Powinnimy nie tylko rozmawia, ale i dziaa. Kay Abrams, psycholog kliniczny i specjalista ds. zaburze odywiania, radzi: Zmie swoje dziaania i styl ycia. Nie wygaszaj kaza, nie wracaj cigle do tematu kilogramw. Po prostu si zmie24.
Giny Olson, Teenage Girls, dz. cyt., s. 5556. J. A. ODea, S. Abraham, Association Between Self-Concept and Body Weight, Gender, and Pubertal Development Among Male and Female Adolescents, Adolescence 1993 nr 34, s. 6979. 24 Sarah Baicker, For teens, obesity no laughing matter, news.medill.northwestern.edu/washington/news.aspx?id=66261 stan z 23.10.2007. Wedug nowego badania przeprowadzonego przez Uniwersytet w Minnesocie, Dianne Neumark-Sztainer, gwna badaczka, monitorowaa 2,5 tysica nastolatkw na przestrzeni 5 lat.
22 23
35
4. Nigdy nie artujcie z wagi crek! Wedug bada przeprowadzonych przez Uniwersytet w Minnesocie, uszczypliwe czy artobliwe komentarze na temat wagi nastolatkw, szczeglnie ze strony ich bliskich, mog w duym stopniu przyczyni si do zaburze odywiania. Badanie wykazao, e dziewczynki bdce ofiar takich artw byy dwa razy bardziej naraone na to, i w cigu piciu lat stan si otye, w przeciwiestwie do koleanek, z ktrych nikt w ten sposb nie artowa. Dodatkowo, takie dziewczynki s niemal dwukrotnie bardziej naraone na zesp gwatownego objadania si (BED) i drastyczne metody kontrolowania wagi, takie jak naduywanie rodkw przeczyszczajcych, diuretykw lub piguek odchudzajcych. I jeszcze jedna szokujc rzecz ponad poowa dziewczt z nadwag, ktre bray udzia w ankiecie, bya przeladowana przez wasn rodzin. U otyych chopcw odsetek ten wynis 34%. Nie chodzi tu o jawne napaci, tylko proste aluzje typu: Jeste pewna, e powinna to je? lub Uwaaj! Ten deser lodowy odoy ci si w udach!25.
Kilka zda na temat cellulitu

Najwaniejsze jest wpojenie dziewcztom zdrowego podejcia do odchudzania si i odywiania. Warto te przekaza im kilka faktw na temat cellulitu. Wasze crki usysz wiele bajek o tym, jakie s przyczyny cellulitu i jak mona mu zapobiega. Zainteresowaam si t kwesti dopiero niedawno, po tym jak kto przysa mi link do wpisu na portalu TMZ.com (znana strona z najnowszymi plotkami ze wiata gwiazd). Byam przeraona, gdy odkryam, e umieszczono tam zdjcie pupy osiemnastoletniej celebrytki, ktra akurat nachylaa si przy witrynie sklepowej. To nie wszystko urzdzono ankiet
25
Tame.
36
na temat tego zdjcia. Rzeczona celebrytka synie z idealnego ciaa. No, prawie idealnego. Problem w tym, e na fotografii na udzie tego ideau wida byo, o zgrozo, CELLULIT! W cigu 24 godzin ponad 87 tysicy osb wzio udzia w ankiecie. Wikszo gosujcych wybraa odpowiedzi to ze zdjcie oraz tak, ona ma cellulit. Komentarze napisao ponad 200 osb. Cz internautw bya oburzona i zarzucaa portalowi przekroczenie granic, twierdzc, e taki przekaz moe wpyn negatywnie na mode dziewczta, ale znalazy si te inne gosy, ktre s namiastk tego, z czym musz si boryka nasze crki niemal na kadym kroku. Oto kilka przykadowych komentarzy:
Ona jest za moda na takie galaretowate nogi. Przecie nie ma 30 lat ani adnych dzieci!!!!!!!!! Taka moda a taka GRUBA!!!!!!!!!!!!!!!!!! Inwazja skrki pomaraczowej! FUJ!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Oklaski dla TMZ za inspirowanie zaburze ywieniowych na wiatow skal. BAGAM!!! To ma by cellulit? Ona nie jest gruba! A potem ludzie si dziwi, dlaczego Nicole Richie, Mary-Kate i tysice innych dziewczyn wpadaj w anoreksj! Dajcie spokj! To zupenie naturalne. ciesz si, e w Hollywood s jeszcze naturalne kobiety. ma szczupe nogi. a moe powinna najpierw popa w anoreksj albo je sobie operacyjnie poprawi? niewane czy to cellulit, czy nie, ona jest pikna. cae to zamieszanie tylko przypomina mi o tym, e nasze spoeczestwo jest skazane na zagad...
37
I jak tu si dziwi, e tyle modych kobiet i dziewczyn cierpi na zaburzenia odywiania? Wasz portal tylko jeszcze bardziej pogry dziewczyny z caego wiata, ktre i tak maj niskie poczucie wartoci26.
Cellulit fakty i mity

