DNYA KLASKLER DZS: 69 PETER SCHLEMIHL Peter Schlemihl'in hazrlanmasnda, MEB Alman Klasikleri dizisinde yaynlanan birinci basks

temel alnm ve eviri dili gnmz Trkesine uyarlanmtr. Yayna hazrlayan : Egemen Berkz Dizgi : Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A.. Bask : ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti. Ekim 1999 ADELBERT VON CHAMISSO PETER SCHLEMIHL Almancadan eviren: Sabahattin Ali 75. yl cokusuyla...

Hmanizma ruhunu anlama ve duymada ilk aama, insan varlnn en somut anlatm olan sanat arnn benimsenmesidir. Sanat dallar iinde edebiyat, bu anlatmn dnce eleri en zeng nun iindir ki bir ulusun, dier uluslarn edebiyatlarn kendi dilinde, daha dorusu kendi dncesinde yinelemesi; zek ve anlama gcn o yaptlar orannda artrmas, canlandrmas atmas demektir. te eviri etkinliini, biz, bu bakmdan nemli ve uygarlk davamz iin ymaktayz. Zeksnn her yzn bu trl yaptlarn her trlsne dndrebilmi uluslarda d n yaz ve onun mimarisi demek olan edebiyatn, btn kitlenin ruhuna kadar ileyen ve sine n bir etkisi vardr. Bu etkinin birey ve toplum zerinde ayn olmas, zamanda ve meknda b snrlar delip aacak bir salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi ulusun kitapl bu yn uygarlk dnyasnda daha yksek bir dnce dzeyinde demektir. Bu bakmdan eviri etkinli li ve dikkatli bir biimde ynetmek, onun genilemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemeyen Trk aydnlarna kran duyuyorum. Onlarn abala be yl iinde, hi deilse, devlet eliyle yz ciltlik, zel giriimlerin abas ve yine d ardmyla, onun drt be kat byk olmak zere zengin bir eviri kitaplmz olacaktr. bu emeklerden elde edecei byk yarar dnp de imdiden eviri etkinliine yakn ilgi amak, hibir Trk okurunun elinde deildir. 23 Haziran 1941. Milli Eitim Bakan Hasan li Ycel SUNU

Cumhuriyet'le balayan Trk Aydnlanma Devrimi'nde, dnya klasiklerinin Hasan li Ycel nc limize evrilmesinin, kukusuz nemli pay vardr. Cumhuriyet gazetesi olarak, Cumhuriyetimizin 75. ylnda, bu etkinlii yineleyerek, Trk okuruna bir "Aydnlanma Kitapl'' kazandrmak istedik. Bu erevede, 1940'l yllardan balayarak Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanan dnya i okurlarmza sunmaya baladk. Byk ilgi gren bu etkinlii Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanmam -ancak Aydnlanma De lmasayd yaynlanacana kesinlikle inandmz- dnya klasiklerini de katarak srdryoruz Cumhuriyet ADELBERT VON CHAMISSO ZERNE

Alman coumcular arasnda nemli bir yeri olan, iirleri ve Alman halk masallarndan alnm iiminde ykleri bugn bile tazeliini koruyan ve yaayan, bir yksyle kendini btn dn elbert von Chamisso, 30 Ocak 1781'de Fransa'da, Fransz anne ve babadan dnyaya gelm itir. Ailesinin mlk olan ve devrim srasnda yerle bir edilen Boncourt atosu zerine ya iirle, burada geen ocukluunu anan air, Franszln hibir zaman unutamam, bununla

ruhunu btn teki coumculardan daha ok benimsemi, Alman halk yaznna girmi ve bu pn inle yaptlar yaratmtr. Devrim yznden yurdunu brakp Almanya'ya kaan ailesi, adamakll yoksullam ve kentten latktan sonra Berlin'e yerlemiti. 1797 ylnda oullar Adelbert'i Prusya Kraliesi Lui anna verdiler. Adelbert Fransz lisesini bitirdi, Prusya ordusuna girdi ve yirmi yand a temen oldu. Her zaman zntyle anmsad be yllk bir kla yaam balad. Ancak ru t trenine giderken klcn unutuyor, kh bln bulamyor ve alay komutanndan azar ii esindekilerin ona yabanc gibi davranmalar, ne Fransa'ya ne Almanya'ya balanamama du ygusu da onu zyordu. Buna karn bu temenlik yllarn bo da geirmemi, odasnda Homer esine incelemi, evresine toplad edebiyat arkadalaryla sanatsal konular zerine kon manlarda Franszca, sonralar Almanca olarak yazd iirlerini okumutur. E.T.A. Hoffmann , Fouqu ile, Hitzig ve Varnhagen ile tanm, onlarla birlikte "Kutup Yldz" adnda bir birlii kurmutu. Bu srada ktasyla birlikte cepheye gitti, Franszlara tutsak dt, sonra salverildi, Pa giderek, oraya dnm olan annesiyle babasn arad. Ancak her ikisinin de lm olduunu lllar yllardr oullarn armlar, ancak o, Alman ordusundan ayrlamamt. Bu kez yu endisini yabanc duyumsad. "Nerede olursam olaym, yurdumu aryorum" diyor, bylece, Alma nya'da da, Fransa'da da gnlnde bir boluk duyduunu anlatyordu. Berlin'e dnd, isiz g e, karanlk gnler geirdi. Kendisini Fransa'da bir lise retmenliine ardlar. Ancak b lmadan bozuldu. Chamisso Paris'te kald, burada bulunan Alman airlerinden A. W. Sch legel ve Uhland'la arkadalk etti. Schlegel ve Uhland onu Madam de Stal ile tantrdlar ir sre bu kadnla birlikte dolat. Sonunda Protestan Almanya'dan baka bir yerde rahat g le yaayamayaca kansna vard. Kendisine ura olarak doa bilimlerini seti. 1812'de, o anda, Berlin niversitesi'nde tp renimine balad. Bu srada Napolyon'a kar ayaklana a, durumu daha da gleti. Hem yabanc istilasna urayan Almanya'y yurt biliyor, bu Kors lya kar gnll yazlmak istiyor, hem de Almanlarn Franszlar hakknda syledikleri aa szlerden yreinin paralandn duyumsuyordu. te bu gnlerde (1813), evirisini sundu lemihl'in Acayip Maceralar adl yksn yazd. Glgesini yitiren bir adamn macerasnda unun dertlerini yanstt. Geri Chamisso bu yaptnda byle bir ama gttn yadsmsa d izi bulunduu aka grlmektedir. Bir dostuna yazd mektupta yknn nasl olutuunu lukta apkam, bavulumu, eldivenlerimi, ksacas yanmda neyim var neyim yoksa hepsini yit irdim. "Fouqu, 'Glgeni yitirmedin mi?' diye sordu. Byle bir ey olacak olsa ne olurdu diye dndk. Sonra bir gn La Fontaine'in bir kitabn okuyorduk, burada kibar bir adam toplantda cebinden, oradakilerin istedii bir sr eya kard yazlyordu. Ben de, 't necek olsa, bu adam herhalde cebinden atla araba bile karacak' dedim. te bylece Schle mihl tastamam hazrd. Krlk bir yerde, bo zamanm varken, yazmaya balayverdim.'' Ancak buna karn, belki kendisi de ayrmna varmadan ve istemeden, evresinin ona kar yu uzluundan dolay ald tavrdan duyduu derin znty, burada airane bir biimde dile g larn bo bir eye, bir glgeye ne kadar nem verdiklerini, bu yzden insan nasl mutsuz e erini gsterdi. Kitap derhal n kazand, btn Avrupa dillerine, daha sonra inceye bile e ldi. Chamisso da, Schlemihl gibi, avuntuyu doa bilimlerinde buldu. 1815 ylnda, Rus kontlarndan Romanzof'un aratrma kuruluna girerek dnyay dolamaya kt. Btn Pasifik , oralarn bitkilerini inceledi. Kaln bir cilt halindeki gezi notlar bugn bile merakl a okunacak bir yapttr. Sonunda Almanya'ya ve oradaki yaama snd, 1819 ylnda Berlin niversitesi ona doktorluk n verdi. Daha sonra bilim akademisi yeliine ykseldi, Berlin botanik bahesinde srekli ir grev ald. Bu srada Alman yaznnn en gzel lirik yaptlarndan olan iirlerini yazd. Halk masallar nular iir biiminde yklere dntrd; hele dnya gezisinden edindii izlenimlerle yara a yllarca kalan bir adamn durumunu anlatan Salas y Gomez adl uzun iir, kanmzca, btn yaznnn incilerinden biridir. 1831'de toplu olarak yaynlad iirleri st ste basld ir bronit saln adamakll sarsyordu. Yedi yl bu dertle uratktan sonra, pek sevdi hrpalad. Drt gzle lm beklemeye balad ve karsndan bir yl kadar sonra, 21 Austos

PETER SCHLEMIHL

1 Kazasz belasz ancak benim iin pek yorucu olan bir deniz yolculuunun sonunda limana g eldik. Sandal karaya yanar yanamaz, ufak tefek eyam bizzat yklendim ve kaynaan halk rak nnde bir tabela asl duran ve karma ilk kan gsterisiz bir yapya girdim. Bir o Otelin hizmetisi beni bir bakla szd ve tavan arasna gtrd. Taze su getirttim ve Ba s John'u bulabileceim yeri gzelce tarif ettirdim: "Kuzey Kaps'nn nnde, soldaki ilk k yeni bir yap, krmz ve beyaz mermerden birok stunu var!.." Vakit erkendi. Hemen boha yeni ters yz ettirdiim siyah redingotumu kardm, en iyi giysilerimi temizce giydim, t avsiye mektubunu cebime koydum ve benim alakgnll umutlarma yardm edecek olan adama gi mek iin yola koyuldum. Uzun Kuzey Yolu'ndan (1) yukar doru gidip kentin kapsna varr varmaz, yeillikler aras stunlarn parladn grdm ve "Demek ki buras!" diye dndm. Ayakkablarmn tozunu yunbam dzelttim, Tanr'ya snp ngran ipini ektim. Kap hemen ald. Avluda so i haber verdi ve ben, Bay John'un, birka konuuyla birlikte bulunmakta olduu parka ar k onuruna kavutum. Gbekli ve honut grnnden kendisini derhal tandm. Beni gayet iyi e, bir zengin bir yoksulu nasl karlarsa yle karlad, hatta bana dnd, bununla birlik konuklarna arkasn evirmedi ve uzattm mektubu elimden ald. "Ha, kardeimden, uzun za ndisinden bir haber alamamtm. Sal yerinde ya?" dedi. Yantm beklemeden konuklara d ay srdrd: "uraya..." Mektupla bir tepeyi iaret etti. "Yeni yapy uraya yaptracam rn at ama zenginlik konularna geen syleiyi kesmedi: "Hi olmazsa bir milyonun sahib an kimse" diyordu, "kullandm szc balayn, itin tekidir." "Aman ne kadar doru!" diyerek takn bir duyguyla bardm. Bu onun houna gitmi olmalyd glmsedi ve: "Burada kaln, sevgili dostum, biraz sonra belki bu sorun zerine ne dndm size syle tim olur!" dedi ve mektubu gsterdi. Sonra onu cebine soktu ve yine konuklarna dnd. G en bir kadna kolunu uzatt, dier baylar dier gzellere yanayor ve uygun olanlar birbi buluyordu, alm gllerle evrili bir tepeye doru yola kld. Ben arkadan gidiyor ve hi kimseyi rahatsz etmiyordum; nk kimsenin bana aldr ettii konuklar pek neeliydi. Cilveler, akalar yaplyor, bazen hafif eylerden nemli bir tavr ou zaman da nemli eylerden hafif bir tavrla sz ediliyor ve zellikle orada bulunmaya ostlara ve onlarn durumlarna ilikin keyifli nkteler yaplyordu. Ben orada btn bunlar irounu anlayamayacak kadar yabanc ve byle bilmecelerle uraamayacak kadar dertli ve ke di iime ekilmitim. Gl bahesine gelmitik. Bugnn ecesi olduu anlalan gzel Fanny inat ederek iekli bir koparmak istedi, bir diken kendisini yaralad ve koyu gllerden geliyormu gibi, ince elinin zerinde al kanlar belirdi. Bu olay btn konuklar harekete geirdi. ngiliz yaks d, yanmzda bizimle birlikte gelen, ancak benim o ana kadar fark etmemi olduum sessiz, zayf, sska, uzunca boylu, yalca bir adam elini hemen eski usul gri tafta ceketinin vcuduna yapk olan yan cebine soktu, oradan kk bir czdan kard, at ve kibar bir adna istedii yaky uzatt. Kadn bunu, verene dikkat etmeden ve teekkrsz ald. Yara s eye trmanma srdrld. Bunun arka yanndan, parkn yeil labirenti zerinden, usuz bucak a alan grnm seyredilmek isteniyordu. Grnm gerekten de usuz bucaksz ve grkemliydi. Ufukta koyu renkli sularla gkyznn da parlak bir nokta grnd. John: "Bir drbn verin!" diye bard. Ve onun armas zer lar henz kmldamaya vakit bulamadan gri giysili adam alakgnlllkle eilerek elini cek cebine soktu, oradan gzel bir Dollond drbn (2) kard ve Bay John'a verdi. Bay John d en gzne gtrerek konuklara, grnen eyin dn yola kan ve ters rzgrlar yznden lima olduunu haber verdi. Drbn elden ele dolat, ancak bir daha sahibinin eline dnmedi. Ben de bu adama aknlkla bakyor ve koskocaman aletin o kck cepten nasl ktn anlay um kimsenin dikkatini ekmiyor gibiydi ve kimse bu gri giysili adamla, benimle old uundan daha fazla ilgilenmiyordu. Souk erbetler ve deerli kaplar iinde her iklimin en nadir meyveleri getirildi. Bay J ohn hafif ve serbest bir kibarlkla ikramda bulunuyordu. Bu srada ikinci kez bana s eslendi: "Yiyin, denizde byle eyler bulamamsnzdr." Saygyla eildim; ancak o bunu grmedi, baka birisiyle konumaya balamt. Herkes nmze serili duran doaya kar tepenin eteindeki ayrlara oturmak istiyor, ama klndan korkuyordu. Konuklardan biri, "buraya yayacak Trk hallar olsa harikulade olurd " dedi. Bu istek daha tmyle sylenmemiti ki, gri ceketli adam elini cebine sokmu ve gs erisiz, hatta alakgnll bir tavrla oradan deerli, srma ilemeli bir Trk hals ek

