Bai Giang KTQT

Gio trnh KINH T QUC T
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Bi ging MN KINH T QUC T

(Dnh cho SV h i hc v Cao ng khi ngnh Kinh t)
Ging vin TS. HUNH MINH TRIT

Thng 08 nm 2010 (CP NHT MI NHT THNG 3/2011) TS. HUNH MINH TRIT
GIO TRNH KINH T QUC T
DANH MC CC CH VIT TT ADB Asia Development Bank : Ngn hng pht trin Chu . AFTA ASEAN Free Trade Area : Khu vc mu dch t do ASEAN. APEC Asia-Pacific Economic Cooperation : Din n hp tc kinh t Chu Thi Bnh Dng. ASEAN Association of Southeast Asian Nations : Hip hi cc nc ng Nam . ERP Effective Rate of Protection : T l bo h hu hiu. EOI Export-Oriented Industrialization : Chin lc cng nghip ha hng v xut khu EU Europe Union : Lin minh Chu u. FDI - Foreign Direct Investment : u t trc tip nc ngoi. FII - Foreign Indirect Investment : u t gin tip nc ngoi. GSP Generalized System of Preferences : Ch thu quan u i ph cp H-O : Heckscher Ohlin. H-O-S : Heckscher Ohlin Samuelson. IMF International Monetary Fund : Qu Tin t Quc t. ISI Import Substitution Industrialization: Cng nghip ha thay th nhp khu LDCs Least Developing Coutries : Cc nc km pht trin. MFN Most Favorite Nation : quy ch Ti hu quc. NAFTA North American Free Trade Agreement : Khu vc mu dch t do Bc M. NICs New Industrial Coutries: Nhng quc gia cng nghip mi. NIEs New Industrial Ecomomies: Nhng nn kinh t cng nghip mi. NP National Parity : Nguyn tc ngang bng dn tc. NT National Treament : i x quc gia. NTR Normal Trade Relations : Quy ch quan h thng mi bnh thng. OECD Organisation for Economic Co-operation and Development : T chc Hp tc v Pht trin kinh t. PNTR Permanent Normal Trade Relations : Quy ch quan h thng mi bnh thng vnh vin. ToT Term of Trade : iu kin/T l thng mi. VCR - Video Cassettes Recorder : u my Video
TS. HUNH MINH TRIT
- ii -ii
ii
VER Voluntary Export Restraint : Hn ch xut khu t nguyn. WB World Bank : Ngn hng th gii. WTO World Trade Organization : T chc thng mi th gii.
TS. HUNH MINH TRIT
- iii -iii
iii
MC LC
DANH MC CC CH VIT TT................................................................................... ii MC LC ........................................................................................................................... iv Chng 1 KHI QUT KINH T QUC T ........................................................... 1 1.1 i tng v ni dung mn hc............................................................................. 1 1.1.1 Khi nim......................................................................................................... 1 1.1.2 i tng v mc ch nghin cu.................................................................. 1 1.1.3 Ni dung nghin cu ....................................................................................... 1 1.2 Ti sao cc nc phi giao thng vi nhau?....................................................... 2 1.3 Nhng nguyn tc c bn trong iu chnh thng mi quc t ......................... 2 1.3.1 Nguyn tc tng h - Rciprocity .................................................................. 2 1.3.2 Nguyn tc ti hu quc (Most Favoured Nation - MFN)............................... 2 1.3.3 Nguyn tc i ng quc gia (National Treatment - NT)................................. 3 1.3.4 u i cho cc nc ang pht trin............................................................... 3 1.4 iu kin thng mi (Term of Trade ToT) ....................................................... 3 1.4.1 Khi nim......................................................................................................... 3 1.4.2 iu kin thng mi tng qut ...................................................................... 3 1.5 Mt s khi nim khc........................................................................................... 5 1.5.1 Gi quc t ....................................................................................................... 5 1.5.2 Nn kinh t nh, nn kinh t ln ..................................................................... 6 1.5.3 Cn bng mu dch cc b............................................................................... 6 1.5.4 ng cong ngoi thng............................................................................... 6 1.5.5 Cn bng mu dch tng qut.......................................................................... 7 Chng 2 CC L THUYT THNG MI C IN ......................................... 9 2.1 Thuyt trng thng.............................................................................................. 9 2.2 Li th tuyt i (Absolute Advantage) ................................................................ 9 2.3 Li th so snh (Comparative Advantage).......................................................... 10 2.4 Chi ph c hi (Opportunity Cost) ...................................................................... 15 2.5 Li th kinh t nh quy m (Economy of Scale)................................................. 19 Chng 3 CC L THUYT HIN I ................................................................. 23 3.1 Chi ph c hi gia tng......................................................................................... 23 3.2 Thuyt li th tng i Heckscher - Ohlin ....................................................... 23 3.2.1 Gi nh ......................................................................................................... 23 3.2.2 Li th tng i ........................................................................................... 23 3.3 L thuyt H-O-S................................................................................................... 24 3.3.1 Gi c khc bit c to ra nh th no? .................................................... 24 3.3.2 Cn bng tng i v cn bng tuyt i..................................................... 24 3.3.3 L thuyt cn bng gi c cc yu t sn xut v l thuyt H-O-S ................ 24 3.3.4 Kim chng thc t........................................................................................ 25 3.3.5 Nghch l Leontief ......................................................................................... 25 3.4 L thuyt v chu k sng quc t ca sn phm................................................. 25 3.4.1 Giai on sn phm mi:............................................................................... 25 3.4.2 Giai on sn phm chn mi:....................................................................... 25 3.4.3 Giai on sn phm tiu chun ha:............................................................. 25 3.5 Li th cnh tranh quc gia - m hnh vin kim cng Michael Porter............ 26 3.5.1 Nhu cu th trng ........................................................................................ 26 3.5.2 Cc yu t sn xut........................................................................................ 26 3.5.3 Cc ngnh cng nghip lin kt v b tr...................................................... 26 3.5.4 Cc chin lc, cu trc v tnh cnh tranh ca cc cng ty ........................ 26 Chng 4 THU QUAN ............................................................................................ 28 4.1 Khi nim ............................................................................................................. 28
TS. HUNH MINH TRIT - iv -iv
iv
4.2 Cc phng php nh thu ............................................................................... 28 4.3 Thu xut khu .................................................................................................... 28 4.4 Thu nhp khu ................................................................................................... 28 4.5 Thu sut danh ngha v t l bo h hu hiu .................................................. 28 4.5.1 Thu sut danh ngha .................................................................................... 28 4.5.2 T l bo h hu hiu .................................................................................... 28 4.6 Chi ph v li ch ca Thu quan ........................................................................ 29 4.6.1 Thu quan i vi mt nc nh................................................................... 29 4.6.2 Thu quan i vi mt nc ln.................................................................... 31 4.6.3 Phn ng ca cc doanh nghip ................................................................... 32 Chng 5 HNG RO PHI THU QUAN............................................................... 33 5.1 Hn ngch nhp khu.......................................................................................... 33 5.2 Hn ch xut khu t nguyn (VER) .................................................................. 34 5.3 Bin php m rng nhp khu t nguyn .......................................................... 34 5.4 Quy nh hm lng ni a ca sn phm ........................................................ 34 5.5 Cartel quc t....................................................................................................... 34 5.6 Bn ph gi........................................................................................................... 34 5.6.1 Khi nim....................................................................................................... 34 5.6.2 Mt tch cc ca bn ph gi......................................................................... 35 5.7 Tr cp ................................................................................................................. 35 5.8 Hng ro k thut ................................................................................................ 36 5.9 Chnh sch mua hng ca chnh ph .................................................................. 37 Chng 6 LIN KT KINH T V CC NH CH QUC T ......................... 38 6.1 Khi nim ............................................................................................................. 38 6.2 Cc hnh thc lin kt kinh t quc t................................................................. 38 6.2.1 Khu vc mu dch t do (Free Trade Area/Zone) ......................................... 38 6.2.2 Lin minh v thu quan (Customs Union)..................................................... 38 6.2.3 Th trng chung (Common Market) ............................................................ 39 6.2.4 Lin minh v kinh t (Economic Union)........................................................ 39 6.2.5 Lin minh v tin t (Moneytary Union) ........................................................ 39 6.3 Lin hip thu quan ............................................................................................. 39 6.3.1 Lin hip thu quan to lp mu dch ........................................................... 39 6.3.2 Lin hip thu quan chuyn hng mu dch ............................................... 40 6.4 Cc nh ch thng mi quc t........................................................................ 42 6.4.1 WTO............................................................................................................... 42 6.4.2 ASEAN........................................................................................................... 42 6.4.3 APEC ............................................................................................................. 42 6.4.4 Lin minh Chu u ....................................................................................... 42 6.4.5 IMF................................................................................................................ 42 6.4.6 WB ................................................................................................................. 42 6.4.7 ADB ............................................................................................................... 42 Chng 7 MU DCH QUC T CC NC ANG PHT TRIN .............. 43 7.1 Vai tr ca mu dch quc t i vi cc nc ang pht trin......................... 43 7.1.1 Bi quan .......................................................................................................... 43 7.1.2 Lc quan ........................................................................................................ 43 7.1.3 Quan im ca Harbenler ............................................................................. 43 7.1.4 C hi no cho cc nc ngho?................................................................... 43 7.2 ToT cc nc ang pht trin .......................................................................... 44 7.2.1 Xu hng suy gim ToT v bng chng nghin cu .................................... 44 7.2.2 Th l gii nguyn nhn................................................................................ 44 7.3 Xut khu khng n nh .................................................................................... 44 7.3.1 Nguyn nhn v nh hng .......................................................................... 44
TS. HUNH MINH TRIT - v -v
7.3.2 Cc tha thun hng ha quc t .................................................................. 45 7.4 Cng nghip ha cc nc ang pht trin ..................................................... 46 7.4.1 Chin lc cng nghip ha thay th nhp khu .......................................... 46 7.4.2 Chin lc cng nghip ha hng v xut khu (EOI)............................... 48 7.4.3 Cng nghip ha mt s nc .................................................................... 51 7.5 Cc chnh sch ca Vit Nam .............................................................................. 51 Chng 8: S DI CHUYN NGUN LC QUC T 8.1 Cc ngun lc quc t ch yu: 8.1.1 8.1. Vn (u t quc t) 8.1.1. Khi nim v nguyn nhn 8.1.2. Cc hnh thc trao i quc t v vn 8.1.3. Tc ng ca trao i quc t v vn 8.1.4. Xu hng u t quc t 8.2. TRAO I QUC T V KHCN 8.2.1. Khi nim v nguyn nhn 8.2.2. Cc hnh thc trao i quc t v KHCN 8.2.3. Tc ng ca trao i quc t v KHCN 8.3. TRAO I QUC T V SC LAO NG 8.3.1. Khi nim v nguyn nhn 8.3.2. Cc hnh thc trao i quc t v SL 8.3.3. Tc ng ca trao i quc t v SL 8. 4. GII THIU KHI NIM GDP v GNP: Chng 9: Chnh sch ti chnh quc t 9.1. Nhng vn lin quan n th trng ngoi hi 9.1.1. KHI NIM 9.1.2. NGUYN NHN 9.1.3. C IM TH TRNG NGOI HI 9.1.4. THNH PHN THAM GIA 9.1.5. CHC NNG CA TH TRNG NGOI HI 9.1.5.1. S CHUYN I TIN T 9.1.5.2. BO H RI RO 9.1.6. CC LOI TH TRNG NGOI HI 9.1.6.1. TH TRNG GIAO NGAY (SPOT MARKET) 9.1.6.2. TH TRNG C K HN (FORWARD MARKET) 9.2. T GI HI OI 9.2.1. KHI NIM 9.2. T GI HI OI 9.2.2. H THNG T GI HI OI 9.2.2.1. BN V VNG
TS. HUNH MINH TRIT - vi -vi
vi
9.2.2.2. H THNG T GI HI OI C NH 9.2.2.3. H THNG T GI HI OI TH NI T DO 9.2.2.4. H THNG T GI HI OI TH NI C QUN L 9.2.3. CH XC NH MC HI OI 9.2.4. XC NH T GI HI OI 9.2.4.1. LUT MT GI (THE LAW OF ONE PRICE) 9.2.4.2. NGANG GI SC MUA (PPP) 9.2.5. NH HNG CA T GI HI OI N XUT NHP KHU 9.2.6 Chnh sch t gi hi oi 9.3. KH NNG CHUYN I CA TIN T 9.3.1. KH NNG CHUYN I V CHNH SCH CA CHNH PH 9.3.2. MUA BN I LU (COUNTERTRADE) 9.4. CC KHI NIM TI CHNH TIN T KHC: 9.4.1 Lm pht 9.4.2 Gam pht Ph lc 01 Ngun lc sn xut v mc thm dng yu t sn xut ca cc ngnh... 70 Ph lc 02 Ngoi thng Vit Nam................................................................................... 71 Ph lc 03 Quan h ca Vit Nam v cc t chc, nh ch quc t................................ 79 Ph lc 04 Cc hp tc kinh t khu vc hin nay............................................................. 85 Ph lc 05 Vi t chc kinh t ti chnh quc t hin nay................................................ 87 TI LIU THAM KHO ................................................................................................. 92
TS. HUNH MINH TRIT
- vii -vii
vii
Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)
TS. HUNH MINH TRIT
Chng 1
1.1 1.1.1 i tng v ni dung mn hc Khi nim
KHI QUT KINH T QUC T
Kinh t quc t (hay Kinh t hc quc t) nghin cu mi quan h kinh t gia cc nn kinh t ca cc nc v cc khu vc trn th gii. Kinh t quc t l mn khoa hc nghin cu nhng vn v phn phi v s dng cc ngun lc, ti nguyn gia cc quc gia, cc nn kinh t thng qua vic trao i hng ho hu hnh v v hnh, dch v, s vn ng ca cc yu t sn xut, chuyn i tin t v thanh ton gia cc nc . 1.1.2 i tng v mc ch nghin cu
i tng nghin cu ca kinh t quc t chnh l nn kinh t th gii. Kinh t quc t nghin cu mi quan h ph thuc ln nhau v mt kinh t gia cc quc gia, khng nhng trong trng thi tnh m cn trong trng thi ng. Mc ch ca mn hc l: Cung cp nhng kin thc khi qut v mt nn kinh t th gii hin i. Cung cp nhng kin thc c bn v thng mi quc t v nhng chnh sch nh hng n n. Cung cp nhng kin thc c bn v di chuyn quc t cc ngun lc. Cung cp nhng kin thc c bn v ti chnh- tin t quc t nhm thy c s vn ng ca thi trng ti chnh- tin t gia cc nc. 1.1.3 Ni dung nghin cu
Nn kinh t th gii theo cch tip cn h thng th c hai b phn cu thnh sau: Cc ch th kinh t quc t, bao gm: Hn 200 nn kinh t ca cc quc gia c lp trn ton th gii. Cc cng ty, doanh nghip c bit l cc cng ty a quc gia v cc cng ty xuyn quc gia. Cc nh ch, t chc kinh t, thng mi, ti chnh quc t nh: WB, IMF, WTO, ADB, EU, APEC, . Cc quan h kinh t quc t, bao gm: Cc quan h v di chuyn quc t hng ha v dch v. Cc quan h v di chuyn quc t t bn. Cc quan h v di chuyn quc t sc lao ng. Cc quan h v di chuyn quc t ti chnh - tin t.
T cch tip cn trn nn mn hc ny tp trung vo nghin cu cc ni dung chnh nh sau: Thng mi quc t (hng ha v dch v). u t quc t. Ngun nhn lc quc t. Lin kt v hi nhp kinh t quc t. Ni dung ny c trnh by ln lt qua by chng sau:
Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
TS. HUNH MINH TRIT
Chng 1 : Khi qut thng mi quc t. Chng 2 : Cc l thuyt thng mi c in Chng 3 : Cc l thuyt hin i Chng 4 : Thu quan Chng 5 : Cc hng ro phi thu quan Chng 6 : Lin kt kinh t v cc nh ch quc t Chng 7 : Mu dch quc t cc nc ang pht trin Chng 8: S di chuyn ngun lc quc t Chng 9: Chnh sch ti chnh quc t 1.2 Ti sao cc nc phi giao thng vi nhau?
Chng ta khng trng la m nn phi nhp khu bt m, tng t nh in thoi di ng, my vi tnh, my bay, t, Ngc li ngi Nht sn xut khng go cho tiu dng nn h phi mua go Vit Nam. Singapore th mua du th Vit Nam sau tinh ch v bn xng thnh phm li cho Vit Nam. T cho ta thy bt k quc gia no cng khng c ngun lc sn xut tt c cc sn phm hng ha nhm phc v cho nhu cu tiu th a dng ca ngi dn. Nhng ngun lc bao gm ti nguyn thin nhin, c s vt cht, trnh khoa hc cng ngh . Ngi ta gi y l s gii hn ngun lc quc gia. Vit Nam l nc xut khu go ln th hai th gii nhng vn c ngi mua go Thi Lan n; ngc li c mt hp tc x ti Ph Tn An Giang xut sang Thi Lan rt nhiu np trong nm 2005. Ngi M sn xut c rt nhiu xe hi bn khp th gii nhng h vn mua xe hi Nht. C nhiu quc gia sn xut c ru vang nho nhng phi ung ru vang Php th mi snh iu. R rng tm l, th hiu tiu dng a dng cng khuyn khch vic mua bn hng ha ang din ra ngy cng mnh m trn ton th gii. Tuy nhin nu ni rng li ch ca ngoi thng thu c xut pht t hai l do ny th ng nhng hon ton cha y , v tht ra cc nc cn thu c li ch ln hn rt nhiu t nhng l do khc; chng c trnh by chi tit trong cc chng tip theo. 1.3 1.3.1 Nhng nguyn tc c bn trong iu chnh thng mi quc t Nguyn tc tng h - Rciprocity
Cc quc gia dnh cho nhau nhng u i, nhn nhng tng xng nhau trong quan h bun bn vi nhau. Mc u i v iu kin nhn nhng ph thuc vo tim lc kinh t ca cc bn tham gia. Trong quan h quc t hin nay, nguyn tc ny t c cc nc cp trong cc vn bn chnh thc. 1.3.2 Nguyn tc ti hu quc (Most Favoured Nation - MFN)
Trong quan h kinh t bun bn s dnh cho nhau nhng iu kin u i khng km nhng u i m mnh dnh cho cc nc khc. Mc ch ca vic s dng nguyn tc ti hu quc trong bun bn quc t l nhm chng phn bit i x trong bun bn quc t, lm cho iu kin ngang bng nhau trong cnh tranh gia cc nc bn hng nhm thc y quan h bun bn gia cc nc pht trin. MFN c tt c cc thnh vin T chc Thng mi Th gii (WTO) cam kt thc hin ln nhau. Nguyn tc ny c p dng ph bin trong quan h thng mi gia cc nc. Trc khi gia nhp WTO, Vit Nam tha thun MFN vi gn 100 quc gia, sau khi gia nhp WTO danh sch cc nc ny c ko di hn gp ri na.
TS. HUNH MINH TRIT
Hin nay cc nc chuyn sang cm t Quan h thng mi bnh thng (Normal Trade Relations NTR) hay Quan h thng mi bnh thng vnh vin (Permanent Normal Trade Relations - PNTR) thay th MFN. 1.3.3 Nguyn tc i ng quc gia (National Treatment - NT)
V hng ha v u t: L nguyn tc to ra mi trng kinh doanh bnh ng gia cc nh kinh doanh trong nc v cc nh kinh doanh nc ngoi trong lnh vc thng mi, dch v v u t. Hng nhp khu khng phi chu mc thu, l ph, th tc kinh doanh, nhng phi tun th nhng tiu chun k thut, v sinh an ton thc phm so vi hng ha sn xut ni a. V ngi lao ng: cng dn ca cc bn tham gia trong quan h kinh t thng mi c hng mi quyn li v ngha v nh nhau (Tr quyn bu c v tham gia ngha v qun s). 1.3.4 u i cho cc nc ang pht trin
- Ch thu quan u i ph cp GSP (Generalized System of Preferences): l hnh thc u i v thu quan do cc nc cng nghip pht trin (OECD) dnh cho mt s sn phm nht nh m h nhp khu t cc nc ang pht trin. 1.4 1.4.1 iu kin thng mi (Term of Trade ToT) Khi nim
ToT biu th s lng mt loi hng ha cn thit trao i ly mt loi hng ha khc. Hin nay, mi hng ha u c tnh bng tin, ToT biu th gi c ca 2 loi hng ha. V d: Vit Nam xut khu go sang Nht Bn vi gi 200$/tn; ngc li nhp khu my vi tnh t Nht Bn vi gi 400$/ci. Nh vy : ToT ca go ToT ca my vi tnh 1.4.2 = my vi tnh hay = 2 go.
iu kin thng mi tng qut
Trong m hnh nn kinh t th gii nhiu hn 2 quc gia v 2 sn phm th ToT l t s gia ch s gi hng xut khu vi ch s gi hng nhp khu. Ch s gi hng xut khu : PX XiPi Ch s gi hng nhp khu : PM MiPi Vi PX : ch s gi hng xut khu PM : ch s gi hng nhp khu Xi : t l sn phm i trong tng gi tr xut khu. Mi : t l sn phm i trong tng gi tr nhp khu. Pi : gi sn phm th i.
TS. HUNH MINH TRIT
N : t l mu dch (ToT) T l mu dch : N V d: Vit Nam xut khu go vo Tanzania v nhp khu xe my t Nht Bn. 1/6/2004: Xut khu 10 tn go vi gi 200$/tn; Nhp khu 1 xe my vi gi 2000$/chic 1/6/2005: Xut khu 10 tn go gi 240$/tn; Nhp khu 1 xe my vi gi 3000$/chic
Pe 240 x10 1,2 200 x10 Pi 3000 x1 1,5 2000 x1
PX XiPi x100% = x100% PM MiPi
1,2 x100% 80% 1,5
Cc yu t tc ng n iu kin thng mi: o S thch tiu dng ca th trng nc nhp khu. o S khan him hng ha giao thng trn th gii. o Cht lng hng ha giao thng. o Kh nng thuyt phc ca cc doanh nghip xut khu. o Chnh sch ca chnh ph, c bit l chnh ph cc nc ln. o Nhng nc ln c kh nng dng chnh sch tc ng n nhu cu xut, nhp khu ca mnh t tc ng n mc gi th gii v lm thay i ToT theo hng c li cho mnh. 1.4.3 ngha ca iu kin thng mi:
Cho bit mt nc ang v tr thun li hay bt li trong trao i quc t khi gp bin ng v gi c. * N > 1: nc ang v tr thun li. Khi gi hng xut khu tng nhanh hn so vi gi hng nhp khu (trng hp c hai mt hng u tng); c th l gi gim trong trng hp gi hng xut khu gim t hn so vi gi hng nhp. Thng qua trao i quc t vn c th xut khu vi sn lng nh c, nhng c th nhp v vi lng sn phm nhiu hn trc. * N < 1: nc ang v tr bt li. * N = 1: s bin ng ca gi c khng c nh hng g ti t nc. T l trao i gn lin vi xu hng gi cnh ko th i vi cc nc ang pht trin s b ri vo tnh trng bt li, vi gi cnh ko th gi hng thnh phm, my mc thit b tng nhanh hn rt nhiu so vi nhm hng nguyn vt liu, hng th s ch, nng sn l nhng mt hng xut khu ch lc ca cc nc ang pht trin. Rt nhiu nc ang pht trin ci bin c c cu xut khu ca mnh v h tng dn t trng ca mnh trong c cu xut khu cc sn phm my mc thit b, cc mt hng ch bin trn th gii. V d: cc nc cng nghip mi nh: Hn Quc, Singapore, Thi Lan, Hng Kng. Cc quc gia khc phc tnh trng bt li trong t l trao i bng cch:
TS. HUNH MINH TRIT
- Chuyn dch c cu hng ha xut nhp khu. Tng cng xut khu cc sn phm c hm lng ch bin cao. - a dng ha mt hng v a phng ha th trng. Trong ngnh Ti chnh tin t c cu: Khng b ton b trng vo mt gi th s phn tn c mc ri ro. - Tham gia vo cc t chc, hip hi. Vit Nam v Thi Lan d nh thnh lp mt Cc Ten lin kt cc nh cung cp trong th trng go. Cc Ten ni ting nht trn th gii l OPEC - iu khin hu nh ton b hot ng cung ng du th trn th gii. 1.5 Mt s khi nim khc
Trc khi i n cc khi nim sau y, chng ta hy h thng ho li mt s khi nim cn bn ca Kinh t hc vi m: Cu l mi quan h gia gi ca mt mt hng vi lng cu i vi mt hng , trong iu kin nhng yu t khc khng i. Gi c o theo n v tin v lng cu c tnh theo n v hng m ngi tiu dng sn lng mua v c th mua trong mt thi im. Qui lut cu cho thy mi quan h nghch bin gia gi v lng cu: khi gi tng, lng cu ca ngi tiu dng gim i. Cung l mi quan h gia gi ca mt mt hng v lng cung ca mt hng , trong iu kin cc bin s khc khng i. Lng cung c tnh theo n v hng m nh sn xut sn lng bn v c th bn trong mt thi im. Qui lut cung nu ln mi quan h trc tip gia gi v lng cung: khi gi tng, nh sn xut tng lng cung ng. Ti mt mc gi m lng cu bng lng cung ta gi l cn bng th trng (Equilibrium) . Nu gi th trng thp hn gi cn bng, lng cu ca ngi tiu dng s vt lng cung ca nh sn xut; nu gi th trng cao hn mc gi cn bng, lng cu ca ngi tiu dng s t hn lng cung ca nh sn xut. Cn bng Th trng Khi gi trn th trng thp hn mc gi cn bng, lng cu ca ngi tiu dng s vt lng cung ca nh sn xut. Chnh lch gia lng cu v lng cung c gi l d cu hay thiu ht hng ha. Khi mt mt hng b thiu ht, nhng ngi tiu dng no nh gi mt hng cao nht s tr gi cao hn cho ngi bn. Khi gi tng, nh sn xut s phn ng bng cch tng lng cung, v ngi tiu dng s p li bng cch gim lng cu. Mt khi lng cung v lng cu bng nhau th s khng cn p lc tng gi. Cn bng lc ny c thit lp. Nu gi th trng cao hn mc gi cn bng, lng cu ca ngi tiu dng s thp hn lng cung ca nh sn xut. Lc ny chnh lch gia lng cung v lng cu c gi l d cung hay d tha hng ha. Khi , cc nh sn xut s cnh tranh bng cch cho bn vi gi thp hn cho ngi tiu dng. Khi gi gim, ngi tiu dng s phn ng bng cch tng lng cu, v nh sn xut s p li bng cch gim lng cung. Khi gi gim xung mc va lng cung v lng cu bng nhau th cn bng th trng c thit lp. 1.5.1 Gi quc t
Gi quc t (gi th gii) l mc gi m ti th trng quc t v hng ha t im cn bng, tc l cu th gii bng cung th gii v hng ha trong iu kin t do thng mi. Nn kinh t nh : c t trng xut khu hay nhp khu rt nh so vi th gii th s thay i trong nhu cu xut nhp khu ca n khng c tc ng n gi th gii.
TS. HUNH MINH TRIT
Nn kinh t ln : c t trng xut khu hay nhp khu ln trong tng kim ngch ca th gii th tng hay gim xut nhp khu ca n c kh nng tc ng n gi th gii. 1.5.2 Nn kinh t nh, nn kinh t ln
Nn kinh t ln l nn kinh t khi thay i lng hng ha xut nhp khu s lm thay i gi th gii ca hng ha . Nn kinh t nh l nn kinh t khi thay i lng hng ha xut nhp khu s khng lm thay i gi th gii ca hng ha . 1.5.3 Cn bng mu dch cc b
Hnh 1.1b cho thy vi bt k gi c so snh no ca sn phm X (PX/PY) cao hn im cn bng ca th trng th gii (P2), cung xut khu s vt cu nhp khu; do gi c so snh sn phm X s gim xung n mc cn bng. Ngc li, nu gi c so snh no ca sn phm X (PX/PY) thp hn im cn bng th cu nhp khu ln hn cung xut khu; do gi c sn phm X tng ln quay li im cn bng.
PX/PY SX
P3 P2 P1 A
Xut khu
PX/PY S
PX/PY SX
DX DX X X
b) c) X
a)
Hnh 1.1: Cn bng mu dch cc b Hnh 1.1a cho thy mt quc gia bt k c gi cn bng ni a (P1) thp hn gi quc t (P2) th s tr thnh quc gia xut khu. Ngc li, quc gia c gi cn bng ni a cao hn gi quc t s tr thnh quc gia nhp khu khi t do thng mi (Hnh 1.1c). 1.5.4 ng cong ngoi thng
ng cong ngoi thng cho bit bao nhiu hng xut khu m quc gia sn sng cung ng ly mt s lng hng nhp khu no ty theo gi c quc t hay ToT. ng cong ngoi thng c xc nh nn t s kt hp ng gii hn kh nng sn xut v ng bng quan ti cc mc gi khc nhau.
TS. HUNH MINH TRIT
1.5.5
Cn bng mu dch tng qut Y 60
QG A E QG B
Hnh 1.2: Cn bng mu dch tng qut 40 im giao nhau ca hai ng cong ngoi thng ca hai nc chnh l gi c sn phm so snh cn bng m ti hai quc gia giao thng vi nhau. 1.6 c im ca KTTG hin nay 1. Ton cu ha nn kinh t: + Kinh t QG l mt thnh phn ca KT ton cu. + Th trng ton cu; + DN ton cu; + Doanh nhn ton cu; + Sn phm ton cu; 2. Hp tc Cnh tranh Chin tranh thng mi Vit Nam-M: C da trn, Tm, vv M -Nht Bn: Xe hi, Hng in t, vv.. M - EU: Thp, Chui, tht b, vv.. M- Trung Quc: USD vs RMB (CNY) H H
40
60
c thm Cc mt hng ca VN b t co bn ph gi 1. 1994 Colombia -Go. Khng nh thu v mc d c bn ph gi mc 9,07% nhng khng gy tn hi cho ngnh trng la ca Colombia. 2. 1998 EU Bt ngt nh thu chng bn ph gi mc 16,8%. 3. 1998 EU Giy dp Khng nh thu v th phn gia tng nh so vi TQ, Indonesia, Thilan. 4. 2000 Balan Bt la nh thu chng bn ph gi mc: 0,09 euro/ chic. 5. 2001 Canada Ti nh thu bn ph gi mc:1,48 CND /kg 6. 2002 Canada, Giy khng thm nc. Bt u iu tra t 4-2002. Khng nh thu bn ph gi. 7. 2002, EU, Bt la.V kin chm dt do EU rt n kin. 8. 2002, M, C da trn 36,84 63,88% 9. 2002 Hn quc, Hp qut. iu tra, rt n kin 10. 2002 EU Vng khuyn kim loi. p dng thu 350/1000chic, sn phm khc: 78,8% 11. 2003 EU Oxyde km 28 % 12. 2003, Hoa K- Tm. C bn ph gi. nh thu chng bn ph gi: 4,13% - 25,76% 13. 2004 EU n hunh quang 66,1% 14. 2004 Peru Vn lt sng 5,2USD/sp 15. 2004 EU Cht then ci bng inox 7,7% 16. 2004, EU ng tut thp, nh thu 15,8 34,5%__ 17. 2004- EU, Xe p, EU rt n kin 18. 2004 Th Nh k Rut xe p 29 49%
TS. HUNH MINH TRIT
19. 2005 EU Giy m da 29,5% 20. 2005 Ai cp n hunh quang, 0,36- 0,43 USd/n 21. 2005 Argentina Cm xe Cha c kt lun 22. 2006 Th Nh K Dy cu-roa , nh thu Xp x 5% 23. 2006 Peru Giy m vi Cha c kt lun 24. 2006 Mexico Giy th thao Cha c kt kun 25. 1/08 M SP l xo khng bc. Bin thu: 134,58% (gm 11 DN VN)
TS. HUNH MINH TRIT
Chng 2
2.1 Thuyt trng thng
CC L THUYT THNG MI C IN
T u th k 15 nhng nh kinh t hc chng minh giao thng s mang li phn thnh cho cc nc tham gia bng thuyt trng thng Hc thuyt ny c m t vn tt qua 3 im sau: nh gi c vai tr ca thng mi quc t, coi l ngun quan trng mang v qu kim cho t nc. ng h c s can thip su ca chnh ph vo cc hot ng kinh t, nht l trong lnh vc ngoi thng nh: lp hng ro thu quan, h tr xut khu, hn ch nhp khu v nhng chnh sch bo h sn xut trong nc. Coi vic bun bn vi nc ngoi khng xut pht t li ch ca hai pha m ch c li ch ca quc gia mnh. V th cc hc gi trng thng cn c gi l cc nh kinh t dn tc ch ngha. 2.2 Li th tuyt i (Absolute Advantage)
Sau trng phi trng thng c b sung hon chnh bng li th tuyt i ca Adam Smith ri li th so snh ca David Ricardo. thun li trong vic nghin cu, cc nh kinh t hc gi s mt tnh hung nh sau: (1) Th gii ch c 2 quc gia v ch sn xut 2 loi sn phm. (2) Hai quc gia s dng cng ngh sn xut ging nhau v th hiu ca 02 dn tc cng ging nhau. (3) Chi ph sn xut l c nh. (4) Khng c chi ph vn chuyn, bo him. (5) Mu dch t do. (6) Cc yu t u vo ca doanh nghip (lao ng, vn, nguyn vt liu ) t do di chuyn trong tng quc gia nhng gp cn tr gia cc quc gia. Quan im ca Adam Smith v li th tuyt i: Bn tay v hnh (the invisible hand) dn dt mi c nhn hng n li ch chung => chnh ph khng cn can thip vo kinh t, th trng t quyt nh. V do th trng cnh tranh hon ho nn ngi tiu dng v nn kinh t c li khi cc doanh nghip t do kinh doanh. Phn cng lao ng gia cc nc s to ra nhiu li nhun hn. V d 2.1: Gi s Vit Nam v Nht Bn u c kh nng sn xut go v chip in t theo bng m t sau:
TS. HUNH MINH TRIT
Bng 2.1 : Li th tuyt i ca Vit Nam-Nht Bn Sn phm Go (kg/gi/ngi) Chip in t (ci/gi/ngi) Chuyn mn ha T l mua-bn (theo 1 gi lao ng) Li ch (gi lao ng) Vit Nam 2 1 4G 2/3 2 Nht Bn 1 3 6C 2/3 1 3 Cng 3 4 Gii hn trao i Min 1/3 Max 2/1
Vit Nam c li th v sn xut go, ngc li Nht Bn c li th sn xut chip in t. Ngi Vit Nam s tp trung sn xut go, cn ngi Nht th tp trung vo sn xut chip. Sau hai bn s trao i vi nhau, tnh theo s gi lao ng th Vit Nam s i 2 kg go (2G) ly 3 con chip (3C), t l 2/3. Do Vit Nam s c li v ch c mt gi sn xut nhng c c 3C, thay v sn xut trong nc th mt 3 gi. Li ch ca Vit Nam thu c t trao i l 2 gi lao ng. Nht cng thu c li t muabn l 1 gi lao ng. Cng li hai nc s thu li 3 gi cng lao ng thay v phi s dng 7 gi cng lao ng trc (gim gi lao ng 43% tc l tng hiu qu cng vic ln 43%). Tng th: o nu 01 ngi Vit v 1 ngi Nht dng 1 gi u tin sn xut go v gi th 2 sn xut chip th tng sn lng ca 2 ngi l: 3 kg go + 4 con chip. o nu phn cng lao ng ngi Vit dng c 2 gi sn xut go cn ngi Nht th sn xut chip, lc ny tng sn lng ca c hai l ti a: 4 kg go + 6 con chip. Thng d c hai quc gia l: 1kg go + 2 con chip. Hai nc cng c th khng ng t l trao i l 2/3 nhng nu t l mua-bn bng hoc nh hn 1/3 Nht Bn s t sn xut go hay nu t l mua-bn bng hoc ln hn 2/1 Vit Nam s t sn xut chip. Tm li l thuyt li th tuyt i ca Adam Smith cho thy: o Mi nc tp trung vo sn xut sn phm c li th tuyt i ri trao i vi nhau s mang li li ch cho c hai. o o Mu dch t do s lm cho th gii s dng ti nguyn c hiu qu hn. Tnh u vit ca chuyn mn ha.
T Adam Smith ng h mt nn thng mi t do, khng c s can thip ca chnh ph. 2.3 Li th so snh (Comparative Advantage)
Nng l lun ca Adam Smith ln cao hn, nm 1817 David Ricardo chng minh rng hai nc vn t c li ch qua mua-bn ngay c khi quc gia A c hon ton li th trong sn xut so vi quc gia B.
10
TS. HUNH MINH TRIT
Li th so snh l mt nguyn tc trong kinh t hc pht biu rng mi quc gia s c li khi n chuyn mn ha sn xut v xut khu nhng hng ha m mnh c th sn xut vi chi ph tng i thp (hay tng i c hiu qu hn cc nc khc); ngc li, mi quc gia s c li nu n nhp khu nhng hng ha m mnh c th sn xut vi chi ph tng i cao (hay tng i khng hiu qu bng cc nc khc). Nguyn tc li th so snh cho rng mt nc c th thu c li t thng mi bt k n tuyt i c hiu qu hn hay tuyt i khng hiu qu bng cc nc khc trong vic sn xut mi hng ha. Nguyn tc li th so snh l khi nim trng yu trong nghin cu thng mi quc t. Nh kinh t hc c gii thng Nobel nm 1970 Paul Samuelson vit: "Mc d c nhng hn ch, l thuyt li th so snh vn l mt trong nhng chn l su sc nht ca mi mn kinh t hc. Cc quc gia khng quan tm n li th so snh u phi tr mt ci gi rt t bng mc sng v tng trng kinh t ca chnh mnh." L thuyt ca ng c gi l l thuyt li th so snh, n c m t nh sau: V d 2.2: Gi s mt lut s c kh nng va t vn lut va nh my ch; cn mt th k th ch c th nh my ch, nh sau: Bng 2.2 : Li th so snh Lut s Gi Thnh tin S lng 100.000 100.000 0 10.000 30.000 02 trang
Cng vic (1 gi) S lng T vn 01 gi nh my 03 trang
Th k Gi Thnh tin 0 0 10.000 20.000
Nu lut s ch lm t vn th 8 gi kim c 8 x 100.000 = 800.000. Nhng nu lut s ny va lm t vn v va nh my th c mi gi nh my lut s s mt i: 100.000 30.000 = 70.000. V th, lut s thay v t nh my s thu th k nh my v mi 03 trang nh my th tr 30.000. Tnh chung th 1 gi t vn v thu ngi nh my lut s ny nhn c 100.000 30.000 = 70.000. Lut s ch khng thu th k khi xy ra 1 trong 2 trng hp sau: o o Gi t vn gim xung 30.000/gi. Gi nh my tng ln 33.333/ 1 trang.
Ch theo thuyt li th so snh th c thm gi nh1: (7) Lao ng l chi ph sn xut duy nht trong sn xut tt c cc sn phm v chi ph sn xut c ng nht vi tin lng. V d 2.3: Gi s Vit Nam v Nht Bn u c kh nng sn xut go v chip in t theo bng m t sau: Bng 2.3 : Li th so snh go-chip Sn phm Go (kg/gi/ngi)
1
Vit Nam 2
Nht Bn 3
Ngoi 6 gi nh ging nh phn 2.2 Li th tuyt i Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
11
TS. HUNH MINH TRIT
Nht Bn c li th tuyt i trong c sn Chip in t (ci/gi/ngi) 1 5 xut Chip v Go so vi Vit Nam. T v d 2 cho thy Nht Bn s tp trung sn T l go/chip 2/1 3/5 xut mt hng c li th so snh cao hn v Vit Nam s sn xut sn phm cn li. Chuyn mn ha Go Chip Trong trng hp ny, Vit Nam c t l go/chip l: 2/1 > 3/5 ca Nht Bn, v th Vit Nam c li th so snh i vi mt hng go. Ngi Nht s chuyn mn ha sn xut chip v bn cho Vit Nam. Mt cch tng qut, li th so snh ca sn phm c xc nh nh sau:
12
TS. HUNH MINH TRIT
Bng 2.4 : Li th so snh tng qut A1/B1 > A2/B2: quc gia I c li th so snh nn tp trung chuyn mn ha sn xut sn phm A, cn quc gia II tp trung sn xut sn phm B. Khi A1/B1 = A2/B2, kh m gii thch c li ch ca 2 quc gia khi chuyn mn ha v mua bn vi nhau theo l thuyt v li th so snh. Tuy nhin trng hp ngoi l ny s c gii thch t c l thuyt chi ph c hi. Sn phm A (n v/gi/ngi) B (n v/gi/ngi) T l A/B A1/B1 > A2/B2 A1/B1 < A2/B2 A1/B1 = A2/B2 Li ch t mu dch: Hai nc s u c li khi chuyn mn ha sn phm c li th so snh v trao i nhau nhng t l trao i s quyt nh nc no c li nhiu hn. T V d 3, ta gi s cc t l trao i c th xy ra nh sau: Bng 2.5 : Li ch t mu dch theo cc t s trao i Li ch t mu dch T l trao i Vit Nam Nht Bn Th gii 2G : 1C 0 4C 4C 2G : 2C 1C 3C 4C 2G : 3C 2C 2C 4C 2G : 4C 3C 1C 4C 2G : 5C 4C 0 4C QG I A1 B1 A1/B1 A B QG II A2 B2 A2/B2 B A
Ngoi l him xy ra
Vy t l trao i trong khong : 1C < 2G < 5C
T l 2G:3C l t l mang li li ch u nhau cho hai bn. Nu i nhiu hn 3C th Vit Nam c li hn; cn t hn 3C th Nht Bn c li hn. V d 2.4: Bng 1 - Chi ph v lao ng sn xut Sn phm Ti Anh (gi cng) Ti B o Nha (gi cng) 1 n v la m 15 10 1 n v ru vang 30 15
Trong v d ny B o Nha c li th tuyt i so vi Anh trong sn xut c la m ln ru vang: nng sut lao ng ca B o Nha gp hai ln Anh trong sn xut ru vang v gp 1,5 ln trong sn xut la m. Theo suy ngh thng thng, trong trng hp ny B o Nha s khng nn nhp khu mt hng no t Anh c. Th nhng phn tch ca Ricardo dn n kt lun hon ton khc:
1 n v ru vang ti Anh sn xut phi tn chi ph tng ng vi chi ph sn xut 2 n v la m (hay ni mt cch khc, chi ph c hi sn xut 1 n v ru vang l 2 n v la m); trong khi , ti B o Nha, sn xut 1 n v ru vang ch mt chi ph tng ng vi chi ph sn xut 1,5 n v la m (hay chi ph c hi sn xut 1 n v ru vang l 1,5 n v la m). V th B o Nha sn sut ru vang r hn tng i so vi Anh. Tng t nh vy, Anh, sn xut la m r hn tng i so vi B o Nha (v chi ph c hi ch c 0,5 n v ru vang trong khi B o Nha phi mt 2/3 n v ru vang). Hay
13
TS. HUNH MINH TRIT
ni mt cch khc, B o Nha c li th so snh v sn xut ru vang cn Anh c li th so snh v sn xut la m. thy c c hai nc s cng c li nu ch tp trung vo sn xut hng ho m mnh c li th so snh: B o Nha ch sn xut ru vang cn Anh ch sn xut la m ri trao i thng mi vi nhau, Ricardo lm nh sau: ng gi nh ngun lc lao ng ca Anh l 270 gi cng lao ng, cn ca B o Nha l 180 gi cng lao ng. Nu khng c thng mi, c hai nc s sn xut c hai hng ho v theo chi ph ti Bng 1 th kt qu l s lng sn phm c sn xut ra nh sau:
Bng 2 - Trc khi c thng mi Quc gia S n v la m S n v ru vang Anh 8 5 B o Nha 9 6 Tng cng 17 11
Nu B o Nha ch sn xut ru vang cn Anh ch sn xut la m ri trao i thng mi vi nhau th s lng sn phm c sn xut ra s l:
Bng 3 - Sau khi c thng mi t nc S n v la m S n v ru vang Anh 18 0 0 12 B o Nha Tng cng 18 12 R rng sau khi c thng mi v mi nc ch tp trung vo sn xut hng ho m mnh c li th so snh, tng s lng sn phm ca la m v ru vang ca c hai nc u tng hn so vi trc khi c thng mi (l lc hai nc cng phi phn b ngun lc khan him ca mnh sn xut c hai loi sn phm). M rng phn tch li th so snh cho nhiu hng ha v nhiu quc gia
Trng hp c nhiu hng ho vi chi ph khng i v c hai quc gia th li th so snh ca tng hng ho s c sp xp theo th t u tin t hng ho c li th so snh cao nht n hng ho c li th so snh thp nht v mi nc s tp trung vo sn xut nhng mt hng c li th so snh t cao nht n cao mc cn bng. Ranh gii mt hng no l c li th so snh cao mc cn bng s do cung cu trn th trng quc t quyt nh. Trng hp c nhiu nc th c th gp chung tt c cc nc khc thnh mt nc gi l phn cn li ca th gii v nhng phn tch trn vn gi nguyn tnh ng n ca n. Li th so snh khng nhng p dng trong trng hp thng mi quc t m cn c th p dng cho cc vng trong mt quc gia mt cch hon ton tng t.
Hn ch ca nguyn tc li th so snh Hn ch ca nguyn tc li th so snh nm trong cc gi nh ca n, v d gi nh rng cc nhn t sn xut c th dch chuyn hon ho s ny sinh hn ch nu trn thc t khng c nh vy. Nhng ngi sn xut ru vang ca Anh c th khng d dng tm c vic lm (chuyn sang sn xut la m) khi nc Anh khng sn xut ru vang na v s tht nghip. Nn kinh t s khng ton dng nhn cng lm cho sn lng gim st. Chnh v th mc d nguyn tc li th so snh c th c tng qut ho cho bt k quc gia no, vi nhiu loi hng ho, nhiu loi u vo, t l cc nhn t
14
TS. HUNH MINH TRIT
sn xut thay i, li sut gim dn khi quy m tng... v l nn tng ca thng mi t do nhng nhng hn ch nh v d va nu li l lp lun bo v thu quan cng nh cc ro cn thng mi Li th so snh v gi yu t u vo Ton b phn tch ca Ricardo v li th so snh thc cht da trn s khc nhau gia cc nc trong cng ngh sn xut dn n nng sut vt cht v i hi lao ng n v khc nhau. Xt trn gc gi yu t u vo cng dn n li th so snh vi nn tng cng ngh nh nhau:
Cc nc pht trin c cung yu t u vo v t bn nhiu hn cc nc ang pht trin dn n s lng t bn trn mi nhn cng ln hn. Ngc li s nhn cng trn mt n v t bn ca cc nc ang pht trin li ln hn cc nc pht trin. Nh vy gi thu t bn cc nc pht trin r hn tng i so vi gi thu nhn cng; ngc li cc nc ang pht trin gi thu nhn cng li r hn tng i so vi gi thu t bn. Ni mt cch khc, cc nc pht trin c li th so snh v gi thu t bn cn cc nc ang pht trin c li th so snh v gi thu nhn cng. Quc gia no sn xut hng ha c hm lng nhn t u vo m mnh c li th so snh cao mt cch tng i th s sn xut c hng ha r hn tng i v s c li th so snh v nhng hng ha ny.
iu ny l gii v sao Vit Nam li xut khu nhiu sn phm th (du th, than ...) hoc hng ha c hm lng nhn cng cao nh dt may, giy dp... cn nhp khu my mc, thit b t cc nc pht trin. 2.4 Chi ph c hi (Opportunity Cost)
Ngoi lao ng th sn phm cn cn nhiu yu t khc nh vn, k thut, t ai, . Nm 1936 Gottfried Haberler pht trin thuyt li th so snh bng cch da trn l thuyt chi ph c hi gii thch quy lut li th so snh. Khi mt chn la kinh t c thc hin, cc nh kinh t o lng chi ph ca chn la di dng chi ph c hi, c nh ngha l gi tr ca chn la thay th tt nht b b qua. Chi ph c hi l mt khi nim hu ch c s dng trong l thuyt la chn. N c vn dng rt thng xuyn v rng ri trong i sng kinh t. Chi ph c hi da trn c s l ngun lc khan him nn buc chng ta phi thc hin s la chn. La chn tc l thc hin s nh i, tc l nhn c mt li ch no buc chng ta phi nh i hoc b qua mt chi ph nht nh cho n. Nh vy, chi ph c hi ca mt phng n c la chn l gi tr ca phng n tt nht b b qua khi thc hin s la chn (v l nhng li ch mt i khi chn phng n ny m khng chn phng n khc; Phng n c chn khc c th tt hn phng n chn). Do quy lut v s khan him nn lun tn ti nhng s nh i khi thc hin cc s la chn. Hay ni cch khc, chi ph c hi lun tn ti. Mt v d th v v chi ph c hi l t kinh doanh. Bn mun thnh lp mt cng ty phn mm, bn phi thu vn phng, tuyn lp trnh vin, v sau bn phn mm. Sau mt nm, chi ph trc tip l: Thu vn phng: 12.000 USD Lng: 24.000 USD Cc chi ph tin ch: 10.000 USD Tng chi ph trong nm l 46.000 USD. Gi s doanh s phn mm l 48.000 USD, bn s rt vui v li nhun l 2.000 USD
15
TS. HUNH MINH TRIT
Tuy nhin, li nhun k ton tnh theo cch ny khng o lng chnh xc s thnh cng ca bn. Gi s bn c th lm vic cho mt ngn hng quc t v kim c 8.000 USD. Vy c hi kim c 8.000 USD b b qua chnh l chi ph c hi, theo bn mt i mt khon li kinh t l 6.000 USD. Mt v d khc, mt trng i hc mun m rng c s trn mnh t ca trng mt thnh ph ln. Mt cn b trng cho rng v t c sn nn "khng phi tn chi ph". Tht ra, mnh t trn vn c chi ph v c th c s dng vo mc ch khc. Nh trng c th bn mnh t ny i v dng tin xy c s trn mt mnh t r tin hn. Mt v d n gin khc ca chi ph c hi l khi la chn vic n lp nghe gio s ging bi, mt hc vin s mt c hi gp g k kt hp ng vi mt i tc lm n, hoc mt c hi tham d mt hi tho khc cng ang c t chc trong thi gian . Thi gian l ngun lc khan him nn khng th cng mt lc thc hin c c ba phng n. Nu la chn n lp nghe gio s ging bi, th phng n tt nht b b qua i vi ngi hc vin l gp mt i tc k kt hp ng. C th hn, nu hp ng mang li cho anh ta 10 triu ng, th c th ni l chi ph c hi ca vic n lp nghe gio s ging bi l gi tr ca phng n tt nht b b qua , tc l 10 triu ng. Trong sn xut, l s lng cc hng ha khc cn phi hy sinh c thm mt n v hng ha no . Mi mt hot ng u c mt chi ph c hi. V d, khi mt ngi no u t 10.000 USD vo chng khon th chnh ngi b l c hi c hng li nu gi 10.000 USD vo ngn hng nh mt khon tin tit kim. Chi ph c hi ca d n u t 10.000 USD vo chng khon bng khon li tit kim ng ra c th c c. Chi ph c hi khng ch l vic mt tin bc hay chi ph v ti chnh, n cn bao gm c nhng th khc nh: mt thi gian, thch, hoc nhng li nhun khc. Chi ph c hi c s dng nh l cn c so snh vi li ch thu c khi thc hin cc s la chn, v l chi ph kinh t. Cc nh kinh doanh v ngi tiu dng thc hin la chn trn c s so snh li ch thu c v chi ph b ra ti mi im bin (tc l ti mi n v hng ha, dch v c sn xut hoc tiu dng thm). V d trong vic la chn lng hng ha tiu dng ti u, chi ph c hi ca mi n v hng ha c tiu dng thm l gi c mt n v sn phm, v n c so snh vi li ch cn bin thu c khi tiu dng thm n v sn phm . Trong vic la chn lng hng ha sn xut ti u, chi ph c hi ca mi n v hng ha sn xut thm l chi ph cn bin ca mi n v sn phm sn xut thm, v c so snh vi doanh thu cn bin ca n v sn phm tng thm . Vic phn tch, so snh li ch - chi ph ti im bin chnh l ni dung ca phng php phn tch cn bin. Chi ph c hi l khi nim cha kha trong kinh t hc. Do tnh tru tng v tng i ca n, cng nh vic n cha xy ra nn chi ph c hi thng khng xut hin trong cc bo co ca b phn ti chnh, k ton. Tuy nhin, y lun l vn cc nh qun l phi cn nhc khi a ra mt quyt nh. Gn nh mi phng n s lin quan n t nht mt chi ph c hi. Cc chuyn gia v Phn tch gia tng, Phn tch d n lun phi phn tch chi ph c hi. V d v mu dch: Gi s khng c mu dch, ngi Nht2 phi sn xut go n, m mt gi sn xut 1 kg go th mt c hi sn xut 3 con chip in t. Nh vy chi ph c hi to ra 1 kg go ca Nht Bn l 3 con chip, cn Vit Nam l 1/2. Ni cch khc, chi ph c hi ca mt sn phm l s
Theo v d 1 Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
16
TS. HUNH MINH TRIT
lng ca mt sn phm khc m ngi ta phi hy sinh c ti nguyn lm tng thm mt n v sn phm th nht. Qua v d trn cho thy Vit Nam c chi ph c hi thp trong sn xut go so vi Nht Bn (1/2<3) nn Vit Nam c li th so snh; ngc li trong sn xut chip in t, Nht Bn c li th hn. Nh cp phn 1.2, ngun lc mi quc gia u hu hn nn cc quc gia s phi la chn nhng sn phm c li th so snh, chi ph c hi cng thp cng tt sn xut v trao i vi nhau. Giao thng gip cho cc quc gia tham gia m rng kh nng sn xut (ng gii hn sn xut) ca mnh. V d 2.4: Bng 2.6 : Phn b ngun lc hu hn M v Anh M Anh Vi Thp Vi 0 60 0 20 50 20 40 40 40 60 30 60 80 20 80 100 10 100 120 0 120
Thp 180 150 120 90 60 30 0
Nu khng thng mi, c hai nc M v Anh t cung, t cp; trong nc sn xut bao nhiu s p ng tiu dng by nhiu. Gi s M chn mc sn xut v tiu dng mc A (90; 60) v Anh A (40; 40). Mt khc, M tp trung sn xut thp ti C (180; 0) v Anh tp trung vo vi ti C (0; 120); sau hai nc trao i vi nhau theo t l 70 thp = 70 vi. lc ny tiu dng ca hai nc u gia tng, ti M l B (110; 70) v Anh B (70; 50). So vi khi t cung t cp ngi M tng phc li 20 thp v 10 vi; cn ngi Anh tng phc li l 30 thp v 10 vi. R rng thng mi gip hai nc tng mc tha dng cho nn kinh t ca mnh. Vic chuyn mn ha vo mt hng c chi ph c hi thp, gip cc nc s dng ti nguyn, ngun lc pht trin hiu qu hn. Vi 120 Vi 120 C
B 70 60 A 50 40 C 0 90 110 180 Thp 0 40 60 70 Thp A B
Hnh 2.1: Thng mi lm gia tng phc li ca nn kinh t