Cellulit pojawia si u dziewczt okoo czternastego roku ycia i nasila si wraz z upywem czasu. Czsto wystpuje u kobiet, ktre urodziy dzieci, oraz zaywajcych piguki antykoncepcyjne, poniewa ich organizm nie moe pozby si nadmiaru estrogenu27. Cellulit to w nieporwnywalnie wikszym stopniu przypado kobieca ni mska co wynika z odmiennej budowy tkanki cznej u kobiet oraz sposobu, w jaki gromadzi si podskrna warstwa tuszczu i dotyka ok. 85% pa. Eksperci uwaaj, e cellulit zaczyna si tworzy w okresie dojrzewania wraz z produkcj eskiego hormonu, estrogenu, ktry wpywa na rozrost komrek w warstwie podskrnej. Komrki tuszczowe zaczynaj kumulowa przepywajc przez nie limf, a nastpnie zostaj skompresowane i utwardzone, przez co powstaje pomaraczowa skrka28. Pomidzy cellulitem a nadwag nie ma zalenoci. Szczupe osoby te mog mie cellulit. Modzi ludzie maj cellulit. Celebryci maj cellulit. Supermodelki rwnie maj cellulit29. Powszechne mity o cellulicie: Picie wody w duych ilociach redukuje cellulit. wiczenia fizyczne zapobiegaj
26 Zob. www.tmz.com/2007/10/24/haydens-cottage-cheese-thighs-fact-or-fiction. 27 Tame. 28 Tame. 29 Tame.
38
cellulitowi. Zdrowa dieta chroni przed cellulitem30. Szczupe Cellulit nie jest brzydkim, osoby maj cellulit. wstydliwym sowem, nauczmy Modzi ludzie maj wic nasze crki, e jest on czcellulit. Celebryci maj ci wyjtkowego dowiadczecellulit. Supermodelki nia bycia kobiet. Jeli macie rwnie maj cellulit. synw, to uwiadomcie im, jak powszechnym zjawiskiem jest ta przypado, i uchrocie ich przed wiar w kamstwa wspczesnego wiata dotyczce tego, co jest rzekomo pikne, a co nie. Osobicie jestem gboko zaniepokojona tym, e mczyzn bombarduje si wyretuszowanymi obrazami, wmawiajc jednoczenie, e takie ciao atwo jest sobie wypracowa. Nie mona trywializowa wpywu, jaki tego typu propaganda ma na naszych synw.
30
Tame.
Rozdzia 3
Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury
y moe pamitacie wzmianki w wiadomociach o Amerykaskim Towarzystwie Psychologicznym (American Psychological Association APA) i jego przeomowym odkryciu, e rozpowszechnianie nacechowanych seksualnie zdj dziewczt i modych kobiet w reklamie, handlu oraz mediach ksztatuje negatywn samoocen i hamuje zdrowy rozwj nastolatek1. Kiedy usyszaam o tym w telewizji, popatrzyam na ekran osupiaa i wymamrotaam: Te mi sensacja!. Owo badanie wzio na celownik wszystko, poczynajc od pikantnych reklam po popularne wrd maych dziewczynek lalki Bratz, ktre zwracaj uwag wyjtkowo miaymi strojami i makijaami raczej nieodpowiednimi dla dzieci. Poza tym przeanalizowano przekaz gier komputerowych,
Sexualization of Girls is Linked to Common Mental Health Problems in Girls and Women Eating Disorders, Low Self-Esteem, and Depression, www.apa.org/releases/sexualization.html, stan z 19.02.2007.
1
40
tekstw piosenek, czasopism oraz zalewajcy nas przez internet i telewizj potok obrazw o charakterze seksualnym. Seksualizacja zostaa zdefiniowana przez APA jako zjawisko zachodzce wtedy, gdy warto danej osoby opiera si jedynie na jego/jej seksualnej atrakcyjnoci lub noszcym takie znamiona zachowaniu, przy czym pomija si wszelkie inne cechy, co oznacza, e osoba ta zostaje seksualnie uprzedmiotowiona, czyli zamieniona w przedmiot sucy seksualnej przyjemnoci drugiej osoby. Mimo e wnioski wysnute na podstawie wynikw badania nie s zbyt rewolucyjne, to i tak powinny by dzwonkiem alarmowym dla rodzicw, ktrzy z jakiego powodu doszli do wniosku, e nie warto toczy tej bitwy. Przyjrzyjmy si niektrym skutkom ubocznym, ktre potwierdzio badanie naukowcw: Konsekwencje poznawcze oraz emocjonalne: Seksualizacja i uprzedmiotowienie sprawiaj, e czowiek jest mniej pewny swojego ciaa i zaczyna le si w nim czu, co moe doprowadzi do powstania problemw emocjonalnych i wizerunkowych zwizanych z samoocen, takich jak zawstydzenie i niepokj. Zdrowie psychiczne i fizyczne: Badanie podkrela zwizek seksualizacji z trzema najczciej spotykanymi u dziewczt i kobiet problemami psychicznymi: zaburzeniami odywiania, nisk samoocen oraz stanami depresyjnymi. Rozwj pciowy: Badanie sugeruje, e seksualizacja dziewczt moe wywiera negatywny wpyw na ich zdolno do rozwinicia w sobie zdrowego wizerunku wasnej osoby w sferze seksualnoci2.
Rodzice: problem czy rozwizanie?