unuyordu. Sanki bu ok doal bir eymi gibi uaklar haly alp istenen yere serdiler. Oys adama, cebine, yirmi admdan fazla boyu, on admdan fazla eni olan halya aknca bakyor zellikle hi kimse bunda dikkate deer bir ey bulmad iin, ne dneceimi bilmeyerek ruyordum. Bu adam hakknda bilgi edinmeyi ve kim olduunu sormay ok istiyor, yalnzca kime bavurac ilmiyordum; nk hizmet edilenlerden ok, hizmet edenlerden korkmaktaydm. Sonunda kendi kendimi cesaretlendirdim, dierlerine oranla daha saygn grnen ve genell ikle yalnz bana duran gen bir adama yaklatm. uradaki gri ceketli nazik kiinin kim o bana sylemesini yavaa rica ettim: "u terzinin inesinden kurtulmu tireye benzeyen adam m?" "Evet, u yalnz duran adam!" "Tanmyorum!" diye yantlad ve galiba benimle uzun bir syleiye girimemek iin arkasn a biriyle undan bundan konumaya koyuldu. Gne imdi daha iddetle parlamaya balamt ve hanmlar rahatsz ediyordu. Gzel Fanny r hi kimsenin konutuunu grmediim gri ceketli adama nem vermez bir tavrla dnerek, ya ir de adr bulunup bulunmadna dair ocuka bir soru sordu. O bu soruya, sanki kendisine ayk olmad bir onur balanm gibi, gayet derin bir diz bkle karlk verdi, elini ve ben oradan birtakm aletlerin, srklarn, iplerin, demir paralarnn, zetle olas bir erekli olan her eyin ktn grdm. Gen baylar kurmaya yardm ettiler ve adr haly nda olaanst bir ey grmyordu. Bir sredir endie, hatta dehet iindeydim, ancak ilk gsterilen istek zerine o adamn ce den tane de binek at, sana diyorum ki tane gzel, byk eyerli ve takml yaz at n haddini buldu. Tanr akna dn! inden zaten bir czdan, bir drbn, bir ilemeli hal dr ve bunun ayrntlar olan direkler ve demirler kan bu cepten tane de eerli at k ndi gzmle grdme sana gvence vermesem herhalde inanmazsn! Adamn kendisi ne kadar akn, ne kadar utanga grnrse grnsn, dierleri ona ne kadar erse versinler, onun, bakmaktan kendimi alamadm soluk ehresi daha fazla dayanamayacam derecede korkuntu. Konuklarn arasndan svmaya karar verdim, bu i, konuklar arasndaki nemsiz durumumu d kolay geliyordu. Kente dnmek, yarn sabah Bay John'un yannda bir kez daha ansm deneme ve eer cesaret edebilirsem, bu gri giysili adam hakknda kendisinden bilgi almak i stiyordum... Keke bu kadarla kurtulmay becerebilseydim... Gerekten de gl bahesinden tepenin eteine doru svmay becermitim ve ak bir imenl um. Bu srada yolu brakp imenler arasndan gittiim grlecek korkusuyla evreme bir gz ceketli adamn arkamda ve bana doru gelmekte olduunu grnce nasl korktum! Hemen apkas e imdiye kadar benim nmde hi kimsenin yapmad gibi derin bir biimde diz bkt. Kuku ir ey sylemek istiyordu ve ben, kabal gze almadka bundan kanamayacaktm. Ben de bktm ve gnein altnda, ak bala, mhlanm gibi durdum. Korkudan, gzlerimi dosdoru ylann byledii bir ku gibiydim. O da akn grnyordu. Gzlerini kaldrmyor, srek ayor ve hafif, duraksayan bir sesle, aa yukar bir dilencinin tonunda bana sesleniyord : "Kendileriyle tanma onuruna kavumadm halde rahatsz etme cesaretinde bulunduum iin di saygszlm balasnlar, kendilerinden bir ricam var. Ltfen izin buyurun..." "Fakat, Tanr akna, beyefendi!" diye korkuyla szn kestim. "Ben sizin gibi bir insan i ne yapabilirim? Siz ki..." kimiz de susup kaldk ve galiba kzardk. Bir anlk bir sessizlikten sonra o yeniden sze balad: "evrenizde bulunma mutluluuna ulatm ksa bir sre iinde, beyefendi -aklamama izin zin gnete ve yle soylu bir kmsemeyle, nem bile vermeden yere frlattnz o gzel, aanst aknlk ve beeniyle seyretme olanan buldum, u ayaklarnzn ucundaki muhte glgenizi bana brakmaya raz olur muydunuz?" Sustu ve benim kafamn iinde sanki bir deirmen ta dnmeye balad. Benden glgemi satn teyen byle garip bir neri karsnda ne yapabilirdim? Herhalde delinin biridir diye dn onun alakgnlllne daha iyi yakan bir sesle yant verdim: "Aman, aman, sevgili dostum, kendi glgeniz size yetmiyor mu? Bu i bana pek acayip bir neri gibi geliyor." Fakat o hemen szm kesti: "Cebimde beyefendimize pek de deersiz grnmeyecek baz eylerim var; sizin bu paha biilm z glgeniz iin verilecek en yksek bedel bile bence azdr." Bu anda o korkun cebi anmsadm iin yeniden souk bir rperme geirdim ve nasl olup da

sevgili dostum dediimi anlayamadm. Yeniden sze balayarak, sonsuz bir nezaket iinde, olabildii kadar her eyi yeniden dzeltmeye altm. "Fakat beyefendi, bu ciz kulunuzu balayn. Herhalde dncenizi iyice anlayamyorum, g e ne biimde..." O szm kesti: "Ben yalnzca hemen burada u soylu glgenizi kaldrp cebime koymak iin yksek izninizi r ediyorum. Bunu ne biimde yapacam bana brakn. Buna karlk beyefendimize kar olan ularmn bir kant olarak, cebimde bulundurduum btn deerli eya arasnda seim yapmay brakyorum: Dokunduu kaplar ve kilitleri aan ve sakl hazineleri ortaya karan sihirl btn hastalklara deva olan, btn istekleri yerine getiren baka kkler, kendi kendine paralar, baka paralar kendine eken paralar, aslm adam ipinden yaplm, insana ans g ntucuklar, hep istediiniz fiyatta... Fakat herhalde bunlar size gre deil, daha iyil eri var: Talih klah, bana giyenin her trl istei yerine gelir, dayankl biimde yeni .. Talih kesesi..." (3) "Talih kesesi" diye szn kestim. Korkum ne kadar byk olursa olsun, iki szckle ruhumu ar iine almt. Bam dnmeye balad ve gzlerimin nnde iki dukalk altnlarn parld "Beyefendi keseyi gzden geirme ve deneme ltfunda bulunurlar m?" Elini cebine soktu ve orta byklkte, salam dikilmi kaln kei derisi bir keseyi iki sa aytanndan ekerek kard ve elime verdi. Elimi iine daldrdm ve on altn kardm, on d on daha. Hemen karmdakine elimi uzatarak: "Haydi alveri tamam, keseye karlk glgem edim. O da uzatt, sonra vakit geirmeden nmde diz kt ve ben onun artc bir beceri an ayakucuma kadar yavaa ayrdan ayrdn, kaldrp tomar yaparak devirdiini ve sonu etirdiini grdm. Kalkt, bir kez daha nmde eildi ve gl bahesine dalp gitti. Orada ne yavaa gldn duyar gibi oldum. Fakat ben keseyi kaytanlarndan skca tutmutum, e n aydnl iindeydi ve ben henz kendime gelmemitim.

Sonunda yeniden kendime geldim ve artk yapacak hibir iimin olmad bu yerden ayrlmaya attm. nce ceplerimi altnla doldurdum, sonra kesenin kaytanlarn boynuma skca balad u koynuma sakladm, kimsenin dikkatini ekmeden parktan ktm, caddeye ulatm ve kentin y nu tuttum. Dncelere dalm olarak kentin kapsna doru giderken arkamdan birinin bard "Gen efendi! Hey, gen efendi... Dinlesenize!" Dnp baktm, yal bir kadn bana sesleniyordu: "Gen efendi, dikkat edin, glgenizi yitirmisiniz!" "Teekkr ederim, anacm" diyerek bu iyi niyetli dnden dolay kendisine bir altn fr ltna girerek yrmeye baladm. Kentin kapsnda nbetinin: "Efendi glgesini nereye brakm?" dediini ve hemen biraz sonra da birka kadnn: "Aman Tanrm! Zavall adamn glgesi yok!" diye konutuklarn duydum. Bunlar canm skmay ben gnee kmaktan iddetle ekinir oldum. Ancak bu, her yerde mmkn olmuyordu, rnein am erkek ocuklarnn okuldan kt saatte bir yanndan br yanna gemek zorunda kald belasn veresi kambur bir yumurcak, hl gzlerimin nndedir, benim glgemin bulunmadn etti, byk bir lk kopararak beni bu d mahallenin btn edebiyat sokak ocuklarna r da derhal beni eletiri yamuruna tutup irkefe bomaya baladlar. "Doru drst insanlar gnee ktklar zaman glgelerini de yanlarna alrlar" diyorlard Bunlardan yakam kurtarmak iin aralarna avu dolusu altn attm ve acma duygusu olan baz anlarn yardmyla kiralk bir arabaya atladm. Tkr tkr giden arabada kendimi yalnz bulur bulmaz ac ac alamaya baladm. imde git eliriyordu: Bu dnyada para, yararlla ve deere ne kadar yelenirse yelensin, glgeye p n bile ok deer veriliyordu. Ve ben daha nce servete nasl vicdanm feda ettiysem, imdi glgemi salt para iin vermi bulunuyordum. Artk bu dnyada ben ne yapabilir, ne olabili rdim? Araba benim eski otelin nnde durduu zaman henz perian bir durumdaydm. Yeniden o berbat tavan arasna gitme dncesi beni rktt. Eyalarm aa getirttim, yoksul ii b Birka altn frlattm ve arabacya en kibar otele ekmesini syledim. Bu yap kuzeye baky eten korkum olmazd. Para verip arabacy savdm. n yandaki en iyi odalar kendime ayrtt labildii kadar abuk buraya girip kapandm.

imdi ne yaptm dersin, ey benim sevgili Chamissom? Bunu sana itiraf etmek bile beni m yzm kzartyor. Bu uursuz keseyi koynumdan kardm ve iimde kendi kendine oalp b inde bir fkeyle onun iinden altn aldm, altn, altn, hep daha ok altn ve bunlar yere lerine basp getim, onlar krdattm ve zavall yreimi bu parlt ve seslerle avutarak maden frlattm, sonunda yorgun bir durumda kendim de bu zengin yatan zerine ktm, par evkle kartrdm ve zerlerinde yuvarlandm. Gn byle geti, akam da ayn biimde... Kap i altnlarn zerinde yatarken buldu ve sonunda uykunun penesine dtm. O zaman dmde seni grdm. Senin kk odann caml kapsnn arkasnda durup oradan, yaz letle bir demet kuru bitkinin arasnda oturduunu grr gibi oldum. nnde Haller, Humboldt ve Linne'nin kitaplar alm duruyordu. Kanepenin zerinde bir cilt Goethe ile Zauberring (4) vard. Uzun zaman sana ve odandaki btn eyaya, sonra yeniden sana baktm. Ama sen km amyordun, soluk da almyordun, lmtn. Uyandm. Vakit henz erken gibiydi. Saatim durmutu. Dayak yemi gibiydim, stelik susam ackmtm. Dn sabahtan bu yana hibir ey yememitim. Daha biraz nce lgn yreimi doy eksizlik ve bkknlkla itip uzaklatrdm. imdi bunlar ne yapacam bilmiyor ve zlyo kalmalar doru deildi. Acaba kese yeniden onlar alp yok eder mi diye denedim; hayr... encerelerimin hibiri denize almyordu. Yorulup kan tere batarak, altnlar kk bir oda nan bir dolaba tamak ve orada paket yapmak zorunda kaldm. Ortada yalnzca birka avu b tm, bu ileri bitirdikten sonra bitkin bir durumda bir koltua uzandm ve otel halknn k maya balamalarn bekledim. lk frsatta yemek getirttim ve otelciyi arttm. Bu adamla oturduum dairenin alaca yeni biim hakknda konutum. Kiisel hizmetlerime bak iin bana Bendel adnda birini nerdi ve bu Bendel'in sadk ve anlayl fizyonomisi beni hal sard. O zamandan bu yana ballyla yaamn zavalll iinde beni avutarak yolda a dayanmak iin yardm eden ite bu adamdr. Btn gnm odalarmda, efendisiz uaklarn terzilerin ve tccarlarn arasnda geirdim, eyam yerletirdim ve depo ettiim altnlarn a bir blmnden kurtulmak iin zellikle pek ok deerli eya ve mcevher satn aldm. Fak lacaa benzemiyordu. Bu srada ben durumuma ilikin korkun kukular iinde yzyordum. Kapmdan dar kmaya r ve akamlar salonda krk mum yaktrdktan sonra karanl brakarak buraya giriyordum. O laryla geen korkun sahneyi dehet iinde anmsyordum. Ne kadar cesaret gerektirirse ger irsin, halkn dncesini bir kez daha denemeye karar verdim... O srada geceleri ay kit geni bir pelerine brndm, apkam gzlerime indirdim ve bir sulu gibi titreyerek ev lk kez ssz bir alanda, oraya kadar korumalarna snarak gelmi olduum evlerin glges ay na girdim. Aln yazm gelip geenlerin azndan iitmeye hazrlanmtm. Sevgili dostum, nelere dayanmak zorunda kaldm ac ac yinelememe izin verme. Kadnlar g llikle kendilerine aladm derin bir acmay dile getiriyorlard; syledikleri szler o ve erkeklerin, zellikle bizzat byk glgeleri olan iman ve gbekli erkeklerin gururlu k i kadar ruhumu burguluyordu. Dnceli bir tavrla ayaklarnn ucuna bakmakta olan annesiyl babasna elik ettii anlalan gzel, ho bir gen kz parlak gzlerini rasgele bana evi liimi fark edince gzle grlr biimde rkt, gzel yzn peesiyle rtt, ban edi v Bu duruma daha fazla dayanamadm. Gzlerimden tuzlu rmaklar akmaya balad, yreim paral durumda ve sallanarak karanla ekildim. Gven iinde yryebilmek iin evlerin altlarnd ek zorundaydm. Yava yava yryerek ge vakit oturduum yere dndm. Geceyi uykusuz geirdim. Ertesi gn ilk iim gri ceketli adam her yerde aratmak oldu. B elki onu bulmay becerirdim ve eer o da benim gibi bu lgnca alveriten piman olmusa ... Bendel'i yanma ardm; becerikli ve hnerli bir insana benziyordu. Kendisine gri giy ili adam tarif ettim. Bu adam yle bir hazineye sahip bulunuyordu ki, onsuz benim y aamm yalnzca bir ikence olacakt. Kendisini ne zaman, nerede grdm syledim, orada hepsini betimledim ve u ipularn da ayrca ekledim: Bir Dollond drbn, srma ilemeli ls, tam takm bir adr ve en son olarak da yaz binek atlarn sk skya aramas gere olduunu bildirmeyerek, bu eyann yksyle o gizemli adamn bir ilgisi olduunu ve herke siz grnen bu adamn ortaya kmasyla benim yaammn dinginlik ve mutluluunun bozulduu Szm bitirince tayabildiim arlkta altn getirdim, bunlara daha byk deerli mcevh ekledim. "Bendel" dedim, "bunlar birok yolu aar ve olanaksz grnen eyleri kolaylatrr; ben na davranmyorsam, sen de davranma, git ve efendini tek umudu olan haberlerle sevind ir." Gitti. Ge vakit ve zntl bir durumda dnd. Bay John'un adamlarndan hibiri ve konukla iri gri giysili adam bir para olsun anmsamyordu. Bendel bunlarn hepsiyle grmt. Y p ortadayd ve kimse bunun nereden geldiini bilmiyordu. Hal ve adr ortada ve hl o tep

n zerinde yayl ve kurulu duruyordu ve uaklar efendilerinin zenginliini vyorlard; an ibiri bu yeni ve deerli eylerin ona nereden geldiini bilmiyordu. Bay John da bunlard an honuttu ve nereden elde ettiini bilmeyiine hi nem vermiyordu. Atlar, onlara binmi lan gen baylarn elinde ve onlarn ahrndayd. Bu genler o gn atlar kendilerine armaa y John'un cmertliini vyorlard. Byle sonusuz ve baarsz da olsa, hz, abas ve ak nden yerinde bir takdir kazanan Bendel'in uzun yksnden yukardaki ynler aydnlanyordu. ndisine tasal bir tavrla, beni yalnz brakmasn iaret ettim. O yeniden sze balad! "Ben efendime kendisi iin en nemli konu hakknda bilgi verdim. Ya nzca bu sabah byle baarszla uradm ii takip etmek iin karken kapda raslad armak kald. O adamn szleri aynen unlard: 'Bay Peter Schlemihl'e syleyin, beni artk b da gremeyecektir; nk deniz ar yerlere gidiyorum ve elverili bir rzgr imdi beni l cak bir yl getikten sonra kendisini yeniden arama ve o zaman ona belki daha uygun bir alveri nerme onuruna kavuacam. Kendisine derin sayglarm iletin ve kranlarm leyin.' Kim olduunu sordum, ama sizin kendisini zaten tandnz syledi." Bir eyler sezerek: "Ne biim bir adamd?" diye bardm. Bendel gri ceketli adam bana biraz nceki yksnde sz ettii gibi en kk ayrntsna kadar szc szcne tarif etti. Ellerimi kilitleyip ovuturarak: "Ne ans!" diye bardm. "Fakat bu adam aradmz adamn si..." Gzlerinden bir perde kalkar gibi oldu. "Evet oydu, gerekten oydu!" diye korkuyla bard. "Ve ben, kr, ahmak herif onu tanmadm nu tanmadm ve efendime hyanet ettim." Ateli gzyalar dkerek kendine kar en ac sulamalarda bulunmaya balad ve iinde bul ana acma duygusu verdi. Onu avuttum, ballndan kuku duymadma defalarca gvence ver lduu takdirde bu garip adamn izini kovalamas iin hemen limana yolladm. Ancak elverili olmayan rzgrlarn limanda alkoyduu birok gemi bu sabah denize almt, hepsi dnyan epsi baka bir kyya gidecekti ve gri giysili adam bir glge gibi iz brakmadan kaybolmut . 3