17
TS. HUNH MINH TRIT
Xt theo kinh t ton cu, khi khng mua bn, c ngi M v Anh ch to ra 130 thp + 100 vi. Khi phn cng sn xut hp l, 2 nc ny to ra 180 thp + 120 vi, ng gp c nhiu hn cho nn kinh t th gii. 2.4.1 Gii hn kh nng sn xut, chi ph c hi v hiu qu
Kinh t hc tr li 3 cu hi c bn:
Sn xut ci g, vi s lng bao nhiu? (tiu dng hay u t, hng ha t nhn hay cng cng, tht hay khoai ty...) Sn xut nh th no? (s dng cng ngh no?...) Sn xut cho ai? (sn xut phi hng n nhu cu ngi tiu dng, phn phi u ra cho ai?...)
Mt cng c phn tch vn ny l ng gii hn kh nng sn xut (vit tt: theo ting Anh: PPF- production possibilities frontier). Gi s, mt nn kinh t ch sn xut hai loi hng ha. ng PPF ch ra cc sn lng khc nhau ca hai loi hng ha. Cng ngh v ngun lc u vo (nh: t ai, ngun vn, lao ng tim nng) cho trc s sn xut ra mt mc gii hn tng sn lng u ra. im A trn th ch ra rng c mt lng FA thc phm v mt lng CA my tnh c sn xut khi sn xut mc hiu qu. Cng tng t nh vy i vi mt lng FB thc phm v CB my tnh im B. Mi im trn ng PPF u ch ra tng sn lng tim nng ti a ca nn kinh t, m , sn lng ca mt loi hng ha l ti a tng ng vi mt lng cho trc ca loi hng ha khc. S khan him ch ra rng, mi ngi sn sng mua nhng khng th mua cc mc sn lng ngoi ng PPF. Khi di chuyn dc theo ng PPF, nu sn xut mt loi hng ha no nhiu hn th sn xut mt loi hng ha khc phi t i, sn lng hai loi hng ha c mi quan h t l nghch. iu ny xy ra l bi v tng sn lng mt loi hng ha i hi phi c s dch chuyn ngun lc u vo sn xut loi hng ha kia. dc ti mt im ca th th hin s nh i gia hai loi hng ha. N o lng chi ph ca mt n v tng thm ca mt loi hng ha khi b khng sn xut mt loi hng ha khc, y l mt v d v chi ph c hi. Chi ph c hi c miu t nh l mt "mi quan h c bn gia khan him v la chn". Trong kinh t th trng, di chuyn dc theo mt ng c th c miu t nh l la chn xem c nn tng sn lng u ra ca mt loi hng ha trn chi ph ca mt loi hng ha khc khng. Vi s gii thch nh trn, mi im trn ng PPF u th hin hiu qu sn xut bng cch ti a ha u ra vi mt sn lng u vo cho trc. Mt im bn trong ng PPF, v d nh im U, l c th thc hin c nhng li mc sn xut khng hiu qu (b ph khng s dng cc ngun
18
TS. HUNH MINH TRIT
lc u vo). mc ny, u ra ca mt hoc hai loi hng ha c th tng ln bng cch di chuyn theo hng ng bc n mt im nm trn ng cong. Mt v d cho sn xut khng hiu qu l tht nghip cao trong thi k suy thoi kinh t. Mc d vy, mt im trn ng PPF khng c ngha l t hiu qu phn phi mt cch y nu nh nn kinh t khng sn xut c mt tp hp cc loi hng ha ph hp vi s a thch ca ngi tiu dng. Lin quan n s phn tch ny l kin thc c nghin cu trong mn kinh t hc cng cng, mn khoa hc nghin cu lm th no m mt nn kinh t c th ci thin s hiu qu ca n. Tm li, nhn thc v s khan him v vic mt nn kinh t s dng cc ngun lc nh th no cho hiu qu nht l mt vn ct yu ca kinh t hc. 2.5 Li th kinh t nh quy m (Economy of Scale)
_ Li th kinh t nh qui m hay cn gi l li nhun tng dn theo quy m c bc l khi chi ph bnh qun di hn gim theo sn lng tng ln. _ Tnh phi kinh t nh qui m hay cn gi l li nhun gim dn theo quy m, c bc l khi chi ph bnh qun di hn tng ln theo sn lng tng ln hoc khng tng. _ Khi ng chi ph bnh qun di hn i xung, chi ph bnh qun cho qu trnh sn xut gim dn khi sn lng tng ln v nh vy c c li th kinh t nh qui m. Khi chi ph sn lng tng ln, chi ph bnh qun cho qu trnh sn xut tng vi sn lng cao hn v li tc gim theo quy m. Trng hp trung gian l khi chi ph bnh qun c nh th s c li tc c nh theo quy m. a, Nguyn nhn gy ra Li th kinh t nh qui m _ Do tnh ko th chia c ca qu trnh sx, trong qu trnh sx lun lun cn 1 s lng ti thiu cc u vo duy tr hot ng ca doanh nghip, n ko ph thuc vo vic c sx hay ko, cc chi ph gi l chi ph c nh v n ko thay i theo mc sn lng, ngha l cc chi ph ny khng th chia nh c na, n bt u t nhng mc sn lng thp v khng tng cng vi mc tng ca sn lng, v vy khi sn lng tng, doanh nghip s t c li th kinh t nh qui m v cc chi ph c nh ny c th chia cho mt s lng nhiu hn cc n v sn lng v nh vy n lm gim chi ph bnh qun cho mt n v sn phm. _ Do tnh chuyn mn ha, mt s ngnh ngh ring l, mt mnh phi m ng tt c cc cng vic trong kinh doanh nhng nu h m rng sn xut v thu thm lao ng th mi ngi cng nhn c th tp trung vo mt cng vic c th v gii quyt cng vic c hiu qu hn, do c hiu qu hn, gp phn lm gim chi ph bnh qun. _ Do tnh quan h cht ch, doanh nghip c quy m ln thng cn n li th ca cc loi my mc mi, hin i, vi cc mc sn lng cao th chi ph khu hao my mc c th gii u cho mt s lng ln sn phm v vi k thut sn xut c th sn xut ra nhiu sn phm n mc lm cho chi ph bnh qun gim. b, Nguyn nhn gy ra tnh phi kinh t do qui m Nguyn nhn chnh gy ra tnh phi kinh t do qui m l : + Khi hng tr nn ln hn th cng vic qun l tr nn kh khn hn, vn ny c m t nh l tnh phi kinh t do qui m trong qun l. Cc doanh nghip ln thng cn nhiu cp qun l v i vi cc cp ny cng cn qun l h, v vy cc doanh nghip s tr nn quan liu, kh qun l, gy kh khn trong vic iu hnh sx kinh doanh v khi chi ph bnh qun bt u tng ln.
19
TS. HUNH MINH TRIT
+ Ngoi ra cc yu t a l cng nh hng v gy ra tnh phi kinh t bi v nu nh my s 1 v tr thun li th nh my th 2 s km u th hn, v th chi ph s phi chia s, b tr Cc li th kinh t nh quy m pht sinh khi cc chi ph trn mt n v gim khi tng sn lng. Cc li th kinh t nh quy m l nhng li th chnh ca vic tng quy m sn xut v tr thnh "big". Ti sao li th kinh t nh quy m quan trng? - Th nht, bi v mt doanh nghip ln c th t c chi ph thp hn cho khch hng thng qua cc mc gi thp hn v gia tng th phn ca th trng. iu ny t ra mt mi e da cho cc doanh nghip nh c th c "ct xn" bi i th cnh tranh - Th hai, mt doanh nghip c th la chn duy tr mc gi hin ti ca n i vi sn phm ca mnh v chp nhn mc li nhun cao hn. V d, mt hng sn xut ni tht, c th sn xut 1.000 t ti 250 /ci c th m rng v c th sn xut 2.000 t 200 /ci. Tng chi ph sn xut s tng ln n 400.000 so vi 250.000 , nhng chi ph cho mi n v gim t 250 /ci n 200 /ci . Gi s cc doanh nghip bn t gi 350 /ci , li nhun mi tng ln t 100 /ci n 150/ci. C hai loi li th kinh t nh quy m : li th kinh t nh quy m bn trong v li th kinh t nh quy m bn ngoi. Li th kinh t nh quy m bn trong c tc ng ln hn tim nng v chi ph v li nhun ca doanh nghip. Li th kinh t nh quy m bn trong Li th kinh t nh quy m bn trong lin quan n cc chi ph n v thp hn m mt cng ty duy nht c th c c bng cch pht trin trong kch thc t thn. C nm loi chnh ca Li th kinh t nh quy m bn trong. Bulk-buying economies /mua s lng ln Khi cc doanh nghip pht trin, h cn t hng s lng ln cc u vo sn xut. V d, h s t hng thm nhiu nguyn liu. Khi tng gi tr n hng, doanh nghip c c quyn mc c nhiu hn vi cc nh cung cp. Do c th c gim gi v gi thp hn cho cc nguyn liu th. Technical economies /Li th k thut Doanh nghip c quy m sn xut ln c th s dng my mc tin tin hn (hoc s dng my mc hin c hiu qu hn). iu ny c th bao gm vic s dng cc k thut sn xut hng lot, l mt hnh thc sn xut hiu qu hn. Mt cng ty ln cng c th kh nng u t vo nghin cu v pht trin. Financial economies/ Li th ti chnh Nhiu doanh nghip nh gp kh khn c c ti chnh v khi lm c iu , chi ph ti chnh thng l kh cao. iu ny l do cc doanh nghip nh c xem nh l ri ro hn so vi cc doanh nghip ln hn pht trin v mt h s tt. Cc cng ty ln hn do tm ngun ti chnh d dng hn t nhng ngi cho vay tim nng v d c tin vi li sut thp hn. Marketing economies /Li th Tip th Mi khu ca tip th u c chi ph - c bit l phng php qung co nh qung co v xc tin mt lc lng bn hng. Nhiu khon chi ph tip th l chi ph c nh v nh vy l mt doanh
20
TS. HUNH MINH TRIT
nghip cng ln hn, n c th chia s chi ph tip th trong mt phm vi rng hn cc sn phm v ct gim chi ph trung bnh cho mi n v. Managerial economies /Li th Qun l As a firm grows, there is greater potential for managers to specialise in particular tasks (eg marketing, human resource management, finance). Khi mt cng ty pht trin, s c tim nng ln hn cc nh qun l chuyn nghip hn trong nhim v c th no (v d nh tip th, qun l nhn s, ti chnh). Chuyn gia qun l c th s hot ng hiu qu hn khi h c trnh cao v kinh nghim, chuyn mn v trnh so vi mt ngi trong mt cng ty nh hn ang c gng thc hin tt c nhng vai tr ny. Li th kinh t nh quy m bn ngoi /External economies of scale External economies of scale occur when a firm benefits from lower unit costs as a result of the whole industry growing in size . Li th kinh t nh quy m bn ngoi xy ra khi mt cng ty c c li ch nh n v chi ph thp hn do kt qu ca ton b ngnh cng nghip pht trin quy m. Cc loi li th chnh l: Giao thng vn ti v cc lin kt truyn thng c nng cao Khi mt ngnh cng nghip hnh thnh v pht trin mt vng no , c kh nng l chnh ph s cung cp h tng giao thng vn chuyn tt hn v lin kt truyn thng nng cao kh nng tip cn vi khu vc. iu ny s lm gim chi ph vn chuyn cho cc cng ty trong khu vc nh thi gian vn chuyn c gim v cng c th thu ht thm nhiu khch hng tim nng. For example, an area of Scotland known as Silicon Glen has attracted many high-tech firms and as a result improved air and road links have been built in the region. V d, mt khu vc ca Scotland c gi l Silicon Glen thu ht nhiu cng ty cng ngh cao v l kt qu ca mi trng kinh doanh c ci thin v cc h tng ng s c xy dng trong khu vc. o to v gio dc tr nn tp trung vo cc ngnh cng nghip Cc trng i hc v Cao ng s cung cp cc kha hc ph hp hn cho mt ngnh cng nghip tr thnh ch cht trong mt khu vc hoc ton quc. V d, c rt nhiu kha hc CNTT ang c m ti cc trng H/ Cao ng do ton b ngnh cng nghip CNTT pht trin gn y. iu ny c ngha cc cng ty c th c li t vic c mt ngun nhn lc ln c tay ngh ph hp tuyn dng. Cc ngnh cng nghip khc pht trin h tr ngnh cng nghip ny Mt mng li cc nh cung cp hoc cc ngnh cng nghip h tr c th pht trin v kch thc v / hoc xc nh v tr gn vi ngnh cng nghip chnh. iu ny c ngha mt cng ty c nhiu c hi ln trong vic tm kim nhng ngun nguyn liu, vt t cht lng cao c cung cp gi c phi chng t cc nh cung cp gn . V d 2.5: Mt chic xe 15 ch nu vn chuyn 5 hnh khch th chi ph trung bnh trn mt hnh khch l 300.000 ng; nu ch 10 hnh khch th chi ph trung bnh cn 150.000 ng, cn nu ch 15 khch th chi ph trung bnh cn 100.000 ng. Nh vo quy m vn chuyn tng ln lm chi ph gim xung. Quy lut ny cng din ra doanh nghip, quy m sn xut ca doanh nghip cng m rng th chi ph sn xut trn mt n v sn phm cng gim do nh ph/n v gim. Tng t, nn kinh t c quy
21
TS. HUNH MINH TRIT
m cng ln th li th kinh t nh quy m cng ln tng ng. Cc v d trn gi l li th kinh t nh quy m bn trong (Internal economies of scale). Li th kinh t nh quy m bn ngoi (External economies of scale) din ra khi cc doanh nghip tp trung vo mt khu cng nghip nhm tit kim chi ph sn xut. Mt cch khc, Li th kinh t nh quy m bn ngoi din ra khi chi ph trn mi n v sn phm gim xung nh quy m ca ngnh cng nghip tng ln bt chp quy m ca tng doanh nghip khng thay i. Cc quc gia thnh lp khu vc mu dch t do cng nhm tn dng li th kinh t nh quy m bn ngoi.
22
TS. HUNH MINH TRIT
Chng 3
3.1 Chi ph c hi gia tng
CC L THUYT HIN I
Haberler gi nh rng chi ph c hi khng i khi a ra l thuyt chi ph c hi. iu ny khng ng trong thc t v cng chuyn mn ha trong sn xut th chi ph c hi cng tng. V d: thm d du ha gn vi chi ph thp v thm d du ha xa vi chi ph cao; hay nui tm trn t trng la xu (chi ph c hi thp) v nui tm trn t trng la tt (chi ph c hi cao). Chi ph c hi ngy cng tng c ngha rng quc gia phi hy sinh ngy cng nhiu hn sn phm ny dnh ti nguyn sn xut 1 n v sn phm kia.
Nhc li: ng bng quan tp hp nhng phi hp khc nhau v hai loi sn phm m ngi tiu dng t c mc tha mn nh nhau. V th ngi tiu dng c thi bng quan khng phn bit gia hai im bt k trn cng mt ng bng quan. ng bng quan cng nm xa gc ta th mc tha mn cng cao v ngc li. Cn bng ni a: Nu khng c mu dch mt quc gia t c cn bng khi ng bng quan cao nht tip xc vi ng gii hn sn xut. Hay gi c sn phm so snh cn bng ni a c xc nh bi dc ca ng tip tuyn chung ca ng gii hn sn xut ca quc gia v ng bng quan ti im cn bng tc l ti im t cung t cp. Cn bng ni a ti mc gi c sn phm so snh v biu th li th so snh ca quc gia.
Khi xc nh c li th so snh, mi quc gia s chuyn mn ha vo sn xut sn phm trao i, tuy nhin khi chuyn mn ha th dn n chi ph c hi tng ln. Do c hai quc gia ch chuyn mn ha n khi gi c l nh nhau c hai quc gia. Hai quc gia c th hiu tiu dng khc nhau khi trao i vn thu c li ch cho c hai.
Mt vi khi nim khc: Mc chi ph c hi gia tng c gi l t l chuyn dch bin (MRT), c o bng dc ca ng tip tuyn vi ng gii hn kh nng sn xut ti im sn xut. T l thay th bin (MRS) biu th s lng sn phm ny phi gim i thay th bng mt n v sn phm kia m mc tha mn vn khng i, c o bng dc ca ng bng quan.
3.2 3.2.1
Thuyt li th tng i Heckscher - Ohlin Gi nh
Ch c 2 yu t sn xut l lao ng (L) v t bn (K). chi ph s dng L l tin lng (w) cn t bn l li sut (r). sn xut mt hng vi cn nhiu lao ng; sn xut mt hng thp cn nhiu t bn. T l K/L ca thp ln hn K/L ca vi c 2 quc gia. T l gia u t v sn lng ca 2 loi hng ha trong 2 quc gia l 1 hng s. C hai quc gia u chuyn mn ha mc khng hon ho. Hoa K l nc c sn (d tha) t bn cn Vit Nam l nc c sn lao ng v t l r/w Hoa K thp hn r/w Vit Nam. 3.2.2 Li th tng i
C Hoa K v Vit Nam u t c li ch ln hn nu Hoa K tp trung sn xut thp v Vit Nam tp trung sn xut vi trao i cho nhau. M hnh ny cng ng khi m rng ra nhiu yu t sn xut khc.
23
TS. HUNH MINH TRIT
Hnh 3.1 Trc khi c ngoi thng
Hnh 3.2 Khi c ngoi thng
Mt cch tng qut: Mi nc tp trung vo sn xut sn phm c li th tng i ri trao i vi nhau s mang li li ch cho c hai. Mt ln na theo Heckscher - Ohlin: giao thng gip cho cc quc gia tham gia m rng kh nng sn xut (ng gii hn sn xut) ca mnh. nh l Stolper Samuelson : Khi gi cu mt loi hng ho tng th gi cu yu t sn xut m hng ho thm dng s gia tng v gi cu yu t m hng ho khng thm dng s gim.
V d 3.1: hn ch nhp khu thp VN m thp vn l mt hng thm dng vn cn Vit Nam th khan him vn. Do , cu v vn s tng, li tc t vn s tng, lm thu nhp ca ngi s hu vn tng; trong khi ngi lao ng ti Vit Nam s t vui hn v s lng vic lm mi to ra t ngnh thp khng ng k so vi cc ngnh thm dng lao ng nh : dt may, giy da. 3.3 3.3.1 L thuyt H-O-S Gi c khc bit c to ra nh th no?
Gi sn phm c hnh thnh t nhiu yu t nh: th hiu, s thch ca ngi tiu dng; gi yu t sn xut, cng ngh. S khc nhau v gi ca hai quc gia cn do li th so snh v m hnh mu dch ca hai quc gia ny. 3.3.2 Cn bng tng i v cn bng tuyt i
Cn bng tng i : gi c so snh gia hai sn phm hai quc gia bng nhau. Cn bng tuyt i: gi c cc yu t sn xut hai quc gia l bng nhau. 3.3.3 L thuyt cn bng gi c cc yu t sn xut v l thuyt H-O-S
L thuyt cn bng gi c cc yu t sn xut : thng mi quc t s dn n s cn bng tng i v tuyt i gi c cc yu t sn xut gia cc quc gia giao thng vi nhau (Samuelson).
24
TS. HUNH MINH TRIT
L thuyt H-O-S: s khc bit gi c cc yu t sn xut gia cc quc gia lm pht sinh thng mi quc t; n lt n, thng mi quc t lm gim dn s khc bit , dn n s cn bng tng i v tuyt i gi c cc yu t sn xut gia cc quc gia giao thng vi nhau. 3.3.4 Kim chng thc t
Vn i t cc nc c li sut thp sang cc nc c li sut cao. Lao ng i t nc c mc lng thp sang nc c mc lng cao. Mu dch quc t lm tng gi c yu t sn xut d tha v gim gi c yu t sn xut khan him. Kt lun: mu dch lm thu nhp ca ngi lao ng tng ngc li ngi s hu t bn gim ti cc nc ang pht trin. 3.3.5 Nghch l Leontief
Kt qu nghin cu thc nghim ca Wassily Leontief cho thy: hng xut khu ca M s dng t vn hn hng nhp khu ca M (trong khi M ng u v K/L=> tha vn). S liu thng k xut nhp khu M (1945-1970) cng khng nh Leontief ng. C nhiu l gii cho nghch l ny nh: Theo l thuyt v chu k sng quc t th: M xut khu hng ha s dng nhiu lao ng c tay ngh cao, tin phong v nhp khu hng s dng vn ln. M ch yu mua bn vi cc nc cng tha vn nh: Nht Bn, EU nn m hnh H-O khng th hin r bng kim nh kt qu mua bn gia cc nc pht trin v cc nc ang pht trin. 3.4 L thuyt v chu k sng quc t ca sn phm
Theo Raymond Vernon vng i ca mt sn phm quc t c ba giai on: 3.4.1 Giai on sn phm mi:
Xut pht t nhu cu th trng, mt sn phm mi c pht minh (thng t mt nc pht trin cao). Sn phm mi ny c sn xut thm d v p ng th trng. Phn ng ca th trng l c s nh sn xut iu chnh cho sn phm ph hp hn. Lc ny sn phm ch yu phc v nhu cu ni a, ch xut khu mt t ra nc ngoi. 3.4.2 Giai on sn phm chn mi:
Sn phm t cc i trong nc v bt u c nhu cu ln cc nc pht trin khc (theo Thuyt Linder). Cng ngh sn xut mi ny s c chuyn giao sang cc nc pht trin khc, vi chi ph nhn cng r hn (hay cc yu t khc c sn hn) cc quc gia c chuyn giao s to ra sn phm ny vi chi ph r hn nc u tin. V th nc u tin s nhp khu sn phm ny thay v sn xut n vi chi ph cao. Lc ny c xut khu v sn xut ca quc gia u tin u gim, duy tr cnh tranh, quc gia ny li tip tc lao vo tm kim, pht minh nhng sn phm mi. 3.4.3 Giai on sn phm tiu chun ha:
Sn phm tr thnh thng dng, gi ca n tr thnh yu t cnh tranh quan trng.
25
TS. HUNH MINH TRIT
Sn xut tip tc c chuyn sang cc nc ang pht trin tn dng chi ph thp cc yu t sn xut ca cc quc gia ny. Cc nc ang pht trin tr thnh th trng tiu th sn phm nhp khu. Tm li: M hnh Linder cho rng thng mi b sung ln nhau s tng gia cc nc c cng mc thu nhp. V th cc nc ang pht trin kh lng xm nhp vo th trng cc nc pht trin m ch c th tm kim th trng cc nc ang pht trin khc. u t v chuyn giao cng ngh mang li li ch cho cc nc tham gia.
Theo Staffan Burenstam Linder (1961) trnh by trong tiu lun v thng mi v chuyn ha th: Cu l quan trng trong vic quyt nh TM Cu trong nc quyt nh cc loi sn phm khc nhau c SX trong nc Cc loi sn phm ny c th c bn ch yu cc quc gia c cu tng t Cu c quan h vi mc thu nhp Thng mi din ra nhiu gia cc quc gia tng t nh nhau
duy tr sc cnh tranh cc nc pht trin phi cnh tranh khng ngng a ra nhiu sn phm mi p ng nhu cu, th hiu ca ngi tiu dng ton cu. Cn cc nc ang pht trin th cnh tranh trong vic thu ht chuyn giao cng ngh, lm ch cng ngh, thu ht u t. Nhng nc thnh cng s tin n cnh tranh vi cc nc pht trin khc v sng ch, sng tc, pht minh sn phm mi => cnh tranh tri thc. Lu : mt nc ang pht trin mun tip nhn cng ngh sn xut t nc pht minh phi i mt vi hai vn nan gii l: sc cu ca th trng ni a v sn phm mi cn qu nh; thm na, trnh k thut, tay ngh cng nhn v kinh nghim qun l c khong cch qu xa vi nc pht minh nn vic chuyn giao pht sinh nhiu chi ph v cn nhiu thi gian. Do , thc hin thnh cng chin lc i tt n u cc nc ny phi gii quyt c hai vn trn. 3.5 3.5.1 Li th cnh tranh quc gia - m hnh vin kim cng Michael Porter Nhu cu th trng
Nhu cu th trng s quyt nh cc doanh nghip sn xut ci g v nh th no. Nhng doanh nghip p ng c cu th trng s c li th trong cnh tranh rt ln. 3.5.2 Cc yu t sn xut
Cc yu t sn xut bao gm tt c cc cc yu t u vo ca doanh nghip nh: lao ng, vn, t, nguyn vt liu . Nhng nn kinh t nm gi nhng yu t ny vi chi ph thp s chim li th cnh tranh. 3.5.3 Cc ngnh cng nghip lin kt v b tr
Mt ngnh cng nghip mi nhn pht trin s ko theo s pht trin ca cc ngnh cng nghip lin kt v b tr. Ngc li cc ngnh cng nghip lin kt v b tr pht trin s gip ngnh cng nghip then cht c li th cnh tranh. 3.5.4 Cc chin lc, cu trc v tnh cnh tranh ca cc cng ty
Nhng yu t ni ti, bn trong ca cc doanh nghip ca mt quc gia cng gp phn to li th cnh tranh cho nn kinh t nc ny. Nhng quc gia c i ng doanh nhn nng ng, ti ba s nng cao v th kinh t ca quc gia ny.
26
TS. HUNH MINH TRIT
Tm li : M hnh Porter tin on rng cc quc gia xut khu nhng hng ha c u th theo 4 nh ca vin kim cng v nhp khu nhng hng ha khc. Hnh 3.3 : Vin kim cng Michael Porter
Nhu cau th trng
Cc yu t sn xut
Cc ngnh cng nghip lin kt v b tr
Doanh nghip
27
TS. HUNH MINH TRIT
Chng 4
4.1 Khi nim
THU QUAN
Chnh sch thng mi quc t (Chnh sch ngoi thng) l mt h thng cc nguyn tc, bin php kinh t, hnh chnh v php lut dng thc hin cc mc tiu xc nh trong lnh vc ngoi thng ca mt nc trong mt thi k nht nh. Nhng cng c chnh ca chnh sch ngoi thng l hng ro mu dch, bao gm: thu quan v phi thu quan. 4.2 Cc phng php nh thu
nh mt s tin thu c nh trn mt n v sn phm hng xut hay nhp. nh thu t l trn gi tr hng xut nhp khu. Hn hp hai cch trn. 4.3 Thu xut khu
Thu xut khu: l khon thu nh vo hng ha xut khu. Thu xut khu lm gi hng xut khu tng v lm gim sc cnh tranh ca hng ha ny so vi cc nc khc. Ngy nay nhiu nc b thu xut khu tng tnh cnh tranh ca hng ha trong nc. 4.4 Thu nhp khu
Khi nim: l khon thu chnh ph nh vo hng ha nhp khu. Tc ng ca thu nhp khu: o Gp phn tng thu ngn sch chnh ph. o Khuyn khch sn xut trong nc. o Lm tng gi hng nhp khu nn lm ngi tiu dng phi tr gi cao hn mua hng. 4.5 4.5.1 Thu sut danh ngha v t l bo h hu hiu Thu sut danh ngha
Thu sut danh ngha (NTR) l sut thu nh trn hng ha xut nhp khu. Ngi tiu dng s chu nh hng ca thu ny v n s c tnh vo gi cui cng ca hng ha. 4.5.2 T l bo h hu hiu
T l bo h hu hiu (ERP) biu th mi tng quan gia NTR nh trn sn phm cui cng v NTR nh trn nguyn liu nhp khu ca sn phm , nhm bo h cho sn xut ni a.
ERP
t aiti 1 ai
hoc cng thc :
ERP
v ' v v
28
TS. HUNH MINH TRIT
Trong : t: thu sut danh ngha ca mt hng X. ai: t s gia gi tr nguyn liu i vi gi tr sn phm X (tham gia trong sn phm X) vi gi tr sn phm X khi khng c thu quan. ti: thu sut danh ngha ca nguyn liu i (tham gia trong sn phm X). v: gi tr gia tng trc khi c thu v: gi tr gia tng sau khi c thu V d 4.1 : Gi s nguyn liu u vo nhp khu sn xut mt i giy l 10$; cn gi mu dch t do ca 1 i giy thnh phm l 20$. Nguyn vt liu giy 10$ 0% Giy thnh phm 20$ 10% 22$ 20%
Gi t do thng mi Thu Gi trong nc sau thu ERP