Wedug raportu Amerykaskiego Towarzystwa Psychologicznego, rodzice mog albo przyczyni si do seksualizacji
2
Tame.
41
swoich crek, albo peni rol ochronn oraz wychowawcz. Negatywny wpyw rodzicw moe przejawia si w yciu ich dzieci na kilka sposobw. Jednym z nich jest wpajanie crkom, e atrakcyjna powierzchowno powinna by ich yciowym celem. To okropne, ale przecie kady sysza o rodzicach, ktrzy posuwaj si tak daleko, e chc fundowa crkom operacje plastyczne, np. korekt nosa w wieku 16 lat lub powikszenie piersi z okazji rozRodzice dania dyplomw. Takie crki mog albo przynie mog mie adnych wtczyni si do procesu pliwoci co do tego, e dla ich seksualizacji swoich tatusiw i mamu prno crek, albo peni rol jest czym szalenie wanym. ochronn oraz wychoZanim przyjrzymy si spowawcz. sobom ochrony naszych dziewczt przed medialn seksualizacj, najpierw musimy przyjrze si samym sobie czy przypadkiem nie propagujemy tego szkodliwego przekazu? Jeli wygld jest dla nas rzecz wan i powicamy mu nadmiern uwag, to prawdopodobnie zaraziymy takim myleniem swoj crk. Mam nadziej, e po przeczytaniu tego rozdziau lepiej zrozumiecie, dlaczego Dawid piewa Bogu: Dzikuj Ci, e mnie stworzye tak cudownie, godne podziwu s Twoje dziea, i dobrze znasz dusz moj (Ps 139,14). By moe warto przeprosi nasze crki za zbyt mocne podkrelanie, jak wany jest wygld zewntrzny. Ja rwnie musiaam uczyni takie wyznanie przed moim dzieckiem. Nastpnym krokiem jest zachcenie naszych crek, by przeszy na diet medialn. Rzecz nierealn jest cakowita ochrona przed kadym szkodliwym przekazem, lecz mona odci je od tych najbardziej negatywnych. W dalszej czci tego rozdziau znajdziecie ich list, a take porady, w jaki sposb najskuteczniej usun nasze crki z pola raenia kamstw, jakie generuj.
42
Magazyny mody
Ginny Olson w swojej ksice Nastoletnie dziewczta pisze, e:
Modsze nastolatki s szczeglnie podatne na obrazy pynce z mediw. Bezustannie poszukuj informacji na temat tego, jak powinny wyglda i zachowywa si we wspczesnym wiecie. Jako osoby, ktrych rozumowanie w tej fazie jest wycznie dosowne (a nie abstrakcyjne), owe mode dziewczta jeszcze nie wyksztaciy w sobie zdolnoci rozumienia rnych przekazw nadawanych przez media. Dopiero u szczytu okresu dojrzewania s w stanie analizowa te informacje oraz ocenia ich tre z pewn doz zdrowego sceptycyzmu. W wieku lat 17 czy 18 maj ju wpraw w ocenianiu i odrzucaniu przekazw medialnych3.
Wszystkie badania pokazuj, e magazyny mody bezporednio wpywaj na zachowanie modych kobiet. Jedno z nich, w ktrym wzio udzia 548 uczennic gimnazjum i liceum, wykazao, e 59% z nich jest niezadowolonych ze swojego ciaa. Autorzy badania poszli o krok dalej, chcc dowiedzie si, jaki jest wpyw kobiecych magazynw o modzie na mode dziewczta. Okazao si, e w przypadku 69% z nich wyobraenie o idealnym ciele kobiecym uksztatowa wygld modelek4. Bardzo interesujce badanie zostao przeprowadzone przez naukowcw z Uniwersytetu w Minnesocie. Okazao
E. Field i in., Exposure to the Mass Media and Weight Concerns Among Girls, Pediatrics 1999 nr 103; cyt. za: Ginny Olson, Teenage Girls: Exploring Issues Adolescent Girls Face and Strategies to Help Them. Cyt. za: Marjorie Hogan, Media Education Offers Help on Childrens Body Image Problems, AAP News [online], May 1999, www.aap.org/advocacy/hogan599.htm, stan z 18.12.2005. 4 Tame.
3
43
si, e nastolatki, ktre regularnie czytuj artykuy na temat odA 69% chudzania, s bardziej naraone dziewczt przyznao na to, e w cigu nastpnych si, e wygld modelek piciu lat zaczn stosowa uksztatowa ich wyobradrastyczne metody obnieenie o idealnym ciele nia wagi, w przeciwiestwie kobiecym. do ich koleanek, ktre unikaj lektury tego typu tekstw. Z kolei uczennice gimnazjum, ktre czytuj artykuy o dietach, s dwa razy bardziej naraone na to, e w cigu nastpnych piciu lat bd prboway odchudza si poprzez godwk lub palenie papierosw, w przeciwiestwie do dziewczt, ktre takowych publikacji nie czytuj. Czytelniczki artykuw s te trzy razy bardziej skonne do stosowania metod takich jak zwracanie jedzenia lub zaywanie rodkw przeczyszczajcych. Wspautorka tego raportu, Patricia van den Berg, daje rodzicom tak oto rad: Wskazane jest, aby matki nastolatek nie trzymay tego typu magazynw w domu5. Czowiek zaczyna si zastanawia, czy gwnym celem magazynw o modzie i urodzie nie jest przypadkiem wytworzenie w czytelniczkach poczucia niezadowolenia z wasnego ciaa tylko po to, by odczuway potrzeb porad, jak osign ten idea pikna a porady te znajduj si na amach tyche czasopism, ktre trzeba oczywicie kupi. Mode czytelniczki kupuj zatem przekaz mwicy, e ich warto zaley od wygldu zewntrznego oraz e ich celem yciowym jest sprawianie przyjemno pci przeciwnej. A kto potem posprzta im w gowach? Rodzice. I trwa to latami. Jako odwieczna przeciwniczka magazynw
Zob. www.cjonline.com/stories/010207/tee_dieting.shtml; cyt. za: Pediatrics January 2007.
5
44
o modzie i urodzie oraz ich taktyki uprzedmiotowienia kobiet, chciaabym, aby rodzice uznali, e te magazyny s takim samym zagroeniem jak narkotyki czy alkohol. Czas zakaza tych szkodliwych bzdur w naszych domach i zapocztkowa proces oczyszczania umysw naszych crek z tych trucizn i kamstw.
Muzyka
W czasach mojego dojrzewania sowo zdzira (ang. slut) byo wstydliwe i uywane sporadycznie. Przypominam sobie, e jedynie garstka dziewczyn w moim liceum (a byo ich ponad 2 tysice) zasuya sobie na to miano. Jeli kto nazwa ci zdzir, to bya ju skrelona. Stawaa si pomiewiskiem wrd chopcw, a dziewczyny nie chciay mie z tob nic wsplnego. Brakowao jeszcze tylko szkaratnej litery... W dzisiejszych czasach wyej wymienione sowo ma stae (i znaczce) miejsce w sownictwie nastolatkw. Kiedy szukaam materiaw do mojej ksiki Logged On and Tuned Out (Zalogowane dzieci, wyczeni rodzice), spotykaam si z tym sowem na wszystkich portalach spoecznociowych; uywali go zarwno chopcy, jak i dziewczta. Oto kilka autentycznych przykadw:
Hannah, na tym zdjciu wygldasz jak zdzira! Zadzwo do mnie, gdy wrcisz do domu, zdziro, pa! Hej, zdziro, kiedy wracasz z wakacji?
By moe zmieniam si w przedpotopow zrzd, ale zupenie tego nie pojmuj! Od kiedy ten epitet sta si komplementem? Dobre dziewczyny nazywa si zdzirami. Ze dziewczyny nazywa si zdzirami. Wierzce dziewczyny
45
nazywa si zdzirami. Jeli wasza crka chodzi do liceum albo nawet jest starsza, to wielce prawdopodobne, e kto zdy j ju kiedy nazwa zdzir lub czym w tym stylu. Jeli nie wkroczymy do akcji, nasze crki pewnie bd na takie inwektywy reagowa umiechem lub macha na nie rk, uznajc je za czue swko. Dobre Ja sama z trudem w ogle dziewczyny nazywa wystukuj to sowo na klawiasi zdzirami. Ze dziewturze. Za moich czasw byo czyny nazywa si zdziraono tabu. Pojawia si wic pymi. Wierzce dziewczyny tanie: dlaczego takie okrelenie nazywa si zdzirami. zyskao powszechn akceptacj? C, pomylmy. Moe win naley obarczy kultur hip-hopow/rapow, bezustannie wypluwajc z siebie kawaki, w ktrych o kobietach mwi si jako o k....ch marzcych tylko o tym, by usugiwa swoim alfonsom? Przeprowadziam may test sprawdziam, jakie piosenki trafiay na list przebojw Billboard Top 100 w cigu ostatnich 20 lat. Okazao si, e krluje na niej hip-hop/rap, ktrego teksty uwaczaj modym kobietom. System oznacze w muzyce wprowadzono w 1985 roku, kiedy to pewne piosenki zaczto sygnowa jako explicit, czyli o niecenzuralnych i nieobyczajnych tekstach. Z moich obserwacji wynika, e w latach 19871994 rednio 13 piosenki spord 100 najpopularniejszych miay oznaczenie explicit. W latach 19952000 rednio takich piosenek rocznie na licie znajdowao si 411. W latach 2001-2004 liczba ta podskoczya nagle do 2332. Spord 32 piosenek oznaczonych jako explicit w 2004 roku, 27 z nich naleao do gatunku muzycznego hip-hop/rap6. S to piosenki stale puszczane w radiu i suchane na odtwarzaczach mp3, a take grane na
6
Informacja oparta na obserwacjach autorki.
46
szkolnych dyskotekach. Zagadka rozwizana. Ju nie musimy zachodzi w gow, jakim cudem tak wulgarne sowo, jak zdzira stao si okreleniem popularnym i powszechnie akceptowanym. Wiele osb moe si upiera, e przecie jest to po prostu forma artystycznego wyrazu, popularna w spoecznoci afroamerykaskiej. Nie zgadzam si z tak opini. To sowo podchwyciy wszystkie dzieciaki, niezalenie od koloru skry. Ktra szanujca si kobieta, Afroamerykanka czy te nie, zgodziaby si na to, by kto j obraa? Zreszt nie chodzi tutaj tylko o brzydkie sowa rzucane pod adresem pci eskiej. Teledyski hip-hopowe s inspiracj dla wspczesnych tacw modzieowych podczas dyskotek w gimnazjach i liceach, wystpw cheerleaderek itp. Moja crka bya cheerleaderk, a ja przez sze lat musiaam patrze na taneczne wystpy jej druyny, w ktrych dziewczta naladoway ruchy tancerek z teledyskw hip-hopowych. Mwic bardzo eufemistycznie, byo to szalenie przykre dowiadczenie... Grupa malutkich uczennic podstawwki trzscych pup. Zawsze ogldaam te wyczyny ze cinitym gardem i krwawicym sercem. Wiem, e nie jestem osamotniona w moich odczuciach. Na przestrzeni lat dochodzio do mnie wiele gosw matek, ktrych utalentowane crki przez lata chodziy na zajcia taca i treningi cheerleaderek, a potem nagle w liceum musiay poegna si z marzeniami o publicznych wystpach, poniewa zobaczyy, co trzeba zrobi, eby wej do druyny szkolnej. Syszaam te opowieci o dziewcztach, ktre dobrowolnie odchodziy z zespow, naraajc si na szyderstwa i przykroci ze strony koleanek. Kilka lat temu wicedyrektor pewnego liceum powiedzia mi, e trener ich zespou tanecznego przedstawi rachunek i poprosi o zwrot pienidzy za czerwone boa ze sklepu Fredericks of Hollywood (specjalizujcego si w bielinie erotycznej). Ach, czyli tak si wydaje pienidze nas, podatnikw...
47
Syszaam o rodzicach, ktrzy skadali skargi, przez co ich crki miay pniej przykroci w szkole. Wiem, e to nie bujda. Sama byam jednym z rodzicw, ktrzy zgosili zaalenie z powodu bardzo nieprzyzwoitych ruchw tanecznych, kiedy moja crka bya w druynie cheerleaderek w pierwszej klasie liceum. Trener zgodzi si wprawdzie wyrzuci z repertuaru ten ruch taneczny, lecz kiedy inne uczennice chciay si dowiedzie, dlaczego zmieniono ukad, powiedzia niby to artem, e pretensje zgasza naley do mojej crki i drugiej dziewczynki, ktrej matka, interweniowaa razem ze mn. Nie, niestety, to mi si nie przynio. Jeli mamy skutecznie przeciwstawi si kamliwemu przekazowi wspczesnego wiata, mwicemu, e nasze crki to tylko uprzedmiotowione ciaa, to najwysza pora zakaza naszym dzieciom kupowa i sucha muzyki, ktra szerzy tak filozofi. Pora te zaprotestowa, gdy szkoy (i inne organizacje) pozwalaj na naladowanie nieprzyzwoitych ruchw tanecznych, ktre dziewczta podpatruj w teledyskach. Zdaj sobie spraw, e rzecz niemale niemoliw jest kontrolowanie kadej piosenki, ktrej sucha nasza crka. Mona jednak przynajmniej zakaza piosenek z nurtu hip-hop/rap lub wyjtkowo dokadnie sprawdza te utwory, zanim nasze dziecko wgra je sobie na swj odtwarzacz mp3. Jeli w radiu syszymy piosenk, ktrej tekst ublia kobietom, zanim zmienimy stacj, warto przypomnie crce sowa Pisma witego: O nierzdzie za i wszelkiej nieczystoci albo chciwoci niechaj nawet mowy nie bdzie wrd was, jak przystoi witym, ani o tym, co haniebne, ani o niedorzecznym gadaniu lub nieprzyzwoitych artach, bo to wszystko jest niestosowne. Raczej winno by wdziczne usposobienie (Ef 5,3-4). Raperzy, ktrzy wypluwaj z siebie obraliwe sowa na temat kobiet, nie s chodzcym przykadem wdzicznego usposobienia.
48
Telewizja, filmy i internet