Demir zincirlerle smsk balanm olan bir kimseye kanadn yarar olur mu? O, bu kanatlar hem de daha korkun bir biimde, umutsuzlua der. Ben de hazinesini bekleyen Fafner (5) gibi, her trl insan ilgisinden uzak, altnlarmn yannda ve yokluk iinde yayordum; a mde altn istei yoktu, aksine bu yzden btn yaamla ilgimin kesildiini grdm iin on . Karanlk gizimi yalnz bama tayarak, uaklarmn en aasndan bile korkuyor ve ayn ordum; nk onun bir glgesi vard, ekinmeden gnee kabilirdi. Ben odalarmda gece gn tutuyordum ve derin bir znt yreimi kemiriyordu. Gzlerimin nnde kendini yiyen biri daha vard: Benim sadk Bendelim; iyi yrekli efendisi in gvenini boa kard ve aramaya gnderildii adam tanyamad iin kendine sessiz s eyi srdryordu. Herhalde o adamla benim talihim arasnda sk balar bulunduunu dnyo n onda su bulmuyor, bu olayda bilinmeyen adamn sylencesel kimliini gryordum. Her areye bavurmu olmak iin gnn birinde Bendel'i deerli bir elmas yzkle birlikte k n nl ressamna yolladm ve onu, beni ziyarete ardm. Geldi, adamlarm savdm, kapy samn yanna oturdum ve sanatn vdkten sonra, yreim sklarak asl konuya geldim; anca u gizi asla aa vurmayacana ant iirdim. "Profesr" diye szm srdrdm, "dnyada pek talihsiz bir biimde glgesini yitirmi bir c bir glge resmedebilir misiniz?" "Bir boy glgesi mi demek istiyorsunuz?" "Evet, ite onu demek istiyorum!" "Ama" diye o sormay srdrd, "hangi beceriksizlik, hangi savsaklama yznden bu adam glg ni yitirmi?" "Nasl olduunun" diye yant verdim, "artk hi nemi yok; yalnzca u kadarn syleyeyim an bir yalan attm: "Geen k bir gezi yapm olduu Rusya'da olaanst bir souk srasn yapp yle bir donmu ki, bir daha kurtaramam." Profesr yant verdi: "Benim yapabileceim yalanc boy glgesi, ancak bu adamn en kk bir kmltsnda yeniden ir glge olabilir. Hele bizzat sizin yknzden anlald gibi kendi anadan doma glgesi az bal olan bir kimse iin... Glgesi olmayan gnee kmaz, bu en akllca ve en gveni " Ayaa kalkt ve bana, iimi burgu gibi delen ve bakmaya dayanamadm bir bak frlatarak

Koltuuma ktm ve yzm ellerimle kapadm. Bendel ieri girdii zaman beni bu durumda buldu. Efendisinin acsn gryor ve sessizce s la ekilip gitmek istiyordu... Gzlerimi kaldrdm... Kederimin yk altnda eziliyordum, b ederi birisine anlatmam gerekiyordu. "Bendel!" diye onu ardm. "Bendel, sen ki benim elemlerimi gren, bunlara sayg gsteren, bunlarn asln aramak istemeyerek, sessiz ve sab birlikte zlr grnen tek insansn, bana gel Bendel ve benim yreimin en yakn sen ol. hazinelerini senden saklamadm, kederimin hazinelerini de senden gizlemek istemem ! Bendel, beni brakma... Bendel, beni zengin, eli ak, iyi yrekli olarak gryor, dnyan ni gklere karmas gerektiini dnyor ve dnyadan katm, saklandm gryorsun. ovdu, korkun gizimi renince belki sen de benden yz evireceksin. Bendel, ben zengin, e li ak ve iyi yrekliyim, fakat... Aman Tanrm!.. Benim glgem yok!.." Bu iyi yrekli ocuk: "Glgeniz mi yok?" diye korkuyla bard ve gzlerinden parlak yalar dklmeye balad... na ki glgesiz bir efendiye hizmet iin dnyaya gelmiim." Sustu. Ben yzm ellerimin iinde tutuyordum. Biraz vakit getikten sonra titreyerek ekledim: "Bendel ite sana gvendim, artk gidip bu gvene hyanet edebilirsin. Git ve bana kar ta et!" Kendisiyle etin bir savam iinde olduu grlyordu. Sonunda nmde yere kt, elimi ya la slatt. "Hayr" diye bard, "dnya ne derse desin, bir glge yznden iyi yrekli efendimi braka kmayacam! Akllca deil, doru davranacam, yannzda kalacam, size glgemi dn ver erde size yardm edeceim ve elimden gelmeyince sizinle birlikte alayacam!" Byle allmam bir istek karsnda ararak boynuna sarldm; nk bunu para iin yap O zamandan bu yana talihim ve yaama biimim bir ynden deiti. Bendel'in benim aybm na e rttn anlatmama olanak yoktur. Her yerde benim nmde ve benimle birlikte bulunuyor, eyi nceden gryor, gereken nlemleri alyor ve umulmadk bir tehlike ortaya kar kma beni kapatyordu; nk benden daha uzun ve iriydi. Bu biimde yeniden insanlar arasna k cesaret ettim ve dnyada bir rol oynamaya baladm. Geri grnrde birok garip zellik ve istekler edinmek zorundaydm. Ama bunlar bir zengine yakan eylerdi, gerek ortaya kmad de, herkesten, param nedeniyle, sayg ve ilgi gryordum. O gizemli, bilinmeyen adamn b ir yl sonras iin haber verdii ziyaretini daha dingin bekliyordum. Beni daha nce glgesiz olarak grdkleri ve gizimin kolayca ortaya kabilecei bir yerde n zaman kalmamn uygun olmayacan pekl hissediyordum. Belki de artk yalnzca Bay John' bavurduumu dnyordum ve bu benim iin ezici bir anyd. imdi artk, baka yerlerde d daha gvenli ortaya kmak iin, yalnzca bir deneme yapmak istiyordum. Fakat beni gururum dan yakalayp bir sre burada alkoyan bir ey oldu. nsann iine atlan bir demirin en sa mde tuttuu yer de ite bu gururdur. Baka bir yerde yeniden rasladm u gzel Fanny, daha nce grm olduunu anmsamadan, b lgi gstermeye balamt; nk imdi nkteci ve zekiydim... Konutuum zaman herkes dinli i bu kadar kolay ynetme ve ona bu kadar egemen olma sanatn nasl elde ettiimi kendim d e bilmiyordum. Bu gzel kadnn zerinde braktm grdm izlenim, beni, onun istedii i ve o zamandan sonra kendisini bin bir glk iinde ve elimden geldike, glgeler ve alac karanlklar iinde izlemeye baladm. Kiiliimle onun gururunu uyandrmak bana da gurur ve ordu ve ne kadar istersem isteyim, kafamdaki sarholuu srp kararak yreime hasretmek en gelmiyordu. Fakat ne diye bu sradan yky sana uzun uzadya yineliyorum? Sen de birok kez saygn ki n bu tr yklerini bana anlatmtn... inde benim de safa ve bayatlam bir rol oynad nn bildii ykye, salt bunun iin yazlm bir ykm eklendi. Bu benim iin de, onun iin n de beklenmedik bir eydi. detim olduu zere, gzel bir gecede kl bir bahede bir toplant dzenlemitim. Dier az uzaklaarak, Fanny ile kol kola dolayor ve hnerli tmcelerle konumaya urayordum. i bir biimde nne bakyor ve elini sktm zaman hafife karlk veriyordu. Bu srada a kamzdaki bulutlarn arasndan kverdi... O nnde yalnzca kendi glgesinin uzandn g bana, sonra glgemi bulmak isteyerek yine yere bakt. inden neler getii yznn acayip tlerine o kadar garip bir biimde yansyordu ki, eer srtmdan buz gibi bir eyin getiin umsamasaydm, grltl bir kahkaha koparabilirdim. Onu, kolumdan karak baygn bir durumda yere serilirken braktm, byk bir korkuya kapla uklarn arasndan bir ok gibi getim, kapya ulatm, orada durduunu grdm ilk arabaya nte dndm. Sanki bu ykma uramak iin dikkatli Bendel'i bu kez kentte brakmtm. Beni

r szck ona her eyi anlatt. Derhal posta beygirleri getirildi. Adamlarmdan yalnzca bir sini, Raskal adnda pikin bir klhanbeyini birlikte aldm. Bu adam becerikliliiyle bana yaranmay baarmt ve bugnk olaya ilikin bir ey sezmesine olanak yoktu. Daha o gece o yol aldm. Bendel evimi boaltmak, evreye para datmak ve ok gerekli olan eyam arkada irmek iin kalmt. Ertesi gn bize yetitii zaman kollarna atldm ve artk lgnlk y i durmadan yolculuumuzu srdrdk, snr ve dalar getik ve ancak dalarn br yamac lerle o ykm yerinden ayrldktan sonra, yaknlarda bulunan ve pek geleni olmayan bir su kentinde, ektiim yorgunluklar gidermek iin dinlenmeye raz oldum. 4

ykmde yaammn bir dnemini abucak geivereceim, oysa canlln anlarmda yeniden y nde durmay ne kadar isterdim. Ancak bu dnemi canlandran ve yeniden canlandrabilecek olan renk iimde solmutur; o zamanlar gsm yle bir gle kabartan eyi, o aclar ve m lgnl yine bulmak isteyince, artk canl pnarlara yer vermeyen bir kayaya bo yere nr da benden uzaklam bulunuyor. Bu gemi zaman bana imdi ne kadar deimi olarak gr da, banyolarda trajik bir kahraman rol oynayacaktm. Kt ezberlediim bu rolde, sahnenin acemisi olduum iin, oyunu brakarak seyirciler arasndaki bir ift mavi gze tutuldum. O una aldanan anne baba, ii hemen abucak salama balamak iin btn abalarn harcadlar bir rezaletle sona erdi. te hepsi bundan ibaret, hepsi... Bunlar bana adi ve tatsz grnyor ve bir zamanlar gsm bu kadar zengin, bu kadar geni biimde kabartan eylerin i de bu sefer bana korkun geliyor. Mina, o zaman seni yitirince nasl aladysam, imdi s eni iimde de yitirdiime yle alyorum. Bu kadar yalandm m? Ey zc aklllk! O zama rpnts, o lgnln bir an geri gelse... Ama hayr... Senin ac akntl, engin, ssz orum ve son ampanya kadehinden son perinin fkrd zaman oktan geti. Bendel'i, bana kasabada gereksinimlerime gre bir ev hazrlamak zere birka kese altnla birlikte nden yollamtm. Kendisi orada bir hayli para sam ve hizmetinde bulunduu kib bancya ilikin net olmayan baz eyler sylemiti; nk admn bilinmesini istemiyordum. asabadaki adamcazlar acayip dncelere yneltmi. Evim beni kabule hazr bir duruma gel ez, Bendel yine yanma gelerek beni ald. Hemen yola koyulduk. Kasabaya tahminen bir saat kadar uzaklkta, gneli bir alanda yolumuz, tren iin sslenmi ir kalabalk tarafndan kesildi. Araba durdu. Mzik, an sesleri, top grlemeleri duyuldu, cokun bir "yaasn!" havay doldurdu. Arabann kaps nnde beyaz giysiler giymi benzer rden kurulu bir gen kzlar korosu belirdi. Fakat ilerinde bir tanesinin gzellii, dierl rini, gne gecenin yldzlarn nasl soldurursa, yle solduruyordu. Bu kz akranlarnn a bu yce ve narin yaratk utancndan kzararak nmde diz kt ve ipek yastklar zerinde ve zeytin dallarndan ve gllerden rlm bir elenk uzatt. Bu srada Majeste'ye, saygya ye dair, anlamadm ama sihirli billur yanklaryla kulaklarm ve yreimi sarho eden ba di. Bana, bu gksel grnm daha nce bir kez daha gzlerimin nnden gemi gibi geldi. Ko arak iyi yrekli bir hkmdara ve ulusunun mutluluuna ilikin vgler syledi. Ve btn bu sahne, sevgili dostum, gnein ortasnda oluyordu. Gen kz hl daha iki adm uyordu ve ben, glgem olmad iin, bu uurumu atlayp aamyordum, o melein nnde ayn dum. O anda bir glge iin neler vermezdim? Utancm, korkumu, umutsuz zntm arabamn en kelerine saklamak zorundaydm. Sonunda benim yerime Bendel kendini toplad, arabann die ynnden yere atlad, kendisini yanma ardm ve elimin altnda duran ekmecemden, gzel lemek iin ayrlm, deerli bir elmas ta alp uzattm. Bendel ileri karak efendisinin a onun byle sayg gsterilerini kabul edemeyeceini, kabul etmediini, burada bir yanllk an, buna karn kasabann iyi yrekli halkna iyi niyetlerinden dolay teekkr ettiini da, sunulan elengi yerinden alarak oraya prlanta tac koydu. Ondan sonra gzel gen kza, ayaa kalkmas iin saygyla elini uzatt, rahipleri, belediye yelerini, btn temsilci ku r bir iaretle uzaklatrd. Hi kimseyi yanma brakmad. Kalabala, almasn ve araba edi, yeniden arabaya atlad ve hzl bir drt nalla, dallar ve ieklerden yaplm bir tak geerek, kasabaya doru yolumuzu srdrdk. Hi durmadan top atlyordu. Araba evimin nn beni grme isteinin oraya biriktirdii halk yararak evik bir srayla kapdan ieri a pencerelerimin altnda "yaasn!" diye baryordu ve ben bu pencerelerden aa ikier duk r yadryordum. Geceleyin kent kendiliinden donanmt. Ben btn bunlarn ne demek olduunu, beni kim sandklarn hl bilmiyordum. Raskal' habe ya yolladm. Kendisine anlattklarna gre iyi yrekli Prusya Kral'nn, bir kont ad altn geziye kt yolunda haberler alnm; benim yaverimi tanmlar, bu da kendisinin ve be uumuzu aa vurmu. Sonunda lkelerinde olduu kansna varnca sevinleri ok byk olmu