ERP
0,1 0,5 x0 0, 2 20% ; gi s chnh ph tng dn thu nh trn nguyn vt liu, lc : 1 0,5 t ai ERP ti 0% 10% 50% 20% 5% 10% 50% 15% 10% 10% 50% 10% 20% 10% 50% 0% 30% 10% 50% -10%
Nhn xt: Khi ti = 0 : nh sn xut c bo h mc cao nht. ti cng tng th t l bo h cng gim dn. ti= t, t l bo h thc s bng thu danh ngha. Khi aiti > t, t l bo h m, khng kch thch sn xut trong nc v chi ph ln hn doanh thu. Tm li khuyn khch sn xut trong nc, chnh ph thng gi cho mc thu thnh phm lun cao hn mc thu nguyn vt liu. i vi nhng nguyn vt liu trong nc khng sn xut c hoc km hiu qu, chnh ph thng dng mc thu sut bng 0%. 4.6 4.6.1 Chi ph v li ch ca Thu quan Thu quan i vi mt nc nh
L mt nc nh th nh thu khng nh hng n gi th gii m ch lm tng gi sn phm nhp khu trong nc.
29
TS. HUNH MINH TRIT

P
Trong : PF: mc gi th gii. SF: lng cung trong nc mc gi th gii. DF: lng cu trong nc mc gi th gii.
PF
Hnh 4.1
PT
A B C D
SF - DF: lng nhp khu mc gi th gii, khi nhp khu t do. PT - PF : mc thu chnh ph nh vo hng nhp khu = mc tng gi hng nhp khu trn th trng trong nc. ST : lng cung trong nc mc gi c thu nhp khu. DT : lng cu trong nc mc gi c thu nhp khu. ST - DT: lng nhp khu mc gi c thu nhp khu. Tc ng thu nhp: o Thng d ca - (A+B+C+D) ngi tiu dng:
Nhc li: Thng d ca ngi tiu dng l khon chnh lch gia s tin m ngi tiu dng sn lng tr vi s tin m h phi tr ng vi mi mc tiu dng. Thng d ca nh sn xut l khon chnh lch gia tng doanh thu v tng bin ph mi mc sn lng.
SF ST DT DF
o Thng d ca nh sn xut : + A o Ngun thu t thu : + C o Thu nhp quc dn : - (B + D)
120 B 90 Y 60 E A
Nh vy, thu quan lm tng gi hng nhp khu, gim tiu dng, gim nhp khu; ng thi tng sn xut v tng thu cho chnh ph. Tng th thu quan lm gim thu nhp ca nn kinh t. Hnh 4.2 : Thu quan i vi mt nc nh Khi mu dch t do, mc tha dng ca nn kinh t ny c xc nh ti im A. Khi nh thu hng ha X s lm tng gi hng nhp khu nn cu sn phm X gim; mc tha dng ti im C. Do C < A nn li ch ca nn kinh t ny gim. Mt khc, nn kinh t ny dnh nhiu ngun lc sn xut X nn mc chuyn mn ha cho sn phm Y st
30
C PW=1 X
PF=2 30 gim. 60
30
TS. HUNH MINH TRIT
Nh vy, thu quan lm chuyn mn ha sn xut v li ch t mu dch u gim st. Xt tng th, nn kinh t cng b thit hi mt khong (B+D) nh phn tch Hnh 4.1. V d 4.2 : Thp l sn phm thm dng vn, vic nh thu cao thp nhp khu lm gia tng sn xut thp trong nc dn n cu v vn tng; lm tng li sut v thu nhp cho nhng ngi s hu vn (nh l Stolper Samuelson). 4.6.2 Thu quan i vi mt nc ln
Hnh 4.3 cho thy gi c th gii (PW) l gi mua bn ca th trng ni a vi bn ngoi trong iu kin thng mi t do. Ti mc gi ny, cung hng ha bng cu hng ha vi mc sn lng l QW. Khi nc nhp khu nh thu ln hng nhp khu, gi hng nhp khu tng ln PT. Gi tng lm cu c th trng ni a v th trng th gii u st gim (QT). Khi cu th gii gim lm gi th gii gim theo (P*T). Gi gim li tip tc lm Cung hng nc xut khu gim ng thi cu trong nc tng nn hng ha xut khu cng s gim.
Hnh 4.3 : nh hng ca Thu quan i vi hai nc ln
Th trng ni a
Th trng th gii
Th trng nc ngoi
Tm li Thu quan mt nc ln th lm gim gi trn th trng th gii nhng li lm tng gi trong th trng ni a. S lng hng ha mua bn s gim. Ni theo cch khc, Thu quan lm t l mu dch thay i theo hng c li cho nc nhp khu. o lng li ch v chi ph ca ngi tiu dng v nh sn xut cng thy khng khc trng hp phn tch trng hp nc nh. Nhng v thu quan nc ln c kh nng thay i gi th gii nn tin thu thu c ca chnh ph ngoi khong c cn thu thm c khong e (xem hnh 4.4).
31
TS. HUNH MINH TRIT
Hnh 4.4 : Li ch ca Thu quan (trng hp nc ln)
NTD = - (a + b + c + d) Nh SX = a Thu CP = c + e Tng th = - b - d + e
Do , xt tng th li ch ca nn kinh t c o bng e (b+d) khi nh thu hng nhp khu. Ba kh nng c th xy ra : Nu e = (b+d) => nh thu khng mang li li ch g cho nc nhp khu. Nu e > (b+d) => nh thu mang li li ch cho nc nhp khu. Nu e < (b+d) => nh thu gy thit hi nc nhp khu. Ngoi ra, nh l Stolper Samuelson cng ng trong trng hp nhng nc ln. 4.6.3 Phn ng ca cc doanh nghip
Cc doanh nghip c xu hng n trnh thu quan bng nhiu cch khc nhau. V d: Sau chin tranh th gii II, c xut khu giy vo Php. Thp nin 70, Nht tng my chp hnh cho lnh M. Thp nin 90, Vit Nam nhp linh kin t.
32
TS. HUNH MINH TRIT
Chng 5
P
HNG RO PHI THU QUAN 5.1 Hn ngch nhp khu
PQ
PF
A
XS MD
Khi nim: l nhng hn ch v lng ca nhng hng ha nhp khu vo mt quc gia trong mt khon thi gian nht nh. Trong : PF: mc gi quc t ca hng ha A. XS: mc cung hng ha A trn th trng th gii.
SQ SFT
MD: mc cu trong nc v hng ha A mc gi th gii. SFT: lng hng ha cn bng th trng trong nc mc gi th gii. SQ: lng hng ha chnh ph cho php nhp khu (hn
Hnh 5.1 Hn ngch NK
ngch nhp khu). PQ: mc gi ca hng ha A sau khi chnh ph p t hn ngch nhp khu. Thng d ca ngi tiu dng : - A. Gi A Hnh 5.2 : Tc ng ca hn ngch nhp khu S
Tc ng ca hn ngch nhp khu: Hn ch nhp khu v gim tiu dng ging nh thu quan. Kim sot hn ch nhp khu chc chn hn so vi p dng thu quan nn bo h sn xut trong nc trit hn.
P* Pq Pq
a
Pw D 0 Qs
c
IM Qs Q*
C D
f
QD QD
S lng
Nn kinh t thit hi nhiu hn so vi p dng bin php thu quan (ngn hn). Nu chnh ph bn u gi hn ngch th mt phn thit hi ca ngi tiu dng cn c chuyn vo ngn sch. Cn nu cp pht hn ngch th nn kinh t khng ch mt khng 1 khon m cn l mi trng thun li cho tham nhng v tiu cc. V d: hn ngch dt may ca EU, Hoa K; hn ngch nhp khu l thuc l, hn ngch xut khu go ca Vit Nam
33
TS. HUNH MINH TRIT
5.2
Hn ch xut khu t nguyn (VER)