Wielki wkad w proces uprzedmiotowienia i seksualizacji naszych crek maj filmy, telewizja oraz internet. Zwaszcza gdy dziewczta s ju starsze, trudno monitorowa kady program telewizyjny czy film, ktry ogldaj, nie mwic ju o kadej stronie internetowej, ktr odwiedzaj. Trzeba jednak zada sobie trud zablokowania filmw i programw znanych z nieprzyzwoitych treci. Zalecam rodzicom zablokowanie MTV, VH1 oraz podobnych kanaw, ktre syn z uprzedmiotawiania kobiet. Ponadto warto przyjrze si programom, ktre ogldaj wasze dzieci, aby upewni si, e s odpowiednie i bezpieczne. Mona skorzysta ze stron takich jak www.pluggedin magazine.com czy www.screenit.com, aby przeczyta recenzj filmu, zanim pozwoli si go obejrze dzieciom. Parents Television Council (www.parentstv.org) ocenia programy najbardziej popularne wrd dzieci i sporzdza list tych najgorszych i najlepszych ze wzgldu na tre. Na ich stronie znale mona rwnie wiele wnikliwych recenzji. Jeli chodzi o niepodane strony internetowe, proponuj zainstalowa filtry i programy monitorujce, aby zabezpieczy wasz komputer. Stuprocentowa ochrona jest niemoliwa; starsze dzieci mog wchodzi na niepodane strony u swoich koleanek i kolegw. Dlatego tak wane jest, aby z jednej strony rozmawia z maszymi dziemi, a z drugiej gono mwi o zjawisku uprzedmiotowienia kobiet w mediach i jego negatywnych skutkach.
Moda
Sie sklepw odzieowych Abercrombie & Fitch oferuje bluzki z tekstami typu: Po co mi mzg, skoro mam TO
49
umieszczonymi na piersiach. Rocznie wydaje si 1,6 miliona dolarw na stringi dla dziewczynek w wieku 712 lat7. Jak wida, mamy kopot. Firma Victorias Secret, specjalizujca si w bielinie, wypuszcza linie przeznaczone dla dziewczynek, nastolatek oraz uczennic collegeu. Kiedy do tego typu sklepw wchodzio si dopiero wtedy, gdy miao si na palcu obrczk! Ja swj pierwszy kontakt z tym sklepem miaam tu przed lubem koleanki day mi w prezencie bielizn tam wanie kupion. W dzisiejszych czasach ju nawet gimnazjalistki kupuj w Victorias Secret prezenty urodzinowe dla swoich przyjaciek. Kiedy sama byam nastolatk, moje przyjaciki i ja bagaymy nasze matki o przeliczne flanelowe koszule nocne firmy Lanz, by potem mc si nimi pochwali w czasie wsplnego nocowania u ktrej z koleanek. Litoci, jakie czasy teraz nastay! Robi mi si niedobrze, gdy sysz, e caa ta dzisiejsza moda polegajca na pokazywaniu jak najwicej goego ciaa, to w istocie girl power, czyli pozytywne zjawisko wiadczce o wikszej pewnoci siebie modych dziewczyn. Nie obchodzi mnie, czy nastolatka ma idealnie paski wyrzebiony brzuch, czy oponk tuszczu wylewajc si z dinsw brzuchem nie epatuje si na ulicy! Mam ju do ogldania dziewczt przypominajcych panie spod latarni. Ostatnio w sklepie spoywczym widziaam przykucnit przy lodwce nastolatk, studiujc etykiet jakiego produktu. Spod spodni wyaziy jej na wierzch stringi. Nie mam pojcia, po co w ogle woya spodnie, skoro kada osoba dokoa moga zobaczy, co ma pod spodem. Najwyraniej te nie obawiaa si, e przezibi sobie nerki. Najbardziej uderzya mnie obojtno dziewczyny na spojrzenia innych ludzi. A moe zostaa ju uodporniona na fakt, e obnaanie swojej
Zob. www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/02/16 /AR2007021602263_pf.html.
50
bielizny (lub waciwie jej braku) dua cz spoeczestwa mimo wszystko uznaje za rzecz nieprzyzwoit? Nie wiem, czy powinnam wini swj paskudny humor tamtego dnia, czy moe bya to sytuacja o jedne stringi na wierzchu za duo w kadym razie podeszam do tej modej damy i oznajmiam: Nie wiem, czy zdajesz sobie z tego spraw, ale wida twoj bielizn. Powiedziaam to tonem My, rodzice, opiekuczym i matczynym, musimy uwiadomi nasprawiajc wraenie, e chc szym crkom, e ubranie zaoszczdzi jej przykroci jest ich wizytwk. i niewybrednych komentarzy. Ten uprzejmy ton chyba odnis skutek, bo dziewczyna natychmiast wyprostowaa si, podcigna spodnie i nawet wymamrotaa dzikuj. Jeli swoj interwencj choby w najmniejszym stopniu uprzytomniam jej, e obnoszenie si ze swoj bielizn w miejscach publicznych moe nie spotka si z przychylnoci mijajcych j ludzi, to misja chyba zostaa wykonana. My, rodzice, musimy uwiadomi naszym crkom, e ubranie jest ich wizytwk. Jeli nosz ubrania, ktre wicej odkrywaj, ni zakrywaj, wiele mwi to osobom postronnym o ich charakterze. Badania pokazuj, e nie jest to sygna spod znaku girl power ani jestem pewna siebie, tylko raczej jestem atwa albo, mwic kolokwialnie, uderzaj do mnie. W badaniu Amerykaskiego Towarzystwa Psychologicznego, ktre wczeniej cytowaam, moemy przeczyta taki oto komentarz:
Jeli dziewczta kupuj (samodzielnie lub z rodzicami) produkty i ubrania, dziki ktrym maj wyglda atrakcyjnie i seksownie, i jeli stylizuj si na 51
wyuzdane celebrytki, od ktrych roi si w popkulturze, to w rezultacie same siebie poddaj procesowi seksualizacji. Robi to rwnie wtedy, gdy postrzegaj siebie w kategoriach wycznie uprzedmiotowionego ciaa. Badania psychologiczne wykazay, e uprzedmiotowienie jest kluczowym procesem, podczas ktrego dziewczta ucz si postrzega i traktowa swoje ciaa jako obiekty podania innych ludzi. Poprzez samo uprzedmiotowienie dziewczta internalizuj perspektyw obserwatora i ucz si traktowa same siebie jako przedmioty, na ktre si patrzy i ktre si ocenia za wygld8.