benim kendimi tantmadan gezmeye nasl iddetle zen gstermek istediimi grnce, her ey dar stelemeyle aa vurarak ne byk bir hakszlk ettiklerini anlamlar; fakat o kadar adar ltufkr bir biimde fkelenmiim ki... Herhalde bu iyi yrekli insanlar balarm Bu i bizim klhanbeyine o kadar elenceli gelmiti ki, bu saf insanlarn kanlarn imdil rmek iin, onlar azarlar gibi sylevler vererek elinden geleni yapm. Kendisi bana olduk gln bir biimde aklama yapt ve bunlarn beni keyiflendirdiini grnce, yapt edep ledi. tiraf edeyim mi, bilmem? Ne biimde olursa olsun, o sayg duyulan adamn yerine k onmak benim gururumu okuyordu. Ertesi akam iin, evimin nndeki alan glgeleyen aalar altnda, bir len hazrlanmas sn syledim. Kesemin gizemli gc, Bendel'in ve Raskal'n abuk bulular sayesinde zaman nmek mmkn oldu. Birka saat iinde her eyin bu kadar zengin ve gzel olarak hazrlanmas ten de aknlk verici bir eydi. Burada grnen grkem ve bolluk ve klarn anlaml bir dnlerek dzenlenmi olmas, bana tam bir gven duygusu veriyordu. Anmsatacak hibir e madm ve uaklarm takdir etmek zorunda kaldm. Akam karanl kt. Konuklar grndler ve bana sunuldular. Majeste szc hi aza al yg ve alakgnlllk iinde Bay Kont diye adm anlyordu. Ne yapabilirdim? Kontlua raz aatten itibaren Kont Peter olarak kaldm. Btn bu trenli kargaa iinde ruhum yalnzca bi iiyi istiyordu. Ge vakit grnd: O, kendisi bir ta olan ve banda bir ta tayan gen li bir biimde annesiyle babasn izliyor ve herkesten gzel olduunu bilmez grnyordu. O mfettii, kars ve kz bana sunuldu. Yallara birok ho ve iten ey syledim: Kzlar ocuu gibi duruyor ve bir szck bile syleyemiyordum. Sonunda kekeleyerek bu elenceye o ur vermesini, banda alametini tad makama gemesini rica ettim. nsann iine ileyen tanarak bundan balanmasn istedi; ancak ondan daha utanga bir halde, ilk uyruu olarak derin bir saygyla eildim ve Kont'un bu iareti btn konuklar iin, herkesin evkle uyma kotuu bir buyruk oldu. Ululuk, masumluk ve sevimlilik, gzellik birleerek, neeli bir b ayrama egemen olmulard. Mina'nn mutlu annesiyle babas, srf kendi erefleri iin kzlar yksek payenin verildiini dnyordu. Ben kendim, dlenemeyecek bir sarholuk iindeydim anlar, beni rahatsz eden altnlardan kurtulmak iin satn aldm btn mcevherlerden eli lar, btn incileri, btn deerli talar st rtl iki byk tabaa koydurdum ve sofra n arkadalarna ve btn kadnlara dattrdm; bu srada, araya konulan parmaklklarn st baran halka srekli altn salyordu. Ertesi sabah Bendel bana Raskal'n drstl hakknda kendisinde uzun zamandr beliren ku rtk kesinletiini gizlice haber verdi. Dn gece torbalar dolusu altn arm. "Brak als "zavall kerata bu kk vurgunu vursun; herkese armaanlar verirken ona neden vermeyeyim? Dn o da, senin gibi bulduum btn dier yeni adamlar da bana drste hizmet ettiler, be eeli bir elence yapmama yardm ettiler." Artk bundan sz edilmedi. Raskal uaklarmn ba olarak kald; ama Bendel dostum ve srda servetimin tkenmez olduunu dnmeye almt ve bu servetin kaynan aratrmyordu; h arak, servet gsterecek ve para harcatacak vesileler bulmakta bana yardm ediyordu. O bilinmeyen adam, o soluk yzl sinsi adam hakknda bildikleri undan ibaretti: zerime ilenten ancak onun araclyla kurtulabilirdim ve tek umudum olan bu adamdan korkuyordu m. Sonra da, bu adamn beni her yerde bulabileceinden, benim onu hibir yerde bulamay acamdan emindim. Bunun iin sz verilen gn bekleyerek, her trl yararsz aratrmadan Verdiim lenin grkemi ve benim oradaki tavr ve davranm, ilk gnlerde, inanc gl k gta edindikleri kany korumaya yneltti. Geri Prusya Kral'nn masallara benzeyen btn inin yalnzca aslsz bir sylenti olduu, ksa bir sre sonra gazetelerden anlald. Anca de bir kez kral olmu bulunuyordum ve ne olursa olsun kral olarak kalmalydm; hem de i mdiye kadar gelip geen krallarn en zengin ve en ahanelerinden biri olarak... Yalnzca , hangi kral olduumu pek iyi bilmiyorlard. Dnyann hkmdar ktlndan yaknmasna, hel da, asla neden yoktur. O zamana kadar hibir kral gzleriyle grmemi olan bu saf insanla r, ayn kiide bazen u, bazen bu kral gryorlard... Kont Peter ise, kim ise o olarak ka du. Gnn birinde bu banyo kentinin konuklar arasnda, zenginlemek iin iflasn ilan etmi b grnd. Kendisi herkesten sayg gryordu; geni fakat solgun bir glgesi vard. Toplad ada gsterip gz kamatrmak istemiti, hatta benimle boy lmeye bile kalkt. Keseme ba ek ksa zamanda zavall adamcaz o duruma geldi ki, saygnln kurtarmak iin bir kez da lan ederek dalarn arkasna ekilip gitmek zorunda kald. Bylece ondan kurtuldum... Bu e de birok avare ve bota gezer insann tremesine neden oldum. Her eyi kendime balayan bu krallara layk grkem ve savurganlk iinde evimde gayet basit ve yaltlm bir yaam sryordum. Byk bir saknganl kendime kural yapmtm. Bendel'

e bahaneyle olursa olsun, oturduum odaya girmesine izin yoktu. Gne k verdii srece o birlikte bu odaya kapanyordum ve herkes: "Kont odasnda alyor!" diyordu. Her nemsiz sk sk gnderdiim ve kabul ettiim adamlarn bu almalarla ilikileri vard... Yalnzc ltnda ya da Bendel'in gzetiminde ustaca ve bol bir biimde aydnlatlan salonumda konuk kabul ediyordum. Sokaa ktm zaman Bendel keskin gzleriyle daima bana bekilik ediyord ben yalnzca orman mfettiinin bahesine ve bir tek kiinin hatr iin gidiyordum; nk n yerinde arpan bir yrek vard: Akm. Ey benim iyi yrekli Chamissom! Umarm ki akn ne olduunu henz unutmamsndr. Burada b nin tamamlamana brakyorum. Mina gerekten de sevilmeye layk, iyi, dindar bir kzd. Onun btn imgelemini kendime balamtm, alakgnll olduu iin, benim kendisini, hatta bir nasl layk grdm anlamyordu. Masum bir yrein btn gen gcyle akma akla kar endinden tmyle zveride bulunarak seviyordu. zbenliini unutmutu, yaam demek olan bir na kendini vermiti. Yok olsa bile umurunda deildi, yani gerekten seviyordu. Ama ben -ah ne korkun saatler... Korkun ama buna karn geri gelmelerini isteyeceim kad ar deerli- ilk bilinsiz sarholuktan sonra kendime gelip durumumu esasl bir biimde gzd n geirince, glgem olmad halde hileci bir bencillikle bu melei batan kararak temiz aldatp aldm iin, ok kez Bendel'in gsnde aladm. Sonunda ona gizimi bizzat amaya onra ondan ayrlp kamak iin byk antlar ierdim; daha sonra da yine gzyalarm boanr orman mfettiinin korusunda nasl ziyaret edeceim konusunda Bendel'le szleirdim. Dier zamanlardaysa, gri giysili bilinmeyen adamn pek yaklam olan ziyaretine byk umut balayarak kendimi aldatmaya alr, bunlara inanmaya bo yere uratm grnce yenide u korkun adam yeniden grmeyi umduum gn hesaplamtm; nk bir yl sonra demiti, be ordum. Kzn annesi ve babas iyi, namuslu, yal insanlard. Bir tek ocuklarn ok seviyorlard ilikimiz baladktan sonra onlarn bundan haberi oldu, ne yapmalar gerektiini bilmiyorla d. Kont Peter'in, ocuklarn yalnzca anmsayabileceini bile daha nce hayallerinden ge rdi, oysa o imdi kzlarn seviyor ve onun tarafndan da seviliyordu... Annesi bir evlili k olanan dnp bu yolda alacak kadar kendini beenmiti; yal babann saduyusu is vermiyordu. Her ikisi de benim sevgimin temizliinden emindi... ocuklar iin dua etme kten baka bir ey yapamyorlard. O zamanlar Mina'dan alm olduum ve hl bende bulunan bir mektup elime geti. Evet, bunla onun yazs... Sana bunu kopya edeceim: "Ben zayf, aklsz bir kzm, kendisini byle iten, ta iten sevdiim iin sevgilimin bu ac vermek istemeyeceini dnmtm. Ah! Sen ok iyisin, anlatlamayacak kadar iyisin! Am yanl anlama! Benim iin hibir eyden zveride bulunmamalsn, hibir eyden zveride bu memelisin! Ah Tanrm! Eer byle bir ey yaparsan, kendimden nefret edebilirim. Hayr... S en beni sonsuz derecede mutlu ettin. Bana seni sevmeyi rettin. Git buralardan!.. B ahtm biliyor ki, Kont Peter benim deildir, dnyanndr. Herkesin: 'O byle bir adamd, so da yle bir adamd, u ii baard; urada onu ok severlerdi; orada ona taparlard!' ded e gurur duyacam. Bak, bunlar dnnce, basit bir ocuun yannda yksek yazgn unuttu .. Git buralardan!.. Yoksa bu dnce beni bir de mutsuz edecek... Oysa ben, ah! senin yznden o kadar mutlu, o kadar mutluyum ki... Sana sunmama izin verdiin elenge olduu gibi, senin yaamna da bir zeytin dal ve bir gl goncas eklemedim mi? Seni yreimde ta sevgilim, beni brakp gitmekten korkma!.. leceim... Ah! Mutlu olarak... Senin yznden, anlatlamayacak kadar mutlu olarak..." Bu szlerin yreimi nasl paralayacaklarn dnebilirsin! Herkesin sand kimse olmad sonunda sonsuz derecede zavall bir adam olduumu ona anlattm. Benim zerime bir ilen lunuyordu ve bu onunla benim aramda bulunan bir tek gizdi; nk bu ilencin kalkacandan umudumu tmyle kesmi deildim. Yaamm zehirleyen yn uydu: Onu da, yaammn biricik , biricik kalbini de benimle birlikte uuruma srkleyebilirdim... Bunlar syleyince o da benim mutsuzluuma alad. Ah! O kadar sevgi dolu, o kadar iyiydi ki... Benim bir tek gzyam iin, hem de nasl bir mutlulukla, kendisini tmyle feda edebilirdi. Fakat o benim szlerime doru anlam vermekten henz ok uzakt. imdi benim kiiliimde, ya ir byye tutulmu herhangi bir prens, herhangi bir byk, saygn yz gryordu ve ilek im vgilisini kahramanca tablolar iinde ve olaanst bir biimde canlandryordu. Bir gn kendisine dedim ki: "Mina, gelecek ayn son gn, benim talihimi deitirebilir ve er eyi zebilir... Bu olmazsa, seni mutsuz etmek istemediim iin, benim lmem gerek!" Ba yarak gsme saklad. "Talihin deiirse, mutlu olduunu bana bildir yeter, senden hibir emem... Zavallln srerse beni de ykmna kat ki, onu tamakta sana yardm edeyim." "Kzm, kzm, aceleyle sylediin bu sz, dudaklarnn arasndan kveren bu lgn sz

uunu biliyor musun?.. Bu ilencin ne olduunu biliyor musun? Sevgilinin kim olduunu, ne olduunu biliyor musun? Karnda sarslp titrediimi, senden bir giz saklamakta olduum myor musun?" Hkrarak ayaklarma kapand ve antlar ierek ricasn yineledi. Bu srada ieriye giren o iine dnerek, gelecek aydan sonraki ayn banda kzn istemek niyetinde olduumu syledi i koymamdaki neden, o zamana kadar, yazgm etkileyebilecek baz eylerin olmas olasly a kzna kar olan akm hibir zaman deimeyecekti. Saf adam Kont Peter'in azndan byle szler duyunca adamakll ard. Boynuma sarld, s ni unuttuu iin yine utand. Bir aralk aklna kuku duymak, lp bimek ve aratrmak ge yizden, gvenden, sevgili ocuunun geleceinden sz etmeye balad. Bana bunlar anmsatt ne teekkr ettim. Halkn beni sever grnd bir evrede yerlemeyi ve tasasz bir yaam i syledim. Memlekette satla karlm bulunan en gzel malikaneleri kznn adna sat eyi bana brakmasn rica ettim. Byle ilerde bir baba, bir a herkesten daha yararl o . Bu ilerle bir hayli urat; nk her yerde yabancnn biri ondan daha abuk davranmt ilyonluk kadar bir ey satn ald. Kendisini bu ilerle uratrmam aslnda onu uzaklatrmak iin masum bir hileden ibaretti, nce de ona byle eyler yapmtm; nk itiraf edeyim ki bir para usandrcyd. Anneys Kont'u oyalayp elendirmek konusunda baba gibi pek fazla aba gstermiyordu. Bir gn anne de tekilere katld ve bu mutlu insanlar o akam daha uzun sre yanlarnda ka m iin stelemeye baladlar. Fakat ancak birka dakika kalabildim. Ykselmek zere olan ay ukta ilk klarn grdm... Artk gitme vaktim gelmiti. Ertesi akam yine orman mfettiinin bahesine gittim. Pelerinimi geni bir biimde omuzlar atm, apkam gzlerime indirmitim. Mina'ya doru yrdm. Ban kaldrp beni grnce ket yapt; o zaman ay nda glgesiz olarak grndm o korkun gecenin ans ruhumda a t, o grdm kadn gerekten de buydu... Fakat beni imdi yine tanm myd? Sessiz ve d rdu... Gsmn zerinde sanki ar bir yk vard... Oturduum yerden kalktm. Sessizce al nd. Ben kalkp gittim. Bundan sonra onu ok kez gzyalar iinde buldum. Ruhum gitgide daha ok kararyordu. Yaln annesiyle babas abartl bir mutluluk iinde yzyordu. Korkun gn, bir frtna bulutu gi ranlk bir halde, yaklayordu. Bir gn kalmt... Neredeyse soluk alamayacak duruma gelmi nceden nlem alarak birka sand altnla doldurmutum. Saat on ikiye kadar uyumadm... Gzlerim saatin yelkovanna dikilmi oturuyor, saniyeleri, dakikalar haner vurular gibi yyordum. Her duyulan grltde yerimden frlyordum. Sonunda sabah oldu. Kurun gibi ar birbirini kovalamaya balad, le oldu, akam oldu, gece oldu; yelkovan ve akrep yryor, utlar soluyordu. Saat on biri ald ve hi kimse grnmedi, son saatin son dakikalar geti ve kimse grnmedi. On ikinin ilk vurular, son vurular duyuldu; umutsuz bir durumda so suz gzyalar iinde, yatama ktm. Yarn... Sonsuza dein glgesiz olduum halde, sevg talip olacaktm, skntl bir uyku sabaha kar gzlerimi kapatt. 5

iddetli bir tartmann sofamda ykselen sesleri beni uyandrd zaman vakit henz erkend verdim. Bendel kapma yaklalmasna engel oluyor; Raskal onun gibilerden buyruk almayac ana dair byk antlar iiyor ve odama girmekte diretiyordu. yi yrekli Bendel bu gibi s n, kulama geldii takdirde, onu krl bir iten yoksun brakacan sylyordu. Raskal da e daha fazla engel olursa zor kullanmakla tehdit ediyordu. Yar giyinmi bir durumda, kapy atm ve Raskal'a bardm: "Ne istiyorsun serseri?" ki adm geri ekildi ve gayet souk, yant verdi: "Bana bir kerecik glgenizi gstermenizi byk saygyla rica ediyorum, Bay Kont, u anda av uda gayet gzel bir gne var!" Yldrm arpm gibi oldum. Yeniden sze balayabilmem iin uzun bir zaman geti. "Bir uak nasl olur da efendisine kar?.." Byk bir sakinlikle szm kesti: "Bir uak ok drst bir adam olabilir ve glgesiz birine hizmet etmek istemeyebilir. Bana yol vermenizi istiyorum!" Ben baka yollara sapmak zorunda oldum: "Fakat Raskal, sevgili Raskal, bu sama dnceyi kim aklna getirdi? Sanyor musun ki..." O ayn tonla srdrd: "Bazlar sizin glgeniz olmadn ileri sryor... zetle, ya bana glgenizi gsterirsini