V d: trong thp nin 90 Hoa K phn nn Nht Bn thng d trong mua bn vi Hoa K qu nhiu v Nht Bn bo h ngnh sn xut thit b my bay trong nc. Sau khi m phn tht bi, Hoa K quyt nh tr a bng lut Super 3013 nhm hn ch nhp khu t t Nht. Sau , Nht phi nhng b t hn ch xut khu t sang Hoa K v tng nhp my bay t Hoa K. Tranh chp thng mi mi kt thc. Nm 2005, Trung Quc cng t nguyn hn ch xut khu hng dt may sang Hoa K v EU trnh mt cuc chin thng mi khng c li cho i bn.
y l mt bin php dn xp gia chnh ph nc nhp khu v chnh ph nc xut khu: Nc nhp khu yu cu nc xut khu hn ch bn hng sang nc nhp khu nu khng s thc thi bin php tr a. Nc xut khu ng v t hn ch hng xut khu sang nc yu cu. Khi hai nc ng thc hin bin php hn ch xut khu t nguyn, n s c tc dng tng t nh hn ngch l gy thit hi cho ngi tiu dng v bo h sn xut ti nc nhp khu. 5.3 Bin php m rng nhp khu t nguyn
Bin php m rng nhp khu t nguyn l 1 tha thun m nc nhp khu s t nguyn tng s lng mua 1 loi hng ha c th trong mt khong thi gian nht nh. 5.4 Quy nh hm lng ni a ca sn phm
y l bin php hnh chnh quy nh hng ha nhp khu phi c mt s lng linh kin hoc gi tr ti thiu c sn xut trong nc th mi c hng u i nh: thu sut thp, thng quan d dng . Tc dng ca phng php ny cng ging nh hn ngch: c li cho nh sn xut ni a nhng thit hi cho ngi tiu dng. V d: CEPT tha thun 40% gi tr hng nhp khu c ngun gc t cc nc ASEAN s c hng thu sut thp v thng quan theo form D. 5.5 Cartel quc t
Cartel quc t l mt tp hp mt nhm nh cung ng mt sn phm nht nh nhm mc ch gii hn sn lng sn xut v xut khu => kim sot cung cu, iu chnh gi c th gii theo hng c li cho cc thnh vin tham gia. V d: OPEC, Hip hi cc nh xut khu c ph, tiu, go . 5.6 5.6.1 Bn ph gi Khi nim
Bn ph gi l bn sn phm th trng nc ngoi vi mc gi thp hn gi thnh sn xut hoc l bn thp hn gi thnh sn xut cng vi chi ph n tay ngi tiu dng nc ngoi. Mt cch tng qut, bn ph gi l vic mt doanh nghip bn hng th trng nc ngoi thp hn gi tr hp l, cn c vo gi bn th trng nc nh hay chi ph sn xut ca doanh nghip. Mt lp lun chng li vic bn ph gi cho rng cc nh xut khu hng c bo h th trng nc nh v
3
xem thm v lut ny ti a ch web : http://vietnamese.vietnam.usembassy.gov/doc_ej0697_ii.html Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
34
TS. HUNH MINH TRIT
s dng li nhun thu c tr gi cho vic bn mt hng nc nhp khu. Do vy, ngnh sn xut mt hng tng t nc nhp khu phi i mt vi s cnh tranh thiu cng bng v c th b mt th phn. Bn ph gi nhm: Tng mc khai thc nng lc sn xut d tha. (xe gn my, hng in t Trung Quc, ng Thi Lan) Dnh th phn kim sot th trng. (Coca Cola, Pepsi) Xt theo thi gian, c 3 hnh thc bn ph gi nh sau: Bn ph gi bn vng l 1 cch bn ph gi trong thi gian di v lin tc. Bn ph gi chp nhong (Bn ph gi hu dit) l 1 cch bn ph gi mnh trong thi gian ngn h gc i th cnh tranh nhanh. Vi hnh thc bn ph gi ny, mt cng ty s bn sn phm vi gi thp mt cch gi to, thng l thp hn gi thnh, nhm loi cc i th cnh tranh ra khi th trng v thit lp v th c quyn. Mt khi khng cn cnh tranh, cng ty s tng gi sn phm, khng ch b li nhng tn tht trc , m cn nhm thu li nhun siu ngch. Mc d trong ngn hn ngi tiu dng c th c li do hng c bn ph gi vi gi thp, nhng trong di hn hu qu ca hnh vi ny s l tn tht rng v phc li x hi do tc ng ca c quyn. V vy, cn phi c lut chng bn ph gi trng pht cng ty nc ngoi kinh doanh theo kiu chim ot nh vy. Tuy nhin, l thuyt kinh t v kinh nghim thc tin cho thy vic nh gi thp hn gi thnh mt cch c h thng l khng hp l v cng khng kh thi. Gi s mt cng ty nc ngoi thnh cng trong vic gim gi nhm loi b cc i th cnh tranh v chim ot th trng, vn khng c g m bo l cng ty ny s thnh cng trong vic tng gi sau . Nu cc cng ty c th ra khi th trng khi gi thp th h vn c th thm nhp vo th trng khi gi ln. Khi , chim th phn h s nh gi bn thp hn gi ca k hy dit. Bn ph gi khng thng xuyn l 1 cch bn ph gi tng thi im nht nh. Khi c n khiu ni v bn ph gi, theo qui trnh thng thng th cc c quan ph trch thng mi ca nc nhp khu s thc hin mt cuc iu tra nhm tr li hai cu hi. Th nht, hng nhp khu c b bn vi gi thp hn gi tr hp l khng? Th hai, ngnh sn xut cnh tranh trong nc c b thit hi v vt cht do hu qu trc tip ca hng nhp khu bn ph gi. Nu kt lun trong c hai trng hp l c th mt khon thu chng ph gi s c p dng i vi mt hng b iu tra. Mc ch ca khon thu ny l a gi mt hng tr v gn vi gi tr hp l hoc nhm khc phc thit hi ca cc nh sn xut mt hng cnh tranh ny trong nc. 5.6.2 Mt tch cc ca bn ph gi
Mc d bn ph gi a phn l gy hi cho nn kinh t nhp khu, tuy nhin trong tng hon cnh c th, chng c c nhng mt tch cc nh sau: Ngi tiu dng c li v mua c hng gi r. Nu bn ph gi cc nguyn vt liu u vo th s gp phn thc y sn xut cho cc nc nhp khu. To sc p cnh tranh mnh hn buc sn xut trong nc phi gia tng ci tin cng ngh k thut, nng cao kh nng cnh tranh. 5.7 Tr cp
35
TS. HUNH MINH TRIT
Tr cp l nhng khon chi ca chnh ph h tr doanh nghip : H chi ph tng kh nng cnh tranh ca hng xut khu (VD: vay vn li sut thp, thng xut khu ). B p thit hi cho vic nhp khu nhng mt hng cn thit nhng gi nhp cao hn mt bng gi m chnh ph mun duy tr trn th trng ni a. (VD: xng, du, in nhp khu) Ngoi ra, chnh ph tr cp xut khu cn v: Gip cho cc ngnh sn xut mi pht trin v gii thiu sn phm n ngi tiu dng th gii. Ci thin cn cn thng mi qua vic thu ht nhiu ngoi t t xut khu. V l do chnh tr: chnh ph nhn c s ng h chnh tr t cc doanh nghip xut khu. Hu ht cc quc gia tr cp xut khu u mong mun gia tng nng lc cnh tranh ca nn kinh t, tuy nhin hiu qu thng km. l do tnh ton qu 1 thp v ci gi phi tr:
Hnh 5.3 : Tc ng ca tr cp xut khu
Li ch nn kinh t = - (b + d +e + f + g)
5.8
Hng ro k thut
Hng ro k thut l bin php dng cc quy nh v k thut hn ch nhp khu t bn ngoi. Hng ro k thut rt a dng v ngy cng tinh vi, kh thy hn. V d: Kim tra v sinh an ton thc phm (c basa, tm ) Kim dch ng thc vt (go, c ph)
36
TS. HUNH MINH TRIT
Kim tra quy cch ng gi, bao b, nhn hiu. (bia Si Gn) Ghi ch hng dn s dng sn phm (thuc ty nhp khu) iu kin lao ng, nhn quyn . (Nike) Cuc chin Tuylip H Lan VCR Nht: an ton s dng v th tc hnh chnh. Cuc chin Airbus - Boeing: Tiu chun mi trng. SA 8000 5.9 Chnh sch mua hng ca chnh ph
Chnh sch mua hng ca chnh ph c th quy nh rng mt t l nht nh hng ha m chnh ph mua sm phi l t cc nh sn xut trong nc ch khng phi nc ngoi.
37
TS. HUNH MINH TRIT
Chng 6
6.1 Khi nim
LIN KT KINH T V CC NH CH QUC T
Lin kt kinh t quc t l s thng nht mt hoc nhiu chnh sch v kinh t quc t nh: thu quan, hn ngch, tr cp, tr gi, u t, ti chnh, chuyn giao cng ngh, mi trng, an ninh ca nhiu quc gia nhm gip cc quc gia c th t c li ch kinh t ti u trong tng th li ch ca lin kt. (19) 6.2 Cc hnh thc lin kt kinh t quc t Bng 6.1: c im ca cc mc lin kt kinh t quc t ca cc quc gia Hng ha mua bn t do trong khi Kvc mu dch t do Lin minh thu quan Th trng chung Lin minh kinh t Lin minh tin t 6.2.1 Khu vc mu dch t do (Free Trade Area/Zone) Mt chnh sch thu cho ngoi khi Lao ng v vn di chuyn t do Mt chnh sch kinh t chung S dng mt ng tin chung
o Gim hoc xa b hng ro thu quan v cc bin php hn ch v s lng i vi mt phn cc loi sn phm v dch v khi bun bn vi nhau. o Tin n hnh thnh mt th trng thng nht v hng ha v dch v.
o Cc nc thnh vin vn gi c quyn c lp t ch trong quan h bun bn vi cc nc thnh vin ngoi khu vc. . Vit Nam cng c tham gia Khu vc mu dch t do ASEAN (AFTA), ngoi ra cn nhng lin minh khc nh: NAFTA gm 3 nc Bc M; . 6.2.2 o o khi. Lin minh v thu quan (Customs Union) Cc nc tham gia b mt quyn t ch trong quan h mua bn vi cc nc ngoi khi. Lp ra biu thu quan chung p dng cho ton khi khi bun bn hng ha vi cc nc ngoi
o Tha thun lp ra chnh sch ngoi thng thng nht khi quan h bun bn vi cc nc ngoi khi.
38
TS. HUNH MINH TRIT
Trng hp: Lin minh thu quan Nam Phi (the Southern African Customs Union-SACU), bao gm cc nc: Botswana, Lesotho, Namibia, South Africa and Swaziland. 6.2.3 o o o Th trng chung (Common Market) Xa b nhng tr ngi lin quan n qu trnh bun bn: thu quan, hn ngch, giy php,.. Xa b nhng tr ngi cho qu trnh t do di chuyn t bn, sc lao ng,. Lp ra chnh sch ngoi thng thng nht khi quan h vi cc nc ngoi khi.
Trng hp: Th trng chung Nam M (The Southern Common Market - MERCOSUR) v Th trng chung ng v Nam Phi (The Common Market of Eastern and Southern Africa - COMESA). 6.2.4 Lin minh v kinh t (Economic Union)
o Xy dng chnh sch pht trin kinh t chung cho cc nc hi vin ca khi, xa b kinh t ring ca mi nc. Trng hp: Lin minh kinh t (Eurasian Economic Community EAEC) bao gm cc nc: Belarus, Kazakhstan, Kyrgyz, Nga, Tajikistan. 6.2.5 o o o o o o Lin minh v tin t (Moneytary Union) Xy dng chnh sch kinh t chung. Xy dng chnh sch ngoi thng chung. Hnh thnh mt ng tin chung thng nht. Quy nh chnh sch lu thng tin t thng nht. Xy dng ngn hng chung thay th ngn hng th gii ca mi thnh vin. Xy dng qu tin t chung.
o Xy dng chnh sch quan h ti chnh tin t chung i vi cc nc ngoi ng minh v cc t chc ti chnh quc t. o Tin ti thc hin lin minh v chnh tr.
Trng hp: Cng ng Chu u (European Communities - EC), gm 25 quc gia. 6.3 Lin hip thu quan @Nhng nh hng tnh ca hp nht kinh t 6.3.1 Lin hip thu quan to lp mu dch
Khi nim: S to lp mu dch xy ra khi do tc ng ca LMTQ m mt qu trnh trao i thng mi c thit lp, hoc khi mt vi sn phm quc ni ca mt nc thnh vin ca lin hip thu quan b thay th bi sn phm tng t nhng c chi ph thp hn c sn xut t mt nc thnh vin khc. M t:
39
TS. HUNH MINH TRIT

P
Trong : ST : lng cung trong nc mc gi c thu nhp khu. DT : lng cu trong nc mc gi c thu nhp khu. PT - PF : mc thu chnh ph nh vo hng nhp khu = mc tng gi hng nhp khu trn th trng trong nc. ST - DT: lng nhp khu mc gi c thu nhp khu. PF: mc gi khi tham gia lin hip thu quan (gi th gii) thu sut = 0%. SF: lng cung trong nc khi tham gia lin hip thu quan. DF: lng cu trong nc khi tham gia lin hip thu quan.
Hnh 6.2
PT
A B C D
PF
SF ST
DT DF
SF - DF: lng nhp khu khi tham gia lin hip thu quan, khi nhp khu t do. o Thng d ca ngi tiu dng : A+B+C+D o Thng d ca nh sn xut o Ngun thu t thu o Thu nhp quc dn :-A :-C :B+D
Ngc li vi nh thu, gim thu lm tng phc li v tng mu dch gia cc quc gia. 6.3.2 Lin hip thu quan chuyn hng mu dch
Khi nim: Lin hip thu quan chuyn hng mu dch l hnh thc chuyn t tiu dng hng ha ca quc gia c chi ph sn xut thp sang tiu dng hng ha ca quc gia c chi ph sn xut cao hn v quc gia ny l thnh vin trong lin hip thu quan nn s nhn c nhng iu kin thu quan u i nht so vi quc gia phi thnh vin. M t: Gi hng ha Vit Nam (PVN) l gi thp nht nn ng thi cng l gi th gii. Vit Nam sn xut v bn hng cho Anh vi gi thp hn Thy in (PVN<PT). Nu Anh nh thu cho c hng ha Vit Nam v Thy in nh nhau th mc gi tnh lun thu ca hng Vit Nam (PtVN) vn thp hn Thy in (PtVN<PtT). Nhng do Anh v Thy in trong lin hip thu quan nn Anh khng nh thu Thy in m ch nh thu hng Vit Nam. Do hng Vit Nam sau thu s cao hn hng Thy in nn dn Anh s nhp khu hng t Thy in theo gi PT. So vi mua hng t Vit Nam (c thu), ngi Anh s c nhng thit hi v li ch nh sau: o Thng d ca ngi tiu dng : + PtVNBDPT o Thng d ca nh sn xut o Ngun thu t thu : - ACPtVNPT : - ABJI
40
TS. HUNH MINH TRIT : + AEC+ BDF - EFJI
o Thu nhp quc dn
Hnh 6.3 : Tc ng ca lin hip thu quan lm chuyn hng mu dch
Gi
SAnh
P*
EU
StThy in A E C I G QS QS QD QD J F D B t t StVit Nam SThy in SVit Nam DAnh Q
PtVN PT PVN
Lin hip thu quan EU lm mu dch gia Anh v cc nc ngoi khi gim, ngc li mu dch trong khi s tng ln. Trong trng hp chuyn hng mu dch ny, ch rng gi c trong nc thnh vin tip cn cng gn vi gi c th gii c chi ph thp, th nh hng ca s hp nht trn th trng ang ni n s c nhiu kh nng dng hn. Thm vo , nh hng ca s hp nht c kh nng dng nhiu hn khi t l thu quan ban u cng cao, bi v vng b v d mi ci s ln hn. (Trong trng hp c bit, nu thu quan ban u lm ngn cm hon ton vic nhp khu ca A, th s khng c s mt mt phc li no t s trch hng thng mi.) Hn na nhng ng cung v cu cng co gin, th nh hng ca s hp nht cng c kh nng dng hn bi v nhng ng ny cng co gin, th phn ng v lng ca c hai ngi tiu dng v nh sn xut cng ln hn; Do vy vng b v d s ln hn. Cui cng, s hp nht c th c li hn khi c s nc tham gia nhiu hn, bi v c mt nhm nc nh hn th thng mi s b trch hng. Trng hp c bit xy ra khi tt c nhng nc trn th gii chp thun s hp nht bi v c th khng c s trch hng thng mi. Chng ta cng nn cp n nhng nh hng tnh khc ca s hp nht kinh t, nhng ci c th i cng vi mt s lin minh. Trc ht, s hp nht kinh t c th dn n mt s tit kim trong lnh vc qun l bi s loi b nhu cu nhn vin nh nc qun l nhng hng ha v dch v i qua bin gii. Hai l, qui m kinh t ca hip hi c th ci tin c t s thng mi chung i vi phn cn li ca th gii c so snh vi nhng t s bnh qun t c trc bi nhng nc thnh vin ring r. Cui cng, nhng nc thnh vin s c quyn lc mua bn ln hn trong nhng thng thuyt thng mi vi nhng nc thuc phn cn li ca th gii hn trc . @ Nhng nh hng ng ca s hp nht kinh t
41
TS. HUNH MINH TRIT
Thm vo nhng nh hng tnh ca s hp nht kinh t, iu c th l cu trc v hot ng kinh t ca nhng nc tham gia c th tin trin ng k so vi nu nh chng khng hp nht v mt kinh t. Nhng nhn t lm cho iu ny xy ra l nhng nh hng ng ca s hp nht kinh t. Th d, vic gim nhng hng ro thng mi s dn n mt mi trng cnh tranh hn v c th lm gim mc c quyn biu hin trc khi hp nht. Thm vo , con ng dn n nhng th trng lin kt ln hn c th cho php kinh t qui m s c thc hin trong nhng hng ha xut khu no . Nhng kinh t qui m ny c th dn n x nghip xut khu trong mt nc tham gia khi n tr nn ln hn hoc chng c th dn n t vic h thp nhng chi ph ca nhng nhp lng do nhng thay i kinh t bn ngoi i vi x nghip. Trong c hai trng hp, chng b gy ra bi vic m rng th trng c mang vo bi mi quan h thnh vin trong lin minh. Vic thc hin kinh t qui m cng c th dnh lu ti vic chuyn mn ha trn nhng loi hng ha no v do vy ( nh c quan st vi Cng ng Chu u) tr thnh thng mi trong ni b ngnh hn l thng mi gia cc ngnh. iu cng c th l s hp nht s kch thch s u t ln hn trong nhng nc thnh vin t c hai ngun trong v ngoi nc. Th d, u t ln ca M xut hin EC trong nhng nm 1960. Nhng u t c th dn n t nhng thay i v mt cu trc, nhng nn kinh t trong v ngoi nc v s gia tng c mong i trong thu nhp v nhu cu. im c tranh lun thm l s hp nht s kch thch u t bi vic lm gim ri ro v tnh khng chc chn bi v th trng v mt a l v kinh t by gi s m ra cho nhng nh sn xut. Hn th na, nhng nh u t c mun u t vo nng lc sn xut trong mt nc thnh vin trnh b c lp t nhng nc thnh vin bi nhng hn ch thng mi v mt thu quan bn ngoi chung cao hn. Cui cng, s hp nht kinh t ti mc th trng chung c th dn n nhng ngun li ng t s chuyn dch nhn t c gia tng. Nu c hai vn v lao ng c kh nng c gia tng di chuyn t nhng vng d tha ti nhng vng khan him, th kt qa s dn n l hiu qu kinh t c gia tng v nhng thu nhp nhn t s cao hn tng ng trong nhng vng c hp nht. 6.4 Cc nh ch thng mi quc t (cc nhm t nghin cu, thuyt trnh)
6.4.1 WTO T nghin cu 6.4.2 ASEAN T nghin cu 6.4.3 APEC T nghin cu 6.4.4 Lin minh Chu u T nghin cu 6.4.5 IMF T nghin cu 6.4.6 WB T nghin cu 6.4.7 ADB T nghin cu
42
TS. HUNH MINH TRIT
Chng 7
7.1 7.1.1
MU DCH QUC T CC NC ANG PHT TRIN
Vai tr ca mu dch quc t i vi cc nc ang pht trin Bi quan
Nhiu trng hp cc nc ngho khi mua bn vi cc nc giu lun b thit thi do bn hng ha s ch c gi r, ng thi phi nhp khu hng tinh ch vi gi cao. V nu theo cc l thuyt c in, cc nc ngho c li th v lao ng r th ch c th sn xut nhng sn phm ny mi v ngi lao ng mi mi khng nng c mc sng nh ngi lao ng cc nc giu. Do khi mu dch xy ra ch lm cho cc nc ngho th ngho tip cn cc nc giu th giu tip. Cch nhn bi quan ny, da trn trng thi tnh ca nn kinh t v v th cc nc ngho khng th thot ngho nu mu dch t do. 7.1.2 Lc quan
Thc ra nn kinh t lun ng v ng cong hc hi cng cho thy cc nc i sau c kh nng rt ngn giai on nghin cu rt ngn khong cc vi cc nc i trc. Cc nc NICs cho thy iu ny l hon ton ng. u tin cc nc ny cng tp trung vo nhng ngnh thm dng nhn cng r, nhng sau thi gian hc hi cc nc ny nhanh chng tip thu cc cng ngh tin tin v rt theo cc nc i trc rt nhanh. NICs cng thnh cng khi trnh cnh tranh trc tip vi cc nc cng nghip nhng ngnh cng nghip nng, cn nhiu vn v cng ngh cao. Thnh cng ca Nics l thnh cng ca k thut tnh tng i. Ngc li, cc nc c nn kinh t tp trung li gp tht bi khi s dng tnh ng ca nn kinh t thi qu bng cch tp trung ngun lc qu ln cho sn xut cc ngnh cng nghip nng, phc tp vt qu kh nng sn xut hiu qu ca cc nc ny. Hu qu l kinh t tr tr ko di. 7.1.3 Quan im ca Harbenler
Mu dch gip s dng ngun lao ng d tha trong nc. Mu dch gp phn phn cng lao ng hp l v tn dng li th kinh t nh quy m. Mu dch khuyn khch ny sinh cc t tng mi, cng ngh mi, qun l sn xut mi. Mu dch to iu kin cho vn t nc pht trin chy sang cc nc ang pht trin. Mu dch kch thch sn xut v tiu dng ni a gia tng nhng quc gia c dn s ng (nh: n , Brasil). Mu dch l v kh chng c quyn hu hiu, lm gia tng nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip trong nc. C hi no cho cc nc ngho?
7.1.4
Nhng li ch mang li t ton cu ha c tha nhn, tuy nhin li ch ny khc nhau mi quc gia. i vi cc nc ngho, ang pht trin, ton cu ha c th l c hi ln rt ngn khong cch vi cc nc pht trin. Mt khc ton cu ha cng c th bin cc nc ny tr thnh con n ln. Do gia nhp th gii th nht, cc nc ang pht trin phi tn dng c nhng c hi do ton cu ha mang li. Kinh nghim ca mt s nc cho thy, cc nc ngho cn quan tm hai vn chnh sau:
43
TS. HUNH MINH TRIT
Xc nh v tr ca nn kinh t c nhng bc i ph hp trong vic tha hng cc tin b khoa hc cng ngh hay kinh nghim t cc nc i trc. To mi trng u t thun li thu ht thm nhiu ngun vn u t, nht l cc ngun vn t nc ngoi pht trin sn xut v khai thc hiu qu ti nguyn, ngun lc trong nc. 7.2 7.2.1 ToT cc nc ang pht trin Xu hng suy gim ToT v bng chng nghin cu
Cc cng trnh nghin cu ca Prebisch v Singer u cho rng: t l mu dch ca nhiu nc km pht trin ang xu i. Hng nng sn xut khu bn i th ngy cng mua c t hng ha cng nghip hn t cc nc pht trin. 7.2.2 Th l gii nguyn nhn
ToT cc nc ang pht trin thng c xu hng gim v nhng nguyn nhn chnh nh sau: C cu xut khu ch yu ca cc nc ny ch yu l nng nghip th v s ch. Gi ca mt hng ny thng thp v kh tng cao; nhu cu tiu dng li t co gin theo thu nhp. V d nh go (Vit Nam), la m (Hoa K), tht b (c). C cu nhp khu ch yu ca cc nc ny ch yu l cng c gi tr cao. Nhu cu cng nghip ha thc y cc nc ang trin phi nhp khu ngy cc nhiu cc sn phm ny.
co gin ca nng sn : C ph: 0,8 Cacao: 0,5 ng: 0,4 Tr : 0,1
nghip pht co gin
Mt khc cu hng cng nghip tiu dng theo thu nhp c cao hn so vi hng nng nghip. V d: Tivi, xe gn my, in thoi 7.3 Xut khu khng n nh
Tnh cht kh d tr ca nng sn cng gp phn lm cho gi c ca nng sn bp bnh v gy bt li cho nc sn xut do: c ma th mt gi, cn c gi th mt ma. V d: Vit Nam sn xut hn 30 triu tn go/nm, tiu th ni a chim t l trn 85% nhng gi go trong nc thng ph thuc vo gi xut khu. Nm no xut khu c gi th go ni a c gi cao, cn khng th ngc li. 7.3.1 Nguyn nhn v nh hng
Nu go Vit Nam gim gi cn th ngi tiu dng c n nhiu gp i khng? Thng thng cu tr li s l khng. l do c im ca nng sn l cung cu kh bn (t co gin hay nhy cm vi gi). Gi s gi go tng gp i th ngi nng dn cng khng c th tng sn xut ngay c v trng la cn nhiu thi gian hn so vi sn xut cng nghip. Cung nng sn ph thuc nhiu vo yu t ma v, thi tit, t ai hu hn nn vic gia tng sn lng thng kh hn so vi hng ho cng nghip.
44
TS. HUNH MINH TRIT
Hnh 7.1 cho thy Cu nng sn t chu tc ng bi gi c thay i. Mt khc, chi tiu cho nng sn ch chim t trng nh trong r hng tiu dng ca ngi dn cc nc giu. Nn gi nng sn n tay tiu dng s t chu tc ng bi gi nng sn th tr cho ngi nng dn. V d: c ph nhn Bun M Thuc v ly c ph Lun n. Ngoi nng sn, khong sn cng l mt hng xut khu ch lc ca cc nc ngho. Hin nay cu nhiu loi khong sn cng khng co gin theo gi v nhng l do sau:
P
Hnh 7.1 : nhy cm ca cu so vi gi