Pozwlcie, e wytumacz to prostymi sowami. Kiedy my, matki, zgadzamy si, by nasze crki ubieray si w prowokujcym stylu, przyczyniamy si do procesu ich seksualizacji i uprzedmiotowienia. Nie wspominajc o tym, e wiele dziewczt nie jest jeszcze w stanie dostrzec zwizku midzy sposobem ubierania si a reakcjami pci przeciwnej. Badanie APA odkryo, e dziewczta dowiadczaj presji rwieniczej w coraz modszym wieku. Jednak nie potrafi sobie da z tym rady, poniewa ich rozwj kognitywny nie jest zsynchronizowany z ich rozwojem spoecznym, emocjonalnym i pciowym. Pozwlmy dziewczynkom by dziewczynkami. W fantastycznej ksice Shaunti Feldhahn For Young Women Only (Tylko dla dziewczt) znajdziemy wyniki sondau przeprowadzonego wrd chopcw odnonie do sposobu, w jaki ubieraj si dziewczta. Wyniki pokazay, e gdy dziewczyna zwraca uwag strojem na swoje ciao, 85% chopcw odczuwa pokus, by zobaczy j nago. Wikszo chopcw bya te zdania, e ubiera si ona tak specjalnie po to, by chopcy myleli o niej w taki wanie
Badanie APA (Frederickson & Roberts, 1997; McKinley & Hyde, 1996).
8
52
sposb. Sonda przeprowadzony przez autork ksiki wrd dziewczt wykaza, e w rzeczywistoci zaledwie 4% dziewczt nosi stroje odkrywajce ciao po to, by wywoa na swj temat fantazje erotyczne u chopcw9. Naszym zadaniem jest powtarzanie crkom w nieskoczono, e strj jest mocnym sygnaem, ktry czowiek wysya w wiat i e ten sygna moe bdnie opisywa to, kim si naprawd jest. Musimy uwiadomi nasze crki, e nie ma nic zego w ubieraniu si modnie, ale tylko pod warunkiem, e nasz strj spenia normy Boga: W skromnie zdobnym odzieniu, niech si przyozdabiaj ze wstydliwoci i umiarem (1 Tm 2,9).
Wyretuszowane piknoci
Jak pisa John Milton: Czas kradnie modo niepostrzeenie i chyba nic bardziej dotkliwie nam o tym nie przypomina ni zmarnowanie caego popoudnia na znaJak pisa John Milton: lezienie stroju kpielowego, Czas kradnie modo w ktrym nasze czterdziestoniepostrzeenie. kilkuletnie ciao wygldaoby korzystnie. Wygldaoby korzystnie? Raczej: byoby korzystnie zakryte! No i prosz sama si przyznaj do tego, e padam ofiar medialnej bzdury. e czterdziestka to nowa trzydziestka. Jasne, trele morele! Osobicie nie ogldam (ani nie aprobuj) serialu Gotowe na wszystko, ale widziaam wystarczajco duo zdj aktorek grajcych gwne role, by wiedzie, e na
9
Shaunti Feldhahn, Lisa Rice, For Young Women Only: What You Need to Know about How Guys Think, Sisters, OR: Multnomah, 2006.
53
fotosach zostay poprawione przez grafikw komputerowych, a jeszcze wczeniej przez innych wysoko opacanych panw w biaych kitlach. Jestemy bombardowani tego typu zafaszowanymi obrazami. C wic w tym dziwnego, e kobiety w kadym wieku ulegaj pokusie zastrzykw z botoksu, operacji plastycznych i kosztujcych fortun zabiegw upikszajcych, ktre obiecuj odj nam 10 lat niczym za dotkniciem magicznej rdki? Moe przypominacie sobie niedawn kampani Dove na rzecz Prawdziwego Pikna (Dove Campaign for Real Beauty), ktra miaa ambicje pokaza opinii publicznej bardziej realistyczny obraz upywu czasu w reklamach wystpiy starsze kobiety w samej bielinie. Zdjcia nie zostay wyretuszowane, by pokaza naturalny proces starzenia. Modelki byy tu i wdzie zaokrglone, miay trdzik, cellulit i przebarwienia skrne. Niektrzy uznali te zdjcia reklamowe za zbyt dosadne, by publikowa je w magazynach, ale ja ucieszyam si, e oto w kocu kto podj prb (radykaln) obnaenia fobii mediw na punkcie staroci. Niekiedy to zadanie wydaje si jednak niewykonalne, skoro cay wiat jest zaraony tak fobi. Magazyn Redbook zosta skrytykowany za okadk z lipca 2007 roku, na ktrej pojawia si trzydziestodziewicioletnia gwiazda muzyki country, Faith Hill. Waciwie nie bya to ona, tylko jej podobizna, poprawiona komputerowo: artystce wyduono szyj, wyszczuplono ramiona i ydki, zwono tali i wygadzono zmarszczki10. No c, droga redakcjo Redbooka! Moja babcia prenumerowaa wasze pismo wanie dlatego, e nie byo magazynem o modzie. W ksice Mit piknoci autorka Naomi Wolf pisze: Magazyny, wiadomie bd na wp wiadomie, musz promowa pogld, e wygldanie
10
Zob. www.jezebel.com/gossip/photoshop-of-horrors/heres-our-winner-redbook-shatters-our-faith-in-well-not-publishing-but-maybe-god-278919.php
54
na swj wiek jest czym zym, poniewa 650 milionw dolarw ich przychodw z reklam pochodzi od ludzi, ktrzy poszliby z torbami, gdyby wygldanie na swj wiek byo atrakcyjne11. Z ktrej strony w ogle ugry ten temat, aby przedyskutowa go z naszymi crkami i podsun im bardziej realistyczny obraz naturalnego procesu starzenia si kobiet? Jak mamy przekona je, e siwy wos ozdobn koron jest (Prz 16,31), skoro wiele z nas, wcznie ze mn, biega do fryzjera, eby siwizn ukry? Osobicie nie mam ochoty rezygnowa z moich pasemek, manikiuru (od czasu do czasu) oraz magicznego kremu pod oczy, wic najistotniejsze wydaje si, by znale w tym wszystkim rwnowag. Czy jeste osob, ktra rozumie, e upyw czasu wymusza pewne zmiany w naszym ciele, czy te histeryzujesz na widok kadego siwego wosa i kadej zmarszczki na twarzy? Niedawno wpady mi w rce ciekawe informacje na temat nieuchronnego procesu przemijania modoci. Mode czytelniczki, czytajcie i paczcie. Starsze czytelniczki, czytajcie i paczcie, a pniej torturujcie tymi informacjami wasze dzieci, ktre codziennie wypominaj wam wasz wiek! Wedug artykuu opublikowanego na CNN.com, istnieje sze etapw ycia czowieka: niemowlctwo, dziecistwo, dorastanie, moda doroso, rednia doroso oraz pna doroso. Zaszokowa mnie opis modej dorosoci. Oto, co napisano: Czowiek osiga peni fizycznej dojrzaoci i przestaje rosn w wieku 18 lat. W wieku 20 lat mog zacz pojawia si pierwsze oznaki starzenia si: zmarszczki, wiotczenie