erirsiniz.'' Benzi uan ve titreyen ama benden daha temkinli olan Bendel bir iaret yapt, bunun zer ine, her sorunu zen altna bavurdum... Fakat bu da etkisini yitirmi. Paralar ayakucuma frlatt: "Glgesiz bir insandan hibir ey alamam!" dedi. Arkasn dnd, apkas banda, slkla bir ark alarak, ar ar odadan kp gitti. B bi orada kaldm, dnmeden ve kmldamadan arkasndan baktm. Derin derin iimi ekerek, yreimde lm skntlaryla szm yerine getirmeye, yarg n rman mfettiinin bahesine gitmeye hazrlandm. Benim adm tayan koyu glgeli kameriyed n indim. Beni bu kez yine burada beklemeleri gerekiyordu. Annesi beni gamsz ve nee li karlad. Mina orada oturuyordu. Bazen gzn son iekleri rten ve biraz sonra ac bir rak akp gidecek olan ilk kar gibi, solgun ve gzeldi. Orman mfettii elinde yazl bir k hzl hzl aa yukar gidip geliyor, dier zamanlar kmltsz olan ehresinde krmzl ek yansyan birok eyi iine saklar grnyordu. eri girer girmez bana doru geldi ve s szlerle, benimle yalnz grmek istediini syledi. Kendisini izlemem iin gsterdii yo serbest, gneli bir ksmna gtryordu... Sessizce kanepelerden birine ktm ve uzun bi ik oldu ki, zavall anne bile bu sessizlii bozmaya cesaret edemiyordu. Orman mfettii kameriyede dzensiz admlarla hl aa yukar dolayordu. Birdenbire n tuttuu kda bakt, beni gzden geirerek sordu: "Bay Kont, Peter Schlemihl adnda birini gerekten tanmyorsunuz deil mi?" Ben susuyordum. "zyaps salam ve ok yetenekli bir kiiymi..." Yant bekliyordu. "Eer bu adam bizzat bensem!" dedim. O, gl bir sesle ekledi: "Ve bu kii glgesini yitirmi!" Mina bard: "Ah, tahmin etmitim, tahmin etmitim. Glgesi olmadn uzun zamandan beri biliyordum!" Kendisini annesinin kollarna att. Annesi korkmu, kzn sinirli bir biimde barna bas e bir gizi saklayp bu ykma neden olduu iin ona sitem ediyordu. Ama o, Arethusa (6) gi bi bir gzya pnarna dnmt, benim sesimi duyduka daha ok akyor, ben yaklatka co Orman mfettii fkeyle yeniden sze balad: "Ve siz, ve siz grlmemi bir kstahlkla onu ve beni aldatmaktan ekinmediniz, bir de onu sevdiinizi mi ileri sryorsunuz? Bu kadar drdnz bu kz? Nasl alayp kvranyor , ne korkun ey!" O kadar kendimi yitirmitim ki, samalar gibi sze baladm. Bunun eninde sonunda bir glge en ibaret olduunu ve glgeden baka bir ey olmadn, insann glgesiz de yapabileceini u kadar grlt karmann skntya demeyeceini syledim. Ancak szlerimin anlamszln uyumsuyordum ki, sonunda kendi kendime sustum. O, bana yant vermeye bile gnl indirm edi. Szlerime unu da ekledim: "nsan bir kez yitirdii eyi baka bir kez yeniden bulabil r." Bana fkeyle sordu: "tiraf edin, efendi, itiraf edin, glgenizi nasl yitirdiniz?" Yine yalan sylemek zorunda kaldm: "Bir sre nce kaba herifin biri yle hoyrata glgeme bast ki, onu yrtt ve kocaman bir at. Ben de glgemi yalnzca onarma verdim; nk para ok i grebilir. Dn geri almam ." Orman mfettii yant verdi: "Gzel, efendi, ok gzel! Siz benim kzm istiyorsunuz, bakalar da istiyorlar. Ben bir olarak onu dnmek zorundaym. Size gn sre veriyorum. Bu sre iinde kendinize bir g sonra karma vcudunuza iyice uymu bir glgeyle gelirseniz ho geldiniz. Yoksa drdnc aka sylyorum, kzm bir bakasnn kars olacaktr." Mina'ya bir tek sz sylemek iin azm aacakken, o daha da iddetli hkrarak annesine e annesi, uzaklamam iin bana sessizce iaret etti. Sallanarak oradan ayrldm ve dnya ar amda kapanp kilitleniyormu gibi oldum. Bendel'in sevgiyle dolu gzetiminden kurtularak ormanlar ve vadileri serserice dolatm . Alnmdan korku terleri damlyor, gsmden bouk iniltiler kyor, iimde delilik kayny Bu durum ne kadar srmt bilmiyorum. Gneli bir krda kolumdan yakalandm duyumsadm. vreme baktm... Bu, gri ceketli adamd ve arkamdan soluu kesilinceye kadar komua benziy ordu. Derhal sze balad: "Ben bugn geleceimi bildirmitim. Bu sreyi bekleyemediniz! Fakat henz her ey yolundad

Gstereceim areyi kabul ederseniz, buyruunuza hazr olan glgenizi baka bir eyle dei z ve hemen geriye dnersiniz! Orman mfettiinin bahesinde sizi gayet iyi karlarlar ve h r ey bir akadan ibaret kalr. Sizi ele veren ve nianlnz isteyen Raskal' ben zerime if kvamna geldi." Ben henz uykuda gibi orada dikiliyordum. "Bugn geleceinizi mi bildirmitiniz?" diye sordum. Bir kez daha zaman hesapladm. Hakk ard. Bir gn yanl hesaplam durmuum. Sa elimle gsmdeki keseyi aradm. O amacm an ri ekildi: "Hayr, Bay Kont, kese sahibini bulmutur; sizde kalsn!" Kendisine kmltsz gzlerle, sorarak baktm. O konumasn srdrd: "Ben sizden yalnzca kk bir an rica ediyorum. Siz pek iyilikseversiniz ve u kd imz iniz!" Parmen kt zerinde unlar yazlyd: "Aadaki imzama dayanarak ruhumu, doal yolla vcudumdan ayrldktan sonra, bu kd ta " Sessiz bir aknlk iinde bir kda, bir de bilinmeyen gri ceketliye bakyordum. O bu s yontulmu bir kalemi, elimdeki bir diken yarasndan szan bir damla kana batrm, bana uz tyordu. Sonunda kendisine sordum: "Siz kimsiniz?" Yant verdi: "Bunun ne nemi var? Hem grnmden belli olmuyor mu? Zavallnn biri. Bir bilgin ve simy ki, benzersiz hnerlerine karlk dostlarndan yalnzca iyilikbilmezlik grr ve yle bir yapmaktan baka yeryznde kiisel bir zevki yoktur... Fakat imzalasanza! uraya, sa yana lta; Peter Schlemihl!" Bam salladm: "Balayn efendim, bunu imzalamayacam!" dedim. "mzalamayacak msnz?" diye aarak sordu. "Niin acaba?" "Glgeme karlk ruhumu srmek bana bir para ikilli geliyor!" "Allah Allah!.. killi..." diye yineledi ve yzme kar grltl bir kahkaha kopard: "Fakat sormama izin verir misiniz, ne biim bir eydir bu sizin ruhunuz? Onu hi grdnz m bir gn ldnz zaman onu ne ite kullanmak istiyorsunuz? Henz yaarken, bu bilinmeyenin lvanik gcn ya da kutuplatran etkinin, zetle bu anlamsz eyin artn birtakm gerek unuzun glgesi karlnda satn almak isteyen bir hevesli bulduunuz iin honut olmals esinde sevgilinize ve btn isteklerinize kavuabilirsiniz. O zavall gen kz kendi elini o alak serseriye, Raskal'a brakmak, onun kucana atmak size daha m iyi geliyor? Hayr, bunu herhalde kendi gzlerinizle grmelisiniz! Gelin, size u saklanma klahn (7) vereyim (Cebinden bir ey kard.) imdi, kimseye grnmeden orman mfettiinin bahesine gidebil Bu herifin bana glmesinden adamakll utandm itiraf etmeliyim. Ondan btn kalbimle ne iyordum; sanrm, glgemi, ne kadar gereksinmem olursa olsun, istenen o imza karlnda s maktan beni alkoyan, birtakm kanlar ve inanlardan ok, bu kiisel tiksinmeydi. Kendisi birlikte yapmay nerdii yolculua kma dncesi de bana dayanlmaz bir ey gibi geliyo n ve sinsi adam, bu alayc gll eytan sevgilimle benim arama, iki paralanm yrek a irmi grmek, en derin duygularm coturuyordu. Artk olmu olan eyleri alnma yazlm o olarak kabul ettim, o adama dnerek dedim ki: "Efendi, size aslnda pek deerli olan bu kese karlnda, glgemi sattm, bundan yeterin oldum. Tanr akna, bu alveriten geri dnlmez mi?" O, ban sallad ve karanlk bir ehre ald. Szm srdrdm: "yleyse bende bulunan eylerden hibirini satmayacam, hatta bana nerdiiniz gibi glgem lsa bile... Hibir eyi imzalamayacam. Bundan u sonu kar ki, beni ardnz grnm i elendirecektir. Bunun iin beni balayn ve baka trl olamayacana gre ayrlalm!" "Size dosta nerdiim alverii inat yznden geri evirmeniz beni zyor, Monsieur Schle belki baka bir zaman talihim yardm eder. Yaknda yine grelim... Bir nokta daha, izin erin de, satn aldm eyleri hibir zaman kflendirmediimi, tersine koruduumu ve ok iy e gstereyim." Derhal cebinden glgemi kard ve hnerli bir frlatla onu krn zerinde at, ayakucun serdi; bylece, kendisine hizmet eden iki glgenin, benimkiyle kendisininkinin arasnd a yrd; nk benim glgem de onun szn dinlemek, onun btn devinimlerine uymak, boyun d. Bu kadar uzun zamandan sonra zavall glgemi yeniden grp, tam onun yznden byle anlatl

r skntda olduum srada onu da byle adi bir hizmete yargl bulunca, yreim paraland baladm. ren herif benden ekip ald eyle bbrlenerek utanmadan nerisini yineledi: "Bunu yeniden elde edebilirsiniz. Yalnzca bir imzack, ondan sonra zavall mutsuz Min a'y o serserinin penelerinden kurtarp pek saygn Bay Kont'un kollarna alacaksnz... S m gibi yalnzca bir imzack..." Gzyalarm yeniden ve daha gl akt; ama arkam dndm, ona uzaklamas iin iaret etti Endieler iinde buraya kadar izimi srm olan Bendel tam bu anda geldi. Sadk ve drst ni alar durumda bulunca ve glgemi -nk onu tanmamaya olanak yoktu- bu gri giysili, aca ip, bilinmeyen adamn egemenlii altnda grnce, hemen gce bavurarak da olsa, beni malm e sahip etmeye karar verdi; ancak bu nazik eyin nasl kullanlacan kendisi de bilmedii adama szleriyle saldrd ve fazla sorup soruturmadan, kestirme olarak malm yine bana v rmesini istedi. Bilinmeyen adamsa yant verecei yerde, zavall delikanlya arkasn dnp ye balad. Ama Bendel elindeki dikenli sopay kaldrd, adamn hemen peinden gidip, glge ri vermesini tekrar tekrar buyurarak, hi saknmadan kasl kolunun btn gcn ona duyumsa i, sanki byle davranlara alkm gibi ban edi, omuzlarn kabartt ve sesini kar ortasnda yrmeyi srdrd; benden hem glgemi, hem de sadk uam alp gtryordu. Is sopa vurularnn bouk sesini iittim, sonunda uzaklarda yitip gitti. Biraz nceki gibi y ba baa, yapayalnzdm. 6

Bo ve ssz krda tek bama kalnca gzyalarm serbeste akttm. Bunlar zavall yrei ykn hafifletiyordu. Fakat ar ykmm iin bir snr, bir kar yol, bir hedef gremi n adamn yaralarma dkt yeni zehiri bsbtn kzgn bir susuzlukla emiyordum. Mina'nn ararak bu tatl yarat son kez o yz karas halimde grdm gibi soluk ve yalar ii rdiim zaman, Raskal'n yz de, edepsiz ve alayc, ikimizin arasna girdi. Yzm elleriml ve sahrada komaya baladm; ancak bu iren hayal beni brakmad, soluum kesilmi bir du ere yklncaya ve topra, yeniden fkran gzyalarmla slatncaya kadar, beni koarak Btn bunlar hep bir glge iin... Ve imza bu glgeyi bana yeniden kazandracakt. Bu acayi riyi ve benim geri eviriimi yeniden dndm. im karmakarkt, ne yarglama, ne de al Gn sona erdi. Karnm yabanl yemilerle doyurdum. Susuzluumu ilk rasladm derede gider ce oldu. Bir aa altna yattm. Sabahn nemi beni derin uykumdan uyandrd. Bu uykuda, l bi hrltlar kardm kendim de duymutum. Bendel izimi yitirmi olacakt ve bunu dn ordu. Dalardaki rkek, yabanl hayvanlar gibi korkarak kendilerinden katm insanlar ara dnmek istemiyordum. Bylece skntl gn geirdim. Drdnc gnn sabahnda gnein aydnlatt kumlu bir ovada bulunuyor, kaya paralarnn ruyordum; nk imdi gnein uzun zamandan beri yoksun olduum grnmn seyretmekten ho umutsuzluuyla sessizce yreimi besliyordum. Bu srada hafif bir hrt beni rktt. Ka ak gzlerimi evrede gezdirdim, kimseyi gremedim: Ancak gnein vurduu kumlar zerinde n kayarak bir insan glgesi geliyordu. Benimkine benzemiyor deildi; yalnzca dolayor, sa hibini yitirmie benziyordu. O zaman iimde gl bir istek belirdi: "Ey glge, sahibini mi aryorsun?" diye dndm. " en olaym!" Ve yakalamak iin zerine atldm. nk bir kez ayaklarmn ucuna gelecek bii asmay baarrsam, orada yapp kalacan ve zamanla bana alacan sanyordum. Bu davranm zerine glge kamaya balad. Ben de bu hafif kaan arkasndan yorucu bir mak zorunda kaldm. Buna yetecek gc bana yalnzca iinde bulunduum korkun durumdan kurt a dncesi veriyordu. Glge, henz olduka uzakta bulunan bir ormana doru kouyordu, eer glgelerine girerse kendisini ister istemez yitirecektim. Bunu grnce bir korku yreimi oynatt, isteklerimi krkledi ve ayaklarma kanat verdi. Glgeyle aray besbelli kapatyor . Gitgide yaklatm. Neredeyse yakalayacaktm. Birdenbire durdu ve bana dnd. Aslan, avna nasl atlrsa yle yaman bir srayla zerine atldm ve onu yakalamak istedim; ama hi rt ve maddi bir cisme arptm. Kaburgalarma, pek az insana nasip olan, korkun yumrukla r inmeye balad. Korkunun etkisiyle kollarm gerilmi bir durumda ileri uzatp grnmeden nmde duran eyi ladm. abuk bir devinimle yzkoyun yere ykldm. Altmda srtst yatan bir insan vard grnmeye balyordu. O zaman btn olay benim iin ok doal olarak aklanabilir bir biim ald. Bu adam, elind grnmez yapan ama glgesini saklamayan grnmez ku yuvasn, nce tutmu sonra atm olac vreyi aratrdm, grnmez yuvann glgesini hemen kefettim, yerimden srayp oraya gitti li ganimeti hemen yakaladm. Grnmeden ve glgesiz olarak yuvay elimde tutuyordum.