D P D
2 1
10
Nng sn
SP cng nghip
S pht trin cc sn phm tng hp thay th lm gim nhu cu v nguyn vt liu thin nhin. V d: cao su tng hp = cao su thin nhin, nylon = bng, plastic = da thuc. Cng ngh cao cp v cc sn phm k thut cao gim nhu cu i vi nguyn vt liu ca cc nc ang pht trin.V d: xe tit kim nhin liu ca Nht. Sn phm dch v i hi nguyn liu t hn tng nhanh hn sn phm nguyn liu. V d: chai du thm Chanel 5. Cc tha thun hng ha quc t
7.3.2
Tha thun tip th: nh nc s mua hng ca nh sn xut trong nc vi gi thp hn gi th gii nhng nm thun li, ng thi mua hng vi gi cao hn gi th gii nhng nm kh khn. V d Ghana (cacao); Burma (go). Tha thun d tr m: chnh ph s tham gia th trng bng cch mua hng ha d tr khi gi thp v bn ra khi gi cao. V d: thic (1956); cao su thin nhin (1986: 375.000 tn = chi ph: 300 triu USD/nm) Tha thun kim sot xut khu: iu chnh lng xut khu nhm mc ch gi gi bn c li. V d: OPEC Tha thun hp ng mua hng: l tha thun nhiu bn quy nh gi ti thiu cho bn mua v gi ti a cho bn bn vi mt lng hng xc nh. V d: Tha thun la m quc t (1949) b ph v do nm 1970 Lin X mua mt khi lng khng l lm tng gi nhanh. Ga cnh ko Gi cnh ko l hin tng khc nhau trong xu hng bin ng gi ca hai nhm hng: Nhm 1: Hng thnh phm cng nghip, my mc thit b. Nhm 2: Hng nguyn vt liu, hng th s ch, nng sn.
7.3.3
45
TS. HUNH MINH TRIT
Gi cnh ko
* Khi gi c trn th trng th gii c xu hng tng th gi ca nhm
P 1 2
hng 1 lun c xu hng tng nhanh hn so vi gi c ca nhm hng 2
* Khi gi c trn th trng th gii c xu hng gim th gi c ca nhm hng 1 c xu hng gim chm hn so vi gi c ca nhm hng 2.
2 1
Lu :
Gi cnh ko c nghin cu trong thi gian di. Trong ngn hn th gi c hng ha chu tc ng ca rt nhiu yu t nht thi do vy khng th khng nh c gi ca nhm 1 tng mnh hn nhm 2 hay gim chm hn nhm hng 2. Hin tng gi tng l ph bin. Gi cnh ko ngy cng c xu hng dong ra (khong cch gia nhm hng 1 v 2 ngy cng rng ra). Tc ng ca gi cnh ko n cc nc. Hin tng gi cnh ko ch c li cho cc nc tham gia vo th trng th gii khi h thc hin xut khu nhm hng 1 v nhp khu nhm hng 2, v khng c li cho nhng nc xut khu nhm hng 2 v nhp khu nhm hng 1. Thc t: Gy thua thit cho cc nc ang pht trin. Mang li li ch cho cc nc cng nghip pht trin khc phc tnh trng gi cnh ko th cc nc buc phi thay i c cu xut nhp khu, phi tng cng nng lc cnh tranh ca mnh, khng th xut khu cc sn phm th s ch mi c, phi tng dn hm lng ch bin trong sn phm, chuyn dch c cu xut nhp khu. 7.4 7.4.1 Cng nghip ha cc nc ang pht trin Chin lc cng nghip ha thay th nhp khu (da vo bo h)
t trng tm pht trin cng nghip thay th nhng hng ha nhp khu. Chin lc ny nhm bo h sn xut trong nc, dng cc hng ro thu quan nng cc ngnh sn xut non tr trong nc. Cc quc gia khi giu ln u tng t trng cng nghip v gim t trng nng nghip. Vn l tm con ng tt nht xy dng mt khu vc cng nghip c th t mnh tng trng bn vng? C hai chin lc. Th nht l bo h bng thu quan, hn ngch v cm nhp khu. tng y l nng gi sn phm cc doanh nghip ni a c th hc cch tr nn hiu qu. V nguyn tc, bo
46
TS. HUNH MINH TRIT
h s phi gim dn ngi tiu dng cc sn phm ny khng mi mi phi chu gi cao. Thc ra, khi mt ngnh quen c bo h th s rt kh chuyn sang cuc sng khng c n. Mt cng ty c bo h t li nhun cao bng cch thuyt phc cc quan chc chnh ph hay chnh tr gia rng cng ty phi c bo h hn na, trong khi chng dnh nhiu n lc gim gi thnh hay ci thin sn phm. i khi mt chnh ph mnh tay v buc doanh nghip phi tr nn cnh tranh, nhng iu ny rt him. Thng thng, mt khi cng nghip ha bt u vi gi thnh cao th s tip tc nh vy. Chin lc cng nghip ho theo hng sn xut hng thay th hng nhp khu c hu ht cc nc cng nghip pht trin hin nay theo ui trong th k XIX. Trong cc nc ang pht trin, chin lc thay th hng nhp c th nghim u tin cc nc M Latinh. Mt s nc chu nh n v Th Nh K cng thc hin chin lc ny trn con ng cng nghip ha t trc Chin tranh th gii ln 2. hu ht cc nc chu v Chu Phi, mong mun nhanh chng xy dng mt nn kinh t c lp v l l do chnh khin cc nc i vo con ng pht trin thay th nhp khu. Trong nhng nm 60 thay th nhp khu tr thnh chin lc pht trin kinh t ch o. Phng php lun ca chin lc thay th nhp khu l: v Trc ht c gng t sn xut p ng i b phn nhu cu v hang ha v dch v cho th trng ni a. m bo cho cc nh sn xut trong nc c th lm ch c k thut sn xut hoc cc nh u t nc ngoi cung cp cng ngh vn v qun l hng vo vic cung cp cho th trng ni a l chnh. v Cui cng lp hang ro bo h h tr cho sn xut trong nc c li, khuyn khch cc nh u t trong nhng ngnh cng nghip l mc tiu pht trin. Cc bin php thc hin thay th nhp khu thng l thu quan bo h, hn ngch nhp khu v t gi cao qu mc. Nhng lp lun ng h ng li cng nghip ha sn xut thay th nhp khu: c lp kinh t: thc t lch s cc nc M Latinh tri qua thi k bt n nh do ph thuc kinh t vo nc ngoi thi k thp nin 1930 v 1940. Thot khi v th lm nc cung cp nguyn liu, nng sn: gi thuyt Prebisch_Singer cp ti hiu ng gi cnh ko theo gi hng nng sn ngy cng r v gi hng ch to ngy cng t tng i. Hc tp thng qua thc tin: gy dng kinh nghim kinh doanh cho doanh nghip trong nc thng qua mi trng cnh tranh khng qu kht nghit khi khng c hng nhp khu. S cn thit phi t c tnh kinh t nh qui m: tnh kinh t nh qui m c cho l cn thit cho pht trin doanh nghip trong thi k cng nghip ha. Dnh th trng trong nc ch cho doanh nghip trong nc tin rng s gip t c tnh kinh t nh qui m. Cc mi lin kt ngnh: cc ngnh thay th nhp khu pht trin c th to c hi cho cc ngnh khc cung cp u vo cho chng hay s dng u ra ca chng pht trin theo. p dng chin lc thay th nhp khu em li s m mang nht nh cc c s sn xut, gii quyt cng n vic lm. Qu trnh th ha bt u. Bc u hnh thnh cc ch doanh nghip c u c kinh doanh. Nhng lch s cho thy rng: Nu dng li giai on chin lc thay th nhp khu s vp phi nhng tr ngi rt ln:
Chin lc sn xut hng ni a thay th hng xut khu thc cht nhm tha mn nhu cu trong nc l chnh, ch trng nhiu n t l tr cp ca th trng ni a. Vi chin lc nh vy, ngoi thng khng c coi trng, coi nh nh hng tch cc ca kinh t th gii i vi s pht trin kinh t trong nc. V iu tt nhin s hn ch
47
TS. HUNH MINH TRIT
vic khai thc tim nng ca t nc trong vic pht trin ngoi thng v cc quan h kinh t i ngoi khc.
Kinh t ca cc nc ang pht trin trong giai on u cng nghip ha l nn kinh t thiu thn th, tng cu vt qu tng cung thng thng qua nhp khu cn bng. Xu hng ny khng th khc phc c trong thi gian ngn. Nu hn ch qu mc nhp khu, thc hin chnh sch bo h khng thch hp s lm gim tc pht trin kinh t. Cn cn thng mi ngy cng thiu ht. Nn thiu ngoi t l tr ngi cho vic m ca vi bn ngoi v pht trin kinh t. Thc hin sn xut thay th nhp khu tuy c tit kim c ngoi t khi hn ch nhp khu nhiu nguyn liu v bn thnh phm hn tng cng cung ng cho sn xut trong nc. ng thi, sn xut thay th hng nhp khu cn hn ch vic pht trin cc ngnh sn xut hng xut khu v sn phm thu ngoi t, do khng phi l k sch lu di b vo ch thiu ht trong cn cn thng mi. Thc hin chin lc sn xut thay th hng nhp khu ni chung c bo h bng thu quan, tng cng cc bin php hnh chnh v phi hp hnh chnh. iu lm cho cc doanh nghip khng nng ng, thiu c hi tm kim u th cnh tranh quc t. Do gi thnh cao, cht lng thp, nh hng n tim nng pht trin ca ton b nn kinh t quc dn. Hng ro mu dch c th p dng vi c nhp khu cc u vo cn thit cho sn xut hng xut khu dn n s yu km ca khu vc xut khu. n lt n, xut khu yu km khin cho khu vc thay th nhp khu khng c ngoi t nhp khu my mc sn xut. V nhng vn khc nh mo m trong phn b ngun lc, t tham nhng gn vi nn cp php nhp khu.
Y Y
Bc tranh trn y c cc nh kinh t cng nh nhiu ngi lm chnh sch ang pht trin lu ti v tm con ng pht trin khc thay th. Tuy nhin, khng phi chin lc sn xut thay th hng nhp khu l nguyn nhn v tnh hnh ng tht vng v cng nghip nhiu nc. ng hn l nhng mt cn i trong chnh sch thay th nhp khu c nh hng sang cc chnh sch i cng vi n v thc y n. Mt hnh thc thay th nhp khu t gio iu hn c h tr bi nhng chnh sch gi c n ha hng vo th trng hn c th s l phng thc pht trin thnh cng. Chin lc ny c nhng mt yu sau: Ngnh cng nghip c bo h nn d ri vo tnh trng tr tr, sn xut km hiu qu, km cnh tranh. Th trng ni a khng nui ni, khng c li th v quy m. Xu hng ton cu ha v th gii phng lm cc chin lc ny c th khng tc ng n cc cng ty xuyn quc gia. Cc nhm li ch cng d dng li dng chnh sch ny. Chin lc cng nghip ha hng v xut khu (EOI)
7.4.2
Cng nghip ha vi nhng ngnh gi thnh cao thng dn n tr tr, vy u l gii php thay th? Nhiu nc thnh cng vi cng nghip ha nh hng xut khu. Chin lc ny hng n xut
48
TS. HUNH MINH TRIT
khu hng ha ra th trng th gii. EOI tp trung ton b ngun lc trong nc v tng cng thu ht ngun vn u t nc ngoi pht trin cc ngnh cng nghip c li th cnh tranh nhm mc ch xut khu cng nhiu cng tt. Chnh sch thng mi t do thng hu dng trong chin lc ny. Trong chin lc ny, c doanh nghip nc ngoi ln trong nc tm trn th trng th gii nhng khu vc c th m h c th cnh tranh v pht trin. Nh xut khu m h hc c cch p ng vi nhng thay i v nhu cu, cng ngh v cht lng. Lin tc c nhng p lc phi ci thin v sng to. V th trng ton cu rt ln, doanh nghip xut khu c th t c li th theo qui m, d h ch trong mt th trng ni a nh. Hy xt Vit Nam, vi GDP hin nay bng 1/3 ca Singapore, ch c th trng ni a nh b cho nhiu sn phm cng nghip. Chng hn, ngnh cng nghip t ch bn c 25.000 chic mi nm, trong khi t c qui m c li th con s ny phi l hng trm ngn chic. Cc nh xut khu mun c cc ngun cung ng trong nc, do cc cm doanh nghip nh thng mc ln cung cp u vo. Cc dch v marketing, sa cha v thit k cng pht trin theo. Kt qu l mt khu vc cng nghip nng ng, va su va rng, c th ng ph tt trc nhng thay i ngoi d kin. y l iu gip Hn Quc v i Loan ng ph vi cc c sc du la th gii hay cc cuc khng hong ti chnh gn y tt hn nhng nc hng ni chu hay M La tinh. Hng Kng v Singapore cng theo hng ny v rt thnh cng. iu quan trng cn thy l cng nghip ha hng xut khu cng gm c nhiu ngnh sn xut cho th trng ni a. Nhng l sn xut cnh tranh vi nhp khu m khng cn nhiu bo h. i hi ny l ca c AFTA, BTA v WTO. c thm: Cng nghip ha hng theo hng sn xut hng xut khu l mt chin lc cng nghip ha ly pht trin khu vc sn xut hang xut khu lm ng lc ch yu li ko pht trin ton nn kinh t, y cn c gi l chin lc m ca hng ra th trng bn ngoi. Chin lc ny c p dng rng ri nhiu nc M La Tinh t nhng nm 50 v nhng nc ng Bc, ng Nam t nhng nm 60. Trong chin lc ny, Chnh ph s u tin pht trin nhng ngnh cng nghip c th xut khu c sn phm ca mnh. Cc bin php u tin thng c s dng gm: tr cp xut khu, to thun li trong tip cn tn dng, h tr v thng tin th trng, to thun li cho nhp khu u vo cho sn xut, u i v t gi hi oi, quy nh v t l xut khu i vi cc nh u t trc tip nc ngoi, to thun li v c s h tng chng hn nh thnh lp cc khu ch xut. Theo d tnh thng thng ca cc nh lp chnh sch theo ui chin lc ny, cc ngnh xut khu s em li thu nhp cho nn kinh t, cng n vic lm v thu nhp cho ngi lao ng, em li ngun thu ngoi t phc v cho nhp khu cc my mc cho cng nghip ha v c bit l nhng nh hng lan ta ca n ti cc ngnh v lnh vc kinh t khc. Phng php lun ca chin lc ny l s phn tch v vic s dng cc li th so snh hay nhng nhn t sn xut thuc tim nng ca mt nc nh th no trong s phn cng lao ng quc t, mang li li ch ti u cho mt quc gia. Tuy nhin. li th so snh thay i cng vi qu trnh pht trin ca mnh, nn c nhiu giai on cng nghip ha theo hng xut khu. Trong giai on u tin, cc nc ang pht trin thng ch c li th nhng ngnh thuc khu vc mt ca nn kinh t nh khai thc ti nguyn thin nhin v nng nghip. V th giai on ny c gi l giai on cng nghip ha theo hng xut khu s khai. Sang giai on th hai, cc ngnh thm dng lao ng nh dt may, ng giy, thc phm qua ch bin, g qua gia cng v nhng ngnh cng nghip nh khc cng
49
TS. HUNH MINH TRIT
ngnh ng tu c la chn v lc ny li th ca quc gia chnh l lao ng r v c tay ngh khng cn cao. giai on th ba ca cng nghip ha theo hng xut khu, cc ngnh c la chn l nhng ngnh thm dng t bn (vn) v lao ng c k nng nh sn xut hng in gia dng _ in t, c kh n gin nh ch to my nng nghip, sn xut xe gn my. giai on th t, cc ngnh c la chn l nhng ngnh thm dng cng ngh nh ch to my chnh xc, ha cht, ch to t Ba giai on ny c gi chung l cng nghip ha theo hng xut khu ca khu vc th 2 (khu vc ch to). Cc giai on trn c th gi nhau. Theo cch tip cn , chin lc hng v xut khu l gii php m ca nn kinh t quc dn thu ht vn v k thut vo khai thc tim nng lao ng v ti nguyn ca t nc. Chin lc ny nhn mnh vo 3 nhn t c bn sau: Thay cho vic kim sot nhp khu tit kim ngoi t v kim sot ti chnh l khuyn khch m rng nhanh chng kh nng xut khu. m bo mi trng u t cho cc nh t bn nc ngoi thng qua mt h thng cc chnh sch khuyn khch v kinh t t do thu ht n mc ti a vn u t ca cc cng ty nc ngoi. Ngoi ra, khi xut pht t nhu cu ca th trng, coi th trng c bit l th trng th gii t chc sn xut v xut khu, s c tc ng tch cc n s chuyn dch c cu kinh t, thc y sn xut pht trin. S tc ng ny th hin vic: Xut khu to iu kin cho ngnh lin quan c c hi pht trin thun li. Chng hn, khi pht trin ngnh dt may xut khu s to c hi cho vic pht trin ngnh sn xut nguyn liu nh bong, si hay thuc nhum To ra kh nng m rng th trng tiu th gp phn cho sn xut pht trin v n nh. V hot ng xut khu i hi phi khng ngng tm kim cc th trng tiu th hang ha mi cng nh gi vng cc th trng bun bn truyn thng. N khng nhng l yu cu cho hot ng xut khu tn ti m cn l gii php nng cao kim ngch xut khu. Tm li, mc tiu c bn ca chin lc ny l da vo m mang u t trong nc v u t nc ngoi trc tip cng nh h tr cc t bn nc ngoi to ra kh nng cnh tranh cao ca hng xut khu. Nh p dng chin lc ny, nn kinh t nhiu nc ang pht trin trong vi ba thp k qua t c mt tc tng trng cao, mt s ngnh cng nghip (ch yu l cc ngnh ch bin xut khu) t trnh k thut tin tin, c kh nng cnh tranh trn th trng th gii. ngoi thng tr thnh u tu ca nn kinh t th gii. Tuy nhin, p dng chin lc ny cng bc l nhng nhc im: Nu xut khu ch l vic tiu th nhng sn phm tha do sn xut vt qu nhu cu ni a. Trong trng hp nn kinh t cn lc hu v chm pht trin ca cc nc ang pht trin, sn xut v c bn cn cha tiu dung nu ch th ng ch s d tha ra ca sn xut th xut khu vn c nh b v tng trng chm chp. Sn xut v s thay i thay i c cu kinh t s rt chm chp. Do tp trung ht kh nng cho xut khu v cc ngnh c lien quan nn dn n tnh trng mt cn i trm trng gia cc ngnh xut khu v khng xut khu. Do t ch n cc ngnh cng nghip thit yu nht nn mc d tc tng trng nhanh nhng nn kinh t gn cht vo th trng bn ngoi v d b tc ng bi nhng s bin i thng trm ca kinh t cc nc ln.
50
TS. HUNH MINH TRIT
Nhn thc c im mnh, im yu ca 2 chin lc ny, mt s nc ang tm ti, la chn mt chin lc ph hp vi giai on pht trin ca mnh. Nhiu nc ang pht trin lc u chn sn xut thay th nhp khu ri n giai on no chuyn sang sn xut hng v xut khu. Trong mt giai on nht nh, c nc trong cng thi gian thc hin dung ha c 2 chin lc ny. Kh c th rt ra c nhng qui tc chung t nhng kinh nghim ca cc chin lc thng mi trn. iu quan trng nht l xy dng chin lc trn nhng yu t c th pht huy c. D kt qu thu c l s pha trn chin lc thay th nhp khu hay hng v xut khu cng khng quan trng, nu chin lc a t nc thc hin c hiu qu cc mc tiu pht trin ca mnh. Ngoi ra con cn lu cc im sau: 1) u tin l vn. Cng nghip ha i hi phi c nhiu vn, trong ngun vn trong nc ng vai tr quyt nh, vn ngoi nc ng vai tr ch o. 2) Ngun nhn lc. Trong qu trnh pht trin, cng nghip ha i hi phi c y ngun nhn lc v s lng, m bo v cht lng v c trnh d cao. 3) Khoa hc cng ngh. Khoa hoc cng ngh c xc nh l ng lc ca cng nghip ha. N quyt nh th cnh tranh v tc d pht trin kinh t ni chung. t iu cn phi tnh n c cu kinh t, dy chuyn cng ngh, qui trnh sn xut sao cho cc sn phm c hm lng gi tr gia tng ngy mt cao. V d: lm ra 500 USD, ngi Nht sn xut chic my nh Canon 500 gram, ngi M lm mt phn mm cha trong sn phm 200 gram, cn chng ta th phi lao lc sn xut hng my tn go 4) M rng quan h kinh t i ngoi. Cuc cch mng khoa hc cng ngh cng vi xu hng quc t ha i sng kinh t ang to ra mi lien h ph thuc nhau gia nn kinh t ca cc nc. V th m rng kinh t i ngoi l mt tt yu khch quan, to ra kh nng v iu kin cc nc ang pht trin c th tranh th vn, k thut v cng ngh. 5) Tng cng s lnh o v qun l ca nh nc. 7.4.3 7.5 Cng nghip ha mt s nc
Bi hc Thi Lan v m ca nhanh. Bi hc Singapore: ng trn vai ngi khng l, chin lc v tinh. Bi hc i Loan: chin lc th trng ngch. Bi hc M, Nht v t chc hip hi. Cc chnh sch ca Vit Nam Chnh sch bo h nn cng nghip non tr? Chnh sch tp trung pht trin cc tp on kinh t nh nc?
51
TS. HUNH MINH TRIT
Bi hc Ngt ha bn o C Mau v chi ph c hi tng ln. Bi hc ng ca. Bi hc v xy dng chui sn xut, chui lin kt. Bi hc i tt n u v l thuyt chu k sng quc t ca sn phm. Bi hc thu quan
Tng trng da vo khai thc ti nguyn v nhn cng gi r Chi ph lao ng r c coi l li th hng u ca VN trong vic thu ht ngun vn u t trc tip nc ngoi (FDI). Nhng n thi im ny, li th ny ang tr thnh im yu, im bt li cho ngi lao ng cng nh nn kinh t VN trong vic nng cao nng lc cnh tranh thi hi nhp. Theo mt cng b mi y ca Phng Thng mi chu u ti VN (Eurocham), vi mc gn 49 USD/thng, chi ph lao ng ca VN thp gn nht khu vc chu , ch xp trn Campuchia vi 47,36 USD. So vi cc nc nh Indonesia l 82 USD/thng, Trung Quc 117 USD/thng, Thi Lan 156 USD/thng, Philippines 167 USD/thng, Malaysia 336 USD/thng, Hn Quc 830 USD/thng, Singapore 1.146 USD/thng v Nht 1.810 USD/thng th con s ny qu thc ht sc khim tn. ng Matthias Duhn, Gim c Eurocham cho rng, gi lao ng r l mt trong nhng nguyn nhn khin gi tr gia tng trong sn xut cng nghip VN thp. V th, khng th da vo gi lao ng r t ti chui gi tr gia tng cao c. Gi nhn cng r cng l vn m GS Micheal Porter, cha ca chin lc cnh tranh ht sc quan tm khi n VN. Theo ng, VN khng nn coi nhn cng gi r l li th. Thm ch, nn loi b hn nhng ngnh ngh lng thp v lng thp ng ngha vi cht lng thp, nng sut thp. V nu vy, VN s khng th xy dng m hnh tng trng da trn nng sut, cht lng cao. Ni mt cch n gin, khi c tr lng 1 ng, th ngi lao ng t nht phi lm ra s sn phm, dch v gp i, gp ba s tin c tr. Cng c ngha l, nu c tr lng cao th s lng sn phm, dch v lm ra nhiu hn, cht lng hn. T khng nh, chi ph lao ng l tm gng phn nh chn thc nht cht lng lao ng, nng sut lao ng v mc thnh vng ca nn kinh t. Trn thc t, nu chng ta khng thay i t duy coi nhn cng gi r l li th th li th ny cng khng cn hp dn vi cc nh u t. khng t doanh nghip FDI phn nn v tay ngh, k nng ca lao ng VN. Nhiu cng ty a quc gia vo VN trc y v gi lao ng r nay gp kh khn v khng tuyn c lao ng c o to, lao ng k thut cao. H khng cn cch no khc l phi chp nhn b chi ph o to t yu cu cng vic. Khng t cng ty nc ngoi sang VN tm hiu v mi trng u t nhng nm gn y cng quan tm n trnh , cht lng lao ng c p ng c vi yu cu ca d n hay khng ch khng ch l chi ph r hay t. c bit, trong bi cnh VN ang dch chuyn thu ht u t vo nhng lnh vc gi tr gia tng cao th nhn cng gi r, cht lng thp tr thnh im yu bi nhng ngnh ny th lao ng c tay ngh, lao ng cht lng cao li quyt nh vic nh u t c chn VN hay khng. V vy, n lc thay i t duy v li th nhn cng gi r xy dng nng lc cnh tranh cho VN trong giai on mi.
52
TS. HUNH MINH TRIT
CHNG 8: Di
chuyn cc ngun lc quc t
Cc vn cn nghin cu ca chng Cc ngun lc sn xut quc t gm nhng yu t no? Ti sao c s di chuyn cc ngun lc sn xut gia cc quc gia? Tc ng ca vic di chuyn cc ngun lc sn xut quc t i vi nn KTTG v cc nc? Ch th no thc hin vic di chuyn quc t cc ngun lc sn xut quc t? Cc ngun lc sn xut quc t ch yu (vn, cng ngh, lao ng)
8.1. Vn (u t quc t) nh ngha tng qut nht v u t: u t l phn sn lng c tch ly nhm tng nng lc sn xut tng lai ca nn kinh t (Sachs-Larrain, 1993). 8.1.1. Khi nim v nguyn nhn a. Khi nim - Khi nim - Nhng vn cn lu : + Bn cht: l hot ng xut khu t bn + i tng trao i: vn v cc phng tin u t + Ch th tham gia: chnh ph cc nc, cc t chc KTQT, cc cng ty quc t b. Nguyn nhn - Do c s pht trin LLSX khng ng u gia cc quc gia - Do c s chnh lch v t sut li nhun gia cc a im u t khc nhau - L gii php hu hiu trnh hng ro bo h thng mi - Do s pht trin ca t chc KTQT 8.1.2. Cc hnh thc trao i quc t v vn C nhiu tiu thc phn chia a. Cn c vo tnh cht s dng vn - u t quc t gin tip: + Khi nim + Thc cht + Cc hnh thc u t quc t gin tip: H tr pht trin chnh thc (ODA): khng hon li cho vay u i u t quc t gin tip ca t nhn Tn dng quc t
53
TS. HUNH MINH TRIT
+ c im chung ca u t quc t gin tip Quyn s hu v s dng vn Ngun vn u t Li ch thu c - u t quc t trc tip (FDI) + Khi nim: + Thc cht: + Cc hnh thc FDI: Theo Lut u t c hiu lc t ngy 1/72006, iu 21 qui nh c .T chc kinh t 100% vn nc ngoi .T chc lin doanh gia cc nh u t trong v ngoi nc . u t theo hnh thc BCC, BOT, BTO, BT . u t pht trin kinh doanh . Mua c phn hoc gp vn tham gia qun l . Sp nhp hoc mua li doanh nghip (M&A) . Cc hnh thc u t khc + c im chung ca FDI: Quyn s hu v s dng vn Ngun vn u t Li ch thu c b. Cn c vo khu vc kinh t m dng vn quc t chuyn n - Dng vn quc t chuyn vo khu vc kinh t t nhn + Khi nim: + Cc hnh thc: FDI u t quc t gin tip ca nc ngoi Tn dng quc t (c bo lnh v khng c bo lnh) - Dng vn quc t chuyn vo khu vc chnh ph + Khi nim: + Cc hnh thc: ODA khng hon li ODA u i: Gm c ca Chnh ph cc nc v cc t chc ti chnh quc t Tn dng thng mi quc t ca chnh 8.1.3. Tc ng ca trao i quc t v vn - i vi KTTG: Lm tng hiu qu s dng vn - i vi nc u t:
ph
54
TS. HUNH MINH TRIT
+ C li + Bt li - i vi nc nhn u t: + C li + Bt li 8.1.4. Xu hng u t quc t u t quc t tip tc gia tng v tr thnh hnh thc quan h KTQT quan trng i vi nhiu quc gia trn th gii C s thay i v dng di chuyn vn quc t C s thay i v cc ch th u t v nhn u t Khu vc Chu - Thi Bnh Dng hp dn FDI nht th gii 8.2. TRAO I QUC T V KHCN 8.2.1. Khi nim v nguyn nhn a. Khi nim, c im - Khi nim: - c im: + Mang tnh tru tng v kh lng ho + Vic trao i ph thuc vo mun ch quan ca con ngi + S hp tc i hi phi chnh xc, ng b + C s phn b khng ng u v thnh tu KHCN gia cc quc gia b. Nguyn nhn - Mt quc gia khng kh nng gii quyt tt c nhng vn t ra cho s pht trin KHCN - Cn thit phi khai thc ti a nhng sn phm s hu tr tu - C s chnh lch v trnh KHCN gia cc quc gia 8.2.2. Cc hnh thc trao i quc t v KHCN - Trao i sn phm KHCN gia cc quc gia - Phi hp nghin cu KHCN gia cc quc gia - Trao i kinh nghim, chuyn gia v o to cn b khoa hc gia cc quc gia 8.2.3. Tc ng ca trao i quc t v KHCN - i vi KTTG - i vi nc xut khu sn phm KHCN - i vi nc nhp khu sn phm KHCN 8.3. TRAO I QUC T V SC LAO NG 8.3.1. Khi nim v nguyn nhn a. Khi nim - Khi nim:
55
TS. HUNH MINH TRIT
- c im: + i tng trao i + Qu trnh trao i + Ch th tham gia trao i b. Nguyn nhn - Do chnh lch cung - cu v SL cc quc gia + cung - cu v s lng SL + cung - cu v cht lng SL - Do chnh lch v gi c SL 8.3.2. Cc hnh thc trao i quc t v SL a. Theo tnh cht php l - Xut nhp khu SL chnh thc - Xut nhp khu SL phi chnh thc b. Theo khng gian di chuyn - Xut khu SL di bin - Xut khu SL gip ranh - Xut khu SL ti ch c. Theo trnh chuyn mn ca ngi lao ng - Xut khu chuyn gia - Xut khu lao ng lnh ngh - Xut khu lao ng ph thng 8.3.3. Tc ng ca trao i quc t v SL - Tc ng n KTTG - Tc ng i vi nc xut khu + Tch cc + Tiu cc - Tc ng i vi nc nhp khu + Tch cc + Tiu cc 8. 4. GII THIU KHI NIM GDP: GDP: Tng sn phm ni a (vit tt ca Gross Domestic Product) l gi tr tnh bng tin ca tt c sn phm v dch v cui cng c sn xut ra trong phm vi lnh th trong mt khong thi gian nht nh, thng l mt nm. Khi p dng cho phm vi ton quc gia, n cn c gi l tng sn phm quc ni. Ni mt cch n gin, GDP l tng chi tiu ca gia nh, u t ca doanh nghip, chi tiu ca Chnh ph cng phn chnh lch gia xut khu v nhp khu.
GDP = C + I + G + NX
56
TS. HUNH MINH TRIT
Trong : C l tiu dng ca tt c cc c nhn (h gia nh) trong nn kinh t, bao gm nhng khon chi cho tiu dng c nhn ca cc h gia nh v hng ha v dch v. ( xy nh v mua nh khng c tnh vo TIU DNG m c tnh vo U T T NHN). I l u t ca cc nh kinh doanh vo c s kinh doanh (U T T NHN). y c coi l tiu dng ca cc nh u t. N bao gm cc khon chi tiu ca doanh nghip v trang thit b v nh xng hay s xy dng, mua nh mi ca h gia nh. (hng ha tn kho khi c a vo kho m cha em i bn th vn c tnh vo GDP). Lu , ng ln ln iu ny vi u t mang tnh u c tch tr vo th trng chng khon v tri phiu. I=De+In De l khu hao In l u t rng G l CHI TIU CHNH PH, bao gm cc khon chi tiu ca chnh ph cho cc cp chnh quyn t TW n a phng nh chi cho quc phng, lut php, ng x, cu cng, gio dc, y t,... Chi tiu chnh ph khng bao gm cc khon CHUYN GIAO THU NHP nh cc khon tr cp cho ngi tn tt, ngi ngho,... NX l cn cn thng mi, l "xut khu rng" ca nn kinh t. N bng xut khu (tiu dng ca nn kinh t khc i vi cc sn phm v dch v do nn kinh t trong tnh ton sn xut) - nhp khu (tiu dng ca nn kinh t trong tnh ton i vi cc sn phm v dch v do nn kinh t khc sn xut). NX=X-M X (export) l xut khu M (import) l nhp khu GDP l mt ch tiu trong h thng ti khon quc gia (System of National Accounts - SNA). SNA ca Lin hip quc c cc nh kinh t hng u th gii, ng u l Richard Stone (ot gii Nobel 1984) a ra. SNA tp hp mt cch h thng cc ch tiu kinh t v m quan trng nhm m t, phn tch cc hin tng kinh t c bn. H thng SNA m t qu trnh chu chuyn sn phm v tin t trong mt quc gia, n l mt tp hp y , ph hp v linh hot cc ch tiu kinh t v m. Nhng ch tiu ny c xy dng da trn cc khi nim, nh ngha v quy tc chun mc c tha nhn trn phm vi ton th gii. GDP = tiu dng cui cng ca h gia nh + tiu dng cui cng ca Nh nc + tch ly ti sn + xut khu - nhp khu (phng php s dng cui cng); hoc = tng thu nhp ca ngi lao ng t sn xut + tng thng d sn xut + tng khu hao ti sn c nh + tng thu gin thu v thu sn xut khc + thu nhp khu - tr cp cho sn xut (phng php phn phi); hoc = tng gi tr sn xut tng chi ph trung gian + thu nhp khu (phng php sn xut) GNI = GDP + thu nhp t s hu thun NDI = GNI + thu nhp t chuyn nhng hin hnh thun dnh = NDI - tiu dng cui cng Mc d GDP c s dng rng ri trong kinh t, gi tr ca n nh l mt ch s vn ang l vn gy tranh ci. S ph phn s dng GDP bao hm cc im sau: GDP, nh mt ch s v kch c ca nn kinh t, nhng li khng chun xc trong nh gi mc sng.
57
TS. HUNH MINH TRIT
GDP khng tnh n kinh t ngm, kinh t phi tin t nh kinh t trao i, cc cng vic tnh nguyn, chm sc tr em min ph do cc ng b b m (khng lm vic) m nhim hay sn xut hng ha ti gia nh, gi tr ca thi gian ngh ngi v nhim mi trng. V vy, ti cc nc m vic kinh doanh thc thi mt cch khng chnh thc chim phn ln th s liu ca GDP s km chnh xc. GDP khng tnh n tnh hi ha ca s pht trin. V d mt nc c th c tc tng trng GDP cao do khai thc khai thc qu mc ti nguyn thin nhin. Gi s mt cnh rng b ph, g em bn, th l GDP tng. Khng mt doanh nghip no c cu vo ti sn n dn m xem l thu nhp ch khng phi l khon khu hao, phi b p. Trong khi bng cn i ti khon quc gia li lm theo cch . Chng trnh 1 triu tn ng ca VN chng hn, nu tnh theo tng trng GDP th ng gp nhiu cho mc tng ny nhng hu qu nh th no th chng ta bit.
GDP tnh c nhng cng vic khng em li li ch rng v khng tnh n nhng hiu ng tiu cc. V d, mt x nghip lm tng GDP nhng gy nhim mt con sng v ngi ta phi u t ci to li mi trng. Hay sau mt trn l lt, nh ca, ng s h hng nng. Chi ph sa cha ti to nguyn trng nh trc cn thin tai cng c tnh l ng gp vo GDP. GDP cng khng cho ta s phn nh trung thc ca s phn chia li ch trong phm vi t nc. C th c nhng nhm ngi khng thu c li ch g t li ch kinh t chung. GDP cao c th l kt qu ca mt s ngi giu c em li cho nn kinh t trong khi phn ln dn chng sng di mc ngho kh.
Phn bit GDP vi GNP