Naomi Wolf, The Beauty Myth: How Images of Beauty are Used Against Women, New York: Harper Perennial, 2002. Nie aprobuj tej ksiki i z caego serca nie zgadzam si z radykalnymi feministycznymi pogldami autorki oraz z jej negatywnym spojrzeniem na religi chrzecijask, lecz niektre z informacji okazay si przydatne przy opisie destrukcyjnego wpywu medialnego mitu pikna.
11
55
skry, siwe wosy, wypadanie wosw i amliwo paznokci, a od trzydziestego roku ycia zaczyna spada wydolno gwnych organw ludzkiego ciaa12. Kiedy ktrego dnia moja Musimy by przycrka i syn wytknli mi kolejny kadem dla naszych siwy wos, umiechnam si crek i pogodzi si diabolicznie i rzekam: Skarz procesem starzenia. beki moje, was te to czeka, nawet szybciej ni mylicie!. A nastpnie sumiennie przekazaam im wyczytane rewelacje, e ich ciaa zaczn zdradza oznaki starzenia w wieku lat 20, a gdy dobij do trzydziestki, ich organy zaczn si sypa. No dobrze, sypa si to lekka przesada, ale chciaam zrobi wraenie. Tyle e... nie udao mi si. Mj syn powiedzia: Wielkie halo. Kady wie, e trzydziestka na karku to staro. O rety... Wyglda na to, e napisanie tej ksiki to dla mnie prawdziwa misja. Musimy mie pewno, e nasze crki doskonale zdaj sobie spraw z tego, e widywane w mediach zdjcia modelek i celebrytek, na ktrych wygldaj jakby odnalazy eliksir modoci, s nieprawdziwe. Nie do, e wikszo z tych kobiet jest upikszona przez botoks i operacje plastyczne, to jeszcze na potrzeby sesji zdjciowych zostaj specjalnie przygotowane przez fryzjerw i wizaystki. I mimo tych wszystkich zabiegw na koniec i tak trzeba bdzie ich zdjcia wyretuszowa komputerowo. Jeli chcemy by przykadem dla naszych crek, powinnymy si pogodzi z procesem starzenia. Co nie znaczy, e musimy pozwala naszym wosom siwie i upina je w kok na czubku gowy, a w szafach trzyma tylko ciotkowate ubrania. Mnie osobicie frajd sprawia
Effects of Aging on Your Body, www.cnn.com/2007/HEALTH/07/27/ life.stages/index.html, stan z 14.06.2007.
12
56
modne ubieranie si, rozjanianie wosw i nakadanie odrobiny samoopalacza zakrywajcego pknite naczynka. Lubi te czste spacery wysmuklajce nogi. Nie ma nic zego w upikszaniu swojego ciaa, pod warunkiem, e jest to w dobrym gucie i nie staje si obsesj. Jeli crki cigle sysz z naszych ust pojkiwania z powodu starzenia si, mog nabra przekonania, e ycie osb starszych jest w pewnym sensie mniej atrakcyjne. A ktra z nas tak naprawd chciaaby raz jeszcze by nastolatk czy nawet dwudziestokilkulatk? Przestamy wpada w histeri, gdy nasze ciaa zaczn si zmienia. Niektre (a moe i wikszo) z najpikniejszych kobiet, ktre znam, maj ponad 50 lat. Zawstydziyby niejedn wypacykowan i wyretuszowan modelk i celebrytk jeli chodzi o prawdziwe pikno. Doczysz do ich grona?
Spis treci
Podzikowania........................................................................ Przedmowa ............................................................................. ROZMOWA I: Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa Rozdzia 1 adne opakowanie ................................................................. Rozdzia 2 Im ciaa mniej, tym lepiej? ..................................................... Rozdzia 3 Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury............................................................... Rozdzia 4 Nowa definicja pikna ...........................................................
5 7
12 24 40 58
ROZMOWA II: Z dorastaniemnie ma si co spieszy! Rozdzia 5 Przerwane dziecistwo ........................................................... 73 Rozdzia 6 Wpyw przyjaci .................................................................. 92 Rozdzia 7 Ach, ci chopcy! ..................................................................... 105 ROZMOWA III: Seks jest super! Warto na niego czeka Rozdzia 8 Wspczesny wiat mwi:Seks jest super! Wic po co czeka? ................................................................ 122
Rozdzia 9 Wspczesny wiat trbi o seksie, lecz nic o nim nie mwi! ........................................................ 133 Rozdzia 10 Nastoletnie cie: prawdziwe historie, prawdziwy bl ....................................................................... 150 Rozdzia 11 Spjrzmy prawdzie w oczy ..................................................... 165 Rozdzia 12 Nowa, lepsza Rozmowa na temat seksu ............................... 176 Rozdzia 13 Rozmowy dodatkowe ............................................................ 186 ROZMOWA IV: Nie ma nic zego w marzeniu o maestwie i macierzystwie! Rozdzia 14 Propaganda antymaeska .................................................... 198 Rozdzia 15 Przygodny seks, wsplna chata i inne sposoby na nieudane maestwo ........................................................ 216 Rozdzia 16 Kiedy dorosn, zostan mam! ............................................... 234 ROZMOWA V: Ze dziewczyny s tanie cnota jest w cenie! Rozdzia 17 Zo to nowe dobro ................................................................ 253 Rozdzia 18 Dzisiaj ksiniczka, a jutro... potwr? ..................................... 263 Rozdzia 19 Ponadczasowe przymioty biblijnej dzielnej niewiasty ........... 276 Moje Dziecko, czy pamitasz mnie? ....................................... 289