abucak yerinden kalkan adam, deerli maln aratryor ama gneli ovada ne onu, ne de ko aratrd glgesini gryordu. nk benim aslnda glgesiz olduumu nceden fark edecek stirebilmesine de olanak yoktu. Btn izlerin yittii kansna varnca korkun bir umutsuzl iinde kendisini yumruklamaya, san ban yolmaya balad. Elde ettiim bu hazineyse ban insanlar arasna karmak olana ve istei verdi. Bu baya soygunculuu kendime kar s k bahane bulunurdu; ama dorusu bunlara gereksinmem de yoktu. Bu trl dncelerden kurtul ak iin oradan uzaklatm; dnp o zavallya bakmadm bile, yalnzca, korku iindeki sesini sre arkamda nladn duydum. Ya da bu olayn ayrntlar o zaman bana byle grnd. Orman mfettiinin bahesine girmek ve o iren adamn syledii eylerdeki gerei bizzat tutuuyordum. Fakat nerede olduumu bilmiyordum. evremi gzden geirmek iin, ilk raslad a trmandm. Onun tepesinden, yakndaki kasabay ve orman mfettiinin bahesini nme seri ak grdm. Yreim iddetle arpyor ve o zamana kadar dktklerimden baka trden yalar g uyordu. Onu yeniden grecektim. zntl bir zlem admlarma hz verdi ve beni en doru yo tten gelen birka kylnn yanndan grnmeden getim. Benden, Raskal'dan ve ormancdan sz rd. Hibir ey iitmek istemediim iin hzla geip gittim. Baheye girdim. Kt eyler bekliyor ve korkuyordum. Kulama kahkahaya benzer bir ey arp rim rperdi. evreme abucak bir gz attm; kimseyi gremedim. Yrmeyi srdrdm, yanmda esine benzeyen bir hrt duyar gibi oluyordum; ancak hibir ey grnmyordu. Kulaklarm ttn sandm. Vakit henz erkendi, Kont Peter'in kameriyesinde kimse yoktu, bahe bombot ldiim yollarda dolatm. Evin iine kadar sokuldum. Ayn hrt daha ak biimde peimde m korku iinde, evin karsna gelen gneli alandaki bir srann zerine oturdum. O grnm yl bir glle yanma oturduunu duyar gibi oldum. Kapnn anahtar evrildi, kap ald, inde ktlar vard. Bamdan bir sis tabakas geiyormu gibi bir eyler duyumsadm, evre ne korkun ey... Gri ceketli adam yanmda oturuyor, bir eytan glmsemesiyle bana bakyor Kendi saklanma klahn benim bama geirmiti. Ayakucunda kendi glgesiyle benim glgem a ve rahata uzanyordu. Elinde tuttuu u bildiimiz parmenle nem vermeksizin oynuyordu an mfettii ktlaryla ilgilenerek kameriyenin glgesinde aa yukar gezinirken, dost e u szleri syledi: "Byle olacak olduktan sonra benim arm kabul edebilirdiniz ve iki kii klahn altnda uk. Pekl, pekl... Fakat imdi benim ku yuvam geri verin, artk gereksinmeniz yok ve o nden zorla almayacak kadar da namuslu bir insansnz... Fakat teekkr filan istemez, on u size dn vermi olmaktan pek honut olduuma inanabilirsiniz." Kar kmama olanak vermeden yuvay elimden ald, cebine yerletirdi ve bana yine alayla g kadar hzl gld ki, orman mfettii grltye ban evirdi. Ben ta kesilmi gibi orad O szn srdrd: "tiraf etmelisiniz ki byle bir klah ok daha rahattr. Yalnzca sahibini deil, glgesin saklar. Sonra keyfi istedii kadar ok insan iine alr. Bakn, bugn yanmda yine iki tan ." Yeniden gld: "una dikkat edin, Schlemihl, balangta iyilikle yapmak istemediini insan sonunda yapma k zorunda kalr. Hl, glgenizi benden satn alacanz ve nianlnz yeniden elde edece yorum; nk henz vakit gemedi. Raskal' da daraacnda sallandrrz. Dnyada ip bulundu iin pek kolay olacaktr... Dinleyin, bu klah da ste veriyorum." Mina'nn annesi dar kt ve babasyla konumaya balad: "Mina ne yapyor?" "Alyor!" "Toy ocuk! Artk hibir eyin deimesine olanak yok!" "Elbette yok; ama onu bu kadar abuk baka birine vermek... Ah, kocacm, sen kendi ocuu kyc davranyorsun." "Hayr karcm, yanl bir yarg veriyorsun! O, bu ocuka gzyalar tkenmeden nce ken saygdeer bir adamn kars olarak bulursa, bir dten uyanr gibi, avuntu bulmu olarak a rtulacak ve hem Tanr'ya, hem bize minnettar kalacaktr; greceksin!" "nallah!" "Geri kzmzn da bugn bir hayli emlaki var; ama o serseri herifle geirdii feci macera ndrd dedikodudan sonra sanyor musun ki Raskal'dan daha uygun bir ksmet yle abucak b r? Bu Raskal'n ne kadar serveti var, biliyor musun? Burada, bizim memlekette, on para bor etmeden alt milyonluk emlak satn alp parasn saym. Belgelerini gzlerimle g en nce davranp en iyi mallar satn alan da oymu. Bundan baka, czdannda Thomas John a kar drt buuk milyonluk polie var." "Herhalde pek ok alm olacak!"

"Bunlar yine ne biim laflar? Bakalarnn savurganlk yapt yerde o akllca tutumlu dav "Uaklk etmi bir adam!" "Sama! Dn ki kusursuz bir glgesi var!" "Haklsn... Ama..." Gri ceketli adam gld ve bana bakt. Kap ald ve Mina dar kt. Bir oda hizmetisin du; gzel, soluk yanaklarndan sessiz gzyalar szlyordu. Ihlamurlarn altnda kendisi m bir koltua oturdu, babas onun yanna bir iskemle ald; iddetle alamaya balayan kz vecence yakalayarak tatl szlerle konumaya balad: "Sen benim iyi, sevgili ocuumsun! Ayn zamanda akll da olacaksn, yalnzca senin mutlul isteyen yal baban zmek istemeyeceksin! Sevgili kzm, bu olaylarn seni ok sarstn lyorum; bir mucizeyle ykmdan kurtuldun. Bu rezilce hileyi anlamadan o adi herifi ok seviyordun. Bak, Mina bunu biliyorum ve bunun iin sana sitem etmiyorum. Ben bile, sevgili ocuum, byk bir adam sandm srece onu sevmitim. Her eyin nasl baka trl un! Nasl? Bir kpein bile glgesi varken benim sevgili, bir tanecik kzm byle bir adama Hayr, zaten artk kendin de onu dnmyorsun. Dinle, Mina, imdi seni gneten korkusu o bir adam, herkesten sayg gren bir adam istiyor, geri prens falan deil; ama on milyon , yani senden on kat fazla serveti var; benim sevgili ocuumu mutlu edecek bir adam . Bana yant verme, kar kma, benim iyi, sz dinleyen kzm ol, brak da seni seven baba iin urasn, gzyalarn silsin! Bay Raskal ile evleneceine bana sz ver... Syle, sz n?.." Kz l bir sesle yant verdi: "Artk yeryznde hibir isteim, hibir dileim yok. Babam benim iin ne istiyorsa o olsun Tam bu srada Bay Raskal'n geldii haber verildi ve kendisi kstaha oradakilerin arasna irdi. Mina baylmt. ren yoldam bana fkeyle bakt ve abucak u szleri fsldad: "Buna dayanyorsunuz ha? Damarlarnzda kan yerine ne dolayor?" abuk bir hareketle elimde hafif bir yara at, oradan kan akt, o szn srdrd: "Gerekten... Kpkrmz kan... yleyse imzalayn!" Parmeni ve kalemi elime almtm.

Sevgili Chamisso, hakkmda yargya varman iin sana her eyimi aacam ve her yargnn ben a olmasna almayacam! Uzun zamandr kendimi sk bir biimde yarglyordum; nk yre ir kurt besliyordum. Yaammn bu en ciddi an hep gzlerimin nnde dolayordu ve ben bu ak kuku duyan bir gzle, utanarak ve kendimi yiyerek bakabiliyordum... Sevgili dost um, hafiflik ederek ayan doru yoldan dar atan bir kimse, farknda olmadan baka yoll ar ve bu yollar onu aa, hep aa gtrr. Ondan sonra gkyzndeki yol gsteren yldzl . Artk yapacak bir ey yoktur, hi durmadan bayr aa gitmek ve z benliini Tanr'nn ek zorundadr. Bana ilen getiren o acele ve yanl adm attktan sonra ak yznden su ileyerek baka gsna sokulmutum. Artk bana, ykm tohumu ektiim bir yerde ve abuk bir kurtulu aresi ttiim bir anda, bu areye kr krne sarlmaktan baka yapacak ne kalyordu? nk son sa , istenen herhangi bir bedelin bana ok pahal gelebileceini, kendime ait olan herhan gi bir eyi vermekte, altnlarm vermekten daha hasis davranacam sanacak kadar beni aa ! Hayr, Adelbert; ama aprak yollarda dolaan bu gizemli ylana kar ruhum silinmez bir etle dolmutu. Kendisine kar hakszlk etmi olabilirim; ancak onunla her trl birliktel ni kzdryordu. te burada da, yaammda ok kez olduu gibi, hatta genel olarak dnya ta kez grld gibi, kendiliinden olan bir olay, yaplacak olan bir iin nne geti. Sonra endimle bartm. lk kez zorunluluklara sayg gstermeyi rendim; yaplan bir iten, olup r olaydan daha ok zorunluluun mal olan ne vardr? Bundan sonra bu zorunlulua derin anl aml ve nceden yazlm bir eymi gibi sayg gstermeyi rendim; yle bir ey ki, btn da esip dolayor ve biz onun iinde yalnzca yardmc kiiler, baka glerin ynettii ha gibi olaylara karyoruz. Ne olmas gerekiyorsa olacaktr, ne olmas gerektiyse olmutur bunlar, kendi bahtmda ve yaamma karanlarn bahtnda grp sonunda sayg gstermeyi r tkisiyle olmutur. Bilmiyorum, bu kadar gl aclarn basks altnda ezilen ruhumun gerginliine mi yklemel son gnlerin allmam yoksunluklaryla zayflam olan vcut glerimin tkenmesine mi, ili uursuz herife olan yaknln btn bnyemde dourduu ykc bakaldrya m? zetle,

n bir baygnla dtm, uzun sre, sanki lmn kollarndaym gibi yattm. Aylmaya baladm zaman kulama ilk arpan sesler, ayak patrts ve svgyd; gzlerimi rsuz yoldam sylenerek benimle urayordu. "Bu yaptnza, yal bir kadn gibi davranmak denir! Kendinizi toplayn ve karar vermi o yi abucak yapn; yoksa baka eye karar verdiniz de imdi mrn krn etmek mi istiyorsunu Yattm yerden glkle doruldum ve sesimi karmadan evreme baktm. Akam ilerlemiti, bol kl evinden neeli bir mzik sesi geliyordu, bahenin yollarnda tek tk insan toplu olayordu. Bir ift, konuarak yaklat ve benim biraz nce oturmakta olduum kanepeye yer Zengin Bay Raskal ile evin kz arasnda bu sabah yaplan nikhtan sz ediyorlard... yley an olmutu... Bilinmeyen adamn saklanma klahn elimle bamdan syrp attm ve o derhal gzmden yitt korunun derin karanlna dalarak ve Kont Peter'in kameriyesinin yolunu tutarak bahenin kapsna doru yrdm. Fakat soysuz ruhum grnmeden yanmda geliyor, keskin szlerle pe du: "Sinirleri zayf olan Monsieur'y btn gn zenle tedavi etmemizin yorgunluuna kar deme e teekkr ediyor. Oyunda soytar rol de bize dt, ha? Pekl, inat bey! Benden kan z birbirimize balyz! Sizde benim altnlarm, bende sizin glgeniz var; bunlar ikimizi de rahat brakmazlar... Bir glgenin sahibini brakt hi grlm mdr? Ltfedip kendisini inceye ve ben ondan kurtuluncaya kadar glgeniz beni arkanzda dolatracaktr. Hemen ve i steyerek yapma frsatn kardnz eyi, artk vakti getikten sonra, bkknlk ve can s alnna yazlm olandan kaamaz!" Hep ayn biimde konumay srdrerek boyuna sylendi. Bo yere katm, arkam brakmad, h k, alayl bir sesle altndan ve glgeden sz etti. Hibir kiisel dnceye sahip olma gc nsan bulunmayan sokaklardan geerek evimin yolunu tutmutum. nne gelip durduum ve bakt an neredeyse tanyamayacaktm; krlm camlarn arkasnda k yanmyordu. Kaplar kapanm zmetiler dolamyordu. O yan bamda, yksek sesle gld: "Ya, ya, ite byle!.. Fakat Bendelinizi herhalde ierde bulacaksnz. Onu biraz nce, ne o ur ne olmaz diye, yle yorgun bir durumda eve yolladlar ki, herhalde o zamandan ber i ierde kalm olacaktr." Yeniden gld. "Size anlatacak ykleri vardr. Pekl... Bu akamlk iyi geceler. Yaknda yine grrz. Tekrar tekrar zili aldm, ierde k belirdi; Bendel, "Zili kim ald?" diye ierden sord ll adam, sesimi tanynca sevincini zor bastrabildi. Kap hzla ald, alayarak birbiri larna atldk. Kendisini ok deimi, bitkinlemi ve hastalanm buldum; ama benim de sa Bendel beni bombo odalardan geirerek i taraflara, zararsz durumda kalm bir salona gt iyecek ve iecek getirdi; oturduk, o yeniden alamaya balad. Anlattna gre, son kez g birlikte raslad o gri giysili sska adam o kadar uzun zaman ve o kadar ok dvm ki, s benim izimi yitirmi ve yorgunluktan yklp kalm. Sonra beni bir daha bulamaynca eve d bu srada halk, Raskal'n kkrtmasyla, oraya birikip pencereleri talamlar ve ilerin zma isteini yerine getirmiler. Onlara iyilik eden insana ite byle davranyorlard. Uak sa dalp kamt. Orann polisi beni kukulu sayarak kentten uzaklatrmaya karar vermi ayrlmam iin yirmi drt saatlik bir sre vermiti. Bendel, Raskal'n serveti ve evlenmesi le ilgili bildiklerime daha birok ey ekledi. Burada bana kar olup biten her ey kendis inden kan bu alak herif balangtan beri benim gizimi renmi olacakt. Grne gre, ularak, bana sokulmay baarm ve daha ilk zamanlarda altn dolabnn bir anahtarn yapt nin temelini buradan kurmutu. Bunu daha fazla artrmay artk gerekli grmeyebilirdi. Bendel btn bunlar, sk sk gelen gzyalar arasnda anlatt. Sonra da, beni yeniden gr n kavutuu, ykmn beni nereye srklediinden uzun sre kuku duyduktan sonra beni yenid ve kendini toplam bir durumda bulduu iin sevincinden alad. nk umutsuzluk artk i i almt. Ykmm dev gibi byk ve deimez olarak nmde grm, btn gzyalarm bu ve kaytsz bir durumda, ak bam bu ykma kar tutuyordum. "Bendel!" diye sze baladm, "bama geleni biliyorsun. Eski bir su yznden ar bir cez Sen, masum adam, bahtn artk daha fazla benim bahtma balamamalsn! Bunu istemiyorum! H n bu gece gideceim. Atm eyerle. Yalnz gideceim. Sen kalacaksn. Byle istiyorum. Burad irka sandk daha altn olacak, bunlar sana kalsn. Yalnz ve kararsz, dnyay dolaacam hangi bir neeli an bana yine gler, mutluluk bana barm gzlerle bakarsa, o zaman kesin le seni dneceim; nk g ve zntl saatlerimde senin sadk gsnde aladm." Bu drst adam, efendisinin son buyruuna, ruhunu bir korku sarm olsa bile, yrei paral k boyun emek zorunda kald. Ricalarna, ileri srd bahanelere kar sar, gzyalarna Alayan Bendel'i bir kez daha gsme bastm, eyerin zerine atladm ve gecenin pelerinine

rek yaammn mezarndan uzaklatm. Atmn beni hangi yola gtreceine aldr etmiyordum hedefim, hibir dileim, hibir umudum yoktu.