GDP khc vi GNP (tng sn phm quc dn) ch loi b vic chuyn i thu nhp gia cc quc gia, n c quy theo lnh th m sn phm c sn xut hn l thu nhp nhn c . d hiu hn, ta c th ly v d nh sau: Mt nh my sn xut n nhanh t ti Vit Nam do cng dn M u t tiu th ni a. Khi mi thu nhp t nh my ny sau khi bn hng c tnh vo GDP ca Vit Nam, tuy nhin li nhun rng thu c (sau khi khu tr thu phi np v trch np cc qu phc li) cng nh lng ca cc cng nhn M ang lm vic trong nh my c tnh l mt b phn trong GNP ca M.
58
TS. HUNH MINH TRIT
CHNG 9: TH TRNG TI CHNH TIN T QUC T 9.1. NHNG VN LIN QUAN 9.1.1. KHI NIM Th trng ti chnh tin t l ni din ra 2 giao dch Mua bn ng tin ny ly ng tin khc Nghip v vay v cho vay bng tin 9.1.2. NGUYN NHN Th trng tin t c hnh thnh bi cu v cung tin t Cu: Khch du lch, tham quan nc ngoi Chnh ph, cng ty v c nhn nhp khu hng ha ca nc khc Chnh ph, cng ty v c nhn mun u t vo mt quc gia khc Nhu cu khc tr li sut tin vay ca cc t chc ngn hng th gii hay Chnh ph khc,... Cung: Khch du lch ngoi quc tiu tin cho cc dch v nc m h tham quan Thu t xut khu hng ha Tip nhn u t nc ngoi Ngun cung khc khon vin tr ca cc Chnh ph v cc t chc nc ngoi, tin gi t nc ngoi v cho thn nhn trong nc,... 9.1.3. C IM TH TRNG NGOI HI L th trng trung gian thc hin chuyn giao kh nng mua bn ngoi t ln nhau gia cc t chc kinh doanh quc t Th trng khng bao gi ng (24 gi/ngy) L s hi nhp ca nhiu trung tm giao dch khc nhau. L mng li lin ngn hng, mi gii ngoi hi v ngi bn c ni vi nhau qua mng in t Cc cuc mua bn ch yu c thng qua in thoi, my telex,... a s nhng cuc giao dch trao i thng tin u bng ming 9.1.4. THNH PHN THAM GIA i tng trc tip to ra cung cu ngoi t nh nhp khu, xut khu, nh u t, khch du lch, tng trung gian chuyn i ngoi t gia ngi s dng v ngi c ngoi t, ng thi san bng s ngoi t ra vo h thng ngn hng thng mi (ngn hng ngoi thng) i tng cn bng cung cu ngoi t ngn hng quc gia trung ng. 9.1.5. CHC NNG CA TH TRNG NGOI HI 9.1.5.1. S CHUYN I TIN T Kinh doanh quc t c 4 lnh vc s dng th trng ngoi hi: Nhn tin hng xut khu, thu nhp t FDI, thu nhp t chuyn nhng giy php (licensing). Tr tin hng ha hay dch v nhp khu.
59
TS. HUNH MINH TRIT
u t ngn hn trn th trng tin t. u c tin t. 9.1.5.2. BO H RI RO L nhng m bo bo h nhng kt qu ca s thay i khng d kin ca t gi hi oi, thng qua 2 loi t gi: T gi giao ngay (Spot rate) l t gi mua bn ngoi t c thc hin ngay vi t gi c n nh vo thi im tha thun. T gi k hn (Forward rate) l t gi c xc nh thi im tha thun nhng c thc hin mt k hn trong tng lai. K hn c th l 30, 90, 180 ngy v nhiu nm. 9.1.6. CC LOI TH TRNG NGOI HI 9.1.6.1. TH TRNG GIAO NGAY (SPOT MARKET) L th trng thc hin nhng giao dch lin quan n t gi hi oi giao ngay. nh gi t gi hi oi trc tip l hnh thc gi ngoi t ca mt s lng ngoi t no c nh gi (100 n v hoc 1 n v). V d: Ti Php, ng DM c th c nh gi bng 4FF. Ti c, ng FF c th c nh gi bng 0,25DM T gi lun c nh song song vi nhau v ngi giao dch khng bit khch hng cn mua hay bn ngoi t. T gi u tin l gi mua (buy, bid hoc price) T gi th hai l t gi bn (sell, ask, offer hoc rate). V d: Pound Sterling nh gi l 1,4419-36, c ngha ngn hng sn sng mua pound vi gi 1,4419 v bn ra th trng vi gi 1,4436 Chi ph giao dch l khong chnh lch gia t gi bn v t gi mua ca ngoi t. Phn chnh lch = (Gi bn Gi mua)/Gi bn. V d: Vi nh gi ca pound l 1,4419-36. Phn chnh lch = (1,4436 1,4419)/1,4436 = 0,12% i vi nhng tin t c s dng rng ri, nh pound, DM, yn Nht, khong chnh lch ny bin ng t 0,1 0,5% T gi cho (Cross-rate) bt k gi tr tin t no cng c th nh gi ng tin mnh so vi loi tin t khc. V d: Yn (Nht) 135.62/US.$1 Won (Hn Quc) W763.89/US.$1 T gi cho ca Yn trn mi ng Won: Yn/US dollar = 135.62/US.$1 = 0,17754/W Won/US dollar W763.89/US.$1 9.1.6.2. TH TRNG C K HN (FORWARD MARKET) L th trng thc hin nhng giao dch lin quan n nhng hp ng c k hn (forward contract) gia mt ngn hng v khch hng. Ba im cn lu trong hp ng c k hn: Li hay l trong hp ng c k hn th khng lin quan n t gi ti ch.
60
TS. HUNH MINH TRIT
Li hay l trong hp ng c k hn b tr ng s thay i chi ph ca mt ng tin cng vi s dch chuyn gi tr ng tin kia. Hp ng c k hn khng phi l hp ng chn la. C hai bn phi thc hin nhng g ng trong hp ng. Thnh phn tham gi th trng c k hn: Ngi kim li nhun nhng khng chu ri ro (Arbitrageurs) bng cch li dng chnh lch t gi mt s nc. Nh thng mi (Traders) s dng hp ng c k hn gim thiu nhng ri ro v nhng n hng xut nhp thanh ton bng ngoi t. Ngn nga ri ro (Hedgers) MNC tham gia hp ng c k hn bo v gi tr tin t nc mnh ca nhng ti sn tr gi ngoi t khc nhau. Ngi u c (Speculators) sn sng chu ri ro tin t bng cch mua v bn tin t c k hn tm kim li nhun t vic bin ng t gi. 9.2. T GI HI OI 9.2.1. KHI NIM T gi hi oi l gi ca mt ng tin tnh theo mt ng tin khc. T gi hng ngy chng ta vn xem trn bo l t gi danh ngha v c th c th hin theo hai cch sau: gi ca ngoi t tnh theo ni t hoc gi ca ni t tnh theo ngoi t. V d, t gi gia ng Vit Nam v la M ngy 2/1/2003 c th c th hin nh sau: gi ca mt la tnh bng ng (1 la = 15.406 ng) hay gi ca mt ng tnh theo la (1 ng = 0,000065 la). Gi s t gi trn thay i t 15.406 ng/ la ln 16.000 ng/ la. Chng ta ni rng ng gim gi so vi la, hay la tng gi so vi ng. Bn phi tr nhiu tin ng hn mua cng mt la y. Nh vy l gi tr ca tin ng gim trn th trng ngoi hi. Nu tin ng mnh ln v t 15.000 ng/ la, chng ta ni rng gi tr tin ng tng trn th trng hi oi. T gi hi oi danh ngha cho php chng ta so snh gi ng tin trong nc v nc ngoi theo n v tin t thng dng. Tuy nhin, t gi danh ngha c th gy hiu sai trong nhiu trng hp, v vn cha xt n sc mua ca mi ng tin. 9.2.2. H THNG T GI HI OI 9.2.2.1. BN V VNG C nh gi vng tnh bng ng tin trong nc Duy tr kh nng chuyn i ng tin trong nc thnh vng vi nhiu mc gi khc nhau Nguyn tc bo chng 100% ch bn v vng Gi tr tin t ca 1 quc gia tng ng vi s lng vng c trong kho bc 9.2.2.2. H THNG T GI HI OI C NH Chnh ph duy tr kh nng chuyn i ng tin ti 1 mc t gi hi oi c nh T gi hi oi c nh bt chp thay i quan h cung cu Ngn hng trung ng duy tr mc t gihi oi c nh Cu > Cung ngn hng bn ra lng ngoi t d tr = mc d cu ngoi t Cu < Cung ngn hng tung tin ra mua s ngoi t d v b sung vo khon d tr ngoi hi ca quc gia
61
TS. HUNH MINH TRIT
9.2.2.3. H THNG T GI HI OI TH NI T DO L t gi m mc cn bng v t gi Hon ton do quan h cung cu ca th trng tin t quyt nh Khng c s can thip ca Nh nc 9.2.2.4. H THNG T GI HI OI TH NI C QUN L L t gi c s can thip ca Chnh ph vo th trng hi oi thng qua vic mua bn cc ng tin Nh nc ch can thip vo mc cung cu th trng tin t vo nhng thi im thch hp 9.2.3. CH XC NH MC HI OI Gn vi ng tin duy nht Gn vi ng tin hn hp Mm do hn ch i vi mt ng tin duy nht Mm do hn ch thng qua cc tha hip hp tc Mm do m rng c th ni ch o Mm do hon ton c th ni t do 9.2.4. XC NH T GI HI OI 9.2.4.1. LUT MT GI (THE LAW OF ONE PRICE) Gi thit: Th trng cnh tranh khng c chi ph vn chuyn. Th trng cnh tranh khng c hng ro thng mi Sn phm xc nh 2 quc gia phi c bn cng mt gi khi th hin cng mt loi tin. 9.2.4.2. NGANG GI SC MUA (PPP) Ngang gi sc mua: Purchasing Power Parity (PPP) a ra so snh khc v thu nhp gia cc nc Vi cng s tin mt nc mua c s hng ra sao nc ngoi PPP so snh gi sn phm xc nh trong cc quc gia khc nhau xc nh t gi hi oi th trng hiu qu (l th trng khng c hng ro thng mi v hng ha, dch v c lu chuyn t do). PPP nu rng: Gi c ca mt r hng ha s tng ng mi quc gia. T gi hi oi s thay i nu tng quan gi c thay i. Cung tin t v lm pht gi (money supply and price inflation) mt quc gia m lm pht cao s c ng tin gim gi so vi quc gia c lm pht thp hn. Lm pht khi s lng tin trong lu thng tng nhanh hn khi lng hng ha v dch v; l, khi cung tin t tng nhanh hn tng sn lng. Tng cung tin t thay i tng quan iu kin ca cung v cu v t gi hi oi. 9.2.5. NH HNG CA T GI HI OI N XUT NHP KHU T gi hi oi tng s lng tin ni a i ly 1 n v tin ngoi t tng, hay ng ni a mt gi c li cho xut khu
62
TS. HUNH MINH TRIT
T gi hi oi gim s lng tin ni a i ly 1 n v tin ngoi t gim, hay ng ni a tng gi c li cho nhp khu 2 loi t gi trong kinh doanh XNK T gi xut khu c xc nh bng t s gia chi ph kinh doanh xut nhp khu cng vi thu xut xut khu tnh bng tin ni a v gi bn hng xut khu theo iu kin FOB tnh bng tin ngoi t. T gi nhp khu c xc nh bng t s gia gi bn bun hng nhp khu ti cng tnh bng tin ni a v gi xut khu theo iu kin CIF tnh bng ngoi t. 9.2.6 Chnh sch t gi hi oi Khi nim t gi: T gi hi oi l gi c ti ngoi hi c mua v bn. V d: Ngn hng Nh nc Vit Nam cng b t gi chnh thc ca ng Vit Nam vi mt s ngoi t p dng cho ngy 21-8-2001 nh sau; Mua vo (ng) 1 EURO 1 USA 1 DM 1 JPY 1 Baht 1 HKD 13.559,0 14.970,0 6.904,8 121,64 324,21 1.892,77 Bn ra (ng) 13.791,15 14.988,0 7.051,31 124,85 340,84 1.936,85
Phn tch cc vn lin quan n chnh sch xut khu khng th tch ri vic xem xt ch t gi m nc p dng. Ch t gi trong chnh sch tin t m cc quc gia s dng hnh thnh v pht trin t h thng t gi c nh n h thng t gi th ni Trong h thng t gi c nh, nc c gng duy tr gi tr tin t ca mnh mc t c ng so vi ng tin ca nc khc ( la M chng hn). Gi tr ng tin ca nc khng i so vi la M. iu , c thc hin nh s can thip ca c quan qun l tin t ca Nh nc vo th trng tin t v i hi phi c mt lng d tr ngoi t ng k. V d, vo thng 11/ 1997, ng tin Vit Nam c n nh mc t gi l 11000ng/1 la M. V t gi th trng c th s bin i hng ngy phn nh s thay i v cung v cu trong hot ng xut nhp khu Vit Nam, trong s vn ng ca ng vn, nn Chnh ph phi chun b s dng d tr ngoi t quc gia mua hoc bn la M vi t gi 11.000 ng/1 la M nhm duy tr s n nh ca t gi. Di ch t gi th ni, cc c quan qun l ngoi t ca Nh nc mc cho th trng quyt nh t gi ng tin trong nc so vi ng tin nc khc. Gia hai cc ca qu trnh pht trin ca ch t gi (c nh v th ni), cn tn ti mt s kh nng la chn dung ho (s ).
63
TS. HUNH MINH TRIT T gi c nh trong mt thi k nht nh
T gi nh A B
c x
Khung gi x x
t x
T gi c T gi thay T gi th ni nh c kh i c qun t do nng b iu l chnh Gn nht vi h thng t gi th ni l h thng khung t gi, trong t gi c php dao ng trong mt khung xc nh trc, gi nh t +800 ng n -1.000 ng/1 la. Nhng khi cc iu kin thay i c kh nng y t gi ra khi khung , th cc c quan qun l ngoi t Nh nc can thip vo bng cch mua vo hoc bn ra ng tin ni t gi t gi nm trong khung nh. Tip theo l h thng t gi th ni c qun l. y, khng c mt mc t l c th c Nh nc cam kt gi n nh. Tuy vy, Nh nc lun can thip mt cch c cn nhc. Hai h thng t gi khc c lin quan cht ch vi nhau u cha ng s pha trn gia ch c nh v th ni. H thng t gi gi mc c nh trong mt thi gian nht nh bao gm gi n nh t gi ng tin trong nc so vi mt s ng tin ca nc khc, v nhng thay i v t gi c thc hin t t, tng bc theo thi gian nhm iu chnh s chnh lch nu c gia t l lm pht trong nc v t l lm pht chung trn th gii. Gn vi ch t gi c nh l h thng t gi c nh c kh nng b iu chnh. y Chnh ph cam kt gi n nh mc t gi ng tin trong nc so vi ng tin nc ngoi, nhng vn gi quyn thay i t gi khi hon cnh bn ngoi i hi phi lm nh vy. T gi hi oi v chnh sch t gi hi oi l nhn t quan trng thc hin chin lc hng ngoi, y mnh xut khu. Cn lu rng t gi hi oi chnh thc (HCT) khng phi l mt yu t duy nht nh hng n kh nng cnh tranh ca cc nh sn xut trong nc v cc mt hng c kh nng thng mi, i vi hng nhp khu v trn cc th trng xut khu. Vn i vi nh xut khu v nhng ngi cnh tranh vi hng nhp khu l c c hay khng mt t gi chnh thc, c iu chnh theo lm pht trong nc v lm pht xy ra ti cc nn kinh t ca cc bn hng ca h. Mt t gi hi oi chnh thc c iu chnh theo cc qu trnh lm pht c lin quan gi l t gi hi oi thc t (HTT). T gi ny cho php cc nh xut khu cnh tranh mt cch thnh cng. C th dng cng thc n gin sau y tnh t gi hi oi thc t
T gi HTT
T gi HCT x Ch s gi c trong nc Ch s gi c nc ngoi
Mt nc c th c nhiu bn hng bun bn. Cho nn a ch s gi c nc ngoi vo tnh ton t gi HTT cn cn nhc k. c c hnh nh hon chnh hn v v tr cnh tranh ca t nc, c th cn phi tnh ton cc t gi hi oi song phng i vi tng bn hng thng mi quan trng nht.
64
TS. HUNH MINH TRIT
Nu t gi HCT l c nh v ch s gi c trong nc tng ln nhiu hn so vi ch s gi c nc ngoi , th t gi HCT tng ln hoc ln gi. Khi t nc c coi l c t gi HCT c nh gi cao. V d: Nm 1991 t gi hi oi chnh l 1 USD = 9.274 ng. Ch s gi c quc t bin ng khng ng k, cn ch s gi trong nc tng 67,5%. Vy t gi hi oi thc t phi l:1USD i c 15.534 ng, ch khng phi ch c 9.274 ng. Thc t l ng tin ca ta mt gi do lm pht, nhng t gi hi oi chnh thc li khng c iu chnh theo qu trnh lm pht. Do vy, t gi chnh thc qu cao. - Nhng nh hng ca s thay i t gi HCT Kt qu ca mt t gi HCT qu cao l: + Hng nhp khu tr nn r hn so vi sn phm ni a m chng phi chu chi ph tng do lm pht. + Cc nh xut khu cc sn phm s ch, l ngi bn ra theo mc gi c quc t nm ngoi tm kim sot ca h s b thit. H phi chu chi ph cao hn do lm pht trong nc. Hng xut khu ca h tr nn km sinh li do ngoi t thu c phi bn li vi t gi HCT, khng c tng ln b li chi ph sn xut cao hn. + Cc nh xut khu cc sn phm - ch to c th tng gi c xut khu ca h b p li chi ph ni a cao hn, nhng kh nng chim lnh th trng s gim. H cng c th gi nguyn mc gi tnh theo ngoi hi nhng li nhun s thp, kh nng cnh tranh ca hng ho s thp. Kt qu chung ca mt t gi HCT qu cao l nhp khu tng ln v xut khu gim i. Nn kinh t phi gim mc d tr ngoi hi xung, hoc phi vay mn nc ngoi trang tri ti chnh cho thiu ht thng mi tng thm. i vi phn ln cc nc, c bit l cc nc ang pht trin, vic gim mc d tr ngoi hi v vay mn nc ngoi khng th chu ng c lu. Cch x l i vi t gi chnh thc qu cao + Tng cng kim sot nhp khu iu m nhiu nc lm trong trng hp t gi HTT thay i l kim sot nhp khu v kim sot ngoi hi hn ch nhp khu. ng tic l bin php ny khng em li li ch g cho xut khu. Do vy, c xu hng l bt nn kinh t phi nhp khu t i khi ngun thu xut khu gim, thm ch cn y gi c ln cao do mc cung sn phm cho nn kinh t gim st. S thiu ngoi hi khng ch lm gim nhp khu, m cn lm gim mc sn xut (v cn thiu cc u vo nhp khu). Vic kim sot nhp khu, do thiu ngoi t, c th dn n vic bo h mt nn sn xut km hiu qu. iu ny thng xy ra trong cc nn kinh t nh, khng c nhiu cc nh sn xut v mt loi sn phm no c th to ra s cnh tranh ni b. Khi khng c s cnh tranh t pha hng nhp khu, cc nh sn xut s hnh ng nh cc nh c quyn: h tng gi c v tr thnh nhng nh sn xut km hiu qu vi chi ph cao. Vic kim sot nhp khu trong trng hp ny cng thng dn n nn tham nhng - hi l v cc ch en. Nu ngoi hi khan him s c nhu cu tri ln v n theo gi c chnh thc. Ngi mun mua ngoi hi s tng cng mua chuc cc quan chc ph trch kim sot nhm c c s phn phi. Nu h khng c kh nng nhn c khon ngoi hi ny theo knh chnh thc, th h s tr tin nhiu hn mua n trn ch en. Tnh hnh tng t cng xy ra i vi cc giy php nhp khu. Khng th ngn nga nhng vn ny nu thiu nhng tc nhn kch thch ln, ngay c khi cc Chnh ph bit qun l tt. Thm ch cn kh ngn nga chng nu tnh trng tham nhng khng c khc phc . Vy Chnh ph c th lm g trnh iu ny? Ta hy tr li cng thc tnh t gi HTT.
65
TS. HUNH MINH TRIT
Mt t nc khng th lm g c vi lm pht nc ngoi. Do vy ch c nhng cch sau duy tr t gi hi oi sao cho cc nh sn xut trong nc c li khi bn sn phm ca mnh ra th trng th gii, do y mnh c xut khu: - Duy tr t gi c th trng chp nhn. - Gim t l lm pht trong nc xung nhiu v thi gian di phc hi t gi chnh thc st vi t gi thc t trn th trng. - Duy tr t gi hi oi c th trng chp nhn. y l vn ct li trong chnh sch t gi. Chng ta bit tm quan trng ca t gi hi oi i vi xut khu. Mt khi lm pht trong nc thng xuyn xy ra, th cn ph gi ng ni t khi phc li nhun cho nh xut khu. Tc ng ca ph gi t gi hi oi chnh thc nh ngha mt cch n gin, ng tin ca mt quc gia b ph gi hay chnh xc hn b gim gi, khi t gi chnh thc m Ngn hng Trung ng ca nc sn sng i ni t ly ngoi t (v d: la M) c tng ln. V d, vic ph gi ng bt Thi Lan t 25 bt xung 45 bt n mt la M hay vic gim gi VN t 11.000 ng tr xung 14.000 ng n mt la M. Vic ph gi t gi hi oi chnh thc lm gim t gi hi oi thc t ngay lp tc, nhng lm tng gi hng nhp khu tnh bng ni t. S tng gi ny ph thuc vo mc ph gi. Kt qu ca s tng gi ny lm chi ph sn xut tng v c xu hng y gi ln cao hn na. Tuy trc mt ph gi t gi hi oi c th khuyn khch c xut khu. Nhng trong thc t mt vng lun qun v ph gi hi oi - ng lng trong nc v gi c tng gi xut khu cao hn v cn cn thanh ton ti t hn - c th din ra. Tc ng ca lm pht v ph gi tin t i vi li nhun ca nh xut khu Hin nay: t gi l 14.000/1 la M. 1. Nh xut khu bn c (USD) 2. Tng ng vi mt s ni t (triu ng) 3. Chi ph cho xut khu (triu ng) 4. Li nhun ca xut khu (triu ng) 1. Nh xut khu bn cng loi hng vn thu 2. Tng ng vi s ni t 3. Nhng chi ph ca nh sn xut cao hn 40% (1000x40%) 4. Nn xut khu khng c li na 1. Nh sn xut vn bn c 2. Tng ng vi s ni t 3. Chi ph xut khu l 4. Li nhun l 1.400 0 100.000 1.960 1.400 560 100.000 1.400 1.000 400 100.000 1.400
4 nm sau lm pht tch t trong nc l 40% (so vi nc bn hng)
4 nm sau nu ng tin c ph gi 40% tc 19.600 ng ly 1 la M.
5. Tr i lm pht 40% so vi nm u li nhun c khi phc l 400 triu ng. V phn phi thu nhp, ph gi hi oi s c li cho mt nhm ngi i km s thit thi ca nhng nhm khc. Nhn chung nhng ngi lao ng, cc nh sn xut kinh doanh nh, nhng ngi cung cp dch v... khng tham gia vo khu vc xut khu s b tn tht v ti chnh bi lm pht trong
66
TS. HUNH MINH TRIT
nc (thng xy ra sau khi ph gi). Ch nhng nh kinh doanh xut khu ln, cng nh nhng hot ng gn vi xut khu l c li. Nh vy, nu trong mt quc gia m cc hot ng xut khu tp trung vo nhng t nhn hay nc ngoi c thu nhp v xut khu cng nhiu, th kh nng ph gi c tc ng xu n phn chia thu nhp cng ln. V vy, do nhiu l do chnh sch thng mi, c bit l ph gi tin t khng th tch ri cc vn kinh t x hi trong nc. Cho nn phi cn nhc k s mt - c thc hin ph gi chnh thc thnh cng. Cc chnh sch h tr l cn thit ngn nga khng cho lm pht trit tiu ht li ch ca cc nh xut khu v nhng ngi cnh tranh vi hng xut khu. nh hng ca thu xut khu, thu nhp khu, hn ngch vi t gi hi oi chnh thc: Kh nng cnh tranh ca cc nh sn xut trong nc ti cc th trng nhp khu v xut khu cng chu nh hng trc tip bi thu nhp khu, thu xut khu v li th do hn ngch. Thu nhp khu v s hn ch s lng nhp khu lm tng gi c trong nc ca hng nhp khu, cho nn chng c nh hng tng t nh s ph gi i vi t gi chnh thc. Ni cch khc t gi HCT s tr nn cao hn, nu thu nhp khu v hn ngch nhp khu c p dng i vi hng nhp khu. Xt theo ngha ny, ta c th ni rng thu nhp khu v hn ngch nhp khu c xu th lm tng t gi HCT. Thu xut khu c xu th lm gim xut khu v do lm gim ngun thu ngoi hi ca t nc. iu ny buc Chnh ph hoc phi ph gi t gi hi oi chnh thc (vi tt c chnh sch c bit km theo nu mun cho vic ny thnh cng), hoc phi kim sot nhp khu vi tt c nhng tai hi m t. Cc loi thu hn ngch v tr cp thng mi c th c s dng thay cho vic ph gi. Tc dng kt hp ca t gi thu quan, tr cp v li th do hn ngch c th c tm lc trong mt khi nim rt b ch l t gi hi hoi thc s (1) T gi hi oi thc s iu chnh t gi chnh thc ni ln s tin ni t thc t phi tr cho mt ng ngoi t ( la M chng hn) hng nhp khu hay nhn c mt ng ngoi t qua xut khu bng cch tnh n mc thu trung bnh, tr cp v li th do hn ngch, cng thc tnh nh sau: (1) T gi thc t nhp khu do c thu v tr cp thng mi = R0 (1 + tn - Sn + Qn); trong : R0 = t gi chnh thc tn = thu trung bnh nh vo hng nhp khu Sn = tr cp trung bnh cho nhp khu (nu c) Qn = li th do hn ngch trung bnh i vi hng nhp khu (nu c) (2) T gi thc t xut khu do c tr cp xut khu v thu (nu c) = R0 (1 - tx + Sx) tx = Thu trung bnh nh vo hng xut khu Sx = Tr cp trung bnh cho xut khu Nhng bt li ca phng n ph gi ny l ch n i hi phi qun l hnh chnh tn km, v ch kh c th p dng cc loi thu cho mi khon mua ngoi hi, v cc loi tr cp cho mi cch thu c ngoi hi. Cng vic qun l hnh chnh phc tp v thu kho v tr cp cng to ra nhng c hi cho s tham nhng hi l. Kinh nghim ca nhiu quc gia trong vic pht trin nhanh xut khu l ch v s kho lo ca Chnh ph trong vic iu chnh t gi chnh thc, thu quan v tr cp duy tr t gi thc t kch thch xut khu v lu di v ngn nga t gi nhp khu trt ln cao so vi t gi xut khu. 9.3. KH NNG CHUYN I CA TIN T 9.3.1. KH NNG CHUYN I V CHNH SCH CA CHNH PH
67
TS. HUNH MINH TRIT
Mt ng tin c gi l t do chuyn i khi Chnh ph cho php c c dn khng nh c quc gia c mua ngoi t khng gii hn. Mt ng tin c gi l c kh nng chuyn i bn ngoi (external convertible) khi ngi nc ngoi c th chuyn sang mt ngoi t khc khng gii hn. Mt ng tin khng c kh nng chuyn i khi c c dn v ngi nc ngoi khng c php chuyn sang mt ngoi t T do chuyn i l mt ngoi l hn l quy lut. Chnh ph gii hn kh nng chuyn i gi d tr ngoi t. Mt quc gia cn p ng d tr phc v nhu cu n quc t cam kt v nhp khu. 9.3.2. MUA BN I LU (COUNTERTRADE) Mua bn i lu l tha thun theo c th trao i hng ha v dch v ny ly hng ha v dch v khc. p dng khi tin t ca quc gia khng c kh nng chuyn i. 9.4. CC KHI NIM TI CHNH TIN T KHC: 9.4.1 Lm pht Lm pht c hiu l s gia tng gi c trong nn kinh t. Tuy nhin cc nh kinh t thch o lng bng nhng ch s c th hn, l ch s gi tiu dng (CPI) v ch s iu chnh thu nhp quc dn. CPI th hin s thay i tnh theo phn trm ca bnh qun gi hng tiu dng qua mt giai on nht nh. Do khng th tnh gi ca tt c hng ha trn th trng, CPI c tnh trn c s bnh qun gia trng ca tp hp mt s hng ha i din. V d, CPI Vit Nam c tnh da vo 130 nhm hng tiu biu. Trong tp hp tnh CPI, lng thc chim trng s rt cao cc nc ngho nhng li thp cc nc giu. Ch s iu chnh GDP c th phn nh ton din hn nhng thay i gi trong nn kinh t. Ch s ny xem xt khng ch hng tiu dng m cn t liu sn xut. Cn c nhng dng khc ca lm pht. Siu lm pht xy ra khi CPI tng hng trm phn trm mi nm. Gim lm pht xy ra khi CPI tng nhng vi mt tc thp hn giai on trc. Gim pht xy ra khi CPI gim sau mt giai on. 9.4.2 Gam pht: Gim pht tt xy ra khi mi trng kinh doanh ci m hn, cc mc gi b cc nh c quyn y ln cao nay phi gim di p lc cnh tranh. Mt tnh hung tt khc l trong th trng t do, nhng ngi sn xut vi nng sut cao hn s vn ln, gi thnh sn phm s gim xung, gi hng gim lm ngi tiu dng mua nhiu hn, v kt qu l gi thnh mi n v sn phm cng gim. Gim pht khng tt xy ra khi gi gim nhng s hng bn khng tng. Cc cng ty phi gim quy m sn xut v thi bt nhn cng. Trc nguy c mt vic, mi ngi s tit kim nhiu hn v chi tiu t hn. Kt qu l gim pht tr nn trm trng. Dng gim pht ti t hn khi cc doanh nghip km hiu qu c tr gi tip tc hot ng. cnh tranh vi cc doanh nghip ny, cc cng ty khe mnh phi h gi bn v chng my chc cng tr nn m yu. Gim pht l ti t nht khi qu nhiu vn v vn vay o t vo mt cch lc quan, lm cho cung vt xa cu. Hng khng bn c nhng n vn phi tr, c cc cng ty tt cng c nguy c ph sn.
68
TS. HUNH MINH TRIT
Vit Nam u trong nhng tnh hung tt v xu nu trn? Ch s CPI ca ta da nhiu vo gi lng thc v nng sn. Nhng nm gn y, gi nng sn trn th gii gim do d cung, v d nh go, c ph, tiu v.v. Nng dn Indonesia, Braxin v Vit Nam chng th lm g ngoi vic ch xem ai s phi cht b c ph trc. H khng trch nhau, nhng ch cc chnh ph chng gip h nhng thng tin v d bo chnh xc.
69
TS. HUNH MINH TRIT
Ph lc 01 Ngun lc sn xut v mc thm dng yu t sn xut ca cc ngnh Mc thm dng vn theo ngnh x/may (ln) May mc 8.274 1,0 Da & SP da 12.465 1,5 dng ni tht 21.735 2,6 Kim loi c bn 123.594 14,9 SP Du m v than 468.085 56,6 Ngun: Dennis R. Appleyard et al (2006). International Economics. Fifth edition. McGraw Hill. p.129. Hoa K (1992) K/L ($/ngi) Li th v ngun lc sn xut di giu r (%/nm) w ($/gi) GDP/capita ($/n) 2007 r/w c sn/d tha Hoa K 6 8 46.000 thp t bn Vit Nam 18 3.375 VN 0,21 2.600 cao lao ng
T l vn/cng nhn (1990) Quc gia K/L Quc gia K/L Thy S 73.549 Hn Quc 17.995 c 50.116 Mexico 12.900 Canada 42.745 Hongkong 12.762 Nht Bn 36.480 Argentina 11.244 Hoa K 34.705 Chile 9.543 31.640 Thi Lan 4.912 i Loan 25.722 Philippines 3.698 Anh 21.179 n 1.991 Ngun: Steven Husted, Michael Melvin. International Economics. Fifth edition. Addison Wesley. p.91.
70
TS. HUNH MINH TRIT Ph lc 02 Ngoi thng Vit Nam
Tnh hnh xut nhp khu Quy m v tc Bng 01: Quy m v tc tng trng ngoi thng Vit Nam (1989 2006) n v tnh : triu USD Kim ngch XK % thay i Kim ngch NK % thay i Kim ngch XNK % thay i 1989 1,946 2,566 4,512 1990 2,404 24 2,752 7 5,156 14 1991 2,087 -13 2,338 -15 4,425 -14 1992 2,581 24 2,541 9 5,122 16 1993 2,985 16 3,924 54 6,909 35 1994 4,054 36 5,826 48 9,879 43 1995 5,449 34 8,155 40 13,604 38 1996 7,256 33 11,144 37 18,399 35 1997 9,185 27 11,592 4 20,778 13 1998 9,360 2 11,500 -1 20,860 0 1999 11,541 23 11,742 2 23,283 12 2000 14,483 25 15,637 33 30,119 29 2001 15,029 4 16,218 4 31,247 4 2002 16,706 11 19,746 22 36,452 17 2003 20,149 21 25,256 28 45,405 25 2004 26,485 31 31,969 27 58,454 29 2005 32,447 23 36,761 15 69,208 18 2006 39,826 23 44,891 22 84,717 22 Ngun: tnh t Asian Development Bank (ADB) - Key Indicators 2007 (www.adb.org/statistics) Kim ngch xut khu tng gp 20 ln trong vng 17 nm qua vi tc tng bnh qun l 19%. Tng t, kim ngch nhp khu tng bnh qun 18% trong giai on 1989-2006. Nm 2006 kim ngch nhp khu ca nc ta ln gp 17 ln so vi nm 1989. Kim ngch xut khu tng nhanh hn kim ngch nhp khu nn nhp siu c xu hng gim. Tng kim ngch xut-nhp khu khng ngng tng nhanh trong sut 17 nm (trung bnh 19%/nm) nn n nm 2006 tng kim ngch xut nhp khu gp 19 ln so vi nm 1989. Tc tng xut nhp khu cao hn tc tng trng GDP khong 2,7 ln nn vai tr ca ngoi thng ngy cng quan trng trong GDP. n nm 2004, tng kim ngch xut nhp khu ca Vit Nam vt tng sn lng quc ni. Cn cn thng mi 1989 2006 : Nhp siu ko di (ch c nm 1992 l xut siu). Nhp siu ko di gy p lc v cung-cu ngoi t ca nc ta. T l nhp siu trn GDP thp nht l 2% vo nm 2000-2001; cn cao nht l 11% vo nm 1996. Tnh tch ly, t l nhp siu/GDP l 6% trong giai on 1990-20064.
4
Nhp siu thng c Quc hi chp thun l 5% Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
71
TS. HUNH MINH TRIT
Nhn chung t 1990 n 2006 do xut khu tng nhanh hn nhp khu nn t l nhp siu c gim. T nm 2003 2006 t l nhp siu Vit Nam c chiu hng gim. Bng 02: Cn cn ngoi thng Vit Nam (1989 2006) n v tnh : triu USD
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 1989-2006 Kim ngch XK 1,946 2,404 2,087 2,581 2,985 4,054 5,449 7,256 9,185 9,360 11,541 14,483 15,029 16,706 20,149 26,485 32,447 39,826 20 Kim ngch NK 2,566 2,752 2,338 2,541 3,924 5,826 8,155 11,144 11,592 11,500 11,742 15,637 16,218 19,746 25,256 31,969 36,761 44,891 17 Xut khu rng NX/GDP (%) -620 -348 -9 -251 -5 40 -4 -939 -9 -1,772 -9 -2,706 -9 -3,888 -11 -2,407 -8 -2,140 -7 -201 -3 -1,154 -2 -1,189 -2 -3,040 -5 -5,107 -8 -5,484 -8 -4,314 -4 -5,065 -3 8 -6
Ngun: tnh t Asian Development Bank (ADB) - Key Indicators 2007 (www.adb.org/statistics) C cu hng xut khu Du th l mt hng xut khu c t trng ln nht chim gn 1/5 kim ngch xut khu ca Vit Nam. c bit giai on 1991-1993 c 3 ng thu c t xut khu th c 1 ng t du th. Dt may, giy dp, my mc v g l nhng mt hng cng nghip xut khu quan trng ca Vit Nam. 4 nhm mt hng ny cng chim khong 1/3 kim ngch xut khu ca Vit Nam. Nhng mt hng ny c c im chung l s dng nhiu lao ng vi trnh tay ngh khng cao. Hi sn, go v c ph l nhng mt hng xut khu quan trng ca chng ta; chim khong 1/5 kim ngch xut khu. Hng nng, thy sn ca chung ta cn c kh nng mang v nhiu ngoi t hn nu chng ta xut khu c hng tinh ch. Hin nay chng ta ch ch yu s ch nhng mt hng ny khi xut khu. Bng 03: C cu hng xut khu ca Vit Nam (1989 2006) n v tnh : %
Du Xut khu th 100 22 100 21 100 30 100 34 100 33 Dt may 8 10 6 8 8 Hi sn 16 16 22 19 22 Giy My dp mc 0 0 0 0 1 Go 15 13 12 12 12 C ph 4 4 4 4 4 g Cao su 2 3 2 2 2 Khc 16 17 1 3 -4
1989 1990 1991 1992 1993
72
TS. HUNH MINH TRIT