Rozmowy Z Corka Fragment

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rozmowy Z Corka Fragment

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dla mojej crki, Paige

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa *

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Smutny stan rzeczy

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Okrutna definicja pikna

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Jak by pikn? Rady sprzed 100 lat

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Im ciaa mniej, tym lepiej?

Nieludzki rozmiar zero to w polskiej rozmiarwce 32 (przyp. tum.).

Im ciaa mniej, tym lepiej?

Lekcja geometrii, czyli wymiary kobiety

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Im ciaa mniej, tym lepiej?

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Im ciaa mniej, tym lepiej?

Dojrzewanie i jego wpyw na wizerunek ciaa

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Im ciaa mniej, tym lepiej?

Jeszcze jedna dieta, a bd idealna!

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Im ciaa mniej, tym lepiej?

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Im ciaa mniej, tym lepiej?

Jak zaszczepi crce pozytywny obraz wasnego ciaa porady

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Kilka zda na temat cellulitu

Im ciaa mniej, tym lepiej?

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Cellulit fakty i mity

Im ciaa mniej, tym lepiej?

Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury

Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury

Rodzice: problem czy rozwizanie?

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Informacja oparta na obserwacjach autorki.

Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury

Telewizja, filmy i internet

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Zob. www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/02/16 /AR2007021602263_pf.html.

Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury

Jeste czym wicej ni sum czci twojego ciaa

Kliencie, strze si! Czyli: ujawniamy medialne kamstwa wspczesnej kultury

You might also like