Az sonra, yaya giden bir adam bana yol arkada oldu ve bir sre atmn yannda yrdkten enden bir ricada bulundu: Ayn yolu izlediimiz iin, srtndaki paltosunu atmn sarsna imi istiyordu. Sesimi karmadan buna raz oldum. Bu kk hizmetimden dolay bana kibarca kr etti, atm vd, bu vesileyle zenginlerin mutluluk ve gcn gklere kard ve nasl , kendi kendisiyle bir tr konumaya dald, ben bu konumann yalnzca bir dinleyicisiydim. Yaam ve dnya zerine dncelerini aklad ve sz hemen metafizie getirerek bu bilimin nleri zecek olan szc bulmakla ykml olduunu syledi. Bu grevi pek ak olarak a antna geiyordu. Dostum, filozoflarn okulundan bir kez yakam kurtardmdan bu yana felsefi kurgulamalara asla uygun olmadm aka anladm ve bu alan kendime tmyle kapattm bilirsin; i olduu gibi braktm, birok eyi anlamaktan ve bilmekten vazgetim ve bizzat senin bana rdiin gibi, saduyuma, iimdeki sese gvenerek, elimde olduu kadar, kendi yolumda yrdm bu gzel konuan adam sanki bana, byk bir yetenekle, kendine zg temeller zerinde yks ve adeta iten bir zorunlulukla var olan, salam kurulmu bir yap gsteriyordu. Yalnzca b n bu yapda asl aradm eyi bulamyordum ve bunun iin o yap benim gzmde yalnzca, za topluluk ve yetkinlik iinde gzleri kamatran bir sanat yaptyd. Bununla birlikte bu gl adam dinlemekten holanyordum, dikkatimi kederlerimden ayrarak kendine ekiyordu, klm olduu gibi, ruhumu da elde etmi olsayd, kendimi, seve seve onun eline brakrdm. Bu aralk vakit ilerlemi ve biz farknda olmadan afak gkyzn aydnlatmt. Birdenbire e gnein yakn olduunu haber veren renklerin grkemini grnce korktum: Glgelerin btn patlad bu saatte, bu ak arazide gnee kar hibir saklanacak yer, hibir korunak gr en yalnz deildim. Yanmda yryen adama bir gz attm ve yeniden korktum: Bu, gri ceketli amdan bakas deildi. O benim aknlma glmsedi ve bir ey sylememe olanak vermeden szn srdrd: "Brak , karlkl karlarmz bizi bir an iin birletirsin, ayrlmak iin her zaman vaktimiz v cn izleyen bu yol, bilmem henz bu noktaya dikkat etmediniz mi, aklnz varsa gidebilece niz tek yoldur. Aaya, vadiye gidemezsiniz, bu dalar aarak geldiiniz yere dnmeyi hel stemezsiniz... Fakat bu yol ayn zamanda benim de yolumdur... Henz domakta olan gnein sizi korkudan sararttn gryorum. Birlikte yolculuumuz sresince glgenizi size dn de buna karlk yannzda gitmeme izin verin. Artk Bendel yannzda deil; ben size ok i ederim. Beni sevmiyorsunuz, bundan derin znt duyuyorum. Ancak buna karn benden yarar lanabilirsiniz. eytan insanlarn hayal ettii kadar kara ruhlu deildir. Dn beni gcendir iniz, bu doru, ama ben bugn bunun acsn karmak istemiyorum ve buraya kadar yolda size i vakit geirttim, bunu kendiniz de itiraf etmelisiniz. Haydi bakalm, denemek iin bi r kez olsun glgenizi kabul edin." Gne domutu. Yolda karmza insanlar kyordu. ten istemeyerek de olsa, bu neriyi k hemen atn glgesinin zerindeki yerine geerek yan bamda keyifle trsa kalkt. ok ac h durumu iindeydim. Bir kyl topluluunun yanndan getim, onlar benim gibi zengin bir ad ma saygyla apkalarn kararak yol atlar. lerlemeyi srdrdm, hrsl gzler ve arpa n tarafma, bir zamanlar benim olan glgeme baktm. imdi onu bir yabancdan, evet bir dm an dn almtm. teki, yan bamda aldr etmeden gidiyor ve slkla bir ark alyordu. O yayan, ben at d. steklerin bu kandr ok glyd: Birdenbire dizginleri evirdim, mahmuzlar sktm rdan birine saptm. Fakat glgemi karamadm. O dn srasnda attan kaym ve yasal sahi inde beklemeye balamt. Utanarak geri dnmek zorunda kaldm. Gri ceketli adam, hi keyfi bozmadan arksn bitirdikten sonra durumuma gld, glgemi yine yerine koydu ve onun, anc hakkm olan bir mal gibi kendisine yeniden sahip olduum takdirde bana yapacan, yanmd acan syledi. "Ben sizi" diye szn srdrd, "glgenizden yakalam bulunuyorum; siz b zsnz. Sizin gibi zengin bir adama ne de olsa bir glge gerekir, baka trl olmaz, siz ya nzca bunu daha erken alglamadnz iin hatalsnz." Ayn yol zerinde ilerlemeyi srdrdm. Yaamn btn kolaylklar, hatta grkemi yeniden b rdu. Serbeste ve kolaylkla hareket ediyordum; nk dn de olsa, bir glgem vard ve he servete dayanan bir sayg alyordum. Fakat yreimde lm duygular vard. Kendisini dny

n adamnn adi bir ua gibi gsteren bu acayip yol arkadam olaanst alkan, lsz hir, yani zengin bir adamn oda uann ta kendisiydi; fakat yanmdan ayrlmyor, hi arka en beni kandrmaya alyor, eninde sonunda, yalnzca ondan kurtulmak iin de olsa, bu gl riini kabul edeceimi byk bir gvenle ileri sryordu. Hem beni rahatsz ediyordu, hem d kendisinden nefret ediyordum. Ondan adamakll korkmam gerekirdi. Kendisine balanm bul unuyordum. Bir kez beni kamakta olduum dnyann nimetlerine dndrdkten sonra yakam eli mt. Onun lafazanlna katlanmak zorunda kalyor, neredeyse hakl olduunu duyumsuyordum n bir adamn dnyada bir glgesi olmalyd ve onun beni kandrp yeniden sahip ettii konum umak istediim takdirde bir tek kar yol vard. Ancak bu noktada kararm kesindi: Akm f ttikten, yaam benim iin rengini yitirdikten sonra, btn dnyann glgeleri pahasna da o ruhumu bu herife balamak istemiyordum. Bu iin nasl biteceini de bilmiyordum. Bir gn dalara geziye kan yabanclarn uramay det edindikleri bir maarann nnde ot da yeralt rmaklarnn llmez derinliklerden gelen uultusu duyuluyor ve atlan bir ta oyacak hibir dip yokmu gibi grnyordu. Gri ceketli adam, ok kez yapt gibi glgeme y emen olduum takdirde tlsml kesem sayesinde dnyada neler yapabileceimle ilgili zengin yardmyla ve en parlak renklerin prltl ekicilii iinde bana zenli tablolar iziyor erimi dizlerime dayayarak yzm ellerimin iine almtm. Bu ikiyzl adam dinliyor, yre ndrmalaryla iimdeki salam isten arasnda ikiye blndn duyumsuyordum. imde byle uzun sre direnemezdim, kesin savama baladm: "Efendi, baz koullarla yanmda kalmanza izin verdiimi ama zgrlme tmyle sahip old sunuz!" "Buyruk verirseniz, hemen plm prtm toplarm!" Bu gzdan pek azna dolamt. Sustum. Hemen glgemi toplayp devirmeye balad. Sarar bunu yapmasna izin verdim. Bunu uzun bir sessizlik izledi. Sze nce o balad: "Bana dayanamyorsunuz beyim, benden nefret ediyorsunuz, bunu biliyorum; ama niin n efret ediyorsunuz? Acaba yol ortasnda stme ullanp tlsml ku yuvasn zorla benden k mi? Yoksa yalnzca namusunuza gvenilmi sandnz glgeyi, yani benim malm, hrsz gibi ? Ben kendi adma sizden bunun iin nefret etmiyorum. Btn yeteneklerinizden, kurnazln gcnzden yararlanmaya kalkmanz gayet doal buluyorum. stelik olaanst salam kan luluun ta kendisi gibi dnmeniz de bir hevestir, buna da bir diyeceim yok. Gerekten si in kadar insafszca dnmyorum. Ben yalnzca sizin dndnz gibi davranyorum. Yoksa e pek istediim saygdeer ruhunuzu kendime almak iin, herhangi bir zaman grtlanza m ei toku ettiim bir kese iin arkanzdan uam m saldm? Bu keseyi sizden alp svm Bu szlere verecek bir yantm yoktu, o srdrd: "Pekl beyim, pekl! Bana katlanamyorsunuz. Bunu da pek gzel anlyorum ve bu yzden siz emiyorum. Ayrlmamz gerek, bu ortada! Siz de bana ok can skc gelmeye balamtnz. y andran varlmdan tmyle kurtulmanz iin bir kez daha neriyorum: Malnz benden satn Keseyi uzattm: "Bu bedel karlnda!" "Hayr!" Derin bir i ektim ve yeniden sze baladm: "Demek yine byle. Rica ederim, beyim, ayrlalm. kimizi de alacak kadar geni olduunu um uum bu dnyada artk yolumu kesmeyin." O glmsedi ve yant verdi: "Gidiyorum, beyim, yalnzca daha nce size, bu ciz kulunuzu grmek isteyecek olursanz na sl aracanz reteyim: Kesenizi sallayn, yeter. indeki tkenmez altnlar krday dine eker. Bu dnyada herkes kendi karn dnr: Gryorsunuz ki ben ayn zamanda sizi aktan aa yeni bir g veriyorum. Ah, bu kese!... Glgenizi gveler yiyip bitirmi ols u kese aramzda gl bir ba olarak kalacaktr. Yeter, altnlarmla birlikte ben de sizin zdeyim. Uzakta da olsam kulunuza buyurun! Dostlarmn hizmetine her zaman hazr bulund uumu ve zenginlerin benimle zellikle aralarnn iyi olduunu bilirsiniz. Bunu kendi gzle inizle grdnz. Yalnzca glgeniz, beyefendi, bakn bunu syleyeyim... Onu asla elde edeme niz... Ancak bir koulla..." Ruhumda eski zamanlarla ilgili baz kimselerin hayalleri canland. Hemen karmdakine so rdum: "Sizde Bay John'un da bir imzas var myd?" Gld: "O kadar iyi bir dostum iin byle eylere asla gerek yoktu." "Kendisi nerede? Tanr akna, bunu bilmek istiyorum!" Duraksayarak elini cebine soktu; oradan, salarndan ekilerek Bay John'un soluk, biimi

bozulmu vcudu ortaya kt; morarm l dudaklar kmldayarak ar ar u szckleri "Justo Judicio Dei Judicatus Sum; Justo Judicio Dei Condemnatus Sum." (8) Dehet iinde kaldm ve krdayan keseyi abucak uuruma frlatarak karmdaki adama u so m: "Korkun adam, sana Tanr'nn ad zerine ant veriyorum: Kalk buralardan git, bir daha gzl rime grnme!" Karanlk bir tavrla yerinden kalkt, yabanl bitkilerle dolu olan bu yerin evresindeki k ayalarn arkasnda hemen kayboldu.

Orada, glgesiz ve parasz, oturuyordum. Fakat gsmden ar bir yk kalkmt. Neeliydim olmasaydm ya da bu kaypta kendimi susuz duyumsasaydm, sanyorum mutlu da olabilecektim . Fakat imdi ne yapacam bilmiyordum. Ceplerimi aradm ve henz birka altn bulunduunu lar saydm ve gldm. Atlarm aadaki handayd. Oraya gitmekten utanyordum; hi olmazsa beklemeliydim. Fakat o henz gkyznde ve yksekteydi. Yakndaki aalarn glgesine yatt likle uyudum. Sevimli dlemler, neeli danslar yaparak, ho bir dte bana grndler. Mina, salarnda nkle, nmden szlp geti ve bana tatl tatl gld. Namuslu Bendel de ieklerden bir e r selamla nmden geti. Daha biroklarn grdm, bana yle geliyor ki Chamisso, uzaktaki rasnda seni de grdm. Ortalkta parlak bir k vard, ama hi kimsenin glgesi yoktu, da , bu hi de kt grnmyordu... iekler ve arklar... ak ve sevin, hurmalklarn alt. esip geen sevimli yaratklar ne tutmak ne de kim olduklarn anlamak benim iin mmkn ol du. Fakat byle bir d grmekten holandm ve uyanmamaya aba gsterdiimi biliyorum. G lde gzlerimi kapal tutuyor, uzaklaan dlemleri biraz daha ruhumun nnde alkoymak isti m. Sonunda gzlerimi atm, gne henz gkyznde ama dou ynndeydi. Btn gece uyumutum. rektii hakknda bir iaret bildim. Orada benim olan eyleri yitmi saydm ve dan ormanla apal eteini izleyen kk bir yoldan yayan gitmeye karar verdim; benimle istediini yapma bahtma braktm. Arkama dnp bakmadm, zengin olarak braktm Bendel'e bavurmay da d erhalde yapabilirdim. Dnyada bundan sonra alacam yeni kimlie bir gz gezdirdim: Giysim gsterisizdi. Srtmda eski, siyah bir hrka vard; bunu ta Berlin'deyken giyerdim ve o z mandan bu yana ilk kez bu gezimde, bilmem nasl yeniden elime geivermiti. Bundan baka kafamda bir gezi kasketi, ayaklarmda bir ift eski izme vard. Yerimden kalktm, an ols n diye kendime dikenli aatan bir denek kestim ve hemen yola dzldm. Ormanda yal bir kylye rasladm. Beni ahbapa selamlad. Kendisiyle konumaya baladm. ek isteyen bir gezgin gibi nce yolu, sonra bu evreyi, buralarn ahalisini, bu dalarda kan rnleri ve buna benzer eyler sordum. Sorularma akllca ve uzun uzadya yantlar rmann geni bir blmne zarar vermi olan bir selin yatana geldik. Gnein aydnlatt rkudan titredi; kyly nden yrttm. Fakat o, bu tehlikeli yerin tam ortasnda durdu ve dnerek bu olayn yksn anlatmaya kalkt. Fakat bende eksik olan eyi hemen fark ederek kesti: "Fakat nasl olur? Efendinin glgesi yok!" "Maalesef, maalesef!..." diye iimi ekerek yant verdim. "Geirdiim uzun ve tehlikeli bi r hastalk srasnda salarm, trnaklarm ve glgemi kaybettim. Bu yata yeniden kan s bembeyaz. Trnaklarm da ok ksa kald, glgem de bir trl yeniden kmyor." Yal adam ban sallayarak: "Vay vay!" dedi, "Glgeniz yok ha? Bu kt. Geirdiiniz hastalk kt bir hastalkm." Ancak yksne yeniden balamad, karmza kan ilk yol atalnda, bir szck bile sylem aklarmdan yine ac gzyalar szlyordu, neem uuvermiti. zgn bir yrekle ilerlemeyi srdrdm ve bundan sonra hibir insann yol arkadaln ara aranlk yerlerine sndm ve bazen gnein vurduu bir yeri gemek iin saatlerce hibir i eie engel olmamasn beklemek zorunda kaldm. Akamlar kylerde konakladm. Bu dalardaki bir maden ocana gitmek ve yeraltnda bir i istiyordum. nk imdiki durumumun bana yiyeceimi bizzat kazanmay buyurduunu bir yana b ak bile, ypratc dncelerime kar beni koruyabilecek tek eyin yorucu bir alma oldu lamtm. Birka yamurlu gn, kolayca yol almam salad; ancak bunun acsn izmelerim ekti; nk

bir kaba iiye deil, Kont Peter'e gre yaplmt. Artk plak tabanlarma basarak yry i izme edinmem gerekiyordu. Ertesi sabah bir pazar yerinde, eski ve yeni izmeler s atlan bir barakada, bu sorunu byk bir zenle zdm. Uzun uzun setim ve pazarlk ettim. tediim bir ift yeni izmeden vazgemek zorunda kaldm; fiyatn pahall beni korkuttu. iyi ve salam olan eski bir ift izmeye raz oldum ve kulbenin sahibi olan sar kvrck ocuk, pein para karlnda, dosta bir glmsemeyle bunlar bana teslim etti, hayrl edi. Hemen izmeleri ayama geirdim ve Kuzey Kaps'ndan karak kasabadan ayrldm. Derin dncelere dalmtm ve ayam bastm yeri bile grmyordum; nk bu akam varma nasl bavuracam doru drst bilmiyordum. Daha iki yz adm gitmemitim ki, yoldan ayr ettim. Yolu bulmak iin evreme bakndm, hi balta dememie benzeyen yabanl, yzyllk da bulunuyordum. Birka adm daha attm, kendimi, zerlerinde yalnzca yosun ve allar yet aralarnda kar ve buz tarlalar uzanan ssz kayalklarn arasnda buldum. Hava ok soukt e baktm, orman arkamda gzden yitmiti. Birka adm daha... evremde lm sessizlii vard durduum buzlar alabildiine uzanyordu ve youn bir sis bunlarn zerine kmt. Gne u rengindeydi. Souk dayanlr gibi deildi. Ne olduumu bilmiyordum. Dondurucu souk beni a larm hzlandrmaya yneltti. Yalnzca uzak sularn grltsn duyuyordum. Bir adm daha. n buzlu kysna gelmitim. Saysz fok balndan oluan bir sr, nmde grltyle sular plak kayalar, sahralar, kayn ve am ormanlar grdm. Birka dakika daha, ileriye doru Boucu bir scak vard. Gzel ekilmi pirin tarlalarnn arasnda, dut aalarnn altnda arn glgesinde oturdum, saatime baktm, pazar yerinden ayrlal bir eyrek saat olmamt. uyanmak iin dilimi srdm. Fakat gerekten uyanktm... Dncelerimi derlemek iin gzle e, burundan kan acayip hecelerle konuulduunu duydum. Gzlerimi kaldrdm: Giysilerine i masam bile, ehrelerinin Asyal biiminden belli olan iki inli, memleketin deti zerine s lam vererek bana kendi dillerinde sesleniyorlard. Ayaa kalkp iki adm geri ekildim. On lar artk gremedim. Grnm deimiti: Burada pirin tarlalar yerine aalar, ormanlar evremdeki iek am otlara baktm; bunlarn arasnda benim tandklarm, gneydou Asya rdan birine gitmek istedim; ama bir adm... Her ey yeniden deiiverdi. Bu kez, talim y apan acemi bir asker gibi admlar atarak ar ar yrdm. Olaanst deiik lkeler, vad r, bozkrlar, kum lleri, hayran gzlerimin nnden geip gidiyordu. Hi kuku yoktu: Ayak zmeleri (9) giymitim. 10