25 22 22 18 16 21 26 23 21 21 24 26 19 12 16 16 16 15 15 13 13 16 18 17 15 15 15 21 17 14 9 14 12 10 12 12 11 9 8 8 11 2 2 6 8 11 9 12 8 10 9 10 9 11 8 11 9 10 10 9 10 9 8 7 10 10 12 9 11 9 5 4 4 4 4 4 3 6
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 1989-2006
100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
8 11 2 6 2 5 2 6 1 5 2 3 2 3 2 2 3 3 3 2 4 2 5 3 5 3 3
3 3 4 2 1 1 1 1 2 2 2 2 3 2
-3 1 5 21 1 3 10 10 8 8 9 10 46 15
Ngun: tnh t Asian Development Bank (ADB) - Key Indicators 2007 (www.adb.org/statistics) ring s liu giy dp c tnh t ngun Thi bo Kinh t Vit Nam, Kinh t 2006-2007 Vit Nam v Th gii, 2007, trang 72. c im chung ca hng xut khu ch yu ca chng ta trong giai on 1989-2006 l : Hng th, s ch v khai thc nhiu t ti nguyn thin nhin. Hng sn xut cn nhiu lao ng c trnh thp, hay ni theo cch khc chng ta ang bn sc lao ng c trnh thp v nng sut cha cao l chnh. C cu nhp khu My mc, thit b vn chuyn v cc sn phm sn xut c bn l nhm hng nhp khu nhiu nht ca Vit Nam. Nhm hng phc v cho sn xut trong nc ny chim hn kim ngch nhp khu trong 16 nm qua. Nhng mt hng phc v cho sn xut khc nh ha cht v xng du cng chim t l cao trong c cu hng nhp khu ca Vit Nam. Trong nhm hng t liu sn xut: my mc thit b, ng c v ph tng tng nhanh nhng nguyn vt liu vn chim t l cao. Nhn chung c cu hng nhp khu ca Vit Nam thin v phc v sn xut hn l tiu dng v th c li cho vic gia tng sn xut trong nc. Bng 04: C cu hng nhp khu ca Vit Nam (1989 2005) n v tnh : %
Thc phm Sn xut My mc v thit b Nhp khu & ng vt Xng du Ha cht c bn vn chuyn sng 1989 1990 1991 1992 1993 1994 100 100 100 100 100 100 6 4 6 6 3 3 24 23 23 25 18 13 17 16 18 21 17 17 21 22 23 20 19 18 24 27 19 19 34 34 Khc 7 7 11 9 9 14
73
TS. HUNH MINH TRIT

11 11 10 8 10 14 12 11 11 12 15 13 16 16 17 19 17 15 15 15 14 15 14 16 19 21 23 21 23 22 23 27 26 28 28 25
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 1989-2005
100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
5 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5
29 31 30 30 29 30 30 29 31 27 25 29
21 17 16 18 16 15 14 13 12 13 13 14
Th trng xut nhp khu Th trng xut nhp khu ca Vit Nam chuyn dch sang hng tch cc, a dng ha th trng v bn hng, xm nhp nhng th trng cao cp nh Hoa K, EU. Mua bn vi cc nc Chu (Nht, ASEAN, Trung Quc,..) tng dn ln. Ngc li, mua bn gim rt nhanh th trng Nga v ng u. Hin nay i tc ngoi ln nht ca Vit Nam l : EU, Nht Bn v Hoa K. Ba trung tm kinh t ny chim khong 40% kim ngch mua bn ca Vit Nam. Mua bn nhiu vi nhng quc gia ny s gip Vit Nam c c hi tip cn vi nhng cng ngh k thut cao nhm nng cao nng lc sn xut trong nc. ng gp ca ngoi thng vo GDP Bng 05: ng gp ca xut khu rng trong sn lng nn kinh t kinh t (1995-2006) n v tnh : %
1990 Xut khu 36 Nhp khu -45 Xut khu rng -9 1995 33 -42 -9 2000 55 -58 -3 2001 55 -57 -2 2002 57 -62 -5 2003 60 -68 -8 2004 66 -73 -8 2005 69 -74 -5 2006 74 -77 -3
Ngun: Asian Development Bank (ADB) - Key Indicators 2007 (www.adb.org/statistics) Do nhp siu nn xut khu rng trc tip lm suy gim GDP. Tuy nhin nu xt gin tip, ngoi thng gp phn rt ln trong vic tng u t, to vic lm v tng thu nhp cho nn kinh t nn s gia tng t tiu dng c nhn, u t ca doanh nghip v chi tiu chnh ph c phn ng gp khng nh t cc hot ng ngoi thng. Trin vng d bo Vic d on tng lai lun l kht khao khng th t ti ca con ngi trong nhiu lnh vc, kinh t cng khng ngoi l. Mt logic c th rt ra t cc d bo kinh t l s vn ng khng ngng ca nn kinh t lm cho cc li tin tri km chnh xc. Tuy vy nhng d bo c thc hin nghim tc, vi phng php khoa hc lun mang n nhng suy ngh l th, nht l vi mc ch hc thut, nghin cu. Phn ny chng ti tm tt nghin cu rt hay c David Vanzetti v Phm Lan Hng5 cng thc hin.
David Vanzetti v Phm Lan Hng. Mt s kch bn cho chnh sch thng mi ca Vit Nam. i hc quc gia c, Vin nghin cu qun l kinh t trung ng. 2006. Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
74
TS. HUNH MINH TRIT
Hai tc gi ny dng M hnh cn bng tng th6 (CGE) nhm d bo 6 kch bn v chnh sch ngoi thng ca Vit Nam. Bng 06 : Su kch bn chnh sch thng mi Vit Nam Kch bn 1 2 3 4 Tiu n phng Hi ha ha Song phng Khu vc Thay i thu nhp khu, cng nghip v thu xut khu
Gim 100% ti Vit Nam Mi mc thu l 11,9% ti Vit Nam Gim 100% i vi thng mi gia Vit Nam v EU. Gim 100% i vi thng mi gia AFTA, Nht Bn, Trung Quc v Hn Quc. 5 a phng Gim 50% thnh vin ca WTO 6 Thng mi t do Gim 100% tt c khu vc Ngun : David Vanzetti v Phm Lan Hng. Mt s kch bn cho chnh sch thng mi ca Vit Nam. i hc quc gia c, Vin nghin cu qun l kinh t trung ng. 2006. Cc kch bn ny c nh gi da trn 5 tiu ch: xut khu, nhp khu, ngun thu chnh ph, phc li v iu chnh c cu. Xut khu Tr kch bn 2, cc kch bn cn li u gia tng xut khu. Bng 07 : Tc ng xut khu Vit Nam
Ngnh Go Rau qu v ht Chn nui Cy trng khc Thy hi sn Khai thc ti nguyn Tht ng ung & thuc l Hng nng sn ch bin khc Dt May Ha cht Luyn kim Sn phm g v giy Cng nghip ch to khc in t Vn ti & thng tin lin lc Dch v kinh doanh Dch v & cc hot ng khc Tng cng S liu nm gc (triu $) 418 256 64 839 49 2315 33 14 23 1390 2868 1579 497 152 563 1551 447 534 975 576 15143 n phng 0 -8 -19 -7 -9 0 4 -10 16 -6 196 138 7 0 100 16 13 19 -20 -19 57 Hi ha ha -5 -1 -2 -3 0 -5 -14 -5 -3 -8 7 28 -21 -22 -13 -14 -31 -4 -8 -7 -2 Song phng 1 0 -1 0 -1 0 -2 -1 5 0 8 6 -1 -1 -1 0 -1 0 -1 -1 2 Khu vc 17 26 -7 -4 -2 0 -23 -6 12 -7 43 86 269 -5 7 10 8 6 -9 -7 27 a phng 16 10 -7 -8 0 -2 6 3 2 -10 75 44 41 -7 39 3 14 10 -18 -13 21 n v tnh % Thng mi t do 31 29 -13 -12 2 -4 8 -1 4 -21 187 115 207 -15 88 4 25 21 -36 -27 56
Theo GTAP Global Trade Analysis Project, https://www.gtap.agecon.purdue.edu/ Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
75
TS. HUNH MINH TRIT
Ngun : David Vanzetti v Phm Lan Hng. Mt s kch bn cho chnh sch thng mi ca Vit Nam. i hc quc gia c, Vin nghin cu qun l kinh t trung ng. 2006. Kch bn 1 v 6 lm gia tng xut khu cao nht. Nhp khu Bng 08 : Tc ng nhp khu Vit Nam
Ngnh Go Rau qu v ht Chn nui Cy trng khc Thy hi sn Khai thc ti nguyn Tht ng ung & thuc l Hng nng sn ch bin khc Dt May Ha cht Luyn kim Sn phm g v giy Cng nghip ch to khc in t Vn ti & thng tin lin lc Dch v kinh doanh Dch v & cc hot ng khc Tng cng S liu nm gc (triu $) 16 71 39 191 6 1635 27 39 594 684 1741 109 2747 1448 483 4698 985 2457 4268 2358 24595 n phng 51 74 37 21 32 33 43 33 7 38 176 82 39 13 56 26 12 23 21 27 37 Hi ha ha 4 15 -15 -5 -4 -2 -1 -2 0 12 19 34 -5 -8 0 7 -4 -9 -5 -15 -1 Song phng 1 1 2 1 1 1 5 3 2 5 3 5 1 1 2 2 1 0 1 1 1 Khu vc 62 40 16 7 12 19 17 3 8 11 68 59 23 4 17 18 7 8 8 11 17 n v tnh % a Thng phng mi t do 19 46 30 89 25 58 9 24 15 35 14 34 17 52 14 36 -2 4 17 41 57 160 26 77 15 45 5 11 20 54 8 24 5 13 7 20 8 19 13 32 13 36
Ngun : David Vanzetti v Phm Lan Hng. Mt s kch bn cho chnh sch thng mi ca Vit Nam. i hc quc gia c, Vin nghin cu qun l kinh t trung ng. 2006. Tng t nh xut khu. Ngun thu chnh ph Bng 09 : Tc ng ngun thu chnh ph Vit Nam Tiu Tc ng (%) n phng -100 Hi ha ha 56 Song phng -8 Khu vc -78 a phng -26 Thng mi t do -100 K gc (triu$) 1846 Ngun : David Vanzetti v Phm Lan Hng. Mt s kch bn cho chnh sch thng mi ca Vit Nam. i hc quc gia c, Vin nghin cu qun l kinh t trung ng. 2006. Kch bn 1 2 3 4 5 6
76
TS. HUNH MINH TRIT
Ngun thu chnh ph nhn chung u gim tr kch bn 2. Phc li Phc li t c kch bn 6 l cao nht, k n l kch bn 2. Kch bn 3 v 2 ln lt mang li phc li thp nht. Bng 10 : Tc ng phc li kinh t n v tnh: triu USD Kch bn Tiu Phc li Vit Nam Phc li Hoa K 1 n phng 3459 241 2 Hi ha ha 666 -84 3 Song phng 248 -5 4 Khu vc 1481 -1906 5 a phng 2382 6921 6 Thng mi t do 4705 14362 Ngun : David Vanzetti v Phm Lan Hng. Mt s kch bn cho chnh sch thng mi ca Vit Nam. i hc quc gia c, Vin nghin cu qun l kinh t trung ng. 2006. Kch bn 2, 3, 4 Hoa K thit hi trong khi Vit Nam c li mt t. C Hoa K v Vit Nam u t c li ch ti a khi p dng kch bn 6. iu chnh c cu
Bng 11 : Thay i gi tr sn lng ca Vit Nam theo cc kch bn n v tnh % S liu nm gc (triu $) 4560 946 1028 934 821 4234 137 217 651 2594 3538 1690 1596 870 1972 5363 1118 2409 3132 25743 63554 n phng 1 1 10 -5 4 -1 4 -6 6 -9 216 159 23 -5 51 -6 3 40 -6 7 13 Hi ha ha -2 -2 3 -2 -1 -5 -3 -2 -6 -9 2 29 -5 -2 -9 -17 -14 2 4 1 4 Song phng 0 0 1 -1 0 0 0 0 0 -1 2 1 0 -1 0 0 -1 0 0 0 1 Khu vc 2 6 3 -5 2 -3 -6 1 -5 -5 41 96 96 -4 3 -12 1 12 -3 4 5 a phng 3 4 7 -6 3 0 6 -1 4 -7 80 51 22 -4 21 -3 6 18 -7 5 7 Thng mi t do 5 8 13 -10 5 -1 6 -6 2 -17 215 143 91 -11 48 -10 9 43 -14 10 15
Ngnh
Go Rau qu v ht Chn nui Cy trng khc Thy hi sn Khai thc ti nguyn Tht ng ung & thuc l Hng nng sn ch bin khc Dt May Ha cht Luyn kim Sn phm g v giy Cng nghip ch to khc in t Vn ti & thng tin lin lc Dch v kinh doanh Dch v & cc hot ng khc Tng cng
77
Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C) Lao ng khng tay ngh
TS. HUNH MINH TRIT

38 0 0
13 17 42
Ngun : David Vanzetti v Phm Lan Hng. Mt s kch bn cho chnh sch thng mi ca Vit Nam. i hc quc gia c, Vin nghin cu qun l kinh t trung ng. 2006. Kch bn 6 to ra gi tr gia tng GDP cao nht. Ngnh dt, may v ha cht s c iu kin pht trin nhanh hn cc ngnh khc. Ngc li cc ngnh hng nng sn ch bin khc, cy trng khc, ng, luyn kim, dch v kinh doanh, cng nghip ch to khc phi hy sinh. Kt lun u im Tc tng trng ngoi thng kh cao qua cc nm (trung bnh 20%/nm) v cao hn tc tng trng ca nn sn xut x hi (2-3 ln). Quy m kim ngch tng nhanh chng: nm 1988 t 1 t USD th n 2000 hn 14 t USD. Tc tng trng nhanh cho thy qu trnh hi nhp ca Vit Nam vi th gii ang nhanh. Th trng ngoi thng ang m rng, t n th trng sang a th trng. Hin nay ta c quan h mua bn vi 165 quc gia trong k hip nh thng mi song phng vi 72 nc, Nhng nc lnh th c nn kinh t ln quan trng trn th gii u c giao thng vi Vit Nam. ang tng bc xy dng nhng mt hng c th trng th gii chp nhn nh: du kh, go, thy sn, dt may, giy dp qua li th so snh ca mt s mt hng c ta khai thc tt. Bc u chng ta tham gia qu trnh phn cng lao ng vi th gii. Chnh sch ngoi thng ca Vit Nam ang i mi theo hng tng t do thng mi v u t, gim thiu mc , phm vi can thip ca Nh nc vo lnh vc ny. Nhc im Quy m xut-nhp khu cn qu nh b so vi cc quc gia trong khu vc ng Nam . C cu xut khu cn lc hu, cht lng thp, manh mn, sc cnh tranh yu. Gn 40% kim ngch xut khu l hng nng lm thy sn s ch; 30% kim ngch l hng khong sn; trn 20% l hng gia cng. Cho thy chng ta ch mi bn c nguyn liu, hm lng khoa hc -cng ngh thp, cha to c nhiu gi tr gia tng v to li th cnh tranh. Th trng ngoi thng ca Vit Nam cn nhiu bp bnh, ngn hn, d bin ng xo trn; rt thiu nhng hp ng ln di hn. Tnh trng bun lu, gian ln thng mi ang tr thnh quc nn trong khi cc bin php gii quyt cn cha theo kp. Tuy c ch chnh sch ang i mi theo hng ni lng can thip ca Nh nc vo lnh vc ngoi thng nhng vi chnh sch hin ti cng nh vic t chc thc thi n ang bc l khng t bt cp i hi phi tip tc tho g. iu ny ang l lc cn rt ln cho cc doanh nghip trong nc, ri ro kinh doanh cao, gim uy tn hng ha Vit Nam.
78
TS. HUNH MINH TRIT
Ph lc 03 Quan h ca Vit Nam v cc t chc, nh ch quc t Vit Nam v APEC Nhim v ca VN cn thc hin khi tham gia APEC: o Tham gia cc hot ng hp tc trong khun kh chng trnh hp tc Kinh t - K thut. o Xy dng k hoch hnh ng ring v t do ha, thun li ha thng mi v u t cho 15 lnh vc t c mc tiu t do ha vo nm 2020 (i vi nc ang pht trin). Vit Nam v WTO * ngha ca vic Vit Nam gia nhp WTO o c hng ch ti hu quc ca tt c cc nc thnh vin. o L thnh vin WTO s c hng mc thu quan gii hn khi xut khu sn phm sang cc nc trong t chc. o Vic gii quyt tranh chp, kh khn thng mi, gia cc nc thnh vin da trn nguyn tc cc nc thnh vin cng trao i. o Tn dng c vai tr ca WTO l din n m phn cho cc cuc tho lun a phng hay ring l v cc vn thng mi. o Tranh th c s gip ca WTO v k thut, thng tin, o to, * Ngha v khi tham gia WTO o Tun th cc nguyn tc v khng c php t do la chn trong lnh vc chnh sch ngoi thng. o Phi cho cc nc thnh vin hng ch ti hu quc nn thu nhp khu gim. o Tun th th ch iu ha cc cuc tranh chp bun bn thit lp trong hip nh. o Thng xuyn cung cp thng tin v c cu qun l nn kinh t quc dn, qun l hot ng kinh t i ngoi, chnh sch ngoi thng, thu, . Vit Nam v ASEM Vit Nam l mt trong 26 thnh vin sng lp ASEM. Trong sut 10 nm tham gia, Vit Nam ngy cng ng vai tr tch cc v quan trng trong Din n ny. ASEM 5 c t chc ti H Ni, th hin vai tr quc t ang ln ca Vit Nam7. Vit Nam v ASEAN a) Lch s hnh thnh v pht trin ca ASEAN Hip hi cc nc ng Nam (The Association of Southeast Asians Nations ASEAN) c thnh lp ngy 08/08/1967 vi 5 quc gia sng lp l Indonesia, Malaysia, Philippine, Singapore v Thi Lan.
7
xem thm t http://www.asemconnectvietnam.gov.vn Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
79
TS. HUNH MINH TRIT
Ngy 08/01/1984 kt np thm Brunei Daruxalam. Thng 7/1995 Vit Nam tr thnh thnh vin th by. Thng 7/1997 Lo v Mianma cng tr thnh thnh vin chnh thc. Ngy 30/04/1999 Campuchia cng tr thnh thnh vin ca t chc ny. Tnh n nm 2000, ASEAN bao gm 10 nc vi cc s liu c bn sau : Tng din tch : 4.493.600 km2 Tng dn s : 524,6 triu ngi Tng GDP : 591,82 t USD GDP bnh qun u ngi : 1.128,14 USD Tng kim ngch xut khu : 429,548 t USD Tng kim ngch nhp khu : 317,679 t USD Do bi cnh lch s nn mc tiu hot ng ban u ca ASEAN ch nhm gi gn s n nh v an ninh trong khu vc, nhng hp tc v kinh t gia cc nc trong ASEAN cha c xem trng. Mi n nm 1991, ng Anand Panyara Thun, th tng Thi Lan by gi, xut thnh lp mt khu vc thng mi t do v ngay lp tc c nhiu nc ng h. Thng ging nm 1992, Hi ngh thng nh ASEAN ln th 4 ti Singapore cc nc thnh vin tuyn b s thnh lp Khu vc mu dch t do ASEAN (AFTA) trong vng 15 nm (2008). thnh lp AFTA cc thnh vin cng tham gia k kt Hip nh v Chng trnh thu quan u i c hiu lc chung (Common Effective Preferentical Tariffs CEPT). Chng trnh ny bt u thc hin t ngy 01/01/1993, lc u d kin thc hin CEPT trong 15 nm, nhng trc nhng thay i nhanh chng tnh hnh pht trin kinh t th gii (nh thnh lp WTO, xu th ton cu ha ) nn ti Hi ngh cc b trng kinh t (AEM) ln 26 ti Chingmai (Thi Lan) thng 09/1994, cc nc ASEAN quyt nh rt ngn thi hn hiu lc thc hin CEPT xung cn 10 nm AFTA c hnh thnh vo nm 2003. Thng 12 nm 1998 Hi ngh thng nh ASEAN ln 6, mt ln na trc sc p cnh trnh ton cu, 6 nc ASEAN c (ASEAN-6 bao gm : Indonesia, Malaysia, Philippine, Singapore, Thi Lan v Brunei) quyt nh thc hin AFTA vo ngy 01/01/2002. i vi Vit Nam th thi hn cui phi hon thnh vic ct gim thu theo CEPT l 01/01/2006; trong khi Lo v Mianma ngy 01/01/2008; Campuchia ngy 01/01/2010. b) Nguyn tc hot ng ca ASEAN: Su nguyn tc thit lp quan h song phng v a phng - Cng tn trng c lp, ch quyn, bnh ng, ton vn lnh th v bn sc dn tc ca tt c cc dn tc. - Quyn ca mi quc gia c lnh o hot ng ca dn tc mnh m khng c s can thip, lt hoc cng p ca bn ngoi. Khng can thip vo cng vic ni b ca nhau. Gii quyt bt ng hoc tranh chp bng bin php ha bnh. Khng e da hoc s dng v lc. Hp tc vi nhau mt cch c hiu qu.
80
TS. HUNH MINH TRIT
Ba nguyn tc iu phi hot ng Nguyn tc nht tr Nguyn tc bnh ng Nguyn tc 6 - X
c) Hp tc thng mi ca cc nc ASEAN - Chng trnh xy dng ASEAN tr thnh khu mu dch t do (AFTA) bng thc hin k hoch thu quan u i c hiu lc chung CEPT (Common Effective Preferencial Tariff). Chng trnh hp tc hng ha. Hi ch thng mi ASEAN Chng trnh tham kho kin khu vc t nhn. Phi hp lp trng trong cc vn thng mi quc t c tc ng n ASEAN.
d) AFTA v Vit Nam * Tc ng tch cc n nn kinh t Vit Nam khi Vit Nam gia nhp AFTA - Gip Vit Nam y mnh qu trnh hi nhp vi nn kinh t th gii v khu vc (APEC, WTO) Kch thch Vit Nam xut nhng bin php duy tr tc tng trng kinh t cao.
- Kch thch mnh m vic thay i c cu kinh t theo hng: y mnh cng cuc cng nghip ha phc v cho xut khu. Gip Vit Nam tham gia tch cc vo qu trnh phn cng lao ng ca khu vc .
- Thc y cc n v sn xut trong nc i mi k thut, cng ngh, nng cao trnh qun l sn xut kinh doanh. - To c hi cho Vit Nam m rng th trng xut khu sang cc nc trong khu vc v trn th gii. To iu kin thun li Vit Nam y nhanh tc thu ht vn u t nc ngoi.
- AFTA ra i to ra mi trng cnh tranh, to ng lc cho cc Doanh nghip Vit Nam hon thin pht trin. Thc y Vit Nam ci t nhanh b my t chc, c cu qun l kinh t tm v m. To iu kin nng cao i sng nhn dn lao ng .
* Nguy c khi Vit Nam gia nhp AFTA: Sn phm hng ha khng sc cnh tranh vi hng ha ca cc nc trong khu vc s lm mt lun th trng ni a.
81
TS. HUNH MINH TRIT
* cnh tranh Vit Nam cn: C cu hng ha xut nhp khu khng hp l: o T l xut khu nng sn cha qua ch bin ln nhng y li l nhm hng c cc nc bo h nhiu nht (Nhng mt hng gim thu chm) o T l nhp khu cc mt hng cng nghip t cc nc khc ca Vit Nam cao; y l nhm hng ha gim thu nhanh rt c li cho cc nc xut khu mt hng cng nghip sang Vit Nam. Phi cnh tranh quyt lit thu ht vn u t vi cc nc AFTA.
- Trc mt s gp kh khn v ti chnh do: gim thu sut nhp khu, xut khu, ng gp v con ngi, ti chnh tham gia hot ng ca ASEAN. * Kt lun - Gia nhp AFTA, nn kinh t Vit Nam s c hng nhiu u i ln nhng thch kh khn. - Nu ta hi nhp qu nhanh s gy sc v mi mt i vi nn kinh t, ngc li, nu hi nhp chm s ko di tnh trng tr tr, lc hu, mt c hi pht trin kinh t. - Bi ton t ra cho cc nh qun l kinh t v m l phi hoch nh mt "l trnh" pht trin cho nn kinh t Vit Nam sao cho theo kp cc nc trong khu vc. Vit Nam v cc lin kt song phng a. Vit Nam Nht Bn - T th k 15 c ngi Nht n bun bn Vit Nam, Hi An tr thnh thng cng v ph Nht ln nht Vit Nam. mt T nm 1635, Nht thi hnh chnh sch ng ca quan h Vit Nht b gin on. u th k 20, quan h c ni tr li nhng mang m mu sc chnh tr. T khi Vit Nam thc hin i mi (1986) n nay, quan h Vit Nht pht trin mnh mi
- Nm 2002, Vit Nam v Nht Bn k tuyn b chung Vn ti tm cao mi ca i tc bn vng Cui 2003, Vit Nam v Nht Bn k kt Hip nh bo h v u t
- Hin nay, Nht Bn ang l nc ng u v vin tr ODA v trong quan h thng mi vi Vit Nam. b. Vit Nam Hoa K 1975 1993: bng gi
82
TS. HUNH MINH TRIT
T 1975 1989: sau chin tranh Hoa K cm vn Vit Nam cht ch, hai nc hu nh giao thng khng ng k. T 1986 1989: ch c 5 triu USD hng ha nhp khu t Hoa K vo Vit Nam, nhng nm sau con s ny ch ngoi 10 triu. n nm 1991, Hoa K thc hin d b mt lot cc hn ch trong bun bn vi Vit Nam; nh cho php thng thng bu chnh vin thng, xut sang Vit Nam nhng mt hng phc v nhu cu c bn v b hn ch i vi cc T chc phi chnh ph Hoa K vin tr cho Vit Nam. Nm 1993, Hoa K quyt nh khng ngn cn vic cc nc gip Vit Nam tr n cho IMF. Cc t chc ti chnh quc t ni li vin tr cho Vit Nam. T ct mc ny, cc doanh nghip Hoa K bt u tham gia v thc hin cc d n pht trin Vit Nam do cc t chc ti chnh quc t ti tr. Nhn chung, v l do chnh tr m quan h song phng ca hai nc tnh trng i u nhiu hn hp tc. Ngoi thng hu nh khng ng k trong sut 20 nm giai on ny. 1994 2000: tan bng Thng 3/1994, sau khi Hoa K tuyn b bi b lnh cm vn chng Vit Nam, quan h Vit M sang trang mi. Kim ngch xut nhp khu gia hai nc tng nhanh, hot ng u t ca Hoa K vo Vit Nam cng c ci thin v tng mnh. Ngy 11/7/1995: Hoa K tuyn b bnh thng ha quan h ngoi giao vi Vit Nam. Ngay sau ngy 12/7, Vit Nam tuyn b thit lp quan h ngoi giao vi M. Thng mi Hoa K - Vit Nam cng tng mnh c v s lng v chng loi. Mc d quan h ngoi giao bnh thng nhng hng Vit Nam vn kh bn vo th trng Hoa K do hai nc cha k hip nh thng mi song phng v cha trao cho nhau quy ch ti hu quc (MFN). Trn th trng M, hng ha Vit Nam tht th v trong biu thu nhp khu ca Hoa K phn bit r thu sut ti hu quc v thu sut nh vo hng ha ca cc nc khng c hng ti hu quc. V vy sn phm Vit Nam ch c th cnh tranh cng bng vi hng ha cc nc khc khi c MFN. Mc d n mun hn cc nc khc nhng u t ca Hoa K vo Vit Nam tng ln rt nhanh. Tnh n thng 4/1996 Hoa K tr thnh quc gia th 6 trong danh sch cc nc u t ln ti Vit Nam, vi tng vn u t trn mt t USD. Ngy 13/7/2000: Hip nh Thng mi Vit - M c k ti Washington D.C. 2001 n nay: xy dng lng tin Vic thng qua Hip nh Thng mi song phng Vit Nam - Hoa K (BTA) l mt tin b vt bc trong quan h thng mi gia hai nc. Nm 2004, kim ngch thng mi hng ha hai nc tng gp nm ln so vi nm 2001. Nm 2003, Vit Nam tr thnh bn hng thng mi ln th 40 ca Hoa K. Nu tnh ring v xut khu, hin nay, Vit Nam l nc xut khu ln th 38 vo Hoa K. 2002 2004: Hoa K tr thnh th trng xut khu hng ha quan trng nht ca Vit Nam. Do Vit Nam cha phi l thnh vin ca WTO nn hng ha t Vit Nam cn cnh tranh cha bnh ng vi 150 nc khc (c Trung Quc, Thi Lan v cc nc cc nc ASEAN khc). Tng lai gia nhp t chc ny8, nht l tha thun t c vi Hoa K trong thng 7/2006 va qua cho php Vit Nam k vng cnh tranh mnh m hn trn th trng tim nng ln nht th gii ny.
Nhiu chuyn gia cho rng c th thng 10, 11 nm nay Vit Nam s gia nhp WTO. Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
83
TS. HUNH MINH TRIT
Ngy 31/5, Vn phng i din Thng mi Hoa K - USTR cng b mt bn danh sch chi tit cc cam kt ct gim thu v d b cc hng ro phi thu quan ca Vit Nam theo tha thun m phn gia nhp T chc Thng mi Th gii (WTO). Theo , Vit Nam cam kt m ca th trng trn nhiu lnh vc quan trng nh cho php thnh lp chi nhnh bo him (phi nhn th), cng ty chng khon nc ngoi ti Vit Nam, cng nh thc hin nhng cam kt ct gim thu nhp khu i vi sn phm cng nghip, nng nghip. c. Vit Nam EU 01/1990: thit lp quan h ngoi giao. 12/1992: k Hip nh dt may. 07/1995: k Hip nh khung v hp tc (cam kt MFN). 03/1997: Hip nh hp tc ASEAN EU (EU cam kt GSP). 01/2002: ng Euro lu hnh ti EU. 2003: Hip nh Dt may c b sung sa i: theo hng to iu kin thun li hn cho hng dt may Vit Nam.
2004: Hip nh tip cn th trng song phng c k kt: ngy 01/01/2005 EU xa b hn ngch i vi hng dt may ca Vit Nam.
10/2004: EU ng kt thc m phn song phng Vit Nam gia nhp WTO. EU l nh cung cp ODA ln th 3 cho Vit Nam (sau Nht Bn v Ngn hng th gii ); ng u cc nh ti tr v vin tr khng hon li (2005: 410/720 triu euro l vin tr khng hon li). Theo cam kt ODA ca EU cho Vit Nam trong nm 2006 l 800 triu euro9. Mc ODA ca EU dnh cho Vit Nam ch yu tp trung vo cc lnh vc: xa i gim ngho, pht trin ngun nhn lc, y t, mi trng , ci cch hnh chnh. Cc cng ty ca EU cng l nh u t ng k vo Vit Nam, a tng s vn u t nc ngoi trc tip (FDI) vo Vit Nam ca EU l 4 t euro, EU l ngun cung cp FDI ln th 2 ca Vit Nam.
www.mofa.gov.vn Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
84
TS. HUNH MINH TRIT
Ph lc 04 Cc hp tc kinh t khu vc hin nay

AFTA ASEAN Free Trade Area Brunei Darussalam Cambodia Indonesia Laos Malaysia Myanmar Philippines Singapore Thailand Vietnam
ASEAN
Association of South East Asian Brunei Darussalam Cambodia Indonesia Laos Malaysia Myanmar Nations Philippines Singapore Thailand Vietnam Baltic Free-Trade Area Bangkok Agreement Andean Community Caribbean Community and Common Market Estonia Latvia Lithuania Bangladesh China India Republic of Korea Laos Sri Lanka Bolivia Colombia Ecuador Peru Venezuela Antigua & Barbuda Bahamas Barbados Belize Dominica Grenada Guyana Haiti Jamaica Monserrat Trinidad & Tobago St. Kitts & Nevis St. Lucia St. Vincent & the Grenadines Surinam Costa Rica El Salvador Guatemala Honduras Nicaragua Bulgaria Croatia Romania Cameroon Central African Republic Chad Congo Equatorial Guinea Gabon Australia New Zealand
BAFTA BANGKOK CAN CARICOM
CACM CEFTA CEMAC
Central American Common Market Central European Free Trade Agreement Economic and Monetary Community of Central Africa Closer Trade Relations Trade Agreement
CER CIS
Commonwealth of Independent Azerbaijan Armenia Belarus Georgia Moldova Kazakhstan States Russian Federation Ukraine Uzbekistan Tajikistan Kyrgyz Republic Common Market for Eastern and Southern Africa Angola Burundi Comoros Democratic Republic of Congo Djibouti Egypt Eritrea Ethiopia Kenya Madagascar Malawi Mauritius Namibia Rwanda Seychelles Sudan Swaziland Uganda Zambia Zimbabwe Kenya Tanzania Uganda
COMESA
EAC EAEC
East African Cooperation
Eurasian Economic Community Belarus Kazakhstan Kyrgyz Republic Russian Federation Tajikistan European Communities Austria Belgium Cyprus Czech Republic Denmark Estonia Finland France Germany Greece Hungary Ireland Italy Latvia Lithuania Luxembourg Malta Netherlands Poland Portugal Slovak Republic Slovenia Spain Sweden United Kingdom Afghanistan Azerbaijan Iran Kazakhstan Kyrgyz Republic Pakistan Tajikistan Turkey Turkmenistan Uzbekistan EC Iceland Liechtenstein Norway Iceland Liechtenstein Norway Switzerland Bahrain Kuwait Oman Qatar Saudi Arabia United Arab Emirates
EC
ECO
Economic Cooperation Organization European Economic Area European Free Trade Association Gulf Cooperation Council
EEA EFTA GCC
85
Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C) GSTP
TS. HUNH MINH TRIT
General System of Trade Preferences among Developing Countries
Algeria Argentina Bangladesh Benin Bolivia Brazil Cameroon Chile Colombia Cuba Democratic People's Republic of Korea Ecuador Egypt Ghana Guinea Guyana India Indonesia Islamic Republic of Iran Iraq Libya Malaysia Mexico Morocco Mozambique Myanmar Nicaragua Nigeria Pakistan Peru Philippines Republic of Korea Romania Singapore Sri Lanka Sudan Thailand Trinidad and Tobago Tunisia United Republic of Tanzania Venezuela Vietnam Yugoslavia Zimbabwe Argentina Bolivia Brazil Chile Colombia Cuba Ecuador Mexico Paraguay Peru Uruguay Venezuela Argentina Brazil Paraguay Uruguay Fiji Papua New Guinea Solomon Islands Vanuatu Canada Mexico United States Greenland New Caledonia French Polynesia French Southern and Antarctic Territories Wallis and Futuna Islands Mayotte Saint Pierre and Miquelon Aruba Netherlands Antilles Anguilla Cayman Islands Falkland Islands South Georgia and South Sandwich Islands Montserrat Pitcairn Saint Helena Ascension Island Tristan da Cunha Turks and Caicos Islands British Antarctic Territory British Indian Ocean Territory British Virgin Islands Australia, Papua New Guinea
LAIA
Latin American Integration Association
MERCOSUR Southern Common Market MSG NAFTA OCT Melanesian Spearhead Group North American Free Trade Agreement Overseas Countries and Territories
PATCRA
Agreement on Trade and Commercial Relations between the Government of Australia and the Government of Papua New Guinea
PTN
Protocol relating to Trade Bangladesh Brazil Chile Egypt Israel Mexico Pakistan Paraguay Negotiations among Developing Peru Philippines Republic of Korea Romania Tunisia Turkey Countries Uruguay Yugoslavia Southern African Development Community Angola Botswana Lesotho Malawi Mauritius Mozambique Namibia South Africa Swaziland Tanzania Zambia Zimbabwe
SADC SAPTA SPARTECA
South Asian Preferential Trade Bangladesh Bhutan India Maldives Nepal Pakistan Sri Lanka Arrangement South Pacific Regional Trade and Economic Cooperation Agreement Australia New Zealand Cook Islands Fiji Kiribati Marshall Islands Micronesia Nauru Niue Papua New Guinea Solomon Islands Tonga Tuvalu Vanuatu Western Samoa Egypt India Yugoslavia Benin Burkina Faso Cte d'Ivoire Guinea Bissau Mali Niger Senegal Togo
TRIPARTITE Tripartite Agreement UEMOA WAEMU West African Economic and Monetary Union
Ngun: http://www.wto.org/english/tratop_e/region_e/region_e.htm; cp nht ngy 15/11/2005
86
TS. HUNH MINH TRIT
Ph lc 05 Vi t chc kinh t ti chnh quc t hin nay T chc thng mi th gii (WTO) * Chc nng chnh o iu hnh Ban th k T chc Thng mi Th gii (WTO) o L din n m phn, t chc v phc v cc hip nh m phn trong khun kh v lin quan ti WTO. o Qun l cng tc gii quyt tranh chp. o Qun l c ch r sot chnh sch ngoi thng. o Hp tc cht ch vi WB, IMF v cc t chc quc t khc. * C cu WTO o Hi ngh 2 nm mt ln gia cc B trng, c quan quyn lc cao nht. o i hi ng l c quan thng trc. o Hi ng chuyn trch v hng ha, dch v, s hu tr tu. o Cc c quan trc thuc. o Cc c ch (r sot chnh sch ngoi thng v kim sot cc hip nh a phng) * WTO thnh lp, h thng a bin bao trm: o Thng mi hng ha o Thng mi dch v o Quyn s hu tr tu lin quan ti thng mi. o Nhng bin php u t lin quan. o C ch gii quyt tranh chp thng mi. o C ch r sot li chnh sch thng mi ca cc nc thnh vin. * WTO hot ng da trn 5 nguyn tc c bn: o Duy tr v pht trin t do ha mu dch. o Chng phn bit i x. o u i thng mi thc hin trn c s c i c li. o Thc hin cng bng bnh ng trong cnh tranh. o Lut l chnh sch ca cc quc gia thnh vin phi bo m s minh bch v cng khai.
87
TS. HUNH MINH TRIT
* Li ch ca vic tr thnh thnh vin WTO o M rng c hi thng mi cho cc nc thnh vin. o Bo m mi trng thng mi n nh, c th tin liu c v to ra mi quan h thng mi chc chn. o c hng cc quyn ghi trong cc hip nh ca WTO. o C c hi bo v li ch v quyn li thng mi ca mnh thng qua c ch gii quyt tranh chp ca WTO. o Nng cao c li ch kinh t thng qua vic tham gia vo cc cuc m phn thng mi a bin. Din n hp tc kinh t Chu Thi Bnh Dng (APEC) Lch s hnh thnh Thp nin 80 th gii chng kin tro lu lin kt khu vc nh Bc M c AFTA, Chu u c EU. Nht v c thy cn thit lin kt vng Chu Thi Bnh Dng h tr nhau pht trin. tng ny c 10 nc khc trong khu vc hng ng nn Din n hp tc Chu Thi Bnh Dng c thnh lp vo nm 1989 ti Canberra. APEC l t chc duy nht hot ng da trn i thoi v tn trng tt c cc thnh vin. Tha thun t c thng qua tho lun v tr gip ln nhau trong khun kh hp tc kinh t v k thut. vi tn ch hot ng ny, APEC thu ht thm 6 thnh vin tham gia sau 5 nm thnh lp. Tnh n nm 1998, Nga, Peru v Vit Nam l 3 thnh vin gia nhp tr nht ca t chc ny. K t n nay APEC tm ngng vic xem xt kt np thm thnh vin mi cng c t chc. Cc thnh vin ca APEC 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Tn thnh vin Brunei Canada Chile i Loan Hn Quc Hoa K Hong Kong Indonesia Malaysia Mexico New Zealand Nga Nht Bn Papua New Guinea Peru Philippines Singapore Thi Lan Trung Quc c Vit Nam Nm gia nhp 1989 1989 1994 1991 1989 1989 1991 1989 1989 1993 1989 1998 1989 1993 1998 1989 1989 1989 1991 1989 1998 Nn kinh t ang pht trin Pht trin ang pht trin, NIE ang pht trin, NIE Pht trin, NIE Pht trin ang pht trin, NIE ang pht trin ang pht trin Pht trin Pht trin ang pht trin Pht trin ang pht trin ang pht trin ang pht trin ang pht trin, NIE ang pht trin ang pht trin Pht trin ang pht trin 88
TS. HUNH MINH TRIT
Mc tiu hot ng Khi mi thnh lp, APEC c ba mc ch ban u l: - h tr tng trng kinh t n nh, - pht trin v y mnh h thng thng mi a phng, - tng cng hp tc v thnh vng cho cc nn kinh t thnh vin. n nm 1994, ti Bogor (Indonesia) APEC t ra mc tiu c th: APEC s t do v thng mi v u t vo nm 2010 i vi cc nc pht trin v 2020 i vi cc nc ang pht trin. Ngoi ra APEC cng hnh ng to ra mi trng an ton v hiu qu cho hng ha, dch v, con ngi qua li d dng bin gii gia cc thnh vin bng s lin kt chnh ph, hp tc kinh t v k thut. Mi hp tc ny nhm bo m cho mi cng dn trong khu vc c th tip cn o to v cng ngh thu c li ch t u t v thng mi ngy cng rng m hn. C cu t chc v nhng th ch chnh Cng ging nh ASEAN v WTO, APEC l mt t chc hp tc quc t nhm pht trin hp tc kinh t gia cc thnh vin. im khc bit ca APEC l n hot ng nh mt din n kinh t - thng mi a phng. Cc thnh vin c th hnh ng n l hay kt hp m ca th trng v thc y tng trng kinh t. V th c th ni APEC ging nh l mt hp tc x. Vi c cu gn nh v t rng buc hn (WTO, ASEAN) cho php APEC hot ng linh hot, thch nghi tt vi nhng thay i ngoi d kin. Cng vi nguyn tc ng thun, ra quyt nh tp th to s bnh ng cho mi thnh vin tham gia, lm tng cao kh nng thc thi cc tha c. Nhng nh hp tc s c tho lun trong hng lot cc cuc hp ti Hi ngh cc quan chc cao cp (SOM), Hi ngh b trng v cui cng l Hi ngh thng nh. nh hng cho chnh sch APEC s do 21 lnh o cc nn kinh t thnh vin. Trc khi cc nh lnh o ny lun cn nhc nhng kin chin lc ca Hi ng c vn kinh doanh APEC v cc b trng APEC. Nhng hot ng v d n thc thi lun c hng dn bi cc chuyn gia cao cp APEC v di quyn ca bn y ban chnh l: y ban Thng mi v u t, y ban Hp tc Kinh t - K thut, y ban Kinh t v y ban Hnh chnh v Ngn sch. Ngoi ra cc y ban ph, nhm chuyn gia, nhm cng tc thc hin cng vic di s ch o ca bn y ban chnh ny. Din n hp tc - u (ASEM)10 Din n hp tc - u (tn tt l ASEM - Asia - Europe Meeting) c thnh lp thng 3-1996, vi 26 thnh vin sng lp gm: 10 nc chu (Brunei, Hn Quc, Indonesia, Malaysia, Nht, Philippines, Thi Lan, Trung Quc, Singapore, Vit Nam), 15 nc thnh vin Lin minh chu u (Ireland, Anh, o, B, B o Nha, an Mch, c, H Lan, Hi Lp, , Luxembourg, Php, Phn Lan, Ty Ban Nha, Thy in) v y ban chu u (EC). n Hi ngh cp cao ln 5 t chc ti H Ni (nm 2004), ASEM kt np thm 13 thnh vin gm ba nc chu : Campuchia, Lo, Myanmar v 10 nc chu u: Cyprus, CH Czech, Estonia, Hungary, Latvia, Lithuania, Malta, Ba Lan, Slovakia v Slovenia, nng tng s cc nc thnh vin ASEM ln 39 nc. 2006: ASEM chim 40% dn s th gii; chim 50% GDP ton cu; tng kim ngch thng mi chim 60% tng kim ngch thng mi ton th gii.
10
Ngun: cp nht 21h23p ngy 17/9/2006 http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=162233&ChannelID=3 Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT
89
TS. HUNH MINH TRIT
Cc hi ngh cp cao ASEM c t chc 2 nm 1 ln, lun phin gia 1 nc thnh vin Chu v 1 nc thnh vin Chu u. 1996: ASEM ln 1 (ASEM-1): c t chc ti Bangkok (Thi Lan) trong hai ngy 1 v 2-3. 1998: ASEM ln 2 (ASEM-2): c t chc London (Anh) trong hai ngy 3 v 4-4. 2000: ASEM ln 3 (ASEM-3): c t chc ti Seoul (Hn Quc) trong hai ngy 20 v 21-10. 2002: ASEM ln 4 (ASEM-4): c t chc ti Copenhagen (an Mch) t ngy 22 n 24-9. 2004: ASEM ln 5 (ASEM-5): c t chc ti H Ni (VN) trong hai ngy 8 v 9-10. 2006: ASEM ln 6 (ASEM-6): c t chc ti Helsinki (Phn Lan) trong hai ngy 10 v 11-9. Ngn hng th gii (WB) Mc ch: Nng cao mc sng cc nc ang pht trin bng cch chuyn cc ngun ti tr t nhng nc cng nghip pht trin sang cc nc ang pht trin. Gm 4 t chc: - Ngn hng ti thit v pht trin quc t (IBRD). - Hip hi pht trin quc t (IDA). - Cng ty ti chnh quc t (IFC). - Cng ty m bo u t a bin. Quan h gia Vit Nam vi IMF v nhm ngn hng th gii. H tr vn, k thut, hoch nh chnh sch kinh t, qun l v m, o to cn b ngn hng, ti chnh tin t. Qu tin t quc t (IMF) * Chc nng v nhim v chnh: - Gim st hot ng h thng tin t quc t. - Khuyn khch n nh t gi hi oi. - Cho vay ngn hn hoc trung hn cc nc thnh vin gp kh khn v cn cn thanh ton. - B sung d tr ngoi hi ca cc nc thnh vin. - Huy ng ngun vn ti chnh t cc nc thnh vin. IMF c loi tn dng bng thng mi: - Tn dng thng thng. - Tn dng b sung. - Tn dng di hn. - Tn dng b p tht thu xut khu. - Tn dng duy tr d tr iu ha. - Tn dng iu chnh c cu. - Tn dng iu chnh c cu m rng. Ngn hng pht trin Chu (ADB) * 4 chc nng chnh:
90
TS. HUNH MINH TRIT
- Cho vay vn v u t pht trin kinh t ca cc nc hi vin Chu ang pht trin. - Tr gip k thut chun b v thc hin cc d n, chng trnh pht trin v lm t vn. - Tng cng u t vn cho Nh nc v t nhn v mc ch pht trin. - p ng yu cu tr gip bng cch phi hp chnh sch v k hoch pht trin ca cc nc hi vin.
91
TS. HUNH MINH TRIT
TI LIU THAM KHO

1. Asian Development Bank (ADB). 2005. Key Indicators. 2. Asian Development Bank (ADB). 2006. Key Indicators. 3. c Bnh, Nguyn Thng Lng. 2005. Gio trnh Kinh t Quc t. H Ni. NXB Khoa hc v K
thut.
4. i hc Kinh t Quc dn, Gao trnh Kinh t quc t. 5. Hong Th Chnh (ch bin) v cc tc gi khc. 2005. Gao trnh Kinh t quc t. Nh xut bn Thng k. (trch dn vn tt l [H.T. Chnh]) 6. Hong Th Chnh (ch bin) v cc tc gi khc. Bi tp Kinh t quc t. Nh xut bn Thng k. (trch dn vn tt l [Bi tp H.T. Chnh]) 7. Hunh Minh Trit Lp hc in t https://sites.google.com/site/intereconomicstriet/ trn mng Internet ti a ch :
8. Kim Ngc. 2004. Kinh t th gii 2020: xu hng v thch thc. H Ni. Nh xut bn Chnh tr quc gia. 9. Nguyn Thanh Xun. Tm tt bi ging mn Kinh t Quc t. 2007. (trch dn vn tt l [N.T. Xun]). 10. Thi bo kinh t Si Gn, tp ch ngoi thng v cc tp ch chuyn ngnh khc. 11. Trn Bch Vn v cc tc gi khc. 2007. Ti liu mn hc Kinh t Quc t. (trch dn vn tt l [T.B. Vn]). 12. V Thanh Thu. 2003. Quan h kinh t quc t. Nh xut bn Thng k.
Internet
https://sites.google.com/site/intereconomicstriet/
http://www.adb.org http://www.apec.org
http://www.apecsec.org.sg/apec.html http://www.aseansec.org
http://www.imf.org http://www.worldbank.org http://www.wto.org

http://vi.wikipedia.org
92

Bai Giang KTQT

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bai Giang KTQT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Gio trnh KINH T QUC T

Bi ging MN KINH T QUC T

Ging vin TS. HUNH MINH TRIT

GIO TRNH KINH T QUC T

TS. HUNH MINH TRIT

GIO TRNH KINH T QUC T

TS. HUNH MINH TRIT

GIO TRNH KINH T QUC T

GIO TRNH KINH T QUC T

GIO TRNH KINH T QUC T

GIO TRNH KINH T QUC T

TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

KHI QUT KINH T QUC T

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

iu kin thng mi tng qut

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

PX XiPi x100% = x100% PM MiPi

1,2 x100% 80% 1,5

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Cn bng mu dch tng qut Y 60

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Cng vic (1 gi) S lng T vn 01 gi nh my 03 trang

Th k Gi Thnh tin 0 0 10.000 20.000

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Vy t l trao i trong khong : 1C < 2G < 5C

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)

TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T- TS. HUNH MINH TRIT

Bi ging KINH T QUC T (Chng trnh H&C)