Sessizce tapnr gibi dizlerimin zerine ktm ve kran gzyalar dktm. nk gelecei apak serilmiti. Eski bir yanl yznden toplumdan ayr kaldktan sonra, bunun yerine, an sevmi olduum doaya dnyordum. Dnya zengin bir bahe gibi bana veriliyordu. nceleme bulunmak artk yaammn yn ve gc; bilim, yaammn hedefi olacakt. Bu, tarafmdan ka i. Ancak o zamandan bu yana, aydnlk ve yetkin olarak, el dememi biimiyle gzlerimin n eyleri sessiz, esasl, aralksz bir almayla betimlemeye uratm. Kendimden honut ol ediim eyle asl arasndaki uygunlua balyd. Bundan byle ekip bieceim tarlaya stnkr bir bakla hemen sahip kmak iin kendimi t yaylalarnda bulunuyordum, birka saat nce domu olan gne burada batya ynelmiti. Ond l giderek Asya'y doudan batya doru getim ve Afrika'ya ayak bastm. Her yne defalarca p gelerek bu ktay merakla seyrettim. Msr'da eski piramitleri ve tapnaklar seyrederken lde, yz kapl Thebai'nin (10) yaknlarnda, eskiden Hristiyan keilerinin oturduu m e birdenbire u salam ve aydnlk karar canland: "te senin yurdun burasdr!" Bunlarn k, ayn zamanda da geni ve rahat olanlarndan ve akallarn giremedii birini bundan sonra i evim olarak setim ve deneimi alarak yolculuumu srdrdm. Herakles stunlarnn (11) yanndan Avrupa'ya getim. Gney ve kuzey blgelerini yle bir rdikten sonra Kuzey Asya'dan, kutup buzullarnn zerinden Grnland'a ve Amerika'ya at ladm. Bu ktann her iki blmn dolatm, gney blgelerinde egemen olan k beni yenid yoluyla kuzeye kard. Dou Asya'da gndz oluncaya kadar bekledim ve bir sre dinlendikten sonra yolculuumu srd . Amerika'nn her iki blmnde, dnyamzn bilinen byk ykseltilerinin bulunduu da diz . Yava ve saknan admlarla doruktan dorua atladm, bazen alevli yanardalarn, bazen kar kapl tepelerin zerinden, genellikle glkle soluk alarak getim, Elias dana (12) varar hring Boaz'ndan Asya'ya sradm. Bu ktann bat kysndaki trl kvrntlar izledim lardan hangisine gitmenin mmkn olabileceini zel bir dikkatle aratrdm. izmelerim ben aka Yarmadas'ndan Sumatra'ya, Cava'ya, Bali'ye ve Lambok'a gtrdler. Bu denizi doldur an adacklar ve kayalarn zerinden Borneo'nun kuzeybatsna ve bu adalar denizinin dier a

alarna bir geit bulabilmek iin, ou kez tehlikeyi gze alarak, ama buna karn bo yere umuttan vazgemek zorunda kaldm. Sonunda Lambok'un en ucundaki buruna oturup yzm gneye ve batya evirerek, snrlarm bu kadar abuk bulduum iin, zindanmn smsk kapatlm r gibi aladm, dnyay ve onun gne tarafndan giydirilen giysisini, yani bitkiler ve hay lar dnyasn anlamak iin bu kadar nemle gerekli olan u acayip Avustralya'y, Gney Deni ve oradaki Zoophyt adalarn (13) grmek bana nasip deildi. Bunun iin, toplamak ve yapm ak istediim her ey daha balangtan yarm kalmaya yarglyd. Ey benim Adelbertim, insan urap didinmeleri nedir sanki? Kuzey yarmkrede kn en iddetli olduu zamanlarda beni Tasmanya'dan ve Avustralya'dan a iki yz adm kadar mesafeyi, mit Burnu'ndan yola kp kutup buzullar zerinden batya d rek gemeyi denedim. Nasl dneceimi bile dnmyor ve bu kt memleketin zerime tabutum kapanmasn da gze alyordum. Delice bir cesaretle bankizlerin zerine doru umutsuz adml attm, soua ve denize kafa tuttum. Ama yararsz. Hl Avustralya'ya gidebilmi deildim. efasnda Lambok'a dnerek en u taraftaki buruna oturdum, yzm gneybatya doru evirere smsk kapatlm demir parmaklklarnda alar gibi, yeniden aladm. Sonunda kendimi buradan kurtararak zgn bir yrekle yeniden Asya'nn ilerine yrdm. Bur gn douuyla birlikte doudan batya giderek, dolatm. Ve hemen o gece; bir nceki gn en kendime ayrm olduum Thebai'deki evime geldim. Biraz dinlenir dinlenmez, Avrupa'da vakit gndzken, ilk i olarak, gereksindiim eyleri salamay dndm. Her eyden nce bir ift terlik gerekliydi. nk yakndaki birtakm e amacyla kk admlar atabilmek iin izmeleri karmaktan baka bir yol yoktu ve ben bu dar rahatsz edici bir ey olduunu denemitim. izmelerin zerine giydiim bir ift terlik m sonucu verdi, hatta ben bundan sonra yanmda hep iki ift terlik birden bulundurdu m. nk aslanlar, insanlar ya da srtlanlar beni, bitki incelerken rkttkleri zaman, o bu terlikleri elime alacak zaman bulamadan, ayamdan frlatp atyordum. ok iyi olan saat m ksa sren gezintilerimde olaanst bir kronometre grevi yapyordu. Bundan baka bir mi ye, birka fizik aracna ve bir kitaba gereksinmem vard. Btn bunlar salayabilmek iin uygun bir sis tarafndan glgelenmi olan Londra'ya ve Par birka uzun yolculuk yaptm. Tlsml paradan arta kalanlar bitince, yanma, kolayca buluna ilen Afrika fildileri aldm. Tamaya gcm yetmeyecei iin bunlarn en kklerini seme zamanda her eyim tamam ve hazrd. Kendi bana alan bir bilgin olarak yeni yaamma b Dnyay dolatm. Bazen ykseklikleri, bazen kaynaklarn ve havann s derecesini ltm, ar gzlem altna aldm, bazen bitkileri inceledim. Ekvatordan kutba, bir dnyadan bir dny ya kotum. Bilgileri bilgilerle karlatrdm. Afrika devekuunun ya da kuzeydeki deniz ku yumurtalar, meyveler, zellikle scak lke hurmalar ve muzlar gnlk besinimi oluturuyor ksik olan mutluluun yerini nikotin ve insan ilikisiyle balarnn yerini sadk bir fino k nin sevgisi tutuyordu. Bu kpek benim Thebai'deki maaram bekliyor ve yeni hazinelerl e ykl olarak oraya dndm zaman sevinle zerime sryor, dnyada yalnz olmadm ba . Ancak bir macera beni bir kez daha insanlar arasna dnmek zorunda brakt.

11

Bir gn, terliklerim ayamda, kuzey lkeleri kysnda yosun ve mantar toplarken bir kayan nden birdenbire karma bir beyaz ay kt. Terliklerimi atarak karmdaki adalardan birin amak istedim. Arada bulunan ve dalgalarn stne kan plak bir kaya, basamak grevi gre Bir ayamla bu kayaya skca bastm; ama teki yandan denize yuvarlandm; nk farknda o ayamda terlik takl kalmt. Korkun souk beni sarst. Yaamm bu tehlikeden glkle kurtardm. Karaya ayak basar bas en geldii kadar hzla Libya llerine, kendimi orann gneinde kurutmaya kotum. Ancak or ider gitmez, gne kafamn zerinde yle bir kaynad ki, ok kt hastalanarak yine kuzeye landm. iddetli devinimler yaparak hafiflemek istedim, gvensiz ve acele admlarla batda n douya, doudan batya kotum. Bazen gndzn, bazen gecenin iindeydim. Bazen kn sou Dnyada ne kadar zaman dolap durduumu bilmiyorum. Damarlarmda iddetli bir yangn vard dimi yitirmeye baladm byk bir korkuyla seziyordum. stelik uursuz bir raslant beni katsizce koarken, birinin ayana bastrd. Herhalde cann yakm olacaktm; iddetli bir m ve yere dtm. Aklm bama geldii zaman gzel bir yatakta rahata yatyordum. Yatam dier biroklaryl ni ve gzel bir salonda bulunuyordu. Baucumda birisi oturuyordu. Birtakm insanlar sal

onda bir yataktan tekine gidiyorlard. Benim yatamn nne de geldiler ve benden sz etm aladlar. Fakat bana "On iki numara" diyorlard, buna karn ayak tarafmdaki duvarda, siy h mermer bir levhann zerinde byk altn harflerle ve yazm doru olarak, PETER SCHLEMIHL

diye benim admn yazl olduu akt. Bu bir yanllk deildi, gayet ak olarak okuyabi erinde admn altnda iki satr yaz daha vard; ancak bunlar seemeyecek kadar zayftm. imi kapadm. Yksek ve anlalr bir sesle, Peter Schlemihl'in ad geen birtakm eyler okunduunu iit k anlamn kavrayamadm. Yatamn nnde nazik bir adamla siyah giysili ok gzel bir kad grdm. Bu insanlar bana yabanc deildi, buna karn onlar tanyamyordum. Biraz zaman geti ve yeniden g kazandm. Adm "on iki numara"yd ve "on iki numara" uzun akalndan dolay bir Yahudi olarak biliniyor, ama bu yzden kendisine daha az zenle bakl myordu. Glgesi olmadnn da farkna varlmama benziyordu. izmelerim, bana syledikle ya geldiim zaman zerimde bulunan btn eyayla birlikte, iyi ve emin bir biimde korunuyo du ve iyi olduktan sonra yine bana verilecekti. Hasta olarak yattm bu yerin ad, Schl emilium'du. Her gn Peter Schlemihl'e ilikin okunan ey, bu hayr kurumunu kuran bu hayr sahibi kimse iin dua edilmesi hakknda bir neriydi. Yatamn yannda grdm nazik ada el kadn Mina idi. Schlemilium'da tannmadan iyiletim ve daha birok ey rendim. Bendel'in lkesinde bulunu dum. O burada, benim baka zamanlar pek de hayrl olmayan paralarmn artanyla, zavallla ana hayr dua ettikleri bu hastaneyi, adm koyarak kurmutu ve buray ynetiyordu. Mina du du, feci bir cinayet davas Raskal'n yaamna ve Mina'nn da servetinin byk bir blmne u. Annesi ve babas artk yaamyordu. Kendisi burada Tanr'dan korkan bir dul kadn olarak bulunuyor, hayr ve merhamet ileriyle urayordu. Bir gn "on iki numara"nn yatann yannda Bay Bendel ile konuuyordu: "Soylu hanmefendi, niin byle sk sk kendinizi burann kt havasna etkisine brakyors iniz size lm istetecek kadar sert mi davrand?" "Hayr, Bay Bendel, uzun dlerim sona erip kendi iimde uyandmdan bu yana iyiyim! Uzun andan bu yana hibir isteim yok ve artk lmden de korkmuyorum. O zamandan bu yana gemi e gelecei neeyle dnyorum. imdi sizin, efendinize ve dostunuza byle hayrl bir bii ediiniz de dingin ve iten bir mutlulukla olmuyor mu?" "Tanr'ya kr, yle, soylu hanmefendi, bamzdan gerekten acayip eyler geti. Yazgn farknda olmadan birok iyi ey ve ac itik. imdi kadeh boald, imdi insana yle geliy bunlar yalnzca bir snavm, artk akllca bir gr sahibi olarak, asl balangc bekle ng imdi bambaka bir ey. nsan yeniden o ilk havailie dnmek istemiyor; ama buna kar dysa yle yaam olmaktan da bir bakma honut oluyoruz. Hem iimden una da inanyorum k stumuzun durumu o zamankinden daha iyidir." Gzel dul: "Benim iimde de byle bir duygu var!" dedi; nmden geip gittiler. Bu konuma iimde derin bir etki brakmt; ancak kendimi tantsam m, yoksa tantmadan b m mi diye ruhumda bir kuku vard. Kararm verdim. Kalem kt getirterek unlar yazdm: "Eski dostunuzun durumu o zamankinden daha iyidir, eer ile ekiyorsa, bu bahtyla yeni den barmann ilesidir.'' Bundan sonra, kendimi daha gl bulduum iin stm giyinmek istedim. Yatamn yannda d ahtarn getirdiler. Bana ait olan her eyi onun iinde buldum. Giysilerimi giydim. Bitk i kutusunu siyah hrkamn zerine taktm, kuzey lkelerinde topladm yosunlar bu kutunun eniden buldum ve sevindim. izmeleri ayama geirdim, yazdm pusulay yatan zerine b Thebai yolunu tutup hemen uzaklatm. Suriye kylar boyunca, son kez evimden ayrldm yolu tutup dnerken, zavall kpeim Fi na doru geldiini grdm. Bu olaanst kpek, uzun zaman evde bekledikten sonra, efendisi zini kovalamaya kalkm grnyordu. Durdum ve onu ardm. Masum, cokun sevgisinin bin b risiyle havlayarak zerime atld. Beni izlemesi olanaksz olduu iin, kolumun altna alar yeniden eve getirdim. Maarada her eyi eskisi gibi yerli yerinde buldum, glendike yava yava yeniden eski u , eski yaam biimime dndm. Yalnzca tam bir yl sreyle, bana hi yaramayan kutup blgel uzak kaldm. te, sevgili Chamisso, bugn de byle yaamaktaym. izmelerim eskimiyor, oysa nl Tiecki De rebus gestis pollicilli" (14) adl pek bilgince yapt, nceleri beni bu adan bir hayl

korkutmutu. izmelerin gc de eksilmiyor; yalnzca benim gcm azalyor. Ancak bu gc b , hep ileri giden bir ama iin kullanm olmak gibi bir avuntum var. izmelerimin beni gt bildii yerlerde dnyay, dnyann oluumunu, yer biimlerini, s derecesini, hava tabakas ini, yerekimi gcnn grnlerini, yeryuvarla zerindeki yaam, zellikle bitkiler d angi bir insana nasip olandan daha esasl olarak rendim. Olaylar, olabildii kadar asln uygun ve ak bir dzen altnda birok yaptta gsterdim, kardm sonular ve dncel nlattm. Afrika'nn i blmlerinin, kuzey blgelerinin, Asya'nn ve bu ktann dou ky dm. "Historia stirpium plantarum utriusque orbis" (15) adl yaptm, "Flora universalis te rrae"nin (16) byk bir paras ve benim "Systema naturae"min de (17) bir blm olarak ort duruyor. Bu yaptta yalnzca bilinen familyalarn saysn hi olmazsa te bir orannda kalmayp ayn zamanda bitkilerin doal sistemleri ve corafyas iin de bir eyler yapm o anyorum. imdi hayvanlar hakkndaki yaptm zerinde sk bir biimde almaktaym. lm erlin niversitesi Kitapl'na teslimi iin gereken nlemleri alacam. Seni de sevgili Chamisso, benim acayip ykmn koruyucusu yapyorum; belki bylece, ben dn adan ekilip gittikten sonra, bu dnya halkndan bazlarna yararl bir ders olabilir. Faka sen, dostum, insanlar arasnda yaamak istiyorsan, her eyden nce glgeye, sonra da para ya sayg gstermesini ren. Eer yalnzca kendin iin ve iindeki iyi tarafn iin yaamak , o zaman de gereksinmen yok.